Professional Documents
Culture Documents
Nut 54666666666666666 Yuy 65 RFGH
Nut 54666666666666666 Yuy 65 RFGH
Nut 54666666666666666 Yuy 65 RFGH
Pág. 266
1.1. (1 + 2i) − ( 4 − 4i) = 1 + 2i− 4 + 4i = −3 + 6i
1.2. 2 × 3i15 − 3i = 2 × 3i3 − 3i == 2 × 3 ( − i ) − 3i = −9i 15 = 4 × 3 + 3
1 1 3 5 3 11 7
1.3. ( 5 − 3i ) × + i = 5 × + 5i − i − 3i2 = + 3 + 5i − i = + i
2 2 2 2 2 2 2
(1 + i 2 ) + ( )
2 2
1.4. 2 −i = 1 + 2 2 i + 2i 2 + 2 − 2 2 i + i 2 = 3 − 2 − 1 = 0
1.5. ( 5i17
) ( )
− 2i14 (1 + i ) = 5i1 − 2i2 (1 + i ) = ( 5i+ 2 )(1 + i ) = 17 = 4 × 4 + 1
14 = 4 × 3 + 2
= 5i + 5i 2 + 2 + 2i = −5 + 2 + 7i = −3 + 7i
(1 − i 3 )
2
1.6. − 3 i51 = 1 − 2 3 i + 3i 2 − 3 i 3 = 1 − 2 3 i − 3 + 3 i = −2 − 3 i 51 = 4 × 12 + 3
( )
n
1.7. i4 n +1 = i4 n × i = i4 × i = 1n × i = i , n ∈ ℕ
( ) × ( −1) + 3 (i ) × ( − i ) = −2 × 1
n 4 n
1.8. 2i4 n + 2 + 3i4 n + 3 = 2i4 n × i 2 + 3i4 n × i 3 = 2 i4 n
− 3 × 1 n × i = −2 − 3i
Pág. 267
2.1.
2−i 17
=
2−i
=
( 2 − i)( −1 + 7i) =
1
( 3 − 4i )( )
1 − i 3 − 3i − 4i − 4 ( 1 − 7i )( −1 + 7i)
−
−2 + 14i + i + 7 5 + 15i
= =
( −1) − ( 7i ) 1 + 49
2 2
5 + 15i 1 3
= = + i
50 10 10
1 3 1× ( 2 − i ) 3 (1 + 2i )
2.2. − = − =
2 + i 1 − 2i ( 2 + i )( 2 − i ) (1 − 2i )(1 + 2i )
2 − i 3 + 6i 2 − i 3 + 6i
= − = −
4 − i2 1 − 4i2 5 5
2 − i − 3 − 6i −1 − 7i 1 7
= = =− − i
5 5 5 5
(1 − i) − 1 + 20 − 15i =
2
2.3.
(1 + i) i 1 + 2i
2
1
2
2.4. (1 − i )
3 3
+2−
( 2 + 2 i)
4
=
(1 − ( −i) )
3 ( 2 + 2 i ) 2
+2− =
1 + i31 8 i101 1 + i3 8 i1
=
(1 + i )
3
+2−
(4 + 8 i + 4 i ) 2 2
=
1− i 8i
(1 + i ) × (1 + i) ( 4 + 8 i − 4)
2 2
= +2− =
1− i 8i
=
(1 + 2 i + i ) × (1 + i) + 2 − ( 8i)
2 2
=
1− i 8i
(1 + 2 i − 1) × (1 + i)
= + 2−8i =
1− i
2i × (1 + i ) ( −2 + 2i)(1 + i) + 2 − 8i =
= + 2 − 8i =
1− i (1 − i)(1 + i )
−2 − 2i + 2i + 2i2 −2 − 2
= + 2 − 8i = + 2 − 8i =
12 − i2 1+ 1
−4
= + 2 − 8i = −2 + 2 − 8i = −8i
2
2 2
2 − 2 i 3 + 3 i
2.5. + =
2 + 2 i 3 − 3 i
2 − 2 2 2 i + 2 i2 3 − 2 3 3 i + 3 i2
= + =
2 + 2 2 2 i + 2i 2
3 + 2 3 3 i + 3 i2
2 − 2 × 2 i − 2 3 − 2 × 3 i − 3 −4 i −6 i
= + = + = −1 − 1 = −2
2 + 2× 2i − 2 3 + 2×3i − 3 4i 6i
5i 5i ( 2 + i )
3.1. ( 2 − i) z = 5i ⇔ z = ⇔z= ⇔
2−i ( 2 − i)( 2 + i)
10i − 5 −5 + 10i
⇔z= ⇔z= ⇔ z = −1 + 2i
4−i 2
5
S = {−1 + 2i}
6 ± 36 − 52 6 ± −16
3.2. z 2 − 6z + 13 = 0 ⇔ z = ⇔z=
2 2
6 ± 4i
⇔z= ⇔ z = 3 − 2i ∨ z = 3 + 2i
2
S = {3 − 2i , 3 + 2i}
( −10 i) − 4 × ( −26 )
2
3.3. 10 i ±
z 2 − 10 z i − 26 = 0 ⇔ z =
2
10i ± −100 + 104 10i ± 2
⇔z= ⇔z= ⇔ z = 1 + 5i ∨ z = −1 + 5i
2 2
S = {1 + 5i , − 1 + 5i}
2
3.4. ( )
z3 + z = 0 ⇔ z z2 + 1 = 0 ⇔ z = 0 ∨ z2 + 1 = 0 ⇔
⇔ z = 0 ∨ z 2 = −1 ⇔ z = 0 ∨ z = − i ∨ z = i
S = {0 , − i , i}
3.5. (
z 3 − 4z 2 + 5z = 0 ⇔ z z 2 − 4 z + 5 = 0 ⇔ )
4 ± 16 − 4 × 5
⇔ z = 0 ∨ z 2 − 4z + 5 = 0 ⇔ z = 0 ∨ z = ⇔
2
4 ± −4 4 ± 2i
⇔ z =0∨z = ⇔ z = 0∨z = ⇔
2 2
⇔ z = 0∨ z = 2−i∨ z = 2+i
S = {0 , 2 − i , 2 + i}
3.6. 2 i z = 1− z
Fazendo z = x + y i, x, y ∈ ℝ , temos:
2i z = 1 − z ⇔ 2i ( x + y i ) = 1 − ( x − y i ) ⇔
⇔ 2 x i − 2y = 1 − x + y i ⇔ −2 y + 2 x i = (1 − x ) + y i ⇔
−2 x = 1 − x −2 × 2 x = 1 − x
⇔ ⇔ ⇔
2x = y 2x = y
1
x=−
−3 x = 1 3
⇔ ⇔
2x = y y = − 2
3
1 2
Portanto, 2i z = 1 − z ⇔ z = − − i .
3 3
1 2
S = − − i
3 3
Pág. 268
4. P (z) = z − z + 6
3
1 0 −1 6
−2 −2 4 −6
1 −2 3 0
P ( z ) = ( z + 2) (z 2
− 2z + 3 )
2 ± 4 − 12 2 ± −8
z2 − z + 3 = 0 ⇔ z = ⇔z= ⇔
2 2
2±i 8 2±2 2i
⇔z= ⇔z= ⇔ z = 1− 2 i ∨ z = 1+ 2 i
2 2
−2 , 1 − 2 i , 1 + 2 i são os zeros do polinómio.
3
a + i ( a + i )(1 − i ) a − a i + i + 1
5.1. z= = = =
1 + i (1 + i )(1 − i ) 12 − i2
=
( a + 1) + (1 − a ) i = a + 1 + 1 − a i
2 2 2
z é imaginário puro ⇔ Re ( z ) = 0 ∧ Im ( z ) ≠ 0 ⇔
a +1 1− a
⇔ = 0∧ ≠ 0 ⇔ a = −1
2 2
z=
2 + ai
+i =
( 2 + a i )(1 + 2i) + i = 2 + 4i + a i − 2a + i =
5.2.
1 − 2i (1 − 2i )(1 + 2i) 12 − 4i2
2 − 2a + 4i + a i + 5 i 2 − 2a 9 + a
= = + i
5 5 5
2 − 2a 9+a
z é imaginário puro ⇔ =0∧ ≠ 0 ⇔ 2 − 2a = 0 ∧ 9 + a ≠ 0 ⇔ a = 1
5 5
Pág. 269
6.1. z1 = −3
z1 = 3
Arg ( z1 ) = π
z1 = 3e i π
6.2. z2 = 2 i
z2 = 2
π
Arg ( z2 ) =
2
π
i
z2 = 2e 2
6.3. z3 = −2i
z3 = 2
π
Arg ( z3 ) = −
2
π
−i
z3 = 2e 2
6.4. z4 = 3
z4 = 3
Arg ( z4 ) = 0
z3 = e i×0
4
6.5. z5 = −1
z5 = 1
Arg ( z5 ) = π
z3 = e i π
7.1. z1 = 1 + i
z1 = 1 + 1 = 2
Seja θ1 um argumento de z1
1
tan θ1 = = 1 π
1 ⇒ é um argumento de z1
θ ∈ 1.° Q 4
1
π
i
z1 = 2e 4
7.2. z2 = −1 + 3 i
z2 = 1 + 3 = 2
Seja θ 2 um argumento de z2
3
tan θ 2 = =− 3 π 2π
−1 ⇒ π− = é um argumento de z2
θ ∈ 2.° Q 3 3
2
2π
i
z2 = 2e 3
Pág. 270
7.3. z3 = −2 − 2i
z3 = 4 + 4 = 2 2
Seja θ3 um argumento de z3
−2
tanθ 3 = =1 π 5π é um argumento de z
−2 ⇒ π+ = 3
θ ∈ 3.° Q 4 4
3
5π
i
z3 = 2 2e 4
7.4. z4 = 3 3 − 3 i
(3 3 )
2
+ ( −3 ) = 27 + 9 = 6
2
z4 =
Seja θ 4 um argumento de z4
−3 3
tanθ 4 = =−
3 3 3 ⇒ − π é um argumento de z4
θ ∈ 4.° Q 6
4
π
−i
z4 = 6 e 6
5
3 3 3
7.5. z5 = − − i
2 2
2 2
3 3 3 9 27 36
z5 = − + − = + = =3
2 2 4 4 4
Seja θ5 um argumento de z5 .
3 3
−
tan θ5 = 2 = 3
3 π 4π é um argumento de z
− ⇒ π+ = 5
2 3 3
θ 5 ∈ 3.° Q
4π 4π 2π
i i −2π −i
z5 = 3 e 3
=3e 3
=3e 3
7.6. z6 = − 4 3 + 4i
( −4 3 )
2
z6 = + 42 = 48 + 16 = 8
Seja θ 6 um argumento de z6
4 3
tan θ 6 = =−
−4 3 3 ⇒ π − π = 5π é um argumento de z6
6 6
θ 6 ∈ 2.° Q
5π
i
z6 = 8e 6
7.7. z7 = 3 2 − 3 2 i
( 3 2 ) + ( −3 2 )
2 2
z7 = = 18 + 18 = 6
Seja θ7 um argumento de z7
−3 2
tan θ 7 = = −1 π
3 2 ⇒ − é um argumento de z7
θ ∈ 4.° Q 4
7
π
−i
z7 = 6e 4
Pág. 271
i
π
π π 2 2
8.1. z1 = 2 2 e 4
= 2 2 cos + isin = 2 2 + i = 2 + 2i
4 4 2
2
2π
i 2π 2π π π
8.2. z2 = 4e 3
=4 cos + isin = 4 −cos + isin =
3 3 3 3
1 3
= 4 − + i = −2 + 2 3 i
2 2
6
7π
i 7π 7π π π
8.3. z3 = 2 e 6
= 2 cos + i sin = 2 −cos − i sin =
6 6 6 6
3 1
= 2 − − i = − 3 − i
2 2
π
−i π π
8.4. z4 = 3 e 6
= 3 cos − + i sin − =
6 6
π π 3 1 3 3 3
= 3 cos − i sin = 3 − i
6 6 2 2 = 2 − 2 i
π
i π π
8.6. z6 = 2 e 2
= 2 cos + i sin = 2 ( 0 + i ) = 2i
2 2
Pág. 272
π π
i i
9. z1 = 4e 3
; z2 = 2 e 6
π 3
3 i π π
3
z1 4e 3 = 4 e i 3 − 6 =
9.1. = π 2
z2 2 ei 6
= 2e( i
π 3
6 ) = 23 e
i
3π
6
= 8e
i
π
2
π π
= 8 cos + i sin = 8 ( 0 + i ) = 8i
2 2
( 4e ) × ( 2 e ) π 2 π 3
( z1 ) × ( z2 )
2 3 i i
3 6
9.2. = =
64 64
2π 3 π
( )
2π 3π i + 7π
i i i
4 e 2 3
×2 e 3 6 42 × 23 e 3 6
128e 6
= = = =
64 64 64
7π 7π π π 3 1
= 2 cos + i sin = 2 − cos − i sin = 2 − − i = − 3 − i
6 6 6 6
2 2
0 2k π kπ
i + i
10.1 4
1 = 4 e i ×0 = 4 1 e 4 4
=e 2
, k = 0 , 1, 2 , 3
i ×0
Se k = 0 , z0 = e = 1.
π
i
Se k = 1 , z1 = e 2
=i .
Se k = 2 , z2 = e i π = −1 .
3π
i
Se k = 3 , z2 = e 2
= −i .
7
3π
3π 2k π π 2k π 3 π+ 4 k π
3 i i 2 + i + i
10.2. 3 −27i = 27e 2
= 3 27 e 3 3
= 3e 2 3
= 3e 6
, k = 0 , 1, 2
3 π+ 4 k π π
i i
Se k = 0 , z0 = 3e 6
= 3e 2
.
3 π+ 4 k π 7π 5π
i i −i
Se k = 1 , z1 = 3e 6
= 3e 6
= 3e 6
.
3 π+ 4 k π 11π π
i i −i
Se k = 2 , z2 = 3e 6
= 3e 6
= 3e 6
.
Pág. 273
11.1. z 6 − 64 = 0 ⇔ z 6 = 64 e i×0 ⇔ z = 6 64 e i×0 ⇔
0+2k π
i
⇔ z = 6 64 e 6
, k = 0, 1, 2, 3, 4, 5
kπ
i
⇔ z = 6 64 e 3
, k = 0, 1, 2, 3, 4, 5
π 2π 4π 5π
i i i i
⇔ z = 2 e i× 0 ∨ z = 2 e 3
∨ z = 2e 3
∨ z = 2 e i×π ∨ z = 2e 3
∨z = 2 e 3
π 2π 4π 5π
i i i i
S = 2 , 2e 3 , 2e 3 , − 2 , 2 e 3 , 2 e 3
4 3
( 3
)
11.2. z + z = 0 ⇔ z z + 1 = 0 ⇔ z = 0 ∨ z + 1 = 0 ⇔
⇔ z = 0 ∨ z 3 = −1⇔ z = 0 ∨ z3 = e i×π ⇔
⇔ z = 0 ∨ z = 3 e i×π ⇔
π+ 2 k π
i
⇔ z = 0∨ z = e 3
, k = 0, 1, 2
π 5π
i i
⇔ z = 0∨ z = e 3
∨ z = e i×π ∨ z = e 3
π 5π
i i
S = 0 , e 3 , − 1 , e 3
Pág. 274
12.
Por exemplo:
z1A z 1D
−z 1 C −z 1 B
iz 1 E iz 1 F
−i z 1 G −i z 1 H
8
Pág. 276
13. z ≥ z − 1 + 2i ∧ z − 1 + 2i ≤ 2 ⇔
⇔ z − ( 0 + 0i ) ≥ z − (1 − 2i ) ∧ z − (1 − 2i ) ≤ 2
Q (0 , 0) A (1 , − 2 ) A (1 , − 2 )
Pág. 277
π 7π
14. ≤ arg ( z − 2i ) ≤ ∧ z − 2i ≤ 2 ⇔
4 4
π 7π
⇔ ≤ arg ( z − ( 0 + 2i ) ) ≤ ∧ z − ( 0 + 2i ) ≤ 2
4 4
A (0 , 2) A (0 , 2)
r=2
9
Pág. 278
16.1. Re ( z + 2 ) ≤ 3 ∨ z < 2
• Re ( z + 2 ) ≤ 3 ⇔ Re ( x + y i + 2 ) ≤ 3 ⇔ z=x+yi
⇔ Re ( ( x + 2 ) + y i ) ≤ 3 ⇔
⇔ x + 2 ≤ 3⇔ x ≤ 1
• z < 2 ⇔ z − ( 0 + 0 i) < 2
Reunião do círculo aberto de centro na origem e raio 2, com o
semiplano definido num referencial o.n. xOy pela condição x ≤ 1.
π π
16.2. − ≤ Arg ( z − 1) ≤ ∨ Im ( i z − i ) ≤ 1
4 4
π π π π
• − ≤ Arg ( z − 1) ≤ ⇔ − ≤ Arg ( z − (1 + 0i ) ) ≤
4 4 4 4
• Im ( i z − i ) ≤ 1 ⇔ z=x+yi
⇔ Im ( i ( x + y i ) − i ) ≤ 1 ⇔
⇔ Im ( x i − y − i ) ≤ 1 ⇔
⇔ Im ( − y + ( x − 1) i ) ≤ 1 ⇔ x − 1 ≤ 1 ⇔ x ≤ 2
Pág. 279
17.1.
5π
Por exemplo: z ≤ 1 ∨ ≤ Arg ( z ) ≤ π
6
5π
i 5π 5π
17.2. 2e 4
= 2 cos + isin =
4 4
5π
i 5π 5π
= 2e 4
= 2 cos + isin
4 4
2 2
= 2− − i = −1 − i
2 2
A ( −1, 0 ) ¡ − 1 ; B ( −1 , − 1) ; C ( 0 , − 1) ¡ − i
Por exemplo:
π
z + 1 ≤ 1 ∧ 0 ≤ Arg ( z + 1) ≤ ∨ z + 1 ≥ z + i
2
10
π z π z
18. − ≤ Arg ≤ ∧ <1
2 z 2 z−2
π z π π π
• − ≤ Arg ≤ ⇔ − ≤ Arg z − Arg z ≤ ⇔
2
z 2 2 2
π π
⇔− ≤ Arg z − ( − Arg z ) ≤ ⇔
2 2
π π π π
⇔− ≤ 2 Arg z ≤ ⇔ − ≤ Arg z ≤
2 2 4 4
z z
• < 1⇔ < 1⇔ z − 0 < z − 2 ∧ z ≠ 2
z−2 z−2
Pág. 280
13π
19. é um argumento de z.
7
13 π
i
z = ρe 7
13 π 13 π 6π
−i i π− −i
−z = −ρ e 7
= ρe 7
= ρe 7
6π 8π
i − +2π i
= ρe 7
= ρe 7
Resposta: (A)
π
i
20. z = 3e 7
1 1 e i×0 1 − i 27π
= = = e
(3e )
2π
z2 i
π 2 i 9
7 9e 7
Resposta: (B)
π
21. z = e iθ , 0 < θ <
4
π π
i + 2θ
( )
2 i
i z 2 = i e iθ =e 2
× e i2θ = e 2
π π
0 <θ < ⇔ 0 < 2θ < ⇔
4 2
π π
⇔ < + 2θ < π
2 2
π 3π
< <π
2 4
Resposta: (A)
11
22.
z4 = u − v
Resposta: (D)
Pág. 281
3π 7π
i i
23. w = ρe 4
ou w = ρ e 4
w × ( −w ) = −w 2
3π
i
Se w = ρ e 4
:
3π 3π π
i 2× i i
−w 2 = − ρ 2 e 4
= −ρ 2e 2
= ρ 2e 2
7π
i
Se w = ρ e 4
:
7π 7π 3π π
i 2× i i i
−w 2 = − ρ 2 e 4
= − ρ 2e 2
= − ρ 2e 2
= ρ 2e 2
π
Apenas z2 tem argumento igual a .
2
Resposta: (B)
24. OP = OQ e OP ⊥ OQ
Então, w = i z .
w 2 = ( i z ) ⇔ w 2 = i2 z 2 ⇔ w 2 = −z 2 ⇔ w 2 + z 2 = 0
2
Resposta: (B)
π
i π
i e 2 i −α
25. z= = iα = e 2
e iα e
π π 3π
i − +α i 2 π− + α i +α
z =e 2
=e 2
=e 2
Resposta: (D)
Pág. 282
26. z = − 3 −i
z = 3 +1 = 2
Seja θ um argumento z.
12
−1 3
tanθ = = π 7π
− 3 3 ⇒θ = π+ =
θ ∈ 3.º Q 6 6
7π
i
z = 2e 6
Resposta: (C)
3π
i
27. z = ρe 2
3π
+ 2k π
i 2
z= ρ e 2
, k = 0, 1
3 π+ 4 k π
i
= ρ e 4
, k = 0, 1
Portanto as raízes quadradas de z são:
3π 7π
i i
ρ e 4 (k = 0) e ρ e 4 (k = 1) cujos afixos pertencem à bissetriz dos quadrantes pares.
Resposta: (D)
28. z = 2e iθ
( )
5 5
π π
i +θ
( )
5 i 5π
(i z )
5 iθ
= 2i e = 2 e 2 × e iθ = 2e 2 = 25 e i 2 + 5θ
5π
(i z )
5
∈ ℝ− ⇔ + 5θ = π + 2k π, k ∈ ℤ ⇔
2
3π 3π 2k π
⇔ 5θ = − + 2k π, k ∈ ℤ ⇔ θ = − + , k ∈ℤ
2 10 5
3 π 2π π
Para k = 1 temos θ = − + = .
10 5 10
Resposta: (B)
Pág. 283
29.
13
P é o afixo de w
P ′ é o afixo de w
A é o afixo de w + w
B é o afixo de i × (w + w )
Resposta: (B)
2 2 2
30. BD = BA + AD
Como BA2 = AD 2 = 2 (área do quadrado), temos:
2 2 BD >0
BD = 2 + 2 ⇔ BD = 4 ⇔ BD = 2
BD
OD = =1
2
π
Dado que reta BD faz com o eixo real um ângulo de amplitude radianos e OD = 1 , o ponto D é o afixo
6
π
do número complexo e − i 6 pelo que:
z = (e )
π 4 4π 2π 2π 4π
−i −i −i i − +2π i
6
=e 6
=e 3
=e 3
=e 3
Resposta: (B)
( z − 1)
2
31. = 0 ⇔ z =1
Resposta: (D)
Pág. 284
π 3π
i i
32. z2 = ρe 2 ou z 2 = ρ e 2
π 3π
z = ρe
i
2 ou z = ρe
i
2
π 3π
+ 2k π + 2k π
i2 i 2
z= ρ e 2
ou z = ρ e 2
, k = 0 ,1
π 5π 3π 7π
i i i i
z= ρ e 4
∨z= ρ e 4
∨z= ρ e 4
∨z= ρ e 4
Portanto, o afixo de z pertence à bissetriz dos quadrantes pares ou à bissetriz dos quadrantes ímpares,
pelo que, sendo z = x + y i , temos que y = x ou y = – x, ou seja, Re ( z ) = Im ( z ) .
Resposta: (C)
33. A : z − i ≤ 3 + 4i ⇔ z − i ≤ 9 + 16 ⇔ z − i ≤ 5 (define um círculo)
1 1
B: < 1⇔ < 1 ⇔ z − i > 1∧ z ≠ i (define o exterior de um círculo)
z −i z −i
z−2 z−2
D: < 1⇔ < 1⇔ z − 2 < z e z ≠ 0 (define um semiplano)
z z
Resposta: (D)
14
34.1. Se [OABC] é um losango, então [OB] é um eixo de simetria do polígono.
Portanto, como A é o afixo de z = e iθ :
• OC = OA = 1
π
• BOC = AOB = −θ
2
Logo, sendo w o número complexo cujo afixo é C, temos
w = OC = 1 e:
π
θ + 2 × − θ = θ + π − 2θ = π − θ ; π − θ é um argumento de w
2
i ( π −θ )
w =e = e i π × e − iθ = − e − iθ = − z
OB × AC u × z − w 2 sinθ × 2cosθ
34.3. A = = = = 2sinθ cos θ = sin ( 2θ )
2 2 2
dado que:
u = 2i sin θ = 2 sin θ = 2 sin θ porque sin θ > 0 .
= ( ie ) = ( e )
3 3
3 i
π i π +θ 3π
i
+ 3θ
34.4.
(i z )
3 iθ 2
×e iθ
= e 2 = e 2
3π 3π
(i z )
3
∈ℝ ⇔ + 3θ = k π, k ∈ ℤ ⇔ 3θ = − + k π, k ∈ ℤ ⇔
2 2
π kπ
⇔θ = − + , k ∈ℤ
2 3
π π π π
Como θ ∈ 0 , , θ = − + 2 × = (k = 2).
2 2 3 6
A = sin ( 2θ )
π π π 3
Se θ = , A = sin 2 × = sin =
6 6 3 2
15
Pág. 285
35.1. OA = 2i = 2
35.2. OB = OA = 2
Logo, w = 2 .
O triângulo [ABC] é equilátero. Assim, os arcos de circunferência AB, BC e CA são geometricamente
2π
iguais. Cada um deles tem amplitude igual a radianos.
3
2π π 2π 7 π
Arg (w ) = Arg ( 2i) + = + =
3 2 3 6
i
7π
7π 7π 3 1
w = 2e 6
= 2 cos + isin = 2 − − i = − 3 − i
6 6
2 2
π
i
36. z1 = ρ e 6
e z2 = 2 e iθ
π
19 π 2 2×19 π i
ρe
( )
6
36.1. 2 2e 12 z3 = z1 ⇔ 2 2
i 2 i
e 12
×z = 3
⇔
z1 ρ
π
19 π π i π 19 π
i i e 6
1 i 6 − 1 −i3 π
⇔ 8e 6
×z = e
3 6
⇔z = 3
19π
⇔ z3 = e 6
⇔ z3 = e ⇔
i 8 8
8e 6
1 iπ 1 iπ
⇔ z3 = e ⇔z= 3 e ⇔
8 8
π+ 2 k π π+ 2 k π
1 i 1 i
⇔z= 3 e 3
, k = 0, 1, 2 ⇔ z = e 3
, k = 0, 1, 2 ⇔
8 2
1 i 3π 1 1 i 5π
⇔z= e ∨ z = e iπ ∨ z = e 3
2 2 2
π
iθ
36.2. z = ρ e i 6 , z2 = 2 e
1
π 2π
Se z1 e z2 são raízes cúbicas do mesmo número complexo z, então θ − =k× , k ∈ ℤ (a diferença
6 3
2π
dos argumentos é um múltiplo de )
3
π 2π π 2k π
θ− =k× , k ∈ℤ ⇔θ = + , k ∈ℤ
6 3 6 3
π
Para k = 0, θ = .
6
5π
Para k = 1, θ = .
6
16
3π
Para k = 2, θ =
2
Como o afixo de z2 pertence ao segundo quadrante, temos:
5π
i 5π 5π
z2 = 2e 6
= 2 cos + isin =
6 6
3 1
= 2 − + i = − 3 +i
2 2
37. z1 = 16 e iθ
2π
4 i
37.2. 4 z1 = 16 e 3
=
2π
+ 2k π
i 3
= 4 16e 4
, k = 0 , 1, 2 , 3
2π + 6k π
i
=2e 12
, k = 0 , 1, 2 , 3
π+ 3 k π
i
= 2e 6
, k = 0 , 1, 2 , 3
π
i
k = 0 ⇒ z0 = 2 e 6
4π 2π
i i
k = 1 ⇒ z1 = 2 e 6
=2e 3
7π
i
k = 2 ⇒ z2 = 2 e 6
10π 5π
i i
k = 3 ⇒ z3 = 2 e 6
=2e 3
i 6π i
2π
i
7π
i
5π
2 e , 2 e 3 , 2 e 6 , 2 e 3
17
Pág. 286
π
i
38. z=ρe 4
π 33π
i i
z3 = ρ e 4 = ρ 3e 4
3π
é um argumento de z 3 .
4
Resposta: (B)
π π π
i θ − i i θ −
39. z=2 ie 12
=2e 2
×e 12
=
π π 5π
i +θ − i θ +
=2e 2 12
=2e 12
5π
z ∈ ℝ− ⇔ θ + = π + 2k π, k ∈ ℤ
12
5π
⇔θ = π− + 2k π, k ∈ ℤ
12
7π
⇔θ = + 2k π, k ∈ ℤ
12
7π
Para k = 0, temos θ = .
12
Resposta: (A)
40. P é o afixo de u.
Como OQ ⊥ OP e OQ = 2OP , temos que Q é o afixo de i × ( 2u ) = 2i u .
Logo, u × v = 2i u , ou seja, v = 2i .
2
41. w < 1 ⇒ w < w ⇒ z < w ((A) ou (C))
5π
i
42. z=ρe 4
, ρ >0
5π n
5nπ
i i
zn = ρ e 4 = ρ n e 4 , ρ n > 0
5n π
zn ∈ ℝ+ ⇒ = 2k π, k ∈ ℤ
4
8k
⇔ 5n = 8k, k ∈ ℤ ⇔ n = , k ∈ℤ
5
Para k = 5, temos n = 8.
Resposta: (D)
18
43. OA = OC e [OA] ⊥ [OC ]
Se A é o afixo de z, C é o afixo de iz.
Logo, como [OABC] é um quadrado e, portanto, é um paralelogramo, B é o afixo de z + i z = z (1 + i) .
Resposta: (A)
Pág. 287
π
i π π 3π
i e 2 i − +θ i +θ
44. z= π
= π
=e 2 8
=e 8
i −θ i −θ
8 8
e e
z é um imaginário puro ⇔
3π π π 3π π
⇔ + θ = + k π, k ∈ ℤ ⇔ θ = − + k π, k ∈ ℤ ⇔ θ = + k π, k ∈ ℤ
8 2 2 8 8
π 9π 17π
k = 0⇒θ = ; k = 1⇒ θ = ;k = 2 ⇒θ =
8 8 8
Resposta: (C)
1 z +1 z +1
45. 1+ ≤ 1⇔ ≤ 1⇔ ≤ 1⇔
z z z
⇔ z + 1 ≤ z ∧ z ≠ 0 ⇔ z − ( −1) ≤ z ∧ z ≠ 0
46. w = 1 + 2i
10 (1 − 3 i) 10 (1 − 3 i) 3 10 (1 − 3i )
7 7
w − 1 10 1 + 2i − 1
46.1. × = × = i7 × 2 =i × = −i (1 − 3 i) = – 3 – i
2 1+ 3 i (1 + 3i )(1 − 3i ) 1 − ( 3i )
2
2 10
46.2. w 2 = (1 + 2i ) = 1 + 4 i + ( 2i ) = 1 − 4 + 4 i = −3 + 4 i
2 2
i
3π
3π 3π 2 2
4 2e 4
+ 1 = 4 2 cos + isin + 1 = 4 2 − + i + 1 = − 4 + 4i + 1 = −3 + 4i
4 4 2
2
3π
i
Portanto, w 2 = 4 2 e 4
+ 1.
47.1. z 3 + 1 = 0 ⇔ z 3 = −1 ⇔ z 3 = e i π ⇔
π+ 2 k π
i
⇔ z = 3 e iπ ⇔ z = e 3
, k = 0 , 1, 2
π 5π
i i
⇔z=e 3
∨ z = e iπ ∨ z = e 3
i π i
5π
S = e 3 , e i π , e 3
19
47.2. a) As raízes cúbicas de – 1 são os zeros do polinómio z3 + 1.
– 1 é a raiz cúbica real de – 1.
Usando a regra de Ruffini, temos:
1 0 0 1
−1 −1 1 −1
1 −1 1 0
z 3 + 1 = ( z + 1) z 2 − z + 1 ( )
Portanto as raízes cúbicas não reais de – 1 são as soluções da equação z 2 − z + 1 = 0 .
Logo, se k é uma raiz cúbica não real de – 1, vem k 2 − k + 1 = 0 ⇔ k 2 = k − 1 .
( ) ( )
6 4
(1 − k ) = ( k − 1) = k 2 = ( −1) = 1
6 6 4
b) = k 12 = k 3
48. P ( z ) = 2z 4 − 5 z 3 + 4 z 2 − 5 z + 2
48.1. P (w ) = 2w 4 − 5w 3 + 4w 2 − 5w + 2 = 0
4 3 2
1 1 1 1 1
P = 2 − 5 + 4 − 5 × + 2 =
w w w w w
2 5 4 5
= 4
− 3 + 2− + 2 =
w w w2 w3
(w ) w4
(w ) (w ) ( )
2 − 5w + 4w 2 − 5w 3 + 2w 4
= =
w4
2w 4 − 5w 3 + 4w 2 − 5w + 2
= =
w4
P (w ) 0
= = 4 = 0 ( w ≠ 0 porque 0 não é um zero de P(z)).
w4 w
1
Logo, se P(w) = 0 , então P = 0 .
w
1
48.2. Se 2 é uma solução, então também é solução (48.1.).
2
Usando a regra de Ruffini:
2 −5 4 −5 2
2 4 −2 4 −2
2 −1 2 −1 0
1
1 0 1
2
2 0 2 0
1 1 1
2
( 2
)
P ( z ) = 0 ⇔ ( z − 2 ) z − 2 z 2 + 2 = 0 ⇔ z − 2 = 0 ∨ z − = 0 ∨ 2 z 2 + 2 = 0 ⇔ z = 2 ∨ z = ∨ z 2 = −1
2
1
⇔ z = 2∨ z = ∨ z = i ∨ z = −i
2
1
S = −i , i , , 2
2
20
49. z = 1 + e i2α
49.1. z = 1 + e i 2α =
= 1 + cos ( 2α ) + i sin ( 2α ) = .
5i13 5i1+12 5i
50.1. +i = +i = +i =
( )
π
1 + 2z12 i
π 2 i
1+ 2 e 4 1+ 2 e 2
5i 5i (1 − 2i) 5i + 10
= +i = +i = +i =
1 + 2i (1 + 2i)(1 − 2i) 1+ 4
ρ = 4+4 =2 2
= 2 + i + i = 2 + 2i =
tanθ = 1 π
⇒θ =
i
π
θ ∈ 1.º Q 4
= 2 2e 4
3π
i
( k + 4i ) e 2
( k + 4i) × ( −i)
50.2. w = = =
k −i k −i
−k i + 4 ( 4 − k i)( k + i )
= = =
k −i ( k − i)( k + i)
4k + 4i − k 2i + k
= =
k2 +1
5k 4 − k2
= + i
k2 +1 k2 +1
w ∈ ℝ ⇔ 4 − k 2 = 0 ⇔ k = 2 ∨ k = −2
n
i 2π
n π n nπ
i e
50.3. = π = ei 4 = ei 4
z
1 ei 4
n nπ π
i i i
=i⇔e 4 =e 2 ⇔
z1
nπ π
⇔ = + 2k π, k ∈ ℤ ⇔
4 2 ( 4)
( 2)
⇔ n = 2 + 8k , k ∈ ℤ
O menor valor de n é 2.
21
π
i
51. z1 = e iα ; z2 = e 3
π
i π π
3i 3e 2 i −
51.1. w = 1 − = 1− π
= 1− 3 e 2 3
=
z2 i
e 3
π
i π π
= 1 − 3e 6
= 1 − 3 cos + isin =
6 6
4π
3 1 3 3 1 3 i
= 1 − 3 + i = 1 − − i=− − i=e 3
2 2 2 2 2 2
Cálculo auxiliar
1 3
− − i = ρ e iθ
2 2
1 3
ρ= + =1
4 4
3
−
tan θ = 2 = 3 π 4π
1 ⇒θ = π+ =
− 3 3
2
θ ∈ 3.º Q
= (e )
4π 3 4π
i 3×
i
w 3 3
=e 3
= e i 4 π = e i× 0 = 1
Logo, w é uma raiz cúbica de z1 .
π
i
51.2. z1 + z2 = e iα + e 3
=
π π
= cos α + isin α + cos + isin
3 3
π π
= cos α + cos + i sin α + sin
3 3
1 3
= cos α + + i sin α +
2 2
3
z1 + z2 ∈ ℝ ⇔ sin α + =0⇔
2
3
⇔ sin α = −
2
π π π
Como α ∈ − , , vem α = − .
2 2 3
1 1 e i× 0
= iα = iα = e ( ) = e ( ) = z
i 0 −α i −α
z e e
π
i 3 1
52. z1 = e 8
, z2 = + i , z3 = e iα
2 2
22
z + z2
12
(e ) i
π 12
8
+
3 1
+ i
52.1. 1
= 2 2 =
(1 − 2i) (1 − 2i )
3 3
− 9 e iπ − 9 e iπ
12 π
i3 1
e + i
8
+
= 2 2 =
(1 − 4i − 4 )(1 − 2i) + 9
3π
i 3 1
e 2
+ i +
= 2 2 =
( −3 − 4i )(1 − 2i ) + 9 Cálculos auxiliares
3 1 3 1 3 1
− i = ρ e iθ
−i + + i − i 2 2
= 2 2 = 2 2 = 3 1
−3 + 6 i − 4i − 8 + 9 −2 + 2i ρ= + =1
4 4
π 1 3
i −
e 6
1
π 3π
i − −− tanθ = − =− π
3 3 ⇒θ = −
= 3π
= e 6 4
= θ ∈ 4.º Q 6
i 2 2
2 2e 4
− 2 + 2i = r e i α
11π 11π
2 −i 2 −i r = 4+4 =2 2
= e 12
= e 12
tan α = −1
2× 2 4 π 3π
⇒α = π− =
α ∈ 2.º Q 4 4
π
3 1 π π i
52.2. z2 = + i = cos + i sin = e 6
2 2 6 6
π π π
i 2α +
( )
2 i i
z32 × z2 = e iα ×e 6
= e i2α × e 6
= =e 6
π π 2 2
2 i i π π π π
52.3. z1 + z2 = e 8
+e 6
= cos + isin + cos + isin
8 8 6 6
2
π π π π
2 π
2
π π π
2
= cos + cos + i sin + sin = cos + cos + sin + sin =
8 6 8 6 8 6 8 6
π π π π π π π π
= cos2 + 2cos cos + cos2 + sin2 + 2sin sin + sin2 =
8 8 6 6 8 8 6 6
π π π π π π π π
= cos2 + sin2 + cos2 + sin2 + 2 cos cos + sin sin =
8 8 6 6 8 6 8 6
π π π
= 1 + 1 + 2cos − = 2 + 2cos
6 8 24
23
Pág. 288
−π −π
−i
π
i8 n + i−7 + 2 cos + isin
i8 n − 7 + 2 4
4 4
53.1. = =
( )
7π 3 3 ×7 π
i i
1+ i × e 6 1+ i × e 6
2 2
(i )
8 n
× i−7 + 8 + 2 − i
2 1× i + 1 − i
= 2 =
7π 3π
i i
1+ i e 2
1+ i × e 2
1 1 1
= = =
1 + i × ( − i) 1 + 1 2
π π
cos − α + isin − α
sin α + icos α 2 2 =
53.2. =
( cos α − isinα ) ( ( ) ( ))
3 3
cos −α + isin −α
π π
i −α i −α
2 π π
e
e 2 i − α + 3α i + 2α
= = −i3α = e 2
= e 2
(e )
3
− iα e
i
π
π π 1 3
54.1. a) z1 = 2 e 3
= 2 cos + isin = 2 + i = 1 + 3i
3 3
2 2
( ) ( ) ( ) ( )
2 2
z1 + 3 − i 1 + 3i + 3 − i 3 +1 + 3 −1 i 3 +1 + 3 −1
= = = =
1+ i 1+ i 1+ i 1+ i
3 + 2 3 + 1+ 3 − 2 3 + 1 8 (1 − i ) 2 2 (1 − i ) 2 2 (1 − i )
= = = = = 2 − 2i
1+ i (1 + i)(1 − i ) 12 − i2 2
z ≥ z − z1 define o semiplano limitado pela mediatriz do segmento cujos extremos são a origem
do referencial e o afixo de z1 ao qual pertence este último ponto.
π
≤ arg ( z − z1 ) ≤ 2π define a região do plano limitada pelas semirretas
2
com origem no afixo de z1 e que fazem com a parte
π
positiva do eixo real ângulos de amplitudes rad e 2π
2
rad, respetivamente (região a que pertence a origem do
referencial).
Portanto, a região que se apresenta ao lado corresponde à condição
π
z − z1 ≤ 2 ∧ z ≥ z − z1 ∧ ≤ arg ( z − z1 ) ≤ 2π
2
54.2. Se u e v são raízes cúbicas do mesmo número complexo vem u 3 = v 3 .
( v ≠0 )
Se, por outro lado, u = −v , temos ( −v ) = v 3 ⇔ −v 3 = v 3 ⇔ − 1 = 1 , o que é falso.
3
Logo, se u e v são dois números complexos não nulos e simétricos, então não podem ser raízes cúbicas
do mesmo número complexo.
24
55.1 z1 =
4
=
4 −1 + i 3 ( =
4 −1 + i 3 )
= −1 + i 3
( ) Cálculos auxiliares
−1 − i 3 (
−1 − i 3 −1 + i 3 1+ 3 )( ) z1 = −1 + i 3
z1 = 1 + 3 = 2
i
5π
5π 5π 1 3 tan ( arg z1 ) = − 3
π 2π
z2 = 2 e 3
= 2 cos + isin = 2 − i = 1− 3 i ⇒ π− =
3 3
2 2
(
− 1 , 3 ∈ ) 2.º Q 3 3
( ) ( )
é um argumento de z1
z1 + z2 −1 + i 3 + 1 + 3 i 2 3i 2 3i 2π
= = = = z1 = 2 e
i
( )
3
3 2π 3 2π
z1 i 3
i 3 ×
3
8
2e 3 2 e e i 2 π = cos 2π + isin 2π = 1 + i × 0 = 1
3 3 i π2
= i= e
4 4
2π 12 π6
i i
( z1 ) = 2 e 3 = 26 e 3 = 64 e i 4 π = 64
6
55.2.
( z2 )
6
= ( 2e ) i
5π 6
3
= 26 e
i
30 π
3
= 64 e i10 π = 64
z16 = z26 = 64 ∈ ℝ
z1 e z2 são raízes de índice 6 de 64.
(
)
z − 1 − i 3 ≤ 3 ∧ 0 ≤ Arg z − 1 − i 3
( ( ) ) ≤ π2 ∨ Re ( z ) ≤ 0
π
• − ≤ Arg z ≤ 0 é uma condição que caracteriza os pontos do 4.º quadrante.
2
π 5π
z − ( −1) ≤ 2 ∧ − ≤ Arg z ≤ 0 ∨ ≤ Arg z ≤ π
2 6
25
4π π 4π
( )
i i − i
56.2. 3 − i z 3 + 16 e 3
=0⇔2e 6
× z 3 = −16 e 3
⇔ Cálculos auxiliares
u = 3 −i
4π
i π+
3 4π π u = 3 +1 = 2
16 e i π+ +
⇔ z3 = π
⇔ z3 = 8 e 3 6
⇔ θ = Arg ( u )
−i
2e 6
1 3
tanθ = − 3 = − 3 π
i
5π
3 i
5π
⇒θ = −
6
⇔ z3 = 8 e ⇔z= 8e ⇔ ( )
2 2
3 , − 1 ∈ 4.° Q
5π π
+ 2k π i −
i 2 u=2e 6
⇔z= 38e 3
, k = 0 , 1, 2
5 π+ 4 k π
i
⇔z=2e 6
, k = 0 ,1, 2
5π 3π 13π
i i i
⇔z=2e 6
∨z=2e 2
∨ z = 2e 6
π
Como z1 é solução da equação e Arg ( z1 ) = , tem-se:
6
5π
i 5π 5π
z1 = 2 e 6
= 2 cos + isin =
6 6
3 1
2 − + i = − 3 +i
2 2
z1 = − 3 + i
1 − 8i
z1 = (1 + 2i ) e z2 =
2
57.
3 − 4i
z3 − 1 z3 − 1 1− 8 i
57.1. = z2 ⇔ = ⇔
(1 + 2i) − 4i
2
z1 3
z3 − 1 1 − 8i 1 − 8i
⇔ = ⇔ z 3 − 1 = ( −3 + 4 i ) × ⇔
(1 + 4 i − 4 ) 3 − 4 i − ( −3 + 4 i )
π
i
⇔ z 3 − 1 = −1 + 8i ⇔ z 3 = 8i ⇔ z 3 = 8 e 2
⇔
π
π + 2k π
3 i i2
⇔z= 8e 2
⇔z=38e 3
, k = 0 , 1, 2 ⇔
π+ 4 k π
i
⇔z=2e 6
, k = 0 , 1, 2
π 5π 9π
i i i
⇔z=2e 6
∨z =2e 6
∨z =2e 6
3π
π π 5π 5π i
⇔ z = 2 cos + isin ∨ z = 2 cos + isin ∨ z = 2 e 2
6 6 6 6
3 1 3 1
⇔ z = 2 + i ∨ z = 2 − + i ∨ z = −2i
2 2 2 2
⇔ z = 3 + i ∨ z = − 3 + i ∨ z = −2 i
{
S = −2i , 3 + i , − 3 + i }
26
1+ e ( ) 1 + cos ( 2α ) + isin ( 2α ) 1 + cos α − sin α + 2isin α cos α
i 2α 2 2
57.2. = = =
isin α − cos α − cos α + isin α cos ( π − α ) + isin ( π − α )
z
58. w=
z+i
Seja z = x + y i, x, y ∈ ℝ .
z x + yi x + yi ( x + yi ) x − ( y + 1) i
w= = = = =
z + i x + y i + i x + ( y + 1) i x + ( y + 1) i x − ( y + 1) i
x 2 − x ( y + 1) i + xyi + y ( y + 1) x 2 + y 2 + y − xi
= = =
x 2 − ( y + 1) i x 2 + ( y + 1)
2 2 2
x 2 + y 2 + y − xi
= =
x 2 + ( y + 1)
2
x2 + y 2 + y x
= − i
x + ( y + 1) x + ( y + 1)
2 2 2 2
x
Se w é um número real, então − = 0 pelo que x = 0 .
x + ( y + 1)
2 2
π
59.1. z = e i 2 = i
1
2 2 2i
z2 = = = = 2i
i3 − i − i × i
10 4
( z2 − z1 ) = ( 2i − i )
10 10
= i10 = i2 = −1 2 2
59.2. z × z1 = z ⇔ z = ρ e iθ
2
( )
2 i i ( −θ )
⇔ ρ e iθ ×e 2
=ρe ⇔ z = ρ e iθ
i ( −θ )
π π
i 2θ +
z=ρe
i( 2θ ) i i( − θ ) i ( −θ )
⇔ρ e 2
×e 2
= ρe ⇔ρ e 2 2
= ρe ⇔
ρ 2 = ρ
⇔ π ⇔
2θ + = −θ + 2k π, k ∈ ℤ
2
27
ρ ( ρ − 1) = 0 ρ = 0 ∨ ρ = 1
⇔ π ⇔ π 2k π ⇔
3 θ = − + 2k π, k ∈ ℤ θ = − 6 + 3 , k = 0 , 1 , 2
2
π π 2π π 4π
i − i − + i − +
⇔ z = 0∨ z = e 6
∨z =e 6 3
∨z=e 6 3
⇔
π π 7π
i − i i
⇔ z =0∨z = e 6
∨z=e 2
∨z=e 6
⇔
3 1 3 1
⇔ z = 0∨z = − i∨ z = i∨ z = − − i
2 2 2 2
59.3. Im ( z ) ≥ 1 ⇔ Im ( x + y i ) ≥ 1 ⇔ y ≥ 1 z = x + yi
3z1 = 3i 1 A ( 0 , 3 )
5π 7π
≤ arg ( z − 3z1 ) ≤ define a porção de plano limitado pelas semirretas de origem em A, afixo de 3z1
4 4
5π 7π
que fazem com a parte positiva do eixo real ângulos de e rad, respetivamente.
4 4
O conjunto definido por:
5π 7π
Im ( z1 ) ≥ 1 ∧
≤ arg ( z − 3z1 ) ≤
4 4
é a interseção dos dois conjuntos anteriores referidos:
60. z = 2+ 3 + 2− 3 i
( )
2
60.1. z 2 = 2+ 3 + 2− 3 i =
(
= 2 + 3 + 2 2 + 3 2 − 3 i + 2 − 3 i2 = ( ) )
= 2 + 3 + 2
( 2 + 3 )( 2 − 3 ) i − 2 + 3 =
= 2 3 + 2 4 − 3 i = 2 3 + 2i
(2 3 )
2
z2 = + 4 = 16 = 4
2 3
(
tan arg z =
2
2 3
= ) π
3 ⇒ é um argumento de z2 .
6
arg z ∈ 1.° Q
2
π
i
z2 = 4 e 6
28
π
60.2. Se z 2 = 4 e i 6 :
π
π + 2k π
i i 6
z= 4e 6
= 4e 2
, k = 0 ,1
π + 12 k π
i
=2e 12
, k = 0 ,1
π
i
Para k = 0, z = 2 e 12
13 π
i
Para k = 1, z = 2 e 12
π π
Como o afixo de z pertence ao primeiro quadrante, temos z = 2 e i 12 , ou seja, z = 2 e Arg ( z ) = .
12
Pág. 289
( ( 2 − i) )
2
2
( 2 − i)
4
− 3i4 n + 3 − 3i4n × i3
61.1. w = 3π
= =
i 1 − 2i
1+ 2 e 2
( 4 − 4i + i ) 2 2
( ) × ( −i) = ( 4 − 4i − 1) − 3 × 1n × ( −i )
n 2
− 3 i4
= =
1 − 2i 1 − 2i
( 3 − 4i)
2
+ 3i 9 − 24i + 16i2 + 3i −7 − 21i
= = = =
1 − 2i 1 − 2i 1 − 2i
( −7 − 21i)(1 + 2i) −7 − 21i − 14 i + 42 35 − 35 i
= = = = 7 − 7i
(1 − 2i)(1 + 2i) 1 − 4 i2 5
w = 72 + 72 = 7 2
−7
tan ( arg w ) = = −1 π
7 ⇒ − é um argumento de w
arg w ∈ 4.° Q 4
π
i −
w =7 2 e 4
iα
61.2. z1 = e
π
i ( −α ) i i ( −α )
u = z1 − i z1 = e iα − i e = e iα − e 2
×e =
π
i −α
= e iα − e 2
=
π π
= cos α + i sin α − cos − α − i sin − α =
2 2
= cos α + i sin α − sin α − i cos α =
= ( cos α − sinα ) + i ( −cos α + sinα )
29
π
62. z1 = e
i
12 ; z2 = 1 − 3i ; z3 = 2 2e i π
62.1. z2 = 1 + 3 = 2
Seja θ 2 um argumento de z2
tanθ 2 = − 3 π
⇒ θ2 = −
θ
2 ∈ 4.º Q 3
π
i −
z2 = 2e 3
π
i −
π π π π
z1 e 12 iπ 1 i − 12 + 3 1
i − + + π
× z3 =
× 2 2 e = e × 2 2 e iπ = × 2 2 e 12 3 =
z2 2 2
π
i −
3
2e
5π
i 5π 5π 2 2
= 2 e 4 = 2 cos + isin = 2 − − i = −1 − i
4 4 2 2
π
( )
2 i −
62.2. z 2 = z × z ⇔ ρ e iθ i( −θ )
2 =ρe ×2 e 3
⇔ z = ρ e iθ
π
i −θ −
⇔ ρ2 e (
i 2θ )
=2 ρe 3
⇔
ρ 2 = 2ρ ρ ( ρ − 2) = 0
⇔ π ⇔ −π ⇔
2θ = −θ − + 2k π, k ∈ ℤ 3θ = + 2k π, k ∈ ℤ
3 3
ρ = 0 ∨ ( ρ − 2) = 0
⇔ −π 2k π ⇔
θ = + , k ∈ℤ
9 3
ρ = 0 ∨ ( ρ − 2) = 0 ρ = 2
⇔ −π 2k π ⇔ −π 2k π ⇔
θ = + , k ∈ℤ θ = 9 + 3 , k ∈ ℤ
9 3
π 5π 11π
i − i i
⇔ z =0∨z = e 9
∨z =2e 9
∨ z = 2e 9
π
5π 11π
i − i i
S = 0, e 9 , 2 e 9 , 2e 9
π
i −
62.3. z2 = 2 e 3
= 1− 3 i 1 A
3π
z − z2 ≤ z2 ∧ 0 ≤ Arg ( z ) ≤ ⇔
2
( )
⇔ z − 1 − 3i ≤ 2 ∧ 0 ≤ arg ( z ) ≤
3π
2
[BOA] é um triângulo isósceles.
• OB = 2 × abcissa de a = 2 × 1 = 2
• [AOC] é um triângulo isósceles
• OC = 2 × ordenada de A = 2 3
30
2× 2 3
A[CBO] = =2 3
2
1 1
Aparte colorida = área do círculo − A[CBO] = π × 22 − 2 3 = 2π − 2 3
2 2
2π 2π
i θ + i
z + w = r e iθ + r e 3
= r e i θ + e iθ × e 3 =
2π
i 2π 2π
= r e iθ 1 + e 3 = r e iθ 1 + cos + isin
3 3
1 3 1 3
= r e iθ 1 − + i = r e iθ + i =
2 2 2 2
π π
π π i i θ +
= r e iθ cos + isin = r e iθ × e 3 = r e 3
3 3
Como z + w = r , o afixo de z + w também pertence à circunferência de centro O e raio r.
64. • u3 = v 3 = z
3π
• u = 2 e iθ com θ ∈ π ,
2
i ( −θ ) i ( π−θ )
• w = −u = −2 e =2e
( )
3 3
= 2 e ( ) ⇔
i π− θ
u 3 = v 3 ⇔ 2 e iθ
⇔8e(
i 3θ ) i ( 3 π− 3θ )
=8e ⇔ 3θ = 3π − 3θ + 2k π, k ∈ ℤ ⇔
π kπ
⇔ 6θ = 3π + 2k π, k ∈ ℤ ⇔ θ = + , k ∈ℤ
2 3
3π π 2π 7 π
Como θ ∈ π , , vem θ = + = .
2 2 3 6
3 3×7 π 7π 3π
7π i i i
z = u 3 = 2cos = 8 e 6
=8e 2
= 8e 2
= −8i
6
π
i
65. z0 = 2i = 2 e 2 é uma das raízes cúbicas de z.
7π 7π 3 1
= 2 cos + i sin = 2 − − i = − 3 − i
6 6
2 2
31
2π 7π 2π 7π 2π 11π
i i i i + i
z2 = z1 × e 3
=2e 6
e 3
=2e 6 3
= 2e 6
=
11π 11π 3 1
= 2 cos + i sin = 2 − i = 3 − i
6 6
2 2
b)
66. w1 = −1 − i ; w 2 = e iα , α ∈ ℝ
w1 = −1 − i = w1 ei θ1
5π
i
66.1. w = −1 − i = 2 e 4 w1 = 1 + 1 = 2
1
−1
tan θ1 =
( )
5π 5
=1 5π
i −1 ⇒ é
w15 2 e 4
( −1 , − 1) ∈ 3.º Q 4
= =
1 + w1 1 + ( −1 − i) um argumento de w1
25 π π 5π
( 2) ( 2)
5 i 4 i i
e 4
2e 4 w1 = 2 e 4
= = = 25 π π
−i π
i − − 6π =
e 2 4 4
π π 3π
i + i
= 4 2 e 4 2
=4 2 e 4
=
2 2
= 4 2 − + i = − 4 + 4i
2 2
32
5π
66.2. w w = 2w ⇔ 2 e i 4 × e iα = 2 e iα ⇔
1 2 2
5π
i α +
⇔ 2 e 4
= 2 e iα ⇔
5π
i −α −
⇔ 2e 4
= 2 e iα ⇔
5π
⇔ 2 = 2 ∧ −α − = α + 2k π, k ∈ ℤ ⇔
4
5π 5π
⇔ 2α = − + 2k π, k ∈ ℤ ⇔ α = − + k π, k ∈ ℤ
4 8
5π
i
67. z1 = i ; z2 = e 6
; z3 = e iθ
z1n = z2n = w
π 5π
67.1. z = i = e i 2 ; z = e i 6
1 2
33
67.2. a) O valor mínimo de P ocorre se n for 6. Neste caso, o polígono é um hexágono regular onde as
imagens de z1 e z2 são vértices consecutivos
5π 5π 5π 3 1 3 1 3 1
= i − cos 6 − isin 6 = 2 + i − 2 i = 2 + 2 i = + =1
i
P = z1 − z2 = i − e 6
4 4
b) Qualquer que seja o valor de n, P é um polígono de n lados inscrito numa circunferência de raio
igual a z1 = z2 = i = 1 , esta circunferência tem perímetro igual a 2π × 1 = 2π .
Qualquer polígono inscrito na circunferência tem um perímetro interior ao perímetro desta. Logo,
P < 2π , qualquer que seja n ∈ ℕ .
π
z3 z3 e iθ e iθ i θ −
w= = = = =e 6
67.3. z1 − z2 3 1 π π i
π
+ i cos + isin e 6
2 2 6 6
π 7π
w ∈ ℝ− ⇔ θ − = π + 2k π, k ∈ ℤ ⇔ θ = + 2k π, k ∈ ℤ
6 6
7π 5π
Como θ ∈ ]−π , π[ , θ = − 2π = − .
6 6
z >0
67.4. zz ≥ 1 ⇔ z 2 ≥ 1 ⇔ z ≥ 1
z+z ≥0⇔
⇔ x + yi+ x − yi ≥ 0 ⇔ z = x + yi
⇔ 2x ≥ 0 ⇔ x ≥ 0
z z − 2(z + z ) ≤ 3 ⇔ z = x + yi
⇔ x 2 + y 2 − 2x ≤ 3 ⇔
⇔ x 2 + y 2 − 2x ≤ 3 ⇔
⇔ x 2 − 2x + 1 + y 2 − 1 ≤ 3 ⇔
68. Seja w = ρ e iθ .
68.1. Se w e w são raízes de índice n de um mesmo número complexo z, então:
wn = wn = z
( ) = (ρ e ( ) )
n n
i −θ
w n = w n ⇔ ρ e iθ ⇔
i ( nθ ) i ( − nθ )
⇔ ρn e = ρn e ⇔
34
ρ n = ρ n
⇔ ⇔ 2nθ = 2k π , k ∈ ℤ ⇔
nθ = −nθ + 2k π , k ∈ ℤ
⇔ nθ = k π, k ∈ ℤ
( ) i ( nθ )
, se n θ = k π com k ∈ ℤ , então z = ρ n e i ( k π) é um número real.
n
Como z = w n = ρ e iθ = ρ ne
w n = ( −w ) ⇔ ρ e iθ ( ) = (ρ e ( ) )
n n
n i π+θ
⇔
i ( nθ ) i ( n π+ nθ )
⇔ ρn e = ρn e ⇔
ρ n = ρ n
⇔ ⇒ n π = 2k π, k ∈ ℤ ⇒ n = 2k, k ∈ ℤ , ou seja, n é um número par.
nθ = n π + nθ + 2k π, k ∈ ℤ
Pág. 290
6π
1. arg ( z ) =
5
6π
arg ( z ) = − + 2k π, k ∈ ℤ
5
6π
arg ( − z ) = − + π + 2k π, k ∈ ℤ
5
6π π
Para k = 0, arg ( −z ) = − +π=−
5 5
6π 9π
Para k = 1, arg ( −z ) = − + π + 2π =
5 5
Resposta: (C)
π
2. arg ( z ) =
5
π
arg ( z ) = − + 2k π
5
π π
arg ( i z ) = − + + 2k π, k ∈ ℤ
5 2
π π 3π
Para k = 0, arg ( i z ) = − + =
5 2 10
Resposta: (A)
π
i
3. z=2 e 5
π
arg ( − z ) = + π + 2k π
5
π
( )
arg −z = −
5
− π + 2k π, k ∈ ℤ
35
π 6π
Para k = 0 , arg −z = − ( ) 5
−π= −
5
π 4π
Para k = 1, arg −z = − ( ) 5
− π + 2π =
5
Resposta: (C)
11π
i
4. z = 2e 6
−i
11π 11π
z = 2 cos + isin −i =
6 6
3 1
= 2 − i − i = − 3 − i − i = 3 − 2i
2 2
z = 3+4 = 7
Resposta: (B)
7. 2 e i×0 1 A
2π
i 0+
3
2 e
1 B
2π
i 2π 2π
2e 3
= 2 cos + isin =
3 3
1 3
= 2 − + i = − 1 + 3i
2 2
−1 + 3 i 1 B
Resposta: (C)
Pág. 291
2π
8. A diferença dos argumentos de duas raízes de índice n “consecutivas” é (os afixos das n raízes são
n
os vértices de um polígono regular de n lados, de centro na origem do referencial).
Então, se os afixos de z1 e z2 pertencem ao mesmo quadrante, terá de ser:
36
2π π
< ⇔
n 2
2 1
⇔ < ⇔n>4
n 2
Logo, o valor de n pode ser 5.
Resposta: (D)
π 7π
9. z ∈ ℂ : z − 1 = 1 ∧ ≤ arg ( z ) ≤
4 4
Resposta: (A)
10. {z ∈ ℂ : z ≤ 2 ∨ Re ( i z ) = 1 ∨ z + 1 ≥ z + i }
Re ( i z ) = 1 ⇔ Re ( i ( x + yi) ) = 1 ⇔ Re ( x i − y ) = 1 ⇔ − y = 1 ⇔ y = −1
z + 1 ≥ z + i ⇔ z − ( −1 + 0i) ≥ z − ( 0 − i)
A(– 1 , 0) e B(0 , – 1)
Resposta: (A)
11. {z ∈ ℂ : z < 2 ∧ z = z + 1+ i }
z = z + 1 + i ⇔ z − ( 0 + 0i ) = z − ( −1 − i )
O(0 , 0) e A(– 1 , – 1)
Resposta: (D)
12.1. z = k + 2i + ki + 2i ⇔ z = ( k − 2 ) + ( 2 + k ) i
2
z é imaginário puro ⇔ Re ( z ) = 0 ∧ Im ( z ) ≠ 0 ⇔ k − 2 = 0 ∧ 2 + k ≠ 0 ⇔ k = 2
37
12.2. z = z ⇔ ( k − 2 ) + ( 2 + k ) i = ( k − 2 ) − ( 2 + k ) i ⇔
k − 2 = k − 2 0 = 0
⇔ ⇔ ⇔ k = −2
2 + k = − ( 2 + k ) 2k = −4
13. P ( z ) = z3 + 8
13.1. P ( −2 ) = ( −2 ) + 8 = − 8 + 8 = 0
3
P ( z ) = ( z + 2 ) ( z 2 − 2z + 4 ) 1 0 0 8
−2 −2 4 −8
2 ± 4 − 16 1 −2 4 0
z 2 − 2z + 4 = 0 ⇔ z = ⇔
2
2 ± −12 2 ± i 12
⇔z= ⇔z= ⇔
2 2
2 ± 2i 3
⇔z= ⇔ z = 1 ± 3i
2
{−2 , 1− 3 i , 1+ 3 i }
14.
14.1. z − 4z + 7z = 0 ⇔ z z − 4z + 7 = 0 ⇔
3 2 2
( )
4 ± 16 − 28
⇔ z = 0 ∨ z 2 − 4z + 7 = 0 ⇔ z = 0 ∨ z = ⇔
2
4 ± 212 4 ± i× 2 3
⇔ z = 0∨z = ⇔ z = 0∨z = ⇔ z = 0 ∨ z = 2 − 3i ∨ z = 2 + 3i
2 2
{
S = 0, 2 − 3 i, 2 + 3 i }
14.2. Seja z = a + bi; a, b ∈ R
iz +
z
= i ( a + b i) +
( a − b i) = a i − b + ( a − b i ) × ( −i ) = −a i − b
ai − b + = ai − b − ai − b =
i i i × ( −i) 1
= −2b ∈ ℝ
Pág. 292
15.
Cálculos auxiliares
15.1. ( −1 + i)
7
= ( 2 e
i
3π 7
4 ) =
w = −1 + i
w = 1+ 1 = 2
21π Arg z = θ
( 2)
7 i
= e 4
= tan θ = −1 π 3π
⇒θ = π− =
21π θ ∈ 2.° Q 4 4
( 2)
6 i −4π
3π
= 2 e 4
= w = 2e
i
4
38
5π
i
= 2 × 23 e 4
=
5π 5π
= 8 2 cos + isin =
4 4
2 2
= 8 2− − i = 8 ( −1 − i ) = −8 (1 + i )
2 2
10 Cálculos auxiliares
−1 + i
15.2. w = = i
3π
1+ i 3 w = −1 + i = 2 e 4
10
u = 1+ i 3
3π
i u = 1+ 3 = 2
2e 4
= π = Arg u = α
2ei 3
3
tanα = = 3 π
10 1 ⇒α =
10 3
2 i 34π − 3π 2 i 512π α ∈ 1.° Q
= e
= e =
2 2 i
π
u = 2e 3
10
25 π
2 i
50π
25 i
−4π 1 i 6π
= e 12
= e 6
= e
2
210 32
1 π
w = ; Argw =
32 6
15.3. z 3 + 4 2 = 4 2i ⇔
⇔ z3 = − 4 2 + 4 2 i ⇔ Cálculos auxiliares
u = −4 2 + 4 2 i
⇔ z = 3 −4 2 + 4 2 i ⇔ u = 16 × 2 + 16 × 2 = 8
3 i
3π Arg u = θ
⇔ z = 8e 4
⇔ tanθ = −1 π 3π
⇒θ = π− ⇒θ =
3π
+ 2k π θ ∈ 2.° Q 4 4
i 4
⇔z= 38 e 3
, k = 0 , 1, 2 ⇔
3 π+ 8 k π
i
⇔z=2 e 12
, k = 0 , 1, 2 ⇔
3π 11π 19 π
i i i
⇔z=2 e 12
∨z =2 e 12
∨z=2 e 12
⇔
π 11π 19 π
i i i
⇔ z = 2e 4
∨z=2 e 12
∨z=2 e 12
16.
2 2
16.1. z1 = + e iπ = −1=
1 − i25 1− i
2 (1 + i) 2 + 2i 2 + 2i
= −1 = −1 = −1
(1 − i)(1 + i ) 1 − i2 2
= 1+ i − 1 = i
z1 é um imaginário puro porque Re ( z1 ) = 0 .
39
8 ± 64 − 72
16.2. z 2 − 8z + 18 = 0 ⇔ z = ⇔
2
8 ± −8 8±i 8
⇔z= ⇔z= ⇔
2 2
8±2 2i
⇔z= ⇔ z = 4± 2i⇔
2
⇔ z = 4− 2i∨ z = 4+ 2i
1 3
17. w= + i
2 2
1 3
17.1. w = + =1
4 4
3
tanθ = 2 = 3 π
1 ⇒θ =
3
2
θ ∈ 1.º Q
π
i
w =e 3
( )
12
π 12 π
i i i ( 4 π)
w 12 = e 3
=e 3
=e = e i× 0 = cos 0 + isin 0 = 1 + 0i = 1
( 3i)
2
17.2. 2z 2 + 3i z + 2 = 0 ⇔ z = −3i ± − 4× 2× 2
⇔
2× 2
−3i ± −9 − 16 −3i ± −25 −3i ± 5i
⇔z= ⇔z= ⇔z= ⇔
4 4 4
−3i − 5i −3i + 5i
⇔z= ∨z= ⇔
4 4
1
⇔ z = −2i ∨ z = i
2
π
18. i z = ρ e iθ
z2 = e 3
×z ⇔
π π
i −θ
( )
2 i i ( −θ ) i ( 2θ )
⇔ ρ e iθ =e 3
× ρe ⇔ ρ2 e = ρe 3
⇔
ρ 2 = ρ ρ 2 − ρ = 0
⇔ π ⇔ π ⇔
2θ = − θ + 2k π, k ∈ ℤ 3θ = + 2k π, k ∈ ℤ
3 3
ρ ( ρ − 1) = 0 ρ = 0 ∨ ρ = 1
⇔ π 2k π ⇔ π 2k π
θ = + , k ∈ℤ θ = 9 + 3 , k ∈ ℤ
9 3
π 7π 13 π
i i i
⇔ z = 0∨z = e 9
∨z=e 9
∨z =e 9
40
( )
n n
1 3 π π
n
i
π
i
nπ
19. z= + i = cos + isin = e 3 =e 3
2 2 3 3
z é um imaginário puro ⇔
nπ π n 1 3
⇔ = + k π, k ∈ ℤ ⇔ = + k, k ∈ ℤ ⇔ n = + 3k , k ∈ ℤ
3 2 3 2 2
3
Dado que + 3k , não é um número natural, qualquer que seja k ∈ ℤ , podemos concluir que não existe
2
n ∈ ℕ para o qual z é um imaginário puro.
20.
2i i
π
2i 2i (1 + i)
20.1. z1 = −e 2 = −i = −i =
1− i25
1− i (1 − i)(1 + i )
2i − 2 2i − 2
= −i = − i = i − 1 − i = −1 ∈ ℝ
1− i 2
2
8 ± 64 − 100
20.2. z 2 − 8z + 25 = 0 ⇔ z = ⇔
2
8 ± 6i
⇔z= ⇔ z = 4 − 3i ∨ z = 4 + 3i
2
( )
n n
3 1 π π
n π nπ
+ i = cos + isin = e 6
i i
20.3. z = =e 6
2 2 6 6
z é imaginário puro ⇔
nπ π
⇔ = + k π, k ∈ ℤ
6 2
⇔ n = 3 + 6k , k ∈ ℤ
Logo, para k ∈ ℕ , n = 3 + 6k ∈ ℕ e, para estes valores de n, z é imaginário puro.
4π
i
21. w = 16 e 3
e z1 = 3 − i
21.1. z1 = 3 − i
z1 = 3 + 1 = 2
−1 3
tan θ1 = =− π
3 3 ⇒ θ1 = −
θ ∈ 4.º Q 6
1
π
i −
z1 = 2 e 6
4
i − π 4π
i −
2π
i −
z = 2 e 6 = 24 e 6 = 16 e 3 =
4
1
2π 4π
i − + 2 π i
= 16 e 3
= 16 e 3
=w
Como z14 = w, z1 é uma raiz quarta de w.
41
2π π
As restantes raízes têm o mesmo módulo e os argumentos em progressão aritmética de razão = .
4 2
π π π π
i − i − +
z1 = 2 e 6 ; z2 = 2 e 6 2
=2e
i
3
π π 5π 5π π 4π
i + i +
z3 = 2 e 3 2
=2e
i
6 : z4 = 2 e 6 2
=2e
i
3
22. z1 = 2 + i
( ) = ( 2 + i − i ( 2 − i) ) = ( 2 + i − 2 i + i )
6 6
= ( 2 + i − 2i − 1) = (1 − i )
6 6 6
22.1. u = z1 − i z1 2
Seja v = 1 – i .
v = 1+ 1 = 2
−1
tanθ = = −1 π
1 ⇒θ = −
θ ∈ 4.° Q 4
π
i −
v= 2e 4
( )
6
π 6π 3π π
u = (1 − i ) =
( )
6 i − 6 i i − i
2e 4
= 2 e 4
= 8e 2
= 8e 2
= 8i
22.2. z1 = 2 + i
z1 = 2 + i
z2 = e iα z1 = 4 + 1 = 5
Arg ( z1 ) = θ
z1 2+i 5 e iθ i (θ +α )
( 2 , 1) ∈ 1.° quadrante ⇒
= = i ( −α )
= 5 e
iα
z2 e e ⇒ 0 <θ <
π
2
π Como tan θ = < 1
1
0 <θ < 2
4 π
0 <θ <
5π 4
π<α <
4
6π
π <θ +α <
4
3π
π <θ +α <
2
3π z1
Como π < θ + α < , o afixo de situa-se no terceiro quadrante.
2 z2
42
4π
23. w = 2 cis
3
23.1. z 2 − z × w = 0 ⇔ z 2 = z × w ⇔
4π 4π
i θ +
( )
2 i i ( 2θ )
⇔ ρ e iθ = ρ e iθ × 2e 3
⇔ ρ2 e = 2ρ e 3
⇔
4π
i −θ −
i ( 2θ )
⇔ ρ2 e = 2ρ e 3
⇔
ρ 2 = 2ρ ρ 2 − 2ρ = 0
⇔ 4π ⇔ 4π ⇔
2θ = −θ − + 2k π, k ∈ ℤ 3θ = − + 2k π, k ∈ ℤ
3 3
ρ ( ρ − 2) = 0 ρ = 0 ∨ ρ = 2
⇔ 4π 2k π ⇔ ⇔ −4 π + 6 k π ⇔
θ = − + , k ∈ℤ θ = 9
, k ∈ℤ
9 3
4π 2π 8π
i − i i
⇔ z = 0∨z = 2 e 9
∨z=2e 9
∨z =2e 9
4π 3
( )
3 i 4π 3
23.2. u = w 2e 3
i
+ 1 = + 1 = e +1 =
3
Cálculos auxiliares
2 2
1 3
3 z= − i
4π 4π 2 2
= cos + isin + 1 = 1 3
3 3 z = + =1
4 4
θ = Arg z
(e )
3 3
1 3 1 3 π
3
−3 π
= − − i + 1 = − i = i − i
tan θ = − 3 π
3
=e 3
= ⇒θ = −
2 2 2 2
θ ∈ 4.° Q 3
i (−π) π
=e = e iπ z=e
i −
3
u = 1 e Arg u = π
8
24. z1 = a − i ; z2 = 2 − 2 3 i ; z3 =
−1 + 3 i
24.1. z12 = ( a − i ) = a 2 − 2 a i + i2 = ( a 2 − 1) − 2 a i
2
24.2.
• z4 = 1 − i
z4 = 1 + 1 = 2
tan a ( arg z4 ) = −1 π
⇒ − é um argumento de z4
arg z4 ∈ 4.° Q 4
π
i −
z4 = 2 e 4
• z2 = 2 − 2 3i
43
z2 = 4 + 4 × 3 = 4
−2 3
tan ( arg z2 ) = =− 3 π
2 ⇒ − é um argumento de z2
arg ( z ) ∈ 4.° Q 3
2
π
i −
z2 = 4 e 3
• z3 =
8
=
(
8 −1 − 3 i ) =
(
8 −1 − 3 i )=
−1 + 3 i ( −1 + 3i)( −1 − 3 i) ( −1) − 3 i 2 2
=
(
8 −1 − 3 i)
= 2 ( −1 − 3 i ) = −2 − 2 3 i
4
z3 = 4 + 4 × 3 = 4
−2 3
tan ( arg z3 ) = = 3 π 4π
−2 ⇒ π+ = é um argumento de z3
arg ( z ) ∈ 3.° Q 3 3
3
4π
i
z3 = 4 e 3
(4 e ) + ( 2 e )
2 8
π π
i − i −
z + (1 − i )
2 8
3 4
2
• = =
(4 e )
3 3
z
3
4π
i −
3
2π
( 2)
i − 8
i ( −2 π )
42 e 3
+ e
= i ( − π)
=
43 e
−2 π
i −
16 e 3
+ 16 e i× 0
= =
64 e i× 0
=
16 e ( 2π
i −
3
+ e i× 0 ) = cos −32π + isin −32π + 1 = v=
1
−
3
i
64 4 8 8
1 3 4 1
v = + = =
1 3 1 3 64 64 64 4
− − i +1 − i
2 2 2 2 Seja θ um argumento de v
= = =
4 4 tan θ = − 3 π
⇒ − é um argumento de v
π arg v ∈ 4.° Q 3
1 3 1 i −
= − i = e 3
8 8 4
= (4 e )
6
π
i −
24.3. i ( −2 π )
z 6
2
3
= 46 e = 4096 e i×0 = 4096
z36 = 4 e ( i
4π 6
3 ) = 46 e
i ( 8 π)
= 4096 e i× 0 = 4096
z26 = z36 = 4096 ⇒ z2 e z3 são raízes de índice 6 de 4096
4096 ∈ ℝ
44
( ) + (4e )
n
π
i − π n nπ
i − nπ
i i
24.4. z2n + z2n = 4 e 3 3
= 4n e 3
+ 4n e 3
=
−n π −n π nπ nπ
= 4n cos + isin + cos + isin =
3 3 3 3
nπ nπ nπ nπ
( )
n
= 22 cos 3 − isin 3 + cos 3 + isin 3 =
nπ nπ
= 22n × 2 cos = 22 n +1 cos
3 3
24.5. z × z2 − z 2 = 0 ⇔
z = ρ e iθ
⇔ z 2 = z × z2 ⇔
π
( )
2 i −
i ( −θ )
⇔ ρ e iθ =ρ e ×4 e 3
⇔
π
i −θ −
i ( 2θ )
⇔ ρ2 e = 4ρ e 3
⇔
ρ 2 = 4ρ ρ ( ρ − 4) = 0 ρ = 0 ∨ ρ = 4
⇔ π ⇔ π ⇔ π 2k π ⇔
2θ = −θ − + 2k π, k ∈ ℤ 3θ = − + 2k π, k ∈ ℤ θ = − 9 + 3 , k ∈ ℤ
3 3
π 5π 11π
i − i i
⇔ z = 0∨z = 4 e 9
∨z=4 e 9
∨z=4 e 9
Pág. 293
25.
25.1. z0 = 1 + 3i z0 = 1 + 3 i = ρ ei θ
ρ =2
Centro da circunferência: (0 , 0)
tan θ = 3 e θ ∈ 1.º Q
Raio da circunferência: OA = z0 = 1 + 3 = 2 π
Arg z0 =
3
Condição pedida: z = 2
π
25.2. z0 = 1 + 3 i = 2e i 3
π
i
A ¡ 2e 3
π π π
i − i −
D¡2 e 3 2
= 2 e 6
25.3. w 1 P
i w 1 P ′ → transformado de P na rotação de centro O e amplitude 90°.
−i w → S → imagem de P ′ na rotação de 180° em torno da origem.
OP = OS = 2
2 2 2
PS = OP + OS
2
PS = 4 + 4 ⇔ PS = 8 ⇔ PS = 2 2
Perimetro[OSP ] = 2 + 2 + 2 2 = 4 + 2 2
45
26.
iα
26.1. A ¡ z1 = 2 e
A′ ¡ i z1 → A′ é a imagem de A na rotação de 90° com centro na origem
B ← 3 i z1
OA = 2; OB = 2 3 ; OA ⊥ OB
2 2 2
AB = OA + OB
( )
2 2
AB = 22 + 2 3 ⇔ AB = 4 + 4 × 3 ⇔ AB = 4
Perimetro[OAB ] = 2 + 2 3 + 4 = 6 + 2 3
26.2. z = 3 + i
π z = 3 +1 = 2
i
z=2e 6
1 3
tan ( Argz ) = = π
( )
π 6n +3 3 3 ⇒ Arg z =
( )
6n + 3 i
Arg z ∈ 1.° Q 6
u= 3 +i = 2e 6
= ( )
π
i
( 6 n + 3) π z=2e 6
i
6
= 26 n + 3 e
6 n π+ 3 π 3π
i i n π+
= 26 n + 3 e 6
= 26 n + 3 e 6
π
i +n π
= 26 n + 3 e 2
π
Dado que arg ( u ) = + n π , com n ∈ ℕ , u é um imaginário puro.
2
π
i
27. z1 = 16 e 4
π π π
27.1. −i × z = e i − 2 × 16 e i 4 = 16 e i − 4 = z
1 1
Condição pedida: z = 2
28. z1 = 1 − i
z1 + i35 1 − i + i3 1 − i − i 1 − 2i
28.1. u = = = = =
6 + 3i 6 + 3i 6 + 3i 6 + 3i
(1 − 2i)( 6 − 3i) 6 − 3i − 12i + 6i2
= = =
( 6 + 3i)( 6 − 3i) 62 − ( 3i)
2
−15i 15 1
= =− i=− i
36 + 9 45 3
1
− i é imaginário puro porque Re ( u ) = 0 ∧ Im ( u ) ≠ 0 .
3
46
π π
28.2. e i 2 − z z 3 = 1 ⇔ z z3 = e i 2 − 1
1 1
−1 + i
⇔ (1 − i) z 3 = i − 1 ⇔ z 3 = ⇔
1− i
⇔ z 3 = −1 ⇔ z 3 = e i π ⇔ z = 3 e i π
π + 2k π
i
⇔ z = 31 e 3
, k = 0 , 1, 2
π 5π
i i
⇔z=e 3
∨ z = e iπ ∨ z = e 3
z − (1 − i) < 2
29.
29.1. A circunferência tem centro na origem e raio OA = −3i = 3 e pode ser definida pela condição z = 3 .
3π
29.2. A ¡ − 3 i = 3e i 2
3π 2π 13 π 13 π π
i + i i − 2π i
B ¡3 e 2 3
=3 e 6
=3 e 6
= 3e 6
π π 3 1 3 3 3
= 3 cos + isin = 3 + i = + i
6 6 2 2 2 2
29.3. P ¡ z1
P ′ ¡ i z1 P ′ é a imagem de P na rotação de 90°
com centro na origem
S ← 2iz1
OP = OP ′ = 3
OS = 2OP ′ = 6
OP ⊥ OS
OP × OS 3 × 6
A[OPS ] = ] = = = 9 u.a.
2 2
π
i 2
30. z1 = e 2
e z2 = 23
i
2 2 2 2 × i 2i
30.1. z1 = i ; z2 = = = = = = 2i
i23 i3 − i − i × i 1
( z2 − z1 ) = ( 2i − i) = i10 = i2 = −1
10 10
π
π + 2k π
30.2. 3 i i2
3 z1 = 1e 2
= 31 e 3
, k = 0 , 1, 2
π+ 4 k π
i
=e 6
, k = 0 , 1, 2
47
π
i π π 3 1
k = 0 ⇒ w0 = e 6
= cos + isin = + i
6 6 2 2
5π
i 5π 5π 3 1
k = 1 ⇒ w1 = e 6
= cos + isin =− + i
6 6 2 2
3π
i
k = 2 ⇒ w2 = e 2
= −i
30.3. A circunferência tem centro no afixo de z2 = 2i e tem raio igual a z2 = 2 i = 2 dado que passa na
origem: z − 2i = 2
Pág. 294
2π
i
31. z1 = ρ e 3
π 2π π 2π 7π
i i i + i
z2 = 3 iz1 = 3 e 2
×ρe 3
= 3ρ e 2 3
= 3ρ e 6
2π 3
4 3
4 i
z z1
3i z1 ρ e 3
=
31.1. −
2
= −
ρ
z1 z1 z
1
i ( 2π)
= 3 4 i4 − e = 81× 1 − e i×0
= 81 − 1 = 80
31.2. z 3 = 8 ⇔ ρ e i
1
( 2π 3
3 ) = 8 ⇔ ρ3 e
i ( 2 π)
=8⇒
⇒ ρ3 = 8 ⇔ ρ = 2
2π
i
z1 = 2 e 3
7π
i
ρ =2
a) z2 = 3 ρ e 6
=
7π 7π
= 3 × 2 cos + isin =
6 6
3 1
= 6 − − i = −3 3 − 3i
2 2
2π
i
b) z1 = 2 e 3
1A
z2 = 3iz1 1 B
OA = 2
OB = 3 × 2 = 6
OA ⊥ OB
OA × OB 2 × 6
A[BOA] = = =6
2 2
48
32. z1 = 1 − i
− i + 1 − i2
32.1. z × z1 = i11 + z1 × z1 ⇔ z × (1 − i) = i3 + (1 − i)(1 + i ) ⇔ z = ⇔
1− i
( 2 − i)(1 + i ) 2 + 2i − i − i2 3+i 3 1
⇔z= ⇔z= ⇔z= ⇔z= + i
(1 − i)(1 + i) 12 − i2 1+ 1 2 2
( )
5π 2 2×5π
i
(1 − i )
i 2
z12 + 2 e 12 +2 e 12
32.2. 3π
= =
i −i
e 2
5π 5π
i
5π
−2 i + 2 cos + isin
1 − 2 i + i2 + 2 e 6
6 6
= = =
−i −i
3 1
=
−2i + 2 −
+ i
2 2 −2i − 3 + i
= =
− 3 − i × i − 3 i − i2
= = 1− 3 i
( )
−i −i −i × i 1
32.3. O polígono cujos vértices são os afixos das raízes quartas de w é um quadrado inscrito numa
circunferência de raio r igual ao módulo das raízes, ou seja:
r = 4 w
w = 8 ( z1 ) = 8 (1 − i ) = 8 1 − 2i + i2 = −16i
2 2
( ) l 2 = 22 + 22
w = −16i = 16 l2 = 8
r = 4 16 = 2
Aquadrado = l 2 = 8
π
2 i
33. w1 = + i43 ; w 2 = 2 e 4
; w3 = 2 + y i
3 −i
33.1. w1 =
2
+ i43 =
2 ( 3 +i ) + i3
3 −i (
)( 3 + i) 3 −i
2 ( 3 + i) 2 ( 3 + i)
= −i = −i =
3 − i2 4
3 1 3 1 3 1
= + i−i = − i= w1 = + =1
4 4
2 2 2 2
1 3
π tan ( Arg w1 ) = − =− π
i − 3 3 ⇒ Argw1 = −
=e 6
Arg w ∈ 4.° Q 6
1
= (e )
12
π 12 π
i − i − i ( −2 π )
w 12
1
6
=e 6
=e = e i×0 = 1∈ ℝ
49
i
π
π π 2 2
33.2. w 2 = 2 e 4
= 2 cos + isin = 2
+ i = 1+ i
4 4 2 2
w 3 2 + y i ( 2 + y i )(1 − i ) 2 − 2i + y i − y i2 2 + y + ( y − 2 ) i y + 2 y − 2
= = = = = + i
w2 1+ i (1 + i)(1 − i ) 1 − i2 1+ 1 2 2
w 2 × w 3 = (1 + i)( 2 + y i ) = 2 + y i + 2i + y i2 = ( 2 − y ) + ( y + 2 ) i
w3 y −2
∈ℝ ⇒ = 0 ⇒ y = 2 ⇒ 2−y = 0 ⇒
w2 2
⇒ ( 2 − y ) + ( y + 2 ) i é imaginário puro ⇒ w 2 × w 3 é imaginário puro
π π
i i
33.3. z + z e = 0 ⇔ z z3 + e 3 = 0 ⇔
4 3
π
i
⇔ z = 0 ∨ z3 + e 3
=0⇔
π π
i i + π
⇔ z = 0 ∨ z 3 = −e 3
⇔ z = 0 ∨ z3 = e 3
⇔
4π
4π +2k π
3 i i 3
⇔ z =0∨z = e 3
⇔ z = 0∨z = 31 e 3
, k = 0 , 1, 2 ⇔
4 π+ 6 k π
i
⇔ z = 0∨z = e 9
, k = 0 , 1, 2 ⇔
2π 4π 10 π
i − i i
⇔ z = 0∨z = e 9
∨z=e 9
∨z=e 9
π
33.4. z − 1 ≥ z + 2 ∧ z + 3 ≥ 2 ∧ Arg ( z + 3 ) <
4
• z − 1 ≥ z + 2 ⇔ z − (1 + 0i) ≥ z − ( −2 + 0i )
• z + 3 ≥ 2 ⇔ z − ( −3 + 0i ) ≥ 2
π π π
• Arg ( z + 3 ) < ⇔ − < Arg ( z − ( −3 + 0i) ) <
4 4 4
π
34. z − 1 + i < 1 ∧ Arg ( z + i) ≤ ∧ z − 2 + 2i > z ⇔
4
• z − 1 + i < 1 ⇔ z − (1 − i ) < 1
A(1 , –1) ; r = 1
π π π
• Arg ( z + i) ≤ ⇔ − ≤ Arg ( z − ( − i ) ) ≤
4 4 4
B(0 , –1)
• z − 2 + 2i > z ⇔ z − ( 2 − 2i ) > z
C(2 , –2)
50
35.
4 3 4 3 × ( −i)
( )
35.1. i z 3 − 4 = 4 3 ⇔ z 3 − 4 =
i
⇔ z3 = 4 +
i × ( −i)
⇔ z3 = 4 − 4 3 i
Seja u = 4 − 4 3 i .
( )
2
u = 4 2 + −4 3 = 16 + 48 = 8
−4 3
tan ( Argu ) = =− 3 π
4 ⇒ Arg u = −
Arg u ∈ 4.º Q 3
π
i −
u =8e 3
π π
i − 3 i −
z 3 = 4 − 4 3 i ⇔ z3 = 8 e 3
⇔ z = 8e 3
⇔
π
− + 2k π
i 3
⇔z= 38e 3
, k = 0, 1, 2 ⇔
−π+ 6 k π
i
⇔z=2e 9
, k = 0, 1, 2 ⇔
π 5π 11π
i − i i
⇔z=2e 9
∨z =2e 9
∨z=2e 9
35.2. z = e iθ
2 2 2
a) z + 1 = e iθ + 1 = cosθ + isinθ + 1 =
2
= (1 + cos θ ) + i sinθ = (1 + cosθ ) + sin2 θ =
2 2
= 1 + 2cos θ + cos2 θ + sin2 θ = 1 + 2cos θ + 1 =
= 2 + 2cosθ
5 π
b) tanθ = , 0 <θ <
12 2
1
1 + tan2 θ =
cos2 θ
2
5 1 1 25 1 169 144
1+ = ⇔ = 1+ ⇔ = ⇔ cos2 θ =
12 cos θ
2
cos θ
2
144 cos θ 144
2
169
π 144 12
Como 0 < θ < , temos cos θ = =
2 169 13
2 12 50
z + 1 = 2 + 2cos θ = 2 + 2 × =
13 13
50
Portanto, z + 1 = .
13
i
π π π 1 3
36. z1 = e 3 ; z1 = cos + isin = + i
3 3 2 2
51
π
i
• Circunferência com centro no afixo de z1 e raio igual a z1 = 1 : z − e 3
=1
• ɺ : Arg z = 0
Semirreta OB
• ɺ : A rg z = π
Semirreta OA
3
3
• Reta AC : lm ( z ) = (reta horizontal que passa em A)
2
Condição pedida:
π
i 3
≤ 1 ∧ 0 ≤ Arg ( z ) ≤ ∧ lm ( z ) ≤
π
z−e 3
3 2
37. z1 = 1 − i
(1 − i ) − 2 i16+ 3 (1 − 2 i − 1) − 2 i3 ( −2 i ) + 2 i −4 + 2i
4 2 2
z14 − 2 i19
37.1. = = = = =
z1 ( z1 − 3 ) (1 − i )(1 + i − 3 ) (1 − i)( −2 + i) −2 + i + 2 i + 1 −1 + 3 i
( −4 + 2 i)( −1 − 3 i) 4 + 12 i − 2 i + 6 10 + 10 i
= = = = 1+ i
( −1 + 3 i )( −1 − 3 i) 1+ 9 10
37.2. a) z 3 − 4 2 z1 = 0 ⇔ z 3 = 4 2 (1 − i) ⇔
π π
i − i −
⇔ z3 = 4 2 × 2 e 4
⇔ z3 = 8 e 4
⇔
π
π − + 2k π
3 i − i 4
⇔z= 8e 4
⇔ z=38e 3
, k = 0, 1, 2 ⇔
−π+ 8 k π
i
⇔z=2e 12
, k = 0, 1, 2 ⇔
π 7π 15 π
i − i i
⇔z=2e 12
∨z=2e 12
∨z=2e 12
⇔
π 7π 5π
i − i i
⇔z=2e 12
∨ z = 2e 12
∨ z = 2e 4
π
i −
7π 5π
i i
S = 2 e 12 , 2e 12 , 2e 4
b) zz + z = z1 ⇔ z=x+yi
⇔ ( x + y i )( x − y i ) + ( x − y i ) = 1 − i ⇔ x 2 + y 2 + x − y i = 1 − i ⇔
x 2 + y 2 + x = 1 x 2 + 1 + x = 1 x ( x + 1) = 0
⇔ ⇔ ⇔ ⇔
− y = −1 y = 1 y = 1
x = 0 ∨ x + 1 = 0 x = 0 x = −1
⇔ ⇔ ∨ ⇔ z = i ∨ z = −1 + i
y = 1 y = 1 y = 1
S = {i , − 1 + i}
π
i
c) z + z − 4 = 4 2e 4
52
Seja z = z + y i, ( x , y ∈ ℝ ) .
π
i π π
z + z − 4 = 4 2e 4
⇔ x 2 + y 2 + x + y i − 4 = 4 2 cos + i sin ⇔
4 4
⇔ ( ) 2
x2 + y 2 + x − 4 + y i = 4 2
2
+
2
i ⇔
2
( )
x 2 + y 2 + x − 4 + y i = 4 + 4i ⇔
x + 16 = ( 8 − x )
2
x 2 + y 2 + x − 4 = 4 x 2 + 16 = 8 − x
2
⇔ ⇔ ⇒ ⇔
y = 4 y = 4 y = 4
x 2 + 16 = 64 − 16 x + x 2 16 x = 64 − 16 x = 3
⇔ ⇔ ⇒
y = 4 y = 4 y = 4
32 + 16 = 8 − 3 ⇔ 25 = 5 (proposição verdadeira)
π
i
Portanto, z + z − 4 = 4 2 e 4
⇔ z = 3 + 4i .
53