ΔΙΔΑΚΤΙΚΟ ΣΕΝΑΡΙΟ ΣΤΟ 2ο ΝΟΜΟ ΤΟΥ ΝΕΥΤΩΝΑ

1. ΣΥΝΟΠΤΙΚΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΣΕΝΑΡΙΟΥ

1.1 ΤΙΤΛΟΣ ΔΙΔΑΚΤΙΚΟΥ ΣΕΝΑΡΙΟΥ

Πειραματική διερεύνηση του 2ο νόμου του Νεύτωνα.

1.2 ΕΜΠΛΕΚΟΜΕΝΕΣ ΓΝΩΣΤΙΚΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ

Φυσική: Ευθύγραμμη κίνηση, Δυναμική σε μια διάσταση.

1.3 ΤΑΞΕΙΣ ΣΤΙΣ ΟΠΟΙΕΣ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΑΠΕΥΘΥΝΕΤΑΙ

Α΄ τάξης Λυκείου.

1.4 ΣΥΜΒΑΤΟΤΗΤΑ ΜΕ ΤΟ ΑΝΑΛΥΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ

Προβλέπεται στο Α.Π. η διδασκαλία της ενότητας < Δυναμική σε μια διάσταση: Ο δεύτερος
νόμος του Νεύτωνα ή θεμελιώδης νόμος της Μηχανικής >.

1.5 ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΗΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ ΚΑΙ ΑΠΑΡΑΙΤΗΤΗ ΥΛΙΚΟΤΕΧΝΙΚΗ ΥΠΟΔΟΜΗ

Οργάνωση της Διδασκαλίας: οι μαθητές εργάζονται σε ομάδες 2 ατόμων στην αίθουσα
πληροφορικής με 1 Η/Υ ανά ομάδα. Απαραίτητη προϋπόθεση να υπάρχει ο ανάλογος
αριθμός υπολογιστών. Εναλλακτικά στο εργαστήριο Φ.Ε με 1 Η/Υ και βιντεοπροβολέα.

Απαραίτητη υλικοτεχνική υποδομή: η ιστοσελίδα https://www.seilias.gr/index.php

όπου υπάρχουν πολλές προσομοιώσεις για τη Φυσική, Φύλλα εργασίας.

1.6 ΠΡΟΑΠΑΙΤΟΥΜΕΝΕΣ ΓΝΩΣΕΙΣ ΤΩΝ ΜΑΘΗΤΩΝ

Να έχουν διδαχτεί: την έννοια της δύναμης, την σύνθεση συγγραμικών δυνάμεων και το
πρώτο νόμο του Νεύτωνα.

1.7 ΕΚΤΙΜΩΜΕΝΗ ΔΙΑΡΚΕΙΑ

Δύο διδακτικές ώρες για την εφαρμογή των τριών φύλλων εργασίας.

1.8 ΔΙΔΑΚΤΙΚΟΙ ΣΤΟΧΟΙ

1) Να αποδείξουν πειραματικά ότι η επιτάχυνση που αποκτά ένα σώμα και η συνισταμένη
δύναμη που ασκείται σε αυτό είναι μεγέθη ανάλογα.

2) Να αποδείξουν πειραματικά ότι η επιτάχυνση που αποκτά ένα σώμα με την επίδραση
μιας σταθερής δύναμης είναι αντιστρόφως ανάλογη της μάζας του σώματος.

3) Να αποδείξουν πειραματικά ότι η επιτάχυνση που αποκτά ένα σώμα και η συνισταμένη
δύναμη έχουν την ίδια κατεύθυνση.
4) Να εξοικειωθούν με τη διαδικασία < πρόβλεψη – πειραματικός έλεγχος – εξήγηση > ως
βασικό πυρήνα της πειραματικής διαδικασίας.

5) Να ασκηθούν στους χειρισμούς αντικειμένων στο εικονικό εργαστήριο.

6) Να εξοικειωθούν με τη χρήση των εικονικών εργαστηρίων ως μέσου επιστημονικής

μελέτης των φαινομένων.

2. ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΕΣ ΙΔΕΕΣ ΤΩΝ ΜΑΘΗΤΩΝ

2.1 Τα σώματα παύουν να κινούνται όταν παύει να ασκείται σ’ αυτά δύναμη.

2.2 Για να μπορεί να κινείται ένα σώμα με σταθερή ταχύτητα πρέπει να ασκείται σταθερή
δύναμη.

2.3 Η δύναμη δημιουργεί τη κίνηση.

2.4 Το γινόμενο της μάζας ενός σώματος επί την επιτάχυνσή του είναι κάποια δύναμη η
οποία ασκείται στο σώμα.

2.5 Όλα τα ακίνητα αντικείμενα μπορούν να κινηθούν το ίδιο εύκολα, αν δεν υπάρχει
βαρύτητα.

3. ΔΙΔΑΚΤΙΚΕΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΕΙΣ ΠΟΥ ΠΡΟΤΕΙΝΟΥΝ ΤΑ ΣΧΟΛΙΚΑ ΒΙΒΛΙΑ

Στο σχολικό βιβλίο της Α΄ Λυκείου ( Βλάχος, Γραμματικάκης, Καραπαναγιώτης, Κόκκοτας,

Περιστερόπουλος, Τιμοθέου ) η οικοδόμηση της σχέσης μεταξύ της μάζας, της δύναμης και
της επιτάχυνσης προτείνεται να αρχίσει με τον προσδιορισμό των παραμέτρων που
υπεισέρχονται και την διερεύνηση του ρόλου της κάθε μιας απ’ αυτές. Η κίνηση μιας
κολώνας πάγου σε λείο δάπεδο, περίπτωση η οποία προσεγγίζει ικανοποιητικά τις
συνθήκες έλλειψης τριβής και διευκολύνει τον έλεγχο των παραμέτρων, προτείνεται να
αξιοποιηθεί προκειμένου να εντοπισθούν οι παράμετροι και ο ρόλος τους στο φαινόμενο
της επιταχυνόμενης κίνησης. Εναλλακτικά ( στο βιβλίο της Α΄ Λυκείου των Ζησιμόπουλος –
Καραγιάννης – Παπαλεξίου – Στάης – Τρικαλινός – Χαραλαμπόπουλος ) για την οικοδόμηση
της παραπάνω σχέσης προτείνεται η χρησιμοποίηση των αμαξιδίων του εργαστηρίου.

4. ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ

Ακολουθώ τη μεθοδολογία: έναυσμα – διατύπωση υποθέσεων ( πρόβλεψη ) –

πειραματισμός – έλεγχος (σύγκριση των προβλέψεων με τα αποτελέσματα του πειράματος)
– συμπεράσματα – γενικεύσεις ( εφαρμογές ). Οι μαθητές θα καθοδηγηθούν στην
οικοδόμηση της σχέσης μεταξύ της μάζας, της δύναμης και της επιτάχυνσης, με τη βοήθεια
του εικονικού εργαστηρίου. Οι μαθητές επιδιώκεται να παρατηρήσουν, να προβλέψουν, να
πειραματιστούν και να ελέγξουν τις προβλέψεις τους. επίσης επιδιώκεται η ανίχνευση και
άρση των εναλλακτικών ιδεών των μαθητών, με τη βοήθεια των δραστηριοτήτων και των
προσομοιώσεων.
5. ΤΟ ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΟ ΣΕΝΑΡΙΟ

5.1 Το σενάριο αξιοποιεί τις δυνατότητες που προσφέρουν οι ΤΠΕ και ιδιαίτερα το εικονικό
εργαστήριο στην ιστοσελίδα:

https://www.seilias.gr/index.php?option=com_content&task=view&id=294&Itemid=32

Για το 2ο ΝΟΜΟ ΤΟΥ ΝΕΥΤΩΝΑ στη συγκεκριμένη εφαρμογή έχουμε δύο σώματα, όπου
μπορώ να μεταβάλλω τη μάζα και τη δύναμη. Έτσι οι μαθητές βγάζουν τα κατάλληλα
συμπεράσματα.

5.2 Προτείνεται οι μαθητές να εργάζονται σε ομάδες 2 ατόμων στην αίθουσα

πληροφορικής ή εναλλακτικά στο εργαστήριο Φ.Ε.

5.3 Έναυσμα – Πρόκληση ενδιαφέροντος: αναφέρω παραδείγματα από την καθημερινή ζωή
και δείχνω ένα video που να αναφέρεται στο δεύτερο νόμο του Νεύτωνα.

5.4 Μοιράζω στις ομάδες τρία φύλλα εργασίας.

Στο πρώτο φύλλο εργασίας δίνουμε την ίδια τιμή στη μάζα των δύο σωμάτων και
μεταβάλλουμε τις δυνάμεις, συγκρίνοντας τις επιταχύνσεις των δύο σωμάτων ( διδακτικός
στόχος 1 ).

Στο δεύτερο φύλλο κρατάμε σταθερή την τιμή της δύναμης στα δύο σώματα και
μεταβάλλουμε τις μάζες, συγκρίνοντας πάλι τις επιταχύνσεις ( διδακτικός στόχος 2 ).

Στο τρίτο φύλλο εργασίας μεταβάλλοντας την κατεύθυνση της δύναμης ( δίνοντας
αρνητικές τιμές ) παρατηρούν ότι αλλάζει και η κατεύθυνση της επιτάχυνσης ( διδακτικός
στόχος 3 ).

Επίσης με τα τρία φύλλα επιτυγχάνονται οι στόχοι 4,5,6.

6. ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΩΝ ΜΑΘΗΤΩΝ

Η αξιολόγηση θα γίνει με τους εξής τρόπους:

6.1 Από τα φύλλα εργασίας που έχουν συμπληρώσει.

6.2 Από τις απαντήσεις που θα δώσουν στις εφαρμογές που ακολουθούν μετά τα φύλλα
εργασίας. Μέσω των απαντήσεων που θα δώσουν στις εφαρμογές θέλουμε να
διαπιστώσουμε αν άλλαξαν τις εναλλακτικές ιδέες που είχαν.

7. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

R. Driver, E. Guesne, & A. Tiberghien. Οι ιδέες των παιδιών στις φυσικές επιστήμες.
Εκδόσεις Τροχαλία, Αθήνα, 1993

Arons, Ar. ( 1992 ). Οδηγός διδασκαλίας της Φυσικής ( μετάφραση – επιμέλεια Βαλαδάκης
Α. ), εκδόσεις Τροχαλία, Αθήνα.
R. Driver, A. Squires, P. Rushworth, V. Wood – Robinson. Οικοδομώντας τις έννοιες των
Φυσικών Επιστημών. Μια παγκόσμια σύνοψη των ιδεών των μαθητών. Εκδόσεις
Τυποθήτω, Γ. Δάρδανος, Αθήνα 1998
 ΔΙΔΑΚΤΙΚΟ ΣΕΝΑΡΙΟ ΣΤΟ 2ο ΝΟΜΟ ΤΟΥ ΝΕΥΤΩΝΑ – ΦΥΛΛΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ

ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ ΜΕΛΩΝ ΟΜΑΔΑΣ:

ΤΑΞΗ – ΤΜΗΜΑ:

ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ:

ΕΝΑΥΣΜΑ

Πιέστε Ctrl + κλικ στην διεύθυνση της σύνδεσης που φαίνεται παρακάτω. Παρακολουθείστε
το βίντεο και γράψτε τις εντυπώσεις σας. .
http://www.youtube.com/watch?feature=player_embedded&v=WzvhuQ5RWJE

………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………

1Ο ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ

1.1 Η πρόβλεψη:

α) Εξαρτάται η επιτάχυνση που αποκτά ένα σώμα από τη δύναμη που ασκείται πάνω του;

ΝΑΙ ΟΧΙ

β) Αν απαντήσετε ΝΑΙ τι προβλέπετε ότι θα συμβεί αν διπλασιάσετε το μέτρο της δύναμης;

Το μέτρο της επιτάχυνσης θα ……………………………………………………………………………………………..

γ) Εξηγήστε με λίγα λόγια τις προβλέψεις σας.

………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………...

1.2 Εκτέλεση του πειράματος στο εικονικό εργαστήριο:

Πιέστε Ctrl + κλικ στην διεύθυνση της σύνδεσης που φαίνεται παρακάτω.

https://www.seilias.gr/index.php?option=com_content&task=view&id=294&Itemid=32

Με τους μεταβολείς δώστε τιμές: m1 = 5 kg , m2 = 5 Kg , F1 = 10 N και F2 = 20 N .

Τι παρατηρείτε; …………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………...

…………………………………………………………………………………………………………………………………………...

1.3 Σύγκριση των προβλέψεων με τα αποτελέσματα του πειράματος:

Συγκρίνετε τα αποτελέσματα του πειράματος με τις προβλέψεις σας. Αν διαφέρουν, πως

ερμηνεύετε τις διαφορές που διαπιστώσατε; Σκεφτείτε – συζητήστε στην ομάδα σας και
απαντήστε: ……………………………………………………………………………………...................................

………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………...

…………………………………………………………………………………………………………………………………………...

1.4 Συμπέρασμα:

Τελικά σύμφωνα με τα αποτελέσματα του πειράματος, όταν η μάζα μένει σταθερή, η

επιτάχυνση που αποκτά ένα σώμα με ποιο τρόπο εξαρτάται από τη δύναμη που ασκείται
πάνω του; ………………………………………………………………………………………………………………………….

………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………….

1.5 Εφαρμογή:

Τι θα συνέβαινε αν ασκούσα στο σώμα μάζας m1 = 5 kg, δύναμη F1 = 30 N;

Το σώμα θα αποκτούσε επιτάχυνση:

ίδια τριπλάσια υποδιπλάσια εξαπλάσια

Κλείστε την εφαρμογή

ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ ΜΕΛΩΝ ΟΜΑΔΑΣ:

ΤΑΞΗ – ΤΜΗΜΑ:

ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ:

2Ο ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ

2.1 Η πρόβλεψη:

α) Εξαρτάται το μέτρο της επιτάχυνσης που αποκτούν τα σώματα από τη μάζα τους, όταν η
δύναμη που ασκείται πάνω τους είναι η ίδια;

ΝΑΙ ΟΧΙ

β) Αν απαντήσετε ΝΑΙ, τι προβλέπετε να συμβεί αν ασκήσω την ίδια δύναμη σε δύο σώματα
διαφορετικής μάζας;

Μεγαλύτερη επιτάχυνση θα αποκτήσει το σώμα με τη μεγαλύτερη μάζα.

Μεγαλύτερη επιτάχυνση θα αποκτήσει το σώμα με τη μικρότερη μάζα.

Αν η σχέση μεταξύ των μαζών των δύο σωμάτων είναι m2 = 2 m1, τότε:

α1 = 2 α2 α2 = 2 α1

γ) Εξηγήστε με λίγα λόγια τις προβλέψεις σας: …………………………………………….....................

………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………….

2.2 Εκτέλεση του πειράματος στο εικονικό εργαστήριο:

Πιέστε Ctrl + κλικ στην διεύθυνση της σύνδεσης που φαίνεται παρακάτω.

https://www.seilias.gr/index.php?option=com_content&task=view&id=294&Itemid=32

Με τους μεταβολείς δώστε τιμές: m1 = 5 kg , m2 = 10 Kg , F1 = F2 = 10 N.

Τι παρατηρείτε; ………………………………………………………………………………………………………………….

………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………….

………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………..
2.3 Σύγκριση των προβλέψεων με τα αποτελέσματα του πειράματος:

Συγκρίνετε τα αποτελέσματα του πειράματος με τις προβλέψεις σας. Αν διαφέρουν, πως

ερμηνεύετε τις διαφορές που διαπιστώσατε; Σκεφτείτε – συζητήστε στην ομάδα σας και
απαντήστε: ………………………………………………………………………………………………………………………..

…………………………………………………………………………………………………..…………………………………………
……………………………………………………….………………………………………………………………………………………
………….………………………………………………………………………………………………………………………………….

2.4 Συμπέρασμα:

Τελικά σύμφωνα με τα αποτελέσματα του πειράματος, όταν ασκείται η ίδια δύναμη σε

σώματα διαφορετικής μάζας, η επιτάχυνση που αποκτά ένα σώμα με ποιο τρόπο εξαρτάται
από τη μάζα του; ……………………………………………………………………………………………………………….

…………………………………………………………………………………………………..…………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………………………………………………...

2.5 Εφαρμογή:

Πάνω σε ένα παγοδρόμιο έχω δύο κιβώτια με μάζες 20 kg και 100 kg αντίστοιχα. Αν και στα
δύο κιβώτια ασκήσω την ίδια οριζόντια δύναμη, ποια θα είναι η σχέση που θα συνδέει τις
επιταχύνσεις που θα αποκτήσουν τα δύο σώματα;;

………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………….

………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………….

Κλείστε την εφαρμογή .

ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ ΜΕΛΩΝ ΟΜΑΔΑΣ:

ΤΑΞΗ – ΤΜΗΜΑ:

ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ:

3ο ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ

3.1 Η πρόβλεψη:

α) Σε ένα σώμα μάζας m, αρχικά ακίνητο πάνω σε λείο οριζόντιο δάπεδο, ασκείται μια
σταθερή οριζόντια δύναμη F1 και το σώμα αρχίζει να κινείται με επιτάχυνση α1. Καθώς το
σώμα κινείται, παύει να ασκείται η F1 και ασκείται μια σταθερή οριζόντια δύναμη F2
αντίθετης κατεύθυνσης, οπότε το σώμα αποκτά επιτάχυνση α2.

Τότε τι προβλέπετε όσον αφορά τις κατευθύνσεις των δύο επιταχύνσεων;

………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………….

β) Εξηγήστε με λίγα λόγια τις προβλέψεις σας. ……………………………………….........................

…………………………………………………………………………………………………..…………………………………………
………………………………………………………..……………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………….

3.2 Εκτέλεση του πειράματος στο εικονικό εργαστήριο:

Πιέστε Ctrl + κλικ στην διεύθυνση της σύνδεσης που φαίνεται παρακάτω.

https://www.seilias.gr/index.php?option=com_content&task=view&id=294&Itemid=32

Θα ασχοληθούμε μόνο με το σώμα μάζας m1 ( στο m2 βάζω F2 = 0 ). Με τους μεταβολείς

δώστε τιμές m1 = 5 Kg και F1 = 5 N. Κάντε κλικ στο κουμπί έναρξη. Το σώμα m1 αρχίζει να
κινείται με επιτάχυνση α1. Καθώς κινείται το σώμα να μεταβάλλετε γρήγορα τη τιμή της F1
σε F1 = - 5 Ν, ουσιαστικά δηλαδή της αλλάζω κατεύθυνση.

Τι παρατηρείτε για την κατεύθυνση της επιτάχυνσης; ……………………………………………………..

…………………………………………………………………………………………………..…………………………………………
………………………………………………………..……………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………...
3.3 Σύγκριση των προβλέψεων με τα αποτελέσματα του πειράματος:

Συγκρίνετε τα αποτελέσματα του πειράματος με τις προβλέψεις σας. Αν διαφέρουν, πως

ερμηνεύετε τις διαφορές που διαπιστώσατε; Σκεφτείτε – συζητήστε στην ομάδα σας και
απαντήστε: ……………………………………………………………………………………...................................

…………………………………………………………………………………………………..…………………………………………
………………………………………………………..……………………………………………………………………………………
……………..…………………………………………………………………………………………………...........................

…………………………………………………………………………………………………………………………………………….

3.4 Συμπέρασμα:

Η δύναμη που ασκείται σε ένα σώμα ( αν ασκούνται πολλές δυνάμεις, τότε παίρνω τη
συνισταμένη τους ) και η επιτάχυνση που αποκτά έχουν πάντα:

………………………………………………………………………………………………….……………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………..

3.5 Εφαρμογή:

Σε ένα σώμα, μάζας m = 1 kg, ασκούνται τρεις συγγραμικές δυνάμεις F1 , F2 και F3. Οι F1 και
F2 έχουν την ίδια κατεύθυνση και η F3 αντίθετη κατεύθυνση. Τα μέτρα τους είναι:

F1 = 1 N , F2 = 5 N και F3 = - 10 N. Αφού κάνετε ένα σχήμα, να υπολογίσετε το μέτρο της

επιτάχυνσης και να σημειώσετε στο σχήμα τη κατεύθυνσή της.

Κλείστε την εφαρμογή.

ΤΕΛΙΚΑ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΑΠΟ ΤΑ ΤΡΙΑ ΦΥΛΛΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ

α) Τελικά το μέτρο της επιτάχυνσης που αποκτά ένα σώμα εξαρτάται από:

τη μάζα του. ΝΑΙ ΟΧΙ

το μέτρο της δύναμης που ασκείται πάνω του. ΝΑΙ ΟΧΙ

β) Με βάση τα αποτελέσματα των δύο πειραμάτων που έχετε κάνει να ερμηνεύσετε με

ποιο τρόπο εξαρτάται η επιτάχυνση από τις δύο αυτές μεταβλητές. Γράψτε μια μαθηματική
σχέση, σε διανυσματική και αλγεβρική μορφή, που θεωρείτε ότι συσχετίζει τα τρία αυτά
φυσικά μεγέθη. ………………………………………………………………………………………………………………….

………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………….

γ) Η επιτάχυνση που αποκτά ένα σώμα έχει πάντα την ίδια κατεύθυνση:
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………….