1.

Kratka geneza ekologije kao naučne discipline

- Ekologija je nauka o životnoj sredini

- Ima svoj koren u grčkoj reči oikos (dom, stanište) i logos ( slovo, pojam, reč, znanje, nauka, učenje)
- Jedna od prvih definicija : Ernest Hakel 1869. Ekologija je nauka koja proučava odnose životinja prema
okollnoj organskoj i neorganskoj sredini kao i odnose u koje životinje dolaze prema drugim životinjama i
biljkama
- Kasnije se ova definicija širila obuhvatajući i dopunjujući ostali živi svet u medjusobnu interakciju da bi danas
definisala odnose u ekosistemima i njihovu interakciju
- Savremeno određenje ekologije definiše ekologiju kao nauku o životnoj sredini ( okolini, okolišu) odnosno
kao sintezu svih naučnih disciplina koje proučavaju vezu između živih bića i njihove sredine sa ovog aspekta
ekologija posmatra organizme i protok energije i kruženje stvari u prirodi : kopnu, vodi, vazduhu
- Osamostaljenje ekologije kao naučne discipline podrazumeva sistematizovanje znanja o ekonomiji živih bića
na čijim se interakcijama sa neživom prirodom zasniva ukupan život
- Najopštija i najšira definicja ekologije je da je to nauka koja izučava uzajamne odnose izmedju organizama i
njihove životne sredine

2. Predmet i podela ekologije

-Predmet ekologije i njena podela se moogu diferencirati po različitim kriterijumima

- Najšira i najsveobuhvatniji karakter ima OPŠTA EKOLOGIJA (principi ekologije, osnovi ekologije) koja izučava
opšta ekološka načela sve što je zajedničko svim ekološkim fenomenima – naučni princip apstrakcije
- Opšta ekologija se diferencira na :
a) Globalnu ekologiju – opšti ekološki principi vezani za Zemlju u celini
b) Kosmička ekologija – opšti ekološki principi vezani za čitav univerzum

-Ekologija se prema obuhvatu izučavanja može podeliti na :

a)Idioekologiju (autoekologiju) ekologija pojedinačnih organizama – na primer pande
b)Sinekologiju – ekologija životnih zajednica:
- ekologija populacije (demekologija)
-fitocenologija – fitoekologija (biljne zajednice)
- zooecnologija – zooekologija (životinjske zajednice)
-mikrobocenologija- mikrboekologija (zajednica mikroorganizama)
- ekologija čoveka – humana ekologija :
a) socijalna ekologija – grana sociologije
b) kulturna ekologija – adaptacija društva u sredini u kojoj živi
c)urbana ekologija – odnosi i procesi u izgrađenoj veštačkoj sredini
d) radijaciona ekologija – promena na organizmima usled dejstva zračenja
e)ekologija zagašenih sredina
3. Elementi opšte ekologije

Ekosfera (životna sredina) koju čine:

a) Biosfera – prirodni elementi životne sredine
b) Tehnosfera – radom stvoreni elementi životne sredine

Biosferu čine :

- Vazduh (atmosfera)
- Voda (hidrosfera 72% zemljinog pokrivača i 60% svih živih organizama)
- Zemljište – litosfera kameniti deo zemljine kore i pedosfera rastresiti deo zemljine kore
- Prirodni resursi (mineralni i energetski)

Tehnosferu čine:

- Ljudska naselja (kuće, ulice, spomenici, mostovi)

- Infrastruktura (saobraćajnice, vodovodi)
- Industrijska postrojenja (fabrike)

4. Elementi ekosfere

a) Biotički
Producenti -proizvođači
Konzumenti- potrošači
Reducenti – razlagači

Zajedno čine lanac ishrane

b) Abiotički
Klimatski faktori
Edafski faktori- zemljište
Ortografski faktori – osobine reljefa
Antropogeni faktori – čovek

5. Odnosi u ekosistemu
Najjednostavnije : ekosistem je deo biosfere, čitava naša planeta se sastoji od mnoštva različitih ekosistema –
okeani, pustinje , šume
Osnovni elementi ekosistema su:
a)biotop – životno stanište, deo prostora sa svim svojim karakteristikama
b)biocenoza – životna zajednica koju sačinjavaju fitocenoza (biljna zajednica), zoocenoza (zajednica životnija) i
mikrocenoza (zajednica mikroorganizama)
Odnosi u ekosistemu:
a) Akcija- uticaj staništa na životne zajednice
b) Reakcija – povratno dejstvo biocenoze na biotop
c) Koakcija – ukupnost povratnih sprega između članova životne zajednice
 6. Klasifikacija ekosistema
*Generalno ekosisteme možemo podeliti prema prirodi nastanka na : prirodne i veštačke (antropogene)
*Prema kriterijumu staništa : na kopnene, vodene i pećinske
* Prema kriterijumu vegetacije : na šumske, travne i močvarne

Različiti ekosistemi koji se grupišu u veće celine nazivaju se biomi ( Sibir i severni delovi Severne Amerike –
tajge)
Više bioma čini biocikluse

7. Ekološki faktori
*Svi ekološki faktori se mogu podeliti na biotičke i abiotičke
*Biotički faktori su organski faktori žive prirode koji obuhvataju:
a)uticaj biljaka na biljke
b) uticaj životinja na biljke
c) uticaj životinja na životinje
d)međusobni uticaji mikroorganizama i njihov uticaj na biljke i životinje
e) čovek kao poseban biološki faktor i njegov uticaj na prirodu

Svi biotički faktori se dele na :

a) Producentske – proizvođačko prerađivačke , biljke koje obavljaju fotosintezu
b) Konzumentske – potrošači (životinje)
c) Reducentske (mikroorganizmi mikroflore i mikrofaune koji vrše razlaganje organske materije)
 Abiotički ekološki faktori:

Su faktori neorganskog porekla potiču od nežive materije a obuhvataju :

a) Klimatkse faktore (voda, vazduh, vlažnost, vetar, temperatura)

b) Geofizičke faktore (gravitacija, magnetizam, talasna kretanja)
c) Edafske faktore (fizičko hemijske i biološke karakteristike matičnog zemljišta)
d) Ortografske faktore (odlike reljefa)

Odnose faktora sredine određuju :

- Priliv energije i njeno korišćenje

- Priliv i kruženje nutrijenata
- Promenljivost faktora sredine
8. Ravnoteža faktora sredine i uzroci poremećaja

Između biotičkih i abiotičkih faktora životne sredine u prirodi treba da postoji ravnoteža
Faktori prirodne ravnoteže su :
a)Kružni procesi u vodi
b)Kružni tok kiseonika
c)Kruženje ugljenika
d)Uloga biljaka
e)Uloga biljoždera
e)Uloga mesoždera i svaštoždera
f) Uloga mikroorganizama

Uzroci poremećaja ravnoteže mogu biti :

a)prirodni – vulkanske erupcije, zemljotresi, požare , poplave, ekstremne temperature
b)veštački – industrijski pogoni , saobraćaj

9. Prirodno okruženje i ekonomski razvoj

10. Faktori prirodnog okruženja i ekonomskog razvoja ( rast ljudske populacije, korišćenje resursa, degradacija i
zagađenje životne sredine

11. D

12. D

13. D

14. D

15. D

16. D

17. D

18. D

19. Međuzavisnost elemenata ekosocijalnog sistema

Između elemenata ekosocijalnog sistema posebno između ekonomskog i ekološkog podsistema postoji visok
stepen interakcije
Ubrzani tehnološki i ekonomski razvoj u drugoj polovini 20. Veka naneo je ogromne štete prirodnom okruženju
20.

21.