Η επίδξαζε ηνπ νηθνγελεηαθνύ πεξηβάιινληνο θαη ηνπ θύινπ ησλ

καζεηώλ ζηελ επηινγή επαγγέικαηνο. Δκπεηξηθή παλειιαδηθή

έξεπλα

Δπζηξάηηνο Παπάλεο, Δπίθνπξνο Καζεγεηήο Σκήκαηνο Κνηλσληνινγίαο

Παλεπηζηεκίνπ Αηγαίνπ

Γξ Αγλή Βίθε, Παηδαγσγηθό Ιλζηηηνύην

Πεξίιεςε

Μαζεηέο Γπκλαζίνπ θαη Λπθείνπ από όιεο ηηο εθπαηδεπηηθέο πεξηθέξεηεο ηεο
Διιάδαο (Ν=2.100) εμεηάζηεθαλ κε ηε δνθηκαζία «Γνκήο Γεληθώλ Δλδηαθεξόλησλ»
ησλ Bergman - Eder γηα λα θαηαγξαθνύλ νη επαγγεικαηηθνί ηύπνη θαη λα δηαπηζησζεί
θαηά πόζν ε δηακόξθσζή ηνπο εμαξηάηαη από δεκνγξαθηθνύο παξάγνληεο, όπσο ην
θύιν, ην νηθνλνκηθό επίπεδν ηεο νηθνγέλεηαο, ν ηόπνο δηακνλήο θαη ε επαγγεικαηηθή
θαηάζηαζε ησλ γνλέσλ. Γηαπηζηώζεθε όηη ην θύιν απνηειεί ηνλ θαζνξηζηηθόηεξν
παξάγνληα πνπ επεξεάδεη ηηο επαγγεικαηηθέο θιίζεηο ησλ καζεηώλ, ελώ ηα ππόινηπα
δεκνγξαθηθά ραξαθηεξηζηηθά, αλ θαη ζεκαληηθά, δελ δξνπλ πιένλ θαζνξηζηηθά ζηελ
επαγγεικαηηθή απόθαζε παξά κόλν ζε ζπλεμάξηεζε κε ηε θύζε θαη ηηο απαηηήζεηο
ηεο ζύγρξνλεο αγνξάο εξγαζίαο.

Λέμεηο θιεηδηά: Δπαγγεικαηηθόο πξνζαλαηνιηζκόο, Σεζη «Γνκήο Γεληθώλ

Δλδηαθεξόλησλ» (AIST) ησλ Bergman / Eder, Γεκνγξαθηθά ραξαθηεξηζηηθά
καζεηώλ, Δπαγγεικαηηθνί ηύπνη.

Abstract

The aim of the present study is to examine the effect of various demographic
factors, such as «gender», «financial status», «place of residence» and «parent’s
employment status» of student’s professional personality types. 2.100 student’s from
all over Greece were administered the «AIST test of General Interest», which was
standardized for Greek population. The results established the dominant effect of
gender on all professional types and indicated that the remaining demographic factors
had a strong impact only in correlation with societal changes in Greece.

1
1. Θεσξεηηθή Δπηζθόπεζε

Η επηινγή επαγγέικαηνο είλαη κηα καθξνρξόληα δηαδηθαζία, ε νπνία θαηά

ηνπο Ginzberg et al. (1951), κπνξεί λα δηαθξηζεί ζε εμειηθηηθά ζηάδηα. Καηά ηελ
παηδηθή ειηθία βαξύλνπζα ζεκαζία έρεη ην θαληαζηαθό επίπεδν θαη ε
πξνζνκνίσζε επαγγεικάησλ θαηά ηε δηάξθεηα ηνπ παηρληδηνύ. Οη νηθνγελεηαθέο
επηξξνέο, ε ηαύηηζε κε ην γνλέα ηνπ ίδηνπ θύινπ θαη ε εγθαζίδξπζε «αλδξηθώλ»
ή «γπλαηθείσλ» ζηεξενηύπσλ είλαη εκθαλείο, ελώ αξγόηεξα νη πξνηηκήζεηο ησλ
παηδηώλ κπνξνύλ λα επεξεαζηνύλ από ηε δπλακηθή ηεο παξέαο. Σηελ εθεβηθή
ειηθία έκθαζε δίλεηαη ζηηο αηνκηθέο δεμηόηεηεο/ηθαλόηεηεο θαη αμίεο, ελώ
αξγόηεξα θαηά ηε ξεαιηζηηθή θάζε αίξεηαη ν ππνθεηκεληζκόο απηόο θαη ην
βάξνο κεηαηνπίδεηαη ζε πεξηζζόηεξν αληηθεηκεληθά θξηηήξηα, όπσο νη
νηθνλνκηθέο απνιαβέο θαη ε θνηλσληθή θαηαμίσζε πνπ πξνζθέξεη έλα
επάγγεικα, ην ελδερόκελν απηναπαζρόιεζεο θαη νη πξννπηηθέο πνπ ζπλνδεύνπλ
κηα επαγγεικαηηθή πξνηίκεζε.
Η ηειηθή επαγγεικαηηθή επηινγή είλαη νπζηαζηηθά έλα είδνο ηζνξξνπίαο
αλάκεζα ζηελ εζσηεξίθεπζε ησλ πξνζσπηθώλ ηθαλνηήησλ θαη ηεο
απηναληίιεςεο θαη ησλ εμσηεξηθώλ αληηθεηκεληθώλ ζπλζεθώλ πνπ
ραξαθηεξίδνπλ ηελ αγνξά εξγαζίαο. Τν δπλακηθό απηό ζύζηεκα επεξεάδεηαη
από ηνπο απηνπξνζδηνξηζκνύο θαη εηεξνθαζνξηζκνύο ησλ καζεηώλ θαη από ηα
δεκνγξαθηθά ζηνηρεία ηεο νηθνγέλεηαο θαηαγσγήο (Penick & Jepsen 1992).
Αλ θαη νη Mortimer et al. (1992), ζεσξνύλ όηη ην κνξθσηηθό επίπεδν ησλ
γνλέσλ είλαη ν θαζνξηζηηθόηεξνο παξάγνληαο επηξξνήο, δελ παξαγλσξίδνπλ όηη
ην νηθνλνκηθό επίπεδν ησλ γνλέσλ κπνξεί λα δηακνξθώζεη ηηο ζηάζεηο ησλ
εθήβσλ απέλαληη ζην επάγγεικα θαη ηδηαίηεξα ησλ θνξηηζηώλ. Η εμήγεζε πνπ
δίλνπλ εζηηάδεηαη ζηηο πεξηνξηζκέλεο επθαηξίεο εμέιημεο πνπ παξέρνπλ νη θησρέο
νηθνγέλεηεο ζηα θνξίηζηα. Αληίζεηα, πνιινί γνλείο πξνζπαζνύλ λα εληζρύζνπλ ηα
αγόξηα, ώζηε λα επηιέμνπλ επάγγεικα πνπ ζα ηνπο πξνζθέξεη επθαηξίεο
θνηλσληθήο θαη νηθνλνκηθήο αλέιημεο. Παξάιιεια, γνλείο κε ρακειό νηθνλνκηθό
επίπεδν ελδερνκέλσο λα δηαησλίδνπλ ζηεξεόηππα ηα νπνία δελ κπνξνύλ λα
απνδεζκεύζνπλ ηα θνξίηζηα από ηε θξνληίδα ηνπ ζπηηηνύ. Δθόζνλ απηά ηζρύνπλ,
θνξίηζηα πξνεξρόκελα από νηθνγέλεηεο ζηα όξηα θηώρεηαο δελ κπνξνύλ λα
ειπίδνπλ ζε νηθνλνκηθή ζηήξημε από ηνπο γνλείο ηνπο.

2
 Καηά ηε Lease (2003), νη γνλείο από αλώηεξα θνηλσληθν-νηθνλνκηθά
ζηξώκαηα πξνβάινπλ ηηο θηινδνμίεο ηνπο ζηα παηδηά ηνπο θαη κπνξνύλ λα
ρξεκαηνδνηνύλ καθξνρξόληεο ζπνπδέο, πνπ νδεγνύλ ζε κεηαπηπρηαθνύο ηίηινπο.
΢ηελ πεξίπησζε απηή νη θνηλσληθέο πξνζδνθίεο είλαη πςειόηεξεο.
Από πνιινύο εξεπλεηέο, Έιιελεο θαη μέλνπο, επηζεκαίλεηαη όηη όζν
πςειόηεξν είλαη ην θνηλσληθό - νηθνλνκηθό επίπεδν ηεο νηθνγέλεηαο, ηόζν
πςειόηεξεο είλαη νη επαγγεικαηηθέο θηινδνμίεο ησλ λέσλ (Vigod 1972, Μπξνύζαιεο
1977, Dillard & Perrin 1980, Φαραξόπνπινο & Καδακίαο 1985, Farmer 1985, Hannah
& Kahn 1989, Vitsilakis & Soroniatis 1995). Ο Vigod κάιηζηα ηνλίδεη όηη είλαη
ζπάλην θαηλόκελν λα ζπλαληήζνπκε έλα έθεβν πνπ λα θηινδνμεί λα αζθήζεη
επάγγεικα θαηώηεξν ζε θνηλσληθό γόεηξν από εθείλν ησλ γνλέσλ ηνπ.
Άιινη εηδηθνί ζεσξνύλ όηη ε θνηλσληθή ηάμε από ηελ νπνία πξνέξρεηαη έλα
παηδί θαζνξίδεη ηηο επηξξνέο πνπ ζα δερηεί αιιά θαη ηα θξηηήξηα επηινγήο θαη ηελ
ηειηθή επαγγεικαηηθή ηνπ απόθαζε (Miller 1978, ΢αθθάο 1982, Falkowski & Falk
1983, Σαλαθίδεο 1983, Φξαγθνπδάθε 1985, Κνληνγηαλλνπνύινπ - Πνιπδσξίδε
1985, Καινγήξνπ 1986, Μαιηθηώζε - Λνΐδνπ 1987, Watson & Stead 1994).
Ο Human (1956), ζε έξεπλά ηνπ δηαπίζησζε όηη νη επαγγεικαηηθέο πξνζδνθίεο
ησλ εθήβσλ πνηθίινπλ αλάινγα κε ηελ θνηλσληθή ηνπο θαηαγσγή. Γειαδή, ηα παηδηά
πνπ αλήθνπλ ζηηο αλώηεξεο θνηλσληθέο ηάμεηο πξνηηκνύλ, ζπλήζσο, επαγγέικαηα πνπ
κπνξνύλ λα ηθαλνπνηήζνπλ βαζύηεξα πξνζσπηθά ελδηαθέξνληα. Αληίζεηα, άηνκα πνπ
πξνέξρνληαη από αγξνηηθά - εξγαηηθά ζηξώκαηα, ελδηαθέξνληαη γηα επαγγέικαηα πνπ
εμαζθαιίδνπλ θαιύηεξεο ακνηβέο θαη επαγγεικαηηθή αζθάιεηα.
΢ε άιιε έξεπλα (Woodbury 1966, ζην Kidd et al. 1980), θάλεθε όηη παηδηά πνπ
πξνέξρνληαλ από πςειά θνηλσληθννηθνλνκηθά ζηξώκαηα πξνηηκνύζαλ επαγγέικαηα
πνπ ζρεηίδνληαλ κε ηε Γηνίθεζε (εγεηηθέο ζέζεηο), ελώ παηδηά πνπ πξνέξρνληαλ από
ηε κεζαία ηάμε, πξνηηκνύζαλ ζηόρνπο πνπ ζρεηίδνληαλ κε ηελ επαγγεικαηηθή
ζηαζεξνπνίεζή ηνπο θαη γεληθά ηελ απόδνζε ζηελ εξγαζία ηνπο. Σέινο, παηδηά ησλ
θαηώηεξσλ θνηλσληθά ηάμεσλ πξνηηκνύζαλ επαγγέικαηα πνπ ηνπο παξείραλ
νηθνλνκηθέο απνιαβέο, αζθάιεηα, πνηθηιία θαη δεκηνπξγηθόηεηα.
Οη Hannah θαη Kahn (1989), ζε έξεπλά ηνπο, ζε καζεηέο ιπθείσλ ηνπ Καλαδά,
θαηέιεμαλ ζην ζπκπέξαζκα όηη ηα θνξίηζηα κε πξνέιεπζε πςεινύ θνηλσληθνύ
επηπέδνπ επηιέγνπλ επαγγέικαηα πςεινύ θνηλσληθνύ γνήηξνπ θαη «αλδξηθά»
επαγγέικαηα ζπρλόηεξα από ό,ηη ηα θνξίηζηα κε πξνέιεπζε από ρακειό θνηλσληθό
επίπεδν.

3
 ΢πζρεηίδνληαο ην νηθνγελεηαθό εηζόδεκα κε ηελ επίδνζε ησλ καζεηώλ ν
Καζζσηάθεο (1981), δηαπίζησζε όηη, όζν πςειόηεξν είλαη ην νηθνγελεηαθό
εηζόδεκα, ηόζν πςειόηεξνη είλαη θαη νη κέζνη όξνη ζρνιηθήο επίδνζεο. Σν εηζόδεκα,
όκσο, βξίζθεηαη ζε άκεζε ζρέζε κε ην επίπεδν κόξθσζεο, αιιά θαη κε ην επάγγεικα
ησλ γνλέσλ. Η ππεξνρή ζηελ επίδνζε κπνξεί λα νθείιεηαη ζην πςειόηεξν κνξθσηηθό
επίπεδν θαη όρη ζην πςειόηεξν εηζόδεκα. Τπάξρνπλ πεξηπηώζεηο πνπ ην εηζόδεκα
είλαη πςειό, ελώ ην κνξθσηηθό επίπεδν είλαη ζρεηηθά ρακειό. ΢’ απηή ηελ
πεξίπησζε, ε νηθνλνκηθή ππεξνρή παίδεη κεξηθέο θνξέο ζεκαληηθό ξόιν ζηελ
θαιύηεξε επίδνζε ησλ καζεηώλ. Πηζαλόλ, ζε πεξηπηώζεηο εύπνξσλ γνλέσλ, ρσξίο
πςειό κνξθσηηθό επίπεδν ε νηθνλνκηθή ππεξνρή επηηξέπεη λα εμαζθαιίδνπλ ζηα
παηδηά ηνπο ηδηαίηεξα καζήκαηα, βηβιία, ηαμίδηα, θαη άιια κέζα, πνπ ηνπο δίλνπλ ηε
δπλαηόηεηα λα αλαπιεξώζνπλ ό,ηη απηνί δελ κπνξνύλ άκεζα λα ηνπο πξνζθέξνπλ.
΢ηα ίδηα ζπκπεξάζκαηα θαηαιήγνπλ θαη νη Κνληνγηαλλνπνύινπ-Πνιπδσξίδε 1985,
Φαραξόπνπινο, Καδακίαο 1985, Σξηιηαλόο 1988.
Έξεπλεο ηνπ Ο.Ο.΢.Α. ππνζηεξίδνπλ όηη απηό πνπ δηαθνξνπνηεί ηελ επίδνζε
ζηα καζήκαηα θαη γεληθόηεξα ζηα επαγγεικαηηθά ζρέδηα ησλ λέσλ, είλαη ην
κνξθσηηθό επίπεδν ησλ γνλέσλ θαη όρη ε νηθνλνκηθή επρέξεηα. Από ηηο έξεπλεο πνπ
αλαθέξζεθαλ παξαπάλσ, θαίλεηαη όηη ην κνξθσηηθό επίπεδν είλαη ίζσο
ζεκαληηθόηεξνο παξάγνληαο γηα ηελ επίδνζε ζηα καζήκαηα από ό,ηη ην νηθνγελεηαθό
εηζόδεκα, ρσξίο λα παξαγλσξίδεηαη θαη ν ξόινο ηνπ ηειεπηαίνπ (βι. θαη έξεπλα
Βίθεο, Α. & Παπάλεο, Δ).
Οη Betz θαη Fitzgerald (1987), ππνζηεξίδνπλ όηη ε κόξθσζε ησλ γνλέσλ παίδεη
ζεκαληηθόηεξν ξόιν απ’ ό,ηη ην νηθνλνκηθό επίπεδν ζηελ επαγγεικαηηθή επηινγή ησλ
θνξηηζηώλ.
Δμάιινπ ν Salili (1979), ζην Ιξάλ παξαηήξεζε όηη ην θνηλσληθννηθνλνκηθό
ππόβαζξν ηεο νηθνγέλεηαο έρεη ζρέζε κε ηηο επαγγεικαηηθέο θηινδνμίεο ησλ εθήβσλ.
Γηαπίζησζε όηη ηα θνξίηζηα πνπ παξαθνινπζνύζαλ «θαιύηεξα» ζρνιεία (ιόγσ ηεο
θνηλσληθννηθνλνκηθήο ηνπο θαηάζηαζεο) παξνπζίαδαλ πςειόηεξεο επαγγεικαηηθέο
θηινδνμίεο έλαληη ησλ άιισλ θνξηηζηώλ πνπ πξνέξρνληαλ από ιηγόηεξν εύπνξεο
νηθνγέλεηεο.
Αιιά θαη νη Schiamberg θαη Chong - Hee Chin (1987), εμέηαζαλ θαηά πόζν νη
έθεβνη επηηύγραλαλ ζηα επαγγεικαηηθά ζρέδηά ηνπο, αλ θαη πξνέξρνληαλ από
νηθνγέλεηεο κε ρακειό εηζόδεκα. Σ’ απνηειέζκαηα έδεημαλ όηη ην ππόβαζξν ηεο

4
νηθνγέλεηαο θαη ε νηθνλνκηθή άλεζή ηεο είρε κεγάιε επηξξνή ζηελ εθπαηδεπηηθή
επηηπρία θαη ζηνπο επαγγεικαηηθνύο ζηόρνπο ησλ λέσλ.
Ο Βάκβνπθαο (1982), αλαθεξόκελνο ζηελ επηινγή επαγγέικαηνο ηνπ δαζθάινπ
ζεκεηώλεη όηη, όζν πην ρακειό είλαη ην θνηλσληθννηθνλνκηθό επίπεδν ηεο
νηθνγέλεηαο, ηόζν πην λσξίο νη έθεβνη επηιέγνπλ ην επάγγεικα ηνπ δαζθάινπ πνπ
ζεσξείηαη ρακεινύ θνηλσληθνύ θύξνπο. Καη αληίζηξνθα: όζν πην πςειό είλαη ην
θνηλσληθννηθνλνκηθό επίπεδν ηεο νηθνγέλεηαο ηόζν δπζθνιόηεξα θαη αξγόηεξα
παίξλεη θαλείο ηελ απόθαζε λα γίλεη δάζθαινο.
΢ηα ίδηα πνξίζκαηα θαηέιεμε θαη ν Ππξγησηάθεο (1992), ν νπνίνο αλαθέξεη όηη νη
Έιιελεο δάζθαινη πξνέξρνληαη από ρακειά θνηλσληθννηθνλνκηθά ζηξώκαηα.
΢πγθεθξηκέλα ην επάγγεικα ηνπ δαζθάινπ ζηελ Διιάδα ιεηηνπξγεί σο γέθπξα
θνηλσληθήο αλόδνπ γηα ηα ρακειόηεξα θνηλσληθά ζηξώκαηα, ελώ γηα ηα παηδηά ησλ
επηζηεκόλσλ (γηαηξώλ, δηθεγόξσλ, κεραληθώλ), ην επάγγεικα απηό ζα ζήκαηλε
θαζνδηθή θνηλσληθή θηλεηηθόηεηα, αθνύ ε ζέζε πνπ ζα έπαηξλαλ ζηελ ηεξαξρηθή
θιίκαθα κε ηελ άζθεζή ηνπ, ζα ήηαλ ρακειόηεξε από εθείλε ησλ γνλέσλ ηνπο (βι.
θαη Σδάλε 1996). Σα δεδνκέλα βέβαηα έρνπλ αιιάμεη ηα ηειεπηαία ρξόληα, εθόζνλ,
ιόγσ ηεο άκεζεο επαγγεικαηηθήο απνθαηάζηαζεο, ην επάγγεικα ηνπ δαζθάινπ έρεη
γίλεη πεξηδήηεην.
΢ύκθσλα κε ηνλ Lent θαη ηνπο ζπλεξγάηεο ηνπ (1994), ε θνηλσληθννηθνλνκηθή
ζέζε ηεο νηθνγέλεηαο αιιά θαη ε εζληθόηεηα επεξεάδνπλ ηηο επαγγεικαηηθέο
θηινδνμίεο ησλ καζεηώλ ιπθείνπ, ηελ επαγγεικαηηθή ηνπο ζπκπεξηθνξά θαη ηε
ζηαζεξόηεηα ηνπ επαγγέικαηνο.
Ο Cook κε ηνπο ζπλεξγάηεο ηνπ (1996), εξεύλεζαλ ζε καζεηέο δεκνηηθνύ
ζρνιείνπ θαη γπκλαζίνπ ηελ αλάπηπμε ησλ επαγγεικαηηθώλ θηινδνμηώλ θαη
πξνζδνθηώλ εθήβσλ ηεο Ακεξηθήο ζε ζρέζε κε ην θνηλσληθν - νηθνλνκηθό ηνπο
επίπεδν. Οη κηζνί πεξίπνπ έθεβνη ήηαλ Αθξνακεξηθαλνί καζεηέο, πνπ δνύζαλ ζε
θησρνγεηηνληέο θαη νη άιινη κηζνί ήηαλ ιεπθνί καζεηέο, πνπ δνύζαλ ζε πξνλνκηνύρεο
πεξηνρέο. Η έξεπλα έδεημε όηη νη επαγγεικαηηθέο πξνζδνθίεο ησλ εθήβσλ ζρεηίδνληαλ
κε ηελ θνηλσληθή ηάμε αιιά θαη ηελ εζληθόηεηα. Δπηζεκαίλεηαη, ηειηθά, όηη ην
θνηλσληθό ππόβαζξν ηνπ εθήβνπ αληαλαθιάηαη ζην θνηλσληθό γόεηξν ηνπ
επαγγέικαηνο πνπ θηινδνμεί λα επηηύρεη.
Σν θνηλσληθν - νηθνλνκηθό επίπεδν ηεο νηθνγέλεηαο έρεη άκεζε θαη έκκεζε
επίδξαζε ζηηο επαγγεικαηηθέο θηινδνμίεο ησλ παηδηώλ θαη ζην Ιζξαήι. Έηζη αγόξηα
κε πςειό θνηλσληθό - νηθνλνκηθό επίπεδν είλαη πεξηζζόηεξν αηζηόδνμα γηα ηηο

5
επθαηξίεο ηνπο θαη πεξηζζόηεξν ζίγνπξα γηα ηηο ηθαλόηεηέο ηνπο απ’ ό,ηη είλαη ηα
αγόξηα νηθνγελεηώλ ρακεινύ θνηλσληθνύ - νηθνλνκηθνύ επηπέδνπ. Η θνηλσληθή
θαηαγσγή επηδξά ζηηο εθπαηδεπηηθέο-επαγγεικαηηθέο θηινδνμίεο ησλ καζεηώλ. Η
θνηλσληθή ηάμε θαίλεηαη, κάιηζηα, λα επεξεάδεη ηηο επαγγεικαηηθέο πξνηηκήζεηο ησλ
θνξηηζηώλ πεξηζζόηεξν απ’ ό,ηη νη λνεηηθέο ηνπο ηθαλόηεηεο. Αληίζεηα ηα αγόξηα,
επεξεάδνληαη πεξηζζόηεξν από ηηο λνεηηθέο ηθαλόηεηεο θαη ηηο επηδόζεηο ηνπο ζηα
καζήκαηα παξά από ηελ θνηλσληθή ηνπο ηάμε (Danziger 1983).
Σα παηδηά ησλ αλώηεξσλ θνηλσληθν - επαγγεικαηηθώλ ηάμεσλ ππεξηεξνύλ
ζηηο αλώηαηεο ζρνιέο ζε ζύγθξηζε κε ηα παηδηά ησλ εξγαηώλ θαη ησλ αγξνηώλ, ηα
νπνία ππεξηεξνύλ ζε ζρνιέο κε ιηγόηεξν θνηλσληθό γόεηξν, κε ιηγόηεξεο
επαγγεικαηηθέο πξννπηηθέο θαη, ζπλήζσο, ιηγόηεξεο νηθνλνκηθέο απνιαβέο (Παπάο
1989).
΢ε ζρνιέο όπσο Ιαηξηθή, Φαξκαθεπηηθή, Αξρηηεθηνληθή θαη γεληθά ζε ζρνιέο
ηνπ Πνιπηερλείνπ, ππεξηεξνύλ νη θνηηεηέο πνπ πξνέξρνληαη από αλώηεξεο
θνηλσληθέο ηάμεηο, ελώ ζε ζρνιέο όπσο ε Γεσπνληθή, Θενινγηθή, Πάληεηνο,
ππεξηεξνύλ νη θνηηεηέο θαηώηεξσλ θνηλσληθώλ ηάμεσλ (Μετκάξεο &
Νηθνιαθόπνπινο 1978).
Αλαθέξεηαη κάιηζηα όηη, όζν ρακειόηεξε είλαη ε θνηλσληθή πξνέιεπζε ησλ
καζεηώλ, ηόζν ρεηξόηεξε είλαη ε ζρνιηθή ηνπο επίδνζε θαη ηόζν ιηγόηεξεο είλαη νη
πηζαλόηεηεο γηα καθξνρξόληεο ζπνπδέο, αθόκα θαη γηα ηα άηνκα πνπ έρνπλ ζρεηηθά
θαιή επίδνζε (Κσζηάθνο 1983, πβ. Παπαθσλζηαληίλνπ 1981).
Ο Valadez (1998), ζεσξεί όηη ε επίδξαζε ηνπ θνηλσληθνύ-νηθνλνκηθνύ
επηπέδνπ ηεο νηθνγέλεηαο ζηελ επηινγή επαγγέικαηνο έρεη ππεξεθηηκεζεί. Ο Saltiel
(1988), ζπλεγνξώληαο δηαπηζηώλεη όηη θαζνξηζηηθνί παξάγνληεο είλαη ην «θύιν» θαη
νη «ζεκαληηθνί άιινη» θαη όρη ην θνηλσληθν-νηθνλνκηθό επίπεδν ηεο νηθνγέλεηαο
θαηαγσγήο.
Οη Mullis et.al. (1998), o Holland (1962) θαη ν Hansen (1984), ζεσξνύλ όηη ην
επάγγεικα ησλ γνλέσλ δηακνξθώλεη ηα ελδηαθέξνληα ησλ καζεηώλ. Μαζεηέο κε
γνλείο πνπ εξγάδνληαλ σο αλεηδίθεπηνη εξγάηεο είραλ πςειόηεξεο βαζκνινγίεο ζην
«ξεαιηζηηθό» επαγγεικαηηθό ηύπν, ελώ καζεηέο κε γνλείο πνπ εξγάδνληαλ ζε
επαγγέικαηα πνπ απαηηνύζαλ εμεηδηθεπκέλεο γλώζεηο, είραλ πςειόηεξεο βαζκνινγίεο
ζηνλ «θαιιηηερληθό», «θνηλσληθό» θαη «ζπκβαηηθό» ηύπν. Με ηελ πάξνδν ηεο
ειηθίαο ηνπο νη καζεηέο κε γνλείο ζε αλώηεξα επαγγέικαηα απνιάκβαλαλ πην
δηεπξπκέλεο επαγγεικαηηθέο επηινγέο, ήηαλ πεξηζζόηεξν επέιηθηνη θαη

6
πξνζαξκόζηκνη ζηελ αγνξά εξγαζίαο. Οη εξεπλεηέο ζπκπέξαλαλ όηη νη γνλείο κε
αλώηεξα επαγγέικαηα ελζάξξπλαλ πνιύ πεξηζζόηεξν ηα παηδηά ηνπο, παξείραλ
πεξηζζόηεξε απηνλνκία θαη ελίζρπαλ ηηο επηινγέο ηνπο.
Έλα θαηλόκελν πνπ δελ πξέπεη λα δηαθεύγεη ηεο πξνζνρήο είλαη ε ξαγδαία
δηείζδπζε ησλ γπλαηθώλ ζηελ αγνξά εξγαζίαο, ε νπνία έρεη επεξεάζεη ηε
δηακόξθσζε πξνηύπσλ θαη επαγγεικαηηθώλ ηύπσλ ησλ λέσλ, δεδνκέλνπ όηη
πιένλ ηα επαγγεικαηηθά πξόηππα αληινύληαη θαη από ηνπο δπν γνλείο: Οη θόξεο
ησλ απαζρνινύκελσλ γπλαηθώλ έρνπλ πςειόηεξε αθαδεκατθή επίδνζε,
κεγαιύηεξε επαγγεικαηηθή επηηπρία, πεξηζζόηεξεο κε παξαδνζηαθέο
επαγγεικαηηθέο επηινγέο θαη κεγαιύηεξε αθνζίσζε ζην επάγγεικα πνπ
επηιέγνπλ. Τα θνξίηζηα απηά είλαη πην αλεμάξηεηα, πην δηεθδηθεηηθά, κε
ζηαζεξόηεξεο απόςεηο θαη παξνπζηάδνπλ κεγαιύηεξεο βαζκνινγίεο ζηνλ
«θνηλσληθό» επαγγεικαηηθό ηύπν.
Η απαζρόιεζε ηεο κεηέξαο δξα επεξγεηηθά ζηηο επαγγεικαηηθέο επηινγέο ησλ
αγνξηώλ, όηαλ πξνέξρνληαη από νηθνγέλεηα εξγαηηθήο ηάμεο, αιιά θάηη ηέηνην δελ
ίζρπε γηα νηθνγέλεηεο κε κέζν θνηλσληθννηθνλνκηθό επίπεδν. Η απαζρόιεζε ηνπ
παηέξα θαίλεηαη λα επηδξά εμίζνπ ζεκαληηθά θαη γηα αγόξηα θαη γηα θνξίηζηα.
΢ηηο έξεπλεο πνπ αλαθέξζεθαλ ππάξρεη αξθεηή ζύκπησζε απόςεσλ. Η
θνηλσληθή θαη νηθνλνκηθή θαηάζηαζε ηεο νηθνγέλεηαο επεξεάδεη ζε κεγάιν βαζκό ηηο
επαγγεικαηηθέο πξνηηκήζεηο ησλ λέσλ. Οη επηδξάζεηο απηέο βξίζθνληαη ζε ζπλάξηεζε
κε ην κνξθσηηθό επίπεδν ησλ γνλέσλ θαη κε ηηο ζρνιηθέο επηδόζεηο ησλ ίδησλ ησλ
λέσλ. Απηά θαίλεηαη λα ηζρύνπλ όρη κόλν ζηε ρώξα καο αιιά θαη γεληθόηεξα, κε
ειάρηζηεο δηαθνξνπνηήζεηο.

Έλαο άιινο ζεκαληηθόο παξάγνληαο ζηελ επαγγεικαηηθή επηινγή ηνπ εθήβνπ

είλαη ν ηόπνο δηακνλήο, ελδεηθηηθόο πνιιέο θνξέο θαη ηεο θνηλσληθννηθνλνκηθήο
ζέζεο ηεο νηθνγέλεηαο. Καζνξίδεη ηηο εθπαηδεπηηθέο - επαγγεικαηηθέο επθαηξίεο πνπ
δίλνληαη ζηνλ έθεβν, άιινηε κε ηελ έθζεζή ηνπ ζε πιεζώξα εθπαηδεπηηθώλ -
επαγγεικαηηθώλ επηινγώλ θαη άιινηε κε ηνλ πεξηνξηζκό ηνπο.
Οη εθπαηδεπηηθέο επθαηξίεο, πνπ πξνζθέξνληαη ζηα παηδηά, πνπ πξνέξρνληαη από
δηαθνξεηηθέο γεσγξαθηθέο πεξηνρέο, δηαθνξνπνηνύληαη ζεκαληηθά. Οη ζνβαξόηεξεο
δηαθνξέο παξαηεξνύληαη κεηαμύ ησλ λέσλ πνπ δνπλ ζε αζηηθά θέληξα από ηε κηα
κεξηά θαη ζε αγξνηηθέο πεξηνρέο από ηελ άιιε. Η δηαθνξνπνίεζε ησλ επθαηξηώλ,
πάλησο, έρεη κεησζεί ζεκαληηθά ηα ηειεπηαία ρξόληα εμαηηίαο ησλ κέηξσλ ελίζρπζεο

7
ηεο ππαίζξνπ, σζηόζν εμαθνινπζνύλ λα πθίζηαληαη. Σα παηδηά πνπ δνπλ ζε
απνκαθξπζκέλεο από ηα αζηηθά θέληξα πεξηνρέο, εκθαλίδνπλ κηθξόηεξεο επηδόζεηο
θαη ηα πνζνζηά εηζαγσγήο ηνπο ζηα αλώηεξα θαη αλώηαηα εθπαηδεπηηθά ηδξύκαηα
είλαη κηθξόηεξα (Γεκεηξόπνπινο θ.ά. 1994, Σνκπαΐδεο 1982, ζηεξηδόκελνο ζε
γαιιηθή έξεπλα).
Σα παξαπάλσ επηβεβαηώλνληαη από αξθεηέο εκπεηξηθέο έξεπλεο πνπ θαηαιήγνπλ
ζην ζπκπέξαζκα όηη ν ηόπνο δηακνλήο ησλ καζεηώλ επεξεάδεη ζεηηθά ή αξλεηηθά ην
πνζνζηό ζρνιηθήο θνίηεζεο θαζώο θαη ην πλεπκαηηθό ηνπο επίπεδν, (Σνκπαΐδεο
1982). Οη Middleton θαη Grigg (1959), εξεύλεζαλ θαηά πόζν ν ηόπνο δηακνλήο θαη
θνίηεζεο ησλ καζεηώλ επεξεάδεη ηηο εθπαηδεπηηθέο - επαγγεικαηηθέο ηνπο θηινδνμίεο
θαη δηαπίζησζαλ όηη ηα παηδηά ηεο πόιεο είραλ πςειόηεξεο επηδηώμεηο. Απηό, όκσο,
ίζρπε κόλν γηα ηα αγόξηα θαη όρη γηα ηα θνξίηζηα, γηα ηα νπνία δελ ππήξρε ζηαηηζηηθά
ζεκαληηθή δηαθνξνπνίεζε. Αλαθέξεηαη κάιηζηα όηη, από ηα παηδηά πνπ δνύζαλ ζε
αγξνηηθέο πεξηνρέο, 64% επηζπκνύζε λα εηζαρζεί ζην παλεπηζηήκην, ελώ από ηα
παηδηά πνπ δνύζαλ ζε πόιε, ηελ επηζπκία απηή παξνπζίαδε ην 77%.
΢ύγθξηζε νκάδαο καζεηώλ πνπ δνύζαλ ζηα Απαιάρηα (νξνζεηξά ηεο Β. Ακεξηθήο)
θαη άιιεο νκάδαο πνπ είραλ κεηαλαζηεύζεη ζην Οράην ηεο Ακεξηθήο θαηέιεμε ζηα
εμήο πνξίζκαηα: Οη έθεβνη πνπ δνύζαλ ζε πόιεηο είραλ κεγαιύηεξεο εθπαηδεπηηθέο
θαη επαγγεικαηηθέο θηινδνμίεο από ηνπο εθήβνπο πνπ δνύζαλ ζε ρσξηά θαη έξρνληαλ
ζε επαθή κε αγξνηηθά θπξίσο επαγγέικαηα. Απηό νθεηιόηαλ ζηελ έιιεηςε
πιεξνθνξηώλ θαη επθαηξηώλ παξά ζηελ έιιεηςε ηθαλνηήησλ (Steving & Whilling
1967).
Καηά ηελ παιηόηεξε βηβιηνγξαθία νη καζεηέο από ηηο κεγαιύηεξεο πόιεηο θαίλεηαη
λα παίξλνπλ θαηά κέζν όξν θαιύηεξνπο βαζκνύο από εθείλνπο πνπ κέλνπλ ζε ρσξηά,
ηδηαίηεξα ζηα καζήκαηα ζεηηθώλ επηζηεκώλ, πνπ νδεγνύλ ζηηο αλώηαηεο ζρνιέο θαη
ζε επαγγέικαηα κε κεγαιύηεξν θνηλσληθό θύξνο. Απηέο νη δηαθνξέο επίδνζεο
παξνπζηάδνληαη αξγόηεξα θαη ζηηο εηζαγσγηθέο εμεηάζεηο, όπνπ νη ππνςήθηνη, γηα
παξάδεηγκα από ηελ Αζήλα, έρνπλ κεγαιύηεξε, αλαινγηθά, επηηπρία (Καζζσηάθεο
1979). Σα δεδνκέλα απηά δελ ηζρύνπλ ηα ηειεπηαία ρξόληα.
Έρεη απνδεηρζεί αθόκε όηη ε αζηηθή ζπγθέληξσζε επλνεί ηε ζρνιηθή θνίηεζε θαη
ηε ζρνιηθή επηηπρία. Σα παηδηά ηεο ππαίζξνπ βξίζθνληαη ζε νξηζκέλεο πεξηπηώζεηο ζε
κεηνλεθηηθή ζέζε, ζε ζρέζε κε ηα παηδηά ησλ πόιεσλ, αθνύ, πνιιέο θνξέο, πξέπεη λα
δηαλύζνπλ κεγάιεο απνζηάζεηο γηα λα θηάζνπλ ζην ζρνιείν ηνπο. Σν ρακειό, επίζεο,

8
πνιηηηζηηθό επίπεδν βάδεη ζε κεηνλεθηηθή ζέζε ηα παηδηά ησλ αγξνηηθώλ πεξηνρώλ
(΢θαύδε, Ρνπζζέαο, Σέηηεξε 1989).
Γηαπηζηώζεθε, επίζεο, όηη ηα παηδηά ηεο ππαίζξνπ δελ ελζαξξύλνληαη επαξθώο
ώζηε λα επηδηώμνπλ αλώηεξεο ζπνπδέο θαη ηα πνζνζηά παξαθνινύζεζεο αθόκε θαη
ζρνιείσλ ΣΔΔ είλαη κηθξόηεξα. Βξέζεθε, κάιηζηα, όηη ε απόζηαζε ηνπ ηόπνπ
δηακνλήο από ην ζρνιείν θνίηεζεο παίδεη θαζνξηζηηθό ξόιν ζην πνζνζηό θνίηεζεο,
θαη πνιιέο θνξέο ε ζρνιηθή ππνδνκή θαη ην ζρνιείν γεληθόηεξα σο ζεζκόο
ιεηηνπξγεί απνηξεπηηθά γηα ηα παηδηά αγξνηηθώλ νηθνγελεηώλ (Μπισλάο 1982).
Καηά ην Γεκεηξόπνπιν θ.ά. (1994), ηα παηδηά ηεο επαξρίαο ελζαξξύλνληαη,
ιηγόηεξν γηα ζπλέρηζε ζπνπδώλ. Μάιηζηα, δηαπηζηώζεθε όηη νη κεηέξεο ηνπο
πξνηξέπνπλ πεξηζζόηεξν γηα ζπλέρηζε αλώηεξσλ ζπνπδώλ από ό,ηη νη παηέξεο.
Η Λακπίξε - Γεκάθε (1974), ζε παιαηόηεξε έξεπλά ηεο δηαπίζησζε όηη νη
θάηνηθνη όισλ ησλ γεσγξαθηθώλ δηακεξηζκάησλ ηεο ρώξαο δελ αληηπξνζσπεύνληαη
ηζνκεξώο ζην θνηηεηηθό πιεζπζκό. Πξόθεηηαη γηα αληζόηεηα ε νπνία επλνεί ηνπο
θαηνίθνπο ησλ Αζελώλ θαη ησλ κεγάισλ πόιεσλ. ΢εκεηώλεηαη κάιηζηα όηη ην
πνζνζηό ζπκκεηνρήο ζην θνηηεηηθό πιεζπζκό από ηελ πεξηνρή ηεο Πξσηεύνπζαο
ήηαλ πεξίπνπ δηπιάζην ζε ζρέζε κε ηνλ νιηθό Μ.Ο. ηεο Διιάδαο (Σζηκπνύθεο 1977).
΢ύκθσλα κε ηνλ Κηληή (1980), νη θνηηεηέο από ηηο αγξνηηθέο πεξηνρέο ζπνπδάδνπλ
θπξίσο ζηηο παηδαγσγηθέο αθαδεκίεο θαη ζηηο πνιηηηθέο θαη νηθνλνκηθέο επηζηήκεο,
ελώ νη θνηηεηέο από αζηηθέο πεξηνρέο πξνηηκνύλ επαγγέικαηα πςειόηεξνπ θύξνπο.
Μάιηζηα ε Kostaki (1990), κε βάζε έξεπλά ηεο ζηελ Διιάδα, επηζεκαίλεη κηα
έληνλε δηαθνξνπνίεζε αλάκεζα ζηηο αζηηθέο θαη αγξνηηθέο πεξηνρέο. Σν αζηηθό
πεξηβάιινλ ηεο Αζήλαο παξνπζηάδεη πινπζηόηεξε δνκή επαγγεικαηηθώλ πξνηύπσλ
(κνληέισλ), ελώ νη αγξνηηθέο πεξηνρέο θαη νη κηθξέο πόιεηο έρνπλ αγνξά εξγαζίαο κε
απινύζηεξε δνκή θαη ζύλζεζε. Δπαγγέικαηα, όπσο απηά ηνπ δεκνζίνπ ππαιιήινπ
θαη ηνπ νηθνλνκνιόγνπ, ειθύνπλ πεξηζζόηεξν ηνπο Αζελαίνπο καζεηέο. Από ηνπο
εθήβνπο πνπ ζέινπλ λα γίλνπλ δεκόζηνη ππάιιεινη, ην 85,4% δεη ζηελ Αζήλα θαη
από εθείλνπο πνπ ζέινπλ λα ζπνπδάζνπλ νηθνλνκηθά, 80,9% δηακέλεη επίζεο ζηελ
Αζήλα. Σν επάγγεικα ηνπ εθπαηδεπηηθνύ πξνηηκάηαη πεξηζζόηεξν από εθήβνπο όιεο
ηεο ρώξαο εθηόο ηεο πξσηεύνπζαο, ελώ ε εξγαζία γξαθείνπ πξνηηκάηαη από ηνπο
Αζελαίνπο εθήβνπο. Σα πξναλαθεξζέληα δεδνκέλα έρνπλ ηζηνξηθή πιένλ αμία,
δεδνκέλνπ όηη ηελ ηειεπηαία δεθαεηία νη ζπζρεηηζκνί απηνί έρνπλ κεηαβιεζεί.
΢ηελ Ιαπσλία, νη καζεηέο ζρνιείσλ αγξνηηθώλ πεξηνρώλ δελ έρνπλ ηελ ίδηα
επηηπρία ζηηο εμεηάζεηο εηζαγσγήο ζηα παλεπηζηήκηα, αιιά νύηε θαη ηηο ίδηεο

9
επθαηξίεο εξγαζίαο, πνπ έρνπλ νη ζπλνκήιηθνί ηνπο ζηηο κεγάιεο πόιεηο ηεο ρώξαο
(Okano 1995).
Δπηζεκαίλεηαη αθόκε (Falkowski & Falk 1983), όηη ε αγξνηηθή θαηαγσγή είλαη
πεξηζζόηεξν πηζαλό λα πξνζαλαηνιίδεη ηηο εθήβνπο ζην ζπίηη θαη ζηελ νηθνγέλεηα,
παξά ζ’ έλα ζπγθεθξηκέλν επάγγεικα θαη κάιηζηα πςεινύ θύξνπο.
Με ηελ ηδηαίηεξε θαη ξαγδαία αλάπηπμε, ηεο ζπγθνηλσλίαο θαη επηθνηλσλίαο (πβ.
ηε ρξήζε ηειεόξαζεο, ηνπ δηαδπθηίνπ θαη ηεο εμ απνζηάζεσο εθπαίδεπζεο θ.ιπ.),
θαηά ηα ηειεπηαία ρξόληα, νη παξαηεξνύκελεο κέρξη ηώξα δηαθνξνπνηεκέλεο
επηδξάζεηο ηνπ ηόπνπ δηακνλήο ζηελ επίδνζε θαη ζηηο επαγγεικαηηθέο πξννπηηθέο ζα
πξέπεη λα έρνπλ ζε θάπνην κηθξό, ή θαη κεγάιν βαζκό, κεησζεί.

2. Σθνπόο ηεο έξεπλαο

Σθνπόο ηεο παξνύζαο έξεπλαο είλαη λα εμεηάζεη ηελ επίδξαζε ηνπ θύινπ
ησλ καζεηώλ, ηνπ νηθνλνκηθνύ επηπέδνπ ηεο νηθνγέλεηαο θαηαγσγήο, ηνπ ηόπνπ
δηακνλήο θαη ησλ αιιειεπηδξάζεώλ ηνπο ζηε δηακόξθσζε επαγγεικαηηθώλ
ηύπσλ ησλ καζεηώλ. Γίλεηαη κηα πξνζπάζεηα αλάδεημεο ησλ δεκνγξαθηθώλ
απηώλ παξαγόλησλ σο θξηηήξηα επηινγήο επαγγέικαηνο κε δεδνκέλα από ηε
ζύγρξνλε ειιεληθή πξαγκαηηθόηεηα. Η αλάιπζε ησλ απνηειεζκάησλ βαζίζηεθε ζε
ηξηπαξαγνληηθέο αλαιύζεηο κεηαβιεηώλ θαη ζε δεδνκέλα πνπ πξνέθπςαλ από ηε
ρξήζε ηεο δνθηκαζίαο «Γνκήο Γεληθώλ Δλδηαθεξόλησλ» (ΑIST) ησλ Bergman-Eder.
Οη αλεμάξηεηεο κεηαβιεηέο ήηαλ:
- Φύιν (θαηεγνξίεο: αγόξη - θνξίηζη)
- Οηθνλνκηθό επίπεδν νηθνγέλεηαο (θαηεγνξίεο: έσο 600 επξώ, 600-1.200
επξώ, 1.201-1.800, 1.801-2.400, 2.401-3.000, > από 3.000 επξώ)
- Σόπνο δηακνλήο (θαηεγνξίεο: έσο 2.000 θαηνίθνπο, 2.001-20.000, 20.001-
50.000, 50.001- 100.000, πάλσ από 100.000, Αηηηθή- Θεζζαινλίθε).
- Δπαγγεικαηηθή θαηάζηαζε ησλ γνλέσλ (θαηεγνξίεο: πιήξεο απαζρόιεζε,
πεξηζηαζηαθή απαζρόιεζε, άλεξγνο, ζπληαμηνύρνο, νηθηαθά - κόλν γηα
γπλαίθεο-, δε δεη).
Να ζεκεησζεί όηη ε παξνύζα έξεπλα απνηειεί ζπλέρεηα ηεο κειέηεο ησλ
ζπγγξαθέσλ ζρεηηθά κε ηελ επίδξαζε ησλ δεκνγξαθηθώλ παξαγόλησλ ζηε
δηακόξθσζε επαγγεικαηηθώλ ηύπσλ (βι. Βίθε, Α. Παπάλεο, Δ.: Η επίδξαζε ηνπ
θύινπ ησλ καζεηώλ θαη ηνπ κνξθσηηθνύ επηπέδνπ ησλ γνλέσλ ηνπο ζηε δηακόξθσζε

10
επαγγεικαηηθώλ ηύπσλ. Δκπεηξηθή έξεπλα κε ρξήζε ηεο δνθηκαζίαο Γνκήο Γεληθώλ
Δλδηαθεξόλησλ, ππό δεκνζίεπζε).

3. Μεζνδνινγία

3.1 Γείγκα

Τν δείγκα ηεο έξεπλαο απαξηίζηεθε από 2.100 καζεηέο εθ ησλ νπνίσλ

1.260 ήηαλ καζεηέο Λπθείνπ θαη 840 καζεηέο Γπκλαζίνπ. Οη καζεηέο ζπλνιηθά
πξνέξρνληαλ από 48 δεκόζηα Γπκλάζηα θαη 60 Λύθεηα ηεο ρώξαο. Από θάζε
Λύθεην επηιέρζεθαλ 21 καζεηέο 7 από θάζε ηάμε, κεηά από θιήξσζε. Από θάζε
Γπκλάζην επηιέρζεθαλ 14 καζεηέο 7 από ηε Β΄ θαη 7 από ηε Γ΄ Γπκλαζίνπ.
Οη καζεηέο ηνπ δείγκαηνο ησλ Λπθείσλ επηιέρζεθαλ από 48 Γεληθά
Λύθεηα θαη 12 Τερληθά - Δπαγγεικαηηθά. Οη καζεηέο πξνέξρνληαλ από αζηηθό,
εκηαζηηθό θαη αγξνηηθό πεξηβάιινλ. Η έξεπλα πξαγκαηνπνηήζεθε θαηά ην
ρξνληθό δηάζηεκα 2004-2006

3.2 Μέζα ζπιινγήο ησλ δεδνκέλσλ

΢ηελ παξνύζα έξεπλα ρξεζηκνπνηήζεθε ε δνθηκαζία ησλ Bergman- Eder

(AIST) πνπ κεηαθξάζηεθε από ηε γεξκαληθή κε ζθνπό λα γίλεη ζηάζκηζε ζε
ειιεληθό δείγκα. Η επηινγή έγηλε κε βάζε ηα θξηηήξηα ηεο κηθξόηεξεο δηάξθεηαο
εθαξκνγήο θαη ηεο θαηαιιειόηεηαο γηα ηνπο Έιιελεο καζεηέο.
Η αμηνπηζηία ηνπ εξσηεκαηνινγίνπ ήηαλ εμαηξεηηθά πςειή (Cronbach’s apha:
0.924> 0.072).

3.3 Γηαδηθαζία ζπιινγήο δεδνκέλσλ

Η δνθηκαζία Γνκήο ησλ Γεληθώλ Δλδηαθεξόλησλ (AIST) ρνξεγήζεθε ζε

ηκήκαηα θαη ηάμεηο θαη ζπκπιεξώζεθε επί ηόπνπ. Ο ρξόλνο ζπκπιήξσζήο ηνπ ήηαλ
θαηά κέζν όξν 15 ιεπηά. Με άδεηα ηνπ Τπνπξγείνπ Δζληθήο Παηδείαο επηζθεθζήθακε
ηα επηιεγκέλα ζρνιεία θαη ε ρνξήγεζε ηνπ ηεζη έγηλε ζε πξνθαζνξηζκέλε εκέξα θαη
ώξα, αθνύ είρε πξνεγεζεί ζπλελλόεζε κε ηνπο Γηεπζπληέο ησλ ζρνιείσλ.
Δπηπξόζζεηεο δηεπθξηλίζεηο δίλνληαλ όπνπ ρξεηάδνληαλ θάζε θνξά. Ιδηαίηεξα
ηνλίζηεθε ην όηη πνπζελά δε ρξεηάδνληαλ λα γξαθεί όλνκα ή θάπνην ζπγθεθξηκέλν
πξνζσπηθό ζηνηρείν.

11
3.4 Πεξηγξαθή Γνθηκαζίαο AIST

Η δνθηκαζία Γνκήο ησλ Γεληθώλ Δλδηαθεξόλησλ (AIST) βαζίδεηαη ζηελ

ηππνινγηθή ζεσξία ηνπ Holland γηα ηελ επαγγεικαηηθή επηινγή. Απνηειείηαη από
60 εξσηήζεηο πνιιαπιήο επηινγήο ηύπνπ Likert. Ο Holland ζεσξεί ηελ
επαγγεικαηηθή επηινγή σο κηα δηαδηθαζία θαηά ηελ νπνία ην άηνκν αλαδεηά έλα
επαγγεικαηηθό πεξηβάιινλ πνπ αληαπνθξίλεηαη πεξηζζόηεξν ζην δηθό ηνπ ηύπν
πξνζσπηθόηεηαο.
Η πεξηγξαθή ησλ επαγγεικαηηθώλ ελδηαθεξόλησλ ελόο αηόκνπ απνηειεί
ηαπηόρξνλα θαη πεξηγξαθή ηεο πξνζσπηθόηεηαο ηνπ αηόκνπ απηνύ. Κη απηό, γηαηί ηα
επαγγεικαηηθά ελδηαθέξνληα είλαη κηα επηκέξνπο δηάζηαζε απηνύ πνπ θαιείηαη
πξνζσπηθόηεηα (Κξίβαο 1987, Ηιηάδεο 1988).
Σύκθσλα κε ηε ζεσξία απηή ηα πεξηζζόηεξα άηνκα ζα κπνξνύζαλ λα
ηαμηλνκεζνύλ ζηνπο εμήο έμη (6) ηύπνπο πξνζσπηθόηεηαο: Ρεαλιζηικός,
Ερεσνηηικός - Διανοηηικός, Κοινωνικός, Σσμβαηικός, Επιτειρημαηικός θαη
Καλλιηετνικός. Κάζε ηύπνο πξνζσπηθόηεηαο παξνπζηάδεη ζπγθεθξηκέλα
γλσξίζκαηα, θαζώο θαη ηύπνπο – κνξθέο ζπκπεξηθνξάο.
Σην ρεαλιζηικό - πρακηικό ηύπο (Realistic) αλήθνπλ άηνκα πνπ πξνηηκνύλ
ξεαιηζηηθέο θαη πξαθηηθέο αζρνιίεο θαη δξαζηεξηόηεηεο, ρξεζηκνπνηνύλ
πξαθηηθνύο ηξόπνπο γηα λα ιύλνπλ ηα πξνβιήκαηά ηνπο, εθηηκνύλ πξάγκαηα,
όπσο ηζρύ, ρξήκα θαη θνηλσληθή ηάμε.
Σηνλ ερεσνηηικό - διανοηηικό ηύπο (Investigative) αλήθνπλ άηνκα πνπ
δηαζέηνπλ ηθαλόηεηεο παξαηήξεζεο αιιά θαη ζπκβνιηθέο ή νξγαλσηηθέο
ηθαλόηεηεο θαη απνθεύγνπλ ηηο θνηλσληθέο δξαζηεξηόηεηεο.
Σηνλ κοινωνικό ηύπο (Social) αλήθνπλ άηνκα πνπ απνζηξέθνληαη ηηο
ζπζηεκαηηθέο (ζηεξεόηππεο) δξαζηεξηόηεηεο ή εθείλεο πνπ απαηηνύλ
ρεηξσλαθηηθή ρξήζε κεραλώλ, πιηθώλ, εξγαιείσλ. Αληίζεηα, πξνηηκνύλ ηνκείο
πνπ ζρεηίδνληαη κε θνηλσληθέο ή εθπαηδεπηηθέο δξαζηεξηόηεηεο.
Σην ζσμβαηικό ηύπο (Conventional) εληάζζνληαη ηα άηνκα πνπ αγαπνύλ
ηελ ηάμε, ηε ζπζηεκαηηθή ηήξεζε πξαγκάησλ, όπσο αξρείσλ ή πιηθώλ, θαη
απνζηξέθνληαη ηηο ειεύζεξεο θαη γεληθά αζπζηεκαηνπνίεηεο δξαζηεξηόηεηεο.
Άηνκα απηνύ ηνπ ηύπνπ πξνηηκνύλ θπξίσο ππαιιειηθά επαγγέικαηα.
Σηνλ επιτειρημαηικό ηύπο (Enterprising) αλήθνπλ εθείλνη πνπ έρνπλ ηελ
ηάζε λα εθκεηαιιεύνληαη άιινπο γηα ηελ απόθηεζε αγαζώλ. Σηξέθνληαη πξνο

12
εγεηηθέο ζέζεηο, επηδεηνύλ πνιηηηθέο επηξξνέο θαη επηδηώθνπλ αλαγλώξηζε κε
θάζε κέζν.
Σηνλ καλλιηετνικό ηύπο (Artistic) εληάζζνληαη ηα άηνκα πνπ θιίλνπλ πξνο
ειεύζεξεο, απξνγξακκάηηζηεο δξαζηεξηόηεηεο, νη νπνίεο νδεγνύλ ζε
δεκηνπξγηθά θαη πξσηόηππα απνηειέζκαηα. Η κνπζηθή, ε ζπγγξαθή, ε γιώζζα,
ε ηέρλε είλαη κεξηθέο δξαζηεξηόηεηεο πνπ πξνηηκώληαη από ηα άηνκα απηνύ ηνπ
ηύπνπ (Holland 1985).
Ο Holland ππνζηεξίδεη, αθόκε όηη θάζε άηνκν θαηεπζύλεηαη ζηα δηάθνξα
επαγγέικαηα αλάινγα κε ηνλ πξνζαλαηνιηζκό ηεο πξνζσπηθόηεηάο ηνπ (Κάληαο &
Υαληδή 1991, Meier 1991, Farmer et al. 1998).
Οη δηαθνξεηηθνί ηύπνη πξνζσπηθόηεηαο έρνπλ δηαθνξεηηθά ελδηαθέξνληα θαη
ηθαλόηεηεο ζηελ εξγαζία. Σα πεξηζζόηεξα άηνκα κπνξνύλ λα θαηεγνξηνπνηνύληαη ζε
έλαλ από ηνπο έμη ηύπνπο πξνζσπηθόηεηαο, πνπ αλαθέξνληαη παξαπάλσ, θαη ηείλνπλ
λα δηακνξθώλνπλ ζπλζήθεο εξγαζίαο πνπ ηαηξηάδνπλ ζηελ πξνζσπηθόηεηά ηνπο
(Μαξθνπιήο 1981, Κξίβαο 1987, Γεκεηξόπνπινο 1994).
Ο J. Holland πεξηέγξαςε έλα δηάγξακκα ηύπσλ πάλσ ζην νπνίν κπνξνύλ λα
ραξηνγξαθεζνύλ όια ηα είδε επαγγεικάησλ θαη όινη νη ηύπνη πξνζσπηθόηεηαο.
Γεληθά, ε ζεσξία ηνπ είλαη ζαθήο θαη επθνιόρξεζηε θαη δηεπθνιύλεη ην έξγν
ηνπ επαγγεικαηηθνύ πξνζαλαηνιηζκνύ (Γεκεηξόπνπινο 1994).
Παξαδείγκαηα εξσηήζεσλ ηνπ AIST είλαη:

Παπακαλώ γπάτηε ηο βαθμό ηος ενδιαθέπονηόρ ζαρ εδώ

5 4 3 2 1

Με ελδηαθέξεη πνιύ, ην Με ελδηαθέξεη Με ελδηαθέξεη Με ελδηαθέξεη Γελ κε ελδηα-

θάλσ πνιύ επράξηζηα αξθεηά κέηξηα ιίγν θέξεη θαζόινπ

- Σν λα επηβιέπεη θαλείο ηελ ηήξεζε αξρώλ, θαλόλσλ.

- Σν λα θηηάρλεη ειεθηξηθέο ζπζθεπέο θαη εγθαηαζηάζεηο.
- Σν λα αλαπηύζζεη έλα πξόγξακκα ζηνλ ππνινγηζηή.

4. Απνηειέζκαηα

Ο «θνηλσληθόο» ηύπνο ζπγθέληξσζε ην κεγαιύηεξν κέζν όξν

αθνινπζνύκελνο από ηνλ «επηρεηξεκαηηθό» ηνλ «εξεπλεηηθό/δηαλνεηηθό», ηνλ
«θαιιηηερληθό» ηύπν, ηνλ «ξεαιηζηηθό / πξαθηηθό» θαη ηέινο ηνλ «ζπκβαηηθό» .

13
 Τα αγόξηα ππεξηεξνύλ ζηνλ «ξεαιηζηηθό-πξαθηηθό» ηύπν θαη ζηνλ
«εξεπλεηηθό-δηαλνεηηθό», ελώ ηα θνξίηζηα έρνπλ ζεκαληηθά πςειόηεξεο
βαζκνινγίεο ζηνλ «θαιιηηερληθό» θαη «θνηλσληθό» επαγγεικαηηθό ηύπν.
Μηθξόηεξεο δηαθνξνπνηήζεηο ππέξ ησλ θνξηηζηώλ παξνπζηάδνληαη ζηνλ
«επηρεηξεκαηηθό» θαη «ζπκβαηηθό» ηύπν. Σπγθεθξηκέλα, νη καζεηέο
παξνπζηάδνπλ πςειόηεξν ζθνξ έλαληη ησλ καζεηξηώλ ζηνλ παξάγνληα
«ξεαιηζηηθόο/πξαθηηθόο», ζηνλ «εξεπλεηηθό/δηαλνεηηθό», ελώ ηα θνξίηζηα
ππεξηεξνύλ ησλ αγνξηώλ ζηνπο παξάγνληεο «θαιιηηερληθόο», «θνηλσληθόο» θαη
«επηρεηξεκαηηθόο». Τέινο ζρεδόλ ίζνπο κέζνπο όξνπο εκθαλίδνπλ αγόξηα θαη
θνξίηζηα ζηνλ παξάγνληα «ζπκβαηηθόο»
Η νηθνλνκηθή θαηάζηαζε ηεο νηθνγέλεηαο επηδξά ζηαηηζηηθώο ζεκαληηθά
ζηε δηακόξθσζε ηνπ «εξεπλεηηθνύ- δηαλνεηηθνύ» ηύπνπ. Η θπξηόηεξε
δηαθνξνπνίεζε ζηνπο κέζνπο όξνπο παξαηεξείηαη ζηνπο καζεηέο από
νηθνγέλεηεο κε εηζνδήκαηα από 1.500 επξώ θαη πάλσ, νη νπνίνη εκθαλίδνπλ
πςειόηεξεο βαζκνινγίεο ζηνλ «εξεπλεηηθό» θαη «επηρεηξεκαηηθό»
επαγγεικαηηθό ηύπν.
Οη καζεηέο πνπ δνπλ ζε ρσξηά θαη επαξρηαθέο πόιεηο κέρξη 50.000
θαηνίθνπο έρνπλ ζπζηεκαηηθά πςειόηεξεο βαζκνινγίεο ζηνλ «ξεαιηζηηθό»,
«εξεπλεηηθό» θαη «ζπκβαηηθό» επαγγεικαηηθό ηύπν ζε ζύγθξηζε κε ηνπο
καζεηέο πνπ θαηνηθνύλ ζε πόιεηο κε κεγαιύηεξν πιεζπζκό.
Η επηζθόπεζε ησλ κέζσλ όξσλ ππνδεηθλύεη όηη ηα αγόξηα πνπ δνπλ ζε
πεξηνρέο από 2.000 έσο 50.000 θαηνίθνπο έρνπλ πνιύ πςειόηεξεο βαζκνινγίεο ζε
ζύγθξηζε κε ηα θνξίηζηα όζνλ αθνξά ζηνλ «ξεαιηζηηθό-πξαθηηθό» ηύπν Η
επαγγεικαηηθή θαηάζηαζε ηνπ παηέξα (εξγάδεηαη θαλνληθά, εξγάδεηαη πόηε
πόηε, είλαη άλεξγνο ή ζπληαμηνύρνο, εξγάδεηαη ζην ζπίηη θαη δελ δεη) επεξεάδεη ζε
ζηαηηζηηθώο ζεκαληηθό βαζκό ηε δηακόξθσζε ηνπ «επηρεηξεκαηηθνύ»
επαγγεικαηηθνύ ηύπνπ, ελώ δελ επεξεάδεη ηε δηακόξθσζε ησλ ππόινηπσλ
επαγγεικαηηθώλ ηύπσλ. Μεγαιύηεξνη κέζνη όξνη επηρεηξεκαηηθόηεηαο
εκθαλίδνληαη όηαλ ν παηέξαο δελ δεη ή εξγάδεηαη θαλνληθά, ελώ κηθξόηεξνη όηαλ
εξγάδεηαη ζην ζπίηη, όηαλ είλαη άλεξγνο ή εξγάδεηαη πεξηζηαζηαθά Η
επαγγεικαηηθή θαηάζηαζε ηεο κεηέξαο επεξεάδεη ζε ζηαηηζηηθώο ζεκαληηθό
βαζκό ηε δηακόξθσζε ηνπ «ξεαιηζηηθνύ - πξαθηηθνύ» επαγγεικαηηθνύ ηύπνπ,
Μεγαιύηεξνη κέζνη όξνη ξεαιηζηηθόηεηαο εκθαλίδνληαη όηαλ ε κεηέξα είλαη
άλεξγε ή εξγάδεηαη ζην ζπίηη θαη κηθξόηεξε εάλ είλαη ζπληαμηνύρνο

14
Οη καζεηέο πνπ ην κνξθσηηθό επίπεδν ηνπ παηέξα ηνπο πεξηνξίδεηαη ζε
απνιπηήξην δεκνηηθνύ εκθαλίδνπλ πςειόηεξνπο κέζνπο όξνπο από ηνπο καζεηέο
πνπ ν παηέξαο ηνπο είλαη απόθνηηνο αλώηεξεο ή αλώηαηεο ζρνιήο, όζνλ αθνξά
ηνλ παξάγνληα «ξεαιηζηηθόο/πξαθηηθόο»
Αθξηβώο αληίζηξνθα είλαη ηα απνηειέζκαηα γηα ηνλ παξάγνληα
«εξεπλεηηθόο/δηαλνεηηθόο»: Τα παηδηά κε παηέξα - θάηνρν ηίηινπ αλώηεξεο,
αλώηαηεο θαη κεηαπηπρηαθήο θαηεύζπλζεο παξνπζηάδνπλ πςειόηεξνπο κέζνπο
όξνπο από ηνπο καζεηέο κε παηέξα – απόθνηην. Η θαηεγνξία πνπ δηαθέξεη
ζηαηηζηηθώο ζεκαληηθά από όιεο ηηο ππόινηπεο, αιιά θπξίσο από ηα ρακειά
κνξθσηηθά επίπεδα είλαη ν κεηαπηπρηαθόο ηίηινο ηεο κεηέξαο. Μεηέξεο πνπ
ππάγνληαη ζηελ θαηεγνξία απηή, αιιά θαη ζηελ θαηεγνξία αλώηαησλ ζρνιώλ,
έρνπλ παηδηά πνπ εκθαλίδνπλ πςειόηεξνπο κέζνπο όξνπο από ηα ππόινηπα ηεο
θαηεγνξίαο «ξεαιηζηηθόο / πξαθηηθόο», «εξεπλεηηθόο / δηαλνεηηθόο»,
«θαιιηηερληθόο», «θνηλσληθόο», «επηρεηξεκαηηθόο» αιιά θαη «ζπκβαηηθόο».

5. Σπκπεξάζκαηα

Η επηινγή επαγγέικαηνο είλαη κηα δηά βίνπ δηαδηθαζία θαη νη ζπληζηώζεο

πνπ ηελ επεξεάδνπλ κπνξνύλ λα θαηεγνξηνπνηεζνύλ ζε ςπρνινγηθέο, θνηλσληθέο
θαη βηνινγηθέο. Η εμέηαζε ελόο κόλν παξάγνληα (π.ρ. κνξθσηηθό επίπεδν γνλέσλ
ή θύιν), αθόκα θαη αλ πξόθεηηαη γηα ηελ θαηαιπηηθή επίδξαζε ηνπ
νηθνγελεηαθνύ πεξηβάιινληνο, γίλεηαη θπξίσο γηα εξεπλεηηθνύο ζθνπνύο. Η
επηινγή επαγγέικαηνο κπνξεί λα νθείιεηαη ζηε κίκεζε πξνηύπσλ, ζηελ
επηιεθηηθή ελίζρπζε νξηζκέλσλ επαγγεικάησλ ζηηο ζπλζήθεο ηεο αγνξάο, ζηηο
θνηλσληθέο ηάζεηο ή κπνξεί λα επεξεάδεηαη έκκεζα από κηα άιιε κεηαβιεηή,
όπσο ε απηνεθηίκεζε, πνπ λα θαζνξίδεη ηειηθά ηελ επηινγή επαγγέικαηνο.
Η παξνύζα έξεπλα επηθαηξνπνηεί πνξίζκαηα ζρεηηθώλ ειιεληθώλ
κειεηώλ, πνπ αλαιύνπλ ηελ επίδξαζε δηαθόξσλ δεκνγξαθηθώλ κεηαβιεηώλ ζηε
δηακόξθσζε επαγγεικαηηθώλ ηύπσλ θαη θιίζεσλ καζεηώλ. Τν παλειιαδηθό
δείγκα, ην νπνίν ζπκκεηείρε, καο επηηξέπεη λα εμαγάγνπκε ην ζπκπέξαζκα όηη νη
κεγάιεο θνηλσληθέο αληζόηεηεο, πνπ είραλ θαηαγξαθεί ζε έξεπλεο πξνεγνύκελσλ
δεθαεηηώλ, έρνπλ πιένλ ακβιπλζεί θαη δελ επεξεάδνπλ κε ζπζηεκαηηθό ηξόπν
ηελ επαγγεικαηηθή πνξεία ησλ Διιήλσλ καζεηώλ. Δίλαη εμάιινπ γεληθά
παξαδεθηό όηη ε πιεηνςεθία ησλ Διιήλσλ αλήθνπλ πιένλ ζηελ κέζε ηάμε, αλ

15
θαη ηα ηειεπηαία ρξόληα απμάλεηαη επηθίλδπλα ην πνζνζηό ησλ λνηθνθπξηώλ
θάησ από ηα όξηα ηεο θηώρεηαο (< 600 επξώ) ζηηο αζηηθέο θπξίσο πεξηνρέο ηεο
ρώξαο. Πξαγκαηηθά, νη δξακαηηθέο αιιαγέο ζηε θύζε θαη ζηηο απαηηήζεηο ηεο
παγθνζκηνπνηεκέλεο αγνξάο εξγαζίαο, ε ξεπζηόηεηα ζρεηηθά κε ηελ αζθάιεηα
θαη απνθαηάζηαζε πνπ πξνζθέξνπλ νη επαγγεικαηηθέο επηινγέο, ε αβεβαηόηεηα
αλάκεζα ζηελ εμεηδίθεπζε θαη ηελ πνιππξαγκνζύλε, ε εηζξνή εξγαηηθνύ
δπλακηθνύ από μέλεο ρώξεο, ε άζηνρε ελαιιαγή εμεηαζηηθώλ κεζόδσλ γηα ηελ
εηζαγσγή ζηελ ηξηηνβάζκηα εθπαίδεπζε, ε θαηαβαξάζξσζε ηεο ηερληθήο
εθπαίδεπζεο θαη παξάιιεια ε αδπλακία ηνπ εθπαηδεπηηθνύ ζπζηήκαηνο λα
θαζηεξώζεη έλα αμηόπηζην ζύζηεκα επαγγεικαηηθνύ πξνζαλαηνιηζκνύ, έρνπλ
επηβάιιεη έλα ζνιό ηνπίν κε αξλεηηθέο ζπλέπεηεο ζηε ζσζηή θαη
ζπλεηδεηνπνηεκέλε επηινγή επαγγέικαηνο. Δίλαη πξνθαλέο όηη βαξύλνληα ξόιν
ζηε ζύγρξνλε αγνξά εξγαζίαο παίδνπλ ηα θνηλσληθά δίθηπα ηεο νηθνγέλεηαο, από
ην βάζνο θαη εύξνο ησλ νπνίσλ πνιιέο θνξέο θαζνξίδνληαη νη επθαηξίεο
επαγγεικαηηθήο απνθαηάζηαζεο. Οη πηέζεηο πνπ δέρνληαη νη λένη ζήκεξα από ηελ
αλεξγία, ηα πεληρξά εηζνδήκαηα θαη ηελ απαμίσζε ησλ παξαδνζηαθώλ
επαγγεικάησλ, ζηεξνύλ ηε δπλαηόηεηα επηινγήο επαγγέικαηνο θαη ηνπο
ζηξέθνπλ πξνο ζηόρνπο εύθνινπ πινπηηζκνύ, θήκεο θαη θνηλσληθήο απνδνρήο. Η
επηινγή επαγγέικαηνο δε ζπζρεηίδεηαη πηα κε πξνζσπηθέο ηθαλόηεηεο, νύηε
εμαξηάηαη από ην θνηλσληθν-νηθνλνκηθό επίπεδν ηεο νηθνγέλεηαο. Τα θνηλσληθά
δίθηπα πνπ ζα έρεη ηελ επθαηξία λα αλαπηύμεη ν λένο, εηδηθά ζε ρώξεο όπσο ε
Διιάδα είλαη απηά πνπ ζα ηνπ παξέμνπλ επθαηξίεο γηα επαγγεικαηηθή
απνθαηάζηαζε. Γελ πξέπεη λα παξαγλσξηζηεί ε ζεκαζία ηεο παξανηθνλνκίαο, ε
νπνία νδεγεί ζηελ πνιπαπαζρόιεζε, νύησο ώζηε λα εμαζθαιηζηνύλ ηα πξνο ην
δελ. Τέινο ε καδηθνπνίεζε ηεο Τξηηνβάζκηαο εθπαίδεπζεο θαη ε ίδξπζε
παλεπηζηεκίσλ ζε πνιιέο πεξηνρέο ηεο ρώξαο έρεη εμαιείςεη ηηο δηαθνξέο ησλ
πξνεγνύκελσλ δεθαεηηώλ, σο πξνο ηηο κνξθσηηθέο επθαηξίεο.
Απηό πνπ παξακέλεη ακεηάβιεην είλαη ε επίδξαζε ηνπ θύινπ ζηε δηακόξθσζε
επαγγεικαηηθώλ ηύπσλ, πνπ επηηείλεη ην δηαρσξηζκό ησλ επαγγεικάησλ ζε
«αλδξηθά θαη γπλαηθεία», παξά ηελ θνηλσληθή αλαβάζκηζε ηνπ γπλαηθείνπ ξόινπ
θαηά ηα ηειεπηαία ρξόληα. Τα αγόξηα εμαθνινπζνύλ λα ηείλνπλ πξνο ην
«ξεαιηζηηθό-πξαθηηθό» επαγγεικαηηθό ηύπν, εηδηθά ζε ρσξηά θαη πόιεηο κέρξη
50.000 θαηνίθνπο, όπνπ ην αίηεκα γηα άκεζε επαγγεικαηηθή απνθαηάζηαζε ζε
αγξνηηθέο θαη θηελνηξνθηθέο αζρνιίεο ή ζε απιά επηηεδεύκαηα είλαη

16
πηεζηηθόηεξν. Ταπηόρξνλα, νη καζεηέο παξνπζηάδνπλ πςειόηεξεο βαζκνινγίεο
ζηνλ «εξεπλεηηθό-δηαλνεηηθό» επαγγεικαηηθό ηύπν, γεγνλόο πνπ κπνξεί λα
εμεγεί ηα ζπληξηπηηθά κεγαιύηεξα πνζνζηά ησλ αλδξώλ ζε δηεπζπληηθέο ζέζεηο
θαη επαγγέικαηα θύξνπο. Η γπλαηθεία ρεηξαθέηεζε αληηθαηνπηξίδεηαη ζηελ
εμίζσζε ησλ δύν θύισλ, όζνλ αθνξά ηηο βαζκνινγίεο ζηνλ «ζπκβαηηθό»
επαγγεικαηηθό ηύπν. Αο κελ μερλάκε όκσο όηη ην δείγκα καο απνηειείηαη από
εθήβνπο, νη νπνίνη θαηεμνρήλ απνζηξέθνληαη ηελ ζπκβαηηθόηεηα. Οη καζήηξηεο
δηαησλίδνληαο ηα ζηεξεόηππα ηνπ γπλαηθείνπ ξόινπ ξέπνπλ πξνο ηνλ
«θαιιηηερληθό» θαη «θνηλσληθό» επαγγεικαηηθό ηύπν.
Σεκαληηθό είλαη ην εύξεκα όηη πιένλ έρνπλ αξζεί νη δηαθπιηθέο
δηαθνξνπνηήζεηο όζνλ αθνξά ηελ ηάζε γηα επηρεηξεκαηηθόηεηα, δεδνκέλνπ όηη
δελ παξνπζηάζηεθαλ ζηαηηζηηθώο ζεκαληηθέο δηαθνξνπνηήζεηο κεηαμύ καζεηώλ
θαη καζεηξηώλ. Δίλαη γεγνλόο όηη ηελ ηειεπηαία δεθαεηία νη Δπξσπατθέο
πνιηηηθέο απαζρόιεζεο εκθαηηθά έζηξεςαλ ην ελδηαθέξνλ ηνπο πξνο ηελ
ελίζρπζε ηεο γπλαηθείαο επηρεηξεκαηηθόηεηαο, δεκηνπξγώληαο έλα ζεηηθό θιίκα
γηα ηηο άλεξγεο γπλαίθεο. Οη πνιηηηθέο όκσο απηέο είλαη απιά επηδνκαηηθνύ
ραξαθηήξα θαη δελ έρνπλ αθόκα εζσηεξηθεπηεί από ηηο Διιελίδεο κεηέξεο.
Δλδερνκέλσο ε λέα γεληά επεξεαζκέλε από ηελ επαγγεικαηηθή αλαζθάιεηα λα
ζπλεηδεηνπνηεί όηη ε κνληκόηεηα κηαο δεκόζηαο ζέζεο δελ απνηειεί παλάθεηα θαη
ζηξέθεηαη ζε επαγγεικαηηθέο ιύζεηο κε κεγαιύηεξν ξίζθν.
Τν κνξθσηηθό επίπεδν ησλ γνλέσλ επεξεάδεη ηελ πξνηίκεζε θαη ηελ
επαγγεικαηηθή απόθαζε ησλ καζεηώλ: Μαζεηέο κε γνλείο πςεινύ κνξθσηηθνύ
επηπέδνπ επηιέγνπλ επαγγέικαηα ηνπ ίδηνπ επηπέδνπ (επηζηεκνληθά Ννκηθά,
Ιαηξηθά, Γνκηθώλ έξγσλ θ.ιπ.), ελώ καζεηέο κε γνλείο ρακεινύ κνξθσηηθνύ
επηπέδνπ επηιέγνπλ επαγγέικαηα αληίζηνηρνπ επηπέδνπ (κηθξήο Δμεηδίθεπζεο,
απιά Μεραλνινγηθά θ.ιπ.).
H έξεπλα επηθπξώλεη εκπεηξηθέο δηαπηζηώζεηο πξνεγνύκελσλ εξεπλώλ
(Moser 1952, Φξαγθνπδάθε 1985 θ.ιπ.), πνπ αθνξνύλ ηηο επαγγεικαηηθέο
πξνηηκήζεηο ησλ εθήβσλ, νη νπνίεο είλαη αλάινγεο κε ην κνξθσηηθό επίπεδν ησλ
γνλέσλ.
Ιδηαίηεξε κλεία πξέπεη λα γίλεη εδώ ζηελ έλλνηα ηεο νηθνγελεηαθήο
θνπιηνύξαο, δειαδή ζην ζύζηεκα αμηώλ, ζηάζεσλ, ζπλεζεηώλ, ιεθηηθνύ θαη κε
ιεθηηθνύ θώδηθα, ε νπνία ηζρπξνπνηείηαη ζηαδηαθά, δηακνξθώλεηαη από ηηο
δπλακηθέο πνπ αλαπηύζζνληαη θαη εζσηεξηθεύεηαη, είηε σο απνδνρή είηε σο

17
αληίδξαζε πξνο απηό, από ηα παηδηά. Δίλαη θαλεξό όηη ε θνπιηνύξα απηή
επεξεάδεηαη άκεζα από ηελ θαιιηέξγεηα ησλ γνλέσλ. Οη γνλείο κε πςειό
κνξθσηηθό επίπεδν επηιέγνπλ ζπζηεκαηηθά κηα δεκνθξαηηθόηεξε δηαρείξηζε
ησλ νηθνγελεηαθώλ ζεκάησλ, δεκηνπξγνύλ εθπαηδεπηηθά πεξηβάιινληα θαη
κνξθσηηθέο επθαηξίεο, ρξεζηκνπνηνύλ ζπλζεηόηεξν ιόγν, εληζρύνπλ ηελ
απηνλνκία, ζεσξνύλ ηελ παηδεία θαη ηνλ πνιηηηζκό θνηλσληθό αγαζό, παξέρνπλ
πνιιαπιέο επηινγέο, εμνκαιύλνπλ ηηο αληηζέζεηο θαη ηηο ζπγθξνύζεηο,
θαιιηεξγνύλ πςειόηεξεο πξνζδνθίεο, θαηέρνπλ ζπζηεκαηηθά θαιύηεξεο ζέζεηο
εξγαζίαο, είλαη ζρεηηθά εύπνξνη θαη απνιακβάλνπλ θνηλσληθήο θαηαμίσζεο, κε
απνηέιεζκα λα ζηξέθνπλ ηα παηδηά ηνπο ζε αλάινγα θαη πην αληαγσληζηηθά
επαγγέικαηα.
Τν δεκνθξαηηθό ζηπι, πνπ ζπλήζσο πεγάδεη από ηελ πςειή
ζπλεηδεηνπνίεζε ηνπ γνλετθνύ ξόινπ, ραξαθηεξίδεηαη από ζαθείο θαη πςεινύο
ζηόρνπο, ζπλαηζζεκαηηθή ππνζηήξημε, θαζώο θαη από αλαγλώξηζε ηεο
πξνζσπηθόηεηαο ησλ παηδηώλ. Έξεπλεο έρνπλ απνδείμεη ηε ζπζρέηηζε ηνπ
γνλετθνύ ξόινπ κε ηελ απηνεθηίκεζε θαη ηελ επαγγεικαηηθή επηηπρία (Παπάλεο
2004), ηελ επηκνλή, ηελ θνηλσληθή ηθαλόηεηα, ηελ αθαδεκατθή επηηπρία (Bloir
1997, Strage & Brandt 1999). Από ηελ άιιε πιεπξά, γνλείο πνπ δίλνπλ έκθαζε
ζηε ζηαδηνδξνκία ηνπο, πηζαλόλ λα ζηεξνύλ από ηα παηδηά ηνπο πνιύηηκεο ώξεο
ζπλαλαζηξνθήο θαη αιιειεπίδξαζεο, λα ηα επηβαξύλνπλ κε ηε κάζεζε νινέλα
θαη πεξηζζόηεξσλ δεμηνηήησλ θαη λα δεκηνπξγνύλ ηειηθά έλα πνισκέλν θιίκα,
κέζα ζην νπνίν ηα πξαγκαηηθά ηαιέληα ησλ παηδηώλ λα κελ κπνξνύλ λα
ηζρπξνπνηεζνύλ. Καη ζηηο δπν πεξηπηώζεηο ν ξόινο ηεο απηνεθπιεξνύκελεο
πξνθεηείαο θαη ηεο κεηαβίβαζεο πξνζδνθηώλ.
Μεξηθέο θνξέο ην ρακειό κνξθσηηθό επίπεδν ησλ γνλέσλ θαη ε ρακειή
νηθνλνκηθή θαηάζηαζε ηεο νηθνγέλεηαο απνηεινύλ γηα ηνπο καζεηέο παξάγνληα
απόξξηςεο - απνθπγήο ησλ απιώλ επαγγεικάησλ. Οκνίσο, ε ηάζε απόξξηςεο
νξηζκέλσλ θαηεγνξηώλ ησλ επηζηεκνληθώλ επαγγεικάησλ (θπξίσο Ννκηθώλ,
Δθπαηδεπηηθώλ) από καζεηέο κε γνλείο πςεινύ κνξθσηηθνύ επηπέδνπ θαη κε
θαιή νηθνλνκηθή - νηθνγελεηαθή θαηάζηαζε, κπνξεί λα εξκελεπηεί σο επηζπκία
λα μεθύγνπλ από ζπλεζηζκέλα γη’ απηνύο επαγγεικαηηθά πιαίζηα.
Τν απηαξρηθό ζηπι πνπ πνιιέο θνξέο δηαθξίλεη κε θαιιηεξγεκέλνπο
γνλείο δεκηνπξγεί αζπκθσλίεο αλάκεζα ζην ραξαθηήξα ηνπ παηδηνύ θαη ηελ
ηειηθή επηινγή επαγγέικαηνο (Kracke 1997). Οη αδηάθνξνη θαη απηαξρηθνί

18
γνλείο πνδεγεηνύλ κε ηε ζηάζε ηνπο, ηνπο απηνπξνζδηνξηζκνύο ησλ παηδηώλ,
πεξηνξίδνπλ ή αθήλνπλ αλεμέιεγθηα ηα εξεζίζκαηα πνπ δέρνληαη ηα παηδηά θαη
ζπλεπώο αιινηξηώλνπλ ηηο επαγγεικαηηθέο ηνπο θιίζεηο. Δίλαη αμηνπξόζεθην ην
εύξεκα όηη νη αιιειεπηδξάζεηο ησλ κειώλ ηεο νηθνγέλεηαο θαη ε γεληθόηεξε
ιεηηνπξγία ηεο σο ζύζηεκα είλαη απηό πνπ θαζνξίδεη ηηο επαγγεικαηηθέο θιίζεηο
ησλ παηδηώλ (πεξηζζόηεξν από άιια δεκνγξαθηθά ζηνηρεία, όπσο κέγεζνο
νηθνγέλεηαο, επαγγεικαηηθή θαηάζηαζε γνλέσλ θαη νηθνλνκηθό επίπεδν), αιιά
ηαπηόρξνλα νη δπλακηθέο πνπ αλαπηύζζνληαη ζην πιαίζηό ηεο, πνιιέο θνξέο
ζπζρεηίδνληαη κε ην κνξθσηηθό ππόβαζξν θαη ηελ θνπιηνύξα ηεο γεληθόηεξα
(Fisher & Griggs 1994). Έηζη νηθνγέλεηεο νη νπνίεο είλαη πνιύ θαιά νξγαλσκέλεο,
ζπλεθηηθέο θαη εθθξαζηηθέο κπνξνύλ λα δίλνπλ έκθαζε ζηελ εμέιημε θαη ηελ
επειημία, είλαη θνηλσληθέο θαη αλνηρηέο σο ζπζηήκαηα, εληζρύνπλ ηε
ζπλαηζζεκαηηθή πιεξόηεηα θαη ηέινο βνεζνύλ ηα παηδηά λα αλαπηύμνπλ ηηο
ηδηαίηεξεο θιίζεηο θαη ηα ελδηαθέξνληα (Way & Rossmann 1996).
Σπλήζσο νη Έιιελεο γνλείο κε ρακειό κνξθσηηθό επίπεδν δίλνπλ
ηδηαίηεξε βαξύηεηα ζηελ αμία ηεο εθπαίδεπζεο, κε ηε δηαθνξά όηη ηελ
αληηιακβάλνληαη σο κέζν θνηλσληθήο θαη νηθνλνκηθήο αλόδνπ θαη όρη σο αμία
απηή θαζαπηή. Δάλ ε επηηπρία κπνξεί λα δηαζθαιηζηεί κε επαγγέικαηα πνπ δελ
απαηηνύλ ηδηαίηεξε κόξθσζε, ηόηε πξνθξίλνπλ απηά.
Έλα από ηα βαζηθόηεξα επξήκαηα ηεο παξνύζαο έξεπλαο είλαη ν
θπξίαξρνο ξόινο ηνπ κνξθσηηθνύ ππνβάζξνπ ηεο κεηέξαο θαη εηδηθά εθείλεο κε
απμεκέλα αθαδεκατθά πξνζόληα (κεηαπηπρηαθνί ηίηινη, πηπρίν αλώηαηεο
εθπαίδεπζεο) ζηε δηακόξθσζε ησλ επαγγεικαηηθώλ ηύπσλ, ηόζν ησλ αγνξηώλ,
όζν θαη ησλ θνξηηζηώλ, ν νπνίνο ππεξζθειίδεη ηνλ αληίζηνηρν ηνπ παηέξα. Δίλαη
γεγνλόο όηη ε ζύγρξνλε Διιελίδα κεηέξα έρεη μεθύγεη από ηα ζηεξεόηππα θαη
ζπλεηδεηά πιένλ ιακβάλεη απνθάζεηο πνπ ζρεηίδνληαη κε ηελ αλαηξνθή ησλ
παηδηώλ. Ο κεηξηθόο ξόινο δελ ηελ απνκνλώλεη πηα από ην εξγαζηαθό
πεξηβάιινλ, δελ ηεο ζηεξεί ηηο επθαηξίεο επαγγεικαηηθήο θαη κνξθσηηθήο
εμέιημεο, γεγνλόο πνπ ελδπλακώλεη ηελ πξνζσπηθόηεηά ηεο. Η κεηέξα κπνξεί
ζηηο κέξεο καο λα απνηειεί παξάδεηγκα πξνο κίκεζε.

Η επηρεηξεκαηηθόηεηα επεξεάδεηαη από ηελ νηθνλνκηθή θαηάζηαζε ηεο

νηθνγέλεηαο θαη ην ίδην ηζρύεη γηα ηνλ «εξεπλεηηθό-δηαλνεηηθό» ηύπν. Μαζεηέο
πνπ πξνέξρνληαη από αλώηεξα νηθνλνκηθά ζηξώκαηα ή από γνλείο πνπ έρνπλ

19
πιήξε απαζρόιεζε ηείλνπλ πξνο ηνλ «επηρεηξεκαηηθό» θαη «εξεπλεηηθό»
επαγγεικαηηθό ηύπν, ελώ νη κέζεο βαζκνινγίεο πξνο ηνπο ηύπνπο απηνύο είλαη
ρακειόηεξεο, όηαλ ηα εηζνδήκαηα είλαη αλεπαξθή ή ν παηέξαο εξγάδεηαη
πεξηζηαζηαθά.
Κάπνηνη εξεπλεηέο ζπζρεηίδνπλ ηνλ ηόπν δηακνλήο κε ηε δηακόξθσζε
επαγγεικαηηθώλ ηύπσλ. Καη εδώ έρνπκε λα θάλνπκε κε κηα έκκεζε επηξξνή,
δεδνκέλνπ όηη ζηελ πξαγκαηηθόηεηα ε δηαθνξνπνίεζε πξνέξρεηαη από ηνλ
πινύην θαη ηελ πνηθηιία εξεζηζκάησλ, πνπ πξνζθέξνπλ νξηζκέλνη ηόπνη
δηακνλήο έλαληη ησλ άιισλ. Η πξνγελέζηεξε ειιεληθή βηβιηνγξαθία αλέθεξε όηη
νη κεηξνπνιηηηθέο πεξηθέξεηεο Αηηηθήο θαη Θεζζαινλίθεο πξνζέθεξαλ ηνλ
θαηάιιειν πνιηηηζκηθό θαη θνηλσληθό πεξίγπξν πνπ κπνξνύζε λα δηακνξθώζεη
νινθιεξσκέλεο πξνζσπηθόηεηεο, όζνλ αθνξά ηα καζεζηαθά εξεζίζκαηα. Άπνςε
ησλ ζπγγξαθέσλ όκσο είλαη όηη καζεηέο πνπ πξνέξρνληαη από επαξρηαθέο
πξσηεύνπζεο δέρνληαη πην ηζνξξνπεκέλα εξεζίζκαηα, ηα νπνία δηακνξθώλνπλ
αλάινγνπο επαγγεικαηηθνύο ηύπνπο.
Παιηόηεξα έλαο λένο είρε πεξηζζόηεξεο επθαηξίεο απνθαηάζηαζεο ζε
αζηηθό πεξηβάιινλ. Η εζσηεξηθή κεηαλάζηεπζε ησλ δεθαεηηώλ ηνπ ΄50 θαη ηνπ
΄60 απνδπλάκσζε ην εξγαηηθό δπλακηθό ζηελ επαξρία θαη έζηξεςε ρηιηάδεο
λένπο ζηελ επξύηεξε πεξηνρή ησλ Αζελώλ θαη Θεζζαινλίθεο, όπνπ ε πξνζθνξά
εξγαηηθώλ ρεξηώλ είλαη πνιύ πεξηζζόηεξε από ηε δήηεζε. Αληίζεηα, ζε
επαξρηαθέο πξσηεύνπζεο ππάξρεη αλάγθε γηα επηζηήκνλεο κε εμεηδηθεπκέλεο
γλώζεηο, αιιά κηθξή πξνζθνξά εξγαηηθνύ δπλακηθνύ αλαιόγσλ πξνζόλησλ.
Σηελ έξεπλά καο ν ηόπνο δηακνλήο επεξεάδεη εθηόο από ην «ξεαιηζηηθό-
πξαθηηθό» ηύπν, πνπ αλαθέξακε θαη ηε δηακόξθσζε ηνπ «εξεπλεηηθνύ-
δηαλνεηηθνύ» θαη ηνπ «ζπκβαηηθνύ» ηύπνπ. Η θύξηα όκσο δηαθνξνπνίεζε
πξνέξρεηαη από καζεηέο πνπ δνπλ ζε επαξρηαθέο πόιεηο ζε αληίζεζε κε απηνύο
πνπ θαηνηθνύλ ζε Αηηηθή – Θεζζαινλίθε, εύξεκα πνπ ζπλάδεη κε ηελ
πξνεγνύκελε δηαπίζησζή καο γηα ηα παηδηά πνπ πξνέξρνληαη από επαξρηαθέο
πξσηεύνπζεο.
Αλ θαη ζα πεξίκελε θαλείο όηη ε επαγγεικαηηθή θαηάζηαζε ηνπ παηέξα
θαη ηεο κεηέξαο ζα επηδξνύζε θαηαιπηηθά ζηηο επαγγεικαηηθέο θιίζεηο, θαίλεηαη
όηη ηειηθά ε εξγαζηαθή θαηάζηαζε ηνπ παηέξα επεξεάδεη θπξίσο ηελ ηάζε γηα
επηρεηξεκαηηθόηεηα θαη ηεο κεηέξαο ηε δηακόξθσζε ηνπ «ξεαιηζηηθνύ-
πξαθηηθνύ» επαγγεικαηηθνύ ηύπνπ.

20
 Οη επαγγεικαηηθέο θιίζεηο ησλ καζεηώλ είλαη έλα ζύλζεην θξάκα
ςπρνινγηθώλ θαη θνηλσληθώλ αιιεινζπζρεηίζεσλ. Η εμέηαζε ησλ επηκέξνπο
κεηαβιεηώλ, εηδηθά όηαλ δελ ιακβάλεηαη ππόςε ε ζπλεμάξηεζή ηνπο από άιινπο
παξάγνληεο, κπνξεί λα θαηαδείμεη ηελ θπξίαξρε ηάζε, αιιά αδπλαηεί λα
θαζνξίζεη αηηηαθέο ζρέζεηο. Δίλαη επίθαηξν ινηπόλ ην αίηεκα γηα κηα
κεηααλαιπηηθή πξνζέγγηζε ησλ ειιεληθώλ εξεπλώλ ππό ην πξίζκα ησλ
εμειίμεσλ ζηελ αγνξά εξγαζίαο.
6. Παξάξηεκα πηλάθσλ
Πίνακαρ 1: Σξηπαξαγνληηθή αλάιπζε δηαζπνξάο θύιν*νηθνλνκηθή θαηάζηαζε * ηόπνο δηακνλήο
Δμαξηεκέλε Μεηαβιεηή: ξεαιηζηηθόο - πξαθηηθόο

Πεγή δηαζπνξάο Άζξνηζκα Βαζκνί Μέζν Τηκή F Sig.

Τεηξαγώλσλ ειεπζεξίαο Τεηξάγσλν
θύιν 7881,049 1 7881,049 138,151 ,000
νηθνλνκηθή θαηάζηαζε 505,645 5 101,129 1,773 ,115
ηόπνο δηακνλήο 1550,188 5 310,038 5,435 ,000
θύιν* νηθνλνκηθή 390,360 5 78,072 1,369 ,233
θαηάζηαζε
θύιν* δηακνλή 593,859 5 118,772 2,814 ,043
νηθνλνκηθή 1603,608 25 64,144 1,124 ,304
θαηάζηαζε* δηακνλή
θύιν* νηθνλνκηθή 748,117 24 31,172 ,546 ,964
θαηάζηαζε *δηακνλή

Πίνακαρ 2: Σξηπαξαγνληηθή αλάιπζε δηαζπνξάο θύιν*νηθνλνκηθή θαηάζηαζε * ηόπνο δηακνλήο

Δμαξηεκέλε Μεηαβιεηή: εξεπλεηηθόο-δηαλνεηηθόο

Πεγή δηαζπνξάο Άζξνηζκα Βαζκνί Μέζν Τηκή F Sig.

Τεηξαγώλσλ Διεπζεξίαο Τεηξάγσλν

θύιν 1468,027 1 1468,027 21,312 ,000

νηθνλνκηθή 656,718 5 131,344 2,987 ,037
θαηάζηαζε
ηόπνο δηακνλήο 1192,086 5 238,417 3,461 ,004
θύιν* νηθνλνκηθή 113,957 5 22,791 ,331 ,895
θαηάζηαζε
θύιν* δηακνλή 206,946 5 41,389 ,601 ,699
νηθνλνκηθή 2367,925 25 94,717 1,375 ,102
θαηάζηαζε.*
δηακνλή
θύιν* νηθνλνκηθή 1109,497 24 46,229 ,671 ,883
θαηάζηαζε
*δηακνλή.

21
Πίνακαρ 3: Σξηπαξαγνληηθή αλάιπζε δηαζπνξάο θύιν*νηθνλνκηθή θαηάζηαζε * ηόπνο δηακνλήο
Δμαξηεκέλε Μεηαβιεηή: θαιιηηερληθόο

Πεγή δηαζπνξάο Άζξνηζκα Βαζκνί Μέζν Τηκή F Sig.

Τεηξαγώλσλ Διεπζεξίαο Τεηξάγσλν
θύιν 6735,270 1 6735,270 114,530 ,000
νηθνλνκηθή 191,983 5 38,397 ,653 ,659
θαηάζηαζε
ηόπνο δηακνλήο 90,938 5 18,188 ,309 ,908
θύιν* νηθνλνκηθή 95,177 5 19,035 ,324 ,899
θαηάζηαζε
θύιν* δηακνλή 261,348 5 52,270 ,889 ,488
νηθνλνκηθή 1208,317 25 48,333 ,822 ,717
θαηάζηαζε*
δηακνλή
θύιν* νηθνλνκηθή 875,546 24 36,481 ,620 ,923
θαηάζηαζε
*δηακνλή
Πίνακαρ 4: Σξηπαξαγνληηθή αλάιπζε δηαζπνξάο θύιν*νηθνλνκηθή θαηάζηαζε * ηόπνο δηακνλήο
Δμαξηεκέλε Μεηαβιεηή: επηρεηξεκαηηθόο

Πεγή δηαζπνξάο Άζξνηζκα Βαζκνί Μέζν Τηκή F Sig.

Τεηξαγώλσλ Διεπζεξίαο Τεηξάγσλν
θύιν 622,475 1 622,475 11,222 ,001
νηθνλνκηθή 783,168 5 156,634 2,824 ,015
θαηάζηαζε
ηόπνο δηακνλήο 365,667 5 73,133 1,318 ,253
θύιν* νηθνλνκηθή 59,010 5 11,802 ,213 ,957
θαηάζηαζε
θύιν* δηακνλή 284,971 5 56,994 1,027 ,400
νηθνλνκηθή 1378,543 25 55,142 ,994 ,471
θαηάζηαζε*
δηακνλή
θύιν* νηθνλνκηθή 846,183 24 35,258 ,636 ,912
θαηάζηαζε
*δηακνλή

Πίνακαρ 5: Σξηπαξαγνληηθή αλάιπζε δηαζπνξάο θύιν*νηθνλνκηθή θαηάζηαζε * ηόπνο δηακνλήο

Δμαξηεκέλε Μεηαβιεηή: ζπκβαηηθόο

Πεγή δηαζπνξάο Άζξνηζκα Βαζκνί Μέζν Τηκή F Sig.

Τεηξαγώλσλ Διεπζεξίαο Τεηξάγσλν
θύιν 6,273 1 6,273 ,121 ,728
νηθνλνκηθή 182,743 5 36,549 ,705 ,619
θαηάζηαζε
ηόπνο δηακνλήο 1082,244 5 216,449 4,178 ,001
θύιν* νηθνλνκηθή 223,148 5 44,630 ,861 ,506
θαηάζηαζε
θύιν* δηακνλή 232,932 5 46,586 ,899 ,481
νηθνλνκηθή 1143,210 25 45,728 ,883 ,632
θαηάζηαζε.*
δηακνλή
θύιν* νηθνλνκηθή 879,451 24 36,644 ,707 ,849
θαηάζηαζε
*δηακνλή.

Πίνακαρ 6: Σξηπαξαγνληηθή αλάιπζε δηαζπνξάο θύιν*νηθνλνκηθή θαηάζηαζε * ηόπνο δηακνλήο

Δμαξηεκέλε Μεηαβιεηή: θνηλσληθόο

22
Πεγή δηαζπνξάο Άζξνηζκα Βαζκνί Μέζν Τηκή F Sig.
Τεηξαγώλσλ Διεπζεξίαο Τεηξάγσλν
θύιν 9731,334 1 9731,334 196,326 ,000
νηθνλνκηθή 259,672 5 51,934 1,048 ,388
θαηάζηαζε
ηόπνο δηακνλήο 116,739 5 23,348 ,471 ,798
θύιν* νηθνλνκηθή 331,386 5 66,277 1,337 ,246
θαηάζηαζε
θύιν* δηακνλή 422,963 5 84,593 1,707 ,130
νηθνλνκηθή 1272,334 25 50,893 1,027 ,426
θαηάζηαζε.*
δηακνλή
θύιν* νηθνλνκηθή 492,464 24 20,519 ,414 ,995
θαηάζηαζε
*δηακνλή

Γπάθημα 1. Μέζνη όξνη αιιειεπίδξαζεο θύινπ * ηόπνπ δηακνλήο

Δμαξηεκέλε κεηαβιεηή: ξεαιηζηηθόο-πξαθηηθόο

μέσος όρος ρεαλιστής-πρακτικός Τόπορ μόνιμηρ

0,00 10,00 20,00 30,00 κατοικίαρ
έωρ 2.000 κατοίκοςρ
2.001 - 20.000
22,83 κατοίκοςρ
7,36%
20,95 20.001 - 50.000
6,75% κατοίκοςρ
22,11 50.001 - 100.000
Κοπίτσι 7,13% κατοίκοςρ
22,95 >100.000 κατοίκοςρ
7,4%
23,15 Αθήνα - Πειπαιάρ-
7,46% Θεσσαλονίκη
23,37
7,53%
Φύλο

29,04
9,36%
26,35
8,5% 27,19
Αγόπι 8,77%
30,17
30,81 9,73%
9,93%

31,23
10,07%

0,00 10,00 20,00 30,00

μέσος όρος ρεαλιστής-πρακτικός

Γπάθημα 2: Δπίδξαζε επαγγεικαηηθήο θαηάζηαζεο παηέξα ζηνπο κέζνπο όξνπο

βαζκνινγίαο ηνπ «επηρεηξεκαηηθνύ» επαγγεικαηηθνύ ηύπνπ

23
 30,00
μέσος όροςεπιχειρηματικός

20,00

10,00

0,00
Επγάζεται Επγάζεται πότε Άνεπγορ Σςνταξιούσορ Επγάζεται στο Δεν ζει
κανονικά - πότε σπίτι

Επαγγελματική κατάσταση πατέρα

Πίνακαρ 7: Μνλνπαξαγνληηθή αλάιπζε δηαζπνξάο- Δπίδξαζε επαγγεικαηηθήο

θαηάζηαζεο παηέξα ζηε δηακόξθσζε επαγγεικαηηθώλ ηύπσλ καζεηώλ

Άζξνηζκα Βαζκνί Μέζα Τηκή F sig

Τεηξαγώλσλ Διεπζεξίαο Τεηξάγσλα
ξεαιηζηηθόο- 683,910 5 136,782 1,968 ,080
πξαθηηθόο
εξεπλεηηθόο- 533,492 5 106,698 1,512 ,183
δηαλνεηηθόο
θαιιηηερληθόο 134,382 5 26,876 ,402 ,848
θνηλσληθόο 209,801 5 41,960 ,683 ,636
επηρεηξεκαηηθόο 684,919 5 136,984 2,454 ,032
ζπκβαηηθόο 534,546 5 106,909 2,267 ,047

Γπάθημα 3: Δπίδξαζε επαγγεικαηηθήο θαηάζηαζεο κεηέξαο ζηνπο κέζνπο όξνπο

βαζκνινγίαο ηνπ ξεαιηζηηθνύ επαγγεικαηηθνύ ηύπνπ

24
 30,00

25,00
μέσος όρος ρεαλιστής-πρακτικός

20,00

15,00

10,00

5,00

0,00
Επγάζεται Επγάζεται πότε Άνεπγορ Σςνταξιούσορ Επγάζεται στο Δεν ζει
κανονικά - πότε σπίτι

Επαγγελματική κατάσταση μητέρας

Πίνακαρ 8: Μνλνπαξαγνληηθή αλάιπζε δηαζπνξάο- Δπίδξαζε επαγγεικαηηθήο

θαηάζηαζεο κεηέξαο ζηε δηακόξθσζε επαγγεικαηηθώλ ηύπσλ καζεηώλ

Άζξνηζκα Βαζκνί Μέζα Τηκή F sig

Τεηξαγώλσλ Διεπζεξίαο Τεηξάγσλα
ξεαιηζηηθόο-πξαθηηθόο 852,612 5 170,522 2,456 ,032
εξεπλεηηθόο-δηαλνεηηθόο 102,516 5 20,503 ,290 ,919
θαιιηηερληθόο 578,071 5 115,614 1,733 ,124
θνηλσληθόο 403,761 5 80,752 1,316 ,254
επηρεηξεκαηηθόο 131,546 5 26,309 ,469 ,800
ζπκβαηηθόο 401,058 5 80,212 1,548 ,172

7. Βηβιηνγξαθία

Βάκβνπθαο Μ., Κίνηηπα ηος διδαζκαλικού επαγγέλμαηορ, Απηνέθδνζε, Ηξάθιεην,

1982.
Betz N. and Fitzgerald F., The career psychology of women, Academic Press,
Orlando, 1987.
Cook T., Church M., Ajanaku S., Cohen R. et al., «The Development of occupational
aspirations and expectations among Inner - City boys», Child Development 67, 1996,
ζει. 3368-3385.

25
Cook J. and Simbayi L., «The effects of gender and sex role identity on occupational
sex role stereotypes held by White South African high school pupils», Journal of
Vocational Behavior 53, 1998, ζει. 274-280.
Danziger N., «Sex - related differences in the aspirations of high school students», Sex
Roles 9(6), 1983, ζει. 683-695.
Dillard J. and Perrin D., «Puerto Rican, Black and Anglo adolescents career
aspirations, expectations, and maturity», Vocational Guidance Quarterly 28(4), 1980,
ζει. 313-321.
Γεκεηξόπνπινο Δ. Γ., Θενδνζίνπ Γ., Παπαδεκεηξίνπ Α., Παπαζαλαζίνπ Π., Οι
πποηιμήζειρ ηυν νέυν για ζποςδέρ και επάγγελμα, εθδ. Γξεγόξε, Αζήλα, 1994.
Falkowski K. and Falk W., «Homemaking as an occupational plan: Evidence from a
national longitudinal study», Journal of Vocational Behavior 22, 1983, ζει. 227- 242.
Farmer S., «A model of career and achievement motivation for women and men»,
Journal of Counseling Psychology, 32, 1985, ζει. 363-390.
Farmer H., Rottela S., Anderson C., Wardrop J., «Gender differences in science,
math, and technology careers: Prestige level and Holland interest type», Journal of
Vocational Behavior 53, 1998, ζει. 73-96.
Ginzberg E. et al., Occupational choice: an Approach to a General Theory, Columbia
University Press, New York, 1951.
Ginzberg E., «Towards a theory of occupational choice: A restatement», Vocational
Guidance Quarterly 20, 1972, ζει. 169-176.
Hannah J. and Kahn S., «The relationship of socioeconomic status and gender to the
occupational choices of grade 12 students», Journal of Vocational Behavior 34, 1989,
ζει. 161-178.
Hansen J. C., The measurement of vocational interests:Issues and future directions. In
S. D. Brown & R. W. Lent (Eds.), Handbook of Counselling Psychology (99-136),
Wiley, New York, 1984.
Holland J. L., «Some explorations of a theory of vocational choice: I. One-and two
year longitudinal studies», Psychological Monographs 76/26, no 545, 1962, ζει. 135-
142.
Holland J. L., Making vocational choices: A theory of vocational personalities and
work environments, (2nd ed.) Englewood Cliffs, Prentice Hall, N. Jersey, 1985.
Human H., «The relationship of social status and vocational interests», Journal of
Counseling Psychology 3(1), 1956, ζει. 12-16.

26
Καινγήξνπ Κ., «Μηα ηζηνξηθή αλαζθόπεζε ηεο εμέιημεο ηνπ ζεζκνύ
«Πξνζαλαηνιηζκόο - ΢πκβνπιεπηηθή» ζηελ Διιάδα», Επιθεώπηζη Σςμβοςλεςηικήρ
και Πποζαναηολιζμού 1, 1986, ζει. 12-25.
Κάληαο Α. θαη Υαληδή Α., Ψςσολογία ηηρ επγαζίαρ. Θευπίερ επαγγελμαηικήρ
ανάπηςξηρ: Σηοισεία ζςμβοςλεςηικήρ, εθδ. Διιεληθά Γξάκκαηα, Αζήλα, 1991.
Καζηκάηε Κ., Επιλογή επαγγέλμαηορ. Μύθορ ή ππαγμαηικόηηηα;, εθδ. Δζληθό Κέληξν
Κνηλσληθώλ Δξεπλώλ, Αζήλα, 1986.
Καζζσηάθεο Μ., «Σν πξόβιεκα ηνπ ζρνιηθνύ επαγγεικαηηθνύ πξνζαλαηνιηζκνύ
ζηελ Διιάδα», Σσολείο και Ζυή 9, 1979, ζει. 305-313.
Καζζσηάθεο Μ., Η επίδοζη ηυν μαθηηών μέζηρ εκπαιδεύζευρ ζε ζσέζη με ην
επάγγελμα και ηο μοπθυηικό επίπεδο ηος παηέπα, ηο οικογενειακό ειζόδημα και ηην
πεπιοσή έδπαρ ηος ζσολείος ηοςρ, Δξγαζηήξην Πεηξακαηηθήο Παηδαγσγηθήο
Παλεπηζηεκίνπ Αζελώλ, Αζήλα, 1981.
Kidd J., Knasel E. and Super D., Work salience and work values: Their dimensions,
assessment and significance. NISEC: Bayfordbuty House, 1980.
Κηληήο Α., Η ανώηαηη παιδεία ζηην Ελλάδα, εθδ. Gutenberg, Αζήλα, 1980.
Κνληνγηαλλνπνύινπ - Πνιπδσξίδε Γ., «Ο εμηζσηηθόο θαη αλαπαξαγσγηθόο ξόινο ηνπ
εθπαηδεπηηθνύ ζπζηήκαηνο: Αλάιπζε κε ζηόρν ηε δηακόξθσζε ζεσξεηηθνύ
εξεπλεηηθνύ πιαηζίνπ», Επιθεώπηζη Κοινυνικών Επεςνών 56, 1985, ζει. 105-128.
Kostaki A., The Occupational choices of Greek youth: An empirical analysis of the
contribution of information and socioeconomic variables, Athens, 1990.
Κσζηάθνο Γ., Επαγγέλμαηα και ζποςδέρ, εθδ. Gutenberg, Αζήλα, 1983.
Λακπίξε - Γεκάθε Ι., Ππορ μίαν ελληνικήν κοινυνιολογίαν ηηρ παιδείαρ, ηόμ. 1 και 2.
Δζληθό Κέληξν Κνηλσληθώλ Δξεπλώλ, Αζήλα, 1974.
Lease S., «Testing a model of men’s nontraditional occupational choices», Career
Development Quarterly, March, 2003, ζει. 18- 38.
Lent R., Brown S. and Hackett G., «Toward a unifying social cognitive theory of
career and academic interest, choice, and performance», Journal of Vocational
Behavior 45, 1994, ζει. 79-122.
Μαιηθηώζε – Λνΐδνπ Μ., «΢πκβνπιεπηηθή - πξνγξακκαηηζκόο ζηελ αγσγή ηνπ
ζήκεξα ζην ζρνιείν, ζην ζπίηη, ζηελ θνηλσλία», Επιθεώπηζη Σςμβοςλεςηικήρ και
Πποζαναηολιζμού 5-6, 1987, ζει. 95-101.

27
Marjoribanks K., «Factors affecting the learning environments and school -related
outcomes of Australian adolescents», The Journal of Social Psychology 135 (1),
1994, ζει. 89-95.
Μετκάξεο Μ. θαη Νηθνιαθόπνπινο Μ., «Παξαγνληηθή αλάιπζε δεδνκέλσλ. ΢ρέζεηο
θνηλσληθνεπαγγεικαηηθήο πξνέιεπζεο θαη ζρνιηθήο θνίηεζεο γηα ηνπο ζπνπδαζηέο
Α.Δ.Ι», Επιθεώπηζη Κοινυνικών Επεςνών 33-34, 1978, ζει. 230-238.
Meier S., «Vocational behavior, 1988-1990: Vocational choice, decision -making,
career development interventions, and assessment», Journal of Vocational Behavior
39, 1991, ζει. 131-181.
Middleton R. and Grigg C. M., «Rural - urban differences in aspirations», Rural
Sociology 24, 1959, ζει. 347-354.
Miller J. C., Η εθαπμογή ηος ζσολικού - επαγγελμαηικού πποζαναηολιζμού, εθδ.
Ο.Δ.Γ.Β, Αζήλα, 1978.
Mortimer J. et. al., Influences on Adolescent’s Vocational Development. Berkeley,
CA: National Center for Research in Vocational Education, 1992.
Μπξνύζαιεο Κ., Επαγγελμαηικόρ πποζαναηολιζμόρ, εθδ. Οξόζεκν, Αζήλα, 1977.
Μπισλάο Θ., «Η αλαπαξαγσγή ησλ θνηλσληθώλ ηάμεσλ κέζα από ηνπο ζρνιηθνύο
κεραληζκνύο», Λόγορ και Ππάξη 13-14, 1982, ζει. 12-23.
Mullis A. and Mullis R., «Vocational interests of adolescents: Relationships between
self - esteem and locus of control», Psychological Reports 81, 1997, ζει. 1363-1371.
Mullis R., Mullis A. and Gerwels D., «The stability of adolescence career interests»,
Adolescence, Fall, 1998, ζει. 39-46.
Okano K., «Rational decision making and school - based job referrals for high school
students in Japan», Sociology of Education 68, 1995, ζει. 31-47.
Παπάο Γ., Η μεηάβαζη από ηο λύκειο ζηο πανεπιζηήμιο, ΢ύιινγνο Απνθνίησλ
Βαξβαθείνπ, Αζήλα, 1989.
Παπαθσλζηαληίλνπ Π., «Η αληζόηεηα ζηελ ειιεληθή ππνρξεσηηθή εθπαίδεπζε:
΢ρνιηθή επηηπρία θαη θνηλσληθή πξνέιεπζε», Ο Πολίηηρ 44, 1981, ζει. 46-51.
Penick N. and Jepsen D., «Family Functioning and Adolescent Career Development»,
Career Development Quarterly 40(4), 1992, ζει. 208-222.
΢αθάο Γ., «Οη αληζόηεηεο ζηηο επθαηξίεο γηα εθπαίδεπζε θαη κόξθσζε», Σύγσπονη
Εκπαίδεςζη 7, 1982, ζει. 60-65.
Salili F., «Determinants of achievement motivation for women in developing
countries», Journal of Vocational Behavior 14, 1979, ζει. 296-305.

28
Saltiel J., «The Wisconsin model of status attainment and the occupational choice
process», Work and Occupations 15, 1988, ζει. 334-355.
Schiamberg B. and Chong - Hee C., «The influence of family on educational and
occupational achievement of adolescents in rural low - income areas: An ecological
perspective. Paper presented at the annual meeting of the society for research», Child
Development 23, 1987, ζει. 231-242.
΢θαύδε Γ., Ρνπζζέαο Π., Σέηηεξε Ι., «Οη ζηάζεηο ησλ καζεηώλ ηεο Γ΄ Γπκλαζίνπ
απέλαληη ζην ζρνιηθό επαγγεικαηηθό πξνζαλαηνιηζκό ζε ζρέζε κε αηνκηθά θαη
θνηλσληθά ραξαθηεξηζηηθά ηνπο: Απνηειέζκαηα κηαο εκπεηξηθήο έξεπλαο»,
Εκπαίδεςζη και Επάγγελμα 2(1), 1989, ζει. 39-41.
Steving R. and Whillig G., «Occupational aspirations of selected Appalachian youth»,
Personnel and Guidance Journal 45, 1967, ζει. 435-439.
Σαλαθίδεο Λ., «Ίζεο επθαηξίεο. Σν αίηεκα θαη ε πξαγκαηηθόηεηα», Λόγορ και Ππάξη
19, 1983, ζει. 68-71.
Σδάλε Μ., Θέμαηα κοινυνιολογίαρ ηηρ παιδείαρ, εθδ. Γξεγόξεο, Αζήλα, 1996.
Σνκπαΐδεο Γ., Η ιζόηηηα εςκαιπιών ζηην εκπαίδεςζη. εθδ. Γξεγόξεο, Αζήλα, 1982.
Σξηιηαλόο Θ., Η παπώθηζη ή πυρ καλλιεπγείηαι ζηο μαθηηή η έθεζη για μάθηζη, εθδ.
Λύρλνο, Αζήλα, 1988.
Σζηκπνύθεο Κ., Για μια αποηελεζμαηική εκπαιδεςηική μεηαππύθμιζη, Αζήλα, 1977.
Φξαγθνπδάθε Α., Κοινυνιολογία ηηρ εκπαίδεςζηρ, εθδ. Παπαδήζεο, Αζήλα, 1985.
Φαραξόπνπινο Γ. θαη Καδακίαο Α., Παιδεία και ανάπηςξη ζηην Ελλάδα. Κοινυνική
και οικονομική μελέηη ηηρ ηπιηοβάθμιαρ εκπαίδεςζηρ, εθδ. Δζληθό Κέληξν Κνηλσληθώλ
Δξεπλώλ, Αζήλα, 1985.
Valadez J., «Applying to college: Race, class and gender differences», Professional
School Counseling 1, 1998, ζει. 14-20.
Vigod Z., «The relationship between occupational choice and parental occupation»,
Alberta Journal of Educational Research 18, 1972, ζει. 287-294.
Vitsilaki - Soroniati C., Dimensions of family socialization and the achievement
motivation of adolescents: An empirical study. IV European Congress of Psychology,
Athens, 1995.
Watson M. and Stead G., «A longitudinal study of career decidedness among White
South African high school students», Journal of Vocational Behavior 45, 1994, ζει.
261-269.

29