3.

Wstęp do projektowania mieszanki betonowej

3.1 Podstawowe definicje

Beton - materiał powstały ze zmieszania cementu, kruszywa grubego i drobnego, wody oraz
ewentualnych domieszek, dodatków lub włókien, który uzyskuje swoje właściwości w wyniku
hydratacji;
Beton projektowany - beton, którego wymagane właściwości i ewentualne dodatkowe cechy są
podane producentowi, odpowiedzialnemu za dostarczenie betonu zgodnego z wymaganymi
właściwościami i dodatkowymi cechami;
Beton samozagęszczalny SCC - beton, który pod własnym ciężarem rozpływa się i zagęszcza, wypełnia
deskowanie ze zbrojeniem, kanały, ramy itp., zachowując jednorodnośd;
Projektowany okres użytkowania - założony okres, w którym konstrukcja lub jej częśd ma byd
użytkowana zgodnie z przeznaczeniem przy jej przewidywanym sposobie utrzymania, bez
konieczności przeprowadzenia większych napraw;4
Beton recepturowy - beton, którego skład i składniki, jakie powinny byd użyte, podano producentowi
odpowiedzialnemu za dostarczenie betonu o tak określonym składzie;
Beton towarowy - beton dostarczony, jako mieszanka betonowa, przez osobę lub jednostkę nie
będącą wykonawcą; w znaczeniu niniejszej normy jest to również beton wyprodukowany przez
wykonawcę poza placem budowy oraz beton wyprodukowany na placu budowy, ale nie przez
wykonawcę;
Dodatek - drobnoziarnisty nieorganiczny składnik stosowany do betonu w celu poprawy niektórych
właściwości lub uzyskania właściwości specjalnych:
 Dodatek typu I – dodatek prawie obojętny;
 Dodatek typu II - dodatek o właściwościach pucolanowych lub utajonych właściwościach
hydraulicznych
Domieszka - składnik dodawany podczas procesu mieszania betonu w małych ilościach w stosunku do
masy cementu w celu modyfikacji właściwości mieszanki betonowej lub betonu stwardniałego;
Mieszanka betonowa - w pełni wymieszany beton, który jest jeszcze w stanie umożliwiającym jego
zagęszczenie wybraną metodą;
Odpornośd na segregację - zdolnośd mieszanki betonowej do zachowania jednorodności składu;
Przepływalnośd - zdolnośd mieszanki betonowej do przepływania przez ograniczone obszary, takie jak
przestrzenie między prętami zbrojeniowymi, bez segregacji czy blokowania się;
Zarób - ilośd mieszanki betonowej wyprodukowana w jednym cyklu operacyjnym mieszalnika lub
ilośd rozładowana w ciągu 1 min z mieszalnika o pracy ciągłej;
Całkowita zawartośd wody - suma wody dodanej, wody już zawartej w kruszywie i znajdującej się na
jego powierzchni, wody w domieszkach i dodatkach zastosowanych w postaci zawiesin oraz wody
wprowadzonej przez dodanie lodu lub naparzanie;
Lepkośd betonu - opór stawiany przez rozpływającą się mieszankę betonową;
Oddziaływanie środowiska – takie oddziaływanie fizyczne i chemiczne, na które narażony jest beton,
które wpływają na niego lub na zbrojenie lub inne znajdujące się w nim elementy metalowe, a które
nie zostały uwzględnione jako obciążenie w projekcie konstrukcyjnym
3.2 Normalizacja projektowania betonu

Rys. 1 Zależnośd między PN EN 206 a innymi normami dotyczącymi projektowania i wykonywania betonów

3.3 Podział betonów

Beton

Zwykły
Lekki Ciężki
>2000kg/m³
<2000 kg/m³ >2600kg/m³
<2600kg/m³

Rys. 2 Podział betonów ze względu na gęstośd

3.4 Klasy klasyfikacyjne

3.4.1 Klasy ekspozycji betonu

L.p. Klasa ekspozycji Symbol klasy

1. Brak zagrożenia agresją środowiska lub korozją X0
2. Korozja spowodowana karbonatyzacją XC1-4
3. Korozja spowodowana chlorkami z wody morskiej XS1-3
4. Korozja spowodowana chlorkami nie pochodzącymi XD1-3
z wody morskiej
5. Agresja oddziaływania rozmrażania i zamrażania XF1-4
6. Agresja chemiczna XA1-3
3.4.2 Klasy związane z konsystencją mieszanki betonowej

L.p. Metody określania konsystencji Symbol metody

1. Opad stożka S1-S5
2. Metoda Vebe V0-V4
3. Stopnia zagęszczalności C0-C3
4. Stolika rozpływowego F1-F6

Metoda opadu stożka

Procedura badania
Zwilżoną formę i podstawkę należy przymocowad do siebie. Formę wypełnia się mieszanką
betonową. Po wypełnieniu każdej 1/3 wysokości należy zagęścid mieszankę 25 uderzeniami pręta. Po
wypełnieniu całości górną powierzchnię formy należy wyrównad. Następnie rozformowuje się
mieszankę w czasie od 5 s. do 10 s. poprzez równomierne podnoszenie formy do góry. Bezpośrednio
po usunięciu formy należy zmierzyd miarką opad stożka.
Wyniki
Różnica wysokości pomiędzy mieszanką w formie i po jej zdjęciu pozwala na określenie odpowiedniej
klasy konsystencji. Badanie jest ważne tylko, gdy opad stożka jest właściwy. W wypadku
niewłaściwego opadu stożka badanie należy powtórzyd na innej próbce.
Metoda Vebe
Procedura badania
Pojemnik przymocowad do stolika wibracyjnego a następnie umieścid w nim zwilżoną formę. Formę
wypełnia się mieszanką betonową. Po wypełnieniu każdej 1/3 wysokości należy zagęścid mieszankę
25 uderzeniami pręta. Po wypełnieniu całości, górną powierzchnię formy należy wyrównad.
Następnie rozformowuje się mieszankę w czasie od 5 s. do 10 s. poprzez równomierne podnoszenie
formy do góry. Krążek przenosi się nad górną powierzchnię mieszanki betonowej, a następnie powoli
opuszcza. Przy zetknięciu się z jej górną powierzchnią mierzy się wartośd opadu. Następnie włącza się
stolik wibracyjny z równoczesnym włączeniem stopera. Mierzy się czas, aż przeźroczysty krążek w
pełni zetknie się z mieszanką.
Wyniki
Zanotowany czas, w jakim krążek w pełni styka się z mieszanką pod wpływem wibracji pozwala na
określenie odpowiedniej klasy konsystencji.
Metoda rozpływu
Procedura badania
Stolik rozpływowy należy umieścid na płaskiej powierzchni. Przed badaniem należy zwilżyd
powierzchnię stolika i wnętrze formy. Formę umieszcza się centralnie na stoliku, unieruchamia ją i
wypełnia betonem. Po wypełnieniu każdej połowy wysokości należy zagęścid mieszankę 10
uderzeniami drążka. Po wypełnieniu całości, górną powierzchnię formy należy wyrównad. Po
odczekaniu 30 s rozformowuje się mieszankę w czasie od 3 s. do 6 s. poprzez równomierne
podnoszenie formy do góry. Lekko podnosi się ruchomą powierzchnię stolika do odpowiedniej
wysokości i puszcza. Powtarza się 15 takich cykli. Za pomocą miarki mierzy się maksymalny wymiar
rozpływu na dwóch kierunkach d1 i d2
Wyniki
Wyznacza się wartośd rozpływu z wzoru (d1+d2)/2. Obliczona wartośd pozwala na określenie
odpowiedniej klasy konsystencji
Metoda stopnia zagęszczalności
Procedura badania
Mieszankę betonową ostrożnie układa się w pojemniku za pomocą packi metalowej, unikając
zagęszczania mieszanki podczas wypełniania pojemnika. Gdy pojemnik jest wypełniony mieszanką, jej
górną powierzchnię wyrównuje się do poziomu górnej krawędzi pojemnika. Mieszankę betonową
zagęszcza się poprzez wibrację. Miarą stopnia zagęszczalności jest odległośd pomiędzy powierzchnią
zagęszczonej mieszanki betonowej i górną krawędzią pojemnika.
Wyniki
Stopieo zagęszczalności c oblicza się z wzoru:

w którym:
h - wewnętrzna wysokośd pojemnika, w milimetrach;
s - wartośd średnia z pomiarów czterech odległości od powierzchni zagęszczonej mieszanki do górnej
krawędzi pojemnika, z zaokrągleniem do milimetra. Wynik należy podad z dokładnością do 0,01.
W przypadku betonu scc dodatkowo wyróżnia się klasy:

 Lepkości
 Przepływalności
 Odporności na segregację według metody sitowej
3.4.3 Klasy wytrzymałości na ściskanie

Podstawę klasyfikacji może stanowid 28-dniowa wytrzymałośd charakterystyczna na ściskanie

oznaczona, na próbkach walcowych o średnicy 150 mm i wysokości 300 mm lub na próbkach
sześciennych o boku 150 mm zgodnie z EN 12390-3.

Tab. 1 Klasy wytrzymałości na ściskanie betonu zwykłego i ciężkiego

Tab. 2 Klasy wytrzymałości na ściskanie betonu lekkiego

3.4.4 Klasy gęstości betonu lekkiego

Tab. 3 Klasy gęstości betonu lekkiego

3.5 Wymagania dotyczącego betonu i metody weryfikacji

3.5.1 Cement

Przydatnośd określa się zgodnie z badaniami opisanymi w opracowaniu o spoiwach hydraulicznych

3.5.2 Kruszywa

Przydatnośd określa się zgodnie z badaniami opisanymi w opracowaniu o kruszywie

3.5.3 Woda zarobowa (norma PN-EN 1008)

Woda pitna jest przydatna do stosowania w betonie i nie wymaga dodatkowych badao. Pozostałe
rodzaje wód wymagają badao wskazanych w normie. Woda morska lub woda zasolona jest
przydatna do stosowania w betonie niezbrojonym i niezawierającym innych elementów metalowych.
W szczególnym przypadku stosowania w betonie zawierającym stalowe zbrojenie lub inne elementy
metalowe zasadniczym czynnikiem jest zawartośd chlorków w wodzie. Jedynie woda kanalizacyjna
nie nadaje się do stosowania w betonie.

3.6 Podstawowe wymagania dotyczące składu betonu

Skład oraz składniki betonu projektowanego lub recepturowego należy tak dobrad (patrz 6.1),
aby zostały spełnione wymagania wyspecyfikowane dla mieszanki betonowej i betonu stwardniałego,
łącznie z konsystencją, gęstością, wytrzymałością i trwałością, z uwzględnieniem procesu
produkcyjnego i planowanej metody realizacji robót betonowych. Jeśli nie wyszczególniono tego w
specyfikacji betonu, producent powinien dobrad rodzaje i klasy składników spośród tych, dla których
w przepisach obowiązujących w miejscu stosowania określono ich przydatnośd w danych warunkach
środowiskowych. O ile nie określono inaczej, zaleca się takie projektowanie betonu, aby
zminimalizowad segregację i wydzielanie cieczy z mieszanki betonowej. W przypadku betonu
projektowanego, wartości graniczne należy określad ze względu na wartości minimalne i
maksymalne, a w przypadku betonu recepturowego jego skład należy określad za pomocą wartości
założonych.

3.6.1 Dobór cementu

Cement należy wybrad spośród cementów o ustalonej przydatności, biorąc pod uwagę:

 realizację robót;
 przeznaczenie betonu;
 warunki pielęgnacji (np. obróbka cieplna);
 wymiary konstrukcji (wydzielanie ciepła);
 warunki środowiska, na którego działanie będzie narażona konstrukcja;
 potencjalną reaktywnośd kruszywa z alkaliami zawartymi w składnikach.

3.6.2 Dobór kruszywa

Rodzaj i kategorie kruszywa, np. dotyczące uziarnienia, płaskości, mrozoodporności, odporności na

ścieranie, zawartości pyłów, należy dobrad biorąc pod uwagę:

 realizację robót;
 przeznaczenie betonu;
 warunki środowiska, na którego działanie będzie narażony beton;
 wszelkie wymagania dotyczące odsłoniętego kruszywa lub kruszywa stosowanego w przypadku
mechanicznej obróbki powierzchni betonu.

3.7 Kształty i wymiary form do badao

Rys. 3 Kształt i wymiary nominalne próbek do badania betonu

3.8 Wykonanie próbek betonowych

Kolejne czynności przy wykonywaniu próbek betonowych:

 przygotowanie form (zaleca się pokrycie cienką warstwą niereaktywnego środka

antyadhezyjnego wewnętrznych powierzchni formy, aby zapobiec przywieraniu betonu);
 ustawienie ramki do napełniania na formie; napełnianie formy warstwami przy jednoczesnym
zagęszczaniu mieszanki betonowej (zaleca się, aby żadna z warstw nic była grubsza niż 10 cm);
 zagęszczanie mechaniczne lub ręczne mieszanki betonowej (natychmiast po ułożeniu jej w formie
w taki sposób, aby uzyskad należyte zagęszczenie mieszanki bez segregacji składników) jedną z
przyjętych metod: zagęszczanie wibratorem zagęszczanie na stole wibracyjnym, zagęszczanie
prętem;
 usunięcie ramki do napełniania (po zawibrowaniu w ramce pozostaje warstwa mieszanki
betonowej grubości 10-20% wysokości próbki);
 usunięcie nadmiaru mieszanki betonowej za pomocą dwóch stalowych kielni lub pacek,
wyrównanie górnej powierzchni próbki packą;
 wyraźne i trwałe oznakowanie próbki.
3.9 Pielęgnacja i transport próbek betonowych

Po rozformowaniu próbki są przenoszone lub przewożone w miejsce ich przechowywania i

pielęgnacji. Kolejne etapy pielęgnacji i czynności z nią związane obejmują:

 przechowywanie próbek w formach przez co najmniej 16 h, nie dłużej niż 3 dni z jednoczesnym
zabezpieczeniem przed wstrząsami, wibracją i utratą wody w temperaturze 20°C ±
5°Crozformowanie próbek (wyjęcie ich z form);
 przechowywanie próbek w wodzie o temperaturze 20°C + 2°C lub w komorze klimatycznej w
temperaturze 20°C + 2°C i wilgotności względnej > 95%.

Kolejnym etapem jest transport próbek do badania. W czasie transportu nic wolno dopuścid do
ubytku wilgotnośd i odstępstw od wymaganej temperatury. Norma zaleca umieszczenie próbek na
ten czas w mokrym piasku, mokrych trocinach, otulinie z mokrej tkaniny lub plastikowych workach z
wodą.