Professional Documents
Culture Documents
Τι ονομάζουμε γνώση
Τι ονομάζουμε γνώση
13
Πρόδρομος αυτής της θεωρίας μπορεί να θεωρηθεί και ο διάλογος του
Σωκράτη με τον δούλο στον Μένονα. Για την ερμηνεία αυτή βλ. Lesky,
1988: 720 κ.ε.
20
14
Βλ. σ. 5.
21
Οι αρχαίοι σκεπτικοί.
Όπως φάνηκε από τα προηγούμενα, μεγάλο μέρος της ίδιας
της ύπαρξης της Επιστημολογίας, οφείλεται, πηγάζει από την
ανάγκη να βεβαιωθούμε πως ό,τι πιστεύουμε, ό,τι
αποδεχόμαστε ως αληθές, είναι πράγματι αληθές. Στο ίδιο
πνεύμα, είναι απαραίτητο να είμαστε σίγουροι ότι οι
διαδικασίες τις οποίες ακολουθήσαμε για να φτάσουμε στο
σωστό συμπέρασμα, ήταν πράγματι οι ενδεδειγμένες. Όλη
αυτή η συλλογιστική, όχι και τόσο καινούρια, δημιούργησε το
πρόβλημα στο οποίο αναφερόμαστε ως το πρόβλημα του
σκεπτικισμού. Δεν πρόκειται να παρουσιάσουμε αναλυτικά
όλες τις (πολλές) αποχρώσεις του σκεπτικισμού. Θα
ασχοληθούμε μόνο τις βασικές θέσεις του Αινησίδημου,
βασικού εκπροσώπου της αρχαίας σκέψης,16 με σκοπό να
έχουμε μια αντίληψη για τα προβλήματα τα οποία οδηγούν στο
σκεπτικισμό. Στη συνέχεια θα περάσουμε στη νεότερη εποχή
και στις καθαυτό επιστημολογικές απόψεις που διατυπώνονται
από τον Καρτέσιο. Να σημειώσουμε, τέλος, ότι προτάσσονται οι
σκεπτικιστικές απόψεις στο βαθμό που αν δεν υπήρχαν οι
αμφιβολίες, οι αμφισβητήσεις της διαδικασίας που οδηγούν στη
γνώση καθώς και η ανάγκη για τη βεβαιότητα και την
εγκυρότητα των συμπερασμάτων μας, δεν θα ετίθετο ερώτημα
15
Προφανώς τα ανωτέρω δεν αποτελούν παρουσίαση των απόψεων για τη
γνώση του Πλάτωνα ή του Αριστοτέλη. Αποτελούν απλώς μια αναφορά
για να τοποθετηθούν οι προαναφερόμενοι φιλόσοφοι μέσα στο «χάρτη»
των γνωσιολογικών θέσεων.
16
Εννοούμε της αρχαίας Ελλάδας, διότι στο χώρο των αρχαίων σκεπτικών
ο Αινησίδημος ανήκει στη Νέα Σκέψη (διάκριση για την οποία δεν θα
αναφέρουμε τίποτα περισσότερο στο πλαίσιο των σημειώσεων αυτών).
22
17
Αρχαίος φιλόσοφος (1ος αι. π.Χ). Δίδαξε τις απόψεις του Πύρρωνα και
υποστήριξε την ανάγκη της «εποχής», την αποφυγή, δηλαδή, κρίσεων για
τον κόσμο.
18 Πύρρων ο Ηλείος (4ος – 3ος αι. π.Χ.). Αρχαίος φιλόσοφος, εισηγητής της
άποψης της ισοσθένειας των λόγων (για κάθε άποψη / θέμα, υπάρχουν εξ
ίσου ισχυρά αντίθετα επιχειρήματα- άρα δεν μπορούμε να υποστηρίξουμε
τίποτα). Αντίθετα, ο αρχαίος ελληνικός ακαδημαϊκός (ακαδημεικός)
σκεπτικισμός αρνούνταν εντελώς τη δυνατότητα της γνώσης (βλ. λέξη και
σε Πελεγρίνη, 2005).
23
19
Δεκάδες πηγές στο διαδίκτυο αναφέρουν τους τρόπους του
Αινησίδημου. Το έργο του μας παραδίδεται από τον Φώτιο, τον Σέξτο
Εμπειρικό, το Διογένη Λαέρτιο κ.ά.