Rudarsko-geološko-građevinski fakultet u Tuzli

METALNE KONSTRUKCIJE

Proračun i konstruisanje
veza
Primjeri primjene veza u zgradarstvu i
mostogradnji
 Podjela veza

Veze mogu da budu:

– zglobne koje prenose samo smičuće sile;

– momentne koje prenose smičuće sile i momente savijanja.

U momentne veze spadaju:

– krute i polu-krute veze;

– potpuno nosive i djelimično nosive veze
 Zglobne veze

Najčešće se primjenjuju:

– veze sa čenom pločom

– veze sa priljučnim limom,
– veze sa priključnim ugaonicima,
– veze ostvarene pomoću stolice.

Zglobne veze mogu biti:

– između grede i stuba

– između dvije grede.
Zglobne veze
Zglobne veze sa čeonom pločom
Zahtijeva se veća preciznost izrade, manje tolerancije!
 Elementi veze

– Neophodno je da se provjeri nosivost svih elemenata

veze koji učestvuju u prenošenju sile VEd!

– Osnovni elementi zglobne veze sa čeonom pločom su:

1. Zavrtnjevi (n = n1n2)
2. Čeona ploča (hp, tp, bp)
3. Rebro grede (tbw)
4. Šavovi (a)

– Nosivost veze VRd jednaka je minimalnoj nosivosti od svih

vidova loma svih komponenata veze!
 Opšti uslovi
Da bi se izbjegao prije vremeni lom zatezanjem zavrtnjeva,
jedan od sljedeća dva uslova mora da bude ispunjen
 Obrtanje na mjestu veze

Neophodno je da se omogući dovoljna rotacija na mjestu

veze, kako bi se obezbedilo pravilno ponašanje veze i
preraspodjela uticaja u skladu sa pretpostavkom o zglobnoj
vezi!
 Šavovi
– Da bi se izbjeglo krto ponašanje veze neophodno je da
šavovi imaju veću nosivost od nosivosti rebra grede.
– U slučaju obostranih ugaonih šavova to se može postići
ako je zadovoljen sledeći uslov:
 Zavrtnjevi

Zavrtnjevi su opterećeni na smicanje.

Uobičajena je kategorija smičućeg spoja A.

Tri kriterijuma u pogledu nosivosti zavrtnjeva:

1. nosivost zavrtnjeva na smicanje;

2. nosivost čeone ploče na pritisak po omotaču rupe;
3. nosivost oslonačkog lima na pritisak po omotaču rupe.

Oslonački lim može biti: nožica stuba, rebro stuba ili rebro
grede.
 Nosivost zavrtnjeva na smicanje

Zavrtnjevi su jednosječni.
Redukcija nosivosti od 20% se uzima zbog uticaja
zatezanja u zavrtnjevima!
Nosivost čeone ploče na pritisak po
omotaču rupe
Nosivost oslonačkog lima na pritisak po
omotaču rupe
 Čeona ploča

Dimenzije čeone ploče (hp, tp i bp) treba da se odrede iz

uslova smještanja zavrtnjeva, raspoložive visine rebra
grede, nesmetane rotacije i duktilnosti veze (opšti uslovi) i
sledećih kriterijuma nosivosti:

1. nosivost bruto presjeka na smicanje;

2. nosivost neto presjeka na smicanje;
3. nosivost na cijepanje bloka;
4. nosivost na savijanje.

Velika debljina čeone ploče dovodi do značajne nosivosti

veze na savijanje! Uobičajena je debljina oko min10 mm!
 Nosivost bruto presjeka na smicanje

Postoje dvije ravni smicanja.

Koeficijent 1,27 se uzima zbog redukcije uslijed interakcije
savijanja i smicanja!

Nosivost neto presjeka na smicanje

Nosivost bruto presjeka na smicanje
Nosivost čeone ploče na savijanje
Nosivost rebra grede na smicanje
 Preporuke za dimenzionisanje veze

– Pri projektovanju je neophodno da se definiše broj

zavrtnjeva (n) i dimenzije čeone ploče (hp, tp i bp);
– Potreban broj zavrtnjeva može da se odredi iz uslova
nosivosti na smicanje (VRd,1);
– Potom se oblikuje veza i definišu sva rastojanja između
zavrtnjeva (e1, p1, ...) i provjerava nosivost na pritisak po
omotaču rupe (VRd,2, VRd,3) na osnovu koje se može dobiti
potrebna debljina čeone ploče (tp)!
– Visina čeone ploče se određuje na osnovu minimalnih
rastojanja između zavrtnjeva i nosivosti rebra grede na
smicanje (VRd,8);
– Potom se provjeravaju ostale nosivosti!
Primjeri zglobnih veza sa gredom
ostvarenih pomoću čeone ploče
Primjeri zglobnih veza sa stubom pomoću
čeone ploče
Veze sa priključnim limom
Mogu da se koriste za zglobne veze između:
–grede i stuba (preko nožice ili rebra stuba);
–između dvije grede.
Veza sa jednim redom zavrtnjeva n2=1
Veza sa dva reda zavrtnjeva n2=2
 Glavni elementi veze

Osnovne komponente veze čija nosivost treba da se

provjeri su:

1. Zavrtnjevi,
2. Priključni lim,
3. Rebro nosača,
4. Šavovi.

Nosivost veze jednaka je najmanjoj nosivosti za sve vidove

loma svih komponenata veze!
 Opšti uslovi

Rotacija oslonačkog presjeka

 Šavovi

– Za šavove važe isti principi kao i za veze sa čeonom

pločom!
– Nosivost šavova treba da bude veća od nosivosti
priključnog lima
 Zavrtnjevi

Zavrtnjevi su opterećeni na smicanje.

Pored transverzalne sile kod ovkvih veza javlja se i moment
ekscentriciteta (MEd=VEd e).
Zavrtnjevi nisu ravnomjerno opterećeni!

Uobičajena je kategorija smičućeg spoja A.

Tri kriterijuma u pogledu nosivosti zavrtnjeva:

1. nosivost zavrtnjeva na smicanje;
2. nosivost priključnog lima na pritisak po omotača rupe;
3. nosivost rebra nosača na pritisak po omotaču rupe.
Naprezanje najopterećenijeg zavrtnja
Naprezanje najopterećenijeg zavrtnja
Nosivost zavrtnjeva na smicanje
Nosivost priključnog lima na pritisak po
omotaču rupe
Nosivost rebra grede na pritisak po
omotaču rupe
 Nosivost priključnog lima

Neophodno je da se odrede sljedeće nosivosti:

1. Nosivost bruto presjeka na smicanje;

2. Nosivost neto presjeka na smicanje;
3. Nosivost na cijepanje bloka;
4. Nosivost priključnog lima na savijanje;
5. Nosivost priključnog lima na izbočavanje
Nosivost bruto presjeka na smicanje

Nosivost neto presjeka na smicanje

Nosivost na cijepanje bloka
Nosivost priključnog lima na savijanje
Nosivost priključnog lima na izbočavanje
 Nosivost rebra nosača

Neophodno je da se odrede sledeće nosivosti:

1. Nosivost bruto presjeka na smicanje;

2. Nosivost neto presjeka na smicanje;
3. Nosivost na cijepanje bloka;
Nosivost bruto presjeka na smicanje

Nosivost neto presjeka na smicanje

Nosivost na cijepanje bloka
 Veze sa priključnim limom između dvije grede

Ekscenricitet se može smanjiti konstrukcijskim oblikovanjem!

 Smanjenje ekscentriciteta

a. Zasijecanje nožice i dijela rebra

b. Denivelacija poprečnog nosača
 Kontrola oslabljenog presjeka u slučaju
zasijecanja nožice

Jednostrano zasijecanje Obostrano zasijecanje

 Preporuke za dimenzionisanje veze
– Pri projektovanju je neophodno da se definiše broj
zavrtnjeva (n) i dimenzije priključnog lima (hp, tp i bp);
– Potreban broj zavrtnjeva može da se odredi iz uslova
nosivosti na smicanje (VRd,1);
– Potom se oblikuje veza i definišu sva rastojanja između
zavrtnjeva (e1, p1, ...) i provjerava nosivost na pritisak po
omotaču rupe (VRd,2, VRd,3) na osnovu koje se može dobiti
potrebna debljina priključnog lima (tp)!
– Visina priključnog lima se određuje na osnovu
minimalnih rastojanja između zavrtnjeva i nosivosti
priključnog lima na smicanje (VRd,4 i VRd,5);
– Potom se provjeravaju ostale nosivosti!
– Konstruisanjem priključnog lima može se postići da
njegova nosivost na savijanje (VRd,7) i izbočavanje nisu
mjerodavne (VRd,8).
Veze sa priključnim ugaonicima
Ovakve veze predstavljaju kombinaciju zglobnih veza sa
čeonom pločom i veza sa priključnim limom.
Nema zavarivanja!

Elementi veze koji učestvuju u prenošenju opterećenja su:

1. zavrtnjevi serije 1 (kao kod priključnog lima);
2. zavrtnjevi serije 2 (kao kod čeone ploče);
3. priključni ugaonici (jednakokraki ili raznokraki);
4. rebro grede (kao kod priključnog lima);
Veza sa priključnim ugaonicima - označavanje
Veza sa priključnim ugaonicima - označavanje
 Nosivost zavrtnjeva serije 1

Kao kod veze sa priključnim limom:

1. Nosivost zavrtnjeva na smicanje - VRd,1 (dvosječni!);

2. Nosivost ugaonika na pritisak po omotaču rupe –
VRd,2 (dvostruka debljina lima 2tL); Uglavnom nije
mjerodavna!
3. Nosivost rebra grede na pritisak po omotaču rupe –
VRd,3;
 Nosivost zavrtnjeva serije 2

U potpunosti kao kod veze sa čeonom pločom:

1. Nosivost zavrtnjeva na smicanje - VRd,4 (jednosječni);

2. Nosivost ugaonika na pritisak po omotaču rupe - VRd,5;
3. Nosivost oslonačkog lima na pritisak po omotaču rupe - VRd,6;
 Nosivost priključnih ugaonika
1. Nosivost bruto presjeka na smicanje - VRd,7 (kao kod
veze sa priključnim limom - dvostruka debljina lima 2tL);
2. Nosivost neto presjeka na smicanje - VRd,8 (kao kod veze
sa priključnim limom - dvostruka debljina lima 2tL);
3. Nosivost na cijepanje bloka - VRd,9 (kao kod veze sa
priključnim limom - dvostruka debljina lima 2tL);
4. Nosivost na savijanje kraka ugaonika kod zavrtnjeva
serije 1 - VRd,10 (kao kod veze sa priključnim limom –
dvostruka debljina lima 2tL);
5. Nosivost na izbočavanje VRd,11 (kao kod veze sa
priključnim limom - dvostruka debljina lima 2tL);
6. Nosivost na savijanje kraka ugaonika kod zavrtnjeva
serije 2 - VRd,12 (kao kod čeone ploče);
7. Nosivost na cepanje bloka kraka ugaonika, kod
zavrtnjeva serije 2 - VRd,13 (kao kod veze sa čeonom
pločom);
 Uobičajene dimenzije priključnih ugaonika

Pravilnim izborom ugaonika može se postići da su svi

kriterijumi nosivosti ugaonika zadovoljeni, odnosno nisu
mjerodavni!
Debljina ugaonika tL se usvaja u zavisnosti od debljine rebra
grede tbw koja se spaja i prečnika zavrtnjeva zavrtnjeva.
 Nosivost rebra grede

Identično kao kod veze sa priključnim limom:

1. Nosivost bruto presjeka na smicanje - VRd,14;

2. Nosivost neto preseka na smicanje - VRd,15;
3. Nosivost na cijepanje bloka - VRd,16.
 Preporuke za dimenzionisanje veze
– Kod zavrtnjeva serije 1 najčešće je mjerodavan pritisak po
omotaču rupe rebra nosača VRd,3 na osnovu koga se može
odrediti potreban broj zavrtnjeva;
– Broj zavrtnjeva serije 2 je dvostruko veći od zavrtnjeva
serije 1, pa uslovi njihove nosivosti (VRd,4, VRd,5 i VRd,6 )
uglavnom nisu kritični;
– Dimenzije priključnih ugaonika se usvajaju u zavisnosti od
prečnika zavrtnjeva i debljine rebra grede;
– Zbog dvostruke debljine lima, nosivosti kraka ugaonika za
vezu zavrtnjeva serije 1 (VRd,7 do VRd,11) uglavnom nisu
mjerodavne!
– Preostali uslovi moraju da se provjere!
– Ako je geometrija ista (isti broj i raspored zavrtnjeva)
nosivost na cijepanje bloka smicanjem (VRd,9) je ista za krak
ugaonika na rebru nosača i na oslonačkom limu pa se ne
mora posebno provjeravati!
Karakteristični primjeri primjene
Zglobne veze ostvarene pomoću stolice
Na ovaj nači mogu se ostvariti veze sa gredom i veze sa stubom!
Reakcija se prenosti direktnim kontaktom! Veze rebra sa
zavrtnjevima samo sprečavaju bočno pomjeranje (preturanje)!
Stolica može biti:
(a) u vidu L profila, ili
(b) ravnog lima velike debljine!
Zavarena veza stolice od L profila
Veza sa stolicom od krutog lima
Unošenje oslonačke reakcije u nosač
Kontrola stabilnosti rebra u zoni unošenja
oslonačke reakcije
 Oslonačka ukrućenja

Ukoliko uslov stabilnosti rebra nije zadovoljen, potrebno je

predvidjeti oslonačka ukrućenja u vidu vertikalnih limova!
Površina ukrućenja ulazi u efektivnu površinu, a povećava se i
poluprečnik inercije idealizovanog štapa upravno na ravan rebra.
Primjer podužno pomjerljive zglobne veze
ostvarene pomoću stolice
Primjeri zglobnih veza ostvarenih pomoću stolice