Tahribatsız Muayene Yöntemleri

26.04.2016 1
• Kullanım amacı için gerekli olan özellikleri bozmadan,
hasar vermeden gerektiğinde tüm malzemenin
muayenesine imkân veren deneylere tahribatsız
muayene yöntemleri denir.
• Tahribatsız muayene, incelenen bölgedeki hataların
nereden kaynaklandığını bulup üretim başlangıcında
hataları düzeltme imkânı verir.
• Dolayısıyla üretilen malzemenin güvenirliğini artırır.
• Tahribatsız muayene yöntemlerinin iyi bilinmesi,
içyapının daha güvenilir şekilde incelenmesine olanak
sağlar.
• Tahribatsız muayene, parça üzerinde hiçbir hasar veya iz
bırakmaz.
• Bu açıdan tahribatsız muayene yöntemleri bitmiş
parçalara uygulanır.
• Deney sonucunda parçanın hata içerip içermediği
belirlenir.
26.04.2016 2
 Tahribatsız muayene deneylerinin makina
mühendisliği endüstrisinde uygulama alanları

26.04.2016 3
• Tahribatsız malzeme muayene, kalite kontrolün en önemli
bir bölümü olup, üretimin tamamlayıcı son kısmıdır.
• Tahribatsız muayene, incelenen malzemelere herhangi bir
zarar vermeden muayene edilerek, dinamik ve statik
yapıları hakkında bilgi edinilen muayene yöntemlerinin
tümüne verilen addır.
• Tahribatsız muayene yöntemi ile malzemeler imalat
esnasında veya belli bir süre kullandıktan sonra örneğin,
korozyon veya aşınma gibi nedenlerden dolayı oluşan
çatlak, iç yapıda meydana gelen boşluk, kesit azalması vb.
hataların tespiti gerçekleştirilir.
• Bu işlemlerde, malzemelerden herhangi bir numune alma
ihtiyacı yoktur.
• Testler doğrudan iş parçası üzerinde yapılır ve böylece
parçaların % 100 muayenesi gerçekleştirilebilir.
• Kullanıma uygun olmayan veya kullanıma uygunluğunu
yitirmiş olan parçalar çoğunlukla kullanımdan kaldırılır.

26.04.2016 4
• Tahribatsız muayene yöntemleri çeşitli fiziksel
prensiplerle, farklı şekillerde uygulanır.
• Seçilecek yöntem, incelenen malzemenin
cinsine ve aranan hata türüne göre belirlenir.
• Her bir yöntemin diğerine göre üstün tarafları
olup, genellikle birbirlerinin tamamlayıcısı
durumundadırlar.
• Tahribatsız muayenede uygulanan yöntemler
sırasıyla şu şekilde sıralanabilir:

26.04.2016 5
• Sıvı Emdirme (Penetran Sıvısı) ile Muayene
• Göz ile Muayene
• Ultrasonik Muayene
• Radyografik (Röntgen) Işınları ile Muayene
• Manyetik Parçacık ile Muayene
• Girdap akımları (Eddy Akımı) ile Muayene

26.04.2016 6
 GÖZ İLE MUAYENE

26.04.2016 7
• Bir ürünün yüzeyindeki süreksizlikler, yapısal bozukluklar, yüzey
durumu gibi kaliteyi etkileyen parametrelerin optik bir yardımcı
(büyüteç gibi) kullanarak veya kullanmaksızın muayene edilmesidir.
• Gözle muayene çok basit bir metot olarak görünse de en önemli
muayene yöntemidir.
• Genellikle bir başka tahribatsız muayene metodunun
uygulanmasından önce yapılması gereken bir çalışmadır.
• Zaten diğer tahribatsız muayene yöntemleri için hazırlanmış uygulama
standardlarının çoğunda da öncelikle gözle muayene yapılması ve
bulguların kaydedilmesi istenir.
• Bu yöntem, metalik veya metalik olmayan bütün malzemelere
uygulanabilir.
• Muayene yüzeylerine ulaşabilirlik durumuna göre gerektiğinde
endoskoplar gibi yardımcı gereçler de kullanılarak uygulanabilir.
• Çoğu durumda muayene yüzeyi hazırlığı olarak yüzey temizliği
yapılması istenmez.
• Daha doğrusu yüzeyin, beklenen hataların en iyi görüneceği şekilde
olması gerekir.
• Yeterli ışık şartları altında ve uygun bakma açılarında inceleme
yapılmalıdır.
26.04.2016 8
Test Yönteminin Üstünlükleri
• Görsel kontrolün çok hızlı olması,
• Pahalı bir kontrol metodu olmaması,
• Diğer tahribatsız muayene metotlarına ihtiyacı azaltması,
• Minimum yüzey hazırlamaya ihtiyaç göstermesi,
• Her zaman uygulanabilirlik ve hatayı direk olarak kuşku götürmez bir
şekilde ortaya çıkarması gibi pek çok avantajlara sahiptir.

Diğer yandan görsel kontrolün çok çeşitli dezavantajları da vardır.

• Yalnızca parçaların yüzeylerinin görünebilmesi
• İçyapı hakkında bir bilgi vermemesi
• Parça üzerindeki bulguları kontrol eden personelin tecrübesine göre
değişkenlik göstermesi,
• Yüzey hazırlama ve temizleme işlemlerinin uygunluğu veya
uygunsuzluğu,
• Göz yanılmaları, yetersiz aydınlatmalar, personelin dalgınlığı,
dikkatinin dağılması ( iş körlüğü) gibi olumsuzluklar olarak sayılabilir.

26.04.2016 9
26.04.2016 10
26.04.2016 11
 Penetran Sıvı İle Kontrol
• Yüzey hatalarının tespitinde kullanılan bir yöntemdir.
• Muayene yüzeyine açık süreksizlikler, içine kapiler etki ile nüfuz
etmiş olan penetran sıvısı geliştirici tarafından tekrar yüzeye
çekilerek süreksizlik belirtileri elde edilir.
• Süreksizlikler çatlak türü ise çizgisel belirtiler,
• gözenek türü ise yuvarlak belirtiler elde edilir.
• Endüstrideki metalik veya metalik olmayan bütün malzemelerde
beklenen yüzey hatalarının tespiti için kullanılabilir.
• Bu yöntem ferromagnetik olmayan malzemelerin yüzeylerindeki
hataların tespitinde kullanılır.
• Oldukça basit ve yaygın bir yöntemdir.
• Temel olarak kılcallık olayı ile
• ilgilidir.
• Tahribatsız muayenede kullanılan penetrantlar düşük gerilim ve
yüksek kılcallıga sahiptir.

26.04.2016 12
• Temel ilkelere göre sıvı penetrasyon muayenesi, rijit ve
gözeneksiz cisimlerin yüzeylerinde gözle görünmeyen çatlak
ve hataların saptanmasında kullanılan tahribatsız malzeme
muayenesi yöntemi olarak tanımlanır.
• Yöntemin fiziksel ilkesi, cisim üzerine serbest olarak bırakılan
bir sıvı damlası ile cisim yüzeyi arasındaki kohezyon kuvveti
nedeniyle oluşan yüzey gerilimi ile açıklanır.
• Bu özellikten yararlanarak, yüzey süreksizliği içeren cismin
üzerine ıslatma özelliği iyi olan bir sıvı sürüldüğünde, hatalı
yerde sıvı kılcallık özelliğinden dolayı birikecek, bu sıvıyı
belirgin hale getiren geliştiriciler ile de (developer) yüzey
süreksizlikleri izlenebilecektir.
• Değişik maksat ve yerlerde kullanılan üç ana sistem mevcut
olup bunlar;
a) Su ile yıkanabilir sistem
b) Emülsiyonlayıcı sistem
c) Solvent ile çıkarılabilir sistem

26.04.2016 13
 penetran sprey

temizleyici sprey
geliştirici sprey

Penetran testinde kullanılan soldan sağa doğru temizleyici sprey , penetran sprey ve
geliştirici sprey

26.04.2016 14
 Temizleme
Kimyasal yol ile temizlik yapma
• Kimyasal olarak yüzey
temizleyici spreyler ve
• sıvılar kullanılır. Temizleyici
sprey, parça yüzeyindeki
kalıntı ve yabancı maddeleri
temizlemede kullanılır.
Mekanik yol ile temizlik yapma
• Muayene edilecek parça
yüzeyini zımpara , fırça v.b
gibi mekanik temizleme
yapan aletlerle temizleme
işlemine mekaniksel yolla
temizlik yapma denir.

26.04.2016 15
 Penetran Sıvı Çeşitleri
Görülebilme özelliklerine göre üç tip penetrant sistemi
vardır:
• Florısıl Penetrant: Florısıl boya içiren penetrantlardır.
• Görülebilen penetrant: beyaz ısıkta görülen, renkli boya
içeren penetrantlardır.
• Görülebilen ve florısıl penetrant: Hem görülebilen renkli
boya, hem de florısıl boya içeren penetrantlardır.
Bekleme süresinden sonra yüzeydeki fazlalık penetrantı
giderebilme özelliklerine göre dört penetrant metodu
vardır:
• Su ile yıkanabilen penetrant
• Sonradan emülsiyonlu penetrant (Lipofilik)
• Çözücü (Solvent) ile giderilen penetrant
• Sonradan emülsiyonlu penetrant (Hidrofilik)
26.04.2016 16
Renkli penetran sıvılar
• Genellikle penetran
sıvılar kırmızı renklidir.
• Penetran (girici) sıvının
özelliği yüzey çatlakları
ve boşluklarına
girebilmesidir.

26.04.2016 17
• Flüoresan penetran sıvılar
• Flüoresan penetran (girici) sıvılar ultraviyole ışınları altında
test yapılabilir özelliğe
• sahiptir.

26.04.2016 18
 Penetran Sıvının Uygulanması
• Temizlenmiş muayene edilecek yüzeye
penetran (girici ) sıvı sürülür ve en az 5- 40
dakika arasında sıvının çatlak ve gözeneklere
girmesi için beklenir.

26.04.2016 19
 Penetran testi işlem sırası

26.04.2016 20
26.04.2016 21
 Ultraviyole ışınları altında sıvı emdirerek yapılan muayenenin aşamaları

26.04.2016 22
Ara Yıkama
• Penetran sıvı uygulanan yüzey, temizleyici
spreylerle veya sıvılarla temizlenir.
• Nemsiz bir bezle malzeme kurutulur.

26.04.2016 23
 Geliştiriciler
Kuru geliştiriciler
• Ara yıkaması yapılmış parçanın
yüzeyi emici toz ile sürülür.
• Toz , parçanın çatlak ve
gözenekleri içine girmiş olan
peneran sıvıyı emer .
• Bunun sonucunda varsa çatlak
ve gözenekler ortaya çıkar.
Sıvı geliştiriciler
• Ara yıkaması yapılmış parçanın
yüzeyi emici sıvı (devaloper)
sürülür.
• Kuru geliştiricilerdeki gibi
çatlak ve gözenekleri ortaya
çıkarır.

26.04.2016 24
Hataların
Değerlendirilmesi
• Hataların
değerlendirilmesi
yüzeysel bir muayene
yöntemi olduğu için
gözle yapılır.
• Değerlendirmeyi
yapacak kişi EN 1289
seviyesinde penetran
sıvı testi sertifikasına
sahip uzman olmalıdır.

26.04.2016 25
• Tatbik edilen işlemin şekli ile kullanılan penetrantın tipi ne olursa olsun,
sıvı penetrant muayenesi beş sırayı gerektirir.
1. Yüzeyin hazırlanması: Muayene yapılmadan önce muayenesi yapılacak
parçanın bütün yüzeyleri temizlenip tamamen kurulanacaktır. Muayenesi
yapılacak sahanın en azından 2,54 cm ötesindeki sahada dahil olmak
üzere çatlakların, aralıkların meydana çıkması için yağdan, sudan ve diğer
kirlerden temizlenmiş olmalıdır.
2. Penetrasyon: Parça temizlendikten sonra sıvı penerant, yüzeye bir film
tabakası teşkil edecek şekilde tatbik edilir. Bu tabaka yüzeydeki her bir
açığa, çatlağa nüfuz edecek zaman kalmalıdır.
3. Fazla penetrantın alınması: Daha sonra yüzeydeki penetrantın fazlası
alınarak yüzey, kullanılan penetrantın cinsine göre suyla veya bir eritici ile
temizlenir.
4. Developman işlemi: Daha sonra yüzeye tatbik edilen developman işlemi
ile aralara sızmış olan penetrantın etrafa yayılarak yüzeydeki çatlak ve
oyukların görünmesi sağlanır.
5. Muayene: yeterli developman tatbikinden sonra yüzeydeki boşluklardan,
başka penetrantın gelip gelmediğine bakılır. Gözle yapılan muayenede iyi
bir beyaz ışık lüzumludur. Floresans ışık kullanıldığında yerin karanlık
olması gerekir.

26.04.2016 26
DENEYİN YAPILIŞI:
• Deney parçası olarak yüzey hatası bulunan bir kalıp
parçası kullanılır.
• Deney parçasının yüzeyi, yüzey temizleyici solvent ile
temizlenir.
• Basınçlı tüp yardımı ile yüzeye penetrant tatbik edilir.
• Yüzey en az 15 dakika kurmaya bırakılır.
• Fazla penetrant üstübü yardımı ile yüzeyden temizlenir.
• Basınçlı tüp ile yüzeye developman tatbik edilir.
• En az 10-15 dakika beklenir.
• Yüzey gözlemlenir.
• Parça üzerindeki hataların yeri ve büyüklüğü üzerine
yorum yapılır.

26.04.2016 27
Sıvı Penetrant Muayenede Hassasiyet Belirleme
• Testte iyi bir hassasiyet elde etmede en önemli
unsurlardan biri, test parçasının ve test bölgesinin
yeterli ışıklandırılmasıdır.
• Gün ışığında görülebilen penetrant muayenede
test parçasının yüzeyindeki ışık şiddeti en az
500 lux; floresan penetrant muayenede ise
muayene ortamı karanlık olmalıdır.
• Test parçasına verilen mor ışığın ise en az
1000 μWIcm2 olması gerekir ki floresan penetrant
malzeme yeterince parlayarak görülebilsin.
• Sıvı penetrant muayenede bir diğer hassasiyet
unsuru da penetrant ve geliştirici malzemesinin
uygunluğudur.

26.04.2016 28
• Bunun için yapay çatlaklar oluşturulmuş
aluminyum bloklar kullanılır.
• Yapay çatlaklar aluminyum bloğun ısıtılması ve
aniden su verilmesiyle oluşturulabilir.
• Blok yüzeyi ortasından bir yarıkla ikiye bölünür.
• Bloğun bir tarafına testte kullanacağımız
penetrant malzemesi diğer tarafına da
hassasiyetini bildiğimiz ve yeterli kabul ettiğimiz
penetrant malzemesi uygulanır ve yeterli bekleme
süresinden sonra yüzeydeki penetrantlar
temizlenir ve geliştirici uygulanır.
• Elde edilen çatlak görünümleri karşılaştırılır.

26.04.2016 29
• Eğer testte kullanacağımız penetrantla elde edilen
çatlaklar görüntüsü, referans penetrantla elde edilen
çatlaklar göruntüsunden daha az değilse penetrantın
hassasiyeti yeterli kabul edilir.
• Penetrant malzemesinin viskozitesinin de belirli bir
değerde olması gerekir.
• Zira düşük viskoziteli penetrantlar süreksizliklerin
içerisine yeterince giremeden parçanın yüzeyinden çok
çabuk süzülürler.
• Yüksek viskozite ise penetrasyon zamanını
artıracağından testin uzun sürmesine neden olur.
• Kuru geliştirici malzemeler topaklanmaya, yapışmalara
karşı gözle muayene edilir.
• Yaş geliştiriciler ise, taşıyıcı sıvı içerisindeki tozun
yoğunluğunu ölçmek için hidrometre ile kontrol edilir.

26.04.2016 30
 Referans Blokla Penetrant Malzemesinin Hassasiyet Testi

26.04.2016 31
26.04.2016 32
26.04.2016 33
 Yüzeydeki artık penetrantın temizlenmesi
Penetrantın yüzeye uygulanması ve
çatlağa girmesi

Çatlaktaki penetrantın yüzeye çıkması ve

Geliştiricinin yüzeye uygulanması görüntülenmesi

26.04.2016 34
Avantajları
• Uygulaması kolaydır.
• Bütün metallere uygulanır ve ferritik olmayan
metallerde yüzey çatlakları için en iyi yöntemdir.
• Plastik, seramik, mika, cam gibi malzemelere de
uygulanabilir.
• Otomasyona uygundur.
• Niceldir.
Dezavantajları
• Sadece yüzeye açık hataların tespitinde kullanılır.
• Aşırı pürüzlü ve gözenekli yüzeylerin testinde sağlıklı
sonuç alınamaz. Örneğin, sırlanmamış seramikler.
• Hassasiyeti düşüktür.
• Önemli miktarda eriyen malzeme kullanılır.

26.04.2016 35
Sıvı Penetrant Test Ekipman ve Malzemeleri
• Taşınamaz test ekipmanı genellikle çok sayıda
ve karmaşık şekilli parçaların fabrikasyon seri
üretiminde kullanılır.
• Penetrant, temizleme ve geliştirme
malzemeleri parçanın tank içerisine
daldırılmasıyla uygulanır.
• Taşınamaz test ekipmanı ise daha çok şantiye
üretimlerinde, yeri sabit taşınamayan
parçaların testinde kullanılır.
• Test malzemeleri yüzeye sprey kutularıyla
püskürtülür
26.04.2016 36
 Taşınamaz Penetrant Test Ekipmanı

26.04.2016 37
 Taşınabilir Sıvı Penetrant Test Ekipmanı

26.04.2016 38
 Gün ışığında Görülebilir Penetrant ile Çatlak Tespiti
26.04.2016 39
İşlem Basamakları Öneriler
• Kontrol edilecek kaynak yerine mekaniksel veya kimyasal
ön temizleme yapınız (kabuk, yağ, pas, boya vb)
• Genellikle kırmızı renkli penatran sıvıyı sprey, yıkama,
fırçayla uygulama yöntemlerinden biriyle yüzeyde
ıslanmadık yer kalmayacak şekilde uygulayınız.
• Penetran sıvının çatlaklara nüfuz edebilmesi için 5-40
dakika bekleyiniz.
• Ara yıkama işlemini yapınız.
• Nemsiz temiz bir bezle kurutunuz.
• Geliştirici uygulayınız.
• İşlem yapılan bölgeyi gözle ve büyüteç ile inceleyin ve
çatlak yerlerin tespitini yapınız.
• Son temizleme işlemini yapınız.
• Uyarı: Penatran sıvının uygulanmasında parça sıcaklığının
50 ° C nin üzerinde olmaması gerekir.
26.04.2016 40
26.04.2016 41
26.04.2016 42
26.04.2016 43
26.04.2016 44
26.04.2016 45