Teoria e Dvorkinit për te drejtën dhe Moralin.

1- Vendi I Dvorkinit ne kuadrin e teorive ekzistuese

Dvorkini me shume se çdo autor është përpjekur te ofrojnë dhe te sintetizoje përfundimet me te
mira te teorive te mëparshme për natyrën e se drejtës rilindës I se DN.

Dvorkini kritikues I DN dhe pozitivizmit, pozicion I mese, teori e trete qe k atë beje me shume me te
drejtat se sa me moralin apo sanksionin.

Afër Fullerit rendi ligjor nazist, jo I mirëfilltë ligjor.

Kritika ndaj DN:

a) Për arsyetimin apriori se ligjet për te paturp fuqi juridike duhet te pajtohen ne çdo rast me
parimet morale te përcaktuara.
b) Lidhja e ngushte e nocionit te drejtësisë dhe te ligjit e bën te pamundur dallimin mes
vlefshmërisë se normës ligjit dhe drejtësisë apo padrejtësisë qe ajo sjell. Jo gjithnjë ligji dhe
herezia janë njësoj.

Kritika ndaj mendimit pozitivist

a) Pika e drejta vetëm një lloj standardi, faktikisht i identifikueshëm dhe objektivisht i verifikues
hem. Hatri e drejta vetëm nga rregulla, Dvorkini e drejta jo vetëm rregulla, por edhe
standarde te tjera jo normative.
b) Ndarja e ligjit nga morali. Disa parime morale thelbësore saqë përbejnë bazën e çdo sistemi
ligjor.
c) Kundër diskreditonit ligjor( funksione legjislative gjyqtare, ne gjykimin e çështjeve te
vështira).

2- Natyra e se drejtës

Dvorkin: studimi i çështjeve gjyqësore aktuale (analiza filozofike). Zgjedhja e çështjeve gjyqësore mbi
bazën e arsyetimit filiz ligjor (realizo ligjor ambër).

Detyre kryesore e ligjit parandalimi i tiranisë, mbrojtja e te drejtave dhe autonominë morale te
gjyqtareve.

Te drejtat u japin kuptim rregullave ligjore.

Përbërja e se drejtës dhe roli e funksioni gjyqtarit ne trajtimin e çështjeve te vështira.

3- E drejta dhe çështjet e vështira

Teoria e Dvorkinit: ballafaqimi i gjykatësve me çështjet e vështira (baza ligjore dhe konflikti
rregullave me njëra tjetrën). Edhe ne këto kushte duhen vendimet.

Harti: çështje e vështira nga padituria e relative e faktit dhe papërcaktueshmëria relative e qëllimit i
japin te drejtës karakter te kufizuar. E drejta e një kompromis për rregulla te zbatueshme ne raste
konkrete ( te pranueshme nga individë private dhe zyrtare) si dhe nga norma te hapura (nuk zgjidhin
Situatat) si dhe nga norma te hapura (nuk zgjidhin situatat) qe kërkojnë ndërhyrjen e zyrtareve ne
rastet konkrete. Gjyqtari si ligjbërës vetëm ne raste te vështira.
Dvorkin kritikon ketë pike. Gjyqtari nuk kritikon por kufizohet nga e drejta ekzistuese. E drejta jo
vetëm rregulla, por edhe standarde te tjera te jo normative, mundësojnë gjyqtarin për zgjidhje çdo
çështje.

Çështja Rigels kundër Palmerit (1889)

Ligji amer: vullneti testamentlenesit është i detyrueshëm.

2. alternativa te gjyk. Anashkalimi i normave ligjore ekz. Mbështetja te parimi i se drejtës “askush
nuk mund te përfitoje nga veprimet e tij te padrejta”.

Parimet themelore te se drejtës zakonore “efektet dhe pasojat e te gjitha ligjeve dhe kontratave
mund te ndryshohen, përshtaten dhe kontrollohen nga parimet themelore te se drejtës zakonore”.

Çështja Henningsen kundër Komp Bloomfield Motors (1960)

Baza ligjore e qarte. Standarte jo normative: parimi se askush nuk mund te përfitojë nga pamundësia
ekonomike apo pozita diskriminuese e një pale ndaj një tjetre dhe kjo ne rastin e mallrave te
domosdoshme dhe te konsumit. Gjyqi: palët nënshkruese ne kontrate ishin ne pozite te barabarte.

Çështja Spartan Steel (1973)

Baza ligjore jo dëmshpërblim për demin jashtekontraktor. Vendimi ne baze te se drejtës: kushdo qe
shkakton dem duhet te demshperbleje”.

Arsyetimet Harti – Dvorkin për shembujt

-Harti gjyqtaret duhet te kenë diskrecion-funksion ligjvënës- nxjerrin një norme te re.

-Dvorkin për dy te parat gjyqtarin ne emër te drejtësisë, referon disa standarde, brenda kuadrit te se
drejtës.

Dvorkin:

-çdo sistem ligjor veç rregullave ligjore disa standarde jo normativë, (parimet dhe politikat) qe
qëndrojnë ne themel te tij.

-parimet çdo sistemi ligjor karakterin unik te tij dhe drejtojnë gjyqtaret.

-gjyqtari jo liri veprimi ligjvënësi (gjyqtari jo ne çdo standard, por ne ato vlera e standarde qe
përbejnë bazën e sistemit ligjor përkatës. Muko ka te drejte mbi te drejtën.

-e drejta po aq e gjere sa dhe kufizuese. E gjere se veç rregullave edhe parimeve dhe politikat.

Pse gjyqtaret nuk mund te jene ligjvënës

1-parimi demokratik: njerëzit udhëhiqen nga zgjedhurit e tyre, përgjegjës për përfaqësuesin e
shumicës. Gjyqtaret janë te emëruar jo te zgjedhur, duhet ti binden ligjit dhe nuk mund te uzurpojnë
funksionin e organit legjislativ. Ata thjesht deklarojnë ligjin” ndesh parimit te ndarjes se pushtetit.

Parimet dhe politikat si pjese e se drejtës

- Dvorkin: ti marrim seriozisht te drejtat

- Dallimi mes parimeve te politikave nga normat
- Argumentohet politike justifikojnë veprimin politik: mbron qëllime kolektive
- Argumentet e mbështetura ne parime qe mbrojnë disa te drejta individuale apo kolektive
Karakteristikat e parimit

-Dvorkin: parim stendat jo ai qe sjell një situate te dëshiruar politizohen social pore sepse kashtë
kërkese e drejtësisë apo ndonjë dimensioni te tjetër te moralit.

-ndryshimi rregull parim: rregulli krejt ose asgjë “pesha e parimit identifikimi i paritmit

Karakteristikat e politikave

-argumenti politik- pohon se një vendimi i caktuar përligjet nesër parashtron një sundim kolektiv te
shoqërisë. Politikat përshkruajnë qëllimet.

-parimet me te drejta e individëve. Politikat me qëllime te përgjithshme

-politikat nuk janë çështje te gjyqtareve qe mund ti konsiderojnë po ji ti artikulojnë. Ligjvënësi i

shpall ato.

Rëndësia praktike e qëndrimit te Dvorkinit dhe te hatrit.

Modeli i hatrit – gjyqtaret t pushtet te pakufizuar. Kjo i shërben qelit te ligjvënësit dhe te drejtës ne
tërësi.

Dvorkin: gjyqtaritë vetëm parimet e trupëzuara ne sistemin ligjor apo ndërgjegjen e komunitetit. Ai
nuk mund te dale jashtë kuadrit te se drejtës.

Linja e argumentimit nga qytetaret: modelet:

-hatri : palët argumentojnë nevojat e një akti aromatik te ri (kisha te drejte te fitoja por nuk munda)

Parimet e Dvorkinit dhe te drejtëzave natyrorë

Ideal e parimeve – ndarja me pozitivizmin dhe pranë se DN

Parimet trupëzojnë bazën morale te një sistemi ligjor te veçante, pjese tij

Kapërcimi i ligjit ne emër te drejtësisë dhe te drejtave vetëm ne kuadër te se DN e jo pozitivizmit

Nuk identifikohet plotësisht me te DN sepse gjyqtari i referohet jo çdo parimi moral por vetëm ato
qe janë pjese e traditës juridike.

Nuk ka parime universale te përjetshme verën DN.

- Çfarë eshte filozofia e se drejtës si pas merfi dhe kolmani?

- Cilat janë dy çështje qe përcaktojnë natyrën e se drejtës?
- Cili eshte objekti i filozofis se se drejtës?
-