SENSÖRLER VE TRANSDÜSERLER

SENSÖR VE TRANSDÜSER KAVRAMLARI

Tüm bu fiziksel ortam değişikliklerini (ısı, ışık, basınç, ses,

vb.) bizim yerimize algılayan cihazlara “sensör”,
algıladığı bilgiyi elektrik enerjisine çeviren cihazlara
transdüser denir.
Sensörlerden alınan veriler elektrik sinyaline
dönüştürüldükten sonra elektronik devreler tarafından
yorumlanarak mekanik aletlere kumanda edilebilir.
Çoğu zaman sensörler; elektronik devrelerden yapıldığı
için sensör- transdüser kavramları eş anlamda kullanılır.
a. Çeşitleri: Ortamda oluşan fiziksel bir değişiklikten dolayı
mekanik bir makineyi veya elektronik bir devreyi
çalıştırmamız gerektiğinde sensörleri kullanırız. Ancak
tespit edeceğimiz değişikliğe uygun sensör kullanmalıyız.
Sensör çeşitlerini şöyle sıralayabiliriz.
1. Sıcaklık (Isı) Transdüser ve Sensörleri
2. Manyetik Transdüser ve Sensörler
3. Basınç (gerilme) Transdüserleri
4. Optik Transdüser ve Sensörler
5. Ses Transdüser ve sensörleri
Çalışma şekillerine göre sensörler; aktif ve pasif sensörler
olarak sınıflandırılır. Pasif sensörler çalışırken dışardan
enerjiye ihtiyaç duyan elemanlardır Aktif sensörler ise
çalışmak için dışardan bir enerjiye ihtiyaç duymayan
elemanlardır.
 Sensörlerin Avantajları:

1. Güvenlik: Metalik olmayan yapısı

2. Küçük Kablo Boyutu Ve Ağırlığı:

3. Elektromanyetik Girişimden Etkilenmez: Elektrik enerji kabloları ile

diğer yüksek elektrik alanları ( trafo yanı gibi) içinde beraber döşenebilir.

4. Pasif Radyo Frekansı: RF yayılımları olmaz, RF kapsamı içinde kalır.

5. Düşük Termal Ve Atalet Kütlesi: Bir uzunluk boyunca toplam ölçüm,

sıcaklık sezişme ve hızlı tepkime için (1μsn den daha az ) kullanışlıdır.
Örneğin, ivme metreye uygulanabilir, fakat termal etkilerden etkilenebilir.
 Sensörlerin Dezavantajları:

1. Kolay Kırılma:Sağlamlıktan emin olmak için sıcaklıkla paketlemede çok

dikkatli olunması gerekir.

2. Optik Elemanların Küçük Skalası: Optik fiberlerin küçük boyutları,montaj

ve saha onarımları boyunca özel teknikler, kullanımlar isteyen
hizalama,cihaz işletme problemlerine sebep olabilir.

3.Çoklu Çevre Parametrelerine Hassasiyet: Isıl ve akustik /titreşimli

girişimler yüksek hassasiyetli cihazlarda bir problem olabilir. Özel
paketleme ve sinyal işleme gerekli olabilir.

4. Sınırlı Optik Band Genişliği: Spektroskobik uygulamalar,kızıl ötesi

transmisyon fiberlerinin mevcudiyeti ile sınıflandırılır. (dalga boyu =3μm)
Kızıl ötesi fiberler için özel kaplama kullanılmaktadır.

5. Maliyet: Özel fiyatlıdırlar. Çoğu mevcut fiber elemanı ve tekniği

haberleşme gereklerinden türer. Bu yüzden bütün sensörler için en uygun
değildir.
TERMAL SENSÖRLER
SICAKLIK VE ISI SENSÖRLERİ VE TRANSDÜSERLERİ
Ortamdaki ısı değişimini algılamamıza yarayan cihazlara
ısı veya sıcaklık sensörleri diyoruz.
Birçok maddenin elektriksel direnci sıcaklıkla
değişmektedir. Sıcaklığa karşı hassas olan maddeler
kullanılarak sıcaklık kontrolü ve sıcaklık ölçümü yapılır.
Sıcaklık en sık ölçülen çevresel bir büyüklüktür. Çünkü
fiziksel, elektronik, kimyasal, mekanik ve biyolojik tüm
sistemler sıcaklıktan etkilenir. Bu nedenle kontrol
sistemlerinde sıcaklığın ölçülmesi ve belli değerlerde
tutulması önemlidir.
SICAKLIK VE ISI SENSÖRLERİ VE TRANSDÜSERLERİ
Sıcaklık: Isı enerjisi ile orantılı bir büyüklüktür,Termometre ile
ölçülür birimleri ;Santigrat,Fahrenhayt ve Kelvin dir.
Bilinen en düşük sıcaklık ,maddenin
molekül(Elektron,proton,Atom ) hareketinin durduğu
herhangi bir ısı enerjisinin akışı olmadığı ‘Mutlak Sıcaklık’
Noktası olarak ifade edilen sıfır Kelvin (0 K) derecesidir. 0
K= -273,15 C dir.
ISI : Termik enerji olarakta ifade edilen bir enerji çeşididir
Birimi kalori veya Joul’dür. Sıcaklık ısı enerjisinin etkisiyle
ortaya çıkar , fakat, iki ortam arasında bir sıcalık farkı varsa,
bir ısı enerjisinin akışı söz konusu olabilir. Aksi taktirde,
Faklı iki ortam arasında sıcaklık aynı ise ısı akışı sıfırdır.
Sıcaklık elektrikteki Potansiyel fark(Gerilim) , Isı ;
Elektrikteki Akım gibi düşünülebilir.
 Sıcaklık Birimleri arasındaki
Geçiş Denklemleri:
C/100=(F-32)/180 =(K-273)/100

Suyun Donma Noktası :

0 C=+32 F =+273 K
Suyun Kaynaması:
100 C = 212 F = 373 K
SICAKLIK VE ISI SENSÖRLERİ VE TRANSDÜSERLERİ

1-Mekanik
2-Pnömatik
3-Elektrik
Enerjisi ile çalışan
sıcaklık sensörleri
vardır.
 SICAKLIK İLE İLGİLİ SENSÖRLER

1.Bimetal Termometreler Kullanarak Sıcaklık Ölçmek

İlk çift metalli sıcaktan etkilenmiş olan termostat, 1726'da saatin

çeşitli sıcaklık şartlarında çalışması sırasında hassasiyetini korumak için
kullanılmıştır.

Termostat kelimesiyse 1830'da, bimetal şeridin sıcaklıkta farklı

uzamadan dolayı bükülüp ısıtma ve
soğutma sistemlerini kontrol etmesinde ortaya atılmıştır.

Değişik termostat türleri ortaya çıkmasına rağmen, geliştirilmiş

bimetal şeritli termostatlar günümüzde yaygın olarak kullanılmaktadır.
 Şekil 1.2’de görüldüğü gibi, iki farklı genleşme kat sayısına sahip
bimetal malzeme sıcaklık etkisi altında genleşmek isteyecektir.
Bu metal malzemeler birbirleri ile birleştirildiğinden (perçin,
kaynak vs.) ve farklı genleşme kat sayılarına sahip olduklarından,yüksek
genleşme özelliğine sahip olan diğerinin üzerine doğru eğim yaparak
genleşecektir.

Şekil 1.2: Bimetal malzeme

1.2.1 Çift Metalli Termometreler
Genleşmedeki yer değişim, açısal bir yer değişimdir. bimetal
malzemelerin farklı yapılarda tasarlanması ile bu yer değişim doğrusal da
olabilir. Bu yer değiştirmeler bir sistem kontrolünü sağlayabileceği gibi
ölçüm amaçlı da kullanılabilir.

Elektrikli ısıtıcı türlerinin bir çoğunda güvenli bir şekilde

kullanılır. Bunlardan bazıları buzdolabı, elektrikli semaver, elektrikli su
ısıtıcısı …vb. yerlerde yaygın olarak kullanılmaktadır.

Şekil 1.3’te görüldüğü gibi iki bimetal malzeme, demir-nikel

alaşımı ve pirinç birbirlerine yapıştırılmış ve bir ısıtıcı devresini kontrol
etmektedir.
 Sıcaklık etkisinde prinç malzeme daha fazla genleşerek demir-
nikel alaşımı üzerine doğru açısal bir hareket sağlayacaktır.
Bir ucu sabitlendiği için bu sabit uç, açısal hareketin merkezi
olacaktır. Bu genleşmenin etkisi ile kontaklar birbirinden ayrılacak ve
sitemin elektriği kesilecektir.

Şekil 1.3: Termostat kontrol ve tipik ev ütüsü

1.2.2 Helisel çift metalli termometreler
Şekil 1.4’te görüldüğü gibi bimetal malzeme helezon şeklinde
hazırlanmış sıcaklığın etkisi ile büzülmekte, helezonun uç kısmında bağlı
olan bir ibrede bu büzülmenin meydana getirdiği açısal hareketle
göstergede bir ölçü değeri okunmaktadır.
Göstergedeki bu ibre değişimi ve ibrenin göstermiş olduğu
sıcaklık gösterge çizelgesi değeri, bimetal helezonun açısal hareketi ve bu
açısal hareketi sağlayan sıcaklık değeri ile doğrudan ilişkilidir. Skala bu
sıcaklık değişimine göre kalibre edilmiştir.

Şekil 0.4: Helisel bimetal malzeme ile sıcaklık ölçümü

1.2.3 Çubuk Termostatlar
Diğer bir tür genleşme kat sayısı, düşük bir çubukla genleşme
kat sayısı yüksek bir tüpün birer uçlarının birleştirilmesinden meydana
gelir.
Tüpteki kısalma çubuğun serbest ucunun hareket edip bir
vanayı veya bir elektrik düğmesini kapatmasını sağlar.
Değişik bir türse, kolay buharlaşan bir sıvının sıcaklığa bağlı
olarak değişik basınç meydana getirmesiyle çalışır. Buzdolaplarındaki
termostat bu tiptendir.

Şekil 1.5: Çeşitli çubuk termometre (termostat) resimleri

2. SICAKLIKLA DİRENÇİ DEĞİŞEN YARI İLETKEN MALZEMELER
(PTC ve NTC- Entegre devreler
(Dirençleri Sıcaklıkla Değişir)
Sıcaklık ile direnci değişen elektronik malzemelere;
term (sıcaklık), rezistör (direnç), kelimelerinin
birleşimi olan termistör denir.
Termistörler genellikle yarı iletken malzemelerden
imal edilmektedir. Termistör yapımında çoğunlukla
oksitlenmiş manganez, nikel, bakır veya kobaltın
karışımı kullanılır.
Termistörler ikiye ayrılır sıcaklıkla direnci artan
termistöre PTC, sıcaklıkla direnci azalan elemana da
NTC denir.
2.1. PTC(Positive Temperature Coefficient)
a. Çalışma Prensibi: Bulunduğu ortamın veya temas
ettiği yüzeyin sıcaklığı arttıkça elektriksel direnci
artan devre elemanıdır.
b. Kullanım Alanları: PTC’ler - 60 ºC ile +150 ºC
arasındaki sıcaklıklar da kararlı bir şekilde çalışır. 0.1
ºC’ ye kadar duyarlılıkta olanları vardır. Daha çok
elektrik motorlarını fazla ısınmaya karşı korumak için
tasarlanan devrelerde kullanılır. Ayrıca ısı seviyesini
belirli bir değer aralığında tutulması gereken tüm
işlemlerde kullanılabilir.
2.2. NTC
a. Çalışma Prensibi: Bulunduğu ortamın veya temas ettiği yüzeyin
sıcaklığı arttıkça elektriksel direnci azalan devre elemanıdır.
b. Kullanım Alanları: NTC’ler - 30 Cº ile +50 Cº arasındaki sıcaklıklar
da kararlı bir şekilde çalışırlar. 0.1 Cº’ye kadar duyarlılıkta olanları
vardır. Daha çok elektronik termometrelerde, arabaların
radyatörlerin de, amplifikatörlerin çıkış güç katlarında, ısı
denetimli havyalarda kullanılırlar. PTC’lere göre kullanım alanları
daha fazladır.
 2.3. YARI İLETKEN VE ENTEGRE SICAKLIK SENSÖRLERİ

Silisyum Diyot

Günümüzde yarı iletken sıcaklık sensörlerinin kullanımı oldukça artmıştır. Bu

sensörler genellikle entegre yapılar şeklindedir. Bunu anlamak için temel yapı
silisyum diyottur.
Isı, enerji olarak valans elektronların iletim bandına
geçmesine yardımcı olur.Böylece eşik gerilimi azalır iletim akımı artar. Silisyum
diyotlar için genel olarak 0 C başına-2mV’luk bir değişim söz konusudur.
Silisyum diyotlar -40C ile +100C arasında sıcaklık
ölçümünde kullanılabilir. Endüstriyel amaçlı pek kullanılmaz. Çünkü bozulmaya
karşı emniyetli değildir. Belirtilen sıcaklık aralığının dışında sıcaklığa maruz
kalırsa bozulur.
 2.4. Sıcaklık Duyarlı Entegreler

Eğer çok geniş bir aralıktaki sıcaklığı ölçmek istiyorsanız ve termometreniz ile
geniş ölçekli veya hızlı tepki almanız gerekiyorsa yarı iletken üreticileri imdadınıza yetişir.
Basit bir kural olan zener diyodunun kırılma voltajının mutlak sıcaklığa oldukça
geniş bir aralıkta orantılı olması gereğine dayanarak pek çok sayıda entegre devre
üretilmiştir.

Şekil 2.1: LM 35 ve LM335 serisi sıcaklık algılayıcıları

Şekil 2.2: Direnç termometresi
3. DİRENÇ TERMOMETRESİ (RTD-Direnci Sıcaklıkla
Değişen) İLE SICAKLIK ÖLÇMEK
Direnç termometreler -200°C’den +850°C’ye kadar çok çeşitli
süreçlerde yaygın olarak kullanılır.
Özellikle düşük sıcaklıklarda termokupullara nazaran çok daha
doğru değerler verdikleri için tercih edilir.
500°C’ye kadar standart, 500°C-850°C arasında özel tipler
kullanılır. Direnç termometrelerin kullanıldığı yerler;
Tanklar, borular ve makine gövdeleri, gaz ve sıvı ortamlar
(Örneğin hava, buhar, gaz, su, yağ gibi),alçak ve yüksek basınç
uygulamaları, yüzey ölçümleridir.
3.1 Direnç Termometreleri (RTD)
Direnç termometreler endüstride, laboratuvarlarda çok yaygın
olarak kullanılmaktadır.
Direnç termometreleri, iletken bir telin direnç değerinin
sıcaklıkla değişmesinden istifade edilerek oluşturulan bir sıcaklık
algılayıcısıdır.
 ELEKTRİK DİRENÇ TERMOMETRELERİ (RDT)
. Direnç termometre elemanı, platin veya nikel telden sarılan direncin cam, mika veya
seramik içine gömülmesi ile oluşur. Platin RTD’ler -250°C’den 900°C’ye kadar
kullanılabilmektedir.Sıcaklık artınca Dirençleride artmaktadır.
Direnç termometreleri yavaş değişen sıcaklık ölçümlerinde kullanıldıklarında en iyi
sonuçlar verirler. Bu termometrelerde en çok kullanılan malzeme ve sıcaklık aralıkları
Tablo 2. de verilmiştir.
 3.1.2 Nikel RTD

Nikel telden yapılmış olan RTD’ler -60°C ile +150°C arasındaki

sıcaklıklarda kullanılır. Kullanım alanları genellikle iklimlendirme cihazlarıdır.

Şekil 3.1.2: Nikel RTD

 Vab= Vac olduğundan
Weston Köprüsü I1. R1 = I2. R3

Vbd = Vcd olduğundan

I1. R2 = I2. Rx olacaktır.

Bu iki bağıntı oranlanırsa

bulunur.
RTD’lerin dirençlerindeki değişim
değeri ile sıcaklık tayin edildiği için RTD’ler
yukarıda görülen köprü devreleri yardımıyla
kullanılır.

Şekil 3.2’de gösterilen Weston köprüsü devresi, bilinmeyen

Şekil 3.2: Weston Köprüsü dirençlerin ölçülmesinde kullanılır.
Rl, R2 ve R3 dirençleri daha önceden bilinen ve ayarlanmış olan
dirençlerdir. Rx bilinmeyen dirençtir.
RX=(R2/R1)*R3 Köprü kullanılırken Kl ve K2 anahtarları kapatılır ve R3 direnci,
(G)galvanometresi hiç sapma göstermeyinceye kadar ayarlanır. Bu
anda Vab=Vac ve Vbd=Vcd olacaktır. Galvanometreden hiç akım
geçmediğine göre (geçen akım sıfır), R1 'den geçen akım şiddeti,
R2'den geçen akım şiddetiyle aynıdır (I1)ve R3'den geçen akım
şiddeti de Rx'den geçen akım şiddetiyle aynıdır (I2).
 3.3 Köprü Bağlantıları ve Yükselteçleri

Şekil 3.3’de görüldüğü gibi RTD’ler köprü bağlantıları ile direnç değişimleri
gerilim değişimlerine dönüştürülerek kullanılır.
Bu türden bağlantıdaki temel amaç doğrusallıktan sapmayı
düzeltmektir.
Günümüzde RTD transmiterleri genellikle mikrodenetleyici ile
yapılmaktadır. Köprü devresinden elde edilen gerilim mikrodenetleyici ile
işlenir ve 1/5 Volt veya 4/20 Ma standart sinyallere dönüştürülür.

Şekil 3.3: Köprü bağlantıları

ELEKTRİKSEL DİRENÇ , SICAKLIK SENSÖRLERİ ,TRANSDÜSER VE TRANSMİTERLERİ (RDT)
 4. TERMOKUPL ELAMANLARLA SICAKLIK ÖLÇMEK

Elektriksel sıcaklık ölçme yöntemlerinden en çok kullanılanıdır. Isıl

ciftin çalışma prensibi SEEBECK etkisi olarak bilinen
termoelektriksel olaya dayanır.
Seebeck’e göre farklı malzemelerden yapılmış iki iletken veya yarı
iletkenin uçları birleştirilir, kaynak yapılıp ; elde edilen uçlara bir
ısı enerjisi verilirse, uçlar arasında bir termik gerilim
(elektromotor kuvvet,emk) meydana gelir. Bunun nedeni sıcak
kaynaktan soğuk kaynağa doğru hareket eden elektronların
doğurduğu elektromotor kuvvettir. Elektron akışına zıt yönde
oluşan bu EMK kuvvetine “seebeck elektromotor kuvveti”, olaya
“Seebeck Termoelektriksel Olayı” ve bu şekilde oluşturulmuş
devreye de “Isıl Çift (Termoeleman,Termocouple) Devresi” denir.
Voltaj sıcaklığın ve metal tiplerine bağlıdır. Düşük Sıcaklık
farklarında, değişim lineer, büyük sıcaklık farklarında değişim
lineer değildir.
TERMOLEMANLAR (THERMOCOUPLE, ISIL ÇİFTLER)
4.1.1.1. Seebeck Etkis
1821’de Seebeck, kapalı bir devre iki aynı metalden oluştuğunda ve metallerin farklı
sıcaklıklarda iken devreden elektrik akımının aktığını keşfetmiştir.
Tel uçlarının şekil 4.2’deki gibi bükülerek veya kaynak yapılarak meydana getirildiğini
kabul edelim; bu tellerin birisi bakır, diğeri demir olsun. Bir ucu, oda sıcaklığında
tutulurken diğeri daha yüksek bir sıcaklıkta ısıtılırsa sıcak uçta bakırdan demire,
soğuk uçta ise demirden bakıra bir akım üretilir.

Şekil 4.2: Basit termokupl Şekil 4.3: Seebeck Etkisi

4.1.1.2. Peltier Etkisi
1834’de Peltier, kaynak edilen iki metal boyunca, bir akım geçirildiğinde bir ısı
açığa çıktığını , eğer akımın yönü değişirse ısının tersindiğini keşfetmiştir.
Demir-bakır akımı boyunca, bakırdan demire akarken ısı yutulur; yani ortam
soğutulur. Demirden bakıra doğru akım akarken, ısı açığa çıkar; yani ortam
ısıtılır.
Bu ısıtma tesiri I2*R ile orantılı olan joule ısıtma etkisi ile karıştırılmamalıdır.
Joule ısıtma etkisi akımının boyutuna ve iletkenin direncine bağlıdır ve akımın
yönü değiştiğinde soğutma tesiri değişmez.
Açığa çıkan veya yutulan ısının miktarı geçen elektrik miktarı ile orantılıdır ve
birim zamanda birim akım geçerken yutulan veya açığa çıkan miktara Peltier
kat sayısı denir.

Şekil 4.4: Peltier soğutucusu Şekil 4.5: Peltier Etkisi

 Şekil 4.4: Peltier soğutucusu Şekil 4.5: Peltier Etkisi

Hassas kontrol altında soğutulan küçük bir bileşen istendiğinde, ölçümde Peltier
soğutması kullanılır.
Şekil 4.4’te böyle bir soğutucunun yapısı şematik olarak
gösterilmektedir. Peltier soğutucularındaki iletkenler, metal veya yarı iletken olabilir; yarı
iletken olanlara frigistorler denir. Günümüzde birçok uygulamada sıkça kullanılırlar.
Bunların başında buzdolapları ve soğutuculardır.
 TERMOLEMANLAR (THERMOCOUPLE, ISIL ÇİFTLER)

Termokupl çalışma prensibi; farklı iki iletkenin (Örnek:Bakır(Cu) ile Konstantan(C) ) birer
uçlar birbirine kaynak edilip ısıtıldıklarında, içlerinde bulunan elektronlarda bir
hareketlenme meydana gelir. Ancak bu hareketlenme farklı iletkenler arasında farklılık
gösterir. Hızlı hareket eden elektron diğer İletkene geçerken,iletkenlerin uçlarında bir
potansiyel fark oluşur, bu potansiyel fark gerilimden faydalanarak ,sıcaklık ölçülür. Hassas
bir voltmetre ile sıcaklıkla orantılı olarak , mV’lar mertebesinde bir DC gerilimi elde edilir.
Ölçülen gerilim için kalibrasyon yapılarak sıcaklığa dönüştürülür.

Kompenzasyon:
Voltmetrenin J2 noktasındaki klemensin bakır uçuna
bağlanan konstantan iletkeni , ısınmasından ters
yönden bir gerilim oluşacaktır, bunun etkisini yok
etmek için J2 noktasına buz banyosu uyguluyarak 
 0C
sıcaklık noktası oluşturulur dolayısıyla sıfır sıcaklıkta
J2 noktasındaki V2 gerilimi sıfır yapılarak kalibre
edilir. J3 noktasında iletken cinsileri aynı olduğundan 36
gerilim oluşmaz .
TERMOLEMANLAR (THERMOCOUPLE, ISIL ÇİFTLER)

37
 5. IŞINIM METODU İLE SICAKLIK ÖLÇME(PİROMETRE)

5.1. Işınım (Radyasyon)

Bir cisim ısıtıldığında elektromanyetik enerji yayar. Düşük sıcaklıklarda

bu enerji yayımı (radyasyonu) hissedilebilir.
Sıcaklık yükseldikçe cisim gözle görülebilir (ışık şeklinde), kızıl ısıdan
sarıya ve ondan da beyaz ısıya geçen bir ışınım yayar. Bu ışınım sezgi yoluyla
sıcaklığın ölçümünde kullanılabilir.

Kalitatif olarak sarı renkte ışıldayan bir cismin

mat kırmızı renkte ışıldayan cisimden daha sıcak olduğu söylenebilir. İşte
pirometre,sıcaklığı ölçmek için bu ışınımdan yararlanır.

Pirometre, hareket halinde bulunan bir cismin sıcaklığının ölçülmesi

veya klasik bir sensörü tahrip edebilecek bir ortamın mevcudiyeti halinde,
gerekli bir yöntem olan sıcaklığın
temas etmeksizin ölçülmesine olanak vermektedir.
Her sıcaklıktaki ,elektromanyetik Frekans farklıdır ,bu frekansı ölçmekle sıcaklık
belirlenir.
 ISIL IŞINIM İLE SICAKLIK ÖLÇÜMÜ (PİROMETRE)
Termo-eleman(PTC,NTC.Termokupl ,RTD) yardımıyla sıcaklık ölçmek

Şekil 5.1: Genel Termo-eleman pirometre yapısı

Pirometrenin Çalışma Prensipleri

Pirometre şekil 5.1’de görüldüğü gibi çok basit bir alet olup burada sıcaklığı
ölçülmek istenen cismin yaydığı ışınım (radyasyon) mercekler tarafından termo elemanın
üzerine düşürülür.
Odaklanan sıcaklık yükselmiş olur. Cismin sıcaklığı algılayıcıdan elde edilerek
klasik yöntemlerle elektriksel sinyallere dönüştürülür.
Bu aletlerde kullanılan termoelemanlar seri bağlanmış onlarca termokupl ve RTD
olabilir.
 5.3 Optik Pirometre

Bu tip pirometrelerde termo eleman algılayıcı kullanılmaz.

Kullanıcının göz kararı ile 6000C’den 30000C’ye sıcaklık aralığında

basitçe kullanılır.

Şekilden de anlaşılacağı gibi kullanıcı gözü ile dürbünden bakar ve flaman

akımını ayarlar Flaman rengi, sıcaklığı ölçülecek cisimle aynı olduğunda
görünmez olur, bu anda da ölçekten okunan değer, cismin sıcaklığını verir.

Şekil 5.5: Optik pirometrenin şematik gösterimi

 5.4 Fotoelektrik Termometreler
Bu tip pirometrelerde optik pirometrelerden farklı olarak sıcak
cismin yaydığı ışınımı algılamak için fotodiyot veya fototransistör gibi
elemanlar kullanılır.
Şekil 5.6’da bu düzenek görülmektedir. Dalga boyu kısa olan
uygulamalarda uygun sonuçlar alınır.

Şekil 5.6: Fotoelektrik ışınım termometresinin gösterimi

Şekil 5.7: Çeşitli pirometre uygulamalarının resimleri

ISIL IŞINIM İLE SICAKLIK ÖLÇÜMÜ (PİROMETRE)

47
 KIZIL ÖTESİ IŞIN KAMERALARI (Infrared Termografi)

Görüntüleme yöntemi olarak gözle görülmeyen infrared ışın enerjisini (ısıyı) esas
alan ve görüntünün genel yapısını infrared ışın enerjisine göre oluşmuş renkler
ve şekillerin belirlendiği görüntüleme sistemidir.

Genelde güvenlik amaçlı da kullanılabilir ama çok çeşitli sektörlerin de

kullanımına açıktır. Özellikle ısıya güdümlü füze, gece görüş sistemleri ve benzeri
askeri tekniklerin gelişmesi ile önemi artmıştır. Elektrik sektöründe ise, elektriksel
problemlerin tespitinde kullanılır. Enerji sektöründe tesisat ve binalarda sıcaklık
analizi için kullanılır.

Mimari alanda ise çelik yapılarda metal yorgunluğunun tespiti için, sıva altında
oluşan küf nem veya çatlakların tespiti içinde kullanılır.
IR(kızıl ötesi) algılayıcılarıyla cisimlerin ısılarını algılarlar. Siyah beyaz veya renkli
(kırmızı sıcak, siyah soğuk) gibi renklerden siyah - kırmızı arasında oluşan bir
görüntü verir.

Kızıl ötesi sıcaklık ölçen cihazlar, birisi ısıl ışınımı tarayan bir kamera, diğeri ısıl
görüntüyü gösteren ekran kısmından oluşur.

48
KIZIL ÖTESİ IŞIN KAMERALARI (Infrared Termografi)

49
KIZIL ÖTESİ IŞIN KAMERALARI (Infrared Termografi)

50
 KIZIL ÖTESİ IŞIN KAMERALARI (Infrared Termografi)

Termal Kamera ile Binalarda Sıcaklık Analizi Yaptırılarak Isı Kayıp Bölgeleri Tespit Edilir.

51
 KIZIL ÖTESİ IŞIN KAMERALARI (Infrared Termografi)

•Bir insan tarafından tutulan yılanın termografik resmi

52
 SIVI KRİSTAL SICAKLIK ÖLÇERLER
Endüstride kullanılan birçok ticari yağlar ve hayvan vücudundaki protein ve
yağlar sıvı kristal durumundadır. Sıvı kristallerin renkleri, kırmızıdan mora kadar
değişmektedir. Sıcaklıkla Renk değişimi tersinir bir işlemdir.

Sıvı kristaller kullanılarak, sıcaklık ölçülmesi ve görüntü elde edilmesinde

kullanılmaktadır.

Sıvı kristal sıcaklığı ölçülecek cisim üzerine sürülerek gözlenmesi ve fotoğrafı

alınabilir.

Teknikte sıvı kiristal cisim üzerine sürülür ve cisim üzerindeki sıcaklık dağılımı
görünür hale gelir. Dış etkilerden korumak için sıvı kristalin üzeri polivinil alkol
ile kaplanır.

Sıvı kristalli ikinci tip sıcaklık ölçerlerde cisimlerden yayılan kızıl ötesi ışınlar, sıvı
kristal ile temasta olan ve kızıl ötesi ışınları absorbe eden bir levha üzerine
düşürülür. Sıvı kristal kısmının gözlenmesi ile sıcaklık bölgeleri rahatça
izlenebilir.
54
SIVI KRİSTAL SICAKLIK ÖLÇERLER

55