1-EKOSISTEMAK

BIOSFERA: izaki bizidun guztiak bizi garen planetaren zatiari deitzen

diogu.

EKOSISTEMA: ingurune toki batek, bertan bizi diren izaki bizidun

guztiek eta beraien arteko erlazioek osatzen duten multzoa.

EKOLOGIA: ekosistemak aztertzen dituen zientzia.

INGURUNE FISIKOA: ekosistema bateko izaki bizidunak bizi diren

ingurua da. Osagaiak: ura, airea, argia, tenperatura eta organismoak.

ORGANISMO BIZIDUNAK
 ESPEZIEA: ezaugarri berak dituzten izaki bizidunen multzoa.
 POPULAZIOA: ekosistema berean bizi diren espezie bereko
multzoa.
 KOMUNITATEA: ekosistema bateko populazio guztien multzoa.

ELIKA KATEA

Ekosistema berean bizi diren izaki bizidunak hainbat taldetan

sailkatzen dira elikagaia lortzeko moduaren arabera:ekoizleak,
lehen mailako eta bigarren mailako kontsumitzaileak eta
deskonposatzaileak.

Lehen mailako kontsumitzaileak:

Ekoizleak: beren animalia belarjaleak.

elikagaia ekoizteko gai
diren organismoak.

Bigarren mailako
kontsumitzaileak:
animalia haragijaleak eta
orojaleak .

Deskonposatzaileak:
beste izaki bizidun
batzuen hondarrez
elikatzen diren
organismoak.
E

K -LEHIAN: janaria, bikotekidea edo argia lortzeko.

S -Elikagaiak errezago lortzeko.

I Harrapakariak taldeetan ehizatzen

S EZPEZIE dute, harrapakina inguratuz.

T BEREKO -LAGUNTZA: -Ugaltzeko, bikotekidea topatu

E BANAKOEN ehizatzen, ugaltzen behar dute. Ar batzuk emeek

M ERLAZIOAK eta babesten. ernaldu ondoren aldentzen dira.

E Beste batzuek familia osaten dute.

N -Babesteko, talde handitan nahiz

Txikitan, zaldiak, hienak… saldotan

dabiltza. Ahateak, enarak… aldrak

E osatzen dute. Sardinak, pirañak…

R sardatan dabiltza.

L -HARRAPAKARITZA: espezie batek beste bati onura atera-

tzen dio. Harrapakina hiltzen du bere

A elikagai bihurtzeko (lehoiak eta zebrak).

Z -LEHIAN: bi espezientzako dira kaltegarriak, elkarren kontra

I dabiltza (lehoiak eta hienak).

O ESPEZIEEN -MUTUALISMOA: onuragarria da bi espezientzako: (lertxun-

A ARTEKO txoa eta idia).

K ERLAZIOA -BIZKARROITASUNA: espezie parasito bat beste espezie

baten bizkar bizi da, bigarrena kaltetua

izaten da, baina ez da hiltzen (zorriak).

-KOMENTSALISMOA: espezie batentzat onuragarria da,

besteari ez diote kalterik egiten (saiek

eta hienak).
 EKOSISTEMA NAGUSIAK

LEHORREKOAK URETAKOAK

OIHANA BASO EPELA BASAMORTUA BELARKARAK UR GEZA UR GAZIA

bero urtaro BEROA HOTZA belarrak ibaiak ozeanoak

handia, batetik bero hotz dira aintzirak itsasoak.

euri bestera handia handia nagusi. urmaelak.

asko tenperatura egunez gauez Zuhaitzak

urte eta hezetasun eta hotz zein gutxi.

osoan. alde handia egunez. (larreak,

handiak. gauez. sabanak

estepak).

EKOSISTEMAK GIZAKIEN ARRISKUAN.

 BASOETAKO SUTEEK ETA DESFORESTAZIOA: batzuetan

gizakiak zuhaitzak mozten ditu, nekazaritzan, abeltzaintzan,
eraikuntzan… lurrak erabiltzeko. Beste batzutan txangozaleen
deskuiduek direla edo tximista batek sua eragiten duenean, edo
nahitan piztutakoak.
 ESPEZIE ARROTZAK: kanpoko espezieek jatorrizko espeziei kalte
egiten diete eta desagertzeko arriskua dute.
 LEHORTEAK.
 LURPEKO URA NEURRIGABE DESAGERTZEA.
 HERRI LANAK: autobideak, urtegiak… egitea.
 KUTSADURA: keak, isuri industrialek, zaborrak…
 NATURA BABESTEN

 PARKE NAZIONAL EDO NATURALAK: natura gune baliotsuenak

babesteko legeak indarrean jarri dituzte.
 DESAGERTZEKO ARRISKUAN dauden animalia edo landare
espezie bat babestu egiten da (ehiza debekatu).
 PAISAIA BERREGITU.
 BASOBERRITU: suteak, herri lanak... gertatuz landare espezie
berak landatu.
 MENDIAN ZABORRIK EZ BOTATZEA.
 PAPERA ETA PLASTIKOA AURREZTEA.