Spis treści

EFEKT 1 .................................................................................................................................................... 4
1. Przedstaw schemat prostego układu napędowego z przekładnią zębatą. Podaj zależności
opisujące zmiany momentu obrotowego, mocy i prędkości obrotowej w tym układzie. .................. 4
2. Przedstaw schematycznie udział różnych rodzajów przekładni w budowie maszyn. ................. 4
3. Budowa prostej przekładni obiegowej (szkic+opis) .................................................................... 5
4. Warianty pracy prostej przekładni obiegowej. ........................................................................... 5
5. Definicje przełożenia bazowego i sprawności bazowej prostej przekładni obiegowej. .............. 5
6. Klasyfikowanie przekładni obiegowych – klasyfikacja wg liczby kół centralnych. ...................... 6
7. Porównaj przekładnie obiegowe z przekładniami o osiach stałych. ........................................... 6
EFEKT 2 .................................................................................................................................................... 7
1. Rodzaje przekładni zębatych stosowanych w układach przeniesień napędu. Rodzaje kół
zębatych stosowanych w przekładniach. ............................................................................................ 7
2. Wymień i przedstaw na rysunku luzy w przekładni zębatej. ....................................................... 7
3. Sposób powstawania linii zęba śrubowego na walcu zasadniczym ............................................ 8
4. Rodzaje przekrojów w kołach o zębach śrubowych – opis+rysunek. .......................................... 8
EFEKT 3 .................................................................................................................................................... 9
1. Co to jest ewolwenta. Podaj geometryczne zależności ewolwenty w układzie współrzędnych
prostokątnych oraz w układzie współrzędnych biegunowych (+rysunek). ......................................... 9
2. Warunek uniknięcia podcinania stopy zęba podczas obróbki. Minimalna wartość
współczynnika korekcji dla uniknięcia podcinania stopy zęba. ......................................................... 10
3. Czołowy i poskokowy oraz całkowity wskaźnik zazębienia. Rysunek przedstawiający odcinek
przyporu. ........................................................................................................................................... 11
4. Zależności pomiędzy kątami pochylenia linii zęba na różnych średnicach w kołach o zębach
śrubowych. ........................................................................................................................................ 13
5. Zależności pomiędzy podziałkami, modułami i średnicami w kołach o zębach śrubowych. .... 14
6. Zależności pomiędzy modułami, kątami zarysu oraz współczynnikami wysokości zęba, luzu
wierzchołkowego i korekcji w przekrojach normalnych i czołowych. ............................................... 15
7. Wyznaczanie sumy współczynników korekcji w kołach o zębach śrubowych. ......................... 16
8. Wyznaczanie rzeczywistej odległości w kołach o zębach śrubowych. ...................................... 16
9. Wymienić i porównać metody numeryczne, które można wykorzystać do wyznaczenia
naprężeń u podstawy zęba (+szkic). .................................................................................................. 17
10. Sposób wyznaczania naprężeń zastępczych u podstawy zęba w metodzie Millera. ............ 17
11. Metoda A obliczania wytrzymałości zęba na złamanie. ........................................................ 18
12. Metoda B obliczania wytrzymałości zęba na złamanie. ........................................................ 20

str. 1
 13. Dobór liczby zębów zębnika oraz koła. ................................................................................. 21
14. Dobór względnej szerokości zębnika, odległości osi oraz modułu przekładni
jednostopniowej................................................................................................................................ 22
EFEKT 4 .................................................................................................................................................. 23
1. Zalety i wady zarysu ewolwentowego....................................................................................... 23
2. Zalety i wady zarysu cykloidalnego. .......................................................................................... 23
3. Co to jest i do czego jest stosowana korekcja zazębienia. Definicja współczynnika korekcji.
Wpływ korekcji na kształt zęba i jego wytrzymałość. Zakres stosowania korekcji ujemnej. ............ 24
4. Rodzaje korekcji zazębienia, ich własności i zastosowanie. ...................................................... 25
5. Zależności opisujące najważniejsze średnice w kołach o zębach śrubowych. .......................... 27
6. Rozkład sił w zazębieniu kół śrubowych (rysunek i zależności opisujące poszczególne
składowe). ......................................................................................................................................... 28
7. Definicja obciążenia jednostkowego w przypadku obliczeń na złamanie oraz obliczeń na
naciski (wzór+opis). ........................................................................................................................... 29
8. Współczynnik przeciążeń zewnętrznych - definicja, wartości jakie może przyjmować i w jaki
sposób można go wyznaczyć. ............................................................................................................ 29
9. Przedstawić zmiany współczynnika nadwyżek dynamicznych w funkcji prędkości względnej
v/v0. ................................................................................................................................................... 30
10. Współczynnik przeciążeń wewnętrznych, przyczyny występowania przeciążeń
wewnętrznych. .................................................................................................................................. 30
11. Wymienić i krótko scharakteryzować współczynniki opisujące nierównomierny rozkład
obciążenia na szerokości koła. .......................................................................................................... 30
12. Metoda A wyznaczania momentu obliczeniowego, uwzględniającego zmienność momentu
obrotowego. ...................................................................................................................................... 31
13. Metoda B wyznaczania momentu obliczeniowego, uwzględniającego zmienność momentu
obrotowego. ...................................................................................................................................... 32
14. Zmiany sztywności wzdłuż odcinka przyporu dla jednej pary zębów oraz dla całego
zazębienia w przypadku kół o zębach prostych (wykres z opisem) .................................................. 33
15. . Zmiany wypadkowej sztywności zazębienia kół o zębach śrubowych w funkcji
poskokowego wskaźnika przyporu .................................................................................................... 35
16. Zależności opisujące współczynniki bezpieczeństwa na złamanie w przypadku zębnika i koła
(wzory+wyjaśnienie) .......................................................................................................................... 35
17. Podstawa teoretyczna obliczeń wytrzymałości na naciski (wzory Hertza+szkice). W jakich
punktach odcinka przyporu przeprowadzane są obliczenia na naciski (punkt dla zębnika, punkt dla
koła – uzasadnić dlaczego) . .............................................................................................................. 36
18. Wpływ oleju na wielkość i rozkład nacisków pomiędzy zębami. Wpływ prędkości na
wielkość i rozkład nacisków pomiędzy zębami. ................................................................................ 38

str. 2
 19. Zależności opisujące współczynniki bezpieczeństwa na naciski. Wymagane wartości
współczynników bezpieczeństwa na naciski i na złamanie (przedstawić ich granice, zależności). ... 39
20. Ogólne rozwiązanie problemu obliczeń wytrzymałościowych na złamanie zęba. ................ 40
EFEKT 5 .................................................................................................................................................. 40
1. Wymienić podstawowe parametry geometryczne koła o zębach prostych i zaznaczyć je
schematycznie na rysunku (średnice rzeczywiste, teoretyczne, podziałki, kąty, etc.). ..................... 40
2. Najważniejsze zależności pomiędzy podstawowymi parametrami geometrycznymi koła o
zębach prostych................................................................................................................................. 41
3. Definicja modułu w kole zębatym i jego zależność z podziałką. ............................................... 42
4. Przedstawić możliwe do zastosowania kryteria rozkładu przełożenia na stopnie w
wielostopniowej przekładni walcowej. ............................................................................................. 42
5. Warunek montażu przekładni obiegowej. ................................................................................ 42

str. 3
EFEKT 1

1. Przedstaw schemat prostego układu napędowego z przekładnią

zębatą. Podaj zależności opisujące zmiany momentu obrotowego,
mocy i prędkości obrotowej w tym układzie.

2. Przedstaw schematycznie udział różnych rodzajów przekładni w

budowie maszyn.

str. 4
 3. Budowa prostej przekładni obiegowej (szkic+opis)

Prosta przekładnia obiegowa składa się z następujących elementów:

- koła centralnego 1 osadzonego na wale 1
- koła centralnego 2 osadzonego na wale 2
- jarzma kół obiegowych osadzonego na wale h
- trzech kół obiegowych (satelitów) p, ułożyskowanych w jarzmie h i równomiernie
rozmieszczonych na obwodzie, sprzęgającym koło 1 z kołem 2.
Przekładania obiegowa wykonana jest ze stali utwardzonej, z wyjątkiem koła wewnętrznego
uzębionego, wykonanego ze stali ulepszanej cieplnie. Zwykle przekładnie wykonane są też ze
stali ulepszanej.

4. Warianty pracy prostej przekładni obiegowej.

 gdy jarzmo i wał h są nieruchome, czyli na stałe związane z obudową przekładni. Jest
zwykłą przekładnią trójdrożną z wewnętrznym zazębieniem. Cechuje się
współosiowością wałów, rozdziałem przepływu mocy i zwartą budową
 gdy jarzmo i wał są ruchome, czyli gdy osie kół obiegowych przemieszczają się razem
z jarzmem, przekładnia pracuje jako obiegowa bez względu na stan kół i wałów.
Przekładnia ta ma dwa stopnie swobody

5. Definicje przełożenia bazowego i sprawności bazowej prostej

przekładni obiegowej.
Przełożenie bazowe określające stosunek prędkości obrotowych wałów n1,n2 przy
nieruchomym jarzmie (nh=0)

 n1 
i 0   
 n2  nh  0
Sprawność bazowa będąca stosunkiem mocy wyjściowej N2 ze znakiem ujemnym do mocy
wejściowej N lub wartością bezwzględnej tego stosunku przy nieruchomym jarzmie (nh=0)

str. 5
   N2  N2

 0  13   
 
 N 1  nh  0 N 1 nh  0
Bardzo istotną cechą przekładni obiegowych jest znak i0, określający kierunek obrotów kół
centralnych w przypadku nieruchomego jarzma (nh=0).Jeżeli kierunki obrotów obu kół
centralnych są jednakowe, to przełożenie bazowe jest dodatnie (i0>0), natomiast gdy
kierunki są przeciwne, przełożenie bazowe jest ujemne (i0<0).

6. Klasyfikowanie przekładni obiegowych – klasyfikacja wg liczby kół

centralnych.
 przekładnia 2K-H- dwa wały połączone są z kołami centralnymi, trzeci wał z jarzmem
 3K- wszystkie trzy wały połączone z kołami centralnymi, - przekładnia sprzężona
 K-H-V-zastosowany wał przegubowy dla wyprowadzenia momentu obrotowego
 c-I-jeden stopień swobody dzięki dodatkowemu sprzężeniu między dwoma wałami

7. Porównaj przekładnie obiegowe z przekładniami o osiach stałych.

str. 6
EFEKT 2

1. Rodzaje przekładni zębatych stosowanych w układach przeniesień

napędu. Rodzaje kół zębatych stosowanych w przekładniach.
W zależności od wzajemnego położenia kół rozróżniamy przekładnie:
 równoległe (przekładnia walcowa)
 kątowe (przekładnia stożkowa)
 wichrowate (przekładnia ślimakowa)
Koła zębate dzielimy na:
 walcowe: o zębach:skośnych ,prostych ,daszkowych
 stożkowe: O zębach: prostych ,łukowych
Uzębienie może być wewnętrzne lub zewnętrzne

2. Wymień i przedstaw na rysunku luzy w przekładni zębatej.

str. 7
 3. Sposób powstawania linii zęba śrubowego na walcu zasadniczym

4. Rodzaje przekrojów w kołach o zębach śrubowych – opis+rysunek.

str. 8
EFEKT 3
1. Co to jest ewolwenta. Podaj geometryczne zależności ewolwenty w
układzie współrzędnych prostokątnych oraz w układzie
współrzędnych biegunowych (+rysunek).
W geometrii Ewolwentą nazywa się każdą krzywą zakreśloną przez punkt leżą czy na prostej toczącej
się bez poślizgu po dowolnej krzywej zwanej ewolutą.

Z rysunku a, b wynikają zależności między parametrami okręgu zasadniczego i ewolwentą. Długość

tworzącej ANA (rys.a) jest równa łukowi okręgu zasadniczego ZNA opartego na kącie środkowym ωY.
 y  tg y   y  inv y
rb
ry 
cos  y
Te dwa równania wyznaczają ewolwentę we współrzędnych biegunowych.

str. 9
 2. Warunek uniknięcia podcinania stopy zęba podczas obróbki.
Minimalna wartość współczynnika korekcji dla uniknięcia podcinania
stopy zęba.

Podczas nacinania zębów nożem zębatkowym według metody obwiedniowej może nastąpić
zjawisko podcinania stopy zęba koła przez zęby narzędzia. Przy dużej liczbie zębów w kole
przejście ewolwenty w okolicy okręgu zasadniczego w krzywą ograniczającą stopę zęba
następuje w miejscu, gdzie styczne do obu krzywych wzajemnie się pokrywają. Przy małej
liczbie zębów w kole część ewolwenty powyżej okręgu zasadniczego zostanie ścięta.
W przypadku gdy nóż zębatkowy nie ma zaokrąglonych naroży oraz gdy nie zastosowano
korekcji warunkiem koniecznym i dostatecznym uniknięcia podcinania stopy zęba jest
spełnienie zależności:

hao  r  rb  cos 
wzór na graniczną liczbę zębów, by uniknąć podcinania stopy zęba:
2  hao
z gr 
1  cos 2   m
W przypadku korekcji naroża zębatki:
2  [hao  xm  ro  (1  sin  )]
z gr 
m  sin 2 

By uniknąć podcinania stopy zęba należy przyjmować liczbę zębów:

α 15° 20° 25°
zgr 30 17 11
zgr' 25 14 9
Dodatnie odsunięcie narzędzia (korekcja dodatnia) w zazębieniu zewnętrznym w kierunku
promieniowym o wielkość +xm umożliwia wykonanie koła o małej liczbie zębów bez
podcinania stopy zęba,
Dla uniknięcia podcinania zęba współczynnik przesunięcia zarysu:
17  z
x 
min
17
/dla 0=20 , ha0=1/
o

str. 10
Warunki geometryczne podcinania stopy zęba: a) kształt zęba przy z=10,b) zależności
geometryczne

3. Czołowy i poskokowy oraz całkowity wskaźnik zazębienia. Rysunek

przedstawiający odcinek przyporu.

str. 11
str. 12
 4. Zależności pomiędzy kątami pochylenia linii zęba na różnych
średnicach w kołach o zębach śrubowych.

str. 13
 5. Zależności pomiędzy podziałkami, modułami i średnicami w kołach o
zębach śrubowych.

str. 14
 6. Zależności pomiędzy modułami, kątami zarysu oraz współczynnikami
wysokości zęba, luzu wierzchołkowego i korekcji w przekrojach
normalnych i czołowych.

str. 15
 7. Wyznaczanie sumy współczynników korekcji w kołach o zębach
śrubowych.

8. Wyznaczanie rzeczywistej odległości w kołach o zębach śrubowych.

str. 16
 9. Wymienić i porównać metody numeryczne, które można wykorzystać
do wyznaczenia naprężeń u podstawy zęba (+szkic).

10. Sposób wyznaczania naprężeń zastępczych u podstawy zęba w

metodzie Millera.

str. 17
 11. Metoda A obliczania wytrzymałości zęba na złamanie.

str. 18
str. 19
 12. Metoda B obliczania wytrzymałości zęba na złamanie.

str. 20
 13. Dobór liczby zębów zębnika oraz koła.

str. 21
 14. Dobór względnej szerokości zębnika, odległości osi oraz
modułu przekładni jednostopniowej.

str. 22
EFEKT 4

1. Zalety i wady zarysu ewolwentowego

Zalety:

 nieczułe na zmianę odległości pomiędzy osiami kół współpracujących

 zęby kół można wykonać przy pomocy noża zębatkowego, który daje się łatwo i
dokładnie wykonać,
 może być wykonany metodą obwiedniową, która jest tanią i dokładną metodą
wykonania zębów kół,
 koła o różnej ilości zębów i tym samym module można obrabiać tymi samymi
narzędziami zmiany odległości osi kół nie wpływają na stałość przełożenia,
 kierunek działania siły między zębnej jest stały,
 przy pomocy tego samego narzędzia można wykonać zęby korygowane.

Wady:

 wysokie naciski pomiędzy zębami, wynikające z tego, że zęby stykają się

wypukłościami.
 wysoka sprawność, ale niższa niż w zarysie cykloidalnym
 znaczne poślizgi na powierzchni zębów (niższa sprawność)

2. Zalety i wady zarysu cykloidalnego.

Zaleta:
 możliwość wykonania kół o bardzo małej liczbie zębów – minimum 2 zęby
 lepsze warunki współpracy zębów i rozkład nacisków niż przy ewolwentowym
(koło napędzające zaczyna współpracę od stopy w kierunku wierzchołka,
napędzane odwrotnie)
 geometria zazębienia zapewnia duże pole powierzchni styku z czego wynikają niskie
naciski powierzchniowe, małe poślizgi międzyzębne a w związku z tym małe zużycie i
wysoką sprawność

Wady:
 niedopuszczalna zmiana odległości między osiami,
 nie można stosować obróbki obwiedniowej (znacznie tańszej i szybszej)
 skomplikowana obróbka kształtowymi narzędziami które nie gwarantują wysokiej
dokładności
 specyfika zarysu sprawia, że siła międzyzębna zmienia swoją wartość w czasie co
wywołuje drgania,
 kształt zarysu zależy od średnicy koła.

str. 23
 3. Co to jest i do czego jest stosowana korekcja zazębienia. Definicja
współczynnika korekcji. Wpływ korekcji na kształt zęba i jego
wytrzymałość. Zakres stosowania korekcji ujemnej.

str. 24
 4. Rodzaje korekcji zazębienia, ich własności i zastosowanie.

str. 25
str. 26
 5. Zależności opisujące najważniejsze średnice w kołach o zębach
śrubowych.

str. 27
 6. Rozkład sił w zazębieniu kół śrubowych (rysunek i zależności
opisujące poszczególne składowe).

str. 28
 7. Definicja obciążenia jednostkowego w przypadku obliczeń na
złamanie oraz obliczeń na naciski (wzór+opis).

8. Współczynnik przeciążeń zewnętrznych - definicja, wartości jakie

może przyjmować i w jaki sposób można go wyznaczyć.

str. 29
 9. Przedstawić zmiany współczynnika nadwyżek dynamicznych w
funkcji prędkości względnej v/v0.

10. Współczynnik przeciążeń wewnętrznych, przyczyny

występowania przeciążeń wewnętrznych.
Przyczyny powstawania drgań, czyli wymuszenia mogą pochodzić ze źródeł zewnętrznych (od silnika,
maszyny roboczej), a także ze źródeł wewnętrznych. Źródła wewnętrzne mają wyższą częstotliwość
pobudzania – mają wielkie znaczenie w dynamice przekładni. Przekładnie przeznaczone do
przenoszenia momentu obrotowego – pod działaniem sił elementy przekładni ulegają
odkształceniom (zęby ulegają ugięciom i spłaszczeniom).

Przekładnie zębate o przeznaczeniu często kinematycznym charakteryzują się brakiem odkształceń

sprężystych więc rozpatrujemy z punktu widzenia geometrii i kinematyki. Zarys musi być tak dobrany
by zapewnić stałość przełożenia. Przyczyną drgań są błędy kinematyczne. Pod działaniem sił zęby
ulegają ugięciom i spłaszczeniom.

11. Wymienić i krótko scharakteryzować współczynniki opisujące

nierównomierny rozkład obciążenia na szerokości koła.
Kr-wadliwa obróbka mechaniczna prowadzi do powstania odchyłek mających wpływ na ślad
przylegania: nierównoległość osi, wichrowatość osi i błąd kierunku linii zęba. Skutkiem tego
zęby nie stykają się ze sobą na całej szerokości koła, ale z jednej tylko strony.
Kr0- koła wykazujące prawidłowy ślad przylegania zębów podczas technicznego odbioru bez
obciążenia, wykazują w okresie normalnej pracy ślad nieprawidłowy, również najczęściej

str. 30
jednostronny. Wynika to z wpływu odkształceń głownie wałów i korpusów kół powstałych
pod działaniem przenoszonego obciążenia.
Ks- wspływ skośnego położenia zębów na nierównomierność rozkładu, którego wartość w
przypadku zębów prostych wynosi 1.

12. Metoda A wyznaczania momentu obliczeniowego,

uwzględniającego zmienność momentu obrotowego.

str. 31
 13. Metoda B wyznaczania momentu obliczeniowego,
uwzględniającego zmienność momentu obrotowego.

str. 32
 14. Zmiany sztywności wzdłuż odcinka przyporu dla jednej pary
zębów oraz dla całego zazębienia w przypadku kół o zębach prostych
(wykres z opisem)

str. 33
str. 34
 15. . Zmiany wypadkowej sztywności zazębienia kół o zębach
śrubowych w funkcji poskokowego wskaźnika przyporu

16. Zależności opisujące współczynniki bezpieczeństwa na

złamanie w przypadku zębnika i koła (wzory+wyjaśnienie)

str. 35
 17. Podstawa teoretyczna obliczeń wytrzymałości na naciski
(wzory Hertza+szkice). W jakich punktach odcinka przyporu
przeprowadzane są obliczenia na naciski (punkt dla zębnika, punkt
dla koła – uzasadnić dlaczego) .

str. 36
str. 37
 18. Wpływ oleju na wielkość i rozkład nacisków pomiędzy zębami.
Wpływ prędkości na wielkość i rozkład nacisków pomiędzy zębami.
Dostający się olej między zęby spełnia zadania:
-obniża współczynnik tarcia między zębami
-chłodzi powierzchnie robocze zębów
-zmienia na sposób istotny rozkład rzeczywistych nacisków, które w przypadku
chropowatych powierzchni znacznie różnią się od wielkości wyliczonych za pomocą
teoretycznych wzorów.
-rola destruktywna: wciskając się w drobne szczeliny wywołuje ich rozsadzenie
Wpływ prędkości;

Fz-Siła wywołująca nacisk koła czynnego na koło bierne, działająca w punkcie przyporu i
normalną do
powierzchni styku zębów.
F- Siła obwodowa, stanowiąca podstawę do obliczeń i jest wyznaczana z przenoszonego
momentu
obrotowego. Pod jej działaniem występuje zginanie zęba u jego podstawy. Przyjmuje się
umowny przekrój
niebezpieczny zęba, ponieważ przekrój zęba jest zmienny.

Gdzie d- średnica podziałowa

Ramieniem momentu zginającego jest odcinek hf, zaś przekrojem niebezpiecznym –
prostokąt o
Wymiarach s i b (gdzie: -s wymiar zęba u podstawy, b- szerokość wieńca)
W przekładni podczas pracy występują jeszcze nadwyżki dynamiczne,
czyli charakterystyczne czynniki wpływające na pracę przekładni. Uwzględnić należy
również przeciążenia, czyli chwilowe wzrosty obciążeń przekładni, wynikające z charakteru
pracy maszyny
roboczej. Przeciążenia występują m.in. przy uruchamianiu i hamowaniu silnika.

str. 38
 19. Zależności opisujące współczynniki bezpieczeństwa na naciski.
Wymagane wartości współczynników bezpieczeństwa na naciski i na
złamanie (przedstawić ich granice, zależności).
a) dla małego koła można wprowadzić jeden współczynnik Ye1 = q1yk1
Z z1 y m
X z1   X zwym
Qz1 K p K d K rw K s q 2 q1 y k1 y p1

b) dla dużego koła można wprowadzić jeden współczynnik Ye2 = q2yk2

Z z 2 ym
X z2   X zwym
Qz1 K p K d K rw K s q 2 q 2 y k 2 y p 2

Współczynnik bezpieczeństwa na naciski:

W punkcie tocznym C zachodzą następujące zależności:

1 = 0,5dw1sinw

2 = 0,5dw2sinw

Maksymalny nacisk w punkcie tocznym C:

y E  0,35E

1
yC 
sin  w cos  w

Wartość średniego nacisku w punkcie C:

k C = y C QU

X Z 1 Z Z 1 y y 1 u 1
   1  
X p1 kZa yh z1q q1 yk1 y p1 u
Dla zębów prostych w przeciętnych warunkach wykonania:

X z1 Z z1 y u 1
  1 
X p1 k z1 z1q q1 u

str. 39
Stosunek współczynników bezpieczeństwa zależy od:
 Właściwości mechanicznych materiału wyrażających się stosunkiem wytrzymałości
zmęczeniowej na złamanie do wytrzymałości na naciski Zz1: kz1
 Liczby zębów z1 od której zależą współczynniki ujęte w drugi człon równania
 Przełożenia u

20. Ogólne rozwiązanie problemu obliczeń wytrzymałościowych na

złamanie zęba.

Najogólniej: wyznaczenie skutecznej wartości naprężeń np. za pomocą wzoru

i przeprowadzenie pozostałych obliczeń klasycznymi metodami wytrzymałości

zmęczeniowej, wymagającymi między innymi znajomości wytrzymałości zmęczeniowej
materiału przy zginaniu jednostronnym (gdy zęby są jednostronnie zginane) albo
wytrzymałości zmęczeniowej materiału przy zginaniu obustronnym (gdy zęby są obustronnie
zginane), jak to ma miejsce w przypadku kół pośredniczących.

EFEKT 5
1. Wymienić podstawowe parametry geometryczne koła o zębach
prostych i zaznaczyć je schematycznie na rysunku (średnice
rzeczywiste, teoretyczne, podziałki, kąty, etc.).

str. 40
h – wysokość zęba - suma wysokości głowy i stopy zęba
ha– wysokość głowy zęba
hf– wysokość stopy zęba
c – luz wierzchołkowy - zwykle 0,2 modułu
s – łukowa grubość zęba na średnicy podziałowej
e – łukowa wielkość wrębu na średnicy podziałowej

2. Najważniejsze zależności pomiędzy podstawowymi parametrami

geometrycznymi koła o zębach prostych
𝑝 = 𝑠 + 𝑒, gdzie: p – podziałka zęba, s to łukowa grubość zęba na średnicy podziałowej i e
łukowa wielkość wrębu na średnicy podziałowej.
𝑝
𝑑 = 𝑧 ∗ 𝜋, gdzie: d – średnica podziałowa koła zębatego, p – podziałka zęba,

ℎ = 2 ∗ 𝑦 ∗ 𝑚 + 𝑐, gdzie h – całkowita wysokość zęba, y – współczynnik wysokości zęba, c –

luz wierzchołkowy: który wynosi 0.1*m do 0.3*m w zależności od okoliczności

współczynnikiem charakteryzują się zęby normalne stosowane w większości

przekładni zębatych
współczynnikiem charakteryzują się zęby niskie stosuje się w przekładniach zębatych
stożkowych o zębach łukowych, w których koło małe ma niewielką liczbę zębów (od 5 do 10),
w przekładniach ślimakowych, w sprzęgłach zębatych, w ewolwentowych połączeniach
wielowpustowych
współczynnikiem charakteryzują się zęby wysokie stosowane w pompach zębatych .

,gdzie: – wysokość głowy zęba, – wysokość stopy zęba

str. 41
 3. Definicja modułu w kole zębatym i jego zależność z podziałką.
m -parametr charakteryzujący wielkość zębów koła zębatego [mm]. Moduły kół
współpracujących muszą być takie same.
m= p/π
Moduł zęba jest to iloraz podziałki koła zębatego przez pi. Moduł zęba jest wielkością
znormalizowaną przez Polską Normę PN/M-88502.

4. Przedstawić możliwe do zastosowania kryteria rozkładu przełożenia

na stopnie w wielostopniowej przekładni walcowej.
Konstruktor określa optymalną liczbę stopni oraz optymalny rozkład przełożenia na
poszczególne stopnie. Najczęściej stawiane są dodatkowe warunki umożliwiające dokonania
wyboru najlepszego rozwiązania:
- Całkowity koszt produkcji przekładni powinien być możliwie mały,
- Całkowita masa przekładni, a zwłaszcza elementów wirujących powinna być możliwie mała,
- Całkowity moment bezwładności elementów wirujących powinien być jak najmniejszy,
- Duże koła poszczególnych stopni powinny mieć w przybliżeniu równe średnice, aby
jednakowo zanurzały się w oleju,
- Całkowita długość przekładni lub długość zajęta przez elementy wirujące powinna być
mała.

5. Warunek montażu przekładni obiegowej.

Warunkiem montażu kół przy założeniu równomiernego rozmieszczenia kół obiegowych na
obwodzie jest spełnienie następującego równania:
|𝑧1 | + |𝑧2 | = 𝑘𝑝
gdzie k jest dowolną liczbą całkowitą.
Oznacza to, że warunek montażu jest zrealizowany, gdy suma bezwzględnych wartości liczb
zębów kół centralnych przekładni jest bez reszty podzielna przez liczbę kół obiegowych.
Zazwyczaj przystępując do obliczeń zakłada się wstępnie następujące wartości:
- liczbę kół obiegowych p,
- liczbę zębów w kole centralnym z1
- pożądaną wartość przełożenia bazowego i0; w omawianym przykładzie jest to wartość
ujemna.
Dla tych założeń został opracowany algorytm i program wyznaczania liczby zębów kół prostej
przekładni obiegowej uwzględniający rozpatrywane poprzednio wymagania.

str. 42