PAMUKKALE ÜNİVERSİTESİ

Mühendislik Fakültesi

Elektrik-Elektronik Mühendisliği Bölümü

BÖLÜM 2: ÜÇ FAZLI TRANSFORMATÖR DENEYLERİ

HAZIRLIK BİLGİLERİ
Bu deneyde amaç üç fazlı transformatör sargılarının bağlama gruplarını incelemektir.
Deney 1’ de konu edilen genel bilgi, boşta çalışma, kısa devre çalışma ve yüklü çalışma teorileri
ile deneylerin yapılış biçimleri üç fazlı transformatör deneyleri içinde geçerlidir. Genel
açıklamalar dahilinde bu konulara değinilmeyecektir. Üç fazlı transformatörler genellikle üç
tane bir fazlı transformatör veya ortak manyetik yapı üzerine üç fazlı sargılar koyularak
oluşturulurlar. Primer ve sekonder sargılar değişik şekillerde bağlanabilir.
Şekil 2.1’ de sargıların şekilleri gösterilmiştir. Bunlar;
✓ Yıldız ( Y )
✓ Üçgen (Δ )
✓ Zik-zak (Z )

olup, oluşturulabilecek bağlantılar;

Y Y Yıldız/Yıldız Bağlantı

∆ ∆ Üçgen/Üçgen Bağlantı

∆ Y Üçgen/Yıldız Bağlantı

Y ∆ Yıldız/Üçgen Bağlantı

Y Z Yıldız/zikzak Bağlantı

olup, Z tipi sargı bağlantısı yüksek gerilim tarafında uygulanmaz.

EEEN 390 – ELEKTRİK MAKİNALARI UYGULAMA DERSİ |Sayfa |1

Yıldız Bağlantı:

Şekil 2.1 Yıldız bağlantıda akım ve gerilim ilişkileri

Dengeli yükte,

𝐼𝑅 = 𝐼𝑆 = 𝐼𝑇 = 𝐼 𝑈𝑅 = 𝑈𝑆 = 𝑈𝑇 (2.1)

𝑈𝑅𝑆 = √3. 𝑈𝑅 = 𝑈 𝑆 = 3. 𝑈𝑅 . 𝐼𝑅 (2.2)

𝑆 = √3. 𝑈𝑅𝑆 . 𝐼𝑅 = √3. 𝑈. 𝐼 (2.3)

Üçgen Bağlantı:

Şekil 2.2 Üçgen bağlantıda akım ve gerilim ilişkileri

Dengeli yükte,

𝑈𝑅𝑆 = 𝑈𝑆𝑇 = 𝑈𝑇𝑅 = 𝑈 𝐼𝑇𝑅 = 𝐼𝑅𝑆 = 𝐼𝑆𝑇 (2.4)

𝐼𝑅 = 𝐼𝑆 = 𝐼𝑇 = √3. 𝐼𝑅𝑆 = 𝐼 (2.5)

𝑆 = 3. 𝑈𝑅𝑆 . 𝐼𝑅𝑆 = √3. 𝑈𝑅𝑆 . 𝐼𝑅 = √3. 𝑈. 𝐼 (2.6)

EEEN 390 – ELEKTRİK MAKİNALARI UYGULAMA DERSİ |Sayfa |2

Zig-Zag Bağlantı:

400V/ 3

400 V
3
400 V

Şekil 2.3 Zig-Zag bağlantı

Y-Y Bağlantısı mıknatıslanma akımı ve indüklenen gerilim harmonikleri yüzünden az kullanılır.
∆ - ∆ Bağlantısının amacı yedeklemeli çalışmayı temin edebilmesidir. Bir taraf bakıma
alındığında, geriye kalan kısım toplam gücün %58’ ini verebilir. Bu sistem açık yıldız veya V-
bağlantısı olarak anılır.
∆ - Y Bağlantısı gerilimi yükseltmek için kullanılır (generatör çıkışında).
Y- ∆ Bağlantısı yüksek gerilimi alçak gerilime dönüştürmek için kullanılır. Yüksek gerilim
sargılarının ortak noktası genelde topraklanır.
Bağlama Grupları: Yıldız-Yıldız bağlantısı

Üçgen-Üçgen bağlantısı

EEEN 390 – ELEKTRİK MAKİNALARI UYGULAMA DERSİ |Sayfa |3

Üçgen-Yıldız bağlantısı

DENEYİN ADI : Üç Fazlı Transformatör Boş Çalışma Deneyi (∆ - ∆)

Deney Bağlantı Şeması

Şekil 2.4 Üç fazlı transformatör boş çalışma bağlantı şeması

EEEN 390 – ELEKTRİK MAKİNALARI UYGULAMA DERSİ |Sayfa |4

 DENEYİN ADI: 3 Fazlı Transformatörün Boş Çalışma Deneyi

DENEY SETİ BAĞLANTI ŞEMASI:

1. SETTEN GELEN KABLOLAR

3 FAZ GİRİŞ
L N
L1 L2 L3 N

SİGORTA GRUBU

3 FAZ AYARLI KAYNAK

L1
H IZLI

ACİL DUR
VA
YAVA Ş Va r
PF W
L2 F1 F2 F3 F4 A

L3 Ω
BAŞLA DUR
V
M CP M U39A
N DC Z ero 1Φ/ 3Φ
HO LD *
M AX/M IN Hz ΔRE L

IL1 V1 PEAK
Inrush T HD

IL2 V2 POWE R HO LD

AMPERMETRE AMPERMETRE
F205 2M 200 M 2
AC-DC TRMS CLAMP METER 200 K 20
Ω

V3
20K 200 V~
+
IL3 COM
200
2K 750

1000

200

F 2μ 20

ENERJİ ANALİZÖRÜ N 20μ 2 V

MODÜLÜ
200 μ 200 m

+ - + - 2m
hFE
N PN
20m 200 μ
200 m 20m
10 200 m A~
A 10
PNP

A COM

μAm A VΩ

10A M AX CAT II 600 V

M AX 10sec CAT I 1000V
E ACH 15mi n 200 mA MA X 1000V M AX
UN FU SE D FU SE D
+ - + -
VOLTMETRE VOLTMETRE

3x220V/ 3x(0-55-110-220) TRANSFORMATÖR MODÜLÜ

0 220 0 220 0 220

0 55 110 220 0 55 110 220 0 55 110 220

DENEYİN YAPILIŞI
1. İki enerji panosu arasında 3 faz bağlantısını yapısınız. Kablolar set üzerinde mevcuttur.
2. Transformatörü ∆ - ∆ olarak bağlayınız.
3. 3 fazlı ayarlı kaynak ile enerji analizörü arasındaki bağlantıyı yapınız. Enerji analizörünün
gerilim girişlerinin bağlantısını yapınız.
4. Enerji analizörü ile transformatörün primer arasındaki bağlatıyı yapınız.
5. Transformatörün primer tarafındaki bir faz akım ve gerilim değerlerini ölçmek üzere
penswattmetre bağlayınız.
6. Sekonder gerilimi ölçmek üzere multimetre bağlantısını yapınız.
7. Devreyi enerjilendirerek, transformatörün girişine faz-faz arası 150V, 220V, 270V ve
320V gerilim uygulayıp sırasıyla değişkenleri not ediniz.
8. Devrenin gerilimini düşürerek, enerjisini kesiniz.

EEEN 390 – ELEKTRİK MAKİNALARI UYGULAMA DERSİ |Sayfa |5

V1LL I1L P1L CosQ V2LL

150

220

270

320

EEEN 390 – ELEKTRİK MAKİNALARI UYGULAMA DERSİ |Sayfa |6