Toplotni proračun motora SUS | Nemanja Paprica

UNIVERZITET U BANJOJLUCI
MAŠINSKI FAKULTET BANJA LUKA
_________________________________________________________

Katedra za motore i vozila

Predmet: Motori SUS - osnove

TOPLOTNI PRORAČUN
MOTORA SUS

Student: Nemanja Paprica Profesor: dr Snežana Petković

Broj indeksa: 9406 Asistent: mr Željko Đurić

Datum:_______________
 Toplotni proračun motora SUS | Nemanja Paprica
__________________________________________________________________________________

Sadržaj
1. Teorijski potrebna količina vazduha za potpuno sagorijevanje 1 kg goriva: ................................... 3
2. Stvarna količina vazduha koja učestvuje u sagorijevanju 1 kg goriva: ............................................ 3
3. Ukupna količina svježe smješe (gorivo + vazduh): .......................................................................... 3
4. Količina pojedinih sastojaka u produktima sagorijevanja i njihova ukupna veličina: ..................... 4 | 1
4.1. Količina pojedinih sastojaka: ................................................................................................... 4
4.2. Ukupna količina produkata sagorijevanja: .............................................................................. 4
4.3. Priraštaj mase pri sagorijevanju: ............................................................................................. 4
4.4. Teorijski koeficijent molekularne promjene ........................................................................... 4
5. Parametri procesa usisavanja:......................................................................................................... 4
5.1. Usvojeni podaci: ...................................................................................................................... 4
5.2. Gustina vazduha na ulazu u motor:......................................................................................... 5
5.3. Pritisak na ulazu u cilindar motora: ......................................................................................... 5
5.4. Koeficijent zaostalih gasova: ................................................................................................... 5
5.5. Temperatura vazduha na kraju procesa usisavanja: ............................................................... 5
5.6. Stepen punjenja motora:......................................................................................................... 5
6. Parametri procesa sabijanja: ........................................................................................................... 5
6.1. Eksponent politrope sabijanja: ................................................................................................ 5
6.2. Pritisak na kraju sabijanja: ....................................................................................................... 6
6.3. Temperatura na kraju sabijanja: ............................................................................................. 6
7. Parametri na kraju procesa sagorijevanja: ...................................................................................... 6
7.1. Stvarni koeficijent molekularne promjene: ............................................................................. 6
7.2. Neoslobođenja toplota usljed nepotpunog sagorijevanja: ..................................................... 6
7.3. Jednačina sagorijevanja: .......................................................................................................... 6
7.3.1. Koeficijent sagorijevanja: ................................................................................................ 6
7.3.2. Unutrašnja energija svježe radne materije na kraju procesa sagorijevanja: .................. 6
7.3.3. Unutrašnja energija produkata sagorijevanja na kraju procesa sabijanja: ..................... 7
7.4. Pritisak na kraju sagorijevanja: ................................................................................................ 8
7.5. Maksimalan pritiak ciklusa uzimajući u obzir zaobljenje dijagrama: ...................................... 8
8. Parametri procesa širenja: .............................................................................................................. 8
8.1. Eksponent politrope širenja: ................................................................................................... 8
8.2. Pritisak na kraju širenja: .......................................................................................................... 9
8.3. Temperatura na kraju procesa širenja: ................................................................................... 9
9. Pokazatelji rada motora: ................................................................................................................. 9
9.1. Srednji indikatorski pritisak: .................................................................................................... 9

__________________________________________________________________________________
Mašinski fakultet Banja Luka – Katedra za motore i vozila
 Toplotni proračun motora SUS | Nemanja Paprica
__________________________________________________________________________________
9.2. Stvarni srednji indikatorski pritisak: ........................................................................................ 9
9.3. Pritisak mehaničkih gubitaka:.................................................................................................. 9
9.4. Srednji efektivni pritisak ciklusa: ............................................................................................. 9
9.5. Mehanički stepen iskorištenja: ................................................................................................ 9
9.6. Specifična indikatorska potrošnja goriva: ............................................................................. 10 | 2
9.7. Specifična efektivna potrošnja goriva: .................................................................................. 10
9.8. Indikatorski stepen iskorištenja:............................................................................................ 10
9.9. Efektivni stepen iskorištenja: ................................................................................................ 10
9.10. Časovna potrošnja goriva: ................................................................................................. 10
10. Osnovne dimenzije motora: ...................................................................................................... 10
11. Crtanje indikatorskog dijagrama: .............................................................................................. 11
11.1. Briksova tačka: ................................................................................................................... 11
12. Literatura: .................................................................................................................................. 13

__________________________________________________________________________________
Mašinski fakultet Banja Luka – Katedra za motore i vozila
 Toplotni proračun motora SUS | Nemanja Paprica
__________________________________________________________________________________

1. Teorijski potrebna količina vazduha za potpuno sagorijevanje 1 kg

goriva:
Maseni odnos:
|3
1 8 1 8
𝐿0 = ( 𝐶 + 8𝐻 − 𝑂) = ( ∙ 0,855 + 8 ∙ 0,145 − 0)
0,2318 3 0,2318 3
𝑘𝑔 𝑔𝑜𝑟𝑖𝑣𝑎
= 14,84
𝑘𝑔 𝑣𝑎𝑧𝑑𝑢ℎ𝑎

Zapreminski odnos:

1 𝐶 𝐻 𝑂 1 0,855 0,145 0 𝑘𝑚𝑜𝑙 𝑔𝑜𝑟𝑖𝑣𝑎

𝐿0 = ( + − )= ( + − ) = 0,512
0,2099 12 4 32 0,2099 12 4 32 𝑘𝑔 𝑔𝑜𝑟𝑖𝑣𝑎

2. Stvarna količina vazduha koja učestvuje u sagorijevanju 1 kg goriva:

Maseni odnos:
𝑘𝑔 𝑔𝑜𝑟𝑖𝑣𝑎
𝐿 = 𝐿0 ∙ 𝜆 = 0,95 ∙ 14,84 = 14,089
𝑘𝑔 𝑣𝑎𝑧𝑑𝑢ℎ𝑎
Zapreminski odnos:

𝑘𝑚𝑜𝑙 𝑔𝑜𝑟𝑖𝑣𝑎
𝐿 = 𝐿0 ∙ 𝜆 = 0,95 ∙ 0,512 = 0,486
𝑘𝑔 𝑣𝑎𝑧𝑑𝑢ℎ𝑎

3. Ukupna količina svježe smješe (gorivo + vazduh):

Maseni odnos:
𝑘𝑔 𝑔𝑜𝑟𝑖𝑣𝑎
𝐺𝑠 = 1 + 𝐿 = 1 + 14,089 = 15,089
𝑘𝑔 𝑣𝑎𝑧𝑑𝑢ℎ𝑎
Zapreminski odnos:

1 1 𝑘𝑚𝑜𝑙 𝑔𝑜𝑟𝑖𝑣𝑎
𝑀𝑠 = +𝐿 = + 0,486 = 0,4948
𝑀𝑔 114 𝑘𝑔 𝑣𝑎𝑧𝑑𝑢ℎ𝑎
𝑘𝑔
𝑀𝑔 = (110 ÷ 120) − 𝑚𝑜𝑙𝑎𝑟𝑛𝑎 𝑚𝑎𝑠𝑎 𝑏𝑒𝑛𝑧𝑖𝑛𝑎
𝑘𝑚𝑜𝑙

Usvajamo: 𝑀𝑔 = 114 𝑘𝑔⁄𝑘𝑚𝑜𝑙

__________________________________________________________________________________
Mašinski fakultet Banja Luka – Katedra za motore i vozila
 Toplotni proračun motora SUS | Nemanja Paprica
__________________________________________________________________________________

4. Količina pojedinih sastojaka u produktima sagorijevanja i njihova

ukupna veličina:
𝐻 0,145 𝑀𝐻2
= = 0,17 ⇒ 𝑘 = = 0,45
𝐶 0,855 𝑀𝐶𝑂
|4

4.1. Količina pojedinih sastojaka:

𝑘𝑚𝑜𝑙 𝑁2
𝑀𝑁2 = 0,79 ∙ 𝜆 ∙ 𝐿0 = 0,79 ∙ 0,95 ∙ 0,512 = 0,3843
𝑘𝑔 𝑣𝑎𝑧𝑑𝑢ℎ𝑎
1−𝜆 1 − 0,95 𝑘𝑚𝑜𝑙 𝐶𝑂
𝑀𝐶𝑂 = 0,42 𝐿0 = 0,42 0,512 = 0,00746
1+𝑘 1 + 0,45 𝑘𝑔 𝑣𝑎𝑧𝑑𝑢ℎ𝑎
𝑘𝑚𝑜𝑙 𝐻2
𝑀𝐻2 = 𝑘 ∙ 𝑀𝐶𝑂 = 0,45 ∙ 0,00746 = 0,00336
𝑘𝑔 𝑣𝑎𝑧𝑑𝑢ℎ𝑎
𝐶 0,855 𝑘𝑚𝑜𝑙 𝐶𝑂2
𝑀𝐶𝑂2 = − 𝑀𝐶𝑂 = − 0,00746 = 0,0638
12 12 𝑘𝑔 𝑣𝑎𝑧𝑑𝑢ℎ𝑎
𝐻 0,145 𝑘𝑚𝑜𝑙 𝐻2 𝑂
𝑀𝐻2 𝑂 = − 𝑀𝐻2 = − 0,00336 = 0,0691
2 2 𝑘𝑔 𝑣𝑎𝑧𝑑𝑢ℎ𝑎

4.2. Ukupna količina produkata sagorijevanja:

𝑘𝑚𝑜𝑙 𝑝𝑟𝑜𝑑. 𝑠𝑎𝑔.

𝑀𝑝𝑟𝑠 = 𝑀𝑁2 + 𝑀𝐶𝑂 + 𝑀𝐻2 + 𝑀𝐶𝑂2 + 𝑀𝐻2 𝑂 = 0,5280
𝑘𝑔 𝑣𝑎𝑧𝑑𝑢ℎ𝑎

4.3. Priraštaj mase pri sagorijevanju:

𝑘𝑚𝑜𝑙
∆𝑀 = 𝑀𝑝𝑟𝑠 − 𝑀𝑠 = 0,5280 − 0,4948 = 0,0332
𝑘𝑔 𝑔𝑜𝑟𝑖𝑣𝑎

4.4. Teorijski koeficijent molekularne promjene

𝑀𝑝𝑟𝑠 0,5280
𝜇0 = = = 1,0671
𝑀𝑠 0,4948

5. Parametri procesa usisavanja:

5.1. Usvojeni podaci:

𝑝0 = 1 𝑏𝑎𝑟 – pritisak okoline

𝑝𝑟 = 1,15 𝑏𝑎𝑟 – pritisak zaostalih gasova
𝑇0 = 288 𝐾 – temperatura okoline
𝑇𝑟 = 1050 𝐾 – temperatura zaostalih gasova
∆𝑇 = 15 𝐾 – porast temperature u procesu usisavanja

__________________________________________________________________________________
Mašinski fakultet Banja Luka – Katedra za motore i vozila
 Toplotni proračun motora SUS | Nemanja Paprica
__________________________________________________________________________________

5.2. Gustina vazduha na ulazu u motor:

𝑝0 1 ∙ 105 𝑘𝑔
𝜌0 = = = 1,21 3
𝑅 ∙ 𝑇0 287 ∙ 288 𝑚

5.3. Pritisak na ulazu u cilindar motora:

|5
𝑊𝑣2 902
𝑝𝑎 = 𝑝0 − (𝛽 2 + 𝜉) ∙ 𝜌0 = 1 − 3 ∙ ∙ 1,21 ∙ 10−5 = 0,85 𝑏𝑎𝑟
2 2

𝛽 2 + 𝜉 = (2,5 ÷ 4,0)

𝛽 – koeficijent smanjenja brzine strujanja svježeg punjenja u cilindru

𝜉 – koeficijent strujnih otpora prolaznom presjeku (ventilu)

𝑊𝑣 = (50 ÷ 100) 𝑚⁄𝑠 – srednja brzina smješe u ulaznom presjeku upusnog organa
(ventila) za čitav proces punjenja

Usvojeno je: 𝑊𝑣 = 90 𝑚⁄𝑠

Za 𝑊𝑣 = 90 𝑚⁄𝑠 usvojeno je 𝛽 2 + 𝜉 = 3,0

5.4. Koeficijent zaostalih gasova:

𝑇0 + ∆𝑇 𝑝𝑟 288 + 15 1,15
𝛾= ∙ = ∙ = 0,0511 ≈ 5%
𝑇𝑟 𝜀 ∙ 𝑝𝑎 − 𝑝𝑟 1050 9 ∙ 0,85 − 1,15

5.5. Temperatura vazduha na kraju procesa usisavanja:

𝑇0 + ∆𝑇 + 𝛾𝑇𝑟 288 + 15 + 0,0511 ∙ 1050

𝑇𝑎 = = = 339,3𝐾 ≈ 339𝐾
1+𝛾 1 + 0,0511

5.6. Stepen punjenja motora:

𝜀 𝑝𝑎 𝑇0 9 ∙ 0,85 ∙ 288
𝜂𝑉 = = = 0,77
𝜀 − 1 𝑝0 𝑇𝑎 (1 + 𝛾) (9 − 1) ∙ 1 ∙ 339 ∙ (1 + 0,0511)

6. Parametri procesa sabijanja:

6.1. Eksponent politrope sabijanja:

Usvojeno je: 𝑛1 = 1,34

__________________________________________________________________________________
Mašinski fakultet Banja Luka – Katedra za motore i vozila
 Toplotni proračun motora SUS | Nemanja Paprica
__________________________________________________________________________________

6.2. Pritisak na kraju sabijanja:

𝑝𝑐 = 𝑝𝑎 𝜀 𝑛1 = 0,85 ∙ 91,34 = 16,15 𝑏𝑎𝑟

6.3. Temperatura na kraju sabijanja:

𝑇𝑐 = 𝑇𝑎 ∙ 𝜀 𝑛1 −1 = 339 ∙ 91,34−1 = 715,55𝐾
|6

7. Parametri na kraju procesa sagorijevanja:

7.1. Stvarni koeficijent molekularne promjene:

𝑀𝑝𝑟𝑠 + 𝑀𝑟 𝑀𝑝𝑟𝑠 + 𝛾𝑀𝑠 0,5280 + 0,0511 ∙ 0,4948

𝜇= = = = 1,064
𝑀𝑠 + 𝑀𝑟 𝑀𝑠 + 𝛾𝑀𝑠 0,4948 + 0,0511 ∙ 0,4948

7.2. Neoslobođenja toplota usljed nepotpunog sagorijevanja:

∆𝑄𝑑 = (∆𝑄𝑑 )𝐶𝑂 + (∆𝑄𝑑 )𝐻2 = 𝑄𝑑𝐶𝑂 ∙ 𝑀𝐶𝑂 + 𝑄𝑑𝐻2 ∙ 𝑀𝐻2 = 𝑄𝑑𝐶𝑂 ∙ 𝑀𝐶𝑂 + 𝑄𝑑𝐻2 ∙ 𝑘 ∙ 𝑀𝐶𝑂
= 𝑀𝐶𝑂 [𝑄𝑑𝐶𝑂 + 𝑄𝑑𝐻2 ∙ 𝑘] = 0,00746[283286 + 240925 ∙ 0,45]
𝑘𝐽
= 2922,1
𝑘𝑔 𝑔𝑜𝑟𝑖𝑣𝑎
(∆𝑄𝑑 )𝐶𝑂 𝑖 (∆𝑄𝑑 )𝐻2 – neoslobođeni dijelovi toplote zbog prisustva 𝐶𝑂 i 𝐻2 u
produktima sagorijevanja

7.3. Jednačina sagorijevanja:

𝜉𝑧 (𝑄𝑑 − Δ𝑄𝑑 ) 𝑈𝑐 + 𝛾𝑈𝑐′′

+ = 𝜇𝑈𝑧′′
(1 + 𝛾)𝑀𝑠 1+𝛾
𝑈𝑐 – unutrašnja energija svježeg punjenja
𝑈 ′′ – unutrašnja energija produkata sagorijevanja
7.3.1. Koeficijent sagorijevanja:
Usvajamo: 𝜉𝑧 = 0,86
7.3.2. Unutrašnja energija svježe radne materije na kraju procesa sagorijevanja:
𝑘𝐽
𝑈𝑐 = 9447,35
𝑘𝑚𝑜𝑙
(tablica 2.1, strana 198, zbirka Stojičić, Filipović)

__________________________________________________________________________________
Mašinski fakultet Banja Luka – Katedra za motore i vozila
 Toplotni proračun motora SUS | Nemanja Paprica
__________________________________________________________________________________
7.3.3. Unutrašnja energija produkata sagorijevanja na kraju procesa sabijanja:

𝑡 𝑡 𝑡 𝑡 𝑡 𝑡
𝑈𝑐′′ |0𝑐 = 𝑟𝐶𝑂 (𝑈𝑐′′ |0𝑐 )𝐶𝑂 + 𝑟𝐻2 (𝑈𝑐′′ |0𝑐 )𝐻2 + 𝑟𝐶𝑂2 (𝑈𝑐′′ |0𝑐 )𝐶𝑂2 + 𝑟𝐻2 𝑂 (𝑈𝑐′′ |0𝑐 )𝐻2 𝑂 + 𝑟𝑁2 (𝑈𝑐′′ |0𝑐 )𝑁2
𝑀𝑖
𝑟𝑖 = – relativni udio i-te komponente u ukupnoj masi produkata sagorijevanja
𝑀𝑝𝑟𝑠 |7
𝑡
(𝑈𝑐′′ |0𝑐 )𝐶𝑂 – unutrašnja energija i-te komponente produkata sagorijevanja (tablica H, str 239,
Černej, Dobovišek)
𝑀𝐶𝑂 0,00746⁄
𝑟𝐶𝑂 = ⁄𝑀 = 0,528 = 0,014
𝑝𝑟𝑠

𝑀𝐻2
𝑟𝐻2 = ⁄𝑀 = 0,00336⁄0,528 = 0,0064
𝑝𝑟𝑠

𝑀𝐶𝑂2
𝑟𝐶𝑂2 = ⁄𝑀 = 0,0638⁄0,528 = 0,1208
𝑝𝑟𝑠

𝑀𝐻2 𝑂
𝑟𝐻2 𝑂 = ⁄𝑀 = 0,0691⁄0,528 = 0,1309
𝑝𝑟𝑠

𝑀𝑁2
𝑟𝑁2 = ⁄𝑀 = 0,3843⁄0,528 = 0,7278
𝑝𝑟𝑠

𝑡 𝑘𝐽
(𝑈𝑐′′ |0𝑐 )𝐶𝑂 = 9569.22
𝑘𝑚𝑜𝑙
𝑡 𝑘𝐽
(𝑈𝑐′′ |0𝑐 )𝐻2 = 9249.63
𝑘𝑚𝑜𝑙
𝑡 𝑘𝐽
(𝑈𝑐′′ |0𝑐 )𝐶𝑂2 = 15742.53
𝑘𝑚𝑜𝑙
𝑡 𝑘𝐽
(𝑈𝑐′′ |0𝑐 )𝐻2 𝑂 = 11971.61
𝑘𝑚𝑜𝑙
𝑡 𝑘𝐽
(𝑈𝑐′′ |0𝑐 )𝑁 = 9432.23
2 𝑘𝑚𝑜𝑙
𝑡 𝑘𝐽
𝑈𝑐′′ |0𝑐 = 10526,73
𝑘𝑚𝑜𝑙

𝜉𝑧 (𝑄𝑑 − Δ𝑄𝑑 ) 𝑈𝑐 + 𝛾𝑈𝑐′′

+ = 𝜇𝑈𝑧′′
(1 + 𝛾)𝑀𝑠 1+𝛾
0,86(44500 − 2922,1) 9447,35 + 0,0511 ∙ 10526,73
+ = 1,064𝑈𝑧′′
(1 + 0,0511) ∙ 0,4948 1 + 0,0511
𝑘𝐽
𝑈𝑧′′ = 73454,4
𝑘𝑚𝑜𝑙
__________________________________________________________________________________
Mašinski fakultet Banja Luka – Katedra za motore i vozila
 Toplotni proračun motora SUS | Nemanja Paprica
__________________________________________________________________________________

Prva pretpostavka: 𝑡𝑧1 = 2400 ℃

𝑘𝐽
𝜆 = 0,9 ⟹ 𝑈𝑧′′ = 70543,2
𝑘𝑚𝑜𝑙
|8
𝑘𝐽
𝜆=1⟹ 𝑈𝑧′′ = 71588
𝑘𝑚𝑜𝑙
𝑘𝐽
𝑈𝑧′′1 = 71065,6
𝑘𝑚𝑜𝑙
Pošto je 𝑈𝑧′′1 < 𝑈𝑧′′ slijedi:

Druga pretpostavka: 𝑡𝑧2 = 2500 ℃

𝑘𝐽
𝜆 = 0,9 ⟹ 𝑈𝑧′′ = 73882
𝑘𝑚𝑜𝑙
𝑘𝐽
𝜆 = 1 ⟹ 𝑈𝑧′′ = 74976
𝑘𝑚𝑜𝑙
𝑘𝐽
𝑈𝑧′′2 = 74429
𝑘𝑚𝑜𝑙
Pošto je 𝑈𝑧′′2 > 𝑈𝑧′′ slijedi:
𝑡𝑧2 − 𝑡𝑧1
𝑡𝑧 = 𝑡𝑧1 + (𝑈 ′′ − 𝑈𝑧′′1 ) ⟹ 𝑡𝑧 = 2471℃ ⟹ 𝑇𝑧 = 2744𝐾
𝑈𝑧′′2 − 𝑈𝑧′′1 𝑧

7.4. Pritisak na kraju sagorijevanja:

𝑝𝑧 = 𝛼𝑝𝑐 = 4,080 ∙ 16,15 = 65,90 𝑏𝑎𝑟
𝑇𝑧
𝛼𝜌 = 𝜇 , 𝑧𝑎 𝑂𝑇𝑂 𝑚𝑜𝑡𝑜𝑟 𝜌 = 1
𝑇𝑐
2744
𝛼 = 1,064 = 4,080
715,55
7.5. Maksimalan pritiak ciklusa uzimajući u obzir zaobljenje dijagrama:

𝑝𝑧′ = 0,85𝑝𝑧 = 0,85 ∙ 65,90 = 56 𝑏𝑎𝑟

8. Parametri procesa širenja:

8.1. Eksponent politrope širenja:

Usvojeno je: 𝑛2 = 1,22

__________________________________________________________________________________
Mašinski fakultet Banja Luka – Katedra za motore i vozila
 Toplotni proračun motora SUS | Nemanja Paprica
__________________________________________________________________________________

8.2. Pritisak na kraju širenja:

𝑝𝑧 65,90
𝑝𝑏 = 𝑛
= 1,22 = 4,52 𝑏𝑎𝑟
𝜀 2 9
8.3. Temperatura na kraju procesa širenja:
𝑇𝑧 2744 |9
𝑇𝑏 = 𝑛 −1 = 1,22−1 = 1691,2 𝐾
𝜀 2 9

9. Pokazatelji rada motora:

9.1. Srednji indikatorski pritisak:

𝜀 𝑛1 𝛼 1 1 1
𝑝𝑖𝑡 = 𝑝𝑎 [ (1 − 𝑛 )− (1 − 𝑛 )]
𝜀 − 1 𝑛2 − 1 𝜀 2 −1 𝑛1 − 1 𝜀 1 −1
91,34 4,080 1 1 1
= 0,85 [ (1 − 1,22−1 ) − (1 − 1,34−1 )] = 11,22 𝑏𝑎𝑟
9 − 1 1,22 − 1 9 1,34 − 1 9
9.2. Stvarni srednji indikatorski pritisak:

𝑝𝑖 = 𝑝𝑖𝑡 ∙ 𝜑 − ∆𝑝 = 𝑝𝑖𝑡 ∙ 𝜑 − (𝑝𝑟 − 𝑝𝑎 ) = 11,22 ∙ 0,97 − (1,15 − 0,85) = 10,58 𝑏𝑎𝑟

𝜑 = 0,92 ÷ 0,97 – koeficijent zaobljenja indikatorskog dijagrama (veće vrijednosti za
OTO motore, a manje za DIZEL motore)

9.3. Pritisak mehaničkih gubitaka:

𝑝𝑚 = 𝐴 + 𝐵𝑐𝑚
𝐴 – konstanta kojom se ocjenjuje prosječan dio gubitaka snage za pogon pomoćnih
uređaja
𝐵 – konstanta kojom se uzima u obzir uticaj inercijalnih sila na mehaničke gubitke
𝑐𝑚 – srednja brzina klipa
Pretpostavljeno je 𝑐𝑚 = 12 𝑚⁄𝑠

Usvojeno: 𝐴 = 0,4 i 𝐵 = 0,135

𝑝𝑚 = 0,4 + 0,135 ∙ 12 = 2,0 𝑏𝑎𝑟
9.4. Srednji efektivni pritisak ciklusa:

𝑝𝑒 = 𝑝𝑖 − 𝑝𝑚 = 10,58 − 2,0 = 8,58 𝑏𝑎𝑟

9.5. Mehanički stepen iskorištenja:

𝑝𝑒 8,58
𝜂𝑚 = = = 0,811
𝑝𝑖 10,58

__________________________________________________________________________________
Mašinski fakultet Banja Luka – Katedra za motore i vozila
 Toplotni proračun motora SUS | Nemanja Paprica
__________________________________________________________________________________

9.6. Specifična indikatorska potrošnja goriva:

𝜌0 𝜂𝑉 1,21 ∙ 0,77 𝑔
𝑔𝑖 = 3,6 ∙ 104 = 3,6 ∙ 104 = 225
𝑝𝑖 𝜆𝐿0 10,58 ∙ 0,95 ∙ 14,84 𝑘𝑊ℎ | 10
9.7. Specifična efektivna potrošnja goriva:

𝑔𝑖 225 𝑔
𝑔𝑒 = = = 277
𝜂𝑚 0,811 𝑘𝑊ℎ

9.8. Indikatorski stepen iskorištenja:

3,6 ∙ 106 3,6 ∙ 106

𝜂𝑖 = = = 0,359
𝑔𝑖 ∙ 𝑄𝑑 225 ∙ 44500

9.9. Efektivni stepen iskorištenja:

𝜂𝑒 = 𝜂𝑖 𝜂𝑚 = 0,359 ∙ 0,811 = 0,291

9.10. Časovna potrošnja goriva:

𝑘𝑔
𝐺ℎ = 𝑃𝑒 ∙ 𝑔𝑒 = 45 ∙ 277 ∙ 10−3 = 12,47
ℎ

10. Osnovne dimenzije motora:

0,2𝑛
𝑃𝑒 = 𝑝𝑒 ∙ 𝑉ℎ ∙ 𝑖 − efektivna snaga
𝜏
𝑃𝑒 ∙ 𝜏 45 ∙ 4
𝑖 ∙ 𝑉ℎ = = = 1,166 𝑑𝑚3 − radna zapremina motora
𝑝𝑒 ∙ 0,2𝑛 0,2 ∙ 8,58 ∙ 90
𝑖𝑉ℎ 1,166
𝑉ℎ = = = 0,291 𝑑𝑚3 = 291,375 𝑐𝑚3 − radna zapremina jednog cilindra
𝑖 4
𝐷2 𝜋 𝑆 𝐷3 𝜋
𝑉ℎ = 𝑆; = 𝑘; 𝑉ℎ = 𝑘
4 𝐷 4

3 4𝑉ℎ 3 4 ∙ 0,291
𝐷=√ =√ = 0,758 𝑑𝑚 = 75,82 𝑚𝑚
𝜋𝑘 𝜋 ∙ 0,85

𝐷𝑠𝑡 = 76 𝑚𝑚
𝑆𝑘 = 𝑘 ∙ 𝐷𝑠𝑡 = 0,85 ∙ 76 = 64,6 𝑚𝑚
𝑆𝑘 = 65 𝑚𝑚

__________________________________________________________________________________
Mašinski fakultet Banja Luka – Katedra za motore i vozila
 Toplotni proračun motora SUS | Nemanja Paprica
__________________________________________________________________________________

𝐷𝑠𝑡 ∙ 𝜋 0,76 ∙ 𝜋
𝑉ℎ′ = 𝑆𝑘 = 0,65 = 0,388 𝑑𝑚3 = 388 𝑐𝑚3
4 4
𝑉ℎ𝑢 = 𝑉ℎ′ ∙ 𝑖 = 4 ∙ 0,388 = 1,552 𝑑𝑚3 = 1552 𝑐𝑚3
| 11
′
𝑚
𝑐𝑚 = 2 ∙ 𝑆𝑘 ∙ 𝑛 = 2 ∙ 0,065 ∙ 90 = 11,7
𝑠
′
𝑐𝑚 11,7
100 − 100 = 100 − 100 = 2,5 %
𝑐𝑚 12

11. Crtanje indikatorskog dijagrama:

𝑉ℎ = 388 𝑐𝑚3 𝑝𝑐 = 16,15 𝑏𝑎𝑟
𝑉𝑐 = 𝑉ℎ ⁄(𝜀 − 1) = 388⁄(9 − 1) 𝑝𝑧 = 65,90 𝑏𝑎𝑟
= 48,5 𝑐𝑚3 𝑝𝑧′ = 56 𝑏𝑎𝑟
𝑝𝑎 = 0,85 𝑏𝑎𝑟 𝑝𝑏 = 4,52 𝑏𝑎𝑟
𝑉𝑎 = 𝑉𝑏 = 𝑉ℎ + 𝑉𝑐 = 436,5 𝑐𝑚3 𝑛1 = 1,34
𝑝0 = 1 𝑏𝑎𝑟 𝑛2 = 1,22
𝑝𝑟 = 1,15 𝑏𝑎𝑟 𝑆𝑘 = 65 𝑚𝑚

Na osnovu preporuke usvojeno:

𝛼 = (10 ÷ 30)°
Usvojeno: 𝛼 = 15°
𝑡𝑔𝛽1 = (1 + 𝑡𝑔𝛼)𝑛1 − 1 = (1 + 𝑡𝑔15°)1,34 − 1 = 0,37 ⇒ 𝛽1 = 20°18′
𝑡𝑔𝛽2 = (1 + 𝑡𝑔𝛼)𝑛2 − 1 = (1 + 𝑡𝑔15°)1,22 − 1 = 0,34 ⇒ 𝛽1 = 18°34′

11.1. Briksova tačka:

𝑟𝜆
𝑏 = 𝑆90° − 𝑟 =
2
𝑆𝑘 65
𝑟= = = 32,5 𝑚𝑚
2 2

𝑟 − poluprečnik ručice rukavca koljenastog vratila,

1 1
𝜆 = 𝑟⁄𝐿 = ( ÷ )
3,1 5,5
Usvajamo: 𝜆 = 1⁄4 = 0,25
𝜆 − glavna kinematska karakteristika motora,
𝐿 − dužina klipnjače,

𝑟𝜆 32,5 ∙ 0,25
𝑏 = 𝑆90° − 𝑟 = = = 4,0625 𝑚𝑚
2 2

__________________________________________________________________________________
Mašinski fakultet Banja Luka – Katedra za motore i vozila
 Toplotni proračun motora SUS | Nemanja Paprica
__________________________________________________________________________________

| 12

Slika 1. Položaj Briksove tačke

__________________________________________________________________________________
Mašinski fakultet Banja Luka – Katedra za motore i vozila
 Toplotni proračun motora SUS | Nemanja Paprica
__________________________________________________________________________________

12. Literatura:

| 13
1) Miroljub V. Tomić, Stojan V. Petrović: Motori sa unutrašnjim sagorevanjem, Mašinski
fakultet Beograd, 2004.
2) Dragoljub R. Radonjić, Radivoje B. Pešić: Toplotni proračun motora SUS, Mašinski fakultet
Kragujevac, 1996.
3) Tode Stojičić, Ivan Filipović: Zbirka zadataka iz motora SUS, Mašinski fakultet Sarajevo,
1976.
4) Miodrag C. Živković: Motori sa unutrašnjim sagorevanjem I deo, Mašinski fakultet
Beograd, 1976.
5) Želimir Dobovišek, Anton Černej: Idealni i stvarni ciklusi motora sa unutrašnjim
sagorijevanjem, Mašinski fakultet Sarajevo, 1976.

__________________________________________________________________________________
Mašinski fakultet Banja Luka – Katedra za motore i vozila