10.

HAFTA

BLM 221
MANTIK DEVRELERİ

Prof Dr Mehmet AKBABA

mehmetakbaba@karabuk.edu.tr
KBUZEM
Karabük Üniversitesi
Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi
 Temel Kavramlar
SAYICILAR (COUNTERS)
• Binary Sayıcı Tasarımı
• D Flip-Floplar ile Binary Sayıcı
• Up-Down (Yukarı-Aşağı) Sayıcı
• Diğer Diziler için Sayıcılar
• T Flip-Floplar ile Sayıcı
• D Flip-Floplar kullanarak Sayıcı Tasarımı
• S-R ve J-K Flip-Flop kullanarak Sayıcı Tasarımı
• Flip-Flop Giriş Eşitliklerinin Elde edilmesi
• 4-değişkenli harita kullanarak
Flip-Flop Giriş Eşitliklerinin elde edilmesi
14.06.2016 BLM 221 Prof. Dr. M. Akbaba 2
 SAYICILAR (COUNTERS)

Senkon (eşzamanlı) Sayıcıların tasarımı

Sayıcılar(Counters): Ardişıl (sequential) devrelerin
basit guruplarından olan devrelerdir.
Sayıcılar iki veya daha çok FF den oluşur. FF lerin
girişleri yapılacak işe göre deiğşik kombinasyonal
devrelerden oluşur. Örneklerle göreceğiz.
FF lerin çıkışları önceden belirlenmiş bir sırayı takip
ederek değişirler. Sayıcılık özelliğide buradan
kaynaklanır.
Çıkıştaki değişiklikler sadece saat işaretinin düşen
kenarı (negative edge) veya çıkan kenarı ile eşzamanlı
olarak

14.06.2016
 Aaşağıda 3-bitlik bir Senkron Binary (ikili) Sayıcı
(Counter) tasarlanmıştır.
İlk örnekte T tipi FF kullanılmıştır. Bu
sayıcının girişlerinin nasıl beirlendiği
aşağıda açıklanmıştır.

Sayıcı tasarımı FF girişlerinin belirlenmesi

ile tamalanır.
14.06.2016
 0, 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7 ve tekrar sıfır şeklinde yukarıya
doğru sayan bir senkron sayıcı tasarlamaya çalışalım.
T FF kullanalım. Tasarımda hedef FF lerin girişlerini
belirlemektir.
14.06.2016
 SAYICILAR (COUNTERS)

Şekil 11.1: Binary Senkron Sayıcı

14.06.2016 BLM 221 Prof. Dr. M. Akbaba 6
 SAYICILAR (COUNTERS)
Tablo 10.2 Binary Sayıcı için Durum Tablosu

14.06.2016 BLM 221 Prof. Dr. M. Akbaba 7

 SAYICILAR (COUNTERS)

Şekil 10.3: Binary Sayıcı için Karnaugh Haritası

14.06.2016 BLM 221 Prof. Dr. M. Akbaba 8
 FFs inputs
DC DB DC

14.06.2016
 D Flip-Floplar ile Binary Sayıcı

Şekil 10.3: D Flip-Flop için Karnaugh haritaları

14.06.2016 BLM 221 Prof. Dr. M. Akbaba 10
 D Flip-Floplar ile Binary Sayıcı

DA = A+ = A’=1 A
DB = B+ = BA’ + B’A = B  A (10.2)
DC = C+ = C’BA + CB’ + CA’ = C’BA + C(BA)’ = C  BA

14.06.2016 BLM 221 Prof. Dr. M. Akbaba 11

 D Flip-Floplar ile Binary Sayıcı

Şekil 10.4: D Flip-Floplar ile Binary Sayıcı (yukarı

sayıcı)

14.06.2016 BLM 221 Prof. Dr. M. Akbaba 12

 Binary Up-Down (Yukarı-Aşağı) Sayıcı

CBA C+B+A+
U D
000 001 111
001 010 000
010 011 001
011 100 010
100 101 011
101 110 100
110 111 101
111 000 110
Şekil 10.5: Up-Down Sayıcı için Durum Grafiği ve Tablosu
14.06.2016
(Yukarı-Aşağı Sayıcı)
BLM 221 Prof. Dr. M. Akbaba 13
 Present Next
state state Inputs
C B A C+ B+ A+ DC DB DA
0 0 0 0 0 1 0 0 1
0 0 1 0 1 0 0 1 0
0 1 0 0 1 1 0 1 1
0 1 1 1 0 0 1 0 1
1 0 0 1 0 1 1 0 1
1 0 1 1 1 0 1 1 0
1 1 0 1 1 1 1 1 1
1 1 1 0 0 0 0 0 0
Yukarı (Up) sayıcı : U=1
Yukarı sayıcı yukarıda tasalanmıştı. Sadece
bağıntılar U ile çarpılacak.
DA = A+ = A’=U A
DB = B+ = U(BA’ + B’A) = UB  A
DC = C+ = U(C’BA + CB’ Digital
6/14/2016 + CA’ Logic )=Prof.
U(C’BA
M. Akbaba + C(BA)’) =UAB C 14
 Present Next
state state Inputs
C B A C+ B+ A+ DC DB DA
0 0 0 1 1 1 1 1 1
0 0 1 0 0 0 0 0 0
0 1 0 0 0 1 0 0 1
0 1 1 0 1 0 0 1 0
1 0 0 0 1 1 0 1 1
1 0 1 1 0 0 1 0 0
1 1 0 1 0 1 1 0 1
1 1 1 1 1 0 1 1 0
Aşağı (Down) sayıcı : D=1
Karno haritasından
DC=D(C’B’A’+C(A+B))=D(C’B’A’+C(A’B’)’)=UB’A’ C
DB=D(B’A’+AB)=DA B=DB A
DA=DA’=D(1 A)=D A
6/14/2016 Digital Logic Prof. M. Akbaba 15
Hem yukarı hem aşağı sayıcı bağıntıları bir araya
toplanırsa:
DC=UAB C +DA’B’ C=(UAB+DA’B’) C

DB=U(A’B+AB’)+D(A’B’+AB)=(UA+DA’) B

DA=UA’+DA’=(U+D)A’=(U+D) A
(Her zaman U+D=1. Ya U=1 veya D=1)

Bu bağıntılar kullanılırsa sayıcı aşağıdaki gibi olur.

14.06.2016
 Binary Up-Down (Yukarı-Aşağı) Sayıcı

Şekil 10-6: Binary Up-Down Sayıcı

14.06.2016 BLM 221 Prof. Dr. M. Akbaba 17
 Binary Up-Down (Yukarı-Aşağı) Sayıcı

(b)

Şekil 10.7: Sayma Yetkilendirmeli Yüklenebilir Sayıcı

14.06.2016 BLM 221 Prof. Dr. M. Akbaba 18
 Binary Up-Down (Yukarı-Aşağı) Sayıcı

Şekil 10.8: Şekil 10.7 için Devre

14.06.2016 BLM 221 Prof. Dr. M. Akbaba 19

 Diğer Diziler için Sayıcılar

Şekil 10.9 için Durum Tablosu

+ + +
C B A C B A
0 0 0 1 0 0
0 0 1 - - -
0 1 0 0 1 1
0 1 1 0 0 0
1 0 0 1 1 1
1 0 1 - - -
1 1 0 - - -
Şekil 10.9 Sayıcı için
1 1 1 0 1 0
Durum Tablosu
14.06.2016 BLM 221 Prof. Dr. M. Akbaba 20
 Diğer Diziler için Sayıcılar

14.06.2016
Şekil 10.10
BLM 221 Prof. Dr. M. Akbaba 21
 T Flip-Floplar ile Sayıcı

T Flip-Flop için durum geçiş tablosu

14.06.2016 BLM 221 Prof. Dr. M. Akbaba 22

 T Flip-Floplar ile Sayıcı

Şekil 10.11: T Flip-Floplar ile Sayıcı

14.06.2016 BLM 221 Prof. Dr. M. Akbaba 23
 T Flip-Floplar ile Sayıcı

Şekil 10.12: Sayıcı için Durum Grafiği

14.06.2016 BLM 221 Prof. Dr. M. Akbaba 24

 T Flip-Floplar ile Sayıcı

Şekil 10.13: Şekil 10.12 için Zaman Diyagramı

14.06.2016 BLM 221 Prof. Dr. M. Akbaba 25
 D Flip-Floplar kullanarak
Sayıcı Tasarımı

Şekil 10.13: Şekil 10.12 için D Flip-Flop kullanan Sayıcı Tasarımı

14.06.2016 BLM 221 Prof. Dr. M. Akbaba 26
 S-R Flip-Flop kullanarak
Sayıcı Tasarımı
Tablo 10.6.
+ + +
C B A C B A SC RC SB RB SA RA
0 0 0 1 0 0 1 0 0 X 0 X
0 0 1 – – – X X X X X X
0 1 0 0 1 1 0 X X 0 1 0
0 1 1 0 0 0 0 X 0 1 0 1
1 0 0 1 1 1 X 0 1 0 1 0
1 0 1 – – – X X X X X X
1 1 0 – – – X X X X X X
1 1 1 0 1 0 0 1 X 0 0 1

14.06.2016 BLM 221 Prof. Dr. M. Akbaba 27

 S-R Flip-Flop kullanarak
Sayıcı Tasarımı

Şekil 10.14: Şekil 10.13 için S-R Flip-Flop kullanan Sayıcı Tasarımı
14.06.2016 BLM 221 Prof. Dr. M. Akbaba 28
 S-R Flip-Flop kullanarak
Sayıcı Tasarımı

(c) Logic circuit

Şekil 10.15 Şekil 10.14 için S-R Flip-Flop kullanan Sayıcı Devresi
14.06.2016 BLM 221 Prof. Dr. M. Akbaba 29
 J-K Flip-Flop kullanarak
Sayıcı Tasarımı

Tablo 10-8.

14.06.2016 BLM 221 Prof. Dr. M. Akbaba 30

 J-K Flip-Flop kullanarak
Sayıcı Tasarımı

Şekil 11-28: Şekil 11.21 için J-K Flip-Flop kullanarak Sayıcı Tasarımı
14.06.2016 BLM 221 Prof. Dr. M. Akbaba 31
 J-K Flip-Flop kullanarak
Sayıcı Tasarımı

Şekil 10.16: Şekil 10.xx için J-K Flip-Flop kullanan Sayıcı Devresi
14.06.2016 BLM 221 Prof. Dr. M. Akbaba 32
 J-K Flip-Flop kullanarak
Sayıcı Tasarımı

Örnek 1: Tablo 10.9’un kullanımının Karnough Haritası ile gösterimi

14.06.2016 BLM 221 Prof. Dr. M. Akbaba 33
 Kaynakça
• Mehmet Akbaba, Mantık Devreleri Notları
• Hüseyin EKİZ, Mantık Devreleri, Değişim
Yayınları, 4. Baskı, 2005
• Thomas L. Floyd, Digital Fundamentals,
Prentice-Hall Inc. New Jersey, 2006
• M. Morris Mano, Michael D. Ciletti, Digital
Design, Prentice-Hall, Inc.,New Jersey, 1997

14.06.2016 BLM 221 Prof. Dr. M. Akbaba 34