Jurnal Jilid 8 2011

 Penyalahgunaan Bahan Di Kalangan Remaja: Satu Kajian
Di Sekolah Menengah Sarawak;

 Penglibatan Belia Melayu Dalam Penagihan Dadah;
 Pembinaan, Kesahan, Kebolehpercayaan Dan Keberkesanan
Modul Pemulihan Dadah Terhadap Konsep Kendiri Penagih
Wanita Dan Motivasi Pencapaian Penagih Lelaki Di
Malaysia;
 Psychological And Social Functioning Amongst
Patients Undergoing Methadone Maintenance Therapy
(MMT) Program In Malaysia;
 Penyalahgunaan Dadah Dan Kewajaran Peruntukan Hukuman
Berat Ke Atas Penagih Dan Pengedar Dadah Di Malaysia
Menurut Perspektif Shariah;
 Keberkesanan Program Intervensi Pelajar Oleh AADK:
Satu Pengamatan Awal;
 Faktor Sekolah, Sosio Demografi Keluarga, Gaya
Keibubapaan Dan Identiti Etnik Sebagai Peramal
Penyalahgunaan Bahan: Kajian Di Kalangan Pelajar
Sekolah Menengah Sarawak;
 Persepsi Penghuni PUSPEN Terhadap Program Pemulihan
Penagihan Narkotik Di Malaysia;
ISSN 2231-9387
AGENSI ANTIDADAH KEBANGSAAN

KEMENTERIAN DALAM NEGERI
9 772231 938001 http:www.adk.gov.my
TAJUK MUKA SURAT
Penyalahgunaan Bahan Di Kalangan Remaja: Satu Kajian Di Sekolah 1 - 18

Menengah Sarawak; Hong Kian Sam, George Tan Geok Shim, Gan Siew
Ling, Peter Songan, Abang Ekhsan Abang Othman, Hasbee Hj. Usop,
Mohd Razali Othman, Abang Ahmad Ridzuan, Hatta Arabi & Shahren
Ahmad Zaidi Adruce
Penglibatan Belia Melayu Dalam Penagihan Dadah; Abd. Halim Mohd 19 – 38
Hussin, Saliza Karia @ Zakaria, Zainol Abidin Ahmad, Dini
Rahiah Kadir & Farhana Sabri
Pembinaan, Kesahan, Kebolehpercayaan Dan Keberkesanan Modul 39 – 69
Pemulihan Dadah Terhadap Konsep Kendiri Penagih Wanita Dan
Motivasi Pencapaian Penagih Lelaki Di Malaysia; Prof. Madya Dr.
Jamaludin Ahmad, Rosdi Yusof M.Sc & Siti Rahmah Alias M.Sc
Psychological And Social Functioning Amongst Patients 70 – 92
Undergoing Methadone Maintenance Therapy (MMT) Program In
Malaysia; Abd. Halim Mohd Hussin, Saliza Karia @ Zakaria,Sharil
Haslee Lim Abdullah & Zainol Abidin Ahmad
Penyalahgunaan Dadah Dan Kewajaran Peruntukan Hukuman Berat Ke 93 – 121
Atas Penagih Dan Pengedar Dadah Di Malaysia Menurut Perspektif
Shariah; Azman Mohd Noor
Keberkesanan Program Intervensi Pelajar Oleh AADK: Satu 122 – 135
Pengamatan Awal; Dzuhailmi Dahalan, Nobaya Ahmad, Haslinda
Abdullah, Sarjit S. Gill, Turiman Suandi, Ismi Arif Ismail,
Abd-Lateef Krauss Abdullah & Norfarahana Mhd. Daud
Faktor Sekolah, Sosio Demografi Keluarga, Gaya Keibubapaan Dan 136 – 158
Identiti Etnik Sebagai Peramal Penyalahgunaan Bahan: Kajian Di
Kalangan Pelajar Sekolah Menengah Sarawak; Hong Kian Sam, Abang
Ahmad Ridzuan Abang Ekhsan, Abang Othman, Gan Siew Ling, George
Tan Geok Shim, Hasbee Hj Usop, Mohd Razali Othman, Hatta Arabi,
Shahren b Ahmad Zaidi Adruce & Peter Songan
Persepsi Penghuni PUSPEN Terhadap Program Pemulihan Penagihan 159 - 177
Narkotik Di Malaysia; Fauziah Ibrahim & Bahaman Abu Samah
PENYALAHGUNAAN BAHAN DI KALANGAN REMAJA: SATU KAJIAN DI
SEKOLAH MENENGAH SARAWAK
Hong Kian Sam1, George Tan Geok Shim2, Gan Siew Ling3, Peter Songan4, Abang
Ekhsan Abang Othman5, Hasbee Hj. Usop6, Mohd Razali Othman7, Abang Ahmad
Ridzuan8, Hatta Arabi9 & Shahren Ahmad Zaidi Adruce10
ABSTRAK
Menurut United Nation Office on Drugs and Crime (2007), penglibatan remaja dalam
penyalahgunaan bahan secara global, semakin meningkat. Artikel ini memaparkan
dapatan penyelidikan yang bertujuan untuk mengkaji peranan gaya keibubapaan, identiti
etnik, sosio-demografi keluarga/diri dan faktor sekolah dalam penyalahgunaan bahan di
kalangan remaja tingkatan 1, 2, dan 4 di Sarawak. Kajian ini berbentuk survei keratan
rentas yang melibatkan penggunaan soal selidik untuk mengumpul data yang
dikehendaki. Sampel kajian terdiri daripada 6798 pelajar Tingkatan 1, 2 dan 4 dari 34
buah sekolah menengah di 11 bahagian di Sarawak. Pelajar melaporkan kadar
penyalahgunaan arak dan rokok yang membimbangkan dengan satu perempat pelajar
menyatakan segelintir kawan rapat mereka terlibat dalam aktiviti ini. Lazimnya, pelajar
lelaki, pelajar Bumiputera dan pelajar sekolah luar bandar mempunyai persepsi bahawa
lebih ramai rakan rapat mereka terlibat dalam aktiviti penyalahgunaan bahan tersebut.
1
Pensyarah, Fakulti Sains Kognitif dan Pembangunan Manusia, Universiti Malaysia Sarawak
2
Pelajar Sarjana, Fakulti Sains Kognitif dan Pembangunan Manusia, Universiti Malaysia Sarawak
3
Pelajar Sarjana, Fakulti Sains Kognitif dan Pembangunan Manusia, Universiti Malaysia Sarawak
4
Timbalan Naib Canselor (Penyelidikan & Inovasi), Universiti Malaysia Sarawak
5
Timbalan Dekan (Prasiswazah & Pemajuan Pelajar), Fakulti Sains Kognitif dan Pembangunan Manusia,
Universiti Malaysia Sarawak
6
Timbalan Dekan (Pascasiswazah & Penyelidikan), Fakulti Sains Kognitif dan Pembangunan Manusia,
Universiti Malaysia Sarawak
7
Pensyarah, Fakulti Sains Kognitif dan Pembangunan Manusia, Universiti Malaysia Sarawak
8
Pensyarah, Universiti Teknologi MARA Sarawak
9
Penolong Pengarah, Unit Kaunseling & Anti Dadah, Jabatan Pelajaran Negeri Sarawak
10
Dekan, Fakulti Sains Kognitif dan Pembangunan Manusia, Universiti Malaysia Sarawak
1
ABSTRACT
According to United Nation Office on Drugs and Crime (2007), involvement of

adolescents in substances abuse, globally, is increasing. This paper reports the findings
of a study examining the role of parental involvement, ethnic identity, family/self socio-
demographics, and school factors in substances abuse among form 1, 2 and 4
adolescents in Sarawak. This study was a cross sectional survey with the use of
questionnaires to gather the required data. The samples of the study were 6798 form 1, 2
and 4 students from 34 secondary schools in the 11 divisions of Sarawak. Students
reported that the rate of liquor and cigarette abuses were of concern with one quarter of
the students reporting that some of their close friends were involved in these activities.
Male students, Bumiputera students, and those from rural schools revealed that more of
their close friends were involved in these undesirable activities.
PENGENALAN
Menurut United Nation Office on Drugs and Crime (2007), penglibatan remaja dalam
penyalahgunaan bahan secara global, semakin meningkat. Kepopularan dadah rekreasi,
gaya hidup yang bebas, pelbagai pengaruh luar serta kesenangan memperolehi bahan
psikoaktif telah menyebabkan remaja kini lebih terjebak dan terlibat dalam
penyalahgunaan bahan di negara-negara barat. Menurut Mahmood Nazar Mohamed et al.
(2008), trend ini juga telah dipantau di Malaysia dan bilangan remaja yang
menyalahgunakan bahan kian bertambah.
Di peringkat sekolah, AADK telah melaksanakan pelbagai program yang menarik dan
inovatif seperti Program Intelek Asuhan Rohani (PINTAR), Program Sekolah Anak
Didik Kami, dan Program Intervensi Pelajar (PIP). Strategi-strategi dan usaha-usaha ini
sudah tentu akan menjadi lebih berkesan jika dilaksanakan dengan mengambil kira
pelbagai faktor yang mempengaruhi remaja dalam penyalahgunaan bahan. Jika faktor
risiko dikurangkan dan faktor penjagaan diambil kira, kemungkinan remaja untuk
menyalahgunakan bahan akan dikurangkan (Whatcom County, 2000).
2
SOROTAN KAJIAN
Penyelidikan dalam konteks negara barat telah menunjukkan bahawa remaja lelaki lebih
berkemungkinan menyalahgunakan bahan berbanding remaja perempuan (Johnston,
O‟Malley, & Bachman, 2002). Simons, Whitbeck, Conger, dan Melby (1991) pula
melaporkan bahawa remaja lelaki lebih kerap mendampingi rakan sebaya yang
berkelakuan salahlaku. Penyelidikan yang dijalankan ke atas remaja berumur 12 hingga
17 tahun turut menunjukkan bahawa peningkatan umur remaja berkait rapat dengan
peningkatan penyalahgunaan atau kebergantungan kepada bahan seperti dadah dan arak
(Kilpatrick, Acierno, Saunders, Resnick, Best, & Schnurr, 2000). Dapatan kajian ini juga
selaras dengan keputusan kajian yang didapati oleh Newcomb, Maddahlan, Skager, dan
Bentler (1987) yang melaporkan bahawa pelajar di gred 11 lebih cenderung untuk
menyalahgunakan semua jenis dadah (seperti kanabis, arak, kokain) berbanding dengan
pelajar di gred 7 dan 9. Di samping itu, Newcomb et al. (1987) juga melaporkan bahawa
pelajar di gred 9 dan 11 menunjukkan penyalahgunaan kanabis dan kokain yang lebih
ketara berbanding dengan pelajar di gred 7.
Menurut dapatan kajian Liu (2002), pelajar sekolah menengah yang mempunyai ibubapa
yang bertahap pendidikan tinggi pada peringkat ijazah akan kurang terlibat dengan
penyalahgunaan dadah berbanding remaja yang ibubapa mereka mempunyai tahap
pendidikan lebih rendah. Liu (2002) turut melaporkan bahawa remaja dalam gred 7, 8, 9
dan 12 dari keluarga berpendapatan rendah menunjukkan kadar penyalahgunaan dadah
yang lebih tinggi. Dapatan kajian yang dijalankan oleh Chassin, Pitts, dan Prost (2002)
pula menunjukkan remaja lelaki yang tidak tinggal serumah dengan ibubapa kandung dan
merupakan anak kepada penagih arak mempunyai kecenderungan yang tinggi untuk
minum arak pada masa akan datang. Chassin et al. (2002) juga melaporkan bahawa
remaja yang masih muda (sekitar umur 13 tahun), tidak tinggal serumah dengan ibubapa
kandung dan merupakan anak kepada penagih dadah adalah diramalkan mempunyai
kecenderungan yang tinggi terlibat dalam penyalahgunaan dan kebergantungan kepada
dadah.
3
Faktor-faktor sekolah seperti kegagalan pencapaian di sekolah, persekitaran sekolah yang
tidak selamat dan kacau bilau, dan kekurangan harapan yang tinggi daripada cikgu turut
mempengaruhi penyalahgunaan bahan di kalangan remaja (Substance Abuse and Mental
Health Services Administration, Centres for Substance Abuse Prevention, 1999). Brown,
Myers, Mott, dan Vik (1994) pula melaporkan bahawa peningkatan penyalahgunaan
bahan di kalangan remaja berhubung rapat dengan pencapaian akademik yang kurang
memuaskan. Brown, Catalano, Fleming, Haggerty, dan Abbott (2005) juga melaporkan
bahawa kegagalan dalam akademik merupakan salah satu faktor yang berisiko dalam
peningkatan penyalahgunaan bahan di kalangan remaja. Menurut Bahr, Hoffmann, dan
Yang (2005), pengaruh rakan sebaya juga merupakan salah satu faktor yang berisiko
tinggi dalam menyebabkan penyalahgunaan bahan di kalangan remaja. Remaja yang
mempunyai kawan-kawan rapat yang terlibat dalam penyalahgunaan bahan lebih
berkemungkinan untuk terlibat sama dalam gejala tersebut.
Penyelidikan juga telah menunjukkan bahawa gaya keibubapaan berwibawa adalah

dikaitkan dengan kadar penyalahgunaan bahan yang rendah (Fletcher & Jefferies, 1999).
Namun, gaya keibubapaan yang kuku besi, manja, dan cuai boleh menyebabkan
peningkatan dalam kadar penyalahgunaan bahan (Cohen & Rice, 1997). Dapatan
penyelidikan mengenai kesan identiti etnik ke atas kemungkinan remaja terjerumus dalam
kancah penyalahgunaan bahan di negara barat seperti Amerika Syarikat menghasilkan
dapatan yang berbeza-beza. Contohnya, James, Kim, dan Armijo (2000) melaporkan
identiti etnik yang rendah berhubungkait dengan penyalahgunaan dadah yang tinggi
dalam kalangan remaja keturunan Hispanic dan Mexico antara umur 11-20 tahun. Namun,
Oetting dan Beauvais (1990-1991) pula mendapati identiti etnik Anglo yang tinggi turut
dikaitkan dengan kadar tinggi penyalahgunaan dadah.
Dapatan penyelidikan telah menunjukkan gaya keibubapaan, sosio-demografi keluarga

(seperti jantina, tahap pendidikan ibubapa dan lokasi tempat tinggal), faktor sekolah
(seperti pencapaian akademik, pandangan terhadap sekolah dan guru) dan identiti etnik
mempunyai hubungkait dengan kadar penyalahgunaan dadah di kalangan remaja,
khasnya yang baru menjejak kaki di bangku sekolah menengah. Namun kebanyakan
4
daripada penyelidikan ini dijalankan dalam konteks negara membangun dan negara barat.
Oleh yang demikian, penyelidikan ini bertujuan untuk mengkaji peranan hubungan gaya
keibubapaan, sosio-demografi keluarga, faktor–faktor pengaruh rakan sebaya dan identiti
etnik dalam penyalahgunaan bahan di kalangan remaja tingkatan 1, 2, dan 4 di Sarawak.
OBJEKTIF KAJIAN
Secara khususnya, kajian ini mempunyai objektif untuk menyelidiki:

 Perkaitan sosio-demografi keluarga/diri serta hubungan remaja dengan rakan yang
menyalahgunakan bahan.
 Perkaitan faktor-faktor sekolah serta perhubungan remaja dengan rakan yang
 Perkaitan gaya keibubapaan (penerimaan-penglibatan ibubapa - pemantauan
ibubapa) dan identiti etnik serta hubungan remaja dengan rakan yang
METODOLOGI
Rekabentuk Kajian
Penyelidikan ini berbentuk survei keratan rentas yang melibatkan penggunaan soal
selidik untuk mengumpulkan data yang dikehendaki. Populasi kajian terdiri daripada
remaja merangkumi pelajar Tingkatan 1, 2 dan 4 di sekolah-sekolah menengah di
Sarawak. Sampel pula terdiri daripada 6798 pelajar Tingkatan 1, 2 dan 4 dari 34 buah
sekolah menengah di 11 Bahagian di Sarawak, dengan nisbah pelajar lelaki dan
perempuan adalah 1:1. Penetapan populasi pelajar Tingkatan 1, 2 dan 4 telah dilakukan
kerana para penyelidik tidak mahu mengganggu pelajar Tingkatan 3 dan 5 yang terlibat
dalam peperiksaan umum (PMR and SPM).
Soal Selidik Kajian

Pengumpulan data dilaksanakan dengan menggunakan soal selidik yang terdiri daripada
sembilan bahagian. Bahagian A mendapatkan maklumat demografi remaja [seperti jantina
5
dan etnik] dan SES [tahap pendidikan tertinggi ibu dan bapa dan lokasi tempat tinggal].
Bahagian B1 mengkaji perubahan pelajar dari sekolah rendah ke sekolah menengah.
Bahagian B2 mengkaji persepsi pelajar terhadap sekolah menengah mereka. Bahagian B3
mengkaji persepsi pelajar terhadap kawan baik mereka. Bahagian B4 dan B5 pula terdiri
daripada item-item yang menentukan maklumat tentang penyalahgunaan bahan di kalangan
kawan rapat dan kumpulan pelajar. Bahagian B6 mengkaji persepsi pelajar terhadap diri
sendiri. Penggunaan item sebegini dalam penyelidikan tentang penyalahgunaan bahan
pernah dilakukan seperti dalam kajian yang dijalankan oleh National Center on Addiction
and Substance Abuse di University of Columbia (CASA, 2004). Disarankan juga, remaja
akan memberikan maklumat yang lebih tepat tentang perlakuan rakan berbanding perlakuan
sendiri terutamanya tentang perlakuan yang di luar norma masyarakat.
Bahagian C mengukur identiti etnik remaja dan diubahsuai Ukuran Identiti Etnik Pelbagai
Kaum [Multigroup Ethnic Identity Measure] (Phinney, 1992). Bahagian ini mempunyai 14
item dengan tiga komponen iaitu: Pengesahan dan Keanggotaan [Affirmation and
Belonging], Pencapaian Identiti Etnik [Ethnic Identity Achievement] dan Amalan dan
Perlakuan Etnik [Ethnic Behaviors and Practices].
Bahagian D mengukur persepsi remaja terhadap gaya keibubapaan. Bahagian ini

melibatkan item-item yang diubahsuai daripada soal selidik Carlson dan Lein (1998) dan
mengandungi dua komponen utama: Skala Penerimaan-Penglibatan [Acceptance-
Involvement Scale] dengan 8 item dan Skala Pemantauan [Monitoring Scale] dengan 9
item. Skala Penerimaan-Penglibatan menentukan persepsi remaja samada ibubapa adalah
responsif, tahap penglibatan dan demokratik. Skala Pemantauan pula menentukan
persepsi remaja terhadap tahap keibubapan berbentuk kuku-besi atau sebaliknya.
Penggunaan data persepsi remaja dalam penyelidikan adalah dipakai terima (McCord,
1990) malahan ada penyelidik yang berpendapat remaja adalah informan yang tekal
tentang perlakuan ibubapa (Fletcher, Darling, & Steinberg, 1995) dan sama penting
dengan pengukuran perlakuan sebenar ibubapa (Bronfenbrenner, 1979).
6
Proses Pengumpulan Data
Setelah mendapat kelulusan daripada Bahagian Perancangan dan Penyelidikan
Pendidikan, Kementerian Pelajaran Malaysia dan Jabatan Pelajaran Sarawak, kumpulan
penyelidik telah menghubungi sekolah-sekolah yang telah dikenalpasti untuk menentukan
pemilihan dua kelas bagi setiap tingkatan 1, 2, dan 4 serta penetapan tarikh pengutipan
data di sekolah-sekolah berkenaan. Pengutipan data berlangsung di antara 15 Oktober dan
14 November 2009. Kumpulan penyelidik telah melawat setiap sekolah untuk proses
penjelasan, pemantauan dan pengutipan soal selidik yang diperlukan.
DAPATAN KAJIAN
Proses perubahan dari sekolah rendah ke sekolah menengah

Merujuk kepada Jadual 1, kajian ini mendapati pelajar-pelajar tidak menghadapi masalah
besar membuat perubahan daripada sekolah rendah ke sekolah menengah. Nilai min
untuk pernyataan-pernyataan dalam Bahagian B1 soal selidik ini adalah antara 2.25 –
3.73 dan min keseluruhan adalah 3.00.
Jadual 2 pula menunjukkan keputusan analisis ANOVA Satu Hala bagi faktor lokasi
sekolah, jantina, dan etnik ke atas faktor perubahan dari sekolah rendah ke sekolah
menengah. Bagi faktor kategori sekolah, terdapat perbezaan yang signifikan (F = 1.618, p
= 0.012), di mana pelajar dari luar bandar (Min = 3.0320) kurang menghadapi masalah
membuat perubahan tersebut jika dibandingkan dengan pelajar dari separa bandar (Min =
2.9997) dan bandar (Min = 2.9678). Bagi faktor jantina pula, terdapat perbezaan yang
signifikan (F = 1.836, p = 0.002), di mana pelajar lelaki (Min = 3.0164) lebih senang
mengadaptasikan diri terhadap perubahan tersebut jika dibandingkan dengan pelajar
perempuan (Min = 2.9834). Bagi faktor etnik, terdapat perbezaan yang signifikan (F =
2.269, p < 0.005), dengan pelajar Bumiputera bukan Melayu (Min = 3.0236) lebih senang
menangani perubahan jika dibandingkan dengan pelajar Bumiputera Melayu (Min =
3.0217) dan pelajar Bukan Bumiputera (Min = 2.9042).
7
Persepsi pelajar terhadap sekolah menengah mereka
Merujuk kepada Jadual 3, kajian ini mendapati pelajar lazimnya mempunyai persepsi
yang baik tentang sekolah menengah mereka. Mereka suka pergi ke sekolah dan suka
akan sekolah mereka, dengan min kedua-dua pernyataan adalah 3.91.
sekolah, jantina, dan etnik ke atas persepsi pelajar terhadap sekolah. Bagi faktor kategori
sekolah, keputusan menunjukkan terdapat perbezaan yang signifikan (F = 29.296, p <
0.005), dengan pelajar dari sekolah luar bandar (Min = 4.03) mempunyai sikap yang lebih
positif terhadap sekolah mereka jika dibandingkan dengan pelajar dari separa bandar
(Min = 3.95) dan bandar (Min = 3.75). Bagi faktor jantina, keputusan juga menunjukkan
terdapat perbezaan yang signifikan (F = 5.480, p < 0.005), dengan pelajar perempuan
(Min = 3.95) mempunyai sikap yang lebih positif terhadap sekolah mereka jika
dibandingkan dengan pelajar lelaki (Min = 3.87). Bagi faktor etnik, keputusan turut
menunjukkan perbezaan yang signifikan (F = 41.024, p < 0.005), dengan pelajar
Bumiputera bukan Melayu (Min = 4.05) mempunyai sikap yang lebih positif terhadap
sekolah mereka jika dibandingkan dengan pelajar Bumiputera Melayu (Min = 3.92) dan
pelajar Bukan Bumiputera (Min = 3.49).
Walaupun secara amnya, pelajar mempunyai persepsi positif terhadap sekolah mereka,
namun mereka kurang melibatkan diri dalam aktiviti keagamaan, kebudayaan,
kemasyarakatan, dan rekreasi di sekolah (rujuk Jadual 5).
sekolah, jantina, dan etnik ke atas penglibatan pelajar dalam aktiviti sekolah. Bagi faktor
kategori sekolah, terdapat perbezaan yang signifikan (F = 14.718, p < 0.005), dengan
pelajar dari sekolah luar bandar (Min = 2.1154) lebih aktif dalam aktiviti sekolah jika
dibandingkan dengan pelajar dari sekolah separa bandar (Min = 2.0579) dan sekolah
bandar (Min = 1.9510). Bagi faktor jantina, keputusan juga mendapati terdapatnya
perbezaan yang signifikan (F = 5.259, p < 0.005), dengan pelajar lelaki (Min = 2.0673)
lebih aktif dalam aktiviti sekolah jika dibandingkan dengan pelajar perempuan (Min =
8
2.0121). Bagi faktor etnik, keputusan turut menunjukkan terdapatnya perbezaan yang
signifikan (F = 25.109, p < 0.005), dengan pelajar Bumiputera bukan Melayu (Min =
2.1082) lebih melibatkan diri dalam aktiviti sekolah jika dibandingkan dengan pelajar
Bumiputera Melayu (Min = 2.0929) dan pelajar Bukan Bumiputera (Min = 1.7979).
Merujuk Jadual 7, lebih kurang 40% daripada pelajar menyatakan mereka tidak pernah
ponteng sekolah dan 60% pelajar pernah ponteng sekolah. Antara sebab-sebab utama
yang diberikan oleh pelajar sebagai alasan ponteng sekolah adalah (1) lewat bangun, (2)
kelas membosankan, (3) tidak ingin ke sekolah, (4) tidak menyiapkan kerja sekolah, (5)
dipengaruhi oleh kawan, (6) tertinggal bas, dan (7) ibu sakit.
Merujuk kepada Jadual 8, pelajar berpendapat majoriti guru mereka mengharapkan

mereka berkelakuan baik, seperti dalam pernyataan (a), (c), (e), dan (m). Namun, guru ini
dipersepsikan sebagai kurang menunjukkan usaha-usaha yang dapat memupuk kelakuan
baik serta nilai diri pelajar seperti yang digambarkan oleh respons pelajar untuk
pernyataan (b), (d), (f) – (h), dan (j).
Persepsi pelajar terhadap diri mereka sendiri

Berdasarkan Jadual 9, kajian ini mendapati pelajar berpuas hati dengan diri mereka.
Mereka mempunyai persepsi positif terhadap diri sendiri. Namun, mereka kurang pasti
tentang kualiti baik yang ada pada diri sendiri dan usaha mereka yang boleh dianggap
sebagai membanggakan.
Jadual 10 menunjukkan keputusan analisis ANOVA Satu Hala bagi faktor lokasi sekolah,
jantina, dan etnik ke atas persepsi pelajar tentang diri mereka. Bagi faktor kategori
sekolah, keputusan mendapati terdapatnya perbezaan yang signifikan (F = 11.965, p <
0.005) untuk persepsi pelajar terhadap diri mereka, dengan pelajar dari sekolah luar
bandar (Min = 3.290) mempunyai persepsi yang lebih positif terhadap diri mereka jika
dibandingkan dengan pelajar dari sekolah separa bandar (Min = 3.270) dan pelajar dari
sekolah bandar (Min = 3.220). Bagi faktor jantina, keputusan juga mendapati terdapatnya
perbezaan yang signifikan (F = 7.269, p < 0.005) untuk persepsi pelajar tentang diri
9
mereka, dengan pelajar perempuan (Min = 3.280) mempunyai persepsi yang lebih positif
terhadap diri mereka jika dibandingkan dengan pelajar lelaki (Min = 3.250). Bagi faktor
etnik, keputusan juga mendapati terdapatnya perbezaan yang signifikan (F = 49.915, p <
0.005) untuk persepsi pelajar tentang diri mereka, dengan pelajar Bumiputera bukan
Melayu (Min = 3.300) mempunyai persepsi yang lebih positif terhadap diri mereka jika
dibandingkan dengan pelajar Bumiputera (Min = 3.270) dan pelajar bukan Bumiputera
(Min = 3.160).
Persepsi pelajar terhadap identiti etnik sendiri

Secara umumnya, kajian ini mendapati pelajar-pelajar mempunyai identiti etnik yang
kuat (Min 2.70 – 3.19) pada skala 1-4 (merujuk Jadual 11). Mereka sedar dan gembira
serta mempunyai perasaan yang kuat bahawa mereka merupakan sebahagian daripada
etnik mereka. Mereka juga berbangga dengan budaya dan melibatkan diri dengan amalan
kebudayaan etnik masing-masing.
Bagi pecahan kategori identiti etnik pula, keputusan bagi kategori pengesahan dan
keanggotaan (Affirmation and Belonging) menunjukkan bahawa pelajar sedar tentang
identiti etnik mereka (Min = 3.04). Bagi kategori pencapaian identiti etnik (Ethnic
Identity Achievement), keputusan menunjukkan bahawa pelajar berasa bangga dengan
identiti etnik mereka (Min = 3.20). Bagi kategori terakhir, amalan dan perlakuan etnik
(Ethnic Behaviours and Practices), keputusan mendapati pelajar aktif terlibat dalam
amalan budaya etnik mereka (Min = 2.52).
jantina, dan etnik ke atas persepsi identiti etnik pelajar. Bagi faktor kategori sekolah,
keputusan mendapati terdapatnya perbezaan yang signifikan (F = 24.348, p < 0.005)
untuk persepsi identiti etnik pelajar, dengan pelajar dari sekolah separa bandar (Min =
2.739) mempunyai persepsi yang lebih positif terhadap identiti etnik mereka jika
dibandingkan dengan pelajar dari sekolah luar bandar (Min = 2.735) dan pelajar dari
sekolah bandar (Min = 2.622). Bagi faktor jantina, keputusan juga mendapati terdapatnya
perbezaan yang signifikan (F = 51.526, p < 0.005) untuk persepsi identiti etnik pelajar,
dengan pelajar perempuan (Min = 2.748) mempunyai persepsi yang lebih positif terhadap
10
identiti etnik mereka jika dibandingkan dengan pelajar lelaki (Min = 2.675). Bagi faktor
etnik, keputusan juga mendapati terdapatnya perbezaan yang signifikan (F = 140.696, p <
0.005) untuk persepsi pelajar tentang identiti etnik mereka, dengan pelajar Bumiputera
bukan Melayu (Min = 2.769) mempunyai persepsi yang lebih positif terhadap identiti
etnik mereka jika dibandingkan dengan pelajar Bumiputera (Min = 2.714) dan pelajar
bukan Bumiputera (Min = 2.552).
Persepsi pelajar terhadap gaya keibubapaan

Kajian ini mendapati pelajar-pelajar merasakan bahawa mereka mempunyai ibubapa
yang bertanggungjawab dan sanggup meluangkan masa dengan mereka (merujuk Jadual
13). Pelajar juga merasakan ibubapa pelajar amat perhatin dan memantau kehidupan
seharian mereka. Berdasarkan keputusan ini, dapatlah disimpulkan gaya keibubapaan
pelajar adalah lebih kepada gaya keibubapaan berwibawa.
jantina, dan etnik ke atas persepsi pelajar terhadap gaya keibubapaan. Bagi faktor
kategori sekolah, keputusan mendapati terdapatnya perbezaan yang signifikan (F =
17.635, p < 0.005) untuk persepsi pelajar terhadap gaya keibubapaan, dengan pelajar dari
sekolah separa bandar (Min = 3.117) mempunyai persepsi yang lebih positif terhadap
gaya keibubapaan ibubapa mereka jika dibandingkan dengan pelajar dari sekolah luar
bandar (Min = 3.074) dan pelajar dari sekolah bandar (Min = 3.003). Bagi faktor jantina,
keputusan juga mendapati terdapatnya perbezaan yang signifikan (F = 37.637, p < 0.005)
untuk persepsi pelajar terhadap gaya keibubapaan, dengan pelajar perempuan (Min =
3.112) mempunyai persepsi yang lebih positif terhadap gaya keibubapaan ibubapa
mereka jika dibandingkan dengan pelajar lelaki (Min = 3.015). Bagi faktor etnik,
keputusan juga mendapati terdapatnya perbezaan yang signifikan (F = 44.108, p < 0.005)
untuk persepsi pelajar terhadap gaya keibubapaan, dengan pelajar Bumiputera bukan
Melayu (Min = 3.113) mempunyai persepsi yang lebih positif terhadap gaya keibubapaan
mereka jika dibandingkan dengan pelajar Bumiputera (Min = 3.075) dan pelajar bukan
Bumiputera (Min = 2.923).
11
Persepsi pelajar tentang kawan rapat pelajar
Dalam kajian ini, kawan rapat didefinisikan sebagai orang yang selalu berbual dengan
pelajar. Merujuk Jadual 15, kajian ini mendapati majoriti pelajar mempunyai kawan-
kawan rapat yang sama etnik dengan mereka. Separuh daripada pelajar menyatakan
segelintir sahaja daripada kawan-kawan rapat yang tekun membuat kerja rumah dan satu
pertiga melaporkan kebanyakan kawan-kawan rapat mereka tekun belajar dan buat kerja
rumah.
Seterusnya, satu perempat daripada pelajar menyatakan segelintir kawan rapat mereka
minum arak. Dari segi penyalahgunaan dadah pula, hampir semua pelajar menyatakan
rakan rapat mereka tidak terlibat dalam aktiviti ini. Namun, antara 4.5%-5.7%
melaporkan penglibatan kawan-kawan rapat dengan penyalahgunaan pil ecstacy, pil
tidur, ubat batuk dan pil nospan. Selain itu, 7% melaporkan rakan rapat mereka terlibat
dalam penglibatan gam. Sekumpulan 27% pelajar menyatakan segelintir rakan rapat
mereka menghisap rokok dan 9.2% serta 4.6% berpendapat kebanyakan dan semua rakan
rapat mereka menghisap rokok.
Seterusnya, 15% pelajar menyatakan segelintir rakan rapat mereka terlibat dalam kes
mencuri. Insiden membalas balik cakap guru, pergaduhan dengan pelajar lain, dan
ponteng sekolah juga tinggi (35.5%-45.5%). Kes memiliki senjata tajam juga agak
membimbangkan (11%). Mereka juga melaporkan kadar bekerja sambilan dan bergaul
dengan samseng di luar sekolah yang membimbangkan (25% dan 19.3%). Bilangan rakan
rapat pelajar yang ponteng dan diberhentikan sekolah juga mencecah 18.8% dan 28.2%.
Aktiviti positif di kalangan rakan-rakan rapat merangkumi bercakap tentang melanjutkan

pelajaran ke kolej/universiti aktif dalam aktiviti sekolah, aktif dalam aktiviti komuniti dan
aktiviti keagamaan. Majoriti rakan rapat mereka mempunyai hubungan rapat dengan
ibubapa (89.8%).
Namun kajian ini mendapati kebanyakan mereka kurang selesa berinteraksi dengan
kawan-kawan rapat yang berlainan etnik.
12
jantina, dan etnik ke atas persepsi pelajar terhadap penyalahgunaan bahan di kalangan
kawan-kawan rapat pelajar. Bagi persepsi pelajar terhadap penyalahgunaan arak di
kalangan kawan-kawan rapat pelajar, keputusan menunjukkan terdapatnya perbezaan
yang signifikan bagi faktor lokasi sekolah (F = 4.815, p < 0.05), dengan pelajar dari
sekolah luar bandar (Min = 1.533) mempunyai lebih banyak kawan-kawan rapat yang
menyalahgunakan arak jika dibandingkan dengan pelajar dari sekolah bandar (Min =
1.507) dan pelajar dari sekolah separa bandar (Min = 1.504). Selain itu, keputusan juga
menunjukkan terdapatnya perbezaan yang signifikan bagi faktor jantina (F = 298.823, p <
0.005), dengan pelajar lelaki (Min = 1.577) mempunyai lebih banyak kawan-kawan rapat
yang menyalahgunakan arak jika dibandingkan dengan pelajar perempuan (Min = 1.433).
Keputusan juga mendapati terdapatnya perbezaan yang signifikan bagi faktor etnik (F =
44.790, p < 0.005), dengan pelajar bukan Bumiputera (Min = 1.555) mempunyai lebih
banyak kawan-kawan rapat yang menyalahgunakan arak jika dibandingkan dengan
pelajar Bumiputera bukan Melayu (Min = 1.526) dan pelajar Bumiputera Melayu (Min =
1.438).
Bagi persepsi pelajar terhadap penyalahgunaan dadah di kalangan kawan-kawan rapat

pelajar, keputusan menunjukkan tiada terdapatnya perbezaan yang signifikan bagi faktor
lokasi sekolah (F = 2.161, p = 0.115). Akan tetapi, keputusan menunjukkan terdapatnya
perbezaan yang signifikan bagi faktor jantina (F = 258.034, p < 0.005), dengan pelajar
perempuan (Min = 1.566) mempunyai lebih banyak kawan-kawan rapat yang
menyalahgunakan dadah jika dibandingkan dengan pelajar lelaki (Min = 1.418).
Keputusan juga menunjukkan terdapat perbezaan yang signifikan bagi faktor etnik (F =
23.920, p < 0.005), dengan pelajar Bumiputera Melayu (Min = 1.538) mempunyai lebih
banyak kawan-kawan rapat yang menyalahgunakan dadah jika dibandingkan dengan
pelajar Bumiputera bukan Melayu (Min = 1.498) dan pelajar bukan Bumiputera (Min =
1.440).
Bagi persepsi pelajar terhadap penyalahgunaan rokok di kalangan kawan-kawan rapat

pelajar, keputusan menunjukkan terdapatnya perbezaan yang signifikan bagi faktor lokasi
13
sekolah (F = 3.822, p < 0.05), dengan pelajar dari sekolah luar bandar (Min = 1.524)
mempunyai lebih banyak kawan-kawan rapat yang menyalahgunakan rokok jika
dibandingkan dengan pelajar dari sekolah bandar (Min = 1.505) dan pelajar dari sekolah
separa bandar (Min = 1.495). Selain itu, keputusan juga menunjukkan terdapatnya
perbezaan yang signifikan bagi faktor jantina (F = 286.420, p < 0.005), dengan pelajar
lelaki (Min = 1.577) mempunyai lebih banyak kawan-kawan rapat yang
menyalahgunakan rokok jika dibandingkan dengan pelajar perempuan (Min = 1.432).
Keputusan juga menunjukkan terdapatnya perbezaan yang signifikan bagi faktor etnik (F
= 36.037, p < 0.005), dengan pelajar Bumiputera Melayu (Min = 1.555) mempunyai lebih
banyak kawan-kawan rapat yang menyalahgunakan rokok jika dibandingkan dengan
pelajar Bumiputera bukan Melayu (Min = 1.513) dan pelajar bukan Bumiputera (Min =
1.442).
Jadual 17 menunjukkan keputusan analisis Kolerasi Spearman bagi menentukan

perhubungan di antara persepsi terhadap penyalahgunaan bahan di kalangan kawan rapat
pelajar dengan identiti etnik dan gaya keibubapaan. Bagi persepsi pelajar terhadap
penyalahgunaan arak di kalangan kawan-kawan rapat pelajar pula, keputusan
menunjukkan terdapatnya perhubungan yang signifikan (p = 0.01) dengan identiti etnik
dan gaya keibubapaan, di mana pekali kolerasi di antara dua pembolehubah tersebut
masing-masing adalah -0.044 dan -0.138 dan ini menunjukkan kedua-dua perhubungan
tersebut adalah perhubungan negatif yang lemah, di mana penyalahgunaan bahan
meningkat sekiranya identiti etnik menurun dan ibu bapa mempunyai gaya keibubapaan
permisif.
Bagi persepsi pelajar terhadap penyalahgunaan dadah di kalangan kawan-kawan rapat

pelajar, keputusan menunjukkan terdapatnya perhubungan yang signifikan (p = 0.01)
dengan identiti etnik dan gaya keibubapaan, di mana pekali kolerasi di antara dua
pembolehubah tersebut masing-masing adalah -0.089 dan -0.122 dan ini menunjukkan
kedua-dua perhubungan tersebut adalah perhubungan negatif yang lemah, di mana
penyalahgunaan bahan meningkat sekiranya identiti etnik menurun dan ibu bapa
mempunyai gaya keibubapaan permisif.
14
Bagi persepsi pelajar terhadap penyalahgunaan rokok di kalangan kawan-kawan rapat
pelajar, keputusan menunjukkan terdapatnya perhubungan yang signifikan (p = 0.01)
dengan identiti etnik dan gaya keibubapaan, di mana pekali kolerasi di antara dua
pembolehubah tersebut masing-masing adalah -0.068 dan -0.100 dan ini menunjukkan
kedua-dua perhubungan tersebut adalah perhubungan negatif yang lemah, di mana
penyalahgunaan bahan meningkat sekiranya identiti etnik menurun dan ibu bapa
mempunyai gaya keibubapaan permisif.
Kesimpulannya, kebanyakan kawan rapat pelajar adalah sama etnik. Mereka berasa lebih
selesa berkawan dengan kawan berlainan etnik tetapi tidak selesa mempunyai teman
lelaki/ wanita yang berlainan etnik. Kebanyakan kawan-kawan rapat pelajar tidak terlibat
dalam penyalahgunaan bahan. Namun, mereka ada melaporkan segelintir kawan rapat
mereka terlibat dalam penyalahgunaan arak dan merokok. Pelajar yang mempunyai
identiti etnik yang tinggi dan gaya keibubapaan (Pemantauan dan Penerimaan -
Penglibatan ibubapa) berwibawa mempunyai persepsi terhadap kawan rapat pelajar yang
positif. Ini menunjukkan pelajar yang mempunyai identiti etnik yang tinggi dan gaya
keibubapaan permisif mempunyai risiko yang rendah untuk menyalahgunakan bahan.
PERBINCANGAN
Pelajar melaporkan kadar penyalahgunaan arak dan rokok membimbangkan dengan satu
perempat pelajar menyatakan segelintir kawan rapat mereka terlibat dalam aktiviti ini.
Dapatan ini menyokong kajian United Nation Office on Drugs and Crime (2007) yang
melaporkan penglibatan remaja dalam penyalahgunaan bahan semakin meningkat. Secara
sama, satu perempat daripada mereka juga melaporkan rakan rapat mereka bekerja
sambilan, bergaul dengan samseng di luar sekolah, ponteng dan diberhentikan sekolah.
Mereka juga kurang selesa berinteraksi dengan rakan berlainan etnik.
Lazimnya, pelajar lelaki Bumiputera Melayu dari sekolah luar bandar mempunyai
persepsi bahawa lebih ramai rakan rapat mereka terlibat dalam aktiviti yang kurang
menyenangkan di atas. Keputusan ini selaras dengan kajian Johnson et al (2002) dan
15
Simons et al. (1991) yang melaporkan remaja lelaki lebih berkemungkinan
menyalahgunakan bahan berbanding dengan remaja perempuan. Dapatan kajian ini juga
menyokong kajian Substance Abuse and Mental Health Services Administration, Centres
for Substance Abuse Prevention (1999) dan Brown et al. (2005) yang mengatakan
bahawa faktor-faktor sekolah seperti kegagalan pencapaian di sekolah, persekitaran
sekolah yang tidak selamat dan kacau bilau, dan kekurangan harapan yang tinggi
daripada cikgu turut mempengaruhi penyalahgunaan bahan di kalangan remaja.
Kajian ini turut mendapati gaya keibubapaan dan identiti etnik mempunyai hubungkait
dengan remaja yang mempuyai rakan rapat yang menyalahgunakan bahan. Dapatan
kajian menyokong saranan Fletcher dan Jefferies (1999) bahawa gaya keibubapaan
berwibawa dikaitkan dengan pengurangan dalam insiden remaja berkawan rapat dengan
rakan sebaya yang menyalahgunakan bahan sementara gaya keibubapaan kukubesi,
manja dan cuai pula sebaliknya (Cohen & Rice, 1997). Begitu juga seperti yang
dilaporkan dalam sesetengah kajian lepas, identiti etnik yang rendah dalam kajian ini
berhubung kait dengan remaja mempunyai kawan rapat yang terlibat dalam
penyalahgunaan bahan (James et al, 2000).
KESIMPULAN
Tidak dapat dinafikan, penyalahgunaan bahan di kalangan remaja adalah satu masalah
yang serius dan perlu ditangani pada usia awal. Kajian ini diharapkan dapat menimbulkan
kesedaran kepada semua pihak tentang masalah yang dihadapi di samping menjadi
panduan dalam membantu menyediakan dan melaksanakan program untuk menangani
gejala ini di kalangan remaja di sekolah menengah dengan mengambil kira faktor-faktor
yang boleh menjadikan program tersebut lebih efektif bagi mencapai objektif mendidik
remaja agar tidak terlibat dalam penyalahgunaan bahan.
16
RUJUKAN
Bahr, S.J., Hoffmann, J.P., & Yang X. (2005). Parental And Peer Influences On The Risk
Of Adolescent Drug Use. The Journal of Primary Prevention, 26(6), 529-551.
Bronfenbrenner, U. (1979). The Ecology Of Human Development: Experiments By

Nature And Design. Cambridge, MA: Harvard University Press.
Brown, E.C., Catalano,R.F., Fleming,C.B. Haggerty, K.P., & Abott,R.D. (2005).

Adolescent Substance Use Outcomes In The Raising Healthy Children Project: A
Two-Part Latent Growth Curve Analysis. Journal of Consulting and Clinical
Psychology, 73(4), 699-710.
Carlson, C., & Lein, L. (1998). Intergroup Relations Among Middle School Youth:
Survey Findings For Fulmore Middle School. Austin, TX: University of Texas at
Austin.
Chassin, L., Pitts, S.C., & Prost, J. (2002). Binge Drinking Trajectories From
Adolescence To Emerging Adulthood In A High-Risk Sample: Predictors And
Substance Abuse Outcomes. Journal of Consulting and Clinical Psychology,
70(1), 67-78.
Cohen, D. A., & Rice, J. (1997). Parenting Styles, Adolescent Substance Use, And
Academic Achievement. Journal of Drug Education, 27(2), 199-211.
Fletcher, A. C., & Jefferies, B. C. (1999). Parental Mediators Of Associations Between

Perceived Authoritative Parenting And Early Adolescent Substance Use. Journal
of Early Adolescence, 19(4), 465-487.
Fletcher, A. C., Darling, N. E., & Steinberg, L., (1995). The Company They Keep:
Relation Of Adolescent‟s Adjustment And Behavior To Their Friends‟
Perceptions Of Authoritative Parenting In The Social Network. Developmental
Psychology, 31(2), 300-310.
James, W. H., Kim, G. K., & Armijo, E. (2000). The Influence Of Ethnic Identity On
Drug Use Among Ethnic Minority Adolescents. Journal of Drug Education,
30(3), 265- 280.
Johnston, L.D., O‟Malley, P.M., Bachman, J.G. (2002). Monitoring The Future National
Results On Adolescent Drug Use: Overview Of Key Findings, 2001. (NIH
Publication No. 02-5105). Bethesda, MD: National Institute on Drug Abuse.
Kilpatrick, D.G., Acierno, R., Saunders, B., Resnick, H.S., Best, C.L, & Schnurr, P.P.
(2000). Risk Factors For Adolescent Substance Abuse And Dependence Data
From A National Sample. Journal of Consulting and Clinical Psychology, 68(1),
19-30.
17
Liu, L. Y. (2002). Texas School Survey Of Substance Use Among Students: Grades 7-12.
Austin, TX: Texas Commission on Alcohol and Drug Abuse.
McCord, J. (1990). Problem Behaviors. In S. S. Feldman & G. R. Elliot (Eds.), At The

Threshold: The Developing Adolescent (pp. 414-430). Cambridge, MA: Harvard
University Press.
National Center on Addiction and Substance Abuse at Columbia University (CASA).

(2004). National Survey Of American Attitudes On Substance Abuse IX: Teen
Dating Practices And Sexual Activity. New York.
Newcomb, M.D., Maddahian, E., & Bentler, P.M. (1987). Risk Factors Among
Teenagers: Associations With Sex, Age, Ethnicity, And Type Of School.
American Journal of Drug and Alcohol Abuse, 13(4), 413-433.
Oetting, E.R., & Beauvais, F. (1990-1991). Orthogonal Cultural Identification Theory:

The Cultural Identification Of Minority Adolescents. The International Journal of
the Addictions, 25(5A & 6A), 655-685.
Phinney, J.S. (1992). The Multigroup Ethnic Identity Measure: A New Scale For Use
With Diverse Groups. Journal of Adolescent Research, 7(2), 156-176.
Simons, R.L., Whitbeck, L.B., Conger, R.D., & Melby, J.N. (1991). The Effect Of Social
Skills, Values, Peers, And Depression On Adolescent Substance Use. Journal of
Early Adolescence, 11(4), 466-481.
Substance Abuse and Mental Health Services Administration, Centres for Substance
Abuse Prevention (1999). Core Measures Initiative Phase I Recommendations.
Dimuat turun pada April 7, 2010 dari
http://www.cehd.umn.edu/carei/reports/SIG/docs/CoreMeasures.PDF
United Nation Office on Drugs and Crime. (2007). The World Drug Report.
Whatcom County. (2000). Substance Abuse Prevention. Dimuat turun pada April 7, 2010,
dari http://www.co.whatcom.wa.us/health/human/substance_abuse/riskfactors.jsp
18
POLA PENGLIBATAN BELIA MELAYU DALAM PENAGIHAN DADAH
Abd. Halim Mohd Hussin (Ketua Penyelidik)

Saliza Karia @ Zakaria
Zainol Abidin Ahmad
Dini Rahiah Kadir
Farhana Sabri
ABSTRAK
Kajian ini melibatkan responden seramai 3149 belia Melayu dari jumlah populasi 9491
belia Melayu yang berada di tiga institusi iaitu Penjara, PUSPEN dan Pusat MMT. Alat
Kajian yang diguna pakai dalam kajian ini adalah Profail Personaliti HASANA, Skala
Penghargaan Kendiri Rosenberg dan Inventori Teknik Menyelesai Masalah. Data yang
diperolehi telah dianalisa menggunakan teknik statistik diskriptif. Dapatan kajian
menunjukkan majoriti belia yang terlibat adalah berumur antara 26-30 tahun.
Kebanyakan mereka telah menagih selama 6 hingga 10 tahun. Dapatan kajian juga
menunjukkan bahawa kebanyakan belia Melayu yang terlibat dalam penagihan dadah
mempunyai personaliti extraversion dan terbuka kepada pengalaman serta memiliki tahap
penghargaan kendiri yang sederhana. Mereka juga menunjukkan kecenderungan untuk
bertindak secara berdepan dengan masalah yang dihadapi (approach) dan menggunakan
kemahiran mencari sokongan dan bimbingan untuk menyelesaikan masalah.
Kata Kunci: profile belia, penyalahgunaan dadah, personaliti HASANA, dayatindak,

psikologi
Alamat Penulis: Abd Halim Mohd Hussin, Fakulti Kepimpinan Dan Pengurusan,
Universiti Sains Islam Malaysia, Bandar Baru Nilai 71800 Negeri Sembilan, Malaysia.
E-mail: halim@usim.edu.my
19
PENGENALAN
Dadah telah diisytiharkan sebagai musuh nombor satu negara pada 19 Februari 1983 oleh
Y.A.B. Perdana Menteri Malaysia. Sempena perisytiharan itu maka 19 Februari telah
disambut setiap tahun sebagai Hari Anti Dadah Kebangsaan. Selama tempoh tersebut
pelbagai usaha telah dilakukan untuk membanteras dadah. Dalam usaha kerajaan
melahirkan modal insan kelas pertama, masalah dadah tidak boleh dibiarkan kerana ia
boleh menggugat kestabilan negara dan menjejaskan pemikiran genarasi muda. Dadah
menghancurkan kesejahteraan setiap individu, keluarga, masyarakat dan negara. Masalah
ini juga menyumbang kepada peningkatan gejala sosial, kejadian jenayah, keganasan,
pembunuhan, HIV/AIDs dan keruntuhan institusi kekeluargaan.
Oleh itu strategi menangani masalah dadah perlu ditingkatkan supaya ancaman dadah
dapat dibanteras dan keselamatan negara dapat dilindungi. Mengikut maklumat yang
direkodkan oleh Agensi Antidadah Kebangsaan, golongan yang ramai terjebak dengan
dadah di negara Malaysia ialah belia yang berumur antara 19 hingga 39 tahun.
Kementerian Pendidikan Malaysia bimbang kerana akhir-akhir ini umur dikesan mula
menagih menurun kepada mereka yang berumur 13 tahun. Mengikut rekod ujian urin
yang dijalankan di sekolah menengah untuk mengesan pelajar yang mencuba dadah
mulai tahun 2001 hingga 2006, purata yang dikesan seramai 250 orang setahun daripada
5.3 juta pelajar. Berdasarkan konsep pencegahan lebih berkesan dari merawat, maka
strategi Pendidikan Pencegahan Dadah di sekolah berteraskan empat pendekatan iaitu
Kurikulum, Kokurikulum, Pembangunan Sahsiah dan Pengurusan/Kepimpinan. Pentadbir
20
telah diberi garis panduan yang jelas untuk melaksanakan semua program dan aktiviti di
peringkat sekolah.
Mengikut Laporan AADK, Kementerian Dalam Negeri dan Jabatan Siatan Jenayah
Narkotik PDRM menyatakan penghasilan dadah sintatik/tiruan kini adalah lebih bahaya
daripada dadah asli (ganja, heroin, morfin). Pengambilan dadah jenis „Amphetamins
Type Stimulants‟ (ATS) boleh mendatangkan kerosakan kekal kepada otak dan diri
individu kerana bahan campuran beracun yang dicampurkan di dalamnya. Begitu juga
dengan pengambilan syabu, pil kuda, „ecstacy‟, inhalan dan sebagainya yang boleh
menyebabkan pergantungan kekal kepada dadah. Dadah sintetik/tiruan lebih menyerang
golongan belia kerana kesannya yang begitu kuat.
Berdasarkan laporan buletin dadah AADK, sepanjang bulan Jan-Dis 2009, seramai
15,736 orang penagih telah dikesan dan menunjukkan peningkatan sebanyak 27.40%
berbanding tempoh yang sama tahun lalu 12,352 orang. Mereka ini terdiri daripada 7,123
orang (45.27%) penagih baru, yang mana berlakunya peningkatan sebanyak 19.94%
berbanding 5,939 orang bagi tempoh yang sama tahun lalu. Manakala penagih berulang
pula adalah seramai 8,613 orang (54.73%), mengalami peningkatan sebanyak 34.31%
berbanding tahun sebelumnya 6,413 orang. Secara purata, seramai 594 penagih baru dan
718 penagih berulang telah dikesan setiap bulan sepanjang bulan Januari hingga
Disember 2009.
21
Taburan jumlah penagih yang dikesan menunjukkan, Pulau Pinang mencatatkan bilangan
penagih paling ramai dikesan berbanding negeri-negeri lain iaitu seramai 2,255 orang
diikuti Kedah (2,016), Kelantan (1,902), Selangor (1,864) dan WP Kuala Lumpur
(1,635). Jumlah penagih baru yang direkodkan oleh Agensi Antidadah Kebangsaan
sehingga Disember 2009 adalah seramai 7,123 orang berbanding 5,939 orang pada tahun
2008.
Daripada jumlah tersebut, etnik Melayu merupakan penagih teramai yang dikesan
sepanjang bulan Jan-Dis 2009 iaitu 13,705 orang (87.09%) bersamaan dengan 0.16%
daripada jumlah unjuran penduduk etnik Melayu di negara ini yang berusia 15-64 tahun
(18,826,000 orang). Jika dibandingkan dengan tiga kaum utama di Malaysia, etnik Cina
menunjukkan penurunan yang paling besar iaitu 33.87% daripada 1,438 kes tahun lepas
kepada 951 kes tahun ini dan bagi etnik India, penurunan sebanyak 13.58% (AADK,
2009).
Jumlah penagih yang dikesan sepanjang tahun 2009 juga menunjukan golongan belia
merupakan golongan yang tinggi terdedah dengan risiko penagihan. Berdasarkan
perangkaan majoriti penagih yang dikesan sepanjang Jan-Dis 2009, golongan belia
seramai 11,949 orang (77.29%) iaitu menyumbang kepada 0.07% daripada golongan
umur unjuran penduduk Malaysia yang berusia antara 15-64 tahun (317,620,300 orang).
Belia yang berumur antara 25-29 tahun mencatatkan bilangan penagih teramai iaitu 3,474
orang (22.47%). Manakala bagi golongan dewasa, sebanyak 3,178 orang (20.56%) dan
remaja seramai 332 orang (2.15%).
22
Berdasarkan kepada angka yang menunjukkan peningkatan keterlibatan golongan belia
Melayu dalam masalah penyalahgunan dadah, maka pengkaji akan membincangkan isu
penyalahgunaan dadah dalam kalangan belia dari sudut psikologi. Perkara-perkara yang
dibincangkan termasuklah menghuraikan siapa belia dari sudut psikologi perkembangan
bagi mengetahui corak tingkahlaku mereka.
METODOLOGI KAJIAN
Methodologi kajian ialah menggunakan soal selidik sebagai salah satu kaedah yang
paling popular digunakan dalam kalangan penyelidik. Kaedah ini juga dipilih kerana ia
mudah ditadbir dan ia juga menjimatkan masa, kos serta tenaga. Soal selidik ini ditadbir
sendiri oleh pembantu penyelidik dengan cara mengedarkan soal selidik kepada
responden.
Objektif kajian ini adalah untuk mengenalpasti profil belia Melayu yang terlibat dengan
penyalahgunaan dadah. Tinjauan dibuat dalam kalangan penagih-penagih yang sedang
berada di PUSPEN dan penjara serta pesakit-pesakit yang mengikuti program MMT di
klinik dan hospital kerajaan seluruh Malaysia.
Persampelan dan Responden Kajian
Populasi kajian terdiri daripada belia Melayu yang terlibat dalam penyalahgunaan dadah
di Malaysia. Berdasarkan kepada statistik penagihan yang diperolehi dari AADK dan
Jabatan penjara Malaysia dan Kementerian Kesihatan Malaysia, dianggarkan seramai
23
9491 orang penagih dan pesakit yang ditahan atau dirawat di ketiga-tiga isntitusi ini
terdiri dari golongan belia Melayu.
Bagi tujuan persampelan di PUSPEN, pemilihan secara rawak dengan responden diambil
pada kadar 30 peratus daripada bilangan penagih belia Melayu di semua PUSPEN. Bagi
tujuan persampelan di penjara, pemilihan secara rawak dipilih bagi tiga penjara dari
setiap zon dan seramai lima puluh responden dipilih secara rawak dari setiap penjara
yang dipilih. Seterusnya, untuk Pusat Rawatan Terapi Gantian Metadhone pula, teknik
yang digunakai adalah teknik persampelan berlapis. Pemilihan pusat rawatan Terapi
Gantian Metadhone yang terlibat dalam penyelidikan ini adalah berdasarkan kadar 30
peratus dari senarai pusat rawatan setiap negeri dengan bilangan pesakit aktif tertinggi.
Penentuan responden kajian bagi pusat rawatan MMT pula adalah secara rawak dengan
kadar 30 peratus dari bilangan pesakit belia Melayu di pusat rawatan yang telah terpilih.
Prosedur Pengumpulan Data
Aktiviti pengumpulan data dijalankan melalui kaedah responden menjawab sendiri soal
selidik secara berkumpulan dengan penyeliaan oleh dua orang enemurator. Walau
bagaimanapun, teknik temubual digunapakai untuk responden yang tidak tahu membaca
atau menulis. Enemurator yang telibat dalam kajian ini telah dilatih dan diperkenalkan
dengan instrumen kajian ini terlebih dahulu. Ini bagi memastikan mereka dapat menyelia
dengan baik setiap responden yang terlibat dan mengurangkan kemungkinan responden
tidak menjawab soal selidik.
24
Instrumen Kajian
Instrumen kajian yang digunapakai dalam kajian ini ialah soal selidik terancang. Soal
selidik ini terbahagi kepada empat bahagian. Bahagian A borang soal selidik
mengandungi soalan-soalan berkaitan latar belakang responden.
Bahagian B mengandungi 32 pernyataan yang berkaitan personaliti kendiri yang
diadaptasi daripada Structured Interview for the Five-Factor Model of Personality
(SIFFM) oleh Trull (1997). Intrumen ini dikenali sebagai Inventori Personaliti HASANA
dan mengekalkan kelima-lima dimensi utama personaliti SIFFM iaitu Neurotik,
Extraversion, Terbuka kepada pengalaman, Kebolehan bersetuju, dan Kesedaran moral.
Manakala bahagian C pula mengandungi soalan-soalan skala penghargaan kendiri yang
dialih bahasa dari skala Self-esteem oleh Rosenberg (1965). Terdapat 10 pernyataan pada
skala ini yang diiringi dengan skala Likert 5 mata. Penghargaan kendiri responden diukur
berdasarkan skor yang diperolehi dengan cara mencampurkan markah bagi setiap
pernyataan.
Bahagian yang terakhir iaitu bahagian D pula mengandungi 58 pernyataan Inventori
Teknik Menyelesikan Masalah. Alat ukuran ini di alihbahasa dan di adaptasi dari Coping
Response Inventory oleh Moos (1993). Setiap pernyataan dalam inventori ini diiringi
dengan 4 pilihan jawapan iaitu 1) Semestinya Tidak, 2) Selalunya Tidak, 3) Selalunya Ya
dan 4) Semestinya Ya.
25
DAPATAN KAJIAN
Populasi responden dibahagikan kepada empat zon iaitu zon selatan, tengah, utara dan
pantai timur. Zon pantai timur menunjukkan populasi tertinggi iaitu sebanyak 881 atau
28.9 peratus responden diikuti dengan zon selatan sebanyak 850 atau 27.9 peratus
responden. Seterusnya adalah zon utara dengan 831 responden atau 27.2 peratus.
Manakala populasi paling rendah ialah di zon Tengah iaitu sebanyak 489 atau 16.0
peratus (Jadual 1).
Jadual 1: Taburan Responden Mengikut Zon
Zon Frekuensi Peratus

Selatan 850 27.9
Tengah 489 16.0
Utara 831 27.2
Pantai Timur 881 28.9
Jumlah 3051 100.0
Jadual 2 memaparkan taburan responden mengikut jantina. Hasil kajian menunjukkan
hampir keseluruhan (98.3%) responden adalah lelaki iaitu seramai 2980 orang. Hanya 52
orang responden adalah wanita (1.7%).
Jadual 2: Taburan Responden Mengikut Jantina
Jantina Frekuensi Peratus

Lelaki 2980 98.3
Perempuan 52 1.7
Jumlah 3051 100.0
26
Analisa mendapati min umur responden adalah 30.42 tahun (SD=5.70). Analisa yang
lebih mendalam menunjukkan kebanyakan responden kajian berada pada tahap umur
lingkungan 26 hingga 30 tahun iaitu 907 orang atau 30.1 peratus, diikuti oleh tahap umur
lingkungan 31 hingga 35 tahun iaitu 808 orang atau 26.8 peratus. Bilangan responden
paling rendah berada pada tahap umur lingkungan 16 hingga 20 tahun iaitu 201 orang
atau 6.7 peratus (jadual 3).
Jadual 3: Taburan Responden Mengikut Umur

Frekuensi Peratus
16 hingga 20 tahun 201 6.7
Jumlah 3013 100.0
Taburan responden mengikut isntitusi ini adalah seperti yang dipaparkan di Jadual 4.
Jumlah responden di Pusat Pemulihan/PUSPEN adalah seramai 1218 orang atau 40.2
peratus berbanding di penjara seramai 518 orang atau 17.1 peratus dan Klinik Metadon
seramai 1296 orang atau 42.7 peratus.
Jadual 4: Taburan Responden Mengikut Institusi

Penempatan Frekuensi Peratus
Penjara 518 17.1
Pusat Pemulihan / PUSPEN 1218 40.2
Klinik Metadon 1296 42.7
Jumlah 3032 100.0
27
Dari aspek tahap pendidikan pula, majoriti daripada responden memiliki kelulusan Sijil
Pelajaran Malaysia (SPM) iaitu seramai 1249 orang atau 41.6 peratus. Hanya 16 orang
(0.5%) memiliki Ijazah Sarjana Muda dan 70 responden (2.3%) tidak pernah bersekolah.
Jadual 5 menunjukkan tahap pendidikan responden secara terperinci.
Jadual 5: Tahap Pendidikan Responden

Pendidikan Frekuensi Peratus
Tidak Bersekolah 70 2.3
Sekolah Rendah 517 17.2
SRP / PMR 999 33.3
SPM 1249 41.6
Diploma 94 3.1
Ijazah 16 0.5
Profesional 59 2.0
Jumlah 3004 100.0
Analisa mendapati min tempoh menagih responden adalah 8.8 tahun (SD=5.40). Analisa
yang lebih mendalam menunjukkan kebanyakan responden menagih antara enam hingga
sepuluh tahun iaitu 1101 orang atau 37.4 peratus, diikuti bilangan responden menagih
dibawah lima tahun iaitu 978 orang atau 33.2 peratus manakala hanya 333 orang atau
11.3 peratus menagih melebihi 16 tahun (jadual 6).
Jadual 6:Tahun Menagih

Frekuensi Peratus
Bawah 5 tahun 978 33.2
6 hingga 10tahun 1101 37.4
16 tahun ke atas 333 11.3
Jumlah 2945 100.0
28
Penghargaan Kendiri Belia Melayu Yang Terlibat Dalam Penyalahgunaan Dadah
Kajian ini telah menggunapakai skala penghargaan kendiri Rosenberg untuk melihat
tahap penghargaan kendiri belia Melayu yang terlibat dalam penyalahgunaan dadah.
Analisa awal menunjukkan min penghargaan kendiri yang diperolehi adalah 16.9
(SD=3.30). Skor terendah yang dicatatkan adalah 5 manakala skor tertinggi adalah 29.
(jadual 7)
Jadual 7: Analisa Diskriptif Penghargaan Kendiri Responden

Minimum Maximum Mean SD
Skor Self-esteem 5.00 29.00 16.93 3.30
Jadual 8 menunjukkan analisa diskriptif bagi setiap item yang terdapat dalam skala
penghargaan kendiri. Secara keseluruhannya skala ini mengandungi 10 item iaitu
sebanyak 5 item adalah positif dan lima item lagi adalah negatif. Bagi item positif,
penyataan “saya merasakan saya adalah seorang yang bernilai sekurang-kurangnya
berada pada tahap yang samarata dengan orang lain” telah mencatatkan min tertinggi
iaitu 2.23 (S.D=0.635) dengan jumlah responden yang bersetuju adalah sebanyak 57.9
peratus.
Manakala bagi item negatif pula, nilai min paling tinggi diperolehi adalah sebanyak 1.65
iaitu penyataan yang melihat bahawa semua perkara yang mereka lakukan cenderung
kepada kegagalan dengan catatan 30.2 peratus bersetuju dengan penyataan tersebut.
29
Jadual 8: Item Skala Penghargaan Kendiri
Sangat
Item Positif Tidak Tidak Sangat
Bersetuju Bersetuju Bersetuju Bersetuju Mean SD
Saya merasakan saya adalah
seorang yang bernilai,
sekurang-kurangnya berada 1.2% 7.9% 57.9% 33.1% 2.23 .635
pada tahap yang sama rata
dengan orang lain
Saya merasakan bahawa saya
memiliki beberapa ciri atau .8% 8.5% 67.6% 23.1% 2.13 .575
kualiti yang baik
Saya berkebolehan untuk
melakukan sesuatu perkara 2.5% 10.7% 63.4% 23.4% 2.08 .659
sebaik kebanyakan orang lain
Saya mengambil kelakuan
2.6% 15.4% 61.2% 20.7% 2.00 .683
yang positif terhadap diri saya
Secara keseluruhannya saya
5.4% 30.3% 45.6% 18.7% 1.78 .810
berpuas hati terhadap diri saya
Sangat
Item Negatif Sangat Tidak Tidak
Bersetuju Bersetuju Bersetuju Bersetuju Mean SD
Dalam kesemua perkara saya
cenderung merasakan saya 9.1% 30.2% 47.0% 13.7% 1.65 .827
seorang yang gagal
Saya merasakan saya tiada apa-
14.8% 41.0% 31.6% 12.5% 1.42 .889
apa perkara untuk dibanggakan
Saya berharap saya dapat lebih
42.0% 49.9% 6.5% 1.5% .68 .663
menghormati diri saya sendiri
Adakalanya saya pasti
merasakan diri saya tidak 14.6% 44.7% 28.0% 12.8% 1.39 .886
berguna
Adakalanya saya merasakan
12.6% 34.7% 34.4% 18.3% 1.58 .928
saya tidak bagus langsung
Personaliti HASANA Belia Melayu Yang Terlibat Dalam Penyalahgunaan Dadah
Bahagian ini akan menghuraikan dapatan kajian yang berkaitan Personaliti Hasana.
Analisa menunjukkan dimensi extraversion mendahului lain-lain dimensi di mana 764
responden kajian atau 25.3 peratus berada pada dimensi ini. 751 responden kajian atau
30
24.9 peratus pula berada pada dimensi terbuka kepada pengalaman diikuti oleh dimensi
kebimbangan dimana 618 responden kajian atau 20.5 peratus berada pada dimensi ini.
472 responden kajian atau 15.6 peratus berada pada dimensi kesedaran manakala 414
responden kajian atau 13.7 barada pada dimensi kebolehan bersetuju (jadual 9).
Jadual 9: Personaliti Hasana Responden

Frekuensi Peratus
Kebimbangan 618 20.5
Extraversion 764 25.3
Terbuka kepada pengalaman 751 24.9
Kebolehan Bersetuju 414 13.7
Kesedaran 472 15.6
Jumlah 3019 100.0
Analisa mendapati min skor dimensi kebimbangan responden adalah 5.81 (SD=6.01),
manakala min skor dimensi extraversion ialah 9.47 (SD=2.21). Min skor dimensi terbuka
kepada pengalaman responden adalah 7.31 (SD=1.99), min skor dimensi kebolehan
bersetuju ialah 6.93 (SD=2.19) dan min skor dimensi kesedaran responden adalah 7.17
(SD=2.15).
Jadual 10: Skor Personaliti Hasana Responden Mengikut Dimensi Personaliti

Minimum Maximum Mean SD
Skor Hasana 16 62 36.66 6.01
Kebimbangan .00 12.00 5.81 2.42
Extraversion 1.00 15.00 9.47 2.21
Terbuka kepada pengalaman 1.00 12.00 7.31 1.99
31
Kebolehan Bersetuju .00 12.00 6.93 2.19
Kesedaran .00 12.00 7.17 2.15
Teknik Menyelesaikan Masalah Di Kalangan Belia Melayu Yang Terlibat Dalam
Penyalahgunaan Dadah
Bahagian ini memaparkan hasil kajian yang diperolehi yang berkaitan teknik
menyelesaikan masalah belia Melayu yang terlibat dalam penyalahgunaan dadah. Jadual
12 memaparkan daptan analisa Inventori Teknik Menyelesaikan Masalah. Hasil kajian
menunjukkan bahawa seramai 592 responden (19.9%) memilih teknik Seeking Guidance
and Support sebagai teknik utama dalam menyelesaikan masalah. Diikuti dengan teknik
Logical Analysis seramai 538 respoden (18.1%) dan teknik Cognitive Avoidance seramai
407 responden (13.7%). Teknik Emotional Discharge paling sedikit digunakan oleh
responden iaitu seramai 163 orang (5.5%).
Jadual 11: Teknik Menyelesaikan Masalah

Frekuensi Peratus
Logical Analysis 538 18.1
Positif Reappraisal 405 13.6
Seeking Guidance and Support 592 19.9
Problem Solving 339 11.4
Cognitive Avoidance 407 13.7
Acceptance or Resignation 200 6.7
Seeking Alternative Rewards 328 11.0
Emotional Discharge 163 5.5
Jumlah 2972 100.0
32
PERBINCANGAN
Profile Belia Melayu Yang Terlibat Dalam Penyalahgunaan dadah
Melalui dapatan kajian yang dianalisa, satu bentuk profail responden telah dapat dibina
yang menunjukkan majoriti belia penagih mempunyai ciri-ciri yang disokong dalam
kajian literatur. Profail belia Melayu yang telah dikaji menunjukkan sebahagian besar
penagih mula menagih dari zaman persekolahan menengah, berumur dalam lingkungan
26-30 tahun, berpendidikan sederhana, berasal daripada keluarga yang tidak berpekerjaan
tetap (bekerja sendiri) serta berpendapatan rendah (kurang RM1000 sebulan), telah
menagih selama 6-10 tahun dan telah pernah menjalani rawatan pemulihan.
Tahap Pendidikan
Kebanyakan belia yang dikaji mempunyai tahap pendidikan setakat Sijil Pelajaran
Malaysia. Ini menunjukkan kebanyakan mereka hanya mampu menamatkan pendidikan
formal yang wajib sebelum terjebak ke dalam kancah penagihan dadah yang serius.
Ramai kalangan belia kehilangan halatuju selepas menamatkan persekolahan kerana tidak
jelas dalam mencorak kehidupan masa depan mereka. Kesempitan hidup dan
latarbelakang keluarga serta pengaruh persekitaran sering menambahkan tekanan dalam
hidup remaja menjadikan mereka begitu terdedah kepada pengaruh luaran yang
kebanyakannya lebih menjurus ke arah yang budaya negatif dan melalaikan.
Taraf Sosio-ekonomi Keluarga
Keadaan latarbelakang sosio-ekonomi ini mempunyai kaitan dengan ketidakupayaan
belia untuk membina ketahanan diri dan kemahiran dayatindak (coping skills) dalam
33
menghadapi cabaran persekitaran. Umur ketika mula menagih menampakkan belia
penagih tidak mendapat peluang untuk menjalani proses perkembangan psikologi yang
normal akibat kesempitan hidup dan ketiadaan role model di rumah. Ini terjadi berikutan
kebanyakan bapa belia ini bekerja sendiri dan mempunyai pendapatan kurang RM1,000
sebul
Personaliti
Personaliti extraversion dan terbuka kepada pengalaman menunjukkan belia amat
terdedah kepada pengaruh persekitaran dan sentiasa ingin mencuba perkara baru. Kajian
lepas menunjukkan terdapat potensi dalam personaliti belia yang menagih untuk lebih
terpengaruh kepada tingkahlaku bersifat penagihan. Apabila belia mempunyai personaliti
yang terbuka dan berani mencuba perkara baru, mereka lebih mudah terpengaruh dengan
anasir-anasir luar samada positif mahupun negatif. Ini menjadikan belia mempunyai
kecenderungan untuk terjun ke kancah penagihan atau gejala sosial yang lain kerana
mereka ingin merasakan pengalaman baru berasaskan kawalan keluarga yang longgar dan
kebebasan pergerakan serta pergaulan selepas tamat persekolahan.
Belia berpersonaliti extroversion juga suka menyuarakan pendapat dan menampilkan diri
untuk menarik perhatian rakan sebaya. Mereka mudah terdorong untuk melakukan
perkara-perkara yang lebih mencabar bagi mendapatkan pengiktirafan rakan-rakan dan
ini menjadi platform untuk mereka mempelopori sesuatu aktiviti malah berupaya menjadi
penggerak kepada aktiviti berkenaan.
34
Penghargaan Kendiri
Majoriti belia penagih yang dikaji menunjukkan tahap penghargaan kendiri yang
sederhana. Ini merupakan petanda yang baik dan menunjukkan kesediaan belia untuk
dibimbing. Namun begitu, ianya juga berbentuk komplementari kepada personaliti
extraversion yang disebutkan tadi. Sekiranya tahap penilaian kendiri terlalu rendah,
mungkin belia tidak berkeyakinan langsung untuk mencuba pengalaman baru. Oleh yang
demikian, tahap penghargaan kendiri yang sederhana memberikan sedikit keyakinan
kepada belia dan pada masa yang sama membolehkan mereka bertindak mengikut
bimbingan orang lain samada berbentuk negatif atau positif.
Kemahiran Dayatindak
Kemahiran dayatindak (coping skills) merupakan satu lagi dimensi penting yang
mempengaruhi penglibatan belia Melayu dalam penagihan dadah. Kebanyakan mereka
yang dikaji menunjukkan kecenderungan untuk bertindak secara berdepan dengan
masalah yang dihadapi (approach) dan menggunakan kemahiran mencari sokongan dan
bimbingan dalam bertindak menyelesaikan masalah. Keadaan ini menunjukkan
kumpulan ini berpotensi untuk dibimbing tetapi memerlukan intervensi awal dalam
proses perkembangan individu.
KESIMPULAN
Belia merupakan aset negara yang sangat penting. Oleh yang demikian, strategi
menyelamatkan belia daripada terjebak dengan penyalahgunaan dadah perlulah
dipergiatkan dengan mengambilkira faktor-faktor psikologi dan persekitaran. Kajian
35
penglibatan belia Melayu dalam penyalahgunaan dadah ini telah menghasilkan dapatan
yang selari dengan literatur kajian lepas dan ini mengukuhkan lagi pandangan bahawa
intervensi awal dalam proses perkembangan individu perlu dilaksanakan secara
bersepadu untuk mencapai keberkesanan.
RUJUKAN
Asmah Bee(1995).Sumbangsih Wanita.Universiti Kebangsaan Malaysia.
Atan Long. 1976. Psikologi Pendidikan. Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka.
Azizi Yahya dan Jaafar Sidek Latif. 2005. Membentuk Identiti Remaja: Identiti
Adalah Cermin Diri Remaja. Pahang: PTS Publications & Distributers Sdn. Bhd.
Brook,J.D.,Brook,D .W.,Dela Rosa, M., Fernando, D.,Rodriguez,E. Montoya,I.D., &

Whiteman, M.(1998). Pthways to Marijuana use among
adolescents:cultural/ecological,family,peer,and personality influences. Journal of the
American Academic of Child and Adolescent Psychiatry, 37,7,759-766.
Burke. S & Weir (1978). Adolescent Attachment to Parents and Friends in Relation to
Aspects of Self Esteem. Questia Research.
Cooms, R.H., & Ziedonis, D. (1995). Handbook on drug abuse prevention. A

comprehension Strategy to prevent the abuse of alcohol and other drug. Boston: Allyn
and Bacon.
Ee Ah Meng. (1997). Perkhidmatan Bimbingan dan Kaunseling (Edisi 2). Fajar Bakti:
Shah Alam.
Gottfredson, S.& Hirschi, E. (1990). Ageneral Theory of Crime. Stanford, CA: Stanford
University Press.
Halim, M. H. (2000). Situasi disiplin pelajar sekolah masa kini:Isu, masalah, dan
penyelesaian. Kertas kerja dibentangkan pada seminar PIBG peringkat kebangsaan:
Kuala Lumpur.
Hawkins, J. D, Catalano, R. F., & Miller, J. Y. (1992). Risk and protective factors for
alcohol and other drug problem in adolescent and early adulthood: Implication for
subtance abuse prevention. Psychological Bulletin, 112, 64-105.
36
Jamal Darus, 1989. Membimbing Anak Muda Dengan Sempurna. Singapura: Sempurna
Jaya Publishing.
Kamarudin, H, Majid, M. I Halim, A, & Amran, H. (2007). Kajian pengaruh dadah dalam
kalangan pelajar baru institusi pengajian tinggi. Journal Anti Dadah Kebangsaan,
Volume II, m.s 1-12.
Kasmini Kassim. 1998. Penderaan Emosi Kanak-kanak : Trauma Terselindung.

Universiti Kebangsaan Malaysia.
Mahmood, N. M. (2008). Perubahan dalam senario rawatan dan pemulihan penagihan

dadah: Cabaran dalam pengurusan pemulihan dadah di malaysia dan arah masa
depan. Universiti Utara Malaysia: Sintok.
Mahmood, N. M. & Mohammad, S. I (2007). Remaja menghidu gam: Pengaruh keluarga

dan rakan sebaya. Journal Anti Dadah Kebangsaan, Volume II, m.s 131-152.
Maslow, A. H. 1954. Motivation and personality. New York: Harper and Row
Publishers.
McCrae.R Robert and Costa Jr. Paul. 1990. Personality in Adulthood. USA: Guif Press.
Muzafar, S. M. R (2007) The relationship between the age of onset for delinquent
behaviour and chronic drug abuse among adolescent. Journal Anti Dadah
Kebangsaan, Volume II, m.s 97-110.
Navaratnam, V. (1992). An overview of drug abuse problem in Asia with specific to

youth. Kertas kerja yang dibentangkan di 14th IFNGO Cobference, 7-1 Disember,
Kuala Lumpur.
Papalia, D. E. & Olds, S.W.(1998). Human Development (Edisi 7). McGraw Hill: USA.
Rafidah Aga, M. J. (2007). Demographic determinants of the drug abuse problem among
secondary school students in an urban area. Journal Anti Dadah Kebangsaan, Volume
II, m.s 155-172.
Ramlah Jantan dan Mahani Razali. 2004. Psikologi Pendidikan Pendekatan

Kontemporari, Edisi Revisi. Malaysia: Mc Graw Hill Sdn. Bhd.
Sapora, S. (2008). Keluarga dan dadah. USIM : Nilai.
T. Marimuthu, 1990. Pengenalan Sosiologi Pendidikan. Petaling Jaya: Penerbitan Fajar

Bakti Sdn. Bhd.
Terry F. Pettijohn. 1998. Psychology : A connectext. Fourth Edition. Dushkin/Mc Graw-

Hill.
37
Wan Azmi Ramli. 1987. Membina keluarga sejahtera. Kuala Lumpur: Dewan Bahasa
dan Pustaka.Azizi Yahya, Jamaludin Ramli dan Wei May Lin. 2002. “Hubungan
Antara Tingkahlaku Keibubapaan dan Penghargaan Kendiri di Kalangan Remaja”.
Dr Tam Cai Lian. 2007. Bahaya Dadah Di kalangan Remaja. Mingguan Malaysia. Muka
Surat 8. 16 Disember 2007.
Norlaila Hamima Jamaluddin 2007. Penagihan bermula pada zaman remaja. Metro
Ahad. Muka Surat 28. 9 Disember 2007.
http://www.pemadam.org.my/cda/m_fakta/fkt_sta_penagihan78_files/filelist.xml
(akses 29 Februari 2008).
Margot Trotter Davis. 2004. Spirituality in Adolescent Decision to use drugs: A review
of the literature and theory. http : //www.brandeis.edu/gradjournal (akses 18 Februari
2008).
Prof. Madya Dzulkifli Abdul Razak. Dadah : Senario Sejagat Yang Membimbangkan
http://www.esmartstart.com/ad.html (akses 15 Februari 2008)
38
PEMBINAAN, KESAHAN, KEBOLEHPERCAYAAN DAN KEBERKESANAN
MODUL PEMULIHAN DADAH TERHADAP KONSEP KENDIRI PENAGIH
WANITA DAN MOTIVASI PENCAPAIAN PENAGIH LELAKI DI MALAYSIA
Prof. Madya Dr. Jamaludin Ahmad, Rosdi Yusof M.Sc &

Siti Rahmah Alias M.Sc
ABSTRAK
Kajian ini bertujuan untuk membina modul, menentukan kesahan, kebolehpercayaan dan
keberkesanan modul khusus pemulihan dadah terhadap konsep kendiri penagih wanita di
Pusat Pemulihan Penagihan Narkotik (PUSPEN) Bachok, Kelantan dan motivasi
pencapaian penagih lelaki di Pusat Pemulihan Penagihan Narkotik (PUSPEN) Sepang,
Selangor dengan menggunakan reka bentuk kajian deskriptif dan eksperimen. Kajian
deskriptif melibatkan aspek pembinaan, kesahan dan kebolehpercayaan modul.
Pembinaan modul telah melibatkan seramai 19 orang pakar berkaitan penyalahgunaan
dadah. Kesahan kandungan modul pula telah dinilai 2 orang pakar berkaitan dadah
dengan menjawab soal selidik kesahan kandungan modul ciptaan Jamaludin Ahmad
(2002). Seramai 30 orang penagih lelaki telah diminta mengikuti 41 aktiviti dalam modul
tersebut bagi menentukan kebolehpercayaan modul. Kajian eksperimen pula melibatkan
72 penagih wanita di Pusat Pemulihan Penagihan Narkoik (PUSPEN) Bachok, Kelantan
dan 66 penagih lelaki di Pusat Pemulihan Penagihan Narkotik (PUSPEN) Sepang,
Selangor. Mereka dibahagikan kepada dua kumpulan iaitu kumpulan kawalan yang tidak
mengikuti sebarang aktiviti modul dan kumpulan eksperimen yang mengikuti kesemua
aktiviti modul. Soal selidik Skala Konsep Kendiri Tenenssee ciptaan Fitts, W.H. (1965)
dan soal selidik Motivasi Pencapaian ciptaan Abu Bakar Nordin (1995) yang telah diuji
kesahan dan kebolehpercayaan telah digunakan melalui ujian pra dan pasca. Dapatan
kajian menunjukkan bahawa modul khusus pemulihan dadah mempunyai kesahan
kandungan yang baik dan mempaparkan nilai pekali kebolehpercayaan Alpha Cronbach
yang tinggi iaitu .96. Dapatan juga menunjukkan modul ini berjaya meningkatkan
konsep kendiri penagih wanita sebanyak 10.5% dan meningkatkan motivasi pencapaian
39
penagih lelaki sebanyak 30.22 %. Kajian ini membuktikan bahawa modul pemulihan
dadah boleh meningkatkan konsep kendiri dan motivasi pencapaian dalam kalangan
penagih wanita dan penagih lelaki. Sehubungan dengan keputusan yang diperolehi,
beberapa cadangan telah dikemukakan khususnya untuk Agensi Antidadah Kebangsaan
(AADK).
ABSTRACT
This study is aimed to examined the development, validity, reliability and effectiveness on
drug abused rehabilitation module on the self concept among female addict at Narcotics
Addiction Recovery Center (PUSPEN) Bachok, Kelantan and achievement motivation
among male addict at Narcotics Addiction Recovery Center (PUSPEN) Sepang, Selangor
using descriptive and experimental research design. The descriptive design focus on
development, validity and reliability drug rehabilitation module. 19 expert in drug addict
were involve in develop module and 2 expert in drug were validate module using content
validity instrument create by Jamaludin Ahmad (2002). 30 drug addict male were
involve in 41 activities module for module reliability. 72 drug addict female from
Narcotics Addiction Recovery Center (PUSPEN) Bachok, Kelantan dan 66 drug addict
male from Narcotics Addiction Recovery Center (PUSPEN) Sepang, Selangor were
involve in experimental research. They were randomly assigned to two group where the
contol group were not involve in any activities module and experimental group were
involve in that module. Tennesse Self Concept Instrument develop by Fitts, W.H. (1965)
and Achivement Motivation Instrument creat by Abu Bakar Nordin (1995) was used in
pre and post test. Result show that Drug Abused Rehabilitation Module have good
validity and high reliability alpha cronbach .95. The research findings also indicated an
increase of 10.5% self concept among female drug addict and 30.22% achivement
motivation among male drug addict. Hence, it is concluded that the drug abused
rehabilitation module can be used to improve self concept and achivement motivation
among female and male addict. Based on the research findings, several
recommendations were made specifically for the National Antidrug Agency (AADK).
40
PENGENALAN
Pada tanggal 28 Februari 1983, Jawatankuasa Kabinet Antidadah Kebangsaan telah

mengistiharkan „Dadah Musuh Utama Negara‟. Sehingga kini permasalahan
penyalahgunaan dadah telah berkembang begitu pesat sehingga wujudnya nama-nama
baru dadah yang mendapat perhatian semua golongan masyarakat sama ada di dalam
mahupun di luar negara. Jamaludin Ahmad (2009) menyatakan di Malaysia
penyalahgunaan dadah telah menjadi penyakit barah dan menular begitu pantas ke
segenap pelusuk tanah air tanpa mengira bangsa, usia, agama, jantina, taraf pendidikan,
status pekerjaan dan pemahaman idealogi.
Masalah penyalahgunaan dadah yang berleluasa ini bukan sahaja melibatkan orang tua,
dewasa, remaja bahkan kanak-kanak turut terjebak dengan gejala najis dadah. Mangsa
penyalahgunaan dadah menjadi lebih dahsyat disebabkan wujudnya pengeluaran pelbagai
jenis dadah termasuk dadah tiruan yang semakin bertambah. Keadaan ini menyebabkan
remaja dan kanak-kanak sekolah sentiasa terdedah dan berada dalam keadaan berisiko
tinggi untuk turut terlibat.
Agensi Antidadah Kebangsaan (AADK, 2005) melaporkan sehingga tahun 2004 terdapat
seramai 195,893 orang penagih dadah telah ditahan dan diperintahkan menjalani program
rawatan dan pemulihan di 28 Pusat Pemulihan Penagihan Narkotik (PUSPEN) seluruh
negara. Kerajaan telah membelanjakan sebanyak RM867 juta bagi menampung kos
program rawatan dan pemulihan penagih-penagih dadah di pusat pemulihan narkotik
seluruh negara. Ini membuktikan bahawa penyalahgunaan dadah di Malaysia sangat
membimbangkan dan menakutkan semua pihak khususnya di kalangan ibubapa. Ibubapa
terlalu takut dan mereka perlu berhati-hati ketika membesarkan anak-anak agar tidak
terlibat dengan aktiviti penyalahgunaan dadah. Kepada pemimpin negara pula, menjadi
tanggungjawab mereka untuk berusaha sedaya upaya untuk membebaskan rakyat
daripada terlibat dengan penyalahgunaan dadah.
41
PERNYATAAN MASALAH
Kerajaan di bawah pentadbiran YAB Dato‟ Seri Najib Tun Abdul Razak telah
melaksanakan pelbagai pendekatan dalam usahanya membenteras gejala penyalahgunaan
dadah. Di Malaysia satu badan khusus telah ditubuhkan yang dikenali dengan nama
Agensi Antidadah Kebangsaan (AADK) yang bertindak sebagai satu badan yang
bertanggungjawab tentang hal-hal berkaitan dengan dadah. Sehinggakan kerajaan telah
menetapkan sasaran bahawa menjelang tahun 2015, rakyat Malaysia bebas daripada
dadah.
Agensi Antidadah Kebangsaan (AADK) telah memperkenalkan pelbagai aktiviti dalam

usaha mereka membantu memberi kesedaran, keinsafan dan keperihatinan kepada rakyat
Malaysia tentang bahaya penyalahgunaan dadah. Antara usaha yang telah dilakukan
ialah dengan berkerjasama dengan pihak sekolah untuk membanteras penyalahgunaan
dadah. Ini kerana sekolah merupakan institusi terpenting dalam usaha melahirkan
masyarakat Malaysia atau modal insan yang bebas daripada dadah. Kementerian
Pelajaran Malaysia sentiasa peka dan mengambil tanggungjawab dalam menjayakan
strategi pendidikan pencegahan dadah di sekolah melalui aktiviti pengurusan dan
kepimpinan, kurikulum, kokurikulum dan pembangunan sahsiah. Oleh itu, Kementerian
Pelajaran Malaysia telah juga menetapkan sekolah bebas dadah menjelang tahun 2012.
Tidak dinafikan terdapat pelbagai pihak yang telah memperkenalkan pelbagai kaedah
dalam usaha membanteras penyalahgunaan dadah. Antara kaedah yang sangat diminati
ialau melalui pendekatan modul pemulihan dadah. Jamaludin Ahmad, Aminuddin
Hassan dan Norhasni Zainal Abidin (2008) mendefinisikan modul sebagai satu pakej
pengajaran berkaitan dengan satu unit konsep mata pelajaran. Modul adalah satu usaha
untuk pengajaran secara individu dan membolehkan seseorang individu menguasai
sesuatu unit kandungan mata pelajaran sebelum bergerak kepada unit yang lain.
Jamaludin Ahmad (2007) menyatakan bahawa modul boleh membantu sesiapa sahaja
yang inginkan perubahan berlaku pada orang lain dengan syarat modul tersebut perlu
42
dibina berdasarkan model pembinaan tertentu serta telah melalui proses kesahan
kandungan dan juga telah dinilai kebolehpercayaan modul sebelum ianya boleh
digunapakai. Sesuatu modul dianggap terbaik sekiranya telah mempunyai kesahan
kandungan yang baik dan mempunyai nilai kebolehpercayaan yang tinggi.
Walaupun telah dilakukan berbagai program sama ada dijalankan oleh pihak kerajaan
melalui Agensi Antidadah Kebangsaan (AADK) serta pihak sekolah dan pihak-pihak
lain, namun penyalahgunaan dadah masih lagi berada pada tahap membimbangkan. Jika
diperhatikan sasaran negara bebas daripada dadah ialah pada tahun 2015, kini tinggal 5
tahun lagi sasaran tersebut akan tercapai. Mampukah kerajaan Malaysia mencapai
matlamat negara bebas dadah pada tahun 2015? Dan sejauhmanakah modul pemulihan
dadah berjaya mengubah konsep kendiri dan motivasi pencapaian dalam kalangan
penagih di Pusat Pemulihan Penagihan Narkotik (PUSPEN) yang terdapat di Malaysia.
PENDEKATAN TEORI
Apabila membicarakan berkenaan konsep kendiri, terdapat ramai tokoh yang

mengemukakan teori konsep kendiri. Secara umum teori Rogers (1951) menyatakan
bahawa konsep kendiri bermaksud definisi yang kita berikan kepada diri sendiri secara
sedar apabila menggunakan perkataan saya iaitu gambaran persepsi kendiri yang tersusun
yang dapat dibawa ke peringkat sedar. Teori Rogers (1951) mengutamakan interaksi
sebagai syarat utama bagi perkembangan konsep kendiri seseorang. Hubungan baik yang
wujud antara individu yang berinteraksi adalah syarat kedua ke arah konsep kendiri yang
positif.
Teori konsep kendiri yang diasaskan oleh Rogers (1951) ini adalah berdasarkan kepada
kepercayaan dan keyakinan bahawa manusia memang baik, boleh dipercayai dan
mempunyai keupayaan untuk memahami dan menyelesaikan masalah mereka sendiri.
Rogers (1951) berpendapat terdapat tiga unsur penting yang terlibat dalam teori konsep
kendiri iaitu organisma, fenomenologi dan kendiri.
43
Organisma bermaksud seseorang individu secara keseluruhan merupakan satu unit yang
akan bertindak secara menyeluruh untuk memenuhi keperluan-keperluan tertentu.
Tujuan organisma adalah untuk memperbaiki dirinya dan mencapai kesempurnaan
kendiri.
Fenomenologi pula merupakan pengalaman sosial, penilaian sosial orang lain dan juga
pengalaman yang tidak melibatkan orang lain. Pengalaman sosial individu adalah seperti
pengalaman menghadapi rakan sekerja yang bercakap bohong. Lanjutan kesan daripada
pengalaman tersebut individu itu sukar untuk mempercayai orang lain. Manakala
penilaian sosial orang lain pula seperti mendengar perbualan dua orang rakan mengenai
peristiwa terjatuh di khalayak ramai. Kedua-dua rakan yang sedang berbual itu
mentafsirkan kejadian jatuh sebagai memalukan. Penilaian tersebut menyebabkan
individu tersebut turut menilai kejadian terjatuh di khalayak ramai sebagai satu perkara
yang memalukan.
Kendiri pula ialah salah satu unsur yang terdapat dalam bidang fenomenologi yang
disebut sebagai saya atau aku. Unsur ini terhasil daripada gabungan antara persepsi
individu itu sendiri mengenai dirinya, penilaian orang lain terhadap individu itu dan
penilaian individu sendiri mengenai persepsi orang lain terhadap dirinya.
Akhirnya Rogers (1951) telah membuat penyataan mengenai manusia iaitu i. Setiap
individu wujud dalam dunia pengalaman yang sering berubah-ubah di mana individu itu
adalah pusatnya, ii. Setiap organisma mempunyai perjuangan dan kecenderunagn untuk
mencapai kesempurnaan kendiri dengan mengekal dan memperbaiki dirinya. iii.
Tingkahlaku pada asasnya adalah usaha organisma untuk mencapai matlamat tertentu
bagi memuaskan keperluan yang dialaminya dalam bidang fenomenologi yang
dipersepsinya. iv. Sebahagian daripada persepsi akan bertukar menjadi kendiri secara
beransur-ansur. v. Struktur kendiri akan terbentuk sebagai kesan daripada interaksi
dengan persekitaran melalui penilaian interaksi dengan orang lain. vi. Kebanyakkan
daripada tingkahlaku yang ditonjolkan oleh organisma adalah tingkahlaku yang selaras
44
dengan konsep kendiri. vii. Dalam keadaan tertentu tingkahlaku mungkin dilakukan
sebagai hasil daripada keperluan dan pengalaman.
Teori motivasi pencapaian Mc Clelland (1961;1985) telah dijadikan sandaran dalam

membincangkan keberkesanan modul pemulihan dadah ke atas motivasi pencapaian
dalam kalangan penagih lelaki yang sedang menerima rawatan. Irene Chong Moi Moi
(1997) telah mentakrifkan motivasi pencapaian sebagai satu keperluan untuk mencapai
kecemerlangan. Motivasi pencapaian merupakan kecenderungan seseorang individu
untuk melakukan sesuatu kerja dengan lebih baik, lebih lancar dan lebih berkesan samada
dalam bidang pekerjaan, perniagaan mahupun dalam bidang pendidikan. Mc Clellang
(1961) telah menegaskan bahawa motivasi pencapaian berkait dengan motivasi dalaman
yang membentuk tingkahlaku seseorang. Tingkahlaku ini boleh dibentuk dan dirangsang
ke arah mencapai sesuatu kejayaan. Oleh sebeb itu, beliau menegaskan bahawa terdapat
hubungan yang sangat erat antara motivasi pencapaian dengan kejayaan dalam pelbagai
aspek termasuklah aspek kesihatan.
Teori motivasi pencapaian Mc Clelland (1985) telah menerangkan tentang keinginan

untuk menghasilkan satu tugasan pencapaian dalam bentuk dua faktor atau motif iaitu
motif untuk mencapai kejayaan dan motif untuk mengelak kegagalan. Motif untuk
mencapai kejayaan didefinisikan sebagai satu kejayaan untuk bertindak balas dengan rasa
bangga terhadap sesuatu pencapaian. Manakala motif untuk mengelak kegagalan
didefinisikan sebagai keupayaan untuk bertindak balas dengan rasa malu apabila hasil
sesuatu perkara adalah gagal. Mc Clelland (1961) menekankan bahawa motivasi
pencapaian individu berkait motivasi intrinsik yang membentuk tangkahlaku manusia.
Tingkahlaku ini boleh dibentuk dan dirangsang terhadapm sesuatu kejayaan. Meletakkan
suatu matlamat bermaksud menetapkan satu target terhadap sesuatu kejaan atau
pencapaian yang hendak dicapai.
45
OBJEKTIF KAJIAN
Kajian ini ingin melihat perkara utama berikut iaitu untuk membina satu modul khusus
pemulihan dadah untuk penagih dadah yang sedang menerima rawatan di Pusat-Pusat
Pemulihan Penagihan Narkotik (PUSPEN). Juga untuk menentukan kesahan kandungan
dan kebolehpercayaan modul yang telah dicipta. Seterusnya melihat keberkesanan modul
terhadap konsep kendiri penagih wanita dan keberkesanan modul terhadap motivasi
pencapaian penagih lelaki.
PERSOALAN KAJIAN
Secara amnya kajian ini ingin menjawab persolan utama berikut iaitu:
a) Apakah kaedah yang digunakan untuk pembinaan modul khusus pemulihan dadah?
b). Adakah modul khusus pemulihan dadah mempunyai kesahan kandungan yang baik?
c). Adakah modul khusus pemulihan dadah mempunyai kebolehpercayaan yang tinggi?
d). Adakah modul khusus pemulihan dadah berkesan dalam mengubah konsep kendiri
penagih wanita?
e). Adakah modul khusus pemulihan dadah berkesan dalam meningkatkan motivasi
pencapaian penagih lelaki?
METODOLOGI KAJIAN
Rekabentuk Kajian
Penyelidikan ini telah melibatkan dua rekabentuk kajian iaitu kajian deskriptif dan kajian
eksperimen. Kajian deskriptif melibatkan kajian penilaian yang bertujuan untuk menilai
tahap kesahan dan kebolehpercayaan modul pemulihan dadah di samping bertujuan
mengenalpasti kaedah pembinaan modul khusus pemulihan dadah. Kajian eksperimen
bertujuan untuk menentukan keberkesanan modul pemulihan dadah ke atas konsep
kendiri penagih wanita dan motivasi pencapaian penagih lelaki.
46
Mohd Majid Konting (2004) menyatakan bahawa kajian deskriptif merupakan kajian
yang bermatlamat untuk menerangkan sesuatu fenomena yang sedang berlaku atau
menerokai sesuatu bidang yang belum atau kurang dikaji. Sidek Mohd Noah (2000)
menjelaskan bahawa kajian deskriptif dijalankan bertujuan untuk memberi penerangan
yang sistematik mengenai fakta dan ciri-ciri sesuatu populasi atau bidang yang diminati
secara fakta dan tepat.
Mohd Majid Konting (2004) menyatakan kajian eksperimen digunakan untuk menguji
hipotesis penyelidikan di mana penyelidik dengan sengaja dan sistematik mengenakan
pembolehubah yang telah dikenal pasti kepada subjek yang dikaji dan mencerap kesan ke
atasnya. Manakala Sidek Mohd Noah (2002) pula menyatakan reka bentuk eksperimen
adalah bertujuan untuk menyiasat hubungan sebab dan kesan dengan mendedahkan satu
atau lebih kumpulan eksperimen kepada satu atau lebih rawatan dan membandingkan
keputusan kepada satu atau lebih kumpulan kawalan yang tidak menerima sebarang
rawatan
Oleh yang demikian, rekabentuk kajian deskriptif adalah bertepatan dan bersesuaian
dengan kajian yang berkaitan dengan kesahan kandungan dan kebolehpercayaan modul
pemulihan dadah. Sementara kajian eksperimen ujian pra dan ujian pasca sangat sesuai
digunakan bagi mengkaji perubahan yang disebabkan oleh olahan pemboleh ubah tidak
bersandar (modul pemulihan dadah) ke atas pemboleh ubah bersandar (konsep kendiri
dan motivasi pencapaian). Secara tidak lansung kedua-dua rekabentuk kajian ini sangat
sesuai digunakan untuk menjawab kelima-lima persoalan kajian yang telah dikemukakan.
Subjek Kajian
Kajian yang dijalankan ini melibatkan pegawai khas dadah yang terlibat secara lansung
dengan penyalahgunaan dadah, pakar-pakar berkaitan modul dan penagih-penagih dadah
yang sedang menerima rawatan di Pusat Pemulihan Penagihan Narkotik (PUSPEN).
Seramai 19 orang pegawai terlibat dalam pembinaan modul pemulihan dadah iaitu
seorang Pegawai Khas Dadah Jabatan Pelajaran Selangor, 9 orang Pegawai Khas Dadah
47
dari 9 Pejabat Pelajaran Daerah di Negeri Selangor dan 9 orang kaunselor yang mewakili
setiap Pejabat Pelajaran Daerah di Negeri Selangor.
Untuk menguji kesahan kandungan modul pemulihan dadah pula seramai 2 orang pakar
telah dilibatkan iaitu pakar modul dari Universiti Teknologi Malaysia, Skudai Johor dan
seorang komandan dari Pusat Pemulihan Penagihan Narkotik (PUSPEN) Dengkil,
Sepang, Selangor.
Untuk menguji kebolehpercayaan modul pemulihan dadah pula seramai 30 orang penagih
dadah lelaki yang sedang menerima rawatan di Pusat Pemulihan Penagihan Narkotik
(PUSPEN) Dengkil, Sepang, Selangor telah dilibatkan. Penentuan saiz sampel berkaitan
dalam kajian ini adalah berdasarkan kepada pandangan Rusell (1974) dan juga Mohd
Majid Konting (2004).
Untuk menentukan sama ada modul pemulihan dadah berjaya atau tidak meningkatkan
konsep kendiri penagih wanita maka seramai 72 panagih wanita di Pusat Pemulihan
Penagihan Narkotik (PUSPEN) Bachok, Kelantan (36 orang untuk kumpulan
eksperimen dan 36 orang untuk kumpulan kawalan) telah digunakan. Sementara dalam
menentukan sama ada modul pemulihan dadah berjaya atau tidak meningkatkan motivasi
pencapaian penagih lelaki maka seramai 66 penagih lelaki di Pusat Pemulihan Penagihan
Narkotik (PUSPEN) Sepang, Selangor (33 orang untuk kumpulan eksperimen dan 33
orang untuk kumpulan kawalan) telah dilibatkan.
Tempat Kajian
Kajian berkaitan dengan pembinaan modul pemulihan dadah telah dijalankan di
Universiti Putra Malaysia. Untuk kajian berkaitan kesahan kandungan modul pemulihan
dadah tempatnya di Universiti Teknologi Malaysia, Skudai, Johor dan Pusat Pemulihan
Penagihan Narkotik (PUSPEN) Dengkil, Sepang, Selangor sementara kajian berkaitan
kebolehpercayaan modul pemulihan dadah telah dijalankan di Pusat Pemulihan
Penagihan Narkotik (PUSPEN) Dengkil, Sepang, Selangor. Sementara kajian
keberkesanan modul pemulihan dadah pula telah diadakan di Pusat Pemulihan Penagihan
48
Narkotik (PUSPEN) Bachok, Kelantan dan di Pusat Pemulihan Penagihan Narkotik
(PUSPEN) Sepang, Selangor.
Alat Kajian
Kajian berkaitan dengan pembinaan modul pemulihan dadah adalah berdasarkan kepada
model pembinaan modul yang diperkenalkan oleh Rusell (1974), sementara kajian
berkaitan dengan menguji kesahan kandungan modul pemulihan dadah adalah juga
berdasarkan pandangan Rusell (1974) yang telah diubahsuai oleh Jamaludin Ahmad
(2002). Untuk menguji kebolehpercayaan modul pemulihan dadah pula soal selidik telah
dibina adalah berdasarkan pandangan Sidek Mohd Noah dan Jamaludin Ahmad (2005).
Dalam kajian eksperimen pula, penyelidik menggunakan alat kajian yang dikenali dengan
nama Skala Konsep Kendiri Tenenssee dan soal selidik Motivasi Pencapaian yang telah
terlebih dahulu dinilai kesahan dan kebolehpercayaannya. Nilai kebolehpercayaan Skala
Konsep Kendiri ialah .85 sementara nilai kebolehpercayaan motivasi pencapaian ialah
.86. Ini bermakna terdapat empat soal selidik yang telah digunakan dalam kajian ini dan
hanya satu model sahaja telah digunakan dalam pembinaan modul pemulihan dadah.
Tatacara Kajian
1. Menyediakan proposal kajian sebagai syarat untuk mendapatkan peruntukan
kewangan skim penyelidikan dari Pusat Pengurusan Penyelidikan, Universiti
Putra Malaysia.
2. Menyediakan modul berkaitan dengan pemulihan dadah yang melibatkan 5 orang
pembantu penyelidik sehingga siap draf modul tersebut.
3. Mengadakan bengkel dan perbincangan draf modul bersama dengan seorang
Pegawai Khas Dadah, Jabatan Pelajaran Selangor, 9 Pegawai Khas Dadah dari
Pejabat Pelajaran Daerah Negeri Selangor dan 9 kaunselor terlatih yang mewakili
9 Pejabat Pelajaran Daerah Negeri Selangor.
4. Melakukan permurnian modul pemulihan dadah bersama dengan pembantu
penyelidik sehingga terhasilnya draf modul lengkap pemulihan dadah.
49
5. Menyerahkan modul pemulihan dadah kepada dua pakar modul untuk disemak
kesahan kandungannya dengan meminta pakar mengisi soal selidik kesahan
kandungan modul.
6. Memperbaiki dan memurnikan modul pemulihan dadah setelah mendapat maklum
balas pakar.
7. Membina soal selidik kebolehpercayaan modul pemulihan dadah bersama dengan
5 orang pembantu penyelidik.
8. Mendapatkan pandangan guru bahasa untuk menyemak soal selidik
kebolehpercayaan modul dan seterusnya melakukan penambahbaikan soal selidik
kebolehpercayaan modul.
9. Menjalankan kajian rintis berkaitan dengan kebolehpercayaan modul di pusat
pemulihan dadah dan membuat pemurnian modul.
10. Menjalankan kajian sebenar berkaitan dengan kebolehpercayaan modul yang
melibatkan penagih dadah lelaki Pusat Pemulihan Penagihan Narkotik (PUSPEN)
Dengkil, Sepang, Selangor.
11. Menjalankan kajian keberkesanan menggunakan kaedah eksperimen ujian pra dan
pasca yang melibatkan penagih wanita di Pusat Pemulihan Penagihan Narkotik
(PUSPEN) Bachok, Kelantan dan penagih lelaki di Pusat Pemulihan Penagihan
Narkotik (PUSPEN) Sepang, Selangor..
Penganalisisan Data Statistik

Walaupun banyak data dan maklumat diperolehi dari kajian ini, namun kajian ini hanya
memberi tumpuan kepada data-data yang berkaitan dengan tujuan kajian. Tujuan satu
dan dua kajian adalah bersifat kuatitatif dan telah dianalisis secara kuatitatif juga.
Sementara data-data yang berkaitan dengan tujuan 3, 4 dan 5 dianalisis menggunakan
statistik Korelasi Pearson (r). Untuk memudahkan pengiraan dan memastikan kiraan
yang dilakukan tepat maka program komputer The Statistical Package for the Social
Scienses (SPSS/PC+) (Norusis & SPSS, 1993) telah digunakan. Untuk tujuan 3, sub-
program yang digunakan ialah sub-program Reliability model alpha.
50
DAPATAN KAJIAN
Kaedah Pembinaan Modul Khusus Pemulihan Dadah

Rusell (1974) telah mengariskan panduan-panduan yang perlu diikuti ketika pembinaan
sesuatu modul. Panduan-panduan tersebut telah diikuti ketika proses pembinaan modul
khusus pemulihan dadah.
Rusell (1974) menyatakan sebelum sesuatu modul hendak dibina perlulah mengetahui
sasarannya. Oleh kerana sasaran modul ini adalah penagih-penagih dadah yang sedang
menerima rawatan, maka ianya bertepatan dengan pandangan tersebut. Selain dari itu,
Rusell (1974) menyatakan bahawa pembina modul harus mengetahui objektif modul
tersebut dibina. Perkara ini juga telah dilaksanakan oleh penyelidik iaitu cuba membantu
penagih dadah yang sedang menerima rawatan agar wujud kesedaran dan keinsafan
dalam dirinya tentang bahaya dadah serta berupaya untuk tidak mengulangi perbuatan
terkutuk ini.
Rusell (1974) juga berpandangan setiap modul harus mempunyai item-item ujian dan
juga mengenal pasti tahap pencapaian pelajar. Dalam modul khusus pemulihan dadah ini
terdapat pelbagai aktiviti-aktiviti yang memerlukan fasilitator bertanya pelbagai soalan,
arahan dan penerangan agar peserta dapat mempaparkan tahap pencapaian, kebolehan
dan kemampuan mereka ketika mengikuti aktiviti-aktiviti yang disediakan dalam modul.
Rusell (1974) juga menyatakan bahawa sesuatu modul harus disusun mengikut urutan
dan kesesuaian alatan yang diperlukan. Modul yang dibina ini telah dibincangkan secara
mendalam dari pelbagai aspek termasuklah susun atur aktiviti serta peralatan yang
bersesuaian dengan melibatkan 19 orang pegawai khas dadah bagi mendapatkan
pandangan mereka ke atas modul yang telah cipta.
Dalam pembinaan modul juga Rusell (1974) berpandangan bahawa modul yang telah
dibina perlu dicuba kepada sasarannya bagi mendapatkan maklum balas dari aspek
kekuatan dan kelemahan modul. Perkara ini juga telah dilakukan oleh penyelidik dengan
51
melaksanakan kajian rintis terhadap penagih-penagih dadah yang sedang menerima
rawatan di pusat-pusat pemulihan.
Seterusnya Rusell (1974) menyatakan sebelum sesuatu modul itu boleh digunapakai,
modul tersebut harus ditentukan kesahan dan kebolehpercayaannya. Hal ini juga telah
dilakukan ke atas modul khusus pemulihan dadah iaitu dengan melibatkan pakar modul
untuk mendapatkan pandangan mereka dari aspek kesahan kandungan. Selain dari itu
kajian kebolehpercayaan juga telah dijalankan.
Kesimpulannya adalah diakui bahawa modul khusus pemulihan dadah ini telah mengikuti
semua panduan-panduan yang telah ditetapkan oleh Rusell (1974) dan secara tidak
lansung modul tersebut boleh diguna pakai sebagai modul yang bersesuaian untuk
penagih-penagih dadah yang sedang menerima rawatan di pusat-pusat pemulihan dadah.
Kesahan Modul Khusus Pemulihan Dadah

Bahagian ini mengemukakan dapatan kajian kuatitatif iaitu dapatan kajian yang berkaitan
dengan aspek kesahan kandungan modul khusus pemulihan dadah. Untuk tujuan
menentukan kesahan modul khusus pemulihan dadah, pandangan Rusell (1974) adalah
dirujuk. Menurut Rusell (1974) sesuatu modul itu dianggap mempunyai kesahan
kandungan yang baik apabila modul tersebut mempunyai syarat-syarat berikut:
1. Menepati sasaran populasi iaitu modul yang dibina mengambil kira aspek latar
belakang dan tingkah laku individu yang dikaji.
2. Situasi pelaksanaan modul adalah baik dan memuaskan.
3. Masa yang diperuntukan kepada individu untuk menyelesaikan sesuatu modul
adalah mencukupi dan memadai.
4. Berlaku peningkatan pencapaian pada diri individu setelah mengikuti modul.
5. Berlaku perubahan sikap ke arah lebih cemerlang setelah mengikuti modul.
Berdasarkan kepada syarat-syarat kesahan kandungan modul yang diutarakan oleh Rusell
(1974), maka Jamaludin Ahmad (2002) telah membina soal selidik kesahan kandungan
modul. Setelah membaca, meneliti dan membuat analisis modul pemulihan dadah maka
52
pakar diminta melengkapkan soal selidik kesahan kandungan tersebut. Akhirnya setelah
dibuat analisis didapati purata kesahan kandungan dari kedua-dua pakar adalah 80% di
mana pakar pertama memberi nilaian 72% dan pakar kedua memberi nilaian 88%. Oleh
yang demikian, secara tidak langsung pakar telah mengakui bahawa modul khusus
pemulihan dadah mempunyai kesahan kandungan yang baik. Tuckman dan Waheed
(1981) dan Abu Bakar Nordin (1995) menyatakan bahawa aras penguasaan atau
pencapaian 70% dianggap telah menguasai atau mencapai tahap pencapaian yang tinggi.
Kebolehpercayaan Modul Khusus Pemulihan Dadah

Bahagian ini mengemukakan dapatan kajian yang berkaitan dengan kebolehpercayaan
modul khusus pemulihan dadah. Data-data yang telah diperolehi daripada soal selidik
telah dianalisis untuk mendapatkan pekali alpha Cronbach. Keputusan yang diperolehi
menunjukkan bahawa pekali kebolehpercayaan alpha cronbach untuk modul khusus
pemulihan dadah adalah tinggi iaitu .96.
Keberkesanan Modul Khusus Pemulihan Dadah

Bahagian ini mengemukakan dapatan kajian yang berkaitan dengan keberkesanan modul
khusus pemulihan dadah ke atas konsep kendiri penagih dadah wanita dan motivasi
pencapaian penagih dadah lelaki. Keputusan yang diperolehi menunjukkan secara
keseluruhannya keberkesanan perlaksanaan modul pemulihan dadah terhadap konsep
kendiri penagih wanita adalah meningkat sebanyak 10.5%. Sekiranya dilihat kepada
setiap elemen dalam konsep kendiri menunjukkan bahawa elemen konsep kendiri moral
dan etika memperoleh peningkatan tertinggi iaitu 13.09% dan peningkatan elemen
konsep kendiri yang terendah pula ialah elemen kendiri fizikal iaitu sebanyak 7.37%.
Lihat Jadual 1.
Jadual 1: Rumusan Keputusan Kajian Terhadap Konsep Kendiri

Pembolehubah Nilai Skor Min Nilai Skor Min Perbezaan Peratus (%)
Ujian Pra Ujian Pasca Skor Min Perubahan
Kendiri Fizikal 63.43 68.11 4.48 7.37
Kendiri Sosial 58.62 63.86 5.24 8.94
53
Kendiri Kepuasan 95.54 104.59 9.05 9.48
Kendiri Keluarga 55.73 61.41 5.81 10.45
Kendiri Indentiti 104.14 115.03 10.89 10.46
Kendiri Tingkahlaku 93.11 106.11 11.00 11.57
Kendiri Peribadi 59.73 67.43 7.70 12.90
Kendiri Moral & Etika 57.41 64.92 7.51 13.09
Keputusan
Keseluruhan
Pembolehubah Nilai Skor Min Nilai Skor Min Perbezaan Peratus (%)
Ujian Pra Ujian Pasca Skor Min Perubahan
Konsep Kendiri 294.78 325.73 30.95 10.50
Jika dilihat dari aspek motivasi pencapaian pula, secara keseluruhannya modul pemulihan
dadah juga berjaya meningkatkan motivasi pencapain dalam kalangan penagih lelaki
sebanyak 30.22%. Jika dibuat penelitian dari setiap elemen dalam motivasi pencapaian
menunjukkan bahawa modul pemulihan dadah berjaya meningkatkan elemen kejayaan
penagih lelaki sebayak 100%, diikuti elemen tahap kebimbingan sebanyak 88.8%.
Elemen terendah adalah elemen sikap iaitu sebanyak 7.24%. Sila rujuk Jadual 2.
Jadual 2: Rumusan Keputusan Kajian Terhadap Motivasi Pencapaian

Pembolehubah Nilai Skor Nilai Skor Min Perbezaan Peratusan (%)
Min Ujian Pra Ujian Pasca Skor Min Perubahan
Perancangan 20.58 23.09 2.51 12.23
Matlamat
Ketabahan 22.12 24.64 2.52 11.39
Kejayaan 10.21 20.42 10.21 100
Tahap 10.00 18.88 8.88 88.8
Kebimbingan
Kesanggupan 15.30 16.48 1.18 7.71
Menghadapi
Resiko
54
Sikap 7.18 7.70 0.52 7.24
Keputusan
Keseluruhan
Pembolehubah Nilai Skor Nilai Skor Min Perbezaan Peratus (%)
Min Ujian Pra Ujian Pasca Skor Min Perubahan
Motivasi 85.40 111.21 25.81 30.22
Pencapaian
PERBINCANGAN
Pembinaan Modul Khusus Pemulihan Dadah Berdasarkan Model Rusell (1974)

Sesuatu modul yang hendak dibina perlulah bersandarkan kepada model-model tertentu
dengan harapan hasil penulisan modul tersebut dianggap terbaik dan memberi impak
yang positif kepada penggunanya. Rusell (1974) telah memperkenalkan model
pembinaan modul dengan menggariskan beberapa prosedur yang perlu diikuti oleh
pembina-pembina modul. Model ini diakui boleh membantu pembina-pembina modul
untuk mencipta modul yang terbaik.
Rusell (1974) menyatakan bahawa modul boleh diaplikasikan dalam apa juga keadaan
sama ada dalam aktiviti secara individu, kelompok, akademik, bukan akademik dan yang
pasti modul berkemampuan membawa individu ke arah perubahan yang positif.
Modul yang telah dibina ini melibatkan aktiviti-aktiviti secara individu dan kumpulan
dan sasarannya adalah untuk individu yang bukan ahli akademik iaitu untuk penagih-
penagih dadah yang sedang menerima rawatan. Justeru itu, modul yang dibina ini
bersesuaian dengan pandangan Rusell (1974) iaitu modul boleh dibina untuk individu
bukan dari kalangan pelajar-pelajar sahaja malahan juga boleh dibina untuk sesiapa
sahaja termasuklah penagih-penagih dadah.
55
Modul yang dibina ini juga telah melalui kajian rintis bagi mendapatkan maklum balas
dan seterusnya berdasarkan maklum balas tersebut proses penambahbaikan telah
dilakukan. Rusell (1974) menyatakan bahawa perkara terpenting dalam pembinaan
sesuatu modul ialah peringkat mencuba modul ke atas sasarannya. Peringkat ini akan
dapat menentukan sama ada sasaran boleh mencapai objektif yang telah dinyatakan
dalam modul tersebut. Ketika proses mencuba dijalankan, pembina modul akan
memperolehi pelbagai maklumat seperti kesalahan ejaan, struktur ayat yang lemah,
kesesuaian masa, pemahaman ke atas aktiviti yang dijalankan, kesesuaian urutan aktiviti,
kesesuaian alat media yang digunakan dan seumpamanya. Kesemua maklumat tersebut
menjadi panduan kepada pembina modul untuk memperbaiki dan memurnikan modul
tersebut ke arah lebih mantap, baik dan sempurna.
Rusell (1974) juga menyatakan bahawa pembina modul hendaklah membuat analisis
berkaitan dengan tahap pencapaian sasaran yang akan mengikuti modul tersebut. Setiap
kategori pencapaian (baik, sederhana atau lemah) memerlukan modul-modul yang
berbeza dan secara tidak lansung modul tersebut harus mengambil kira kebolehan,
kecerdasan dan kemampuan sasaran. Pandangan ini juga telah diikuti oleh penyelidik
dengan mengambil kira pandangan pakar modul dan pandangan penagih ketika kajian
rintis dijalankan. Akhirnya terhasillah modul khusus pemulihan dadah.
Rusell (1974) menyatakan proses pembinaan modul perlu dimulakan dengan menentukan
objektif yang ingin dicapai oleh sasaran. Dalam sesuatu modul, sebaik-baiknya objektif
tingkah laku yang dinyatakan janganlah terlalu banyak dan adalah disyorkan hanya tiga
hingga empat objektif sudah memadai. Modul yang telah dibina ini mempunyai tiga
hingga empat objektif sahaja berdasarkan kepada aktiviti modul. Ini bermakna modul
khusus pemulihan dadah ini mematuhi prosedur yang telah ditetapkan oleh Rusell (1974).
Kesimpulannya dapatlah dinyatakan bahawa modul khusus pemulihan dadah telah

mematuhi segala prosedur pembinaan modul berdasarkan model pembinaan modul yang
diperkenalkan oleh Rusell (1974).
56
Kesahan Kandungan Modul Khusus Pemulihan Dadah
Sidek Mohd Noah dan Jamaludin Ahmad (2005) menyatakan bahawa sesuatu modul
dianggap terbaik apabila modul tersebut mempunyai kesahan kandungan yang baik.
Untuk menentukan sama ada sesuatu modul itu mempunyai kesahan kandungan yang
baik maka ia perlu ada alat yang boleh mengukur kesahan modul. Oleh itu, penyelidik
telah menggunakan soal selidik kesahan kandungan modul yang dicipta Jamaludin
Ahmad (2002). Soal selidik ini memberi peluang kepada pakar untuk menentukan sama
ada modul yang dibina ini mampu mengukur dan menguji apa yang sepatutnya diukur
atau diuji.
Kaedah yang digunakan untuk menentukan sama ada modul ini mempunyai kesahan
kandungan yang baik maka pandangan Tuckman dan Waheed (1981) dan Abu Bakar
Nordin (1995) yang menyatakan bahawa aras penguasan atau pencapaian 70 % atau lebih
dianggap telah menguasai atau mencapai tahap pencapaian yang tinggi. Kedua-dua pakar
penilai kesahan kandungan modul ini telah memberikan penilaian melebihi 70% ke atas
modul tersebut.
Berdasarkan dapatan kajian kesahan kandungan modul khusus pemulihan dadah,

menunjukkan bahawa modul ini mempunyai kesahan kandungan yang baik. Ini
berdasarkan kepada pandangan Rusell (1974) menyatakan bahawa sesuatu modul
dianggap mempunyai kesahan kandungan yang baik apabila modul tersebut menepati
sasaran populasi, suasana pelaksanaan modul cukup memuaskan, masa yang digunakan
adalah memadai, modul dapat meningkatkan pencapaian dan modul mampu mengubah
sikap individu ke arah lebih positif.
Pakar yang menilai kesahan kandungan modul ini mengakui bahawa modul ini
mempunyai kesahan kandungan yang baik. Oleh yang demikian, modul ini telah
melepasi garis panduan kesahan kandungan modul seperti yang ditetapkan Rusell (1974)
dan modul ini boleh diguna pakai ke atas penagih-penagih dadah yang sedang menerima
rawatan di pusat-pusat pemulihan.
57
Kebolehpercayaan Modul Khusus Pemulihan Dadah
Sidek Mohd Noah (2001) menyatakan umumnya kaedah untuk menentukan
kebolehpercayaan modul mempunyai persamaan dengan kaedah untuk menentukan
kebolehpercayaan ujian atau alat ukuran. Ini kerana kedua-dua sama ada modul atau alat
ukuran adalah merupakan alat yang dibangunkan khusus untuk tujuan tertentu. Jika
penentuan kebolehpercayaan ujian atau alat ukuran ditentukan secara tidak lansung
melalui item yang dibangunkan, begitu jugalah dengan penentuan kebolehpercayaan
modul. Umumnya penentuan kebolehpercayaan modul seperti juga kebolehpercayaan
ujian atau alat ukuran tidak dapat ditentukan secara langsung kerana sifatnya yang
abstrak.
Jamaludin Ahmad dan Sidek Mohd Noah (2001) menyatakan untuk menentukan
kebolehpercayaan modul, terdapat dua kaedah yang biasa digunakan iaitu melalui soal
selidik yang dibangunkan berdasarkan langkah-langkah yang terkandung dalam aktiviti
modul atau soal selidik yang dibangunkan berdasarkan objektif setiap aktiviti modul.
Kedua-dua langkah ini akan menghasilkan nilai pekali kebolehpercayaan modul secara
tidak lansung.
Rusell (1974) telah menyatakan bahawa untuk menguji kebolehpercayaan sesuatu modul,
perlu melihat sejauh mana pelajar dapat mengikuti langkah-langkah setiap aktiviti di
dalam modul dengan jayanya. Ini kerana setiap langkah-langkah aktiviti di dalam modul
akan menentukan bahawa sasaran telah menguasai objektif modul tersebut. Item-item
soalan boleh dicipta berdasarkan kepada langkah-langkah aktiviti modul tersebut.
Sementara itu, Vale (1998) telah mencadangkan bahawa untuk menentukan nilai pekali
kebolehpercayaan modul kejuruteraan, kaedah yang boleh digunakan ialah melalui soal
selidik yang dicipta berdasarkan langkah-langkah yang terdapat dalam modul
kejuruteraan.
Penyelidikan berkaitan dengan kebolehpercayaan modul khusus pemulihan dadah,

kaedah pembinaan item adalah berdasarkan kepada objektif setiap aktiviti dalam modul
58
tersebut. Hasilnya membuktikan bahawa modul ini mempunyai nilai pekali
kebolehpercayaan yang tinggi iaitu .96 dan secara tidak lansung modul ini mempunyai
ketekalan iaitu modul ini mampu mengukur apa yang sepatutnya ingin diukur. Tiada satu
ketetapan standard telah dibuat berkaitan dengan nilai pekali kebolehpercayaan yang
terbaik sama ada oleh para penyelidik dari dalam ataupun luar negara.
Mohd Majid Konting (2004) menyatakan nilai pekali kebolehpercayaan sesuatu alat
ukuran mestilah sekurang-kurangnya .60. Fraenkel dan Wallen (1996) menyatakan
sekurang-kurangnya .70, sementara Edward dan Richard (1979) menyatakan sekurang-
kurangnya .80. Ini bermakna modul khusus pemulihan dadah ini mempunyai nilai
kebolehpercayaan yang tinggi iaitu melebihi .90.
Keberkesanan Modul Khusus Pemulihan Dadah

Dapatan kajian menunjukkan bahawa modul pemulihan dadah berjaya meningkatkan
konsep kendiri penagih dadah wanita ke arah yang lebih baik. Kepentingan konsep
kendiri yang tinggi dan perkaitan dengan personaliti positif seseorang adalah selaras
dengan teori yang dikemukakan Rogers (1951). Beliau menyatakan kendiri seseorang
individu boleh terhasil dan berubah melalui berberapa perkara antaranya; i). Kendiri
terhasil daripada interaksi organisma dengan bidang fenomenologinya iaitu persekitaran.
ii). Kendiri boleh berubah melalui proses kematangan, pengalaman dan pembelajaran.
iii). Kendiri mempunyai hubungan dengan personaliti.
Justeru itu, proses perlaksanaan modul pemulihan dadah adalah merupakan faktor
pengalaman yang diterima penagih dadah wanita. Maka melalui pengalaman dan proses
pembelajaran baru tersebut akan menyebabkan berlakunya perubahan ke atas konsep
kendiri penagih dadah wanita tersebut.
Dapatan kajian ini menyokong dapatan kajian yang dilakukan Othman Abdul Rahman
(2006) yang menyatakan perlaksanaan modul mampu berperanan mengubah konsep
kendiri seseorang ke arah lebih positif. Noraini Yaakub (1981) menyatakan bahawa
pengalaman diri memainkan peranan penting dalam pembentukan konsep kendiri.
59
Pengalaman seseorang sama ada secara proses pendidikan formal yang dilalui atau
melalui pengalaman hidupnya banyak membentuk perwatakan dan konsep kendiri
seseorang. Perlaksanaan modul pemulihan dadah ke atas penagih dadah wanita
merupakan satu proses pengalaman baru yang mampu mempertingkatkan konsep kendiri
dan seterusnya mengubah personaliti ke arah lebih positif.
Shaharom dan Yap Kueh Chin (1991) menyatakan bahawa penggunaan modul
membolehkan seseorang belajar dan membuat perubahan secara lebih berkesan dan
produktif. Pendekatan modul boleh mengurangkan ancaman menghadapi kegagalan.
Perkara ini boleh meningkatkan semangat kerjasama di antara sesama individu dan ahli
kelompok dalam melaksanakan tugasan yang diberikan. Perlaksanaan modul ini
memerlukan penagih dadah wanita sama ada secara individu atau kumpulan
melaksanakan tugas secara bersungguh-sungguh dan berkerjasama ketika menyiapkan
tugasan yang diberi. Semangat kesungguhan dan kerjasama tersebut telah mendorong
sikap positif dan membuka minda penagih dadah wanita bahawa mereka boleh
berperanan dan mempunyai harga diri di mana ianya secara langsung meningkatkan
konsep kendiri penagih dadah wanita.
Dapatan kajian juga menunjukkan bahawa terdapat peningkatan motivasi pencapaian

bagi penagih lelaki dalam kumpulan eksperimen apabila membandingkan skor motivasi
pencapaian ujian pra (85.4) dan skor min motivasi pencapaian ujian pasca (111.21).
Peningkatan skor ini boleh diandaikan bahawa modul pemulihan dadah telah memberi
kesan terhadap motivasi pencapaian dalam kalangan penagih lelaki.
Secara tidak lansung dapatan kajin ini menunjukkan bahawa modul pemulihan dadah
telah memberikan peluang kepada penagih lelaki dalam kumpulan eksperimen untuk
menyesari kepentingan motivasi pencapaian dalam kehidupan mereka sebagai satu
kelompok masyarakat. Mereka telah didedahkan kepada perkara berkaitan motivasi iaitu
perancangan matlamat, ketabahan penagih, jangkaan penagih terhadap kejayaan, tahap
kebimbingan penagih, kesanggupan penagih menghadapi resiko dan pencapaian sikap
penagih. Dalam hal ini, modul pemulihan dadah telah juga menepati beberapa syor dan
60
langkah yang telah dikemukakan oleh McClelland (Burgan, 1984) bagi menyemaikan
motivasi pencapaian di kalangan penagih iaitu: i. memberikan mereka alasan untuk
mencapai dan ganjaran yang bakal diperolehi. ii. membincangkan bagaimana motivasi
pencapaian memainkan peranan yang utama dalam bidang pendidikan, sosial dan budaya
industri. iii. mendorong komitmen mereka dengan motivasi pencapaian yang ditetapkan.
iv. menentukan penagih membuat matlamat yang khusus untuk diri sendiri dan
menyediakan catatan untuk melihat kemahjuan dalam mencapai matlamat tersebut.
Taylor dan Walford (1972) pernah menyatakan bahawa proses latihan ialah proses
pembelajaran dan peningkatan motivasi penagih. Selain itu, penagih yang mengikuti
modul pemulihan dadah telah didedahkan kepada suatu suasana dan keadaan yang
responsif kepada peluang untuk mereka memotivasikan diri. Dalam hal ini, David (1992)
menjelaskan terdapat beberapa bukti yang menunjukkan bahawa bentuk motivasi akan
berubah malah kadangkala berubah secara dramatik apabila penagih berada dalam suatu
persekitaran yang responsif. Dalam konteks ini, modul pemulihan dadah telah
menyediakan suatu persekitaran yang responsif kepada penagih untuk berubah apabila
mereka terlibat dalam kumpulan yang lebih kecil, menjalani latihan secara intensif dan
sistematik.
Memandangkan penagih kumpulan kawalan tidak mengikuti sebarang bentuk latihan lain,
maka dapatlah diandaikan bahawa mereka tidak memperoleh apa-apa pembelajaran
khusus untuk meningkatkan motivasi seperti yang dialami penagih kumpulan
eksperimen. David (1992) menyatakan bahawa latihan yang mantap boleh membawa
perubahan yang segera, manakala Jacobs, Harvill dan Masson (1993) menjelaskan
bahawa salah satu sebab utama mengumpulkan individu dalam satu kelompok ialah
untuk memberikan kesedaran bahawa mereka tidak keseorangan. Dalam hal ini Wan
Izzuddin (1991) mengatakan bahawa pembentukan kumpulan juga dapat memberi identiti
dan harga diri serta memenuhi keperluan setiap individu. Kesimpulannya adalah jelas
bahawa modul pemulihan dadah telah memberi kesan peningkatan motivasi kerana
aktiviti yang disediakan banyak berfokus kepada aktiviti berkumpulan.
61
Modul pemulihan dadah berjaya mempengaruhi motivasi pencapaian kerana motivasi
pencapaian dianggap sebagai peramal yang tekal bagi prestasi strategi. Habibah Elias
(1991) mendapati ciri-ciri penagih yang bermotivasi pencapaian tinggi memberi kesan ke
atas prsetasi kendiri. Ini bermakna apabila motivasi pencapaian penagih meningkat,
keyakinan diri turut meningkat. Penagih telah juga diberi peluang untuk mempelajari
beberapa kemahiran seperti kemahiran membuat keputusan, bekerjasama, menyelesaikan
masalah, teknik mengingat dan menggunakan kemahiran kreatif. Ini kerana menurut Abd
Rahim Abu Rahsid (2001) kemahiran penagih boleh diajar dan dilatih.
Wan Izzuddin (1991) menyatakan taingkahlaku dan tabiat manusia di dalam kumpulan
dipengaruhi oleh ahli kumpulan tersebut. Seterusnya beliau menjelaskan bahawa
kumpulan boleh mempengaruhi individi melalui fasiliti sosial iaitu kewujudan orang lain
di sekeliling dan pemerhatian mereka dapat mempengaruhi tingkahlaku seseorang
individu dalam kumpulan dan juga melalui jangkitan sosial iaitu individu yang meniru
dan mencontohi orang lain. Justeru, melalui modul pemulihan dadah, penagih kumpulan
eksperimen telah diberi peluang untuk menyertai kelompok dan mereka juga diberi
peluang untuk menyertai beberapa aktiviti yang mendedahkan mereka kepada konsep dan
praktikal motivasi pencapaian, kemahiran secara kritis dan inovatif.
Burgan (1984) melaporkan bahawa kajian menunjukkan penagih yang tinggi motivasi
pencapaiannya akan memperoleh manfaat yang lebih dengan mempelajari satu unit
kemahiran dalam aktiviti. Dapatan kajian ini juga adalah selari dengan kajian yang telah
dijalankan oleh Rosdi Yusof (2010), Jamaludin Ahmad (2002), Mohd Ali Jaamat (1997)
dan Zuraidah Abdul Rahman (1996).
IMPLIKASI KAJIAN
Implikasi Teoritikal
Dapatan kajian ini telah membawa kepada beberapa implikasi teoritikal. Kajian ini jelas
menunjukkan bahawa modul khusus pemulihan dadah mempunyai kesahan kandungan
yang baik dan kebolehpercayaan yang tinggi. Dapatan ini telah menyumbang secara
62
signifikan kepada perkembangan ilmu terutamanya yang berkaitan dengan
psikometriknya.
Dapatan kajian ini juga menunjukkan bahawa teknik pembinaan modul yang disarankan
oleh Rusell (1974) adalah sesuai dan boleh dilaksanakan. Apa yang jelas ialah prosedur-
prosedur pembinaan modul yang disyorkan oleh Rusell (1974) telah dipatuhi dan diikuti
oleh pembina modul ketika menghasilkan modul khusus pemulihan dadah.
Dapatan kajian juga menunjukkan bahawa teknik penentuan kesahan kandungan modul
yang disarankan oleh Rusell (1974) dan telah diubahsuai oleh Jamaludin Ahmad (2002)
adalah sesuai dan boleh diimplikasikan. Ini membuktikan bahawa soal selidik kesahan
kandungan modul telah dipenuhi oleh modul khusus pemulihan dadah dan membuktikan
bahawa modul ini mempunyai kesahan kandungan yang baik.
Daripada aspek kebolehpercayaan pula sangat jelas bahawa modul khusus pemulihan
dadah mempunyai kebolehpercayaan yang tinggi iaitu .96. Jika dilihat dari aspek
pendekatan untuk menilai kebolehpercayaan modul, keputusan kajian jelas menunjukkan
bahawa soal selidik kebolehpercayaan modul berasaskan kepada objektif aktiviti modul
boleh digunakan untuk mendapatkan nilai pekali kebolehpercayaan modul.
Daripada kajian ini memaparkan bahawa alat ukuran Skala Konsep Kendiri Tennessee
dan soal selidik motivasi pencapaian mempunyai kesahan dan kebolehpercayaan yang
baik dan berjaya meningkatkan konsep kendiri penagih dadah wanita dan motivasi
pencapaian penagih lelaki. Keseluruhannya modul pemulihan dadah yang dicipta
Jamaludin Ahmad (2007) berjaya memberi impak yang positif terhadap konsep kendiri
penagih dadah wanita dan motivasi pencapaian penagih lelaki.
Implikasi Praktikal
Kajian ini telah berjaya membuktikan bahawa modul khusus pemulihan dadah
mempunyai kesahan kandungan yang baik, kebolehpercayaan yang tinggi dan
keberkesanan yang baik dari aspek konsep kendiri dan motivasi pencapaian. Oleh kerana
63
itu, kesemua aktiviti yang terkandung dalam modul ini adalah sesuai dan boleh
digunakan sebagai alat, bahan, sumber dan panduan yang boleh memberi bimbingan,
kesedaran, keinsafan, semangat dan motivasi ke arah membawa penagih-penagih dadah
samada penagih dadah wanita dan penagih lelaki yang sedang menerima rawatan menuju
tahap kesedaran dan keinsafan yang menyeluruh daripada aspek jasmani, emosi, rohani
dan intelek. Hakikatnya modul merupakan alat, bahan, sumber dan panduan yang boleh
meningkatkan kesedaran dan keinsafan di kalangan penagih-penagih dadah serta dapat
membantu fasilitator, moderator, guru pembimbing dan kaunselor menggunakan modul
ini ketika mereka bertugas di pusat-pusat pemulihan dadah di seluruh negara dan boleh
juga digunakan ke atas pelajar atau individu yang telah mempunyai petanda keterlibatan
mereka dalam penyalahgunaan dadah.
Selain itu, dapatan kajian ini juga membuktikan bahawa proses pembinaan modul
berdasarkan pandangan Rusell (1974) adalah sesuai. Begitu juga dengan pendekatan
yang digunakan untuk menentukan kesahan kandungan dan kebolehpercayaan modul
dalam kajian ini adalah sesuai. Ini tentunya merupakan berita gembira kepada pembina-
pembina modul sama ada modul pengajaran, modul motivasi, modul latihan mahupun
modul akademik dalam menentukan kesahan dan kebolehpercayaan modul. Dapatan
kajian ini secara tidak lansung mampu menggalakkan penciptaan modul-modul baru pada
masa-masa akan datang.
CADANGAN
Sehubungan dengan keputusan kajian yang telah diperolehi mengenai modul khusus
pemulihan dadah, maka berikut diperturunkan beberapa cadangan khususnya kepada
Agensi Antidadah Kebangsaan (AADK) dan peminat-peminat modul serta pembina-
pembina modul:
1. Oleh kerana kesahan dan kebolehpercayaan modul khusus pemulihan dadah
adalah baik dan tinggi serta telah menampakkan keberkesanannya maka adalah
dicadangkan agar modul ini dilaksanakan secara lebih menyeluruh dan
bersungguh-sungguh di semua Pusat Pemulihan Penagihan Narkotik (PUSPEN)
anjuran kerajaan ataupun swasta.
64
2. Memandangkan proses pembinaan modul seperti yang disarankan oleh Rusell
(1974) adalah sesuai maka disyorkan pembina-pembina modul boleh menjadikan
proses pembinaan modul Rusell dijadikan panduan ketika membina modul-modul
baru di masa-masa akan datang.
3. Ternyata kesahan kandungan modul boleh dilakukan melalui soal selidik kesahan
kandungan modul yang dicipta oleh Jamaludin Ahmad (2002), maka dicadangkan
agar para pengkaji dan pembina modul menggunakan soal selidik ini dalam
menentukan kesahan kandungan sesuatu modul.
4. Kajian ini juga menunjukkan bahawa kebolehpercayaan modul boleh ditentukan
menggunakan kaedah soal selidik berasaskan objektif aktiviti dalam modul. Oleh
itu adalah dicadangkan agar pengkaji-pengkaji, peminat-peminat dan pembina-
pembina modul di masa-masa akan datang boleh mengguna pendekatan ini untuk
menentukan kebolehpercayaan sesuatu modul.
5. Oleh kerana kajian ini telah mengkaji keberkesanan modul khusus pemulihan
dadah ke atas penagih dadah wanita dan lelaki kelolaan kerajaan, maka
dicadangkan kepada pengkaji lain untuk menjalankan kajian berkaitan
keberkesanan modul ini ke atas penagih dadah wanita dan penagih lelaki yang
melibatkan pusat pemulihan dadah swasta pula.
6. Adalah dicadangkan juga agar kajian lanjutan berhubung dengan kesahan dan
kebolehpercayaan modul ini dijalankan di Pusat Pemulihan Penagihan Narkotik
(PUSPEN) lain yang terdapat di Malaysia. Jika keputusan yang diperolehi
berkaitan kualiti psikometrik seperti kesahan dan kebolehpercayaan adalah sama
seperti yang diperolehi dalam kajian ini, maka adalah dicadangkan agar modul ini
diperluaskan penggunaannya ke seluruh Pusat Pemulihan Penagihan Narkotik
(PUSPEN) yang terdapat di Malaysia.
KESIMPULAN
Kajian yang telah dijalankan ini berjaya memberi sedikit sumbangan dari aspek
penghasilan modul khusus untuk penagih-penagih dadah yang sedang menerima rawatan.
Walaupun modul khusus ini untuk penagih dadah yang sedang menerima rawatan, namun
65
demikian modul ini juga boleh digunakan oleh pihak-pihak tertentu dalam usaha
membantu penagih-penagih yang baru ingin mencuba dadah, sedang mencuba dadah atau
penagih tegar yang gagal untuk pulih sepenuhnya. Diharapkan agar modul ini dapat
memberi sedikit sumbangan kepada pihak yang terlibat secara lansung atau tidak lansung
dengan penyalahgunaan dadah.
RUJUKAN
Abu Bakar Nordin (1995). Penilaian Afektif. Kajang: Massa Enterprise.
Abdul Ghafar Taib (1992). Dadah Pembunuh. Kuala Lumpur: Delmu (M) Sdn Bhd
Abdul Ghafar Taib (1995). Cuma Lima Minit Anti Dadah. Kuala Lumpur: Percetakan
Rina Sdn Bhd.
Ab. Rahim Selamat (1991). Pengurusan Latihan: Satu Pengenalan. Jurnal Guru 3: 419-
424
Abd Rahim Abd Rahsid (2001). Nilai-Nilai Murni Dalam Pendidikan. Kuala Lumpur:
Utusan dan Publications & Distributors Sdn. Bhd.
Agensi Antidadah Kebangsaan (2005). Dadah: Apa Anda Perlu Tahu. Kuala Lumpur:
Delmu (Malaysia) Sdn Bhd.
Atan Long (1986). Pedagogi Kaedah Am Mengajar. Petaling Jaya: Fajar Bakti Bhd.
Blume, A.W. (2005. Treating Drug Problems. New Jersey: John Wiley & Sons, Inc.
Burgan, W.M. (1984). The Effects of a Combined Program oof Achievement Motivation
Trainning, Study Skills and Mnemonic Techniques on Selected Student Variables.
Michigan: University Microfilms International.
Creager & Murray (1985). The International Encyclopedia of Education. Oxford:

Pergamon Press Ltd.
Cronbach, I.J. (1990). Essentials of Psychological Testing. 5th ed. New York: Harper
Collins Publisher.
Ducan, D. & Gold, R. (1982). Drug and the Wholeperson. New York: John Wiley &
Sons
Edward, G.C., & Richard, A.Z. (1979). Reliability and Validity Assessment. New York:
Sage Publication, Inc.
66
Egan, G. (1986). The Skills Helper: A Systematic Approach to Effective Helping.
California: Brook/Cole.
Fitts, W.H. (1965). Manual for Tennessee Self-Concept Scale. Nashville: Tennessee
Counselor Recording & Test.
Fraenkel, J.R., & Wallen, N.E. (1996). How to Design and Evaluate Research in
Education. New York: Mc. Graw Hill, Inc.
Garnier, H.E. & Stein, J.A. (2002). An 18 year model of family and peer effects on
adolescent drug use and delinguency. Journal of youth and adolescence. Vol 31,
No.1. 45 – 56
George, R.L. (1990). Counseling the Chemically Dependent: Theory and Practice. New
Jersey: Prentice Hall
Husen, T., & Postlethwaite, T.N. (1985). The International Encyclopedia of Education.
Oxford: Pergamon Press Ltd. Valume 5 & 6.
Jacobs, E.F., Harvil, R.L. & Masson, R.L. (1993). Group Counseling Strategies and
Skills. California: Brooks/Cole Publishing Company.
Jamaludin Ahmad (2009). Salahguna Dadah:Sebab, Akibat, Cegah dan Rawat. Serdang:
Universiti Putra Malaysia.
Jamaludin Ahmad, Aminuddin Hassan & Norhasni Zainal Abidin (2008). Developing,
Validity and Reliability of Drug Addiction Module among Drug Addicts who are
undergoing Treatment at Rehabilitation Centers. The Journal of International
Social Research. Vol.1 Issue 5, 47-57.
Jamaludin Ahmad (2007). Modul dan Kaunseling Penyalahgunaan Dadah. Serdang:

Universiti Putra Malaysia.
Jamaludin Ahmad (2002). Kesahan, Kebolehpercayaan dan Keberkesanan Modul

Program Maju Diri ke atas Motivasi Pencapaian di kalangan Pelajar-Pelajar
Sekolah Menengah Negeri Selangor. Tesis Doktor Falsafah yang tidak
diterbitkan. Serdang: Universiti Putra Malaysia.
Jamaludin Ahmad & Sidek Mohd Noah (2001). Pendekatan Alternatif Menentukan
Kesahan dan Kebolehpercayaan Modul Program Maju Diri Jabatan Pendidikan
Selangor. Jurnal PERKAMA 9: 97-118
Jabatan Perdana Menteri (1992). Dadah: Apa Anda Perlu Tahu. Kuala Lumpur: Delmu
(Malaysia) Sdn Bhd.
Kamdi Kamil (1991). Keberkesanan Program Pengayaan Alam dan Manusia Secara
67
Bermodul untuk Murid-Murid Pencapaian Tinggi Tahun Lima. Tesis sarjana.
Pulau Pinang: Universiti Sains Malaysia.
Kementerian Pelajaran Malaysia (1984). Mencegah Salahguna Dadah Melalui

Kaunseling. Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka.
Kementerian Pendidikan Malaysia (1995). Pendidikan Pencegahan Dadah Dalam

KBSM. Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka.
Kementerian Pendidikan Malaysia (2003). Panduan Perlaksanaan Pendidikan

Pencegahan Dadah di Sekolah. Batu Caves: Percetakan Warni Sdn Bhd.
Kementerian Pendidikan Malaysia (1975). Tatacara Tindakan ke atas Kes-Kes

Penggunaan Dadah di kalangan Murid Sekolah. Kuala Lumpur: Syarikat
Usahamaju.
Mc Clelland, D.C. (1961). The Achieving Sociaty. New York: D.Van Nostrand
Mc Clelland, D.C. (1985). Human Motivation. Ilinois: Scotti Foresman and Company.
Mizan Adiliah Ahmad Ibrahim (2000). Kaunseling Penggunaan Dadah. Serdang:

Institut Pendidikan dan Pembelajaran Jarak Jauh (IDEAL), Universiti Putra
Malaysia.
Mizan Adiliah Ahmad Ibrahim & Halimatun Halaliah Mokhtar (2006). Kaunseling
Individu: Apa dan Bagaimana. Shah Alam: Penerbit Fajar Bakti.
Mohd Majid Konting (2004). Kaedah Penyelidikan Pendidikan. Edisi keempat. Kuala
Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka.
Norusis, M.J., & SPSS Ins. (1993). SPSS for Window: Base System Use‟s for Guide.
Chicago: SPSS Ins.
Rogers, C.R. (1951). Clien Centre Therapy: It‟s Current Practice and Theory
Implication. New York: Houghton Mifflin.
Rosdi Yusof (2010). Keberkesan Modul Pemulihan Dadah ke atas Konsep Kendiri
Penagih Wanita di PUSPEN Bachok, Kelantan. Tesis Master Sains Yang Tidak
Diterbitkan. Serdang: Universiti Putra Malaysia.
Shaharom Noordin (1995). Modul Pengajaran Kendiri: Sifat Bahan-Pepejal, Cecair dan
Gas. Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka.
Sharifah Alwiah Alsagoff (1981). Pengenalan Pengajaran Individu Dengan Tumpuan

Khas Kepada Modul Pengajaran dan Pembelajaran. Jurnal Pendidik dan
Pendidikan. 3(1):54-62. Pulau Pinang: Universiti Sains Malaysia.
68
Sidek Mohd Noah (1997). Modul Penilaian Dalam Kaunseling. Institut Pendidikan dan
Pembelajaran Jarak Jauh (IDEAL). Serdang: Universiti Putra Malaysia.
Sidek Mohd Noah & Jamaludin Ahmad (2005). Pembinaan Modul: Bagaimana
Membina Modul Latihan dan Modul Akademik. Serdang: Universiti Putra
Malaysia.
Sidek Mohd Noah (2003). Rekabentuk Penyelidikan: Falsafah, Teori dan Praktis.
Serdang: Universiti Putra Malaysia.
Sulaiman Yassin, Saidin Teh & Asma Ahmad (1986). A Modular Trainning Programme
for Development Manager. Serdang: Universiti Putra Malaysia.
Taylor, J.L., & Walford, R. (1972). Simulation in Classroom. London: Penguin Books.
Tuckman, B.W., Waheed, M.A. (1981). Evaluation an individualized science programme

for community college students. Journal of research in science teaching. 18:489-
495.
Vale, J.D. (1998). Traditional Reliability. http://www.ece.edu/-koopman/de. (23 Julai

2002).
Wan Izzuddin (1991). Strategi Membina Pasukan.Kuala Lumpur: Nurin Enterprise.
Zuraidah Abdul Rahman (1996). Pengenalan Kaunseling Kelompok. Petaling Jaya: IBS
Buku Sdn. Bhd.
69
PSYCHOLOGICAL AND SOCIAL FUNCTIONING AMONGST PATIENTS
UNDERGOING METHADONE MAINTENANCE THERAPY (MMT) PROGRAM
IN MALAYSIA
Abd. Halim Mohd Hussin11, Saliza Karia @ Zakaria12,

Sharil Haslee Lim Abdullah13 & Zainol Abidin Ahmad14
ABSTRACT
This research explored the psychological and sociological functioning amongst patients
undergoing Methadone Maintenance Therapy (MMT) programs in Malaysia. The study
also investigated the effectiveness of the MMT on the recovery process based on the
relationship between the readiness to change and individual functioning. The subjects of
this study consisted of 568 MMT patients who were selected using the stratified random
sampling from a total of 2313 MMT patients drawn from the North, Central, South, and
East Coast Zones in Peninsular Malaysia. The instruments used in this study were the
Evaluation and Treatment Self Rating Form (TCU) and the Stages of Change Scale
(URICA). The data obtained were analyzed using descriptive and inferential statistics.
The results of the study revealed that there was a low positive relationship level between
Readiness to Change among the MMT patients with treatment process (r = 0.254, p <
0.05), psychological functioning (r = 0.288, p < 0.05), self efficacy (r = 0.254, p < 0.05),
and social functioning of the patients (r = 0.292, p = 0.000). Based on the research
findings, several implications and recommendations were put forward.
11
Pengarah, Dr., ASEAN Centre For Research on Drug Abuse, Universiti Sains Islam Malaysia
12
Ketua Program Kaunseling, Fakulti Kepimpinan dan Pengurusan, Universiti Sains Islam Malaysia
13
Professor Madya, Dr., Fakulti Pendidikan, Universiti Malaya
14
Pensyarah Komunikasi, Fakulti Kepimpinan dan Pengurusan, Universiti Sains Islam Malaysia
70
ABSTRAK
Kajian ini meneroka kefungsian psikologikal dan sosiologikal dalam kalangan pesakit
yang mengikuti program Terapi Pengekalan Metadon atau Terapi Dadah Gantian
Methadon (MMT- Methadone Maintenance Therapy) di Malaysia. Kajian ini juga
menyelidik keberkesanan MMT terhadap proses kepulihan berasaskan kepada hubungan
antara kesediaan berubah dengan kefungsian individu. Subjek kajian terdiri daripada 568
pesakit MMT yang telah terpilih dengan menggunakan kaedah persampelan rawak
berstrata daripada jumlah keseluruhan seramai 2313 yang mewakili zone Utara, Tengah,
Selatan dan Pantai Timur semenanjung Malaysia. Instrumen yang telah digunakan dalam
kajian adalah Borang Penilaian dan Pemeringkatan Kendiri Terhadap Rawatan serta
Skala Tahap Perubahan (Stages of Change Scale - URICA). Data yang diperolehi
dianalisis secara statistik deskriptif dan inferensi. Dapatan kajian menunjukkan bahawa
terdapat tahap hubungan positif yang rendah antara Kesediaan Berubah dengan Proses
Rawatan dalam kalangan pesakit MMT dimana process rawatan (r = 0.254, p < 0.05),
kefungsian psikologi (r = 0.288, p < 0.05), efikasi swadiri (r = 0.254, p < 0.05), dan
kefungsian social pesakit pada (r = 0.292, p = 0.000). Berdasarkan kepada dapatan kajian,
beberapa implikasi dan cadangan telah dikemukakan.
INTRODUCTION
Methadone Maintenance Therapy (MMT) program is one of the components of harm

reduction strategies for drug addicts which basically aims at preventing or reducing the
negative health consequences associated with their risky behaviors of injecting drugs.
MMT is one of the Drug Substitution Therapy (DST) programs that replace dangerous
drugs such as heroin and morphine, with prescribed medication of similar action but of
much lower addictive or sedative effects that is methadone. When used in proper doses in
maintenance treatment, it does not create euphoria, sedation or an analgesic effect. The
maintenance dose is the one at which the cravings stop without creating the effects of
euphoria or sedation. Doses must be individually determined. Methadone can be very
effective for the treatment of heroin dependence. It can save many people's lives, because
71
they are less likely to die from heroin overdose or suicide while on methadone treatment
(Caplehorn et. al., 1996b).
The general objective of DST Program is to improve the health status and quality of life
of persons with opiate dependence through drug substitution therapy. The specific
objective of MMT is to reduce relapse among opiate dependents and to improve the
physical and mental condition of opioid dependents. In addition the therapy reduces the
spread of infection among Intravenous Drug-users (IVDUs) and those who are sharing
needles (e.g. HIV, hepatitis B and C). The other main objective is to improve
psychosocial functioning, including the ability to obtain or remain in gainful employment
and to improve their social adaptation and integration into the society. MMT Program can
also help reduce criminal activities among opiate dependents.
Methadone Maintenance Therapy (MMT) is continuously being scaled up since it was

introduced in October 2005. As of 31 December 2007, a total of 4,135 drug addicts had
been registered and enrolled into the Government MMT program, which is totally free for
the patients. Furthermore, the expansion of methadone availability in Malaysia is being
amplified by the inclusion of general practitioners. In April 2008, the MMT program was
extended into the prison system starting with a pilot project in the Pengkalan Chepa
prison in the east coast state of Kelantan.
Methadone maintenance with a long-term treatment perspective was found to be

significantly more effective than abstinence-oriented treatment (Caplehorn et. al., 1998).
Two studies (James & Anthony, 1995a; Sees et. al., 2000) found that abstinence-oriented
treatment may even have a negative impact on treatment outcomes, while methadone
maintenance increases abstinence from illicit opiates and has positive outcomes on other
outcome measures. Sees et al. (2000) compared methadone maintenance treatment plus
psychosocial therapy with psychosocially enriched detoxification for 180 days. Total
treatment time for both groups was one year. They found that methadone maintenance
with psychosocial therapy is more effective in decreasing heroin use and motivating
addicts to stay in the treatment. In the detoxification group, more persons dropped out or
72
used cocaine or both. Farrell et al. (1994) conducted a thorough review of articles on
methadone maintenance treatment. They stated that the following factors of treatment are
associated with good treatment outcomes, which are higher doses of methadone (>50
mg), treatment goal of successful ongoing maintenance rather than abstinence, good
quality counseling, good staff-patient relationships, clinics with low staff turnover rates
and good management, no withdrawal of privileges in case a patient does not comply to
treatment regulations (withdrawals of privileges are associated with lower retention
rates).
A preliminary survey conducted by Halim (2007) and experiences shared by three

batches of Post Graduate Diploma In Drug Abuse students of Islamic Science University
of Malaysia revealed that there is a crucial need of aftercare programs for the addicts
undergoing the MMT programs. Evidences of individual functioning amongst patients
undergoing MMT has yet to be explored. Therefore, there was a need to study the
psychological and social functioning amongst patients undergoing of MMT to investigate
their roles towards recovery or at the very least of maintaining the recovery journey of
addicts to ensure that this national program is worth implementing.
The first main objective of the study focuses on investigating the profile of individual
functioning amongst patients undergoing Methadone Maintenance Therapy (MMT). The
other major objective is to investigate the effectiveness of MMT towards the recovery
process based on the relationship of readiness to change and individual functioning.
Therefore, the issue of the development of psychological and social functioning among
drug addicts undergoing MMT merits critical and significant understanding and
appreciation.
METHOD
Participants
The total population of this study is based on the methadone maintenance treatment
centers under the government policy for the implementation of harm reduction program.
73
At the time of this study, there are 73 Methadone Maintenance Treatment service centers
in operation at the hospitals and health clinics. A sampling frame was developed based on
four clusters determined by zoning technique. All 73 centers falls into their respective
zones namely North Zone, Central Zone, Southern Zone, and East Coast Zone of
Peninsular Malaysia. This study involved 568 patients in the north, central, south and east
coast zones. This research only focuses to 16 MMT centers because of the limited budget
and resources. The time constraint also limited the scope of the study.
Procedure
This is a cross-sectional study that employed both qualitative and quantitative approaches
in its data collection. Thus both survey and interview techniques were employed to
accomplish the research objectives. Data was gathered through survey methods using
questionnaire, focus-group discussion, individual interviews, and outcome of intervention
conducted by the service providers.
Instruments
Evaluation of Self and Treatment Rating Form (ESTR)
The research used Evaluation of Self and Treatment Rating Form which was adapted
from Texas Christian University Methadone Outpatient Form (TCU Methadone
Outpatient Form). TCU Methadone Outpatient Form was developed by D. Dwayne
Simpson, Ph.D., Director Institute of Behavioral Research. This assessment is a self-
reported rating scale used by clients of methadone outpatient settings for substance
abusers. The purpose of this instrument is to obtain a client‟s self-rating and a client‟s
assessment of program processes and attributes.
The Self Rating Forms consisted of 108 items. The items were scored in a 5-point Likert
Scale. It was divided into five subscales namely Psychological Functioning Scales, Social
Functioning Scales, Treatment Motivation Scales, Self Efficacy Scale, and Treatment
Process Scales. Each of the subscales consists of several items forming the domain and
construct of the evaluation.
74
The Evaluation of Self and Treatment Rating (ESTR) 6-item Self-esteem Scale has
consistently maintained good psychometric properties. Prior research has repeatedly
found the scale to have a relatively high alpha reliability coefficient (Myers, Knight,
Simpson, & Stevens, 1991; Simpson et al., 1992; Simpson, 1991; Simpson, Knight, &
Ray, 1993). Preliminary evidence also suggests the scale has a high test-retest reliability
coefficient (Simpson, 1991, 1993) and item-total correlations have been acceptable. The
TCU Evaluation of Self and Treatment Self-esteem measure also has been found to be
positively associated with the TCU Evaluation of Self and Treatment decision-making
confidence scale, and negatively associated with the TCU Evaluation of Self and
Treatment scales of anxiety, depression, and risk-taking behavior (Simpson et al., 1992).
In addition, the Self-esteem Scale has been found to be significantly inversely related to
risky needle-use and sexual behaviors (Simpson et al., 1993). For that purpose the
adopted version namely Evaluation and Treatment Self Rating Forms was tested on its
reliability and found to have a Cronbach Alpha of .94.
Stages of Change Scale

Another instrument used for data collection of this research is Stages of Change
Inventory which was adapted from URICA (DiClemente & Hughes, 1990). The URICA
is a self-report measure that includes four subscales that measure the Stages of Change:
Precontemplation, Contemplation, Action and Maintenance. Responses are given on a 5-
point Likert scale ranging from (1= strongly disagreement to 5= strong agreement. The
subscales can be combined arithmetically (C + A + M – PC) to yield a second order
continuous score that can be used to assess readiness to change at entrance to treatment.
The URICA could be used to assess clinical process and motivational readiness for
change as well as to measure process and outcome variables for a variety of health and
addictive behaviors. Used among adults population, there are 32 items with four 8-item
subscales.
75
RESULTS
The patients recruited to participate in this study were surveyed on the demographical
characteristics namely their age, ethnicity, and religion. It is found that the majority of
about 90% of the participants were Malay and Muslims at the age of 30 -50 years old.
This is followed by the Chinese who were mainly Buddhists and Indians who were
mainly Hindus.
To ascertain the benefits or effectiveness of a program such as the MMT, a good

indicator would be an evidence of good psychological and sociological functioning of the
patients. The instrument TCU ESTR has been utilized to measure several psychological
and sociological dimensions of patients undergoing the MMT program. The study found
moderate level of overall functioning across all constructs being measured. However,
there were slight differences across the dimensions. Results are summarized in the
following tables and figures.
Table 1.1: Mean of ESTR measured Construct (n = 568)
Construct Minimum Maximum Mean Std. Deviation
Overall Psychological
64.00 114.00 90.25 8.48
Functioning
Overall Social Functioning 50.00 95.00 72.94 7.44
Overall Treatment Motivation 26.00 62.00 48.17 5.29
Overall Self Efficacy 11.00 35.00 21.69 4.43
Overall Treatment Process 65.00 178.00 142.90 17.69
Overall ETSR 277.00 445.00 375.96 27.90
76
Psychological Functioning
Based on Table 1.2 below, the psychological functioning of patients undergoing MMT
shows similar trends in all the zones.
Table 1.2: Overall Psychological Functioning of Patients Undergoing MMT Program

East South Central North Total
Mean S.D Mean S.D Mean S.D Mean S.D Mean S.D
Psychological Functioning 90.30 8.03 90.27 8.96 89.42 7.69 90.89 9.13 90.25 8.48
------------------------------------------------
Self Esteem 18.52 3.21 18.67 3.26 18.31 2.92 18.11 3.45 18.44 3.23
Depression 16.27 4.08 15.84 4.34 16.74 4.72 16.51 4.43 16.27 4.35
Anxiety 22.08 4.82 21.91 5.58 21.42 4.66 21.85 5.60 21.87 5.19
Decision Making 33.39 4.79 33.85 4.64 32.95 4.90 34.42 4.77 33.66 4.77
The measurement of overall psychological functioning indicates that the level is

moderate (Mean= 90.25). The mean observed for each sub-dimension is on the higher
level with 18.44 for Self-Esteem, 21.87 for Anxiety, and 33.66 for Decision-Making.
However, the mean value was observed to be lower for Depression sub-dimension with
16.27. The findings are summarized in the Figure 1.1 below.
100.00
90.25
90.00
80.00
70.00
60.00
50.00
40.00
33.66
30.00
21.87
18.44
20.00
16.27
10.00
0.00
Psychological Functioning Self Esteem Depression Anxiety Decision Making
77
Figure 1.1: Psychological Functioning for all respondents
Examining the results in further details by looking at the findings according to their
zones, it is observed that similar trend is evident across the zones and similar mean values
were recorded in overall and sub-dimension categories. The findings were summarized in
the Figure 1.2 below.
100.00
90.00
80.00
70.00
60.00
50.00
40.00
30.00
20.00
10.00
0.00
Psychological Functioning Self Esteem Depression Anxiety Decision Making
East South Middle North Total
Figure 1.2: Psychological Functioning By Zone
Thus, it is found that the overall psychological functioning of the participants was
moderate with a mean of 90.25. The pattern of psychological functioning are found to be
similar across all the zones.
Sociological Functioning
Table 1.3 described the findings on Social Functioning of the patients undergoing MMT
program. Social Functioning is further divided into three sub-categories namely,
Hostility, Risk Taking, and Social Conformity. Mean for overall Social Functioning is
73.19 which indicates low level of social functioning among the MMT patients. This is
supported by higher level mean for the Hostility and Social Conformity sub-categories
78
with mean values of 21.60 and 33.02 respectively. However, mean value for Risk Taking
is observed to be on the lower level with 18.58.
Table 1.3: Overall Social Functioning of Patients Undergoing MMT Program
Zones East South Central North Total
Mea Mea Mea Mea
Mean S.D S.D S.D S.D S.D
n n n n
Social 72.94 8.1 72.9 7.4 72.2 6.2 73.7 7.2 73.19 7.4
Functioning 2 5 4 8 2 6 9 4
21.73 6.4 21.5 6.4 21.1 5.8 23.2 6.3 21.60 6.3
Hostility
0 3 1 4 7 7 6 3
18.89 3.5 19.1 3.0 18.7 2.6 18.9 2.9 18.58 3.1
Risk Taking
4 8 6 4 2 9 1 2
Social 32.31 4.1 32.2 4.4 32.4 3.9 31.5 3.8 33.02 4.1
Conformity 0 4 3 0 9 0 2 5
The findings are also presented in the form of bar chart in Figure 1.3.
80.00
72.94
70.00
60.00
50.00
40.00
32.31
30.00
21.73
20.00 18.89
10.00
0.00
Social Functioning Hostility Risk Taking Social Conformity
Figure 1.3: Social Functioning for all Respondents
79
The results obtained for social functioning of patients according to their respective zones
is observed to be having similar trends as the psychological functioning of MMT patients.
Similar mean values were recorded in overall and sub-dimension categories. The findings
were summarized in Figure 1.4 below.
80.00
70.00
60.00
50.00
40.00
30.00
20.00
10.00
0.00
Social Functioning Hostility Risk Taking Social Conformity
Total Timur Selatan Tengah Utara
Figure 1.4: Social Functioning by Zone
It is found that the overall social functioning of the participants was low at a mean of
73.19. The pattern of social functioning was found to be similar across all the zones.
Psychological Functioning and Readiness to Change

Pearson Correlation analysis between psychological functioning and overall readiness to
change marks showed significantly low positive relationship (r = 0.264, ρ = 0.000) at
0.05 level of significance as presented in Table 1.4 below.
Table 1.4: Correlation between Readiness to Change and Psychological Functioning

Motivational Stages R Ρ
80
Overall motivational stages 0.264* 0.000
Pre-contemplation 0 0.997
Contemplation 0.220* 0.000
Maintenance 0.258* 0.000
Action 0.210* 0.000
* Correlation is significant at the 0.05 level.
Further analysis at stages level, only pre-contemplation stage showed no significant
relationship. Low positive relationship indicates that the patient‟s readiness to change had
a low level of effect to the patient‟s psychological functioning. In other words, an
increased in patients readiness to change would have a low level of effect in patients
psychological functioning.
Sociological Functioning and Readiness to Change

The correlation between the motivational level and social functioning showed existence
of significant low positive relationship between motivations in pre-contemplation (r =
0.093, p = 0.027), contemplation (r = 0.110, p = 0.009) and maintenance (r = 0.254, p
=0.000). The results are summarized in Table 1.5.
Table 1.5: Correlation between Readiness to Change and Sociological Functioning

Motivational Stages R Ρ
Overall motivational stages 0.199* 0.000

Pre-contemplation 0.093* 0.027
Contemplation 0.110* 0.009
Maintenance 0.254* 0.000
Action 0.037 0.373
* Correlation is significant at the 0.05 level.
Only action stage shows insignificance relationship while overall motivation stages
shows the negligible relationship. Although the relationship observed is significant, the
increased level of motivation does not have a direct effect on the increase level of
sociological functioning of the patients.
81
DISCUSSION
Drug Substitution Therapy is a part of the Harm Reduction approach which has been
proven to be very cost effective and successful especially for intravenous drug users in
developed countries such as the Unites States of America, United Kingdom, Australia
and some European countries. Drug Substitution Therapy with Methadone has also been
recommended by the World Health Organization (WHO) and the United Nations Office
on Drugs and Crime (UNODC) as a strategy in reducing diseases, particularly HIV/AIDS
arising from high risk behavior in injecting drugs and sharing needles.
Psychological Functioning and Motivation

Psychological functioning consists of self esteem, depression, anxiety and decision
making. The findings for the psychological functioning showed that there was a
significant relationship between motivation and self esteem. It means that the motivation
would influence the self esteem of respondents. As the motivation increases, the level of
self esteem increases as well.
Motivation in life is very important to people even more so for the drug addicts. It is
because the element in motivations would encourage the strengths and spirits in our life
to be more patient in facing the challenges in this world. The finding of this study was
supported by a previous research. Motivational interviewing (MI) is a person-centered,
directive intervention designed to resolve ambivalence about change (Miller & Rollnick,
1991).
Research to date suggests that MI can be successful in helping clients change addictive
behaviors, as well as increasing participation in other aspects of treatment (Bien, Miller
& Tonigan, 1993). Achieving behavioral change during drug abuse treatment has been
linked to ameliorating client problems of poor psychosocial functioning and low
motivation (Miller, 1983, 1985; Prochaska, DiClemente, & Norcross, 1992). In addition,
self esteem is one‟s evaluation of one‟s worth as a person based on an assessment of the
qualities that make up the self concept.
82
The study identified that there is no significant relationship between motivations and
depression. It means that the motivation does not influence the level of depression of
respondents. However, depression has a significant relation in decision making. It shows
to us that it will influence the ability of respondents when making decisions. It will make
the respondents decide to cause either good or bad results in certain things especially in
drugs. Results from previous studies indicated that higher depression is associated with
lower decision making confidence (Joe, Knezek, Watson & Simpson, 1991). Individuals
with higher depression scores have been found to engage in more risky health-related
behaviors (Malow, Corrigan, Pena, Calkins, & Bannister, 1992).
The researcher also identified the relationship between motivations and anxiety. The
finding of the result showed that there is no significant relationship between motivation
and anxiety. However, this relationship is concluded as positive. If the motivations are
higher, it will decrease the level of anxiety of respondents. High anxiety, like high
depression, has been found to be significantly related to a higher degree of drug use
behavior (Malow et al., 1990; Malow et al., 1992) and to be associated with avoidance
behavior as a coping method (Namir, Wolcott, Fawzy & Alumbaugh, 1987). Higher
levels of anxiety have also been linked with HIV drug-risk behaviors (Malow et al.,
1992). Measures of anxiety have also been valuable in predicting differences among drug
abusers; specifically, opiod users have been found to have higher levels of anxiety and
depression than compulsive cocaine users (Malow et al., 1990).
This study also shows that there is significant relationship between motivation and
decision making. It still has a positive relationship between motivations and decision
making. This positive relationship can be described as, that the higher motivation will
increase the readiness and ability to make decisions. Although the decision-making
construct has not received considerable attention in the literature, research has found that
confidence in decision-making ability is a critical factor in recovery (Joe et al., 1991).
Saunders & Allsop (1987) suggested that the interaction between decision-making and
coping skills plays a key role in the relapse process.
83
Sociological Functioning and Motivation
Social functioning consists of hostility, risk taking and social conformity. The finding
derived from the result shows that there is no significant relationship between motivation
and hostility. However, it still has a positive relationship between the scales of both. It is
common knowledge that the behaviors of drug addicts are inconsistent. Sometimes their
attitudes change according to situations. It will make the life of that person who is hooked
on drugs steeped in misery.
Even if respondents are on the methadone treatment, no positive feedback can be gained
that reduces the level of hostility in their lives when they are under the influence of drugs.
As Chien (1980) notes, high levels of hostility are typically found with drug users,
particularly during the initial transition process into treatment. A cross-cultural study by
Ahmad, Ramalingum, and Ahmad (1984) has provided additional support for the notion
that drug users have higher levels of hostility in comparison to nonusers. The hostility
scale has been found to be positively correlated with risk taking. Likewise, the hostility
scale has been found to be negatively associated with the measure of social conformity
(Simpson & Joe, 1993).
This study also identified that there is significant relationship between motivations and
risk taking. As noted by Chien (1980), drug users tend to be greater risk-takers. Drug
users are willing do anything to get the drug to sustain their addiction. Although they
consciously have a high level of motivation it will not help them to manage the situation
very well during the addiction period. Prior research has shown that risk taking measures
are able to provide strong and independent contributions to predicting self reported drug
and alcohol use (Murray & Singer, 1988).
The TCU risk taking scale has been found to be positively correlated with depression,
anxiety and hostility. In addition, preliminary evidence suggests that the scale‟s test-retest
reliability coefficient is acceptable (Simpson, 1991). In addition, the research also
identified that there is no significant relationship between motivations and social
conformity. However, it still has a positive relationship between both of the scales. Chien
84
(1980) mentioned that poor social functioning plays a key role in addictions. In general,
addicts harbor deep distrust of others, comprehending interpersonal relationships in terms
of conning, manipulating, and pushing people around. Simpson and Joe (1993) found that
persons who scored higher on this scale tended to rate religion as more important in their
lives and engaged less often in alcohol or drug-related fights. They were also less likely
to use drugs because of anger, and to be less involved in illegal activities involving
violence against others.
Self Efficacy and Motivation

This study identified that there is significant relationship between motivations and self
efficacy (r=-0.192). Self-efficacy is the belief that one is capable of performing in a
certain manner or attaining certain goals. Although there is significant relationship
between both scales, there is a positive relationship. It means that motivations also
influence the level of self efficacy among the respondents.
Self efficacy is very important to people, especially so to the respondents, in achieving

goals in life. When the respondents have the goals that they need to achieve, the strength
of motivations will encourage them to get what they want in a positive manner. People
with high self-efficacy in a task are more likely to expand more effort, and persist longer,
than those with low efficacy. On the other hand, low self-efficacy provides an incentive
to learn more about the task, while someone with a high self-efficacy may not prepare
sufficiently for a task.
Self-efficacy ratings coincided with illicit opioid use across the three phases of a 180-day
methadone detoxification treatment. Efficacy ratings increased after patients received
their first dose of methadone, did not change while they maintained a stable dose of
methadone, and declined during the taper as they attempted to face high-risk situations
without the full benefit of methadone. Efficacy ratings measured at a point before a phase
of treatment predicted illicit opioid use across that phase.
85
For clarification of the relation between self-efficacy and illicit opioid use, three
conceptual models proposed by Baer, Holt, and Lichtenstein (1986) were tested. Self-
efficacy influenced subsequent drug use in parallel with previous behavior, but this
influence was found only at the start of the stabilization phase and immediately before the
start of the taper phase. These findings highlight the usefulness of the self-efficacy
concept for the treatment of opioid addiction.
Treatment Process and Motivation

The finding of the result showed that there is significant relationship between motivations
and treatment process (r=0.285). It shows us that motivations do not give respondents the
one hundred percent influence to receive the treatment service. When the treatment
service is good and runs smoothly, it will give an impact on the motivations of the
respondents. It will give respondents more benefits when undergoing MMT program.
The researcher also identified that there is significant relationship between motivations
and counselor skills. A counseling service is a professional service and requires a high
level of skill and proficiency that need to be acquired by a professional counselor.
However the finding of this study shows that there is no significant relationship between
motivations and counselor skills. It is interesting to find out why there is no significant
relationship between both mentioned variables. The researcher found that almost half of
the respondents were not sure of their reactions or responses to the statements. The
following statements has caused the sense of indecision amongst the patients; „Your
counselor respects you and your opinion‟, „Your counselor is sensitive to your situation
and problems‟ and „You have learned to analyze and plan ways to solve your problems‟.
It becomes clear that the respondents did not experience the total and optimum
counseling process through the sessions provided by the service. As a professional
practitioner, the counselor must be genuine and practice unconditional positive regard in
helping the process.
This study further showed that there is a relationship between motivations and social
supports. It recognized that there is no significant relationship between motivations and
86
social support. The researcher believed that social support is very important to the
respondents in reducing their addictions to drugs. Even lacking the motivation they can
still succeed in the treatment process if they receive plenty of support from their families,
peers, society and government.
The best way of ensuring that an appropriate balance is struck is to ensure that drug
substitution treatment monitoring and evaluation are reviewed regularly and is seen to
meet the following criteria like low cost, low impact on the program, large benefit for the
program, indicates that the program is effective, indicates that the program is safe,
indicates that the program is cost-effective, collects data useful to protect program,
achieves an appropriate balance of benefits for costs and helping HIV control.
Besides family counseling services, this center must provide other counseling services for
the respondents such as individual counseling, group counseling and career counseling.
The researcher suggests that a center should have a professional counselor to manage all
these services. The professional counselor can be relied upon to be able to provide
counseling, develop vocational skills, and /or provide psychosocial and medical support
services to rehabilitate patients. Some patients stay on methadone indefinitely, while
others move from methadone to abstinence. Evidence-based counseling practices are
recommended as the basis for methadone team/client interactions. Special consideration
should be given to case management of situations and circumstances such as: transfers to
other methadone-prescribing physicians; methadone & pregnancy; concurrent disorders;
adolescent clients; and offenders in custody.
Future Research in MMT

There is a real and urgent need for more research on methadone maintenance treatment.
For example, making methadone maintenance more client/patient-centered, and
conducting research on outcomes that are priorities for clients/patients are key areas (Hall
et al., 1998a, 1998b). Making substance use treatment „more attractive and acceptable to
the general public, as well as to decision makers and funding agencies‟ (Stoller et al.,
2001; Stoller & Bigelow, 2006; CHPDM, 2007) by evaluating the cost-effectiveness and
benefits of treatment is another important area of study. There is a valuable, but limited,
87
body of research on delivering MMT programs to specific populations with diverse
needs. In particular, more research is needed on effective strategies to address the needs
of those who use multiple substances, women, pregnant women, and people suffering
from co-morbid medical conditions (including those who have acquired HIV, HCV or
other blood-borne pathogens) and/or mental health disorders. Implementing and
evaluating the effectiveness of MMT delivery strategies within correctional settings
remains another challenge.
CONCLUSION
Individual-related and program-related factors influence the effectiveness of Methadone

Maintenance Therapy. Despite the lack of consensus about how treatment should be
delivered, there is a significant amount of information about individual and program
factors that influence the effectiveness of methadone maintenance treatment programs.
Efforts to retain clients in treatment, is the key in measuring effectiveness. Best practices
have shown that longer lengths of time spent in treatment relates positively to treatment
outcomes.
Methadone can be very effective for the treatment of heroin dependence. It can save
many people's lives, because they are less likely to die from heroin overdose or suicide
while on methadone treatment (Caplehorn & John, 1996b). Methadone maintenance with
a long-term treatment perspective was found to be significantly more effective than
abstinence-oriented treatment (Caplehorn & Lumley, 1998). Sees et al. (2000) compared
methadone maintenance treatment plus psychosocial therapy with psychosocially
enriched detoxification for 180 days. Total treatment time for both groups was one year.
They found that methadone maintenance with psychosocial therapy is more effective in
decreasing heroin use and motivating addicts to stay in the treatment. In the
detoxification group, more persons dropped out or used cocaine or both. Farrell et al.
(1994) conducted a thorough review of articles on methadone maintenance treatment.
They stated that the following factors of treatment are associated with good treatment
outcomes, which are higher doses of methadone (>50 mg), treatment goal of successful
88
ongoing maintenance rather than abstinence, good quality counseling, good staff-patient
relationships, clinics with low staff turnover rates and good management, no withdrawal
of privileges in case a patient does not comply to treatment regulations (withdrawals of
privileges are associated with lower retention rates).
The past five years have shown a lot of activities in research concerning treatment
outcomes. Knowledge about the effectiveness of methadone maintenance has increased.
Several studies have confirmed the effectiveness of methadone as an effective treatment
for opiate users and some studies even generate some knowledge about prognostic factors
to treatment effectiveness. This needs to be considered with caution, though, because
predictors of treatment success are often idiosyncratic. The only factor that has some
scientific basis as a predictor is early treatment success. Not surprisingly, success and
adherence early in treatment continue to be strongly associated with outcome.
The understanding of the importance of human factor, namely the psychological and
sociological spheres of human functioning and their relationships to treatment outcomes
would greatly benefit the delivery of MMT programs to fully achieve its objectives and
effectiveness. This study strongly recommends that with proper facilitation and adequate
resources, the psychological and sociological functioning of individuals undergoing
MMT programs would greatly improved and thus can deliver a more promising result to
the stakeholders.
REFERENCES
Abdul Halim Mohd HUssin. (2007). Permasalahan dadah global. Paper presented in
Seminar Dadah sebagai Ancaman Global, Universiti Pendidikan Sultan Idris.
Ahmad, H., Ramalingum, S., & Ahmad, S. (1984). Drug abuse and personality: A cross-
cultural study. Indian Journal of Clinical Psychology, 11(1), 33-39.
Baer, J. S., Holt, C. S., & Lichtenstein, E. (1986). Self-efficacy and smoking
reexamined: Construct validity and clinical utility. Journal of Consulting and
Clinical Psychology, 54:846-52.
89
Bien, T.H., Miller, W.R., & Tonigan, S. (1993). Brief interventions for alcohol
problems: A review. Addiction, 88, 315-336.
Caplehorn, J, R. M., & John B. L. S. (1996b). Physicians' attitudes and retention of

patients in their methadone maintenance programs. Substance Use & Misuse, 31(6),
663-677.
Caplehorn, J. R. M., & Lumley, T. S. (1998). Staff attitudes and retention of patients in
methadone maintenance programs. Drug & Alcohol Dependence., 52(1) 57-61.
Center for Health Program Development and Management(CHPDM), (2007). Review of

Cost-Benefit and Cost-Effectiveness Literature for Methadone or Buprenorphine as a
Treatment for Opiate Addiction (Series report). Baltimore: University of Maryland.
Chien, I. (1980). Psychological, social, and epidemiological factors in juvenile drug use.
In D. J. Lettieri, M. Sayers, & H. W. Pearson (Eds.). Theories on drug abuse: Selected
contemporary perspectives (NIDA Research Monograph 30). Washington, DC: U.S.
Government Printing Office.
DiClemente, C. C., & Hughes, S. O. (1990) Stages of change profiles in outpatient

alcoholism treatment. Journal of Substance Abuse. 2(2), 217-235.
Farrell, M., Ward, J., Mattick, R., Hall, W., Stimson, G. V., DesJarlais, D., Gossop, M.,
& Strang, J. (1994). Fortnightly review: methadone maintenance treatment in opiate
dependence: a review. BMJ, 309, 997-1001.
Hall CD, Dafni U, Simpson D and the AIDS Clinical Trial Group 343 Team (1998a).
Failure of cytarabine in progressive multifocal leukoencephalopathy associated with
human immunode®ciency virus infection. Neurology Eng Journal Medical, 338,
1345-1351.
Hall CD, Yiannoutsos C, Clifford DB (1998b). Progressive multifocal

leukoencephalopathy, HIV and highly active antiretroviral therapy. Reply. Neurology
Eng Journal Medical, 339, 848-849.
James, B., & Anthony, C. J. K. (1995a). Investigating the influence of treatment

philosophy on outcome of methadone maintenance. Addiction, 90 (6) 823-830.
Joe, G. W., Knezek, L., Watson, D., & Simpson, D. D. (1991). Depression and decision-
making among intravenous drug users. Psychological Reports, 68, 339-347.
Malow, R. M., West, J. A., Pena, J. M., & Lott, W. C. (1990). Affective and adjustment
problems in cocaine and opioid addicts. Psychology of Addictive Behavior, 4(1), 6-11.
Malow, R. M., Corrigan, S. A., Pena, J. M., Calkins, A. M., & Bannister, T. M. (1992).
Mood and HIV risk behavior among drug-dependent veterans. Psychology of
Addictive Behaviors, 6(2), 131-134.
90
Miller, W.R. (1983). Motivational interviewing with problem drinkers. Behavioural
Psychotherapy, 11, 147-172.
Miller, W.R. (1985). Motivation for treatment: A review with special emphasis on
alcoholism. Psychological Bulletin, 98, 84-107.
Miller, W. R. & Rollnick, S. (1991) Motivational Interviewing: Preparing People to
Change Addictive Behaviour. New York: Guilford Press.
Murray, L., & Singer, S. I. (1988). Delinquency, substance abuse, and risk taking in
middleclass adolescents (Special Issue). Behavioral Sciences and the Law, 6(3), 385-
400.
Myers, M. D., Knight, K., Simpson, D. D., & Stevens, S. (1991). Psychosocial
assessments during drug abuse treatment. Southwestern Psychological Association
meeting, New Orleans: LA.
Namir, S., Wolcott, D. L., Fawzy, F. I., & Alumbaugh, M. J. (1987). Coping with AIDS:
Psychological and health implications. Journal of Applied Social Psychology, 17(3),
309-328.
Prochaska, J.O., DiClemente, C.C., & Norcross, J.C. (1992). In search of how people
change. American Psychologist, 47, 1102-1114.
Saunders, B., & Allsop, S. (1987). Relapse: A psychological perspective (Special issue).
Psychology and addiction. British Journal of Addiction, 82(4), 417-429.
Sees, K. L., & Delucchi, K. L et al. (2000). Methadone maintenance vs. 180-day
psychosocially enriched detoxification for treatment of opioid dependence: a
randomized controlled trial. JAMA, 283, (10), 1303-10.
Simpson, D. D. (1991). Psychosocial measures: Update on TCU/DATAR self-rating

scales. Southwest Region NADR Meeting, Dallas: Texas.
Simpson, D. D., Joe, G. W., Knight, K., Ray, S., & Watson, D. D. (1992). Psychological
and cognitive correlates of AIDS-risky behaviors. Community-based AIDS
prevention among intravenous drug users and their sexual partners: The many faces
of HIV disease, Second Annual NADR Meeting, Bethesda, MD: NOVA Research
Company.
Simpson, D. D., Knight, K., & Ray, S. (1993). Psychosocial and cognitive correlates of
AIDS-risky behaviors. AIDS Education and Prevention, 5(2), 121-130.
Simpson, D. D. (1993). Drug treatment evaluation research in the United States.

Psychology of Addictive Behaviors, 7(2), 120-128.
91
Simpson, D. D., & Joe, G. W. (1993). Measurement of social functioning in addicts:
Psychometric and validity analyses. Fort Worth: Texas Christian University, Institute
of Behavioral Research.
Stoller, K. B., Bigelow, G. E., Walsh, S. L., & Strain, E. C. (2001). Effects of
buprenorphine/naloxone in opioid-dependent humans. Psychopharmacology., 154(3),
230–242.
Stoller, K. B. & Bigelow, G. E. (2006). Introduction and historical overview. In Strain, E.

C., & Stitzer, M. L (Eds.). The treatment of opioid dependence, Baltimore: Johns
Hopkins University Press: Baltimore.
92
PENYALAHGUNAAN DADAH DAN KEWAJARAN PERUNTUKAN
HUKUMAN BERAT KE ATAS PENAGIH DAN PENGEDAR DADAH DI
MALAYSIA MENURUT PERSPEKTIF SHARIAH
Azman Mohd Noor15
ABSTRAK
Dadah adalah musuh nombor satu negara. Penyalahgunaan dadah telah menyebabkan
berbagai masalah sosial dan jenayah, dan memusnahkan hidup generasi muda yang
merupakan aset modal insan yang penting kepada negara. Kerajaan telah membelanjakan
peruntukan kewangan yang besar untuk membina pusat Serenti untuk menyediakan
rawatan kepada mereka yang terjebak, kos yang banyak telah dibelanjakan untuk
pemulihan. Kajian ini membincangkan isu ketagihan dadah adakah ia dianggap sebagai
satu penyakit yang boleh mengecualikan penagih daripada hukuman atau boleh dianggap
sebagai satu kesalahan jenayah yang boleh dihukum dengan hukuman berat. Kajian ini
mencadangkan supaya penagih dadah juga perlu dipersalahkan dan dihukum dengan
hukuman yang sepatutnya. Kajian ini juga akan mengupas pandangan Islam terhadap
penyalahgunaan dadah dan justifikasi peruntukan hukuman mati ke atas pengedar dadah
menurut undang-undang jenayah Islam.
ABSTRACT
Drug is country‟s top dangerous enemy. Drug abuse has caused a lot of social and
criminal problems and destroyed youths‟ lives who are the future men power assets to the
country. The government has spent a huge budget to establish rehabilitation centres
(Pusat Serenti) to provide treatments for those drug addicts. This paper investigates
whether drug addiction can be considered as sickness which can exempt the addicts from
punishment or a crime where the addicts should be treated as criminals who deserve
severe punishment. This paper proposes that they are also criminally accountable and
15
Assistant Professor, Dr., Jabatan Fiqh dan Usul al-Fiqh, Univeristi Islam Antarabangsa
93
should be punished accordingly. This paper will also shed light on drug abuse and
justifications for imposing capital penalty on drug traffickers from Islamic perspectives.
PENDAHULUAN
Masalah penyalahgunaan dadah adalah gejala penyakit masyarakat yang paling

merbahaya sekarang. Ia menyerang semua lapisan masyarakat khususnya golongan
muda. Dadah melemahkan kekuatan ekonomi dan melumpuhkan pembangunan negara
dengan meracuni pemikiran dan semangat individu untuk memantapkan diri dengan
keperluan semasa dan cabaran masa hadapan. Dadah juga merupakan punca segala jenis
jenayah dan maksiat seperti merompak, mencuri, memeras ugut dan lain-lain jenayah
yang membawa kekacauan dan angkara rumah tangga, masyarakat dan negara. Di
samping itu penagih dadah adalah beban kepada negara. Kerajaan terpaksa menghabiskan
duit berjuta-juta ringgit setahun untuk menanggung kos pusat-pusat pemulihan. Pada
masa yang sama pengedar mengaut keuntungan berganda-ganda daripada penderitaan
penagih yang setia.
Daripada dulu lagi umat Islam ditegah daripada perkara-perkara yang memabukkan.
Islam mengharamkan benda-benda yang memabukkan bagi tujuan menjaga akal,
kesihatan tubuh badan dan melindungi individu dan anggota masyarakat keseluruhannya.
Dengan kata lain Islam mengharamkan perkara-perkara yang memabukkan kerana
kemudaratan yang disebabkan olehnya. Kemudaratan ini melibatkan diri penagih pada
aqalnya, tubuh badannya, pembaziran harta dan kerosakan hubungan keluarga dan tidak
menunaikan suruhan agama. Ia tidak terbatas pada dirinya sahaja tetapi menyusahkan
masyarakat dan umat keseluruhannya.16
16
Dr. Yusuf Hamid al-Ālim, al-Maqasid al-Ammah li al-Syariat al-Islamiyyah, The International Institute
of Islamic Thought, Virginia, U.S.A, hlm.376-387.
94
Penyalahgunaan Dadah Menurut Perspektif Syarak
Tidak ada dalil yang jelas menyebut perkataan dadah dan pengharamannya. Ini kerana
masalah ini baru berlaku. Umat Islam hanya mengenali dadah pada kurun ke tujuh Hijrah
selepas kemasukan Kerajaan Tartar.17
Atas alasan bahawa tidak ada dalil yang menunjukkan bahawa dadah itu haram seperti
arak yang dianggap najis oleh sebahagian besar umat Islam pada hari ini ada yang
mengambil kesempatan berseronok dengan dadah atau bekerja keras mengaut
keuntungan daripada perniagaan dadah.
Namun Rasulullah telah diberikan jawami al-Kalim di mana kata-katanya adalah sedikit
tetapi mempunyai banyak maksud. Dalil-dalil yang digunakan oleh ulama bagi
pengharaman dadah adalah berdasarkan kaedah-kaedah dan prinsip-prinsip yang
digunakan untuk mengambil hukum daripada Al-Quran atau Hadis.
1. Pengharaman Dadah Berdasarkan nas

Banyak hadis-hadis Rasulullah yang menunjukkan haramnya dadah. Diantaranya hadis
Ummu Salamah yang diriwayatkan oleh Imam Ahmad dan Abu Daud18:
)‫(َهى رسىل هللا ملسو هيلع هللا ىلص عٍ كم يسكز‬
Maksud hadis: “Rasulullah melarang setiap perkara yang memabukkan.”
Dalam hadis lain sebagaimana yang diriwayatkan oleh Jabir Rasulullah S.A.W.
bersabda:19
(‫)يا أسكز كثيزِ فقهيهّ حزاو‬
Maksudya: “Apa-apa saja yang memabukkan adalah haram banyak ataupun sedikit.”
17
Bahansi, Ahmad Fathi, Al- Masuliyyah al-Jina‟iyyah fi al-Fiqh al-Islami, Mu‟asasah Halabi, Beirut.
1969, hlm. 227. Lihat juga Ibn Taimiyyah, al-Siyasah al-Syar‟iyyah, hlm.116.
18
Ahmad, al-Masanid, Baqi Musnad al-Anar, hadis no.25416. Lihat juga Abu Daud, al-Sunan, Kitab al-
Asyribah, hadis no.3201.
19
Ahmad, al-Masanid, Musnad al-Muksirin, hadis no.5390. Lihat juga Abu Daud, al-Sunan, Kitab al-
Asyribah, hadis no.3196, al-Nasa‟i, al-Sunan, Kitab al-Asyribah, hadis no.5513, dan Ibnu Hajr al-
‟Asqalani, Bulugh al-Maram, hadis nombor 1071, hlm.397.
95
Tidak syak lagi bahawa dadah boleh membunuh manusia sedangkan Allah
melarang segala perbuatan yang boleh menyebakan kemusnahan diri. Samalah juga
haram bagi orang Islam memakan atau meminum benda yang boleh menyebabkan
kebinasaan pada dirinya apabila diketahuinya.
2. Pengharaman Penyalahgunaan Dadah Kerana ia Merangkumi Madlul Lafaz

Khamr
Para ulama menggunakan lafaz khamr bagi semua benda yang meninggalkan kesan
kepada aqal selepas pengambilannya. Ini adalah berdasarkan maksudnya yang umum
daripada segi bahasa. Pada asalnya perkataan khamr bererti tutup dan perkara yang
menutup akal (memabukkan) dan menghilangkan kesedaran dipanggil khamr kerana ia
menutup akal dan menghalangnya daripada berfungsi seperti biasa.20 Dalilnya ialah hadis
yang diriwayatkan oleh Imam Muslim: 21
)‫(كم يسكز خًز وكم يسكز حزاو‬
Ertinya : “Setiap yang memabukkan adalah khamr dan setiap khamr adalah haram”
Walaupun pengikut mazhab Abu Hanifah menghadkan nama khamr kepada

arak yang dibuat daripada anggur, mereka bersepakat dengan jumhur dalam
mengharamkan semua benda yang memabukkan. Ia adalah haram tanpa mengira
bentuknya sama ada jenis cair atau debu atau pepejal. Pengharamannya bukanlah kerana
zatnya tetapi kerana kemudaratannya.22
Syeikh Yusuf al-Qardawi juga telah memberi fatwa pengharaman dadah seperti
marijuana, kokain, dan ganja dan lain-lain yang memabukkan dan mengkhayalkan.
Beliau telah menggolongkan dadah di bawah khamar yang diharamkan.23
20
al- Syaukani Muhammad „Ali, Nail al-Autar, Dar al-kutub al-‟Ilmiyyah, Beirut Lubnan, t.th., juz 7
hlm.49.
21
ِ al-Bukhari, al-Sahih, Kitaal-asyribah, hadis no. 5147. Lihat juga al-Muslim, al-Sahih, Kitab al-
Asyribah, hadis no.3733, dan Ibnu Hajr, Bulugh al-Maram, hadis nombor 1070, hlm.397.
22
Ibn „Abidin, Hashiyat Ibn „Abidin, cetakan kedua 1966, Dar al-Fikr, Beirut, juz 5, hlm.453.
23
Al-Qaradawi Yusuf, Al-Halal wa al-Haram fi al-Islam (The Lawful and the Prohibited in Islam)
terjemahan Kamal al-Helbawy, Islamic Book Trust 1994, Kuala Lumpur, hlm.76.
96
3. Pengharaman Penyalahgunaan Dadah Melalui Kaedah Qias.
Sesetengah ulama menggunakan kaedah qias untuk pengharaman arak. Mereka
mengqiaskan dadah dengan khamr(arak). Kedua-duanya mempunyai illah yang sama
iaitu kerana berbagai kemudaratan yang berlaku seperti memabukkan merosakkan
anggota badan dan punca kepada maksiat dan jenayah lain.24
4. Pengharaman Penyalahgunaan Dadah Berdasarkan Maqasid (Matlamat) Syara’

Ada pula mengharamkan dadah berdasarkan kaedah daf‟u al-darar dan dar‟ul-mafasid.
Islam adalah agama yang memelihara kepentingan asasi manusia iaitu agama, aqal,
nyawa, harta dan keturunan. Semua perkara yang boleh mengancam perkara-perkara
penting ini diharamkam oleh Syara‟. Dadah bukan sahaja merosakkan akal tetapi juga
nyawa, harta, keturunan dan agama. 25
Semua dalil dan hujah di atas menunjukkan haramnya penyalahgunaan dadah sama ada
menagih atau menjualnya bagi tujuan tersebut.
Ibn Taimiyyah berpendapat bahawa penyalahgunaan dadah digolongkan di bawah

kesalahan hudud. Hujahnya ialah dadah adalah haram seperti arak. Dengan itu
pengambilannya juga adalah haram. Penagih mestilah dihukum sebat atas kesalahan
hudud kerana ianya lebih keji daripada arak. Tambahan pula dadah merosakkan akal
fikiran dan mengubah tabiat badan sehingga menjadi pondan dan dayus bagi lelaki dan
juga membawa berbagai mafsadah.26
Penyalahgunaan Dadah Adalah Satu Kesalahan Dan Penagih Perlu Dihukum

Penagih dadah mestilah juga diperslahkan dan patut dihukum. Untuk menyelesaikan
masalah penyalahgunaan dadah dan kehancuran yang disebabkan olehnya, penagih
mestilah juga dipersalahkan selain daripada pengedar dadah.
24
Dr. Mohd Fathi „Aid, Jarimah Ta‟aţi al-Mukhaddirat fi al-Qanun al-Muqaran, Markaz „Arabi, Dirasat
Amniyyah wa Tadrib, Riyad 1988, hlm. 374.
25
Ibid, hlm. 376.
26
Ibn Taimiyyah, al-Siyasah al-Syar‟iyyah, hlm.116-117.
97
Adalah tidak wajar untuk menganggap bahawa penagih adalah seorang pesakit yang
sentiasa perlukan rawatan. Dan rawatannya pula ialah dipusat pemulihan. Kalau sudah
keluar pusat serenti, dimasukkan balik, keluar lagi lepas apabila jumpa bukti masuk balik.
Dengan itu, sudah tiba masanya untuk kita semua mengkaji semula sejauh mana polisi
pemulihan ketagihan dadah yang sudah lama diamalkan di Negara kita berjaya
membendung masalah ketagihan dadah.
Perlu kita fahami dan perlu kita akui bahawa ketagihan itu bukanlah sejenis penyakit
seperti denggi, barah, sakit buah pinggang dan lain-lain penyakit yang tidak dicari dan
tidak dapat dielakkan. Ini kerana ketagihan, sekiranya dianggap sebagai satu penyakit,
maka ia adalah penyakit yang dibuat-buat dan dicari. Dengan kata lain tidak ada pun
manusia mahupun haiwan yang dilahirkan dengan tabiat ketagihan kepada sesuatu benda
apatah lagi kepada dadah. Ketagihan kepada dadah adalah ketagihan kepada
keseronokkan dan khayalan yang dialami semasa mengambil dadah. Ia tidak kekal dan
bagi seorang penagih ia perlu diulangi. Perlu kita akur bahawa semua keseronokan di
dunia ini adalah tidak kekal. Semakin banyak pengambilan dadah semakin tertagih si
penagih untuk mendapatkan keseronokan dan membebaskan dirinya daripada segala
beban dan belenggu tanggungjawab sebagaimana yang dinikmati sebelumnya.
Munkin ada yang mencadangkan bahawa ketagihan adalah satu penyakit hati seperti
tamak, benci, dengki, cintakan dunia, ikut nafsu, pentingkan diri sendiri, sombong dan
lain-lain, dengan itu ia perlu dirawat. Di dalam Islam, setiap individu muslim perlu
membersihkan hatinya daripada penyakit-penyakit hati tadi dan ia dianggap sebagai sifat-
sifat mazmumah (tercela). Namun, penyakit tersebut munkin tidak boleh dirawat di
hospital ataupun di mana-mana pusat pemulihan. Hanya kesedaran dan kefahaman agama
serta amal ibadat dapat membantu seseorang individu mengawal dirinya daripada sifat
sifat mazmumah tadi.
Perlu dinyatakan di sini bahawa alas an ketagihan sebagai satu penyakit atau sebagai
sifat-sifat mazmumah tadi bukanlah sebab dan alasan kepada hukuman ataupun
pengecualian daripada hukuman. Dengan kata lain, seseorang itu tidak akan dihukum
98
kerana tamak, benci, cinta, dengki dan seterusnya sehinggalah dia melakukan sesuatu
kesalahan secara fizikal. Seseorang juga tidak dikecualikan daripada hukuman atas alasan
memiliki sifat sifat mazmumah tadi seperti merosakkan harta orang lain kerana dengki
atau dendam.
Berbalik kepada penagih dadah, ketagihan tidak boleh dijadikan alasan untuk dikecualian
daripada hukuman sama seperti sifat dengki dan dendam tadi. Di sebaliknya setiap kali
mengambil dadah atau menghisap dadah atau meminum arak adalah dianggap sebagai
melakukan satu kesalahan. Apa kesalahan beliau? Minum arak atau hisap dadah.
Bukannya ketagihan. Dengan itu tertuduh perlu dibuktikan, dibicarakan dan dihukum
kerana setiap kesalahan yang dilakukan secara fizikal iaitu meminum arak atau
pengambilan dadah. Maknanya perbuatan untuk menjadi mabuk dengan sengaja adalah
satu kesalahan yang mesti dihukum bukannya kemabukan atau sifat mabuk. Kemabukan
atau sifat mabuk adalah qarinah atau bahan bukti ke atas pengambilan dadah atau arak.
Penagih sebenarnya mempertuhankan nafsu keseronokannya untuk bersama dengan

dadah, dan sanggup melakukan apa sahaja perbuatan yang keji seperti mencuri, menipu,
bahkan sanggup membunuh walaupun ahli keluarga sendiri demi kecintaan dan
kerinduannya untuk bersama dadah. Kasih sayang seorang ibu, adik, kakak, ayah, datuk
ataupun nenek adalah tidak sama bahkan tidak bernilai untuk dibandingkan dengan
dadah. Kecintaan yang melibihi segala-galanya itu adalah sama dengan syirik kerana si
penagih akan patuh kepada seruan dadah dan sanggup melakukan apa sahaja walaupun
melanggar perintah Allah. Walaupun begitu, amatlah sukar untuk membuktikan
kecintaanya yang tinggi kepada dadah sekalipun beliau sanggup melakukan apa saja demi
mendapatkan bekalan dadah. Dengan itu penagih mestilah dihukum kerana kesalahannya
menghisap dadah (bukan kerna kecintaannya dan kesayangannya kepada dadah). Ini
kerana kecintaan kepada perkara yang diharamkan adalah haram, tetapi amatlah sukar
untuk menghukum seseorang individu di atas kesalahannya mencintai perkara haram.
Bahkan menurut perspektif Shariah niat untuk melakukan kesalahan tanpa perlakuan
perbuatan salah tidak dianggap sebagai kesalahan sehinggalah ia betul-betul berlaku.
99
Pada setiap kesalahan jenayah, penjenayah akan dipersalahkan. Contohnya dalam kes
curi, alasan pencuri kononnya beliau mengidap penyakit suka mencuri atau pantang ada
peluang ambil harta orang adalah tidak diterima sama sekali. Dia tetap bersalah dan
mestilah dihukum. Perompak dan peragut berkata bahawa mereka sakit dan berpenyakit.
Apa sakitnya? Sakitnya ialah gemar merompak dan meragut, tak boleh hidup kalau tak
berbuat demikian. Si penipu pula berkata saya juga sakit. Sakit saya ialah gemar menipu,
memang tak senang kalau tak tipu orang. Si kaki pukul dan kaki gaduh juga berhujjah
bahawa mereka sakit. Sakit mereka ialah gemar memukul orang. Si pembunuh pun ada
penyakit juga iaitu suka melakukan perbuatan terkeji itu. Orang yang berzina dengan
isteri orang meminta maaf, dia kata dia ada penyakit. Apa sakitnya? Penyakitnya ialah
dia suka berbuat demikian dan sanggup berdepan dengan apa-apa halangan pun demai
mencapai hajatnya. Si pengedar dadadah pun berhujjah bahawa dia juga sakit iaitu
ketamakan mendapatankan harta daripada penjualan dadah walaupun ia sangat
merbahaya dan boleh membawa kepada hukum gantung.
Saya yakin tidak ada sesiapapun akan menerima alasan sakit dan penyakit-penayakit tadi,
samada hakim ataupun orang awam.
Sudah tiba masanya untuk kita menganggap bahawa ketagihan dadah dan pengambilah
dadah secara haram adalah satu jenayah dan pesalahnya mestilah dihukum. Kajian perlu
dibuat ke atas tahap yang dianggap sebagai sakit yang boleh dirawat dan sakit yang perlu
dihukum. Munkin buat kali pertama boleh dihantar ke pusat serenti, untuk kes seterusnya
mestilah dihukum. Ataupun dihukum dahulu untuk setiap kes baharu iaitu sebatan yang
ringan tetapi dilakukan di khalayak ramai selapas sembahyang jumaat (sebagai contoh).
Sekalipun tidak dilakukan di khalayak ramai, hukuman sebat atau apa-apa hukuman
ringan sebagai pengajaran untuk mencegah penagih daripada meneruskan tabiat buruk
mengambil dadah. Kajian mendalam perlu dibuat untuk mencari alternatif hukuman yang
paling sesuai.
100
Hadith-Hadith Berkenaan Hukuman Ke Atas Peminum Arak (Dikiaskan Dengan
Penyalahgunaan Dadah)
1. Daripada Anas bin Malik (RA) bahawa seorang lelaki didapati bersalam
meminum arak telah dibawa kepada Rasulullah (SAW), beliau telah dikenakan
hukuman 40 sebatan dengan pelepah tamar. Abu Bakar (pada masa
pemerintahannya) juga telah melakukan perkara yang sama, sehingalah pada masa
Umar (menjadi khalifah), beliau telah berincang dengan para sahabat dan Abdul
Rahman bin Auf telah mencadangkan (supaya diperberatkan hukuman kepada 80
sebatan) hudud yang paling ringan iaitu 80 sebatan.27
2. Daripada Sayyidina Ali (RA) berkenaan kes al-Walid bin Uqbah bahawa
Rasulullah (SAW) telah mengenakan 40 sebatan kepada peminum arak, begitu
juga Abu Bakar (RA), adapun Umar(RA), beliau telah mengenakan 80 sebatan
dan semua ini adalah sunnah, dan yang terakhir adalah yang paling aku sukai. Di
dalam hadith ini disebut bahawa ada seorang menyaksikan bahawa al-Walid
meminum arak. Sayyidina Uthman berkata dia tidak akan memuntahkannya
kecuali setelah meminumnya.28
3. Daripada Sayyidina Muawiyah (RA) bahawa Rasulullah bersabda berkenaan
peminum arak: “Sekiranya dia minum arak (buat kali pertama) sebatlah dia 40
sebatan, sekiranya dia minum arak lagi (untuk kali kedua) sebtlah dia dengan 40
sebatan, sekiranya dia minum arak lagi (untuk kali ketiga) sebatlah dia dengan 40
sebatan, sekiranya dia minum lagi buat kali ke empat penggallah lehernya
(hukuman mati). Walau bagaimanapun menurut Tarmizi hadith ini sudah
dinasakhkan.29
27
Riwayat al-Bukhari dan Muslim. Sila lihat Bulugh al-Maram oleh Ibn Hajar al-Asqalani dengan
terjemahan Bahasa Inggeris, Dar al-Salam Publication, Riyadh, Saudi Arabia, hadith no 1064, ms.444.
28
Riwayat dan lafaz Muslim. Al-Walid bin Uqbah adalah saudara seibu Sayyidina Uthman (RA), memeluk
Islam tahun Pembukaan Makkah dan beliau telah dilantik menjadi gabenor Kufah semasa Sayyidina
Uthman (RA) menjadi khalifah. Belau telah dipecat jawatannya oleh khalifah kerana kesalahan meminum
arak. Sila lihat Bulugh al-Maram oleh Ibn Hajar al-Asqalani dengan terjemahan Bahasa Inggeris, Dar al-
Salam Publication, Riyadh, Saudi Arabia, hadith no1064, ms 444.
29
Hadith riwayat Ahmad, Tarmizi, Baihaqi, al-Nasai dan Ibn Majah. Sila lihat Bulugh al-Maram oleh Ibn
Hajar al-Asqalani dengan terjemahan Bahasa Inggeris, Dar al-Salam Publication, Riyadh, Saudi Arabia,
hadith no 1060, ms. 445.
101
Hadith –hadith di atas dengan jelas menyatakan hukuman kepada peminum arak ialah 40
sebatan. Kesalahannya ialah meminum arak. „Illah atau alasan kepada pengharaman arak
ialah kerana ia memabukkan, „illah yang sama juga didapati pada dadah. Hadith-hadith di
atas juga menunjukkan bahawa sekali minum dianggap sebagai satu kesalahan dan
kesalahan itu berulang untuk kali seterusnya di mana hukuman yang lain perlu
dikenakan. Pengajaran yang lain ialah ketagihan bukanlah tidak dikiran sebagai penyakit
yang membolehkan pesalah dimaafkan ataupun di kecualikan daripada hukuman.
Daripada hadith-hadith di atas, boleh disimpulkan bahawa hukuman yang berat boleh
dikenakan keatas peminum arak. Namun amalan para sahabat dan khulafa al-Raashidin
seperti Umar, Uthman dan Ali juga menunjukkan tidak ada hukuman mati dijatuhkan
kepada pesalah minum arak yang berulang. Namun jelas sekali pemberatan hukuman
dilakukan oleh Umar dimana peminum arak dikenakan 80 sebatan bersandarkan kepada
pendapat Abdul Rahman bin Auf bahawa hukuman hudud yang paling ringan ialah 80
sebatan iaitu hukumkan kepada kesalahan qadzf (tuduhan zina yang palsu terhadap
seseorang yang tidak bersalah). Hukuman yang berat ini juga diperstujui oleh Sayyidina
Ali (RA). Dalam mazhab Shafie hukuman bagi kesalahan minum arak ialah 40 sebatan
dan ia dianggap sebagai hudud sebagaimana yang disebut di dalam hadith..
Perlu dinyatakan di sini, menurut perspektif Shariah, di samping hukuman hudud (setiap
hukuman sudah ditetapkan okeh syarak), pihak berkuasa boleh mengenakan hukuman
yang berat kepada sesetengah kesalahan jenayah yang merbahaya dan ini dikategorikan
di bawah kesalah ta‟zir ataupun “Siyasah Syariyyah”.
Berdasarkan kepada hadith-hadith di atas bolehlah dicadangkan agar kesalahan buat kali
pertama dikenakan 40 rotan dan kesalahan berulang boleh dikenakan jumlah yang sama
ataupun lebih iaitu 80 sebatan dan di bawah prinsip ta‟zir bagi kesalahan buat kali ketiga
boleh dikenakan 120 sebatan ataupun penajara.
Hukuman berat perlu dikenakan ke atas penagih. Ini kerana penagih yang berulang
memang tidak ada harapan lagi dan kebiasaanya kesudahannya ialah mati awal. Dengan
102
bahasa yang kasar, lebih lama dia hidup lebih bayak masalah dan beban yang dipikul oleh
ahli keluarga, masyarakat dan pihak berkuasa. Ini hanyalah saranan dan perlu diingat di
dalam keasalahan ta‟zir, pihak berkuasa boleh mengenakan hukuman yang setimpal
dengan bijaksana.
Prinsip ta‟zir juga merangkumi tujuan pendidikan. Hukuman yang tidak ditetapkan oleh
Syarak tetapi boleh dikenakan oleh pihak berkuasa dengan tujuan menghukum dan
membimbing. Dengan itu boleh juga dimasukkan di sini hukuman berbentuk kerja-kerja
sosial yang dikenakan semasa di dalam penjara seperti memberi kesedaran kepada
masyarakat tentang bahaya dadah. Apa-apa aktiviti yang boleh membantu pemulihan
juga perlu dikaji seperti membuka tanah hutan, aktiviti pertanian, tanam semula getah
atau kelapa sawit dan penternakan. Pada zaman Rasulullah dahulu ada seorang lelaki
pondan yang suka bergaul dengan kaum wanita. Di antara hukuman yang diekenakan
ialah belaiu tidak dibenarkan tinggal di dalam kota Madinah buat beberapa ketika. Di
sebaliknya belaiu ditugaskan menjaga binatang ternakan di luar kota Madinah di mana
dengan melakukan kerja-kerja kasar, beliau berjaya mengurangkan penyakit kelembutan
(kecenderungan menjadi pondan).
Perlu juga kita ambil kira kos pembaiayaan pusat pemulihan adalah begitu besar dan
terpaksa ditanggung oleh kerajaan yang mana bilangannya lebih dariapada 30 buah iaitu
lebih banyak daripada IPTA yang mana syarat kemasukannya hanya dengan ujian air
kencing. Kos yang besar ini boleh digunakan sebagai biasiswa dan pembiayaan pelajar-
pelajar miskin yang ingin belajar di sekolah sekolah rendah, menegah dan juga di
peringkat menara gading.
Hukum Mengedar Dadah Menurut Pandangan Syarak

Apabila Islam mengharamkan sesuatu perkara seperti daging babi, semua perkara yang
berkait seperti menjual, mengangkut dan membekal adalah haram. Semua perantaraan
yang membawa kepada tujuan haram adalah haram. Samalah juga dengan kes dadah.
103
Hukum berniaga ataupun mengedar dadah adalah haram berdasarkan larangan jual beli
arak30.
Rasulullah S.A.W dalam satu hadith yang diriwayatkan oleh Jabir melarang keras jual-
beli perkara haram:
ّ‫(إٌ هللا ورسىنّ حزو بيع انخًز وانًيتة وانخُزيز واألصُاو) يتفق عهي‬
Maksudnya:
“Sesungguhnya Allah dan Rasulnya mengharamkan jual beli arak, bangkai, babi
dan berhala.”31
Para ulama juga bersetuju mengatakan bahawa adalah haram hukumnya menanam
pokok-pokok yang menghasilkan bahan-bahan dadah dan haram memperolehi hasil
jualannya.32
Dadah dengan bermacam-macam jenisnya dan kesan-kesan kimia yang ditinggalkan

boleh menyebabkan kematian dan ia boleh dianggap satu cara pembunuhan. Dengan itu
pengedar dadah secara tidak langsung boleh dianggap sebagai pembunuh kerana dia
memberikan bahan yang boleh membunuh mangsanya (penagih). Mungkin mereka boleh
berhujah bahawa penagih ada pilihan dan pengambilan dadah adalah di atas dasar
kehendak mereka sendiri. Soal pilihan penagih ini adalah dosanya sendiri. Tetapi penagih
tidak akan menderita tanpa wujudnya dadah. Dia bagaikan terpaksa atas desakan syahwat
yang tinggi yang tidak terkawal untuk mendapatkan bahan tersbut. Manakala pengedar
pula mengaut keuntungan yang berlipatkali ganda. Perlu diingat bahawa seseorang dikira
membunuh apabila dia memberikan racun untuk membunuh seseorang.
30
„Izzat Husnain, Mausu‟ah al-Muskirat wa al-Mukhaddirat al-Jadidah, Maktabah Sayyid Abdullah
Wahbah, Abbasiyyah, Mesir, 1990 hlm.148. Perniagaan dadah yang diharamkan di sini, merujuk kepada
urusan jual beli dan membekalkan dadah bagi tujuan yang diharamkan iaitu penagihan dan pengambilan
untuk berkhayal, memabukkan dan membinasakan. Kerana matlamatnya haram, wasilahnya juga haram
sebagaimana haramnya menanam anggur bagi tujuan membuat arak.
31
al-Bukhari, al-Sahih, kitab al-Buyu‟, hadis no. 2082, Muslim, al-Sahih, kitab al-Musaqat, hadis no.
2960. Lihat juga al-Hafiz Ibn Hajar al-‟Asqalani, Bulugh al-Maram min adillati al-Ahkam, Dar al-Salam,
Riyadh 1996. hlm..239.
32
Al-Jaziri. Abdul Rahman , Al-Fiqh „Ala Mazahib al-Arba‟ah, Dar al-Kutub al-‟Ilmiyyah, Beirut, jilid 5
hlm. 38-42.
104
„Abdul Qadir „Audah menjelaskan; di dalam mazhab Imam Malik, seseorang yang
memberi racun kepada orang lain apabila mangsa mengetahui keadaan itu ia dianggap
membunuh diri tetapi jika mangsa tidak mengetahui ia dianggap membunuh dengan
sengaja. Imam Ahmad pula berpendapat sekiranya seseorang memberi racun kepada
orang lain tanpa pengetahuannya ia dianggap membunuh dengan sengaja jika racun itu
biasanya menyebabkan kematian. Tetapi kalau kebiasaannya ia tidak mengakibakan
kematian ia boleh dikira membunuh “quasi-intentional” (Shibh al „Amd).33
Dengan itu bolehlah dirumuskan bahawa pengedar dadah tidak terlepas daripada
kesalahan menyebabkan kematian keatas mangsanya disamping menimbulkan huru hara
dan gejala jenayah lain yang berpunca daripada dadah. Dengan itu hukuman yang
setimpal ialah hukuman mati. Secara khususnya, boleh dirumuskan bahawa pengedar
dadah melakukan dua kesalahan. Pertama, menyebabkan kematian kepada penagih
dengan membekalkan dadah yang akan membinasakannya. Kedua, mendapat keuntungan
dengan bayaran yang mahal di sebalik penderitaan penagih. Pendapatan yang lumayan itu
adalah hampir sama dengan merompak dan merampas harta orang lain secara paksa.
Peruntukan Hukuman Mati ke Atas Pengedar Dadah di Malaysia

Berdasarkan kepada undang-undang yang diperuntukkan dalam akta, seksyen 39B Akta
Dadah Berbahaya 1952 (Pindaan) 1983 Akta A533 dengan jelas menyebut hukuman mati
mandatori ke atas pengedar dadah yang disabitkan kesalahannya.
Sebelum pindaan dibuat oleh seksyen 14 Akta Dadah Berbahaya (Pindaan) 1983 Akta
A533, peruntukan 39B(2) Ordinan 1952 seperti yang dipinda oleh seksyen 7 Akta Dadah
Berbahaya (pindaan) 1975 Akta A293 ialah hukuman mati dalam bentuk pilihan kepada
penjara seumur hidup. Tetapi selepas pindaan dibuat oleh seksyen 14 Akta Dadah
Berbahaya (Pindaan) 1983 Akta A533, hukuman mati di dalam seksyen 39B(2) Ordinan
33
Abdul Qadir „Audah, al-Tashri‟ al-Jina‟i, jilid 2 hlm. 76.
105
Dadah Berbahaya 1952 seperti yang dipinda oleh seksyen 7 Akta Dadah Berbahaya
(Pindaan) 1975 Akta A293 menjadi hukuman mandatori.34
Di antara faktor yang menyebabkan pemerintah Malaysia menjatuhkan hukuman mati

mandatori ke atas pengedar dadah berbahaya adalah seperti berikut:
(a) Kerajaan Malaysia telah mengganggap masalah dadah sebagai musuh utama
negara yang dikira lebih merbahaya daripada komunis. Dadah boleh
meruntuhkan masyarakat, hubungan keluarga, melumpuhkan ekonomi dan
menghapuskan agama, menghancurkan negara dan melenyapkan bangsa dan
negara.
(b) Negara Malaysia sedang menghadapi wabak penagihan dadah yang serius
yang menjadi sasaran utama ialah golongan muda sebagai harapan bangsa dan
negara pada masa depan. Bahkan wabak ini telah menjalar di kalangan anggota
keselamatan dan kakitangan awam yang ditugaskan untuk menjaga
keselamatan dan menguruskan pentadbiran negara. Kesannya ialah hilang
kecekapan, terdedah kepada risiko rasuah dan penyelewengan, rahsia negara
tidak selamat dan membuka peluang kepada musuh.35
(c) Dadah menimbulkan pelbagai perbuatan jenayah dan maksiat lainnya seperti
perompakan, pencurian, pemerasan, pembunuhan yang pada akhirnya
mengancam ketenteraman dan keselamatan negara.
(d) Pengedar dadah merupakan manusia kejam yang membunuh dan menyiksa
penagih dadah dalam jangka panjang. Mereka hanya mementingkan wang atas
penderitaan orang lain. Maka adalah wajar sebagai pembunuh, mereka dibunuh
pula.
34
Prof. Madya Dr. Hashim bin Mehat, Seminar Undang-Undang dan Masyarakat, Undang-
Undang Jenayah Satu Penilaiaan Dalam Hukuman Utama, UKM, Bangi, 5 September 1987, hlm.5.
35
Abdul Ghafar Taib, Dadah, Strategi dan Kawalan di Sekolah-Sekolah, Dewan Bahasa dan Pustaka,
1988 hlm. 65-66.
106
(e) Bahawa dengan menetapkan hukuman mati mandatori pada tahun 1983,
bertujuan menghapuskan ketidakadilan dalam menjatuhkan hukuman yang
sebelumnya iaitu pilihan antara hukuman mati atau penjara seumur hidup atau
sebat. Hukuman mandatori sebagai alternatif adalah samarata.36
(f) Jika hukuman mati masih menjadi pilihan kepada hukuman penjara seumur
hidup, ada kebarangkalian hakim lebih cenderung untuk memilih hukuman
penjara seumur hidup. Ini menyebabkan gejala pengedaran dadah terus
berleluasa kerana para pengedar masih memperjudikan nasib mereka.
Hukuman Mati ke Atas Pengedar Dadah Menurut Perspektif Syariah

Adakah hukuman mati yang dijatuhkan oleh undang-undang Malaysia bertentangan
dengan undang-undang Islam? Apakah hukuman yang sepatutnya dikenakan keatas
pengedar dadah mengikut pandangan Islam? Persoalan ini akan terjawab sekiranya kita
betul -betul memahami undang-undang Islam.
Dalam kes Pendakwaraya lwn. Che Omar bin Che Soh37 rayuan di buat atas dasar
hukuman mati mandatori adalah bertentangan dengan hukuman Islam yang merupakan
agama rasmi bagi Persekutuan. Walau bagaimanapun Hakim Negara Tun Salleh Abbas
menjelaskan maksud sebenar perkataan “rasmi” ialah bagi tujuan upacara dan adat-adat
keagamaan sahaja. Yang peliknya peguam bela kepada tertuduh iaitu Ramdas Tikamdas
bukanlah seorang muslim, tetapi berhujah mengungkitkan kedudukan agama Islam
sebagai agama rasmi. Sejauh manakah hukuman itu bertentangan dengan Islam akan
dikaji dalam perbincangan ini.
Terdapat perbezaan pendapat di kalangan ulama untuk menentukan hukuman mati ke atas
pengedar dadah sama ada ia adalah ta‟zir ataupun hudud. Perbezaan pendapat ini adalah
khilaf lafzi dari sudut kedua-duanya memutuskan hukuman mati ke atas pengedar. Tetapi,
perbezaan pendapat ini menentukan perbezaan teknikal dan pelaksanaan hukuman ke
36
Waluyaningsih, Hukuman Mandatori Bagi Pesalah Dadah di Malaysia dan Republik Indonesia, Dewan
Bahasa dan Pustaka, Kuala Lumpur, hlm. 65-66.
37
1988,2 M.L.J. 55
107
atas tertuduh di atas kesalahan mengedar dadah. Penulis akan membincangkan perbezaan
ini pada akhir bab.
6.1 Hukuman Mati ke Atas Pengedar Berdasarkan Hukuman Hudd

Kebanyakan ulama mengaitkan kesalahan mengedar dadah dengan kesalahan hirabah.
Sehubungan dengan hal tersebut, Surah al-Maidah ayat 33 adalah dasar peruntukan
hukuman mati bagi kesalahan dadah, khususnya penyeludup dan pengedar dadah.
ٌ‫)إًَا جزاء انذيٍ يحاربىٌ هللا ورسىنّ ويسعىٌ في األرض فسادا أ‬
)..‫يقتهىا أو يصهبىا أو تقطع أيذيهى وأرجههى يٍ خالف أو يُفىا يٍ األرض‬
Maksudnya:
“Sesungguhnyan balasan bagi mereka yang melakukan hirabah (rompakan
dan kerosakan (kefasadan) di atas muka bumi ialalah hukuman bunuh,
palang sampai mati, potong tangan dan kaki secara bersilang ataupun
dibuang negeri.”38
Ayat tersebut dan ayat sebelumnya tidak hanya ditujukan kepada Bani Israel, tetapi juga
kepada umat manusia seluruhnya kerana terdapat ungkapan dalam ayat ini yang
menyebut “manusia seluruhnya”.
Oleh itu, bolehlah dikatakan bahawa kesalahan dadah dapat dimasukkan dalam kriteria
yang pada akhirnya “membunuh manusia” yang seolah-olah bererti telah “membunuh
manusia seluruhnya”. Secara tidak langsung kesalahan dadah juga bererti akan “membuat
kerosakan di bumi”. Dengan yang demikian, kesalahan mengedar dadah boleh
dimasukkan dalam klasifikasi kesalahan hudud. Ini kerana ia akan membahayakan
kepentingan dan keselamatan umum. Dengan itu adalah wajar jika penjenayah yang
terlibat dengan penyeludupan dan pengedaran dadah dikenakan hukuman mati
berdasarkan kepada ayat di atas.
38
Al-Quran dan Terjemahnya, hlm.164.
108
Al-Qurtubi berpendapat bahawa ungkapan “memerangi Allah dan Rasulnya” memberi
erti metafora atau majaz kerana tidak ada sesiapapun boleh memerangi Allah Yang Maha
Berkuasa yang menjadikan manusia keseluruhannya. Maknanya ialah memerangi
auliya‟Nya dan masyarakat dengan menyamakan perbuatan permusuhan dengan Allah
untuk menunjukkan betapa besarnya kesalahan tersebut.39
Imam al-Syaukani menjelaskan bahawa apa yang dimaksudkan dengan ifsad ialah apa
sahaja pengertian yang dapat difahami sebagai melakukan kerosakan seperti syirik,
menyamun, menumpahkan darah manusia, menceroboh kehormatan, merampas harta,
melakukan pembunuhan, meruntuhkan bangunan, memotong pokok kayu mengubah
sungai (menghalang orang lain daripada mendapatkan air) semua itu termasuk dalam
pengertian ifsad fi al-„ard .40
Di antara ulama mutakhir yang menggolongkan kesalahan mengedar dadah di bawah

ifsad fi al-ard atau hirabah ialah Dr. Al-Husaini Sulaiman Jad.41 Beliau berpendapat
bahawa kesalahan mengedar dadah adalah satu kesalahan yang berat yang boleh
digolongkan di bawah kesalahan tersebut.
Daripada pandangan-pandangan ulama yang diberikan dapatlah disimpulkan bahawa al-

hirabah mempunyai pengertian dan madlul yang luas yang meliputi semua jenis
perbuatan yang dikira melakukan kerosakan di atas muka bumi. Walaupun jenis jenayah
kerosakan tidak disebut dengan jelas semuanya boleh dikiaskan dengan kesalahan
hirabah. Dengan itu pengedaran dadah boleh dikategorikan kepada kesalahan “ifsad fi al-
ard” salah satu daripada kesalahan hudud.
Di dalam hirabah, sekiranya perompak membunuh mangsanya maka dia dikenakan

hukuman mati. Sekiranya dia merompak sahaja dia dikenakan hukuman potong tangan
39
Al-Qurubi Muhammad bin Ahmad, al-Jami‟ li Ahkam al-Quran, Dar Ihya‟ al-Turath al-‟Arabi Beirut,
1993, jilid 6, hlm. 150.
40
Al-Shaukani, Muhammad „Ali, Tafsir Fath al-Qadir, Maktabat Babi al-Halabi, Kaherah, 1964, jilid 2
hlm.32.
41
Dr. Al Husaini Sulaiman Jad, Al-‟Uqubah al-Badaniyyah fi al-Fiqhi al-Islami, Dusturiyyatuha wa
„Alaqatuha bi al-Difa‟ al-Syar‟ie, Dar al-Syuruk, Mesir, 1991. hlm.224.
109
dan kaki bersilang. Sekiranya dia menakutkan sahaja tanpa merompak seperti
mengacukan senjata hukuman buang negeri akan dikenakan ke atasnya. Sesetengah
ulama pula berpendapat bahawa ia terpulang kepada imam untuk menentukan hukuman
berdasarkan kemaslahatan umum. Dia boleh mengenakan hukuman mati ke atas pesalah
jika itu satu maslahat seperti ketua atau „master mind‟ kumpulan perompak walaupun dia
tidak melakukan pembunuhan dalam rompakan tersebut. 42
Kesalahan mengedar dadah banyak persamaannya dengan kesalahan hirabah dari sudut
menyebabkan kerosakan dan malapetaka di atas muka bumi. Ia boleh dikaitkan dengan
memerangi Allah dan Rasulnya kerana dadah boleh menghancurkan ummat Islam
khasnya dan ummat manusia amnya. Hukuman mati ke atas pengedar dadah dengan itu
merupakan hukuman hudud kerana banyak persamaan pengedaran dadah dengan
hirabah.43
Dari sudut lain pengedar dadah yang menyebabkan kematian kepada penagih telah
melakukan kesalahan jenayah yang besar dan berhak mendapat hukuman yang setimpal
dengan kesalahan yang dilakukan. Ini kerana dalam Islam, hukuman bagi kesalahan
membunuh atau menyebabkan kematian kepada orang lain ialah qisas atau bunuh balas.
6.2 Hukuman Mati ke Atas Pengedar Dadah Berdasarkan Hukuman Ta’zir

Sebagaimana yang telah dibincangkan kesalahan ta‟zir adalah kesalahan yang selain
daripada kesalahan hudud atau kisas. Hukuman ta‟zir merupakan hukuman yang tidak
ditetapkan oleh Syara‟ dan terpulang kepada pemerintah untuk menentukan kadar dan
bentuk hukuman. Hakim diberi pilihan untuk mengenakan hukuman yang setimpal bagi
setiap kesalahan daripada yang paling ringan sehingga kepada yang paling berat.
Al-Jaziri berpendapat bahawa pemerintah boleh mengenakan hukuman ta‟azir ke atas

mereka yang melakukan kesalahan yang tidak dikategorikan dalam hudud atau qisas atau
kaffarah. Hukuman yang boleh dikenakan termasuk dengan memenjara atau sebat. Ulama
42
Ibn Taimiyyah, al-Siyasah al-Syar‟iyyah, hlm. 87.
43
Abdirazak Mohamud Takar, Capital Punishment for Drug Trafficking, Disertasi MCL, UIA, 1998,
hlm.33.
110
berselisih pendapat tentang bilangan sebatan. Sebahagian ulama Hanafi, Maliki dan Ibn
Taimiyyah membolehkan hukuman mati dalam ta‟zir untuk kesalahan berat yang boleh
mengganggu kemaslahatan umum44.
Berdasarkan temubual45 penulis dengan beberapa orang Pensyarah di Universiti Islam

Antarabangsa Malaysia, seperti Professor Dr. Abdalla M.K. Al-Jubburi daripada Fakulti
Ilmu Wahyu, Prof. Dr. Mohammad Hashim Kamali dan Prof. Dr. Syed Misbahul Hassan
daripada Fakulti Undang-Undang, semuanya menolak pendapat bahawa hukuman mati ke
atas pengedar dadah adalah kesalahan hudud di bawah had hirabah . Di sebaliknya
mereka bersetuju meletakkan hukuman mati bagi kesalahan mengedar dadah di bawah
kesalahan taczir yang melibatkan hukuman mati berdasarkan pandangan Imam Malik dan
sesetengah Hanabilah yang berpendapat hukuman taczir yang maksimum ialah hukuman
mati.46
Dalam menghuraikan masalah adakah undang-undang mandatori bertentangan dengan

Islam, Prof. Dr. Said Misbahul Hasan menjawab dalam keadaan tertentu kerajaan
dibolehkan menggubal undang-undang yang dianggap dapat menyelesaikan
permasalahan yang serius seperti mengedar dadah. Dasar ini adalah di bawah konsep al-
Siyasah al-Syar‟iyyah yang mengutamakan kemaslahatan umum.
Jawatankuasa Fatwa, Majlis Kebangsaan Bagi Hal Ehwal Agama Islam memutuskan
bahawa kesalahan mengedar dadah yang boleh membawa kepada hukuman mati
mandatori adalah di bawah kategori hukuman ta‟zir.
“Hukuman mati ke atas pengedar dadah boleh dikenakan sekiranya pemerintah

berpendapat yang demikian itu membawa kebaikan kepada masyarakat.”
44
Al-Jaziri Abdul Rahman, Al-Fiqh „ala al-Mazahib al-Arba‟ah, jld.7, hlm. 397.
45
Temubual ini dilakukan sendiri oleh penulis pada 3 hb. Julai 1999 di UIA.
46
Ahmad Fathi Bahansi, Nazariyyat fi al-Fiqhi al-Jinaie, hlm.182.
111
Keputusan ini dibuat apabila ada perselisihan pendapat sama ada hukuman mati 39B
tersebut menepati hukuman Syara‟ atau tidak. Beberapa kaedah fiqah dikemukakan
sesuai dengan kes ini:
i. Nisbah perbuatan kepada kesan akan datang membawa kepada
kerosakan qat„ie.
ii. Pengurusan pemerintah dengan urusan rakyat adalah
berdasarkan kemaslahatan.
iii. Melakukan yang lebih ringan daripada dua dararain.47
Keputusan yang dibuat oleh Majlis Fatwa adalah sama dengan keputusan yang dibuat
oleh Majlis Ulama Arab Saudi. Majlis Ulama Arab Saudi dalam pertemuan mereka di
Riyadh 9-20.6.1407 telah membincangkan hukuman yang sepatutnya dikenakan keatas
pengedar dadah. Hasil daripada pertemuan itu mereka telah mengeluarkan resolusi
hukuman mati ke atas pengedar dadah. Alasan mereka ialah kerana pengedar dadah
menyebar penyakit dan menimbulkan kesan-kesan negatif yang merbahaya kepada
masyarakat keseluruhannya.
Walau bagaimanapun, mereka telah membahagikan pengedar dadah kepada dua kategori.
Yang pertama ialah pengedar utama yang membawa masuk dadah daripada luar negara.
Mereka dikenakan hukuman mati ta‟zir. Yang kedua pula ialah penjual dadah yang
menyampaikan dadah kepada penagih. Hukuman ke atas penjual dadah adalah berbeza.
Bagi pesalah yang pertama kali ditangkap hukuman berat ta‟azir seperti penjara, sebat
dan denda dikenakan. Bagi pesalah yang berulang atau melakukan kesalahan yang berat
hukuman mati ta‟zir boleh dijatuhkan ke atasnya.48
Kalau kita hendak aplikasikan konsep hukuman ta‟zir dalam kes jenayah mengedar dadah
di Malaysia, nampaknya hukuman yang diperuntukkan dalam Akta Dadah Berbahaya
adalah bertepatan dengan hukuman ta‟zir. Ini kerana setiap hukuman dikenakan
47
Kertas Kerja Jawatankuasa Fatwa Kebangsaan, Hukuman Bunuh ke Atas Pengedar Dadah. 12 Jamadil
Akhir, 1404 bersamaan 15 Mac 1984.
48
Majallah Majma‟ al-Fiqhi al-Islami: Bahagian 1, jilid 2, hlm. 221-222, nukilan daripada Abdirazak
Mohamud Takar, Capital Punishment for Drug Trafficking, hlm. 29.
112
berdasarkan kadar jenayah dan berat (gram) dadah yang dimiliki oleh tertuduh. Manakala
hukuman yang berat sekali ialah hukuman mati.
Yang berbeza ialah hukuman ta‟zir boleh dikenakan ke atas tertuduh yang sudah dikenali
dengan kejahatannya walaupun ada sedikit keraguan pada bahan bukti.49
Begitu juga dalam menetapkan kadar (nisab) maksimum 15 gram heroin mestilah dengan
penuh ketelitian. Bukti-bukti dan keterangan lain perlu juga diambil kira untuk
memastikan yang tertuduh benar-benar melakukan kesalahan tersebut.
Penulis berpendapat bahawa kesalahan mengedar dadah adalah dikategorikan di bawah
kesalahan ta‟zir. Di antara hujah-hujah yang menyokong pendapat ini ialah:
1. Hudud adalah kesalahan yang telah disebut dengan jelas hukumannya samada dalam
al-Quran atau hadis. Persoalannya bolehkah kita menggunakan kaedah qias dalam
menjatuhkan hukuman adalah satu masalah yang perlu diambil kira. Ulama telah
bersepakat boleh mengunakan kaedah qias untuk menjatuhkan hukuman taczir bagi
kesalahan jenayah yang baru. Tetapi mereka berselisih pendapat menggunakan
kaedah qias bagi kesalahan hudud. Jumhur ulama seperti Malikiah, Syaficiyyah dan
Hanabilah berpendapat boleh melaksanakan hukuman hudud dengan qias. Hanafiah
pula menolak penggunaan kaedah qias dalam penghukuman bagi kesalahan yang
hampir sama dengan hudud50.
Penulis lebih cenderong menggolongkan kesalahan penyalahgunaan dadah di bawah

taczir kerana penggunaan kaedah qias pada kesalahan ta‟zir dipersetujui tanpa khilaf.
Tambahan pula kesalahan hudud dipanggil hudud kerana ia telah ditetapkan. Ulama
telah bersepakat meletakkan beberapa kesalahan tertentu di bawah hudud. Dengan itu
amatlah tidak munasabah untuk meletakkan kesalahan jenayah yang baru berlaku di
bawah hudud.
49
Al-Ghamidi, „Uqubat al-I‟dam, hlm.30.
50
Dr. Abdul Karim bin „Ali Mohd Namlah, Isbat al-‟Uqubat bi al-Qias, Maktabah al-Rushd 1410 Riyad.
hlm.94.
113
2. Kalau kita hendak qiaskan penyalahgunaan dadah dan hukuman ke atas pengedar
dadah seperti kesalahan meminum arak, hukuman hudud (sebat) wajib dikenakan
keatas peminum arak tidak pula ke atas penjual atau pembekal arak. Tetapi
pemerintah boleh mengambil tindakan undang-undang ke atas peniaga arak dengan
alasan hukuman ta‟zir bukannya hudud walaupun hukuman yang dikenakan ke
atasnya hukuman sebat. Samalah juga dengan pengedar dadah hukuman yang
dikenakan ialah hukuman ta‟zir berdasarkan kadar seriusnya kesalahan mengedar
dadah.
3. Ulama bersepakat hukuman sebat yang dikenakan ke atas peminum arak adalah
hudud. Tetapi mereka berselisih pendapat pada kadar dan cara pelaksanaan hukuman.
Dengan itu ada yang berpendapat bahawa kadar hukuman sebat yang dikenakan ke
atas peminum arak adalah ta‟zir bukannya hudud kerana tidak ada nas yang jelas
menunjukkan bahawa hukuman yang mesti dikenakan ke atas pesalah minum arak
ialah 40 sebat tidak lebih tidak kurang. Ada juga riwayat menyatakan 80 sebatan dan
ada yang meriwayatkan Rasulullah menggunakan tangan, kasut, pelepah tamar atau
kedua-duanya.51
Tambahan pula cara pengambilan dadah berbeza dengan arak yang hanya dikenali
dengan minum iaitu melalui rongga mulut. Pengambilan dadah pula boleh dilakukan
dengan berbagai-bagai cara seperti suntikan, hisap, hidu, atau dicampur sekali dalam
makanan atau minuman. Tambahan pula bahaya dadah jauh lebih teruk berbanding
dengan arak. Dengan itu hukuman ke atas pengedar sepatutnya lebih berat setimpal
dengan kesalahan. Untuk menentukan hukuman, terpulanglah kepada hakim
berdasarkan berat dan seriusnya kesalahan. Untuk mencapai tujuan tersebut kaedah
penghukuman taczir sangatlah bertepatan.
4. Kalau kita hendak golongkan kesalahan mengedar dadah di bawah had hirabah,
penjenayah dikenakan hukuman bunuh apabila dia membunuh mangsa yang
51
Dr.‟ Abdu al-‟ Azim Sharafuddin, al-‟Uqubah al-Muqaddarah, li Maslahati al-Mujtama‟ al-Islami,
Maktabah al-Kulliyyat al-Azhariyyah, 1973 hlm. 360-365.
114
dirompaknya.52 Di sebaliknya, kesalahan rompakan yang tidak melibatkan
pembunuhan penjenayah dikenakan hukuman lain selain daripada hukuman mati.
Pengedar dadah pula tidak jelas melakukan pembunuhan ke atas penagih. Mungkin
mereka boleh berhujah bahawa penjualan dadah adalah di atas permintaan penagih
dengan kerelaan mereka sendiri.
5. Dalam mencari penyelesaian kepada masalah penyalahgunaan dadah dan kemusnahan

yang disebabkan olehnya, soal permintaan dan tawaran (demand and supply) di
pasaran juga perlu diambil kira kerana kalau tidak ada langsung permintaan bagi
bekalan dadah di pasaran nescaya tidak akan ada orang berniaga dadah. Jadi dalam
menentukan siapa yang bersalah, penagih juga turut bersalah melayan nafsu mereka
dengan menghancurkan kehidupan mereka. Mereka sanggup melakukan apa sahaja
untuk mendapatkan bekalan dadah demi memuaskan nafsu mereka. Semakin banyak
permintaan dan semakin sukar dadah didapati, semakin mahal pulalah harganya.
Dengan itu semakin tamak pulalah pengedar dadah. Sekalipun tidak ada bekalan
daripada luar, penyakit ketagihan akan mendorong penagih mendapatkan bekalan
dadah walaupun terpaksa memproses dadah sendiri. Dengan itu boleh dirumuskan
bahawa gejala ini berpunca daripada kedua-dua pihak. Ini jauh berbeza dengan
jenayah hirabah yang disebabkan oleh satu pihak sahaja.
6.3 Kesan Perbezaan Penentuan Hukuman Hudud Atau Taczir ke Atas

Pengedar Dadah
Amatlah penting untuk memastikan sama ada kesalahan mengedar dadah diletak di
bawah kesalahan hudud ataupun ta‟zir. Ini kerana dalam menggolongkan kesalahan
mengedar dadah di bawah kesalahan hudud atau ta‟zir, kita dapati perbezaan klasifikasi
ini menyebabkan hasil hukuman dan implikasi yang berbeza dalam menjatuhkan
hukuman. Di antara perbezaan yang ketara ialah:
52
Ahmad Fathi Bahansi, Nazariyyat fi al- Fiqhi al-Jina‟i al-Islami, hlm. 180.
115
6. Kalau kita mengikut pendapat mereka yang menggolongkan kesalahan mengedar di
bawah hudud iaitu hirabah, hukuman mati boleh dielakkan apabila pesalah bertaubat
sebelum ditahan walaupun dia datang mengaku kepada hakim selepas bertaubat.53
7. Di bawah hukuman ta‟zir, hakim boleh memberi kemaafan keatas pesalah dan
hukuman mati boleh ditarik balik berdasarkan kemaslahatan tertentu. Dengan itu
pesalah boleh membuat rayuan pengampunan daripada hukuman. Manakala hukuman
hudud pula adalah mandatori di mana hakim mestilah melaksanakan hukuman mati
yang ditetapkan kerana ia adalah hak Allah tanpa kemaafan, pengurangan atau
pengecualian.54
8. Dalam melaksanakan hukuman ta‟zir, tidak semestinya setiap penjenayah menerima
hukuman yang sama rata. Ini berbeza dengan hukuman hudud yang mewajibkan
setiap pesalah dikenakan hukuman yang sama.55 Sebagai contoh, seorang pencuri
yang mencuri RM 1000 mendapat hukuman yang sama dengan pencuri RM100,000.
Kedua-duanya mesti dikenakan hukuman potong tangan apabila disabitkan kesalahan.
Walaupun hakim boleh menambah hukuman ta‟zir di samping hukuman hudud bagi
jenayah yang serius, kita perlu melihat kepada konsep menjaga amanah dan
menghormati hak orang lain yang sangat dipandang tinggi oleh Syara‟. Sementara
perbuatan khianat sangatlah hina walaupun dengan nilai yang tidak seberapa dengan
itu dikenakan juga hukuman potong tangan.56 Tambahan pula nilai RM 1000
sangatlah tinggi bagi orang miskin, pada masa yang sama ia tidak berapa bermakna
bagi golongan kaya. Ketetapan ini mempunyai hikmat yang tersendiri yang
dikehendaki oleh Syara‟. Samalah juga dengan kesalahan mengedar dadah, kalaulah
digolongkan di bawah kesalahan hudud ia bererti semua pesalah yang melebihi had
milikan tertentu mestilah dikenakan hukuman yang sama iaitu hukuman mandatori.
9. Hukuman ta‟zir boleh dikenakan ke atas kanak-kanak yang didapati bersalah

melakukan apa-apa larangan atau meniggalkan suruhan Syara‟ dengan hukuman yang
53
„Abdul Qadir „Audah, al-Tashri„ al-Jina‟i, jilid 1, hlm. 468.
54
Dr. Samih as-Sayyid Jad, Al-‟Afwu „an al-‟Uqubah, hlm.70.
55
Dr. Abdul Karim Mohd „Ali Namlah, Isbat al-‟Uqubati bi al-Qias, hlm. 398.
56
Nilai nisab yang paling rendah bagi hukuman potong tangan ialah ¼ Dinar. Sila lihat Haji Said bin Haji
Ibrahim, Kanun Jenayah Syar‟iyyah, hlm 109.
116
sepadan dengan umur dan berat kesalahan bagi tujuan mendidik. Di sebaliknya
hukuman hudud dikecualikan ke atas kanak-kanak yang tidak sampai umur. Ini
kerana di antara syarat utama hukuman hudud ialah baligh dan berakal.57
Dengan itu, kesalahan mengedar dadah yang dilakukan oleh remaja di bawah umur boleh
dikenakan hukuman tertentu sebagai taczir supaya dia merasai keperitan hukuman dan
tidak akan mengulangi lagi perbuatan terkutuk itu.
RUMUSAN
Kajian ini mencadangkan agar pengihan dan pegambilan dadah juga dianggap sebagai
satu kesalahan jenayah dan perlu dihukum. Sudah tiba masanya untuk kita menilai
kembali tanggapan bahawa penagihan adalah satu penyakit dan tidak dianggap sebagai
satu kesalahan. Penagihan atau ketagihan itu sendiri adalah salah satu bukti dan kesan
kepada penyalahgunaan dadah dan pengambilan dadah yang diharamkan oleh Syarak
seperti minum arak. Dengan itu penagih dadah mestilah dipersalahkan dan mestilah
dihukum.
Berkenaan hukuman ke atas pengedar dadah, bolehlah dirumuskan bahawa

peruntukan hukuman mati mandatori ke atas pengedar dadah di Malaysia secara
umumnya tidak bercanggah dengan undang-undang jenayah Syariah. Ia boleh
dijustifikasikan melalui konsep hudud atau ta‘zir. Kesalahan hudud yang boleh
dikaitkan ialah had hirabah. Iaitu peruntukan hukuman mati ke atas mereka yang
melakukan rompakan, kekacauan dan kerosakan di atas muka bumi. Walaupun
begitu, penulis berpendapat hukuman mati mandatori ke atas pengedar dadah di
Malaysia lebih menepati taczir. Ia juga boleh dijustifikasikan berdasarkan konsep
al-siyasah al-syar’iyyah yang mengambil kira kemaslahatan umum di mana apabila
tidak ada jalan lain untuk menyelesaikan satu-satu fitnah dan kehancuran kepada
57
Al-Ghamidi, Muhammad bin Sa‟ad al-Syaddaz, „Uqubat al-I‟dam (Hukuman Mati) , Maktabah Dar aI-
Islam, Riyad, 1992, hlm. 30.
117
ummat, pemerintah dibolehkan menggubal polisi undang-undang tertentu untuk
mengawalnya.58
Dengan itu, tidak ada dalil bukan bererti tidak ada hukum. Tidak ada dalil daripada Al-
Quran, hadith, ijmac atau qias bagi sesuatu peristiwa atau masalah tidak menunjukkan
bahawa tidak boleh dikenakan hukuman atau tindakan undang-undang langsung. Di
sebaliknya, sesuatu undang-undang itu dianggap bercanggah dengan Islam apabila ada
dalil khusus melarangnya atau ternyata ia bertentangan dengan konsep menjaga maslahat
yang lima (agama, aqal, nyawa, harta dan keturunan) atau bercanggah dengan kaedah-
kaedah Syariah yang umum59.
RUJUKAN
Al-Quran dan Terjemahnya.1415. Terj. Hasbi Ashshiddiqi, Bustami A. Ghani, H.

Muchtar Jahya, H. M. Toha Jahya Omar & et al., Yayasan Penyelenggara
Penterjemahan. Madinah, Saudi Arabia: Percetakan Mashaf al-Malik Fahd
„Abbud al-Shal‟aji. t.th. Mausu„at al-„Azab. Beirut: Dar al-‟Arabiah li al–

Mausu„at.
„Abd al-„Āl Ahmad „Atwah. 1993. al-Madkhal Ila as-Siyasah as-Syar‟iyyah.

Arab Saudi: Wizarat al-Ta‟lim al-Āli.
„Abd al-„Azim Sharafuddin. 1973. al-„Uqubah al-Muqaddarah, li Maslahati al-

Mujtama„ al-Islami. Mesir: Maktabat al-Kulliyyat al-Azhariyyah.
Abdul Aziz Hussin. 1988. Panduan Umum Undang-Undang Jenayah di

Malaysia. Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka.
Abdul Ghafar Taib. 1988. Dadah, Strategi dan Kawalan di Sekolah-Sekolah.

KualaLumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka.
Abdul-Karim bin „Ali Mohamad Namlah. 1410. Ithbat al-„Uqubat bi al-Qias.

Riyad: Maktabah al-Rushd.
Abdul Qadir A‟udah. t.th. al-Tasyri „ al-Jina‟i al-Islami, Muqaran bi al-Qanun

al-Wad „i. Kaherah: Dar al-Turath.
58
„Abdu al-‟Āl Ahmad „Atwah, al-Madkhal ila al-Siyasah as-Syar‟iyyah, hlm 58-60.
59
Ibid., hlm. 132.
118
Ahmad Fathi Bahansi. 1987. al-Hudud wa al-Ta„zir. Kaherah: Mu‟assasah al-
Khalijal-‟Arabi.
Ahmad Fathi Bahansi. 1988. Nazariyyat fi al-fiqhi al-Jinai al-Islami, Dirasat

Fiqhiyyah Muqaranah. Beirut: Dar al-Syuruk.
al-„Ālim, Yusuf Hamid.1994. al-Maqasid al-„Ammah li al-Syariat al-Islamiyyah.

Virginia,U.S.A: The International Institute of Islamic Thought.
al-Faruqi Harith Suleiman. 1988. Faruqis Law Dictionary. Cetakan ke 5. Beirut:
Librairie du Liban.
al-Ghamidi, Muhammad bin Sa‟ad al-Syaddaz. 1992. „Uqubat al-I‟dam. Riyad:

Maktabah Dar al-Islam.
al-‟Asqalani, al-Hafiz Ibn Hajar. 1996. Bulugh al Maram min Adillati al-Ahkam.
Riyad: Dar al-Salam. 1996.
al-Jaziri. Abdul Rahman. t.th. al-Fiqh „ala Mazahib al-Arba„ah. Beirut: Dar al-
Kutub al-‟Ilmiyyah.
al-Munziri Zakiyuddin „Abdul „Azim.1996. Mukhtasar Sahih Muslim. Riyad: Dar

al- Salam.
al-Qardawi Yusuf. 1994. Al-Halal wa al-Haram fi al-Islam (The Lawful and the
Prohibited in Islam). Terj. Kamal al-Helbawy. Kuala Lumpur: Islamic
Book Trust.
al-Qurtubi Muhammad bin Ahmad. 1993. al-Jami‟ li Ahkam al-Quran. Beirut:

Dar Ihya‟ al-Turath al-‟Arabi.
al-Shaukani, Muhammad „Ali. 1964. Tafsir Fath al-Qadir. Kaherah: Maktabat

Babial-Halabi.
al- Syaukani Muhammad „Ali. t.th. Nail al-Auţar. Beirut: Dar al Kutub al-‟Ilmiah.
al-Suwailim, Bandar bin Fahd. 1987. al-Muttaham, Mu„amalatuhu wa Hukukuhu

fi al-Fiqh al-Islami. Riyad: Dar al-Nashr.
al-Syaţibi Abi Ishak Ibrahim bin Musa. t.th. al-Muwafaqat fi Usul al-Syari„ah.
Beirut, Lubnan: Dar al-Kutub al-‟Ilmiyyah.
al-Zuhaili, Wahbah.1995. al-Fiqh al-Islami wa adillatuhu. Damsyik: Dar al-Fikr.
al-Zuhaili, Wahbah. 1996. al-Tafsir al-Munir fi al-‟Aqidah wa al-Shariah wa al-

Manhaj. Damsyik: Dar al-Fikr.
119
Anwarul Yaqin. 1996. Law and Society In Malaysia. Kuala Lumpur:
InternationalLaw Book Services.
Asma Jahangir. 1990. A Divine Sanction the Hudood Ordinances. Lahore. t.pt.
Bakr bin Abdullah Abu Zaid. 1415. al-Hudud wa al-Ta‟zirat „inda Ibn Qayyim.
Riyad: Dar al-‟Āsimah.
Bahagian Penyelidikan dan Sekretariat Bahasa Malaysia, Mahkamah Agong.
1990. Daftar Istilah Undang-Undang. Kuala Lumpur: Dewan Bahasa Dan
Pustaka.
Hashim bin Mehat. 1991. Malaysian Law and Islamic Law on Sentencing. Kuala
Lumpur: International Law Book Services.
Hashim bin Mehat. 5 September 1987. Seminar Undang-Undang dan Masyarakat,

Undang-Undang Jenayah Satu Penilaian Dalam Hukuman Utama Bangi:
UKM. 5 September 1987.
Haji Said bin Haji Ibrahim. 1996. Kanun Jenayah Syar„iyyah dan Sistem
Kehakiman dalam Perundangan Islam Berdasarkan al-Quran dan Hadis.
Kuala Lumpur: Dar al-Ma‟rifah.
Ibn „Abidin. Hashiyat Ibn „Abidin. Cetakan kedua 1966. Beirut: Dar al-Fikr.
Ibn Taimiyyah, Taqiyuddin Abu al-‟Abbas bin Ahmad. 1993. Al-Siyasah al-Syar
„iyyah fi Islahi al-Ra„i wa al-Ra„iyyah. Riyad: Maktabat al- Muayyid.
„Izzat Husnain. 1990. Mausu„at al-Muskirat wa al-Mukhaddirat al-Jadidah.

Abbasiyyah, Mesir: Maktabah Sayyid Abdullah Wahbah.
Jawatankuasa Fatwa, Majlis Kebangsaan Bagi Hal Ehwal Agama Islam Malaysia.
12 Jamadil Akhir 1404/ 15 Mac 1984. Persidangan Fatwa Penyalahgunaan
Dadah.
Mahfodz Mohamad. 1985. Jenayah dalam Islam; Satu Kajian Ilmiah Mengenai
Hukum-Hukum Hudud. Kuala Lumpur: Nurin Enterprise.
Mimi Kamariah Majid. 1995. Dangerous Drugs Laws. Kuala Lumpur: Malayan
Law Journal Sdn. Bhd.
Mohamad Sabri Yusoh dan Che Bakar Che Mat. 1996. Penyalahgunaan dan
Pengedaran Dadah di Malaysia: Undang-Undang dan Keberkesanannya.
Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka.
120
Mustafa al-Rafi‟e. 1996. Ahkam al-Jaraim fi al-Islam al-Qisas, al-Hudud, al-
Ta‟zir. Lubnan: Dar Ifriqiyyah al-‟Arabiah.
Samih as-Sayyid Jad. 1983. Al- „Afwu „an al-‟Uqubah. Kaherah: t.pt.
Ttp Mohd Reduan Aslie. 1990. Krisis Dadah. Kuala Lumpur: AMK Interaksi
Sdn.Bhd.
Kementerian Pelajaran Malaysia. 1984. Mencegah Salah Guna Dadah Melalui
Kaunseling. Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka.
Waluyaningsih. 1997. Hukuman Mati Bagi Pesalah Dadah di Malaysia dan

Republik Indonesia. Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka.
TEMUBUAL:
Shed Misbahul Hassan. 1999. Universiti Islam Antarabangsa, Gombak, Selangor.
Temu bual, 3 Julai.
Kamali, Mohammad Hashim. 1999. Universiti Islam Antarabangsa, Gombak,

Selangor. Temu bual, 3 Julai.
al-Jubburi, Abdullah M.K. 1999. Universiti Islam Antarabangsa, Gombak,

Selangor. Temu bual, 3 Julai.
121
KEBERKESANAN PROGRAM INTERVENSI PELAJAR OLEH AADK: SATU
PENGAMATAN AWAL
Dzuhailmi Dahalan, Nobaya Ahmad, Haslinda Abdullah, Sarjit S. Gill, Turiman Suandi,
Ismi Arif Ismail, Abd-Lateef Krauss Abdullah & Norfarahana Mhd. Daud
Laboratori Pendidikan Komuniti dan Pengajian Belia,

Institut Pengajian Sains Sosial,
Universiti Putra Malaysia
ABSTRAK
Penyalahgunaan dadah merupakan permasalahan global yang menghantui kebanyakan

negara di dunia yang mana sehingga saat ini masih belum dapat dibanteras sepenuhnya.
Di Malaysia, walaupun banyak kali program bertujuan meningkatkan kesedaran orang
ramai tentang bahaya dadah dijalankan di samping operasi pemusnahan dan rampasan
secara besar-besaran oleh pihak berkuasa, tetapi nampak masih tidak banyak memberi
kesan kepada pengurangan kuantiti atau jumlah kes penyalahgunaan najis dadah dalam
negara. Menyedari hakikat ini, Agensi Antidadah Kebangsaan (AADK) sebagai salah
sebuah agensi yang bertanggungjawab secara khusus di pihak kerajaan berkenaan
permasalahan dadah telah melaksanakan pelbagai program yang bukan sahaja tertumpu
kepada program pemulihan dadah tetapi turut melibatkan program-program (antidadah)
pencegahan dadah. Program-program (antidadah) pencegahan yang dianjurkan
melibatkan pelbagai kumpulan sasaran dalam masyarakat, salah satu daripadanya ialah
Program Intervensi Pelajar (PIP) yang memberi tumpuan kepada pelajar sekolah
menengah yang berisiko. Namun sejauhmanakah PIP yang dianjurkan berjaya
mengurangkan kemungkinan golongan sasaran terjebak dengan dadah? Hasil penilaian ke
atas keberkesanan PIP tahun 2010 mendapati PIP yang dianjurkan AADK mendatangkan
manfaat kepada pelajar yang berisiko. Seramai 161 orang peserta PIP 2010 yang terlibat
dalam kajian ini menunjukkan majoriti responden memberikan persepsi yang positif
122
dengan skor penilaian yang tinggi berkenaan kesan PIP ke atas peningkatan pengetahuan,
sikap dan amalan yang baik. Sungguhpun begitu, aspek follow up sangat memainkan
peranan yang penting di dalam membantu pelajar yang berisiko kekal dengan perubahan
perlakuan yang dialami.
Kata kekunci: Keberkesanan program, Program Intervensi Pelajar, Antidadah
ABSTRACT
Drug abuse is a global issue that puts a fear in every nation, yet it is not fully eradicated.
There are many programs aimed at raising public awareness about the dangers of drugs
that has been carried out in Malaysia as well as the destruction and seizure operations
on a large scale by the authorities. However, it looks like it has no impact on the quantity
or the number of cases of drug abuse in the country. Due to this, the National Anti-Drugs
Agency (AADK) as a special agency responsible to tackle the drug problem has
implemented various programs that not only focuses on drug rehabilitation program but
also include prevention programs (anti-drug). The prevention program (anti-drug)
conducted involved various target groups in society, one of which is the Student
Intervention Program (PIP), which focuses on secondary school at risk students. The
purpose of this paper is to study to what extent the program organized by PIP help to
reduce the possibility of the target group caught with drugs? The result of evaluating the
effectiveness of PIP organized by AADK in 2010 does bring benefit to the at risk students.
A total of 161 participants involved in this study showed that a majority of respondents
have a positive perception of the high evaluation scores on the PIP effect on knowledge
growth, attitudes and practices. However, follow up aspect plays an important role in
helping at risk students to maintain the positive attitude changes.
Keywords: Program Evaluation,Student Intervention Program, Anti-Drug
123
PENGENALAN
Inisiatif penganjuran PIP oleh AADK harus dilihat oleh semua pihak sebagai satu
mekanisme kawalan yang penting ke atas masalah penyalahgunaan dadah dalam
kalangan pelajar sekolah. Program dengan kerjasama Kementerian Pelajaran Malaysia ini
merupakan strategi yang dianggap paling berkesan dalam usaha membanteras dadah
melalui tumpuan kepada pengurangan bilangan jumlah penagih baru dalam negara
khususnya dalam kalangan pelajar.
PIP merupakan program yang dijalankan secara efektif melalui sukatan kurikulum dan
ko-kurikulum sekolah di samping penglibatan guru dan juga ibu bapa. Program ini
dijalankan ke atas pelajar sekolah menengah yang telah terlibat dengan dadah atau
berisiko untuk terlibat dengan dadah. Melalui program ini, pelajar akan didedahkan
dengan maklumat dan pengetahuan tentang bahaya serta risiko penagihan dadah. Selain
itu, mereka akan diterapkan dengan pengetahuan tentang bagaimana untuk menyekat diri
dari terus terlibat dalam gejala negatif tersebut di samping mengamalkan gaya hidup yang
sihat.
Pelaksanaan dan Matlamat PIP

PIP dilaksanakan dengan matlamat untuk: (1) mengesan dan mengenal pasti pelajar yang
berpotensi tinggi dan terlibat dengan pengambilan dadah dan bahan; (2) supaya pelajar
yang terlibat dengan penyalahgunaan bahan dan pengambilan dadah sedar tentang bahaya
dadah dan berhenti dari mengambil dadah; (3) supaya pelajar faham tentang akta dadah
di Malaysia; dan (4) membina benteng ketahanan diri daripada terlibat dengan perkara-
perkara negatif terutama penyalahgunaan bahan dan dadah. Program ini menggunakan
modul yang disediakan oleh pegawai-pegawai AADK yang berpengalaman dan
berkemahiran dengan kerjasama pihak Kementerian Pelajaran Malaysia. Modul PIP ini
telah disemak pada tahun 1996 dan ditambah baik sebanyak dua kali iaitu pada tahun
2008 dan 2009.
124
PIP dilaksanakan mengikut tiga fasa iaitu: (1) Fasa I: Ujian Saringan Air Kencing, (2)
Fasa II: Kem Intensif, dan (3) Fasa III: Pengukuhan Sahsiah. Pada fasa pertama, ujian
saringan air kencing akan dijalankan ke atas pelajar sekolah yang berisiko tinggi oleh
AADK negeri dengan kerjasama Jabatan Pelajaran Negeri. Tujuan ujian ini dijalankan
adalah untuk mengesan pada peringkat awal pengambilan dadah dalam kalangan pelajar.
Selain itu, ujian ini dapat mengurangkan risiko pengambilan dadah dalam kalangan
pelajar, serta memberi intervensi awal sekiranya pelajar terlibat dengan pengambilan
dadah. Pelajar yang didapati positif dan berisiko tinggi akan disenaraikan dan dihantar
untuk mengikuti fasa kedua program iaitu Kem Intensif.
Menerusi Kem Intensif ini, kehidupan pelajar akan diteroka bagi menyedarkan pelajar
tentang kehidupan yang lebih baik di samping melahirkan pelajar yang berakhlak dan
berdisiplin serta meningkatkan motivasi pelajar. Kem ini mengambil masa lebih kurang
seminggu dan dipantau oleh AADK. Sepanjang kem ini, pelajar akan terlibat dalam
beberapa aktiviti seperti ceramah, tayangan video, latihan dalam kumpulan,
perbincangan, riadah, bicara hati, ujian urin dan penilaian program. Namun pengisian
kem ini bergantung kepada kreativiti fasilitator kem masing-masing.
Selepas pelaksanaan Kem Intensif, pelajar tersebut akan mengikuti fasa ketiga iaitu
Pengukuhan Sahsiah. Pada fasa ini, pelajar akan dipantau sepenuhnya oleh guru
kaunseling sekolah dan pegawai AADK daerah. Tujuan fasa ini adalah untuk memastikan
pelajar yang mengikuti program kekal bebas daripada dadah. Pemantauan secara
berterusan terhadap pelajar yang pernah terlibat dengan dadah akan dijalankan secara
berkala bagi memastikan semua pelajar yang terlibat akan bebas daripada dadah.
PERNYATAAN MASALAH
Menurut statistik penagihan dadah terkini yang di kesan di seluruh negara bagi tempoh
Januari hingga September 2008 dikeluarkan oleh Unit Sistem Maklumat Dadah
Kebangsaan (NADI), secara purata seramai 520 orang penagih baru dikesan bagi tempoh
sebulan dan 590 orang penagih berulang. Ini juga bermakna, secara purata seramai 17
125
penagih baru dan 20 orang penagih berulang dikesan setiap hari (Agensi Antidadah
Kebangsaan, 2008). Akhbar New Straits Times bertarikh 8 September 2009 pula pernah
melaporkan bahawa sebanyak 306 pelajar sekolah berusia antara 13-17 tahun didapati
positif dadah dalam pemeriksaan air kencing yang dilakukan dalam tempoh tujuh bulan
dalam tahun 2009 berbanding 115 kes pada tahun 2008 sekaligus menunjukkan
peningkatan hampir tiga kali ganda. Ini menggambarkan bahawa penyalahgunaan najis
dadah masih menjadi masalah yang membelenggu golongan muda di negara ini.
Masalah penyalahgunaan najis dadah ini memberi implikasi yang tidak sihat kepada
negara. Sehingga ke hari ini kerajaan terpaksa membelanjakan berjuta-juta ringgit untuk
membina pusat pemulihan dadah, sedangkan wang tersebut boleh digunakan untuk
projek-projek lain yang lebih bermanfaat. Kos ini belum lagi mengambil kira
perbelanjaan penyelenggaraan pusat pemulihan serta pembiayaan untuk merawat para
penagih. Statistik rasmi 2008 menunjukkan seramai 6,605 orang penagih telah menerima
rawatan atau pemulihan di 28 buah pusat serenti di seluruh negara (Agensi Antidadah
Kebangsaan, 2008).
Selain daripada itu, penyalahgunaan dadah juga seringkali menyebabkan berlakunya

perpecahan keluarga, penyeksaan ke atas anak dan isteri, merogol dan lain-lain perbuatan
yang berkaitan dengan keruntuhan moral. Beberapa kajian melaporkan bahawa terdapat
hubungan yang kuat antara penyalahgunaan dadah, minuman keras dengan keganasan
rumahtangga (Hampton & Conor-Edwards, 1993). Sungguhpun masalah dadah bermula
dengan masalah individu tetapi jika tidak dibendung ianya akan memberi kesan kepada
masyarakat dan negara keseluruhannya.
Tinjauan umum mendapati seseorang yang pernah terlibat dengan penyalahgunaan dadah
amat sukar dipulihkan, maka strategi mencegah adalah lebih baik dari mengubati. Namun
begitu, sejauh manakah PIP yang dianjurkan berjaya mengurangkan kemungkinan
golongan sasaran program terjebak dalam penagihan dadah? Apakah modul-modul PIP
yang dijalankan selama ini menyokong Dasar Dadah Negara yang dibentuk oleh
kerajaan? Sejauhmana input yang disediakan dan digembeleng dalam perlaksanaan PIP
126
mencukupi, bersesuaian dan berkualiti? Sejauhmana proses perlaksanaan PIP kondusif
dalam menghasilkan pengajaran dan pembelajaran yang berkesan? Sejauhmana PIP yang
telah dijalankan AADK memberi impak kepada aspek perubahan pengetahuan, sikap dan
amalan kumpulan sasaran? Sejauhmana tahap penerimaan kumpulan sasaran terhadap ?
Adakah penilaian susulan yang sistematik mengikut jangkamasa tertentu dijalankan ke
atas peserta PIP? Justeru kertas ini membincangkan keberkesanan PIP ke atas kumpulan
sasaran yang terlibat berasaskan kajian penilaian yang dijalankan ke atas PIP 2010.
Maklumat awal yang diperoleh pengkaji daripada pihak AADK, penilaian secara
sistematik ke atas PIP sememangnya belum pernah dilaksanakan secara keseluruhan
terutama di dalam memastikan keberkesanannya.
METODOLOGI
Kajian ini menggunakan kaedah kuantitatif dan kualitatif. Instrumen kuantitatif dibentuk
berasaskan model penilaian CIPP (Konteks, Input, Proses dan Produk) yang
diperkenalkan oleh Stufflebeam (1971). Manakala, kaedah temubual mendalam ke atas
key informant setelah PIP tamat digunakan bagi menentukan keberkesanan PIP ke atas
prestasi responden dari perspektif penilaian pihak yang berkaitan.
Pengumpulan data kuantitatif menggunakan borang soal selidik yang ditadbir sendiri oleh
responden. Sesi pengumpulan data ini dijalankan pada slot khusus hari terakhir PIP
setelah penyelidik mendapat keizinan daripada AADK negeri. Secara purata, responden
mengambil masa antara 20 hingga 25 minit untuk melengkapkan borang soal selidik.
Perbincangan mengenai persoalan dalam konstruk kajian dibuat terlebih dahulu dan kata
sepakat penyelidik dipastikan di dalam menentukan pemboleh ubah yang dibangunkan
mempunyai face validity. Analisis modul pelaksanaan PIP juga turut dirujuk supaya
persoalan kajian yang dibentuk bertepatan dengan pengukuran keberkesanan PIP.
Pensampelan berkelompok digunakan bagi mendapatkan sampel yang dapat memenuhi

keperluan penilaian program. Responden terdiri daripada peserta sekolah menengah
127
terpilih yang telah menghadiri PIP 2010. Jumlah keseluruhan responden adalah seramai
161 orang dan melibatkan empat buah negeri iaitu Negeri Sembilan, Perak, Selangor dan
Melaka. Jumlah ini amat bergantung kepada bilangan PIP yang dilaksanakan AADK
serta tertakluk kepada milestone kajian yang harus dipenuhi pengkaji. Tempoh
pengumpulan data mengambil masa selama tiga bulan.
Data kuantitatif dianalisis menggunakan perisian SPSS. Exploratory Data Analysis

(EDA) dijalankan terlebih dahulu bagi memastikan data yang dimasukkan sesuai bagi
ujian parametrik yang digunakan serta menyingkirkan nilai data yang dianggap sebagai
ekstrem. Data kemudiannya dianalisis secara deskriptif dengan menggunakan skor min
sampel. Sementara itu, dialog temubual penyelidik dengan guru dan ibu bapa responden
terpilih ditrankrip serta dianalisis bagi menentukan petunjuk penting yang dapat dijadikan
sandaran dalam mengukur keberkesanan PIP.
HASIL KAJIAN DAN PERBINCANGAN
Kajian keberkesanan PIP 2010 melibatkan seramai 161 orang responden lelaki sahaja.
Tiada penyertaan daripada peserta perempuan berikutan maklumat yang diperoleh
pengkaji bahawa PIP bagi pelajar perempuan dijalankan secara berasingan. Hasil kajian
mendapati daripada jumlah keseluruhan peserta sebanyak 78.3 peratus responden
mendiami kawasan luar bandar manakala 21.7 peratus yang lain adalah dalam kalangan
responden yang mendiami kawasan bandar.
Peratusan penyertaan responden luar bandar yang tertinggi dicatatkan dalam PIP N.
Sembilan (100%), diikuti Perak (80%), Melaka (77.8%) manakala terendah dicatatkan di
Selangor (48.5%). Dalam pada itu, majoriti responden PIP 2010 yang mendiami kawasan
bandar dicatatkan di Selangor (51.5%), diikuti Melaka (22.2%), Perak (20%) manakala
tiada langsung penyertaan peserta bandar dicatatkan di PIP N. Sembilan.
Seterusnya, jumlah keseluruhan pelajar yang menyertai PIP 2010 hanya mencatatkan
penyertaan dua bangsa sahaja iaitu Melayu dan India. Majoriti penyertaan responden
128
dicatatkan pelajar berbangsa Melayu (99.4%) manakala India (0.6%). Penyertaan yang
tidak sekata ini mungkin disebabkan faktor lokasi kediaman, di mana penyertaan PIP
oleh pelajar luar bandar di tiga buah negeri kecuali Selangor mencatatkan peratusan yang
tinggi dan ketara sekaligus berkait rapat dengan dapatan aliran persekolahan responden
yang menunjukkan peratusan tertinggi pada aliran Sekolah Menengah Kebangsaan
(96.9%), Sekolah Menengah Teknik (2.5%) dan Sekolah Menengah Agama (0.6%).
Secara demografi dapatan kajian menunjukkan aliran persekolahan responden di sekolah

menengah kebangsaan luar bandar didominasi pelajar berbangsa Melayu mempunyai
persamaan dengan jangkaan pengkaji bahawa bilangan majoriti pelajar Melayu mudah
didapati di seluruh kawasan luar bandar di Malaysia berbanding pelajar dari bangsa yang
lain. Ringkasan profil demografi responden seperti di Jadual 1.
Jadual 1: Profil Demografi Responden berdasarkan Pemboleh ubah Terpilih
Frekuensi
Pemboleh ubah Peratusan
(N=161)
Lokasi
Bandar
35 21.7
Luar Bandar
126 78.3
Umur (tahun)
14-15 10 6.2
16-17 151 93.8
Kaum
Melayu 160 99.4
India 1 0.6
Aliran persekolahan
Sek. Men. Keb. 156 96.9
129
Sek. Men. Agama 1 0.6
Sek. Men. Teknik 4 2.5
Keberkesanan PIP di dalam kajian ini adalah berteraskan kepada model CIPP.
Pengukuran keberkesanan konteks, input, proses dan produk adalah berdasarkan skor min
angkubah yang dibangunkan pada setiap bahagian pengukuran. Terdapat 12 angkubah
yang dibangunkan bagi mengukur keberkesanan konteks PIP, diikuti 14 angkubah bagi
input, 9 angkubah proses dan 30 angkubah produk.
Penilaian konteks PIP mengukur jangkaan awal responden di dalam menterjemah serta
mengesahkan perjalanan program yang dijalankan supaya ia dapat dijadikan sebagai
strategi asas kepada penilaian seterusnya. Hasil kajian mendapati, majoriti responden
(91.1%) menilai keberkesanan konteks PIP di tahap tinggi, manakala 8.2 peratus
membuat penilaian di tahap sederhana dan bilangan yang kecil (0.6%) sahaja menilai
keberkesanan konteks PIP di tahap rendah.
Penilaian input PIP juga menunjukkan majoriti responden (87.6%) menilai keberkesanan
input pelaksanaan PIP 2010 di tahap tinggi, manakala 11.2 peratus membuat penilaian di
tahap sederhana dan bilangan yang kecil (1.2%) sahaja menilai keberkesanan input
pelaksanaan PIP di tahap rendah. Pengukuran input PIP adalah merangkumi penilaian
rekabentuk latihan, kandungan modul, pengisian program, bahan latihan, kelayakan
jurulatih serta logistik pelaksanaan.
Seterusnya, hasil penilaian proses PIP yang menyentuh keseluruhan aspek perjalanan
program daripada fasa permulaan sehingga penghujung program turut menunjukkan
majoriti responden (85.7%) menilai keberkesanan di tahap tinggi, manakala 13.0 peratus
membuat penilaian di tahap sederhana dan bilangan kecil (1.2%) menilai keberkesanan
proses PIP di tahap yang rendah.
130
Dalam merumuskan penilaian keberkesanan program dari segi konteks, input dan proses
PIP, penyelidik melihat secara umum pihak AADK telah berjaya menyediakan satu
rekabentuk program yang boleh diterima baik oleh responden. Penilaian yang tinggi ini
juga turut merangkumi penerimaan responden terhadap inisiatif penganjuran PIP,
kesesuaian kandungan modul, kesesuaian pengisian program, kesesuaian bahan latihan,
kelayakan serta komitmen jurulatih, logistik pelaksanaan dan perjalanan keseluruhan
program daripada fasa awal sehingga ke penghujung PIP. Dengan kata lain, penilaian
konteks, input dan proses merupakan penilaian responden terhadap kekuatan PIP yang
dianjurkan AADK. Jadual 2 meringkaskan taburan penilaian responden terhadap aspek
konteks, input dan proses PIP.
Jadual 2: Penilaian Responden Terhadap Konteks, Input dan Proses PIP (n=161)
Penilaian Rendah Sederhana Tinggi
Konteks 0.6% 8.2% 91.1%
Input 1.2% 11.2% 87.6%
Proses 1.2% 13.0% 85.7%
Berbeza daripada penilaian konteks, input dan proses, penilaian produk merupakan
persepsi responden terhadap keberkesanan program ke atas perubahan yang dirasakan
dalam diri mereka. Penilaian ini bertujuan mengaitkan konteks, input dan proses dengan
produk (hasil) PIP. Kejayaan sesebuah program seharusnya ditafsirkan dengan
pencapaian matlamat penganjuran program. Dalam konteks ini, ia menjawab persoalan
sejauhmana PIP berkesan ke atas perubahan pengetahuan, sikap dan amalan peserta.
Hasil kajian mendapati majoriti responden (85.7%) menyatakan PIP berkesan dalam
meningkatkan pengetahuan yang positif terhadap diri mereka di tahap tinggi, manakala
13 peratus menyatakan peningkatan di tahap sederhana dan 1.2 peratus menyatakan
berlakunya peningkatan yang sedikit. Peningkatan aspek sikap turut menunjukkan
majoriti responden (88.8%) menyatakan PIP berkesan meningkatkan sikap yang positif
131
terhadap diri mereka di tahap tinggi, 10.6 peratus menyatakan berlakunya peningkatan
yang sederhana dan 0.6 peratus lagi menyatakan terdapat peningkatan yang sedikit.
Begitu juga dengan peningkatan aspek amalan di mana majoriti responden (91.3%)
menyatakan PIP berkesan dalam meningkatkan amalan yang positif terhadap diri mereka
di tahap tinggi, 8.1 peratus menyatakan berlakunya peningkatan yang sederhana dan 0.6
peratus lagi menyatakan terdapat peningkatan yang sedikit. Jadual 3 merumuskan
dapatan ringkas berkenaan perkara ini.
Jadual 3: Keberkesanan PIP dalam Peningkatan Pengetahuan,

Sikap dan Amalan (n=161)
Peningkatan Rendah Sederhana Tinggi
Pengetahuan 1.2% 13.0% 85.7%
Sikap 0.6% 10.6% 88.8%
Amalan 0.6% 8.1% 91.3%
Dapatan berhubung keberkesanan PIP ke atas peningkatan aspek pengetahuan, sikap dan
amalan yang dinyatakan sebelum ini adalah berasaskan dapatan kuantitatif. Ia merupakan
persepsi peribadi responden terhadap peningkatan yang dirasakan oleh diri mereka
sendiri. Pengkaji melihat elemen-elemen peningkatan telah pun menyerap dalam jiwa
responden seperti yang diakui mereka, namun sejauhmana peningkatan yang berlaku
terutama dari aspek pengetahuan berjaya mempengaruhi pengekalan sikap dan amalan
responden ketika mereka berada dalam suasana rutin?
Hasil temubual mendalam pengkaji bersama beberapa orang key informant penting kajian
menunjukkan perubahan yang ditunjukkan responden setelah mengikuti PIP adalah
dilihat tidak begitu ketara terutama dalam aspek sikap dan amalan yang ditunjukkan.
“Sikap dia selepas program tu.. dia banyak diam. Kalau tak, ada juga lah
jawabnya kalau ditegur. Cuma kalau bab sekolah.. dia masih malas nak pergi…
merokok tetap merokok juga...” [Puan A]
132
“Tak ada perubahan pun yang saya nampak. Sama saja. Tapi tak taulah sebab
saya ni bekerja diluar selalu.. cuma saya harap dia dah ikut program tu, dia tahu
mana yang elok mana yang tak elok. Supaya ada pengajaran bagi dia supaya
untuk tidak terlibat dengan dadah.” [Encik A]
Walau bagaimanapun, semua informant yang ditemubual mengakui bahawa faktor follow
up ke atas peserta yang telah mengikuti PIP perlu diberi perhatian oleh kerana suasana
persekitaran mempunyai pengaruh yang kuat ke atas peserta untuk terus berisiko terlibat
dengan dadah sepertimana yang dinyatakan oleh mereka.
“Macam pelajar si A ini, pengaruh dari kawan-kawan dia yang tak pergi tu…
dengan sejarah abang-abang dia pernah terlibat dengan dadah dan kurangnya
perhatian dari ibu dia juga satu faktor… tapi pelajar si B ini pula, ayah dia cari
alternatif suruh dia mengajar berenang..lagipun mak dia garang… jadi ada
family yang monitor dia… jadi adalah positif sedikit dari dulu.” [Cikgu A]
“Dia berubah sekejap je.. ada lah nampak dia kurang melepak kat luar... pergi
sekolah.. tapi lebih kurang seminggu jadi balik… mungkin kawan-kawan kat
sekolah buat dia terpengaruh balik.” [Puan B]
Maka dalam merumuskan keberkesanan PIP, pengkaji melihat bahawa secara prinsipnya
kekuatan PIP yang dinilai secara positif oleh majoriti responden telah berjaya
meningkatkan pengetahuan, sikap dan amalan mereka ke arah yang lebih positif.
Walaupun, hasil dapatan kualitatif tidak selari seperti apa yang digambarkan responden,
namun pengkaji melihat aspek follow up yang sebenarnya kurang diberi perhatian
sehingga menyebabkan perubahan yang berlaku tidak bertahan lama. Oleh sebab itu,
sinergi di antara AADK dengan pihak sekolah, AADK dengan ibu bapa dan pihak
sekolah dengan ibu bapa peserta harus diperkemas serta dipertingkatkan dengan lebih
giat lagi.
133
KESIMPULAN
Ringkasnya, pelaksanaan PIP oleh AADK mendatangkan manfaat yang besar kepada
kumpulan sasaran. Walaupun tempoh pelaksanaan PIP 2010 dilihat singkat serta tidak
memenuhi kehendak modul PIP sebenar yang mengehendaki PIP dilaksanakan selama
tujuh hari, namun pengisian program memenuhi konstruk modul sebenar. Ini jelas apabila
dapatan kajian membuktikan bahawa peserta menerima baik elemen konteks, input dan
proses pelaksanaan PIP sekaligus menyumbang kepada peningkatan pengetahuan, sikap
dan amalan mereka. Kebanyakan sarjana dalam bidang latihan menyatakan penilaian
pengetahuan, sikap dan amalan peserta sebagai learning outcomes sangat berkesan
apabila diukur dalam keadaan rutin seseorang walaupun ia boleh sahaja kadangkala
diukur semasa peserta berada di tempat latihan. Oleh sebab itu, sinergi yang lebih kukuh
harus lebih kerap dilaksanakan di antara bahagian kaunseling AADK dengan guru
sekolah bagi memastikan keberkesanan PIP ke atas peserta kekal berpanjangan. Pada
hemah penyelidik, terdapat keperluan untuk menyediakan peruntukan yang lebih besar
bagi penganjuran PIP pada masa hadapan yang kemudiannya diseragamkan mengikut
AADK negeri. Ini kerana pelaksanaan PIP boleh dianggap sebagai satu strategi yang
berkesan di dalam mencegah peningkatan jumlah penagih baru terutama dalam kalangan
pelajar sekolah. Malah perkara ini turut diakui oleh pihak guru dan ibu bapa kepada
peserta yang terbabit.
134
RUJUKAN
Agensi Antidadah Kebangsaan. 2008. Dasar Dadah Negara. Dalam Talian:

http://www.adk.gov.my/download/dasardadahnegara.pdf. Tarikh dirujuk: 24 Jun
2009.
Agensi Antidadah Kebangsaan. 2008. Laporan Dadah Januari - September 2008. Dalam
Talian: http://www.adk.gov.my/uploads/laporansep.pdf. Tarikh dirujuk: 24 Jun
2009.
Agensi Antidadah Kebangsaan. 2009. Garis Panduan Program Intervensi Pelajar (PIP):
Institut Pendidikan Bebas Dadah Agensi Antidadah Kebangsaan, Kementerian
Dalam Negeri.
Hampton, R. & Conor-Edwards, A. 1993. Physical and sexual violence in marriage. In:
(Ed., Hampton, R., Gullotta, T., Adams, G., Potter III, E. & Weissberg, R.),
Family violence: Prevention and treatment, Newbury Park: Sage. pp. 113-
141.
New Straits Times. In 1 months, 306 pupils caught doing drugs. 8 September 2009.
Rosernberg, M.J. and Hovland, C.I. 1960. Cognitive, affective and behavioral
components of attitudes. In: (Ed., Hovland, C.I. and Rosernberg, M.J.),
Attitude Organisation and Change: An Analysis of Consistency Among
Attitude Component, New Haven, CT: Yale University Press. pp. 1-14.
Silberman, M.L. 2006. Active Training: A Handbook of Techniques, Designs, Case

Examples and Tips. Pfeiffer: San Francisco.
Stufflebeam, D.L. 1971. Educational evaluation and decision-making in education.

Itasca, II: Peacock.
135
FAKTOR SEKOLAH, SOSIO DEMOGRAFI KELUARGA, GAYA
KEIBUBAPAAN DAN IDENTITI ETNIK SEBAGAI PERAMAL
PENYALAHGUNAAN BAHAN: KAJIAN DI KALANGAN PELAJAR SEKOLAH
MENENGAH SARAWAK
Hong Kian Sam, Abang Ahmad Ridzuan Abang Ekhsan, Abang Othman, Gan Siew
Ling, George Tan Geok Shim, Hasbee Hj Usop, Mohd Razali Othman, Hatta Arabi,
Shahren b Ahmad Zaidi Adruce & Peter Songan
ABSTRAK
Kewujudan dadah rekreasi, bersama-sama dengan gaya hidup yang bebas, pelbagai
pengaruh luar serta kesenangan memperolehi bahan psikoaktif didapati telah
menyebabkan remaja lebih terjebak dan terlibat dalam penyalahgunaan bahan. Menurut
Mahmood Nazar Mohamed, Sabitha Marican, Nadiyah Elias, dan Yahya Don (2008),
tren ini juga telah dipantau di Malaysia dan bilangan remaja yang menyalahgunakan
bahan kian bertambah. Kajian ini bertujuan untuk mengkaji gaya keibubapaan, identitik
etnik, sosio-demografi keluarga/diri dan faktor sekolah sebagai peramal hubungan remaja
dengan rakan rapat yang terlibat dalam penyalahgunaan bahan di kalangan remaja
tingkatan 1, 2, dan 4 di Sarawak. Kajian ini berbentuk survei keratan rentas yang
melibatkan penggunaan soal selidik untuk mengumpulkan data yang dikehendaki.
Populasi kajian terdiri daripada remaja yang merangkumi pelajar Tingkatan 1, 2 dan 4 di
sekolah-sekolah menengah di Sarawak. Sampel kajian adalah 6798 pelajar Tingkatan 1, 2
dan 4 daripada 34 buah sekolah menengah. Sekolah ini adalah daripada 11 Bahagian di
Sarawak. Kajian ini menunjukkan bahawa faktor jantina mempengaruhi pelajar untuk
berkawan dengan rakan yang menyalahgunakan bahan, dengan pelajar lelaki mempunyai
risiko yang lebih tinggi jika dibandingkan dengan pelajar perempuan. Selain itu,
peningkatan pengaruh rakan sebaya, komitmen terhadap pelajaran yang rendah, sikap
yang negatif terhadap sekolah, pencapaian akademik yang rendah, penyertaan aktiviti
sekolah yang kurang, kehadiran sekolah yang rendah dan pemantauan ibubapa yang
136
rendah juga menambahkan risiko yang tinggi untuk berkawan dengan rakan yang
ABSTRACT
The existence of recreation drugs, together with free lifestyle, other external influences,
as well as the ease to obtain psychoactive substances was found to cause teenagers to be
involved in substance abuses. According to Mahmood Nazar Mohamed, Sabitha
Marican, Nadiyah Elias, dan Yahya Don (2008), this trend was also observed in
Malaysia and the numbers of teenagers who are substance abusers are increasing. The
purposes of this study were to examine parental styles, ethnic identity, family/self socio-
demographics and school factors as predictors of adolescents‟ relationship with close
friends involved in substance abuse among form 1, 2 and 3 adolescents in Sarawak. This
study used the cross sectional survey which involved the use of questionnaires to gather
the necessary data. The population of the study consisted of teenagers in form 1, 2 and 4
from secondary high schools in Sarawak. The samples consisted of 6798 form 1, 2 and 4
students from 34 secondary high schools in 11 divisions in Sarawak. This study showed
that male students were more likely to be friends with students who are substance
abusers. In addition, increase in peer influences, low commitment towards studies,
negative attitudes toward school, low academic achievement, lack of involvement in
schools activities, low school attendances, and lack of parental control also increased the
risk of making friends with students who were substance abusers.
PENGENALAN
Kepopularan dadah rekreasi, gaya hidup yang bebas, pelbagai pengaruh luar serta
kesenangan memperolehi bahan psikoaktif telah menyebabkan remaja kini lebih terjebak
dan terlibat dalam penyalahgunaan bahan di negara-negara barat. Menurut Mahmood
Nazar Mohamed et al. (2008), tren ini juga telah dipantau di Malaysia dan bilangan
remaja yang menyalahgunakan bahan kian bertambah.
137
Pelbagai strategi telah dilaksanakan oleh kerajaan amnya, dan Agensi AntiDadah
Kebangsaan (AADK) khasnya dalam menangani isu penyalahgunaan dadah di Malaysia.
Strategi-strategi tersebut juga turut dilaksanakan di peringkat sekolah, memandangkan
golongan muda merupakan pemimpin negara di masa hadapan dan proses pendidikan
pencegahan penyalahgunaan bahan perlu disemai dari usia muda. AADK telah
melaksanakan pelbagai program yang menarik dan inovatif seperti Program Intelek
Asuhan Rohani (PINTAR), Program Sekolah Anak Didik Kami, dan Program Intervensi
Pelajar (PIP) yang bermatlamat untuk mewujudkan Sekolah Bebas Dadah bagi
melahirkan Generasi Tanpa Dadah. Strategi-strategi dan usaha-usaha ini pasti akan
menjadi lebih berkesan jika dilaksanakan dengan memahami pelbagai faktor yang
mungkin mempengaruhi penerimaan remaja kepada sesuatu strategi pendidikan
pencegahan penyalahgunaan bahan. Jika faktor risiko dikurangkan dan faktor penjagaan
ditingkatkan, kebarangkalian remaja untuk menyalahgunaan arak, rokok, dan dadah dapat
dikurangkan (Whatcom County, 2000).
Faktor umur dan penyalahgunaan bahan

Penyalahgunaan bahan di kalangan remaja merujuk kepada penggunaan kerap arak,
rokok, dan dadah yang dihubungkait dengan masalah dan disfungsi (Hawkins, Catalano,
dan Miller, 1992; Wilson, 2006). Umur mempunyai hubungan yang positif dengan
perlakuan bermasalah (Jenkins, 1995; disitasikan dalam Rafidah Aga Mohd Jaladin,
2007). Menurut Mohd Muzafar Shah (2007), umur bermulanya perlakuan bermasalah
adalah antara faktor risiko utama bagi penyalahgunaan dadah bagi remaja. Jangka masa
risiko yang penting bagi penyalahgunaan dadah adalah semasa perubahan utama dalam
kehidupan remaja (The National Institute on Drug Abuse, 2008). Tambahan lagi, kajian
oleh Liu (2002) mendapati, pelajar melaporkan kali pertama penyalahgunaan bahan antara
umur 12 dan 14 tahun dan ini didapati selaras dengan purata umur yang dilaporkan untuk
keseluruhan Amerika Syarikat (Wright & Davis, 2001). Penyalahgunaan bahan pada
umur 13 tahun juga didapati menjadi peramal bagi penyalahgunaan bahan pada umur
seterusnya (Armstrong & Costello, 2002; Wills et al., 2001). Menurut Carlos (1996;
disitasikan dalam Neimeimer, 2005) pula, penyalahgunaan rokok dan arak pada usia yang
awal boleh menjurus kepada penggunaan rokok dan arak yang berlebihan serta
138
meningkatkan risiko penyalahgunaan ganja dan dadah yang lain. Mohamad Hussaom dan
Mustafa (2001; disitasikan dalam Mohd Muzafar Shah, 2007) pula menyatakan walaupun
bukan semua perokok akan menjadi penagih dadah, kajian ke atas penagih dadah
mendapati bahawa kesemua penagih dadah adalah perokok.
Sosio-ekonomi keluarga dan penyalahgunaan bahan

Tahap pendidikan ibubapa sebagai satu indikator sosio-ekonomi keluarga kerap dikaitkan
dengan penyalahgunaan bahan di kalangan remaja (Goodman & Huang, 2002). Menurut
Felner, Brand, Dubois, Adan, Mulhall, dan Evans (1995; disitasikan dalam Rafidah Aga
Mohd Jaladin, 2007), pelajar yang mempunyai ibubapa yang berpendidikan rendah atau
tidak berpendidikan adalah lebih berkemungkinan untuk mengalami keadaan keluarga dan
sekolah yang negatif dan peristiwa yang menekankan. Remaja yang ibubapa mereka
berpendidikan universiti didapati kurang terlibat dalam penyalahgunaan bahan berbanding
remaja yang ibubapa mereka berpendidikan sekolah menengah dan seterusnya dengan
yang tidak berpendidikan sekolah menengah (Liu, 2002). Goodman dan Huang (2002)
pula melaporkan bahawa insiden merokok di kalangan remaja berkurang apabila tahap
pendidikan ibubapa meningkat. Walau bagaimanapun, Chatlos (1996) mendapati
penggunaan marijuana tidak ada kaitan dengan SES keluarga, kecuali bagi remaja dari
keluarga dengan SES terendah yang didapati mempunyai kadar penggunaan marijuana
yang lebih rendah. Dalam kajian berkenaan dengan remaja Caucasian dan Hispanic,
pemantauan ibubapa, pendisiplinan ibubapa dan hubungan ibubapa dengan anak
merupakan peramal yang tinggi bagi penyalahgunaan dadah (Vazsonyi & Falnnery, 1997;
disitasikan dalam Niemeier, 2005). Tambahan pula, faktor-faktor lain keluarga yang
berisiko termasuklah penyalahgunaan bahan oleh ibubapa dan adik-beradik yang lebih
tua, peleraian keluarga (kehilangan bapa), kekerapan perselisihan faham di dalam
keluarga, komunikasi yang lemah dan kehendak ibubapa yang tidak jelas (Delgado, 1990;
disitasikan dalam Niemeier, 2005).
Faktor identiti etnik dan penyalahgunaan bahan

Menurut Phinney (2003), kumpulan etnik adalah sub kumpulan dalam masyarakat yang
mempunyai nenek moyang yang sama dan berkongsi satu atau lebih elemen berikut:
139
budaya, agama, bahasa, kesaudaraan, atau tempat asal. Phinney (2003) seterusnya
menakrifkan identiti etnik sebagai perasaan keanggotaan remaja kepada sesuatu kumpulan
etnik. Identiti etnik adalah sesuatu yang dinamik dan merupakan konstruk pelbagai
dimensi aspek remaja yang mempersepsikan apa pandangan orang lain terhadap etniknya
(Phinney, 2003). Identiti etnik terbentuk dan berubah apabila remaja menyedari tentang
perbezaan antara kumpulan etnik dan mencuba untuk memahami makna identiti mereka
dalam konteks masyarakat. Quintana (1998) mencadangkan pembentukan identiti etnik
berlaku mengikut fasa. Pada umur 5-9 tahun, kanak-kanak mendapatkan pemahaman ciri
literal berkait dengan etnik (seperti nenek moyang dari India). Pada umur 7-12 tahun,
kanak-kanak mendapat perspektif sosial tentang etnik dan memahami keutamaan dan
prejudis etnik. Semasa 10-15 tahun, remaja membentuk kesedaran kumpulan etnik. Pada
lewat remaja dan awal dewasa, individu membentuk identiti etnik yang mengintegrasikan
pelbagai pengalaman budaya kehidupan masing-masing.
Namun kurang kajian yang menyelidik hubungan antara identiti etnik dan
penyalahgunaan bahan. Dalam sampel yang terdiri daripada orang Filipino dewasa, Gong,
Takeuchim Agbayani-Siewart, dan Tacata (2003) mendapati identiti etnik yang tinggi
mengurangkan risiko penyalahgunaan arak. Identiti etnik tidak meramal penyalahgunaan
dadah di kalangan Orang Amerika Asli (Trimble, 1995). Kajian di Amerika Syarikat juga
mendapati, identiti etnik Anglo yang tinggi di kalangan remaja dikaitkan dengan
penyalahgunaan dadah yang lebih tinggi (Oetting & Beauvais, 1990-1991) dan keputusan
yang sama diperolehi untuk golongan minoriti dengan identiti etnik yang tinggi (James, et
al., 2000). Walau bagaimanapun, terdapat kajian-kajian yang menunjukkan dapatan kajian
yang berlainan (James et al., 2000).
Gaya keibubapaan, jantina, dan faktor sekolah serta penyalahgunaan bahan

Gaya keibubapaan disifatkan sebagai sikap terhadap anak yang dikomunikasikan kepada
anak dan diperoleh bersama, mencipta suasana yang beremosi di mana sikap ibubapa
dinyatakan (Darling & Steinberg, 1993; disitasikan dalam Niemeier, 2005). Baumrind
(1967; disitasikan dalam Niemeier, 2005) mengenal pasti tiga jenis gaya keibubapaan:
permisif, kuku-besi, dan berwibawa. Ibubapa yang berwibawa biasanya terlibat dalam
140
kehidupan anak mereka dan bertindak dengan kehendak serta menetapkan had yang jelas
dan umur yang sesuai bagi perangai anak mereka (Niemeier, 2005). Ibubapa yang kuku-
besi pula disifatkan sebagai tegar dalam disiplin, nilai patuh, dan tidak mengalakkan sikap
memberi dan menerima (give and take) di antara ibubapa dan anak (Maccoby & Martin,
1983; disitasikan dalam Niemeier, 2005), manakala ibubapa yang disifatkan sebagai
permisif selalu mengelakkan konfrontasi, tidak mempunyai sikap kedewasaan, dan tidak
berkeras dalam amalan disiplin (Baumrind, 1991; disitasikan oleh Niemeier, 2005).
Remaja yang berasal dari kehidupan yang berwibawa dikatakan mempunyai risiko yang
kurang untuk terlibat dalam penyalahgunaan arak dan dadah (Adalbjarnardottir &
Hafsteinsson, 2001; Henry, Robinson, & Waston, 2003; Wills, Resko, Ainette, &
Mendoza, 2004). Ibubapa berwibawa telah terbukti berjaya dalam melindungi remaja dari
masalah penyalahgunaan dadah (Baumrind, 1991; disitasikan dalam Niemeier, 2005).
Lomborn, Mounts, Steinberg dan Dornbusch (1991) juga menyatakan bahawa gaya
keibubapaan berwibawa boleh melindungi remaja dari mencuba dadah dan alkohol
dengan memberi keutamaan pada sikap kebertanggungjawaban dan pemantauan ibubapa.
Kajian juga mendapati persepsi remaja terhadap ibubapa berwibawa dikaitkan dengan
pencapaian akademik yang tinggi dan penyalahgunaan bahan di kalangan lelaki dan
perempuan yang rendah (Cohen & Rice, 1997; Fletcher & Jefferies, 1999; disitasikan
dalam Niemeier, 2005).
Jenkins (1995; disitasikan dalam Rafidah Aga Mohd Jaladin, 2007) dan Mensch dan
Kandel (1988; disitasikan dalam Dewey, 1999) untuk mengkaji kesan jantina ke atas
kelakuan bermasalah dan mendapati bahawa pelajar perempuan mempunyai kelakuan
bermasalah yang rendah jika dibandingkan dengan pelajar lelaki. Riley (1987; disitasikan
dalam Rafidah Aga Mohd Jaladin, 2007) memperhatikan keputusan kajian Jenkins dan
mendapati kelakuan bermasalah pelajar perempuan lebih dikaitkan dengan pemantauan
ibubapa yang rendah dan sikap negatif terhadap sekolah manakala kumpulan rakan sebaya
dikaitkan dengan permasalahan pelajar lelaki. Namun, ada penyelidik yang
mencadangkan perbezaan dari segi jantina mungkin kurang bagi sampel yang lebih muda.
Kadar penggunaan dadah adalah sama bagi pelajar lelaki dan perempuan dalam
lingkungan 12 ke 17 tahun dalam kajian yang dijalankan oleh Substance Abuse and
141
Mental Health Services Administration, Centres for Substance Abuse Prevention (2001;
disitasikan dalam Neimeimer, 2005). Liu dan Maxwell (2000) pula mendapati bahawa
kadar penyalahgunaan arak adalah sama untuk pelajar lelaki dan perempuan sekolah
menengah di Texas. Bagaimanapun, ada kajian yang tidak mendapati pola perbezaan
antara lelaki dan perempuan (Schinke, Orlandi, Vaccaro, Espinoza, McAlister, & Botvin,
1992).
Brook, Nomura, dan Cohen (1989; disitasikan dalam Dewey, 1999) mendapati faktor
risiko suasana sekolah telah dikaitkan dengan penglibatan pelajar terhadap
penyalahgunaan dadah. Kolerasi separa dan analisis regresi menunjukkan keadaan
sekolah tidak berdisiplin yang kurang berorentasikan pencapaian akademik, yang
melibatkan suasana pembelajaran yang tidak tenteram, pengajaran guru yang tidak
berkesan dan leka, gangguan pelajar lain, serta suasana pembelajaran yang negatif, adalah
dikaitkan secara positif kepada penyalahgunaan bahan yang tinggi (Brook, et al. 1989;
disitasikan dalam Dewey, 1999).
TUJUAN KAJIAN
Dapatan penyelidikan lepas sedikit sebanyak telah menunjukkan gaya keibubapaan, sosio-
demografi keluarga (seperti jantina, tahap pendidikan ibubapa dan lokasi tempat tinggal),
faktor sekolah (seperti pencapaian akademik, pandangan terhadap sekolah dan guru) dan
identiti etnik mempunyai hubungkait dengan kadar penyalahgunaan bahan di kalangan
remaja, khasnya yang baru menjejak kaki di bangku sekolah menengah. Namun
kebanyakan daripada penyelidikan ini dijalankan dalam konteks negara membangun dan
negara barat.
OBJEKTIF KAJIAN
Oleh yang demikian, penyelidikan ini bertujuan untuk mengkaji gaya keibubapaan,
identiti etnik, sosio-demografi keluarga/diri dan faktor sekolah sebagai peramal hubungan
142
remaja dengan rakan rapat yang menyalahgunaan bahan di kalangan remaja tingkatan 1,
2, dan 4 di Sarawak.
METODOLOGI
Rekabentuk Kajian
Penyelidikan ini berbentuk survei keratan rentas yang melibatkan penggunaan soalselidik
untuk mengumpulkan data yang dikehendaki. Populasi kajian terdiri daripada remaja
merangkumi pelajar Tingkatan 1, 2 dan 4 di sekolah-sekolah menengah di Sarawak.
Sampel pula terdiri daripada 6798 pelajar Tingkatan 1, 2 dan 4 daripada 34 buah sekolah
menengah di 11 Bahagian di Sarawak.
Soal Selidik Kajian

Pengumpulan data dilaksanakan dengan menggunakan soalselidik yang terdiri daripada
sembilan bahagian. Bahagian A mendapatkan maklumat demografi remaja [seperti jantina
dan etnik] dan tahap sosio-ekonomi keluarga [seperti tahap pendidikan tertinggi ibu dan
bapa dan lokasi tempat tinggal]. Bahagian B1 mengkaji perubahan pelajar dari sekolah
rendah ke sekolah menengah. Bahagian B2 mengkaji persepsi pelajar terhadap sekolah
menengah mereka. Bahagian B3 mengkaji persepsi pelajar terhadap kawan baik mereka.
Bahagian B4 dan B5 pula terdiri daripada item-item yang menentukan maklumat tentang
penyalahgunaan bahan di kalangan kawan rapat dan kumpulan pelajar. Bahagian B6
mengkaji persepsi pelajar terhadap diri sendiri. Penggunaan item sebegini dalam
penyelidikan tentang penyalahgunaan bahan wajar dan pernah dilakukan dalam kajian lepas
seperti yang dijalankan oleh National Center on Addiction and Substance Abuse di
University of Columbia (CASA, 2004). Disarankan juga, remaja akan memberikan
maklumat yang lebih tepat tentang perlakuan rakan berbanding perlakuan sendiri
terutamanya tentang perlakuan yang di luar norma masyarakat.
Bahagian C mengukur identiti etnik remaja dan diubahsuai daripada Multigroup Ethnic
Identity Measure dalam kajian Phinney (1992). Bahagian ini mempunyai 14 item dengan
tiga komponen iaitu: Pengesahan dan Keanggotaan [Affirmation and Belonging], Pencapaian
143
Identiti Etnik [Ethnic Identity Achievement] dan Amalan dan Perlakuan Etnik [Ethnic
Behaviors and Practices].
Bahagian D mengukur persepsi remaja terhadap gaya keibubapaan. Bahagian ini

melibatkan item-item yang diubahsuai daripada soalselidik Carlson dan Lein (1998) dan
mengandungi dua komponen utama: Skala Penerimaan-Penglibatan [Acceptance-
Involvement Scale] dengan 8 item dan Skala Pemantauan [Monitoring Scale] dengan 9
item. Skala Penerimaan-Penglibatan menentukan persepsi remaja terhadap ibubapa
mereka responsif, merangkumi aspek penglibatan dan demokratik. Skala Pemantauan
pula menentukan persepsi remaja terhadap tahap keibubapan samada berbentuk kuku-
besi atau sebaliknya. Penggunaan data persepsi remaja dalam penyelidikan adalah
dipakaiterima (McCord, 1990) malahan ada penyelidik yang berpendapat remaja adalah
informan yang tekal tentang perlakuan ibubapa (Fletcher, Darling, & Steinberg, 1995)
dan sama penting dengan pengukuran perlakuan sebenar ibubapa (Bronfenbrenner,
1979).
Proses Pengumpulan Data

Setelah mendapat kelulusan daripada Bahagian Perancangan dan Penyelidikan
Pendidikan, Kementerian Pelajaran Malaysia dan Jabatan Pelajaran Sarawak, kumpulan
penyelidik telah menghubungi sekolah-sekolah menengah yang telah dikenalpasti untuk
menentukan pemilihan dua kelas bagi setiap tingkatan 1, 2, dan 4 serta penetapan tarikh
pengutipan data di sekolah-sekolah berkenaan. Pengutipan data berlangsung di antara 15
Oktober dan 14 November 2009. Kumpulan penyelidik telah melawat setiap sekolah
untuk proses penjelasan, pemantauan dan pengutipan soal selidik yang diperlukan.
DAPATAN KAJIAN
Analisis regresi berganda digunakan untuk menjawab persoalan kajian yang

dikemukakan.
144
Mengkaji sosio-demografi keluarga/diri, faktor-faktor sekolah, gaya keibubapaan
[penerimaan-penglibatan ibubapa vs pemantauan ibubapa] dan identiti etnik sebagai
peramal hubungan remaja dengan penyalahgunaan arak
Jadual 1 menunjukkan keputusan Analisis Varians (ANOVA) bagi model regresi. Secara
kesimpulannya, model (pemalar, pengaruh rakan sebaya, jantina, umur, pemantauan
ibubapa, komitmen terhadap pelajaran, penyertaan dalam aktiviti, etnik, pencapaian
akademik, sikap terhadap sekolah, kehadiran di sekolah) yang diperoleh mewakili 38.3
peratus daripada varians dalam pembolehubah bersandar (penyalahgunaan arak) dan
model keseluruhan regresi adalah signifikan secara statistik (R2 = 0.383, F (10, 5100) =
314.613, p < 0.005). Pengaruh rakan sebaya, jantina, umur, pemantauan ibubapa,
komitmen terhadap pelajaran, penyertaan dalam aktiviti, etnik pelajar, pencapaian
akademik, sikap terhadap sekolah, dan kehadiran di sekolah adalah dikenal pasti sebagai
peramal yang signifikan kepada perhubungan remaja dengan rakan yang
menyalahgunakan arak.
Jadual 1: Keputusan Analisis Varians (ANOVA) bagi model regresi faktor-faktor

peramal hubungan remaja dengan penyalahgunaan arak
Sum of df Mean F p-value R
square Square Square
Regression 947.474 10 94.747 314.613*** 0.000 0.382
Residual 1535.892 5100 0.301
Total 2483.366 5110
*Nota: Prediktor Model: (Pemalar), Pengaruh rakan sebaya, Jantina, Umur, Pemantauan
ibubapa, Komitmen terhadap pelajaran, Penyertaan dalam aktiviti, Etnik Pelajar,
Pencapaian akademik, Sikap terhadap Sekolah, Kehadiran di Sekolah
Pembolehubah bersandar: Arak
***p < 0.001
145
Berdasarkan Jadual 2, persamaan regresi adalah:
Penyalahgunaan arak = -0.728 + 1.170 Pengaruh rakan sebaya – 0.278 Jantina + 0.080
Umur – 0.094 Pemantauan ibubapa – 0.066 Komitmen terhadap
pelajaran – 0.064 Penyertaan dalam aktiviti + 0.082 Etnik
Pelajar + 0.064 Pencapaian akademik – 0.044 Sikap terhadap
sekolah +0.033 Kehadiran di sekolah
Peramal paling penting adalah pengaruh rakan sebaya ( = 0.484), diikuti dengan jantina
( = -0.199), umur ( = 0.147), pemantauan ibubapa ( = -0.086), pencapaian akademik
( = 0.079), etnik ( = 0.076), komitmen terhadap pelajaran ( = -0.073), penyertaan
dalam aktiviti ( = -0.057), sikap terhadap sekolah ( = -0.044), dan kehadiran di sekolah
( = 0.040).
Jadual 2: Keputusan analisis regresi bagi faktor-faktor peramal hubungan remaja

dengan penyalahgunaan arak
Unstandardized Standardized
Coefficients Coefficients
B Std. Error Beta
t Sig
(Pemalar) -0.728 0.129 -5.650 0.000
Pengaruh rakan sebaya 1.170 0.030 0.484 39.321 0.000
Jantina -0.278 0.017 -0.199 -16.729 0.000
Umur 0.080 0.007 0.147 12.127 0.000
Pemantauan ibubapa -0.094 0.014 -0.086 -6.886 0.000
Komitmen terhadap -0.066 0.011 -0.073 -5.784 0.000
pelajaran
Penyertaan dalam aktiviti -0.064 0.014 -0.057 -4.488 0.000
sekolah
Etnik pelajar 0.082 0.013 0.076 6.165 0.000
Pencapaian akademik 0.064 0.010 0.079 6.218 0.000
146
Sikap terhadap Sekolah -0.044 0.013 -0.044 -3.461 0.001
Kehadiran di Sekolah 0.033 0.010 0.040 3.329 0.001
Berdasarkan keputusan ini, dapat disimpulkan bahawa peningkatan pengaruh rakan

sebaya menambahkan risiko untuk berkawan dengan pelajar yang menyalahgunakan
arak. Selain itu, pelajar lelaki mempunyai risiko yang tinggi untuk berkawan dengan
kawan yang menyalahgunakan arak jika dibandingkan dengan pelajar perempuan.
Keputusan juga menunjukkan peningkatan umur pelajar, pemantauan ibubapa yang
rendah, komitmen terhadap pelajaran yang rendah, penyertaan aktiviti sekolah yang
rendah, pelajar yang bukan bumiputera, pencapaian akademik yang rendah, sikap yang
negatif terhadap sekolah, dan kehadiran sekolah yang rendah mempunyai risiko yang
tinggi untuk berkawan dengan pelajar yang menyalahgunakan arak.

peramal hubungan remaja dengan penyalahgunaan dadah
kesimpulannya, model (pemalar, pengaruh rakan sebaya, identity etnik, sikap terhadap
sekolah, penerimaan-penglibatan ibubapa, etnik, kehadiran di sekolah, penyertaan dalam
aktiviti, pemantauan ibubapa, layanan guru) yang diperolehi mewakili 51.6 peratus
daripada varians dalam pembolehubah bersandar (penyalahgunaan dadah) dan model
keseluruhan regresi adalah signifikan secara statistik (R2 = 0.516, F (9, 4590) = 544.080,
p < 0.005). Pengaruh rakan sebaya, identiti etnik, sikap terhadap sekolah, penerimaan-
penglibatan ibubapa, etnik pelajar, kehadiran di sekolah, penyertaan dalam aktiviti,
pemantauan ibubapa, dan layanan guru adalah dikenal pasti sebagai peramal yang
signifikan kepada perhubungan remaja dengan rakan yang menyalahgunakan dadah.
147
Jadual 3: Keputusan Analisis Varians (ANOVA) bagi faktor-faktor peramal
hubungan remaja dengan penyalahgunaan dadah
Regression 179.653 9 19.961 544.080 0.000 0.516
Residual 168.400 4590 0.037
Total 348.054 4599
*Nota: Prediktor Model: (Pemalar), Pengaruh rakan sebaya, Identity etnik, Sikap
terhadap sekolah, Penerimaan-penglibatan ibubapa, Etnik pelajar, Kehadiran di sekolah,
Penyertaan dalam aktiviti, Pemantauan ibubapa, dan Layanan guru
Pembolehubah bersandar: Dadah
***p < 0.001

Penyalahgunaan dadah = 0.507 + 0.671 Pengaruh rakan sebaya – 0.100 Identiti etnik –
0.016 Sikap terhadap sekolah – 0.014 Penerimaan-
penglibatan ibubapa + 0.018 Etnik pelajar + 0.013
Kehadiran di sekolah – 0.012 Penyertaan dalam aktiviti –
0.015 Pemantauan ibubapa – 0.017 Layanan guru
Peramal paling penting adalah pengaruh rakan sebaya ( = 0.703), identiti etnik ( = -
0.168), etnik pelajar ( = 0.043), sikap terhadap sekolah ( = -0.041), kehadiran di
sekolah ( = 0.039), penerimaan-penglibatan ibubapa ( = -0.035), pemantauan ibubapa
( = -0.034), penyertaan dalam aktiviti ( = -0.027), dan layanan guru ( = -0.023).
148
Jadual 4: Keputusan analisis regresi bagi faktor-faktor peramal hubungan remaja
dengan penyalahgunaan dadah
B Std. Error Beta
t Sig
(Pemalar) 0.507 0.033 15.430 0.000
Identiti Etnik -0.100 0.007 -0.168 -14.157 0.000
Penerimaan-penglibatan -0.014 0.006 -0.035 -2.371 0.018
ibubapa
Etnik pelajar 0.018 0.005 0.043 4.008 0.000
sekolah
Layanan guru -0.017 0.008 -0.023 -2.109 0.035

sebaya menambahkan risiko untuk berkawan dengan pelajar yang menyalahgunakan
dadah. Keputusan juga menunjukkan pelajar yang mempunyai identiti etnik yang rendah,
sikap terhadap sekolah yang buruk, penerimaan-penglibatan ibubapa yang rendah, pelajar
Bumiputera Melayu, kehadiran di sekolah yang rendah, penyertaan dalam aktiviti yang
rendah, pemantauan ibubapa yang rendah dan layanan guru yang buruk mempunyai
risiko yang tinggi untuk berkawan dengan pelajar yang menyalahgunakan dadah.
149
peramal hubungan remaja dengan penyalahgunaan rokok
kesimpulannya, model (pemalar, pengaruh rakan sebaya, identiti etnik, komitmen
terhadap pelajaran, sikap terhadap sekolah, kehadiran di sekolah, layanan guru, jantina,
etnik pelajar, penyertaan dalam aktiviti, pemantauan ibubapa) yang diperolehi mewakili
37.3 peratus daripada varians dalam pembolehubah bersandar (penyalahgunaan rokok)
dan model keseluruhan regresi adalah signifikan secara statistic (R2 = 0.373, F (10, 4688)
= 279.387, p < 0.005). Pengaruh rakan sebaya, identiti etnik, komitmen terhadap
pelajaran, sikap terhadap sekolah, kehadiran di sekolah, layanan guru, jantina, etnik
pelajar, penyertaan dalam aktiviti sekolah dan pemantauan ibubapa adalah dikenal pasti
sebagai peramal yang signifikan kepada perhubungan remaja dengan rakan yang
menghisap rokok.
Jadual 5: Keputusan Analisis Varians (ANOVA) bagi faktor-faktor peramal hubungan

remaja dengan penyalahgunaan rokok
Regression 316.292 10 31.629 279387 0.000 0.373
Residual 530.725 4698 0.113
Total 847.017 4698
*Nota: Prediktor Model: (Pemalar), Pengaruh rakan sebaya, Jantina, Pencapaian
akademik, Sikap terhadap Sekolah, Pemantauan ibubapa, Umur, Komitmen terhadap
pelajaran, Etnik pelajar, Penyertaan dalam aktiviti, Tinggal Di Mana, Layanan guru,
Kehadiran di Sekolah
Pembolehubah bersandar: Rokok
***p < 0.001
150
Menghisap rokok = 0.864 Pengaruh rakan sebaya – 0.105 Identiti etnik – 0.032
Komitmen terhadap pelajaran – 0.030 Sikap terhadap sekolah +
0.018 Kehadiran di Sekolah – 0.038 Layanan guru – 0.029 Jantina
– 0.025 Etnik – 0.024 Penyertaan dalam aktiviti – 0.022
Pemantauan ibubapa
Peramal paling penting adalah pengaruh rakan sebaya ( = 0.587), identiti etnik ( = -
0.114), komitmen terhadap pelajaran ( = -0.057), sikap terhadap sekolah ( = -0.050),
etnik ( = -0.039), penyertaan dalam aktiviti ( = -0.035), kehadiran di sekolah ( =
0.035), layanan guru ( = -0.034), jantina ( = -0.034), dan pemantauan ibubapa ( = -
0.032).
Jadual 6: Keputusan analisis regresi bagi status sosio-demografi keluarga/diri, faktor-

faktor sekolah, gaya keibubapaan [penerimaan-penglibatan ibubapa vs pemantauan
ibubapa] dan identiti etnik sebagai peramal hubungan remaja dengan enyalahgunaan
rokok
B Std. Error Beta
t Sig
(Pemalar) 0.596 0.060 10.016 0.000
Identiti Etnik -0.105 0.012 -0.114 -8.643 0.000
Komitmen terhadap -0.032 0.007 -0.057 -4.650 0.000

pelajaran
Layanan guru -0.038 0.014 -0.034 -2.715 0.007
151
Jantina -0.029 0.010 -0.034 -2.886 0.004
Etnik pelajar -0.025 0.008 -0.039 -3.192 0.001
sekolah

sebaya menambahkan risiko untuk berkawan dengan pelajar yang menghisap rokok.
Keputusan juga menunjukkan identiti etnik yang rendah, komitmen terhadap pelajaran
yang rendah, sikap terhadap sekolah yang rendah, kehadiran di sekolah yang rendah,
layanan guru yang buruk, pelajar lelaki, pelajar Bumiputera Melayu, penyertaan dalam
aktiviti yang rendah dan pemantauan ibubapa yang rendah menambahkan risiko pelajar
untuk berkawan dengan kawan yang menghisap rokok.
PERBINCANGAN
Dapatan kajian menunjukkan bahawa faktor jantina mempengaruhi pelajar untuk

berkawan dengan rakan yang menyalahgunakan bahan, dengan pelajar lelaki mempunyai
risko yang lebih tinggi jika dibandingkan dengan pelajar perempuan. Keputusan ini
bercanggah dengan keputusan bagi kajian Niemeier (2005), yang menunjukkan bahawa
jantina pelajar tidak mempengaruhi pelajar untuk berkawan dengan rakan yang
menyalahgunakan bahan. Walace, Bachman, O‟Malley, Schulenberg, Cooper, dan
Johnston (2003; disitasikan oleh Wilson, 2006) berpendapat walaupun kajian yang lepas
menunjukkan penyalahgunaan bahan adalah lebih tinggi di kalangan remaja lelaki
daripada remaja perempuan, mereka mencadangkan kadar penyalahgunaan bahan secara
lazimnya telah menjadi sama bagi kedua-dua remaja lelaki dan perempuan.
Selain daripada faktor jantina, didapati faktor umur juga mempengaruhi pelajar untuk
berkawan dengan rakan yang menyalahgunakan bahan. Dalam kajian ini, peningkatan
umur pelajar menambahkan risiko untuk berkawan dengan rakan yang menyalahgunakan
bahan. Keputusan ini bercanggah dengan keputusan kajian Knight, et al. (2002), di mana
152
mereka mendapati faktor umur pelajar tidak memberi kesan yang signifikan terhadap
penyalahgunaan bahan.
Faktor bangsa pelajar turut memainkan peranan dalam mempengaruhi pelajar untuk
berkawan dengan rakan yang menyalahgunakan dadah. Kajian yang dilakukan oleh
Wilson (2006) turut mendapati terdapatnya keputusan signifikan bagi peserta kajian yang
menyalahgunakan dadah bagi setiap kumpulan etnik/bangsa. Beliau mendapati bahawa
golongan Anglo adalah golongan yang lebih terlibat dalam penyalahgunaan dadah jika
dibandingkan dengan golongan etnik/bangsa yang lain.
Dalam kajian ini, pelajar yang tinggal berjauhan dengan ibubapa mereka mempunyai
risiko yang tinggi untuk berkawan menyalahgunakan arak. Kajian ini menyokong kajian
Mahmood Nazar Mohamed et al. (2008), di mana keputusan kajian mereka mendapati
penyalahgunaan bahan adalah lebih tinggi untuk remaja yang tinggal dengan orang lain
dan ini diikuti dengan kumpulan yang tinggal bersama dengan salah satu ibubapa dan
kumpulan yang tinggal bersama kedua-dua ibubapa.
Dapatan kajian ini menunjukkan bahawa faktor pengaruh rakan sebaya memberi kesan
kepada pelajar untuk berkawan dengan rakan yang menyalahgunakan bahan. Keputusan
ini menyokong kajian Wilson (2006), di mana beliau mendapati faktor pengaruh rakan
sebaya dikaitkan dengan penyalahgunaan rokok, arak dan ganja. Ini menunjukkan
bahawa pengaruh rakan sebaya adalah berpengaruh dalam penyalahgunaan bahan
(Wilson, 2006).
Keputusan kajian juga menunjukkan bahawa pelajar yang mempunyai sikap terhadap
sekolah yang negatif dan penyertaan aktiviti sekolah yang rendah mempunyai risiko yang
tinggi untuk berkawan dengan rakan yang menyalahgunakan bahan. Komitmen terhadap
pelajaran dan pencapaian akademik turut memainkan peranan dalam mempengaruhi
pelajar untuk berkawan dengan rakan yang menyalahgunakan bahan, Kajian oleh
Whatcom County (2000) turut menyokong keputusan ini. Kajian mereka mendapati
antara faktor risiko pelajar terjebak dalam penyalahgunaan bahan adalah sikap anti sosial
153
pada awal umur, kegagalan dalam akademik pada peringkat awal, dan kekurangan
komitmen terhadap aktiviti persekolahan. Wilson (2006) turut mendapati remaja yang
mempunyai gred yang cemerlang kurang terlibat dalam penyalahgunaan rokok, arak, dan
ganja.
Keputusan kajian juga menunjukkan pelajar kerap ponteng lebih mempunyai risiko untuk
berkawan dengan rakan yang menyalahgunakan arak. Keputusan ini menyokong
keputusan kajian Dewey (1999) yang melaporkan kadar ponteng yang tinggi berkolerasi
dengan penyalahgunaan bahan bagi pelajar sekolah menengah rendah dan atas.
Faktor layanan cikgu yang kurang baik juga mempengaruhi pelajar untuk berkawan
dengan rakan yang menyalahgunakan dadah dan rokok. Cikgu sememangnya memainkan
peranan yang penting dalam menangani penyalahgunaan dadah di kalangan pelajar.
Kajian oleh The National Institute on Drug Abuse (2008), mendapati para pendidik boleh
menguatkan pembelajaran dan ikatan terhadap sekolah pelajar dengan memantau sikap
agresif dan tumpuan yang lemah pelajar, risiko yang dikaitkan dengan penyalahgunaan
bahan.
Keputusan kajian ini menunjukkan kekurangan pemantauan ibubapa meningkatkan risiko

pelajar untuk berkawan dengan rakan yang menyalahgunakan bahan. Keputusan ini
menyokong keputusan bagi kajian Niemeier (2005), yang menunjukkan bahawa gaya
keibubapaan (pemantauan ibubapa) merupakan peramal yang signifikan, dengan
pemantauan ibubapa yang tinggi membawa kepada penurunan risiko bagi pelajar untuk
berkawan dengan rakan yang menyalahgunakan bahan. Kajian oleh Lochman dan
Steenhoven (2002; disitasikan oleh Niemeier, 2005) berkesimpulan bahawa satu
hubungan yang jelas antara gaya keibubapaan dengan penyalahgunaan bahan adalah
pemantauan ibubapa yang rendah. Kanak-kanak yang mempunyai ibubapa yang tidak
memantau, membantu, memberi tunjuk ajar, atau berkomunikasi dengan anak-anak
mereka mempunyai risiko yang tinggi untuk terlibat dalam penyalahgunaaan bahan
(Chatlos, 1996; Walker-Barnes & Mason, 2004; disitasikan oleh Niemeier, 2005).
154
Keputusan kajian ini juga mendapati faktor identiti etnik mempengaruhi pelajar untuk
berkawan dengan rakan yang menghisap rokok tetapi tidak mempengaruhi pelajar untuk
berkawan dengan rakan yang menyalahgunakan arak dan alkohol. Keputusan kajian ini
menyokong keputusan kajian Niemeier (2005), yang mendapati tiada hubungan di antara
identiti etnik dengan risiko penyalahgunaan bahan. Menurut Niemeier (2005), salah satu
alasan di mana keputusan beliau bercanggah dengan keputusan sebelumnya adalah
kerana terdapat perbezaan umur dalam sampel beliau dan remaja yang muda didapati
mempunyai pemahaman umum tentang etnik mereka jika dibandingkan dengan remaja
yang lebih tua.
KESIMPULAN
Penyalahgunaan bahan di kalangan remaja adalah satu masalah yang kian serius dan
perlu diberi perhatian yang sewajarnya. Langkah pendidikan dan pencegahan perlu
dilaksanakan dari perlu ditangani dari usia awal. Program pendidikan dan pencegahan
perlu mengambil kira faktor-faktor yang mempengaruhi dan juga dapat meramal
hubungan remaja dengan rakan-rakan yang terlibat dalam penyalahgunaan bahan agar
program tersebut menjadi lebih berkesan dalam membendung masalah ini. Dapatan
kajian ini diharapkan dapat menimbulkan kesedaran kepada semua pihak tentang masalah
penyalahgunaan bahan di kalangan remeja di sekolah di samping memberikan panduan
dalam membantu menyediakan dan melaksanakan program yang efektif di kalangan
remaja di sekolah menengah.
PENGHARGAAN
Kajian ini dilaksanakan di bawah tajaan Geran Penyelidikan, Agensi AntiDadah

Kebangsaan, Kementerian Dalam Negeri, Malaysia.
155
RUJUKAN
Bronfenbrenner, U. (1979). The ecology of human development: Experiments by nature

and design. Cambridge, MA: Harvard University Press.
Carlson, C., & Lein, L. (1998). Intergroup relations among middle school youth: Survey
findings for Fulmore Middle School. Austin, TX: University of Texas at Austin.
Chatlos, J. C. (1996). Recent trends and a developmental approach to substance abuse in

dolescents. Child and Adolescent Psychiatric Clinics of North America, 5(1), 1-
27.
Dewey, J. D. (1999). Reviewing the relationship between school factors and substance
use for elementary, middle and high school students. The Journal of Primary
Prevention, 19(3). 177-225.
Fletcher, A. C., Darling, N. E., & Steinberg, L., (1995). The company they keep: Relation
of adolescent‟s adjustment and behavior to their friends‟ perceptions of
authoritative parenting in the social network. Developmental Psychology, 31(2),
300-310.
Gong, F., Takeuchi, D.T., Agbayani-Siewert, P., & Tacata, L. (2003). Acculturation,
psychological distress, and alcohol use: Investigating the effects of ethnic identity
and religiosity. In K.M. Chun, P.B. Organista, & G. Marin (Eds.), Acculturation:
Advances in theory, measurement, and applied research (pp. 189-204).
Washington, DC: American Psychological Association.
Goodman, E., & Huang, B. (2002). Socioeconomic status, depressive symptoms, and
adolescent substance use. Archives of Pediatric and Adolescent Medicine, 156,
448-453.
Hawkins, J. D., Catalano, R. F., & Miller, J. Y. (1992). Risk and protective factors for
alcohol and other drug problems in adolescence and early adulthood: Implications
for substance abuse prevention. Psychological Bulletin, 112(1), 64-105.
James, W. H., Kim, G. K., & Armijo, E. (2000). The influence of ethnic identity on drug
use among ethnic minority adolescents. Journal of Drug Education, 30(3), 265-
280.
Liu, L. Y. (2002). Texas School Survey of substance use among students: Grades 7-12.
Austin, TX: Texas Commission on Alcohol and Drug Abuse.
Liu, L. Y., & Maxwell, J. C. (2000). Texas School Survey of substance use among
students: Grades 7-12. Austin, TX: Texas Commission on Alcohol and Drug
Abuse.
156
Mahmood Nazar Mohamed, Sabitha Marican, Nadiyah Elias, & Yahya Don. (2008).
Pattern of substance and drug misuse among youth in Malaysia. Jurnal Antidadah
Malaysia. 1(3), 1-56.
McCord, J. (1990). Problem behaviors. In S. S. Feldman & G. R. Elliot (Eds.), At the

threshold: The developing adolescent (pp. 414-430). Cambridge, MA: Harvard
University Press.
Mohd Muzafar Shah. (2007). The relationship between the age of onset for delinquent
behaviour and chronic drug abuse among adolenscents. Jurnal Antidadah
Malaysia. 1(2), 97-110.
National Center on Addiction and Substance Abuse at Columbia University (CASA).
(2004). National Survey of American attitudes on Substance Abuse IX: Teen
Dating Practices and sexual activity. New York.
Neimeimer, L. N. (2005). Substance Use among Hispanic Early Adolescents: Infuence of

Family, Peers, and Culture. Dimuat turun pada April 7, 2010, dari
http://www.lib.utexas.edu/etd/d/2006/niemeierm87731/niemeierm87731.pdf
Oetting, E.R., & Beauvais, F. (1990-1991). Orthogonal cultural identification theory: The
cultural identification of minority adolescents. The International Journal of the
Addictions, 25(5A & 6A), 655-685.
Phinney, J.S. (1992). The Multigroup Ethnic Identity Measure: A new scale for use with
diverse groups. Journal of Adolescent Research, 7(2), 156-176.
Phinney, J.S. (2003). Ethnic identity and acculturation. In K.M. Chun, P.B. Organista, &
G. Marin (Eds.), Acculturation: Advances in theory, measurement, and applied
research (pp. 63-81). Washington, DC: American Psychological Association.
Quintana, S. M. (1998). Children‟s developmental understanding of ethnicity and race.

Applied and Preventive Psychology, 7, 27-45.
Rafidah Aga Mohd Jaladin. (2007). Demographic determinants of the drug abuse
problem among secondary school students in an urban area. Jurnal Antidadah
Malaysia, 1(2), 155-172.
Schinke, S., Orlandi, M., Vaccaro, D., Espinoza, R., McAlister, A., & Botvin, G. (1992).
Substance use among Hispanic and non-Hispanic adolescents. Addictive
Behaviors, 17, 177-124.
The National Institute on Drug Abuse. (2008). Preventing Drug Abuse among Children
and Adolescents. Dimuat turun pada April 7, 2010 dari
http://www.drugabuse.gov/Prevention/risk.html
157
Trimble, J. (1995). Toward an understanding of ethnicity and ethnic identity and their
relationship with drug use research. In G.J. Botvin, S., Schinke, & M.A. Orlandi
(Eds.), Drug abuse prevention with multiethnic youth (pp. 3-27). Thousand Oaks,
CA: Sage.
Whatcom County. (2000). Substance abuse prevention. Dimuat turun pada April 7, 2010,
dari http://www.co.whatcom.wa.us/health/human/substance_abuse/riskfactors.jsp
Wills, T. A., Cleary, S., Filer, M., Shinar, O., Mariani, J., & Spera, K. (2001).
Temperament related to early-onset substance use: Test of a developmental
model. Prevention Science, 2(3), 145-163.
Wilson, M. E. (2006). The relationship of social environment to cigarette, alcohol and
marijuana use among adolescents in the United States: Gender and racial/ethnic
differences. Unpublished Phd Dissertation. Place: Morgan State University
Wright, D., & Davis, T.R. (2001). Youth substance use: State estimates from the 1999
National Household Survey on Drug Abuse. (Analytic Series: A-14, DHHS
Publication No. SMA 01-3546). Rockville, MD: SAMHSA
158
PERSEPSI PENGHUNI PUSPEN TERHADAP PROGRAM PEMULIHAN
PENAGIHAN NARKOTIK DI MALAYSIA
Fauziah Ibrahim & Bahaman Abu Samah
ABSTRAK
Kajian ini bertujuan untuk meninjau persepsi penghuni PUSPEN (Pusat Pemulihan
Penagihan Narkotik) terhadap program pemulihan penagihan narkotik di Malaysia dan
perkaitannya dengan kecenderungan penghuni untuk menagih semula. Persepsi penghuni
PUSPEN diukur dari segi empat dimensi – Program Pembinaan Disiplin, Program Terapi
Diri, Program Latihan Kemahiran dan Program Kemasyarakatan. Seramai 400 orang
penagih dadah terdiri dari lapan buah PUSPEN di Semenanjung Malaysia telah dipilih
sebagai responden kajian. Kajian ini dijalankan dengan menggunakan rekabentuk
tinjauan keratan-lintang (cross-sectional survey) secara kuantitatif. Dapatan kajian
menunjukkan bahawa majoriti responden yang dikaji menunjukkan persepsi yang positif
terhadap program pemulihan penagihan narkotik yang diikuti. Manakala hasil ujian
korelasi pearson pula mendapati program pemulihan penagihan narkotik (r=-.049, p>.05)
yang terdiri daripada program Program Pembinaan Disiplin (r=-.010, p>.05), Program
Terapi Diri (r=-.074, p>.05), Program Latihan Kemahiran (r=-.017, p>.05) dan Program
Kemasyarakatan (r=-.042, p>.05) hampir tiada hubungan dan tidak signifikan dengan
kecenderungan penghuni untuk kembali menagih semula. Berdasarkan hasil kajian, pihak
Agensi AntiDadah Kebangsaan (AADK) adalah disaran untuk mempertigkatkan
pengurusan Program Jagaan Lanjutan untuk membantu bekas penagih yang telah pulih
dari kesan dadah dapat menjalani proses penyesuaian dan integrasi sosial ke dalam
masyarakat secara berterusan.
159
ABSTRACT
The purpose of this research was to assess PUSPEN inmates perceptions towards
narcotic rehabilitation program on drug addicting in Malaysia and to determine the
relationship between the narcotic rehabilitation program towards addicting relapse.
PUSPEN inmates perceptions were measured in terms of four dimensions - Discipline
Building Program, Self Therapy Program, Training Skills Program and Community
Program. Data were collected through a self-administered questionnaire. Data collected
were analysed using „SPSS for Windows‟. The sample consisted of 400 drug addicting
relapse being selected through stratified random sampling and systematic random
sampling from eight Rehabilitation Centers throughout Peninsular Malaysia. This
research is a quantitative method and cross sectional survey. The quantitative data were
analyzed using analysis Pearson correlation and descriptive tests. The findings indicated
that about majority of respondents shows a positive perceptions towards the narcotic
rehabilitation program. The Pearson correlation analyses also indicated that there is no
relationship between the rehabilitation program (r=-.049, p>.05) included Discipline
Building Program (r=-.010, p>.05), Self Therapy Program (r=-.074, p>.05), Training
Skills Program (r=-.017, p>.05) and Community Program (r=-.042, p>.05) toward
addicting relapse.
PENDAHULUAN
Program rawatan dan pemulihan dadah telah ditubuhkan sejak tahun 1975. Ia
berpandukan kepada objektif untuk memulihkan penagih dadah secara reformatif dalam
suasana terkawal supaya mereka bebas daripada pergantungan fizikal dan psikologikal
serta terus menjadi rakyat yang bebas daripada dadah. Aktiviti pemulihan dadah meliputi
pemulihan dari aspek fizikal, psikologikal, vokasional, disiplin, keagamaan, sivik dan
tatanegara, kekeluargaan, kemasyarakatan dan riadah (Abdul Ghafar, 2005; Syed Amin,
1995, Laporan Dadah, 1998). Penagih-penagih yang telah menamatkan program
pemulihan di PUSPEN kemudiannya akan mengikuti Program Jagaan Lanjutan selama
tempoh 2-3 tahun (Mahmood, Ismail, Noor Azniza, Muhamad, 2005). Program ini
160
bertujuan untuk membantu bekas penagih yang telah pulih agar dapat menyesuaikan diri
dalam masyarakat.
Mengikut perangkaan yang dikeluarkan dalam laporan dadah 2008, jumlah penagih
dadah yang dikesan di Malaysia sepanjang tempoh Januari-Disember 2008 adalah
seramai 12,352 orang. Angka ini menunjukkan penurunan sebanyak 14.75 peratus
berbanding tempoh masa yang sama tahun lalu iaitu 14,489. Keadaan ini memberi
gambaran bahawa usaha kerajaan memerangi masalah penagihan dadah sejak sekian lama
mula menampakkan hasil yang positif. Walaubagaimanapun, perkara yang masih
membimbangkan masyarakat adalah apabila tren bilangan penagih berulang sering
menunjukkan bilangan yang melebihi daripada penagih baru yang didaftarkan. Pada
tahun 2008 misalnya, bilangan penagih berulang mencatatkan sejumlah 6,413 orang
penagih berbanding 5,939 orang penagih baru yang direkodkan (Laporan Dadah, 2008).
Perkara ini seterusnya menimbulkan persoalan adakah program pemulihan yang
dilaksanakan oleh pihak kerajaan tidak berkesan dalam usaha memulih dan merawat
penagih? Bagi menjawab persoalan berkenaan adalah wajar satu kajian dilakukan untuk
mendapatkan pandangan daripada penghuni PUSPEN sendiri terhadap program
pemulihan dadah yang dijalani oleh mereka. Hasil kajian ini diharap dapat memberi
sumbangan dan input baru kepada pihak AADK khasnya yang terlibat secara langsung
dalam menyediakan khidmat rawatan pemulihan dadah dalam kalangan penagih di
Malaysia. Semoga usaha-usaha ini dapat membantu negara mensasar pencapaian
matlamat bebas dadah menjelang tahun 2015.
KAJIAN LEPAS YANG BERKAITAN
Kebanyakan program rawatan dan pemulihan dadah yang dikendalikan di mana-mana

negara menghadapi pelbagai cabaran kejayaan (Yahya & Mahmood, 2002). Norhayati
(1995), mendapati penagihan relaps berpunca daripada program rawatan dan pemulihan
yang dilihat hanya berjaya memutuskan pergantungan kepada dadah secara fizikal
(menjauhkan mereka daripada dadah) tetapi hakikatnya gagal menghilangkan
pergantungan kepada dadah secara psikologikal. Walaupun program rawatan dan
161
pemulihan dadah ditubuhkan untuk membantu memulihkan penagih bebas daripada
dadah, namun, ianya dilihat kurang berkesan untuk memberi kesedaran kepada penagih
(Mokhtar, 1997, Wellish & Prondergast, 1995; Friesen, 1986; Donkin, 1989). Banyak
kajian mendapati model rawatan dan pemulihan dadah yang sedia ada masih
menunjukkan kadar kegagalan yang tinggi (Brill, 1981; Tims, 1981; McLellan, Luborsky,
O‟Brien, Woody & Druley, 1982; De Leon, 1984; Scorzelli, 2009).
Scorzelli (2009) dalam kajiannya terhadap keberkesanan program pemulihan dadah di

Malaysia mendapati program pemulihan dadah yang dijalankan tidak memberikan kesan
kepada kepulihan penagih berdasarkan tahap residivisme yang tinggi iaitu melebihi 50
peratus. Beliau juga mendakwa bahawa perkara ini mempunyai perkaitan dengan
kaunselor penagihan dadah yang dilihat kurang berkelayakan dan mempunyai latihan
asas dalam bidang pengetahuan dadah. Manakala kajian yang dijalankan oleh Rajasooria
(1982) di sebuah Pusat Pemulihan Dadah untuk melihat keberkesanan program rawatan
dan pemulihan dadah mendapati wujudnya satu sub budaya yang mempengaruhi
tingkahlaku penghuni-penghuni yang sedang mendapatkan rawatan. Didapati sebilangan
besar penghuni yang ditahan menunjukkan rasa tidak puas hati terhadap perkhidmatan
program rawatan dan pemulihan yang disediakan sekiranya dibandingkan dengan
penagih yang datang secara sukarela untuk dirawat. Daripada 100 orang responden, 65%
menyatakan rasa tidak puas hati sementara 15% lagi tidak pasti dengan rawatan yang
mereka terima.
Tinjauan literatur seterusnya menyatakan para kaunselor penagihan dadah merupakan

individu yang boleh memberi pengaruh secara langsung mahupun tidak langsung kepada
pesakit (penagih) terhadap masalah penagihan relaps. Sikap negatif dan ketidakupayaan
untuk menyedarkan pesakit untuk mengubah tingkah laku mereka akan hanya menyekat
proses rawatan pemulihan yang disediakan. Kegagalan para kaunselor untuk
berkonfrantasi dengan pesakit untuk mengikuti proses pemulihan sepanjang rawatan
boleh memberi pengaruh kepada pesakit untuk relaps. Selain itu, faktor pusat rawatan
yang menyediakan khidmat rawatan dan pemulihan juga memberi pengaruh kepada
relaps. Sebagai contoh, kelemahan perancangan jagaan kepada pesakit, kegagalan
162
mendapatkan sokongan daripada setiap keluarga pesakit dalam proses pemulihan,
perancangan aktiviti yang kurang berkesan, para kaunselor yang tiada asas pengetahuan
dan kemahiran serta kegagalan pihak pusat rawatan untuk menyediakan penyeliaan yang
cukup dan berkesan. Faktor inilah antara penyumbang kepada kecenderungan penagihan
relaps (Dennis, 1989),
OBJEKTIF KAJIAN
Secara terperinci, objektif kajian ini adalah untuk:

1. Mengenalpasti persepsi penghuni terhadap program pemulihan penagihan
narkotik (program pembinaan disiplin, program terapi diri, program latihan
kemahiran, program kemasyarakatan (pra-bebas) yang dijalankan di Malaysia.
2. Menentukan perkaitan antara program pemulihan penagihan narkotik dengan

kecenderungan penghuni untuk kembali menagih semula.
Hipotesis Kajian
Ho1: Tidak terdapat perkaitan yang signifikan antara program pemulihan penagihan
narkotik dengan kecenderungan penghuni untuk kembali menagih semula.
METODOLOGI KAJIAN
Kajian ini merupakan kajian berbentuk tinjauan dengan menggunakan reka bentuk
tinjauan keratan-lintang (cross-sectional survey) secara kuantitatif dan dianalisis dengan
menggunakan ujian statistik korelasi. Berdasarkan kepada Malhotra, Sham, & Crsip
(1996), reka bentuk keratan-lintang melibatkan kaedah pengumpulan data terhadap satu
jenis sampel daripada populasi yang dikaji secara sekali sahaja berdasarkan kepada
atribut responden yang sedia ada. Manakala, analisis korelasi menurut Cohen, Manion
dan Morrison (2001), diguna pakai bertujuan untuk melihat perkaitan antara satu faktor
dengan faktor yang lain. Melalui analisis korelasi, gambaran tentang kekuatan dan arah
163
hubungan yang wujud antara dua pembolehubah yang dikaji dapat ditentukan (Zulkarnain
& Hishamuddin, 2001).
Instrumen Kajian
Kajian ini menggunakan soal selidik dan ujian signifikan untuk menguji hipotesis kajian.
Program pemulihan PUSPEN diukur dengan menggunakan 26 item soalan yang
dibangunkan oleh Bahaman, dll., (2003) dengan memperolehi nilai kebolehpercayaan
melebihi .07. Jenis item yang digunakan untuk kedua-dua skala berkenaan adalah
berbentuk skala ala Likert dimana pilihan-pilihannya disusun mengikut kesesuaian iaitu
(1) sangat tidak setuju, (2) tidak setuju, (3) setuju dan (4) sangat setuju. Bagi
menentukan sama ada terdapat perkaitan yang signifikan antara program pemulihan
PUSPEN dengan penagihan relaps, ujian korelasi–pearson berdasarkan Guildford‟s
(1973) Rule of Thumb‟ telah digunakan seperti Jadual 2 berikut:-
Jadual 2: Jadual Korelasi Pearson - Guildford’s (1973) Rule of Thumb’ .
Kekuatan Hubungan
Pekali Pearson (r)
<.20 Hampir tiada hubungan

.20-.40 Korelasi yang lemah
.41-.70 Korelasi yang sederhana
.71-.90 Korelasi yang kuat
>.90 Korelasi yang sangat kuat
Populasi dan Sampel Kajian

Populasi kajian merujuk kepada penagih relaps iaitu penagih-penagih dadah yang sedang
mendapatkan khidmat rawatan dan pemulihan di PUSPEN di Semenanjung Malaysia.
Dua kaedah persampelan digunakan dalam kajian ini. Pertama persampelan rawak
164
berstrata (stratified random sampling) dimana semua unsur dalam populasi terlebih
dahulu diasingkan mengikut zon. Dua buah PUSPEN yang mempunyai bilangan
penghuni yang tertinggi telah dipilih untuk mewakili setiap zon berkenaan. Bagi
memenuhi kajian ini, lapan buah PUSPEN yang mewakili empat buah zon telah dijadikan
sampel kajian (Jadual 3). Setelah jumlah sampel bagi setiap strata (zon) ditentukan,
maka kaedah persampelan kedua iaitu persampelan rawak sistematik digunakan untuk
memilih ahli-ahli (penagih relaps) daripada strata (zon) yang terlibat.
Jadual 3: PUSPEN Terlibat (n=400)
Bil. Zon PUSPEN
1. Zon Selatan : PUSPEN Tampoi, Johor

: PUSPEN Tampin, Melaka
2. Zon Timur : PUSPEN Besut, Terengganu

: PUSPEN Raub, Pahang
3. Zon Tengah : PUSPEN Jelebu, Negeri Sembilan

: PUSPEN Rawang, Selangor
4. Zon Utara : PUSPEN Bukit Mertajam, Pulau Pinang

: PUSPEN, Perlop, Perak
Dalam penentuan saiz sampel pula, pengkaji telah menggunakan jadual penentuan saiz
sampel yang disediakan oleh Cohen, Manion dan Morrison (2001) dengan mengambil
kira aras kesignifikanan pada p<.05 (aras keertian=95%). Berpandukan jadual penentuan
saiz sampel tersebut, sekiranya populasi bagi suatu kajian ialah 4,552 orang (jumlah
populasi penagih relaps di lapan buah PUSPEN di Semenanjung Malaysia mengikut
165
statistik AADK pada 2006), dan aras keertian yang diperlukan ialah .05, maka bilangan
responden yang diperlukan ialah seramai 357 orang. Bagi mengurangkan kesilapan dan
memantapkan kajian, pengkaji telah menambah sampel kajian menjadikan
keseluruhannya seramai 400 orang. Menurut Mohamad Najib (1999), membesarkan saiz
sampel berupaya untuk meninggikan kesahan dan kebolehpercayaan skor sesuatu kajian.
Kebolehpercayaan Kajian
Untuk membina kebolehpercayaan pengukuran dalam kajian, kaedah ujian melalui kajian
rintis (pilot study) dan kaedah konsistensi dalaman (internal consistency approach) telah
digunakan. Dalam kajian ini, pengukuran kebolehpercayaan ialah dengan menggunakan
pekali „Cronbach Alpha‟ untuk menguji setiap item soalan. Seramai 30 orang subjek dari
PUSPEN Sungai Besi yang mempunyai ciri-ciri yang sama dengan subjek kajian sebenar
telah digunakan untuk menguji kebolehpercayaan borang soal selidik yang telah
dibentuk. Manakala melalui kaedah konsistensi dalaman, mana-mana item yang
mempunyai nilai korelasi yang rendah dan kebolehpercayaan yang rendah akan
disingkirkan daripada ujian tersebut bagi meningkatkan nilai kebolehpercayaan kajian.
Dalam kajian ini, Cronbach alfa () melebihi nilai 0.7 digunakan sebagai petunjuk
kepada pengukuran kajian.
Penganalisaan Data
Data kajian telah dianalisis dengan menggunakan „Statistical Package for the Social
Science for Windows‟ (SPSS for Windows). Statistik deskriptif digunakan untuk
menentukan frekuensi, peratusan dan putara. Manakala, statistik inferensi dengan
mengggunakan ujian Korelasi Pearson digunakan untuk menentukan perkaitan antara
program pemulihan PUSPEN dengan kecenderungan penghuni untuk kembali menagih
semula.
166
HASIL KAJIAN DAN PERBINCANGAN
Latarbelakang Responden
Jadual 4 menunjukkan maklumat tentang latarbelakang responden. Sebilangan besar
responden yang terlibat dalam menjayakan kajian ini terdiri daripada mereka yang
berumur dalam lingkungan 30 tahun ke atas (85.6%). Umur minimum responden yang
terlibat dalam kajian ini ialah 20 tahun dan umur maksimum ialah 60 tahun. Kebanyakan
mereka yang terlibat dalam kajian ini berbangsa Melayu dan beragama Islam (79.5%),
masih lagi bujang atau belum berkahwin (64.5%). Dari segi latarbelakang pendidikan
pula, memperlihatkan bahawa kebanyakan responden memiliki tahap pendidikan yang
rendah iaitu berpendidikan sekolah rendah hingga SPM (90.5%). Dari segi perkerjaan
pula, sebanyak 47.3% daripada mereka telah dikenal pasti bekerja secara sambilan.
Jadual 4: Profil Demografi Responden (n=400)
Profil Demografi n %
Umur (Tahun)
20-29 58 14.5
30-39 161 40.3
> 40 181 45.3
x = 35 Thn, SD= 7.12

Etnik
Melayu 318 79.5
Cina 43 10.8
India 39 9.8
Agama
Islam 318 79.5
Buddha 43 10.8
Hindu 39 9.8
Status Perkahwinan
Bujang 258 64.5
Berkahwin 91 22.8
167
Duda 51 12.8
Taraf Pendidikan
SRP/LCE/PMR 154 38.5
SPM/MCE/SPMV 124 31.0
Sekolah Rendah 84 21.0
Tidak Bersekolah 22 5.5
STP/HSC/STPM 4 1.0
Diploma 6 1.5
Ijazah 1 .3
Sijil Kemahiran 5 1.3
Pekerjaan Sebelum Ini

Pelajar 6 1.5
Kerja Tetap 154 38.5
Penganggur 51 12.8
Kerja Sambilan 189 47.3
Dapatan Kajian- Persepsi Penghuni Terhadap Program Pemulihan Penagihan

Narkotik (PUSPEN) di Malaysia.
Program Pembinaan Disiplin

Program pembinaan disiplin merupakan program yang memberi penekanan terhadap
pemulihan fizikal dan psikologikal di samping penerangan tentang konsep tough and
rugged, arahan dan peraturan-peraturan pusat serta penekanan tentang nilai-nilai positif
dan negatif dalam kalangan penghuni PUSPEN. Jadual 2 menunjukkan dapatan kajian
tentang persepsi penghuni PUSPEN terhadap program pembinaan disiplin yang telah
dijalani oleh penghuni pada peringkat awal (fasa 1). Maklumbalas daripada 400 orang
penghuni yang menjadi responden kajian mendapati 82.8% responden memberi
pandangan setuju dan sangat setuju dengan kenyataan bahawa aktiviti kawad yang
dijalankan oleh PUSPEN membantu meningkatkan disiplin diri penghuni dan aktiviti
menyanyikan lagu negaraku pula seterusnya membantu menaikkan semangat penghuni
untuk mencintai negara (86.5%). Hasil kajian menunjukkan 92.6% daripada responden
mengakui bahawa aktiviti senaman pagi yang diatur oleh pihak PUSPEN membantu
menyedarkan penghuni tentang pentingnya gaya hidup sihat dan bebas daripada dadah.
168
Hasil kajian juga menunjukkan seramai 86.8% penghuni mengakui bahawa aktiviti sukan
yang mereka jalani dalam program ini membantu meningkatkan tahap kesihatan mereka.
Manakala 94.6% pula berpandangan bahawa program pembinaan disiplin yang
disediakan oleh PUSPEN membantu menyedarkan mereka tentang kepentingan
mengawal tingkahlaku penghuni berbanding 5.6% yang memberikan kenyataan yang
berbeza.
Program Terapi Diri (Keagamaan)

Program terapi diri merupakan program yang menekankan tentang aspek yang berkaitan
dengan perkembangan emosi dan peningkatan harga diri penghuni. Secara
keseluruhannya, hasil kajian menunjukkan bahawa kebanyakan penghuni memberikan
persepsi yang positif terhadap program terapi diri (keagamaan) yang mereka jalani.
Daripada 400 orang penghuni yang dikaji, 87% mengakui bahawa program terapi diri
(keagamaan) ini mampu mengubah cara hidup penghuni kepada yang lebih baik (min
3.12) dan berjaya mewujudkan rasa simpati kepada kesusahan orang lain. Manakala
84.5% dan 84.8% penghuni memberikan kenyataan positif bahawa program ini berupaya
menjadikan mereka sebagai seorang yang berguna kepada masyarakat (min 3.11) serta
mampu menginsafkan diri mereka untuk berubah (min 3.10).
Program Terapi Diri (Kaunseling)

Selain mendapatkan pandangan tentang terapi diri (keagamaan), kajian ini juga meninjau
persepsi penghuni tentang program terapi diri (kaunseling) yang dijalankan oleh
PUSPEN. Hasil kajian menunjukkan proram terapi diri (kaunseling) ini diterima dengan
baik oleh penghuni. Seramai 81.3% penghuni mengakui bahawa program ini membantu
mengeratkan hubungan penghuni dengan keluarga mereka dengan catatan min 3.01.
Manakala seramai 80.3% responden pula bersetuju dan sangat setuju dengan kenyataan
bahawa program ini membantu menyelesaikan masalah mereka secara baik dan 80.1%
lagi mengakui bahawa program ini membantu mereka untuk membuat perancangan
selepas keluar daripada penjara. Hanya 21.5% dan 24.5% daripada kalangan penghuni
yang tidak bersetuju dan sangat tidak bersetuju dengan kenyataan bahawa program ini
169
membantu menyediakan penghuni untuk kembali kepada masyarakat dan seterusnya
membantu mereka untuk menjauhkan diri daripada tabiat penagihan semula.
Program Latihan Kemahiran

Selain menjalani program pembinaan disiplin dan terapi diri, penghuni-penghuni yang
menjalani pemulihan di PUSPEN juga didedahkan dengan program latihan kemahiran
yang merupakan sebahagian daripada modul pemulihan di PUSPEN. Melalui program
latihan kemahiran ini, penghuni akan didedahkan dengan projek-projek vokasional
seperti membuat perabut, perkhidmatan perkilangan, jahitan, pertukangan kayu, pertanian
dan kerja-kerja kraftangan. Hasil kajian yang dijalankan mendapati bahawa program
kemahiran yang dijalani oleh penghuni mendapat reaksi yang positif. Dapatan kajian
menunjukkan majoriti penghuni (88.1%) mengakui bahawa program ini membantu
meningkatkan kemahiran baru dengan catatan min tertinggi iaitu 3.05. Selain
mendedahkan penghuni dengan kerja-kerja kemahiran, program ini juga membantu
menyedarkan penghuni tentang pentingnya rasa tanggungjawab (82.5%), membantu
membentuk disiplin diri (82%) dan membantu penghuni membentuk sikap positif
terhadap pekerjaan (84.3%). Hanya 20.8% dan 24.5% daripada 400 orang responden
tidak bersetuju dan sangat tidak bersetuju bahawa program ini dapat membantu mereka
memperolehi kemahiran dalam bidang tertentu serta membolehkan mereka mendapat
pekerjaan melalui sijil kemahiran yang diperolehi sewaktu menjalani aktiviti di PUSPEN.
Program Kemasyarakatan (Pra-Bebas)

Setelah menjalani program-program di peringkat awal pemulihan, penghuni seterusnya
perlu mengikuti program kemasyarakatan (pra-bebas) dimana mereka didedahkan dalam
projek berbentuk kemasyarakatan. Penghuni bebas bergerak dalam kawasan PUSPEN
dan hanya mengikuti latihan kawad sekali seminggu. Penghuni yang berada diperingkat
ini juga merupakan mereka yang telah bersedia untuk dibebaskan. Secara
keseluruhannya, hasil kajian mendapati penghuni memberikan persepsi yang
memberangsangkan terhadap program kemasyarakatan yang diikuti oleh mereka. Hasil
kajian mendapati 90.3% penghuni mengakui bahawa program ini membantu memberi
keyakinan kepada mereka untuk berhadapan dengan masyarakat dengan catatan min 3.10.
170
Manakala 90% penghuni pula memberikan persepsi positif bahawa program ini berupaya
membentuk disiplin diri, membantu penghuni diterima masyarakat (89.6%), serta
memberi keyakinan kepada penghuni untuk kembali kepangkuan masyarakat (88.5%).
Hanya 20.3% daripada 400 orang penghuni yang memberikan persepsi yang tidak
meyakinkan bahawa program ini mampu menyediakan diri mereka dalam menghadapi
pandangan negatif masyarakat apabila dibebaskan.
Dapatan Kajian: Perkaitan Antara Program Pemulihan Penagihan Narkotik

(PUSPEN) Dengan Kecenderungan Penghuni Untuk Kembali Menagih Semula.
Hasil kajian yang dijalankan dengan menggunakan analisis korelasi untuk menentukan
sama ada wujudnya perkaitan yang signifikan antara program pemulihan penagihan
narkotik dengan kecenderungan penghuni untuk menagih semula mendapati tidak
terdapat perkaitan yang signifikan antara program pemulihan penagihan narkotik
(program pembinaan disiplin, program terapi diri [kaunseling dan keagamaan], program
latihan kemahiran dan program kemasyarakatan [pro-bebas]) dengan kecenderungan
penghuni untuk menagih semula (r= -.049, p>.05) sepertimana yang ditujukkan dalam
Jadual 5.
Jadual 5: Perkaitan Antara Program Pemulihan Penagihan Narkotik Dengan

Kecenderungan Penghuni Untuk Kembali Menagih Semula (n=400)
Variabel r p
Program Pemulihan Penagihan Narkotik (PUSPEN)
Program Pembinaan Disiplin -.010 .850

Program Terapi Diri -.074 .139
Progran Latihan Kemahiran -.017 .738
Program Kemasyarakatan -.042 .398
Keseluruhan -.049 .325
171
Oleh itu, hasil kajian ini merumuskan bahawa program pemulihan penagihan narkotik
yang diikuti oleh penghuni bukanlah faktor yang dikenalpasti mempunyai perkaitan
dengan kecenderungan penghuni untuk kembali menagih semula. Sebaliknya hasil kajian
menunjukkan program pemulihan penagihan narkotik yang dijalankan oleh pihak
kerajaan diterima dengan baik oleh penghuni dan membantu memulih, menyedarkan dan
membebaskan diri penghuni daripada pengaruh dadah. Keadaan ini dapat digambarkan
melalui hasil kajian yang menunjukkan majoriti daripada penghuni menyambut baik dan
memberikan persepsi positif terhadap program pemulihan penagihan narkotik yang telah
mereka jalani.
Penemuan kajian ini dilihat tidak selari dengan dapatan kajian yang dijalankan oleh oleh
beberapa pengkaji lain antaranya Scorzelli (2009). Begitu juga kajian yang dijalankan
oleh Rajasooria (1982) yang melihat keberkesanan program rawatan dan pemulihan di
sebuah Pusat Pemulihan Dadah. Hasil kajian beliau mendapati, terdapat sebilangan besar
iaitu hampir 65% penghuni yang ditahan menunjukkan rasa tidak puas hati terhadap
perkhidmatan program rawatan dan pemulihan yang disediakan. Setelah lebih 20 tahun,
senario penghuni yang menunjukkan rasa tidak puas hati terhadap perkhidmatan program
pemulihan kini menunjukkan keadaan yang berbeza. Hal ini dapat digambarkan melalui
dapatan kajian yang menunjukkan bahawa kebanyakan penghuni berpuashati dan
memberikan reaksi positif terhadap usaha-usaha kerajaan membantu memulihkan mereka
melalui program pemulihan penagihan narkotik yang dilaksanakan di seluruh negara.
Selain penemuan dapatan kajian yang berbeza dengan Rajasooria (1982) dan Sorzelli
(2009), hasil kajian ini juga dilihat bertentangan dengan beberapa pengkaji tempatan dan
barat yang telah menjalankan kajian dalam tempoh lebih 10 tahun lalu yang mendapati
bahawa program pemulihan yang disediakan untuk penagih dadah kurang berkesan dalam
usaha memberi kesedaran kepada mereka untuk terus membebaskan diri daripada
cengkaman dadah (Mokhtar, 1997; Wellish & Prondergast, 1995; Friesen, 1986; Donkin,
1989). Dapatan kajian yang berbeza ini adalah berkemungkinan disebabkan oleh usaha-
usaha berterusan dan penambahbaikan yang dilakukan oleh pihak kerajaan dalam
172
memantapkan modul pemulihan untuk penagih dadah sehingga diterima baik oleh
penghuni PUSPEN.
Berdasarkan dapatan kajian ini, dapat dirumuskan bahawa program pemulihan penagihan
narkotik (PUSPEN) yang dianjurkan oleh AADK bukanlah faktor yang dikenalpasti
mempunyai perkaitan dengan kecenderungan penagih untuk kembali menagih. Hal ini
juga mempunyai perkaitan dengan penerimaan dan persepsi positif yang digambarkan
dan diakui oleh penghuni sendiri terhadap program pemulihan dadah yang dijalankan.
Walaubagaimanapun, tumpuan pemulihan berterusan melalui Program Jagaan Lanjutan
perlu dimantapkan bagi memastikan kesinambungan kepulihan penagih yang telah bebas
menjalani program pemulihan di PUSPEN. Ini adalah kerana kajian yang dijalankan oleh
Fauziah (2008) mendapati antara faktor yang mendorong bekas penagih terjebak semula
kepada aktiviti penagihan dadah adalah apabila mereka gagal untuk berhadapan dengan
keadaan persekitaran luaran yang merangsang mereka untuk menggunakan semula dadah.
Kajian yang dijalankan oleh Fauziah (2008) dan Chuah (1990) juga mengesahkan
bahawa pengaruh faktor keyakinan diri yang lemah telah menjadi penyebab utama
kepada bekas penagih untuk terlibat semula dengan dadah. Manakala pengaruh faktor
persekitaran sosial seperti kurangnya sokongan daripada masyarakat sekeliling (Fauziah,
2008; Patricia & Robert, 2005; Mahmood, Mohd Shuib, Lasimon, Muhamad, Rusli,
1999) dan ketidakpercayaan pihak majikan untuk memberi peluang pekerjaan kepada
bekas penagih (Fauziah, 2008, Yunos, 1996) mempunyai perkaitan yang sangat
signifikan dengan kecenderungan penagih untuk kembali menagih.
KESIMPULAN DAN CADANGAN
Oleh itu, memandangkan hasil kajian menunjukkan bahawa program pemulihan yang
disediakan oleh pihak kerajaan tidak menunjukkan perkaitan yang signifikan dengan
penagihan relaps, maka pihak kerajaan melalui AADK disarankan untuk memantapkan
program jagaan lanjutan yang disediakan. Program Jagaan lanjutan ini adalah penting
bagi memastikan bekas penagih yang telah pulih dapat mengekalkan tahap kepulihan
setelah dibebaskan. Ini kerana sesuatu program rawatan yang berkesan memerlukan
173
penjagaan dan pengawasan yang berterusan semasa tempoh peralihan kepulihan terutama
apabila mereka kembali untuk menyesuaikan kehidupan dalam komuniti (Castellano,
1995; Pendergast, dll., 1995). Pihak AADK yang terlibat secara langsung dalam usaha
membantu memerangi dadah juga disaran untuk menambah lebih ramai bilangan
gunatenaga termasuklah kaunselor penagihan dadah yang terlatih dan mempunyai
kelayakan sesuai dalam bidang pemulihan dadah di setiap daerah. Ia bertujuan
memudahkan kerja-kerja pemantauan dan pengawasan yang lebih berkesan bagi
meninjau kemajuan bekas penagih yang telah dibebaskan selain memberikan
perkhidmatan dalam bentuk khidmat nasihat untuk membolehkan penghuni terus
berfungsi dalam masyarakat.
Program Jagaan Lanjutan dan pengawasan ini juga haruslah melibatkan semua golongan
masyarakat, pertubuhan belia, mahasiswa di Institut Pengajian Tinggi, pekerja-pekerja
sosial, jawatankuasa penduduk dan daerah bagi meringankan tanggungjawab berat yang
digalaskan kepada kakitangan AADK untuk memantau bekas-bekas penagih yang telah
dibebaskan. Kempen-kempen kesedaran terhadap pendidikan dan pencegahan dadah serta
program khidmat sosial perlu dirancakkan ke arah usaha membasmi masalah penagihan
semula dan secara tidak langsung membantu bekas penagih terutama apabila mereka
berhadapan dengan dunia luar yang terdedah dengan pelbagai dugaan dan cabaran hidup
yang sentiasa menguji diri dan kehidupan mereka setelah dibebaskan.
RUJUKAN
Abdul Ghafar Taib (2005). Bersama Perangi Dadah. Kuala Lumpur: Penerbit Sri
Kenangan Sdn Bhd.
Bahaman Abu Samah, Rahim Sail, Sidek Mohd Noad, Jamilah, Tuan Suria Idris,
Kamsiah Kamin, Tuan Kamarul Alam Taib (2003). The Influence of
Rehabilitation Programmes, Self Concept, Peers and Family in Addressing
Recidivism. Penyelidikan IRPA. Serdang: Universiti Putra Malaysia
Brill, L. (1981). The Clinical Treatment of Substance Abuse. New York: The Free Press.
Castellano, T.C. (1995). Aftercare. Corrections Today, 57, 80-85.
174
Chuah Mooi Kim (1990). Keyakinan Diri Penagih Dadah: Hubungannya Dengan
Sokongan Sosial dan Faktor Demografi. Latihan Ilmiah. Bangi: Universiti
Kebangsaan Malaysia.
Cohen, L., Manion, L. & Morrison, K. (2001). Research Methods in Education (5th ed.).
London: Routledge Falmer.
De Leon, G. (1984). The Terapeutic Communities: Study on Effectiveness. NIDA

Treatment Research Monograph Series. Washington, D.C: Government Printing
Office.
Dennis, C.D. (1989). Relapse Prevention: Treatment Alternatives and Counseling Aids.
Tab Books Inc, Blue Ridge Summit, PA.
Donkin, R. (1989). The Revolving Door of Addiction. Business and Health. 7(10): 16-20.
Fauziah Ibrahim (2008). Pengaruh Faktor Individu, Persekitaran Sosial dan

Keberkesanan Program Pemulihan Dadah Dalam Kalangan Penagih Relaps.
Disertasi Ph.D yang tidak diterbitkan. Selangor: Universiti Putra Malaysia.
Friesen, V.I. (1986). Familial Variabel Related to Retention of Young Drug Abusers in
Treatment. Disertasi Ph.D. Temple University.
Laporan Dadah. (2008). Kuala Lumpur: Agensi Anti dadah Kebangsaan.
Laporan Dadah. (1998). Kuala Lumpur: Agensi Anti dadah Kebangsaan.
Mahmood Nazar Mohamed, Ismail Ishak, Noor Azniza Ishak & Muhamad Dzahir Kasa
(2005). Monograf: Program Pemulihan Luar Institusi untuk Penagih dadah.
Sintok: Penerbit Universiti Utara Malaysia.
Mahmood Nazar Mohamed dan Mohd Shuib Che Din, Lasimon Matokrem (1999).
Psychosocial factors influencing residivism amongst drug dependents. A
Malaysian case study. Kertas kerja yang dibentangkan di 18th World Conference
World Federation of Therapeutic Communities, Sept 8-13, St. Petersburg, Russia.
Mahmood Nazar Mohamed, Mohd Shuib Che Din, Lasimon Matokrem, Muhamad
Dzahir Kasa & Rusli Ahmad (1999). Penagihan Dadah dan Residivisme: Aspek-
Aspek Psikososial dan Persekitaran. Kedah: Pusat Penyelidikan dan
Perundingan, Universiti Utara Malaysia.
Malhotra, N.K., Hall, J., Sham, M & Crsip, M. (1996). Marketing Research: Applied
Orientation (1st Edition). Sydney: Prentice Hall.
175
Mc Lelland, T.A., Luborsky, L., O‟brien, C.P.,Woody, G.E., & Druley, K.A. (1982). Is
Treatment for Substance Abuse Effective. Journal of American Medical
Association. 247(10): 1423-1428.
Mohamad Najib Abdul Ghafar (1999). Penyelidikan Pendidikan. Skudai: Penerbit

Universiti Teknologi Malaysia.
Mokhtar Mohamad (1997). Faktor-Faktor Kegagalan Membebaskan Diri Daripada

Dadah. Tesis Ijazah Sarjana: Universiti Putra Malaysia.
Norhayati Saad (1995). Penagihan Semula Dadah: Hubungan Antara Individu Dalam
Keadaan Berisiko Tinggi dengan Personaliti dan Kepuasan Hidup. Bangi:
Patricia, S. & Robert, L.S. (2005). Substance Abuse Counseling: Theory and Practice
(3rd Edition). New Jersey: Pearson Merill Prentice Hall.
Prendergast, M.C., Anglin, M.D & Welliseh, J. (1995). Treatment for drug abusing
offenders under community supervision. Federal Probatism, 59(4), 66-75.
Rajasooria, E. (1982). Tinjauan Program Pemulihan Dadah dan Keberkesanannya di

Sebuah Pusat Pemulihan Dadah. Latihan Ilmiah Tidak Diterbitkan. Bangi:
Scorzelli, J. (1987). Drug Abuse. Bangi: Penerbit Universiti Kebangsaan Malaysia.
Scorzelli, J. (2009). Has Malaysia‟s Drug Rehabilitation Effort been Effective?.

International Journal of Psychosocial Rehabilitation. 13(2), 21-24.
Syed Amin Husaini (1995). Hidupku Sejernih Embun: Tanpa Dadah, Tanpa Arak &
Tanpa Rokok. Kuala Lumpur: Institut Perkembangan Minda.
Tims, F.M. (1981). Effectiveness of Drug Abuse Program. Washington, D.C: GPO.
Wellish, J. & Prendergast, M.L. (1995). Towards a Drug Abuse Treatment System.
Journal of Drug Issues. 25(24): 759-782.
Wills, T.A., Resco, J.A., Ainette, M.G. & Mendoza, D. (2004). Role of Parent Support
and Peer Support in Adolescent Substance Use: A Test of Mediated Effects.
Psychology of Addictive Behaviors, 18, 122-134.
Yahya Don & Mahmood Nazar Mohamed (2002). Penagihan Dadah & Perlakuan
Jenayah: Pengaruh Faktor Psikososial dan Institusi. Jurnal psikologi Malaysia.
Julai 2002. Bil.16: ISSN 0127-8029.
176
Yunos Pathi Mohamed (1996). Dilema, Pengalaman dan Prospek Bekas Penagih Dadah.
Kertas Kerja Seminar Dari Institusi Pemulihan Ke Pangkuan Masyarakat, Anjuran
Yayasan Pencegahan Jenayah Malaysia. Hotel Crown Princess, Ogos 1996.
Zulkarnain Zakaria Dan Hishamuddin Md Som (2001). Analisis Data: Menggunakan

SPSS Windows. Johor Bahru: Penerbit Universiti Teknologi Malaysia
177

Jurnal Jilid 8 2011

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

You might also like

Jurnal Jilid 8 2011

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Jurnal Jilid 8 2011

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

 Penyalahgunaan Bahan Di Kalangan Remaja: Satu Kajian

Di Sekolah Menengah Sarawak;

AGENSI ANTIDADAH KEBANGSAAN

Penyalahgunaan Bahan Di Kalangan Remaja: Satu Kajian Di Sekolah 1 - 18

According to United Nation Office on Drugs and Crime (2007), involvement of

Penyelidikan juga telah menunjukkan bahawa gaya keibubapaan berwibawa adalah

Dapatan penyelidikan telah menunjukkan gaya keibubapaan, sosio-demografi keluarga

Secara khususnya, kajian ini mempunyai objektif untuk menyelidiki:

Soal Selidik Kajian

Bahagian D mengukur persepsi remaja terhadap gaya keibubapaan. Bahagian ini

Proses perubahan dari sekolah rendah ke sekolah menengah

Merujuk kepada Jadual 8, pelajar berpendapat majoriti guru mereka mengharapkan

Persepsi pelajar terhadap diri mereka sendiri

Persepsi pelajar terhadap identiti etnik sendiri

Persepsi pelajar terhadap gaya keibubapaan

Aktiviti positif di kalangan rakan-rakan rapat merangkumi bercakap tentang melanjutkan

Bagi persepsi pelajar terhadap penyalahgunaan dadah di kalangan kawan-kawan rapat

Bagi persepsi pelajar terhadap penyalahgunaan rokok di kalangan kawan-kawan rapat

Jadual 17 menunjukkan keputusan analisis Kolerasi Spearman bagi menentukan

Bagi persepsi pelajar terhadap penyalahgunaan dadah di kalangan kawan-kawan rapat

Bronfenbrenner, U. (1979). The Ecology Of Human Development: Experiments By

Brown, E.C., Catalano,R.F., Fleming,C.B. Haggerty, K.P., & Abott,R.D. (2005).

Fletcher, A. C., & Jefferies, B. C. (1999). Parental Mediators Of Associations Between

McCord, J. (1990). Problem Behaviors. In S. S. Feldman & G. R. Elliot (Eds.), At The

National Center on Addiction and Substance Abuse at Columbia University (CASA).

Oetting, E.R., & Beauvais, F. (1990-1991). Orthogonal Cultural Identification Theory:

Abd. Halim Mohd Hussin (Ketua Penyelidik)

diperolehi telah dianalisa menggunakan teknik statistik diskriptif. Dapatan kajian

penghargaan kendiri yang sederhana. Mereka juga menunjukkan kecenderungan untuk

kemahiran mencari sokongan dan bimbingan untuk menyelesaikan masalah.

Kata Kunci: profile belia, penyalahgunaan dadah, personaliti HASANA, dayatindak,

menghancurkan kesejahteraan setiap individu, keluarga, masyarakat dan negara. Masalah

pembunuhan, HIV/AIDs dan keruntuhan institusi kekeluargaan.

strategi Pendidikan Pencegahan Dadah di sekolah berteraskan empat pendekatan iaitu

Kurikulum, Kokurikulum, Pembangunan Sahsiah dan Pengurusan/Kepimpinan. Pentadbir

menyebabkan pergantungan kekal kepada dadah. Dadah sintetik/tiruan lebih menyerang

golongan belia kerana kesannya yang begitu kuat.

merupakan golongan yang tinggi terdedah dengan risiko penagihan. Berdasarkan

remaja seramai 332 orang (2.15%).

dibincangkan termasuklah menghuraikan siapa belia dari sudut psikologi perkembangan

bagi mengetahui corak tingkahlaku mereka.

penyalahgunaan dadah. Tinjauan dibuat dalam kalangan penagih-penagih yang sedang

klinik dan hospital kerajaan seluruh Malaysia.

Persampelan dan Responden Kajian

Jabatan penjara Malaysia dan Kementerian Kesihatan Malaysia, dianggarkan seramai

terdiri dari golongan belia Melayu.

Prosedur Pengumpulan Data

tidak menjawab soal selidik.

mengandungi soalan-soalan berkaitan latar belakang responden.

Bahagian B mengandungi 32 pernyataan yang berkaitan personaliti kendiri yang

diadaptasi daripada Structured Interview for the Five-Factor Model of Personality

dan mengekalkan kelima-lima dimensi utama personaliti SIFFM iaitu Neurotik,

Extraversion, Terbuka kepada pengalaman, Kebolehan bersetuju, dan Kesedaran moral.

Manakala bahagian C pula mengandungi soalan-soalan skala penghargaan kendiri yang

Bahagian yang terakhir iaitu bahagian D pula mengandungi 58 pernyataan Inventori

dengan 4 pilihan jawapan iaitu 1) Semestinya Tidak, 2) Selalunya Tidak, 3) Selalunya Ya

dan 4) Semestinya Ya.

peratus (Jadual 1).