Lênin Toàn Tập - Tập 22 - Tháng 7-1912 Đến Tháng 2-1913

V« s¶n tÊt c¶ çc n−íc, ®oµn kÕt l¹i!
V. I. Lª-nin
Toµn tËp
V. I. Lª-nin
Toµn tËp
22
TËp
22
Th¸ng B¶y 1912 ― th¸ng Hai 1913
Nhµ xuÊt b¶n ChÝnh trÞ quèc gia

Hµ Néi - 2005
V« s¶n tÊt c¶ çc n−íc, ®oµn kÕt l¹i!
V. I. Lª-nin
Toµn tËp
V. I. Lª-nin
Toµn tËp
22
TËp
22
Th¸ng B¶y 1912 ― th¸ng Hai 1913
Nhµ xuÊt b¶n ChÝnh trÞ quèc gia

Hµ Néi - 2005
Lêi nhµ xuÊt b¶n
Kh¼ng ®Þnh chñ nghÜa M¸c - Lªnin vµ t− t−ëng Hå ChÝ

Nh÷ng t¸c phÈm cña V. I. Lª-nin trong tËp nµy in theo
Minh lµ nÒn t¶ng t− t−ëng vµ kim chØ nam hµnh ®éng lµ vÊn ®Ò
b¶n dÞch cña Nhµ xuÊt b¶n Sù thËt, Hµ-néi cã tÝnh nguyªn t¾c ®èi víi çch m¹ng ViÖt Nam; lµ b−íc ph¸t
triÓn vÒ nhËn thøc vµ t− duy lý luËn cña §¶ng ta trong c«ng
cuéc ®æi míi, quyÕt t©m x©y dùng ®Êt n−íc theo con ®−êng x·
héi chñ nghÜa.
Nh÷ng thµnh tùu mäi mÆt do c«ng cuéc ®æi míi ®Êt n−íc
mang l¹i trong nh÷ng n¨m qua thËt ®¸ng tr©n träng vµ khÝch lÖ,
®ång thêi ®ßi hái toµn §¶ng, toµn d©n ph¶i tiÕp tôc nghiªn cøu,
ph¸t triÓn lý luËn çch m¹ng khoa häc cña chñ nghÜa M¸c -
Lªnin ®Ó gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò thùc tiÔn ®ang ®Æt ra trong sù
nghiÖp c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa ®Êt n−íc trong giai ®o¹n
hiÖn nay.
Víi tinh thÇn ®ã, viÖc t×m hiÓu, nghiªn cøu cã hÖ thèng vµ
vËn dông s¸ng t¹o nh÷ng t− t−ëng, nh÷ng tinh hoa cña chñ
nghÜa M¸c - Lªnin lµ v« cïng quan träng vµ cÊp thiÕt ®èi víi
chóng ta hiÖn nay.
§¸p øng nhu cÇu häc tËp, nghiªn cøu lý luËn cña ®«ng ®¶o
b¹n ®äc, ®Æc biÖt lµ çc nhµ ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch, çc nhµ khoa
© Nhµ xuÊt b¶n TiÕn bé, 1980 häc, çc nhµ nghiªn cøu, gi¶ng d¹y vµ sinh viªn çc tr−êng ®¹i
häc, nh©n dÞp kû niÖm 135 ngµy sinh cña Vla®imia IlÝch Lªnin (22-
10102─402
Л ─ 795 ─ 80 0101020000 4-1870 -- 22-4-2005), Nhµ xuÊt b¶n ChÝnh trÞ quèc gia xuÊt b¶n Bé
014(01)─80 s¸ch quý V. I. Lªnin - Toµn tËp gåm 55 tËp vµ 2 tËp tra cøu.
Bé s¸ch V. I. Lªnin - Toµn tËp ra m¾t b¹n ®äc lÇn nµy ®−îc
xuÊt b¶n theo ®óng nguyªn b¶n cña Bé V. I. Lªnin - Toµn tËp,
tiÕng ViÖt, do nhµ xuÊt b¶n Sù thËt, Hµ Néi, hîp t¸c víi nhµ
VII
xuÊt b¶n TiÕn bé, M¸t-xc¬-va, xuÊt b¶n vµo nh÷ng n¨m 70-80
thÕ kû XX.
* *
*
TËp 22 cña bé s¸ch V. I. Lªnin - Toµn tËp bao gåm nh÷ng
t¸c phÈm viÕt vµo thêi gian tõ th¸ng B¶y 1912 - th¸ng Hai 1913. Lêi tùa
Néi dung chÝnh trong tËp 22 ®i s©u ph©n tÝch thêi kú mµ
cao trµo çch m¹ng ®· d©ng cao, gi¶i thÝch s¸ch l−îc cña nh÷ng
ng−êi b«n-sª-vÝch trong ®iÒu kiÖn míi, nãi vÒ cuéc ®Êu tranh TËp 22 trong V. I. Lª-nin Toµn tËp gåm nh÷ng t¸c phÈm viÕt
cho sù thèng nhÊt cña ®¶ng vµ cho sù cñng cè mèi liªn hÖ gi÷a tõ th¸ng B¶y 1912 ®Õn th¸ng Hai 1913.
®¶ng víi quÇn chóng, v¹ch trÇn ho¹t ®éng ph¸ rèi cña bän Sè lín çc t¸c phÈm viÕt trong thêi kú nµy nh»m ph©n tÝch
men-sª-vÝch theo chñ nghÜa thñ tiªu, cña bän T¬-rèt-xki, nãi vÒ cao trµo çch m¹ng ®· d©ng cao, gi¶i thÝch s¸ch l−îc cña nh÷ng
cuéc ®Êu tranh chèng nguy c¬ cuéc chiÕn tranh thÕ giíi ®ang ng−êi b«n-sª-vÝch trong ®iÒu kiÖn míi, nãi vÒ cuéc ®Êu tranh
tíi gÇn. cho sù thèng nhÊt cña ®¶ng vµ cho sù cñng cè mèi liªn hÖ gi÷a
Néi dung nh÷ng t¸c phÈm chÝnh trong tËp nµy ®−îc ph©n ®¶ng víi quÇn chóng, v¹ch trÇn ho¹t ®éng ph¸ rèi cña bän
tÝch kh¸ toµn diÖn trong phÇn Lêi tùa in ë ®Çu s¸ch, do ViÖn
men-sª-vÝch theo chñ nghÜa thñ tiªu, cña bän T¬-rèt-xki, nãi vÒ
Nghiªn cøu chñ nghÜa M¸c - Lªnin (Liªn X«) viÕt cho lÇn xuÊt
cuéc ®Êu tranh chèng nguy c¬ cuéc chiÕn tranh thÕ giíi ®ang
b¶n b»ng tiÕng ViÖt.
tíi gÇn. Lª-nin chó ý nhiÒu ®Õn nh÷ng vÊn ®Ò kinh tÕ.
PhÇn Phô lôc vµ çc B¶n chØ dÉn (víi nh÷ng sè trang t−¬ng
øng cña phÇn néi dung trong tËp) ë cuèi s¸ch ®−îc tr×nh bµy Tuy ë n−íc ngoµi, ë Cra-cèp, Lª-nin vÉn liªn hÖ chÆt chÏ
hÕt søc khoa häc vµ chuÈn x¸c; ®©y lµ phÇn tra cøu rÊt bæ Ých, víi çc tæ chøc ®¶ng ë Nga vµ trùc tiÕp l·nh ®¹o phong trµo
gãp phÇn lµm s¸ng tá nhiÒu vÊn ®Ò trong néi dung t¸c phÈm, çch m¹ng. Toµn bé c«ng t¸c cña Bé phËn ë n−íc ngoµi cña
gióp b¹n ®äc hiÓu s©u s¾c h¬n t− t−ëng cña V. I. Lªnin. Ban chÊp hµnh trung −¬ng §¶ng c«ng nh©n d©n chñ - x· héi
Chó thÝch cuèi trang b»ng dÊu (*) lµ cña V. I. Lªnin; Chó Nga ®Òu tËp trung ë Cra-cèp. §ã lµ n¬i ®· diÔn ra çc héi nghÞ
thÝch b»ng ch÷ sè ArËp (1)) lµ cña ViÖn Nghiªn cøu chñ nghÜa vµ çc phiªn häp cña Ban chÊp hµnh trung −¬ng, lµ n¬i çc çn
M¸c - Lªnin trùc thuéc Ban chÊp hµnh Trung −¬ng §¶ng céng bé cã tiÕng t¨m cña ®¶ng th−êng lui tíi vµ còng lµ n¬i ®· ph¸t
s¶n Liªn X« (tr−íc ®©y). ®i nh÷ng chØ thÞ, nh÷ng chØ dÉn cho çc tæ chøc ®¶ng trong
Hy väng Bé s¸ch sÏ lµm tµi liÖu nghiªn cøu vµ tham kh¶o n−íc Nga.
bæ Ých cho b¹n ®äc.
Tõ Cra-cèp, hÇu nh− ngµy nµo Lª-nin còng göi th−,
Th¸ng 8 - 2005 bµi b¸o vµ bót ký ng¾n cho ban biªn tËp b¸o "Sù thËt". TËp
Nhµ xuÊt b¶n ChÝnh trÞ Quèc gia nµy gåm 59 bµi b¸o ®· ®¨ng trªn tê "Sù thËt". Lª-nin s«i
n æ i h − ë n g øng nh÷ng s ù k i Ö n q u a n t r ä n g n h Ê t t r o n g
VIII Lêi tùa Lêi tùa IX
n−íc Nga vµ ë n−íc ngoµi, Ng−êi ®· gi¶i ®¸p tÊt c¶ nh÷ng vÊn lµ b»ng chøng nãi lªn sù bÊt m·n vµ bÊt b×nh trong n«ng
®Ò cÊp b¸ch trong sinh ho¹t ®¶ng. d©n, nh÷ng ng−êi chiÕm ®¹i bé phËn trong qu©n ®éi, ®ang
t¨ng lªn.
Çc bµi "Çc cuéc khëi nghÜa trong lôc qu©n vµ h¶i qu©n",
"VÊn ®Ò sù kiÖn ngµy 15 th¸ng M−êi mét", "Sù ph¸t triÓn cña Cao trµo çch m¹ng míi ®· ph¸t triÓn tõ çc cuéc b·i c«ng
phong trµo b·i c«ng çch m¹ng vµ cña çc cuéc biÓu t×nh trªn th¸ng T− - th¸ng N¨m tíi çc cuéc b·i c«ng vµ biÓu t×nh th¸ng
®−êng phè", "Cuéc sèng ®ang gi¸o dôc", "Mét vµi ®iÒu vÒ çc M−êi mét. Lª-nin chØ râ r»ng mïa thu n¨m 1912 phong trµo
cuéc b·i c«ng" v.v. ®Òu nh»m ®¸nh gi¸ cuéc ®Êu tranh çch cña giai cÊp v« s¶n ë Nga ®· d©ng lªn mét tr×nh ®é míi, cao
m¹ng ®· triÓn khai ë n−íc Nga. Trong nh÷ng bµi nµy, Lª-nin h¬n. Vµo th¸ng M−êi, c«ng nh©n Pª-tÐc-bua ®· tæ chøc çc
®· ph©n tÝch tÝnh chÊt vµ nh÷ng ®Æc ®iÓm cña cao trµo çch cuéc b·i c«ng ph¶n ®èi vµ mÝt-tinh ®Ó ®¸p l¹i m−u toan cña
m¹ng míi, çc giai ®o¹n trong sù ph¸t triÓn cña phong trµo ChÝnh phñ ®Þnh kh«ng ®Ó cho mét nöa sè c«ng nh©n ®−îc
c«ng nh©n. h−ëng çc quyÒn tham gia bÇu cö §u-ma. Th¸ng M−êi mét,
Lª-nin ®· gäi n¨m 1912 lµ "n¨m cã b−íc ngoÆt lÞch sö vÜ ®¹i c«ng nh©n ë Pª-tÐc-bua, Ri-ga vµ M¸t-xc¬-va ®· tæ chøc çc
trong phong trµo c«ng nh©n ë Nga" (tËp nµy, tr. 310). Giai cÊp cuéc b·i c«ng chÝnh trÞ vµ çc cuéc biÓu t×nh ®Ó ®¸p l¹i b¶n ¸n
c«ng nh©n ®· chuyÓn sang tiÕn c«ng ®¹i quy m« vµo bän t− b¶n do toµ ¸n Nga hoµng ®−a ra kÕt téi çc thuû thñ h¹m ®éi H¾c-
vµ chÕ ®é qu©n chñ Nga hoµng. Trªn mét triÖu r−ìi ng−êi ®· h¶i. Vµo ngµy khai m¹c §u-ma nhµ n−íc IV, c«ng nh©n Pª-tÐc-
b·i c«ng, kho¶ng mét triÖu ng−êi tham gia çc cuéc b·i c«ng bua ®· tiÕn hµnh mét cuéc biÓu t×nh chÝnh trÞ cña nh©n d©n.
chÝnh trÞ. N−íc Nga trong n¨m 1912 ®· v−ît tÊt c¶ çc n−íc Lª-nin ®· ®¸nh gi¸ cao ý nghÜa cña cuéc biÓu t×nh ®ã. Ng−êi
trªn thÕ giíi, kÓ c¶ nh÷ng n−íc ph¸t triÓn nhÊt, vÒ quy m« cña viÕt: "§©y lµ mét thêi c¬ ®−îc chän rÊt tèt ®Ó tiÕn hµnh biÓu
phong trµo b·i c«ng; cao trµo çch m¹ng ®· d©ng lªn v« cïng t×nh! §©y lµ b¶n n¨ng tuyÖt diÖu cña giai cÊp v« s¶n, lµ b¶n
cao h¬n so víi thêi kú tr−íc cuéc çch m¹ng 1905 - 1907. Trong lÜnh biÕt ®em ®èi lËp vµ ®em ®èi chiÕu viÖc khai m¹c cña
n−íc, cuéc khñng ho¶ng çch m¹ng ®· chÝn muåi, ®Êt n−íc ®· "NghÞ viÖn" Tr¨m ®en víi nh÷ng cê ®á trªn ®−êng phè thñ
®øng tr−íc cuéc çch m¹ng d©n chñ - t− s¶n míi. ®«!" (tr. 253).
Trong tiÕn tr×nh ®Êu tranh cña giai cÊp c«ng nh©n ®· xuÊt §i s©u nhËn ®Þnh vÒ cao trµo çch m¹ng n¨m 1912 so víi
hiÖn cuéc b·i c«ng çch m¹ng cã tÝnh chÊt quÇn chóng; cuéc b·i ®ªm tr−íc cña cuéc çch m¹ng Nga lÇn thø nhÊt, Lª-nin ®· nªu
c«ng nµy cã ¶nh h−ëng m¹nh mÏ tíi ®«ng ®¶o quÇn chóng lao lªn nh÷ng ®Æc ®iÓm sau ®©y cña giai ®o¹n míi cña phong trµo
®éng, thøc tØnh n«ng d©n b−íc vµo ®Êu tranh, l«i cuèn lôc qu©n c«ng nh©n: mét lµ, sè l−îng cña giai cÊp v« s¶n t¨ng lªn nhiÒu;
vµ h¶i qu©n vµo phong trµo çch m¹ng. Khi ®¸nh gi¸ çc cuéc hai lµ, sù tËp trung cña giai cÊp v« s¶n trong çc xÝ nghiÖp lín
næi dËy cã tÝnh chÊt çch m¹ng cña thuû thñ vµ binh lÝnh thuéc t¨ng lªn; ba lµ, chç dùa c¬ b¶n thuÇn tuý v« s¶n cña phong trµo
h¹m ®éi Ban-tÝch vµ H¾c-h¶i vµ ë Tuèc-ke-xtan håi mïa hÌ ®· ®−îc t¨ng c−êng do c«ng nh©n nhanh chãng tho¸t khái sù
1912, Lª-nin ®· nªu lªn mèi liªn hÖ trùc tiÕp gi÷a çc cuéc næi rµng buéc víi ruéng ®Êt; bèn lµ, quÇn chóng v« s¶n vµ nöa v«
dËy ®ã víi phong trµo b·i c«ng, vµ ®ång thêi Ng−êi nhÊn m¹nh s¶n trong ngµnh thñ c«ng vµ n«ng nghiÖp ®· t¨ng lªn víi qui
r»ng nh÷ng lµn sãng c«ng phÉn trong lôc qu©n vµ h¶i qu©n m« to lín; n¨m lµ, sù gi¸c ngé, vèn kinh nghiÖm vµ tÝnh
X Lêi tùa Lêi tùa XI
kiªn quyÕt cña giai cÊp c«ng nh©n ®· t¨ng lªn. Lª-nin nhÊn "Th«ng b¸o" cña Ban chÊp hµnh trung −¬ng §¶ng c«ng nh©n
m¹nh tÝnh chÊt toµn d©n cña cuéc ®Êu tranh cña giai cÊp c«ng d©n chñ - x· héi Nga vÒ cuéc héi nghÞ nµy vµ th¶o çc nghÞ
nh©n, cuéc ®Êu tranh nµy ®−îc ®¹i bé phËn nh©n d©n ë Nga quyÕt cña héi nghÞ.
®ång t×nh, vµ Ng−êi nhËn ®Þnh r»ng mét −u ®iÓm lín cña Héi nghÞ Cra-cèp lµ mét b−íc tiÕp tôc trong viÖc ph¸t triÓn
phong trµo n¨m 1912 lµ ranh giíi gi÷a çc quan ®iÓm cña ph¸i vµ cô thÓ ho¸ çc nghÞ quyÕt cña Héi nghÞ ®¹i biÓu Pra-ha nãi
tù do vµ ph¸i d©n chñ ®· ®−îc ph©n ®Þnh râ rµng h¬n. vÒ çc nhiÖm vô cña ®¶ng tr−íc cao trµo çch m¹ng míi ë trong
n−íc. Héi nghÞ nµy ®· chØ ra sù cÇn thiÕt ph¶i nghiªn cøu kinh
nghiÖm ®Êu tranh çch m¹ng cña n¨m 1912. B¶n "Th«ng b¸o"
Giai ®o¹n míi trong sù ph¸t triÓn cña phong trµo çch vÒ cuéc héi nghÞ nµy ®· chØ râ r»ng: mét nhiÖm vô vÜ ®¹i ®Æt ra
m¹ng ®ßi hái nh÷ng ng−êi b«n-sª-vÝch ph¶i gi¶i quyÕt mét cho giai cÊp c«ng nh©n lµ ph¶i thøc tØnh vµ gi¸o dôc mäi quÇn
lo¹t nhiÖm vô míi trong lÜnh vùc c«ng t¸c ®¶ng. KÓ tõ thêi chóng d©n chñ theo tinh thÇn çch m¹ng, ph¶i l·nh ®¹o hä tiÕn
gian Héi nghÞ ®¹i biÓu Pra-ha (th¸ng Giªng 1912) ®¶ng ®· c«ng m¹nh mÏ vµo chÕ ®é Nga hoµng. Lª-nin viÕt: "ñng hé mäi
tÝch luü ®−îc kinh nghiÖm lín vÒ ®Êu tranh çch m¹ng. mÆt cho cuéc ®Êu tranh çch m¹ng c«ng khai cña quÇn chóng,
Phong trµo b·i c«ng d©ng cao, çc tæ chøc ®¶ng ë ®Þa ph−¬ng tæ chøc cuéc ®Êu tranh Êy, më réng, ph¸t triÓn s©u vµ t¨ng
ph¸t triÓn vµ ®−îc cñng cè, ¶nh h−ëng cña nh÷ng ng−êi b«n- c−êng cuéc ®Êu tranh Êy, ― ®ã lµ nhiÖm vô c¬ b¶n cña thêi kú
sª-vÝch ®−îc t¨ng c−êng, ph¸i thñ tiªu ngµy cµng bÞ v¹ch mÆt
hiÖn nay" (tr. 313).
tr−íc c«ng nh©n, tê b¸o c«ng nh©n ®Çu tiªn, c«ng khai vµ cã
Cuéc héi nghÞ cña ®¶ng ®· nhÊn m¹nh tÇm quan träng ®Æc
tÝnh quÇn chóng ― tê "Sù thËt" ― ®−îc xuÊt b¶n, ho¹t ®éng
biÖt cña çc cuéc b·i c«ng chÝnh trÞ cã tÝnh chÊt quÇn chóng
cña çc ®¹i biÓu b«n-sª-vÝch trong ®¶ng ®oµn d©n chñ - x· héi
trong ®iÒu kiÖn çch m¹ng d©ng lªn, vµ th«ng qua nghÞ quyÕt
t¹i §u-ma nhµ n−íc IV, ― tÊt c¶ çi ®ã ®· më réng kh¸ nhiÒu
tØ mØ vÒ vÊn ®Ò nµy. NghÞ quyÕt ®ã ®· nªu lªn nhiÖm vô hµng
qui m« vµ khèi l−îng c«ng t¸c ®¶ng, ®ßi hái nh÷ng ng−êi
®Çu lµ cÇn ph¶i ñng hé vÒ mäi mÆt çc cuéc b·i c«ng cã tÝnh
b«n-sª-vÝch ph¶i l·nh ®¹o mét çch râ rµng vµ cô thÓ, ph¶i
chÊt çch m¹ng; ®ång thêi ®Ò nghÞ çc tæ chøc ®¶ng tæ chøc
qui ®Þnh mét çch ®óng ®¾n nh÷ng nhiÖm vô s¸ch l−îc. Héi
çc cuéc biÓu t×nh çch m¹ng trªn ®−êng phè b»ng çch tiÕn
nghÞ Ban chÊp hµnh trung −¬ng §¶ng c«ng nh©n d©n chñ - x·
héi Nga cã çc çn bé ®¶ng tham gia häp ë Cra-cèp tõ ngµy hµnh riªng còng nh− kÕt hîp çc cuéc biÓu t×nh ®ã víi çc
26 th¸ng Ch¹p 1912 tíi ngµy 1 th¸ng Giªng 1913 (8 - 14 th¸ng cuéc b·i c«ng chÝnh trÞ. B¶n nghÞ quyÕt nªu râ lµ trong cuéc
Giªng 1913) d−íi sù l·nh ®¹o cña Lª-nin ®· ®ãng mét vai ®Êu tranh víi bän chñ xÝ nghiÖp, cÇn ph¶i chó ý ®Õn nh÷ng
trß to lín trong viÖc gi¶i quyÕt tÊt c¶ nh÷ng vÊn ®Ò ®ã. ®iÒu kiÖn kinh tÕ cô thÓ cña b·i c«ng vµ ph¶i t×m ra nh÷ng
Tham dù héi nghÞ nµy cã ®¹i biÓu cña çc tæ chøc ®¶ng Pª- h×nh thøc ®Êu tranh míi.
tÐc-bua, cña tØnh M¸t-xc¬-va, miÒn Nam, U-ran vµ Çp-ca-d¬. Héi nghÞ Cra-cèp rÊt chó ý tíi nh÷ng vÊn ®Ò x©y dùng ®¶ng.
Trong héi nghÞ, Lª-nin ®· ®äc çc b¸o ço "Cao trµo çch ë ®©y, nh÷ng cè g¾ng chñ yÕu cña nh÷ng ng−êi
m¹ng, çc cuéc b·i c«ng vµ nh÷ng nhiÖm vô cña ®¶ng", "VÒ b«n-sª-vÝch lµ nh»m më réng vµ cñng cè çc tæ chøc ®¶ng
th¸i ®é ®èi víi ph¸i thñ tiªu vµ vÒ sù thèng nhÊt" (v¨n b¶n bÝ mËt t¹i çc ®Þa ph−¬ng. Quy t¾c chung ®ã cña viÖc x©y
çc b¶n b¸o ço nµy kh«ng cßn gi÷ l¹i ®−îc); Ng−êi còng viÕt dùng tæ chøc mµ toµn thÓ ®¶ng viªn nhÊt thiÕt ph¶i xuÊt
XII Lêi tùa Lêi tùa XIII
ph¸t tõ ®ã trong c«ng t¸c cña m×nh, tuyÖt nhiªn kh«ng lo¹i trõ vô trung t©m cña ®¶ng. Trong nghÞ quyÕt "VÒ th¸i ®é ®èi
çc mèi liªn hÖ mu«n h×nh mu«n vÎ vÒ mÆt tæ chøc gi÷a çc chi víi ph¸i thñ tiªu vµ vÒ sù thèng nhÊt", héi nghÞ ®· ®−a ra
bé ®¶ng bÝ mËt vµ çc héi c«ng khai. "... KiÓu mÉu x©y dùng tæ khÈu hiÖu x©y dùng sù thèng nhÊt tõ d−íi lªn do chÝnh b¶n
chøc duy nhÊt ®óng trong thêi kú ®ang tr¶i qua, ― b¶n nghÞ th©n c«ng nh©n thùc hiÖn, trªn c¬ së thõa nhËn tæ chøc bÝ
quyÕt "X©y dùng tæ chøc bÝ mËt" nãi râ ― lµ: ®¶ng bÝ mËt víi mËt vµ s¸ch l−îc çch m¹ng. Héi nghÞ ®· v¹ch mÆt ph¸i thñ
tÝnh çch lµ tæng sè çc chi bé ®¶ng ®−îc bao bäc b»ng mét tiªu lµ kÎ ph¸ ho¹i sù thèng nhÊt, kÎ vÉn tiÕp tôc ho¹t ®éng
m¹ng l−íi çc héi c«ng nh©n hîp ph¸p vµ nöa hîp ph¸p" chia rÏ.
(tr. 320). Ph¶n ®èi chñ nghÜa gi¸o ®iÒu vµ sù tr× trÖ trong c«ng Héi nghÞ Pra-ha ®· ®uæi ph¸i thñ tiªu ra khái ®¶ng vµ sau
t¸c x©y dùng tæ chøc, V. I. Lª-nin ®· chØ ra r»ng, çi b¶o ®¶m cuéc héi nghÞ nµy, chóng kh«ng cßn lùc l−îng nh− tr−íc
cho søc sèng cña tæ chøc bÝ mËt lµ tÝnh ®a d¹ng cña çc h×nh n÷a. S¸ch l−îc ph¶n béi cña chóng ®· dÉn tíi t×nh tr¹ng lµ
thøc che giÊu çc chi bé bÝ mËt, lµ sù mÒm dÎo cµng nhiÒu cµng ph¸i thñ tiªu ngµy cµng bÞ c« lËp khái giai cÊp c«ng nh©n.
tèt trong viÖc lµm cho c«ng t¸c thÝch øng víi nh÷ng ®iÒu kiÖn Lª-nin ®· nhÊn m¹nh sù ph¸ s¶n vÒ chÝnh trÞ cña ph¸i thñ
cña ®Þa ph−¬ng vµ ®iÒu kiÖn sinh ho¹t. tiªu vµ sù sa sót ¶nh h−ëng cña chóng. "Ph¸i thñ tiªu lµ mét
çi th©y ma, ― Ng−êi viÕt trong bµi "§ªm tr−íc cuéc bÇu cö
XuÊt ph¸t tõ ®iÒu kiÖn phong trµo c«ng nh©n ph¸t triÓn
vµo §u-ma IV", ― vµ kh«ng cã mét "liªn minh çc nhãm, çc
nhanh chãng, héi nghÞ ®· ®Æt ra nhiÖm vô chñ yÕu tr−íc m¾t
trung t©m, çc phe ph¸i, çc trµo l−u, çc khuynh h−íng" ghª
trong lÜnh vùc x©y dùng tæ chøc ë ®Þa ph−¬ng lµ ph¶i x©y dùng
gím nµo ë n−íc ngoµi cã thÓ lµm cho çi th©y ma nµy sèng
trong tÊt c¶ çc nhµ m¸y vµ c«ng x−ëng çc ban chÊp hµnh bÝ
l¹i" (xem tr. 11). Nh−ng ph¸i thñ tiªu ®· lõa dèi c«ng nh©n.
mËt thuÇn tuý cña ®¶ng ë c«ng x−ëng, bao gåm nh÷ng c«ng
Che ®Ëy b»ng khÈu hiÖu "thèng nhÊt" nh−ng trªn thùc tÕ hä
nh©n tÝch cùc nhÊt, vµ ë tõng trung t©m th× ph¶i lËp ra cho ®−îc
vÉn tuyªn truyÒn cho çi gäi lµ ®¶ng c«ng khai, chèng l¹i tæ
mét tæ chøc l·nh ®¹o lÊy tõ çc nhãm r¶i r¸c ë çc ®Þa ph−¬ng.
chøc bÝ mËt, tuyªn truyÒn cho s¸ch l−îc c¶i l−¬ng chñ nghÜa,
ChÕ ®é ng−êi tin cËy ®−îc ®em ¸p dông, nh÷ng ng−êi nµy
cho chñ tr−¬ng chØ ho¹t ®éng hîp ph¸p mµ th«i. CÇn ph¶i
®−îc chän ra tõ nh÷ng ng−êi l·nh ®¹o lµ c«ng nh©n ë çc ®Þa
v¹ch trÇn toµn bé t¸c h¹i cña viÖc tuyªn truyÒn ®ã. Héi nghÞ
ph−¬ng.
Cra-cèp ®· nh¾c l¹i nghÞ quyÕt cña Héi nghÞ ®¹i biÓu V cña
Nh− vËy, trong çc nghÞ quyÕt cña Héi nghÞ Cra-cèp, trong §¶ng c«ng nh©n d©n chñ - x· héi Nga (Héi nghÞ toµn Nga
khi ph¸t triÓn h¬n n÷a nghÞ quyÕt cña Héi nghÞ Pra-ha "VÒ tÝnh n¨m 1908) vÒ chñ nghÜa thñ tiªu, vµ nhÊn m¹nh r»ng còng
chÊt vµ çc h×nh thøc tæ chøc cña c«ng t¸c ®¶ng", vµ dùa vµo nh− tr−íc ®©y, mét trong nh÷ng nhiÖm vô quan träng nhÊt
kinh nghiÖm cña cuéc ®Êu tranh çch m¹ng trong n¨m 1912, cña ®¶ng vÉn lµ gi¶i thÝch cho quÇn chóng c«ng nh©n thÊy râ
Lª-nin vµ nh÷ng ng−êi b«n-sª-vÝch ®· v¹ch ra nh÷ng h×nh thøc tÝnh chÊt nguy hiÓm cña chñ nghÜa thñ tiªu vµ kiªn quyÕt
cô thÓ ®Ó x©y dùng tæ chøc ®¶ng bÝ mËt ë Nga. ®Êu tranh chèng l¹i nhãm thñ tiªu thuéc tê "B×nh minh cña
C«ng lao to lín cña Héi nghÞ Cra-cèp lµ ë chç héi nghÞ chóng ta" vµ tê "Tia s¸ng".
®ã ®· ®Ò ra ®−îc viÖc ®Êu tranh cho sù thèng nhÊt cña Ch¼ng bao l©u sau khi héi nghÞ cña ®¶ng ë Cra-cèp bÕ
phong trµo c«ng nh©n, coi ®ã lµ mét trong nh÷ng nhiÖm m¹c, trong lêi kªu gäi "Göi nh÷ng ng−êi d©n chñ - x· héi",
XIV Lêi tùa Lêi tùa XV
khi nªu lªn nh÷ng lêi tuyªn bè c«ng khai trong thêi gian gÇn Ban chÊp hµnh trung −¬ng ph¸i Bun, Ban l·nh ®¹o trung −¬ng
®©y nhÊt cña ph¸i thñ tiªu ph¶n ®èi ®¶ng bÝ mËt, Lª-nin viÕt: §¶ng d©n chñ - x· héi V−¬ng quèc Ba-lan vµ LÝt-va, Ban chÊp
"MÆt n¹ cña chóng ®· bÞ lét ®i råi. B©y giê chØ cßn bän ®¹o hµnh trung −¬ng §¶ng d©n chñ - x· héi xø L¸t-vi-a ― ®Þnh
®øc gi¶ míi cã thÓ bµn ®Õn viÖc thèng nhÊt víi nhãm thñ t¸ch ra khái §¶ng c«ng nh©n d©n chñ - x· héi Nga vµ tiÕp tay
tiªu, tøc lµ nhãm "Tia s¸ng" vµ "B×nh minh cña chóng ta"" (tr. cho ho¹t ®éng ph©n liÖt cña ph¸i thñ tiªu. Quan ®iÓm c¬ héi
385). Nh÷ng t¸c phÈm cña V. I. Lª-nin trong tËp nµy nh− chñ nghÜa cùc ®oan cña ph¸i Bun, viÖc ph¸i Bun tõ chèi ®Êu
"§¶ng bÝ mËt vµ ho¹t ®éng c«ng khai", "BÖnh chñ nghÜa c¶i tranh cho nÒn céng hoµ d©n chñ, viÖc tõ bá ®¶ng bÝ mËt cña
l−¬ng", "Bµn vÒ ®¶ng c«ng khai" còng ®Òu nh»m v¹ch mÆt giai cÊp v« s¶n, ®Òu bÞ phª ph¸n kÞch liÖt. Trong nghÞ quyÕt
ph¸i thñ tiªu. Nh÷ng t¸c phÈm ®ã bæ sung cho nghÞ quyÕt cña m×nh, héi nghÞ ®· tá ý rÊt tiÕc vÒ sù ph©n liÖt vµo thêi kú
cña Héi nghÞ Cra-cèp nãi vÒ ph¸i thñ tiªu; trong çc t¸c ®ã trong hµng ngò §¶ng d©n chñ - x· héi Ba-lan vµ ®· chØ ra
phÈm nµy, nh÷ng sù thËt vÒ ho¹t ®éng ph¸ rèi cña ph¸i thñ nh÷ng sai lÇm cña Ban l·nh ®¹o trung −¬ng ®¶ng ®ã. TËp nµy
tiªu ®−îc ph©n tÝch mét çch cÆn kÏ. bao gåm mét sè t¸c phÈm cña V. I. Lª-nin nh− "Göi ban th− ký
Héi nghÞ Cra-cèp ®· lµm s¸ng tá ý nghÜa c¬ héi chñ nghÜa Côc quèc tÕ x· héi chñ nghÜa", ""Nh÷ng vÊn ®Ò hãc bóa" cña
cña cuéc héi nghÞ ®¹i biÓu do T¬-rèt-xki triÖu tËp vµo th¸ng
®¶ng ta", "Sù chia rÏ trong §¶ng d©n chñ - x· héi Ba-lan", ―
T¸m 1912, t¹i ®ã ®· h×nh thµnh khèi liªn minh chèng ph¸i b«n-
nh÷ng t¸c phÈm nµy cho thÊy Lª-nin ®· ®Êu tranh kiªn tr× vµ
sª-vÝch, bao gåm mét sè nhãm bÌ ph¸i. Héi nghÞ ®· chØ râ r»ng
triÖt ®Ó nh− thÕ nµo cho sù thèng nhÊt hµng ngò cña §¶ng d©n
héi nghÞ th¸ng T¸m trªn thùc tÕ lµ héi nghÞ cña ph¸i thñ tiªu,
chñ - x· héi Ba-lan còng nh− cña çc tæ chøc d©n chñ - x· héi
r»ng bé phËn chñ yÕu vµ l·nh ®¹o héi nghÞ nµy lµ nhãm ký gi¶
kh¸c cña çc d©n téc.
cña ph¸i thñ tiªu ®· t¸ch khái ®¶ng vµ mÊt liªn hÖ víi quÇn
Nh÷ng vÊn ®Ò cã liªn quan tíi ho¹t ®éng cña tê b¸o "Sù
chóng c«ng nh©n ë Nga.
VÊn ®Ò d©n téc lµ mét vÊn ®Ò ®−îc th¶o luËn thµnh mét thËt" cña ph¸i b«n-sª-vÝch chiÕm vÞ trÝ quan träng trong c«ng
chuyªn ®Ò riªng trong Héi nghÞ Cra-cèp. Héi nghÞ x¸c nhËn viÖc cña Héi nghÞ Cra-cèp; tê b¸o nµy lµ ph−¬ng tiÖn m¹nh mÏ
tÝnh ®óng ®¾n cña nghÞ quyÕt cña Héi nghÞ Pra-ha nãi vÒ çc tæ ®Ó gi¸o dôc chÝnh trÞ cho nh÷ng ng−êi lao ®éng. Xung quanh
chøc d©n chñ - x· héi cña çc d©n téc vµ kªu gäi c«ng nh©n b¸o "Sù thËt" ®· h×nh thµnh mét ®éi qu©n ®«ng ®¶o çc th«ng
thuéc tÊt c¶ çc d©n téc ë Nga "h·y hÕt søc kiªn quyÕt chèng l¹i tÝn viªn c«ng nh©n ― nh÷ng ng−êi truyÒn b¸ mét çch trung
chñ nghÜa d©n téc chiÕn ®Êu cña bän ph¶n ®éng, h·y ®Êu tranh thµnh çc t− t−ëng cña Lª-nin vµo quÇn chóng. Tê b¸o nµy
chèng tÊt c¶ mäi biÓu hiÖn cña ®Çu ãc d©n téc chñ nghÜa trong ®−îc xuÊt b¶n b»ng tiÒn cña c«ng nh©n vµ ®−îc hä rÊt yªu
quÇn chóng lao ®éng, h·y ®oµn kÕt chÆt chÏ nhÊt vµ thèng nhÊt thÝch. Lª-nin ®Æc biÖt l−u ý tíi c«ng t¸c cña b¸o "Sù thËt", Ng−êi
çc c«ng nh©n d©n chñ - x· héi t¹i çc ®Þa ph−¬ng vµo trong coi ®ã lµ "mét ph−¬ng tiÖn tæ chøc cÇn thiÕt ®Ó b¶o ®¶m sù cè
nh÷ng tæ chøc thèng nhÊt cña §¶ng c«ng nh©n d©n chñ - x· héi kÕt vµ sù triÓn khai cña phong trµo" (Toµn tËp, tiÕng Nga, xuÊt
Nga" (tr. 329). b¶n lÇn thø 5, t. 48, tr. 156). Héi nghÞ Cra-cèp ®· v¹ch ra çc
Héi nghÞ ®· lªn ¸n nh÷ng m−u toan cña çc c¬ quan biÖn ph¸p nh»m c¶i tiÕn c«ng t¸c cña tê b¸o nµy. Trong nghÞ
l·nh ®¹o cña çc tæ chøc d©n chñ - x· héi cña çc d©n téc ― quyÕt "VÒ viÖc c¶i tæ vµ vÒ c«ng t¸c cña ban biªn tËp b¸o "Sù
XVI Lêi tùa Lêi tùa XVII
thËt"" ― nghÞ quyÕt nµy lÇn ®Çu tiªn ®−îc ®−a vµo V. I. Lª-nin d©n chñ - x· héi t¹i §u-ma. Cïng víi b¸o "Sù thËt", bé phËn
Toµn tËp, ― ®· nªu lªn sù cÇn thiÕt lµ ban biªn tËp ph¶i tu©n b«n-sª-vÝch trong ®¶ng ®oµn d©n chñ - x· héi, vµ sau ®ã lµ
thñ vµ ph¶i thùc hiÖn mét çch nghiªm ngÆt h¬n n÷a mäi ®¶ng ®oµn ®éc lËp cña ph¸i b«n-sª-vÝch, lµ c¬ quan hîp ph¸p
nghÞ quyÕt cña ®¶ng. Tê b¸o ph¶i chó träng h¬n n÷a tíi viÖc quan träng toµn Nga cña ®¶ng. Nh÷ng ®¹i biÓu b«n-sª-vÝch lµ
gi¶i thÝch t¸c h¹i cña chñ nghÜa thñ tiªu vµ ®Æc biÖt ph¶i chó nh÷ng ng−êi truyÒn b¸ nh÷ng t− t−ëng cña ®¶ng vµo quÇn
ý tíi viÖc v¹ch trÇn luËn ®iÖu tuyªn truyÒn cña tê "Tia s¸ng". chóng c«ng nh©n.
Héi nghÞ ®· ®Ò nghÞ ban biªn tËp ph¶i sö dông tèt h¬n n÷a Héi nghÞ ®· tæng kÕt nh÷ng b−íc ho¹t ®éng ®Çu tiªn cña
tê "Sù thËt" ®Ó lµm s¸ng tá ho¹t ®éng cña ®¶ng, t×nh c¶nh vµ ®¶ng ®oµn d©n chñ - x· héi, nªu lªn nh÷ng thµnh tÝch vµ thiÕu
cuéc ®Êu tranh cña giai cÊp v« s¶n. V. I. Lª-nin còng nãi s©u sãt trong c«ng t¸c cña nã; héi nghÞ chµo mõng ho¹t ®éng kiªn
vÒ mÆt ho¹t ®éng quan träng nhÊt nµy cña tê b¸o trong bµi quyÕt cña çc ®¹i biÓu b«n-sª-vÝch, nh÷ng bµi ph¸t biÓu cã kÕt
"C«ng nh©n vµ b¸o "Sù thËt"" mµ Ng−êi viÕt trong th¸ng qu¶ cña hä, nh÷ng lêi chÊt vÊn mµ hä ®· ®−a ra tr−íc §u-ma,
T¸m 1912; Ng−êi viÕt: "Tê b¸o c«ng nh©n lµ diÔn ®µn cña vµ kÞch liÖt lªn ¸n nh÷ng hµnh ®éng sai tr¸i cña bé phËn thñ
c«ng nh©n. ë ®©y cÇn lÇn l−ît nªu lªn tr−íc toµn n−íc Nga tiªu trong ®¶ng ®oµn. Héi nghÞ chØ râ r»ng ®¶ng ®oµn d©n chñ
nh÷ng vÊn ®Ò cña ®êi sèng c«ng nh©n nãi chung vµ cña - x· héi lµ mét c¬ quan trùc thuéc ®¶ng, r»ng v× lîi Ých cña
phong trµo d©n chñ c«ng nh©n nãi riªng" (tËp nµy, tr. 90). viÖc gi¸o dôc chÝnh trÞ cho giai cÊp c«ng nh©n vµ cña viÖc tæ
Héi nghÞ ®· nh¾c nhë ban biªn tËp ph¶i l−u ý tíi tÇm quan chøc c«ng t¸c cña ®¶ng trong §u-ma mét çch ®óng ®¾n, cÇn
träng cña viÖc thu hót çc héi c«ng nh©n, çc c«ng ®oµn, çc ph¶i chó ý ®Õn mçi b−íc ®i cña ®¶ng ®oµn, kiÓm tra c«ng t¸c
ban chÊp hµnh, çc nhãm vµ tõng ng−êi tham gia tÝch cùc cña nã.
vµo c«ng t¸c vµ phæ biÕn tê b¸o ®ã. Héi nghÞ Ban chÊp hµnh trung −¬ng §¶ng c«ng nh©n d©n
ViÖc Héi nghÞ Cra-cèp gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò c«ng t¸c chñ - x· héi Nga cã çc çn bé ®¶ng tham gia t¹i Cra-cèp lµ mét
cña ban biªn tËp b¸o "Sù thËt" cho thÊy r»ng Ban chÊp hµnh giai ®o¹n ®Êu tranh quan träng cña nh÷ng ng−êi b«n-sª-vÝch
trung −¬ng do V. I. Lª-nin ®øng ®Çu ®· l·nh ®¹o mét çch cã trong thêi kú cao trµo çch m¹ng míi nh»m x©y dùng l¹i mét
hiÖu qu¶ vµ cô thÓ nh− thÕ nµo ®èi víi c¬ quan ng«n luËn ®¶ng v« s¶n ®«ng ®¶o. Héi nghÞ ®· ®ãng mét vai trß to lín
hîp ph¸p, quan träng nhÊt nµy cña ®¶ng. Nhê cã çc nghÞ
trong viÖc v¹ch ra nh÷ng h×nh thøc míi cho c«ng t¸c ®¶ng,
quyÕt ®· ®−îc th«ng qua, ban biªn tËp b¸o "Sù thËt" ®· c¶i
trong viÖc më réng vµ cñng cè mèi liªn hÖ gi÷a ®¶ng víi quÇn
tiÕn ®−îc c«ng t¸c, ®· ®Æt vÊn ®Ò mét çch s¾c bÐn h¬n, ®Êu
chóng lao ®éng, trong viÖc v¹ch trÇn ®−êng lèi c¬ héi chñ
tranh mét çch kiªn quyÕt h¬n víi bän c¬ héi chñ nghÜa, ®¸p
nghÜa cña ph¸i thñ tiªu vµ cña bän T¬-rèt-xki.
øng mét çch nhanh chãng h¬n tr−íc nh÷ng yªu cÇu cña ®êi
Mét phÇn lín cña tËp nµy lµ çc t¸c phÈm ph¶n ¸nh ho¹t
sèng c«ng nh©n.
®éng cña Lª-nin trong viÖc l·nh ®¹o cuéc vËn ®éng bÇu cö vµo
Cuéc héi nghÞ cña ®¶ng ë Cra-cèp ― cã bèn ®¹i biÓu
§u-ma nhµ n−íc IV, vµ sau cuéc bÇu cö ― trong viÖc l·nh ®¹o
b«n-sª-vÝch trong §u-ma nhµ n−íc IV tham dù héi nghÞ
nµy ― ®· chó ý nhiÒu tíi vÊn ®Ò ho¹t ®éng cña ®¶ng ®oµn ho¹t ®éng cña ®¶ng ®oµn d©n chñ - x· héi t¹i §u-ma.
XVIII Lêi tùa Lêi tùa XIX
"ViÖc x©y dùng ®¶ng phô thuéc nhiÒu vµo kÕt qu¶ cña cuéc ph¸i d©n chñ c«ng nh©n ®øng ®Çu lµ ®¶ng b«n-sª-vÝch; ®éi tiªn
bÇu cö", ― Lª-nin ®· viÕt nh− vËy cho Goãc-ki vµo ®Çu th¸ng phong nµy ®· cè g¾ng më réng vµ cñng cè cao trµo çch m¹ng
M−êi 1912 (Toµn tËp, tiÕng Nga, xuÊt b¶n lÇn thø 5, t. 48, tr. 97). cã tÝnh chÊt quÇn chóng, n©ng cao trµo ®ã lªn tíi giai ®o¹n çch
Sè lín çc bµi mµ Lª-nin viÕt vµo mïa hÌ vµ mïa thu n¨m 1912 m¹ng. Nh÷ng ng−êi b«n-sª-vÝch tham gia bÇu cö víi çc khÈu
®Òu nãi tíi cuéc bÇu cö hoÆc cã liªn quan tíi cuéc bÇu cö. hiÖu: chÕ ®é céng hoµ d©n chñ, ngµy lµm 8 giê, tÞch thu ruéng
Trong çc bµi "§ªm tr−íc cuéc bÇu cö vµo §u-ma IV", "L¹i mét ®Êt cña ®Þa chñ. §èi víi hä, cuéc vËn ®éng bÇu cö lµ cuéc ®Êu
cuéc tiÕn qu©n chèng ph¸i d©n chñ", "Ph¸i d©n chñ - lËp hiÕn tranh cho çc nguyªn t¾c çch m¹ng, cho sù ®oµn kÕt quÇn
tham gia tuyÓn cö víi c−¬ng lÜnh nh− thÕ nµo?" "C−¬ng lÜnh chóng xung quanh c−¬ng lÜnh chÝnh trÞ çch m¹ng, chø kh«ng
hµnh ®éng cña bän c¶i l−¬ng vµ c−¬ng lÜnh hµnh ®éng cña ph¶i lµ cuéc ®Êu tranh ®Ó giµnh çc giÊy ñy nhiÖm. V. I. Lª-nin
nh÷ng ng−êi d©n chñ - x· héi çch m¹ng", v.v., Lª-nin ®· v¹ch chØ râ: "Kh«ng ph¶i lµ c−¬ng lÜnh "tranh cö" mµ lµ çc cuéc bÇu
trÇn thùc chÊt cña çc c−¬ng lÜnh vµ c−¬ng lÜnh tranh cö cña çc cö ®Ó thùc hiÖn c−¬ng lÜnh hµnh ®éng çch m¹ng cña §¶ng d©n
chÝnh ®¶ng tham gia cuéc bÇu cö, Ng−êi ®· nªu lªn nh÷ng chñ - x· héi!" (tËp nµy, tr. 7).
nhiÖm vô cña ®¶ng b«n-sª-vÝch vµ x¸c ®Þnh vai trß cña ®¶ng Ph¸i d©n chñ t− s¶n (ph¸i d©n tóy vµ ph¸i lao ®éng thuéc
nµy trong cuéc vËn ®éng bÇu cö. mäi mµu s¾c) nghiªng ng¶ gi÷a ph¸i tù do vµ giai cÊp c«ng
nh©n. Çc bµi "Hai thø u-t«-pi", "Lùc l−îng d©n chñ míi", "Bµn
ViÖc gi¶i quyÕt ®óng ®¾n vÊn ®Ò ph©n bè lùc l−îng giai cÊp
vÒ chñ nghÜa d©n tóy" ®· viÕt vÒ nh÷ng ®Æc ®iÓm cña ph¸i d©n
trong n−íc cã tÇm quan träng vÒ mÆt nguyªn t¾c ®èi víi viÖc
chñ t− s¶n. Trong çc bµi nµy, trong khi phª ph¸n tÝnh chÊt
x¸c ®Þnh s¸ch l−îc cña ®¶ng trong cuéc vËn ®éng bÇu cö vµo
kh«ng t−ëng cña nh÷ng yªu s¸ch cña ph¸i lao ®éng vµ ph¸i
§u-ma. Lª-nin chØ râ r»ng ë n−íc Nga ®· cã ba phe chÝnh trÞ:
d©n tuý nh− chñ nghÜa x· héi "nh©n d©n", chñ nghÜa b×nh qu©n,
ph¸i ph¶n ®éng cÇm quyÒn, giai cÊp t− s¶n tù do chñ nghÜa vµ
viÖc x· héi ho¸ ruéng ®Êt, Lª-nin ®· ®Æt ra cho nh÷ng ng−êi
ph¸i d©n chñ. Ng−êi ®· v¹ch mÆt ph¸i d©n chñ - lËp hiÕn vµ
m¸c-xÝt nhiÖm vô ph¶i biÕt t¸ch tõ çi vá kh«ng t−ëng d©n tuý
ph¸i thñ tiªu lµ nh÷ng kÎ ph¶n ®èi tÝnh ®éc lËp cña phong trµo
®Ó lÊy ra "çi h¹t nh©n lµnh m¹nh vµ quý gi¸ lµ chñ nghÜa d©n
d©n chñ cña quÇn chóng, m−u toan xo¸ nhoµ sù kh¸c biÖt gi÷a
chñ chiÕn ®Êu, trung thùc vµ kiªn quyÕt cña quÇn chóng n«ng
ph¸i tù do vµ ph¸i d©n chñ vµ tuyªn bè r»ng, ë n−íc Nga, chØ
d©n" (tr. 152).
cã hai phe chÝnh trÞ: ph¸i lËp hiÕn vµ ph¸i chèng lËp hiÕn.
§¸nh gi¸ c−¬ng lÜnh hµnh ®éng cña nh÷ng ng−êi men-
Lª-nin nhËn ®Þnh r»ng ph¸i tù do lo sî ph¸i d©n chñ nhiÒu sª-vÝch theo chñ nghÜa thñ tiªu, Lª-nin chØ ra r»ng hä chØ
h¬n lµ lo sî thÕ lùc ph¶n ®éng. Trong çc c−¬ng lÜnh tranh cö ngôy trang b»ng nh÷ng lêi lÏ çch m¹ng su«ng, nh−ng
vµ çc c−¬ng lÜnh cña çc ®¶ng t− s¶n tù do chñ nghÜa, bän trªn thùc tÕ th× hä theo ®u«i ph¸i tù do, hä ®−a ra khÈu
chóng ®· phñ nhËn tÝnh tÊt yÕu cña cuéc çch m¹ng míi ë Nga; hiÖu c¶i l−¬ng vÒ "tù do lËp héi". Ph¸i thñ tiªu ®· lîi dông
cßn nh÷ng yªu s¸ch cña chóng th× chØ giíi h¹n ë nh÷ng cuéc c¶i cuéc bÇu cö vµo §u-ma nhµ n−íc IV ®Ó truyÒn b¸ nh÷ng
çch hiÕn ph¸p cã tÝnh chÊt «n hßa. c¶i çch hiÕn ph¸p vµ ®Ó ký giao kÌo víi giai cÊp t− s¶n tù
Khi nãi tíi phe çc lùc l−îng d©n chñ, Lª-nin v¹ch râ do chñ nghÜa. Trong bµi "VÒ ®−êng lèi chÝnh trÞ", Lª-nin
r»ng phe nµy kh«ng thuÇn nhÊt. §éi tiªn phong cña nã lµ ®· v¹ch trÇn hµnh vi lõa dèi vµ hÌn nh¸t cña ph¸i thñ tiªu
XX Lêi tùa Lêi tùa XXI
lµ kÎ ®· bªnh vùc ®−êng lèi c¬ héi chñ nghÜa vµ lo sî ph¶i Lª-nin ®· viÕt çc luËn c−¬ng "VÒ vÊn ®Ò mét sè lêi ph¸t biÓu
tuyªn bè c«ng khai vÒ viÖc hä tõ bá ®−êng lèi chÝnh trÞ ®éc lËp cña çc nghÞ sÜ c«ng nh©n" vµ dù th¶o b¶n tuyªn bè cña ®¶ng
cña giai cÊp v« s¶n. ®oµn d©n chñ - x· héi "VÒ vÊn ®Ò çc ®¹i biÓu c«ng nh©n t¹i §u-
Nh÷ng kÕt qu¶ cña cuéc bÇu cö hoµn toµn x¸c nhËn nhËn ma vµ lêi tuyªn bè cña hä". Lª-nin ®Ò nghÞ çc ®¹i biÓu b«n-sª-
®Þnh cña nh÷ng ng−êi b«n-sª-vÝch vÒ t×nh h×nh vµ sù ph©n vÝch tuyªn bè mèi quan hÖ thõa kÕ cña m×nh víi ho¹t ®éng cña
bè lùc l−îng trong thêi kú vËn ®éng bÇu cö. Trong bµi "Tæng çc ®¶ng ®oµn d©n chñ - x· héi tr−íc ®©y t¹i çc §u-ma nhµ
kÕt cuéc bÇu cö", Lª-nin v¹ch râ r»ng: trong tiÕn tr×nh bÇu n−íc, m¹nh d¹n nãi lªn r»ng §¶ng d©n chñ - x· héi Nga lµ mét
cö, phe ph¶n çch m¹ng cña chÝnh phñ ®· bÊt lùc tíi møc trong nh÷ng ®éi qu©n cña ®¹o qu©n quèc tÕ cña giai cÊp v« s¶n
chóng buéc ph¶i gian lËn trong bÇu cö. Phe tù do chñ nghÜa x· héi chñ nghÜa, r»ng s¾p ®Õn ngµy ço chung cña chñ nghÜa
ngµy cµng nghiªng thªm vÒ phÝa h÷u, vÒ phÝa giai cÊp ®¹i t− t− b¶n vµ hµng triÖu ng−êi v« s¶n sÏ x©y dùng nªn x· héi x· héi
s¶n; ph¸i d©n chñ - lËp hiÕn ®· tá râ tÝnh chÊt ph¶n çch chñ nghÜa. Lª-nin chØ ra r»ng, trong b¶n tuyªn bè ®ã cÇn tr×nh
m¹ng cña hä b»ng viÖc liªn minh víi bän Tr¨m ®en. Cuéc bµy râ t×nh h×nh ngét ng¹t ë trong n−íc Nga, chØ ra sù cÇn thiÕt
bÇu cö cµng cho thÊy râ h¬n n÷a sù ph¸ s¶n vÒ mÆt chÝnh trÞ ph¶i cã tù do chÝnh trÞ cho n−íc nµy, cÇn ®Æc biÖt nhÊn m¹nh
cña ph¸i thñ tiªu. Nh÷ng kÕt qu¶ bá phiÕu ë ®oµn tuyÓn cö vai trß l·nh ®¹o cña giai cÊp v« s¶n trong phong trµo gi¶i
c«ng nh©n cña s¸u tØnh ®· chøng minh ®iÒu ®ã. Nh÷ng phãng. Ng−êi ®Ò nghÞ çc ®¹i biÓu b«n-sª-vÝch c«ng khai ph¶n
ng−êi b«n-sª-vÝch ®· thu ®−îc ®¹i ®a sè phiÕu, çc ®¹i biÓu ®èi cuéc chiÕn tranh ®ang tíi gÇn.
b«n-sª-vÝch lµ do çc tØnh c«ng nghiÖp chñ yÕu ― n¬i tËp Tr−íc khi b¶n tuyªn bè ®−îc th«ng qua, ®· diÔn ra mét cuéc
trung bèn phÇn n¨m giai cÊp v« s¶n ë Nga ― bÇu ra, trong ®Êu tranh gay g¾t gi÷a çc ®¹i biÓu b«n-sª-vÝch víi nhãm men-
khi ®ã th× çc ®¹i biÓu men-sª-vÝch lµ do nh÷ng l¸ phiÕu cña sª-vÝch b¶y ng−êi trong ®¶ng ®oµn d©n chñ - x· héi. Çc ®¹i
giai cÊp tiÓu t− s¶n thµnh thÞ bÇu ra. §©y lµ mét th¾ng lîi to biÓu b«n-sª-vÝch ®· ®−a ®−îc vµo b¶n tuyªn bè nh÷ng yªu cÇu
lín cña nh÷ng ng−êi b«n-sª-vÝch. c¬ b¶n cña c−¬ng lÜnh hµnh ®éng b«n-sª-vÝch. B¶n tuyªn bè ®·
Trong nöa ®Çu th¸ng Ch¹p 1912, Lª-nin ®· viÕt lo¹t bµi "Giai ®−îc phæ biÕn réng r·i trong quÇn chóng c«ng nh©n vµ ®ãng
cÊp c«ng nh©n vµ ®oµn ®¹i biÓu cña nã "t¹i nghÞ viÖn""; trong vai trß to lín trong viÖc t¨ng c−êng cuéc ®Êu tranh cña giai cÊp
nh÷ng bµi nµy, Ng−êi ®· tæng kÕt nh÷ng kinh nghiÖm c«ng t¸c c«ng nh©n chèng l¹i chÕ ®é Nga hoµng.
cña ®¶ng ®oµn d©n chñ - x· héi t¹i §u-ma II vµ III vµ x¸c ®Þnh Lª-nin ®· thiÕt lËp ®−îc sù tiÕp xóc chÆt chÏ víi çc
nh÷ng nhiÖm vô cña ®¶ng ®oµn d©n chñ - x· héi t¹i §u-ma IV. ®¹i biÓu b«n-sª-vÝch. Toµn bé ho¹t ®éng cña hä ®−îc tiÕn
Lª-nin ®· nhiÒu lÇn nhÊn m¹nh t− t−ëng cho r»ng ®¶ng ph¶i hµnh d−íi sù l·nh ®¹o trùc tiÕp cña Ng−êi. Ng−êi n¾m
båi d−ìng ®oµn ®¹i biÓu cña m×nh t¹i §u-ma, ph¶i l·nh ®¹o ®−îc tõng bµi ph¸t biÓu, tõng lêi chÊt vÊn, Ng−êi chuÈn bÞ
®oµn ®¹i biÓu ®ã, ph¶i ®Êu tranh cho mét ®−êng lèi ®óng ®¾n çc b¶n dù th¶o nh÷ng lêi ph¸t biÓu quan träng nhÊt cña
cña ®¶ng trong ®¶ng ®oµn. çc ®¹i biÓu b«n-sª-vÝch. In lÇn ®Çu trong tËp nµy, cã b¶n
Cho r»ng bµi ph¸t biÓu ®Çu tiªn cña nh÷ng ng−êi d©n ®Ò c−¬ng bµi ph¸t biÓu cña ®¹i biÓu d©n chñ - x· héi t¹i
chñ - x· héi t¹i §u-ma IV lµ cã ý nghÜa rÊt quan träng, §u-ma nhµ n−íc IV "VÒ bµi diÔn v¨n nãi vÒ ng©n s¸ch".
XXII Lêi tùa Lêi tùa XXIII
Çc ®¹i biÓu b«n-sª-vÝch tíi Cra-cèp ®Ó nhËn nh÷ng lêi khuyªn Nga, §øc, Anh, Ph¸p vµ çc n−íc ®Õ quèc chñ nghÜa kh¸c ®· bÞ
vµ nh÷ng chØ thÞ. Lª-nin ®· d¹y hä hµng ngµy ph¶i lîi dông v¹ch trÇn. Lª-nin c¨m phÉn lªn ¸n nh÷ng cuéc phiªu l−u ®Ém
diÔn ®µn §u-ma nh− thÕ nµo ®Ó phôc vô lîi Ých cña çch m¹ng, m¸u cña bän ®Õ quèc, v¹ch mÆt bän theo chñ nghÜa s«-vanh
ph¶i biÕt kÕt hîp ho¹t ®éng c«ng khai vµ bÝ mËt, ph¶i cã tÝnh nguþ trang d−íi nh÷ng lêi lÏ hoa mü vÒ "cuéc ®Êu tranh thiªng
nguyªn t¾c vµ c−¬ng nghÞ, kiªn quyÕt b¶o vÖ nh÷ng yªu s¸ch liªng giµnh ®éc lËp" ®Ó cè x« ®Èy çc d©n téc vµo cuéc chÐm
cña giai cÊp v« s¶n. D−íi sù l·nh ®¹o cña Lª-nin, ng−êi nghÞ sÜ giÕt lÉn nhau v× lîi nhuËn cña bän chñ ng©n hµng vµ çc nhµ
çch m¹ng kiÓu míi ― ng−êi ®¹i biÓu thùc sù cho giai cÊp c«ng c«ng nghiÖp.
nh©n ― ®−îc ®µo t¹o nh− thÕ ®Êy.
Lª-nin ®Ò nghÞ çc ®¹i biÓu b«n-sª-vÝch t¹i §u-ma nhµ n−íc
VÒ sau, Lª-nin ®· ®¸nh gi¸ cao ho¹t ®éng cña çc ®¹i biÓu IV, tõ diÔn ®µn cña §u-ma, tuyªn bè tr−íc toµn d©n çc khÈu
b«n-sª-vÝch trong §u-ma nhµ n−íc IV. "... ë n−íc Nga ®· cã hiÖu cña ph¸i d©n chñ çch m¹ng: "§Êu tranh chèng chiÕn
mét ®¶ng c«ng nh©n, ― Ng−êi viÕt vµo th¸ng Ba 1915, ― mµ tranh! Ph¶n ®èi mäi sù can thiÖp! ñng hé hßa b×nh!" (tËp nµy,
çc nghÞ viªn cña nã kh«ng næi tiÕng vÒ nh÷ng lêi v¨n hoa s¸o tr. 243).
ng÷, kh«ng "ra vµo" çc phßng kh¸ch t− s¶n vµ trÝ thøc, kh«ng Lª-nin rÊt chó ý tíi cuéc chiÕn tranh ë vïng Ban-c¨ng bïng
cã çi tµi xoay së cña viªn thÇy kiÖn hay cña nhµ nghÞ sÜ "ch©u næ vµo th¸ng M−êi 1912. Trong tËp nµy cã in mét v¨n kiÖn míi
¢u", mµ næi tiÕng vÒ mèi liªn hÖ cña hä víi quÇn chóng c«ng cña V. I. Lª-nin ― lêi kªu gäi cña Ban chÊp hµnh trung −¬ng
nh©n, vÒ c«ng t¸c tËn t©m cña hä trong nh÷ng quÇn chóng ®ã, §¶ng c«ng nh©n d©n chñ - x· héi Nga "Göi toµn thÓ c«ng d©n
vÒ viÖc thùc hiÖn nh÷ng nhiÖm vô b×nh th−êng, kh«ng cã g× næi Nga", trong ®ã Ng−êi ®· ph©n tÝch s©u s¾c t×nh h×nh quèc tÕ,
bËt, gian khæ, kh«ng cã thï lao vµ ®Æc biÖt nguy hiÓm cña v¹ch ra thùc chÊt cña cuéc khñng ho¶ng ë vïng Ban-c¨ng, nªu
ng−êi tuyªn truyÒn vµ tæ chøc bÝ mËt" (Toµn tËp, tiÕng Nga, lªn lËp tr−êng cña ®¶ng b«n-sª-vÝch vµ giai cÊp c«ng nh©n ë Nga
xuÊt b¶n lÇn thø 5, t. 26, tr. 172 - 173). ®èi víi cuéc chiÕn tranh ë vïng Ban-c¨ng. "Cuéc khñng ho¶ng ë
Mét nhãm kh¸ lín çc bµi b¸o ®−îc in vµo tËp nµy, ®· viÕt vïng Ban-c¨ng, ― Lª-nin viÕt, ― lµ mét trong nh÷ng kh©u cña
vÒ nh÷ng vÊn ®Ò thuéc ®−êng lèi chÝnh trÞ quèc tÕ vµ ®Æc biÖt lµ mét chuçi sù kiÖn mµ ë kh¾p n¬i, tõ ®Çu thÕ kû XX, ®· lµm cho
cuéc ®Êu tranh cña giai cÊp v« s¶n tÊt c¶ çc n−íc vµ cña çc çc m©u thuÉn giai cÊp vµ m©u thuÉn gi÷a çc quèc gia trë nªn
®¶ng v« s¶n chèng l¹i nguy c¬ mét cuéc chiÕn tranh ®Õ quèc gay g¾t, vµ dÉn tíi çc cuéc chiÕn tranh vµ çch m¹ng" (tr. 170).
chñ nghÜa thÕ giíi ®ang tíi gÇn. Lª-nin chØ râ çc cuéc chiÕn Ban chÊp hµnh trung −¬ng ®¶ng ®· v¹ch trÇn chÝnh s¸ch bµnh
tranh mang theo nã nh÷ng tai häa nh− thÕ nµo (xem bµi tr−íng, ¨n c−íp cña chÕ ®é chuyªn chÕ Nga hoµng vµ cña çc
"Nh÷ng th¶m tr¹ng cña chiÕn tranh"), Ng−êi kªu gäi nh÷ng chÝnh phñ çc n−íc ®Õ quèc chñ nghÜa kh¸c ë vïng Ban-c¨ng, ®·
ng−êi lao ®éng ®oµn kÕt vµ chèng l¹i bän x©m l−îc. Trong çc biÓu thÞ sù ñng hé ®èi víi cuéc ®Êu tranh cña quÇn chóng lao
bµi "Mét canh b¹c", "Çc d©n téc vïng Ban-c¨ng vµ nÒn ngo¹i ®éng trong çc n−íc vïng Ban-c¨ng nh»m thùc hiÖn sù gi¶i
giao cña ch©u ¢u", "VÒ chuyÖn con ço vµ chuång gµ", "Mét phãng khái ¸ch ¸p bøc vÒ mÆt d©n téc vµ x· héi.
nghÞ quyÕt nhôc nh·", "Giai cÊp t− s¶n vµ chñ nghÜa c¶i l−¬ng", Lª-nin ®· ph©n biÖt râ rµng nh÷ng ý ®å x©m l−îc cña
nh÷ng tham väng bµnh tr−íng cña çc chÝnh phñ ¸o - Hung, ý, bän d©n téc chñ nghÜa t− s¶n vïng Ban-c¨ng víi nh÷ng môc
XXIV Lêi tùa Lêi tùa XXV
tiªu gi¶i phãng cña çc d©n téc vïng Ban-c¨ng trong cuéc mét ®iÒu tèt ®Ñp ®Ó b¸m chÆt lÊy nh÷ng tµn tÝch cña chÕ ®é
chiÕn tranh nµy. Trong bµi "ý nghÜa x· héi cña nh÷ng th¾ng thùc d©n ®ang sôp ®æ.
lîi cña çc n−íc XÐc-bi-a vµ Bun-ga-ri", khi nªu lªn kÕt qu¶ Trong khi v¹ch trÇn chÝnh s¸ch thùc d©n cña bän ®Õ quèc ý,
chung tÝch cùc cña nh÷ng th¾ng lîi qu©n sù cña çc n−íc Lª-nin ®ång thêi chØ ra r»ng n−íc ý kh«ng ph¶i lµ mét ngo¹i lÖ
vïng Ban-c¨ng (®¸nh vµo çc tµn tÝch thêi trung cæ ë vïng trong sè çc n−íc t− b¶n chñ nghÜa kh¸c, ― tÊt c¶ çc n−íc ®ã
Ban-c¨ng, hoµn thµnh c«ng cuéc gi¶i phãng çc d©n téc vïng ®Òu do giai cÊp t− s¶n ®iÒu khiÓn, giai cÊp nµy kh«ng dõng tay
Ban-c¨ng khái ¸ch cña Thæ-nhÜ-kú), Lª-nin ®ång thêi nhÊn tr−íc mét cuéc tµn s¸t nµo ®Ó kiÕm thªm mét nguån lîi nhuËn
m¹nh r»ng, nÕu c«ng cuéc gi¶i phãng ®ã ®−îc "tiÕn hµnh míi.
b»ng con ®−êng çch m¹ng, nghÜa lµ th«ng qua cuéc ®Êu Bµi "N−íc Trung-hoa ®æi míi" nãi vÒ chÝnh s¸ch x©m l−îc
tranh cña n«ng d©n XÐc-bi-a, Bun-ga-ri vµ Thæ-nhÜ-kú chèng
mµ çc n−íc ®Õ quèc chñ nghÜa tiÕn hµnh ë ph−¬ng §«ng. Lª-
l¹i bän ®Þa chñ thuéc mäi d©n téc (vµ chèng çc chÝnh phñ
nin v¹ch mÆt giai cÊp t− s¶n ®Õ quèc chñ nghÜa cña Nga, NhËt,
®Þa chñ ë Ban-c¨ng), th× ch¾c ch¾n c«ng cuéc gi¶i phãng çc
Anh, §øc. Bän nµy coi Trung-hoa lµ miÕng måi s¨n ®−îc,
d©n téc Ban-c¨ng ®· ®ßi hái hy sinh nh©n m¹ng Ýt h¬n hµng
chóng chê dÞp ®Ó x©u xÐ çi quèc gia réng lín nµy ra thµnh
tr¨m lÇn so víi cuéc chiÕn tranh hiÖn nay. C«ng cuéc gi¶i
tõng m¶nh. §ång thêi, bµi nµy còng nhÊn m¹nh r»ng n−íc
phãng ®· cã thÓ ®−îc thùc hiÖn mét çch dÔ dµng h¬n gÊp
Trung-hoa víi 400 triÖu d©n ®· thøc tØnh vµ b−íc vµo ®êi sèng
béi vµ triÖt ®Ó h¬n gÊp béi" (tr. 230).
chÝnh trÞ, ®· b−íc vµo cuéc ®Êu tranh tÝch cùc vµ, mÆc dÇu gÆp
Lª-nin lµ chiÕn sÜ ®Êu tranh quyÕt liÖt chèng chñ nghÜa
mäi khã kh¨n, nã vÉn tiÕn lªn.
thùc d©n. Trong bµi "ChiÕn tranh gi÷a ý vµ Thæ-nhÜ-kú
Mét sè t¸c phÈm trong tËp nµy nh− "Nh÷ng th¾ng lîi
chÊm døt", Ng−êi ®· tè ço nh÷ng hµnh ®éng ¨n c−íp cña
cña c«ng nh©n Mü", "KÕt qu¶ vµ ý nghÜa cuéc bÇu cö tæng
ý ë ch©u Phi, gäi nh÷ng hµnh ®éng ®ã lµ cuéc chiÕn tranh
thùc d©n ®iÓn h×nh cña mét nhµ n−íc "v¨n minh" ë thÕ kû thèng ë Mü", "Sau cuéc bÇu cö ë Mü", "ý nghÜa viÖc bÇu «ng
XX, cuéc chiÕn tranh nµy ch¼ng qua chØ lµ mét sù giÕt Poanh-ca-rª", "Néi çc Bri-¨ng" nãi vÒ nh÷ng ®Æc ®iÓm cña nÒn
ng−êi mét çch hoµn h¶o, mét sù giÕt chãc nh÷ng ng−êi d©n chñ t− s¶n ë ph−¬ng T©y. Lª-nin v¹ch ra thùc chÊt cña chÕ
¶-rËp b»ng nh÷ng vò khÝ "hiÖn ®¹i nhÊt". Tæng kÕt nh÷ng ®é d©n chñ t− s¶n, mét chÕ ®é dùa trªn c¬ së lõa dèi nh©n d©n;
"th¾ng lîi" cña ý, Lª-nin nhËn ®Þnh r»ng: mÆc dÇu cã "hoµ Ng−êi v¹ch trÇn viÖc bu«n b¸n v« liªm sØ "thµnh phÇn ®¶ng
b×nh", nh−ng trªn thùc tÕ chiÕn tranh sÏ cßn tiÕp diÔn v× ph¸i" cña çc nhµ chÝnh trÞ t− s¶n. Qua thÝ dô vÒ chÕ ®é hai
çc bé l¹c ¶-rËp trªn lôc ®Þa ch©u Phi, n»m çch xa bê ®¶ng ë Mü, Lª-nin chØ râ r»ng: th«ng qua çc cuéc ®Êu ®¸ giËt
biÓn, kh«ng chÞu quy phôc. "Ng−êi ta sÏ cßn "khai ho¸" g©n vµ kh«ng cã néi dung gi÷a hai ®¶ng t− s¶n, bän ®Õ quèc
cho çc bé l¹c ¶-rËp nµy trong mét thêi gian l©u dµi n÷a ®ang lõa dèi nh©n d©n vµ lµm cho ng−êi lao ®éng sao l·ng
b»ng l−ìi lª, ®¹n, gi¸ treo cæ, sù b¾n giÕt vµ h·m hiÕp phô cuéc ®Êu tranh chèng chñ nghÜa t− b¶n. Khi nhÊn m¹nh vai trß
n÷" (tr. 144). Sø mÖnh "khai hãa" cña çc c−êng quèc thùc ph¶n ®éng cña chÕ ®é hai ®¶ng ë Mü vµ Anh, Lª-nin chØ ra
d©n lµ thÕ ®ã, ngay c¶ hiÖn nay çc nhµ t− t−ëng cña chñ r»ng chÕ ®é ®ã lµ "mét trong nh÷ng ph−¬ng s¸ch m¹nh mÏ
nghÜa ®Õ quèc vÉn m−u toan nhËn bõa sø mÖnh ®ã lµ nhÊt ®Ó ng¨n chÆn sù xuÊt hiÖn ®¶ng c«ng nh©n ®éc lËp, nghÜa
XXVI Lêi tùa Lêi tùa XXVII
lµ ®¶ng thùc sù x· héi chñ nghÜa" (tr. 236). Nh÷ng ®iÒu chØ dÉn cÊp c«ng nh©n t¸ch ra mét tÇng líp quý téc, tÇng líp nµy theo
®ã cña V. I. Lª-nin cã ý nghÜa rÊt to lín ®èi víi c¶ phong trµo ®u«i giai cÊp t− s¶n, ph¶n béi giai cÊp m×nh" (tr. 286). V¹ch mÆt
çch m¹ng hiÖn nay. Nh÷ng chØ dÉn ®ã d¹y cho giai cÊp c«ng chñ nghÜa c¬ héi cña §¶ng c«ng nh©n ®éc lËp Anh, Lª-nin chØ
nh©n nhËn râ sù lõa bÞp cña giai cÊp t− s¶n dï cho nã ®−îc ra r»ng ®¶ng nµy chØ "®éc lËp" ®èi víi chñ nghÜa x· héi nh−ng
nguþ trang d−íi bÊt cø tÊm b×nh phong nµo. l¹i rÊt phô thuéc vµo chñ nghÜa tù do.
Lª-nin chØ râ sù phô thuéc cña çc chÝnh kh¸ch t− s¶n ®èi TËp nµy cßn bao gåm mét sè t¸c phÈm lµm s¸ng tá nh÷ng
víi çc nhµ c«ng nghiÖp lín, Ng−êi nhËn ®Þnh r»ng çc chÝnh vÊn ®Ò kinh tÕ quan träng. Trong nh÷ng t¸c phÈm nµy, khi
phñ t− s¶n lµ t«i tí cña giai cÊp çc nhµ t− b¶n. Çc bµi cña Lª- ph©n tÝch çc chØ tiªu b»ng con sè cña sù ph¸t triÓn kinh tÕ ë
nin ®· nªu lªn nh÷ng thÝ dô cho thÊy r»ng bän ®éc quyÒn Mü Nga vµ ë ph−¬ng T©y, V. I. Lª-nin ®· nhËn ®Þnh mét sè nÐt
trong thêi kú bÇu cö tæng thèng ®· mua chuéc çc øng cö viªn cña s¶n xuÊt t− b¶n chñ nghÜa trong m−êi n¨m ®Çu cña thÕ
tæng thèng, còng nh− ë Ph¸p bän tµi phiÖt vµ bän l¸i bu«n mµ kû XX.
hä hµng cña chóng ®ang ngåi trong çc ban qu¶n trÞ cña çc Trong bµi "Sù tËp trung s¶n xuÊt ë Nga", Lª-nin ph©n tÝch
c«ng ty cæ phÇn rÊt lín, ®ang giµnh ®−îc çc ghÕ bé tr−ëng. mét trong nh÷ng vÊn ®Ò quan träng nhÊt cña kinh tÕ chÝnh trÞ
§¸nh gi¸ ý nghÜa cña viÖc bÇu Poanh-ca-rª lµm tæng thèng cña häc ― qu¸ tr×nh tËp trung s¶n xuÊt t− b¶n chñ nghÜa. Bµi nµy cã
n−íc Céng hßa Ph¸p, Lª-nin nhËn xÐt r»ng: ®©y lµ "b−íc ®−êng nªu ra mét b¶ng nãi vÒ t×nh h×nh cña nÒn c«ng nghiÖp trong çc
nhµ m¸y, c«ng x−ëng cña Nga trong n¨m 1910 so s¸nh víi n¨m
c«ng danh ®iÓn h×nh cña mét tªn con bu«n t− s¶n ®· lÇn l−ît
1901. Dùa vµo çc sè liÖu ®ã, Lª-nin chØ râ sù ph¸ s¶n cña çc xÝ
b¸n m×nh cho tÊt c¶ çc ®¶ng ph¸i trong chÝnh trÞ vµ tÊt c¶
nghiÖp nhá, viÖc bãp nghÑt çc xÝ nghiÖp ®ã vµ sù tËp trung s¶n
nh÷ng kÎ giµu cã "ë bªn ngoµi" chÝnh trÞ ... Nh÷ng bän giµu cã
xuÊt vµo trong tay mét sè Ýt triÖu phó ®ang diÔn ra nh− thÕ nµo,
vµ nh÷ng tªn trïm tµi phiÖt trong tÊt c¶ çc n−íc ®Òu ®¸nh gi¸
sù tËp trung c«ng nh©n trong çc xÝ nghiÖp lín ®−îc tiÕn hµnh
cao nh÷ng mèi liªn hÖ chÝnh trÞ cña nh÷ng kÎ m−u cÇu danh
nh− thÕ nµo; Ng−êi nhÊn m¹nh r»ng tû träng çc xÝ nghiÖp lín
väng kh«n khÐo nh− vËy" (tr. 365).
trong toµn bé nÒn s¶n xuÊt t¨ng lªn v« cïng nhanh h¬n so víi
Çc bµi: "ë Thôy-sÜ", "Nh÷ng cuéc tranh c·i ë Anh vÒ chÝnh sè l−îng xÝ nghiÖp ®ã.
s¸ch c«ng nh©n tù do chñ nghÜa", "ë n−íc Mü" v.v. ®Òu nh»m Mét bµi rÊt ®¸ng chó ý lµ bµi "Sù bÇn cïng ho¸ trong x· héi
phª ph¸n chñ nghÜa c¬ héi quèc tÕ. Lª-nin bãc trÇn nh÷ng cçi rÔ t− b¶n chñ nghÜa". VÊn ®Ò bÇn cïng hãa quÇn chóng d−íi chÕ
cña chñ nghÜa c¬ héi trong phong trµo c«ng nh©n Anh vµ Mü. ®é t− b¶n chñ nghÜa lµ mét trong nh÷ng vÊn ®Ò hãc bóa nhÊt vµ
"Nguyªn nh©n chñ yÕu vµ cã tÝnh chÊt lÞch sö ®em l¹i −u thÕ nãng hæi nhÊt cña x· héi t− b¶n chñ nghÜa. ChÝnh trong vÊn ®Ò
®Æc biÖt næi bËt vµ søc m¹nh (t¹m thêi) cho ®−êng lèi chÝnh trÞ nµy h¬n bÊt cø vÊn ®Ò nµo kh¸c, bän c¬ héi chñ nghÜa ®· tõng
c«ng nh©n cã tÝnh chÊt t− s¶n ë Anh vµ ë Mü, lµ quyÒn tù do m−u toan vµ hiÖn nay vÉn ®ang m−u toan xÐt l¹i m«n kinh tÕ
chÝnh trÞ ®· cã tõ l©u vµ nh÷ng ®iÒu kiÖn ®Æc biÖt thuËn lîi ― chÝnh trÞ häc m¸c-xÝt. Ngay tõ cuèi thÕ kû XIX, trong mét sè t¸c
so víi çc n−íc kh¸c ― cho sù ph¸t triÓn vÒ bÒ s©u lÉn bÒ réng phÈm cña m×nh, Lª-nin ®· ®Æc biÖt ®i s©u v¹ch trÇn nh÷ng lêi
cña chñ nghÜa t− b¶n. Do cã nh÷ng ®iÒu kiÖn ®ã mµ trong giai qu¶ quyÕt cã tÝnh chÊt xÐt l¹i cña E. BÐc-stanh nãi r»ng häc
XXVIII Lêi tùa Lêi tùa XXIX
thuyÕt cña M¸c vÒ sù bÇn cïng ho¸ quÇn chóng d−íi chÕ ®é t− nh©n tè m¹nh mÏ ng¨n trë xu h−íng cña x· héi t− b¶n chñ
b¶n chñ nghÜa d−êng nh− "®· lçi thêi". Trong bµi "Sù bÇn cïng nghÜa lµm cho quÇn chóng lao ®éng bÞ bÇn cïng hãa vµ lµm
hãa trong x· héi t− b¶n chñ nghÜa", Lª-nin l¹i trë l¹i vÊn ®Ò nµy, cho hoµn c¶nh vËt chÊt cña hä cµng thªm tåi tÖ. Trong bµi
®ång thêi phª ph¸n kÞch liÖt nh÷ng quan ®iÓm xÐt l¹i cña "§Êu tranh b·i c«ng vµ tiÒn c«ng", Lª-nin nghiªn cøu tÝnh
nh÷ng ng−êi x· héi - c¶i l−¬ng "míi" vµ "cò", nªu lªn nh÷ng sè quy luËt cña sù thay ®æi møc tiÒn c«ng tïy thuéc vµo cuéc
liÖu míi nhÊt vÒ sù ph¸ s¶n cña ng−êi lao ®éng vµ sù giµu cã ®Êu tranh b·i c«ng. Ng−êi l−u ý ®Õn t×nh h×nh lµ, sau çc
thªm ghª gím cña bän t− b¶n. Trong t¸c phÈm nµy, dùa vµo çc cuéc chiÕn ®Êu çch m¹ng n¨m 1905 tiÒn c«ng cña c«ng
luËn ®iÓm cña C. M¸c trong bé "T− b¶n", Lª-nin ®−a ra ®Þnh nh©n ë Nga t¨ng lªn lËp tøc h¬n 10%. Trong bµi "Phong
nghÜa kh¸i niÖm bÇn cïng ho¸ tuyÖt ®èi vµ t−¬ng ®èi ®èi víi trµo c«ng nh©n Anh trong n¨m 1912", Lª-nin chØ râ r»ng do
quÇn chóng d−íi chÕ ®é t− b¶n chñ nghÜa. Lª-nin chøng minh cã cuéc b·i c«ng to lín cña nh÷ng c«ng nh©n má ë Anh,
r»ng trong x· héi t− b¶n chñ nghÜa, dï lµ trong nh÷ng ®iÒu kiÖn chÝnh phñ buéc ph¶i ban hµnh mét ®¹o luËt quy ®Þnh møc
thuËn lîi, tiÒn l−¬ng cña c«ng nh©n còng t¨ng lªn rÊt chËm so tiÒn c«ng tèi thiÓu, lµ møc mµ ng−êi ta kh«ng ®−îc ®Ó tiÒn
c«ng thÊp h¬n. §ång thêi Lª-nin chØ ra r»ng c«ng nh©n Anh
víi møc t¨ng cña çc chi phÝ cÇn thiÕt ®Ó t¸i s¶n xuÊt søc lao
kh«ng ®−îc xiªu lßng tr−íc th¾ng lîi cña m×nh, r»ng ®¹o
®éng. Nh− vËy, trong x· héi t− b¶n chñ nghÜa vÉn tån t¹i xu
luËt ®ã còng nh− tÊt c¶ çc c¶i çch t− s¶n lµ mét biÖn ph¸p
h−íng bÇn cïng ho¸ tuyÖt ®èi ®èi víi quÇn chóng. "Cßn sù bÇn
nöa vêi th¶m h¹i vµ mét phÇn chØ lµ sù lõa bÞp c«ng nh©n.
cïng hãa t−¬ng ®èi cña c«ng nh©n, ― Lª-nin viÕt, ― tøc lµ
ChØ cã con ®−êng ®Êu tranh cã tæ chøc vµ kh«ng mÖt mái
phÇn cña hä trong thu nhËp x· héi bÞ gi¶m xuèng, l¹i cµng râ
míi ®−a giai cÊp c«ng nh©n, do ®¶ng v« s¶n çch m¹ng
rÖt h¬n. Trong x· héi t− b¶n chñ nghÜa, cña c¶i mµ t¨ng lªn
l·nh ®¹o, tíi chç thay ®æi ®−îc mét çch c¨n b¶n t×nh c¶nh
nhanh chãng, th× phÇn cña c«ng nh©n ®−îc h−ëng, ®øng vÒ
cña giai cÊp v« s¶n vµ ®i tíi th¾ng lîi triÖt ®Ó.
mÆt tû lÖ so s¸nh mµ nãi, l¹i ngµy cµng Ýt ®i, v× bän triÖu phó
Bµi "VÒ chñ nghÜa b«n-sª-vÝch" ®−îc in trong tËp nµy, cã
lµm giµu ngµy cµng nhanh" (tr. 272).
mét ý nghÜa quan träng ®èi víi viÖc nghiªn cøu lÞch sö §¶ng
Qua thÝ dô nÒn c«ng nghiÖp c«ng x−ëng - nhµ m¸y ë Nga
céng s¶n Liªn-x«. T¸c phÈm nµy viÕt vµo th¸ng Giªng 1913,
(çc bµi "TiÒn c«ng cña c«ng nh©n vµ lîi nhuËn cña bän t− trong ®ã Lª-nin ®· ®¸nh gi¸ con ®−êng mµ nh÷ng ng−êi b«n-
b¶n ë Nga", "Ngµy lao ®éng trong çc c«ng x−ëng ë tØnh sª-vÝch ®· ®i qua. Ng−êi v¹ch ra nh÷ng giai ®o¹n chñ yÕu cña
M¸t-cx¬-va", "Ngµy lao ®éng vµ n¨m lao ®éng ë tØnh M¸t- cuéc ®Êu tranh cña nh÷ng ng−êi b«n-sª-vÝch chèng l¹i bän
xc¬-va"), Lª-nin chØ râ trong çc c«ng x−ëng viÖc c−íp bãc men-sª-vÝch, bãc trÇn nh÷ng sù bÊt ®ång c¨n b¶n gi÷a nh÷ng
c«ng nh©n ®· diÔn ra nh− thÕ nµo vµ trªn l−ng ai, çc nhµ t− ng−êi b«n-sª-vÝch vµ bän men-sª-vÝch. Lª-nin chØ râ r»ng, sù ra
b¶n t¨ng c−êng ®é lao ®éng nh− thÕ nµo, hä kÐo dµi ngµy lao ®êi cña chñ nghÜa b«n-sª-vÝch vµ toµn bé lÞch sö cña nã g¾n liÒn
®éng ra sao, viÖc rót bít tiÒn l−¬ng thùc tÕ cña c«ng nh©n ®· mËt thiÕt víi cuéc ®Êu tranh cña §¶ng d©n chñ - x· héi çch
diÔn ra nh− thÕ nµo. m¹ng chèng l¹i mäi trµo l−u c¬ héi chñ nghÜa, trong tiÕn tr×nh
Lª-nin ®· d¹y r»ng cuéc ®Êu tranh cña giai cÊp c«ng ®Êu tranh ®ã ®¶ng cña nh÷ng ng−êi b«n-sª-vÝch ®· ®−îc cñng
nh©n ®Ó t¨ng l−¬ng vµ c¶i thiÖn ®iÒu kiÖn lao ®éng lµ mét cè vµ ®−îc t«i luyÖn.
XXX Lêi tùa 1
* *
*
TËp nµy bao gåm b¶y v¨n kiÖn míi cña V. I. Lª-nin. Trong
®ã cã: lêi kªu gäi cña Ban chÊp hµnh trung −¬ng §¶ng c«ng Çc cuéc khëi nghÜa
nh©n d©n chñ - x· héi Nga "Göi toµn thÓ c«ng d©n Nga", çc bµi trong lôc qu©n vµ h¶i qu©n1
"VÒ sù nhu nh−îc chÝnh trÞ (Th− göi ban biªn tËp)", "L¹i bµn vÒ
çc nghÞ sÜ n«ng d©n trong §u-ma IV" vµ nghÞ quyÕt "VÒ viÖc
c¶i tæ vµ vÒ c«ng t¸c cña ban biªn tËp b¸o "Sù thËt"", ®−îc th«ng Thêi gian gÇn ®©y, thËm chÝ trong çc b¸o chÝ hîp ph¸p ë
qua t¹i Héi nghÞ cña Ban chÊp hµnh trung −¬ng §¶ng c«ng n−íc ta còng ®· ®Ó lé ra mét sè tin tøc vÒ sù s«i ®éng çch
nh©n d©n chñ - x· héi Nga cã çc çn bé ®¶ng tham gia häp ë m¹ng trong binh lÝnh. Chóng t«i xin nªu 3 tin chÝnh.
Cra-cèp. Trong phÇn "Çc tµi liÖu chuÈn bÞ" cã nh÷ng v¨n kiÖn
cña Héi nghÞ Cra-cèp ®−îc in lÇn ®Çu tiªn: "B¶n ph¸c th¶o ®Çu ë h¹m ®éi H¾c-h¶i. Ngµy 27 th¸ng S¸u t¹i Xª-va-xt«-p«n,
tiªn nghÞ quyÕt "VÒ ®¶ng ®oµn d©n chñ - x· héi trong §u-ma"" toµ ¸n h¶i qu©n ®· më phiªn toµ kÝn ®Ó xÐt vô anh lÝnh ®iÒu
vµ "B¶n ph¸c th¶o ®Çu tiªn nghÞ quyÕt "VÒ th¸i ®é ®èi víi ph¸i khiÓn ®Ìn chiÕu Dª-lª-nin trªn chiÕc thiÕt gi¸p h¹m "I-«-an Dla-
thñ tiªu vµ vÒ vÊn ®Ò thèng nhÊt"", còng nh− ®Ò c−¬ng bµi ph¸t t«-ót". Anh cïng víi Çc-pi-sin vµ Xi-li-a-cèp bÞ buéc téi lµ ®·
biÓu cña ®¹i biÓu d©n chñ - x· héi t¹i §u-ma nhµ n−íc IV "VÒ viÕt vµ ph©n ph¸t lêi kªu gäi khëi nghÜa vò trang. Dª-lª-nin,
bµi diÔn v¨n nãi vÒ ng©n s¸ch". Çc-pi-sin vµ Xi-li-a-cèp bÞ tuyªn ¸n tö h×nh vµ bÞ xö b¾n ngµy
10 th¸ng B¶y.
ViÖn nghiªn cøu chñ nghÜa M¸c - Lª-nin Còng tßa ¸n binh Êy, ngµy 2 th¸ng B¶y, ®· xö vô mét
trùc thuéc Ban chÊp hµnh trung −¬ng
nhãm thñy thñ cña còng chiÕc thiÕt gi¸p h¹m nµy. 16 thñy
§¶ng céng s¶n Liªn-x«
thñ bÞ buéc téi lµ cã hµnh ®éng xói giôc chiÕm chiÕc thiÕt
gi¸p h¹m ®ã. 10 ng−êi bÞ tuyªn ¸n tö h×nh, 5 ng−êi bÞ kÕt
¸n tï khæ sai víi thêi h¹n 6 n¨m. Ngµy 4 th¸ng B¶y,
nh÷ng tin ®iÖn cña chÝnh phñ truyÒn ®i cho biÕt r»ng h×nh
nh− m−êi ng−êi bÞ ço bÞ kÕt ¸n tö h×nh ®· ®Ö ®¬n xin
khoan hång.
ë h¹m ®éi Ban-tÝch. Ng−êi ta dù ®Þnh më phiªn tßa cña
tßa ¸n h¶i qu©n t¹i h¶i c¶ng Cr«n-st¸t vµo ngµy 16 th¸ng
B¶y ®Ó xö vô 65 thñy thñ trªn tµu huÊn luyÖn "§vi-na",
tuÇn d−¬ng h¹m "R¹ng ®«ng" vµ thiÕt gi¸p h¹m "Vinh
quang". Ngµy 3 th¸ng B¶y, tõ Pª-tÐc-bua ng−êi ta ®· ®¸nh
®iÖn vÒ cho tê b¸o "TiÕng nãi M¸t-xc¬-va"2 cña ph¸i th¸ng
2 V. I. Lª-nin Çc cuéc khëi nghÜa trong lôc qu©n vµ h¶i qu©n 3
M−êi r»ng, ë trong thµnh phè ng−êi ta bµn t¸n x«n xao vÒ vô ra trong çc nghÞ quyÕt cña Héi nghÞ ®¹i biÓu toµn Nga cña
¸n Çm Ü ®ã. Nh− ng−êi ta cho biÕt, 65 thñy thñ nµy bÞ buéc téi lµ §¶ng c«ng nh©n d©n chñ - x· héi Nga th¸ng Giªng n¨m 19125
thuéc §¶ng x· héi chñ nghÜa - çch m¹ng3 vµ "thuéc héi kÝn ®· vµ ®−îc gi¶i thÝch tØ mØ h¬n trong sè 27 C¬ quan ng«n luËn
bµn nh÷ng vÊn ®Ò khëi nghÜa c«ng khai vµ ¸m h¹i nh÷ng sÜ trung −¬ng lµ b¸o "Ng−êi d©n chñ - x· héi"6 çch ®©y mét
quan chØ huy". Còng theo nguån tin trªn th× khëi ®Çu vô nµy lµ th¸ng1).
viÖc bá tï mét thuû thñ cña chiÕc tµu "§vi-na" vµo ngµy 22 ë n−íc Nga, cao trµo çch m¹ng ®· b¾t ®Çu. Nh÷ng cuéc b·i
th¸ng Giªng 1912. c«ng cã tÝnh chÊt quÇn chóng vµo th¸ng T− vµ th¸ng N¨m më
TiÕp ®ã, nh− mäi ng−êi ®Òu râ, vµo nh÷ng ngµy th¸ng N¨m ®Çu viÖc giai cÊp v« s¶n Nga chuyÓn sang tiÕn c«ng c¶ vµo bän
l¹i x¶y ra nh÷ng vô b¾t bí çc thñy thñ h¹m ®éi Ban-tÝch t¹i t− b¶n, c¶ vµo chÕ ®é qu©n chñ Nga hoµng, võa nh»m c¶i thiÖn
Hen-xinh-pho. ®êi sèng cho c«ng nh©n tõng bÞ thÕ lùc ph¶n çch m¹ng truy n·
vµ ¸p bøc trong nh÷ng n¨m 1908 - 1911, võa nh»m ®em l¹i tù
Cuèi cïng, ngµy 1 th¸ng B¶y, t¹i lµng T¬-r«-Ýt-xc«-ª, ngo¹i «
do cho toµn d©n vµ giµnh nÒn céng hßa d©n chñ.
Ta-sken, çc binh sÜ c«ng binh ®· næi dËy. Viªn th−îng óy P«-
kh¬-vi-xnÐp bÞ nh÷ng ng−êi khëi nghÜa ®©m chÕt. Bøc ®iÖn b¸o Ph¸i tù do (vµ theo ®u«i chóng lµ nh÷ng phÇn tö thñ tiªu
vÒ tin nµy kh«ng ®−îc truyÒn ®i. M·i ®Õn ngµy 10 th¸ng B¶y, ë thuéc tê "TiÕng nãi Nª-va"7) tung ra c©u chuyÖn hoang ®−êng
Pª-tÐc-bua míi xuÊt hiÖn b¶n tin in l¹i ®o¹n trÝch tõ b¸o "Tin rçng tuÕch cho r»ng tùa hå nh− c¬ së cña phong trµo th¸ng T− -
tøc Tuèc-ke-xtan"4, mét tê b¸o cña chÝnh phñ, thõa nhËn r»ng th¸ng N¨m lµ cuéc ®Êu tranh giµnh quyÒn tù do lËp héi. Thùc
cã x¶y ra trËn ®¸nh nhau víi nh÷ng ng−êi khëi nghÜa. Bän bé tÕ ®· b¸c bá c©u chuyÖn hoang ®−êng nµy. Kh«ng thÓ ®Êu
binh vµ lÝnh C«-d¾c ®· ®¸nh tan nh÷ng c«ng binh næi dËy, mµ tranh chØ ®Ó giµnh mét trong nh÷ng quyÒn chÝnh trÞ ë n−íc Nga
sè binh sÜ næi dËy nµy h×nh nh− chØ gåm tõ 100 ®Õn 130 ng−êi. n« lÖ, kh«ng thÓ ®Êu tranh ®Ó thùc hiÖn nh÷ng c¶i çch vÒ hiÕn
Cuéc khëi nghÜa næ ra vµo buæi tèi vµ theo tin cña chÝnh phñ th× ph¸p d−íi chÕ ®é chuyªn chÕ cña Nga hoµng. Cuéc ®Êu tranh
bÞ dËp t¾t vµo gÇn s¸ng. Sè c«ng binh bÞ b¾t lªn tíi 380 ng−êi, cña giai cÊp v« s¶n lan thµnh lµn sãng b·i c«ng trªn toµn n−íc
trong sè ®ã "h¬n mét nöa (tê b¸o cña chÝnh phñ kh¼ng ®Þnh Nga; nh÷ng cuéc b·i c«ng nµy võa mang tÝnh chÊt kinh tÕ võa
nh− thÕ) râ rµng lµ (??) kh«ng tham gia" khëi nghÜa. Ngoµi P«- mang tÝnh chÊt chÝnh trÞ. Sù kÕt hîp hai h×nh thøc nµy ®· vµ
kh¬-vi-xnÐp ra, nh÷ng ng−êi khëi nghÜa cßn giÕt chÕt 2 thiÕu óy ®ang lµ søc m¹nh cña phong trµo. §ã kh«ng ph¶i lµ nh÷ng cuéc
Cra-xèp-xki vµ C«-sª-nÐt, 2 h¹ sÜ quan, lµm bÞ th−¬ng 5 sÜ quan b·i c«ng ®¬n gi¶n, ®ã lµ cao trµo çch m¹ng cña quÇn chóng, ®ã
vµ 12 h¹ sÜ quan. Tê b¸o cña chÝnh phñ lÆng thinh kh«ng nãi tíi lµ sù më ®Çu cuéc tÊn c«ng cña quÇn chóng c«ng nh©n vµo chÕ
sè l−îng nh÷ng ng−êi khëi nghÜa bÞ giÕt chÕt. ®é qu©n chñ Nga hoµng.
§ã lµ nh÷ng tin tøc Ýt ái, râ rµng kh«ng ®Çy ®ñ, râ rµng bÞ Nh÷ng cuéc b·i c«ng cã tÝnh chÊt quÇn chóng kh«ng thÓ
bãp mÐo vµ bÞ c¶nh s¸t gi¶m bít ®i mÊt nhiÒu, mµ giê ®©y kh«ng nhãm lªn ngän löa çch m¹ng ë kh¾p n¬i. Vµ sù
chóng ta n¾m ®−îc.
Nh÷ng sù viÖc nµy cã ý nghÜa g× ®©y? 1)
Xem Toµn tËp, tiÕng ViÖt, Nhµ xuÊt b¶n TiÕn bé, M¸t-xc¬-va, t. 21,
Nh÷ng sù viÖc ®ã kh¼ng ®Þnh ®Çy ®ñ çi ®iÒu ®−îc nªu tr. 428 - 440.
4 V. I. Lª-nin Çc cuéc khëi nghÜa trong lôc qu©n vµ h¶i qu©n 5
bïng næ cña nh÷ng cuéc khëi nghÜa ë trong binh lÝnh chøng tá binh lÝnh çch m¹ng Nga, chØ cã ®i ®Çu nh÷ng cuéc tÊn c«ng
r»ng ngän löa ®ã ®ang bïng ch¸y v× ë kh¾p n¬i ®· cã chÊt cña hµng triÖu ng−êi, chØ cã liªn minh kh¨ng khÝt, chÆt chÏ nhÊt
ch¸y, v× ë kh¾p n¬i khÝ thÕ çch m¹ng ®ang tÝch tô trong quÇn víi hµng triÖu ng−êi ®ã, míi cã thÓ th¾ng vµ nhÊt ®Þnh th¾ng
chóng, thËm chÝ c¶ trong nh÷ng c«ng nh©n vµ n«ng d©n bÞ kû chÕ ®é qu©n chñ Nga hoµng!
luËt nhµ binh gß bã ®Ì nÐn.
"B¸o c«ng nh©n", sè 9, Theo ®óng b¶n ®¨ng
Çc cuéc b·i c«ng cã tÝnh chÊt quÇn chóng ë n−íc Nga cã
ngµy 30 th¸ng B¶y (12 th¸ng trªn "B¸o c«ng nh©n"
liªn quan chÆt chÏ víi cuéc khëi nghÜa vò trang. Nh÷ng cuéc T¸m) 1912
b·i c«ng cµng t¨ng lªn th× khëi nghÜa cµng ph¸t triÓn.
Nh÷ng sù kiÖn nªu lªn ë phÇn ®Çu bµi nµy ®· chøng tá ®iÒu
®ã.
Nh÷ng sù kiÖn nµy ®em l¹i bµi häc ®· ®−îc nªu lªn trong
C¬ quan ng«n luËn trung −¬ng lµ b¸o "Ng−êi d©n chñ - x· héi",
sè 27. Kªu gäi khëi nghÜa b©y giê lµ hÕt søc d¹i dét. Khëi nghÜa
b©y giê cßn sím! ChØ cã sù hiÖp ®ång tiÕn c«ng cña quÇn chóng
c«ng nh©n, n«ng d©n vµ bé phËn binh lÝnh −u tó míi cã thÓ t¹o
®−îc ®iÒu kiÖn cho mét cuéc khëi nghÜa th¾ng lîi, tøc lµ cuéc
khëi nghÜa ®óng thêi c¬.
Çc c«ng nh©n tiªn tiÕn cÇn dån hÕt søc lùc cña m×nh ®Ó
cñng cè, kh«i phôc, ph¸t triÓn ®¶ng bÊt hîp ph¸p cña giai cÊp
c«ng nh©n, lµ §¶ng c«ng nh©n d©n chñ - x· héi Nga. ChØ cã
®¶ng nh− vËy, b»ng çch tiÕn hµnh c«ng t¸c tuyªn truyÒn çch
m¹ng, sö dông mäi ph−¬ng tiÖn tuyªn truyÒn hîp ph¸p th«ng
qua b¸o chÝ cña c«ng nh©n vµ çc ®¹i biÓu c«ng nh©n trong §u-
ma, míi cã kh¶ n¨ng chÊm døt sù vung phÝ lùc l−îng vµo
nh÷ng cuéc khëi nghÜa nhá v« hy väng, vµ míi chuÈn bÞ ®−îc
®éi qu©n v« s¶n cho cuéc khëi nghÜa to lín th¾ng lîi.
Binh lÝnh vµ thñy thñ çch m¹ng mu«n n¨m!
C«ng t¸c ®ång t©m hiÖp lùc, kiªn tr× vµ ngoan c−êng
nh»m ph¸t triÓn cuéc tÊn c«ng çch m¹ng réng kh¾p cña hµng
triÖu quÇn chóng, ph¸t triÓn nh÷ng cuéc b·i c«ng cña c«ng
nh©n vµ ph¸t triÓn phong trµo n«ng d©n mu«n n¨m! Bé phËn
6 §ªm tr−íc cuéc bÇu cö vµo §u-ma IV 7
cña ®Þa chñ, ®· ®−îc lan truyÒn kh¾p n−íc Nga vµ ®−îc nh÷ng
ng−êi v« s¶n tiªn tiÕn tiÕp thô. Cao trµo çch m¹ng cña quÇn
chóng, tõ nh÷ng cuéc b·i c«ng, mÝt-tinh cho ®Õn nh÷ng cuéc
khëi nghÜa trong qu©n ®éi, ®· chøng minh tÝnh ®óng ®¾n vµ
søc sèng cña nh÷ng khÈu hiÖu trªn.
®ªm tr−íc §¶ng ta ®· sö dông vµ sö dông réng r·i cuéc bÇu cö. Kh«ng
cã "lêi gi¶i thÝch" nµo cña c¶nh s¸t, kh«ng cã sù gi¶ m¹o nµo
cuéc bÇu cö vµo §u-ma IV8
(kiÓu thµy tu hoÆc kiÓu kh¸c) cña §u-ma IV cã thÓ lµm tiªu tan
kÕt qu¶ nµy. C«ng t¸c tuyªn truyÒn, ®−îc tæ chøc mét çch chÆt
MÆc nh÷ng cuéc truy n· ®Ì nÆng hÕt søc, mÆc nh÷ng cuéc chÏ theo ®−êng lèi cña ®¶ng, ®· ®−îc tiÕn hµnh kh¾p n¬i vµ ®·
b¾t bí hµng lo¹t, tr−íc ngµy bÇu cö, §¶ng c«ng nh©n d©n chñ - cã t¸c dông quyÕt ®Þnh ®èi víi toµn bé cuéc vËn ®éng bÇu cö
x· héi Nga vÉn ®−a ra ®−îc mét c−¬ng lÜnh, mét s¸ch l−îc, mét cña §¶ng d©n chñ - x· héi.
c−¬ng lÜnh hµnh ®éng râ rµng, rµnh m¹ch, ®óng ®¾n h¬n so víi Çc ®¶ng t− s¶n ®ang véi v·, hÊp tÊp th¶o ra "c−¬ng
bÊt kú mét ®¶ng ph¸i nµo kh¸c. lÜnh tranh cö " ®Ó høa h·o vµ lõa dèi cö tri. Theo ®u«i ph¸i
Héi nghÞ ®¹i biÓu toµn Nga cña §¶ng c«ng nh©n d©n tù do, ph¸i thñ tiªu lóc nµy còng nÆn ra mét b¶n "c−¬ng
chñ - x· héi Nga häp th¸ng Giªng 1912 ®· tæng kÕt c«ng t¸c lÜnh tranh cö" hîp ph¸p . Ph¸i thñ tiªu rªu rao vÒ çc
chÝnh trÞ vµ t− t−ëng trong nh÷ng n¨m gay go gian khæ d−íi c−¬ng lÜnh hµnh ®éng ®−îc c«ng bè trªn b¸o chÝ hîp
sù thèng trÞ cña thÕ lùc ph¶n çch m¹ng. Çc nghÞ quyÕt cña ph¸p, cã kiÓm duyÖt, hä chuÈn bÞ lÊy "c−¬ng lÜnh tranh cö"
héi nghÞ ®· tr¶ lêi ®Çy ®ñ tÊt c¶ nh÷ng vÊn ®Ò cÊp thiÕt cña hîp thøc, ®· ®−îc kiÓm duyÖt, ®Ó che ®Ëy sù hoang mang
phong trµo. Trªn c¬ së nh÷ng nghÞ quyÕt nµy, c−¬ng lÜnh cùc ®é, sù hçn lo¹n vÒ tæ chøc vµ t×nh tr¹ng kh«ng cã tÝnh
hµnh ®éng trong ®ît vËn ®éng bÇu cö chØ lµ lêi kÕt thóc ®¬n t− t−ëng cña m×nh.
gi¶n. Ban chÊp hµnh trung −¬ng ®· cho in b¶n c−¬ng lÜnh ë Kh«ng ph¶i lµ c−¬ng lÜnh "tranh cö" mµ lµ çc cuéc bÇu cö
Nga, vµ sau ®ã hµng lo¹t ®¶ng bé ®Þa ph−¬ng ®· in l¹i b¶n ®Ó thùc hiÖn c−¬ng lÜnh hµnh ®éng çch m¹ng cña §¶ng d©n
nµy9. TÊt c¶ b¸o chÝ t− s¶n còng ®−a tin vÒ cuéc héi nghÞ vµ chñ - x· héi! Quan ®iÓm cña ®¶ng cña giai cÊp c«ng nh©n lµ
trÝch dÉn mét sè nghÞ quyÕt cña héi nghÞ. nh− thÕ ®Êy. Chóng ta ®· sö dông cuéc bÇu cö ®Ó phôc vô cho
Trong vßng nöa n¨m sau cuéc héi nghÞ, çc nghÞ quyÕt môc ®Ých ®ã vµ chóng ta vÉn sÏ sö dông nã ®Õn cïng, thËm chÝ
cña héi nghÞ ®· ®−îc gi¶i thÝch trªn b¸o ®¶ng, trong hµng chóng ta sÏ sö dông ngay c¶ §u-ma Tr¨m ®en ph¶n ®éng nhÊt
chôc b¶n b¸o ço, trong hµng tr¨m bµi diÔn v¨n ë çc tiÓu tæ cña Nga hoµng ®Ó tuyªn truyÒn c−¬ng lÜnh hµnh ®éng, s¸ch
nhµ m¸y, ë çc cuéc mÝt-tinh vµo nh÷ng ngµy th¸ng T− - l−îc, c−¬ng lÜnh çch m¹ng cña §¶ng c«ng nh©n d©n chñ - x·
th¸ng N¨m, vµ ®· ®−îc thùc hiÖn. Çc khÈu hiÖu cña ®¶ng héi Nga. ChØ nh÷ng c−¬ng lÜnh hµnh ®éng nµo ®óc kÕt ®−îc
nh− chÕ ®é céng hßa, ngµy lµm 8 giê, tÞch thu ruéng ®Êt c«ng t¸c tuyªn truyÒn çch m¹ng l©u dµi, ― mét c«ng t¸c tuyªn
8 V. I. Lª-nin §ªm tr−íc cuéc bÇu cö vµo §u-ma IV 9
truyÒn ®· ®¸p øng ®−îc ®Çy ®ñ mäi vÊn ®Ò cña phong trµo ― B¹n bÌ cña hä, ― ®Æc biÖt lµ nh÷ng ng−êi L¸t-vi-a11, ph¸i
míi cã gi¸ trÞ, chø tuyÖt nhiªn kh«ng ph¶i lµ nh÷ng b¶n Bun12 vµ T¬-rèt-xki ― ®· tuyªn bè triÖu tËp m−êi "trung t©m,
c−¬ng lÜnh hµnh ®éng (®Æc biÖt lµ nh÷ng c−¬ng lÜnh hîp tæ chøc vµ phe ph¸i"!!13 kh«ng nãi ®ïa ®©u! Tæ chøc ë ngoµi
ph¸p!) ®−îc nÆn ra mét çch véi v· ®Ó lÊp chç trèng, ®Ó lµm n−íc th× giµu, lín vµ dåi dµo. Nh÷ng "10 trung t©m" kia!!
nh÷ng çi biÓn qu¶ng ço rïm beng, nh− çch lµm cña ph¸i Nh÷ng thñ ®o¹n ë ®©y còng gièng nh− nh÷ng thñ ®o¹n cña
thñ tiªu. chÝnh phñ dïng trong §u-ma IV: chuÈn bÞ lËp c¬ quan ®¹i
Nöa n¨m ®· tr«i qua kÓ tõ khi ®¶ng ®−îc phôc håi, vµ tuy diÖn, biÕn nh÷ng con sè kh«ng thµnh çi mÏ "nh÷ng con sè
ph¶i kh¾c phôc mu«n vµn khã kh¨n, tuy bÞ tæn thÊt v× nh÷ng lín". Thø nhÊt lµ, T¬-rèt-xki (ë n−íc Nga, «ng ta lµ mét con
cuéc truy n· ®iªn cuång, tuy ë n¬i nµy, n¬i kh¸c ho¹t ®éng cña sè kh«ng, vµ chØ lµ céng t¸c viªn cña tê b¸o "Sù nghiÖp sinh
çc c¬ quan ®Çu n·o cña çc ®Þa ph−¬ng, vµ cña c¬ quan ®Çu ®éng"14, cßn tay ch©n cña «ng ta th× chØ lµ nh÷ng kÎ b¶o vÖ
n·o ë trung −¬ng, tøc lµ Ban chÊp hµnh trung −¬ng cã bÞ gi¸n çc "nhãm khëi x−íng" cña ph¸i thñ tiªu). Thø hai lµ, tê
®o¹n, song ®¶ng vÉn tiÕn lªn, më réng ®−îc c«ng t¸c, ph¸t huy "TiÕng nãi ng−êi d©n chñ - x· héi"15, tøc còng vÉn lµ ph¸i thñ
®−îc ¶nh h−ëng cña m×nh trong quÇn chóng. ViÖc më réng tiªu bÊt lùc. Thø ba lµ, "Ban chÊp hµnh khu Çp-ca-d¬"16 ―
c«ng t¸c nµy ®−îc tiÕn hµnh theo ph−¬ng thøc míi: c«ng t¸c vÉn lµ con sè kh«ng, chØ cã çi vá lµ thuéc lo¹i thø ba. Thø t−
lµ, "Ban tæ chøc"17 ― kho¸c bé ¸o lo¹i thø t− cña còng vÉn
tuyªn truyÒn chñ nghÜa M¸c mét çch hîp ph¸p vµ réng r·i
ph¸i thñ tiªu ®ã. Thø n¨m vµ thø s¸u lµ, nh÷ng ng−êi L¸t-vi-
h¬n, ®−îc kÕt hîp víi nh÷ng chi bé ho¹t ®éng bÊt hîp ph¸p, bÝ
a vµ ph¸i Bun, giê ®©y hä lµ nh÷ng phÇn tö theo ph¸i thñ
mËt, bã hÑp vµ kÝn ®¸o h¬n tr−íc. ChÝnh çi ®éc ®¸o nµy cña sù
tiªu tr¨m phÇn tr¨m... Nh−ng th«i ®ñ råi!
chuÈn bÞ míi cho çch m¹ng trong ®iÒu kiÖn míi, ®¶ng ®· nhËn
thÊy vµ thõa nhËn tõ l©u. Ch¼ng nãi th× ai còng râ lµ ®¶ng ta bËt c−êi vÒ çi trß ch¬i
nh÷ng thø h− kh«ng nµy ë n−íc ngoµi. Ng−êi ta kh«ng thÓ lµm
Vµ giê ®©y chóng ta cã thÓ ®¸p l¹i mét çch ®Çy ®ñ nh÷ng
sèng l¹i th©y ma, mµ ph¸i thñ tiªu ë n−íc Nga ch¼ng qua còng
bµi ph¸t biÓu rïm beng cña ph¸i thñ tiªu hßng lÊy "danh s¸ch
chØ lµ mét çi th©y ma.
øng cö song trïng" ra däa10. Nh÷ng lêi däa dÉm trèng rçng
kh«ng ®ông ch¹m ®−îc tíi ch©n l«ng ai c¶! Ph¸i thñ tiªu ®· bÞ §©y lµ nh÷ng sù thùc.
®Ëp tan vµ hÕt søc bÊt lùc, ®Õn nçi kh«ng cã sù gióp ®ì nµo cã Nöa n¨m trêi ph¸i thñ tiªu vµ tÊt c¶ bÇu b¹n cña chóng ®·
thÓ lµm cho nã håi søc. Bän chóng còng kh«ng d¸m nghÜ tíi tiÕn hµnh cuéc ®Êu tranh quyÕt liÖt chèng ®¶ng. B¸o chÝ m¸c-xÝt
viÖc ®−a ra "danh s¸ch øng cö song trïng": nÕu ph¸i thñ tiªu c«ng khai th× cã. Nã bÞ o Ðp thËm tÖ, kh«ng d¸m hÐ miÖng mét
lµm viÖc ®ã, hä sÏ nhËn ®−îc mét sè l−îng phiÕu Ýt ái, nhá bÐ lêi nµo vÒ nÒn céng hßa, vÒ ®¶ng ta, vÒ khëi nghÜa, vÒ bän kÎ
®Õn nùc c−êi. Hä biÕt ®iÒu ®ã vµ sÏ kh«ng d¸m lµm mét cuéc c−íp Nga hoµng. NÕu nghÜ r»ng cã thÓ ®−a ra nh÷ng khÈu hiÖu
thÝ nghiÖm. Hä lµm om sßm lªn chÝnh lµ ®Ó ®¸nh l¹c h−íng vµ cña §¶ng c«ng nh©n d©n chñ - x· héi Nga qua b¸o chÝ nµy th×
che giÊu sù thËt. thËt nùc c−êi.
"Kh«ng cã sù gióp ®ì nµo", ― chóng ta ®· nãi nh− vËy. Nh−ng c«ng nh©n ë n−íc Nga kh«ng cßn nh− tr−íc ®©y. Hä
Ph¸i thñ tiªu hy väng vµo sù gióp ®ì cña n−íc ngoµi. ®· trë thµnh mét lùc l−îng. Hä tù më ®−êng cho m×nh.
10 V. I. Lª-nin §ªm tr−íc cuéc bÇu cö vµo §u-ma IV 11
Hä cã b¸o chÝ cña hä , dÉu bÞ o Ðp, nh−ng vÉn lµ b¸o chÝ Sè lÇn quyªn gãp cña çc nhãm c«ng
cña hä vµ lµ b¸o chÝ b¶o vÖ chñ nghÜa M¸c vÒ mÆt lý nh©n ®Ó ñng hé tê b¸o hµng ngµy cña
c«ng nh©n trong nöa ®Çu n¨m 1912
luËn .
cho çc b¸o cña ph¸i cho çc b¸o cña
Trªn vò ®µi c«ng khai nµy, mäi ng−êi kh«ng trõ mét ai ®Òu
chèng thñ tiªu ph¸i thñ tiªu
cã thÓ thÊy nh÷ng "thµnh tÝch" cña cuéc ®Êu tranh cña ph¸i thñ
tiªu chèng l¹i ph¸i chèng thñ tiªu. Mét phÇn tö thuéc nhãm Th¸ng Giªng.......................... 14 0
Th¸ng Hai.............................. 18 0
"TiÕn lªn" tªn lµ X. V.18 ®· nªu nh÷ng thµnh tÝch nµy trªn b¸o
Th¸ng Ba................................ 76 7
"Sù thËt" cña T¬-rèt-xki19, mét tê b¸o theo ph¸i thñ tiªu xuÊt Th¸ng T−............................... 227 8
b¶n ë Viªn, nh− sau: nh÷ng sè tiÒn quyªn gãp cña c«ng nh©n Th¸ng N¨m........................... 135 0
hÇu nh− ®· chuyÓn vµo tay ph¸i chèng thñ tiªu. Vµ «ng ta tù an Th¸ng S¸u............................. 34 0
ñi: ®iÒu ®ã kh«ng ph¶i v× c«ng nh©n ®ång t×nh víi nh÷ng Tæng céng........ 504 15
ng−êi "lª-nin-nÝt". Pª-tÐc-bua vµ vïng phô
å, dÜ nhiªn lµ "kh«ng ph¶i v×" thÕ, «ng b¹n th©n mÕn cña cËn........................................ 415 10
ph¸i thñ tiªu ¹! MiÒn Nam.............................. 51 1
Çc vïng kh¸c ë Nga........... 38 4
DÉu sao «ng b¹n h·y cø xem l¹i çc sù kiÖn.
Nöa n¨m ®Êu tranh c«ng khai cho mét tê b¸o hµng ngµy cña Tæng céng......... 504 15
c«ng nh©n.
Tõ n¨m 1910, ph¸i thñ tiªu ®· kªu gµo vÒ tê b¸o nµy. KÕt Ph¸i thñ tiªu ®· bÞ ®¸nh b¹i hoµn toµn tr−íc m¾t çc nhãm
qu¶ cña hä nh− thÕ nµo? Trong vßng nöa n¨m, tõ 1 th¸ng Giªng c«ng nh©n ë n−íc Nga. Ph¸i thñ tiªu lµ mét çi th©y ma vµ
®Õn 1 th¸ng B¶y 1912, çc b¸o "Sù nghiÖp sinh ®éng" vµ "TiÕng kh«ng cã mét "liªn minh çc nhãm, çc trung t©m, çc phe ph¸i,
çc trµo l−u, çc khuynh h−íng" ghª gím nµo (å, ghª gím lµm
nãi Nª-va" cña hä ®· ®¨ng nh÷ng b¶n thèng kª vÒ 15 (m−êi
sao!) ë n−íc ngoµi cã thÓ lµm cho çi th©y ma nµy sèng l¹i.
l¨m) lÇn quyªn gãp cña çc nhãm c«ng nh©n ®Ó ñng hé tê b¸o
hµng ngµy cña c«ng nh©n!! M−êi l¨m nhãm c«ng nh©n quyªn Kh«ng cã mét b¶n tuyªn ng«n ®ao to bóa lín nµo ë n−íc
gãp trong vßng nöa n¨m ®Êy! ngoµi, kh«ng cã mét héi nghÞ gi¶ m¹o nµo cña çc "nhãm khëi
H·y gië nh÷ng tê b¸o cña ph¸i chèng thñ tiªu mµ xem. H·y x−íng"21 cïng víi ph¸i thñ tiªu cã thÓ ng¨n chÆn vµ lµm gi¶m
sù thÊt b¹i hoµn toµn nµy cña ph¸i thñ tiªu tr−íc hµng tr¨m
xem nh÷ng b¶n thèng kª vÒ nh÷ng con sè quyªn gãp ñng hé tê
nhãm c«ng nh©n ë n−íc Nga.
b¸o hµng ngµy cña c«ng nh©n20 còng trong nöa n¨m Êy. H·y
tæng céng sè lÇn quyªn gãp cña çc nhãm c«ng nh©n. Anh sÏ Sù thèng nhÊt cña cuéc vËn ®éng bÇu cö cña c«ng
®−îc con sè 504 lÇn quyªn gãp cña çc nhãm c«ng nh©n! nh©n d©n chñ - x· héi Nga ®· ®−îc ®¶m b¶o . Sù thèng
nhÊt ®ã ®−îc ®¶m b¶o kh«ng ph¶i b»ng nh÷ng sù "tháa
§©y lµ nh÷ng sè liÖu chÝnh x¸c tÝnh theo th¸ng vµ theo khu
thuËn" víi ph¸i thñ tiªu, mµ b»ng th¾ng lîi hoµn toµn ®èi
vùc ë n−íc Nga:
víi ph¸i ®ã, mét ph¸i mµ rót cuéc ®· tá râ vai trß thËt
12 V. I. Lª-nin 13
sù cña nã, vai trß cña nh÷ng anh trÝ thøc theo chñ nghÜa tù do.
Çc ®ång chÝ thö xem anh chµng x· héi chñ nghÜa - çch m¹ng
thuéc ph¸i thñ tiªu Xa-vin ®· tá ra lµ thÝch hîp ®Õn nh− thÕ nµo
trong tê "B×nh minh cña chóng ta"22. Çc ®ång chÝ thö xem
trong tê "TiÕng nãi ng−êi d©n chñ - x· héi khæ nhá"23, tªn L. M.
t©ng bèc nh− thÕ nµo "s¸ng kiÕn" cña bän x· héi chñ nghÜa - khÈu hiÖu "tù do lËp héi"
çch m¹ng lµ bän (v× cho¸ng v¸ng víi h¬i men chñ nghÜa triÖu
håi!) ®· r¬i vµo chñ nghÜa thñ tiªu nhiÒu lÇn. Çc ®ång chÝ h·y giê ®©y liÖu cã thÓ lµ c¬ së
suy nghÜ vÒ ý nghÜa cña sù kiÖn sau ®©y: còng trong tê b¸o khæ cho phong trµo c«ng nh©n
nhá nµy, "nhµ ho¹t ®éng" x· héi chñ nghÜa - çch m¹ng næi
tiÕng ¸p-kxen-chi-Ðp ®−îc nªu lªn thµnh mÉu mùc cho Plª- hay kh«ng?
kha-nèp. Çc ®ång chÝ nhí l¹i mµ xem, tÊt c¶ ph¸i thñ tiªu ®Òu
ve vuèt nh− thÕ nµo "ph¸i t¶" phi d©n chñ - x· héi cña §¶ng x·
héi chñ nghÜa Ba-lan24. Çc ph¸i thñ tiªu cña tÊt c¶ çc ®¶ng, Trªn b¸o chÝ hîp ph¸p, ph¸i thñ tiªu ®øng ®Çu lµ T¬-rèt-xki
h·y liªn hiÖp l¹i! chøng minh r»ng ®iÒu ®ã cã thÓ ®−îc. Hä ra søc xuyªn t¹c tÝnh
Cuèi cïng th× tÊt c¶ ®Òu cã chç cña m×nh. Çc nhãm trÝ thøc chÊt thùc sù cña phong trµo c«ng nh©n. Nh−ng ®ã lµ nh÷ng
thuéc ph¸i thñ tiªu ― nguyªn lµ nh÷ng ng−êi m¸c-xÝt vµ m−u toan v« hy väng. Ph¸i thñ tiªu bÞ chÕt ®uèi ®ang ví lÊy
nguyªn lµ nh÷ng phÇn tö tù do chñ nghÜa mang bom1) ― ®ang cäng r¬m hßng cøu v·n c«ng viÖc bÊt chÝnh cña m×nh.
®oµn kÕt víi nhau bëi tiÕn tr×nh cña çc sù kiÖn. N¨m 1910, çc nhãm trÝ thøc dÊy lªn cuéc vËn ®éng thØnh
Cßn ®¶ng cña giai cÊp c«ng nh©n, §¶ng c«ng nh©n d©n chñ - cÇu ®−îc tù do lËp héi. §ã lµ mét cuéc vËn ®éng ®−îc nÆn ra.
x· héi Nga, trong vßng nöa n¨m sau khi ®· tho¸t khái sù rµng QuÇn chóng c«ng nh©n ®· tá ra thê ¬. B»ng çi chñ tr−¬ng
buéc cña nh÷ng kÎ thñ tiªu nã, ®· tiÕn mét b−íc khæng lå; trèng rçng Êy, kh«ng thÓ nµo ph¸t ®éng ®−îc giai cÊp v« s¶n.
®iÓm nµy thÊy râ qua nh÷ng sù kiÖn ®· ®−îc nªu lªn. Ph¸i tù do thÝch tin vµo nh÷ng c¶i çch chÝnh trÞ d−íi chÕ ®é
chuyªn chÕ Nga hoµng. Anh em c«ng nh©n thÊy ngay ®−îc tÝnh
"B¸o c«ng nh©n", sè 9, ngµy 30 Theo ®óng b¶n ®¨ng chÊt gi¶ dèi cña chñ tr−¬ng nµy nªn hä kh«ng nghe theo.
th¸ng B¶y (12 th¸ng T¸m) 1912 trªn "B¸o c«ng nh©n" Anh em c«ng nh©n kh«ng ph¶n ®èi cuéc ®Êu tranh ®ßi c¶i
çch, ― hä ®· tõng ®Êu tranh ®ßi cã luËt b¶o hiÓm. Qua çc ®¹i
biÓu cña m×nh, hä tËn dông mäi c¬ héi trong §u-ma III25 ®Ó ®¹t
®−îc nh÷ng sù c¶i thiÖn nhá nhÊt. Nh−ng vÊn ®Ò chÝnh lµ ë chç
§u-ma III vµ luËt b¶o hiÓm kh«ng ph¶i lµ ®iÒu bÞa ®Æt, mµ lµ
nh÷ng sù thËt chÝnh trÞ. Cßn "tù do lËp héi" d−íi chÝnh thÓ qu©n
chñ ngµy 3 th¸ng S¸u cña R«-ma-nèp lµ lêi høa su«ng cña ph¸i
1)
ý nãi ®Õn nh÷ng ng−êi x· héi chñ nghÜa - çch m¹ng. tù do thèi n¸t.
14 V. I. Lª-nin KhÈu hiÖu “Tù do lËp héi” 15
Ph¸i tù do lµ kÎ thï cña çch m¹ng. ThËm chÝ b©y giê chóng l−îng x· héi thùc tÕ lµ nh− thÕ ®Êy: 1) chÕ ®é qu©n chñ Nga
vÉn ra mÆt chèng l¹i çch m¹ng. §u-ma Tr¨m ®en III còng hoµng chµ ®¹p mäi "hiÕn ph¸p"; 2) bän t− s¶n qu©n chñ - tù do
kh«ng lµm cho chóng hÕt sî çch m¹ng. Tuy sî h·i çch m¹ng, chñ nghÜa, do ho¶ng sî çch m¹ng, gi¶ vê lµm nh− tin vµo sù
ph¸i tù do ®· an ñi m×nh b»ng niÒm hy väng vµo nh÷ng cuéc kÕt hîp nÒn "tù do" víi chÝnh quyÒn Nga hoµng, vµ 3) ph¸i d©n
c¶i çch trong khu«n khæ hiÕn ph¸p, vµ ®èi víi c«ng nh©n bän chñ çch m¹ng, trong ®ã ®· næi lªn l·nh tô lµ quÇn chóng c«ng
chóng tuyªn truyÒn mét trong nh÷ng sù c¶i çch Êy lµ tù do lËp nh©n; vµ çc thñy thñ, binh sÜ tõ Hen-xinh-pho ®Õn Ta-sken ®Òu
héi. h−ëng øng lêi hiÖu triÖu cña hä.
Nh−ng c«ng nh©n th× kh«ng tin vµo c©u chuyÖn hoang
Çc ®ång chÝ thö xem trong t×nh h×nh nh− vËy, nh÷ng bµi
®−êng vÒ "hiÕn ph¸p" trong khi cßn tån t¹i §u-ma III, cßn c¶nh
diÔn v¨n cña ph¸i thñ tiªu vÒ "tù do lËp héi" thËt ngu xuÈn ®Õn
mäi ng−êi ch¼ng cã mét chót quyÒn g×, cßn c¶nh léng quyÒn
chõng nµo! Trong sè tÊt c¶ nh÷ng "c¶i çch", çc nhµ th«ng th¸i
hèng h¸ch. C«ng nh©n thËt sù ®ßi tù do lËp héi, v× vËy hä ®Êu
Êy cña ®−êng lèi c«ng nh©n tù do chñ nghÜa ®· chän sù c¶i çch
tranh cho nÒn tù do cña toµn d©n, ®Êu tranh lËt ®æ chÕ ®é qu©n
hîp hiÕn kh«ng thÓ thùc hiÖn ®−îc vµ çi thø c¶i çch ®ã kh«ng
chñ, thiÕt lËp nÒn céng hßa.
ph¶i lµ çi g× kh¸c ngoµi lêi høa su«ng; hä ®· ®ïa vµ gi¶i trÝ
Nh÷ng cuéc b·i c«ng trong th¸ng T− - th¸ng N¨m ®· chøng
b»ng çi chñ nghÜa lËp hiÕn kiÓu "ch©u ¢u".
tá trªn thùc tÕ r»ng giai cÊp v« s¶n ®· ®øng lªn b·i c«ng cã tÝnh
chÊt çch m¹ng. Sù kÕt hîp b·i c«ng kinh tÕ víi b·i c«ng chÝnh Kh«ng! Anh em c«ng nh©n ®ang tèng khø bän tù do chñ
trÞ, nh÷ng cuéc mÝt-tinh çch m¹ng, khÈu hiÖu vÒ nÒn céng hßa nghÜa vµ g¹t bá ®−êng lèi tù do chñ nghÜa trong phong trµo
mµ c«ng nh©n Pª-tÐc-bua ®−a ra ngµy 1 th¸ng N¨m, ― tÊt c¶ c«ng nh©n. C«ng nh©n sÏ ñng hé, ph¸t triÓn vµ biÕn thµnh ®èi
nh÷ng sù kiÖn nµy ®· chøng minh mét çch døt kho¸t r»ng cao t−îng cña çc cuéc vËn ®éng cña m×nh, bÊt kú c¶i çch nµo
trµo çch m¹ng ®· b¾t ®Çu. ®−îc thËt sù ®Æt vµo ch−¬ng tr×nh nghÞ sù cña c¶ §u-ma III vµ
T×nh tr¹ng thùc tÕ kh¸ch quan ë n−íc Nga lµ nh− sau: giai §u-ma IV, tõ viÖc b¶o hiÓm ®Õn viÖc t¨ng tiÒn l−¬ng cho nh÷ng
cÊp v« s¶n më ®Çu cuéc ®Êu tranh çch m¹ng cña quÇn chóng ng−êi n« lÖ lµm viÖc bµn giÊy.
®Ó lËt ®æ chÕ ®é qu©n chñ Nga hoµng; sù bÊt m·n ngµy cµng Nh−ng c«ng nh©n khinh miÖt nh÷ng lêi høa su«ng rçng
t¨ng trong binh lÝnh, ®¸nh dÊu b»ng sù tham gia cña hä vµo tuÕch vµ kú quÆc vÒ c¶i çch chÝnh trÞ trong khu«n khæ hiÕn
cuéc ®Êu tranh nµy. Bé phËn tiªn tiÕn cña ph¸i d©n chñ n«ng ph¸p d−íi chÕ ®é chuyªn chÕ. ViÖc më réng vµ t¨ng c−êng
d©n t¸ch khái ph¸i tù do vµ ng¶ theo ®éi tiªn phong cña giai cuéc ®Êu tranh çch m¹ng ®· ®−îc b¾t ®Çu cña quÇn chóng
cÊp c«ng nh©n. nh»m lËt ®æ chÕ ®é qu©n chñ, x©y dùng nÒn céng hßa,
Cßn ph¸i tù do, kÎ thï cña çch m¹ng, th× chØ b¶o vÖ con mu«n n¨m! Cuéc ®Êu tranh sÏ cho thÊy râ nh÷ng
®−êng "hîp hiÕn", ®−a ra nh÷ng lêi høa (su«ng vµ gi¶ dèi) vÒ c¶i çch hîp hiÕn nöa vêi nµo sÏ ®−îc thùc hiÖn khi cuéc
"tù do lËp héi" d−íi chÕ ®é qu©n chñ Nga hoµng ®Ó chèng çch çch m¹ng míi thÊt b¹i , song giê ®©y, trong b−íc ®Çu cña
m¹ng! cuéc tiÕn c«ng çch m¹ng, chØ cã nh÷ng "con ng−êi cuén
T×nh h×nh chÝnh trÞ thùc tÕ lµ nh− thÕ ®Êy. Nh÷ng lùc m×nh trong vá èc" míi cã thÓ khuyªn r¨n quÇn chóng ®i
16 V. I. Lª-nin 17
theo con ®−êng kh«ng çch m¹ng, thùc hiÖn c¶i çch hîp hiÕn
hßa b×nh.
Cuéc tiÕn c«ng çch m¹ng ®· b¾t ®Çu ®ßi hái ph¶i cã nh÷ng
khÈu hiÖu çch m¹ng. §¶ ®¶o chÕ ®é qu©n chñ! NÒn céng hßa
d©n chñ, chÕ ®é ngµy lµm 8 giê, yªu s¸ch tÞch thu tÊt c¶ ruéng
®Êt cña ®Þa chñ, mu«n n¨m! nh÷ng vÊn ®Ò
"B¸o c«ng nh©n", sè 9, ngµy 30 Theo ®óng b¶n ®¨ng cã tÝnh chÊt nguyªn t¾c
th¸ng B¶y (12 th¸ng T¸m) 1912 trªn "B¸o c«ng nh©n"
Cuéc vËn ®éng tuyÓn cö võa míi rÇm ré ®«i chót th× tê
"Ng«n luËn"26, c¬ quan ng«n luËn chÝnh thøc cña ph¸i d©n chñ -
lËp hiÕn, (cuèi cïng ®· quyÕt ®Þnh!) b¾t ®Çu lªn tiÕng vÒ nh÷ng
®iÓm bÊt ®ång cã tÝnh chÊt nguyªn t¾c gi÷a hä víi çnh t¶.
Tê "Ng«n luËn" viÕt: "Chóng ta tr−íc ®©y ch−a hÒ vµ hiÖn còng vÉn
kh«ng hÒ cã ý ®Þnh gi¶ng hßa víi chÕ ®é ngµy 3 th¸ng S¸u".
Nãi dèi. Çc ngµi d©n chñ - lËp hiÕn27 ¬i, çc ngµi tr−íc ®©y
®· cã vµ hiÖn còng vÉn cã ý ®Þnh Êy ®Êy. Chøng cí rµnh rµnh
nh− thÕ nµy: nh÷ng diÔn v¨n cña çc ngµi vÒ ph¸i ®èi lËp "cã
tr¸ch nhiÖm" vµ "ph¸i ®èi lËp cña nhµ vua"28. §ã kh«ng nh÷ng
lµ nh÷ng "ý ®Þnh" vÒ viÖc gi¶ng hoµ mµ lµ chÝnh s¸ch "gi¶ng
hoµ" víi chÕ ®é ngµy 3 th¸ng S¸u.
Nh÷ng bµi diÔn v¨n cÇu nguyÖn cña Ca-ra-u-lèp ë çi
§u-ma III chuyªn cÇu nguyÖn th× ®ã lµ g×? Nh÷ng cuéc
biÓu quyÕt cña ph¸i d©n chñ - lËp hiÕn t¸n thµnh ng©n
s¸ch vµ nh÷ng kho¶n lín nhÊt trong ng©n s¸ch Êy th× ®ã lµ
g×? Bµi diÔn v¨n cña Bª-rª-dèp-xki II 1) vÒ vÊn ®Ò ruéng ®Êt
th× ®ã lµ g×? Lêi tuyªn bè míi ®©y cña Grª-®ª-xcun ®−îc
l¾p l¹i trong tê "Ng«n luËn" th× ®ã lµ g×? Ch¼ng nhÏ tÊt
c¶ nh÷ng çi ®ã l¹i kh«ng ph¶i chÝnh lµ chÝnh s¸ch gi¶ng
1)
Xem tËp nµy, tr. 63, phÇn chó thÝch ë cuèi trang.
18 V. I. Lª-nin Nh÷ng vÊn ®Ò cã tÝnh chÊt nguyªn t¾c 19
hßa víi nh÷ng nguyªn t¾c cña chÕ ®é ngµy 3 th¸ng S¸u hay bªn nÒn d©n chñ m¸c-xÝt cña giai cÊp c«ng nh©n, cña giai cÊp
sao? Kh«ng cßn nghi ngê g× n÷a, chÝnh lµ nh− vËy. v« s¶n. Çc ngµi kh«ng thÓ phñ nhËn sù kh¸c nhau gi÷a chñ
nghÜa tù do t− s¶n vµ chñ nghÜa d©n chñ t− s¶n trong th¸i ®é
"Trong vßng 5 n¨m, chóng ta ch−a hÒ thÊy ― tê "Ng«n luËn" viÕt, ―
trong khu«n khæ §u-ma, s¸ch l−îc cña §¶ng d©n chñ - x· héi l¹i kh¸c víi cña chóng ®èi víi chÕ ®é cò. Vµ chóng t«i lóc nµo còng chøng
s¸ch l−îc cña çc ®¶ng ®èi lËp kh¸c. Mµ ë ®©y vÊn ®Ò ®−îc ®Ò cËp tíi lµ minh ®−îc cho çc ngµi thÊy r»ng çc ngµi lµ ®¶ng cña giai cÊp
cuéc bÇu cö vµo §u-ma". t− s¶n qu©n chñ - tù do chñ nghÜa, chø tuyÖt nhiªn kh«ng ph¶i
lµ mét ®¶ng d©n chñ.
§ã lµ ®iÓn h×nh vÒ lèi nguþ biÖn vµ xuyªn t¹c ch©n lý! VÒ bÊt
Ph¸i d©n chñ t− s¶n ë n−íc Nga lµ ph¸i lao ®éng vµ d©n tóy
kú mét vÊn ®Ò nµo, s¸ch l−îc cña §¶ng d©n chñ - x· héi trong ®ñ lo¹i.
§u-ma III còng ®Òu kh«ng gièng s¸ch l−îc cña ph¸i d©n chñ - "§· trãt th× ph¶i trÐt". Çc ngµi ®· bµn vÒ nh÷ng nguyªn t¾c
lËp hiÕn. VÒ mäi vÊn ®Ò, s¸ch l−îc ®ã kh¸c h¼n vÒ nguyªn t¾c: cña ph¸i d©n chñ - lËp hiÕn vµ cña ph¸i t¶ th× xin çc ngµi h·y
kh«ng ph¶i s¸ch l−îc "gi¶ng hßa", kh«ng ph¶i s¸ch l−îc cña gi¶i thÝch thùc sù nh÷ng nguyªn t¾c ®ã. ChØ cã nh− vËy míi cã
chñ nghÜa tù do; ®ã lu«n lu«n lµ s¸ch l−îc giµnh quyÒn d©n chñ thÓ n©ng ®−îc c«ng t¸c cæ ®éng tuyÓn cö lªn cao h¬n mét chót
vµ s¸ch l−îc ®Êu tranh giai cÊp. so víi nh÷ng vÊn ®Ò nh− xÐt xem ngµi c¶nh s¸t tr−ëng, tØnh
LÏ nµo tê "Ng«n luËn" l¹i d¸m kh¼ng ®Þnh r»ng chØ ®éc sù tr−ëng hoÆc cÊp hµnh chÝnh nµo ®· lµm bao nhiªu ®iÒu phi
"biÓu quyÕt chèng" còng ®ñ ®Ó gäi lµ sù gièng nhau vÒ s¸ch ph¸p.
l−îc, chø kh«ng cÇn ph¶i cã sù gièng nhau vÒ çch ®Æt vÊn ®Ò
cã tÝnh chÊt nguyªn t¾c trong çc bµi diÔn v¨n cña çc diÔn gi¶ B¸o "Sù thËt", sè 79, Theo ®óng b¶n ®¨ng
t¹i §u-ma, trong çc c«ng thøc vÒ b−íc qu¸ ®é. ngµy 31 th¸ng B¶y 1912 trªn b¸o "Sù thËt"
LÏ nµo tê "Ng«n luËn" d¸m ph¸t biÓu r»ng trong §u-ma cã

thÓ nãi mét ®»ng, råi ngoµi §u-ma l¹i nãi mét nÎo? §Êy ch¼ng
ph¶i lµ ®Ó lÊp liÕm çi vÊn ®Ò vÒ néi dung ph¶n d©n chñ cña sù
tuyªn truyÒn cña ph¸i d©n chñ - lËp hiÕn ngoµi §u-ma hay sao?
"Chóng ta kh«ng thÓ phñ nhËn, ― tê "Ng«n luËn" viÕt, ― "ph¸i d©n
chñ" cã quyÒn ®Ò ra nh÷ng nhiÖm vô ®éc lËp vµ tiÕn hµnh nh÷ng hµnh
®éng ®éc lËp, mµ b¶n th©n chóng ta th× l¹i phôc vô ph¸i ®ã".
Nãi dèi, çc ngµi tù do chñ nghÜa cã häc thøc ¹! Çc ngµi
h·y thö tr×nh bµy nh÷ng quan ®iÓm cã tÝnh chÊt nguyªn t¾c
cña m×nh vÒ sù kh¸c nhau gi÷a chñ nghÜa tù do víi chñ
nghÜa d©n chñ. Çc ngµi h·y thö lµm s¸ng tá nh÷ng quan
®iÓm nµy b»ng çc vÝ dô trong lÞch sö n−íc Anh,
n−íc Ph¸p hoÆc n−íc §øc, dï thËm chÝ cã ®Ó riªng ra mét
20 21
th− göi c«ng nh©n thôy-sÜ29
Çc ®ång chÝ th©n mÕn!

Thay mÆt §¶ng c«ng nh©n d©n chñ - x· héi Nga, b»ng th−
nµy t«i xin x¸c nhËn víi tÊt c¶ çc ®ång chÝ Thuþ-sÜ r»ng héi
nghÞ ®¹i biÓu toµn ®¶ng cña ®¶ng nµy häp vµo th¸ng Giªng
çi van an toµn cuèi cïng
1912, trong mét b¶n nghÞ quyÕt riªng ®· tuyªn bè kh«ng chÞu
bÊt cø tr¸ch nhiÖm nµo vÒ nh÷ng nhãm ng−êi Nga riªng rÏ ho¹t
®éng ë n−íc ngoµi. Chóng t«i kÕt thóc bµi b¸o tr−íc cña chóng t«i vÒ ®Ò tµi
TiÕp n÷a, t«i x¸c nhËn r»ng Ban chÊp hµnh trung −¬ng cña vÊn ®Ò ruéng ®Êt hiÖn nay ë n−íc Nga (xem t¹p chÝ "Ng«i sao
®¶ng chóng t«i cho tíi nay chØ thõa nhËn mét tæ chøc d©n chñ - Nª-va"32, sè 15) b»ng nh÷ng c©u sau:
x· héi Nga duy nhÊt ë n−íc ngoµi, ®ã lµ Ban chÊp hµnh çc tæ
"Sù gièng nhau thùc tÕ gi÷a c−¬ng lÜnh ruéng ®Êt cña Xt«-
chøc ë n−íc ngoµi30 vµ ph©n ban Xuy-rÝch cña nã. T«i xin göi
l−-pin vµ c−¬ng lÜnh ruéng ®Êt cña ph¸i d©n tóy chÝnh lµ ë chç
kÌm theo cuèn s¸ch nhá b»ng tiÕng §øc do C¬ quan ng«n luËn
trung −¬ng ®¶ng chóng t«i xuÊt b¶n, trong ®ã nªu râ tØ mØ hµnh c¶ hai ®Òu nh»m ph¸ hñy tËn gèc chÕ ®é chiÕm h÷u ruéng ®Êt
vi cña nh÷ng nhãm ng−êi Nga ph¸ ho¹i tæ chøc ë n−íc ngoµi1). cò kiÓu trung cæ. Çi ®ã rÊt tèt. ChÕ ®é chiÕm h÷u Êy chØ ®¸ng
®Ó ph¸ hñy. Nh÷ng phÇn tö ph¶n ®éng nhÊt lµ nh÷ng phÇn tö
Xin göi lêi chµo ®¶ng viªn Lª-nin (V. U-li-a-nèp) d©n chñ - lËp hiÕn trong tê "Ng«n luËn" vµ tê "Tin tøc n−íc
§¹i diÖn §¶ng d©n chñ - x· héi Nga Nga"33, nh÷ng kÎ ®· tr¸ch cø Xt«-l−-pin vÒ chñ tr−¬ng ph¸
trong Côc quèc tÕ x· héi chñ nghÜa31. hñy ― ®¸ng lÏ lµ ph¶i chøng minh sù cÇn thiÕt ph¶i ph¸ hñy
mét çch triÖt ®Ó h¬n vµ kiªn quyÕt h¬n. Trong bµi b¸o sau
ViÕt th¸ng B¶y 1912 chóng ta sÏ thÊy r»ng viÖc ph¸ hñy theo kiÓu Xt«-l−-pin kh«ng
thÓ thñ tiªu ®−îc t×nh tr¹ng n« dÞch vµ chÕ ®é lao dÞch, nh−ng
In th¹ch thµnh truyÒn ®¬n Theo ®óng b¶n in trong tê
riªng b»ng tiÕng §øc vµo truyÒn ®¬n
sù ph¸ hñy theo kiÓu ph¸i d©n tóy th× l¹i cã thÓ thñ tiªu ®−îc
th¸ng T¸m 1912 t¹i Xuy-rÝch DÞch tõ tiÕng §øc t×nh tr¹ng Êy.
T¹m thêi chóng t«i xin nªu lªn r»ng kÕt qu¶ duy nhÊt
vµ hoµn toµn thùc tÕ cña viÖc ph¸ hñy theo kiÓu Xt«-l−-pin
lµ n¹n ®ãi cña 30 triÖu ng−êi. Vµ cã ®iÒu n÷a ch−a râ lµ:
1)
Xem Toµn tËp, tiÕng ViÖt, Nhµ xuÊt b¶n TiÕn bé, M¸t-xc¬-va, t. 21, viÖc ph¸ hñy theo kiÓu Xt«-l−-pin cã d¹y cho nh©n d©n Nga
tr. 565 - 590. hiÓu râ ph¶i ph¸ hñy triÖt ®Ó h¬n hay kh«ng. Kh«ng cßn
22 V. I. Lª-nin Çi van an toµn cuèi cïng 23
nghi ngê g× n÷a, nã ®ang d¹y ®iÒu ®ã. Cã d¹y ®Õn n¬i ®Õn bªn c¹nh vÉn bãc lét anh ta kh«ng nh÷ng nh− bãc lét ng−êi
chèn hay kh«ng, ®iÒu ®ã thêi gian sÏ tr¶ lêi"1). c«ng nh©n lµm thuª (®ã lµ sù më ®Çu chñ nghÜa t− b¶n) mµ
Nh− vËy, tr−íc m¾t chóng ta, hiÖn nay cã mét vÊn ®Ò ®Æt ra: chÝnh lµ cßn nh− bãc lét ng−êi tiÓu n«ng (®ã lµ sù tiÕp tôc chÕ
t¹i sao sù ph¸ vì cña Xt«-l−-pin ®èi víi chÕ ®é së h÷u ruéng ®é diªu dÞch), ― ®Êy lµ nh÷ng ®iÒu kiÖn ®Î ra chÕ ®é lÖ thuéc
®Êt thêi trung cæ34 l¹i kh«ng thÓ thñ tiªu ®−îc chÕ ®é lÖ thuéc vµ chÕ ®é lao dÞch, hay nãi ®óng h¬n, ®ã lµ nh÷ng ®iÒu kiÖn
vµ chÕ ®é lao dÞch, cßn sù ph¸ vì cña ph¸i n«ng d©n lao ®éng ®Æc tr−ng cho c¶ hai chÕ ®é ®ã.
hoÆc ph¸i d©n tóy l¹i cã thÓ lµm ®−îc? ë phÇn n−íc Nga thuéc ch©u ¢u, cø 10 000 000 hé n«ng d©n
B−íc vµo ph©n tÝch vÊn ®Ò nµy, chóng t«i tr−íc hÕt xin nªu nghÌo nhÊt th× cã 30 000 ®¹i ®Þa chñ. TÝnh trung b×nh, ®iÒu nµy
râ r»ng mét trong nh÷ng sai lÇm c¬ b¶n cña nh÷ng nghÞ luËn cho ta mét bøc tranh ®¹i kh¸i nh− sau: sèng chung quanh mét
phæ biÕn nhÊt vÒ vÊn ®Ò nµy, nh÷ng nghÞ luËn cña ph¸i tù do, tªn ®Þa chñ cã h¬n 2000 ®ª-xi-a-ti-na ruéng ®Êt lµ gÇn 300 hé
cña ph¸i d©n tóy vµ mét phÇn cña ph¸i xÐt l¹i (cña P. Ma-xlèp), n«ng d©n mµ mçi hé cã gÇn 7 ®ª-xi-a-ti-na ruéng ®Êt xÊu, c»n
lµ çch ®Æt vÊn ®Ò mét çch trõu t−îng, l·ng quªn "sù thay thÕ" cçi, c«ng cô hÕt søc l¹c hËu, th« s¬ (nh×n theo quan ®iÓm cña
cô thÓ cã tÝnh chÊt lÞch sö ®ang thùc sù diÔn ra. ë n−íc Nga ch©u ¢u chø ch−a nãi tíi quan ®iÓm cña Mü).
®ang diÔn ra sù thay thÕ mµ tõ l©u ®· diÔn ra ë çc n−íc tiªn Mét bé phËn n«ng d©n kh¸ gi¶ th× "më mµy më mÆt ®−îc
tiÕn ph−¬ng T©y, sù thay thÕ nÒn kinh tÕ n«ng n« b»ng nÒn víi ®êi", nghÜa lµ trë thµnh giai cÊp t− s¶n h¹ng nhá, canh
kinh tÕ t− b¶n chñ nghÜa. t¸c ruéng ®Êt b»ng lao ®éng lµm thuª. §Þa chñ, th−êng lµ
VÊn ®Ò ë ®©y lµ vµ chØ cã thÓ lµ vÊn ®Ò h×nh thøc, ®iÒu kiÖn, nh÷ng chñ n«ng n« ngµy tr−íc hoÆc con çi chñ n«ng n«,
tèc ®é, hoµn c¶nh cña sù thay thÕ nµy: tÊt c¶ nh÷ng lý do kh¸c còng sö dông søc lao ®éng lµm thuª ®Ó canh t¸c mét phÇn
nhiÒu khi ®−îc ®−a lªn hµng ®Çu, chØ lµ sù ®i quanh quÈn mét ruéng ®Êt nµo ®ã cña m×nh vµ trong mét sè c«ng viÖc ®ång
çch kh«ng tù gi¸c xung quanh thùc chÊt cña sù viÖc, quanh ¸ng nhÊt ®Þnh.
quÈn xung quanh chÝnh sù thay ®æi nµy. Nh−ng, ngoµi nh÷ng quan hÖ t− b¶n chñ nghÜa ®ã vµ ®Èy
H×nh thøc n«ng n« hiÖn ®ang chiÕm −u thÕ trong nÒn nh÷ng quan hÖ ®ã xuèng hµng thø yÕu ë trong tÊt c¶ nh÷ng
n«ng nghiÖp hiÖn t¹i ë Nga lµ chÕ ®é lÖ thuéc vµ chÕ ®é tØnh vèn lµ cña n−íc Nga n»m ë phÇn n−íc Nga thuéc ch©u
lao dÞch. NÒn kinh tÕ tù nhiªn cßn ®−îc duy tr× t−¬ng ®èi ¢u, cßn cã h×nh thøc canh t¸c ruéng ®Êt cña ®Þa chñ b»ng c«ng
nhiÒu: sù tån t¹i nh÷ng ng−êi tiÓu n«ng kh«ng cã kh¶ cô cña n«ng d©n, tøc lµ h×nh thøc lao dÞch, tiÕp tôc chÕ ®é diªu
n¨ng kiÕm ®ñ sèng mét çch chËt vËt, hä canh t¸c trªn dÞch ngµy x−a, cßn cã viÖc "lîi dông" sù tóng bÊn kh«ng lèi
m¶nh ruéng nhá bÐ c»n cçi víi nh÷ng c«ng cô vµ çch tho¸t cña ng−êi tiÓu n«ng (chÝnh lµ cña ng−êi n«ng d©n, tiÓu
thøc s¶n xuÊt cò kü nghÌo nµn th« s¬; sù phô thuéc vÒ chñ) ®Ó "phôc dÞch" cho "trang tr¹i" ®Þa chñ ë bªn c¹nh, tøc lµ
kinh tÕ cña ng−êi tiÓu n«ng nµy vµo ng−êi chñ ®iÒn trang chÕ ®é lÖ thuéc. Nµo cho vay tiÒn víi ®iÒu kiÖn tr¶ b»ng lao
®éng, nµo cho vay lóa m×, nµo thuª m−ín vµo mïa ®«ng, nµo
1)
Xem Toµn tËp, tiÕng ViÖt, Nhµ xuÊt b¶n TiÕn bé, M¸t-xc¬-va, t. 21, ph¸t canh, nµo cho sö dông ®−êng s¸, hå ao, ®ång cá, b·i ch¨n
tr. 493 - 494. nu«i, rõng, nµo cho vay c«ng cô, v.v. vµ v.v. ― tÊt c¶ nh÷ng çi
®ã t¹o nªn nh÷ng h×nh thøc cña chÕ ®é lÖ thuéc hiÖn ®¹i v« vµ ®· lµm dÔ dµng cho viÖc huy ®éng ruéng ®Êt cña n«ng d©n
cïng ®a d¹ng. lµ ®iÒu cÇn thiÕt d−íi chÕ ®é t− b¶n chñ nghÜa.
§«i khi thËm chÝ ng−êi n«ng d©n ph¶i lÊy ph©n cña m×nh ®Ó Nh−ng sù kÐo dµi ®ã cã lµm gi¶m hay lµm t¨ng tæng sè m©u
bãn ruéng cho chñ, cßn "bµ n«ng d©n" th× ph¶i mang trøng ®Õn thuÉn ë n«ng th«n kh«ng? cã lµm gi¶m hay lµm t¨ng sù ¸p bøc
biÕu, vµ hiÖn t−îng nµy kh«ng ph¶i x¶y ra ë thÕ kû XVIII, mµ lµ cña çc ®¹i ®iÒn trang n«ng n« kh«ng? cã lµm gi¶m hay lµm
ë thÕ kû XX, kÓ tõ ngµy Chóa Ki-t« ra ®êi! t¨ng tæng sè l−îng "h¬i" kh«ng? VÒ nh÷ng c©u hái nµy th× cã
Muèn ®¸nh gi¸ ý nghÜa cuéc "c¶i çch" cña Xt«-l−-pin th× chØ thÓ tr¶ lêi lµ chØ lµm t¨ng th«i.
cÇn ®Æt ra mét çch râ rµng vµ chÝnh x¸c vÊn ®Ò nh÷ng tµn d− N¹n ®ãi cña 30 triÖu ng−êi thùc sù chøng tá r»ng trong lóc
nµy cña thêi trung cæ vµ cña chÕ ®é n«ng n« trong nÒn n«ng nµy chØ cã thÓ tr¶ lêi nh− trªn. §©y lµ n¹n ®ãi cña çc tiÓu chñ.
nghiÖp hiÖn nay ë Nga còng lµ ®ñ. Cuéc "c¶i çch" nµy tÊt §©y lµ bøc tranh cña cuéc khñng ho¶ng cña vÉn chÝnh çi kinh tÕ
nhiªn kÐo dµi thêi gian tån t¹i cña chÕ ®é n«ng n« ®ang diÖt n«ng d©n cò ®ã, mét kinh tÕ bÞ lÖ thuéc, nghÌo nµn vµ bÞ çc ®¹i
vong, ― gièng hÖt nh− çi gäi lµ cuéc c¶i çch "n«ng d©n" n¨m ®iÒn trang n«ng n« ¸p chÕ. ë ch©u ¢u, víi nh÷ng trang tr¹i lín
186135 (thùc ra lµ cuéc c¶i çch cña ®Þa chñ) ®−îc ph¸i tù do vµ kh«ng mang tÝnh chÊt n«ng n«, víi nh÷ng ®¹i ®iÒn trang t− b¶n
ph¸i d©n tóy t©ng bèc, ®· kÐo dµi sù tån t¹i cña chÕ ®é diªu chñ nghÜa, kh«ng cã vµ kh«ng thÓ cã nh÷ng trËn ®ãi nh− vËy.
dÞch, b»ng çch duy tr× nã d−íi mét çi vá kh¸c cho ®Õn tËn QuÇn chóng n«ng d©n ― trõ nh÷ng ng−êi v« s¶n hoµn toµn
n¨m 1905. kh«ng cßn ruéng ®Êt (hä "x¸c lËp v÷ng ch¾c" ruéng ®Êt ®Ó b¸n
"ViÖc kÐo dµi sù tån t¹i" cña trËt tù cò vµ cña nÒn n«ng nã) vµ mét thiÓu sè rÊt Ýt n«ng d©n kh¸ gi¶ ― vÉn ë trong t×nh
nghiÖp phong kiÕn cò mµ Xt«-l−-pin thùc hiÖn, lµ ë chç nã më tr¹ng nh− cò vµ thËm chÝ cßn xÊu h¬n. Kh«ng cã mét sù x¸c lËp
thªm mét çi van an toµn, l¹i lµ çi van an toµn cuèi cïng mµ v÷ng ch¾c ruéng ®Êt thµnh së h÷u riªng nµo, kh«ng cã biÖn
ng−êi ta cã thÓ më ®−îc kh«ng cÇn ph¶i t−íc ®o¹t toµn bé ph¸p nµo chèng t×nh tr¹ng ruéng ®Êt manh món, l¹i cã thÓ lµm
ruéng ®Êt cña ®Þa chñ. Më ®−îc van an toµn vµ x¶ ®−îc mét sè cho quÇn chóng n«ng d©n nghÌo khæ, víi nh÷ng m¶nh ruéng
h¬i, nghÜa lµ mét bé phËn n«ng d©n hoµn toµn bÞ bÇn cïng ®· xÊu c»n cçi vµ chØ cã mét sè dông cô háng cïn háng côt cña
"x¸c lËp v÷ng ch¾c" h¬n phÇn ruéng ®−îc chia lµm së h÷u «ng cha ®Ó l¹i, víi nh÷ng sóc vËt cµy kÐo ®ãi ¨n vµ gia sóc cã
riªng cña m×nh, vµ b¸n nã ®i, vµ tõ nh÷ng ng−êi v« s¶n cã phÇn sõng ®ãi ¨n, trë thµnh nh÷ng ng−êi ®«i chót lµ chñ cã ®«i chót
ruéng ®−îc chia biÕn thµnh ng−êi v« s¶n tr¾ng tay; tiÕp n÷a lµ, v¨n hãa.
mét bé phËn n«ng d©n kh¸ gi¶, sau khi x¸c lËp v÷ng ch¾c h¬n Xung quanh mét tªn ®Þa chñ (lo¹i nh− M¸c-cèp hoÆc Pu-
phÇn ruéng ®−îc chia cña m×nh, vµ ®«i khi an c− l¹c nghiÖp ri-skª-vÝch) cã kho¶ng 2000 ®ª-xi-a-ti-na ruéng ®Êt, th×
trªn nh÷ng tr¹i Êp riªng biÖt, ®· g©y dùng ®−îc mét c¬ nghiÖp nh÷ng ng−êi chñ nh÷ng m¶nh ruéng nhá gÇn 7 ®ª-xi-a-ti-
t− b¶n chñ nghÜa v÷ng ch¾c h¬n tr−íc. na vÉn kh«ng tr¸nh khái sè phËn nh÷ng ng−êi nghÌo khæ
Sau hÕt lµ, ®· më ®−îc van an toµn vµ x¶ ®−îc h¬i lµ bÞ lÖ thuéc, dï cho ng−êi ta cã ®em ph©n t¸n hä ®Õn sèng
do ë mét vµi n¬i nµo ®ã ®· xãa bá ®−îc t×nh tr¹ng ruéng ®Êt ë ®©u ®i n÷a, dï cho ng−êi ta cã gi¶i phãng hä khái c«ng
manh món, mét t×nh tr¹ng hÕt søc kh«ng dung n¹p ®−îc, x· nh− thÕ nµo ®i n÷a, dï cho ng−êi ta cã "x¸c lËp v÷ng
ch¾c" nh− thÕ nµo ®i n÷a nh÷ng m¶nh ruéng nhá bÐ thµnh së ra ®−îc çi g× kh¸c, ®Ó duy tr× ruéng ®Êt vµ chÝnh quyÒn cho
h÷u riªng cña hä. bän Pu-ri-skª-vÝch, ngoµi viÖc chÝnh bän Pu-ri-skª-vÝch ®ã ®em
Cuéc c¶i çch cña Xt«-l−-pin kh«ng thÓ xãa bá ®−îc c¶nh lÖ thùc hiÖn ®−êng lèi t− s¶n.
thuéc cña quÇn chóng n«ng d©n, chÕ ®é lao dÞch ®èi víi hä, Toµn bé nh÷ng m©u thuÉn trong n«ng th«n Nga hiÖn nay
còng nh− nh÷ng trËn ®ãi cña hä. CÇn hµng chôc, hµng chôc chung quy l¹i lµ nh− sau: bän chñ n«ng n« cò l¹i lµ kÎ tiÕn hµnh
n¨m ®ãi kÐm cã tÝnh chÊt chu kú nh− thÕ ®Ó cho nhiÒu doanh chÝnh s¸ch ruéng ®Êt t− s¶n trong ®iÒu kiÖn vÉn duy tr× nguyªn
nghiÖp hiÖn cã chÕt dÇn chÕt mßn ®i mét çch ®au ®ín ®Ó cuéc vÑn ruéng ®Êt vµ quyÒn lùc cña chóng. Trong lÜnh vùc ruéng
c¶i çch cña Xt«-l−-pin ®¹t ®−îc "kÕt qu¶", tøc lµ ®Ó thiÕt lËp ë ®Êt, ®ã còng lµ "mét b−íc trªn con ®−êng chuyÓn biÕn sang chÕ
n«ng th«n n−íc ta chÕ ®é t− s¶n kiÓu ch©u ¢u. Nh−ng hiÖn ®é qu©n chñ t− s¶n"37.
nay, sau s¸u n¨m kh¶o nghiÖm cuéc "c¶i çch" cña Xt«-l−-pin B−íc chuyÓn sang çi míi l¹i do çi cò, ― çi vÉn cßn duy
vµ sau s¸u n¨m cã nh÷ng tiÕn bé "xuÊt s¾c" cña sè ng−êi "®· tr× sù chuyªn quyÒn cña m×nh, ruéng ®Êt cña m×nh, bé mÆt vµ
x¸c lËp v÷ng ch¾c ®−îc ruéng ®Êt" v.v., th× kh«ng thÓ m¶y may hoµn c¶nh cña m×nh, ― thùc hiÖn. §ã lµ b−íc cuèi cïng mµ çi
nghi ngê g× n÷a vÒ ®iÒu nµy: cuéc c¶i çch nµy ®· kh«ng xãa bá cò cã thÓ thùc hiÖn ®−îc. §ã lµ çi van an toµn cuèi cïng.
vµ kh«ng thÓ xãa bá ®−îc khñng ho¶ng. Kh«ng cßn cã vµ kh«ng thÓ cã nh÷ng çi van an toµn kh¸c cho
Vµ trong giê phót nµy, còng nh− trong t−¬ng lai tr−íc m¾t bän Pu-ri-skª-vÝch ®ang thèng trÞ mét n−íc t− s¶n.
cña n−íc Nga, cã mét ®iÒu hoµn toµn kh«ng cßn tranh c·i g× Vµ chÝnh v× b−íc chuyÓn sang çi míi nµy lµ do çi cò vÉn
n÷a lµ: tr−íc m¾t chóng ta ®ang diÔn ra vÉn chÝnh cuéc khñng duy tr× sù chuyªn quyÒn cña m×nh thùc hiÖn, cho nªn b−íc nµy
ho¶ng cò cña nÒn kinh tÕ n«ng n« víi hµng lo¹t tµn d−, cuéc ®· kh«ng thÓ vµ sÏ kh«ng dÉn tíi mét çi g× bÒn v÷ng. Tr¸i l¹i,
khñng ho¶ng cò cña nh÷ng tiÓu n«ng nghÌo khæ lÖ thuéc vµo nã dÉn tíi chç lµm t¨ng cuéc khñng ho¶ng cò trong mét giai
nh÷ng ®¹i ®iÒn trang kiÓu M¸c-cèp vµ Pu-ri-skª-vÝch. ®o¹n kh¸c, cao h¬n cña sù ph¸t triÓn t− b¶n chñ nghÜa ë Nga; tÊt
Vµ cuéc khñng ho¶ng nµy, ®−îc chøng tá qu¸ − râ rµng c¶ nh÷ng dÊu hiÖu cña thêi kú hiÖn t¹i cho ta thÊy râ ®iÒu ®ã.
b»ng n¹n ®ãi cña 30 triÖu ng−êi, ®ang hiÖn ra tr−íc m¾t Cuéc khñng ho¶ng cò ®ang ph¸t triÓn theo çch thøc míi,
chóng ta mÆc dÇu Xt«-l−-pin ®· më çi van an toµn cuèi trong t×nh h×nh míi, víi nh÷ng quan hÖ ®−îc x¸c ®Þnh râ rµng
cïng mµ nãi chung nh÷ng bän M¸c-cèp vµ Pu-ri-skª-vÝch cã h¬n nhiÒu gi÷a çc giai cÊp, nh−ng cuéc khñng ho¶ng ®ã ®ang
thÓ cã ®−îc. Bän chóng (vµ c¶ Héi ®ång liªn hiÖp quý téc36 ph¸t triÓn vµ b¶n chÊt kinh tÕ - x· héi (vµ kh«ng ph¶i chØ lµ b¶n
n÷a) ®· kh«ng thÓ nghÜ ra ®−îc*, v¶ l¹i còng kh«ng nghÜ chÊt kinh tÕ) cña nã vÉn nh− tr−íc ®©y.
Mét sè Ýt ái nh÷ng tr¹i Êp giµu cã cña giíi t− s¶n trong
* HiÓn nhiªn lµ tõ "nghÜ ra" cÇn ph¶i hiÓu "víi khÝa c¹nh s©u s¾c": "sù giai cÊp n«ng d©n, ― trong khi sè l−îng nh÷ng ng−êi v«
bÞa ®Æt" cña giai cÊp thèng trÞ bÞ h¹n chÕ vµ bÞ quy ®Þnh bëi toµn bé tiÕn s¶n g¾n bã víi ruéng ®−îc chia gi¶m xuèng, ― trong khi sù
tr×nh ph¸t triÓn t− b¶n chñ nghÜa ë Nga vµ trªn toµn thÕ giíi. Víi ®èi s¸nh chuyªn quyÒn cña bän Pu-ri-skª-vÝch vÉn ®−îc duy tr×, ―
giai cÊp nh− vËy ë n−íc Nga ®ang ph¸t triÓn theo con ®−êng t− b¶n chñ
nghÜa, Héi ®ång liªn hiÖp quý téc kh«ng thÓ hµnh ®éng kh¸c ®−îc nÕu trong khi cã rÊt nhiÒu trung n«ng bÞ bÇn cïng, chÕt ®ãi vµ
muèn b¶o vÖ quyÒn lùc cña m×nh. bÞ lÖ thuéc, ― trong khi ngµy cµng t¨ng sè l−îng nh÷ng
28 V. I. Lª-nin 29
ng−êi v« s¶n kh«ng g¾n bã víi ruéng ®−îc chia, ― chÝnh ®ã lµ

bøc tranh vÒ n«ng th«n Nga hiÖn nay.
LiÖu cã cßn cÇn ph¶i chøng minh r»ng c−¬ng lÜnh ruéng ®Êt
cña Xt«-l−-pin kh«ng thÓ thñ tiªu ®−îc chÕ ®é lÖ thuéc vµ chÕ
®é lao dÞch, cßn c−¬ng lÜnh cña ph¸i d©n tóy (hiÓu theo ý nghÜa
lÞch sö vµ ý nghÜa giai cÊp cña tõ nµy) th× cã thÓ thñ tiªu ®−îc
chÕ ®é lÖ thuéc vµ chÕ ®é lao dÞch? T×nh h×nh n«ng th«n hiÖn
nay liÖu cã thÓ kh«ng lµm cho ng−êi ta cã ý nghÜ cho r»ng
mét bµi tham kh¶o ng¾n
nh÷ng tr¹i Êp giµu cã nÕu ®−îc hoµn toµn tù do di chuyÓn
ruéng ®Êt th× nhÊt ®Þnh chÊm døt ngay ®−îc tÊt c¶ nh÷ng trËn VÊn ®Ò xÐt xem nh÷ng ng−êi d©n chñ - lËp hiÕn ë n−íc ta cã
®ãi cã tÝnh chÊt trung cæ, mäi chÕ ®é lÖ thuéc vµ mäi chÕ ®é lao ph¶i lµ nh÷ng nhµ d©n chñ kh«ng, hay hä lµ ®¶ng cña ph¸i t−
dÞch, nÕu nh÷ng tr¹i Êp nµy ®−îc x©y dùng theo sù lùa chän tù s¶n qu©n chñ - tù do chñ nghÜa, ®ang lµ vÊn ®Ò rÊt ®¸ng chó ý
nguyÖn cña n«ng d©n, trªn toµn bé bÈy m−¬i triÖu ®ª-xi-a-ti-na vÒ mÆt khoa häc.
ruéng ®Êt cña ®Þa chñ hiÖn thêi vÉn n»m ngoµi "quy ho¹ch Chóng t«i xin nh¾c l¹i r»ng thËm chÝ mét phÇn tö thuéc ph¸i
ruéng ®Êt"? Vµ sù trí trªu cña lÞch sö liÖu cã sÏ kh«ng buéc lao ®éng38 (mét nhµ d©n chñ t− s¶n) lµ V«-®«-v«-dèp ®· biÓu lé
chóng ta ph¶i nãi r»ng çc biÖn ph¸p c¶i çch ruéng ®Êt cña dao ®éng trªn vÊn ®Ò nµy.
Xt«-l−-pin lµ cã lîi ®èi víi n−íc Nga cña "ph¸i lao ®éng" Khi ®Ò cËp vÊn ®Ò nµy, b¸o "Sù thËt" ®· viÖn dÉn nh÷ng lêi
ch¨ng? tuyªn bè míi ®©y cña «ng Grª-®ª-xcun ®−îc l¾p l¹i trong tê
"Ng«n luËn"1).
"Ng«i sao Nª-va", sè 20, Theo ®óng b¶n ®¨ng trªn
Tê "Ng«n luËn" ®¸p l¹i: "Chóng t«i kh«ng hiÓu b¸o "Sù
ngµy 5 th¸ng T¸m 1912 b¸o "Ng«i sao Nª-va"
Ký tªn: R. S. thËt" ®Ò cËp tíi nh÷ng lêi tuyªn bè nµo cña «ng
Grª-®ª-xcun".
§iÒu ®ã ch¼ng ph¶i lµ rÊt hay ho hay sao? B¸o "Sù thËt" ®·
nãi râ vµ chÝnh x¸c r»ng b¸o ®ã nãi ®Õn nh÷ng lêi tuyªn bè
®−îc l¾p l¹i trong tê "Ng«n luËn". VËy cßn ph¶i thÕ nµo n÷a?
Hay lµ tê "Ng«n luËn" kh«ng biÕt nh÷ng ®iÒu ®· ®−îc ®¨ng
trong tê "Ng«n luËn"?? Nh−ng nÕu chóng ta gi¶ ®Þnh r»ng v× ®Ó
ch¬i trß d©n chñ tr−íc cuéc tuyÓn cö, nªn ph¸i tù do muèn
quªn ®i mét ®«i ®iÒu trong qu¸ khø míi ®©y cña hä, th× nh− thÕ
ch¼ng ph¶i lµ tù nhiªn h¬n hay sao?
1)
Xem tËp nµy, tr. 17.
30 V. I. Lª-nin Mét bµi tham kh¶o ng¾n 31
DÉu sao, ®Ó lµm s¸ng tá vÊn ®Ò quan träng cã tÝnh chÊt khoa xÐt vÒ tÊt c¶ nh÷ng çi g× lµ c¬ b¶n, th× toµn bé §¶ng d©n chñ -
häc nµy, t«i sÏ dÉn ra ®©y nh÷ng lêi mµ «ng Grª-®ª-xcun ®· lËp hiÕn lµ ®¶ng theo ph¸i "Nh÷ng çi mèc", 2) sù ®¸nh gi¸ cã
ph¸t biÓu trong nhiÒu b¶n thuyÕt tr×nh tr−íc c«ng chóng, vµ tÝnh chÊt m¸c-xÝt ― dùa trªn nh÷ng c¨n cø khoa häc, kinh tÕ vµ
®−îc «ng ta l¾p l¹i trong sè 117 (2071) b¸o "Ng«n luËn" mµ chÝnh trÞ, ― vÒ §¶ng d©n chñ - lËp hiÕn lµ hoµn toµn ®óng.
kh«ng cã lêi rµo ®ãn nµo cña ban biªn tËp:
B¸o "Sù thËt", sè 85, Theo ®óng b¶n ®¨ng trªn
¤ng Grª-®ª-xcun viÕt: "Trong phÇn cuèi bµi thuyÕt tr×nh cña t«i,
ngµy 8 th¸ng T¸m 1912 b¸o "Sù thËt"
khi tranh luËn víi luËn ®iÓm cña ph¸i "Nh÷ng çi mèc" cho r»ng
Ký tªn: N. B.
phong trµo gi¶i phãng ë n−íc Nga kh«ng thµnh c«ng (h×nh nh− lµ do
lçi cña giíi trÝ thøc), vµ khi ®em ®èi chiÕu luËn ®iÓm ®ã víi ý kiÕn
cña nh÷ng ng−êi cã lËp tr−êng t¶ h¬n P. B. Xt¬-ru-vª nhiÒu nh−ng
còng l¹i nghÜ r»ng døt kho¸t phong trµo kh«ng ®em l¹i cho chóng ta
çi g× c¶, ― th× t«i, tr¸i víi quan ®iÓm nµy, ®· b¶o vÖ luËn ®iÓm cho
r»ng tr¸i l¹i, phong trµo ®· ®em l¹i rÊt nhiÒu çi, ®· ®Æt ®−îc chÝnh
çi nÒn mãng cho viÖc x©y dùng hiÕn ph¸p t−¬ng lai, vµ h¬n n÷a nã
®Æt mét çch hÕt søc s©u s¾c vµ ch¾c ch¾n, vµo chÝnh ngay trong quÇn
chóng nh©n d©n. §Ó phª ph¸n hai ®iÒu kh¼ng ®Þnh nµy vµ ®ång thêi
®Ó tr×nh bµy t− t−ëng mµ t«i cho lµ hÕt søc quan träng vÒ mÆt chÝnh
trÞ ®èi víi thêi ®¹i chóng ta, t«i ®· ®Æt c¶ hai ®iÒu kh¼ng ®Þnh nµy
trong viÔn c¶nh t−¬ng lai, vµ t«i ph¸t biÓu r»ng theo quan ®iÓm cña
®iÒu kh¼ng ®Þnh thø nhÊt (nÕu n¨m 1905 - 1906 kh«ng lµm ®−îc g×
c¶) th× cÇn ph¶i b¾t ®Çu mäi viÖc tõ ®Çu, tøc lµ, nãi çch kh¸c, cÇn
ph¶i g©y dùng mét phong trµo lÇn thø hai, trong khi ®ã theo quan
®iÓm cña ®iÒu kh¼ng ®Þnh thø hai (cho r»ng n¨m 1905 - 1906 ®· ®Æt
®−îc nÒn mãng cho hiÕn ph¸p Nga) th× ng−îc l¹i, kh«ng ph¶i tæ
chøc phong trµo nh©n d©n lÇn thø hai, mµ chØ cÇn ho¹t ®éng b×nh
tÜnh, kiªn tr× vµ v÷ng ch¾c nh»m x©y dùng hiÕn ph¸p.
ChÝnh ë ®iÓm nµy viªn c¶nh s¸t tr−ëng ë Li-ba-va ®· ng¾t lêi t«i
(viÖc x¶y ra ë Li-ba-va). Nh− vËy lµ ë Li-ba-va c¶nh s¸t ®· biÓu thÞ
chèng l¹i viÖc c«ng khai phñ ®Þnh sù cÇn thiÕt ph¶i cã cuéc çch m¹ng
míi ë n−íc Nga" ("Ng«n luËn", n¨m 1912, sè 117 (2071)).
¤ng Grª-®ª-xcun chøng minh ®Çy ®ñ r»ng «ng c¶nh s¸t

tr−ëng ë Li-ba-va ®· nhÇm. Nh−ng ngoµi ra, «ng Grª-®ª-xcun
cßn chøng minh thªm hai ®iÒu quan träng n÷a: ― 1) cuéc
luËn chiÕn gi÷a «ng Grª-®ª-xcun vµ bÌ b¹n «ng ta víi ph¸i
"Nh÷ng çi mèc"39, lµ rçng tuÕch, lµ gi¶ t¹o. Trªn thùc tÕ,
32 TiÒn c«ng cña c«ng nh©n vµ lîi nhuËn cña bän t− b¶n ë Nga 33
Muèn biÕt tiÒn c«ng b×nh qu©n cña mçi c«ng nh©n, th× ph¶i
®em tæng sè tiÒn c«ng mµ chia cho tæng sè c«ng nh©n. Lµm con
tÝnh chia ®ã, chóng ta cã ®−îc con sè 246 róp.
VËy lµ, tiÒn c«ng b×nh qu©n (tÝnh trßn) mçi th¸ng cña mçi
ng−êi trong sè 2¼ triÖu c«ng nh©n çc nhµ m¸y vµ c«ng x−ëng
tiÒn c«ng cña c«ng nh©n ë Nga n¨m 1908 lµ hai m−¬i róp 50 c«-pÕch!
vµ lîi nhuËn cña bän t− b¶n NÕu l−u ý ®Õn t×nh h×nh lµ c«ng nh©n ph¶i dùa vµo sè tiÒn
®ã ®Ó nu«i sèng gia ®×nh, ― nhÊt lµ trong t×nh h×nh nhµ cöa vµ
ë nga
thùc phÈm ®¾t ®á nh− hiÖn nay, ― th× kh«ng thÓ kh«ng gäi tiÒn
c«ng ®ã lµ thø tiÒn c«ng thÊp th¶m h¹i.
N¨m 1908, ë Nga ®· tiÕn hµnh mét cuéc ®iÒu tra çc nhµ B©y giê chóng ta thö xem lîi nhuËn cña nhµ t− b¶n nh− thÕ
m¸y vµ c«ng x−ëng40. Ch¾c ch¾n lµ nh÷ng con sè vÒ møc tiÒn nµo. Muèn x¸c ®Þnh sè lîi nhuËn, th× ph¶i ®em tæng sè s¶n
c«ng cña c«ng nh©n do cuéc ®iÒu tra ®ã cung cÊp, ®· ®−îc xuÊt, tøc lµ tæng doanh thu cña tÊt c¶ çc nhµ m¸y vµ c«ng
phãng ®¹i lªn, cßn con sè vÒ quy m« s¶n xuÊt vµ lîi nhuËn cña x−ëng mµ trõ ®i tæng chi phÝ cña bän t− b¶n.
bän t− b¶n th× bÞ rót thÊp xuèng, v× tÊt c¶ nh÷ng cuéc ®iÒu tra
Tæng sè s¶n xuÊt lµ h¬n 4½ tû róp (4651 triÖu róp). Toµn bé
t−¬ng tù nh− thÕ ë n−íc ta ®Òu tiÕn hµnh b»ng ph−¬ng ph¸p
chi phÝ cña bän t− b¶n lµ 4 tû róp (4082 triÖu róp).
thuÇn tóy quan liªu, h¬n n÷a ng−êi ta l¹i chØ hái çc nhµ t− b¶n
vµ cho r»ng kh«ng cÇn ph¶i hái c«ng nh©n. Nh− thÕ nghÜa lµ lîi nhuËn cña bän t− b¶n lµ h¬n nöa tû róp
(568 triÖu 70 v¹n róp).
Chóng ta thö xem sù thèng kª ®ã ― mét sù thèng kª cã lîi
nhÊt cho çc nhµ t− b¶n ― ®· nãi lªn çi g×. B×nh qu©n lîi nhuËn cña 1 xÝ nghiÖp lµ 28,5 ngh×n róp. Mçi
c«ng nh©n ®em l¹i cho nhµ t− b¶n mçi n¨m lµ 252 róp lîi
C¨n cø vµo nh÷ng sè liÖu s¬ bé ― cho ®Õn nay chØ míi cã
nh÷ng sè liÖu ®ã ®−îc c«ng bè th«i ― th× ë n−íc Nga cã tÊt c¶ nhuËn.
gÇn 20 000 c«ng x−ëng vµ nhµ m¸y (con sè chÝnh x¸c lµ 19 983; B©y giê chóng ta h·y ®em so s¸nh tiÒn c«ng cña c«ng nh©n
chóng t«i sÏ ghi con sè chÝnh x¸c trong ngoÆc ®¬n, cßn trong víi lîi nhuËn cña bän t− b¶n. Mçi c«ng nh©n b×nh qu©n (tÝnh
®o¹n v¨n chÝnh th× ghi trßn chót Ýt, cho dÔ hiÓu vµ dÔ nhí, khi trßn) mçi n¨m lÜnh ®−îc 246 róp tiÒn c«ng, nh−ng mçi n¨m ®·
®äc nh÷ng sè liÖu chÝnh). mang l¹i cho nhµ t− b¶n 252 róp* lîi nhuËn.
Tæng sè c«ng nh©n nam n÷ lµ 2¼ triÖu (2 253 787), trong ®ã Do ®ã thÊy r»ng: c«ng nh©n lµm viÖc cho m×nh kh«ng
bao gåm c¶ c«ng nh©n má vµ c«ng nh©n çc ngµnh s¶n xuÊt ®Çy nöa ngµy, mµ lµm viÖc cho nhµ t− b¶n th× trªn nöa
ph¶i nép thuÕ.
Tæng sè tiÒn c«ng cña tÊt c¶ sè c«ng nh©n ®ã lµ trªn nöa tû * Toµn bé gi¸ trÞ míi do mçi c«ng nh©n t¹o ra trong mét n¨m lµ
róp (555 triÖu 70 v¹n). 498 róp.
34 V. I. Lª-nin 35
ngµy. ThÝ dô, nÕu chóng ta lÊy ngµy lao ®éng b×nh qu©n lµ 11
giê, th× sè tiÒn c«ng mµ c«ng nh©n ®−îc tr¶ chØ cã 5½ giê, thËm
chÝ cßn Ýt h¬n 5½ giê n÷a. Cßn l¹i 5½ giê, c«ng nh©n lµm kh«ng
c«ng, kh«ng ®−îc mét chót tiÒn c«ng nµo c¶, toµn bé thµnh qu¶
lao ®éng cña c«ng nh©n trong nöa ngµy ®ã ®Òu biÕn thµnh lîi
nhuËn cho bän t− b¶n.
®Êu tranh b·i c«ng vµ tiÒn c«ng
"Sù thËt", sè 85, Theo ®óng b¶n ®¨ng trªn
Mäi ng−êi ®Òu biÕt r»ng cuéc ®Êu tranh b·i c«ng næi tiÕng
Ký tªn: T.
cña c«ng nh©n Nga n¨m 1905 ®· giµnh ®−îc nh÷ng th¾ng lîi
rÊt lín kh«ng nh÷ng vÒ chÝnh trÞ mµ c¶ vÒ kinh tÕ n÷a. HiÖn
nay, c¨n cø vµo tµi liÖu b¸o ço cña çc viªn thanh tra c«ng
x−ëng41, ng−êi ta cã thÓ h×nh dung kh¸ chÝnh x¸c vÒ møc ®é
cña nh÷ng th¾ng lîi ®ã.
Theo nh÷ng tµi liÖu ®ã th× tiÒn c«ng b×nh qu©n cña c«ng
nh©n çc nhµ m¸y vµ c«ng x−ëng ë Nga lµ nh− sau:
N¨m 1901... 201 róp N¨m 1906 ... 231 róp

" 1902 ... 202 " " 1907 ... 241 "
" 1903 ... 208 " " 1908 ... 242 "
" 1904 ... 213 " " 1909 ... 236 "
" 1905 ... 205 " " 1910 ... 242 "
B×nh qu©n trong B×nh qu©n trong
n¨m n¨m ... 206 " n¨m n¨m ... 238 "
Tõ ®ã, chóng ta thÊy n¨m 1905 lµ mét n¨m cã sù chuyÓn

biÕn. §óng lµ sau n¨m 1905, tiÒn c«ng hµng n¨m tõ 205 róp
t¨ng vôt lªn ®Õn 231 róp, tøc lµ t¨ng 26 róp, t¨ng h¬n 10%.
TiÒn c«ng n¨m 1905 so víi n¨m 1904 th× sôt 8 róp; vÒ
n¨m 1905 cÇn chó ý ®iÒu d−íi ®©y: mét lµ, n¨m 1905
lµ mét n¨m kinh tÕ tiªu ®iÒu, tøc lµ n¨m c«ng nghiÖp
suy tho¸i; hai lµ, c¨n cø vµo sè liÖu cña Bé th−¬ng nghiÖp,
th× trong n¨m ®ã, v× kh«ng ®−îc l−¬ng trong nh÷ng
36 V. I. Lª-nin 37
ngµy b·i c«ng, nªn c«ng nh©n thiÖt mÊt tÊt c¶ 17½ triÖu róp, tøc
lµ b×nh qu©n mçi c«ng nh©n mét n¨m thiÖt h¬n 10 róp.
VËy lµ, tiÒn c«ng thùc tÕ n¨m 1905 cã thÓ tÝnh lµ 215 róp,
nh−ng trong 215 róp ®ã, c«ng nh©n ®· hiÕn 10 róp cho cuéc
®Êu tranh b·i c«ng, cuéc ®Êu tranh nµy trong n¨m 1905 cã ®Æc
®iÓm næi bËt lµ kiªn tr× vµ réng lín ch−a tõng cã trªn thÕ giíi tõ
ngµy lao ®éng
tr−íc ®Õn nay.
Tãm l¹i, sau khi xem xÐt sè liÖu cña suèt 10 n¨m trßn tõ 1901 trong çc c«ng x−ëng
®Õn 1910, lóc nµy chóng ta thÊy râ sù kh¸c nhau ghª gím gi÷a
thêi kú tr−íc çch m¹ng vµ thêi kú sau çch m¹ng.
ë tØnh m¸t-xc¬-va
Tr−íc n¨m 1905, tiÒn c«ng b×nh qu©n cña c«ng nh©n nhµ
m¸y - c«ng x−ëng Nga lµ 206 róp. Sau n¨m 1905, lµ 238 róp, tøc Kü s− I. M. C«-d¬-mi-nøc - La-nin ®· xuÊt b¶n mét cuèn
lµ mçi n¨m thªm 32 róp. T¨ng thªm 15,5%. s¸ch nãi vÒ ®é dµi cña ngµy lao ®éng vµ n¨m lao ®éng trong çc
Trong mét n¨m, tiÒn c«ng t¨ng lªn m¹nh ®Õn møc mäi sù cè c«ng x−ëng vµ nhµ m¸y ë tØnh M¸t-xc¬-va.
g¾ng sau nµy cña bän t− b¶n (nh− mäi ng−êi ®Òu biÕt, bän t− Tµi liÖu mµ t¸c gi¶ thu thËp ®−îc ®Òu thuéc vÒ cuèi n¨m
b¶n ®· lÇn l−ît t−íc ®o¹t mäi thµnh qu¶ cña n¨m 1905) ®Òu 1908 vµ bao trïm 219 669 c«ng nh©n, tøc lµ h¬n 7/10 tæng sè c«ng
kh«ng thÓ h¹ møc sèng cña c«ng nh©n xuèng thÊp nh− tr−íc nh©n c«ng x−ëng vµ nhµ m¸y tØnh M¸t-xc¬-va (307 773).
®−îc. N¨m 1905, møc sèng cña c«ng nh©n Nga ®· ®−îc n©ng C¨n cø vµo nh÷ng tµi liÖu ®ã, t¸c gi¶ ®· x¸c ®Þnh ®−îc ngµy
cao lªn ®Õn møc mµ b×nh th−êng th× hµng mÊy chôc n¨m còng lµm viÖc trung b×nh: ng−êi lín vµ thiÕu niªn lµ 9 ½ giê, trÎ em
kh«ng n©ng lªn ®−îc nhiÒu ®Õn nh− thÕ. lµ 7½ giê.
Theo thèng kª chÝnh thøc, trong nh÷ng cuéc b·i c«ng n¨m Ph¶i nãi r»ng nh÷ng tµi liÖu ®ã hoµn toµn kh«ng tÝnh tíi lao
1905, c«ng nh©n thiÖt mÊt 17½ triÖu róp, v× trong thêi gian b·i ®éng thªm giê (vÒ lao ®éng thªm giê, t¸c gi¶ ®· chuÈn bÞ ®−a in
c«ng hä kh«ng ®−îc l−¬ng. Còng theo b¶n thèng kª ®ã, n¨m mét tµi liÖu nãi riªng); hai lµ, tµi liÖu cña t¸c gi¶ chØ lÊy "néi quy
1905 s¶n phÈm cña bän t− b¶n s¶n xuÊt hôt ®i 127,3 triÖu róp. mµ chñ xÝ nghiÖp vµ c«ng nh©n cÇn ph¶i tu©n theo" lµm c¬ së.
Do tiÒn c«ng ®−îc n©ng cao sau n¨m 1905, trong 5 n¨m (tõ Trong thùc tÕ, néi quy ®ã cã ®−îc tu©n theo kh«ng, ― nhµ
1906 ®Õn 1910), b×nh qu©n mçi c«ng nh©n mét n¨m ®−îc thªm kü s− cña chóng ta kh«ng ®Æt vÊn ®Ò ®ã ra. ChØ cã c«ng ®oµn
32 róp, tøc lµ nÕu lÊy 1,8 triÖu c«ng nh©n mµ tÝnh th× mçi n¨m nÕu lµm thèng kª cña m×nh, míi cã thÓ thu thËp ®−îc nh÷ng tµi
®−îc thªm 57,6 triÖu róp, hay lµ trong 5 n¨m trßn ®−îc thªm liÖu vÒ vÊn ®Ò ®ã th«i.
286 triÖu róp. NÕu tÝnh tõng xÝ nghiÖp, th× ngµy lao ®éng 9½ giê Êy xª xÝch
rÊt nhiÒu.
"Sù thËt", sè 86, Theo ®óng b¶n ®¨ng trªn Xem qua b¶ng thèng kª cña t¸c gi¶ th× thÊy cã 33 466 c«ng
ngµy 9 th¸ng T¸m 1912 b¸o "Sù thËt" nh©n lµm mét ngµy trªn 10 giê! Sè c«ng nh©n nµy chiÕm trªn
15% toµn bé sè c«ng nh©n ®−îc ®iÒu tra.
38 V. I. Lª-nin 39
13 189 c«ng nh©n lµm mét ngµy trªn 11 giê, cßn 75 c«ng
nh©n lµm mét ngµy trªn 12 giê. PhÇn lín nh÷ng c«ng nh©n bÞ
®Ì nÆng bëi nh÷ng ngµy lµm viÖc kÐo dµi v« h¹n nh− thÕ lµ ë
trong c«ng nghiÖp dÖt.
NÕu l−u ý ®Õn t×nh h×nh lµ gÇn mét phÇn ba c«ng nh©n
kh«ng ®−îc kÓ ®Õn trong b¶n ®iÒu tra cña t¸c gi¶, th× cã thÓ kÕt ngµy lao ®éng vµ n¨m lao ®éng
luËn lµ: cã trªn 2 v¹n c«ng nh©n çc nhµ m¸y vµ c«ng x−ëng ë
tØnh M¸t-xc¬-va lao ®éng trong ®iÒu kiÖn ngµy lµm viÖc bÞ kÐo
ë tØnh m¸t-xc¬-va
dµi mét çch v« téi v¹.
Cuèi cïng, tµi liÖu cña kü s− C«-d¬-mi-nøc - La-nin chøng tá QuyÓn s¸ch cña kü s− C«-d¬-mi-nøc - La-nin ®−îc xuÊt b¶n
r»ng, ngay c¶ ®Õn ®¹o luËt Nga rÊt cò kü n¨m 1897 cho phÐp d−íi nhan ®Ò trªn (M¸t-xc¬-va, 1912, ñy ban th−êng trùc ViÖn
ngµy lµm viÖc 11 giê r−ìi (!!!), còng kh«ng ®−îc chñ nhµ m¸y b¶o tµng b¶o trî lao ®éng thuéc ph©n héi M¸t-xc¬-va cña Héi
tu©n theo. Theo ®¹o luËt ®ã, th× víi chÕ ®é lµm viÖc hai ca, thêi kü thuËt ®Õ quèc Nga, xuÊt b¶n. Gi¸ 1 róp 75 c«-pÕch) lµ b¶n
gian lµm viÖc cña mçi c«ng nh©n, tÝnh trong hai tuÇn lÔ, kh«ng tæng hîp nh÷ng sè liÖu thuéc thêi kú cuèi n¨m 1908.
®−îc qu¸ 9 giê trong mét ngµy ®ªm.
Sè liÖu bao trïm 219 669 c«ng nh©n, tøc lµ 71,37% tæng
Sù thËt th× trong 83 990 c«ng nh©n lµm viÖc theo chÕ ®é hai ca
mµ t¸c gi¶ ®· ®iÒu tra, cã 14 376 ng−êi ®· lµm viÖc trªn 9 giê. Sè sè c«ng nh©n çc nhµ m¸y vµ c«ng x−ëng ë tØnh M¸t-xc¬-va
(307 773). T¸c gi¶ nãi r»ng «ng "®· nghiªn cøu tµi liÖu kü l−ìng
c«ng nh©n nµy chiÕm 17% tæng sè c«ng nh©n lµm viÖc theo chÕ ®é
riªng theo tõng xÝ nghiÖp c«ng nghiÖp, vµ chØ ®−a vµo b¶n
hai ca. Vµ trong 3 733 c«ng nh©n lµm viÖc söa ch÷a vµ viÖc phô
theo chÕ ®é hai ca, cã 2 173 ng−êi, tøc lµ gÇn 3/5 sè c«ng nh©n ®ã, thèng kª chung nh÷ng phÇn tµi liÖu nµo kh«ng thÓ g©y nªn sù
nghi ngê".
mçi ngµy ®ªm lµm viÖc h¬n 9 giê! Ngay c¶ theo con sè cña chÝnh
phñ, còng cã tÊt c¶ ®Õn 16½ ngh×n c«ng nh©n bÞ b¾t buéc ph¶i lµm Lo¹i thèng kª nh− thÕ, dÇu cã qu¸ chËm, còng sÏ hÕt søc bæ
viÖc víi thêi gian dµi h¬n lµ ph¸p luËt cho phÐp! Ých nÕu b¶n tæng hîp sè liÖu ®−îc tiÕn hµnh mét çch cã suy
N¨m 1908, ë tØnh M¸t-xc¬-va, trong 219 669 c«ng nh©n ®−îc nghÜ chÝn ch¾n h¬n. RÊt tiÕc lµ ph¶i dïng ®Õn tõ ®ã, bëi v× dÇu
®iÒu tra th× chØ cã 4 398 c«ng nh©n lµm viÖc mçi ngµy 8 giê. çc biÓu cña C«-d¬-mi-nøc - La-nin lµm hÕt søc cÈn thËn, «ng
Nh− thÕ chøng tá r»ng, ngay hiÖn nay còng hoµn toµn cã thÓ bá ra rÊt nhiÒu c«ng søc ®Ó tÝnh to¸n çc con sè tæng kÕt vµ çc
thùc hiÖn ®−îc viÖc ngµy lµm 8 giê, chØ cÇn 215 ngh×n c«ng tû sè phÇn tr¨m, nh−ng c«ng søc «ng bá ra ®· ®−îc sö dông
nh©n theo kÞp 4 ngh×n ng−êi kia lµ ®−îc. kh«ng hîp lý.
HÇu nh− t¸c gi¶ bÞ ch×m ngËp trong sè liÖu phong phó. ¤ng
"Sù thËt", sè 88, Theo ®óng b¶n ®¨ng trªn ®· lµm hµng tr¨m hµng ngh×n con tÝnh hoµn toµn kh«ng cÇn
ngµy 11 th¸ng T¸m 1912 b¸o "Sù thËt" thiÕt, lµm rèi r¾m thªm vÊn ®Ò, trong khi Êy l¹i bá qua hµng
Ký tªn: V.
chôc bµi tÝnh tèi cÇn thiÕt, v× thiÕu chóng th× kh«ng thÓ cã bøc
tranh toµn c¶nh vÒ hiÖn t−îng.
40 V. I. Lª-nin Ngµy lao ®éng vµ n¨m lao ®éng ë tØnh M¸t-xc¬-va 41
Thùc vËy, trong nh÷ng biÓu chñ yÕu chiÕm hÇu nh− toµn bé bÞ xuÊt b¶n, th× râ rµng t¸c gi¶ quyÓn s¸ch lµ mét ng−êi cÇn cï
quyÓn s¸ch, t¸c gi¶ chØ ®−a ra ®−îc nh÷ng sè liÖu tØ mØ, thÝ dô: lao ®éng, cã mét kho tµi liÖu phong phó vµ thó vÞ, v× vËy cã thÓ
nh÷ng c«ng nh©n lµm viÖc tõ 9 ®Õn 10 giê mét ngµy, th× ®−îc lµ viÖc ph©n tÝch cã phª ph¸n çc ph−¬ng ph¸p cña «ng ta sÏ cã
chia thµnh 16 lo¹i, c¨n cø vµo sè giê lao ®éng trong 2 tuÇn liÒn lîi kh«ng nh÷ng vÒ mÆt lý luËn mµ trùc tiÕp c¶ vÒ mÆt thùc tiÔn
nhau (tõ 109 ®Õn 120 giê), vµ ®èi víi mçi lo¹i l¹i tÝnh ra sè giê n÷a. Chóng t«i ®· dÉn lêi cña t¸c gi¶ nãi r»ng "tµi liÖu thu thËp
lao ®éng trung b×nh trong mét ngµy! Vµ tÊt c¶ nh÷ng çi ®ã ®Òu ®−îc ®· ®−îc nghiªn cøu cÈn thËn, riªng tõng xÝ nghiÖp c«ng
tÝnh to¸n hai lÇn: mét lÇn cho c«ng nh©n s¶n xuÊt vµ mét lÇn nghiÖp".
cho c«ng nh©n phô viÖc. ThÕ nghÜa lµ sù tæng hîp tµi liÖu ®ã, dï chØ nãi vÒ çc nhãm
Kh«ng thÓ kh«ng thõa nhËn r»ng çch tÝnh to¸n chi tiÕt nh− c«ng x−ëng mµ ngay c¶ c¬ quan thèng kª nhµ n−íc ®· ®−a ra
vËy, thø nhÊt lµ hoµn toµn thõa, r»ng sù ham thÝch thèng kª ë (nhãm c«ng x−ëng cã d−íi 20 c«ng nh©n, tõ 21 ®Õn 50 c«ng
®©y chØ lµ ®Ó thèng kª, lµ mét thø trß ch¬i con sè, nh− vËy chØ nh©n, tõ 51 ®Õn 100 c«ng nh©n, tõ 101 ®Õn 500 c«ng nh©n, tõ 501
lµm h¹i ®Õn tÝnh s¸ng sña cña bøc tranh vµ tÝnh h÷u Ých cña tµi ®Õn 1000 c«ng nh©n, vµ trªn 1000 c«ng nh©n), lµ hoµn toµn cã thÓ
liÖu ®èi víi c«ng viÖc nghiªn cøu. Thø hai n÷a, chÝn phÇn m−êi lµm ®−îc. Sù tæng hîp tµi liÖu nµy cã cÇn thiÕt kh«ng?
nh÷ng "con sè trung b×nh" mµ t¸c gi¶ ®· tÝnh to¸n víi sù chÝnh
DÜ nhiªn lµ rÊt cÇn. C«ng t¸c thèng kª kh«ng ph¶i lµ ®−a ra
x¸c tíi mét phÇn tr¨m, còng vÉn lµ c«ng søc v« Ých, v× cã thÓ
çc cét con sè tïy tiÖn, mµ lµ dïng con sè ®Ó soi s¸ng nh÷ng
cÇm ch¾c r»ng trong sè hµng ngh×n ®éc gi¶ ®äc quyÓn s¸ch ®ã lo¹i h×nh kh¸c nhau vÒ mÆt x· héi cña hiÖn t−îng cÇn nghiªn
(mµ còng ch−a ch¾c cã ®Õn mét ngh×n ®éc gi¶) häa ch¨ng míi cøu, çc lo¹i h×nh mµ cuéc sèng ®· ®Ò ra ®Çy ®ñ hoÆc ®ang ®Ò
cã mét ng−êi thÊy cÇn çi "con sè trung b×nh" Êy (vµ b¶n th©n ra. LiÖu cã thÓ nµo nghi ngê ®−îc r»ng: nh÷ng xÝ nghiÖp cã 50
anh ta còng cã thÓ tù tÝnh to¸n "con sè trung b×nh" Êy, nÕu nh− vµ 500 c«ng nh©n lµ thuéc nh÷ng lo¹i h×nh x· héi hoµn toµn
çi tai häa ®Æc biÖt ®ã x¶y ra víi anh ta!). kh¸c cña hiÖn t−îng mµ chóng ta xÐt ®Õn? r»ng toµn bé sù ph¸t
§ång thêi, trong cuèn s¸ch ®ã hoµn toµn kh«ng cã nh÷ng sè triÓn x· héi cña tÊt c¶ çc n−íc v¨n minh ®ang lµm t¨ng thªm
liÖu tæng hîp rÊt cÇn thiÕt mµ t¸c gi¶ cã thÓ mÊt Ýt c«ng søc h¬n sù kh¸c biÖt gi÷a çc lo¹i h×nh Êy vµ dÉn ®Õn chç lo¹i h×nh nµy
mµ vÉn lµm ®−îc, v× kh«ng thÓ thiÕu nh÷ng sè liÖu trªn, nÕu lo¹i trõ lo¹i h×nh kia?
muèn t×m hiÓu mét çch s¸ng suèt çc sè liÖu ®· nghiªn cøu Chóng ta h·y xÐt chÝnh ngay sè liÖu vÒ ngµy lao ®éng. Qua
®−îc. Kh«ng thÊy cã sù tæng hîp vÒ: 1) tæng sè c«ng nh©n lµm b¶n thèng kª tæng hîp cña t¸c gi¶, chóng ta cã thÓ rót ra kÕt
viÖc theo chÕ ®é mét ca, hai ca vµ ba ca, tÝnh theo tõng nhãm luËn, ― nÕu chóng ta tù m×nh lµm mét sè viÖc thèng kª cÇn
çc ngµnh s¶n xuÊt; 2) c«ng nh©n s¶n xuÊt vµ c«ng nh©n phô thiÕt mµ chóng ta kh«ng thÊy cã trong s¸ch, ― lµ: 33 ngh×n
viÖc; 3) sè giê lao ®éng trung b×nh theo tõng nhãm ngµnh s¶n c«ng nh©n (trong sè 220 ngh×n ®−îc ®iÒu tra) lµm viÖc trªn 10
xuÊt; 4) tæng sè thêi gian lao ®éng cña ng−êi lín vµ trÎ em; giê mét ngµy. Cßn ngµy lao ®éng cña tÊt c¶ 220 ngh×n c«ng
5) ph©n lo¹i nhµ m¸y cã sè l−îng c«ng nh©n kh¸c nhau. nh©n th× kÐo dµi trung b×nh lµ 9½ giê. Thö hái, c«ng nh©n ë çc
Chóng ta h·y dõng l¹i ë ®iÓm cuèi cïng. NÕu xÐt theo xÝ nghiÖp nhá cã bÞ ®Ì nÆng bëi ngµy lao ®éng qu¸ kÐo dµi nh−
danh môc çc t¸c phÈm mµ t¸c gi¶ ®· c«ng bè vµ chuÈn thÕ kh«ng?
C©u hái ®ã ®Æt ra lµ tÊt nhiªn vµ cÇn thiÕt, chø hoµn toµn lµ nh÷ng lo¹i h×nh ®éc ®¸o vÒ mÆt d©n c− víi nh÷ng ®iÒu kiÖn
kh«ng ph¶i tïy tiÖn. M«n kinh tÕ chÝnh trÞ vµ thèng kª cña tÊt sinh ho¹t vµ v¨n hãa (hay nãi ®óng h¬n, lµ kh«ng v¨n hãa)
c¶ çc n−íc trªn thÕ giíi buéc chóng ta ph¶i ®Æt chÝnh c©u hái ®Æc biÖt. Sù ph©n lo¹i çc c«ng x−ëng Êy, sù nghiªn cøu tØ mØ
®ã ra, v× r»ng ngµy lao ®éng cña c«ng nh©n çc xÝ nghiÖp nhá bÞ sè liÖu riªng cho mçi lo¹i xÝ nghiÖp c¨n cø theo sè l−îng c«ng
kÐo dµi lµ mét hiÖn t−îng rÊt th−êng thÊy. §iÒu kiÖn cña nÒn nh©n, lµ ®iÒu kiÖn thiÕt yÕu ®Ó cho c«ng t¸c thèng kª kinh tÕ
kinh tÕ t− b¶n chñ nghÜa buéc çc nghiÖp chñ nhá ph¶i kÐo dµi ®−îc hîp lý.
ngµy lao ®éng nh− vËy.
Vµ hãa ra lµ, trong tµi liÖu cña t¸c gi¶ ®· cã nh÷ng sè liÖu ®Ó Chóng t«i xin dÉn ra nh÷ng ®iÓm tæng kÕt chñ yÕu nhÊt
tr¶ lêi c©u hái cùc kú quan träng nµy, nh−ng trong b¶n tæng trong t¸c phÈm cña C«-d¬-mi-nøc - La-nin.
hîp cña t¸c gi¶ th× l¹i kh«ng thÊy n÷a! Trong b¶n tæng hîp, t¸c Sù nghiªn cøu cña «ng vÒ ®é dµi cña ngµy lao ®éng bao
gi¶ ®−a ra nh÷ng cét con sè dµi d»ng dÆc v« Ých vÒ çc "con sè trïm, nh− chóng t«i ®· nãi, 219 669 c«ng nh©n çc nhµ m¸y vµ
trung b×nh" chi tiÕt, nh−ng l¹i kh«ng ph©n lo¹i nhµ m¸y theo sè c«ng x−ëng ë tØnh M¸t-xc¬-va, tøc lµ 71,37% tæng sè c«ng nh©n,
l−îng c«ng nh©n, thÕ mµ viÖc nµy l¹i rÊt cÇn thiÕt.
trong ®ã, b¶n thèng kª chó ý ®Õn c«ng nh©n dÖt nhiÒu h¬n ®«i
ë tØnh M¸t-xc¬-va, sù ph©n lo¹i nµy l¹i cµng cÇn thiÕt
chót so víi c«ng nh©n çc ngµnh s¶n xuÊt kh¸c. C«ng t¸c ®iÒu
(nÕu ë ®©y cã thÓ dïng çch so s¸nh) h¬n bÊt cø n¬i nµo
tra ®−îc tiÕn hµnh ®èi víi 74,6% c«ng nh©n dÖt, vµ chØ bao
kh¸c, v× r»ng ë tØnh M¸t-xc¬-va bªn c¹nh sù tËp trung s¶n
trïm 49% ®Õn 71% c«ng nh©n çc ngµnh s¶n xuÊt kh¸c. Ch¾c
xuÊt trªn quy m« lín, chóng ta cßn thÊy sè l−îng xÝ nghiÖp
h¼n r»ng sè liÖu vÒ çc xÝ nghiÖp nhá ®−îc ®iÒu tra Ýt h¬n: Ýt ra,
nhá còng kh¸ nhiÒu. Theo tµi liÖu thèng kª n¨m 1910, ë tØnh
sù thèng kª sè ngµy lao ®éng trong n¨m ®· ®−îc tiÕn hµnh ®èi
M¸t-xc¬-va cã tÊt c¶ 1440 xÝ nghiÖp víi 335 190 c«ng nh©n.
víi 58% sè xÝ nghiÖp (811 trong sè 1394 ®· cã trong n¨m 1908)
Nöa sè c«ng nh©n Êy (167 199) tËp trung ë 66 c«ng x−ëng,
trong khi ®ã ë cùc kh¸c cã 669 xÝ nghiÖp víi tæng sè c«ng vµ 75% sè c«ng nh©n (231 130 trong sè 307 773). Râ rµng ë ®©y
nh©n lµ 18 277. Râ rµng ®©y lµ nh÷ng lo¹i h×nh x· héi hoµn chÝnh çc xÝ nghiÖp nhá ®· bÞ bá qua.
toµn kh¸c nhau, vµ sè liÖu thèng kª mµ kh«ng ph©n biÖt çc VÒ sè liÖu tæng kÕt ®é dµi ngµy lao ®éng th× t¸c gi¶ chØ
lo¹i h×nh Êy th× hoµn toµn v« dông. ®−a ra ®èi víi tæng sè c«ng nh©n gép l¹i. §èi víi ng−êi lín,
T¸c gi¶ qu¸ say s−a víi nh÷ng d·y sè vÒ sè l−îng c«ng nh©n ®é dµi trung b×nh cña ngµy lao ®éng lµ 9½ giê, vµ ®èi víi trÎ
lµm viÖc tõ 94, 95 ®Õn 144 giê trong hai tuÇn lÔ liÒn, ®Õn nçi em ― 7½ giê. CÇn l−u ý lµ sè l−îng trÎ em kh«ng nhiÒu:
quªn h¼n sè liÖu vÒ sè l−îng xÝ nghiÖp. Con sè nµy ®−îc nªu ë 1363 so víi 218 306 ng−êi lín. §iÒu Êy gîi lªn ý nghÜ lµ: ®Æc
phÇn hai quyÓn s¸ch nãi vÒ ®é dµi cña n¨m lao ®éng, cßn trong biÖt sè c«ng nh©n trÎ em nµy ph¶i ch¨ng ®· bÞ "giÊu" khái
phÇn mét nãi vÒ ngµy lao ®éng th× l¹i kh«ng nªu lªn mét sè liÖu con m¾t çc vÞ thanh tra?
nµo vÒ sè l−îng xÝ nghiÖp, mÆc dÇu nh÷ng sè liÖu Êy râ rµng cã Trong tæng sè 219 669 c«ng nh©n cã 128 628 (58,56%)
trong tay t¸c gi¶. lµm viÖc theo chÕ ®é mét ca, 88 552 (40,31%) lµm viÖc theo
Nh÷ng c«ng x−ëng lín nhÊt cña tØnh M¸t-xc¬-va kh«ng chÕ ®é hai ca, vµ 2 489 (1,13%) lµm viÖc theo chÕ ®é ba ca.
nh÷ng lµ nh÷ng lo¹i xÝ nghiÖp c«ng nghiÖp ®éc ®¸o, mµ cßn Trong c«ng nghiÖp dÖt, sè c«ng nh©n lµm viÖc theo chÕ ®é
hai ca nhiÒu h¬n sè lµm theo chÕ ®é mét ca: 75 391 c«ng nh©n lµ ng−êi lín, tøc lµ kh«ng kÓ c«ng nh©n söa ch÷a vµ c«ng nh©n
lµm viÖc theo chÕ ®é hai ca (c«ng nh©n "s¶n xuÊt", tøc lµ kh«ng phô viÖc lµ sè c«ng nh©n chiÕm 8% tæng sè c«ng nh©n.
kÓ c«ng nh©n phô viÖc) so víi 68 604 c«ng nh©n lµm viÖc theo
chÕ ®é mét ca. NÕu tÝnh c¶ c«ng nh©n söa ch÷a vµ phô viÖc th× Tû lÖ c«ng nh©n
(lao ®éng víi sè giê ®· nªu)
sè l−îng c«ng nh©n lµm viÖc theo chÕ ®é hai ca lµ 78 107 vµ sè
§é dµi lµm viÖc theo lµm viÖc theo
lµm viÖc theo chÕ ®é mét ca lµ 78 321. Tr¸i l¹i, ®èi víi c«ng
cña ngµy lao ®éng chÕ ®é mét ca chÕ ®é hai ca
nh©n kim khÝ th× sè l−îng c«ng nh©n lµm viÖc theo chÕ ®é mét
Tõ 8 giê trë xuèng ............. 1,3 1,0
ca (17 821 ng−êi lín) ®«ng h¬n sè l−îng c«ng nh©n lµm viÖc " 8 ®Õn 9 giê ..................... 13,3 81,9
theo chÕ ®é hai ca (7 673). " 9 " 10 " ......................... 60,7 14,7
Tæng kÕt sè c«ng nh©n lµm viÖc víi sè giê lao ®éng kh¸c " 10 " 11 " ......................... 15,2 1,4
nhau trong mét ngµy, chóng ta cã nh÷ng sè liÖu sau ®©y: " 11 " 12 " ......................... 9,5 1,0
" 12 giê trë lªn ................. - -
Sè giê lao ®éng Sè c«ng nh©n
Tæng céng...... 100,0 100,0
trong mét ngµy
Qua ®Êy cã thÓ thÊy lµ 17% sè c«ng nh©n lµm viÖc theo chÕ
tõ 8 giê trë xuèng............ 4 398
®é hai ca lµm viÖc h¬n 9 giê mét ngµy, tøc lµ lµm nhiÒu giê h¬n
" 8 ®Õn 9 giê.................... 87 402
" 9 " 10 " .................... 94 403
c¶ møc cho phÐp cña c¶ çi ®¹o luËt n¨m 1897, mµ La-nin ®·
" 10 " 11 " .................... 20 202 c«ng nhËn mét çch rÊt ®óng lµ qu¸ l¹c hËu. Theo ®¹o luËt nµy,
" 11 " 12 " .................... 13 189 33 466 víi chÕ ®é lµm viÖc hai ca, sè giê lao ®éng trong mét ngµy
" 12 giê trë lªn ............... 75 kh«ng ®−îc qu¸ 9 giê tÝnh trong vßng 2 tuÇn. Cßn «ng La-nin,
Tæng céng 219 669 trong khi tÝnh to¸n vµ lËp biÓu th× chÝnh lµ lÊy thêi gian "2 tuÇn
liÒn nhau".
NÕu çi ®¹o luËt ®· ®−îc x¸c ®Þnh râ rµng vµ chÝnh x¸c ®· bÞ
Qua ®Êy cã thÓ thÊy lµ ë n−íc Nga sè c«ng nh©n lµm viÖc vi ph¹m mét çch tr¾ng trîn nh− vËy, th× ta cã thÓ h×nh dung
kh«ng qu¸ 8 giê mét ngµy cßn chiÕm rÊt Ýt: vÎn vÑn chØ cã 4 398 ®−îc sè phËn cña ®a sè nh÷ng ®iÒu quy ®Þnh kh¸c cña luËt
ng−êi trong sè 219 669. Tr¸i l¹i, sè c«ng nh©n lµm viÖc víi ngµy c«ng x−ëng cña chóng ta nh− thÕ nµo.
lao ®éng kÐo dµi qu¸ ®¸ng l¹i rÊt lín: 33 466 ng−êi trong sè 220 Sè giê lao ®éng trung b×nh trong mét ngµy cña mét c«ng
ngh×n, tøc lµ trªn 15% c«ng nh©n lµm viÖc trªn m−êi giê mét nh©n lµm viÖc theo chÕ ®é mét ca (riªng ®èi víi c«ng nh©n
ngµy! Vµ ®©y lµ ch−a kÓ çc giê lµm thªm. ng−êi lín vµ "c«ng nh©n s¶n xuÊt") lµ 9,89 giê. Nh− thÕ, ngµy
TiÕp n÷a, sù kh¸c biÖt vÒ ®é dµi cña ngµy lao ®éng cña lao ®éng m−êi giê ― kh«ng gi¶m bít chót nµo, kÓ c¶ thø b¶y
sè c«ng nh©n lµm viÖc theo chÕ ®é mét ca vµ sè c«ng vµ kh«ng tÝnh çc viÖc lµm thªm giê ― lµ phæ biÕn. Kh«ng nãi
nh©n lµm viÖc theo chÕ ®é hai ca lé râ qua çc sè liÖu sau còng râ lµ thêi gian lao ®éng kÐo dµi nh− vËy hiÓn nhiªn lµ qu¸
®©y, nh÷ng sè liÖu nµy chØ bao gåm "c«ng nh©n s¶n xuÊt" møc vµ kh«ng thÓ nµo chÞu ®−îc.
Sè giê lao ®éng trung b×nh trong mét ngµy cña c«ng nh©n VÒ ý nghÜa cña sù kh¸c biÖt gi÷a nÒn s¶n xuÊt lín vµ nÒn s¶n
lµm viÖc theo chÕ ®é hai ca lµ 8,97 giê, thÕ nghÜa lµ trong thùc tÕ xuÊt nhá, chóng ta cã thÓ nghiªn cøu ― ®¹i thÓ th«i vµ hoµn
ngµy lao ®éng chÝn giê ― mµ ®¹o luËt ®ßi hái trong tr−êng hîp toµn kh«ng chÝnh x¸c! ― ngay c¶ qua sè liÖu cña t¸c gi¶, nÕu ta
nµy ― lµ phæ biÕn. Rót ng¾n ngµy lao ®éng xuèng t¸m giê lµ chØnh lý ®«i chót. H·y lÊy bèn nhãm xÝ nghiÖp chñ yÕu tÝnh
hÕt søc cÊp thiÕt v× theo chÕ ®é lµm hai ca th× ®ªm ®−îc tÝnh tõ theo ®é dµi cña n¨m lao ®éng: 1) lµm tõ 200 ngµy trë xuèng
10 giê tèi ®Õn 4 giê s¸ng (!!), nh− thÕ trong thùc tÕ mét phÇn rÊt trong mét n¨m; 2) tõ 200 ®Õn 250 ngµy; 3) tõ 250 ®Õn 270 ngµy;
lín cña ®ªm ®èi víi c«ng nh©n l¹i ®−îc xem lµ "ngµy". Ngµy 4) 270 ngµy vµ h¬n n÷a.
lao ®éng chÝn giê cïng víi viÖc biÕn ®ªm thµnh ngµy, víi viÖc Tæng hîp sè l−îng c«ng x−ëng vµ sè c«ng nh©n nam n÷
th−êng xuyªn lµm ®ªm, ― ®ã lµ hiÖn t−îng phæ biÕn ë tØnh thuéc mçi lo¹i xÝ nghiÖp trªn, chóng ta cã bøc tranh sau ®©y:
M¸t-xc¬-va!
Sè l−îng Sè l−îng Sè l−îng
§Ó kÕt luËn phÇn b×nh luËn vÒ sè liÖu cña «ng C«-d¬-mi- §é dµi trung b×nh c«ng c«ng trung b×nh
nøc - La-nin, chóng t«i xin nªu lªn r»ng ®é dµi trung b×nh cña cña n¨m lao ®éng ngµy lao x−ëng nh©n c«ng nh©n
n¨m lao ®éng, theo «ng ta x¸c ®Þnh ®−îc, lµ 270 ngµy. §èi víi ®éng trong trong 1
thî dÖt, con sè Êy Ýt h¬n ®«i chót: 268,8 ngµy; ®èi víi c«ng nh©n n¨m c«ng x−ëng
kim khÝ th× lín h¬n mét Ýt: 272,3 ngµy. tõ 200 ngµy trë
xuèng ................. 96 74 5 676 76
C«-d¬-mi-nøc - La-nin xö lý nh÷ng sè liÖu Êy vÒ ®é dµi 200 - 250 ngµy ....... 236 91 14 400 158
cña n¨m lao ®éng còng rÊt kh«ng tháa ®¸ng. Mét mÆt lµ sù 250 - 270 " .......... 262 196 58 313 297
chi tiÕt hãa th¸i qu¸, hoµn toµn kh«ng cÇn thiÕt: chóng t«i 270 ngµy vµ nhiÒu
®Õm thÊy cã h¬n 130 cét ngang trong b¶ng tæng hîp vÒ ®é h¬n n÷a .............. 282 450 152 741 339
dµi cña n¨m lao ®éng! Sè liÖu vÒ sè l−îng xÝ nghiÖp, c«ng Tæng céng.......... 270 881 231 130 285
nh©n v. v. ë ®©y ®−îc nªu riªng cho tõng con sè vÒ ngµy lao Qua ®Êy cã thÓ thÊy râ lµ c«ng x−ëng cµng lín th× n¨m lao
®éng thùc tÕ (trong n¨m), kÓ tõ 22 cho ®Õn 366. "Chi tiÕt hãa" ®éng cµng dµi (nãi chung). Do ®ã ý nghÜa kinh tÕ - x· héi cña
nh− thÕ chØ chøng tá lµ hoµn toµn "ch−a tiªu hãa ®−îc" çc çc xÝ nghiÖp nhá trong thùc tÕ cµng bÐ nhá h¬n nhiÒu so víi
tµi liÖu ban ®Çu. møc cã thÓ ®¸nh gi¸ c¨n cø theo tû träng cña çc xÝ nghiÖp Êy
MÆt kh¸c, ë ®©y l¹i hoµn toµn kh«ng cã nh÷ng sè liÖu vÒ tæng sè c«ng nh©n ch¼ng h¹n. Trong çc xÝ nghiÖp nµy, n¨m
tæng hîp tèi cÇn thiÕt c¶ vÒ sè c«ng nh©n trong çc c«ng lao ®éng ng¾n h¬n so víi çc xÝ nghiÖp lín, ®Õn møc lµ tû träng
x−ëng, c¶ vÒ sù kh¸c nhau vÒ ph−¬ng diÖn ®éng lùc (c«ng s¶n xuÊt cña çc c«ng x−ëng nhá Êy hoµn toµn kh«ng ®¸ng kÓ.
x−ëng thñ c«ng vµ c«ng x−ëng c¬ khÝ). V× thÕ ta kh«ng thÓ Ngoµi ra, víi sè ngµy lao ®éng trong n¨m Ýt ái, nh÷ng c«ng
h×nh dung ®Ó hiÓu ®−îc lµ ®é dµi cña n¨m lao ®éng phô x−ëng (nhá) nµy kh«ng thÓ t¹o ra nh÷ng nßng cèt th−êng
thuéc nh− thÕ nµo vµo nh÷ng ®iÒu kiÖn kh¸c nhau. Tµi liÖu xuyªn cña giai cÊp v« s¶n, ― ®iÒu Êy cã nghÜa lµ ë ®©y c«ng
rÊt phong phó, mµ t¸c gi¶ thu thËp ®−îc, trë nªn v« Ých do nh©n "g¾n liÒn" víi ruéng ®Êt h¬n, vµ cã lÏ lµ hä ®−îc tr¶ l−¬ng
viÖc tæng hîp qu¸ tåi. thÊp h¬n, hä kÐm v¨n hãa h¬n v.v..
48 V. I. Lª-nin 49
C«ng x−ëng lín t¨ng c−êng bãc lét b»ng çch kÐo dµi n¨m
lao ®éng ®Õn møc ®é tèi ®a, vµ do ®ã t¹o ra giai cÊp v« s¶n
hoµn toµn t¸ch rêi n«ng th«n.
NÕu theo dâi sù kh¸c biÖt vÒ ®é dµi cña n¨m lao ®éng tuú
thuéc vµo trang bÞ kü thuËt cña c«ng x−ëng (®éng c¬ quay tay
vµ ®éng c¬ c¬ khÝ v.v.) th× ch¾c ch¾n lµ cã thÓ t×m ®−îc hµng
lo¹t chØ dÉn hÕt søc ®¸ng chó ý vÒ ®iÒu kiÖn sinh sèng cña nh©n
d©n, t×nh c¶nh c«ng nh©n, sù ph¸t triÓn cña chñ nghÜa t− b¶n ë
ë n−íc anh
n−íc ta v.v.. Nh−ng cã thÓ nãi r»ng t¸c gi¶ ®· kh«ng ®Ò cËp ®Õn
tÊt c¶ çc vÊn ®Ò Êy.
T¸c gi¶ chØ ®−a ra nh÷ng con sè vÒ ®é dµi trung b×nh cña Ph¸i tù do ë Anh n¾m chÝnh quyÒn ®· s¸u n¨m r−ìi. Phong
n¨m lao ®éng ë çc c«ng x−ëng thuéc çc nhãm ngµnh s¶n xuÊt trµo c«ng nh©n ë Anh ph¸t triÓn ngµy cµng m¹nh mÏ. Nh÷ng
kh¸c nhau. Sù chªnh lÖch so víi ®é dµi trung b×nh th× kh«ng cuéc b·i c«ng trë nªn cã tÝnh chÊt quÇn chóng réng r·i, h¬n n÷a
lín l¾m: tõ 246 ngµy lµm viÖc mét n¨m trong nhãm IX (chÕ biÕn kh«ng cßn mang tÝnh chÊt kinh tÕ ®¬n thuÇn, mµ ngµy cµng
kho¸ng s¶n) ®Õn 291 ngµy lµm viÖc mét n¨m trong nhãm XII biÕn thµnh nh÷ng cuéc b·i c«ng chÝnh trÞ.
(s¶n xuÊt hãa chÊt). R«-bíc Xmai-li, l·nh tô cña c«ng nh©n má Scèt-len, nh÷ng
Nh− ®éc gi¶ thÊy ®Êy, sù kh¸c biÖt nµy qu¸ nhá so víi sù
ng−êi çch ®©y kh«ng l©u ®· biÓu d−¬ng søc m¹nh cña ®Êu
kh¸c biÖt vÒ ®é dµi cña n¨m lao ®éng ë çc c«ng x−ëng nhá vµ
tranh quÇn chóng42, cã tuyªn bè lµ yªu s¸ch cña c«ng nh©n má
çc c«ng x−ëng lín nãi chung, kh«ng kÓ lµ chóng thuéc ngµnh
trong trËn chiÕn ®Êu lín s¾p ®Õn lµ ®ßi chuyÓn çc má than
s¶n xuÊt nµo.
thµnh tµi s¶n cña nhµ n−íc. Vµ trËn chiÕn ®Êu s¾p ®Õn nhÊt
§èi víi c«ng t¸c thèng kª kinh tÕ - x· héi, th× sù kh¸c biÖt vÒ
®Þnh sÏ ®Õn v× r»ng toµn thÓ c«ng nh©n má ë Anh ®Òu hiÓu râ
çc ngµnh s¶n xuÊt l¹i Ýt tiªu biÓu h¬n, Ýt quan träng h¬n so víi
çi ®¹o luËt næi tiÕng vÒ tiÒn l−¬ng tèi thiÓu lµ bÊt lùc trong viÖc
sù kh¸c biÖt vÒ quy m« s¶n xuÊt. TÊt nhiªn, ®iÒu Êy kh«ng cã
c¶i thiÖn mét çch thËt sù t×nh c¶nh cña hä.
nghÜa lµ cã thÓ coi th−êng sù kh¸c biÖt vÒ ngµnh s¶n xuÊt. ThÕ
nh−ng ®iÒu Êy cã nghÜa lµ tuyÖt ®èi kh«ng thÓ cã sù thèng kª Vµ thÕ lµ sau khi mÊt chç dùa, ph¸i tù do Anh bÌn tung ra
s¸ng suèt nÕu kh«ng chó ý ®Õn sù kh¸c biÖt vÒ quy m« s¶n xuÊt. mét lêi kªu gäi chiÕn ®Êu míi nh»m g©y l¹i trong quÇn chóng
cö tri niÒm tin ®èi víi hä trong mét thêi gian nµo ®ã. Kh«ng lõa
"Ng«i sao Nª-va", sè 21, Theo ®óng b¶n ®¨ng trªn dèi th× kh«ng b¸n ®−îc, ®ã lµ khÈu hiÖu cña chñ nghÜa t− b¶n
ngµy 12 th¸ng T¸m 1912 b¸o "Ng«i sao Nª-va" trong bu«n b¸n. Kh«ng lõa dèi th× kh«ng ®−îc giÊy ñy nhiÖm
Ký tªn: V. I. vµo nghÞ viÖn, ®ã lµ khÈu hiÖu cña nÒn chÝnh trÞ t− b¶n chñ
nghÜa ë çc n−íc tù do.
KhÈu hiÖu "hîp thêi trang" do ph¸i tù do tung ra nh»m
môc ®Ých trªn, lµ yªu s¸ch "c¶i çch ruéng ®Êt". Ph¸i tù
50 V. I. Lª-nin ë n−íc Anh 51
do vµ tªn chuyªn gia cña hä chuyªn lõa bÞp quÇn chóng lµ L«-Ýt mçi c«ng nh©n n«ng nghiÖp; héi do «ng thµnh lËp bÞ tan r·,
Gioãc-gi¬, quan niÖm vÒ khÈu hiÖu ®ã nh− thÕ nµo, ― ®iÒu ®ã nh−ng sù nghiÖp cña «ng vÉn cßn sèng, vµ vÊn ®Ò tæ chøc c«ng
vÉn kh«ng râ. Cã lÏ vÊn ®Ò lµ t¨ng thuÕ ®iÒn ®Þa, vµ chØ cã thÕ nh©n n«ng nghiÖp ë Anh l¹i trë thµnh vÊn ®Ò cÊp thiÕt.
mµ th«i. Thu thªm hµng triÖu ®Ó nÐm vµo nh÷ng cuéc phiªu N¨m nay ¸c-s¬ 83 tuæi. ¤ng vÉn sèng ë quª h−¬ng vµ t¹i
l−u qu©n sù, vµo viÖc x©y dùng h¹m ®éi, ― ®ã lµ thùc chÊt cña ng«i nhµ n¬i «ng ra ®êi. Trong khi nãi chuyÖn víi ng−êi céng
nh÷ng lêi høa h−¬u høa v−în vÒ çi gäi lµ "tr¶ l¹i ruéng ®Êt t¸c viªn nä, «ng ®· nªu ra r»ng héi cña c«ng nh©n n«ng nghiÖp
cho nh©n d©n" v.v.. ®· thµnh c«ng trong viÖc ®ßi t¨ng l−¬ng lªn 15, 16 vµ 17 si-linh
ë Anh, trong n«ng nghiÖp, ng−êi ta kinh doanh hoµn toµn mét tuÇn (mét si-linh b»ng kho¶ng 48 c«-pÕch). Nh−ng ngµy
theo ph−¬ng thøc t− b¶n chñ nghÜa: nhµ t− b¶n chñ tr¹i thuª nay l−¬ng cña c«ng nh©n n«ng nghiÖp ë Anh l¹i tôt xuèng ― ë
ruéng cña chóa ®Êt (®Þa chñ), theo tõng kho¶nh quy m« trung Noãc-ph«n-c¬, n¬i ¸c-s¬ ®ang sèng ― chØ cßn 12 - 13 si-linh
b×nh, vµ dïng c«ng nh©n lµm thuª ®Ó canh t¸c. Trong t×nh h×nh mét tuÇn.
nh− thÕ th× kh«ng cã mét cuéc "c¶i çch ruéng ®Êt" nµo cã thÓ
lµm thay ®æi ®−îc chót g× trong t×nh c¶nh cña c«ng nh©n n«ng ngµy 12 th¸ng T¸m 1912 b¸o "Sù thËt"
nghiÖp. Sù tr−ng mua ruéng ®Êt cña ®Þa chñ ë Anh thËm chÝ sÏ Ký tªn: P.
cã thÓ biÕn thµnh mét sù c−íp bãc míi ®èi víi giai cÊp v« s¶n,
v× r»ng ®Þa chñ vµ t− b¶n khi n¾m chÝnh quyÒn nhµ n−íc, cã thÓ
b¸n ruéng cña m×nh víi gi¸ ®¾t c¾t cæ. Vµ ng−êi ph¶i tr¶ tiÒn lµ
ng−êi chÞu thuÕ, tøc chÝnh lµ c«ng nh©n.
ViÖc ph¸i tù do lµm rïm beng lªn xung quanh vÊn ®Ò ruéng
®Êt, ®· ®−a ®Õn çi lîi vÒ mét khÝa c¹nh sau ®©y: lµm thøc tØnh
ý thøc tæ chøc cña c«ng nh©n n«ng nghiÖp.
§Õn khi nµo c«ng nh©n n«ng nghiÖp ë Anh thøc tØnh vµ liªn
kÕt l¹i thµnh nghiÖp ®oµn, ®Õn khi Êy ph¸i tù do sÏ kh«ng thÓ
l¶ng tr¸nh ®−îc b»ng nh÷ng trß "høa c¶i çch" bÞp bîm, hoÆc
høa chia ®Êt cho cè n«ng vµ cho c«ng nh©n lµm c«ng nhËt.
Çch ®©y kh«ng l©u, mét céng t¸c viªn cña mét tê b¸o
c«ng nh©n ë Anh ®· ®Õn th¨m Gi«-dÐp ¸c-s¬, cùu l·nh tô
cña c«ng nh©n n«ng nghiÖp, mét ng−êi ®· lµm kh¸ nhiÒu
nh»m thøc tØnh c«ng nh©n n«ng nghiÖp vÒ cuéc sèng gi¸c
ngé. Sù nghiÖp Êy kh«ng thµnh c«ng ®−îc ngay tøc kh¾c,
khÈu hiÖu cña «ng ®−a ra qu¸ ng©y th¬: "3 a-c¬-r¬ (1 a-c¬-r¬
lín h¬n 1/3 ®ª-xi-a-ti-na mét Ýt) ruéng vµ mét con bß" cho
52 Sù tËp trung s¶n xuÊt ë Nga 53
T×nh h×nh th−êng x¶y ra ë tÊt c¶ çc n−íc t− b¶n ®Òu nh−
vËy. Sè xÝ nghiÖp nhá gi¶m ®i: t− s¶n nhá vµ tiÓu chñ ph¸ s¶n
vµ chÕt dÇn, r¬i xuèng hµng ngò viªn chøc, ®«i khi r¬i xuèng
hµng ngò v« s¶n.
Sè xÝ nghiÖp kÕch sï t¨ng nhanh, vµ tû träng cña chóng
sù tËp trung s¶n xuÊt ë nga trong toµn bé nÒn s¶n xuÊt l¹i cµng t¨ng nhanh h¬n.
Tõ n¨m 1901 ®Õn 1910, sè l−îng xÝ nghiÖp kÕch sï (cã h¬n
1000 c«ng nh©n) t¨ng lªn gÇn mét lÇn r−ìi: tõ 243 lªn ®Õn 324.
ë Nga còng nh− ë tÊt c¶ çc n−íc t− b¶n chñ nghÜa ®ang
N¨m 1901, nh÷ng xÝ nghiÖp nµy cã kho¶ng nöa triÖu c«ng
diÔn ra qu¸ tr×nh tËp trung s¶n xuÊt, tøc lµ s¶n xuÊt ngµy cµng
nh©n (526 ngh×n), tøc lµ Ýt h¬n mét phÇn ba tæng sè c«ng nh©n;
tËp trung vµo mét sè Ýt xÝ nghiÖp lín vµ lín nhÊt.
cßn n¨m 1910 con sè Êy ®· lªn ®Õn trªn 700 ngh×n tøc lµ h¬n
D−íi chÕ ®é t− b¶n chñ nghÜa, mçi xÝ nghiÖp riªng biÖt ®Òu mét phÇn ba tæng sè.
phô thuéc hoµn toµn vµo thÞ tr−êng. Vµ trong t×nh h×nh cã sù Nh÷ng xÝ nghiÖp kÕch sï bãp chÕt çc xÝ nghiÖp nhá vµ ngµy
phô thuéc nh− vËy, xÝ nghiÖp cµng lín bao nhiªu th× hä cµng cã cµng tËp trung s¶n xuÊt. QuÇn chóng c«ng nh©n tËp trung ngµy
thÓ b¸n s¶n phÈm lµm ra rÎ h¬n bÊy nhiªu. Nhµ t− b¶n lín mua cµng ®«ng ®¶o vµo mét sè Ýt xÝ nghiÖp, nh−ng tÊt c¶ lîi nhuËn
nguyªn liÖu rÎ h¬n, tiªu thô nguyªn liÖu tiÕt kiÖm h¬n, sö dông do søc lao ®éng cña hµng triÖu c«ng nh©n ®−îc tËp hîp l¹i lµm
çc m¸y mãc tèt h¬n v.v.. Cßn nh÷ng chñ nhá th× bÞ ph¸ s¶n vµ ra ®Òu lät vµo tay mét nhóm nhá triÖu phó.
chÕt dÇn. S¶n xuÊt ngµy cµng tËp trung vµo tay mét sè Ýt tªn
triÖu phó. Bän triÖu phó cßn th−êng hay t¨ng c−êng uy lùc cña "Sù thËt", sè 89, Theo ®óng b¶n ®¨ng trªn
chóng th«ng qua çc c«ng ty cæ phÇn lµ n¬i cung cÊp t− b¶n cña
Ký tªn: T.
çc chñ t− b¶n võa vµ "nhá" cho bän triÖu phó ®ã.
ThÝ dô, ®©y lµ sè liÖu vÒ çc nhµ m¸y vµ c«ng x−ëng ngµnh
c«ng nghiÖp Nga trong n¨m 1910 so víi n¨m 190143.
Çc nhãm xÝ nghiÖp tÝnh Sè l−îng Sè l−îng c«ng nh©n

theo sè l−îng c«ng nh©n xÝ nghiÖp (tÝnh ®¬n vÞ ngh×n)
1901 1910 1901 1910
Tõ 50 trë xuèng .................. 12 740 9 909 244 220

" 51 ®Õn 100 ..................... 2 428 2 201 171 159
" 101 " 500 ..................... 2 288 2 213 492 508
" 501 " 1000 .................... 403 433 269 303
Trªn 1000 ............................ 243 324 526 713
Tæng céng........ 18 102 15 080 1 702 1 903
54 B−íc ®−êng danh väng 55
nghÒ cã khuynh h−íng tù do chñ nghÜa vµ thËm chÝ d©n chñ

n÷a, cã c¶m t×nh víi Bª-lin-xki vµ TsÐc-n−-sÐp-xki, c¨m thï thÕ
lùc ph¶n ®éng, ― ®Êy, Xu-v«-rin b¾t ®Çu cuéc ®êi cña h¾n
trong nh÷ng n¨m 50 - 60 cña thÕ kû tr−íc nh− thÕ ®ã.
Trong thêi kú cao trµo d©n chñ lÇn thø nhÊt ë Nga (®Çu
nh÷ng n¨m 60 thÕ kû XIX), Çt-cèp, mét ®Þa chñ cã khuynh
b−íc ®−êng danh väng h−íng tù do chñ nghÜa, mét kÎ cã c¶m t×nh víi giai cÊp t− s¶n
Anh vµ hiÕn ph¸p Anh, ®· quay vÒ chñ nghÜa d©n téc, chñ
nghÜa s«-vanh vµ t− t−ëng Tr¨m ®en cuång d¹i.
LÞch sö cuéc ®êi cña A. X. Xu-v«-rin, nhµ triÖu phó, ng−êi
xuÊt b¶n tê "Thêi míi"44, võa chÕt çch ®©y kh«ng l©u, ®· ph¶n Trong thêi kú cao trµo d©n chñ lÇn thø hai ë Nga (cuèi
¸nh vµ nãi lªn mét giai ®o¹n rÊt ®¸ng chó ý trong lÞch sö cña nh÷ng n¨m 70 thÕ kû XIX), Xu-v«-rin, mét nhµ b¸o cã khuynh
toµn bé x· héi t− s¶n Nga. h−íng tù do chñ nghÜa, ®· quay vÒ chñ nghÜa d©n téc, chñ
nghÜa s«-vanh vµ cam t©m lµm t«i tí mét çch v« liªm sØ cho
Míi b−íc vµo ®êi lµ mét ng−êi nghÌo, mét ng−êi thuéc
bän cÇm quyÒn. Cuéc chiÕn tranh Nga - Thæ ®· gióp cho kÎ
ph¸i tù do vµ thËm chÝ lµ mét ng−êi d©n chñ, vµ ®Õn cuèi ®êi
m−u cÇu danh lîi Êy "nhËn ra ®−îc së tr−êng" vµ t×m ®−îc con
lµ mét nhµ triÖu phó, mét kÎ tù m·n, mét kÎ t©ng bèc giai
®−êng cho m×nh lµ lµm t«i tí, ®−îc th−ëng b»ng nh÷ng mãn
cÊp t− s¶n mét çch v« liªm sØ, khóm nóm tr−íc mäi sù thay
thu nhËp kÕch sï mµ tê b¸o "Xin s½n sµng hÇu ngµi!" cña h¾n
®æi ®−êng lèi chÝnh trÞ cña bän cÇm quyÒn. Ph¶i ch¨ng ®©y
mang l¹i.
kh«ng ph¶i lµ ®iÓn h×nh cho líp ng−êi "cã häc vÊn", "trÝ
thøc", ®¹i diÖn cho çi gäi lµ x· héi th−îng l−u? TÊt nhiªn, Tê "Thêi míi" cña Xu-v«-rin ®· ®em l¹i cho h¾n çi biÖt hiÖu
kh«ng ph¶i tÊt c¶ ai còng thµnh ®¹t mét çch l¹ th−êng trong "Xin s½n sµng hÇu ngµi!" Êy trong mÊy chôc n¨m. ë Nga, tê b¸o
çi trß ph¶n béi Êy, ®Ó trë thµnh nh÷ng nhµ triÖu phó; nh−ng nµy ®· trë thµnh kiÓu mÉu cña tÊt c¶ çc tê b¸o bÞ mua chuéc.
cã ®Õn chÝn phÇn m−êi, nÕu kh«ng ph¶i lµ chÝn m−¬i chÝn "Thêi míi" ®· trë thµnh mét thµnh ng÷ ®ång nghÜa víi nh÷ng
phÇn tr¨m, ®· ch¬i chÝnh çi trß ph¶n béi Êy, lóc ®Çu lµ kh¸i niÖm sau ®©y: "sù tõ bá", "sù ph¶n béi", "sù nÞnh hãt".
nh÷ng sinh viªn cÊp tiÕn, cuèi cïng th× chiÕm nh÷ng "®Þa vÞ "Thêi míi" cña Xu-v«-rin lµ ®iÓn h×nh cña mét sù bu«n b¸n rÊt
bÐo bë" trong c¬ quan nµy hay trong c¬ quan nä, trong mét ®¾t kh¸ch theo kiÓu "dïng t¹i chç hay mang vÒ còng ®−îc". ë
viÖc ¸m muéi nµy hay mét viÖc ¸m muéi kh¸c. ®©y ng−êi ta mua b¸n tÊt c¶ çc thø: tõ chÝnh kiÕn cho ®Õn
Lµ mét sinh viªn nghÌo kh«ng ®ñ tiÒn ®Ó vµo häc tr−êng nh÷ng b¶ng qu¶ng ço khiªu d©m.
®¹i häc tæng hîp; lµ mét gi¸o viªn tr−êng huyÖn, lµ mét Vµ ngµy nay, sau cao trµo d©n chñ lÇn thø ba ë Nga
viªn chøc, ngoµi ra cßn lµm th− ký cho mét viªn cÇm ®Çu (®Çu thÕ kû XX), vÉn cßn biÕt bao phÇn tö thuéc ph¸i tù
bän quý téc, hoÆc lµm nghÒ d¹y t− ë nhµ nh÷ng tªn chñ do ®· quay theo con ®−êng cña ph¸i "Nh÷ng çi mèc", trë
n«ng n« cã tiÕng t¨m vµ giµu cã; lµ mét nhµ b¸o míi vµo l¹i víi chñ nghÜa d©n téc, chñ nghÜa s«-vanh, víi viÖc
56 V. I. Lª-nin 57
phØ nhæ nÒn d©n chñ vµ t©ng bèc bî ®ì thÕ lùc ph¶n
®éng!
Çt-cèp ― Xu-v«-rin ― ph¸i "Nh÷ng çi mèc", ― ®ã ®Òu lµ
nh÷ng giai ®o¹n lÞch sö trong b−íc ngoÆt cña ph¸i tù do trong
giai cÊp t− s¶n Nga tõ d©n chñ chuyÓn sang b¶o vÖ thÕ lùc ph¶n
®éng, chuyÓn sang chñ nghÜa s«-vanh vµ chñ nghÜa bµi Do-th¸i. göi ban th− ký
HiÓu râ b−íc ngoÆt tÊt yÕu Êy cña giai cÊp t− s¶n, còng nh− côc quèc tÕ x· héi chñ nghÜa
b−íc ngoÆt tÊt yÕu cña quÇn chóng lao ®éng chuyÓn sang
nh÷ng t− t−ëng d©n chñ cña giai cÊp c«ng nh©n, nh÷ng ng−êi
c«ng nh©n gi¸c ngé cµng t«i luyÖn ®−îc chÝnh kiÕn cña m×nh. Ngµy 31 th¸ng T¸m 1912

§ång chÝ kÝnh mÕn!
ngµy 18 th¸ng T¸m 1912 b¸o "Sù thËt" T«i ®· nhËn ®−îc th«ng t− sè 15 cña ®ång chÝ (®Ò th¸ng B¶y
Ký tªn: I. V.
1912), trong ®ã Ban l·nh ®¹o trung −¬ng §¶ng d©n chñ - x· héi
V−¬ng quèc Ba-lan vµ LÝt-va45 th«ng b¸o vÒ sù ph©n liÖt trong
tæ chøc nµy46.
Víi t− çch lµ ®¹i biÓu cña §¶ng c«ng nh©n d©n chñ - x· héi
Nga trong Côc quèc tÕ x· héi chñ nghÜa, t«i buéc ph¶i kÞch liÖt
ph¶n ®èi lêi th«ng b¸o ®ã v× nh÷ng lý do sau ®©y:
1. Ban l·nh ®¹o trung −¬ng §¶ng d©n chñ - x· héi V−¬ng
quèc Ba-lan vµ LÝt-va tuyªn bè r»ng Ban chÊp hµnh ®¶ng bé
V¸c-sa-va "kh«ng thuéc §¶ng c«ng nh©n d©n chñ - x· héi Nga,
trong ®ã §¶ng d©n chñ - x· héi V−¬ng quèc Ba-lan vµ LÝt-va lµ
mét bé phËn tù trÞ".
Nh−ng Ban l·nh ®¹o trung −¬ng §¶ng d©n chñ - x· héi
V−¬ng quèc Ba-lan vµ LÝt-va hoµn toµn kh«ng cã quyÒn quyÕt
®Þnh vµ tuyªn bè ai thuéc §¶ng c«ng nh©n d©n chñ - x· héi Nga
lµ ®¶ng mµ t«i ®ang ®¹i diÖn.
HiÖn nay, chÝnh Ban l·nh ®¹o trung −¬ng §¶ng d©n
chñ - x· héi V−¬ng quèc Ba-lan vµ LÝt-va kh«ng thuéc ®¶ng
chóng t«i, v× r»ng hä ch¼ng cã mét quan hÖ g× vÒ ph−¬ng
diÖn tæ chøc víi Ban chÊp hµnh trung −¬ng ― mµ t«i lµ ®¹i
diÖn ― do Héi nghÞ ®¹i biÓu th¸ng Giªng n¨m 1912 bÇu
58 V. I. Lª-nin Göi ban th− ký Côc quèc tÕ x· héi chñ nghÜa 59
ra, còng ch¼ng cã quan hÖ g× víi trung −¬ng ®èi lËp cña ph¸i V¸c-sa-va. T«i ®· nhËn ®−îc th«ng b¸o chÝnh thøc cña chÝnh
thñ tiªu (çi gäi lµ "Ban tæ chøc"). Ban chÊp hµnh ®¶ng bé V¸c-sa-va x¸c nhËn ®iÒu Êy.
2. Sù kh¼ng ®Þnh cña Ban l·nh ®¹o trung −¬ng §¶ng d©n Vµ trong t×nh h×nh hiÖn nay, t«i thÊy tr¸ch nhiÖm cña m×nh
chñ - x· héi V−¬ng quèc Ba-lan vµ LÝt-va cho r»ng sù ph©n liÖt lµ ph¶i b¸o cho Côc quèc tÕ x· héi chñ nghÜa biÕt râ lêi ph¶n
x¶y ra "mét çch ®ét ngét ngay tr−íc cuéc bÇu cö §u-ma nhµ ®èi cña Ban chÊp hµnh ®¶ng bé V¸c-sa-va §¶ng d©n chñ - x·
n−íc", lµ kh«ng ®óng sù thùc. héi V−¬ng quèc Ba-lan vµ LÝt-va.
§ång chÝ kÝnh mÕn, v× tuyªn bè cña Ban l·nh ®¹o trung
Riªng t«i, t«i biÕt rÊt râ lµ chÝnh Ban l·nh ®¹o trung −¬ng
−¬ng ®−îc göi cho tÊt c¶ çc ñy viªn Côc quèc tÕ x· héi chñ
§¶ng d©n chñ - x· héi V−¬ng quèc Ba-lan vµ LÝt-va hai n¨m
nghÜa, nªn t«i buéc lßng ph¶i yªu cÇu ®ång chÝ còng göi cho ®¹i
tr−íc ®©y, khi hä g©y ra sù xung ®ét gay g¾t víi çc cùu ñy
biÓu tÊt c¶ çc ®¶ng thuéc Quèc tÕ c¶ lêi tuyªn bè nµy cña t«i
viªn lµ Ma-lª-tx¬-ki vµ Ga-nª-tx¬-ki vµ g¹t Ga-nª-tx¬-ki ra khái
cïng víi lêi ph¶n ®èi cña Ban chÊp hµnh ®¶ng bé V¸c-sa-va.
Ban l·nh ®¹o, th× còng ®· ph¶i thÊy tr−íc sù ph©n liÖt råi.
3. Lêi tuyªn bè sau ®©y cña Ban l·nh ®¹o trung −¬ng Êy lµ KÝnh göi ®ång chÝ lêi chµo cña mét ®¶ng viªn N. Lª-nin
gi¶ dèi:
mét lµ, tuyªn bè r»ng nh÷ng kÎ khiªu khÝch ®· chui vµo Ban "Gazeta Robotnicza", sè 19, Theo ®óng b¶n ®¨ng trªn b¸o
ngµy 21 th¸ng M−êi mét 1912 DÞch tõ tiÕng Ba-lan
chÊp hµnh ®¶ng bé V¸c-sa-va, "còng nh− vµo tÊt c¶ çc tæ chøc
çch m¹ng kh¸c ë n−íc Nga Nga hoµng".
hai lµ, tuyªn bè r»ng sù ph©n liÖt x¶y ra víi "sù gióp søc tÝch
cùc cña së mËt th¸m", mÆc dÇu Ban l·nh ®¹o trung −¬ng Êy
kh«ng chØ ra ®−îc tªn tuæi mét ng−êi nµo, kh«ng d¸m nãi lªn
mét ®iÓm nghi ngê râ rµng nµo!
ThËt lµ gi¶ dèi biÕt bao, khi nh»m môc ®Ých tiªu diÖt vÒ mÆt
tinh thÇn nh÷ng ®Þch thñ chÝnh trÞ, l¹i c«ng khai tung ra nh÷ng
lêi buéc téi v« liªm sØ vÒ "sù gióp søc cña së mËt th¸m", mÆc dï
trong khi Êy kh«ng ®ñ can ®¶m nªu ra dï chØ tªn hä cña mét
ng−êi nµo, hay nãi lªn mét ®iÓm nghi ngê râ rµng nµo!
T«i tin r»ng bÊt cø mét thµnh viªn nµo cña Quèc tÕ còng sÏ
c«ng phÉn b¸c bá nh÷ng thñ ®o¹n ®Êu tranh ch−a tõng thÊy ®ã.
T«i biÕt râ trong nhiÒu n¨m c¶ hai cùu uû viªn Ban
l·nh ®¹o trung −¬ng §¶ng d©n chñ - x· héi V−¬ng quèc Ba-lan
vµ LÝt-va lµ Ma-lª-tx¬-ki vµ Ga-nª-tx¬-ki. Nh÷ng ®ång chÝ
nµy ®· céng t¸c c«ng khai víi Ban chÊp hµnh ®¶ng bé
60 Nh÷ng ng−êi d©n chñ - lËp hiÕn vµ vÊn ®Ò ruéng ®Êt 61
chÝnh v× vËy, c©u tr¶ lêi cña chóng t«i cho nh÷ng ng−êi d©n
chñ - lËp hiÕn lµ gi¶i thÝch l¹i nh÷ng vÊn ®Ò nguyªn t¾c.
Ph¸i d©n chñ vµ ph¸i tù do nãi chung cã g× kh¸c nhau?
Ng−êi d©n chñ t− s¶n lÉn ng−êi theo chñ nghÜa tù do (tÊt c¶
nh÷ng ng−êi thuéc ph¸i tù do ®Òu lµ nh÷ng phÇn tö tù do chñ
nghÜa t− s¶n, nh−ng kh«ng ph¶i tÊt c¶ nh÷ng ng−êi thuéc ph¸i
nh÷ng ng−êi d©n chñ - lËp hiÕn d©n chñ ®Òu lµ nh÷ng ng−êi d©n chñ t− s¶n) ®Òu chèng ®èi chÕ
vµ vÊn ®Ò ruéng ®Êt ®é cò, chÕ ®é chuyªn chÕ, n«ng n«, chèng nh÷ng ®Æc quyÒn ®Æc
lîi cña ®¼ng cÊp trªn v.v., ®Òu t¸n thµnh tù do chÝnh trÞ vµ
"ph¸p" chÕ theo nguyªn t¾c lËp hiÕn. §Êy lµ ®iÓm gièng nhau
Trong cuéc bót chiÕn chèng tê "Sù thËt", nh÷ng ng−êi d©n gi÷a hä víi nhau.
chñ - lËp hiÕn dï cè t×m çch l¶ng tr¸nh nh−ng kh«ng thÓ nµo
§iÓm kh¸c nhau gi÷a hä lµ: ng−êi d©n chñ ®¹i diÖn cho quÇn
l¶ng tr¸nh ®−îc vÊn ®Ò nµy: ®¶ng cña hä lµ ®¶ng d©n chñ hay
chóng nh©n d©n. Hä còng m¾c nh÷ng thiªn kiÕn tiÓu t− s¶n cña
lµ ®¶ng qu©n chñ - tù do chñ nghÜa?
quÇn chóng, ch¼ng h¹n nh− hy väng r»ng viÖc chia "®Òu" l¹i
VÊn ®Ò nµy cùc kú quan träng. Nã kh«ng nh÷ng cã ý nghÜa
ruéng ®Êt kh«ng nh÷ng thñ tiªu ®−îc tÊt c¶ nh÷ng tµn tÝch cña
nguyªn t¾c chung, cung cÊp tµi liÖu ®Ó gi¶i thÝch nh÷ng kh¸i
chÕ ®é n«ng n« (hy väng nµy cã thÓ cã c¨n cø), mµ cßn lµm tæn
niÖm chÝnh trÞ c¬ b¶n, mµ cßn lµ vÊn ®Ò thùc chÊt cña §¶ng d©n
chñ - lËp hiÕn, mét ®¶ng ®ang cã tham väng cÇm ®Çu toµn bé h¹i ®Õn nÒn mãng cña chÕ ®é t− b¶n (®iÒu nµy hoµn toµn kh«ng
ph¸i ®èi lËp, vÊn ®Ò cã liªn quan mËt thiÕt nhÊt víi tÊt c¶ çc cã c¨n cø, v× r»ng kh«ng cã mét sù chia l¹i nµo vÒ ruéng ®Êt l¹i
vÊn ®Ò c¬ b¶n cña phong trµo gi¶i phãng ë Nga nãi chung. V× cã thÓ thñ tiªu uy lùc cña thÞ tr−êng vµ cña ®ång tiÒn, còng nh−
vËy, bÊt kú ai quan t©m mét çch cã ý thøc ®Õn cuéc vËn ®éng quyÒn lùc vµ quyÒn v¹n n¨ng cña t− b¶n). Nh−ng ng−êi d©n chñ
bÇu cö vµ coi träng ý nghÜa cña nã trong sù nghiÖp gi¸o dôc tin vµo phong trµo quÇn chóng, vµo søc m¹nh vµ chÝnh nghÜa cña
chÝnh trÞ cho quÇn chóng, ®Òu ph¶i hÕt søc chó ý ®Õn cuéc phong trµo quÇn chóng, kh«ng chót nµo sî h·i phong trµo ®ã.
tranh luËn ®ã vÒ thùc chÊt cña §¶ng d©n chñ - lËp hiÕn. Ng−êi d©n chñ chñ tr−¬ng thñ tiªu mäi ®Æc quyÒn ®Æc lîi thêi
Ngµy nay tê "Ng«n luËn" cña §¶ng d©n chñ - lËp hiÕn trung cæ, kh«ng trõ mét ngo¹i lÖ nµo.
t×m çch xãa nhßa cuéc tranh luËn Êy, lµm lu mê nh÷ng vÊn Cßn ng−êi theo chñ nghÜa tù do th× kh«ng ®¹i diÖn cho
®Ò nguyªn t¾c b»ng nh÷ng thñ ®o¹n quanh co, chöi bíi quÇn chóng nh©n d©n, mµ lµ ®¹i diÖn cho mét thiÓu sè
(nh− dïng ch÷ "dèi tr¸", "xuyªn t¹c" v.v.), dïng nh÷ng lêi trong nh©n d©n, cô thÓ lµ: ®¹i diÖn cho ph¸i tù do trong
chöi bíi mµ bän thñ tiªu phun ra chèng chóng ta trong giai cÊp t− s¶n h¹ng lín vµ võa. Ng−êi theo chñ nghÜa tù
lóc bùc tøc ç nh©n cao ®é nhÊt do nh÷ng xung ®ét gay do sî phong trµo quÇn chóng, sî ph¸i d©n chñ triÖt ®Ó h¬n
g¾t trong lÜnh vùc tæ chøc g©y nªn. TÊt c¶ nh÷ng ®iÒu ®ã lµ lµ sî thÕ lùc ph¶n ®éng. Ng−êi theo chñ nghÜa tù do
thñ ®o¹n quen thuéc vµ cò rÝch cña nh÷ng kÎ thÊy m×nh kh«ng nh÷ng kh«ng ®Êu tranh nh»m thñ tiªu hoµn toµn
®· yÕu thÕ trong cuéc tranh luËn cã tÝnh nguyªn t¾c. Vµ mäi ®Æc quyÒn ®Æc lîi thêi trung cæ, mµ cßn c«ng khai
62 V. I. Lª-nin Nh÷ng ng−êi d©n chñ - lËp hiÕn vµ vÊn ®Ò ruéng ®Êt 63
b¶o vÖ mét sè ®Æc quyÒn ®Æc lîi rÊt c¬ b¶n, ®ång thêi h¾n Tê "Ng«n luËn" cña §¶ng d©n chñ - lËp hiÕn, sè 208, ®· tr¶
muèn ph©n chia çc ®Æc quyÒn Êy gi÷a bän Pu-ri-skª-vÝch vµ lêi nh− sau: "Nh− mäi ng−êi ®Òu biÕt, lêi ph¸t biÓu cña Bª-rª-
Mi-li-u-cèp, chø kh«ng thñ tiªu hoµn toµn chóng ®i. dèp-xki II lµ mét sù x¸c nhËn c−¬ng lÜnh cña §¶ng d©n chñ -
Ng−êi theo chñ nghÜa tù do b¶o vÖ quyÒn tù do chÝnh trÞ vµ lËp hiÕn vÒ vÊn ®Ò ruéng ®Êt".
hiÕn ph¸p lu«n lu«n kÌm theo nh÷ng sù h¹n chÕ (kiÓu nh− chÕ H·y xÐt xem c©u tr¶ lêi Êy quanh co x¶o tr¸ lµm sao! Chóng
®é hai viÖn v.v.), vµ mçi sù h¹n chÕ chÝnh lµ ®Ó b¶o vÖ ®Æc t«i ®· tuyªn bè r»ng lêi ph¸t biÓu cña Bª-rª-dèp-xki I* lµ mÉu
quyÒn ®Æc lîi cña bän chñ n«ng n«. V× vËy, hä lu«n lu«n ng¶ mùc cho çch ®Æt vÊn ®Ò phi d©n chñ. Nh÷ng ®iÒu mµ chóng t«i
nghiªng gi÷a bän chñ n«ng n« vµ ph¸i d©n chñ; vµ chÝnh do ®ã cho lµ ®Æc ®iÓm cña ph¸i tù do kh¸c víi ph¸i d©n chñ, th× tê
hä tá ra hÕt søc vµ hÇu nh− hoµn toµn bÊt lùc trong tÊt c¶ çc "Ng«n luËn" hiÓu rÊt râ. Nh−ng tê b¸o ®ã thËm chÝ kh«ng nghÜ
vÊn ®Ò cã ®«i chót quan träng. ®Õn viÖc ph©n tÝch vÊn ®Ò mét çch nghiªm tóc, x¸c ®Þnh xem
Ph¸i d©n chñ Nga, ®ã lµ giai cÊp c«ng nh©n (ph¸i d©n chñ chÝnh nh÷ng ®Æc ®iÓm kh¸c biÖt nµo gi÷a ph¸i tù do vµ ph¸i d©n
v« s¶n), cïng nh÷ng ng−êi d©n tóy vµ ph¸i lao ®éng thuéc mäi chñ lµ nh÷ng ®Æc ®iÓm mµ tê b¸o ®ã cho lµ ®óng, vµ kh«ng nghÜ
mµu s¾c kh¸c nhau (ph¸i d©n chñ t− s¶n). Ph¸i tù do Nga bao ®Õn viÖc thÈm tra l¹i xem cã hay kh«ng cã nh÷ng ®Æc ®iÓm Êy
gåm §¶ng d©n chñ - lËp hiÕn, còng nh− ph¸i "tiÕn bé"47 vµ ®a sè trong lêi ph¸t biÓu cña Bª-rª-dèp-xki I. Tê "Ng«n luËn" hoµn
çc nhãm d©n téc trong §u-ma III. toµn kh«ng lµm viÖc Êy. Tê b¸o nµy ®· l¶ng tr¸nh vÊn ®Ò vµ nh−
Ph¸i d©n chñ Nga ®· giµnh ®−îc nh÷ng th¾ng lîi quan thÕ lµ nã ®· tá ra yÕu vÒ nguyªn t¾c vµ cã lßng d¹ xÊu xa.
träng, cßn ph¸i tù do th× kh«ng giµnh ®−îc mét th¾ng lîi nµo.
Nh−ng thËm chÝ chÝnh tê "Ng«n luËn" còng kh«ng d¸m phñ
Ph¸i d©n chñ Nga biÕt ®Êu tranh, nh÷ng thÊt b¹i cña hä bao giê
nhËn tr¸ch nhiÖm cña toµn §¶ng d©n chñ - lËp hiÕn vÒ lêi ph¸t
còng lµ nh÷ng thÊt b¹i to lín, mang tÝnh chÊt lÞch sö, cña c¶
biÓu cña Bª-rª-dèp-xki I. Hä ®· thõa nhËn vµ ph¶i thõa nhËn
n−íc Nga, vµ ngoµi ra ngay c¶ sau thÊt b¹i, mét phÇn yªu s¸ch
tr¸ch nhiÖm Êy, mét khi gäi lêi ph¸t biÓu cña Bª-rª-dèp-xki I lµ
cña hä lu«n lu«n ®−îc thùc hiÖn. Ph¸i tù do kh«ng biÕt ®Êu
"sù x¸c nhËn c−¬ng lÜnh cña §¶ng d©n chñ - lËp hiÕn vÒ vÊn ®Ò
tranh, vµ trong lÞch sö cña n−íc Nga, hä ch¼ng thu ®−îc mét
ruéng ®Êt".
çi g×, ngoµi sù khinh miÖt th−êng xuyªn cña bän chñ n«ng n«
®èi víi ph¸i tù do nh− chóa ®Êt khinh miÖt n« lÖ vËy. ThËt lµ tuyÖt. D−íi ®©y chóng t«i xin trÝch mét sè ®o¹n
Chóng ta h·y thÈm tra l¹i nh÷ng quan ®iÓm chung vµ nh÷ng chÝnh trong lêi ph¸t biÓu cña A. £. Bª-rª-dèp-xki, mét ®Þa
luËn cø chñ yÕu cã tÝnh nguyªn t¾c Êy qua c−¬ng lÜnh ruéng ®Êt chñ vïng Xim-biÕc-xc¬, mét nghÞ sÜ §u-ma III, tøc lêi ph¸t
cña §¶ng d©n chñ - lËp hiÕn. Tê "Sù thËt" tuyªn bè víi nh÷ng biÓu chÝnh thøc cña §¶ng d©n chñ - lËp hiÕn, ®iÒu mµ
ng−êi d©n chñ - lËp hiÕn r»ng tÝnh chÊt phi d©n chñ cña hä ®−îc kh«ng ai cã thÓ chèi c·i ®−îc. Chóng t«i sÏ ph©n tÝch
thÓ hiÖn trong lêi ph¸t biÓu cña mét ng−êi d©n chñ - lËp hiÕn lµ nh÷ng lËp luËn cña diÔn gi¶, nhËn ®Þnh xem «ng ta
Bª-rª-dèp-xki II vÒ vÊn ®Ò ruéng ®Êt trong §u-ma III1).
* C¶ tê "Sù thËt" vµ tê "Ng«n luËn" ®Òu nhÇm khi nãi ®Õn Bª-rª-dèp-
xki II. ChÝnh Bª-rª-dèp-xki I, A-lÕch-xan-®r¬ £-lª-a-da-r«-vÝch, mét ®Þa chñ
1)
Xem tËp nµy, tr. 17. vïng Xim-biÕc-xc¬, míi lµ ng−êi d©n chñ - lËp hiÕn Êy.
®øng trªn quan ®iÓm d©n chñ hay quan ®iÓm tù do chñ nghÜa. "sù chuyÓn nh−îng c−ìng bøc" ®ã chØ lµ cuéc c¶i çch cña ®Þa
Vµ thö xem trong v« sè b¸o chÝ cña hä hoÆc trong çc cuéc häp, chñ, cã lîi cho ®Þa chñ vµ lµm cho n«ng d©n ph¸ s¶n1).
çc ngµi d©n chñ - lËp hiÕn liÖu cã b¸c bá ®−îc chóng t«i Ph¸i tù do vµ ph¸i d©n chñ - lËp hiÕn ®· ®Æt ra vÊn ®Ò
kh«ng? chuyÓn nh−îng c−ìng bøc, nh−ng ®ång thêi ®· gi÷ th¸i ®é lùa
chiÒu gi÷a ®Þa chñ vµ n«ng d©n, gi÷a ph¸i Tr¨m ®en vµ ph¸i
A. £. Bª-rª-dèp-xki ®· nãi ë §u-ma III vµo th¸ng M−êi 1908 nh− sau d©n chñ. N¨m 1906, hä h−íng vÒ ph¸i d©n chñ, cè søc nhËn bõa
(chóng t«i trÝch trong bµi t−êng thuËt tèc ký cña b¸o "N−íc Nga"48): "Theo
chñ tr−¬ng "chuyÓn nh−îng c−ìng bøc" cña hä lµ mét chñ
nhËn thøc s©u s¾c cña t«i, dù ¸n nµy" (dù ¸n ruéng ®Êt cña §¶ng d©n chñ -
tr−¬ng d©n chñ. N¨m 1908, hä l¹i h−íng vÒ ph¸i "cùc ph¶n
lËp hiÕn) "cã lîi h¬n rÊt nhiÒu ngay c¶ ®èi víi nh÷ng chñ ruéng" (chø
kh«ng ph¶i chØ ®èi víi n«ng d©n), "vµ t«i nãi nh− vËy, th−a çc ngµi, v× t«i ®éng" trong §u-ma nhµ n−íc III, vµ cè chøng minh cho bän
hiÓu râ n«ng nghiÖp, tù tay t«i suèt ®êi lµm n«ng nghiÖp vµ lµ mét chñ nµy thÊy lµ cÇn xÐt xem "chuyÓn nh−îng c−ìng bøc sÏ dÉn ®Õn
ruéng. §èi víi mét nÒn kinh tÕ n«ng nghiÖp t©n tiÕn th× dù ¸n cña §¶ng tù çi g× vµ ®−îc tiÕn hµnh ra sao".
do nh©n d©n râ rµng lµ cã lîi h¬n chÕ ®é hiÖn thêi. Kh«ng nªn t¸ch riªng Chóng ta h·y nghe vÞ diÔn gi¶ chÝnh thøc cña §¶ng d©n
viÖc chuyÓn nh−îng c−ìng bøc, c«ng phÉn vÒ viÖc ®ã vµ b¶o ®ã lµ sù chñ - lËp hiÕn:
c−ìng bøc, mµ cÇn ph¶i xem xÐt vµ ®¸nh gi¸ xem ®iÒu mµ dù ¸n cña chóng
ta nªu lªn sÏ dÉn ®Õn çi g×, vµ sù chuyÓn nh−îng c−ìng bøc Êy ®−îc tiÕn "H·y lÊy dù ¸n cña 42 nghÞ sÜ §u-ma nhµ n−íc I, ― A. £. Bª-rª-dèp-xki
hµnh ra sao...". nãi, ― trong ®ã chØ cã mét vÊn ®Ò:" (®óng thÕ, ngµi Bª-rª-dèp-xki ¹!) "c«ng
nhËn sù cÇn thiÕt ph¶i thùc hiÖn tr−íc hÕt viÖc chuyÓn nh−îng nh÷ng
ruéng ®Êt kh«ng thuéc diÖn kinh doanh cña chÝnh çc ®iÒn chñ. TiÕp sau
Chóng t«i nhÊn m¹nh nh÷ng lêi thËt sù lµ vµng ngäc ®ã cña
®ã §¶ng tù do nh©n d©n t¸n thµnh viÖc tæ chøc nh÷ng ñy ban ë çc ®Þa
«ng A. £. Bª-rª-dèp-xki, vµng ngäc v× tÝnh ®óng ®¾n hiÕm cã cña ph−¬ng, nh÷ng ñy ban Êy cã tr¸ch nhiÖm trong mét thêi gian nµo ®ã, ph¶i
nh÷ng lêi nãi Êy. Ai nhí l¹i nh÷ng lêi ph¸t biÓu vµ çc bµi b¸o t×m hiÓu xem nh÷ng ruéng ®Êt nµo thuéc diÖn chuyÓn nh−îng, nh÷ng
cña nh÷ng ng−êi m¸c-xÝt b«n-sª-vÝch chèng l¹i nh÷ng ng−êi d©n ruéng ®Êt nµo kh«ng thuéc diÖn Êy, vµ cÇn bao nhiªu ruéng ®Êt ®Ó tháa
chñ - lËp hiÕn trong thêi kú §u-ma nhµ n−íc I49, hoÆc giê ®©y ai m·n yªu cÇu cña n«ng d©n. Nh÷ng ñy ban nµy ®−îc thµnh lËp sao cho
trong ®ã bao gåm mét nöa sè ñy viªn lµ n«ng d©n vµ mét nöa kh«ng ph¶i
chÞu khã ®äc tÊt c¶ çc bµi b¸o Êy th× ®Òu sÏ ph¶i ®ång ý r»ng
lµ n«ng d©n".
n¨m 1908, «ng A. £. Bª-rª-dèp-xki ®· chøng thùc mét çch hïng
hån ý kiÕn cña nh÷ng ng−êi b«n-sª-vÝch ph¸t biÓu n¨m 1906. Vµ ¤ng A. £. Bª-rª-dèp-xki cã phÇn nµo nãi ch−a hÕt. BÊt kú ai
chóng ta cã thÓ nãi tr−íc r»ng, bÊt cø mét lÞch sö nµo, dï chØ muèn tham kh¶o dù ¸n ruéng ®Êt cña Cót-le («ng nµy ®−îc
kh¸ch quan ®«i chót, còng ®Òu sÏ hoµn toµn chøng thùc ®−êng xem lµ ®¹i diÖn cña §¶ng d©n chñ - lËp hiÕn trong vÊn ®Ò ruéng
lèi chÝnh trÞ cña nh÷ng ng−êi b«n-sª-vÝch. ®Êt) in trong cuèn "VÊn ®Ò ruéng ®Êt", tËp 2, do §¶ng d©n chñ -
lËp hiÕn xuÊt b¶n, ®Òu sÏ thÊy r»ng theo dù ¸n nµy th× nh÷ng
N¨m 1906, chóng t«i ®· nãi: çc b¹n ®õng tin vµo chñ tÞch çc ñy ban Êy lµ do chÝnh phñ bæ nhiÖm, tøc còng lµ
©m thanh cña nh÷ng lêi "chuyÓn nh−îng c−ìng bøc". Toµn ®¹i biÓu cña ®Þa chñ.
bé vÊn ®Ò lµ ë chç xem ai c−ìng bøc ai. NÕu ®Þa chñ c−ìng
bøc n«ng d©n tr¶ gi¸ c¾t cæ ®Ó mua ruéng ®Êt xÊu, gièng 1)
nh− viÖc cho n«ng d©n chuéc l¹i ruéng ®Êt n¨m 1861, th× tr. 129 - 133.
Nh−ng thËm chÝ chóng ta h·y cho r»ng A. £. Bª-rª-dèp-xki thñ tiªu ®Æc quyÒn ®Æc lîi thêi trung cæ, mµ chØ muèn ph©n
®· thÓ hiÖn quan ®iÓm cña §¶ng d©n chñ - lËp hiÕn mét çch chia nh÷ng ®Æc quyÒn Êy gi÷a ®Þa chñ vµ t− s¶n. Qu¶ thËt, lµm
chÝnh x¸c h¬n Cót-le. Cø cho r»ng A. £. Bª-rª-dèp-xki ®· nãi sao cã thÓ phñ nhËn ®iÒu sau ®©y: ®Ó cho nh÷ng ng−êi "kh«ng
hÕt tÊt c¶, vµ nh÷ng ng−êi d©n chñ - lËp hiÕn thùc sù muèn ph¶i n«ng d©n" (nãi th¼ng ra lµ ®Þa chñ) ®−îc b×nh ®¼ng víi
thµnh lËp nh÷ng ñy ban gåm nh÷ng ®¹i biÓu n«ng d©n vµ n«ng d©n, víi 7/10 d©n sè, th× nh− vËy nghÜa lµ duy tr× vµ x¸c
"kh«ng ph¶i n«ng d©n" víi sè l−îng ngang nhau, kh«ng cã ®¹i nhËn ®Æc quyÒn ®Æc lîi thêi trung cæ? §Æc quyÒn ®Æc lîi thêi
biÓu cña chÝnh phñ cã tÝnh chÊt giai cÊp. ThÕ lµ thÕ nµo? LiÖu cã trung cæ kh«ng ph¶i lµ çi g× kh¸c mµ chØ lµ ®iÒu sau ®©y: trong
ai d¸m kh¼ng ®Þnh r»ng mét dù ¸n nh− vËy lµ mét dù ¸n d©n chÝnh trÞ, mét ®Þa chñ cã ®Þa vÞ b»ng hµng tr¨m, hµng ngh×n
chñ?? n«ng d©n.
D©n chñ lµ sù thèng trÞ cña ®a sè. ChØ cã thÓ gäi cuéc bÇu cö Sù b×nh ®¼ng gi÷a ®Þa chñ vµ n«ng d©n, xÐt vÒ mÆt kh¸ch
lµ d©n chñ khi nµo nã lµ phæ th«ng, trùc tiÕp vµ b×nh ®¼ng. ChØ quan, kh«ng thÓ dÉn ®Õn mét kÕt côc nµo kh¸c ngoµi sù ph©n
cã nh÷ng ñy ban nµo do toµn d©n bÇu ra trªn c¬ së quyÒn phæ chia ®Æc quyÒn gi÷a ®Þa chñ vµ t− s¶n. Sù viÖc n¨m 1861 ®óng
th«ng ®Çu phiÕu míi lµ nh÷ng ñy ban d©n chñ. §iÒu ®ã xuÊt lµ nh− vËy: ®Þa chñ ®· nh−êng 1/1000 ®Æc quyÒn ®Æc lîi cña
ph¸t tõ nh÷ng ch©n lý chung, c¬ b¶n vµ s¬ thiÓu cña chñ nghÜa m×nh cho giai cÊp t− s¶n ®ang ra ®êi, cßn quÇn chóng n«ng d©n
d©n chñ, vµ lµ ®iÒu kh«ng thÓ chèi c·i ®−îc, cho nªn b©y giê th× ph¶i chÞu ®ùng nöa thÕ kû (1861 + 50 = 1911) trong c¶nh ®au
mµ ph¶i gi¶i thÝch l¹i cho çc ngµi d©n chñ - lËp hiÕn vÒ tÊt c¶ khæ, trong t×nh tr¹ng mÊt quyÒn lîi, bÞ miÖt thÞ, chÕt dÇn chÕt
nh÷ng ®iÒu ®ã th× thËm chÝ còng kú l¹ ®Êy. mßn v× ®ãi kh¸t, s−u thuÕ nÆng nÒ v.v.. Ngoµi ra kh«ng nªn
Trªn giÊy tê, nh÷ng ng−êi d©n chñ - lËp hiÕn c«ng nhËn quªn r»ng, n¨m 1861, khi nh−êng bít 1/1000 ®Æc quyÒn chÝnh trÞ
quyÒn phæ th«ng ®Çu phiÕu. Thùc tÕ th× trong vÊn ®Ò ruéng cña m×nh cho giai cÊp t− s¶n (c¶i çch héi ®ång ®Þa ph−¬ng, héi
®Êt, mét trong nh÷ng vÊn ®Ò quan träng nhÊt cña phong trµo ®ång thµnh phè, c¶i çch t− ph¸p v.v.), giai cÊp ®Þa chñ tù m×nh
gi¶i phãng ë Nga, hä l¹i kh«ng c«ng nhËn quyÒn phæ th«ng ®· b¾t ®Çu biÕn thµnh t− s¶n vÒ ph−¬ng diÖn kinh tÕ, hä më
®Çu phiÕu! Kh«ng cã mét lêi quanh co nµo, rµo ®ãn nµo l¹i b¸c nhµ m¸y s¶n xuÊt r−îu m¹nh, nhµ m¸y ®−êng cñ c¶i, tham gia
bá ®−îc sù thËt cã ý nghÜa quan träng bËc nhÊt Êy. qu¶n lý çc c«ng ty cæ phÇn v.v..
Vµ còng xin ®õng nghÜ r»ng trong vÊn ®Ò nµy nh÷ng ng−êi D−íi ®©y chóng ta sÏ thÊy chÝnh ngµi A. £. Bª-rª-dèp-xki ®·
d©n chñ - lËp hiÕn chØ tõ bá nguyªn t¾c quyÒn phæ th«ng ®Çu v¹ch ra lèi tho¸t cuèi cïng nh− thÕ nµo tõ sù "b×nh ®¼ng" gi÷a
phiÕu, tõ bá nguyªn t¾c d©n chñ. Kh«ng. Hä cßn ®−a vµo mét mét thiÓu sè ®Þa chñ kh«ng ®¸ng kÓ víi quÇn chóng n«ng d©n
nguyªn t¾c kh¸c lµm nÒn t¶ng, ®ã lµ nguyªn t¾c "tháa hiÖp" ®«ng ®¶o. Nh−ng tr−íc hÕt chóng t«i cÇn nhÊn m¹nh mét lÇn
gi÷a çi cò vµ çi míi, gi÷a ®Þa chñ vµ n«ng d©n, gi÷a ph¸i n÷a tÊt c¶ ý nghÜa cña nh÷ng lêi lÏ cña Bª-rª-dèp-xki cho r»ng
Tr¨m ®en vµ ph¸i d©n chñ. Mét nöa nä vµ mét nöa kia, ― çc ñy ban næi tiÕng Êy ph¶i "t×m hiÓu xem nh÷ng ruéng ®Êt
nh÷ng ng−êi d©n chñ - lËp hiÕn tuyªn bè nh− thÕ ®Êy. nµo thuéc diÖn chuyÓn nh−îng, nh÷ng ruéng ®Êt nµo kh«ng
§Êy chÝnh lµ nguyªn t¾c tiªu biÓu cña giai cÊp t− s¶n thuéc diÖn Êy, vµ cÇn bao nhiªu ruéng ®Êt ®Ó tháa m·n ®−îc
qu©n chñ - tù do chñ nghÜa ®ang dao ®éng. Hä kh«ng muèn nhu cÇu cña n«ng d©n".
TÊt c¶ nh÷ng c©u chuyÖn vÒ çc "®Þnh møc" ph©n chia ruéng "cã thÓ" (xin h·y nghe!) "dïng ®Ó chuyÓn nh−îng vµ sè l−îng ruéng ®Êt cÇn
®Êt cho n«ng d©n v.v. còng chØ lµ nh÷ng lêi nãi rçng tuÕch, vµ cho n«ng d©n" (cÇn thiÕt ®Ó lµm g×? ®Ó lµm nghÜa vô −? th× bän chñ n«ng n«
lu«n lu«n ®ång ý ®iÒu ®ã chø!), "vµ cuèi cïng b¶n th©n n«ng d©n sÏ thÊy râ
lu«n tiÖn xin nãi lµ nh÷ng nhµ trÝ thøc d©n tóy ë n−íc ta, kÓ c¶ nh÷ng yªu s¸ch chÝnh ®¸ng cña hä sÏ ®−îc tháa m·n trong møc ®é nµo"
ph¸i cùc "t¶", nhiÒu khi vÉn dïng nh÷ng tiÕng ®ã lµm v¸ng tai (hõm! hõm! L¹y chóa, h·y cøu chóng t«i khái c¬n phÉn né vµ t×nh th−¬ng
b¶n th©n m×nh vµ n«ng d©n. ChØ cã mét c©u hái cã ý nghÜa quan cña chóa phong kiÕn, khái "sù c«ng b»ng" cña ®Þa chñ). "Sau ®ã, tÊt c¶ nh÷ng
träng: cã ph¶i tÊt c¶ ruéng ®Êt ®Òu sÏ thuéc diÖn chuyÓn çi Êy ®Òu sÏ ®−îc xem xÐt t¹i §u-ma nhµ n−íc vµ" (h·y nghe! h·y nghe!)
"Héi ®ång nhµ n−íc, vµ sau khi ®−îc söa l¹i" (hõm! hõm!) "sÏ ®−îc phª
nh−îng hay kh«ng? Vµ nÕu kh«ng ph¶i tÊt c¶ th× ai sÏ Ên ®Þnh
chuÈn døt kho¸t" (tøc lµ phª chuÈn thµnh ®¹o luËt). "KÕt qu¶ cña c«ng t¸c cã
xem "ruéng ®Êt nµo kh«ng thuéc diÖn chuyÓn nh−îng"? (Êy lµ kÕ ho¹ch nµy" (cßn g× cã "kÕ ho¹ch" h¬n!) "kh«ng cßn nghi ngê g× n÷a, sÏ
t«i ch−a nãi ®Õn vÊn ®Ò ai sÏ Ên ®Þnh møc tiÒn chuéc, v× r»ng thùc sù tháa m·n nh÷ng nhu cÇu thùc sù cña nh©n d©n vµ do ®ã sÏ trÊn an
chÝnh sù chuéc l¹i çc ®Æc quyÒn thêi trung cæ lµ mét viÖc cã vµ duy tr× ®−îc çc tr¹i Êp t©n tiÕn lµ nh÷ng çi mµ §¶ng tù do nh©n d©n
tÝnh chÊt tù do chñ nghÜa t− s¶n, nh−ng, vÒ c¨n b¶n, tuyÖt ®èi kh«ng bao giê l¹i muèn ph¸ hñy ®i, trõ tr−êng hîp tèi − cÇn thiÕt".
kh«ng cã chót g× lµ d©n chñ, mµ lµ ph¶n d©n chñ). §ã lµ lêi cña kÎ ®¹i diÖn cho "§¶ng tù do nh©n d©n", mét
TÊt c¶ nh÷ng ®iÒu kho¶n ®−îc ph©n tÝch tØ mØ vµ ®−îc trau ®¶ng mµ ®¸ng lÏ ra ph¶i gäi lµ ®¶ng lµm yªn lßng ®Þa chñ.
chuèt rÊt quan çch trong çc dù ¸n ruéng ®Êt cña nh÷ng ng−êi
ë ®©y chóng ta thÊy ®−îc hÕt søc râ rµng lµ: "sù chuyÓn
d©n chñ - lËp hiÕn ― chØ lµ thãi giÊy tê rçng tuÕch. ChØ cã mét
nh−îng c−ìng bøc" mµ nh÷ng ng−êi d©n chñ - lËp hiÕn chñ
c©u hái quan träng: ai sÏ Ên ®Þnh xem ruéng ®Êt nµo thuéc diÖn tr−¬ng, chÝnh lµ sù c−ìng bøc cña ®Þa chñ ®èi víi n«ng d©n. Ai
chuyÓn nh−îng vµ chuyÓn nh−îng víi nh÷ng ®iÒu kiÖn nµo? cã ý ®Þnh phñ nhËn ®iÒu trªn, ng−êi Êy ¾t ph¶i chøng minh
Dù luËt dï lý t−ëng nhÊt, mµ bá qua c©u hái nµy th× chØ lµ trß r»ng trong Héi ®ång nhµ n−íc50, n«ng d©n chiÕm −u thÕ h¬n
bÞp bîm, kh«ng h¬n kh«ng kÐm. ®Þa chñ! Lóc ®Çu lµ "sù b×nh ®¼ng" gi÷a ®Þa chñ víi n«ng d©n,
VËy «ng Bª-rª-dèp-xki ®· gi¶i quyÕt vÊn ®Ò quan träng duy nh−ng cuèi cïng ― nÕu kh«ng cã sù tháa thuËn ªm ¸i ― l¹i lµ
nhÊt Êy nh− thÕ nµo? Râ rµng lµ, víi sù b×nh ®¼ng gi÷a n«ng d©n Héi ®ång nhµ n−íc "söa l¹i" dù ¸n.
vµ nh÷ng ng−êi "kh«ng ph¶i n«ng d©n", th× trong phÇn lín çc Ngµi ®Þa chñ A. £. Bª-rª-dèp-xki ch¾c lµ coi tr¹i Êp cña m×nh
tr−êng hîp, sÏ kh«ng cã ®−îc sù tháa thuËn; h¬n n÷a, bÊt tÊt lµ tr¹i Êp "t©n tiÕn", nªn ®· tuyªn bè: "§¶ng tù do nh©n d©n
ph¶i th¶o ra nh÷ng ®¹o luËt vÒ sù tháa thuËn ªm ¸i gi÷a chñ kh«ng bao giê l¹i muèn ph¸ hñy nh÷ng tr¹i Êp t©n tiÕn, trõ
n«ng n« víi nh÷ng ng−êi ngµy h«m qua cßn lµ n«ng n«. §èi víi tr−êng hîp tèi − cÇn thiÕt". ThÕ th× chóng ta hái: ai sÏ quyÕt
"sù tháa thuËn ªm ¸i" víi nh÷ng n«ng n« nh− thÕ, th× bän chñ ®Þnh xem tr¹i Êp cña ai vµ nh÷ng bé phËn nµo lµ thuéc diÖn
n«ng n« lu«n lu«n ®ång ý mµ kh«ng cÇn ®Õn ®¹o luËt nµo. "t©n tiÕn" vµ ë ®©u th× b¾t ®Çu cã sù "tèi − cÇn thiÕt"? C©u tr¶ lêi
Vµ «ng Bª-rª-dèp-xki ®· tr¶ lêi râ rµng vÒ vÊn ®Ò hãc bóa Êy lµ nh− sau: ®iÒu Êy tr−íc tiªn lµ do nh÷ng ñy ban gåm ®Þa chñ
cho ph¸i cùc ph¶n ®éng trong §u-ma nhµ n−íc III. H·y nghe vµ n«ng d©n, víi sè l−îng b»ng nhau, quyÕt ®Þnh, vµ sau n÷a lµ
tiÕp lêi ph¸t biÓu cña «ng ta: do Héi ®ång nhµ n−íc...
"V× lÏ ®ã, tÊt nhiªn lµ qua c«ng t¸c chung, cã tÝnh chÊt cô thÓ ®ã ThÕ th× sao? §¶ng cña nh÷ng ng−êi d©n chñ - lËp hiÕn
ë çc ®Þa ph−¬ng, mµ ng−êi ta sÏ thÊy râ ®−îc sè l−îng ruéng ®Êt lµ ®¶ng d©n chñ hay lµ ®¶ng ph¶n çch m¹ng cña giai cÊp
t− s¶n qu©n chñ - tù do chñ nghÜa? §Êy lµ ®¶ng "tù do nh©n cho viÖc lËp ra §u-ma Bu-l−-ghin51 ―, nh÷ng ng−êi trô cét cña
d©n" hay ®¶ng lµm yªn lßng ®Þa chñ? Héi ®ång liªn hiÖp quý téc vÒ sau nµy, nh− A. A. B«-brin-xki,
Ph¸i d©n chñ t− s¶n Nga, tøc lµ nh÷ng ng−êi thuéc ph¸i lao Na-r−-skin v.v., chñ tr−¬ng cho n«ng d©n chiÕm −u thÕ trong
®éng vµ d©n tuý thuéc çc mµu s¾c, ®· ph¹m sai lÇm lín lµ §u-ma. Lóc Êy, VÝt-te ®øng trªn quan ®iÓm cho r»ng chç dùa
mong chê viÖc ®Þa chñ chuyÓn giao ruéng ®Êt cho n«ng d©n sÏ cña chÕ ®é chuyªn chÕ ¾t ph¶i (vµ cã thÓ) kh«ng ph¶i lµ quý téc,
mang l¹i "sù b×nh qu©n" vµ viÖc ¸p dông réng r·i "çc nguyªn kh«ng ph¶i lµ t− s¶n, mµ lµ "ph¸i d©n chñ n«ng d©n"*.
t¾c lao ®éng" v.v., hä l¹i cßn m¾c sai lÇm lµ dïng nh÷ng lêi lÏ ¤ng Mi-li-u-cèp nãi: "Th−a çc ngµi, ®©y lµ mét thêi kú lý thó, v× r»ng
rçng tuÕch vÒ çc "®Þnh møc" chiÕm h÷u ruéng ®Êt hßng lµm lu ®óng vµo thêi kú nµy chÝnh phñ cã ý ®Þnh chuyÓn nh−îng c−ìng bøc (cã tiÕng
mê vÊn ®Ò duy tr× hay thñ tiªu chÕ ®é chiÕm h÷u ruéng ®Êt nãi: ý ®Þnh Êy lµ cña Cót-le). V©ng, ®óng lµ Cót-le, th−a çc ngµi... Cót-le ®· b¾t
tay th¶o ra dù ¸n vÒ viÖc chuyÓn nh−îng c−ìng bøc.
thêi trung cæ; nh−ng ph¸i d©n chñ nµy ®· gióp cho çi míi ®Èy
... Th−a çc ngµi, «ng ta ®· lµm viÖc; c«ng viÖc ®ã ®· kÐo dµi trong
lïi çi cò, chø kh«ng th¶o ra nh÷ng dù ¸n duy tr× hµng lo¹t ®Æc vßng mét hoÆc hai th¸ng, t«i kh«ng biÕt râ, cho ®Õn cuèi n¨m 1905. C«ng
quyÒn ®Æc lîi cña chÕ ®é cò. viÖc ®ã ®−îc tiÕn hµnh tr«i ch¶y cho ®Õn khi x¶y ra nh÷ng sù kiÖn M¸t-
Kh«ng, ®¶ng cña nh÷ng ng−êi d©n chñ - lËp hiÕn kh«ng xc¬-va mµ ai còng ®· biÕt, sau nh÷ng sù kiÖn nµy th× t©m tr¹ng ng−êi ta ®·
thay ®æi râ rÖt".
ph¶i lµ mét ®¶ng d©n chñ, mµ lµ ®¶ng cña giai cÊp t− s¶n qu©n
chñ - tù do chñ nghÜa, mét ®¶ng ph¶n çch m¹ng; phñ nhËn Ngµy 4 th¸ng Giªng 1906, ®¹i héi nh÷ng ng−êi cÇm ®Çu
®iÒu Êy ch¼ng qua chØ lµ phØ b¸ng nh÷ng sù thËt rµnh rµnh mµ quý téc nhãm häp. §¹i héi b¸c bá dù ¸n cña Cót-le, dÇu chØ biÕt
th«i. nã qua d− luËn, qua nh÷ng tin tøc do ç nh©n truyÒn l¹i. §¹i
héi ®· th«ng qua c−¬ng lÜnh ruéng ®Êt cña m×nh (tøc lµ "c−¬ng
lÜnh Xt«-l−-pin" sau nµy). Th¸ng Hai 1906, bé tr−ëng Cót-le tõ
Cuèi cïng, chóng ta h·y xÐt qua mét vÊn ®Ò mµ cã lÏ mét sè chøc. Ngµy 30 th¸ng Ba 1906, néi çc VÝt-te (víi c−¬ng lÜnh
ng−êi d©n chñ - lËp hiÕn ng©y th¬ kh¸c cã thÓ nªu ra. NÕu nh− "n«ng d©n") thay néi çc Guèc-c« - G«-rª-m−-kin (víi "c−¬ng
chñ tr−¬ng "chuyÓn nh−îng c−ìng bøc" cña §¶ng d©n chñ - lËp lÜnh Xt«-l−-pin", mét c−¬ng lÜnh cã tÝnh chÊt t− s¶n - quý téc).
hiÕn lµ sù c−ìng bøc cña ®Þa chñ ®èi víi n«ng d©n, th× t¹i sao Nh÷ng sù thùc mµ nhµ sö häc Mi-li-u-cèp ph¶i c«ng nhËn,
®a sè ®Þa chñ l¹i b¸c bá chñ tr−¬ng Êy? lµ nh− thÕ.
C©u hái Êy ®· ®−îc ngµi Mi-li-u-cèp tr¶ lêi (mÆc dï b¶n Tõ nh÷ng sù thùc Êy, rót ra kÕt luËn thËt râ rµng. Dù
th©n «ng ta kh«ng muèn ®iÒu Êy) trong bµi diÔn v¨n ngµy ¸n "d©n chñ - lËp hiÕn" vÒ chuyÓn nh−îng c−ìng bøc lµ dù
31 th¸ng M−êi 1908 ë §u-ma nhµ n−íc III khi «ng ta ph¸t ¸n cña bé tr−ëng Cót-le trong néi çc VÝt-te, dù ¸n cña
biÓu víi t− çch lµ mét nhµ sö häc. Nhµ sö häc Mi-li-u-cèp
®· ph¶i thõa nhËn r»ng cho ®Õn cuèi n¨m 1905,
c¶ chÝnh quyÒn vµ ®Þa chñ ®Òu cho n«ng d©n lµ mét lùc * Xem "B¸o ço cña nhãm tù do nh©n d©n" trong kú häp thø 2 cña §u-
ma nhµ n−íc III (Xanh Pª-tÐc-bua, 1909), tr. 43. §¸ng tiÕc, rÊt ®¸ng tiÕc lµ
l−îng b¶o thñ . Trong héi nghÞ Pª-tÐc-gèp häp tõ ngµy 19 nh÷ng ng−êi d©n chñ - lËp hiÕn kh«ng ®¨ng l¹i bµi diÔn v¨n cña Bª-rª-
®Õn ngµy 26 th¸ng B¶y 1905 ― héi nghÞ nµy ®· chuÈn bÞ dèp-xki...
72 V. I. Lª-nin 73
kÎ ®· m¬ −íc mét nÒn chuyªn chÕ dùa vµo n«ng d©n! Khi
phong trµo d©n chñ n«ng d©n d©ng lªn th× ng−êi ta t×m çch
mua chuéc, hñ hãa, hoÆc lõa dèi nã b»ng dù ¸n "chuyÓn
nh−îng c−ìng bøc", "«n hßa", dù ¸n "gi¶i phãng lÇn thø hai",
b»ng dù ¸n cña bän quan liªu, mét dù ¸n "®Þa chñ c−ìng bøc mét sù biÖn hé tåi
n«ng d©n".
§ã lµ nh÷ng ®iÒu mµ sù thùc lÞch sö ®· nãi víi chóng ta. Dù Trong bµi "§Êu tranh b·i c«ng vµ tiÒn c«ng"1) ®¨ng trªn tê
¸n ruéng ®Êt cña §¶ng d©n chñ - lËp hiÕn lµ dù ¸n cña viªn bé "Sù thËt", sè 86 ra ngµy 9 th¸ng T¸m, chóng t«i cã dÉn ra nh÷ng
tr−ëng trong néi çc VÝt-le muèn "ch¬i" trß chñ nghÜa Xª-da sè liÖu thèng kª chÝnh thøc vÒ tiÒn l−¬ng trung b×nh cña c«ng
n«ng d©n. nh©n nhµ m¸y vµ c«ng x−ëng ë Nga trong m−êi n¨m ®Çu thÕ
Phong trµo d©n chñ n«ng d©n ®· kh«ng tháa m·n ®−îc kû XX.
nh÷ng niÒm hy väng ®ã. Phong trµo nµy cho thÊy r»ng nã ®· Ng−êi ta thÊy r»ng qua cuéc ®Êu tranh b·i c«ng næi tiÕng
trë nªn cã ý thøc tõ n¨m 1861, ®iÒu nµy thÓ hiÖn trong §u-ma n¨m 1905, c«ng nh©n ®· ®−îc t¨ng l−¬ng tõ 206 róp (l−¬ng
nhµ n−íc I cã lÏ cßn râ h¬n lµ so víi thêi kú 1905. §èi víi giai trung b×nh hµng n¨m cña mét c«ng nh©n) lªn 238 róp, tøc lµ
cÊp n«ng d©n nh− vËy, th× dù ¸n d©n chñ - lËp hiÕn cña Cót-le t¨ng 32 róp hay 15,5%.
trë nªn v« nghÜa: giê ®©y n«ng d©n kh«ng nh÷ng kh«ng ®Ó KÕt luËn cña chóng t«i lµm cho tê "N−íc Nga", mét tê b¸o
ng−êi ta lõa dèi m×nh nh− tr−íc, mµ cßn cã thÓ lîi dông ngay cña chÝnh phñ, kh«ng võa lßng. Trong sè ra ngµy 15 th¸ng T¸m,
c¶ nh÷ng ñy ban ruéng ®Êt ®Þa ph−¬ng cña §¶ng d©n chñ - lËp tê b¸o nµy ®¨ng bµi x· luËn, trong ®ã nªu l¹i tØ mØ nh÷ng sè
hiÕn ®Ó tæ chøc cuéc tÊn c«ng míi. liÖu mµ chóng t«i ®· dÉn (cã ®iÒu lµ kh«ng hiÓu v× sao nã l¹i
Ngµy 4 th¸ng Giªng 1906, nh÷ng ng−êi cÇm ®Çu quý téc kh«ng chØ ®Ých danh tê b¸o mµ nã ®· trÝch nh÷ng sè liÖu Êy) vµ
®· kh¼ng ®Þnh mét çch ®óng ®¾n r»ng dù ¸n cña nh÷ng ®Þa t×m çch b¸c bá nh÷ng kÕt luËn cña chóng t«i.
chñ tù do chñ nghÜa (cña Cót-le vµ phe nhãm cña h¾n) lµ mét "TiÒn l−¬ng c«ng nh©n t¨ng vät trong n¨m 1906, ®iÒu ®ã dÜ
®iÒu v« hy väng, vµ hä ®· vøt bá nã. Cuéc néi chiÕn tiÕn xa h¬n nhiªn lµ ®óng, ― tê "N−íc Nga" viÕt, ― nh−ng mét sù thËt
dù ¸n h·o huyÒn cña bän tù do chñ nghÜa quan liªu. Cuéc ®Êu kh¸c, còng ®óng lµ cïng víi viÖc t¨ng l−¬ng vµ ®ång thêi víi
tranh giai cÊp ®· vøt bá mäi méng t−ëng vÒ nÒn "hßa b×nh x· tiÒn l−¬ng t¨ng th× tÊt c¶ hµng hãa vµ vËt phÈm ®Òu lËp tøc
héi" vµ ®Æt th¼ng vÊn ®Ò: "hoÆc lµ theo çch cña Xt«-l−-pin hoÆc t¨ng gi¸...". Vµ tiÕp ®ã tê "N−íc Nga" ®· ®−a ra sù tÝnh to¸n
lµ theo çch cña ph¸i lao ®éng". cho r»ng, tiÒn l−¬ng t¨ng 20%, cßn gi¸ sinh ho¹t t¨ng 24%. Sù
tÝnh to¸n nµy rÊt kh«ng ®óng vÒ mäi mÆt. Trong thùc tÕ, tiÒn
"Ng«i sao Nª-va", sè 22, Theo ®óng b¶n ®¨ng trªn l−¬ng t¨ng lªn kh«ng bao nhiªu cßn gi¸ sinh ho¹t t¨ng lªn h¬n
ngµy 19 th¸ng T¸m 1912 b¸o "Ng«i sao Nª-va" thÕ nhiÒu.
Ký tªn: V . P h r © y
1)
Xem tËp nµy, tr. 35 - 36.
74 V. I. Lª-nin 75
Nh−ng b©y giê chóng t«i sÏ kh«ng ch÷a nh÷ng chç tÝnh sai
cña tê "N−íc Nga". Chóng t«i lÊy ngay nh÷ng con sè cña hä.
Tê "N−íc Nga" viÕt: "... Nh÷ng con sè ®ã hoµn toµn kh«ng nãi lªn r»ng
c«ng nh©n ®· giµnh ®−îc mét th¾ng lîi nµo ®ã. Vµ nÕu c¨n cø vµo nh÷ng
lêi phµn nµn th−êng xuyªn cña hä vÒ thêi buæi khã kh¨n, th× nãi ®óng
h¬n, thËm chÝ cã thÓ ®i ®Õn mét kÕt luËn ng−îc l¹i: ch−a ch¾c hä ®· giµnh
®−îc mét chót th¾ng lîi g×".
ph¸i thñ tiªu
Ch¼ng ph¶i lµ tê "N−íc Nga" ®· lËp luËn mét çch kú quÆc,
®ã sao? NÕu tiÒn l−¬ng c«ng nh©n t¨ng Ýt h¬n so víi møc t¨ng vµ "sù thèng nhÊt" 52
gi¸ vËt phÈm sinh ho¹t, th× ®iÒu Êy cã nghÜa lµ cÇn thiÕt ph¶i
t¨ng l−¬ng nhiÒu h¬n n÷a! Ch¼ng lÏ ®iÒu Êy l¹i kh«ng râ rµng Ta kh«ng thÓ gäi sè 7 b¸o "TiÕng nãi Nª-va" võa ra çch
−? ®©y mÊy h«m lµ çi g× kh¸c h¬n lµ mét c¬n lo¹n thÇn kinh.
Nh−ng b»ng çch nµo c«ng nh©n cã thÓ ®−îc t¨ng l−¬ng, nÕu
GÇn 2 trang b¸o, ®¸ng lÏ dµnh cho môc thêi sù c«ng nh©n,
kh«ng dïng ®Êu tranh kinh tÕ, dïng b·i c«ng? Tê "N−íc Nga" liÖu
th× l¹i chöi rña thËm tÖ tê "Sù thËt" vµ tê "Ng«i sao Nª-
cã thÊy nhµ t− b¶n nµo nh©n viÖc gi¸ vËt phÈm sinh ho¹t t¨ng, ®·
va". §iÒu ®¸ng buån c−êi lµ viÖc chöi rña nh− vËy l¹i ®−îc
tù m×nh ®Ò xuÊt viÖc t¨ng l−¬ng cho c«ng nh©n ch−a?
ng−êi ta tiÕn hµnh d−íi chiªu bµi "sù thèng nhÊt" giai cÊp
Tê "N−íc Nga" thõa nhËn r»ng tiÒn l−¬ng ®· ®−îc t¨ng vät
c«ng nh©n, "sù thèng nhÊt" trong cuéc vËn ®éng bÇu cö.
trong n¨m 1906, nghÜa lµ nhê cuéc ®Êu tranh b·i c«ng réng lín,
Çc ngµi ¹, ― chóng ta tr¶ lêi bän thñ tiªu, ― sù thèng
cã tÝnh chÊt quÇn chóng réng r·i, bÒn bØ ch−a tõng thÊy trªn thÕ
giíi. Nh−ng gi¸ vËt phÈm ®· b¾t ®Çu t¨ng tõ tr−íc n¨m 1905. ThÝ nhÊt cña giai cÊp c«ng nh©n lµ mét nguyªn t¾c vÜ ®¹i.
dô, gi¸ lóa m× ë Nga tõ n¨m 1903 kh«ng gi¶m mµ chØ t¨ng, gi¸ Nh−ng còng thËt lµ chuyÖn buån c−êi nÕu nh− b»ng çch
s¶n phÈm vÒ thÞt, s÷a v.v. tõ n¨m 1901 kh«ng gi¶m mµ chØ t¨ng. kªu gµo vÒ "sù thèng nhÊt", çc ngµi muèn g¸n ghÐp cho
Nh− thÕ tøc lµ chØ cã ®Êu tranh b·i c«ng th× c«ng nh©n míi giai cÊp c«ng nh©n c−¬ng lÜnh vµ nh÷ng øng cö viªn thuéc
®¹t ®−îc kÕt qu¶ lµ: tiÒn c«ng còng b¾t ®Çu ®−îc t¨ng sau khi mét nhãm gåm nh÷ng tªn trÝ thøc tù do chñ nghÜa thuéc
gi¸ lóa m× vµ çc vËt phÈm kh¸c t¨ng. NÕu tiÒn l−¬ng t¨ng ph¸i thñ tiªu.
ch−a ®ñ møc, ― mµ ®iÒu nµy ngay tê "N−íc Nga" còng c«ng B»ng nh÷ng con sè chÝnh x¸c, tê "Sù thËt" ®· chøng
nhËn ― th× cÇn tiÕp tôc ®ßi t¨ng n÷a. minh r»ng "ph¸i thñ tiªu lµ con sè kh«ng trong phong trµo
c«ng nh©n; r»ng nã chØ m¹nh trong giíi trÝ thøc tù do chñ
"Sù thËt", sè 96, Theo ®óng b¶n ®¨ng trªn nghÜa ("Sù thËt", sè 80, ngµy 1 th¸ng T¸m 1912)1). Giê ®©y tê
ngµy 21 th¸ng T¸m 1912. b¸o "Sù thËt"
"TiÕng nãi Nª-va", sè 7 ra ngµy 17 th¸ng T¸m, l¹i chöi rña
Ký tªn: V.
nh÷ng bµi ®ã cña tê "Sù thËt", gäi ®ã lµ nh÷ng "tiÓu luËn",
1)
tr. 555 - 560.
76 V. I. Lª-nin Ph¸i thñ tiªu vµ “sù thèng nhÊt” 77
"nh÷ng bµi theo kiÓu Khle-xta-cèp"1) v.v.. Nh−ng tê "TiÕng nãi Nhãm thñ tiªu ly khai, dùa vµo nh÷ng sù quyªn gãp cña çc
Nª-va" thËm chÝ còng kh«ng d¸m chèi c·i mét sù thËt ®¬n gi¶n phÇn tö trÝ thøc t− s¶n tù do chñ nghÜa, ®· kh«i phôc tê b¸o cña
lµ: trong vßng nöa n¨m, tê "Sù thËt" ®· thu hót ®−îc 504 cuéc m×nh ®Ó chèng l¹i b¸o chÝ c«ng nh©n!! ThÕ mµ çi nhãm Êy l¹i
quyªn gãp tËp thÓ cña c«ng nh©n, cßn çc tê b¸o cña ph¸i thñ kªu gµo vÒ "sù thèng nhÊt". ThÕ th× kh«ng c−êi sao ®−îc?
tiªu th× chØ ®−îc cã tÊt c¶ 15 cuéc.
Tõ ®ã ng−êi ta cßn cã thÓ rót ra kÕt luËn nµo kh¸c h¬n lµ "Sù thËt", sè 99, Theo ®óng b¶n ®¨ng trªn
kªu la, lµm ån µo, chöi rña vµ hß hÐt vÒ sù thèng nhÊt, tÊt c¶ ngµy 24 th¸ng T¸m 1912 b¸o "Sù thËt"
nh÷ng çi ®ã ch¼ng qua chØ lµ çch che ®Ëy t×nh tr¹ng cùc kú
bÊt lùc vµ hoµn toµn bÊt lùc cña ph¸i thñ tiªu trong giai cÊp
c«ng nh©n?
Dï tê "TiÕng nãi Nª-va" cã chöi rña chóng t«i bao nhiªu ®i
n÷a, th× chóng t«i còng vÉn sÏ b×nh tÜnh v¹ch ra cho c«ng nh©n
thÊy nh÷ng sù thËt kh«ng thÓ chèi c·i. Chóng ta h·y thö xÐt
nh÷ng cuéc quyªn gãp ®−îc nªu lªn trong tê "TiÕng nãi Nª-
va", sè 7, nh÷ng cuéc quyªn gãp ®−îc tiÕn hµnh vµo th¸ng B¶y
vµ th¸ng T¸m "®Ó t¨ng c−êng tµi chÝnh cho tê b¸o" (tøc lµ ― nãi
tr¾ng ra ― ®Ó phôc håi tê b¸o cña ph¸i thñ tiªu ®· ph¶i t¹m
ngõng xuÊt b¶n do thiÕu sù ñng hé cña quÇn chóng c«ng nh©n).
B¶n b¸o ço vÒ çc cuéc quyªn gãp Êy cho ta thÊy r»ng cã tÊt c¶
52 cuéc víi tæng sè tiÒn lµ 827 róp 11 c«-pÕch. Trong sè ®ã chØ
cã hai cuéc quyªn gãp tËp thÓ: mét cuéc cña "nhãm khëi x−íng
M¸t-xc¬-va" ― 35 róp, mét cuéc cña "nhãm nh÷ng ng−êi b¹n ë
Pa-ri" ― 8 róp 54 c«-pÕch. Trong sè cßn l¹i lµ 50 lÇn quyªn gãp
ç nh©n, cã 35 lÇn víi sè tiÒn lµ 708 róp, tøc lµ tÝnh trung b×nh
th× chØ h¬n 20 róp mçi lÇn.
MÆc cho tê "TiÕng nãi Nª-va" næi giËn vµ chöi rña, sù thËt
vÉn lµ sù thËt. Cßn vÒ viÖc "çc nhãm khëi x−íng" lµ nh÷ng
nhãm thñ tiªu ®· t¸ch ra khái ®¶ng cña giai cÊp c«ng nh©n, th×
ai mµ ch¼ng biÕt. ThËm chÝ c¶ Plª-kha-nèp còng ®· c«ng khai
vµ th¼ng th¾n thõa nhËn ®iÒu ®ã ngay tõ håi th¸ng T− 1912.
1)
Khoe khoang, kho¸c l¸c.
78 Nãi chuyÖn vÒ “sù bµi xÝch nh÷ng ng−êi d©n chñ - lËp hiÕn” 79
Chóng ta thö xÐt vÊn ®Ò cã tÝnh nguyªn t¾c vÒ "sù bµi xÝch
nh÷ng ng−êi d©n chñ - lËp hiÕn".
Hai ®iÓm sau ®©y, tr−íc tiªn vµ chñ yÕu, gi¶i thÝch cho ta râ
v× sao ng−êi ta chØ trÝch tê "Sù thËt" nh− vËy: 1) ng−êi ta kh«ng
nãi chuyÖn vÒ hiÓu thùc chÊt vÊn ®Ò vÒ "hai vµ ba phe" trong cuéc vËn ®éng
bÇu cö vµ trong nÒn chÝnh trÞ hiÖn nay nãi chung; 2) kh«ng ®Ó ý
"sù bµi xÝch nh÷ng ng−êi
®Õn nh÷ng ®iÒu kiÖn ®Æc biÖt ngµy nay cña b¸o chÝ m¸c-xÝt, cña
d©n chñ - lËp hiÕn" nh÷ng tê b¸o thuéc ph¸i d©n chñ c«ng nh©n.
H·y b¾t ®Çu tõ vÊn ®Ò thø nhÊt.
Ph¸i tù do vÉn ®øng trªn c¬ së thuyÕt hai phe: phe ñng hé
Tê "Sù thËt" vµ "Ng«i sao Nª-va" ®· ph¶n ®èi kÞch liÖt,
hiÕn ph¸p vµ phe chèng hiÕn ph¸p. Tõ Mi-li-u-cèp ®Õn I-d¬-g«-
nh−ng hoµn toµn thÝch ®¸ng, nh÷ng lêi lÏ bÈn thØu cña ph¸i tù
Ðp, tõ Pr«-c«-p«-vÝch ®Õn M. M. C«-va-lÐp-xki, tÊt c¶ bän hä
do mµ çc ngµi Blan-c¬, C«-rèp-ca, Cu-xc«-va vµ ®ång bän
®Òu ®ång ý nh− vËy. Vµ kh«ng nªn quªn r»ng thuyÕt hai phe
dïng ®Ó chèng l¹i b¸o chÝ cña c«ng nh©n.
b¾t nguån mét çch tÊt yÕu tõ thùc chÊt giai cÊp cña toµn thÓ
Tuy nhiªn, dÇu nh÷ng c©u tr¶ lêi cho "çc ngµi tÈy chay giai ph¸i tù do ë n−íc ta.
cÊp c«ng nh©n" cã hay ®Õn ®©u ch¨ng n÷a, th× vÉn cßn mét vÊn XÐt vÒ mÆt kinh tÕ, thùc chÊt ®ã lµ g×? Thùc chÊt ®ã lµ: ®¶ng
®Ò tèi quan träng, cã tÝnh nguyªn t¾c, cÇn ph¶i xÐt ®Õn. Çc tù do chñ nghÜa lµ ®¶ng cña giai cÊp t− s¶n, giai cÊp nµy rÊt sî
ngµi Blan-c¬ vµ Cu-xc«-va ®· dïng nh÷ng lêi lÏ dèi tr¸ th« bØ phong trµo quÇn chóng n«ng d©n, vµ ®èi víi phong trµo c«ng
hßng lµm lu mê, lÊp liÕm vÊn ®Ò ®ã. Nh−ng chóng ta kh«ng nh©n hä l¹i cµng sî h¬n n÷a, v× r»ng phong trµo nµy cã thÓ h¹n
®−îc ®Ó cho ng−êi ta lµm lu mê nh÷ng vÊn ®Ò cã tÝnh nguyªn chÕ (ngay b©y giê, trong mét t−¬ng lai rÊt gÇn, kh«ng cÇn cã sù
t¾c, mµ cÇn ph¶i bãc trÇn tÊt c¶ ý nghÜa cña chóng, l«i ra tõ thay ®æi toµn bé chÕ ®é t− b¶n chñ nghÜa) quy m« vµ h×nh thøc
trong ®èng nh÷ng lêi xuyªn t¹c, vu khèng, chöi bíi cña Blan-c¬ nh÷ng ®Æc quyÒn, ®Æc lîi cña giai cÊp t− s¶n vÒ ph−¬ng diÖn
vµ Cu-xc«-va, gèc rÔ cña nh÷ng sù bÊt ®ång mµ bÊt cø mét kinh tÕ. ThÕ mµ ®Æc quyÒn, ®Æc lîi cña giai cÊp t− s¶n vÒ mÆt
ng−êi c«ng nh©n gi¸c ngé nµo còng quan t©m ®Õn. kinh tÕ lµ së h÷u t− b¶n; ë Nga së h÷u t− b¶n nµy ®em l¹i lîi
Mét trong nh÷ng gèc rÔ Êy cã thÓ diÔn ®¹t b»ng nh÷ng tõ: nhuËn gÊp hai - ba lÇn so víi ë ch©u ¢u.
"sù bµi xÝch nh÷ng ng−êi d©n chñ - lËp hiÕn". H·y chó ý nghe §Ó b¶o vÖ kho¶n siªu lîi nhuËn "kiÓu Nga" Êy th× kh«ng
nh÷ng tiÕng nãi ®¬n ®éc, l¶i nh¶i cña bän thñ tiªu, nh÷ng lêi ®−îc ®Ó cho phe thø ba ®øng ®éc lËp.
nhËn xÐt cña c«ng chóng kh«ng thËt râ rµng vÒ mÆt ®¶ng ph¸i, ThÝ dô, giai cÊp t− s¶n hoµn toµn cã thÓ thèng trÞ ngay
vµ çc b¹n sÏ th−êng thÊy nÕu kh«ng ph¶i lµ lêi chØ trÝch b¸o c¶ víi chÕ ®é ngµy lao ®éng 8 giê. Lóc ®ã sù thèng trÞ Êy
"Sù thËt" vµ "Ng«i sao Nª-va", th× còng lµ sù l¾c ®Çu kh«ng thËm chÝ cßn triÖt ®Ó h¬n, thuÇn tóy h¬n, réng r·i h¬n, tù
b»ng lßng vÒ viÖc "bµi xÝch nh÷ng ng−êi d©n chñ - lËp hiÕn" cña do h¬n lµ víi chÕ ®é ngµy lao ®éng 10 - 11 giê. Nh−ng
chóng. biÖn chøng cña ®Êu tranh giai cÊp lµ kh«ng bao giê, ― nÕu
80 V. I. Lª-nin Nãi chuyÖn vÒ “sù bµi xÝch nh÷ng ng−êi d©n chñ - lËp hiÕn” 81
kh«ng tèi − cÇn thiÕt, nÕu kh«ng cùc kú cÇn thiÕt, ― giai cÊp t− C«ng thøc nµy thÓ hiÖn mét lËp tr−êng hoµn toµn hîp
s¶n l¹i thay chÕ ®é ngµy lµm 10 giê, mét chÕ ®é æn tháa, quen hiÕn. Nã kh«ng v−ît ra ngoµi khu«n khæ nh÷ng c¶i çch
thuéc, mang l¹i nhiÒu lîi nhuËn (ngåi kh«ng mµ thu lîi) b»ng hîp hiÕn. Thùc chÊt cña c«ng thøc nµy ®· ®−îc «ng Grª-®ª-
chÕ ®é ngµy lµm 8 giê. xcun t×nh cê ®Ó lé ra mét çch rÊt râ vµ rÊt ®óng trong
§iÒu võa nãi vÒ ngµy lao ®éng 8 giê còng cã liªn quan c¶ nh÷ng lêi tuyªn bè cña «ng ta, mµ tê "Ng«n luËn" ®· lÆp l¹i
®Õn Ph¸p viÖn chÊp chÝnh tèi cao, c¶ ®Õn quyÒn chiÕm h÷u kh«ng chót thªm bít, vµ tê "Sù thËt" ®· ®¨ng l¹i çch ®©y
ruéng ®Êt cña ®Þa chñ vµ c¶ ®Õn nhiÒu vÊn ®Ò kh¸c n÷a. kh«ng l©u 1).
Thùc chÊt cña c«ng thøc nµy lµ hoµn toµn theo tinh thÇn
Giai cÊp t− s¶n sÏ kh«ng tõ bá çc h×nh thøc bãc lét æn tháa,
ph¸i "Nh÷ng çi mèc", v× ph¸i nµy kh«ng cÇn g× h¬n ngoµi ®iÒu
thuËn tiÖn, mang l¹i nhiÒu lîi nhuËn, cã tÝnh chÊt cæ truyÒn ë ®ã, vµ thùc ra hä còng kh«ng tuyªn truyÒn ®iÒu g× kh¸c n÷a.
Nga, ®Ó thay thÕ chóng chØ b»ng çc h×nh thøc bãc lét kiÓu ch©u Ph¸i "Nh÷ng çi mèc" tuyÖt nhiªn kh«ng chèng hiÕn ph¸p,
¢u, chØ b»ng çc h×nh thøc bãc lét kiÓu d©n chñ (v× r»ng d©n kh«ng chèng l¹i nh÷ng c¶i çch hîp hiÕn. Ph¸i "Nh÷ng çi
chñ còng lµ mét h×nh thøc thèng trÞ cña giai cÊp t− s¶n, ― mèc" "chØ" chèng l¹i ph¸i d©n chñ vµ nh÷ng lêi chØ trÝch cña
mong r»ng ®iÒu nµy sÏ kh«ng lµm phËt lßng nh÷ng hiÖp sÜ ph¸i nµy ®èi víi mäi lo¹i ¶o t−ëng hîp hiÕn.
nãng nÈy cña tê "Lêi gi¸o huÊn"53), chóng t«i xin nh¾c l¹i: hä sÏ Ph¸i tù do Nga ®· tá ra lµ bän ho¹t ®Çu chÝnh trÞ kh¸
kh«ng tõ bá nÕu kh«ng tèi − cÇn thiÕt, cùc kú cÇn thiÕt. "khÐo lÐo", hä ®· tù gäi m×nh lµ "d©n chñ" nh»m chèng l¹i
Sù cÇn thiÕt Êy chØ cã thÓ cã ®−îc khi phong trµo quÇn ph¸i d©n chñ vµ bãp chÕt tÝnh ®éc lËp cña ph¸i nµy. Thñ
chóng ®¹t tíi mét hÖ thèng nhÊt ®Þnh vµ mét søc m¹nh nhÊt thuËt hµnh ®éng th−êng dïng vµ quen thuéc cña bÊt cø giai
®Þnh. Vµ giai cÊp t− s¶n b¶o vÖ çc quyÒn lîi kinh tÕ cña m×nh, cÊp t− s¶n tù do chñ nghÜa nµo ë çc n−íc t− b¶n chñ nghÜa
chèng l¹i phong trµo quÇn chóng nh− vËy, th× cã nghÜa lµ hä ®Òu lµ thÕ ®Êy: dïng chiªu bµi d©n chñ ®Ó lõa bÞp quÇn
chèng l¹i tÝnh ®éc lËp cña phe thø ba. chóng, nh»m lµm cho hä tõ bá lý luËn thùc sù d©n chñ vµ
ho¹t ®éng thùc sù d©n chñ.
XÐt vÒ mÆt chÝnh trÞ, th× thùc chÊt giai cÊp cña ph¸i tù do lµ
Vµ kinh nghiÖm tÊt c¶ çc n−íc, trong ®ã kÓ c¶ n−íc Nga, ®·
g×? Lµ ë chç hä sî phong trµo cña còng çc lùc l−îng x· héi Êy,
chøng minh mét çch hïng hån r»ng chØ cã sù ho¹t ®éng Êy
v× r»ng phong trµo nµy cã thÓ lµm tæn h¹i ®Õn nh÷ng ®Æc
míi cã kh¶ n¨ng ®em l¹i tiÕn bé thùc sù. Trong khi Êy ph¸i tù
quyÒn, ®Æc lîi vÒ chÝnh trÞ mµ giai cÊp t− s¶n quý träng. Ph¸i tù do v× sî phong trµo d©n chñ, v× m¾c ph¶i nh÷ng lý luËn theo
do sî ph¸i d©n chñ h¬n lµ sî thÕ lùc ph¶n ®éng. §iÒu Êy ®· tinh thÇn cña ph¸i "Nh÷ng çi mèc", tinh thÇn Grª-®ª-xcun, nªn
®−îc chøng minh trong nh÷ng n¨m 1905, 1906 vµ 1907. tÊt yÕu ph¶i dÊn m×nh vµo chç bÊt lùc: sù bÊt lùc cña ph¸i tù do
§Ó b¶o vÖ çc ®Æc quyÒn chÝnh trÞ ë mÆt nµy hay mÆt kh¸c, Nga trong nh÷ng n¨m 1861 - 1904, sù bÊt lùc cña ph¸i tù do
th× kh«ng ®−îc ®Ó cho phe thø ba ®øng ®éc lËp, ph¶i gi÷ toµn §øc trong nh÷ng n¨m 1849 - 1912.
bé ph¸i ®èi lËp ®øng trªn mét lËp tr−êng vµ chØ mét lËp tr−êng
duy nhÊt ®−îc thÓ hiÖn b»ng c«ng thøc ñng hé hay chèng l¹i
1)
hiÕn ph¸p. Xem tËp nµy, tr. 29 - 31.
Phe thø ba lµ phe d©n chñ, nã hiÓu râ tÝnh h¹n chÕ cña ph¸i phÇn tr¨m çi ®iÒu cÇn ph¶i lµm ®Ó cho t©m tr¹ng "®èi lËp
tù do, nã kh«ng mang tÝnh chÊt nöa vêi vµ tÝnh chÊt mÒm yÕu chung" ®ang thÞnh hµnh trong x· héi vµ trong nh©n d©n thay
cña ph¸i tù do, kh«ng dao ®éng vµ kh«ng ngo¶nh l¹i phÝa sau ®æi thµnh mét t©m tr¹ng cã xu h−íng chèng chñ nghÜa tù do,
mét çch sî h·i, nã kh«ng thÓ h×nh thµnh vµ tån t¹i nÕu kh«ng mét t©m tr¹ng d©n chñ râ rµng vµ cã ý thøc.
cã sù phª ph¸n mét çch cã hÖ thèng, kh«ng ngõng vµ th−êng Kh«ng cã "sù thay ®æi" ®ã th× ®· kh«ng cã mét çi g× vµ sÏ
xuyªn ®èi víi ph¸i tù do. kh«ng thÓ cã mét çi g× cã ý nghÜa vµ ®¸ng gi¸ ë n−íc Nga.
Khi ng−êi ta gäi mét çch miÖt thÞ hay h»n häc sù phª ph¸n Nh÷ng lêi buéc téi hoÆc chª c−êi miÖt thÞ vÒ "sù bµi xÝch
Êy lµ "sù bµi xÝch nh÷ng ng−êi d©n chñ - lËp hiÕn", th× tøc lµ nh÷ng ng−êi d©n chñ - lËp hiÕn" chØ lµ façon de parler1), chØ lµ
ng−êi ta ®· theo quan ®iÓm cña chÝnh ph¸i tù do, mét çch cã ý çch ®−a ra nh÷ng quan ®iÓm cña ph¸i tù do, vµ nÕu lµ nãi
thøc hoÆc v« ý thøc. V× r»ng trong thùc tÕ toµn bé sù phª ph¸n chuyÖn tr−íc c«ng nh©n hoÆc vÒ c«ng nh©n th× ®ã chÝnh lµ quan
§¶ng d©n chñ - lËp hiÕn còng tøc lµ ― nguyªn chØ c¨n cø theo ®iÓm cña chÝnh s¸ch c«ng nh©n theo khuynh h−íng cña ph¸i tù
çch ®Æt vÊn ®Ò ― sù phª ph¸n bän ph¶n ®éng, bän ph¸i h÷u. do.
B¸o "Ng«i sao Nª-va" (sè 12)1) ®· nãi mét çch hoµn toµn ®óng §øng trªn quan ®iÓm cña ph¸i thñ tiªu Ýt nhiÒu cã tÝnh
r»ng cuéc bót chiÕn cña chóng t«i víi ph¸i tù do th× "s©u s¾c
chÊt nhÊt qu¸n vµ chÝn ch¾n th× nh÷ng lêi buéc téi vÒ "sù
h¬n, phong phó h¬n so víi cuéc ®Êu tranh chèng ph¸i h÷u"*.
bµi xÝch nh÷ng ng−êi d©n chñ - lËp hiÕn" lµ ®iÒu thËt dÔ
Trong thùc tÕ, ë Nga cø mét tr¨m tê b¸o tù do chñ nghÜa th× hiÓu vµ cÇn thiÕt . Nã thÓ hiÖn râ chÝnh b¶n chÊt cña ph¸i
ch−a ch¾c ®· cã mét tê b¸o m¸c-xÝt; do ®ã b¶o r»ng thñ tiªu.
chóng t«i ®· "phãng ®¹i" sù phª ph¸n nh÷ng ng−êi d©n chñ -
H·y nh×n tæng qu¸t quan ®iÓm cña ph¸i thñ tiªu, h·y xÐt
lËp hiÕn, th× thËt lµ buån c−êi: chóng t«i ch−a lµm ®−îc mét
çi l«-gÝch bªn trong cña çc quan ®iÓm Êy, mèi quan hÖ vµ
sù phô thuéc lÉn nhau cña tõng luËn ®iÓm riªng biÖt: "tù do
* Tê "Ng«n luËn" c·i l¹i: nÕu thùc sù nh− vËy th× t¹i sao ph¸i h÷u l¹i lËp héi" lµ mét sù c¶i çch hîp hiÕn; "sù t¨ng c−êng ho¹t
trÝch dÉn mét çch ®ång t×nh b¸o "Sù thËt" ®Ó chèng l¹i b¸o "Ng«n luËn"? ë ®éng chÝnh trÞ" bæ sung cho nh÷ng cuéc b·i c«ng kinh tÕ, chØ
®©y tê "Ng«n luËn" ®· xuyªn t¹c: nÕu ph¸i h÷u ®Ó cho tê "Sù thËt" ®−îc tù cã thÕ th«i; c−¬ng lÜnh vËn ®éng bÇu cö víi néi dung s©u xa
do h¬n tê "Ng«n luËn" th× nh− thÕ sÏ lµ mét lý do quan träng chèng l¹i
th× bÞ xem lµ mét "trß ®iªn rå"; nhiÖm vô ®−îc ®Ò ra lµ ®Êu
nh÷ng ng−êi d©n chñ - x· héi. Nh−ng mäi ng−êi ®Òu biÕt r»ng thùc tÕ th×
tr¸i h¼n l¹i. B¸o chÝ cña chóng ta ®−îc h−ëng tù do Ýt h¬n hµng tr¨m lÇn so tranh cho sù tån t¹i c«ng khai cña ®¶ng, tøc vÉn l¹i lµ mét c¶i
víi tê "Ng«n luËn", chç ®øng còng máng manh h¬n mét ngh×n lÇn vµ ®−îc çch hîp hiÕn; chÝnh quyÒn ë Nga ®· ®−îc coi lµ chÝnh
h−ëng sù b¶o vÖ cña "hiÕn ph¸p" Ýt h¬n hµng v¹n lÇn. BÊt kú ng−êi cã hiÓu quyÒn t− s¶n råi (La-rin), giai cÊp t− s¶n c«ng th−¬ng ®·
biÕt nµo còng ®Òu râ lµ tê "N−íc Nga" vµ tê "Thêi míi" dïng tê "Sù thËt"
®−îc coi lµ giai cÊp thèng trÞ råi; ng−êi ta nãi víi c«ng nh©n
®Ó giÔu tê "Ng«n luËn". Ng−êi ta bãp nghÑt tê "Sù thËt", cßn tê "Ng«n
luËn" chØ bÞ c»n nh»n vµ bÞ chöi bíi th«i. §ã lµ "hai sù viÖc kh¸c nhau xa". r»ng b¸m ch¾c vµo m©u thuÉn gi÷a chñ nghÜa chuyªn chÕ vµ
chñ nghÜa lËp hiÕn th× còng "®ñ" råi (M¸c-tèp)54.
1)
tr. 460 - 462.
1)
― çch nãi
Nh×n chung ®©y chÝnh lµ chñ nghÜa c¶i l−¬ng, ®©y chÝnh lµ ruéng ®Êt vµ kh«ng ph¶i lµ ruéng ®Êt) cña Xt«-l−-pin vµ
hÖ thèng quan ®iÓm cña chÝnh s¸ch c«ng nh©n cña ph¸i tù do. ®−êng lèi chÝnh trÞ t− s¶n cña T«n DËt-tiªn cã mét "kho¶ng
VÊn ®Ò ch¼ng cã g× thay ®æi nÕu nh− «ng A hay «ng B tù cho çch kh¸ lín".
m×nh lµ nh÷ng ng−êi m¸c-xÝt, ®ång thêi l¹i b¶o vÖ nh÷ng quan Toµn bé thùc chÊt thêi ®¹i mµ n−íc Nga ngµy nay ®ang tr¶i
®iÓm Êy (ë mÆt nµy hay mÆt kh¸c, v× ph¸i thñ tiªu n»m trong qua lµ sù x¸c ®Þnh quy m« kho¶ng çch Êy.
"qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña nh÷ng nhiÖm vô ngµy cµng lín"). "BÊt chÊp bän Mi-li-u-cèp", ― chóng t«i ®· nãi nh− vËy. Çi
VÊn ®Ò kh«ng ph¶i ë ý ®Þnh tèt ®Ñp cña hä (cña nh÷ng ai cã "bÊt chÊp" Êy chÝnh lµ "sù bµi xÝch nh÷ng ng−êi d©n chñ - lËp
ý ®Þnh tèt ®Ñp Êy) mµ ë ý nghÜa kh¸ch quan cña ®−êng lèi hiÕn". Do ®ã, kh«ng mét chót sî h·i çch dïng tõ, chóng t«i
chÝnh trÞ cña hä, tøc lµ ë chç ®−êng lèi Êy sÏ ®−a ®Õn çi g×, nã ®ang vµ vÉn sÏ "bµi xÝch nh÷ng ng−êi d©n chñ - lËp hiÕn" trªn
nguyªn t¾c vµ kh«ng mét phót nµo chóng t«i quªn nh÷ng
cui prodest, nã cã lîi cho ai, trong thùc tÕ dßng n−íc Êy lµm
nhiÖm vô ®Æc biÖt cña giai cÊp c«ng nh©n, chèng c¶ Mi-li-u-cèp,
quay chiÕc cèi xay nµo.
c¶ nh÷ng ng−êi nh− T«n DËt-tiªn.
§©y lµ sù b¶o vÖ quyÒn lîi c«ng nh©n trªn c¬ së cuéc "®Êu Sù buéc téi vÒ viÖc "bµi xÝch nh÷ng ng−êi d©n chñ - lËp hiÕn"
tranh" (hay c·i v·?) cña nh÷ng ng−êi thuéc ph¸i tù do chèng chØ lµ m−u toan (cã ý thøc hay v« ý thøc, ®iÒu ®ã còng ®Òu nh−
ph¸i h÷u, chø kh«ng ph¶i lµ cuéc ®Êu tranh cho mét c¬ së d©n nhau) lµm cho c«ng nh©n lª b−íc theo bän Mi-li-u-cèp trong khi
chñ, chèng ph¸i tù do, nh»m lµm cho ph¸i h÷u suy yÕu. Ph¸i x©y dùng n−íc Nga míi, chø kh«ng l«i cuèn theo m×nh nh÷ng
thñ tiªu lµ nh÷ng ng−êi ñng hé c«ng nh©n, ®iÒu Êy kh«ng cã ai tiÓu T«n DËt-tiªn ë n−íc ta chèng l¹i bän Mi-li-u-cèp...
nghi ngê. Nh−ng hä hiÓu quyÒn lîi c«ng nh©n theo çch lµ b¶o Chóng t«i cßn ph¶i nãi vµi lêi vÒ ®iÓm thø hai, lµ ®iÓm mµ
vÖ quyÒn lîi Êy trong khu«n khæ çi n−íc Nga mµ ph¸i tù do nh÷ng ng−êi nãi vÒ "sù bµi xÝch nh÷ng ng−êi d©n chñ - lËp
høa hÑn x©y dùng, chø kh«ng ph¶i çi n−íc Nga mµ nh÷ng hiÕn", th−êng bá quªn.
ng−êi d©n chñ, bÊt chÊp ph¸i tù do, ®· x©y dùng ngµy h«m qua Ng−êi ta nãi: t¹i sao kh«ng ph¸t triÓn mét çch chÝnh diÖn
vµ sÏ x©y dùng ngµy mai (®ang x©y dùng c¶ ngµy h«m nay, nh÷ng quan ®iÓm cña m×nh? Bót chiÕn gay g¾t ®Ó lµm g×?
theo çch lµm mµ ng−êi ta kh«ng thÊy ®−îc). Nh÷ng ng−êi nãi nh− vËy cã lÏ lËp luËn nh− sau: chóng t«i
kh«ng chèng mét ®−êng lèi ®Æc biÖt, hoµn toµn kh¸c biÖt víi
§Êy lµ mÊu chèt cña toµn bé vÊn ®Ò. HiÖn nay vÉn ch−a cã
®−êng lèi cña §¶ng d©n chñ - lËp hiÕn, ― chóng t«i kh«ng
mét n−íc Nga míi. N−íc Nga Êy ch−a ®−îc x©y dùng. LiÖu
chèng luËn ®iÓm ba phe, ― chóng t«i chØ chèng viÖc "thay thÕ
c«ng nh©n cã cÇn ph¶i x©y cho m×nh mét çi tæ Êm "giai cÊp"
chÝnh trÞ b»ng cuéc bót chiÕn", nÕu nãi theo mét danh tõ s¾c
(trong thùc tÕ lµ ph−êng héi) trong çi n−íc Nga mµ Mi-li-u-
bÐn cña mét «ng b¹n cña ph¸i thñ tiªu55.
cèp vµ Pu-ri-skª-vÝch ®ang x©y dùng, hay lµ hä cÇn ph¶i tù x©y Tr¶ lêi nh÷ng ng−êi nãi nh− vËy ch¼ng cã g× khã kh¨n:
dùng theo kiÓu cña m×nh mét n−íc Nga míi, hoµn toµn kh«ng thø nhÊt, kh«ng thÓ ph¸t triÓn nh÷ng quan ®iÓm míi b»ng
cã bän Pu-ri-skª-vÝch vµ bÊt chÊp bän Mi-li-u-cèp. çch nµo kh¸c ngoµi viÖc bót chiÕn (cßn çc quan ®iÓm m¸c-
N−íc Nga míi nµy dÇu sao còng sÏ lµ n−íc Nga t− xÝt th× míi c¶ vÒ mÆt thêi gian xuÊt hiÖn, c¶ vÒ ph−¬ng
s¶n, nh−ng gi÷a ®−êng lèi chÝnh trÞ t− s¶n (trong vÊn ®Ò diÖn ph¹m vi truyÒn b¸ réng r·i so víi nh÷ng quan ®iÓm
cña ph¸i tù do). Thø hai, vò ®µi ho¹t ®éng cña hai tê "Ng«i sao Khi ng−êi m¸c-xÝt "bµi xÝch" ng−êi d©n chñ - lËp hiÕn vÒ
Nª-va" vµ "Sù thËt" lµ vò ®µi tuyªn truyÒn chñ nghÜa M¸c chØ nh÷ng lêi ph¸t biÓu cña Grª-®ª-xcun, th× hä kh«ng thÓ ph¸t
thuÇn tóy trªn lÜnh vùc lý luËn. ThËt lµ sai lÇm nÕu cho r»ng vò triÓn quan ®iÓm chÝnh diÖn cña m×nh ®−îc. Nh−ng bÊt kú mét
®µi Êy lµ mét çi g× lín h¬n thÕ: v× ®ã chØ lµ nh÷ng ®iÒu "a, b, ng−êi nµo cã hiÓu biÕt ®Òu thÊy râ r»ng: d©n chñ kh«ng thÓ lµ
c..." s¬ ®¼ng vÒ lý luËn, më ®Çu vÒ mÆt lý luËn, chØ ra ph−¬ng d©n chñ ®−îc, nÕu t¸n thµnh quan ®iÓm cña Grª-®ª-xcun.
h−íng c«ng t¸c, chø ch−a ph¶i lµ b¶n th©n c«ng t¸c. Khi ng−êi m¸c-xÝt... nh−ng chóng t«i kh«ng bao giê kÓ hÕt
Do "çc ®iÒu kiÖn kh¸ch quan", nªn nh÷ng ng−êi m¸c-xÝt ®−îc, nÕu chóng t«i muèn b»ng çch Êy kÓ ra tÊt c¶ nh÷ng vÊn
kh«ng thÓ ®−a ra vò ®µi ®· nªu trªn nh÷ng kÕt luËn thùc tiÔn ®Ò vµ nh÷ng ®iÓm mµ chóng t«i "bµi xÝch nh÷ng ng−êi d©n
cña m×nh d−íi mét h×nh thøc "chÝnh diÖn". V× vËy, viÖc khuÕch chñ - lËp hiÕn". ChØ cÇn hai thÝ dô còng ®ñ ®Ó gi¶i thÝch ®−îc
®¹i ý nghÜa cña vò ®µi Êy lµ sai lÇm kiÓu thñ tiªu chñ nghÜa. Çi ®Çy ®ñ luËn ®iÓm cña chóng t«i vÒ ®iÓm thø hai: nh÷ng lêi
lín nhÊt mµ ë ®©y cã thÓ thùc hiÖn ®−îc lµ v¹ch ra ph−¬ng buéc téi vÒ sù bµi xÝch nh÷ng ng−êi d©n chñ - lËp hiÕn chØ lµ
h−íng, vµ h¬n n÷a, chØ lµ v¹ch ra d−íi h×nh thøc phª ph¸n çch thÓ hiÖn mét ®Þnh kiÕn tÇm th−êng, tai h¹i, xÊu xa cho
nh÷ng ng−êi d©n chñ - lËp hiÕn. r»ng mét vò ®µi nµo ®Êy còng lµ mét vò ®µi ®Çy ®ñ råi.
Tùu trung, chóng t«i vÉn sÏ lµ "nh÷ng ng−êi bµi xÝch nh÷ng
§Ó trªu tøc nh÷ng ng−êi d©n chñ - lËp hiÕn, tê "Thêi míi"
ng−êi d©n chñ - lËp hiÕn", chÝnh lµ ®Ó ®Êu tranh chèng çi ®Þnh
vµ tê "Thø d©n"56, ®· m« t¶ sù viÖc nh− thÕ nµy: nµy çc ngµi
kiÕn tai h¹i Êy.
d©n chñ - lËp hiÕn ¬i, ng−êi ta ®ang bµi xÝch çc ngµi ®Êy, vµ
ngoµi ra kh«ng cã g× kh¸c h¬n. Tê "Ng«n luËn", do nh÷ng "Ng«i sao Nª-va", sè 23, Theo ®óng b¶n ®¨ng trªn
nguyªn nh©n rÊt dÔ hiÓu, lµm ra vÎ lµ thõa nhËn çch "lý gi¶i" ngµy 26 th¸ng T¸m 1912 b¸o "Ng«i sao Nª-va"
nh− vËy. Bän C«-rèp-ca vµ Cu-xc«-va, ng−êi th× do qu¸ ngu Ký tªn: K. X―i
dèt, ng−êi th× do qu¸ muèn lµm "tay sai cho §¶ng d©n chñ - lËp
hiÕn", còng ®Òu lµm ra vÎ nh− thÕ.
Nh−ng bÊt cø mét ng−êi nµo am hiÓu chÝnh trÞ còng thÊy rÊt
râ r»ng qu¶ thËt, qua mçi mét ®iÓm phª ph¸n §¶ng d©n chñ -
lËp hiÕn, "sù bµi xÝch nh÷ng ng−êi d©n chñ - lËp hiÕn" mµ
nh÷ng ng−êi m¸c-xÝt tiÕn hµnh ®Òu ®ang chØ ra çi khuynh
h−íng cña mét "ph¸i ®èi lËp" kh¸c, nÕu cho phÐp t«i ®−îc
dïng çi danh tõ kh«ng thÝch hîp Êy.
Khi ng−êi m¸c-xÝt "bµi xÝch" ng−êi d©n chñ - lËp hiÕn vÒ
nh÷ng lêi lÏ "cÇu xin" cña Ca-ra-u-lèp, th× hä kh«ng thÓ ph¸t
triÓn ®−îc quan ®iÓm chÝnh diÖn cña m×nh. Nh−ng bÊt kú mét
ng−êi nµo hiÓu biÕt còng ®Òu thÊy râ r»ng: ®· lµ cÇu xin th× d©n
chñ kh«ng thÓ lµ d©n chñ ®−îc.
88 C«ng nh©n vµ b¸o “Sù thËt” 89
Sè l−îng çc nhãm c«ng nh©n ®ãng gãp cho b¸o "Sù thËt"
Trong th¸ng Giªng.................. n¨m 1912 ................... 14

" Hai...................... " ................... 18
" Ba ....................... " ................... 76
" T− ....................... " ................... 227
" N¨m ................... " ................... 135
" S¸u ..................... " ................... 34
c«ng nh©n vµ b¸o "Sù thËt" " B¶y ..................... " ................... 26
" T¸m (tÝnh ®Õn ngµy 19) " ................... 21
Tæng céng ................... 551
B¸o "Sù thËt" ®· s¬ bé tæng kÕt c«ng t¸c nöa n¨m qua1).
Sù tæng kÕt nµy tr−íc tiªn vµ chñ yÕu ®· chøng minh r»ng Tæng céng cã n¨m tr¨m n¨m m−¬i mèt nhãm c«ng nh©n
chØ cã nhê sù nç lùc cña chÝnh b¶n th©n c«ng nh©n, chØ cã nhê ®ãng gãp ñng hé b¸o "Sù thËt".
nhiÖt t×nh hÕt søc m¹nh mÏ cña hä, quyÕt t©m vµ tinh thÇn NÕu tæng kÕt c¶ hµng lo¹t çc kho¶n quyªn gãp vµ ®ãng gãp
ngoan c−êng hÕt søc cao cña hä trong ®Êu tranh, chØ cã sau kh¸c cña c«ng nh©n th× còng sÏ lµ mét ®iÒu ®¸ng chó ý. Trªn tê
phong trµo th¸ng T− - th¸ng N¨m, th× tê b¸o "Sù thËt" cña c«ng "Sù thËt" chóng ta th−êng xuyªn thÊy ®¨ng çc b¶n tæng kª vÒ
nh©n ë Pª-tÐc-bua míi ra ®êi ®−îc. nh÷ng kho¶n ®ãng gãp ®Ó ñng hé cuéc b·i c«ng nµy hoÆc cuéc
Khi tæng kÕt, b−íc ®Çu tê "Sù thËt" chØ h¹n chÕ trong viÖc b·i c«ng kh¸c. Chóng ta thÊy ®¨ng çc b¶n tæng kª vÒ çc cuéc
nªu lªn sè liÖu vÒ çc nhãm c«ng nh©n ®ãng gãp ®Ó ñng hé tê quyªn gãp ñng hé "nh÷ng ng−êi bÞ khñng bè", "nh÷ng n¹n
b¸o hµng ngµy cña hä. Nh÷ng sè liÖu nµy vÏ ra tr−íc m¾t nh©n ë Lª-na"; ®Ó gióp mét sè biªn tËp viªn b¸o "Sù thËt";
chóng ta chØ mét phÇn nhá sù ñng hé cña c«ng nh©n, qua sè nh÷ng kho¶n quyªn gãp ®Ó chi vµo cuéc vËn ®éng bÇu cö, vµo
liÖu Êy ch−a thÊy ®−îc trùc tiÕp sù ñng hé quý gi¸ h¬n nhiÒu, viÖc gióp ®ì nh÷ng ng−êi bÞ ®ãi v.v. vµ v.v..
khã kh¨n h¬n nhiÒu, tøc lµ sù ñng hé vÒ tinh thÇn, sù ñng hé
Do tÝnh chÊt nhiÒu vÎ cña çc kho¶n quyªn gãp Êy, cho nªn
b»ng çch tù b¶n th©n tham gia, sù ñng hé ®èi víi ®−êng lèi
ë ®©y khã tæng kÕt h¬n nhiÒu, vµ chóng t«i ch−a thÓ nãi ®−îc
cña tê b¸o, sù ñng hé b»ng çch cung cÊp tµi liÖu, b»ng çch
r»ng b¶n thèng kª liÖu cã thÓ ®em l¹i mét bøc tranh tháa ®¸ng
th¶o luËn, phæ biÕn v.v..
vÒ hiÖn t−îng Êy hay kh«ng. Nh−ng dÉu sao th× ng−êi ta còng
Nh−ng ngay c¶ nh÷ng sè liÖu h¹n chÕ mµ tê "Sù thËt" cã
thÊy râ lµ nh÷ng kho¶n quyªn gãp nhiÒu vÎ Êy cho¸n mét mÈu
trong tay, còng nªu ®−îc sè l−îng rÊt lín çc nhãm c«ng nh©n
rÊt ®¸ng kÓ trong ®êi sèng cña ng−êi c«ng nh©n.
trùc tiÕp g¾n bã víi tê b¸o. Chóng ta h·y nh×n tæng qu¸t b¶n
Khi xem xÐt çc b¶n tæng kª vÒ sè tiÒn quyªn gãp cña
tæng kÕt:
c«ng nh©n, ®ång thêi víi nh÷ng bøc th− cña c«ng nh©n,
viªn chøc tõ kh¾p çc n¬i trong n−íc Nga göi ®Õn, th× ®éc
1)
Xem Toµn tËp, tiÕng ViÖt, Nhµ xuÊt b¶n TiÕn bé, M¸t-xc¬-va, t. 21, gi¶ cña b¸o "Sù thËt" ― mµ nh÷ng ®éc gi¶ nµy th× phÇn
tr. 545 - 563. nhiÒu sèng riªng lÎ vµ t¶n m¸t do nh÷ng ®iÒu kiÖn bªn
90 V. I. Lª-nin 91
ngoµi gian khæ cña ®êi sèng ë Nga ― phÇn nµo h×nh dung ®−îc
viÖc nh÷ng ng−êi v« s¶n lµm nghÒ nµy hoÆc nghÒ nä, ë ®Þa
ph−¬ng nµo ®ã, ®ang ®Êu tranh nh− thÕ nµo, vµ ®ang thøc tØnh
nh− thÕ nµo ®Ó b¶o vÖ lîi Ých cña phong trµo d©n chñ c«ng nh©n.
Trong b¸o "Sù thËt", môc thêi sù vÒ sinh ho¹t cña c«ng nh©n
chØ võa míi b¾t ®Çu ®−îc t¨ng c−êng vµ cñng cè. Kh«ng nghi
ngê g× n÷a, sau nµy ngoµi nh÷ng bøc th− tè gi¸c nh÷ng hiÖn tr−íc kia vµ hiÖn nay
t−îng qu¸ l¹m ë c«ng x−ëng, nh÷ng bøc th− nãi vÒ sù thøc tØnh
cña tÇng líp v« s¶n míi, vÒ nh÷ng mãn tiÒn quyªn gãp cho sù
nghiÖp cña c«ng nh©n trong mét ngµnh nµo ®ã, ngoµi nh÷ng M−êi t¸m n¨m tr−íc ®©y, vµo n¨m 1894, phong trµo c«ng
bøc th− Êy ra th× tê b¸o c«ng nh©n sÏ cßn nhËn ®−îc c¶ nh÷ng nh©n ë Pª-tÐc-bua chØ võa míi ph«i thai d−íi d¹ng míi nhÊt, cã
tin tøc cho biÕt quan ®iÓm vµ t©m tr¹ng cña c«ng nh©n, nãi vÒ tÝnh chÊt quÇn chóng vµ ®−îc ¸nh s¸ng cña häc thuyÕt M¸c soi
cuéc vËn ®éng bÇu cö, vÒ viÖc bÇu çc ®¹i biÓu s¬ tuyÓn c«ng räi.
nh©n, vÒ nh÷ng g× c«ng nh©n th−êng ®äc ®−îc, vÒ nh÷ng vÊn
Vµo nh÷ng n¨m 70 cña thÕ kû XIX, chØ míi cã mét sè rÊt Ýt
®Ò mµ hä ®Æc biÖt quan t©m v.v..
thuéc tÇng líp bªn trªn trong giai cÊp c«ng nh©n tham gia
Tê b¸o c«ng nh©n lµ diÔn ®µn cña c«ng nh©n. ë ®©y cÇn lÇn
phong trµo. Ngay tõ håi Êy, nh÷ng ng−êi tiªn tiÕn trong giai
l−ît nªu lªn tr−íc toµn n−íc Nga nh÷ng vÊn ®Ò cña ®êi sèng
cÊp Êy còng ®· tá ra lµ nh÷ng nhµ ho¹t ®éng vÜ ®¹i cña phong
c«ng nh©n nãi chung vµ cña phong trµo d©n chñ c«ng nh©n nãi
trµo d©n chñ c«ng nh©n, nh−ng quÇn chóng th× vÉn ch−a thøc
riªng. C«ng nh©n Pª-tÐc-bua ®· më ®Çu. Nhê sù tÝch cùc cña hä
tØnh. ChØ ®Õn ®Çu nh÷ng n¨m 90 cña thÕ kû XIX, th× quÇn chóng
mµ giai cÊp v« s¶n Nga ®· cã ®−îc tê b¸o c«ng nh©n hµng ngµy
míi b¾t ®Çu thøc tØnh, vµ ®ång thêi b¾t ®Çu mét thêi kú míi vµ
®Çu tiªn sau nh÷ng n¨m gian khæ ®en tèi. Chóng ta h·y tiÕp tôc
vÎ vang h¬n trong lÞch sö toµn bé phong trµo d©n chñ ë Nga.
sù nghiÖp cña hä, b»ng çch ®ång t©m ñng hé, gióp ®ì vµ ph¸t
triÓn tê b¸o c«ng nh©n cña thñ ®« ― con chim Ðn ®Çu tiªn b¸o TiÕc thay, ë ®©y, trong sù ®èi chiÕu nhá cña m×nh, chóng t«i
hiÖu mïa xu©n, khi mµ toµn n−íc Nga sÏ cã mét m¹ng l−íi çc ph¶i ®ãng khung ë mét mÆt cña mét trong nh÷ng biÓu hiÖn cña
tæ chøc c«ng nh©n cïng víi çc tê b¸o c«ng nh©n. phong trµo c«ng nh©n, tøc lµ cña cuéc ®Êu tranh kinh tÕ vµ cña
Çi n−íc Nga ®ã, c«ng nh©n chóng ta sÏ cßn ph¶i x©y dùng nh÷ng cuéc "tè gi¸c" vÒ kinh tÕ.
nªn, vµ chóng ta nhÊt ®Þnh sÏ x©y dùng ®−îc. Håi bÊy giê, tøc lµ n¨m 1894, cã hÕt søc Ýt nhãm c«ng nh©n
tiªn tiÕn; hä s«i næi th¶o luËn kÕ ho¹ch tæ chøc nh÷ng cuéc tè
"Sù thËt", sè 103, Theo ®óng b¶n ®¨ng gi¸c ë c«ng x−ëng. Håi ®ã nh÷ng lêi ®anh thÐp cña b¶n th©n
ngµy 29 th¸ng T¸m 1912 trªn b¸o "Sù thËt"
Ký tªn: Xt. c«ng nh©n nãi víi çc ®ång chÝ m×nh vµ chØ râ nh÷ng sù qu¸
l¹m khñng khiÕp nhÊt cña chÝnh quyÒn t− b¶n, nh÷ng lêi Êy lµ
hÕt søc h·n h÷u. Huèng hå viÖc c«ng khai nãi vÒ çc hiÖn
t−îng ®ã th× l¹i cµng kh«ng thÓ cã ®−îc.
92 V. I. Lª-nin Tr−íc kia vµ hiÖn nay 93
Nh−ng quÇn chóng c«ng nh©n ®ang thøc tØnh th× ®· thÊu kªu gäi kh¸ng cù vµ ®oµn kÕt cña m×nh, ®Õn cho b¸o "Sù
hiÓu ®−îc nh÷ng lêi tè gi¸c ë çc c«ng x−ëng mµ hä ®−îc thËt".
nghe thÊy, bÊt chÊp mäi khã kh¨n vµ trë ng¹i. §Êu tranh b·i ChØ trong cã m−êi t¸m n¨m, thÕ mµ tõ nh÷ng mÇm mèng
c«ng ph¸t triÓn, sù kÕt hîp gi÷a ®Êu tranh kinh tÕ cña giai cÊp ®Çu tiªn, tõ b−íc míi ®Çu hÕt søc rôt rÌ, c«ng nh©n ®· tiÕn tíi
c«ng nh©n víi çc h×nh thøc ®Êu tranh kh¸c cao h¬n, còng mét phong trµo quÇn chóng hiÓu theo nghÜa chÝnh x¸c nhÊt cña
ph¸t triÓn kh«ng g× ng¨n l¹i ®−îc. §éi tiªn phong cña phong tõ ®ã.
trµo d©n chñ ë Nga ®ang thøc tØnh, vµ qua m−êi n¨m ®· hoµn §¸ng tiÕc lµ chóng t«i buéc ph¶i h¹n chÕ trong ph¹m vi chØ
toµn tá râ lùc l−îng cña m×nh. ChØ cã nhê lùc l−îng ®ã mµ ë so s¸nh nh÷ng b¶n tè gi¸c ë çc c«ng x−ëng. Nh−ng chØ riªng
Nga çi vá cò ®· bÞ nøt. nh÷ng sù so s¸nh Êy còng chØ râ r»ng con ®−êng ®· qua thËt vÜ
§èi víi nh÷ng ai cßn nhí nh÷ng lêi tè gi¸c ®Çu tiªn ë c«ng ®¹i biÕt bao vµ con ®−êng ®ã dÉn ®Õn ®©u.
x−ëng mµ nh÷ng c«ng nh©n tiªn tiÕn Pª-tÐc-bua ®· nãi víi M−êi t¸m n¨m lµ mét kho¶ng thêi gian kh«ng dµi trong lÞch
quÇn chóng n¨m 1894, ®èi víi nh÷ng ng−êi ®ã th× viÖc ®èi sö cña c¶ mét giai cÊp cã sø m¹ng hoµn thµnh nhiÖm vô hÕt søc
chiÕu nh÷ng lêi tè gi¸c ®ã víi nh÷ng lêi tè gi¸c ë c«ng x−ëng vÜ ®¹i, cã ý nghÜa thÕ giíi lµ gi¶i phãng loµi ng−êi.
do b¸o "Sù thËt" nªu lªn, lµ mét ®iÒu hÕt søc ®¸ng chó ý vµ bæ Ng−êi ta ®· ®i qua mét chÆng lín cña con ®−êng ®ã trong
Ých. Mét sù ®èi chiÕu nhá nh− thÕ vÒ mét trong sè nh÷ng biÓu ®ªm tèi. Ngµy nay ®· t×m ra ®−êng ®i råi. H·y tiÕn lªn dòng
hiÖn cña cuéc ®Êu tranh cña c«ng nh©n, chØ râ sù ph¸t triÓn cña c¶m h¬n n÷a vµ nhÊt trÝ nhÞp nhµng h¬n n÷a!
toµn bé quy m« cuéc ®Êu tranh ®ã, vÒ bÒ réng, vÒ chiÒu s©u, vÒ
"Sù thËt", sè 104, Theo ®óng b¶n ®¨ng
søc m¹nh cña nã v.v..
ngµy 30 th¸ng T¸m 1912 trªn b¸o "Sù thËt"
Håi Êy chØ cã n¨m, s¸u b¶n tè gi¸c ë c«ng x−ëng ®−îc c«ng
nh©n bÝ mËt ph©n ph¸t ®i víi sè l−îng vµi chôc b¶n.
§Õn nay th× ®· cã ®−îc tê "Sù thËt", mét tê b¸o hµng ngµy
víi sè l−îng hµng v¹n b¶n, mçi sè cña tê b¸o Êy cung cÊp mÊy
b¶n tè gi¸c ë c«ng x−ëng cã liªn quan ®Õn çc lÜnh vùc lao ®éng
rÊt kh¸c nhau.
Håi Êy chØ cã n¨m, s¸u çi gäi lµ "tiÓu tæ". Nh÷ng tiÓu tæ ®ã
®· th¶o luËn ― dÜ nhiªn lµ bÝ mËt ― chÕ ®é ë çc c«ng x−ëng,
víi sù tham gia cña mét ng−êi trÝ thøc m¸c-xÝt nµo ®ã, vµ hä
nªu lªn néi dung cña çc môc cÇn ®−îc "c«ng bè".
§Õn nay ®· cã hµng tr¨m vµ hµng ngh×n nhãm c«ng
nh©n xuÊt hiÖn mét çch tù ph¸t, nh÷ng nhãm nµy th¶o
luËn vÒ çc nhu cÇu thiÕt yÕu cña m×nh vµ tù mang
nh÷ng bøc th− cña m×nh, nh÷ng lêi tè gi¸c, nh÷ng lêi
94 §¹i héi quèc tÕ çc quan tßa 95
nghi ngê g× n÷a, sù tham gia cña çc ®¹i biÓu nh©n d©n trong
viÖc xÐt xö lµ mét nguyªn t¾c d©n chñ. ViÖc ¸p dông triÖt ®Ó
nguyªn t¾c nµy lµ ë chç, tr−íc hÕt, viÖc bÇu çc viªn héi thÈm
kh«ng ®Æt tr−íc mét ®iÒu kiÖn nµo, nghÜa lµ kh«ng cã sù h¹n
chÕ nµo ®èi víi quyÒn bÇu cö, nh− h¹n chÕ vÒ tr×nh ®é häc vÊn,
tµi s¶n, thêi gian c− tró v.v..
®¹i héi quèc tÕ çc quan tßa
HiÖn nay do c«ng nh©n bÞ lo¹i trõ, nªn nhiÒu lóc ®a sè héi
thÈm viªn lµ nh÷ng phÇn tö tiÓu thÞ d©n ®Æc biÖt ph¶n ®éng.
HiÖn nay ë Viªn ®ang cã §¹i héi quèc tÕ I çc quan tßa vµ Bµi thuèc ch÷a t×nh tr¹ng qu¸i ¸c ®ã lµ ph¸t triÓn chÕ ®é d©n
§¹i héi XXXI çc luËt gia §øc. chñ lªn ®Õn h×nh thøc triÖt ®Ó vµ hoµn chØnh cña nã, chø tuyÖt
nhiªn kh«ng ph¶i lµ tõ bá d©n chñ mét çch hÌn m¹t. Nh− mäi
Nh÷ng bµi diÔn v¨n cña çc quan chøc dù ®¹i héi phÇn lín
ng−êi ®Òu biÕt, ë tÊt c¶ çc n−íc v¨n minh, chÕ ®é nh©n d©n
chøa ®ùng mét tinh thÇn cùc kú ph¶n ®éng. Çc ngµi luËt gia
vµ quan tßa t− s¶n Êy ®· më cuéc tiÕn qu©n chèng l¹i sù tham bÇu ra quan tßa ®−îc thõa nhËn lµ ®iÒu kiÖn thø hai ®Ó c¬ cÊu
gia cña nh©n d©n vµo c«ng viÖc xÐt xö. tßa ¸n ®−îc d©n chñ hãa triÖt ®Ó.
Trong çc nhµ n−íc hiÖn thêi, th−êng cã hai h×nh thøc chñ Cßn chÕ ®é kh«ng thay thÕ quan tßa mµ bän t− s¶n tù do
yÕu cña sù tham gia ®ã: 1) tßa ¸n héi thÈm, lµ c¬ quan chØ ph¸n chñ nghÜa nãi chung, vµ bän tù do ë Nga nãi riªng, rÊt say s−a
téi; cßn viÖc xö ph¹t vµ ®iÒu khiÓn phiªn tßa th× do tßa ¸n chñ tr−¬ng thùc hiÖn, th× ®ã chØ lµ sù ph©n chia çc ®Æc quyÒn
hoµng gia tiÕn hµnh; 2) tßa ¸n çc viªn båi thÈm, nh÷ng viªn båi ®Æc lîi thêi trung cæ gi÷a bän Pu-ri-skª-vÝch vµ bän Mi-li-u-
thÈm nµy, còng gièng "çc ®¹i biÓu ®¼ng cÊp" ë n−íc ta, tham cèp, gi÷a bän chñ n«ng n« vµ giai cÊp t− s¶n. Trªn thùc tÕ
gia ngang hµng víi çc quan tßa hoµng gia trong viÖc gi¶i quyÕt kh«ng thÓ thùc hiÖn hoµn toµn chÕ ®é kh«ng thay thÕ, v¶ l¹i
tÊt c¶ çc vÊn ®Ò. còng thËt lµ phi lý nÕu b¶o vÖ chÕ ®é Êy ®èi víi tr−êng hîp cã
ThÕ lµ çc quan tßa "th«ng th¸i" ë çc n−íc cã hiÕn ph¸p nh÷ng quan tßa v« tÝch sù, v« tr¸ch nhiÖm vµ xÊu xa. ë thêi
®äc nh÷ng bµi diÔn v¨n sÊm sÐt ph¶n ®èi mäi sù tham gia trung cæ, viÖc bæ nhiÖm quan tßa lµ hoµn toµn thuéc quyÒn
cña çc ®¹i biÓu nh©n d©n trong viÖc xÐt xö. ¤ng En-xne, bän phong kiÕn vµ chÕ ®é chuyªn chÕ. Ngµy nay, sau khi ®·
mét trong sè ®¹i biÓu dù ®¹i héi nµy, ®· ®¶ kÝch tßa ¸n héi cã ®−îc kh¶ n¨ng rÊt réng r·i ®Ó trë thµnh çc quan tßa, giai
thÈm vµ tßa ¸n çc viªn båi thÈm, cho r»ng çc lo¹i tßa ¸n cÊp t− s¶n ®· tù vÖ b»ng "nguyªn t¾c kh«ng thay thÕ" ®Ó
Êy dÉn ®Õn t×nh tr¹ng "v« chÝnh phñ trong viÖc thi hµnh chèng l¹i bän phong kiÕn (bëi v× ®a sè çc quan tßa ®−îc bæ
ph¸p luËt"; ng−îc l¹i, «ng ta b¶o vÖ chÕ ®é kh«ng thay thÕ nhiÖm tÊt nhiªn ph¶i lµ nh÷ng ng−êi xuÊt th©n tõ giai cÊp t−
çc quan tßa. s¶n, do chç ®a sè çc luËt gia "cã häc thøc" ®Òu thuéc giai cÊp
VÒ ®iÓm nµy chóng t«i xin nªu râ r»ng ë ®©y ng−êi ta t− s¶n). Nh− vËy lµ khi tù vÖ chèng bän phong kiÕn, th× giai
®· ®−a ra yªu s¸ch tù do chñ nghÜa thay cho yªu s¸ch d©n chñ, cÊp t− s¶n ®ång thêi còng tù vÖ chèng l¹i ph¸i d©n chñ b»ng
vµ ®Ó che ®Ëy hµnh vi hoµn toµn tõ bá d©n chñ. Kh«ng çch b¶o vÖ chÕ ®é bæ nhiÖm quan tßa.
96 V. I. Lª-nin §¹i héi quèc tÕ çc quan tßa 97
TiÕp n÷a, còng nªn nªu ra nh÷ng ®o¹n sau ®©y trong bµi ng−êi c−êi ph¸ lªn". Çc ngµi luËt gia vµ çc quan tßa Êy ®·
diÔn v¨n cña tiÕn sÜ Hin-xbÐc, mét quan tßa ë §rÐt-®en. ¤ng ta c−êi rò. Thó thùc, nÕu chóng t«i ®−îc nghe vÞ quan tßa xø D¾c-
ra c«ng bµn luËn vÒ mét nÒn t− ph¸p mang tÝnh giai cÊp, nghÜa dªn Êy th× chóng t«i còng ph¶i thËt sù bËt c−êi.
lµ vÒ biÓu hiÖn cña sù ¸p bøc giai cÊp vµ ®Êu tranh giai cÊp Häc thuyÕt vÒ ®Êu tranh giai cÊp lµ mét vÊn ®Ò mµ ng−êi ta
trong thñ tôc tè tông hiÖn thêi. cßn cã thÓ h×nh dung ®−îc nh÷ng m−u toan bµi b¸c nã theo
kiÓu häc gi¶ (cã vÎ häc gi¶). Nh−ng chØ cÇn xÐt vÊn ®Ò mét çch
¤ng Hin-xbÐc nãi: "Ai nghÜ r»ng sù tham gia cña çc ®¹i biÓu nh©n
d©n trong viÖc xÐt xö, ®· lo¹i trõ nÒn t− ph¸p cã tÝnh giai cÊp th× ng−êi
thùc tiÔn, nh×n nhËn nh÷ng hiÖn t−îng b×nh th−êng, cã thùc, lµ
®ã lÇm to..." ng−êi ta thÊy ngay r»ng kÎ thï cuång b¹o nhÊt cña häc thuyÕt
nµy cã thÓ trë thµnh mét nhµ tuyªn truyÒn lçi l¹c cho ®Êu tranh
ThËt lµ chÝ lý, th−a ngµi quan tßa! Nãi chung, d©n chñ kh«ng giai cÊp, gièng nh− ngµi Hin-xbÐc, quan tßa xø D¾c-dªn.
xãa bá ®Êu tranh giai cÊp, mµ chØ lµm cho ®Êu tranh giai cÊp trë
nªn cã ý thøc, tù do vµ c«ng khai. Nh−ng ®Êy kh«ng ph¶i lµ lý "Sù thËt", sè 104, Theo ®óng b¶n ®¨ng
do ®Ó ph¶n ®èi d©n chñ. §Êy lµ lý do chØ râ r»ng ph¶i triÖt ®Ó ngµy 30 th¸ng T¸m 1912 trªn b¸o "Sù thËt"
ph¸t triÓn d©n chñ. Ký tªn: I. V.
VÞ quan tßa ë xø D¾c-dªn Êy (çc quan tßa xø D¾c-dªn th× næi tiÕng ë
§øc v× ®· ra nh÷ng b¶n ¸n tµn ¸c ®èi víi c«ng nh©n) nãi tiÕp: "... Kh«ng
nghi ngê g× n÷a, thùc tÕ ®· cã nÒn t− ph¸p mang tÝnh giai cÊp, nh−ng hoµn
toµn kh«ng ph¶i hiÓu theo ý cña nh÷ng ng−êi d©n chñ - x· héi nãi, kh«ng
ph¶i hiÓu theo nghÜa lµ chuéng giµu khinh nghÌo. Ng−îc h¼n l¹i, nÒn t−
ph¸p mang tÝnh giai cÊp tån t¹i chÝnh lµ hiÓu theo nghÜa tr¸i h¼n l¹i. T«i cã
gÆp mét tr−êng hîp sau ®©y. Ba ng−êi chóng t«i, nghÜa lµ t«i vµ hai ñy
viªn båi thÈm, tiÕn hµnh viÖc xÐt xö. Trong hai ñy viªn ®ã th× mét lµ ng−êi
d©n chñ - x· héi c«ng khai, ñy viªn thø hai còng ®¹i thÓ nh− vËy. BÞ can lµ
mét ng−êi b·i c«ng, ng−êi nµy ®· ®¸nh mét c«ng nh©n ph¸ ho¹i b·i c«ng
("mét c«ng nh©n muèn lµm viÖc", ― ®Êy lµ nguyªn v¨n c©u nãi cña vÞ
quan tßa xø D¾c-dªn ®ã), vµ võa bãp cæ ng−êi nµy võa kªu: "B©y giê
chóng tao tÝnh chuyÖn víi mµy ®©y, tªn khèn kiÕp!".
Th«ng th−êng téi Êy bÞ xö tõ 4 ®Õn 6 th¸ng tï, vµ nh− thÕ lµ møc xö
nhÑ nhÊt vÒ nh÷ng hµnh ®éng rÊt d· man nh− vËy. Vµ t«i ph¶i chËt vËt l¾m
míi ®¹t tíi chç lµ bÞ can kh«ng ®−îc tr¾ng ¸n. Mét ñy viªn båi thÈm, lµ
ng−êi d©n chñ - x· héi, ®· nãi víi t«i r»ng t«i kh«ng hiÓu t©m lý cña c«ng
nh©n. T«i tr¶ lêi «ng ta r»ng t«i rÊt hiÓu t©m lý cña ng−êi bÞ ®¸nh..."
Çc tê b¸o ë §øc, khi dÉn ra bµi diÔn v¨n cña «ng quan
tßa Hin-xbÐc, ®· chua thªm d−íi ®o¹n nµy mÊy ch÷: "Mäi
98 ë Thôy-sÜ 99
Vµ ®Õn nay th× ng−êi ta biÕt râ lµ quyÕt ®Þnh cÊm çc ®éi
tuÇn tra b·i c«ng ®· ®−îc tßa thÞ chÝnh nhÊt trÝ th«ng qua,
nghÜa lµ E-ri-xman vµ 3 ng−êi d©n chñ - x· héi ®ång sù cña y ®·
biÓu quyÕt t¸n thµnh quyÕt ®Þnh Êy!!! ChÝnh phñ bang Xuy-rÝch
®· ®ßi tßa thÞ chÝnh cÊm çc ®éi tuÇn tra b·i c«ng nãi chung,
ë thôy-sÜ
nh−ng bèn vÞ tr−îng phu s¸ng suèt nä, nghÜa lµ 4 vÞ d©n chñ -
x· héi Xuy-rÝch, th× l¹i ®−a ra mét kiÕn nghÞ "tháa hiÖp" lµ chØ
Trong b¸o "Sù thËt", sè 63, ngµy 12 th¸ng B¶y, chóng t«i ®· cÊm çc ®éi tuÇn tra b·i c«ng ë vïng kÕ cËn hai x−ëng c¬ khÝ
kÓ cho b¹n ®äc vÒ cuéc tæng b·i c«ng ë Xuy-rÝch ngµy 29 th¸ng mµ t¹i ®ã c«ng nh©n ®· ®×nh c«ng.
S¸u (ngµy 12 th¸ng B¶y, theo lÞch míi)1). Chóng t«i xin nh¾c l¹i TÊt nhiªn, trªn thùc tÕ, mét sù ng¨n cÊm cã tÝnh chÊt bé
r»ng cuéc b·i c«ng nµy ®−îc tiÕn hµnh tr¸i víi ý cña l·nh tô çc phËn ®èi víi çc ®éi tuÇn tra b·i c«ng th× chÝnh l¹i lµ ®iÒu mµ
tæ chøc chÝnh trÞ. Cuéc häp cña 425 ®¹i biÓu tÊt c¶ çc tæ chøc
giai cÊp t− s¶n ®ßi hái, cho nªn kiÕn nghÞ cña "nh÷ng ng−êi d©n
c«ng nh©n ë Xuy-rÝch t¸n thµnh b·i c«ng, ®· la ã: "Nhôc nh·!"
chñ - x· héi" (?!) ®· ®−îc ®a sè çc ñy viªn t− s¶n trong tßa thÞ
®Ó ®¸p l¹i lêi tuyªn bè cña c«ng nh©n ngµnh in ph¶n ®èi b·i
chÝnh chÊp nhËn!
c«ng.
HiÖn nay b¸o chÝ cã ®¨ng nh÷ng tµi liÖu bãc trÇn chñ nghÜa Nh− thÕ vÉn ch−a ®ñ. Võa qua tßa thÞ chÝnh Xuy-rÝch cã
c¬ héi ®ã. c«ng bè bµi t−êng thuËt vÒ çc sù kiÖn cã liªn quan ®Õn cuéc
Sù thËt lµ çc l·nh tô chÝnh trÞ cña c«ng nh©n Thôy-sÜ, trong tæng b·i c«ng. §Ó tr¶ thï cuéc tæng b·i c«ng ®ã, bän t− b¶n ®·
khi thùc hµnh chñ nghÜa c¬ héi cña m×nh, ®· ®i tíi chç trùc tiÕp tuyªn bè gi·n thî 3 ngµy. Víi sù tham dù cña tÊt c¶ bèn ñy viªn
ph¶n béi ®¶ng. Çc c¬ quan b¸o chÝ c«ng nh©n −u tó ë Thôy-sÜ d©n chñ - x· héi, tßa thÞ chÝnh Xuy-rÝch ®· nhÊt trÝ quyÕt ®Þnh
vµ ë §øc ®· gäi hµnh vi cña nh÷ng ng−êi d©n chñ - x· héi Xuy- gäi qu©n ®éi ®Õn trî lùc cho c¶nh s¸t ®Ó duy tr× trËt tù.
rÝch lµm ñy viªn tßa thÞ chÝnh, chÝnh lµ b»ng nh÷ng lêi nÆng nÒ, Nh−ng nh− vËy còng vÉn ch−a ph¶i ®· hÕt. Tßa thÞ chÝnh
nh−ng chÝnh ®¸ng, nh− thÕ. §Ó b¶o vÖ bän t− b¶n, tßa thÞ chÝnh Xuy-rÝch cña bän t− s¶n ®· ra søc truy n· hµng lo¹t c«ng nh©n,
Xuy-rÝch ®· cÊm çc ®éi tuÇn tra b·i c«ng (vµ khi Êy c«ng nh©n viªn chøc t¹i çc xÝ nghiÖp trong thµnh phè, v× nh÷ng ng−êi
®· quyÕt ®Þnh ph¶n ®èi b»ng mét cuéc tæng b·i c«ng mét nµy ®· tham gia b·i c«ng. Tßa thÞ chÝnh ®· th¶i 13 c«ng nh©n,
ngµy). 116 c«ng nh©n kh¸c bÞ nh÷ng h×nh ph¹t kû luËt (h¹ chøc, gi¶m
ë tßa thÞ chÝnh Xuy-rÝch cã 9 ñy viªn, trong ®ã cã 4 ñy viªn l−¬ng). Nh÷ng quyÕt ®Þnh nµy còng ®−îc tßa thÞ chÝnh nhÊt trÝ
lµ ng−êi d©n chñ - x· héi: E-ri-xman, P¬-phluy-g¬, Ph«-ghen- th«ng qua cã sù tham gia cña E-ri-xman vµ hai ®ång sù cña y.
dan-g¬, Cli-«-ti.
ChØ cã thÓ gäi hµnh vi cña E-ri-xman vµ ®ång bän lµ sù ph¶n
béi ®¶ng.
1)
Xem Toµn tËp, tiÕng ViÖt, Nhµ xuÊt b¶n TiÕn bé, M¸t-xc¬-va, t. 21, Kh«ng lÊy g× lµm l¹ lµ ë Thôy-sÜ nh÷ng phÇn tö c«ng
tr. 508 - 511. ®oµn chñ nghÜa - v« chÝnh phñ th−êng thu ®−îc kÕt qu¶ nµo
100 V. I. Lª-nin 101
®ã khi hä cã dÞp phª ph¸n tr−íc quÇn chóng c«ng nh©n mét
®¶ng x· héi chñ nghÜa dung n¹p trong hµng ngò cña m×nh
nh÷ng bän c¬ héi chñ nghÜa ph¶n béi lo¹i nh− thÕ. Së dÜ sù
ph¶n béi cña E-ri-xman vµ ®ång bän cã mét ý nghÜa quèc tÕ to
lín chÝnh lµ v× sù ph¶n béi Êy chØ râ cho chóng ta thÊy nguy c¬
tan r· bªn trong lµ tõ ®©u ®Õn vµ nguy hiÓm nh− thÕ nµo cho
phong trµo c«ng nh©n.
E-ri-xman vµ ®ång bän hoµn toµn kh«ng ph¶i lµ lo¹i ng−êi giíi tu hµnh vµ chÝnh trÞ
®µo ngò th«ng th−êng ®· bá ch¹y sang phÝa kÎ thï, ®©y chØ lµ
nh÷ng phÇn tö tiÓu t− s¶n thÝch yªn æn, nh÷ng phÇn tö c¬ héi
chñ nghÜa ®· quen víi çc "c¶i çch" vôn vÆt kiÓu nghÞ viÖn, Nh− mäi ng−êi ®Òu biÕt, hiÖn nay ng−êi ta hÕt søc cè
®Çu ãc bÞ ®Ì nÆng bëi nh÷ng ¶o t−ëng d©n chñ - lËp hiÕn. Khi g¾ng ®Ó ph¸t ®éng toµn thÕ giíi tu hµnh trong cuéc bÇu cö
x¶y ra giê phót gay cÊn cña cuéc ®Êu tranh giai cÊp th× nh÷ng §u-ma nhµ n−íc IV vµ tæ chøc hä thµnh mét lùc l−îng thuÇn
¶o t−ëng vÒ hiÕn "chÕ" vµ "nÒn céng hßa d©n chñ" bÞ tiªu tan tóy tr¨m ®en.
nh− m©y khãi, vµ nh÷ng con ng−êi tÇm th−êng ®ã ― nh÷ng kÎ §iÒu hÕt søc bæ Ých lµ nhËn râ r»ng toµn thÓ giai cÊp t− s¶n
gi÷ chøc ñy viªn d©n chñ - x· héi trong tßa thÞ chÝnh ®©m ra Nga, ― c¶ ph¸i cÇm quyÒn tøc ph¸i th¸ng M−êi, lÉn ph¸i ®èi
hoang mang vµ r¬i vµo vòng lÇy. lËp, tøc ph¸i d©n chñ - lËp hiÕn, ― ®Òu ®ang tÝch cùc vµ c«ng
Qua thÝ dô ®¸ng buån ®ã, nh÷ng c«ng nh©n gi¸c ngé cã thÓ phÉn v¹ch trÇn nh÷ng kÕ ho¹ch ®ã cña chÝnh phñ vµ lªn ¸n
nhËn thøc râ r»ng chñ nghÜa c¬ héi mµ lan trµn trong ®¶ng c«ng nh÷ng kÕ ho¹ch ®ã.
nh©n th× tÊt sÏ ph¶i dÉn ®Õn ®©u. Giíi th−¬ng nh©n Nga vµ tÇng líp ®Þa chñ tù do chñ nghÜa
Nga (chÝnh x¸c h¬n, cã lÏ ph¶i gäi lµ: tá ra theo xu h−íng tù do)
"Sù thËt", sè 105, Theo ®óng b¶n ®¨ng ®Òu lo sî viÖc t¨ng c−êng çi chÝnh phñ v« tr¸ch nhiÖm cã ý
ngµy 31 th¸ng T¸m 1912 trªn b¸o "Sù thËt" muèn "kiÕm" phiÕu cña çc vÞ cha cè ngoan ngo·n. LÏ tÊt nhiªn,
Ký tªn: P. P. so víi ph¸i tù do th× ph¸i d©n chñ cßn tá ra ®èi lËp (®©y lµ nãi
nhÑ nhµng vµ ch−a chÝnh x¸c) mét çch kiªn quyÕt h¬n nhiÒu
vÒ ®iÓm nµy.
Trªn b¸o "Sù thËt", chóng t«i ®· chØ râ çch ®Æt vÊn ®Ò phi
d©n chñ cña ph¸i tù do ®èi víi vÊn ®Ò giíi tu hµnh; ph¸i tù do
hoÆc lµ trùc tiÕp b¶o vÖ thuyÕt cùc kú ph¶n ®éng lµ thuyÕt giíi
t¨ng l÷ "kh«ng ®−îc can thiÖp" vµo chÝnh trÞ, hoÆc lµ cam chÞu
thuyÕt nµy1).
1)
Xem Toµn tËp, tiÕng ViÖt, Nhµ xuÊt b¶n TiÕn bé, M¸t-xc¬-va, t. 21, tr.
598 - 599.
102 V. I. Lª-nin Giíi tu hµnh vµ chÝnh trÞ 103
Ng−êi d©n chñ tuyÖt ®èi chèng l¹i bÊt kú mét sù xuyªn t¹c çch ng©y th¬, mµ vÊn ®Ò lµ sù ph©n bè lùc l−îng gi÷a çc giai
nhá nµo ®èi víi quyÒn bÇu cö vµ cuéc bÇu cö, nh−ng ng−êi d©n cÊp ®ang ®Êu tranh. Nhê sù l«i cuèn giíi tu hµnh tham gia
chñ hoµn toµn t¸n thµnh viÖc trùc tiÕp vµ c«ng khai l«i cuèn chÝnh trÞ, nhÊt ®Þnh sù ph©n bè lùc l−îng nh− vËy sÏ râ rµng
quÇn chóng réng r·i nhÊt trong mäi tÇng líp tu hµnh ®Ó hä h¬n, réng h¬n vµ cã ý thøc h¬n.
tham gia chÝnh trÞ. Chñ tr−¬ng kh«ng ®Ó giíi tu hµnh tham gia Vµ còng nªn hÕt søc chó ý ®Õn sù thËt lµ: nh÷ng nhµ quan
®Êu tranh chÝnh trÞ lµ mét sù gi¶ dèi cùc kú tai h¹i. Thùc ra giíi s¸t am hiÓu ®Òu thõa nhËn sù cã mÆt, søc sèng vµ søc m¹nh cña
tu hµnh lu«n lu«n tham gia chÝnh trÞ mét çch che ®Ëy, vµ viÖc nh÷ng "d− ©m cña sù bèi rèi tr−íc kia", thËm chÝ ë mét tÇng líp
giíi tu hµnh chuyÓn sang c«ng khai tham gia chÝnh trÞ th× chØ cã x· héi nh− giíi tu hµnh ë n−íc Nga.
lîi cho nh©n d©n.
VÒ vÊn ®Ò nµy, ®iÒu hÕt søc ®¸ng chó ý lµ bµi b¸o cña gi¸o ngµy 1 th¸ng ChÝn 1912 trªn b¸o "Sù thËt"
chñ cùu gi¸o lµ Mi-kha-in, ®· ®−îc ®¨ng gÇn ®Çy trªn tê "Ng«n Ký tªn: I. V.
luËn". Quan ®iÓm cña nhµ tr−íc t¸c nµy rÊt ng©y th¬: ch¼ng
h¹n, «ng ta t−ëng t−îng ra r»ng "n−íc Nga (chóng ta) kh«ng cã
chñ nghÜa t¨ng l÷", r»ng tr−íc çch m¹ng th× c«ng viÖc cña nã
(cña giíi tu hµnh) chØ lµ thê chóa v.v..
Nh−ng ®iÒu ®¸ng chó ý lµ sù ®¸nh gi¸ thùc tÕ cña nh©n vËt
nµy ― mét ng−êi râ rµng lµ am hiÓu nhiÒu ― vÒ çc sù biÕn.
VÞ gi¸o chñ Mi-kha-in viÕt: "... §èi víi t«i, ®iÒu kh«ng cßn tranh c·i g×
n÷a lµ: th¾ng lîi cña cuéc bÇu cö sÏ kh«ng ph¶i lµ th¾ng lîi cña giíi t¨ng
l÷. Giíi t¨ng l÷ ®· liªn kÕt l¹i, dï lµ miÔn c−ìng, vµ trong khi ®ã, dÜ nhiªn
lµ hä bÞ xóc ph¹m bëi sù chuyªn chÕ Êy ®èi víi l¸ phiÕu cña hä, vµ ®èi víi
l−¬ng t©m cña hä. Hä thÊy m×nh ®øng gi÷a hai lùc l−îng... Vµ do ®ã tÊt
nhiªn cã sù chuyÓn biÕn, cã t×nh tr¹ng khñng ho¶ng vµ viÖc quay trë l¹i
liªn minh víi nh©n d©n mét çch tù nhiªn. NÕu trµo l−u t¨ng l÷ vµ trµo l−u
ph¶n ®éng... ®−îc cñng cè vµ tù m×nh tr−ëng thµnh kÞp thêi, th× cã thÓ ®·
kh«ng x¶y ra t×nh h×nh ®ã. Ngµy nay, khi ®· chuyÓn m×nh, tuy vÉn cßn
nh÷ng d− ©m cña sù bèi rèi tr−íc kia, giíi tu hµnh sÏ tiÕp tôc lÞch sö cña
m×nh. Vµ chñ nghÜa d©n chñ cña giíi tu hµnh sÏ lµ giai ®o¹n tÊt yÕu vµ cuèi
cïng cña lÞch sö ®ã, lµ giai ®o¹n g¾n liÒn víi viÖc ®Êu tranh cho m×nh cña
giíi tu hµnh".
Trªn thùc tÕ, vÊn ®Ò kh«ng ph¶i lµ "sù quay trë l¹i
liªn minh mét çch tù nhiªn", nh− t¸c gi¶ ®· nghÜ mét
104 L¹i mét cuéc tiÕn qu©n chèng ph¸i d©n chñ 105
Nh−ng ®»ng sau çi h×nh thøc khiªm tèn Êy, thùc tÕ ng−êi ta l¹i
thÊy mét sù "b×nh luËn" rÊt râ rµng vÒ cuéc çch m¹ng Nga
1905 vµ vÒ ph¸i d©n chñ Nga.
PhÇn tö thuéc ph¸i "Nh÷ng çi mèc" ®ã viÕt: "Mäi ng−êi cßn nhí çi
n¨m 1905 ®Çy lo ©u (thÕ kia ®Êy! ®Çy lo ©u ®èi víi ai, th−a ngµi tù do chñ
l¹i mét cuéc tiÕn qu©n nghÜa ®¸ng kÝnh?), kh«ng yªn æn vµ rÊt hçn lo¹n..."
chèng ph¸i d©n chñ "Kh«ng yªn æn vµ rÊt hçn lo¹n"! H¼n lßng d¹ con ng−êi ®ã
nh¬ bÈn biÕt bao th× míi cã thÓ viÕt ra ®−îc nh÷ng lêi nh− vËy.
ë §øc, nh÷ng kÎ thï ®Þch víi cuéc çch m¹ng 1848 ®· gäi n¨m
V¨n tËp "Nh÷ng çi mèc", ― mét v¨n tËp næi tiÕng « danh
Êy lµ n¨m "cuång lo¹n". Mét phÇn tö d©n chñ - lËp hiÕn Nga
vµ cã ¶nh h−ëng lín trong giíi t− s¶n tù do chñ nghÜa, mét
trªn tê b¸o "T− t−ëng Nga" còng ®· nãi lªn cïng mét ý nghÜ ®ã,
giíi x· héi ®Çy dÉy nh÷ng xu h−íng ph¶n béi, ― ®· g©y nªn
hay nãi ®óng h¬n, cïng mét nçi ho¶ng hèt ngu ngèc vµ bØ æi
mét sù ph¶n ®èi vµ ®¸nh gi¸ trong phe d©n chñ, nh−ng sù
Êy.
ph¶n ®èi Êy ch−a thËt m¹nh vµ sù ®¸nh gi¸ Êy ch−a thËt s©u
§Ó ®èi chäi l¹i «ng ta, chóng t«i chØ xin ®−a ra rÊt Ýt nh÷ng
s¾c.
sù viÖc cã tÝnh chÊt kh¸ch quan nhÊt vµ "khiªm tèn" nhÊt.
Së dÜ nh− vËy mét phÇn lµ do thêi kú v¨n tËp "Nh÷ng Trong n¨m Êy, tiÒn l−¬ng cña c«ng nh©n ®· t¨ng lªn h¬n bao
çi mèc" g©y ®−îc ¶nh h−ëng l¹i trïng víi thêi kú b¸o chÝ giê hÕt. Gi¸ thuª ®Êt tôt xuèng. Mäi h×nh thøc liªn hîp cña
"c«ng khai" cña ph¸i d©n chñ hÇu nh− hoµn toµn bÞ bãp c«ng nh©n ― thËm chÝ cña c¶ tÇng líp båi bÕp ― ®· ph¸t triÓn
nghÑt. cã kÕt qu¶ ch−a tõng thÊy. Nh©n d©n, quÇn chóng, ®¸m ®«ng,
§Õn nay trong tê "T− t−ëng Nga"57 (sè ra th¸ng T¸m), "nh÷ng tÇng líp d−íi" ®· ®äc hµng triÖu s¸ch b¸o gi¸ rÎ viÕt
ngµi Sª-pª-tÐp l¹i cho t¸i b¶n "chñ nghÜa "Nh÷ng çi mèc"". vÒ çc ®Ò tµi chÝnh trÞ; hä ®äc ham mª tíi møc ch−a tõng thÊy
§iÒu nµy lµ hoµn toµn tù nhiªn ®èi víi c¬ quan ng«n luËn tõ tr−íc ®Õn nay ë Nga.
cña ph¸i "Nh÷ng çi mèc", mét c¬ quan do «ng P. B. Xt¬-ru- Tõ thêi xa x−a, Nª-cra-xèp ®· thèt lªn:
vª, thñ lÜnh nh÷ng kÎ ph¶n béi, lµm chñ biªn. Nh−ng ®èi víi
... Bao giê cho ®Õn çi thêi
phe d©n chñ, ®Æc biÖt lµ phe d©n chñ c«ng nh©n, còng sÏ lµ
(H·y mau chãng tíi ®i th«i!)
®iÒu tù nhiªn, nÕu hiÖn nay ph¸i d©n chñ gì l¹i ®−îc dï lµ
Bµn d©n thiªn h¹ sÏ th«i mua s¸ch cña Bli-u-kh¬
mét phÇn nhá nh÷ng çi mµ nã ch−a thanh to¸n ®−îc víi Hay cña mét «ng quý ph¸i ngu ®én nµo ®ã
ph¸i "Nh÷ng çi mèc". Mµ nh©n d©n sÏ mua s¸ch cña Bª-lin-xki vµ G«-g«n58.
Çi "thêi" Êy, çi "thêi" mµ mét nhµ d©n chñ Nga giµ
I
h»ng mong −íc, ®· ®Õn råi. Giíi th−¬ng nh©n th«i kh«ng
¤ng Sª-pª-tÐp ®· dïng h×nh thøc mét bøc th− khiªm bu«n lóa ®¹i m¹ch n÷a, hä ®· b¾t ®Çu bu«n mét thø hµng
tèn lµ "Bøc th− tõ Pa-ri" ®Ó nãi vÒ ng−êi Nga ë Pa-ri. cã lêi h¬n, ®ã lµ nh÷ng cuèn s¸ch d©n chñ gi¸ rÎ. S¸ch d©n
106 V. I. Lª-nin L¹i mét cuéc tiÕn qu©n chèng ph¸i d©n chñ 107
chñ ®· trë thµnh mét thø hµng b¸n ngoµi chî. Nh÷ng s¸ch b¸o Ng−êi ta ®Æc biÖt kh«ng thÓ chÞu næi khi nh×n thÊy nh÷ng
míi b¸n ngoµi chî ®ã th−êng thÊm nhuÇn nh÷ng t− t−ëng cña kÎ nh− Sª-pª-tÐp, Xt¬-ru-vª, Grª-®ª-xcun, I-d¬-g«-Ðp vµ nh÷ng
Bª-lin-xki vµ G«-g«n, nh÷ng t− t−ëng ®· tõng lµm cho Nª-cra- bän ®ång ®¶ng kh¸c thuéc §¶ng d©n chñ - lËp hiÕn bÊu ¸o Nª-
xèp ― còng nh− mäi ng−êi l−¬ng thiÖn ë Nga ― tr©n träng hai cra-xèp, Sª-®rin v.v.. Do b¶n th©n yÕu mÒm, nªn Nª-cra-xèp ®·
nhµ v¨n ®ã... ng¶ nghiªng gi÷a TsÐc-n−-sÐp-xki vµ bän tù do, nh−ng tÊt c¶
c¶m t×nh cña Nª-cra-xèp ®Òu dµnh cho TsÐc-n−-sÐp-xki. Còng
... ThËt lµ ®¸ng "lo ©u" biÕt bao! ― ®Êy lµ tiÕng than v·n cña
v× sù yÕu mÒm ®ã cña b¶n th©n mµ Nª-cra-xèp ®· m¾c lçi lÇm
tªn tù do chñ nghÜa t−ëng m×nh lµ cã häc thøc ― nh−ng thùc tÕ
lµ ®· tõng cã nh÷ng ©m ®iÖu xu nÞnh kiÓu tù do chñ nghÜa,
l¹i lµ kÎ bÈn thØu, ghª tëm, bÐo bù, tù m·n ― khi trªn thùc tÕ
nh−ng b¶n th©n «ng ®· ®au xãt khãc than nh÷ng "lçi lÇm" cña
thÊy viÖc ®¸m "d©n chóng" ®ã ra chî mua vÒ... bøc th− cña Bª- m×nh vµ hèi hËn c«ng khai vÒ nh÷ng lçi lÇm ®ã:
lin-xki göi G«-g«n.
Vµ nãi cho ®óng th× ®©y chÝnh lµ çi bøc th− cã tÝnh chÊt "trÝ Ta kh«ng bu«n tiÕng ®µn cña dßng th¬
Nh−ng cã lóc v× sè mÖnh c−ìng Ðp
thøc" ― v¨n tËp "Nh÷ng çi mèc" tuyªn bè nh− vËy trong tiÕng
Bµn tay ta ®· g¶y lªn tiÕng ®µn lÇm l¹c...
vç tay vang déi cña nh÷ng tªn R«-da-nèp thuéc ph¸i "Thêi
míi" vµ An-t«-ni - V«-l−n-xki. "TiÕng ®µn lÇm l¹c" ― ®Êy lµ tõ mµ b¶n th©n Nª-cra-xèp ®·
Anh chµng d©n chñ trong ph¸i d©n tóy −u tó sÏ nãi: "ThËt lµ dïng ®Ó gäi nh÷ng lçi lÇm cña m×nh, tøc lµ nh÷ng lêi xu nÞnh
mét c¶nh t−îng « nhôc!". Nh−ng chóng ta sÏ nãi thªm: "Mét tù do chñ nghÜa. Cßn Sª-®rin th× ®· giÔu bän tù do chñ nghÜa
c¶nh t−îng ®¸ng suy nghÜ!". C¶nh t−îng Êy ®· hÕt søc thøc tØnh mét çch kh«ng th−¬ng xãt vµ lu«n lu«n phØ b¸ng chóng b»ng
çi c«ng thøc: "thÝch nghi víi sù ®ª tiÖn"59.
nh÷ng ai vÉn tá ra ®a c¶m trong khi xem xÐt çc vÊn ®Ò vÒ nÒn
Çi c«ng thøc Êy thËt ®· lçi thêi biÕt bao nÕu ®em ¸p dông
d©n chñ, c¶nh t−îng Êy ®· hÕt søc t«i luyÖn tÊt c¶ nh÷ng phÇn
nã vµo bän Sª-pª-tÐp, Grª-®ª-xcun vµ nh÷ng phÇn tö kh¸c
tö ®Çy søc sèng vµ c−êng tr¸ng cña ph¸i d©n chñ, vµ th¼ng tay
thuéc ph¸i "Nh÷ng çi mèc"*! B©y giê vÊn ®Ò hoµn toµn kh«ng
quÐt s¹ch nh÷ng ¶o t−ëng môc r÷a, quý téc vµ −¬n hÌn! ph¶i lµ ë chç çc ngµi Êy thÝch nghi víi sù ®ª tiÖn. Hoµn toµn
ThÊt väng vÒ chñ nghÜa tù do lµ mét ®iÒu rÊt bæ Ých cho kh«ng ph¶i thÕ! B¶n th©n hä ®· chñ ®éng, theo kiÓu cña m×nh,
nh÷ng ai tr−íc kia ®· m¶i mª ®¾m ®uèi víi chñ nghÜa ®ã. Ai xuÊt ph¸t tõ thuyÕt Can-t¬ míi60 vµ nh÷ng thuyÕt thÞnh hµnh
muèn nhí l¹i chuyÖn cò cña chñ nghÜa tù do Nga th× ng−êi Êy kh¸c "kiÓu ch©u ¢u", mµ x©y dùng nªn häc thuyÕt riªng cña
chØ cÇn th«ng qua th¸i ®é tªn tù do chñ nghÜa Ca-vª-lin ®èi víi m×nh vÒ "sù ®ª tiÖn".
nhµ d©n chñ TsÐc-n−-sÐp-xki, lµ sÏ thÊy çi nguyªn h×nh hÕt søc
chÝnh x¸c vÒ th¸i ®é cña §¶ng d©n chñ - lËp hiÕn cña nh÷ng tªn
t− s¶n tù do chñ nghÜa ®èi víi phong trµo d©n chñ cña quÇn * Cã thÓ cã ng−êi sÏ ph¶n ®èi r»ng Grª-®ª-xcun, còng nh− Mi-li-u-cèp
chóng ë Nga. Giai cÊp t− s¶n tù do chñ nghÜa ë Nga ®· "thÊy râ vµ phe çnh, ®Òu ®· tranh luËn víi ph¸i "Nh÷ng çi mèc". §óng, nh−ng
®ång thêi hä vÉn lµ nh÷ng ng−êi thuéc ph¸i "Nh÷ng çi mèc". Còng cÇn
m×nh", hay nãi ®óng h¬n, ®· t×m thÊy çi ®u«i cña m×nh. Ph¶i tham kh¶o b¸o "Sù thËt", sè 851).
ch¨ng ®· ®Õn lóc ph¸i d©n chñ ë Nga ph¶i t×m thÊy bé phËn
®Çu n·o cña m×nh? 1)
II thuyÕt vµ c−¬ng lÜnh cña ®¸m "trÝ thøc" th«ng qua ho¹t ®éng
cña hµng triÖu ng−êi.
¤ng Sª-pª-tÐp viÕt: "çi n¨m 1905 rÊt hçn lo¹n". "TÊt c¶ ®Òu
Lµm sao mµ nh÷ng sù kiÖn lÞch sö kh«ng thÓ chèi c·i ®−îc
®¶o lén vµ rèi mï trong çi t×nh tr¹ng hçn lo¹n vµ rèi bêi
Êy l¹i bÞ hÕt søc xuyªn t¹c trong ãc nhµ v¨n tù do chñ nghÜa cã
chung".
häc thøc Êy trong tê "T− t−ëng Nga"? Nguyªn nh©n rÊt ®¬n
VÒ c¶ ®iÓm nµy n÷a, chóng t«i còng chØ cã thÓ ®−a ra tr×nh
gi¶n: phÇn tö thuéc ph¸i "Nh÷ng çi mèc" nµy muèn g¸n Ðp
bµy mét sè ý kiÕn ph¶n ®èi vÒ mÆt lý luËn. Chóng t«i cho r»ng
nh©n d©n chÊp nhËn t©m tr¹ng chñ quan cña m×nh. B¶n th©n
khi xÐt çc sù kiÖn lÞch sö th× ph¶i c¨n cø vµo çc phong trµo
«ng ta vµ c¶ nhãm cña «ng ta, ― tøc lµ çi ®¸m trÝ thøc tù do
cña quÇn chóng vµ cña çc giai cÊp nãi chung, chø kh«ng ph¶i
chñ nghÜa - t− s¶n, ― vµo thêi kú ®ã ®· ë trong t×nh tr¹ng ®Æc
c¨n cø vµo t©m tr¹ng cña çc ç nh©n vµ çc nhãm riªng lÎ.
biÖt "rèi bêi" vµ "rÊt hçn lo¹n". Vµ phÇn tö tù do chñ nghÜa Êy
§¹i ®a sè quÇn chóng nh©n d©n n−íc Nga lµ n«ng d©n vµ
®· ®æ vÊy cho ng−êi kh¸c, trót lªn ®Çu quÇn chóng sù bÊt m·n
c«ng nh©n. LÊy g× lµm c¨n cø ®Ó cho r»ng cã t×nh tr¹ng "hçn
cña m×nh, mét sù bÊt m·n ph¸t sinh tù nhiªn do t×nh tr¹ng rèi
lo¹n vµ rèi bêi chung" trong quÇn chóng nh©n d©n ®ã? Hoµn
toµn ng−îc l¹i, nh÷ng sù thËt kh¸ch quan ®· chøng minh mét bêi ®ã vµ do viÖc quÇn chóng v¹ch trÇn tÊt c¶ tÝnh chÊt v« dông
çch kh«ng thÓ chèi c·i ®−îc r»ng chÝnh trong quÇn chóng cña chñ nghÜa tù do.
nh©n d©n ®· diÔn ra mét sù chØnh ®èn réng r·i vµ cã hiÖu qu¶ ThËt vËy, ch¼ng ph¶i lµ th¸ng S¸u n¨m 1905, bän tù do chñ
ch−a tõng thÊy, chÊm døt vÜnh viÔn "t×nh tr¹ng hçn lo¹n vµ nghÜa ®· ë trong mét t×nh tr¹ng rèi bêi, ®ã sao? Ch¼ng ph¶i
rèi bêi". chóng l©m vµo t×nh tr¹ng nh− vËy lµ g×, sau ngµy 6 th¸ng
Tr−íc ®©y, trong tÇng líp "b×nh d©n" ®óng lµ ®· cã "sù hçn T¸m, khi mµ chóng kªu gäi tham gia §u-ma Bu-l−-ghin,
lo¹n vµ x¸o trén" gi÷a çc phÇn tö khiÕp ®¶m v× chÕ ®é gia nh−ng thùc tÕ th× nh©n d©n bá qua §u-ma vµ tiÕn xa h¬n §u-
tr−ëng vµ nh÷ng phÇn tö d©n chñ, mét sù hçn lo¹n vµ x¸o trén ma? Hay lµ nh− håi th¸ng M−êi 1905 còng vËy, khi mµ bän tù
diÔn ra trong t×nh tr¹ng "rèi bêi chung". §iÒu ®ã ®· ®−îc chøng do chñ nghÜa ®· ph¶i "khóm nóm ch¹y theo" vµ tuyªn bè b·i
thùc qua çc sù kiÖn kh¸ch quan, nh− viÖc h×nh thµnh chÝnh c«ng lµ "quang vinh", tuy r»ng míi ngµy h«m qua chóng cßn
s¸ch Du-ba-tèp vµ "vô Ga-p«n". ®Êu tranh chèng l¹i b·i c«ng. Hay lµ nh− håi th¸ng M−êi mét
ChÝnh lµ n¨m 1905 ®· vÜnh viÔn chÊm døt t×nh tr¹ng 1905 còng vËy, khi mµ tÊt c¶ sù bÊt lùc th¶m h¹i cña chñ nghÜa
"rèi bêi" ®ã. Trong lÞch sö cña n−íc Nga ch−a cã thêi kú nµo tù do ®· béc lé ra ngoµi b»ng mét sù kiÖn rÊt næi bËt lµ viÖc
mµ trong ®ã nh÷ng quan hÖ rèi bêi g©y nªn bëi t×nh tr¹ng tr× Xt¬-ru-vª ®Õn yÕt kiÕn VÝt-te.
trÖ bao thÕ kû vµ bëi nh÷ng tµn tÝch dai d¼ng cña chÕ ®é NÕu phÇn tö thuéc ph¸i "Nh÷ng çi mèc" Sª-pª-tÐp chÞu
n«ng n« ― ®−îc gì ra mét çch hoµn toµn râ rµng, kh«ng khã ®äc cuèn s¸ch cña mét phÇn tö thuéc ph¸i "Nh÷ng
ph¶i trªn lêi nãi mµ lµ b»ng hµnh ®éng. Ch−a cã mét thêi kú çi mèc" kh¸c lµ I-d¬-g«-Ðp viÕt vÒ Xt«-l−-pin, th× Sª-pª-tÐp
nµo trong ®ã l¹i cã mét sù râ rµng, "rµnh rät" trong viÖc ph©n sÏ thÊy I-d¬-g«-Ðp buéc ph¶i thõa nhËn "t×nh tr¹ng rèi
ranh giíi gi÷a çc giai cÊp, trong viÖc quÇn chóng nh©n d©n bêi" ®ã cña bän d©n chñ - lËp hiÕn, lµ nh÷ng kÎ "®øng gi÷a
x¸c ®Þnh vÞ trÝ cña m×nh, trong viÖc kiÓm tra nh÷ng häc hai bªn" trong §u-ma nhµ n−íc I vµ II61. Vµ "t×nh tr¹ng rèi
bêi" vµ sù bÊt lùc cña chñ nghÜa tù do lµ ®iÒu kh«ng tr¸nh khái, tõ ®ã ra nh÷ng thiªn tiÓu thuyÕt miªu t¶ nh÷ng vÞ thñ lÜnh cao
bëi v× chóng kh«ng cã chç dùa réng r·i trong giai cÊp t− s¶n ë th−îng cña giíi quý téc, nh÷ng ng−êi mu-gÝch hiÒn tõ vµ m·n
bªn trªn còng nh− trong giai cÊp n«ng d©n ë bªn d−íi. nguyÖn, nh÷ng bän ®Óu çng, nh÷ng bän v« l¹i vµ nh÷ng qu¸i
Nh÷ng nghÞ luËn cña «ng Sª-pª-tÐp vÒ lÞch sö çch m¹ng vËt çch m¹ng ®Çy lßng bÊt m·n.
Nga ®· ®−îc kÕt thóc b»ng nh÷ng lêi ch©u ngäc d−íi ®©y: ¤ng Sª-pª-tÐp ®· quan s¸t (nÕu ®óng lµ ®· quan s¸t) Pa-ri
"Nãi chung, tÊt c¶ sù hçn ®én nµy kh«ng kÐo dµi l¾m. DÇn dÇn giíi
b»ng con m¾t cña kÎ tiÓu thÞ d©n c¨m tøc ph¸i d©n chñ, mét
cÇm quyÒn tho¸t ra khái c¬n lo sî gÇn nh− lµ ho¶ng hèt cña hä, vµ sau kÎ coi viÖc xuÊt hiÖn ë Nga mét cuèn s¸ch d©n chñ b¸n réng
khi rót ra ®−îc çi kÕt luËn gi¶n ®¬n lµ mét ®¹i ®éi lÝnh tèt cßn cã hiÖu r·i ®Çu tiªn chØ thuÇn tuý lµ mét "t×nh tr¹ng ®¸ng lo ng¹i mµ
lùc h¬n tÊt c¶ nh÷ng lêi h« hµo çch m¹ng céng l¹i, th× ng−êi ta ®· ph¸i th«i".
nh÷ng "®éi th¶o ph¹t" vµ ®· sö dông vò khÝ liªn thanh lµm ph¸p luËt.
KÕt qu¶ v−ît qu¸ møc dù ®Þnh. ChØ trong cã 2 - 3 n¨m mµ çch m¹ng ®·
Ai còng biÕt lµ khi ë n−íc ngoµi th× mçi ng−êi ®Òu thÊy
bÞ tiªu diÖt vµ bÞ trõ khö, ®Õn møc ®é lµ cã n¬i mét sè c¬ quan an ninh çi ®iÒu m×nh muèn thÊy. Nãi mét çch kh¸c: trong hoµn
buéc ph¶i gi¶ t¹o ra nã..." c¶nh míi th× mçi ng−êi ®Òu thÊy râ b¶n th©n m×nh. Khi ë
n−íc ngoµi th× tªn Tr¨m ®en thÊy bän ®Þa chñ, t−íng t¸ vµ
NÕu ®èi víi nh÷ng nghÞ luËn tr−íc cña t¸c gi¶, chóng t«i çc nhµ ngo¹i giao lµ rÊt tèt. Cßn tªn c¶nh s¸t th× thÊy ë ®ã
cßn cã thÓ ®−a ra dï chØ mét sè lêi b×nh luËn vÒ mÆt lý luËn, th× cã nh÷ng viªn c¶nh s¸t hÕt søc cao th−îng. ë Pa-ri, tªn ph¶n
b©y giê chóng t«i kh«ng thÓ lµm ®iÒu ®ã ®−îc n÷a. Chóng t«i béi thuéc ph¸i tù do Nga thÊy nh÷ng ng−êi g¸c cæng hÕt søc
buéc ph¶i ®ãng khung ë çi viÖc tr−¬ng nh÷ng nghÞ luËn trø tèt bông vµ nh÷ng tªn chñ hiÖu "th¸o v¸t"* lµ nh÷ng kÎ vÉn
danh Êy lªn thËt ch¾c vµ thËt cao ®Ó ng−êi ta cã thÓ nh×n thÊy d¹y çc nhµ çch m¹ng Nga r»ng "nh÷ng t×nh c¶m nh©n ®¹o
®−îc tõ xa vµ l©u h¬n... vµ vÞ tha cña hä ®· ¸p chÕ qu¸ møc nh÷ng ®ßi hái cña ç
Tuy vËy, chóng t«i cßn cã thÓ hái ®éc gi¶ ®iÒu sau ®©y: cã g× nh©n vµ th−êng lµm tæn h¹i cho sù tiÕn bé chung, cho sù
lµ ng¹c nhiªn khi tê b¸o cña ph¸i th¸ng M−êi "TiÕng nãi M¸t- ph¸t triÓn v¨n hãa cña c¶ n−íc ta"**.
xc¬-va" cïng víi tê "Thêi míi" cña bän d©n téc chñ nghÜa ph¶n Mét tªn ®Çy tí thùc sù, dÜ nhiªn, quan t©m nhiÒu nhÊt
tr¾c, ®· trÝch dÉn lêi Sª-pª-tÐp víi mét nçi mõng rì ®Õn nghÑn ®Õn nh÷ng chuyÖn ®¬m ®Æt vµ nh÷ng chuyÖn g©y gæ th−êng
ngµo? ThËt vËy, ®©u lµ ®iÓm kh¸c nhau gi÷a sù ®¸nh gi¸ cã tÝnh xÈy ra t¹i phßng ë cña bän ®Çy tí. DÜ nhiªn lµ tªn chñ hiÖu
chÊt "lÞch sö" cña v¨n tËp "d©n chñ - lËp hiÕn" vµ sù ®¸nh gi¸ bu«n vµ tªn ®Çy tí g¸c cæng Êy kh«ng thÊy ®−îc nh÷ng
cña hai tê b¸o kÓ trªn? vÊn ®Ò t− t−ëng ®−îc ®em ra ph©n tÝch t¹i çc cuéc thuyÕt
tr×nh ë Pa-ri vµ trªn çc b¸o chÝ ë Pa-ri in b»ng tiÕng Nga.
III Lµm sao h¾n ta cã thÓ thÊy ®−îc r»ng, ch¼ng h¹n ngay tõ
n¨m 1908, ng−êi ta ®· nªu lªn trªn çc tê b¸o ®ã còng chÝnh
ChiÕm nhiÒu chç nhÊt trong bµi cña «ng Sª-pª-tÐp lµ
nh÷ng ký sù kÓ vÒ sinh ho¹t cña nh÷ng ng−êi l−u vong.
§Ó t×m ra çi t−¬ng tù víi nh÷ng ký sù ®ã th× ta ph¶i khai * Trang 139 bµi b¸o cña «ng Sª-pª-tÐp ("T− t−ëng Nga", 1912, sè 8).
quËt tê "TruyÒn tin n−íc Nga" 62 thuéc thêi Çt-cèp vµ lÊy ** Nh− trªn, tr. 153.
nh÷ng vÊn ®Ò vÒ thùc chÊt x· héi cña chÕ ®é ngµy 3 th¸ng S¸u, "Quan hÖ gi÷a trªn vµ d−íi trong hµng ngò l−u vong ®· ®−îc biÓu thÞ
vÒ nguån gèc giai cÊp cña nh÷ng trµo l−u míi trong phong trµo trong çi c«ng thøc thï ®Þch kh«ng óp më sau ®©y: ®−a tiÒn ®©y, kh«ng
tao ®Êm vì mÆt. Tuy nhiªn, c«ng thøc nµy kh«ng ph¶i lµ phæ biÕn réng r·i,
d©n chñ v.v1), tøc lµ nh÷ng vÊn ®Ò mµ m·i vÒ sau, d−íi d¹ng bÞ
vµ "trµo l−u cùc ®oan cña bªn d−íi" chØ cã mét sè ®¹i biÓu" (®Êy lµ lêi cña
xuyªn t¹c h¬n (vµ bÞ c¾t xÐn), míi lät vµo ®−îc çc tê b¸o "®−îc mét phÇn tö d©n chñ - lËp hiÕn cã häc vÊn trong t¹p chÝ cña «ng Xt¬-ru-
b¶o vÖ" bëi ®éi c¶nh vÖ t¨ng c−êng. vª!) "gåm mét vµi chôc phÇn tö rÊt kh¶ nghi, cã thÓ nh÷ng phÇn tö Êy thËm
§· lµ chñ hiÖu bu«n vµ ®Çy tí, th× dï kho¸c nh÷ng bé y chÝ bÞ xui khiÕn bëi mét bµn tay khÐo lÐo tõ bªn ngoµi...".
phôc "trÝ thøc" nh− thÕ nµo ®i n÷a, nh÷ng con ng−êi lßng d¹
Xin ®éc gi¶ h·y dõng l¹i xem xÐt nghÞ luËn nµy vµ h·y suy
nh− vËy còng kh«ng thÊy næi vµ hiÓu næi nh÷ng vÊn ®Ò nh−
nghÜ vÒ sù kh¸c nhau gi÷a tªn ®Çy tí lo¹i th«ng th−êng vµ tªn
vËy. NÕu tªn ®Çy tí Êy tù x−ng lµ "nhµ chÝnh luËn" cña t¹p chÝ
®Çy tí lµm nghÒ chÝnh luËn. Tªn ®Çy tí lo¹i th«ng th−êng ― dÜ
thuéc ph¸i tù do, th× "nhµ chÝnh luËn" Êy sÏ hoµn toµn lê ®i
nh÷ng vÊn ®Ò t− t−ëng träng ®¹i mµ ng−êi ta ch−a tõng nªu nhiªn lµ ®a sè, trõ nh÷ng phÇn tö cã ý thøc ®· mang quan ®iÓm
lªn c«ng khai vµ râ rµng ë mét n¬i nµo kh¸c ngoµi Pa-ri. Song giai cÊp vµ t×m çch tho¸t khái ®Þa vÞ ®Çy tí cña m×nh ― th×
"nhµ chÝnh luËn" Êy sÏ kÓ tØ mØ cho çc b¹n nghe nh÷ng ®iÒu mµ ng©y th¬, kh«ng cã häc thøc, th−êng lµ v« häc vµ kÐm gi¸c ngé;
bän ®Çy tí biÕt rÊt râ. cã thÓ tha thø cho y vÒ sù say mª ng©y th¬ thÝch ba hoa vÒ
Anh chµng d©n chñ - lËp hiÕn cao th−îng Êy trong t¹p chÝ nh÷ng çi mµ y cã thÓ nhËn thøc ®−îc dÔ dµng nhÊt, nh÷ng çi
cña «ng Xt¬-ru-vª hÕt søc cao th−îng, sÏ kÓ cho çc b¹n biÕt mµ y dÔ hiÓu nhÊt vµ gÇn gòi nhÊt ®èi víi y. Cßn tªn ®Çy tí lµm
r»ng ng−êi ta ®· tèng khø ― "kh«ng ph¶i kh«ng cã sù gióp ®ì nghÒ chÝnh luËn th× l¹i lµ mét kÎ "cã häc", ®−îc tiÕp ®ãn ë çc
cña c¶nh s¸t" ― mét ¶ l−u vong bÊt h¹nh lµm nghÒ ®Ü "khái c¨n phßng kh¸ch lÞch sù nhÊt. Y biÕt r»ng trong hµng ngò l−u vong
nhµ cña mét nhµ n÷ çch m¹ng ho¹t ®éng rÊt næi tiÕng ë Pa-ri"; th× nh÷ng phÇn tö l−u manh chuyªn nghÒ b¾t chÑt tèng tiÒn chØ
r»ng t¹i mét cuéc khiªu vò víi môc ®Ých tõ thiÖn, ®¸m ng−êi lµ con sè kh«ng ®¸ng kÓ ("mét vµi chôc" trong hµng ngh×n d©n
"thÊt nghiÖp" ®· l¹i g©y gæ; r»ng t¹i mét nhµ nä, mµ «ng Sª-pª- l−u vong). Y thËm chÝ biÕt r»ng nh÷ng phÇn tö chuyªn nghÒ b¾t
tÐp quen biÕt, mét viªn th− ký "®· t¹m øng tr−íc mét sè tiÒn
chÑt Êy "cã thÓ lµ bÞ xui khiÕn" "bëi mét bµn tay khÐo lÐo" thuéc
kh¸ lín, råi sau ®ã gië trß lõa ®¶o"; r»ng d©n l−u vong "th−êng
tiÖm trµ cña Liªn minh nh©n d©n Nga63.
dËy vµo 12 giê tr−a, ®i ngñ vµo 2 - 3 giê ®ªm, suèt ngµy chØ
Vµ sau khi thÊu hiÓu tÊt c¶ nh÷ng ®iÒu ®ã, tªn ®Çy tí lµm
thÊy kh¸ch khøa, ån µo, tranh c·i, bõa b·i".
VÒ tÊt c¶ nh÷ng ®iÒu ®ã th× tê t¹p chÝ ®Çy tí, mµ chñ bót lµ nghÒ chÝnh luËn Êy hµnh ®éng "theo kiÓu cã häc thøc". V©ng, y
«ng Xt¬-ru-vª d©n chñ - lËp hiÕn, sÏ kÓ cho çc b¹n nghe rÊt tØ khÐo biÕt çch xãa çc dÊu vÕt vµ biÕt qu¶ng ço hµng! Y kh«ng
mØ, kÓ mét çch cã minh häa, mét çch ®Ëm nÐt, rÊt s¾c s¶o ý ph¶i lµ mét tªn båi bót Tr¨m ®en, hoµn toµn kh«ng ph¶i nh−
nhÞ, ― kÓ hay còng kh«ng kÐm «ng Men-si-cèp vµ R«-da-nèp thÕ. Y thËm chÝ "®Ých th©n" chØ râ r»ng cã thÓ cã kÎ nµo ®ã xui
trong tê "Thêi míi". khiÕn mét vµi chôc bän tèng tiÒn ®ã, nh−ng ®ång thêi y l¹i chØ
kÓ vÒ chÝnh nh÷ng bän tèng tiÒn ®ã, vÒ nh÷ng vô om sßm ®ã,
1)
Xem Toµn tËp, tiÕng ViÖt, Nhµ xuÊt b¶n TiÕn bé, M¸t-xc¬-va, t. 17, vÒ nh÷ng vô lõa ®¶o cña bän nh©n viªn th− ký!
tr. 333 - 350. Çi tr−êng "Thêi míi" kh«ng ph¶i lµ uæng c«ng ®èi víi
"çc nhµ tr−íc t¸c" cña tê "T− t−ëng Nga". Xu-v«-rin, thuéc tÐp, Xt¬-ru-vª, G«-l«-vin, I-d¬-g«-Ðp vµ ®ång ®¶ng, th× ta kh«ng
ph¸i "Thêi míi", ®· khoe r»ng ch−a bao giê ®−îc nhËn kho¶n thÓ nµo k×m næi vµ ph¶i thèt lªn: thËt sung s−íng v« h¹n v×
trî cÊp, vµ ®©y chØ lµ "b¶n th©n" «ng ta "®· biÕt çch" lµm võa chóng ta kh«ng thuéc vµo "®¸m ng−êi tö tÕ" ®ã, kh«ng thuéc
lßng th«i. vµo çi giíi ®· chÊp nhËn nh÷ng con ng−êi Êy lµm thµnh viªn
Tê "T− t−ëng Nga" kh«ng nhËn ®−îc kho¶n trî cÊp nµo ― cña m×nh vµ ch×a tay ®ãn tiÕp hä!
cÇu chóa, xin lµm chøng! §©y chØ lµ "b¶n th©n nã biÕt çch" lµm Ch¾c lµ trong "giíi tö tÕ" Êy kh«ng khi nµo x¶y ra nh÷ng vô
võa lßng ph¸i "Thêi míi" vµ çc tay "cù ph¸ch" lo¹i Gu-ts¬-cèp tai tiÕng nµo c¶. Bän g¸i ®Ü sÏ kh«ng thÓ ®−îc coi gÇn nh− lµ
th«i. ®ång chÝ t¹i nhµ çc ngµi ®ã ®−îc. Kh«ng. Bän ®Ü nµy ë nh÷ng
c¨n nhµ kh¸c.
IV §¸m ng−êi thÊt nghiÖp kh«ng g©y ra nh÷ng vô tai tiÕng t¹i
çc buæi khiªu vò do ®¸m ng−êi nµy ®øng ra tæ chøc. Hä tæ
§óng lµ cã nhiÒu ®iÒu ®au khæ trong giíi l−u vong. Trong
chøc nh÷ng buæi khiªu vò nghiªm trang. Hä ph©n ®Þnh râ r»ng:
nh÷ng n¨m ®en tèi vµ tr× trÖ th× chÝnh trong giíi l−u vong, vµ
®¸m g¸i ®Ü (trong sè nh÷ng ng−êi thÊt nghiÖp) ë mét c¨n nhµ
chØ trong giíi l−u vong, míi nªu lªn nh÷ng vÊn ®Ò nguyªn t¾c
kh¸c, cßn çc buæi khiªu vò ®−îc tæ chøc ë çc c¨n nhµ kh¸c.
tèi träng ®¹i cña toµn bé phong trµo d©n chñ Nga. So víi çc
Vµ nÕu nh− hä kiÕm cho m×nh nh÷ng viªn th− ký, th× ng−êi ta
tÇng líp kh¸c th× tÇng líp l−u vong gÆp nhiÒu thiÕu thèn cùc
sÏ kh«ng bao giê dung thø çi c¶nh hçn lo¹n lµ nh÷ng viªn th−
khæ h¬n. Giíi l−u vong chiÕm mét tû lÖ ®Æc biÖt cao vÒ sè ng−êi
ký lÜnh tiÒn t¹m øng tr−íc råi sau th× chuån.
tù s¸t, mét tû lÖ cao kh«ng t−ëng t−îng ®−îc vµ cao ®Õn khñng
Nh÷ng vô tai tiÕng vÒ tiÒn b¹c kh«ng thÓ x¶y ra trong bän
khiÕp vÒ lo¹i ng−êi mµ toµn bé sù sèng cña hä chØ lµ mét bé
hä ®−îc. Xung quanh hä kh«ng cã çi ®¸m ng−êi ®ãi kh¸t, bÞ
thÇn kinh ®au yÕu. §èi víi nh÷ng con ng−êi sèng c¶nh ®Çy ®äa
sèng ®äa ®Çy, ®au thÇn kinh vµ s½n sµng tù s¸t. Vµ nÕu nh−
Êy, th× lµm sao t×nh h×nh cã thÓ kh¸c thÕ ®−îc?
"nh÷ng kho¶n tiÒn hµng triÖu lµm b¹n" h«m nay th× víi giíi
Khi r¬i vµo hµng ngò l−u vong, nh÷ng con ng−êi kh¸c nhau "khoa häc", mµ ®¹i biÓu lµ «ng Xt¬-ru-vª vµ phe çnh; ngµy mai
quan t©m ®Õn nh÷ng vÊn ®Ò kh¸c nhau. Cã ng−êi quan t©m th× víi giíi nghÞ sÜ, mµ ®¹i biÓu lµ ngµi G«-l«-vin cïng ®ång
®Õn viÖc c«ng khai nªu ra nh÷ng vÊn ®Ò chÝnh trÞ cã tÝnh chÊt ®¶ng; ngµy kia th× víi giíi tr¹ng s− kiªm nghÞ sÜ, mµ ®¹i biÓu lµ
nguyªn t¾c vµ cùc kú quan träng. Cã ng−êi quan t©m ®Õn «ng Ma-cla-cèp vµ phe çnh64; th× ®iÒu ®ã cã g× lµ tai tiÕng??
nh÷ng mÈu chuyÖn kÓ vÒ nh÷ng vô g©y lén t¹i buæi khiªu vò, TÊt c¶ nh÷ng çi ®ã ®Òu hoµn toµn lµ cao th−îng. NÕu
vÒ mét viªn th− ký kh«ng trung thùc nµo ®ã, vÒ sù bÊt b×nh nh÷ng bµi vë cña çc «ng Xt¬-ru-vª, Grª-®ª-xcun, Sª-pª-
tr−íc çch sèng cña d©n l−u vong trong ®¸m g¸c cæng vµ chñ tÐp vµ ®ång ®¶ng viÕt ®Ó chèng ph¸i d©n chñ, nÕu nh÷ng
hiÖu bu«n... Mçi ng−êi cã çi quan t©m cña m×nh. bµi vë Êy ®· lµm hµi lßng bän Ri-a-bu-sin-xki v.v., ― th×
Vµ dÇu sao, khi ta nhËn râ tÊt c¶ çi g¸nh nÆng cña çi ®ã cã g× lµ xÊu? Bëi v× Xt¬-ru-vª kh«ng nhËn ®−îc
cuéc sèng l−u vong ®Çy khæ ¶i, ch¸n ch−êng, víi bé thÇn kinh kho¶n trî cÊp nµo c¶, "tù" «ng ta biÕt çch lµm võa lßng
®au yÕu, vµ khi ta nghÜ ®Õn cuéc sèng cña çc ngµi Sª-pª- ng−êi ta th«i! Kh«ng ai cã thÓ b¶o r»ng tê "T− t−ëng Nga"
lµ nµng hÇu cña çc «ng Ri-a-bu-sin-xki. Kh«ng ai cã ý ®Þnh so ç nh©n vµ th−êng lµm tæn h¹i cho sù tiÕn bé chung vµ cho sù ph¸t triÓn
s¸nh sù thÝch thó mµ çc "nhµ chÝnh luËn" nµo ®ã ®· ®em l¹i v¨n hãa cña c¶ n−íc ta. NguyÖn väng ®¹t tíi "lîi Ých x· héi" vµ "phóc lîi
cña toµn d©n" ®· buéc ng−êi ta ph¶i quªn ®i qu¸ nhiÒu vÒ m×nh, vÒ nh÷ng
cho çc «ng Ri-a-bu-sin-xki, víi sù thÝch thó mµ çc c« g¸i n«ng
nhu cÇu vµ ®ßi hái cña ç nh©n, l·ng quªn ®Õn nçi nh÷ng t×nh c¶m vµ ý
n« thêi tr−íc ®· ®em l¹i cho bän ®Þa chñ b»ng çch g·i bµn nguyÖn cã tÝnh chÊt x· héi nhÊt còng kh«ng thÓ ®−îc thùc hiÖn d−íi h×nh
ch©n cña chóng. thøc nh÷ng ho¹t ®éng h÷u Ých (!!) s¸ng t¹o vµ hoµn toµn cã ý thøc, mµ chØ
ThËt vËy, «ng Xt¬-ru-vª hay «ng Grª-®ª-xcun, Sª-pª-tÐp v.v. kh«ng khái dÉn ®Õn nh÷ng h×nh thøc tiªu cùc lµ tù hy sinh quªn m×nh. V¶
cã téi lçi g× nÕu nh− nh÷ng bµi vë vµ bµi diÔn v¨n cña hä ― l¹i, kh«ng ph¶i chØ riªng trong lÜnh vùc ®ã, mµ c¶ trong lÜnh vùc nh÷ng
quan hÖ th−êng ngµy nhÊt th× nh÷ng nhu cÇu cña ç nh©n còng th−êng
trong ®ã hä nãi lªn quan ®iÓm cña m×nh ― l¹i lµ mét trß g·i
xuyªn bÞ k×m chÕ b»ng mäi çch, mét mÆt bëi "l−¬ng t©m èm yÕu" ― l−¬ng
bµn ch©n bän th−¬ng nh©n vµ ®Þa chñ Nga, lµ bän c¨m tøc çch t©m nµy nhiÒu khi ®· khuÕch ®¹i qu¸ møc kh¸t väng lËp kú c«ng vµ hy
m¹ng? sinh quªn m×nh, ― mÆt kh¸c, bëi sù ®¸nh gi¸ ch−a ®Çy ®ñ b¶n th©n cuéc
Cã g× lµ tai tiÕng nÕu «ng G«-l«-vin, cùu nghÞ sÜ, kiÕm ®−îc sèng, sù ®¸nh gi¸ Êy cã nguyªn nh©n cña nã lµ tr×nh ®é v¨n hãa thÊp cña
mét kho¶n t« nh−îng rÊt hêi? Bëi v× «ng ta ®· tõ chøc nghÞ sÜ n−íc ta. Do ®ã míi n¶y sinh ra t©m tr¹ng lu«n lu«n kh«ng râ rµng døt
kho¸t, lu«n lu«n c¶m thÊy r»ng cuéc sèng cña m×nh lµ kh«ng ®óng vµ
råi kia mµ!! NghÜa lµ khi «ng ta cßn lµ nghÞ sÜ th× ch−a cã ®−îc thËm chÝ lµ "téi lçi", lu«n lu«n hy sinh m×nh, cøu gióp nh÷ng ng−êi nghÌo
mãn t« nh−îng, nã h·y cßn ®ang trong qu¸ tr×nh chuÈn bÞ th«i. khæ vµ b¬ v¬, vµ cuèi cïng lµ nhËp m×nh vµo "phÝa nh÷ng kÎ diÖt vong" ―
Vµ ®Õn khi «ng ta nhËn ®−îc kho¶n t« nh−îng th× «ng ta th«i ®ã lµ mét sù thËt ®−îc ph¶n ¸nh qu¸ ®Çy ®ñ vµ hÕt søc râ trªn s¸ch b¸o
kh«ng cßn gi÷ chøc nghÞ sÜ n÷a. §Êy lµ mét viÖc lµm trong s¹ch, n−íc ta.
®iÒu ®ã h¸ kh«ng râ hay sao? Ng−êi ta kh«ng thÓ thÊy mét t×nh tr¹ng t−¬ng tù trong quan ®iÓm vµ
tËp tôc cña d©n téc Ph¸p..."
ChØ cã bän vu khèng míi cã thÓ chØ trÝch Ma-cla-cèp, ®iÒu
nµy h¸ ch¼ng râ hay sao? V× ― nh− chÝnh b¶n th©n «ng ta tõng §Êy lµ lêi b×nh luËn vÒ nh÷ng lêi tuyªn bè chÝnh trÞ vµ cã
tuyªn bè trong bøc th− ®¨ng trªn tê "Ng«n luËn", ― «ng ta b¶o tÝnh chÊt c−¬ng lÜnh cña «ng Grª-®ª-xcun, lµ nh÷ng lêi tuyªn
vÖ Ta-ghi-Ðp lµ "c¨n cø theo chÝnh kiÕn cña «ng ta"! Kh«ng cßn bè ®−îc tê "Ng«n luËn" ®· ®¨ng y nguyªn kh«ng cã mét sù gi¶i
nghi ngê g× n÷a, kh«ng mét tªn g¸c cæng nµo vµ kh«ng mét tªn thÝch thªm nµo, vµ ®−îc b¸o "Sù thËt" (sè 85) nh¾c tíi khi b¸o
chñ hiÖu bu«n nµo ë Pa-ri l¹i cã thÓ t×m thÊy mét ®iÒu g×, ― "Ng«n luËn" cã ý quªn ®i.
tuyÖt nhiªn kh«ng thÊy cã g× lµ ®¸ng chª tr¸ch, thiÕu tÕ nhÞ, tai
§©y lµ sù tiÕp tôc vµ lÆp l¹i v¨n tËp "Nh÷ng çi mèc". Mét
tiÕng, ― trong lèi sèng vµ trong hµnh ®éng cña toµn thÓ ®¸m
lÇn n÷a ng−êi ta cã thÓ vµ ph¶i nhËn thøc râ ― qua thÝ dô vÒ lêi
d©n chñ - lËp hiÕn ®¸ng kÝnh ®ã.
nghÞ luËn ®ã ― r»ng ph¸i "Nh÷ng çi mèc" ®Êu tranh víi giíi
"trÝ thøc" th× chØ lµ bÒ ngoµi th«i, cßn trªn thùc tÕ nã ®Êu tranh
V
chèng lùc l−îng d©n chñ, nã hoµn toµn xa l×a ph¸i d©n chñ.
NghÞ luËn chung cã tÝnh nguyªn t¾c cña «ng Sª-pª-tÐp Sù thèng nhÊt gi÷a v¨n tËp "Nh÷ng çi mèc" víi Grª-®ª-
®¸ng ®−îc nh¾c l¹i toµn v¨n: xcun vµ tê "Ng«n luËn" cÇn ph¶i ®−îc ®Æc biÖt nhÊn m¹nh
"Cho tíi nay, ®Æc biÖt lµ trong çc giíi tham gia çch m¹ng, nh÷ng trong lóc nµy, trong nh÷ng ngµy tiÕn hµnh bÇu cö, khi mµ
t×nh c¶m nh©n ®¹o vµ vÞ tha ®· ¸p chÕ qu¸ møc nh÷ng nhu cÇu cña §¶ng d©n chñ - lËp hiÕn ®ang dïng çi trß d©n chñ ®Ó cè
søc lµm lu mê vµ xo¸ nhoµ tÊt c¶ nh÷ng vÊn ®Ò chÝnh trÞ thùc CÇn ph¶i rót ra tõ ®ã nh÷ng kÕt luËn chÝnh trÞ cÇn thiÕt vÒ viÖc
sù cã ý nghÜa quan träng, cã tÝnh nguyªn t¾c vµ cã tÝnh chÊt ph©n ®Þnh ranh giíi râ rµng gi÷a ph¸i d©n chñ vµ chñ nghÜa tù
c¬ b¶n. Mét trong nh÷ng nhiÖm vô thùc tiÔn cÊp b¸ch cña do. Kh«ng nhËn thøc râ nh÷ng ch©n lý Êy, kh«ng phæ biÕn réng
ph¸i d©n chñ lµ nªu lªn nh÷ng vÊn ®Ò ®ã t¹i çc cuéc héi r·i nh÷ng ch©n lý Êy trong quÇn chóng nh©n d©n th× kh«ng thÓ
nghÞ tuyÓn cö, gi¶i thÝch thËt réng r·i trong c«ng chóng ®Ó nãi ®Õn mét b−íc tiÕn thùc sù nµo ®−îc.
hä râ néi dung vµ ý nghÜa çc bµi diÔn v¨n cña çc «ng Sª-
pª-tÐp vµ cña tÊt c¶ nh÷ng kÎ thuéc ph¸i "Nh÷ng çi mèc", "Ng«i sao Nª-va", sè 24 vµ 25, Theo ®óng b¶n ®¨ng trªn b¸o
ngµy 2 vµ 9 th¸ng ChÝn 1912 "Ng«i sao Nª-va"
v¹ch trÇn sù gi¶ nh©n gi¶ nghÜa cña tê "Ng«n luËn" vµ cña Ký tªn: V. I.
bän Mi-li-u-cèp khi hä t×m çch phñi tr¸ch nhiÖm vÒ tê "T−
t−ëng Nga", mÆc dï chÝnh çc ®¶ng viªn §¶ng d©n chñ - lËp
hiÕn viÕt bµi trªn b¸o ®ã.
Nh÷ng cuéc "tranh c·i" víi ph¸i "Nh÷ng çi mèc", cuéc "bót
chiÕn" gi÷a çc «ng Grª-®ª-xcun, Mi-li-u-cèp v.v. víi ph¸i
"Nh÷ng çi mèc" chØ lµ mét sù che m¾t, chØ lµ mét sù che ®Ëy
mét çch gi¶ dèi sù nhÊt trÝ s©u s¾c, vÒ nguyªn t¾c, gi÷a toµn
thÓ §¶ng d©n chñ - lËp hiÕn vµ ph¸i "Nh÷ng çi mèc". ThËt vËy,
lµm sao l¹i cã thÓ "tranh c·i" víi nh÷ng luËn ®iÓm c¬ b¶n trong
®o¹n trÝch dÉn trªn kia? Lµm sao l¹i cã thÓ ë trong cïng mét
®¶ng víi nh÷ng kÎ mang çc quan ®iÓm nh− thÕ mµ vÉn kh«ng
chÞu tr¸ch nhiÖm ®Çy ®ñ vÒ sù tuyªn truyÒn ®ã, mét sù tuyªn
truyÒn nh»m hoµn toµn tõ bá nh÷ng nguyªn t¾c s¬ ®¼ng nhÊt
cña mäi phong trµo d©n chñ?
KÎ lµm lu mê vÊn ®Ò chÝnh lµ nh÷ng kÎ ®ång ý ®Æt vÊn ®Ò µ
1)
la ph¸i "Nh÷ng çi mèc", theo ý nghÜa lµ ®em "chñ nghÜa ç
nh©n" ®èi lËp víi "chñ nghÜa vÞ tha" v.v.. ý nghÜa chÝnh trÞ cña
nh÷ng c©u ®ã thËt ®· qu¸ râ: ®©y lµ b−íc ngoÆt chèng l¹i ph¸i
d©n chñ, b−íc ngoÆt quay vÒ chñ nghÜa tù do ph¶n çch m¹ng.
CÇn ph¶i hiÓu r»ng b−íc ngoÆt nµy kh«ng ph¶i lµ ngÉu
nhiªn mµ lµ kÕt qu¶ cña ®Þa vÞ giai cÊp cña giai cÊp t− s¶n.
1)
― theo kiÓu
120 Sù nhÊt trÝ gi÷a bän d©n chñ - lËp hiÕn vµ bän “Thêi míi” 121
d©n chñ - lËp hiÕn I-d¬-g«-Ðp, Xª-vª-ri-a-nin, Ga-lÝch vµ nhiÒu

ng−êi kh¸c.
Ngµi A. Sª-pª-tÐp ®· ®¨ng trong t¹p chÝ nµy mét bµi nhôc m¹
bÈn thØu theo kiÓu bän Tr¨m ®en ― víi nhan ®Ò "Ng−êi Nga ë Pa-
ri" ― ®Ó nãi xÊu çch m¹ng vµ nh÷ng ng−êi çch m¹ng. Tê "Thêi
sù nhÊt trÝ míi" lËp tøc hßa giäng theo çi khóc nh¹c do tê "T− t−ëng Nga"
khëi x−íng, trÝch dÉn trong ®ã c¶ mét lo¹t nh÷ng "lêi ch©u ngäc",
gi÷a bän d©n chñ - lËp hiÕn
vµ hín hë nghÑn ngµo thèt lªn: "Chóng ta h·y t−ëng t−îng xem,
vµ bän "thêi míi" nh÷ng con ng−êi ®¹i biÓu hÌn män ®ã cña nh©n lo¹i (nghÜa lµ
nh÷ng ng−êi çch m¹ng theo çch miªu t¶ cña tê "T− t−ëng Nga")
l¹i cã tham väng gi÷ vai trß ®æi míi ®êi sèng n−íc Nga".
ë n−íc ta, ng−êi ta rÊt th−êng hay cã xu h−íng coi cuéc vËn
Cßn tê "Ng«n luËn", tê b¸o chÝnh thøc cña §¶ng d©n chñ -
®éng tuyÓn cö nh− lµ mét cuéc giµnh giËt çc giÊy ñy nhiÖm,
lËp hiÕn, sÏ nãi nh− thÕ nµo? Ph¶i ch¨ng nã sÏ b¶o r»ng çi ®ã
nghÜa lµ giµnh giËt çc ghÕ trong §u-ma.
"kh«ng liªn quan g×" ®Õn cuéc bÇu cö, nghÜa lµ kh«ng cã liªn
§èi víi nh÷ng c«ng nh©n gi¸c ngé, cuéc vËn ®éng nµy tr−íc
quan ®Õn cuéc ®Êu tranh giµnh giËt ghÕ? Hay lµ nã sÏ b¶o r»ng
hÕt vµ chñ yÕu lµ cuéc ®Êu tranh cho nh÷ng nguyªn t¾c, nghÜa
nã "kh«ng chÞu tr¸ch nhiÖm" vÒ tê "T− t−ëng Nga", nghÜa lµ
lµ ®Êu tranh cho nh÷ng quan ®iÓm c¬ b¶n, ®Êu tranh cho nh÷ng
®¶ng kh«ng chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ nh÷ng ®¶ng viªn cña m×nh lµ
chÝnh kiÕn. Mét cuéc ®Êu tranh nh− vËy, diÔn ra tr−íc m¾t
nh÷ng kÎ thËm chÝ ch−a bao giê bÞ mét héi nghÞ nµo cña §¶ng
quÇn chóng vµ l«i cuèn quÇn chóng tham gia chÝnh trÞ, lµ mét
d©n chñ - lËp hiÕn lªn ¸n?
trong nh÷ng −u ®iÓm chñ yÕu cña chÕ ®é ®¹i nghÞ.
Cø mÆc cho tê "Ng«n luËn" nãi quanh co, mÆc cho nh÷ng kÎ
§¸p l¹i viÖc chóng ta nªu lªn çc vÊn ®Ò nguyªn t¾c vÒ chñ
v« nguyªn t¾c vµ kh«ng cã b¶n lÜnh cø viÖc tá ra th¾c m¾c vÒ
nghÜa tù do vµ chñ nghÜa d©n chñ, vÒ chÝnh s¸ch "hoµ b×nh" vµ
viÖc chóng ta "bµi xÝch nh÷ng ng−êi d©n chñ - lËp hiÕn", cßn
chÝnh s¸ch ®Êu tranh giai cÊp, ph¸i d©n chñ - lËp hiÕn ë n−íc ta
chóng ta th× sÏ kh«ng ngõng nãi víi c«ng chóng Nga: h·y ®i
®· l¶ng tr¸nh luËn chiÕn vÒ thùc chÊt vµ chØ lµm cã mét viÖc lµ
x× xµo víi mäi ng−êi vÒ çi gäi lµ "sù bµi xÝch nh÷ng ng−êi d©n s©u t×m hiÓu nh÷ng nguyªn t¾c cña §¶ng d©n chñ - lËp hiÕn vµ
chñ - lËp hiÕn" mµ chóng ta d−êng nh− ®ang tiÕn hµnh. ®õng tá ra thê ¬ mét çch nhôc nh· trong khi nh÷ng "ng−êi
d©n chñ - lËp hiÕn" l¨ng m¹ nh÷ng ng−êi d©n chñ.
ThÕ nh−ng trong khi ®ã, sù thËt vÒ sù nhÊt trÝ rÊt c¶m ®éng
D−íi ®©y lµ mét vµi ®o¹n trÝch næi bËt nhÊt vµ h¬n n÷a l¹i cã
vµ cã tÝnh nguyªn t¾c gi÷a ph¸i d©n chñ - lËp hiÕn vµ ph¸i
"Thêi míi" trong viÖc ®¸nh gi¸ çc vÊn ®Ò cã tÇm quan träng tÝnh chÊt nguyªn t¾c, chø kh«ng ph¶i mang tÝnh chÊt ®¬m ®Æt,
bËc nhÊt trong ®êi sèng n−íc Nga, l¹i ®Ëp vµo m¾t. rót tõ bµi b¸o cña «ng Sª-pª-tÐp, mét phÇn tö d©n chñ - lËp hiÕn
vµ Tr¨m ®en:
Sè 8 t¹p chÝ "T− t−ëng Nga" võa ®−îc xuÊt b¶n. Ng−êi
chñ biªn t¹p chÝ nµy lµ Xt¬-ru-vª, mét phÇn tö d©n chñ - "Cho tíi nay, ®Æc biÖt lµ trong giíi tham gia çch m¹ng, nh÷ng
lËp hiÕn, cßn nh÷ng c©y bót cña t¹p chÝ Êy lµ çc phÇn tö t×nh c¶m nh©n ®¹o" (nghÜa lµ yªu th−¬ng mäi ng−êi) "vµ vÞ tha" (v«
122 V. I. Lª-nin 123
t−, kh«ng v× lîi Ých cña b¶n th©n) "®· ¸p chÕ qu¸ møc nh÷ng ®ßi hái cña ç
nh©n vµ th−êng lµm tæn h¹i cho sù tiÕn bé chung vµ cho sù ph¸t triÓn v¨n
hãa cña c¶ n−íc ta. NguyÖn väng ®¹t tíi "lîi Ých x· héi" vµ "phóc lîi cña
toµn d©n" ― (nh÷ng dÊu ngoÆc kÐp mØa mai nµy lµ cña tê "T− t−ëng Nga")
®· buéc ng−êi ta ph¶i l·ng quªn qu¸ nhiÒu vÒ m×nh, vÒ nh÷ng nhu cÇu vµ
®ßi hái cña ç nh©n... Do ®ã míi n¶y sinh ra t©m tr¹ng lu«n lu«n kh«ng râ vÒ bøc th−
rµng døt kho¸t, lu«n lu«n c¶m thÊy r»ng cuéc sèng cña m×nh lµ kh«ng
®óng vµ thËm chÝ lµ "téi lçi", lu«n lu«n muèn hy sinh m×nh, cøu gióp cña n. x. p«-li-an-xki
nh÷ng ng−êi nghÌo khæ vµ b¬ v¬, vµ cuèi cïng lµ nhËp m×nh vµo "phÝa
nh÷ng kÎ diÖt vong", ― ®ã lµ mét sù thËt ®−îc ph¶n ¸nh hÕt søc ®Çy ®ñ vµ
hÕt søc râ trªn s¸ch b¸o n−íc ta" ("T− t−ëng Nga", sè 8, tr. 152 - 153). Bøc th− cña N. X. P«-li-an-xki, göi tõ mét lµng nä vµ ®−îc
®¨ng trong sè b¸o "Sù thËt" nµy, ®· nªu ra mét vÊn ®Ò rÊt ®¸ng
ThËt lµ ®¸ng khinh bØ biÕt bao çi chÝnh ®¶ng vÉn tù x−ng lµ
chó ý. Mong r»ng b¶n th©n n«ng d©n ph¸t biÓu ý kiÕn nhiÒu
d©n chñ mµ l¹i dung n¹p trong hµng ngò cña m×nh nh÷ng ngµi
h¬n vÒ vÊn ®Ò nµy.
nh− vËy, nh÷ng kÎ ®· phØ b¸ng nh÷ng tiÒn ®Ò, nh÷ng t− t−ëng,
nh÷ng nguyªn t¾c s¬ ®¼ng nhÊt, tèi thiÓu nhÊt cña toµn bé ph¸i VÒ phÝa m×nh, chóng t«i thÊy cÇn nªu lªn nh÷ng ®iÓm sau
d©n chñ. ®©y.
Giai cÊp t− s¶n tù do chñ nghÜa c¨m ghÐt ph¸i d©n chñ, ― N. X. P«-li-an-xki ®· hoµn toµn ®óng khi nãi r»ng chØ cã
®iÒu nµy ®· ®−îc chøng minh qua tËp "Nh÷ng çi mèc", qua "nh÷ng kÎ ¨n kh«ng ngåi råi" míi cã thÓ coi héi ®ång x· lµ
t¹p chÝ "T− t−ëng Nga" ra hµng th¸ng, qua bän Ca-ra-u-lèp vµ nh÷ng kÎ ®Çn ®én. ChØ cã b¶n th©n n«ng d©n míi cã thÓ quyÕt
Grª-®ª-xcun. ®Þnh xem sö dông ruéng ®Êt vµ së h÷u ruéng ®Êt theo h×nh
Ph¸i tù do tù m×nh v¹ch râ ranh giíi gi÷a hä vµ ph¸i d©n thøc nµo lµ thuËn tiÖn nhÊt trong mét ®Þa ph−¬ng nµo ®ã. Mäi
chñ. sù can thiÖp cña ph¸p luËt hoÆc cña chÝnh quyÒn vµo quyÒn tù
do sö dông ruéng ®Êt cña n«ng d©n ®Òu lµ tµn d− cña chÕ ®é
"Sù thËt", sè 109, Theo ®óng b¶n ®¨ng trªn n«ng n«. Mét sù can thiÖp nh− vËy kh«ng ®em l¹i mét ®iÒu g×
ngµy 5 th¸ng ChÝn 1912 b¸o "Sù thËt" kh¸c ngoµi viÖc g©y tæn h¹i cho c«ng viÖc, sØ nhôc vµ lµm xóc
Ký tªn: I. V.
ph¹m ®Õn ng−êi n«ng d©n.
Trong bøc th− cña m×nh ®¨ng trªn b¸o "Sù thËt", sè 38,
ng−êi c«ng nh©n gèc n«ng d©n ®ã ®· chØ rÊt râ r»ng mét sù can
thiÖp nh− vËy chØ ®em l¹i mét thø quan liªu lÒ mÒ hÕt søc phi
lý.
B©y giê chóng ta h·y xÐt xem hµng chôc triÖu ng−êi ®ang
lao ®éng bao ®êi nay vµ bao ®êi nay bÞ bãc lét, ph¶i cã çch
nh×n nhËn nh− thÕ nµo ®èi víi vÊn ®Ò sau ®©y: ¸p dông trang
tr¹i ®éc lËp hay c«ng x·?
124 V. I. Lª-nin VÒ bøc th− cña N. X. P«-li-an-xki 125
§iÒu mµ nh÷ng ng−êi nµy ph¶i nghÜ ®Õn hoµn toµn kh«ng nªn mét chÕ ®é x· héi míi, trong ®ã nh÷ng ruéng ®Êt canh t¸c,
ph¶i lµ vÊn ®Ò lùa chän trang tr¹i ®éc lËp hay c«ng x·. §iÒu hä nh÷ng m¸y mãc tinh x¶o, h¬i n−íc vµ ®iÖn sÏ ®−îc dïng ®Ó c¶i
cÇn nghÜ ®Õn lµ xem ai bãc lét hä, lµm thÕ nµo ®Ó gi¶m bít vµ thiÖn ®êi sèng cña b¶n th©n nh÷ng ng−êi lao ®éng, chø kh«ng
tiªu diÖt sù bãc lét ®ã. ph¶i ®Ó lµm giµu cho mét nhóm triÖu phó.
Ch¼ng h¹n, ë phÇn n−íc Nga thuéc ch©u ¢u, 30 000 ®Þa chñ
lín nhÊt chiÕm 70 000 000 ®ª-xi-a-ti-na ruéng ®Êt, vµ 10 000 000
ngµy 15 th¸ng ChÝn 1912 b¸o "Sù thËt"
bÇn n«ng còng chØ cã tõng Êy ruéng ®Êt. Nh÷ng n«ng d©n nµy Ký tªn: Fr.
dï ë trong trang tr¹i ®éc lËp hay trong c«ng x· th× ®iÒu ®ã
kh«ng m¶y may lµm thay ®æi cuéc sèng nghÌo khæ cña hä. NÕu
t«i chØ cã b¶y ®ª-xi-a-ti-na ruéng xÊu ®Ó nu«i sèng gia ®×nh, cßn
tªn ®Þa chñ bªn c¹nh l¹i cã nh÷ng 2000 ®ª-xi-a-ti-na ruéng mÇu
mì, th× dï lµ trang tr¹i ®éc lËp hay c«ng x·, t×nh h×nh còng sÏ
hÇu nh− d−íi chÕ ®é n«ng n«.
Ng−êi ta ®¸nh l¹c h−íng nh÷ng ng−êi nghÌo ®ãi b»ng
nh÷ng sù bµn luËn vÒ vÊn ®Ò: trang tr¹i ®éc lËp hay c«ng x·,
b¸nh nh©n rau hay kh«ng nh©n. ThÕ mµ lóc nµy n«ng d©n ®ang
ph¶i ¨n thø b¸nh m× hÈm, sèng ë b·i lÇy hay trªn b·i çt, vµ vÒ
nguån n−íc uèng cho gia sóc, ®ång cá ®Ó ch¨n nu«i vµ ruéng
cµy cÊy, n«ng d©n ®Òu ph¶i tr¶ b»ng lao dÞch.
Ng−êi ta muèn th«ng qua çc trang tr¹i ®éc lËp mµ t¹o ra
"nh÷ng ®Þa chñ nhá", nh»m môc ®Ých b¶o vÖ çc ®Þa chñ lín.
Nh−ng viÖc ®ã chØ lµm cho hµng triÖu vµ hµng chôc triÖu n«ng
d©n sÏ bÞ ®ãi khæ h¬n mµ th«i.
ë T©y ¢u, n«ng nghiÖp ph¸t triÓn thùc sù nhanh vµ chØ ë
nh÷ng n¬i nµo mµ mäi tµn tÝch cña chÕ ®é n«ng n« bÞ thñ tiªu
triÖt ®Ó.
ë çc n−íc thùc sù tù do cã mét nÒn n«ng nghiÖp ph¸t
triÓn th× chØ cßn l¹i mét lùc l−îng ®Ì nÐn ng−êi n«ng d©n
vµ ng−êi c«ng nh©n, ®ã lµ lùc l−îng t− b¶n. ChØ cã mét çch
gióp cho viÖc ®Êu tranh chèng l¹i lùc l−îng ®ã: liªn minh
tù do gi÷a nh÷ng c«ng nh©n lµm thuª vµ nh÷ng n«ng d©n
bÞ ph¸ s¶n. Tõ nh÷ng liªn minh nh− vËy sÏ h×nh thµnh
126 VÒ ®−êng lèi chÝnh trÞ 127
Chóng ta h·y g¹t sang mét bªn nh÷ng lêi bùc tøc vµ chØ xem
xÐt çi chñ yÕu: sù miªu t¶ thùc t¹i chÝnh trÞ. Tr−íc çch ®Æt vÊn
®Ò th¼ng th¾n vµ thËt c¨n b¶n nh− vËy, chóng ta s½n sµng tha
thø sù bùc däc cña t¸c gi¶. Chóng ta h·y tranh luËn vÒ thùc
chÊt vÊn ®Ò. Qu¶ thËt, kh«ng thÓ nhÝch lªn ®−îc mét b−íc
trong lÜnh vùc c«ng t¸c thùc tiÔn nÕu kh«ng x¸c ®Þnh ®−îc
nh÷ng quan ®iÓm v÷ng ch¾c vÒ vÊn ®Ò xÐt xem "thùc t¹i chÝnh
vÒ ®−êng lèi chÝnh trÞ trÞ" cña n−íc ta nh− thÕ nµo.
Sau khi ®Æt th¼ng vÊn ®Ò Êy ra, N. Ni-c«-lin tr¶ lêi nh− sau:
Kh«ng nghi ngê g× n÷a, tê "Ng«i sao Nª-va" vµ tê "Sù thËt"
®· cã mét bé mÆt hoµn toµn râ rµng, quen thuéc kh«ng nh÷ng "Theo g−¬ng (trong tr−êng hîp nµy) tê "Ng«i sao Nª-va", tê "Sù thËt"
®èi víi c«ng nh©n, mµ c¶ ®èi víi tÊt c¶ çc chÝnh ®¶ng ë Nga, ®· cè thuyÕt phôc ®éc gi¶ cña m×nh r»ng giai cÊp c«ng nh©n ph¶i x©y dùng
do chç nh÷ng tê b¸o nµy bÞ bän Tr¨m ®en vµ bän th¸ng M−êi mét n−íc Nga míi tr¸i víi ý muèn cña ph¸i tù do. TÊt nhiªn, çi ®ã nghe
ra th× thËt kiªu h·nh, nh−ng nã ch¼ng chøa ®ùng mét ®iÒu g× kh¸c ngoµi
("N−íc Nga", "Thêi míi", "TiÕng nãi M¸t-xc¬-va" v.v.), còng
sù nh¶m nhÝ. N−íc Nga míi kh«ng ph¶i do ai x©y nªn c¶, nã ®−îc x©y
nh− ph¸i tù do ("Ng«n luËn", "Nhu cÇu sinh ho¹t"65 v.v.) ®¶ dùng nªn (do ®Ých th©n N. Ni-c«-lin viÕt ng¶) trong qu¸ tr×nh ®Êu tranh
kÝch. phøc t¹p gi÷a nh÷ng lîi Ých kh¸c nhau, vµ nhiÖm vô cña giai cÊp c«ng
XÐt theo gi¸c ®é cuéc vËn ®éng tuyÓn cö, th× sù ®¸nh gi¸ cña nh©n kh«ng ph¶i lµ ë chç ®Ò ra nh÷ng kÕ ho¹ch viÓn v«ng ®Ó x©y dùng
çc tê b¸o kÓ trªn vÒ ®−êng lèi chÝnh trÞ lµ ®Æc biÖt ®¸ng chó ý mét n−íc Nga míi cho nh÷ng ng−êi kh¸c vµ tr¸i víi ý muèn cña tÊt c¶
v× qua sù ®¸nh gi¸ nh− vËy, tÊt nhiªn sÏ kiÓm tra ®−îc çc quan nh÷ng ng−êi kh¸c Êy; mµ lµ ë chç t¹o ra trong ph¹m vi n−íc Nga míi ®ã
nh÷ng ®iÒu kiÖn thuËn lîi nhÊt cho sù ph¸t triÓn sau nµy cña m×nh".
®iÓm vÒ nh÷ng vÊn ®Ò c¨n b¶n vµ cã tÝnh chÊt nguyªn t¾c. V×
thÕ, chóng t«i muèn nãi ®Õn bµi cña N. Ni-c«-lin trong sè 9 b¸o
Vµ c¶ ë ®©y n÷a, chóng ta còng s½n sµng tha thø "c¬n bùc
"TiÕng nãi Nª-va" ®Ò cËp ®Õn ®−êng lèi cña tê "Sù thËt" vµ tê
tøc" cña t¸c gi¶, tha thø sù çu kØnh ®Õn tét ®é cña «ng ta, v×
"Ng«i sao Nª-va". §éc gi¶ sÏ thÊy r»ng bµi b¸o Êy chøa ®ùng
«ng ta ®· cè n¾m ngay lÊy chÝnh vÊn ®Ò chñ yÕu. ë ®©y, N. Ni-
kh«ng Ýt lêi h»n häc tøc tèi, nh−ng cã thÓ (vµ ph¶i) kh«ng ®Õm
c«-lin, so víi nhiÒu phÇn tö thñ tiªu kh¸c, ®· tá ra th¼ng th¾n
xØa ®Õn nh÷ng lêi ®ã v× t¸c gi¶ ®· cã ý ®Þnh ®Ò cËp ®Õn thùc
h¬n, thµnh thËt h¬n vµ cã suy nghÜ chÝn ch¾n h¬n khi ®Ò cËp
chÊt cña nh÷ng vÊn ®Ò quan träng.
®Õn mét trong nh÷ng nguån gèc s©u xa nhÊt cña nh÷ng sù bÊt
N. Ni-c«-lin viÕt: "T«i ph¶i thõa nhËn r»ng vÒ nhiÒu mÆt, tê "Sù thËt" ®ång s©u s¾c gi÷a chóng ta víi hä.
®ang hoµn thµnh mét çch kh¸ tèt nhiÖm vô thÓ hiÖn nh÷ng nguyÖn väng,
nhu cÇu, yªu cÇu vµ lîi Ých cña giai cÊp v« s¶n Nga. TiÕc thay, tê b¸o Êy "... N−íc Nga míi kh«ng ph¶i do ai x©y nªn c¶, nã ®−îc
lµm cho çi c«ng t¸c h÷u Ých nµy cña nã gi¶m gi¸ trÞ ®i rÊt nhiÒu do chç nã x©y dùng nªn trong qu¸ tr×nh...", trong çi lËp luËn tuyÖt
miªu t¶ thùc t¹i chÝnh trÞ mét çch hoµn toµn lè bÞch, rÊt xa sù thËt vµ hÕt diÖu nµy, ai mµ ch¼ng nhËn ra çi chñ ®Ò c¬ b¶n vµ mu«n
søc tai h¹i vÒ mÆt hËu qu¶".
thuë cña toµn bé khóc nh¹c thñ tiªu chñ nghÜa (vµ thËm chÝ
128 V. I. Lª-nin VÒ ®−êng lèi chÝnh trÞ 129
réng h¬n thÕ n÷a: cña toµn bé khóc nh¹c c¬ héi chñ quan, thø chñ nghÜa nµy dÉn t«i r¬i vµo ¶o t−ëng. Trªn thùc tÕ
nghÜa)? th× cuéc ®Êu tranh giai cÊp ― chø kh«ng ph¶i nh÷ng nguyÖn
Chóng ta h·y ph©n tÝch cÆn kÏ h¬n n÷a çi lËp luËn ®ã. väng tèt ®Ñp nhÊt cña t«i ― sÏ quyÕt ®Þnh viÖc x©y dùng n−íc
Nga míi. Nh÷ng lý t−ëng cña t«i vÒ viÖc x©y dùng n−íc Nga
NÕu nh− n−íc Nga míi ®−îc x©y dùng nªn trong qu¸ tr×nh
míi sÏ kh«ng mang tÝnh chÊt viÓn v«ng chØ khi nµo nh÷ng lý
®Êu tranh gi÷a çc lîi Ých kh¸c nhau, th× ®iÒu ®ã cã nghÜa lµ çc
t−ëng Êy thÓ hiÖn lîi Ých cña giai cÊp ®ang thùc sù tån t¹i, mµ
giai cÊp cã lîi Ých kh¸c nhau x©y dùng n−íc Nga míi theo çch
®iÒu kiÖn sinh sèng cña giai cÊp nµy buéc nã ph¶i hµnh ®éng
kh¸c nhau. §iÒu ®ã thËt râ nh− ban ngµy. Ng−êi ta thÊy néi dung
theo ph−¬ng h−íng nhÊt ®Þnh. §øng trªn quan ®iÓm kh¸ch
g× trong çi c©u nãi ®èi lËp l¹i do N. Ni-c«-lin ®−a ra: "N−íc Nga
quan ®ã vÒ ®Êu tranh giai cÊp, t«i hoµn toµn kh«ng biÖn hé
míi kh«ng ph¶i do ai x©y nªn c¶, nã ®−îc x©y dùng nªn v.v."?
thùc t¹i, mµ ng−îc l¹i, t«i chØ ra trong b¶n th©n thùc t¹i ®ã
Hoµn toµn kh«ng chøa mét néi dung nµo c¶. XÐt vÒ mÆt l«-
nh÷ng nguån s©u xa nhÊt (dï míi tho¹t nh×n kh«ng thÊy râ) vµ
gÝch s¬ ®¼ng nhÊt th× ®iÒu ®ã lµ v« nghÜa.
nh÷ng lùc l−îng ®Ó c¶i t¹o thùc t¹i ®ã.
Nh−ng çi ®iÒu v« nghÜa Êy cã l«-gÝch cña nã, l«-gÝch cña
NÕu t«i nãi: "N−íc Nga míi kh«ng ph¶i do ai x©y nªn c¶, nã
chñ nghÜa c¬ héi, çi chñ nghÜa tÊt nhiªn ― chø kh«ng ph¶i
®−îc x©y dùng nªn trong cuéc ®Êu tranh gi÷a nh÷ng lîi Ých",
ngÉu nhiªn ― dÉn ®Õn nh÷ng sai lÇm theo kiÓu sai lÇm cña Ni-
th× nh− vËy t«i ®· phñ ngay lËp tøc mét tÊm mµn lªn bøc tranh
c«-lin, khi chñ nghÜa nµy m−u toan b¶o vÖ lËp tr−êng cña m×nh
râ rµng vÒ cuéc ®Êu tranh gi÷a çc giai cÊp nhÊt ®Þnh; nh− vËy
"theo ph−¬ng ph¸p m¸c-xÝt". ChÝnh lµ cÇn nãi ®Õn çi "l«-gÝch"
t«i ®· nh−îng bé nh÷ng kÎ chØ nh×n thÊy nh÷ng ho¹t ®éng
Êy "cña chñ nghÜa c¬ héi".
ngoµi bÒ mÆt cña çc giai cÊp cÇm quyÒn, nghÜa lµ ®Æc biÖt cña
Ai nãi r»ng ng−êi x©y dùng n−íc Nga míi lµ nh÷ng giai cÊp
giai cÊp t− s¶n. T«i v« t×nh sa vµo chç biÖn hé cho giai cÊp t−
nhÊt ®Þnh, th× ng−êi ®ã ®øng rÊt v÷ng trªn c¬ së chñ nghÜa
s¶n; lÏ ra ph¶i lÊy quan ®iÓm kh¸ch quan vÒ ®Êu tranh giai cÊp
M¸c, v÷ng ®Õn nçi kh«ng ph¶i chØ nh÷ng lêi bùc tøc cña N. Ni-
lµm tiªu chuÈn th× t«i l¹i lÊy xu h−íng t− s¶n, lµ çi xu h−íng
c«-lin, mµ thËm chÝ... thËm chÝ nh÷ng héi nghÞ "thèng nhÊt theo
kiÓu thñ tiªu" vµ mäi lêi "sÊm sÐt" cña nh÷ng héi nghÞ Êy còng næi bËt nhÊt hay lµ t¹m thêi thu ®−îc th¾ng lîi.
kh«ng thÓ lµm ng−êi ®ã dao ®éng. Chóng t«i xin gi¶i thÝch ®iÒu nµy qua mét vÝ dô rót ra tõ
KÎ nµo nãi: "n−íc Nga míi kh«ng ph¶i do ai x©y nªn c¶, nã ®−îc lÜnh vùc sö häc. N−íc §øc míi (n−íc §øc vµo thêi kú nöa cuèi
x©y dùng nªn v.v." th× kÎ ®ã tõ bá quan ®iÓm kh¸ch quan vÒ ®Êu thÕ kû XIX) "®· ®−îc x©y dùng nªn" trong qu¸ tr×nh ®Êu tranh
tranh giai cÊp (nghÜa lµ tõ bá chñ nghÜa M¸c) vµ r¬i vµo "quan ®iÓm gi÷a nh÷ng lîi Ých kh¸c nhau. Kh«ng mét nhµ t− s¶n nµo cã häc
kh¸ch quan" t− s¶n nh»m biÖn hé cho hiÖn thùc. ChÝnh ®©y lµ vÊn l¹i b¸c bá ®iÒu ®ã, ― nh−ng hä l¹i kh«ng ®i xa h¬n sù thõa
nguån gèc cña sù tõ bá chñ nghÜa M¸c ®Ó r¬i vµo chñ nghÜa c¬ héi nhËn ®ã.
mµ N. Ni-c«-lin ®ang m¾c ph¶i (mµ b¶n th©n «ng ta kh«ng hay biÕt). Cßn M¸c, trong thêi kú "khÈn cÊp" nhÊt cña qu¸ tr×nh x©y
NÕu t«i nãi: ph¶i x©y dùng n−íc Nga míi mét çch nh− dùng n−íc §øc míi, ®· suy xÐt nh− thÕ nµy.
thÕ nµy, ch¼ng h¹n c¨n cø theo ch©n lý, chÝnh nghÜa, chÕ ®é "Giai cÊp ®¹i t− s¶n, ― M¸c viÕt n¨m 1848, ― lµ giai
b×nh qu©n lao ®éng v.v., ― th× nh− vËy lµ chñ nghÜa chñ cÊp chèng çch m¹ng ngay tõ ®Çu, nã ®· ký kÕt liªn minh
phßng thñ vµ tiÕn c«ng víi bän ph¶n ®éng, do chç nã sî nh©n tr¸o trë" mµ trë nªn "bÊt lùc trong viÖc chèng l¹i giai cÊp quý
d©n, nghÜa lµ sî c«ng nh©n vµ giai cÊp t− s¶n d©n chñ. "N¨m téc".
1789, giai cÊp t− s¶n Ph¸p kh«ng mét phót xa rêi nh÷ng ng−êi Nhê quan ®iÓm kh¸ch quan vÒ ®Êu tranh giai cÊp, M¸c ®·
®ång minh cña m×nh lµ n«ng d©n. Nã biÕt r»ng c¬ së cho sù hiÓu râ thùc t¹i chÝnh trÞ mét tr¨m lÇn s©u s¾c h¬n vµ chÝnh x¸c
thèng trÞ cña nã lµ viÖc thñ tiªu chÕ ®é phong kiÕn ë n«ng th«n, h¬n, hoµn toµn kh«ng biÖn hé cho thùc t¹i ®ã mµ ng−îc l¹i chØ
lµ viÖc t¹o ra mét giai cÊp n«ng d©n tù do, cã ruéng ®Êt. N¨m ra vµ nªu bËt lªn, trong thùc t¹i ®ã, chÝnh nh÷ng giai cÊp ®· x©y
1848, giai cÊp t− s¶n §øc kh«ng chót hæ thÑn l−¬ng t©m ®· dùng nªn n−íc §øc d©n chñ, ®· trë thµnh thµnh tr× cña chÕ ®é
ph¶n béi n«ng d©n, ng−êi ®ång minh tù nhiªn nhÊt cña nã, d©n chñ vµ chñ nghÜa x· héi ngay c¶ trong t×nh h×nh diÔn biÕn
nh÷ng ng−êi cïng m¸u mñ ruét rµ víi nã, vµ thiÕu ng−êi ®ång hoµn toµn thuËn lîi cho Bi-xm¸c.
minh Êy th× nã bÊt lùc trong viÖc chèng l¹i giai cÊp quý téc. M¸c ®· hiÓu thùc t¹i chÝnh trÞ mét çch chÝnh x¸c vµ s©u s¾c
Nh÷ng quyÒn hµnh phong kiÕn vÉn ®−îc duy tr×... ®ã lµ kÕt ®Õn møc lµ n¨m 1848 «ng ®· ®¸nh gi¸, tr−íc nöa thÕ kû, thùc
qu¶ cña cuéc çch m¹ng §øc n¨m 1848. ThËt lµ tr¸i nói ®Î ra chÊt cña n−íc §øc Bi-xm¸c: ®ã lµ n−íc §øc cña çi giai cÊp t−
con chuét nh¾t66. s¶n "bÊt lùc trong viÖc chèng l¹i giai cÊp quý téc". Cuéc bÇu cö
Qua lêi M¸c, ta thÊy hiÖn lªn ngay lËp tøc ― nh− ®ang tån n¨m 1912, tøc lµ 64 n¨m sau sù ®¸nh gi¸ ®ã cña M¸c, ®· hoµn
t¹i sê sê tr−íc m¾t ― nh÷ng giai cÊp ®· x©y dùng n−íc §øc toµn chøng thùc sù ®¸nh gi¸ ®ã qua hµnh vi cña ph¸i tù do.
míi. TiÕn hµnh cuéc ®Êu tranh víi ph¸i tù do tõ n¨m 1848, ― mét
Nhµ häc gi¶ t− s¶n, v× "chñ nghÜa kh¸ch quan" mµ biÖn cuéc ®Êu tranh kh«ng khoan nh−îng, gay g¾t ch−a tõng thÊy,
hé cho thùc t¹i, th× nãi nh− thÕ nµy: "Bi-xm¸c ®· th¾ng M¸c,
khiÕn tÊt c¶ ph¸i tù do ®ång thanh la lèi lªn (xin «ng Ni-c«-lin
Bi-xm¸c ®· chó ý ®Õn mét ®iÒu lµ "n−íc §øc míi ®· ®−îc
th©n mÕn h·y tha thø cho nh÷ng danh tõ gay g¾t nµy!), ― M¸c
x©y dùng nªn nh− thÕ nµo trong qu¸ tr×nh ®Êu tranh phøc
vµ nh÷ng ng−êi m¸c-xÝt tuyÖt nhiªn kh«ng ph¶i lµ nh÷ng ng−êi
t¹p gi÷a nh÷ng lîi Ých kh¸c nhau". Cßn M¸c th× "®Ò ra
"viÓn v«ng" khi hä b¶o vÖ "kÕ ho¹ch" x©y dùng mét nhµ n−íc
nh÷ng kÕ ho¹ch viÓn v«ng vÒ x©y dùng" mét n−íc céng hßa
d©n chñ ®¹i §øc.
d©n chñ ®¹i §øc bÊt chÊp ph¸i tù do, b»ng lùc l−îng cña
Ng−îc l¹i, b»ng viÖc b¶o vÖ "kÕ ho¹ch" ®ã, tuyªn truyÒn
c«ng nh©n vµ cña giai cÊp t− s¶n d©n chñ (kh«ng liªn minh
kh«ng ngõng cho kÕ ho¹ch ®ã, b»ng viÖc ®Ëp l¹i bän tù do vµ
víi thÕ lùc ph¶n ®éng).
bän d©n chñ ph¶n béi kÕ ho¹ch ®ã, M¸c vµ nh÷ng ng−êi m¸c-
ChÝnh ®iÒu ®ã ®· ®−îc çc häc gi¶ t− s¶n nãi theo
xÝt ®· gi¸o dôc chÝnh çi giai cÊp mµ trong ®ã bao gåm nh÷ng
ngh×n çch. Khi xem xÐt vÊn ®Ò nµy thuÇn tóy vÒ mÆt lý
luËn, chóng ta tù hái m×nh: sai lÇm cña hä lµ ë chç nµo? lùc l−îng ®Çy søc sèng cña "n−íc §øc míi" vµ nhê sù tuyªn
Sai lÇm lµ ë chç hä che ®Ëy vµ lµm lu mê cuéc ®Êu tranh truyÒn triÖt ®Ó, kiªn quyÕt vµ tËn tuþ ®ã cña M¸c, giai cÊp nµy
giai cÊp. Sai lÇm lµ ë chç hä (b»ng çch nãi cã vÎ uyªn ngµy nay ®· ®−îc vò trang ®Çy ®ñ vµ ®−îc chuÈn bÞ s½n sµng
th©m: n−íc §øc ®· ®−îc x©y nªn trong qu¸ tr×nh v.v.) lµm ®Ó nhËn lÊy vai trß lÞch sö cña m×nh lµ ng−êi ®µo må ch«n
lu mê ch©n lý sau ®©y: n−íc §øc cña thêi Bi-xm¸c ®· ®−îc kh«ng nh÷ng giai cÊp t− s¶n kiÓu Bi-xm¸c mµ c¶ mäi giai cÊp t−
giai cÊp t− s¶n x©y nªn, giai cÊp t− s¶n Êy do "ph¶n béi vµ s¶n nãi chung.
* * uæng phÝ, dï cho çi bän ng−êi Nga cã tham väng trë thµnh Bi-
xm¸c cã thu ®−îc nh÷ng "th¾ng lîi" t¹m thêi nh− thÕ nµo ®i
*
n÷a.
VÝ dô rót ra tõ lÞch sö n−íc §øc ®· chØ ra cho chóng ta thÊy Chñ nghÜa c¬ héi Nga, mét thø chñ nghÜa c¬ héi kh«ng râ
l«-gÝch cña chñ nghÜa c¬ héi thÓ hiÖn trong nh÷ng quan ®iÓm rµng, kh«ng cã h×nh thï h¼n hoi, hay nãi quanh co, còng nh−
cña Ni-c«-lin, lµ kÎ së dÜ tøc giËn m¾ng má chóng ta vÒ téi
chñ nghÜa c¬ héi ë çc n−íc kh¸c, kh«ng cã kh¶ n¨ng biÓu thÞ
"bµi xÝch m¹nh mÏ nh÷ng ng−êi d©n chñ - lËp hiÕn", chÝnh lµ
mét çch døt kho¸t vµ râ rµng nh÷ng quan ®iÓm cña m×nh,
v× «ng ta kh«ng thÊy r»ng b¶n th©n «ng ta còng ®ang r¬i vµo
kh«ng cã kh¶ n¨ng chÝnh thøc tuyªn bè r»ng giai cÊp c«ng
nh÷ng t− t−ëng thñ tiªu cña çi ®−êng lèi chÝnh trÞ c«ng nh©n
nh©n kh«ng cÇn x©y dùng n−íc Nga míi tr¸i víi ý muèn cña
tù do chñ nghÜa.
ph¸i tù do, mµ ph¶i lµm nh− thÕ nµy thÕ kia. Chñ nghÜa c¬
N. Ni-c«-lin (vµ kh«ng ph¶i chØ cã mét m×nh «ng ta!) cµng tøc héi sÏ kh«ng cßn lµ chñ nghÜa c¬ héi n÷a nÕu nh− nã cã kh¶
giËn vµ cµng l¶ng tr¸nh, th× chóng ta, víi t− çch lµ nh÷ng nhµ n¨ng ®−a ra nh÷ng c©u tr¶ lêi râ rµng vµ th¼ng th¾n. Nh−ng
chÝnh luËn, sÏ nh¾c l¹i mét çch s¸ng râ h¬n vµ cÆn kÏ h¬n cho nã biÓu thÞ sù bÊt m·n cña m×nh ®èi víi ®−êng lèi chÝnh trÞ
«ng ta thÊy r»ng cuéc ®Êu tranh cña chóng ta chèng ph¸i d©n cña c«ng nh©n vµ biÓu thÞ xu h−íng cña m×nh ng¶ theo giai
chñ - lËp hiÕn vµ ph¸i thñ tiªu lµ xuÊt ph¸t tõ nh÷ng t− t−ëng ®· cÊp t− s¶n b»ng c©u: "N−íc Nga míi kh«ng ph¶i do ai x©y
®−îc suy nghÜ s©u s¾c vµ trong thêi gian h¬n n¨m n¨m trêi (nãi
nªn c¶, nã ®−îc x©y dùng nªn trong qu¸ tr×nh ®Êu tranh gi÷a
®óng ra th× h¬n m−êi n¨m) ®· nhiÒu lÇn ®−îc ghi nhËn trong çc
nh÷ng lîi Ých".
nghÞ quyÕt chÝnh thøc cña tÊt c¶ nh÷ng ng−êi m¸c-xÝt. §iÒu bÊt
Vµ trong sè nh÷ng çi ®−îc x©y dùng nªn th× ®iÒu râ rµng
h¹nh cña N. Ni-c«-lin ― còng nh− cña bän thñ tiªu ®−îc «ng ta
nhÊt, ®Ëp vµo m¾t nhiÒu nhÊt, thu ®−îc th¾ng lîi phót chèc vµ
bªnh che ― lµ ë chç hä kh«ng thÓ ®−a ra ®−îc thËm chÝ mét çi
®−îc "®¸m ®«ng" h©m mé nhiÒu nhÊt, ®ã lµ "c«ng tr×nh x©y
g× gÇn h×nh thµnh h¼n hoi, døt kho¸t, râ rµng, ®Ó ®èi chäi víi
®¾p" cña bän quý téc vµ cña giai cÊp t− s¶n, víi sù chØnh lý cña
nh÷ng nghÞ quyÕt s¸ch l−îc ®ã, nh÷ng nghÞ quyÕt ®· cã tõ l©u vµ
ph¸i tù do. "Lµm g× mµ ph¶i ph©n tÝch nh÷ng giai cÊp nµo x©y
nh÷ng nghÞ quyÕt ®ã cã rÊt nhiÒu, chÝnh x¸c vµ chÝnh thøc.
dùng vµ x©y dùng nh− thÕ nµo, ®ã lµ ®iÒu viÓn v«ng; ph¶i chÊp
"C«ng nh©n ph¶i x©y dùng n−íc Nga míi tr¸i víi ý muèn
nhËn çi ®ang ®−îc x©y nªn", ― ®Êy, ý nghÜa thùc sù trong çi
cña ph¸i tù do", ®ã lµ mét c©u hoµn toµn kh«ng cã g× lµ "kiªu
lý lÏ cña Ni-c«-lin lµ nh− thÕ ®ã, çi "l«-gÝch" thËt sù cña "chñ
h·nh" c¶. N. Ni-c«-lin thõa biÕt r»ng t− t−ëng Êy ®· ®−îc
nghÜa c¬ héi" lµ nh− thÕ ®ã.
nªu lªn trong nhiÒu nghÞ quyÕt s¸ch l−îc ®−îc ®a sè nh÷ng
§Êy chÝnh lµ sù l·ng quªn ®Êu tranh giai cÊp. §Êy chÝnh lµ
ng−êi m¸c-xÝt thõa nhËn. VÒ thùc chÊt, ®ã ch¼ng qua chØ
c¬ së cã tÝnh chÊt nguyªn t¾c cña ®−êng lèi chÝnh trÞ c«ng nh©n
lµ sù tæng kÕt kinh nghiÖm chÝnh trÞ cña n−íc Nga Ýt ra lµ
trong m−êi n¨m gÇn ®©y. Cã mét sù thËt lÞch sö kh«ng tù do chñ nghÜa. ChÝnh víi çi "l«-gÝch Êy mµ giai cÊp c«ng
sao b¸c bá ®−îc lµ: trong 10 n¨m gÇn ®©y, giai cÊp c«ng nh©n bÞ g¹t khái vai trß n¾m b¸ quyÒn l·nh ®¹o, nghÜa lµ vai trß
nh©n n−íc Nga ®· x©y dùng n−íc Nga míi "tr¸i víi ý muèn ng−êi l·nh ®¹o cña lùc l−îng d©n chñ ch©n chÝnh, triÖt ®Ó,
cña ph¸i tù do". Sù nghiÖp "x©y dùng" ®ã kh«ng bao giê trung kiªn, ®Ó ®ãng vai ng−êi phôc dÞch cho ph¸i tù do.
Tõ ®ã ta thÊy mét sù thËt rÊt quen thuéc ®èi víi ng−êi Nga Chóng t«i kh«ng nãi ®Õn sù khoa tr−¬ng ®ã bëi v× nÕu
chóng ta, lµ: trªn ®Çu l−ìi th× bän c¬ héi chñ nghÜa thõa nhËn muèn tranh luËn vÒ thùc chÊt vÊn ®Ò, th× ph¶i xem xÐt nh÷ng
®−êng lèi "®éc lËp" vµ ®¶ng cña giai cÊp v« s¶n, vµ dÜ nhiªn lµ ®iÓm xuÊt ph¸t thùc sù, xem xÐt nh÷ng gèc rÔ cña sù bÊt ®ång,
c¶ Ni-c«-lin còng thõa nhËn ®−êng lèi ®ã. Cßn trªn thùc tÕ, chø kh«ng ph¶i nh÷ng c©u khoa tr−¬ng t« ®iÓm cho çi ®−êng
®iÒu «ng ta b¶o vÖ chÝnh l¹i kh«ng ph¶i lµ ®−êng lèi ®éc lËp, lèi sai vÒ c¬ b¶n.
mµ lµ ®−êng lèi chÝnh trÞ c«ng nh©n tù do chñ nghÜa.
"Ng«i sao Nª-va", sè 26, Theo ®óng b¶n ®¨ng trªn
Ni-c«-lin gi¶i thÝch, chØ râ cho chóng ta thÊy r»ng lêi tuyªn ngµy 16 th¸ng ChÝn 1912 b¸o "Ng«i sao Nª-va"
bè vÒ tÝnh ®éc lËp cña giai cÊp c«ng nh©n cã ý nghÜa thËt nhá bÐ Ký tªn: M. M.
biÕt bao. B¶n c−¬ng lÜnh cña ph¸i thñ tiªu ®¨ng trong sè 8 b¸o
"TiÕng nãi Nª-va" còng ®· tuyªn bè tÝnh ®éc lËp ®ã, mµ b¶n
th©n Ni-c«-lin còng tuyªn bè tÝnh ®éc lËp ®ã, nh−ng liÒn ngay
®ã, ngay trong lóc «ng ta tuyªn bè "tÝnh ®éc lËp" th× «ng ta l¹i
tuyªn truyÒn ®−êng lèi chÝnh trÞ kh«ng ®éc lËp.
Tõ chèi viÖc thõa nhËn r»ng trong ®−êng lèi chÝnh trÞ hiÖn
nay, trong tÊt c¶ nh÷ng vÊn ®Ò cña phong trµo d©n chñ, giai cÊp
c«ng nh©n ph¶i thi hµnh ®−êng lèi riªng cña m×nh (hay lµ, ―
nãi nh− sau th× còng vËy, ― "x©y dùng n−íc Nga míi") tr¸i víi
ý muèn cña ph¸i tù do, ― nh− thÕ lµ Ni-c«-lin thùc tÕ kªu gäi
giai cÊp c«ng nh©n theo ®u«i ph¸i tù do.
§Êy lµ thùc chÊt cña vÊn ®Ò. §Êy lµ "l«-gÝch cña chñ nghÜa c¬
héi". Cßn nh÷ng lý lÏ cho r»ng kh«ng nªn ®Ó giai cÊp c«ng
nh©n ®øng "biÖt lËp", r»ng "g¸nh nÆng cña cuéc ®Êu tranh cho
tù do chÝnh trÞ kh«ng ®−îc dån lªn vai c«ng nh©n", r»ng cÇn cã
sù "phèi hîp, chø kh«ng ph¶i lµ ph©n nhá lùc l−îng" v.v., ― tÊt
c¶ nh÷ng lý lÏ ®ã chØ lµ mét sù khoa tr−¬ng rçng tuÕch. Trªn
thùc tÕ, nh÷ng c©u ®ã ®Òu lµ nh÷ng sù miªu t¶ vµ lÆp l¹i cïng
mét ®iÒu sau ®©y: ®õng nªn biÖt lËp (víi ph¸i tù do), "h·y phèi
hîp lùc l−îng cña m×nh" (víi chÝnh s¸ch cña ph¸i tù do), h·y
thõa nhËn chÝnh s¸ch cña ph¸i tù do lµ ®Êu tranh thùc sù ®Ó
giµnh quyÒn tù do chÝnh trÞ, chø kh«ng ph¶i ®Ó c©u kÕt víi bän
Pu-ri-skª-vÝch v.v. vµ v.v..
136 Ph¸i d©n chñ - lËp hiÕn tham gia tuyÓn cö víi c−¬ng lÜnh nµo? 137
mong muèn ®ã chØ kh¸c rÊt Ýt so víi nh÷ng mong muèn cña
ph¸i th¸ng M−êi.
§iÒu chñ yÕu vÉn cßn mê tèi; ®¶ng cña giai cÊp t− s¶n qu©n
chñ - tù do chñ nghÜa kh«ng cã g× ®Ó nãi vÒ ®iÒu chñ yÕu ®ã.
ph¸i d©n chñ - lËp hiÕn NÕu ph¸i d©n chñ - lËp hiÕn muèn "tranh thñ lßng ng−êi b»ng
tham gia tuyÓn cö sù khiªm nh−êng cña m×nh", th× çc ngµi lo¹i Gu-ts¬-cèp, trªn
thùc tÕ ®· gië thñ ®o¹n khiªm nh−êng, nh−ng kÕt qu¶ th× sao?
víi c−¬ng lÜnh nh− thÕ nµo? KÕt qu¶ lµ con sè kh«ng!
Nh÷ng ng−êi d©n chñ - lËp hiÕn kho¸c l¸c: chóng t«i chØ
mong muèn chót Ýt th«i. Nh−ng ph¸i th¸ng M−êi ®· tõng dïng
Bµi x· luËn ngµy thø b¶y cña tê "Ng«n luËn" ra ngµy 15
"con chñ bµi" Êy, çc ngµi ¹! Trong c¶ ba §u-ma, ph¸i d©n chñ -
th¸ng ChÝn lµ sù tr×nh bµy thËt sù nh÷ng nguyªn t¾c c¬ b¶n vÒ
lËp hiÕn vµ ph¸i th¸ng M−êi67 ®· tranh nhau cam kÕt víi "chÝnh
®−êng lèi chÝnh trÞ cña §¶ng d©n chñ - lËp hiÕn. Nh÷ng nguyªn
quyÒn" vµ "c«ng chóng" r»ng hä chØ mong muèn chót Ýt th«i,
t¾c ®ã cña chÝnh ®¶ng chñ yÕu cña giai cÊp t− s¶n qu©n chñ - tù
nho nhá th«i, mét ®iÒu tèi thiÓu kiÓu ch©u ¢u th«i. KÕt qu¶ lµ
do chñ nghÜa lóc nµy chung quy l¹i lµ nh÷ng g×?
con sè kh«ng!
Nh÷ng nguyªn t¾c ®ã chung quy l¹i lµ ba ®iÓm: 1) "më réng Kh«ng, th−a çc ngµi, dï çc ngµi cã liÖt kª nh÷ng c¶i çch hîp
quyÒn bÇu cö", 2) "c¶i çch mét çch c¨n b¶n Héi ®ång nhµ hiÕn trong ba ®iÓm hoÆc trong hai m−¬i ®iÓm ch¨ng n÷a th× c−¬ng
n−íc" vµ 3) "néi çc chÞu tr¸ch nhiÖm tr−íc çc ®¹i biÓu nh©n lÜnh hµnh ®éng cña çc ngµi vÉn cø lµ mét c−¬ng lÜnh kh«ng cã
d©n". §−¬ng nhiªn thªm vµo ®ã lµ quyÒn tù do lËp héi (liªn søc sèng. NÕu kh«ng muèn lµm cho m×nh trë thµnh lè bÞch th× chØ
hiÖp) vµ tÊt c¶ çc quyÒn tù do kh¸c, sù b×nh ®¼ng gi÷a çc d©n cã thÓ nãi tíi nh÷ng c¶i çch hîp hiÕn ë nh÷ng n¬i, nh÷ng lóc mµ
téc, chñ tr−¬ng "k×m h·m vµ lµm chËm l¹i" sù ph©n hãa ë n«ng nh÷ng c¬ së, nh÷ng nÒn t¶ng cña quyÒn tù do chÝnh trÞ ®· tån t¹i,
th«n v.v. vµ v.v.. ®· ®−îc thiÕt lËp, ®−îc b¶o ®¶m vµ v÷ng ch¾c.
§éc gi¶ h·y thö so s¸nh "ba ®iÓm" ®ã cña ph¸i tù do víi "ba Çc ngµi tù hiÓu r»ng ë n−íc Nga hiÖn cßn ch−a cã ®iÒu ®ã,
®iÓm" cña ph¸i d©n chñ c«ng nh©n lµ ph¸i ®· ®−a ra c©u tr¶ lêi vµ v× vËy nh÷ng mong muèn cã thiÖn ý cña çc ngµi kh«ng chØ
thùc tÕ cho c¶ vÊn ®Ò vÒ ®−êng lèi chÝnh trÞ lÉn vÊn ®Ò c«ng ra ®−îc cho ph¸i d©n chñ con ®−êng tho¸t mµ chØ lõa dèi hä
nh©n vµ vÊn ®Ò n«ng d©n. "Ba ®iÓm" cña ph¸i d©n chñ c«ng b»ng nh÷ng hy väng h·o huyÒn mµ th«i!
nh©n ®· nªu lªn hÕt søc râ rµng nguån gèc thùc sù cña mäi bÊt
h¹nh vµ tai ho¹, "n¬i tËp trung" thËt sù cña chóng, vµ çch tho¸t ViÕt vµo nh÷ng ngµy 17 - 18
ra khái nh÷ng bÊt h¹nh vµ tai häa ®ã. th¸ng ChÝn (30 th¸ng ChÝn - 1
th¸ng M−êi) 1912
Cßn c−¬ng lÜnh hµnh ®éng tù do chñ nghÜa cña bän d©n
chñ - lËp hiÕn ― v× kh«ng ph¶i vÒ mÆt h×nh thøc mµ vÒ thùc In lÇn ®Çu n¨m 1954 trªn t¹p Theo ®óng b¶n th¶o
chÝ "Ng−êi céng s¶n", sè 6
chÊt ®©y chÝnh lµ c−¬ng lÜnh tranh cö ― còng chØ lµ sù
mong muèn cã nh÷ng c¶i çch nho nhá hîp hiÕn. Sù
138 Nh÷ng th¾ng lîi cña c«ng nh©n Mü 139
nµo trªn thÕ giíi l¹i cã thÓ xãa bá ®−îc ®Êu tranh giai cÊp vµ
quyÒn lùc v¹n n¨ng cña ®ång tiÒn. ý nghÜa vµ sù h÷u Ých cña
chÕ ®é d©n chñ tuyÖt nhiªn kh«ng ph¶i ë chç ®ã. ý nghÜa cña
nã lµ ë chç nã lµm cho cuéc ®Êu tranh giai cÊp trë nªn réng r·i,
c«ng khai, cã ý thøc. Vµ ®©y kh«ng ph¶i lµ sù bãi to¸n, kh«ng
nh÷ng th¾ng lîi ph¶i lµ −íc nguyÖn, mµ lµ sù thËt.
Khi mµ ë §øc sè l−îng ®¶ng viªn §¶ng d©n chñ - x· héi ®·
cña c«ng nh©n mü lªn ®Õn 970 000 ng−êi, khi mµ ë Mü sè b¶n ph¸t hµnh cña mét
tê tuÇn b¸o x· héi chñ nghÜa ®· lªn tíi 984 000 b¶n, ― th× bÊt
Sè gÇn ®©y nhÊt, võa nhËn ®−îc ë ch©u ¢u, cña tê tuÇn b¸o kú ai cã m¾t ®Ó nh×n còng ®Òu ph¶i thõa nhËn r»ng: nÕu ®øng
c«ng nh©n Mü "Lêi kªu gäi lý trÝ"68, cho biÕt lµ sè l−îng ph¸t riªng lÎ th× ng−êi v« s¶n bÊt lùc, nÕu tËp hîp thµnh hµng triÖu
hµnh cña tê b¸o nµy ®· lªn tíi 984 000 b¶n. Ban biªn tËp viÕt ng−êi th× hä cã søc m¹nh v¹n n¨ng.
(trong sè 875, ngµy 7 th¸ng ChÝn, theo lÞch míi): qua th− tõ vµ
phiÕu yªu cÇu tõ çc ®Þa ph−¬ng göi tíi, chóng t«i cã thÓ tin ngµy 18 th¸ng ChÝn 1912 b¸o "Sù thËt"
ch¾c r»ng trong nh÷ng tuÇn lÔ s¾p tíi ®©y sè b¶n cña b¸o chóng Ký tªn: M. N.
t«i sÏ lªn qu¸ mét triÖu b¶n.
Con sè ®ã ― mét triÖu b¶n cña mét tê b¸o x· héi chñ
nghÜa vÉn chÞu sù ®¶ kÝch tr©ng tr¸o vµ sù truy n· cña tßa
¸n ë Mü nh−ng vÉn ph¸t triÓn vµ v÷ng m¹nh d−íi sù tÇm
n· g¾t gao ― chØ ra cho ta thÊy râ h¬n lµ nh÷ng c©u nghÞ
luËn dµi dßng, r»ng ë Mü ®ang s¾p diÔn ra mét b−íc ngoÆt
nh− thÕ nµo.
Çch ®©y kh«ng l©u, tê "Thêi míi", mét tê b¸o chuyªn nghÒ
nÞnh nät, c¬ quan cña bän båi bót, ®· viÕt vÒ "quyÒn lùc cña
®ång tiÒn" ë Mü vµ hý höng kÓ l¹i nh÷ng sù thËt vÒ tÝnh chÊt
b¸n m×nh tét ®é cña T¸p-t¬, Ru-d¬-ven, Uyn-x¬n, cña tÊt c¶
nh÷ng kÎ do çc ®¶ng t− s¶n ®−a ra ®Ó tranh cö chøc tæng
thèng n−íc céng hßa. Tê b¸o Nga chuyªn nghÒ b¸n m×nh ®ã
rªu rao: ®Êy lµ chÕ ®é céng hßa d©n chñ vµ tù do.
Nh÷ng ng−êi c«ng nh©n gi¸c ngé b×nh tÜnh vµ kiªu h·nh
®¸p l¹i: chóng t«i tuyÖt nhiªn kh«ng hÒ lÇm lÉn vÒ ý nghÜa
cña chÕ ®é d©n chñ réng r·i. Kh«ng mét chÕ ®é d©n chñ
140 Sù thèng nhÊt cña c«ng nh©n vµ cuéc bÇu cö 141
ë Pª-tÐc-bua, Ðp ®a sè c«ng nh©n ph¶i nhËn nh÷ng øng cö viªn

cã xu h−íng ph©n liÖt thuéc ph¸i thiÓu sè cña trÝ thøc, tøc lµ trÝ
thøc theo ph¸i thñ tiªu.
BÊt cø cuéc bÇu cö nµo ë mét n−íc t− s¶n còng ®Òu kÌm
theo nh÷ng lêi hoa mÜ trµn trÒ, nh÷ng sù høa hÑn gi¶ dèi th¶
sù thèng nhÊt cña c«ng nh©n cöa. Nguyªn t¾c c¬ b¶n cña nh÷ng ng−êi d©n chñ - x· héi lµ
kh«ng tin vµo lêi nãi, mµ ®i s©u vµo thùc chÊt cña vÊn ®Ò.
vµ cuéc bÇu cö
Nh÷ng lêi lÏ cña bän thñ tiªu nãi vÒ sù thèng nhÊt trªn tê
"Tia s¸ng" cña chóng, lµ mét sù dèi tr¸ hoµn toµn. Trong thùc
Tê b¸o "Tia s¸ng" 69 cña ph¸i thñ tiªu trµn ngËp nh÷ng lêi tÕ, sù thèng nhÊt ®· ®−îc ®a sè c«ng nh©n gi¸c ngé t¹o ra ë Pª-
lÏ nãi vÒ "sù thèng nhÊt", ― mµ theo lêi mét céng t¸c viªn tÐc-bua, chèng l¹i ph¸i thñ tiªu; sù thèng nhÊt ®ã ®· ®−îc t¹o
b¸o "Sù thËt" ®· nªu lªn mét çch ®óng ®¾n, th× tê b¸o nµy ra b»ng cuéc biÓu t×nh ngµy 1 th¸ng N¨m, ®−îc t¹o ra b»ng viÖc
®−îc xuÊt b¶n vµo ngµy bÇu cö lµ nh»m ®Ó ph¸ ho¹i sù 550 nhãm c«ng nh©n ñng hé b¸o "Sù thËt", so víi 16 nhãm
thèng nhÊt. thuéc ph¸i thñ tiªu.
Nay mai, vµo ngµy thø s¸u, 5 th¸ng M−êi, sÏ lµ thêi ThÕ ®Êy, ®ã kh«ng ph¶i lµ lêi nãi mµ lµ hµnh ®éng. Khi 550
®iÓm cã tÝnh chÊt quyÕt ®Þnh cña cuéc bÇu cö ®Ó cö ra ®oµn nhãm ®oµn kÕt l¹i chèng l¹i 16 nhãm th× nh− vËy gäi lµ sù
tuyÓn cö c«ng nh©n ë tØnh Pª-tÐc-bua. Vµo ngµy ®ã, çc ®¹i thèng nhÊt. Khi 16 nhãm Ðp 550 nhãm ph¶i nhËn øng cö viªn
biÓu s¬ tuyÓn cña c«ng nh©n sÏ bÇu ra 6 ®¹i biÓu phóc "cña m×nh", th× nh− vËy lµ chia rÏ.
tuyÓn. ChÝnh nh÷ng cuéc bÇu cö nµy cã ý nghÜa quyÕt ®Þnh Ph¸i thñ tiªu ®ang tiÕn hµnh sù chia rÏ nh−ng miÖng l¹i kªu
v× nÕu nh− kh«ng ph¶i tÊt c¶ çc ®¹i biÓu phóc tuyÓn sÏ lµ gµo thèng nhÊt, ch¼ng kh¸c g×: "võa ¨n c−íp võa la lµng!".
nh÷ng c«ng nh©n d©n chñ v÷ng vµng, triÖt ®Ó, vµ lµ nh÷ng Nh÷ng c«ng nh©n gi¸c ngé chí ®Ó m×nh bÞ lõa dèi b»ng
ng−êi chèng l¹i ph¸i thñ tiªu th× sÏ kh«ng cã mét b¶o ®¶m nh÷ng tiÕng kªu gµo vµ nh÷ng lêi lÏ trèng rçng.
quan träng nµo cho viÖc bÇu vµo §u-ma nhµ n−íc mét ®¹i Chí tin vµo lêi nãi, h·y tØnh t¸o nh×n vµo t×nh h×nh sù viÖc.
biÓu xøng ®¸ng víi lßng mong muèn cña ®a sè c«ng nh©n TuyÖt ®¹i ®a sè nh÷ng c«ng nh©n theo chñ nghÜa M¸c lµ nh÷ng
gi¸c ngé. ng−êi chèng l¹i ph¸i thñ tiªu. Ph¸i thñ tiªu chØ ®−îc mét thiÓu
§Ó kh«ng lïi b−íc trong thêi ®iÓm cã tÝnh chÊt quyÕt sè c«ng nh©n kh«ng ®¸ng kÓ ñng hé, cßn "lùc l−îng" cña ph¸i
®Þnh ®ã, cÇn ph¶i hiÓu râ nh÷ng nhiÖm vô cña ng−êi c«ng thñ tiªu lµ tÇng líp trÝ thøc t− s¶n, tÇng líp trÝ thøc nµy cã thÓ
nh©n d©n chñ vµ hoµn c¶nh ho¹t ®éng cña çc ®¹i biÓu s¬ ra mét t¹p chÝ nhá, cã thÓ ra mét tê b¸o míi vµo ngµy bÇu cö,
tuyÓn. cã thÓ kiÕm ra ®−îc "nh÷ng mèi liªn hÖ", nh÷ng con ng−êi ®Ó
Toµn bé thùc chÊt cña vÊn ®Ò lóc nµy lµ: nóp d−íi nh÷ng lËp çc tiÓu ban bÇu cö cña trÝ thøc v.v..
lêi kªu gµo vÒ sù thèng nhÊt, bän thñ tiªu ®ang tiÕn hµnh BÊt cø ng−êi d©n chñ - x· héi nµo ë Pª-tÐc-bua còng biÕt
viÖc ph¸ ho¹i ý chÝ cña ®a sè nh÷ng c«ng nh©n gi¸c ngé nh÷ng sù viÖc ®ã.
142 V. I. Lª-nin 143
Tõ nh÷ng sù viÖc ®ã, ta thÊy râ nh÷ng lêi kªu gµo cña ph¸i
thñ tiªu vÒ sù thèng nhÊt cã ý nghÜa nh− thÕ nµo. Èn n¸u sau
nh÷ng lêi kªu gµo ®ã, giíi trÝ thøc t− s¶n ®ång t×nh víi ph¸i
thñ tiªu muèn ph¸ ho¹i sù thèng nhÊt cña c«ng nh©n, Ðp hä
ph¶i nhËn øng cö viªn cña ph¸i thñ tiªu.
Thùc chÊt vÊn ®Ò chÝnh lµ ë ®ã. Çi "m−u toan x¶o tr¸" cña chiÕn tranh gi÷a ý
tê "Tia s¸ng" cña ph¸i thñ tiªu lµ nh− vËy ®Êy.
vµ thæ-nhÜ-kú chÊm døt
Ai muèn cã sù thèng nhÊt thùc sù trong nh÷ng c«ng nh©n
m¸c-xÝt, th× ng−êi ®ã ph¶i gióp cho viÖc bÇu ra tÊt c¶ çc ®¹i
biÓu phóc tuyÓn ®Òu lµ nh÷ng ng−êi chèng ph¸i thñ tiªu. Theo çc tin ®iÖn th× nh÷ng ®iÒu kiÖn s¬ bé cña hßa −íc ®·
Ai muèn cã sù thèng nhÊt thùc sù, ng−êi ®ã h·y gióp ®ì ®Ó ®−îc ký kÕt gi÷a çc ®¹i biÓu toµn quyÒn cña ý vµ Thæ-nhÜ-kú.
thùc hiÖn ®−îc ý chÝ cña ®¹i ®a sè c«ng nh©n gi¸c ngé. N−íc ý ®· "th¾ng trËn". Çch ®©y mét n¨m, n−íc ý ®·
KÎ nµo gióp cho ph¸i thiÓu sè ph¸ ho¹i ý chÝ ®ã, th× kÎ ®ã lµ mang qu©n c−íp ph¸ ®Êt ®ai cña Thæ-nhÜ-kú ë ch©u Phi, vµ b©y
tªn chia rÏ ®éc ¸c nhÊt dï cho y cã lín tiÕng kªu gµo ®Õn ®©u ®i giê ®©y, T¬-ri-p«-li sÏ thuéc vÒ n−íc ý. Xem xÐt qua cuéc chiÕn
n÷a vÒ sù thèng nhÊt còng vËy! tranh thuéc ®Þa ®iÓn h×nh Êy cña mét n−íc "v¨n minh" ë thÕ kû
XX, còng kh«ng ph¶i lµ v« Ých.
ViÕt vµo th¸ng ChÝn, sau Theo ®óng b¶n th¶o
ngµy 18 (1 th¸ng M−êi) 1912 Çi g× lµ nguyªn nh©n g©y ra cuéc chiÕn tranh ®ã? Lßng
tham lîi cña bän trïm tµi chÝnh vµ bän t− b¶n ý, lµ bän cÇn cã
§¨ng lÇn ®Çu n¨m 1954 trªn thÞ tr−êng míi, cÇn cã nh÷ng chiÕn th¾ng míi cña chñ nghÜa ®Õ
t¹p chÝ "Ng−êi céng s¶n", sè 6 quèc ý.
Cuéc chiÕn tranh Êy lµ çi g×? §ã lµ mét cuéc chÐm giÕt hoµn
thiÖn vµ v¨n minh, mét cuéc tµn s¸t d©n ¶-rËp b»ng vò khÝ
"hiÖn ®¹i".
D©n ¶-rËp ®· kh¸ng cù l¹i mét çch d÷ déi. Lóc ®Çu, khi çc
®« ®èc ý cho ®æ bé mét çch thiÕu thËn träng 1200 thñy qu©n,
th× d©n ¶-rËp tÊn c«ng vµ tiªu diÖt gÇn 600 ng−êi. §Ó "trõng
ph¹t", qu©n ý ®· giÕt ®Õn 3000 ng−êi ¶-rËp, giÕt trän nhiÒu gia
®×nh, giÕt phô n÷ vµ trÎ em. Ng−êi ý lµ d©n mét n−íc v¨n minh
vµ cã hiÕn ph¸p ®Êy.
Ngãt 1000 ng−êi ¶-rËp bÞ treo cæ.
PhÝa ng−êi ý bÞ thiÖt h¹i trªn 20 000 ng−êi: trong ®ã cã 17
429 èm yÕu, 600 mÊt tÝch, 1 405 ng−êi chÕt.
144 V. I. Lª-nin 145
Cuéc chiÕn tranh nµy ®· lµm cho ng−êi ý tèn h¬n 800 triÖu
lia, tøc lµ h¬n 320 triÖu róp. T×nh tr¹ng thÊt nghiÖp khñng
khiÕp, c«ng nghiÖp ®×nh ®èn ― ®ã lµ hËu qu¶ cña chiÕn tranh.
Ngãt 14 800 ng−êi ¶-rËp bÞ giÕt. MÆc dÇu ®· cã "hßa −íc",
nh−ng thùc ra cuéc chiÕn tranh sÏ vÉn tiÕp diÔn v× çc bé l¹c ¶- mét canh b¹c
rËp trong néi ®Þa ch©u Phi, ë çch xa bê biÓn, sÏ kh«ng chÞu
khuÊt phôc. Ng−êi ta sÏ cßn "khai ho¸" cho çc bé l¹c ¶-rËp nµy
B¸o "Thêi míi" ®· hoµn toµn ®Ó lé kÕ ho¹ch cña bän d©n téc
trong mét thêi gian l©u dµi n÷a b»ng l−ìi lª, ®¹n, gi¸ treo cæ, sù
chñ nghÜa Nga. ChØ cÇn ®äc qua tê b¸o "cã uy tÝn" ®ã ®èi víi
b¾n giÕt vµ h·m hiÕp phô n÷.
bän ng−êi võa nªu ë trªn vµ ®èi víi bän th¸ng M−êi, lµ ng−êi
N−íc ý, tÊt nhiªn, ch¼ng tèt h¬n mµ còng ch¼ng xÊu h¬n çc
ta ®· thÊy ngay kÕ ho¹ch c−íp ®o¹t Thæ-nhÜ-kú mµ chóng r¾p
n−íc t− b¶n chñ nghÜa kh¸c. TÊt c¶ çc n−íc t− b¶n chñ nghÜa
t©m tiÕn hµnh.
®Òu do giai cÊp t− s¶n thèng trÞ, giai cÊp nµy kh«ng tõ bÊt cø
mét cuéc tµn s¸t nµo ®Ó chiÕm lÊy nguån lîi nhuËn míi. Theo lÖ th−êng, chÝnh s¸ch s«-vanh vµ chÝnh s¸ch nh»m x©m
chiÕm l·nh thæ n−íc kh¸c, ®−îc thùc hiÖn tr−íc tiªn b»ng çch
"Sù thËt", sè 129, Theo ®óng b¶n ®¨ng xói giôc c«ng chóng ®¶ kÝch n−íc ¸o. B¸o "Thêi míi" viÕt: "Çc
ngµy 28 th¸ng ChÝn 1912 trªn b¸o "Sù thËt" d©n téc vïng Ban-c¨ng ®· næi dËy tiÕn hµnh cuéc chiÕn ®Êu
Ký tªn: T. thÇn th¸nh ®Ó giµnh ®éc lËp. Nhµ ngo¹i giao cña n−íc ¸o ®ang
r×nh c¬ héi ®Ó c−íp bãc çc d©n téc nµy".
N−íc ¸o ®· giËt ®−îc mét miÕng (B«-xni-a vµ GhÐc-txª-g«-
vi-na. N−íc ý ®· giËt ®−îc mét miÕng (T¬-ri-p«-li), b©y giê ®Õn
l−ît chóng ta kiÕm ch¸c chót Ýt, ― ®ã lµ chÝnh s¸ch cña b¸o
"Thêi míi". C©u nãi "cuéc chiÕn ®Êu thÇn th¸nh ®Ó giµnh ®éc
lËp" chØ lµ mét c©u rçng tuÕch ®Ó lõa dèi nh÷ng ng−êi khê
kh¹o, bëi v× chÝnh ë n−íc Nga chóng ta, kh«ng cã ai l¹i chµ ®¹p
lªn nh÷ng nguyªn t¾c d©n chñ thùc sù cña nÒn ®éc lËp ch©n
chÝnh cña tÊt c¶ çc d©n téc, nh− bän d©n téc chñ nghÜa vµ bän
th¸ng M−êi.
T¹i sao bän d©n téc chñ nghÜa l¹i coi c¬ héi nµy lµ
thuËn lîi ®Ó tiÕn hµnh chÝnh s¸ch c−íp bãc? Tê "Thêi míi"
®· ®Ó lé râ c¶ ®iÒu nµy. Chóng cho r»ng n−íc ý sÏ kh«ng
tham chiÕn; ®èi víi ¸o th×, do hµng triÖu d©n n−íc ®ã cã
quan hÖ huyÕt thèng víi ng−êi Xla-v¬ vïng Ban-c¨ng,
nªn khai chiÕn víi ng−êi Xla-v¬ ë vïng Ban-c¨ng lµ ®iÒu
146 V. I. Lª-nin 147
m¹o hiÓm; cßn §øc th× v× Thæ-nhÜ-kú bÞ ®¸nh b¹i mµ sÏ kh«ng

lao vµo cuéc chiÕn tranh ch©u ¢u.
ViÖc tÝnh to¸n cña bän d©n téc chñ nghÜa thËt lµ lé liÔu vµ v«
sØ ®Õn tét ®é. Chóng nãi nh÷ng lêi lÏ hoa mü vÒ "cuéc chiÕn ®Êu
thÇn th¸nh ®Ó giµnh ®éc lËp" cña çc d©n téc, nh−ng chÝnh chóng hai thø u-t«-pi
l¹i ®ïa giìn víi sinh mÖnh hµng triÖu con ng−êi mét çch hÕt
søc th¶n nhiªn, ®Èy nh©n d©n çc n−íc ®i chÐm giÕt nhau v× lîi
U-t«-pi lµ mét tõ Hy-l¹p: "u" tiÕng Hy-l¹p nghÜa lµ "kh«ng",
nhuËn cña mét dóm th−¬ng gia vµ bän kinh doanh c«ng nghiÖp.
vµ "topos" nghÜa lµ n¬i. U-t«-pi lµ mét n¬i kh«ng cã thËt, mét
Liªn minh tay ba (§øc, ¸o, ý)70 hiÖn nay suy yÕu v× ý ®·
®iÒu viÓn v«ng kh«ng t−ëng, mét chuyÖn hoang ®−êng.
tiªu mÊt 800 triÖu phr¨ng trong chiÕn tranh víi Thæ-nhÜ-kú, vµ
ë vïng Ban-c¨ng "quyÒn lîi" cña ý vµ cña ¸o l¹i kh«ng phï Kh«ng t−ëng vÒ chÝnh trÞ lµ mét lo¹i mong −íc mµ ng−êi ta
hîp víi nhau. ý muèn chiÕm mét m¶nh n÷a lµ An-ba-ni, mµ kh«ng thÓ nµo thùc hiÖn ®−îc, b©y giê còng vËy, mµ sau nµy
¸o th× l¹i kh«ng muèn ®Ó ý lµm ®−îc ®iÒu ®ã. TÝnh to¸n nh− còng vËy, mét mong −íc kh«ng c¨n cø vµo çc lùc l−îng x· héi,
vËy, bän d©n téc chñ nghÜa ë n−íc ta quyÕt ch¬i liÒu mét canh kh«ng dùa vµo sù tr−ëng thµnh, sù ph¸t triÓn cña çc lùc l−îng
b¹c v× chóng û vµo søc m¹nh vµ sù giµu cã cña hai c−êng quèc chÝnh trÞ, çc lùc l−îng giai cÊp.
trong khèi §ång minh tay ba (Anh vµ Ph¸p)71, vµ dùa vµo t×nh Trong mét n−íc mµ quyÒn tù do cµng Ýt ái, cuéc ®Êu tranh
h×nh lµ "ch©u ¢u" kh«ng muèn ph¸t ®éng cuéc chiÕn tranh toµn giai cÊp c«ng khai cµng béc lé mét çch nghÌo nµn, tr×nh ®é häc
ch©u v× vÊn ®Ò çc eo biÓn hoÆc v× vÊn ®Ò "lµm trßn trÜnh" l·nh
vÊn cña quÇn chóng cµng thÊp, th× th−êng th−êng nh÷ng thø
thæ cña "chóng ta" b»ng çch chiÕm ®Êt ®ai cña phÇn n−íc Thæ-
kh«ng t−ëng chÝnh trÞ cµng dÔ xuÊt hiÖn vµ cµng ®øng v÷ng
nhÜ-kú thuéc ch©u ¸.
®−îc l©u dµi.
Trong x· héi cã chÕ ®é n« lÖ lµm thuª th× bÊt kú tªn th−¬ng gia
nµo, bÊt kú tªn chñ nµo còng ®Òu ®¸nh b¹c c¶: "hoÆc lµ tao ph¸ s¶n, Trong n−íc Nga ngµy nay, cã hai lo¹i kh«ng t−ëng chÝnh trÞ
hoÆc lµ tao ph¸t tµi vµ lµm cho nh÷ng kÎ kh¸c ph¶i ph¸ s¶n". Hµng ®ang ®øng v÷ng h¬n hÕt, vµ, v× søc hÊp dÉn cña nã, nªn ®· cã
n¨m cã hµng tr¨m tªn t− b¶n ph¸ s¶n vµ hµng triÖu n«ng d©n, thî ¶nh h−ëng nhÊt ®Þnh trong quÇn chóng. §ã lµ kh«ng t−ëng cña
thñ c«ng bÞ ph¸ s¶n. Çc n−íc t− b¶n chñ nghÜa còng ®Òu ®¸nh ph¸i tù do vµ kh«ng t−ëng cña ph¸i d©n tuý.
b¹c nh− thÕ, chóng dïng m¸u cña hµng triÖu ng−êi ®Ó ®¸nh b¹c, Kh«ng t−ëng cña ph¸i tù do cho r»ng ë Nga ng−êi ta cã thÓ
b¾t hä ®i ®Õn n¬i nµy n¬i nä chÐm giÕt nhau ®Ó x©m chiÕm ®Êt ®ai giµnh ®−îc nh÷ng sù c¶i thiÖn t−¬ng ®èi quan träng vÒ ph−¬ng
n−íc kh¸c vµ c−íp bãc çc n−íc l¸ng giÒng nhá yÕu. diÖn tù do chÝnh trÞ, vÒ ph−¬ng diÖn ®Þa vÞ cña çc tÇng líp
nh©n d©n lao ®éng, b»ng ®−êng lèi hßa b×nh vµ h÷u h¶o, ch¼ng
"Sù thËt", sè 134, Theo ®óng b¶n ®¨ng trªn ph¶i lµm cho ai thiÖt h¹i c¶, ch¼ng cÇn ph¶i truÊt ng«i bän Pu-
ngµy 4 th¸ng M−êi 1912 b¸o "Sù thËt"
ri-skª-vÝch, còng ch¼ng cÇn ph¶i ®Êu tranh giai cÊp gay go vµ
triÖt ®Ó. §ã lµ kh«ng t−ëng vÒ hßa b×nh gi÷a mét n−íc Nga tù
do víi bän Pu-ri-skª-vÝch.
148 V. I. Lª-nin Hai thø u-t«-pi 149
Kh«ng t−ëng cña ph¸i d©n tóy lµ mét sù m¬ méng cña lªn chäc trêi" cña quÇn chóng, nh− cã lÇn M¸c ®· nãi vÒ mét
ng−êi trÝ thøc d©n tóy chñ nghÜa vµ ng−êi n«ng d©n ph¸i lao trong nh÷ng phong trµo quÇn chóng ch©u ¢u ë thÕ kû tr−íc72.
®éng, cho r»ng ng−êi ta cã thÓ dïng çch chia l¹i tÊt c¶ ruéng Kh«ng t−ëng cña ph¸i tù do lµ kh«ng t−ëng cña sù bÊt lùc
®Êt mét çch c«ng b»ng mµ xãa bá quyÒn lùc vµ sù thèng trÞ trong sù nghiÖp gi¶i phãng n−íc Nga vÒ ph−¬ng diÖn chÝnh trÞ;
cña t− b¶n, xãa bá chÕ ®é n« lÖ lµm thuª; hoÆc cho r»ng cã thÓ kh«ng t−ëng cña mét kÎ träc phó tham lam, kÎ muèn chia sÎ
duy tr× ®−îc sù ph©n chia ruéng ®Êt "c«ng b»ng", "b×nh qu©n", ®Æc quyÒn víi bän Pu-ri-skª-vÝch mét çch hßa b×nh", vµ xem
d−íi ¸ch thèng trÞ cña t− b¶n, d−íi quyÒn lùc cña ®ång tiÒn, çi ý muèn cao quý ®ã nh− mét lý luËn chñ tr−¬ng r»ng phong
trong nÒn s¶n xuÊt hµng hãa. trµo d©n chñ ë Nga cã thÓ th¾ng lîi mét çch "hßa b×nh" ®−îc.
Çi g× ®· ®Î ra hai thø kh«ng t−ëng Êy? T¹i sao hai thø Kh«ng t−ëng cña ph¸i tù do lµ sù m¬ t−ëng ®Õn viÖc lµm sao
kh«ng t−ëng ®ã l¹i ®øng ®−îc kh¸ v÷ng vµng trong n−íc Nga chiÕn th¾ng ®−îc bän Pu-ri-skª-vÝch mµ kh«ng cÇn ph¶i ®¸nh
hiÖn nay? b¹i chóng, m¬ t−ëng ®Õn viÖc lµm sao ®¸nh ®æ ®−îc chóng mµ
Hai thø kh«ng t−ëng ®ã sinh ra tõ nh÷ng lîi Ých cña çc giai l¹i kh«ng lµm h¹i ®Õn chóng. Râ rµng thø kh«ng t−ëng ®ã lµ cã
cÊp ®ang ®Êu tranh chèng trËt tù x· héi cò, chèng chÕ ®é n«ng h¹i, kh«ng nh÷ng v× nã lµ mét ®iÒu kh«ng t−ëng, mµ cßn v× nã
n«, chèng t×nh tr¹ng kh«ng cã quyÒn, tãm l¹i, "chèng bän Pu-ri- lµm h− háng ý thøc d©n chñ cña quÇn chóng. Nh÷ng quÇn
skª-vÝch", vµ trong cuéc ®Êu tranh ®ã, çc giai cÊp Êy l¹i kh«ng
chóng nµo mµ tin vµo thø kh«ng t−ëng ®ã th× sÏ kh«ng bao giê
cã mét ®Þa vÞ ®éc lËp. Kh«ng t−ëng, m¬ méng, chÝnh lµ con ®Î
giµnh ®−îc tù do; nh÷ng quÇn chóng ®ã kh«ng xøng ®¸ng
cña sù phô thuéc Êy, cña tÝnh b¹c nh−îc Êy. M¬ méng lµ çi
h−ëng tù do; nh÷ng h¹ng quÇn chóng Êy hoµn toµn ®¸ng bÞ
vèn cã cña kÎ yÕu.
bän Pu-ri-skª-vÝch nh¹o b¸ng.
Giai cÊp t− s¶n tù do chñ nghÜa nãi chung, nhÊt lµ ph¸i trÝ
Kh«ng t−ëng cña ph¸i d©n tóy vµ ph¸i lao ®éng lµ sù m¬
thøc t− s¶n tù do chñ nghÜa, kh«ng thÓ kh«ng mong mái cã tù
−íc cña ng−êi tiÓu chñ ®øng gi÷a tªn t− b¶n vµ ng−êi c«ng
do vµ ph¸p chÕ, bëi v×, kh«ng cã nh÷ng çi ®ã th× nÒn thèng trÞ
nh©n lµm thuª, m¬ t−ëng xãa bá ¸ch n« lÖ lµm thuª mµ kh«ng
cña giai cÊp t− s¶n sÏ kh«ng ®Çy ®ñ, kh«ng tuyÖt ®èi, kh«ng
cÇn ph¶i ®Êu tranh giai cÊp. Khi mµ nhiÖm vô gi¶i phãng vÒ
®−îc b¶o ®¶m. Nh−ng giai cÊp t− s¶n l¹i sî phong trµo quÇn
chóng nhiÒu h¬n lµ sî thÕ lùc ph¶n ®éng. Do ®ã mµ vÒ mÆt mÆt kinh tÕ trë thµnh mét vÊn ®Ò tr−íc m¾t ®èi víi n−íc Nga,
chÝnh trÞ th× ph¸i tù do ®· biÓu hiÖn tÝnh chÊt b¹c nh−îc l¹ mét vÊn ®Ò trùc tiÕp vµ nãng hæi nh− nhiÖm vô gi¶i phãng vÒ
th−êng, kh«ng thÓ t−ëng t−îng næi vµ sù bÊt lùc hoµn toµn cña mÆt chÝnh trÞ hiÖn nay, th× thø kh«ng t−ëng cña ph¸i d©n tóy
nã. Do ®ã mµ toµn bé chÝnh s¸ch cña ph¸i tù do lµ mét chuçi còng sÏ tá ra nguy h¹i kh«ng kÐm g× thø kh«ng t−ëng cña ph¸i
liªn tiÕp nh÷ng sù mËp mê, lõa bÞp, gi¶ nh©n gi¶ nghÜa, l¶ng tù do.
tr¸nh mét çch khiÕp nh−îc, hä ph¶i ®ãng trß chñ nghÜa d©n chñ Nh−ng ngµy nay, n−íc Nga cßn ®ang ë trong thêi kú c¶i t¹o
®Ó tranh thñ quÇn chóng, nh−ng ®ång thêi, chÝnh hä l¹i lµ nh÷ng cã tÝnh chÊt t− s¶n, chø kh«ng ph¶i trong thêi kú c¶i t¹o cã tÝnh
ng−êi ph¶n l¹i d©n chñ mét çch s©u s¾c, cã th¸i ®é thï ghÐt s©u chÊt v« s¶n; çi ®· ®Õn lóc hoµn toµn chÝn muåi, kh«ng ph¶i lµ
s¾c ®èi víi phong trµo quÇn chóng, thï ghÐt nh÷ng s¸ng kiÕn vÊn ®Ò gi¶i phãng giai cÊp v« s¶n vÒ mÆt kinh tÕ mµ lµ vÊn ®Ò tù
vµ tÝnh chñ ®éng cña quÇn chóng vµ thï ghÐt çi çch "x«ng do chÝnh trÞ, tøc (thùc ra lµ) vÊn ®Ò tù do t− s¶n ®Çy ®ñ.
Vµ trong vÊn ®Ò nµy, thø kh«ng t−ëng cña ph¸i d©n tóy ®ãng khi nã tuyªn bè r»ng xÐt theo quan ®iÓm quy luËt trao ®æi th×
mét vai trß lÞch sö ®éc ®¸o. Tuy lµ kh«ng t−ëng ®èi víi vÊn ®Ò gi¸ trÞ thÆng d− lµ mét sù bÊt c«ng. Çc nhµ lý luËn khoa kinh tÕ
xÐt xem mét cuéc chia l¹i ruéng ®Êt ph¶i cã (vµ sÏ cã) nh÷ng hËu chÝnh trÞ t− s¶n ph¶n ®èi chñ nghÜa x· héi ®ã, nÕu xÐt theo ý
qu¶ kinh tÕ g×, nh−ng nã l¹i lµ b¹n ®−êng vµ lµ triÖu chøng cña nghÜa kinh tÕ häc h×nh thøc, th× hä lµm nh− vËy lµ ®óng, v× gi¸
mét cao trµo d©n chñ vÜ ®¹i, cã tÝnh chÊt quÇn chóng cña quÇn trÞ thÆng d− lµ s¶n phÈm hoµn toµn "tù nhiªn", hoµn toµn "c«ng
chóng n«ng d©n, nghÜa lµ cña quÇn chóng chiÕm ®a sè trong b×nh" cña nh÷ng quy luËt trao ®æi.
nh©n d©n n−íc Nga t− s¶n - phong kiÕn ngµy nay. (Trong n−íc Nh−ng xÐt theo ý nghÜa lÞch sö toµn thÕ giíi, th× chñ nghÜa
Nga thuÇn tóy t− s¶n còng nh− trong ch©u ¢u thuÇn tóy t− s¶n, x· héi kh«ng t−ëng l¹i ®óng, v× nã lµ triÖu chøng, lµ ng−êi biÓu
n«ng d©n sÏ kh«ng chiÕm ®a sè trong nh©n d©n). hiÖn, lµ ng−êi tiªn khu cña çi giai cÊp do chñ nghÜa t− b¶n s¶n
Kh«ng t−ëng cña ph¸i tù do lµm h− háng ý thøc d©n chñ sinh ra, vµ ®Õn nay, ®Õn kho¶ng ®Çu thÕ kû thø XX, giai cÊp nµy
cña quÇn chóng. Kh«ng t−ëng cña ph¸i d©n tóy võa lµm h− ®· ph¸t triÓn thµnh mét lùc l−îng mang tÝnh chÊt quÇn chóng
háng ý thøc x· héi chñ nghÜa cña quÇn chóng, l¹i võa lµ b¹n hïng m¹nh, ®ñ søc tiªu diÖt chñ nghÜa t− b¶n, vµ ®ang tiÕn
®−êng, lµ triÖu chøng, vµ mét phÇn nµo thËm chÝ cßn lµ biÓu b−íc mét çch kh«ng g× ng¨n c¶n næi tíi çi kÕt côc ®ã.
hiÖn cña cao trµo d©n chñ cña quÇn chóng. CÇn ghi nhí luËn ®iÓm s©u s¾c ®ã cña ¡ng-ghen, khi ®¸nh
BiÖn chøng cña lÞch sö lµ: ph¸i d©n tóy vµ ph¸i lao ®éng gi¸ thø kh«ng t−ëng hiÖn ®¹i cña ph¸i d©n tóy hay ph¸i lao
®ang ®Ò nghÞ vµ thùc hiÖn mét biÖn ph¸p t− b¶n chñ nghÜa v« ®éng ë Nga (cã lÏ kh«ng ph¶i chØ ë Nga, mµ cßn ë c¶ mét lo¹t
cïng triÖt ®Ó vµ kiªn quyÕt trong vÊn ®Ò ruéng ®Êt ë Nga, ®Ó n−íc ch©u ¸ ®ang tr¶i qua nh÷ng cuéc çch m¹ng t− s¶n ë thÕ
kû XX).
lµm ph−¬ng thuèc chèng l¹i chñ nghÜa t− b¶n. ChÕ ®é "b×nh
qu©n" trong viÖc chia l¹i ruéng ®Êt lµ mét thø kh«ng t−ëng, Chñ nghÜa d©n chñ cña ph¸i d©n tóy, xÐt theo ý nghÜa kinh
nh−ng sù ®o¹n tuyÖt hoµn toµn víi chÕ ®é chiÕm h÷u ruéng ®Êt tÕ häc h×nh thøc, th× sai, nh−ng xÐt theo ý nghÜa lÞch sö, l¹i lµ
cò nh−: chÕ ®é chiÕm h÷u cña ®Þa chñ lÉn chÕ ®é qu©n cÊp, chÕ mét ch©n lý. Thø chñ nghÜa d©n chñ nµy, tuy lµ sai v× nã lµ mét
®é chiÕm h÷u cña "nhµ n−íc", ― mét sù ®o¹n tuyÖt cÇn thiÕt kh«ng t−ëng x· héi chñ nghÜa, nh−ng nã l¹i lµ mét ch©n lý cña
cuéc ®Êu tranh d©n chñ ®éc ®¸o, do lÞch sö quy ®Þnh, cña quÇn
cho viÖc chia l¹i ruéng ®Êt, ― l¹i lµ mét biÖn ph¸p cÇn thiÕt
chóng n«ng d©n, cuéc ®Êu tranh ®ã lµ mét yÕu tè kh«ng thÓ
nhÊt, cã tÝnh chÊt tiÕn bé vÒ mÆt kinh tÕ vµ cÊp b¸ch nhÊt, ®èi
t¸ch rêi trong sù nghiÖp c¶i t¹o cã tÝnh chÊt t− s¶n vµ lµ ®iÒu
víi mét n−íc nh− n−íc Nga, theo h−íng d©n chñ - t− s¶n.
kiÖn ®Ó sù nghiÖp c¶i t¹o ®ã giµnh ®−îc th¾ng lîi hoµn toµn.
Kh«ng ®−îc quªn c©u danh ng«n sau ®©y cña ¡ng-ghen:
Kh«ng t−ëng cña ph¸i tù do t¸ch quÇn chóng n«ng d©n khái
"Çi g× mµ xÐt theo ý nghÜa kinh tÕ häc h×nh thøc lµ sai, th× cuéc ®Êu tranh. Kh«ng t−ëng cña ph¸i d©n tóy thÓ hiÖn
l¹i cã thÓ ®óng nÕu xÐt theo ý nghÜa lÞch sö thÕ giíi"73. ý chÝ ®Êu tranh cña hä, høa hÑn víi hä mét triÖu ®iÒu tèt
¡ng-ghen ®· ®−a ra luËn ®iÓm s©u s¾c ®ã vÒ chñ nghÜa lµnh sau th¾ng lîi, mµ thùc ra th× th¾ng lîi ®ã chØ mang l¹i cho
x· héi kh«ng t−ëng: chñ nghÜa x· héi nµy lµ "sai", xÐt theo ý hä mét tr¨m ®iÒu tèt lµnh mµ th«i. Nh−ng ph¶i ch¨ng lµ
nghÜa kinh tÕ häc h×nh thøc. Chñ nghÜa x· héi nµy lµ "sai" kh«ng tù nhiªn khi hµng triÖu con ng−êi ®ang b−íc vµo
®Êu tranh ― nh÷ng con ng−êi tõ bao thÕ kû nay ph¶i sèng kia, çc nhµ sö häc sÏ nghiªn cøu mét çch cã hÖ thèng çi
trong vßng ®en tèi, thiÕu thèn, bÇn cïng, khèn khæ, c« qu¹nh, xu h−íng ®ã, vµ sÏ t×m ra mèi liªn hÖ cña nã víi çi ®−îc
tåi tµn ― phãng ®¹i gÊp m−êi nh÷ng kÕt qu¶ cña sù th¾ng lîi mÖnh danh lµ "chñ nghÜa b«n-sª-vÝch" trong m−êi n¨m ®Çu cña
cã thÓ cã ®−îc? thÕ kû XX.
Kh«ng t−ëng cña ph¸i tù do che ®Ëy lßng thÌm muèn tù t−
ViÕt tr−íc ngµy 5 (18)
tù lîi cña h¹ng ng−êi bãc lét míi muèn chia sÎ ®Æc quyÒn víi th¸ng M−êi 1912
bän bãc lét cò. Kh«ng t−ëng cña ph¸i d©n tóy thÓ hiÖn kh¸t
väng cña hµng triÖu ng−êi lao ®éng trong giai cÊp tiÓu t− s¶n, §¨ng lÇn ®Çu n¨m 1924, Theo ®óng b¶n th¶o
muèn hoµn toµn tiªu diÖt h¼n bän bãc lét cò, bän bãc lét phong trªn t¹p chÝ "§êi sèng", sè 1
kiÕn, ®ång thêi nã còng lµ mét ¶o väng, t−ëng cã thÓ "®ång Ký tªn: V. I.
thêi" tiªu diÖt ®−îc lu«n c¶ bän bãc lét míi, t− b¶n chñ nghÜa.
HiÓn nhiªn lµ, ng−êi m¸c-xÝt, vèn c¨m ghÐt mäi thø kh«ng
t−ëng, ph¶i b¶o vÖ tÝnh ®éc lËp cña çi giai cÊp cã kh¶ n¨ng ®Êu
tranh quªn m×nh chèng chÕ ®é phong kiÕn, chÝnh v× giai cÊp ®ã
kh«ng hÒ "nhóng" mét tÝ nµo vµo chÕ ®é t− h÷u, mµ viÖc cã
ch©n trong chÕ ®é t− h÷u khiÕn giai cÊp t− s¶n trë thµnh mét kÎ
thï nöa vêi vµ nhiÒu khi thµnh b¹n ®ång minh cña bän phong
kiÕn. N«ng d©n ®· "nhóng" vµo nÒn s¶n xuÊt hµng hãa nhá, hä
cã thÓ, nÕu gÆp hoµn c¶nh lÞch sö thuËn lîi, ®¹t tíi ®−îc sù tiªu
diÖt hoµn toµn chÕ ®é phong kiÕn; nh−ng hä lu«n lu«n ―
kh«ng ph¶i lµ ngÉu nhiªn, mµ lµ tÊt nhiªn ― tá ra cã nh÷ng
biÓu hiÖn ng¶ nghiªng nhÊt ®Þnh gi÷a giai cÊp t− s¶n vµ giai cÊp
v« s¶n, gi÷a chñ nghÜa tù do vµ chñ nghÜa M¸c.
HiÓn nhiªn r»ng ng−êi m¸c-xÝt cÇn ph¶i thËn träng t¸ch tõ
çi vá kh«ng t−ëng d©n tóy chñ nghÜa ®Ó lÊy ra çi h¹t nh©n
lµnh m¹nh vµ quý gi¸ lµ chñ nghÜa d©n chñ chiÕn ®Êu, trung
thùc vµ kiªn quyÕt cña quÇn chóng n«ng d©n.
Trong s¸ch b¸o m¸c-xÝt cò cña nh÷ng n¨m 80 thÕ kû
tr−íc, ng−êi ta cã thÓ t×m thÊy mét xu h−íng nhÊt qu¸n
muèn t¸ch çi h¹t nh©n d©n chñ quý gi¸ Êy ra. Mét ngµy
154 Nh÷ng cuéc tranh c·i ë Anh 155
cho nh÷ng t− t−ëng cña chÝnh s¸ch c«ng nh©n tù do chñ nghÜa
lan trµn trong giai cÊp c«ng nh©n, còng bÞ thñ tiªu.
nh÷ng cuéc tranh c·i ë anh Chõng nµo nh÷ng t− t−ëng Êy cßn tån t¹i trong mét bé phËn
vÒ chÝnh s¸ch c«ng nh©n lín c«ng nh©n Anh, th× ch−a thÓ nãi ®Õn viÖc kh¾c phôc t×nh
tr¹ng ph©n liÖt trong c«ng nh©n. B»ng lêi nãi vµ b»ng sù mong
tù do chñ nghÜa −íc th× kh«ng thÓ x©y dùng nªn sù thèng nhÊt ®−îc, chõng nµo
cuéc ®Êu tranh cña ph¸i d©n chñ - x· héi chèng chÝnh s¸ch c«ng
Mäi ng−êi ®Òu biÕt r»ng ë Anh cã hai ®¶ng c«ng nh©n: ®¶ng nh©n tù do chñ nghÜa ch−a kÕt thóc. Nh−ng hiÖn nay sù thèng
d©n chñ - x· héi, mµ hiÖn nay gäi lµ "§¶ng x· héi chñ nghÜa nhÊt nµy b¾t ®Çu thùc sù trë thµnh ®iÒu cã thÓ thùc hiÖn ®−îc, v×
Anh"74, vµ çi gäi lµ "§¶ng c«ng nh©n ®éc lËp"75. trong b¶n th©n "§¶ng c«ng nh©n ®éc lËp" ngµy cµng cã nhiÒu
Sù ph©n liÖt ®ã trong phong trµo c«ng nh©n x· héi chñ nghÜa ng−êi ph¶n ®èi chÝnh s¸ch c«ng nh©n tù do chñ nghÜa.
Anh kh«ng ph¶i lµ ®iÒu ngÉu nhiªn. Nã cã nguån gèc xa x−a. Chóng ta cã b¶n b¸o ço chÝnh thøc cña ®¶ng nµy vÒ ®¹i héi
Sù ph©n liÖt ®ã n¶y sinh tõ nh÷ng ®Æc ®iÓm trong lÞch sö n−íc gÇn ®©y nhÊt cña nã, gäi lµ "Héi nghÞ ®¹i biÓu hµng n¨m lÇn
Anh. Anh lµ n−íc mµ chñ nghÜa t− b¶n ph¸t triÓn sím nhÊt, vµ thø XX", häp ë MÐc-tia (Merthyr) vµo ngµy 27 vµ 28 th¸ng N¨m
trong mét thêi gian dµi, n−íc Anh lµ mét "c«ng x−ëng" cña 1912. Trong b¶n b¸o ço nµy, ®iÓm hÕt søc ®¸ng chó ý lµ cuéc
toµn thÕ giíi. Çi ®Þa vÞ ®Æc biÖt vµ ®éc quyÒn Êy ®· t¹o nªn ë tranh luËn vÒ vÊn ®Ò "s¸ch l−îc trong nghÞ viÖn". VÒ thùc chÊt
Anh nh÷ng ®iÒu kiÖn sèng t−¬ng ®èi dÔ chÞu cho tÇng líp c«ng mµ nãi, ®©y lµ sù tranh luËn vÒ mét vÊn ®Ò s©u s¾c h¬n, tøc lµ
nh©n quý téc, nghÜa lµ cho mét thiÓu sè c«ng nh©n cã häc hµnh vÊn ®Ò chÝnh s¸ch c«ng nh©n d©n chñ - x· héi vµ chÝnh s¸ch
vµ ®−îc tr¶ l−¬ng cao. c«ng nh©n tù do chñ nghÜa, mÆc dï çc diÔn gi¶ kh«ng dïng
Do ®ã tÇng líp c«ng nh©n quý téc Êy mang tinh thÇn nh÷ng danh tõ ®ã.
ph−êng héi tiÓu thÞ d©n, xa l×a giai cÊp m×nh, ®i theo ph¸i tù do, NghÞ sÜ Gi«-oÐt ®· më ®Çu cuéc tranh luËn t¹i ®¹i héi. ¤ng
cã th¸i ®é giÔu cît chñ nghÜa x· héi, coi ®ã lµ "kh«ng t−ëng". ®−a ra nghÞ quyÕt ¸n ph¶n ®èi viÖc ñng hé ph¸i tù do; vÒ nghÞ
"§¶ng c«ng nh©n ®éc lËp" chÝnh lµ ®¶ng thùc hµnh chÝnh s¸ch quyÕt ¸n nµy chóng t«i sÏ nãi tØ mØ sau. Vµ ng−êi t¸n thµnh nghÞ
c«ng nh©n tù do chñ nghÜa. Ng−êi ta nãi thËt chÝ lý r»ng ®¶ng quyÕt ¸n cña «ng lµ C«n-u©y, ®· tuyªn bè th¼ng: "Ng−êi c«ng
nµy chØ "®éc lËp" víi chñ nghÜa x· héi, nh−ng l¹i rÊt phô thuéc nh©n b×nh th−êng lu«n lu«n nªu c©u hái: ®¶ng c«ng nh©n cã
vµo chñ nghÜa tù do. ®−êng lèi ®éc lËp cña m×nh trong nghÞ viÖn kh«ng?". C«ng nh©n
Thêi gian gÇn ®©y sù ®éc quyÒn cña Anh ®· hoµn toµn ngµy cµng nghi ®¶ng c«ng nh©n lµ "tï binh" cña ph¸i tù do.
bÞ sôp ®æ. Nh÷ng ®iÒu kiÖn sèng t−¬ng ®èi dÔ chÞu tr−íc "Trong n−íc ngµy cµng lan truyÒn réng r·i quan ®iÓm cho r»ng
kia th× kh«ng cßn n÷a, thay vµo lµ t×nh c¶nh cùc kú nghÌo ®¶ng c«ng nh©n chØ ®¬n thuÇn lµ mét çnh cña ®¶ng tù do". CÇn
tóng do gi¸ sinh ho¹t ®¾t ®á. §Êu tranh giai cÊp trë nªn gay nªu râ r»ng "®¶ng c«ng nh©n" trong nghÞ viÖn bao gåm ch¼ng
g¾t h¬n nhiÒu, vµ cïng víi sù gay g¾t Êy th× c¬ së cña chñ nh÷ng çc nghÞ sÜ thuéc "§¶ng c«ng nh©n ®éc lËp", mµ gåm c¶
nghÜa c¬ héi còng bÞ thñ tiªu, c¶ çi c¬ së tr−íc ®©y khiÕn nh÷ng nghÞ sÜ do çc c«ng ®oµn bÇu vµo. Nh÷ng nghÞ sÜ Êy
156 V. I. Lª-nin Nh÷ng cuéc tranh c·i ë Anh 157
tù x−ng lµ çc nghÞ sÜ c«ng nh©n vµ lµ ®¶ng viªn "®¶ng c«ng thùc hµnh chÝnh s¸ch giai cÊp ®éc lËp cña giai cÊp v« s¶n, chø
nh©n", tuy kh«ng gia nhËp "§¶ng c«ng nh©n ®éc lËp". Bän c¬ kh«ng ph¶i chÝnh s¸ch c«ng nh©n tù do chñ nghÜa.
héi chñ nghÜa Anh ®· thùc hiÖn çi ®iÒu mµ bän c¬ héi chñ (Trong hµng ngò "§¶ng c«ng nh©n ®éc lËp", chñ nghÜa M¸c
nghÜa çc n−íc kh¸c th−êng hay cã khuynh h−íng muèn thùc bÞ b¸c bá vÒ nguyªn t¾c, cho nªn ng«n ng÷ m¸c-xÝt hoµn toµn
hiÖn: liªn kÕt çc nghÞ sÜ "x· héi chñ nghÜa" theo chñ nghÜa c¬ kh«ng ®−îc dïng).
héi víi çc nghÞ sÜ thuéc çc c«ng ®oµn hÇu nh− lµ phi ®¶ng
Gi«-oÐt lËp tøc bÞ bän c¬ héi chñ nghÜa ®ang thèng trÞ trong
ph¸i. Çi "®¶ng c«ng nh©n réng r·i"76 khÐt tiÕng mµ vµo nh÷ng
®¶ng ®¶ kÝch. Vµ bän chóng ®· ®¶ kÝch ― thËt lµ mét ®iÒu tiªu
n¨m 1906 - 1907, mét sè phÇn tö men-sª-vÝch n−íc ta ®· nãi
biÓu! ― ®óng theo lèi c¬ héi chñ nghÜa, nghÜa lµ quanh co vµ
®Õn, th× ®· ®−îc lËp nªn ë Anh, vµ chØ ë Anh th«i.
lÈn tr¸nh. Chóng kh«ng muèn nãi th¼ng r»ng chóng t¸n thµnh
Gi«-oÐt ®· ®−a ra nghÞ quyÕt ¸n ®Ó biÓu thÞ trªn thùc tÕ
viÖc ñng hé ph¸i tù do. Chóng biÓu lé ý nghÜ cña m×nh th«ng
nh÷ng quan ®iÓm cña m×nh. NghÞ quyÕt ¸n nµy ®−îc th¶o ra
qua nh÷ng c©u chung chung, vµ nhÊt ®Þnh lµ ph¶i cã lêi nh¾c
thuÇn tóy "theo kiÓu Anh": kh«ng ®−a ra nguyªn t¾c chung nµo
®Õn "tÝnh ®éc lËp" cña giai cÊp c«ng nh©n. §óng hÖt nh− ph¸i
c¶ (ng−êi Anh tù hµo vÒ "ãc thùc tÕ" vµ kh«ng −a thÝch nh÷ng
thñ tiªu ë n−íc ta lµ nh÷ng kÎ lu«n gµo thÐt thËt to vÒ "tÝnh ®éc
nguyªn t¾c chung; ®©y lµ biÓu hiÖn cña còng çi ®Çu ãc ph−êng
lËp" cña giai cÊp c«ng nh©n ®óng vµo nh÷ng giê phót, mµ trªn
héi Êy trong phong trµo c«ng nh©n). NghÞ quyÕt ¸n ®Ò nghÞ
thùc tÕ hä ®ang chuÈn bÞ thay thÕ tÝnh ®éc lËp ®ã b»ng mét
nhãm c«ng nh©n t¹i h¹ nghÞ viÖn xem th−êng (kh«ng ®Ó ý ®Õn)
chÝnh s¸ch c«ng nh©n tù do chñ nghÜa.
mäi sù ®e däa r»ng néi çc cña ph¸i tù do cã thÓ bÞ thiÓu sè vµ
do ®ã sÏ buéc ph¶i tõ chøc; ®Ò nghÞ biÓu quyÕt vÒ mçi vÊn ®Ò M¬-r©y, ®¹i biÓu cho nhãm ®a sè c¬ héi chñ nghÜa, ®· ®−a ra
mét çch kiªn ®Þnh (steadfastly) c¨n cø vµo thùc chÊt vÊn ®Ò (on b¶n "söa ®æi", tøc lµ b¶n ph¶n nghÞ quyÕt, víi néi dung sau ®©y:
the merits of the questions). "Héi nghÞ thõa nhËn r»ng: ®Ó ®¹t ®−îc nh÷ng môc tiªu cña m×nh
B»ng nghÞ quyÕt ¸n cña cña m×nh, Gi«-oÐt ®· "n¾m lÊy ngay mét çch tèt h¬n, ®¶ng c«ng nh©n vÉn ph¶i tÝnh ®Õn tÊt c¶ nh÷ng kÕt
qu¶ vµ hËu qu¶ cã thÓ cã cña s¸ch l−îc cña m×nh, nh÷ng kÕt qu¶ vµ hËu
chÝnh vÊn ®Ò chñ yÕu". Néi çc cña ph¸i tù do ë Anh, còng nh−
qu¶ trùc tiÕp còng nh− gi¸n tiÕp, ®ång thêi kh«ng mét phót nµo ®−îc
toµn thÓ §¶ng tù do Anh77, cè hÕt søc thuyÕt phôc c«ng nh©n quªn r»ng nh÷ng quyÕt ®Þnh cña nã ph¶i tuyÖt ®èi xuÊt ph¸t tõ nh÷ng
r»ng cÇn liªn kÕt lùc l−îng ®Ó chèng thÕ lùc ph¶n ®éng (nghÜa lîi Ých cña b¶n th©n m×nh, víi t− çch lµ mét chÝnh ®¶ng, vµ xuÊt ph¸t
lµ chèng ®¶ng b¶o thñ78); cÇn g×n gi÷ nhãm ®a sè cña ph¸i tù do tõ nguyÖn väng muèn t¨ng thªm nh÷ng c¬ héi thuËn lîi ®Ó ®¹t nh÷ng
môc tiªu cña m×nh".
v× nã cã thÓ tiªu tan nÕu c«ng nh©n kh«ng biÓu quyÕt cïng víi
ph¸i tù do; c«ng nh©n kh«ng ®−îc ®øng biÖt lËp, hä ph¶i ñng H·y so s¸nh hai nghÞ quyÕt. Gi«-oÐt th× nhÊt ®Þnh ®ßi
hé ph¸i tù do. ThÕ mµ Gi«-oÐt ®Æt vÊn ®Ò mét çch râ rµng: h·y ®o¹n tuyÖt víi chÝnh s¸ch ñng hé ph¸i tù do, cßn M¬-r©y
biÓu quyÕt "mét çch kiªn ®Þnh", ®õng ®Õm xØa tíi nh÷ng lêi ®e th× ®−a ra nh÷ng c©u chung chung kh«ng nãi râ ®iÒu g× c¶,
däa vÒ sù sôp ®æ cña néi çc cña ph¸i tù do, ®õng biÓu quyÕt rÊt dÔ nghe vµ míi nghe th× ®ã lµ nh÷ng c©u nãi kh«ng ph¶i
theo lîi Ých cña ®¶ng tù do, mµ ph¶i biÓu quyÕt c¨n cø vµo thùc bµn c·i g× c¶, nh−ng thùc tÕ l¹i che ®Ëy chÝnh çi chÝnh s¸ch
chÊt vÊn ®Ò, nghÜa lµ ― nÕu nãi b»ng ng«n ng÷ m¸c-xÝt ― h·y ñng hé ph¸i tù do. NÕu M¬-r©y quen biÕt M¸c vµ ph¸t biÓu
tr−íc nh÷ng ng−êi quý träng chñ nghÜa M¸c, th× «ng ta cã thÓ kh«ng ®¸ng sî. NÕu néi çc ®æ vµ tæ chøc cuéc bÇu cö míi, th×
dÔ dµng bäc ®−êng chñ nghÜa c¬ héi cña m×nh b»ng nh÷ng c©u kÕt qu¶ sÏ lµ sù liªn hîp hai ®¶ng t− s¶n (M¸c-La-khlan chØ nãi
ch÷ m¸c-xÝt, vµ «ng ta cã thÓ nãi r»ng chñ nghÜa M¸c ®ßi hái "hai ®¶ng" kh«ng cã ch÷ "t− s¶n": ng−êi Anh kh«ng thÝch
ph¶i tÝnh ®Õn tÊt c¶ t×nh tiÕt cô thÓ cña mçi tr−êng hîp, r»ng nh÷ng thuËt ng÷ m¸c-xÝt). Nh−ng hai ®¶ng nµy mµ liªn hîp l¹i
chóng ta kh«ng tù bã tay, r»ng trong lóc vÉn gi÷ tÝnh ®éc lËp cµng nhanh bao nhiªu th× cµng tèt bÊy nhiªu cho phong trµo
cña m×nh, chóng ta "lîi dông nh÷ng sù xung ®ét", "n¾m lÊy cña chóng ta. Nh÷ng ®iÒu mµ çc nhµ tuyªn truyÒn cña chóng
kh©u yÕu trong çc m©u thuÉn" cña chÕ ®é hiÖn tån v.v. vµ v.v.. ta nãi ®Õn th× cÇn ®−îc çc ®¹i biÓu cña chóng ta trong nghÞ
Chñ nghÜa c¬ héi cã thÓ biÓu thÞ b»ng thuËt ng÷ cña bÊt kú viÖn thùc hiÖn. Chõng nµo ®iÒu ®ã ch−a ®−îc thùc hiÖn th×
häc thuyÕt nµo, kÓ c¶ cña chñ nghÜa M¸c. TÊt c¶ tÝnh ®éc ®¸o ng−êi c«ng nh©n ph¸i T«-ri (tøc ng−êi c«ng nh©n ph¸i b¶o thñ)
cña "vËn mÖnh cña chñ nghÜa M¸c" ë Nga lµ ë chç kh«ng sÏ kh«ng bao giê tin r»ng cã sù kh¸c nhau nµo ®ã gi÷a ®¶ng tù
nh÷ng chñ nghÜa c¬ héi cña ®¶ng c«ng nh©n, mµ c¶ chñ nghÜa do vµ ®¶ng c«ng nh©n. Dï cho chóng ta cã bÞ mÊt hÕt ghÕ trong
c¬ héi cña ®¶ng tù do (I-d¬-g«-Ðp vµ phe çnh) còng thÝch nghÞ viÖn, nh−ng nÕu chóng ta sÏ b¶o vÖ ®−îc nh÷ng nguyªn
kho¸c lªn m×nh nh÷ng "thuËt ng÷" cña chñ nghÜa M¸c! Nh−ng t¾c cña m×nh, th× nh− thÕ sÏ cã lîi nhiÒu h¬n lµ nh÷ng m−u toan
®©y lµ nãi ngoµi lÒ. Chóng ta trë l¹i ®¹i héi MÐc-tia. lµm hµi lßng chÝnh phñ cña bän tù do, ®Ó ®æi lÊy nh÷ng sù
nh−îng bé cña nã!
M¸c-La-khlan t¸n thµnh Gi«-oÐt.
NghÞ sÜ Kª-r¬ H¸c-®i lµ l·nh tô cña ®¶ng. Y nãi quanh
¤ng ta nãi: "Lîi Ých cña mét chÝnh ®¶ng lµ ë chç nµo? Ph¶i ch¨ng chØ lµ quÈn...
ë chç gi÷ cho m×nh sè ghÕ t¹i h¹ nghÞ viÖn? NÕu thùc sù chó ý ®Õn lîi Ých
cña ®¶ng th× ph¶i chó ý ®Õn nam n÷ c«ng nh©n ë bªn ngoµi nghÞ viÖn còng "Thùc thµ mµ nãi, trong nghÞ viÖn cña chóng ta kh«ng cã t×nh tr¹ng qu¶
nh− chó ý ®Õn çc nghÞ sÜ trong nghÞ viÖn. Chóng ta lµ mét tæ chøc x· héi l¾c ®ång hå: ph¸i tù do cïng víi ph¸i Ai-r¬-lan th× m¹nh h¬n liªn minh cña
chñ nghÜa. Trong ho¹t ®éng chÝnh trÞ cña m×nh, chóng ta ph¶i thùc hiÖn ph¸i b¶o thñ vµ c«ng nh©n... VÒ vô hµnh h¹ ë He-xven, t«i ®· biÓu quyÕt
nh÷ng nguyªn t¾c cña m×nh". ñng hé chÝnh phñ v× nhËn thøc râ tÝnh chÊt ®óng ®¾n cña sù biÓu quyÕt Êy
xÐt vÒ thùc chÊt, chø kh«ng ph¶i nh»m ñng hé chÝnh phñ. Kh«ng nghi ngê
Vµ M¸c-La-khlan dÉn ra tr−êng hîp biÓu quyÕt nh©n vô g× n÷a, ®óng lµ cã vô hµnh h¹ ®ã, cho nªn chóng t«i ®Õn nghÞ viÖn víi
x¶y ra t¹i nhµ tï He-xven: mét cËu bÐ bÞ giam ë nhµ tï nµy ®· quyÕt t©m biÓu quyÕt chèng chÝnh phñ. Nh−ng t¹i nghÞ viÖn chóng t«i ®·
nghe c¶ phÝa bªn kia vµ thÊy r»ng tuy lµ tªn tr−ëng ngôc ®· can téi tµn ¸c,
bÞ hµnh h¹ ®Õn chÕt. T¹i nghÞ viÖn ng−êi ta chÊt vÊn. Néi çc
nh−ng nh×n chung th× c¬ quan ®ã l¹i lµ mét c¬ quan kiÓu mÉu trong v−¬ng
cña ph¸i tù do cã nguy c¬ sôp ®æ: n−íc Anh kh«ng ph¶i lµ
quèc. Trong nh÷ng ®iÒu kiÖn nh− vËy mµ biÓu quyÕt chèng chÝnh phñ th×
n−íc Phæ, mét khi bÞ thiÓu sè th× néi çc ph¶i tõ chøc. Vµ thÕ lµ sÏ lµ kh«ng ®óng.. (§Êy, çi chç mµ bän c¬ héi chñ nghÜa ë Anh ®· dÉn
®Ó cøu néi çc, çc nghÞ sÜ c«ng nh©n ®· biÓu quyÕt t¸n thµnh C«ng ®¶ng ®Õn lµ nh− thÕ ®ã: ng−êi ta kh«ng lªn ¸n l·nh tô vÒ nh÷ng bµi
tr¾ng ¸n cho tªn hµnh h¹ cËu bÐ nä. diÔn v¨n kiÓu Êy, mµ ngåi nghe mét çch b×nh th¶n!)...
Lçi kh«ng ph¶i ë nh÷ng ®¶ng viªn "§¶ng c«ng nh©n ®éc lËp". Gia
M¸c-La-Khlan nãi: ®¶ng c«ng nh©n vÉn cßn tÝnh ®Õn nhËp C«ng ®¶ng th× cã c¶ liªn ®oµn c«ng nh©n má than, vµ ®Õn khi çc ®¹i
viÖc nã biÓu quyÕt sÏ g©y t¸c ®éng nh− thÕ nµo ®Õn vËn biÓu cña c«ng nh©n má than gia nhËp nhãm c«ng nh©n th× ng−êi ta thÊy
mÖnh cña chÝnh phñ. Sî r»ng nÕu néi çc ®æ th× nghÞ viÖn r»ng hä thuéc ph¸i tù do. Mµ hä l¹i kh«ng thay ®æi quan ®iÓm cña m×nh.
sÏ bÞ gi¶i t¸n, råi sÏ cã cuéc bÇu cö míi. Nh−ng ®iÒu ®ã Hä ®i theo C«ng ®¶ng chØ lµ vÒ mÆt danh nghÜa...
NghÞ quyÕt ¸n cña Gi«-oÐt biÕn toµn bé chÕ ®é ®¹i nghÞ thµnh mét ®iÒu nhiÖt t×nh chÝnh trÞ, nh−ng t«i kh«ng nghÜ r»ng viÖc th«ng qua nghÞ quyÕt ¸n
phi lý. CÇn ph¶i xÐt ®Õn hËu qu¶ cña mäi cuéc biÓu quyÕt. cña Gi«-oÐt sÏ t¹o ®−îc mét sù thay ®æi c¨n b¶n. NÕu lµ th¶o luËn vÒ thùc chÊt
... T«i khuyªn nªn g¸c c¶ b¶n nghÞ quyÕt lÉn b¶n söa ®æi ®ã l¹i"(!!!). cña vÊn ®Ò, th× kh«ng thÓ chØ h¹n chÕ ë nh÷ng t×nh tiÕt cña mét tr−êng hîp
nhÊt ®Þnh. §èi víi C«ng ®¶ng, cã nh÷ng vÊn ®Ò cßn quan träng h¬n bÊt cø mét
Lªn-xbª-ri ñng hé nghÞ quyÕt cña Gi«-oÐt:
hËu qu¶ nµo cña cuéc biÓu quyÕt ®èi víi chÝnh phñ. ThÝ dô nh− vÊn ®Ò vÒ
"Kª-r¬ H¸c-®i thËt ®· uæng c«ng t×m çch miªu t¶ nghÞ quyÕt ¸n Êy nh− quyÒn ®Çu phiÕu cña phô n÷. Nh−ng liÖu cã thÓ xem th−êng hËu qu¶ cña
mét çi g× ngu xuÈn nùc c−êi, lµm nh− thÓ nghÞ quyÕt ¸n Êy ®Ò nghÞ biÓu nh÷ng cuéc biÓu quyÕt vÒ bÊt kú mét vÊn ®Ò nhá nµo ch¨ng? Mét chÝnh s¸ch
quyÕt vÒ tõng vÊn ®Ò th«i, mµ kh«ng xÐt ®Õn tÊt c¶ t×nh tiÕt cña vÊn ®Ò. nh− vËy cã lÏ sÏ ®−a ®Õn sù cÇn thiÕt ph¶i lu«n lu«n tiÕn hµnh nh÷ng cuéc bÇu
NghÞ quyÕt ¸n ®Ò nghÞ chØ kh«ng tÝnh ®Õn vÊn ®Ò xÐt xem kÕt qu¶ cña cuéc cö chung, thÕ mµ ®èi víi c«ng chóng th× kh«ng cã g× khã chÞu h¬n ®iÒu ®ã...
biÓu quyÕt sÏ t¸c ®éng nh− thÕ nµo ®Õn sù v÷ng ch¾c cña chÝnh phñ. T«i ®· ChÝnh trÞ lµ tháa hiÖp".
®i theo chñ nghÜa x· héi v× thÊy ghª tëm nh÷ng thñ ®o¹n cña bän l¸i bu«n
chÝnh trÞ n¾m trong tay h¹ nghÞ viÖn b»ng çch tæ chøc nh÷ng cuéc héi häp BiÓu quyÕt vÒ nghÞ quyÕt ¸n ®ã cã 73 phiÕu thuËn vµ 195
riªng vµ b»ng çch "thao tóng" çc nghÞ sÜ. Vµ qua kinh nghiÖm cña b¶n phiÕu chèng.
th©n, t«i ®· thÊy r»ng bÊt kú mét vÊn ®Ò nµo ®−îc nªu ra ®Òu ®−îc th¶o Bän c¬ héi chñ nghÜa ®· th¾ng. §iÒu ®ã kh«ng cã g× ®¸ng
luËn chÝnh lµ d−íi gi¸c ®é cuéc biÓu quyÕt sÏ cã ¶nh h−ëng nh− thÕ nµo ng¹c nhiªn trong mét ®¶ng c¬ héi chñ nghÜa nh− "§¶ng c«ng
®èi víi vËn mÖnh cña chÝnh phñ.
nh©n ®éc lËp" Anh. Nh−ng chñ nghÜa c¬ héi g©y nªn mét sù
C«ng ®¶ng hÇu nh− hoµn toµn kh«ng thÓ ng¨n çch m×nh víi ®¶ng tù
do ®−îc. T«i ch−a hÒ biÕt cã mét vÊn ®Ò nµo vÒ lËp ph¸p mµ trong ®ã chèng ®èi ngay trong néi bé ®¶ng Êy, ― ®ã còng lµ mét sù thËt
C«ng ®¶ng l¹i ng¨n çch ®−îc m×nh víi ®¶ng tù do. Víi tÝnh çch lµ mét mµ lóc nµy ®· hoµn toµn ®−îc x¸c ®Þnh.
®¶ng, chóng ta lµ mét bé phËn cÊu thµnh kh¨ng khÝt cña chÝnh phñ trong Nh÷ng ng−êi chèng chñ nghÜa c¬ héi ®· hµnh ®éng mét çch
vÊn ®Ò b¶o hiÓm cña c«ng nh©n. C«ng ®¶ng ®· lu«n lu«n bá phiÕu ñng hé ®óng ®¾n h¬n nhiÒu so víi nh÷ng ng−êi ®ång chÝ cña hä ë §øc, lµ
chÝnh phñ vµ ñng hé dù ¸n cña nã.
nh÷ng ng−êi nhiÒu lóc ®· bªnh vùc cho nh÷ng sù tháa hiÖp môc
Cuéc biÓu quyÕt vÒ vÊn ®Ò tr¹i c¶i t¹o ë He-xven lµm t«i xÊu hæ. Qu¶
thùc lµ cã x¶y ra viÖc hµnh h¹ em bÐ, em bÐ ®ã ®· chÕt do bÞ hµnh h¹, thÕ
n¸t víi bän c¬ héi chñ nghÜa. ViÖc c«ng khai ®−a ra nghÞ quyÕt ¸n
mµ chóng ta biÓu quyÕt ñng hé chÝnh phñ, xãa téi cho tªn thñ ph¹m ®· cña m×nh ®· g©y nªn nh÷ng sù tranh luËn cùc kú quan träng vÒ
hµnh h¹ em bÐ! Nh÷ng ng−êi "®èc c«ng" ("whips" ― ng−êi chØ huy, nguyªn t¾c, vµ nh÷ng cuéc tranh luËn Êy sÏ cã mét t¸c dông s©u
®¹i biÓu toµn quyÒn ®Ó gi¸m s¸t sù biÓu quyÕt cña ®¶ng ®oµn m×nh) cña s¾c ®èi víi giai cÊp c«ng nh©n Anh. ChÝnh s¸ch c«ng nh©n tù do
chóng ta ch¹y kh¾p nghÞ viÖn ®Ó tËp hîp çc nghÞ sÜ c«ng nh©n nh»m môc chñ nghÜa cßn ®øng v÷ng ®−îc lµ nhê truyÒn thèng, ®Çu ãc thñ
®Ých kh«ng ®Ó chÝnh phñ bÞ thÊt b¹i... D¹y ng−êi ta bá phiÕu tr¸i víi l−¬ng
cùu, sù kh«n khÐo cña çc thñ lÜnh c¬ héi chñ nghÜa, song chÝnh
t©m ― nh− thÕ lµ gi¸ng mét ®ßn chÝ tö vµo t−¬ng lai cña phong trµo d©n
chñ trong n−íc chóng ta...) s¸ch Êy kh«ng tr¸nh khái ph¸ s¶n trong quÇn chóng v« s¶n.
NghÞ sÜ Phi-lÝp Xnao-®en, mét trong sè nh÷ng phÇn tö c¬ héi ViÕt tr−íc ngµy 5 (18)
chñ nghÜa tr¾ng trîn nhÊt, ®· nãi hÕt søc quanh co. th¸ng M−êi 1912
"B¶n n¨ng ®Êu tranh cña t«i xui khiÕn t«i biÓu quyÕt t¸n thµnh §¨ng lÇn ®Çu vµo th¸ng T− 1913 Theo ®óng b¶n ®¨ng trªn
nghÞ quyÕt nµy, nh−ng sù suy nghÜ tØnh t¸o cña t«i, lý trÝ cña t«i, kinh trªn t¹p chÝ "Gi¸o dôc", sè 4 t¹p chÝ "Gi¸o dôc"
nghiÖm cña t«i l¹i th«i thóc t«i biÓu quyÕt chèng b¶n nghÞ quyÕt Êy. T«i Ký tªn: W.
®ång ý r»ng chÕ ®é nghÞ viÖn hiÖn nay g©y t¸c h¹i lµm nhôt tinh thÇn
cña nh÷ng ng−êi nµo ®i vµo nghÞ viÖn víi chñ nghÜa lý t−ëng vµ
162 Giíi t¨ng l÷ trong cuéc bÇu cö 163
Ch¾c h¼n ë ®©y ruéng ®Êt cña nh÷ng ng−êi së h÷u nhá
®−îc tÝnh to¸n kh«ng ®Çy ®ñ b»ng ruéng ®Êt cña t¨ng l÷.
Nh−ng dï sao còng cã thÓ thÊy r»ng tæng sè ruéng ®Êt t− h÷u
giíi t¨ng l÷ trong cuéc bÇu cö nhá lµ 21,3 triÖu ®ª-xi-a-ti-na, trong ®ã t¨ng l÷ chiÕm 2,2 triÖu
®ª-xi-a-ti-na, nghÜa lµ h¬n 1/10 mét chót! ThÕ mµ t¨ng l÷ l¹i cã
vµ cuéc bÇu cö ®−îc h¬n t¸m phÇn m−êi sè ®¹i biÓu s¬ tuyÓn!!
víi sù tham gia cña giíi t¨ng l÷ T¹i sao l¹i cã thÓ nh− vËy? RÊt ®¬n gi¶n. Nh÷ng ng−êi tiÓu
së h÷u ruéng ®Êt rÊt Ýt tham gia bÇu cö: tiÒn b¹c kh«ng cã, Ýt
høng thó, l¹i cßn hµng ngµn trë ng¹i do c¶nh s¸t g©y ra ®Ó h¹n
Theo tin tøc b¸o chÝ79, trong çc ®¹i héi ®¹i biÓu tiÓu ®iÒn chÕ tù do bÇu cö. Cßn çc cha cè th× l¹i "®−îc khuyªn" lµ nªn
chñ vµ gi¸o tr−ëng cña 46 tØnh phÇn n−íc Nga thuéc ch©u ¢u, tham gia tÊt c¶.
ng−êi ta ®· bÇu ra 7990 ®¹i biÓu s¬ tuyÓn, trong ®ã 6516 ng−êi Çc cha cè sÏ bá phiÕu cho çc øng cö viªn võa lßng chÝnh
lµ cha cè. Hä chiÕm 82%. phñ. ChÝnh v× vËy ngay c¶ bän ®Þa chñ ― nãi chi ®Õn bän t−
KÕt qu¶ ®Çy ®ñ cña 50 tØnh Ýt cã kh¶ n¨ng lµm thay ®æi kÕt s¶n ― còng ph¶i x× xµo bÊt b×nh. C¶ bän th¸ng M−êi, c¶ bän
luËn nµy. d©n téc chñ nghÜa còng ph¶i x× xµo bÊt b×nh. Mäi ng−êi lªn ¸n
Chóng ta h·y xem xÐt ý nghÜa cña çc cuéc bÇu cö nµy. chÝnh phñ lµ ®· "xÕp ®Æt" cuéc bÇu cö. Mµ chÝnh bän ®Þa chñ vµ
Theo quy ®Þnh cña luËt ph¸p, nh÷ng ng−êi tiÓu së h÷u ®¹i t− s¶n l¹i muèn tù m×nh xÕp ®Æt cuéc bÇu cö.
ruéng ®Êt vµ gi¸o d©n bÇu ra mét ®¹i biÓu s¬ tuyÓn cã ®ñ t− NghÜa lµ ®ang x¶y ra cuéc xung ®ét gi÷a mét bªn lµ chÕ ®é
çch bÇu cö ®Ó tham gia ®¹i héi ®¹i biÓu cña nh÷ng ng−êi së chuyªn chÕ, víi mét bªn kh¸c lµ bän ®Þa chñ vµ t− s¶n ®Çu sá.
h÷u ruéng ®Êt. NghÜa lµ sè ®¹i biÓu s¬ tuyÓn ph¶i tû lÖ thuËn ChÝnh phñ vèn muèn dùa vµo bän ®Þa chñ vµ t− s¶n líp trªn;
víi sè l−îng ruéng ®Êt cña çc cö tri. nh− mäi ng−êi ®Òu biÕt, toµn bé ®¹o luËt ngµy 3 th¸ng S¸u
Theo thèng kª n¨m 1905, chóng ta cã nh÷ng sè liÖu sau ®©y 190780 ®· ®−îc x©y dùng trªn c¬ së ®ã.
vÒ 50 tØnh phÇn n−íc Nga thuéc ch©u ¢u: Râ rµng lµ ngay c¶ víi bän th¸ng M−êi, chÝnh phñ còng
Ruéng ®Êt cña gi¸o héi ..................... 1,9 triÖu ®ª-xi-a-ti-na
kh«ng thÓ ¨n ë thuËn hßa ®−îc. ThËm chÝ chÕ ®é qu©n chñ
Ruéng ®Êt t− h÷u cña t¨ng l÷........... 0,3 " " phong kiÕn - t− s¶n còng kh«ng thÓ cã çi tÝnh chÊt "lµm võa
Tæng sè ruéng ®Êt cña lßng" çc giai cÊp nµy.
t¨ng l÷.............................. 2,2 triÖu ®ª-xi-a-ti-na ThÊt b¹i nµy, kh«ng cßn tranh c·i g× n÷a, trªn thùc tÕ ®·
Ruéng ®Êt t− h÷u cña tiÓu thÞ d©n 3,7 " " ®−îc chÝnh phñ thõa nhËn, chÝnh phñ b¾t ®Çu tæ chøc bän t¨ng
" " " " " n«ng d©n 13,2 " " l÷ thuéc quyÒn m×nh, thµnh çc quan l¹i cña m×nh!
" " " " " çc thµnh
VÒ mÆt khoa häc lÞch sö mµ nãi th× thñ ®o¹n ®ã cña çi
phÇn kh¸c 2,2 " "
Tæng sè ruéng ®Êt tiÓu së chÝnh phñ cßn gi÷ nguyªn nh÷ng ®Æc ®iÓm chñ yÕu cña chÕ
h÷u "kh«ng ph¶i cña gi¸o ®é chuyªn chÕ, ®−îc gäi lµ chñ nghÜa B«-na-p¸c-t¬. Trong
héi"................................... 19,1 triÖu ®ª-xi-a-ti-na tr−êng hîp nµy, chç dùa kh«ng ph¶i lµ mét sè giai cÊp nhÊt
164 V. I. Lª-nin Giíi t¨ng l÷ trong cuéc bÇu cö 165
®Þnh, hoÆc kh«ng ph¶i chØ cã nh÷ng giai cÊp ®ã, kh«ng ph¶i Ng−êi ta nãi r»ng ç chÐp thÝch ®−îc r¸n b»ng b¬. Kh«ng
chñ yÕu lµ nh÷ng giai cÊp ®ã, mµ lµ nh÷ng phÇn tö ®−îc lùa hiÓu nh÷ng ng−êi d©n th−êng liÖu cã thÝch "®−îc r¸n" trong
chän mét çch nh©n t¹o, phÇn lín lµ lùa chän tõ çc giai tÇng chÕ ®é qu©n chñ - t− s¶n, trong chÕ ®é chuyªn chÕ - n«ng n« cò,
phô thuéc kh¸c nhau. trong chñ nghÜa B«-na-p¸c-t¬ "tèi t©n" hay trong chñ nghÜa ®éc
LÊy g× ®Ó gi¶i thÝch t¹i sao l¹i cã thÓ cã hiÖn t−îng nµy xÐt vÒ tµi qu©n phiÖt, hoÆc cuèi cïng lµ trong mét thÓ hçn hîp nµo ®ã
mÆt "x· héi häc", nghÜa lµ xÐt trªn quan ®iÓm ®Êu tranh giai cña tÊt c¶ nh÷ng "ph−¬ng ph¸p" nµy, hay kh«ng? Nh−ng nÕu
cÊp? xÐt theo quan ®iÓm cña nh÷ng ng−êi d©n th−êng vµ theo quan
®iÓm cña çi gäi lµ "ph¸p chÕ", nghÜa lµ theo quan ®iÓm ph¸p
― §ã lµ do sù c©n b»ng lùc l−îng gi÷a çc giai cÊp ®èi ®Þch
luËt thuÇn tóy, hiÕn chÕ h×nh thøc, th× sù kh¸c biÖt ®ã cã thÓ lµ
hoÆc c¹nh tranh víi nhau. ThÝ dô, nÕu trong cuéc c¹nh tranh
rÊt nhá bÐ, cßn xÐt theo quan ®iÓm ®Êu tranh giai cÊp, th× sù
cña bän Pu-ri-skª-vÝch víi bän Gu-ts¬-cèp vµ Ri-a-bu-sin-xki cã
kh¸c biÖt ë ®©y l¹i rÊt to lín.
®−îc sù c©n b»ng lùc l−îng nµo ®ã gi÷a çc ®èi thñ, th× chÝnh
phñ cã thÓ cã tÝnh ®éc lËp nhiÒu h¬n (tÊt nhiªn trong mét Nh÷ng ng−êi d©n th−êng sÏ kh«ng thÊy dÔ chÞu h¬n nÕu hä
ph¹m vi kh¸ nhá nµo ®ã th«i) so víi tr−êng hîp mét trong biÕt r»ng ng−êi ta ®¸nh hä kh«ng nh÷ng theo kiÓu cò mµ cßn
nh÷ng giai cÊp ®ã chiÕm ®−îc −u thÕ quyÕt ®Þnh. NÕu nh− ®¸nh hä c¶ theo kiÓu míi n÷a. Nh−ng sù v÷ng bÒn cña çi chÕ ®é
chÝnh phñ ®ã do sù kÕ thõa v.v., mµ cã quan hÖ g¾n bã vÒ mÆt vÉn ¸p bøc ng−êi d©n th−êng, ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn vµ tan r· cña
chÕ ®é ®ã, kh¶ n¨ng... sôp ®æ nhanh chãng cña chÕ ®é ®ã, ― tÊt c¶
lÞch sö víi çc h×nh thøc ®Æc biÖt "næi bËt" cña chÕ ®é chuyªn
nh÷ng ®iÒu nµy, trªn mét møc ®é lín, tïy thuéc ë chç: çi mµ
chÕ, nÕu trong n−íc, çc truyÒn thèng cña chñ nghÜa qu©n
chóng ta thÊy cã ph¶i lµ nh÷ng h×nh thøc thèng trÞ t−¬ng ®èi râ
phiÖt vµ chñ nghÜa quan liªu cßn rÊt m¹nh, nghÜa lµ cßn chÕ
rµng, c«ng khai, v÷ng ch¾c vµ trùc tiÕp cña mét sè giai cÊp nhÊt
®é bæ nhiÖm çc quan tßa vµ quan l¹i, th× ph¹m vi cña tÝnh
®Þnh, hay ®©y lµ çc h×nh thøc thèng trÞ gi¸n tiÕp, kh«ng æn ®Þnh.
®éc lËp nµy cßn réng h¬n n÷a, sù biÓu hiÖn cña nã cßn... lé liÔu
h¬n, çc ph−¬ng ph¸p "lùa chän" cö tri vµ "lùa chän" çc ®¹i Xãa bá sù thèng trÞ cña çc giai cÊp khã h¬n lµ xãa bá nh÷ng
biÓu phóc tuyÓn bá phiÕu theo mÖnh lÖnh, l¹i cµng th« b¹o h¬n, h×nh thøc kiÕn tróc th−îng tÇng tiªm nhiÔm tinh thÇn cæ lç b¹c
nh−îc, nh÷ng h×nh thøc kh«ng æn ®Þnh, ®−îc sù ñng hé cña çc
sù chuyªn quyÒn cµng râ h¬n.
"cö tri" mµ ng−êi ta ®· lùa chän.
N−íc Nga hiÖn thêi còng ®ang ë vµo chÝnh t×nh tr¹ng nh−
vËy. "B−íc tiÕn trªn con ®−êng chuyÓn biÕn thµnh chÕ ®é qu©n Cuéc thÝ nghiÖm cña Xa-ble vµ Ma-ca-rèp víi çi "tæ chøc"
chñ t− s¶n" trë nªn r¾c rèi thªm do viÖc b¾t ch−íc çc ph−¬ng cña giíi t¨ng l÷ trong cuéc bÇu cö vµo §u-ma IV ®¸ng ®Ó cho
ph¸p cña chñ nghÜa B«-na-p¸c-t¬. NÕu ë Ph¸p, chÕ ®é qu©n mäi ng−êi ph¶i chó ý nhiÒu, c¶ vÒ mÆt "x· héi häc" còng nh− vÒ
chñ - t− s¶n vµ ®Õ chÕ B«-na-p¸c-t¬ kh¸c biÖt nhau mét çch râ mÆt chÝnh trÞ - thùc tiÔn.
rµng vµ døt kho¸t, th× ë §øc, Bi-xm¸c ®· nªu lªn nh÷ng kiÓu
mÉu vÒ sù "kÕt hîp" çi nä víi çi kia, trong ®ã nh÷ng ®Æc "Ng«i sao Nª-va", sè 27, Theo ®óng b¶n ®¨ng trªn
ngµy 5 th¸ng M−êi 1912 b¸o "Ng«i sao Nª-va"
®iÓm mµ M¸c gäi lµ "chñ nghÜa chuyªn chÕ qu©n phiÖt"81 chiÕm
−u thÕ râ rÖt, ― ®ã lµ ch−a nãi ®Õn chñ nghÜa B«-na-p¸c-t¬.
166 “LËp tr−êng” cña «ng Mi-li-u-cèp 167
Ph¸i tù do tháa hiÖp víi çc thÕ lùc cò trong ®êi sèng x· héi,
ph¸i d©n chñ ¸p dông s¸ch l−îc tiªu diÖt çc thÕ lùc ®ã.
Ph¸i tù do sî h·i tÝnh chñ ®éng cña quÇn chóng, kh«ng tin
vµo quÇn chóng, phñ nhËn vai trß cña quÇn chóng. Ph¸i d©n chñ
®ång t×nh, tin t−ëng, ñng hé vµ ph¸t triÓn tÝnh chñ ®éng ®ã.
T¹m ®¬n cö nh− vËy còng ®ñ råi.
"lËp tr−êng"
Ch¼ng lÏ «ng Mi-li-u-cèp qu¶ thËt "kh«ng hiÓu" sù kh¸c biÖt
cña «ng mi-lI-u-cèp ®ã, sù kh¸c biÖt mµ mäi ng−êi ®Òu thÊy râ ngay c¶ qua çc s¸ch
gi¸o khoa vÒ lÞch sö?
L·nh tô cña §¶ng d©n chñ - lËp hiÕn ®ang bÞ lóng tóng Ch¼ng lÏ «ng ta "kh«ng hiÓu" r»ng ®· lµ c−¬ng lÜnh cña
trong mét vÊn ®Ò ®¬n gi¶n. ¤ng ta viÕt nh÷ng bµi b¸o dµi §¶ng d©n chñ - lËp hiÕn th× ®ã lµ c−¬ng lÜnh kh«ng ph¶i cña
dßng theo kiÓu Men-si-cèp vÒ "ba lËp tr−êng", vÒ "mét lËp ph¸i d©n chñ, mµ lµ c−¬ng lÜnh cña ph¸i t− s¶n qu©n chñ - tù do
tr−êng", vµ «ng ta cµng viÕt nhiÒu th× ng−êi ta cµng thÊy chñ nghÜa; r»ng chØ cã ph¸i tù do (vµ lµ ph¸i tù do tåi tÖ) míi cã
râ lµ «ng ta ®ang lµm cho ®éc gi¶ ph¸t mÖt , ®ang che giÊu thÓ biÓu quyÕt t¸n thµnh ng©n s¸ch trong §u-ma III, míi cã thÓ
thùc chÊt vÊn ®Ò b»ng nh÷ng lêi t¸n dãc v« vÞ vµ rçng tuyªn bè r»ng hä lµ ph¸i ®èi lËp trung thµnh víi chÕ ®é? v. v..
tuÕch. ¤ng Mi-li-u-cèp hiÓu rÊt râ ®iÒu ®ã, nh−ng «ng ta "®¸nh
Nhµ sö häc uyªn b¸c ®¸ng th−¬ng! ¤ng ta ph¶i gi¶ vê trèng l¶ng", «ng ta gi¶ vê quªn çi ®iÒu s¬ ®¼ng lµ sù kh¸c biÖt
kh«ng hiÓu sù kh¸c nhau gi÷a ph¸i tù do vµ ph¸i d©n chñ. gi÷a ph¸i tù do vµ ph¸i d©n chñ.
Th−a çc ngµi, toµn bé thùc chÊt vÊn ®Ò lµ ë sù kh¸c nhau
§Ó v¹ch râ trªn b¸o chÝ çi lèi ®¸nh trèng l¶ng th¶m h¹i nµy
nµy! Dï trong çc cuéc bá phiÕu t¹i §u-ma nãi chung, hay
cña nh÷ng ng−êi thuéc §¶ng d©n chñ - lËp hiÕn, chóng ta nãi
trong th¸i ®é ®èi víi vÊn ®Ò "c¶i çch", dï trong cuéc biÓu
cho «ng Mi-li-u-cèp biÕt r»ng trªn tÊt c¶ çc b¸o chÝnh thøc cña
quyÕt vÒ ng©n s¸ch, hay trong vÊn ®Ò vÒ "s¸ch l−îc ngoµi
§¶ng d©n chñ - x· héi (tÊt nhiªn kh«ng kÓ b¸o chÝ cña ph¸i thñ
nghÞ viÖn", ®Òu thÓ hiÖn ― d−íi çc h×nh thøc kh¸c
nhau ― cïng mét thùc chÊt cña vÊn ®Ò, ®ã lµ sù kh¸c biÖt tiªu, lo¹i b¸o chÝ Êy chóng t«i vui lßng nh−êng l¹i cho «ng Mi-
s©u s¾c gi÷a ph¸i t− s¶n qu©n chñ - tù do chñ nghÜa vµ li-u-cèp), trong tÊt c¶ çc nghÞ quyÕt cña çc c¬ quan l·nh ®¹o
ph¸i d©n chñ. §¶ng d©n chñ - x· héi, trong toµn bé ®−êng lèi cña nh÷ng
LÇn thø mét ngµn linh mét chóng ta nh¾c l¹i mét çch ng¾n ng−êi d©n chñ - x· héi trong §u-ma III, chóng ta th−êng xuyªn
gän cho çc ngµi thuéc ph¸i Mi-li-u-cèp "cßn ch−a hiÓu vÊn ®Ò", thÊy, d−íi hµng ngµn h×nh thøc, sù b¶o vÖ s¸ch l−îc tr−íc ®©y,
®Ó hä thÊy râ sù kh¸c biÖt ®ã. lµ s¸ch l−îc mµ, theo lêi «ng Mi-li-u-cèp, nh÷ng ng−êi d©n
Ph¸i tù do b¶o vÖ mét lo¹t nh÷ng ®Æc quyÒn cña chÕ ®é chñ - x· héi ®· tõ bá.
phong kiÕn chuyªn chÕ (®Ö nhÞ viÖn v.v.). Ph¸i d©n chñ th× ®Êu §©y lµ mét sù thËt lÞch sö kh«ng thÓ tranh c·i ®−îc, th−a
tranh kh«ng khoan nh−îng chèng mäi ®Æc quyÒn. ngµi sö gia uyªn b¸c!
168 V. I. Lª-nin 169
Chóng ta sÏ ph¶i v¹ch râ trªn b¸o chÝ r»ng bän d©n chñ - lËp ®¶ng c«ng nh©n d©n chñ - x· héi nga
hiÕn ®· sa ng· tíi ®©u, nÕu chóng ®Þnh ®¸nh lõa c«ng chóng vÒ V« s¶n tÊt c¶ çc n−íc, ®oµn kÕt l¹i!
nh÷ng vÊn ®Ò hÕt søc s¬ ®¼ng vµ ®· ®−îc lÞch sö çc chÝnh
®¶ng ë Nga x¸c ®Þnh râ rµng.
Cuèi cïng, ®Ó tæng kÕt vµ nh¾c l¹i mét çch ng¾n gän nh÷ng
®iÒu ®· nãi ë trªn, chóng ta hái «ng Mi-li-u-cèp mét c©u hái
nhá: khi çc «ng, nh÷ng ng−êi d©n chñ - lËp hiÕn, t¸n thµnh göi toµn thÓ c«ng d©n nga83
trôc xuÊt V«i-l«-sni-cèp trong n¨m kú häp82, th× çc «ng ®·
hµnh ®éng theo ph¸i tù do hay theo ph¸i d©n chñ?
Çc ®ång chÝ c«ng nh©n vµ toµn thÓ c«ng d©n Nga!
Cuéc chiÕn tranh cña bèn n−íc chèng Thæ-nhÜ-kú84 ®· næ ra
"Sù thËt", sè 136, ngµy 6 Theo ®óng b¶n ®¨ng trªn ë vïng Ban-c¨ng. Cã nguy c¬ næ ra cuéc chiÕn tranh toµn ch©u
th¸ng M−êi 1912 b¸o "Sù thËt"
Ký tªn: V. I. ¢u. Tr¸i víi mäi sù c¶i chÝnh dèi tr¸ cña chÝnh phñ, n−íc Nga
vµ n−íc ¸o ®ang chuÈn bÞ tham gia chiÕn tranh. N−íc ý tá ra
ngµy cµng tr¬ tr¸o h¬n trong chÝnh s¸ch ¨n c−íp ®Êt ®ai cña
Thæ-nhÜ-kú. Sù kinh hoµng trªn thÞ tr−êng chøng kho¸n ë Viªn
vµ BÐc-lanh, ë Pa-ri vµ Lu©n-®«n cho thÊy r»ng çc nhµ t− b¶n
trªn toµn ch©u ¢u kh«ng thÊy cã kh¶ n¨ng duy tr× hßa b×nh ë
ch©u ¢u.
Toµn ch©u ¢u ®ang muèn tham dù vµo çc sù kiÖn ë vïng
Ban-c¨ng! TÊt c¶ ®Òu chñ tr−¬ng tiÕn hµnh çc "c¶i çch" vµ
thËm chÝ chñ tr−¬ng c¶ viÖc giao "quyÒn tù do cho ng−êi Xla-
v¬". Nh−ng, trªn thùc tÕ, n−íc Nga l¹i muèn chiÕm ®o¹t mét
m¶nh cña Thæ-nhÜ-kú ë ch©u ¸ vµ chiÕm eo biÓn B«-xpho, n−íc
¸o th× l¨m le chiÕm Xa-l«-ni-ki, ý th× l¨m le chiÕm An-ba-ni,
Anh th× l¨m le chiÕm ¶-rËp, §øc th× l¨m le chiÕm A-na-t«-li-a.
Cuéc khñng ho¶ng ®ang bïng lªn. Hµng chôc v¹n vµ hµng
triÖu ng−êi n« lÖ lµm thuª cña t− b¶n vµ nh÷ng ng−êi n«ng d©n
bÞ bän chñ n«ng n« ®Ì nÐn ®ang chÐm giÕt lÉn nhau v× quyÒn
lîi cña çc triÒu ®¹i cña mét sè tªn vua chóa trong nghÒ ¨n
c−íp, v× lîi nhuËn cña giai cÊp t− s¶n ®ang muèn c−íp giËt ®Êt
®ai cña çc n−íc kh¸c.
170 V. I. Lª-nin Göi toµn thÓ c«ng d©n Nga 171
Cuéc khñng ho¶ng ë vïng Ban-c¨ng lµ mét trong nh÷ng vµ GhÐc-txª-g«-vi-na trªn bê biÓn A-®ri-a-tÝch cho tíi nay vÉn
kh©u cña mét chuçi sù kiÖn mµ ë kh¾p n¬i, tõ ®Çu thÕ kû XX, bÞ ®Þa chñ - chñ n« ®Ì nÐn ch¼ng kh¸c g× hµng chôc triÖu n«ng
®· lµm cho çc m©u thuÉn giai cÊp vµ m©u thuÉn gi÷a çc quèc d©n ë miÒn Trung n−íc Nga. Bän kÎ c−íp thuéc çc triÒu ®¹i
gia trë nªn gay g¾t, vµ dÉn tíi çc cuéc chiÕn tranh vµ çch H¸p-xbuèc vµ R«-ma-nèp ®ang ñng hé ¸ch ¸p bøc ®ã cña chÕ
m¹ng. Cuéc chiÕn tranh Nga - NhËt, cuéc çch m¹ng ë Nga, ®é n«ng n« v× chóng muèn g©y h»n thï gi÷a çc d©n téc nh»m
mét lo¹t çc cuéc çch m¹ng ë ch©u ¸, sù c¹nh tranh vµ thï t¨ng c−êng quyÒn lùc cña chÕ ®é qu©n chñ, nh»m duy tr× vÜnh
®Þch ngµy cµng gay g¾t gi÷a çc n−íc ë ch©u ¢u, nguy c¬ ®èi viÔn viÖc n« dÞch hµng lo¹t çc d©n téc. ë miÒn §«ng ch©u ¢u,
víi hoµ b×nh v× vÊn ®Ò Ma-rèc, cuéc hµnh qu©n ¨n c−íp cña ý cho tíi nay bän vua chóa vÉn cßn ®em çc d©n téc ra ®Ó chia
vµo T¬-ri-p«-li ― ®ã lµ nh÷ng sù kiÖn chuÈn bÞ cho cuéc khñng nhau, ®Ó bu«n b¸n vµ trao ®æi, lËp ra çc quèc gia ch¾p v¸ gåm
ho¶ng hiÖn nay. nhiÒu d©n téc kh¸c nhau v× lîi Ých çc triÒu ®¹i cña chóng,
gièng hÖt nh− bän ®Þa chñ d−íi chÕ ®é n«ng n« ®· ®em chia vµ
Chñ nghÜa t− b¶n n« dÞch hµng triÖu ng−êi lao ®éng, nã lµm
xÕp ®Æt nh÷ng gia ®×nh n«ng d©n d−íi quyÒn cña chóng!
cho cuéc ®Êu tranh gi÷a çc quèc gia trë nªn thªm gay g¾t, nã
N−íc céng hßa liªn bang Ban-c¨ng ― ®ã lµ lêi kªu gäi mµ
biÕn nh÷ng ng−êi n« lÖ cña t− b¶n thµnh bia ®ì ®¹n, chÝnh chñ
nh÷ng ng−êi anh em cña chóng ta ― nh÷ng ng−êi x· héi chñ
nghÜa t− b¶n ®ã s¶n sinh ra çc cuéc chiÕn tranh víi tÊt c¶ çc
nghÜa ë çc n−íc vïng Ban-c¨ng ― ®· tung vµo quÇn chóng
tai häa cña chóng. ChØ cã ®éi qu©n x· héi chñ nghÜa toµn thÕ
trong cuéc ®Êu tranh ®Ó b¶o vÖ quyÒn tù quyÕt vµ quyÒn tù do
giíi cña giai cÊp v« s¶n çch m¹ng míi cã thÓ chÊm døt ®−îc
hoµn toµn cña çc d©n téc nh»m dän ®−êng cho cuéc ®Êu tranh
sù ¸p bøc vµ sù n« dÞch ®ã ®èi víi quÇn chóng, míi cã thÓ
giai cÊp réng lín v× chñ nghÜa x· héi.
chÊm døt ®−îc çc cuéc chÐm giÕt lÉn nhau gi÷a nh÷ng ng−êi
§øng tr−íc chÕ ®é qu©n chñ Nga hoµng ë Nga, mét trong
n« lÖ v× lîi Ých cña bän chñ n«. nh÷ng thµnh tr× tÖ h¹i nhÊt cña thÕ lùc ph¶n ®éng trªn toµn thÕ
ë T©y ¢u vµ ë Mü, cuéc ®Êu tranh cña giai cÊp v« s¶n x· héi giíi, chóng ta ph¶i ®Æc biÖt ñng hé lêi kªu gäi ®ã cña nh÷ng
chñ nghÜa chèng l¹i çc chÝnh phñ t− s¶n ®Õ quèc chñ nghÜa ng−êi d©n chñ ch©n chÝnh, nh÷ng ng−êi b¹n ch©n chÝnh cña
®ang trë nªn ngµy cµng gay g¾t, nh÷ng chÝnh phñ ®ã ngµy cµng giai cÊp c«ng nh©n.
cã xu h−íng ch¹y theo çc cuéc phiªu l−u liÒu lÜnh khi thÊy §−êng lèi chÝnh trÞ quèc tÕ cña chÕ ®é Nga hoµng lµ mét
hµng triÖu ng−êi thuéc giai cÊp c«ng nh©n tiÕn tíi th¾ng lîi chuçi liªn tiÕp nh÷ng téi ¸c vµ nh÷ng sù hµ hiÕp ch−a tõng
kh«ng g× k×m l¹i næi. Nh÷ng chÝnh phñ ®ã ®ang chuÈn bÞ chiÕn thÊy, nh÷ng ©m m−u bÈn thØu vµ hÌn h¹ nhÊt chèng l¹i tù do
tranh nh−ng l¹i sî chiÕn tranh v× chóng biÕt r»ng cuéc chiÕn cña çc d©n téc, chèng l¹i d©n chñ, chèng l¹i giai cÊp c«ng
tranh toµn thÕ giíi lµ cuéc çch m¹ng trªn toµn thÕ giíi. nh©n. Dùa vµo bän cÇm quyÒn thuéc ph¸i "tù do" ë Anh,
ë miÒn §«ng ch©u ¢u ― ë vïng Ban-c¨ng, ë ¸o vµ ë chÕ ®é Nga hoµng ®ang ®µn ¸p vµ bãp nghÑt n−íc Ba-t−, chÕ
Nga ― chóng ta thÊy bªn c¹nh çc vïng cã chñ nghÜa t− b¶n ®é Nga hoµng ®ang ©m m−u ph¸ ho¹i chÕ ®é céng hßa ë
ph¸t triÓn cao lµ sù ¸p bøc cña chÕ ®é phong kiÕn, cña chÕ Trung-quèc, chÕ ®é Nga hoµng ®ang ngÊm ngÇm x©m
®é chuyªn chÕ, cña hµng ngh×n tµn tÝch thêi trung cæ ®èi chiÕm eo biÓn B«-xpho vµ më réng ®Êt ®ai "cña m×nh" b»ng
víi quÇn chóng nh©n d©n. Ng−êi n«ng d©n ë B«-xni-a çch lÊn phÇn ®Êt cña Thæ-nhÜ-kú thuéc ch©u ¸. ChÕ ®é
172 V. I. Lª-nin Göi toµn thÓ c«ng d©n Nga 173
qu©n chñ Nga hoµng lµ tªn sen ®Çm cña ch©u ¢u trong thÕ kû hiÕn" (nh−ng trªn thùc tÕ lµ bän tù do chñ nghÜa ph¶n çch
XIX, khi mµ ®¹o qu©n n«ng d©n n«ng n« Nga ®µn ¸p cuéc khëi m¹ng), còng c«ng kÝch rÊt h¨ng viªn bé tr−ëng Xa-d«-nèp
nghÜa ë Hung-ga-ri. HiÖn nay, trong thÕ kû XX, chÕ ®é qu©n cña Nga hoµng vÒ viÖc y d−êng nh− "dÔ tháa thuËn" vµ cã
chñ Nga hoµng lµ tªn sen ®Çm cña c¶ ch©u ¢u lÉn ch©u ¸. nh÷ng "nh−îng bé" n−íc ¸o, vÒ viÖc y "b¶o vÖ" kh«ng ®Çy
Nga hoµng Ni-c«-lai kh¸t m¸u lµ kÎ ®· gi¶i t¸n §u-ma I vµ ®ñ nh÷ng quyÒn lîi "®¹i c−êng quèc" cña Nga. Nh÷ng ng−êi
II, ®· lµm cho n−íc Nga T¾m m¸u, ®· n« dÞch Ba-lan vµ PhÇn- d©n chñ - lËp hiÕn buéc téi nh÷ng tªn theo chñ nghÜa d©n téc
lan, ®· liªn minh víi bän Tr¨m ®en cùc ®oan mµ thi hµnh chÝnh ph¶n ®éng ®iªn cuång nhÊt kh«ng ph¶i v× çi chñ nghÜa ®Õ
s¸ch ®µn ¸p ng−êi Do-th¸i vµ tÊt c¶ nh÷ng "ng−êi dÞ téc" ― y lµ quèc cña chóng mµ, ng−îc l¹i, v× chóng ®· lµm gi¶m søc
tªn Nga hoµng mµ b¹n bÌ tin cÈn cña y ®· x¶ sóng b¾n vµo c«ng nÆng vµ ý nghÜa cña t− t−ëng "vÜ ®¹i" vÒ chÕ ®é Nga hoµng
nh©n ë Lª-na vµ c−íp bãc n«ng d©n, ®Èy hä tíi n¹n ®ãi trªn chiÕm C«n-xtan-ti-n«-p«n!!
kh¾p n−íc Nga, ― tªn Nga hoµng ®ã l¹i m¹o nhËn lµ kÎ b¶o vÖ V× lîi Ých thiÕt th©n cña toµn thÓ quÇn chóng lao ®éng, §¶ng
tù do vµ ®éc lËp cña çc d©n téc Xla-v¬! c«ng nh©n d©n chñ - x· héi Nga kiªn quyÕt lªn tiÕng ph¶n ®èi
Nh©n d©n Nga ®· häc ®−îc ®«i ba ®iÒu tõ n¨m 1877 vµ hiÖn çi chñ nghÜa s«-vanh ti tiÖn ®ã vµ lªn ¸n nã lµ ph¶n béi sù
nay hä hiÓu r»ng "bän Thæ-nhÜ-kú néi ®Þa" ë n−íc ta ― Nga nghiÖp giµnh tù do. Mét ®Êt n−íc mµ trong ®ã 30 triÖu n«ng
hoµng vµ bän tay sai cña nã ― cßn tÖ h¬n bÊt cø tªn Thæ-nhÜ-kú d©n bÞ ®ãi, bän cÇm quyÒn chuyªn quyÒn v« ®é ®Õn møc b¾n
nµo kh¸c. giÕt hµng tr¨m c«ng nh©n, mét ®Êt n−íc mµ ë ®ã cã hµng v¹n
Nh−ng bän ®Þa chñ vµ giai cÊp t− s¶n, bän d©n téc chñ chiÕn sÜ ®Êu tranh cho tù do ®ang bÞ tra tÊn vµ bÞ hµnh h¹ b»ng
nghÜa vµ ph¸i th¸ng M−êi ra søc bªnh vùc sù dèi tr¸ ®ª tiÖn, lao ®éng khæ sai, ― ®Êt n−íc Êy cÇn tr−íc hÕt ®−îc gi¶i phãng
khái ¸ch thèng trÞ cña chÕ ®é Nga hoµng. Ng−êi n«ng d©n Nga
cã tÝnh chÊt khiªu khÝch nãi r»ng chÕ ®é Nga hoµng yªu
ph¶i suy nghÜ vÒ viÖc tù gi¶i phãng m×nh khái bän ®Þa chñ - chñ
chuéng tù do. Nh÷ng tê b¸o nh− "TiÕng nãi M¸t-xc¬-va" vµ
n« vµ khái chÕ ®é qu©n chñ Nga hoµng, ®õng ®Ó m×nh bÞ lêi dèi
"Thêi míi", cÇm ®Çu c¶ mét l« b¸o cña chÝnh phñ, ®ang c«ng tr¸ cña bän ®Þa chñ vµ bän l¸i bu«n nãi vÒ "nh÷ng nhiÖm vô ®èi
kÝch n−íc ¸o mét çch v« liªm sØ, ®ång thêi xói giôc tÊn víi çc d©n téc Xla-v¬" cña n−íc Nga, lµm cho xa rêi sù
c«ng n−íc ¸o. Chóng cø lµm d−êng nh− thÓ lµ chÕ ®é Nga nghiÖp cÊp b¸ch ®ã.
hoµng kh«ng vÊy m¸u vµ kh«ng d¬ bÈn gÊp tr¨m lÇn so víi NÕu ph¸i tù do ®Õ quèc chñ nghÜa v× muèn tháa hiÖp víi
chÕ ®é qu©n chñ H¸p-xbuèc! chÕ ®é Nga hoµng mµ kh¨ng kh¨ng ®ßi ph¶i ho¹t ®éng
Vµ kh«ng chØ riªng çc ®¶ng ph¸i h÷u mµ ngay c¶ ph¸i "hîp hiÕn hßa b×nh" vµ høa hÑn víi nh©n d©n võa ®em l¹i
®èi lËp, tøc lµ giai cÊp t− s¶n tù do chñ nghÜa còng ®ang cè th¾ng lîi ë ngoµi n−íc võa tiÕn hµnh nh÷ng c¶i çch hîp
søc tiÕn hµnh sù tuyªn truyÒn sÆc mïi s«-vanh, ®Õ quèc chñ hiÕn ®ång thêi vÉn duy tr× chÕ ®é qu©n chñ cña Nga hoµng,
nghÜa, Ýt nhiÒu ®−îc che ®Ëy b»ng nh÷ng lêi lÏ ngo¹i giao, th× giai cÊp v« s¶n d©n chñ - x· héi c¨m phÉn b¸c bá sù lõa
quanh co vµ ®¹o ®øc gi¶. Kh«ng ph¶i chØ tê "Lêi nãi n−íc dèi ®ã. ChØ cã lËt ®æ chÕ ®é Nga hoµng b»ng con ®−êng
Nga"85 cña ph¸i tù do - kh«ng ®¶ng ph¸i mµ ngay c¶ tê çch m¹ng th× míi cã thÓ b¶o ®¶m ®−îc sù ph¸t triÓn tù
"Ng«n luËn", c¬ quan chÝnh thøc cña §¶ng "d©n chñ - lËp do cho c¶ n−íc Nga lÉn toµn miÒn §«ng ch©u ¢u. ChØ cã
174 V. I. Lª-nin 175
th¾ng lîi cña chÕ ®é céng hßa liªn bang ë vïng Ban-c¨ng cïng
víi th¾ng lîi cña chÕ ®é céng hßa ë Nga míi cã thÓ cøu tho¸t
hµng tr¨m triÖu ng−êi khái tai häa chiÕn tranh vµ c¶ nh÷ng cùc
nhôc do ¸ch ¸p bøc vµ sù bãc lét ®−a l¹i trong çi gäi lµ thêi kú
"hßa b×nh".
Trong 5 th¸ng ®Çu cña n¨m 1912, trªn 500 000 c«ng nh©n ë
Nga ®· ®øng lªn b·i c«ng chÝnh trÞ, ®ång thêi phôc håi lùc
ng−êi ®¹i biÓu
l−îng cña m×nh sau nh÷ng n¨m gay go nhÊt d−íi sù thèng trÞ
cña thÕ lùc ph¶n çch m¹ng. ë nhiÒu n¬i, thñy thñ vµ binh lÝnh cña c«ng nh©n pª-tÐc-bua
®· vïng lªn khëi nghÜa chèng chÕ ®é Nga hoµng. Chóng ta kªu
gäi c«ng nh©n, n«ng d©n vµ bé phËn −u tó cña qu©n ®éi h·y
tiÕn hµnh cuéc ®Êu tranh çch m¹ng cã tÝnh chÊt quÇn chóng, Giai cÊp v« s¶n thñ ®« ph¶i cö mét trong nh÷ng ®¹i
h·y chuÈn bÞ mét çch kiªn ®Þnh h¬n, ch¾c ch¾n h¬n, réng r·i biÓu cña m×nh vµo §u-ma Tr¨m ®en, §u-ma cña ®Þa chñ
h¬n cho mét hµnh ®éng chung cã tÝnh chÊt quyÕt ®Þnh. Lµm vµ cha cè. VÞ ®¹i biÓu nµy sÏ ®øng ë mét c−¬ng vÞ vinh
nh− vËy lµ çch duy nhÊt ®Ó cøu n−íc Nga, çi n−íc Nga ®ang quang. Ng−êi ®¹i biÓu ®ã ph¶i thay mÆt hµng triÖu ng−êi
bÞ chÕ ®é Nga hoµng tµn ph¸ vµ ¸p bøc. mµ ph¸t ng«n vµ hµnh ®éng, ph¶i gi−¬ng cao ngän cê vÜ
Nh÷ng ng−êi x· héi chñ nghÜa ë çc n−íc vïng Ban-c¨ng ®· ®¹i, ph¶i nãi lªn nh÷ng quan ®iÓm mµ nhiÒu n¨m nay çc
kÞch liÖt lªn ¸n chiÕn tranh. Nh÷ng ng−êi x· héi chñ nghÜa ë ý ®¹i biÓu cã tr¸ch nhiÖm cña chñ nghÜa M¸c vµ cña ph¸i
vµ ¸o vµ ë toµn bé T©y ¢u ®Òu nhÊt trÝ ñng hé hä. Chóng ta d©n chñ c«ng nh©n ®· ph¸t biÓu mét çch chÝnh thøc, râ
h·y hßa chung tiÕng nãi víi hä, h·y më réng h¬n n÷a viÖc rµng vµ chÝnh x¸c.
tuyªn truyÒn chèng chÕ ®é qu©n chñ Nga hoµng.
Chän mét ng−êi vµo c−¬ng vÞ nh− thÕ lµ mét viÖc hÕt søc
§¶ ®¶o chÕ ®é qu©n chñ Nga hoµng! N−íc céng hßa d©n
quan träng, vµ nÕu sî kh«ng d¸m nãi vÒ vÊn ®Ò nµy mét çch
chñ Nga mu«n n¨m!
th¼ng th¾n, kh«ng quanh co, sî lµm "mÊt lßng" ng−êi nµy hay
N−íc céng hßa liªn bang Ban-c¨ng mu«n n¨m!
ng−êi nä, nhãm nµy hay nhãm kh¸c v.v. th× nh− thÕ thËt lµ nhá
§¶ ®¶o chiÕn tranh! §¶ ®¶o chñ nghÜa t− b¶n!
män, hÌn nh¸t vµ nhôc nh·.
Chñ nghÜa x· héi mu«n n¨m! Phong trµo d©n chñ - x· héi
çch m¹ng quèc tÕ mu«n n¨m! ViÖc lùa chän ph¶i phï hîp víi ý chÝ cña ®a sè c«ng nh©n
m¸c-xÝt cã tinh thÇn gi¸c ngé. §ã lµ ®iÒu hiÓn nhiªn. Kh«ng ai
ViÕt vµo th¸ng M−êi, Ban chÊp hµnh trung −¬ng d¸m c«ng khai ph¶n ®èi ®iÒu nµy.
tr−íc ngµy 10 (23), 1912 §¶ng c«ng nh©n d©n chñ - x· héi Nga
Ai còng biÕt r»ng tõ n¨m 1908 ®Õn n¨m 1912, trong hµng
In th¸ng M−êi 1912 thµnh Theo ®óng b¶n in trong tr¨m hµng ngh×n cuéc héi nghÞ, tranh luËn, héi ®µm, trªn çc
truyÒn ®¬n truyÒn ®¬n b¸o chÝ, trong hµng ngò c«ng nh©n Pª-tÐc-bua, ph¸i chèng
thñ tiªu vµ ph¸i thñ tiªu ®· tiÕn hµnh ®Êu tranh víi nhau.
176 V. I. Lª-nin Ng−êi ®¹i biÓu cña c«ng nh©n Pª-tÐc-bua 177
NÕu giÊu ®Çu vµo çnh nh− nh÷ng con ®µ ®iÓu ngu ngèc vµ t×m ngò m×nh cã nh÷ng tªn ph¸ ho¹i vÒ mÆt chÝnh trÞ. C«ng nh©n
çch "quªn" sù thËt ®ã th× kh«ng xøng ®¸ng. ph¶i buéc ng−êi ta t«n träng vµ thùc hiÖn ý chÝ cña ®a sè c«ng
Nh÷ng ng−êi nµo lóc nµy nh©n viÖc lùa chän mét ®¹i biÓu nh©n gi¸c ngé.
mµ kªu gµo "thèng nhÊt", th× chÝnh nh÷ng ng−êi ®ã lµm rèi vÊn C«ng nh©n cÇn mét ng−êi ®¹i biÓu cã kh¶ n¨ng thÓ hiÖn
®Ò, hä lµm rèi v× hä ®¸nh tr¸o vÊn ®Ò vµ hä kªu gµo lµ ®Ó lµm lu ®−îc ý chÝ cña ®a sè vµ hiÓu râ r»ng anh ta sÏ ph¶i tiÕn hµnh
mê thùc chÊt cña vÊn ®Ò. c«ng t¸c nµo ë trong §u-ma vµ ë ngoµi §u-ma.
ViÖc "thèng nhÊt" cã liªn quan g× ë ®©y, khi cÇn ph¶i lùa ý chÝ cña ®a sè ®· ®−îc tá râ, vµ ng−êi ®¹i biÓu cña Pª-tÐc-
chän mét ®¹i biÓu, vµ mäi ng−êi ®ång ý r»ng ng−êi ®¹i biÓu ®ã bua ph¶i lµ ng−êi c−¬ng quyÕt chèng ph¸i thñ tiªu, lµ ng−êi
ph¶i thÓ hiÖn ®−îc ý chÝ cña ®a sè c«ng nh©n m¸c-xÝt cã tinh ñng hé ph¸i d©n chñ c«ng nh©n triÖt ®Ó.
thÇn gi¸c ngé??
"Sù thËt", sè 144, ngµy 16 Theo ®óng b¶n ®¨ng trªn
Ph¸i thñ tiªu sî kh«ng d¸m c«ng khai nãi r»ng hä muèn lùa th¸ng M−êi 1912 b¸o "Sù thËt"
chän mét phÇn tö cña ph¸i thñ tiªu hoÆc mét phÇn tö "kh«ng phe Ký tªn: I.
ph¸i" (nghÜa lµ mét phÇn tö lõng chõng), ― vµ sî kh«ng d¸m
c«ng khai b¶o vÖ quan ®iÓm cña hä, hä kªu gµo "thèng nhÊt",
dïng çch ®¸nh lõa ®Ó ®−a quan ®iÓm cña hä vµo.
NhiÖm vô cña chóng ta lµ v¹ch trÇn sù lén xén ®ã. NÕu
trong c«ng nh©n gi¸c ngé ph¸i thñ tiªu chiÕm ®a sè, th× trªn thÕ
giíi nµy kh«ng ai cã thÓ c¶n trë hä lùa chän mét phÇn tö thuéc
ph¸i thñ tiªu. CÇn ph¶i cè g¾ng x¸c ®Þnh thËt chÝnh x¸c h¬n,
b×nh tÜnh h¬n, v÷ng ch¾c h¬n, thËn träng h¬n, x¸c thùc h¬n xem
®a sè thuéc vÒ ai, vµ kh«ng nªn bèi rèi v× nh÷ng sù ån µo cña
nh÷ng kÎ ®ang che ®Ëy quan ®iÓm cña m×nh (vµi ngµy tr−íc
khi bÇu cö!) b»ng çch lªn giäng tuyªn truyÒn "thèng nhÊt", sau
khi ®· tiÕn hµnh cuéc ®Êu tranh trong 5 n¨m trêi råi.
C«ng nh©n kh«ng ph¶i lµ trÎ con, hä ®©u dÔ tin vµo c©u
chuyÖn hoang ®−êng nµy. ChØ cã thÓ chän mét trong ba çch
gi¶i quyÕt: 1) chän mét ng−êi thuéc ph¸i thñ tiªu; 2) chän mét
ng−êi thuéc ph¸i chèng thñ tiªu; 3) chän mét ng−êi lõng
chõng. Suèt n¨m n¨m, 1908 - 1912, trong §¶ng d©n chñ - x· héi
kh«ng cã lo¹i ng−êi nµo kh¸c n÷a, vµ hiÖn nay còng nh− vËy!
Nh÷ng c«ng nh©n nµo muèn trë thµnh ng−êi tr−ëng
thµnh vµ cã tinh thÇn tù chñ, th× kh«ng ®−îc ®Ó trong hµng
178 Çc d©n téc vïng Ban-c¨ng vµ nÒn ngo¹i giao cña ch©u ¢u 179
kªu gµo "mong r»ng çc nhµ ngo¹i giao cña chóng ta kh«ng
khoanh tay ®øng nh×n".
Chóng ta tr¶ lêi r»ng: ngay c¶ ch©u ¢u t− s¶n "tù do chñ
nghÜa" nhÊt còng kh«ng ®em l¹i cho çc n−íc Ban-c¨ng mét çi
g× kh¸c ngoµi viÖc ñng hé t×nh tr¹ng thèi n¸t vµ tr× trÖ, ngoµi
çc d©n téc vïng ban-c¨ng viÖc lµm cho nÒn tù do gÆp thªm nh÷ng trë ng¹i v× chñ nghÜa
quan liªu. ChÝnh "ch©u ¢u" ®ang c¶n trë viÖc thiÕt lËp n−íc
vµ nÒn ngo¹i giao cña ch©u ©u céng hßa liªn bang Ban-c¨ng.
C«ng nh©n tiªn tiÕn ë Ban-c¨ng vµ toµn thÓ ph¸i d©n chñ ë
vïng ®ã chØ ®Æt hy väng cña m×nh vµo sù ph¸t triÓn ý thøc gi¸c
HiÖn nay vÊn ®Ò Ban-c¨ng ®ang ®−îc mäi ng−êi chó ý. §iÒu
ngé, tinh thÇn d©n chñ vµ tÝnh chñ ®éng cña quÇn chóng, chø
nµy rÊt dÔ hiÓu. §èi víi toµn §«ng ¢u, cã lÏ ®· ®Õn lóc çc d©n
kh«ng ®Æt hy väng vµo nh÷ng ©m m−u quû kÕ cña çc nhµ
téc tù nãi lªn tiÕng nãi tù do vµ c−¬ng quyÕt cña m×nh. B©y giê
ngo¹i giao t− s¶n, dï cho bän nµy cã dïng nh÷ng lêi lÏ tù do
kh«ng cßn cã chç cho sù ®ïa giìn cña çc "c−êng quèc" t− s¶n
chñ nghÜa nh− thÕ nµo ®i n÷a ®Ó tù t« ®iÓm cho chóng!
vµ çc nhµ ngo¹i giao cña hä, nh÷ng kÎ l¾m tµi trong nghÒ ©m
m−u, h·m h¹i vµ xá ngÇm lÉn nhau. "Sù thËt", sè 144, Theo ®óng b¶n ®¨ng
Çc d©n téc vïng Ban-c¨ng cã thÓ nãi mét ®iÒu mµ ngµy 16 th¸ng M−êi 1912 trªn b¸o "Sù thËt"
ngµy x−a nh÷ng ng−êi n«ng n« ë n−íc ta th−êng nãi: Ký tªn: V.
"¤ng chñ giËn hay «ng chñ th−¬ng ®Òu lµ tai häa h¬n çc
tai häa kh¸c. Mong sao chóng t«i ®õng ph¶i h−ëng çi
®iÒu ®ã" 86 . §èi víi n«ng d©n vµ c«ng nh©n çc n−íc Ban-
c¨ng th× viÖc can thiÖp cã tÝnh chÊt thï ®Þch cña çc
"c−êng quèc" ch©u ¢u hay viÖc can thiÖp cã vÎ h÷u nghÞ
cña hä chØ lµ viÖc bæ sung mäi sù rµng buéc, mäi trë ng¹i
cho sù ph¸t triÓn tù do vµo nh÷ng ®iÒu kiÖn chung cña sù
bãc lét t− b¶n chñ nghÜa.
Cho nªn, cÇn ph¶i ®Êu tranh chèng l¹i ®−êng lèi "ngo¹i
giao" c¶ cña chÝnh phñ lÉn cña ph¸i tù do. ThÝ dô, nh÷ng lý
lÏ cña tê "Ng«n luËn" lµ dèi l¸o tõ ®Çu ®Õn cuèi. Çch ®©y
mÊy h«m, tê b¸o nµy ®· ®Ò nghÞ "giíi th−îng l−u Nga"
(tøc lµ giai cÊp t− s¶n) nhí l¹i nh÷ng lêi lÏ cña mét tê b¸o
cña chÝnh phñ Anh nãi r»ng ch©u ¢u sÏ kh«ng dung thø
"mét sù cai trÞ xÊu xa" ë vïng Ban-c¨ng! Tê "Ng«n luËn"
180 VÒ sù nhu nh−îc chÝnh trÞ 181
thÓ tin ®−îc r»ng «ng ta kh«ng biÕt lµ cã hai tê b¸o cña §¶ng
d©n chñ - x· héi? ¤ng ta kh«ng biÕt g× vÒ ph¸i thñ tiªu, trong
lóc chÝnh «ng ta ®· hiÓu vÒ ph¸i thñ tiªu −?
"NÕu t«i ®· nãi, ― Xu-®a-cèp viÕt trªn tê "Tia s¸ng" cña ph¸i thñ
tiªu, ― r»ng t«i ®äc b¸o "Sù thËt" vµ cã tham gia b¸o ®ã (çc b¹n h·y l−u ý
r»ng Xu-®a-cèp ®· tuyªn bè lµ «ng ta cã tham gia b¸o "Sù thËt"!) th× chØ víi
vÒ sù nhu nh−îc chÝnh trÞ çi nghÜa (!!) lµ nãi chung (!!) t«i (chØ?) tham gia §¶ng d©n chñ - x· héi".
(Th− göi ban biªn tËp) Ai mµ hiÓu ®−îc! Mét con ng−êi biÕt lµ cã hai tê b¸o, thõa
nhËn lµ ®· nãi "t«i cã tham gia b¸o "Sù thËt"", nh−ng ngµy h«m
sau l¹i mang tíi cho b¸o cña ph¸i thñ tiªu "b¶n gi¶i thÝch cña
Lµ mét ®éc gi¶ th−êng xuyªn cña b¸o "Sù thËt", t«i kh«ng
nghÞ viÖn": "chØ víi çi nghÜa lµ, nãi chung, t«i tham gia §¶ng
thÓ kh«ng bµy tá sù phÉn né s©u s¾c ®èi víi hµnh ®éng cña ®¹i
d©n chñ - x· héi"!!
biÓu phóc tuyÓn P. Xu-®a-cèp.
Chóng ta ch−a hÒ thÊy mét tr−êng hîp nµo nhu nh−îc vµ
Cuéc bÇu cö ®−îc tiÕn hµnh vµo ngµy 5 th¸ng M−êi. Xu-
ng¶ nghiªng ª chÖ h¬n thÕ.
®a-cèp kh«ng cã tªn trong danh s¸ch cña b¸o "Sù thËt". Tuy
"Bän tr¸o trë ë Tu-si-n«" ― tøc nh÷ng kÎ tõ trµo l−u nµy
vËy, Xu-®a-cèp ®· tróng cö nhê nh÷ng l¸ phiÕu cña nh÷ng
ch¹y sang trµo l−u kh¸c ― th× bao giê mµ ch¼ng cã, nh−ng
ng−êi ñng hé tê b¸o nµy ― ®iÒu nµy thÓ hiÖn râ qua kÕt qu¶
nh÷ng ng−êi c«ng nh©n th× kh«ng träng ®−îc nh÷ng kÎ tr¸o
cña cuéc bÇu cö. Ng−êi ta còng thÊy râ lµ, ngoµi nh÷ng l¸
trë...
phiÕu cña nh÷ng ng−êi ®øng vÒ phÝa b¸o "Sù thËt" (27 - 31
phiÕu trong sè 50 phiÕu), Xu-®a-cèp cßn thu thªm ®−îc gÇn "Sù thËt", sè 145, Theo ®óng b¶n ®¨ng
m−êi phiÕu cña nh÷ng ng−êi nµo ®ã, ch¾c lµ cña nh÷ng ngµy 17 th¸ng M−êi 1912 trªn b¸o "Sù thËt"
ng−êi ng¶ nghiªng. Ký tªn: Mét ®éc gi¶ th−êng
Vµ Xu-®a-cèp b¾t ®Çu ng¶ nghiªng. Ngµy 6 th¸ng M−êi, mét xuyªn cña b¸o "Sù thËt"
ngµy sau cuéc bÇu cö, trªn b¸o "Sù thËt" xuÊt hiÖn b¶n th«ng
b¸o cña «ng ta, trong ®ã «ng ta ghi rµnh rµnh r»ng: "Trõ ®ång
chÝ Pª-t¬-rèp, tÊt c¶ nh÷ng ng−êi tróng cö ®Òu lµ nh÷ng ng−êi
ñng hé b¸o "Sù thËt" vµ b¸o "Ng«i sao"87".
§iÒu ®ã ch−a râ sao?
Mét ngµy sau, Xu-®a-cèp l¹i xuÊt hiÖn trªn b¸o "Tia s¸ng"!
Xu-®a-cèp thõa nhËn r»ng «ng ta ®· ®Õn ban biªn
tËp b¸o "Sù thËt", nh−ng, theo lêi «ng ta, "chØ víi t− çch lµ
®Õn ban biªn tËp tê b¸o cña §¶ng d©n chñ - x· héi"!! Ph¶i
®©u çi «ng Xu-®a-cèp Êy lµ mét ®øa trÎ s¬ sinh? Ai mµ cã
182
vÒ chuyÖn con ço

vµ chuång gµ
VÊn ®Ò cuéc chiÕn tranh ë Ban-c¨ng vµ th¸i ®é cña "ch©u

¢u" ®èi víi cuéc chiÕn tranh nµy lµ mét vÊn ®Ò nãng hæi
nhÊt trong sinh ho¹t chÝnh trÞ hiÖn nay. §èi víi toµn thÓ
ph¸i d©n chñ nãi chung vµ ®èi víi giai cÊp c«ng nh©n nãi
riªng, th× ®iÒu quan träng lµ ph¶i hiÓu râ xem trong vÊn ®Ò
nµy, ®¶ng nµy hay ®¶ng kh¸c ®¹i diÖn cho nh÷ng lîi Ých
giai cÊp nµo.
ChÝnh s¸ch cña bän th¸ng M−êi, cña bän d©n téc chñ
nghÜa, cña ph¸i "yªu n−íc" kh«ng ®¶ng ph¸i, tõ tê "Thêi
míi" ®Õn tê "Lêi nãi n−íc Nga", ®· râ rµng vµ ®¬n gi¶n.
C«ng kÝch n−íc ¸o, xói giôc tiÕn hµnh chiÕn tranh víi ¸o,
kªu gµo vÒ "nhiÖm vô ®èi víi çc d©n téc Xla-v¬" cña n−íc
Nga, ― tÊt c¶ nh÷ng thø ®ã lµ mét ý ®å giÊu ®Çu hë ®u«i
muèn ®¸nh l¹c sù chó ý cña mäi ng−êi vÒ t×nh h×nh néi
chÝnh n−íc Nga vµ muèn "giËt mét m¶nh" cña Thæ-nhÜ-kú.
ñng hé bän ph¶n ®éng trong n−íc vµ ñng hé chÝnh s¸ch
c−íp bãc cña bän thùc d©n ®Õ quèc ®èi víi n−íc ngoµi, ―
®ã lµ thùc chÊt cña chÝnh s¸ch "yªu n−íc" th« b¹o nµy trong
"vÊn ®Ò Xla-v¬".
Trang ®Çu b¸o "Sù thËt", sè 146, ngµy 18 th¸ng M−êi 1912
ChÝnh s¸ch cña bän d©n chñ - lËp hiÕn nguþ trang tinh cã çc bµi cña V. I. Lª-nin "VÒ chuyÖn con ço
vi h¬n, khÐo lÐo h¬n, nh−ng vÒ thùc chÊt, chÝnh s¸ch cña vµ chuång gµ" vµ "Mét nghÞ quyÕt nhôc nh·"
chóng còng lµ chÝnh s¸ch n−íc lín, ph¶n ®éng cña chñ
nghÜa ®Õ quèc . HiÓu râ ®iÒu nµy lµ ®Æc biÖt quan träng v× ¶nh thu nhá
VÒ chuyÖn con ço vµ chuång gµ 185
ph¸i tù do ®· kh«n khÐo che giÊu nh÷ng quan ®iÓm cña hä

b»ng nh÷ng lêi lÏ cã vÎ d©n chñ.
Xin h·y xem tê "Ng«n luËn". Tho¹t tiªn ― tr−íc khi cã cuéc
"gÆp gì th©n thiÕt" gi÷a Mi-li-u-cèp vµ Xa-d«-nèp88 ― ng−êi ta
tr¸ch cø Xa-d«-nèp vÒ "tÝnh dÔ tháa thuËn", tr¸ch cø bän d©n
téc chñ nghÜa vÒ viÖc lµm yÕu "t− t−ëng vÜ ®¹i" lµ chiÕm C«n-
xtan-ti-n«-p«n. B©y giê, sau khi ®· cã cuéc gÆp gì ®ã, tê "Ng«n
luËn" ®· ®ång ý víi tê "N−íc Nga", vµ ra søc chöi bíi "th¸i ®é
h¨m hë ®Çn ®én" cña tê "Thêi míi".
Nh−ng hiÖn nay chÝnh s¸ch cña tê "Ng«n luËn" nh− thÕ nµo?
Kh«ng nªn b¾t ®Çu tõ nh÷ng yªu s¸ch ng¹o m¹n, v× lµm nh−
thÕ chóng ta sÏ mÊt sù ñng hé (cña Ph¸p vµ Anh) vµ "cuèi cïng
chóng ta b¾t cuéc thËm chÝ ph¶i khiªm tèn qu¸ møc cÇn thiÕt"
(sè 278)!!
VËy lµ tê "Ng«n luËn" chèng bän s«-vanh chÝnh v× hä "cuèi
cïng ph¶i khiªm tèn qu¸ møc cÇn thiÕt". NghÜa lµ, bän s«-vanh
çc anh huªnh hoang kho¸c l¸c mµ çc anh sÏ ch¼ng ®−îc cãc
kh« g×. Cßn chóng t«i th× chñ tr−¬ng cø lÆng lÏ, «n hßa, l¹i ®−îc
giai cÊp t− s¶n Ph¸p, Anh ñng hé, ®Ó ví bë h¬n!
Tê "Ng«n luËn" viÕt: "V× lîi Ých cña chÝnh nh÷ng ng−êi Ban-
c¨ng mµ chóng ta che chë, chóng ta cÇn cã ®−îc" sù ñng hé
(cña khèi §ång minh tay ba). Xin chó ý ®iÒu nµy: tê "Ng«n
luËn" còng chñ tr−¬ng n−íc Nga "che chë" (b¶o vÖ) ng−êi Xla-
v¬, chñ tr−¬ng ®Ó ço b¶o vÖ chuång gµ, nh−ng chñ tr−¬ng mét
sù b¶o vÖ kh«n ngoan h¬n!
Tê "Ng«n luËn" tuyªn bè: "TÊt c¶ nh÷ng g× cã thÓ ®¹t ®−îc ®Òu tïy
thuéc vµo chÝnh biÖn ph¸p duy nhÊt nµy, ― ®ã lµ sù hîp t¸c cña nÒn ngo¹i
giao ch©u ¢u".
Sù viÖc ®· râ rµng: thùc chÊt chÝnh s¸ch cña §¶ng d©n

chñ - lËp hiÕn còng vÉn lµ chñ nghÜa s«-vanh vµ chñ nghÜa
186 V. I. Lª-nin 187
®Õ quèc nh− chÝnh s¸ch cña b¸o "Thêi míi", cã ®iÒu lµ kh«n
khÐo h¬n, tinh vi h¬n mµ th«i. Tê "Thêi míi" lÊy danh nghÜa chØ
mét m×nh n−íc Nga ®Ó ®e däa g©y chiÕn tranh mét çch th«
b¹o vµ ngu ngèc. Tê "Ng«n luËn" còng ®e däa g©y chiÕn tranh
mét çch "tinh vi vµ khÐo lÐo", nh−ng lÊy danh nghÜa §ång
minh tay ba, bëi v× nãi r»ng: "kh«ng nªn khiªm tèn qu¸ møc
cÇn thiÕt", th× chÝnh lµ ®e däa g©y chiÕn tranh. Tê "Thêi míi"
chñ tr−¬ng n−íc Nga che chë ng−êi Xla-v¬, tê "Ng«n luËn" chñ
tr−¬ng §ång minh tay ba che chë ng−êi Xla-v¬, nghÜa lµ tê
mét nghÞ quyÕt nhôc nh·
"Thêi míi" chñ tr−¬ng ®Ó mét con ço cña chóng ta trong
chuång gµ, cßn tê "Ng«n luËn" l¹i chñ tr−¬ng mét sù tháa NghÞ quyÕt cña §u-ma thµnh phè Pª-tÐc-bua ngµy 10 th¸ng
thuËn cña ba con ço. M−êi ®· lµm cho d− luËn ph¶i chó ý.
Ph¸i d©n chñ nãi chung, vµ nhÊt lµ giai cÊp c«ng nh©n, th× NghÞ quyÕt nãi ®Õn vÊn ®Ò chiÕn tranh ë Ban-c¨ng, mét sù
ph¶n ®èi tÊt c¶ çc kiÓu lÊy ço vµ chã sãi ®Ó "che chë" ng−êi kiÖn quan träng nhÊt trong nÒn chÝnh trÞ thÕ giíi. NghÞ quyÕt
Xla-v¬, hä chñ tr−¬ng çc d©n téc ph¶i cã quyÒn tù quyÕt hoµn ®ã do mét c¬ quan c«ng céng cã uy quyÒn ― cã uy quyÒn trong
toµn vµ nÒn d©n chñ ®Çy ®ñ, hä chñ tr−¬ng gi¶i phãng ng−êi giai cÊp t− s¶n ― ®−a ra. NghÞ quyÕt ®ã ®· ®−îc ph¸i ph¶n
Xla-v¬ tho¸t khái mäi sù che chë cña "çc n−íc lín".
®éng vµ ph¸i tù do xÊu xa nhÊt trÝ th«ng qua.
Bän tù do chñ nghÜa vµ bän d©n téc chñ nghÜa ®ang tranh
Phan-boãc, mét phÇn tö thuéc ph¸i tù do, gÇn nh− lµ "mét
c·i vÒ çc ph−¬ng ph¸p kh¸c nhau ®Ó giai cÊp t− s¶n ch©u ¢u
nhµ d©n chñ" (!?) vµ lµ ng−êi cña §¶ng d©n chñ - lËp hiÕn,
c−íp bãc vµ n« dÞch çc d©n téc ë vïng Ban-c¨ng. ChØ cã c«ng
trong mét "bµi ph¸t biÓu hïng hån" ®· chøng minh sù cÇn
nh©n míi tiÕn hµnh chÝnh s¸ch d©n chñ thùc sù ― ®ßi tù do vµ
thiÕt cña mét nghÞ quyÕt nh− vËy; «ng ta ®· tham gia vµo
d©n chñ ë kh¾p n¬i vµ ph¶n ®èi ®Õn cïng mäi "sù che chë",
c«ng viÖc cña tiÓu ban dù th¶o vµ còng ®· tham gia biÓu
c−íp bãc vµ can thiÖp!
quyÕt vÒ nghÞ quyÕt ®ã.
"Sù thËt", sè 146, Theo ®óng b¶n ®¨ng Çi nghÞ quyÕt ®ã lµ kiÓu mÉu vÒ chñ nghÜa s«-vanh t−
ngµy 18 th¸ng M−êi 1912 trªn b¸o "Sù thËt" s¶n, lµ kiÓu mÉu vÒ th¸i ®é bî ®ì v« sØ cña giai cÊp t− s¶n
Ký tªn: V. I. tr−íc "nhµ cÇm quyÒn", kiÓu mÉu vÒ sù ñng hé cña giai cÊp
t− s¶n ®èi víi çi chÝnh s¸ch nh»m biÕn nh©n d©n çc n−íc
thµnh bia thÞt.
B¶n nghÞ quyÕt göi tíi thñ ®« çc n−íc Ban-c¨ng ®ang giao chiÕn ®ã
nãi: "Cïng víi çc b¹n, Pª-tÐc-bua ®ang göi g¾m hy väng vµo t−¬ng lai
t−¬i s¸ng cña nÒn tù do ®éc lËp cña çc d©n téc bÞ ¸p bøc, mét nÒn tù do
mµ çc b¹n ®ang ®æ m¸u ®Ó giµnh lÊy".
188 V. I. Lª-nin 189
Chñ nghÜa s«-vanh ®· giÊu m×nh sau nh÷ng lêi lÏ hoa mü

nh− thÕ ®ã! Ch−a bao giê vµ ch−a n¬i nµo çc d©n téc bÞ ¸p bøc
l¹i dïng chiÕn tranh cña d©n téc nµy chèng d©n téc kh¸c ®Ó
giµnh lÊy "tù do". ChiÕn tranh gi÷a çc d©n téc chØ lµm t¨ng
thªm sù n« dÞch çc d©n téc mµ th«i. Sù tù do thùc sù cña ng−êi
n«ng d©n Xla-v¬ ë çc n−íc Ban-c¨ng, còng nh− cña ng−êi
n«ng d©n Thæ-nhÜ-kú, chØ cã thÓ ®−îc b¶o ®¶m b»ng nÒn tù do ngµi gi¸o s− d©n chñ - lËp hiÕn
hoµn toµn trong mçi n−íc, vµ b»ng sù kiÕn lËp mét liªn bang
çc quèc gia d©n chñ hoµn toµn vµ triÖt ®Ó.
Ngµi gi¸o s− Tu-gan - Ba-ra-nèp-xki, mét trong nh÷ng
N«ng d©n Xla-v¬ vµ n«ng d©n Thæ-nhÜ-kú ë vïng Ban-c¨ng
øng cö viªn cña §¶ng d©n chñ - lËp hiÕn, thuéc vµo sè çc
lµ nh÷ng ng−êi anh em cïng bÞ bän ®Þa chñ vµ çc chÝnh phñ
nhµ kinh tÕ Nga mµ håi thiÕu thêi ®· tá ra hÇu nh− lµ m¸c-
n−íc m×nh "¸p bøc" nh− nhau.
xÝt, nh−ng vÒ sau ®· chãng "kh«n ra", ®· "söa l¹i" M¸c b»ng
§Êy chÝnh lµ sù ¸p bøc thùc sù, ®Êy chÝnh lµ sù trë ng¹i thùc
nh÷ng mÈu häc thuyÕt t− s¶n, vµ nhê nh÷ng c«ng lao vÜ ®¹i
sù ®èi víi "nÒn ®éc lËp" vµ "sù tù do".
trong nghÒ ph¶n béi, nªn hä ®· ®¶m b¶o cho m×nh ®Þa vÞ
Bän s«-vanh ph¶n ®éng vµ tù do chñ nghÜa ®· c«ng khai c©u
gi¶ng d¹y trong çc tr−êng ®¹i häc ®Ó lµm ngu muéi sinh
kÕt víi nhau trong §u-ma thµnh phè Pª-tÐc-bua (còng nh−
viªn theo lèi b¸c häc.
chóng ngÊm ngÇm c©u kÕt víi nhau trªn b¸o chÝ, bëi v× nh÷ng
suy luËn vÒ vÊn ®Ò nµy cña tê "Ng«n luËn" vµ tê "Thêi míi" Võa råi, trªn tê "Ng«n luËn" ngµi Tu-gan ― çi con ng−êi ®·
thùc chÊt lµ gièng nhau, chØ kh¸c nhau vÒ khÈu khÝ vµ ë nh÷ng tõ chç lµ nhµ m¸c-xÝt ph¸t triÓn thµnh mét phÇn tö thuéc ph¸i
chi tiÕt mµ th«i) ― bän s«-vanh nµy ®ang tuyªn truyÒn viÖc tù do ― ®· ®−a ra mét nghÞ luËn nh− sau vÒ vÊn ®Ò nãng hæi lµ
biÕn çc d©n téc thµnh bia thÞt! vÊn ®Ò t×nh tr¹ng ®êi sèng ®¾t ®á.
"Theo quan ®iÓm cña t«i (?), nguyªn nh©n c¬ b¶n (thÕ kia ®Êy!)
"Sù thËt", sè 146, Theo ®óng b¶n ®¨ng cña t×nh tr¹ng ®êi sèng ®¾t ®á ®· hoµn toµn râ rµng. §ã lµ t×nh tr¹ng
ngµy 18 th¸ng M−êi 1912 trªn b¸o "Sù thËt" d©n sè t¨ng nhanh qu¸, mµ chñ yÕu lµ d©n sè ë thµnh thÞ. Sù t¨ng d©n
Ký tªn: T. sè ®−a ®Õn chç ph¶i chuyÓn sang nh÷ng ph−¬ng ph¸p canh t¸c cã
tÝnh chÊt th©m canh h¬n, mµ ®iÒu ®ã ― theo quy luËt næi tiÕng lµ quy
luËt n¨ng suÊt lao ®éng n«ng nghiÖp ngµy cµng gi¶m ― dÉn ®Õn chç
lµm t¨ng gi¸ trÞ lao ®éng cña mçi ®¬n vÞ s¶n phÈm".
Ngµi Tu-gan thÝch nãi to nh÷ng tiÕng "t«i", "cña t«i". Thùc tÕ
th× «ng ta chØ lÆp l¹i nh÷ng mÈu häc thuyÕt t− s¶n ®· bÞ M¸c
b¸c bá tõ l©u.
"Quy luËt næi tiÕng vÒ n¨ng suÊt lao ®éng ngµy cµng
gi¶m", ― ®Êy lµ mét luËn ®iÖu t− s¶n cò rÝch, r¸c r−ëi mµ
190 V. I. Lª-nin 191
nh÷ng kÎ ngu dèt vµ bän häc gi¶ lµm thuª cho giai cÊp t− s¶n
vÉn dïng ®Ó biÖn hé cho chñ nghÜa t− b¶n. Tõ l©u M¸c ®· b¸c
bá "quy luËt" Êy, çi quy luËt ®æ téi cho tù nhiªn (cho r»ng
nguyªn do lµ n¨ng suÊt lao ®éng gi¶m, ― biÕt lµm thÕ nµo
®−îc!), song trªn thùc tÕ th× nguyªn do lµ ë chÕ ®é x· héi t− b¶n
chñ nghÜa. ch−¬ng míi
"Quy luËt n¨ng suÊt lao ®éng n«ng nghiÖp ngµy cµng gi¶m"
trong lÞch sö toµn thÕ giíi
lµ mét luËn ®iÖu t− s¶n dèi tr¸. Cßn quy luËt ®Þa t« ngµy cµng
t¨ng d−íi chÕ ®é t− b¶n ― tøc lµ thu nhËp cña nh÷ng chñ
ruéng ngµy cµng t¨ng ― míi lµ sù thËt. ThËm chÝ b¸o chÝ t− s¶n toµn ch©u ¢u, thø b¸o chÝ vÉn b¶o
Mét trong nh÷ng nguyªn nh©n g©y nªn t×nh tr¹ng ®êi sèng vÖ ― xuÊt ph¸t tõ nh÷ng môc tiªu ph¶n ®éng vµ vô lîi ― çi
®¾t ®á lµ chÕ ®é ®éc quyÒn së h÷u ruéng ®Êt, nghÜa lµ t×nh status quo (nguyªn tr¹ng, hiÖn tr¹ng) næi tiÕng ë vïng Ban-
tr¹ng ruéng ®Êt thuéc quyÒn t− h÷u. Do ®ã çc chñ ruéng ®Êt c¨ng, giê ®©y còng ®· nhÊt trÝ thõa nhËn r»ng mét ch−¬ng míi
thu ®−îc kho¶n cèng n¹p ngµy cµng lín tõ trong n¨ng suÊt lao trong lÞch sö toµn thÕ giíi ®· b¾t ®Çu.
®éng ngµy cµng t¨ng. ChØ cã tæ chøc c«ng nh©n l¹i ®Ó b¶o vÖ Thæ-nhÜ-kú bÞ ®¸nh b¹i, ®ã lµ ®iÒu hiÓn nhiªn. Nh÷ng
nh÷ng quyÒn lîi cña m×nh, chØ cã thñ tiªu ph−¬ng thøc s¶n th¾ng lîi cña çc n−íc Ban-c¨ng ― hä ®· liªn hîp thµnh
xuÊt t− b¶n chñ nghÜa th× míi chÊm døt ®−îc t×nh tr¹ng ®êi §ång minh tay t− (XÐc-bi-a, Bun-ga-ri, TsÐc-n«-g«-ri-a, Hy-
sèng ®¾t ®á. l¹p) ― thËt lµ to lín. Sù liªn minh cña bèn n−íc nµy ®· trë
ChØ cã bän t«i tí cña giai cÊp t− s¶n, ®¹i lo¹i nh− ngµi Tu- thµnh sù thËt. "Ban-c¨ng lµ cña çc d©n téc Ban-c¨ng", ®iÒu
gan d©n chñ - lËp hiÕn, míi cã thÓ biÖn hé cho c©u chuyÖn ®ã ®· ®¹t ®−îc.
hoang ®−êng vÒ "quy luËt" n¨ng suÊt lao ®éng n«ng nghiÖp VËy ch−¬ng míi trong lÞch sö toµn thÕ giíi cã ý nghÜa
ngµy cµng gi¶m. g×?
T¹i §«ng ¢u (¸o, Ban-c¨ng, Nga), cho tíi nay vÉn ch−a
"Sù thËt", sè 147, Theo ®óng b¶n ®¨ng thñ tiªu hÕt nh÷ng tµn tÝch cßn rÊt nÆng cña thêi trung cæ,
ngµy 19 th¸ng M−êi 1912 trªn b¸o "Sù thËt"
nh÷ng tµn tÝch ®ang k×m h·m ghª gím sù ph¸t triÓn x· héi
Ký tªn: V. I.
vµ sù tr−ëng thµnh cña giai cÊp v« s¶n. Nh÷ng tµn d− ®ã
lµ chÕ ®é chuyªn chÕ (quyÒn chuyªn chÕ v« h¹n), lµ chÕ ®é
phong kiÕn (chÕ ®é chiÕm h÷u ruéng ®Êt cña ®Þa chñ - chñ
n« vµ nh÷ng ®Æc quyÒn cña chóng) vµ viÖc ®µn ¸p çc d©n
téc.
Nh÷ng c«ng nh©n gi¸c ngé ë çc n−íc Ban-c¨ng lµ
nh÷ng ng−êi ®Çu tiªn ®Ò ra khÈu hiÖu vÒ gi¶i ph¸p d©n chñ
triÖt ®Ó ®èi víi vÊn ®Ò d©n téc t¹i Ban-c¨ng. KhÈu hiÖu ®ã lµ:
192 V. I. Lª-nin 193
chÕ ®é céng hßa liªn bang ë Ban-c¨ng. Sù non yÕu cña çc giai
cÊp d©n chñ ë çc n−íc Ban-c¨ng hiÖn nay (giai cÊp v« s¶n
kh«ng ®«ng, n«ng d©n ë trong t×nh tr¹ng bÞ ¸p bøc, t¶n m¹n,
mï ch÷) ®· dÉn ®Õn chç lµ sù liªn minh tÊt yÕu vÒ kinh tÕ vµ
chÝnh trÞ ®· trë thµnh sù liªn minh cña çc n−íc qu©n chñ ë
Ban-c¨ng.
VÊn ®Ò d©n téc ë Ban-c¨ng ®· tiÕn ®−îc mét b−íc lín trªn bän d©n chñ - lËp hiÕn
con ®−êng ®i ®Õn gi¶i quyÕt. T¹i toµn câi §«ng ¢u ngµy nay vµ bän d©n téc chñ nghÜa
chØ cßn mét m×nh n−íc Nga vÉn lµ n−íc l¹c hËu nhÊt.
MÆc dï t¹i Ban-c¨ng ®· h×nh thµnh khèi liªn minh çc quèc
gia qu©n chñ, chø kh«ng ph¶i khèi liªn minh çc n−íc céng Khi chóng t«i v¹ch râ r»ng, xÐt vÒ çc quan ®iÓm c¬ b¶n, bän
hßa, mÆc dï sù liªn minh ®¹t ®−îc lµ nhê chiÕn tranh, chø d©n chñ - lËp hiÕn lµ nh÷ng phÇn tö d©n téc - tù do chñ nghÜa,
kh«ng ph¶i nhê çch m¹ng, mÆc dÇu vËy ng−êi ta ®· ®¹t ®−îc r»ng chóng tuyÖt nhiªn kh«ng ®øng trªn lËp tr−êng d©n chñ
mét b−íc tiÕn rÊt lín trong viÖc thñ tiªu çc tµn tÝch cña thêi khi ®Æt vÊn ®Ò d©n téc, ― th× tê "Ng«n luËn" ®· tr¶ lêi chóng
trung cæ trªn toµn §«ng ¢u. Çc ngµi d©n téc chñ nghÜa ¬i, çc t«i víi giäng bùc däc vµ kiªu ng¹o, buéc téi chóng t«i lµ dèt vµ
ngµi mõng rì qu¸ sím! B−íc tiÕn bé Êy lµ mét ®ßn ®¸nh vµo xuyªn t¹c.
çc ngµi ®Êy, bëi v× n−íc Nga lµ n−íc cßn nhiÒu nhÊt nh÷ng D−íi ®©y lµ mét trong nhiÒu tµi liÖu. Xin ®éc gi¶ vµ çc cö
tµn d− thêi trung cæ! tri h·y ph¸n xÐt.
Cßn ë T©y ¢u th× giai cÊp v« s¶n cµng h« to h¬n n÷a khÈu Ngµy 18 th¸ng M−êi, t¹i nhµ «ng M. M. C«-va-lÐp-xki ®· cã
hiÖu: Kh«ng ®−îc cã mét sù can thiÖp nµo! Ban-c¨ng lµ cña çc cuéc häp thø hai cña "nhãm nh÷ng nh©n vËt quan t©m ®Õn vÊn
d©n téc Ban-c¨ng! ®Ò Xla-v¬". Ng−êi ta ®· ®äc bøc th− göi c«ng chóng, mang ch÷
ký cña £. A-ni-ts¬-cèp, Ca-rª-Ðp, L. Pan-tª-lª-Ðp («ng nµy lµ øng
"Sù thËt", sè 149, Theo ®óng b¶n ®¨ng cö viªn cña §¶ng d©n chñ - lËp hiÕn), G. Phan-boãc, vµ sau n÷a
ngµy 21 th¸ng M−êi 1912 trªn b¸o "Sù thËt" dÜ nhiªn cã ch÷ ký cña ngµi M. M. C«-va-lÐp-xki vµ nh÷ng
ng−êi kh¸c.
Ph¶i ch¨ng tê "Ng«n luËn" muèn trèn tr¸ch nhiÖm vÒ Ca-rª-
Ðp, Pan-tª-lª-Ðp vµ phe çnh?
Tùu trung l¹i, néi dung lêi kªu gäi cña bän tù do göi c«ng
chóng lµ nh− sau:
"Tr¸i tim cña d©n téc Nga trong niÒm phÊn chÊn chung... ®ang Êp ñ
mét niÒm th«ng c¶m ®ång t×nh víi çc d©n téc Xla-v¬ vµ ®ang Êp ñ mét
niÒm hy väng r»ng ý thøc d©n téc Nga sÏ gãp phÇn b¶o ®¶m cho çc d©n
téc Xla-v¬ ®−îc h−ëng nh÷ng thµnh qu¶ do th¾ng lîi cña hä ®em l¹i".
194 V. I. Lª-nin 195
Çi ®ã cã g× kh¸c chñ nghÜa d©n téc vµ chñ nghÜa s«-vanh

cña tê "Thêi míi" vµ phe lò? ChØ kh¸c ë lêi lÏ nh· nhÆn h¬n vµ
dïng nh÷ng danh tõ ngo¹i giao h¬n, thËn träng h¬n. Nh−ng
ngay c¶ d−íi d¹ng nh· nhÆn vµ víi nh÷ng lêi lÏ bãng bÈy nhÊt
th× chñ nghÜa s«-vanh vÉn lµ ghª tëm.
Ph¸i d©n chñ sÏ kh«ng bao giê nãi ®Õn "niÒm phÊn chÊn nh÷ng th¶m tr¹ng
chung" trong khi bªn c¹nh (vµ ë bªn trªn!) cßn cã bän d©n téc
cña chiÕn tranh
chñ nghÜa Nga ®ang dïng mäi çch ¸p bøc nhiÒu d©n téc kh¸c.
Ph¸i d©n chñ sÏ kh«ng khi nµo cho phÐp ng−êi ta chØ gi¶n
®¬n ®em ng−êi Xla-v¬ ®èi lËp víi ng−êi Thæ-nhÜ-kú, trong khi Çc bªn tham chiÕn cè hÕt søc giÊu "ng−êi ngoµi", nghÜa lµ
lÏ ra ph¶i ®em ng−êi n«ng d©n Xla-v¬ vµ ng−êi n«ng d©n Thæ- giÊu toµn thÕ giíi, nh÷ng ®iÒu ®ang diÔn ra ë Ban-c¨ng. Çc
nhÜ-kú gép l¹i mµ ®èi lËp víi bän ®Þa chñ vµ vua quan Xla-v¬ phãng viªn th× bÞ ng−êi ta lõa dèi, ng¨n kh«ng cho vµo vµ chØ
còng nh− Thæ-nhÜ-kú. m·i l©u sau khi çc trËn chiÕn ®Êu kÕt thóc, ng−êi ta míi cho
Ph¸i d©n chñ sÏ kh«ng khi nµo cho phÐp ng−êi ta ®em thay phãng viªn vµo b·i chiÕn tr−êng.
ý thøc gi¸c ngé cña nh÷ng ng−êi ®Êu tranh cho tù do vµ lµ kÎ Do ®ã, chØ do nhê cã nh÷ng hoµn c¶nh ®Æc biÖt mµ ®«i
thï cña sù ¸p bøc trong tÊt c¶ çc d©n téc, b»ng "ý thøc d©n téc khi ng−êi ta míi ®−îc biÕt sù thËt vÒ chiÕn tranh. Ch¾c lµ
cña d©n téc Nga", trong khi ng−êi ta vÉn thèng trÞ vµ h·m h¹i nh÷ng hoµn c¶nh ®Æc biÖt nh− vËy ®· gióp «ng §«-n«-h«-ª
ng−êi Ba-lan, ng−êi Do-th¸i, nh÷ng "ng−êi dÞ téc" nãi chung. (Donohoe), phãng viªn tê b¸o Anh "Daily Chronicle" 89. ¤ng
Kh«ng mét ng−êi d©n chñ trung thùc nµo, kh«ng mét ng−êi ta ®· cã mÆt trong qu©n ®éi Thæ-nhÜ-kú, trong thêi gian x¶y
nµo thµnh thËt ñng hé çc d©n téc bÞ ¸p bøc l¹i cã thÓ biÓu ra trËn Li-u-lª - Buèc-ga-x¬; sau ®Êy «ng ®· ®i xe h¬i ®Õn
quyÕt t¸n thµnh bän d©n chñ - lËp hiÕn! C«n-xtan-ti-n«-p«n, tõ ®ã «ng ®i b»ng ®−êng biÓn ®Õn C«n-
xtan-txa (Ru-ma-ni). Tõ ®Êy «ng ta cã thÓ tù do ®¸nh ®iÖn
"Sù thËt", sè 151, Theo ®óng b¶n ®¨ng vÒ Lu©n-®«n.
ngµy 24 th¸ng M−êi 1912 trªn b¸o "Sù thËt"
Qu©n Thæ-nhÜ-kú bÞ mét thÊt b¹i khñng khiÕp. Hä bÞ chÕt
Ký tªn: V. I.
®Õn 40 000 (!) ng−êi. Ng−êi Anh ®ã viÕt: ®©y lµ mét th¶m häa
kh«ng kÐm th¶m häa ë Phông-thiªn. Ba phÇn t− sè ®¹i b¸c cña
qu©n Thæ-nhÜ-kú ®· lät vµo tay qu©n Bun-ga-ri. Qu©n Bun-ga-ri
®Ó cho qu©n Thæ-nhÜ-kú tiÕn ®Õn s¸t h¼n, ®Ó cho qu©n Thæ-nhÜ-
kú ®¸nh gi¸p l¸ cµ, råi sau ®ã qu©n Bun-ga-ri nhanh chãng rót
lui vµ... dïng liªn thanh quÐt qu©n Thæ-nhÜ-kú chÕt hµng tr¨m,
hµng ngh×n.
Cuéc rót lui cña qu©n Thæ-nhÜ-kú ®· biÕn thµnh mét cuéc bá
ch¹y hçn lo¹n cña nh÷ng ®oµn ng−êi ®· trë thµnh u mª,
196 V. I. Lª-nin 197
®ãi kh¸t, kiÖt søc, ®iªn d¹i. ChiÕc xe h¬i cña phãng viªn nµy bÞ
kÑt trong ®oµn ng−êi th¸o ch¹y ®ã. Nh÷ng ng−êi Thæ-nhÜ-kú bÞ
®ãi ®· xin «ng ta b¸nh m×. B¶n th©n «ng ta ®· ph¶i lµm c«ng
viÖc b¨ng bã. B¸c sÜ th× Ýt. B«ng b¨ng kh«ng cã. ThiÕu thèn
l−¬ng thùc. Ng−êi Anh Êy viÕt: t«i ®· chøng kiÕn nhiÒu cuéc
chinh chiÕn, nh−ng ch−a bao giê t«i h×nh dung ®−îc mét th¶m bän d©n chñ - lËp hiÕn
häa kinh khñng nh− vËy, mét cuéc chÐm giÕt hµng lo¹t nh÷ng
vµ giai cÊp ®¹i t− s¶n
n«ng d©n xø A-na-t«-li (bé phËn ch©u ¸ cña n−íc Thæ-nhÜ-kú),
nh÷ng ng−êi ®ãi kh¸t, bÞ ®Çy ®äa, kiÖt søc vµ bÊt lùc.
Nh÷ng th¾ng lîi cña bän d©n chñ - lËp hiÕn trong ®oµn cö
"Sù thËt", sè 155, Theo ®óng b¶n ®¨ng tri sè 1 cña thµnh phè t¹i M¸t-xc¬-va vµ Pª-tÐc-bua, sau ®ã
ngµy 28 th¸ng M−êi 1912 trªn b¸o "Sù thËt" trong cuéc bÇu cö çc ®¹i biÓu cña giíi c«ng nghiÖp vµo Héi
Ký tªn: V. Fr.
®ång nhµ n−íc, sau cïng lµ mét sù thùc ®· ®−îc chøng minh
mét çch kh«ng thÓ chèi c·i ®−îc, ®ã lµ sù gióp ®ì cña bän
ph¶n ®éng ®èi víi bän d©n chñ - lËp hiÕn ®Ó chèng ph¸i d©n
chñ - x· héi ― tÊt c¶ nh÷ng ®iÒu ®ã lµ nh÷ng dÊu hiÖu nãi lªn
mét sù ph¸t triÓn vÒ mÆt chÝnh trÞ rÊt ®¸ng chó ý cña tÊt c¶ çc
giai cÊp trong x· héi n−íc ta.
Chóng t«i xin nh¾c ®Õn mét nghÞ quyÕt chñ yÕu, ®· ®−îc
nh÷ng ng−êi d©n chñ - x· héi th«ng qua n¨m 1907, nãi vÒ
thùc chÊt cña §¶ng d©n chñ - lËp hiÕn: "Çc ®¶ng cña giai
cÊp t− s¶n qu©n chñ - tù do chñ nghÜa vµ §¶ng d©n chñ - lËp
hiÕn ― lµ ®¶ng chñ yÕu trong sè nh÷ng ®¶ng nµy ― ngµy
nay râ rµng ®· quay l−ng l¹i víi çch m¹ng vµ theo ®uæi mét
nhiÖm vô lµ chÊm døt çch m¹ng b»ng con ®−êng th«ng
®ång víi thÕ lùc ph¶n çch m¹ng; c¬ së x· héi cña çc ®¶ng
nµy lµ nh÷ng tÇng líp t− s¶n tiÕn bé h¬n vÒ kinh tÕ, nhÊt lµ
tÇng líp trÝ thøc t− s¶n, trong khi ®ã mét bé phËn giai cÊp
tiÓu t− s¶n thµnh thÞ vµ n«ng th«n cßn theo nh÷ng ®¶ng Êy
chØ lµ do truyÒn thèng (thãi quen mï qu¸ng) vµ do trùc tiÕp
bÞ ph¸i tù do lõa bÞp90.
Çc sù biÕn ®· hoµn toµn chøng thùc tÝnh ®óng ®¾n
cña nhËn ®Þnh Êy. Ph¸i d©n chñ ®ang g¹t §¶ng d©n chñ - lËp
198 V. I. Lª-nin 199
hiÕn ra khái ®oµn cö tri sè 2 cña thµnh phè (trong ®oµn cö tri
nµy cã nhiÒu cö tri d©n chñ). §¶ng d©n chñ - lËp hiÕn ®ang g¹t
§¶ng th¸ng M−êi ra khái ®oµn cö tri sè 1 cña thµnh phè.
ThÕ lùc ph¶n ®éng mµ cµng hoµnh hµnh ®iªn cuång, sù gian
lËn cña cuéc bÇu cö mµ cµng tr¾ng trîn, th× ®¹i t− b¶n cµng ng¶
vÒ phÝa chñ nghÜa tù do. Thùc chÊt giai cÊp cña §¶ng d©n chñ -
lËp hiÕn ngµy nay ®ang béc lé râ tr−íc quÇn chóng, thùc chÊt
Êy th× nh÷ng ng−êi m¸c-xÝt ®· chØ râ vµo nh÷ng n¨m 1906 vµ
nh÷ng phong tôc nga chÝnh cèng
1907.
Ng−êi ta thÊy râ sai lÇm cña nh÷ng ng−êi coi §¶ng d©n
chñ - lËp hiÕn lµ ®¶ng cña ph¸i d©n chñ ë thµnh thÞ. Sù liªn Míi ®©y, bªn c¹nh çc bµi th¬ cña Pu-ri-skª-vÝch, tê "Thø
minh gi÷a bän d©n chñ - lËp hiÕn víi bän ph¶n ®éng ®· tõ chç d©n" cã ®¨ng bµi b¸o ng¾n vÒ ký gi¶ quan ph−¬ng "næi tiÕng"
lµ sù liªn minh bÝ mËt dÇn dÇn trë thµnh sù liªn minh c«ng (tõ b©y giê th× thùc sù næi tiÕng vµ khái ph¶i viÕt nh÷ng tõ nµy
khai: chÝnh bän ph¶n ®éng ®· ®Ó cho øng cö viªn d©n chñ - lËp trong ngoÆc kÐp) Gu-ri-Ðp, ng−êi cña b¸o "N−íc Nga". Tê "Thø
hiÕn Man-x−-rÐp tróng cö ®Ó g¹t øng cö viªn d©n chñ - x· héi d©n" qu¶ quyÕt ®©y lµ "ký gi¶ cã s¾c th¸i cña chñ nghÜa tù do -
PrÕt-can-n¬; ®· ®Ó cho øng cö viªn d©n chñ - lËp hiÕn Ni-c«-la- Do-th¸i". ThËt lµ kú l¹! Ph¶i ch¨ng ngay c¶ tê b¸o "N−íc Nga"
Ðp tróng cö ®Ó g¹t øng cö viªn d©n chñ - x· héi P«-crèp-xki.
cña chÝnh phñ còng lµ mét c¬ quan ng«n luËn theo khuynh
Søc m¹nh cña chÝnh s¸ch cña §¶ng d©n chñ - x· héi, tÝnh v«
h−íng chñ nghÜa tù do - Do-th¸i?
®Þch cña chÝnh s¸ch ®ã chÝnh lµ tïy thuéc vµo ®iÒu sau ®©y:
Nh−ng sù t×nh h×nh thÕ nµo? Sè lµ Gu-ri-Ðp ®· bÞ cuéc häp
toµn bé qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña x· héi t− b¶n ngµy cµng chøng
toµn thÓ çc cæ ®«ng cña c«ng ty s¶n xuÊt chØ ë Pª-tÐc-bua nhÊt
thùc tÝnh ®óng ®¾n cña chÝnh s¸ch ®ã. §¶ng d©n chñ - lËp hiÕn
trÝ lo¹i khái chøc uû viªn ban qu¶n trÞ cña c«ng ty nµy. Ngoµi
®ang c©u kÕt víi giai cÊp ®¹i t− s¶n, lµ mét giai cÊp kh«ng thÓ
tá ra hµi lßng, do tÝnh chÊt hÕt søc ph¶n çch m¹ng cña nã. Ph¸i ra, hä còng ®· quyÕt ®Þnh göi ®¬n ®Õn ch−ëng lý kiÖn Gu-ri-Ðp
d©n chñ ®ang ng¶ vÒ phÝa t¶ vµ xa l×a bän d©n chñ - lËp hiÕn. vÒ nh÷ng hµnh ®éng sai tr¸i.
Th× ra Gu-ri-Ðp chØ gãp cã 1000 róp mµ l¹i ®−îc quyÒn
"Sù thËt", sè 157, Theo ®óng b¶n ®¨ng h−ëng nh÷ng mét phÇn ba lîi nhuËn, mÆc dÇu hai vÞ
ngµy 1 th¸ng M−êi mét 1912 trªn b¸o "Sù thËt" chñ nhµ m¸y cïng c«ng ty ®· gãp nh÷ng 100 000 róp! V× sao
çc nhµ t− b¶n l¹i cã mét sù réng r·i nh− vËy ®èi víi Gu-ri-Ðp?
V× vÞ tr−îng phu nµy lµ mét cè vÊn thùc thô cña chÝnh phñ,
lµ céng t¸c viªn cña tê b¸o "N−íc Nga" cña chÝnh phñ v.v., v.v..
¤ng ta lµ th− ký riªng cña VÝt-te. ¤ng ta cã "nh÷ng ng−êi quen
hÕt søc cã thÕ lùc", «ng ta høa... nh÷ng kho¶n trî cÊp cña nhµ
n−íc!
200 V. I. Lª-nin
VËy lµ çc ngµi t− b¶n "®¸nh gi¸" kh¸ cao nh÷ng "ng−êi
quen" trong chÝnh phñ: ®óng 49 ngh×n róp. Ngµi cã hµng th×
chóng t«i cã tiÒn. Ngµi cã "nh÷ng ng−êi quen trong chÝnh phñ"
cã kh¶ n¨ng xoay ®−îc çc kho¶n trî cÊp, th× chóng t«i cã tiÒn
b¹c. ThËt lµ mét thø mua b¸n. §©y, xin tr¶ ngÇn nµy tiÒn vÒ
"nh÷ng ng−êi quen trong chÝnh phñ", ngÇn nµy tiÒn vÒ lêi høa
trî cÊp, vµ ngÇn nµy tiÒn n÷a vÒ sù céng t¸c víi tê b¸o "N−íc
Nga" cña chÝnh phñ. Xin ngµi nhËn cho, ngµi Gu-ri-Ðp!
Gu-ri-Ðp ®· nhËn, nh−ng l¹i lõa ®¶o. Y kh«ng lµm ®óng lêi
høa, mµ l¹i cßn ®ßi qu¸ mét phÇn ba lîi nhuËn, vµ thËm chÝ cßn
gië giäng däa, nghÜa lµ ®ßi tiÒn vµ ®e däa b·i bá viÖc cÊp çc
kho¶n tiÒn cho xÝ nghiÖp vay.
Mét sù viÖc ®iÓn h×nh. Mét sù viÖc tiªu biÓu. Mét hiÖn t−îng
b×nh th−êng. Mét sù minh ho¹ cho ®Ò tµi: vÒ nh÷ng ng−êi quen
trong chÝnh phñ vµ nh÷ng kho¶n trî cÊp cña chÝnh phñ ®èi víi
t− b¶n.
Nh−ng "s¾c th¸i cña chñ nghÜa tù do - Do-th¸i" cã liªn quan
g× ®Õn viÖc nµy, th−a çc ngµi ë b¸o "Thø d©n"? §©y lµ mét s¾c
th¸i Nga chÝnh cèng, thùc sù thñ cùu! §õng nªn qu¸ khiªm tèn,
çc «ng b¹n cña Pu-ri-skª-vÝch ¹!

ngµy 4 th¸ng M−êi mét 1912 trªn b¸o "Sù thËt"
Ký tªn: T.
Trang ®Çu tê b¸o "Ng−êi d©n chñ - x· héi", sè 28 - 29,

ngµy 5 (18) th¸ng M−êi mét 1912, cã bµi cña V. I. Lª-nin
"C−¬ng lÜnh hµnh ®éng cña bän c¶i l−¬ng vµ c−¬ng lÜnh
hµnh ®éng cña nh÷ng ng−êi d©n chñ - x· héi çch m¹ng"
¶nh thu nhá

203
c−¬ng lÜnh hµnh ®éng

cña bän c¶i l−¬ng
vµ c−¬ng lÜnh hµnh ®éng
cña nh÷ng ng−êi d©n chñ - x· héi
çch m¹ng
Cao trµo çch m¹ng ë Nga næi lªn râ rÖt vµo nöa ®Çu n¨m
1912. Sè ng−êi b·i c«ng chÝnh trÞ, theo sù tÝnh to¸n cña bän chñ
çc nhµ m¸y, trong 5 th¸ng ®· lªn ®Õn 515 000 ng−êi. KhÈu hiÖu
cña nh÷ng ng−êi b·i c«ng nµy nh− thÕ nµo, yªu s¸ch cña hä,
néi dung chÝnh trÞ cña çc cuéc biÓu t×nh, mÝt-tinh v.v. cña hä ra
sao, ― tÊt c¶ nh÷ng çi ®ã ®−îc chøng minh râ trong mét tµi
liÖu ®Æc biÖt quan träng ®· ®−îc ®¨ng l¹i toµn bé trong sè 27
cña C¬ quan ng«n luËn trung −¬ng, ®ã lµ lêi kªu gäi cña c«ng
nh©n Pª-tÐc-bua vµo ngµy 1 th¸ng N¨m.
Trong nh÷ng ngµy ®¸ng ghi nhí nµy, c«ng nh©n Pª-tÐc-bua
®· kh«ng ®Êu tranh theo khÈu hiÖu c¶i l−¬ng mµ theo çc khÈu
hiÖu cña §¶ng d©n chñ - x· héi çch m¹ng: Quèc héi lËp hiÕn,
ngµy lµm viÖc 8 giê, tÞch thu ruéng ®Êt cña ®Þa chñ, lËt ®æ chÝnh
phñ Nga hoµng, chÕ ®é céng hoµ d©n chñ.
Nh÷ng cuéc khëi nghÜa vµ nh÷ng cuéc ©m m−u khëi nghÜa
cña binh lÝnh vµ h¶i qu©n ― ë Tuèc-ke-xtan, ë H¹m ®éi Ban-
tÝch vµ ë H¾c-h¶i ― lµ mét sù kh¼ng ®Þnh míi, kh¸ch quan, cho
thÊy r»ng ë n−íc Nga, sau nhiÒu n¨m thÕ lùc ph¶n çch m¹ng
hoµnh hµnh vµ phong trµo c«ng nh©n bÞ l¾ng xuèng, th× nay ®·
b¾t ®Çu mét cao trµo çch m¹ng míi.
Cïng mét lóc víi cao trµo nµy lµ thêi kú bÇu cö §u-ma
nhµ n−íc IV, khi mµ tÊt c¶ çc ®¶ng ph¸i, tÊt c¶ çc khuynh
204 V. I. Lª-nin C−¬ng lÜnh hµnh ®éng cña bän c¶i l−¬ng 205
h−íng chÝnh trÞ ®Òu ph¶i cã mét sù ®¸nh gi¸ chung, theo çch ®· ®−îc Grª-®ª-xcun, mét phÇn tö d©n chñ - lËp hiÕn bÐp
nµy hoÆc çch kh¸c, vÒ t×nh h×nh chÝnh trÞ. V× thÕ, nÕu chóng ta xÐp nãi ra râ h¬n hÕt trong çc lêi tuyªn bè mµ tê "Ng«n luËn"
muèn ph©n tÝch mét çch nghiªm chØnh nh÷ng nhiÖm vô chÝnh ®¨ng l¹i, råi tõ ®ã l¹i ®−îc ®¨ng l¹i trªn b¸o chÝ m¸c-xÝt.
trÞ cña chóng ta, coi ®ã lµ nh÷ng nhiÖm vô cña giai cÊp c«ng "C«ng khai phñ nhËn sù cÇn thiÕt ph¶i cã mét cuéc çch
nh©n, chø kh«ng ph¶i nh− nh÷ng −íc nguyÖn tèt ®Ñp cña çc m¹ng míi ë n−íc Nga", ― ®ã lµ lêi cña chÝnh ngµi Grª-®ª-xcun
nhãm, nÕu chóng ta muèn kiÓm tra theo ph−¬ng ph¸p m¸c-xÝt tr×nh bµy çc quan ®iÓm cña m×nh (xem b¸o "Ng−êi d©n chñ -
çc c−¬ng lÜnh vµ c−¬ng lÜnh hµnh ®éng, ®èi chiÕu chóng víi x· héi", sè 27, tr. 3), vµ còng chÝnh «ng ta ®· ®−a ra mét c−¬ng
nh÷ng sù kiÖn cña cuéc ®Êu tranh quÇn chóng vµ víi nh÷ng lÜnh hµnh ®éng thùc sù cña ph¸i tù do (®øng ®Çu lµ bän d©n
cuéc ®Êu tranh cña tÊt c¶ çc giai cÊp trong x· héi hiÖn nay, th× chñ - lËp hiÕn) ®Ó ®èi lËp víi nh÷ng ng−êi çch m¹ng: "chØ cÇn
chóng ta còng ph¶i ®em kiÓm nghiÖm, thÝ nghiÖm ngay trªn hßn mét ho¹t ®éng lËp hiÕn ®−îc tiÕn hµnh mét çch b×nh tÜnh, kiªn
®¸ thö vµng cña cao trµo çch m¹ng ®ã cña quÇn chóng, çc tr× vµ v÷ng tin".
c−¬ng lÜnh vËn ®éng tuyÓn cö. Bëi v×, ®èi víi §¶ng d©n chñ - x· Chóng t«i nhÊn m¹nh nh÷ng ch÷: c−¬ng lÜnh hµnh ®éng
thùc sù, v× ë n−íc Nga, gièng nh− ë tÊt c¶ çc n−íc t− s¶n, ®a
héi, cuéc bÇu cö kh«ng ph¶i lµ mét ®ît ho¹t ®éng chÝnh trÞ ®Æc
sè çc c−¬ng lÜnh hµnh ®éng mang tÝnh chÊt gi¶ dèi.
biÖt, mét cuéc s¨n phiÕu cña cö tri b»ng bÊt kú nh÷ng lêi høa
Thùc chÊt cña vÊn ®Ò chÝnh lµ ë çi mµ ngµi Grª-®ª-xcun
hoÆc tuyªn bè nµo còng ®−îc, mµ chØ lµ mét c¬ héi ®Æc biÖt ®Ó
(trong giê phót trçi dËy hiÕm cã cña lßng trung thùc) ®·
tuyªn truyÒn cho nh÷ng yªu s¸ch c¬ b¶n vµ cho nh÷ng nguyªn lý
c«ng nhËn. Giai cÊp t− s¶n qu©n chñ - tù do chñ nghÜa ph¶n
cña thÕ giíi quan chÝnh trÞ cña giai cÊp v« s¶n gi¸c ngé.
®èi cuéc çch m¹ng míi, hä chØ chñ tr−¬ng nh÷ng c¶i çch
Nh÷ng c−¬ng lÜnh vµ c−¬ng lÜnh hµnh ®éng cña tÊt c¶ çc lËp hiÕn.
®¶ng th©n chÝnh phñ, tõ bän Tr¨m ®en ®Õn Gu-ts¬-cèp, kh«ng Ph¸i d©n chñ - x· héi th× triÖt ®Ó, cßn ph¸i d©n chñ t−
g©y mét sù nghi ngê nµo. ë ®©y, tÝnh chÊt ph¶n çch m¹ng ®· s¶n (ph¸i d©n tóy) th× dao ®éng trong viÖc b¶o vÖ "sù cÇn
râ rµng, lé liÔu. Ai còng thõa biÕt r»ng çc ®¶ng nµy kh«ng thiÕt" ph¶i cã cuéc çch m¹ng míi, trong viÖc tuyªn truyÒn
®−îc bÊt kú mét sù ñng hé nµo ®¸ng kÓ ch¼ng nh÷ng ë trong cho cuéc çch m¹ng ®ã. Cao trµo ®Êu tranh cã tÝnh chÊt
giai cÊp c«ng nh©n vµ n«ng d©n, mµ ngay c¶ trong çc tÇng líp quÇn chóng ®· b¾t ®Çu . Nh÷ng ng−êi d©n chñ - x· héi çch
réng r·i thuéc giai cÊp t− s¶n. Nh÷ng tÇng líp t− s¶n nµy hÇu m¹ng cè më réng vµ cñng cè cao trµo ®ã, gióp cho nã ph¸t
nh− ®· hoµn toµn quay l−ng l¹i víi bän th¸ng M−êi. triÓn cao h¬n thµnh mét cuéc çch m¹ng . Cßn bän c¶i l−¬ng
Çc c−¬ng lÜnh vµ çc c−¬ng lÜnh hµnh ®éng cña çc th× coi cao trµo chØ "nh− mét sù s«i næi", chÝnh s¸ch cña hä
®¶ng t− s¶n - tù do chñ nghÜa mét phÇn ®· ®−îc c«ng bè lµ chÝnh s¸ch nh»m ®¹t nh÷ng sù nh−îng bé lËp hiÕn,
gÇn nh− chÝnh thøc (c−¬ng lÜnh hµnh ®éng cña nhãm Håi nh÷ng c¶i çch lËp hiÕn. Nh− vËy lµ giai cÊp t− s¶n vµ giai
gi¸o), mét phÇn ®· ®−îc x¸c ®Þnh mét çch hoµn toµn chÝnh cÊp v« s¶n trong "giai ®o¹n" nµy cña lÞch sö Nga, ®· b−íc
x¸c qua b¸o chÝ chÝnh trÞ "cã vai vÕ" (c−¬ng lÜnh hµnh ®éng vµo mét cuéc ®Êu tranh giµnh ¶nh h−ëng trong "nh©n d©n",
cña ph¸i "tiÕn bé", cña bän d©n chñ - lËp hiÕn). Thùc chÊt trong quÇn chóng. Kh«ng ai cã thÓ ®o¸n tr−íc ®−îc kÕt côc
cña tÊt c¶ çc c−¬ng lÜnh vµ çc c−¬ng lÜnh hµnh ®éng ®ã cña cuéc ®Êu tranh, nh−ng còng kh«ng ai cã thÓ nghi ngê g×
®iÒu sau ®©y: §¶ng c«ng nh©n d©n chñ - x· héi Nga sÏ chiÕm tiªu víi ®¶ng. Nh−ng chØ cÇn chó ý chót Ýt lµ sù tù lõa dèi ®ã
mét vÞ trÝ nh− thÕ nµo trong cuéc ®Êu tranh nµy. tiªu tan nhanh chãng.
Nh− vËy vµ chØ nh− vËy míi cã thÓ ®¸nh gi¸ ®−îc c−¬ng C−¬ng lÜnh cña ph¸i thñ tiªu ®−îc viÕt ra sau çc cuéc b·i
lÜnh vËn ®éng tuyÓn cö cña ®¶ng vµ c−¬ng lÜnh vËn ®éng tuyÓn c«ng th¸ng N¨m vµ sau çc m−u toan khëi nghÜa håi mïa hÌ.
cö mµ gÇn ®©y "Ban tæ chøc", do héi nghÞ ®¹i biÓu cña ph¸i thñ Vµ ®Ó t×m mét c©u tr¶ lêi thùc tÕ vµ thiÕt thùc cho c©u hái vÒ
tiªu bÇu ra, ®· ®Ò xuÊt. thùc chÊt cña c−¬ng lÜnh nµy, tr−íc tiªn chóng ta hái: c−¬ng
C−¬ng lÜnh vËn ®éng tuyÓn cö cña ®¶ng do Ban chÊp hµnh lÜnh ®ã ®¸nh gi¸ nh÷ng cuéc b·i c«ng nµy vµ nh÷ng m−u toan
trung −¬ng xuÊt b¶n sau héi nghÞ ®¹i biÓu håi th¸ng Giªng, ®· khëi nghÜa nµy nh− thÕ nµo?
®−îc th¶o ra tr−íc khi x¶y ra nh÷ng sù kiÖn th¸ng T− - th¸ng "Cao trµo kinh tÕ"... "b»ng sù lín m¹nh cña phong trµo b·i
N¨m. Nh÷ng sù kiÖn nµy ®· chøng thùc sù ®óng ®¾n cña c«ng cña m×nh, giai cÊp v« s¶n ®· b¸o hiÖu sù më ®Çu s¾p tíi
c−¬ng lÜnh ®ã. Toµn bé c−¬ng lÜnh qu¸n triÖt mét t− t−ëng: phª cña mét cao trµo x· héi míi"... "phong trµo th¸ng T− m¹nh mÏ
ph¸n tÝnh chÊt v« hy väng, tÝnh chÊt kh«ng t−ëng cña nh÷ng cña giai cÊp v« s¶n ®ßi tù do lËp héi" ― ®ã lµ tÊt c¶ nh÷ng g×
c¶i çch lËp hiÕn trong n−íc Nga hiÖn t¹i, vµ tuyªn truyÒn çch mµ ph¸i thñ tiªu nãi vÒ çc cuéc b·i c«ng th¸ng T− - th¸ng N¨m
m¹ng. Çc khÈu hiÖu cña c−¬ng lÜnh ®−îc chän chÝnh lµ nh»m trong c−¬ng lÜnh hµnh ®éng cña hä.
diÔn ®¹t thËt râ rµng nh÷ng nhiÖm vô çch m¹ng vµ lµm cho Nh−ng ®ã hoµn toµn lµ sai sù thËt! §ã lµ mét sù ®æi tr¾ng
hoµn toµn kh«ng thÓ lÉn lén nh÷ng nhiÖm vô Êy víi nh÷ng lêi thay ®en lé liÔu! ë ®©y, ng−êi ta ®· bá qua ®iÒu chñ yÕu, cô thÓ
høa h·o vÒ çc c¶i çch lËp hiÕn. C−¬ng lÜnh hµnh ®éng cña lµ tÝnh chÊt çch m¹ng cña cuéc b·i c«ng chÝnh trÞ, mét cuéc b·i
®¶ng chÝnh lµ lêi kªu gäi trùc tiÕp cña ng−êi d©n chñ - x· héi c«ng nh»m chÝnh ra kh«ng ph¶i ®Ó giµnh mét trong nh÷ng c¶i
çch m¹ng ®èi víi hµng tr¨m ngh×n nh÷ng ng−êi tham gia b·i çch lËp hiÕn, mµ ®Ó lËt ®æ chÝnh phñ, tøc lµ lµm cuéc çch
c«ng chÝnh trÞ, ®èi víi nh÷ng ng−êi tiªn tiÕn trong hµng triÖu m¹ng.
binh lÝnh n«ng d©n, nh÷ng ng−êi ®−îc gi¶i thÝch vÒ çc nhiÖm Lµm sao mµ trong mét lêi kªu gäi bÝ mËt, mang tÝnh chÊt
vô cña khëi nghÜa. §¶ng çch m¹ng kh«ng thÓ −íc ao mét sù çch m¹ng vµ ®Çy nh÷ng c©u "®á", l¹i cã thÓ nãi mét ®iÒu sai sù
kiÓm tra nµo tèt h¬n, mét sù chøng thùc nµo tèt h¬n cña thùc tÕ thËt nh− vËy? Çi ®ã nhÊt ®Þnh ph¶i nh− vËy, v× ph¸i tù do vµ
cuéc sèng ®èi víi c−¬ng lÜnh hµnh ®éng cña m×nh nh− sù ph¸i thñ tiªu nh×n sù vËt nh− vËy. Chóng nh×n thÊy trong çc
h−ëng øng trùc tiÕp nµy cña çc cuéc b·i c«ng th¸ng N¨m vµ cuéc b·i c«ng çi mµ chóng muèn thÊy: ®Êu tranh cho çc c¶i
cña çc m−u toan khëi nghÜa qu©n sù håi th¸ng S¸u - th¸ng çch lËp hiÕn. Chóng kh«ng nh×n thÊy çi mµ chóng kh«ng
B¶y, ®èi víi nh÷ng sù gi¶i thÝch cña ®¶ng. muèn thÊy, tøc lµ cao trµo çch m¹ng. Chóng t«i, nh÷ng ng−êi
Ta thö xem c−¬ng lÜnh hµnh ®éng cña bän thñ tiªu. Thùc thuéc ph¸i tù do, chóng t«i muèn ®Êu tranh ®ßi c¶i çch, chø
chÊt thñ tiªu chñ nghÜa cña nã ®−îc che ®Ëy mét çch khÐo kh«ng ®Êu tranh cho çch m¹ng, ― ®ã lµ sù thËt cña lËp tr−êng
lÐo b»ng nh÷ng c©u çch m¹ng su«ng cña T¬-rèt-xki. §«i giai cÊp ®−îc biÓu hiÖn trong nh÷ng lêi sai sù thËt cña ph¸i thñ
khi sù che ®Ëy nµy cã thÓ lµm lãa m¾t nh÷ng ng−êi ng©y tiªu.
th¬ vµ hoµn toµn Ýt kinh nghiÖm, vµ cã thÓ lµm hä lÇm VÒ nh÷ng m−u toan khëi nghÜa, chóng ta ®äc thÊy: "... do
t−ëng r»ng ®ã thËm chÝ lµ "sù gi¶ng hßa" gi÷a ph¸i thñ dïng vò lùc, sØ nhôc vµ b¾t nhÞn ®ãi, ng−êi ta ®· lµm cho
binh sÜ trong çc tr¹i lÝnh ®i ®Õn chç cã nh÷ng cuéc bïng næ cña nÕu thËm chÝ c¶ nh÷ng binh sÜ vµ h¶i qu©n bÞ chÕ ®é qu©n phiÖt
sù ph¶n ®èi tuyÖt väng, råi sau ®ã ng−êi ta dËp t¾t b»ng sóng hµ kh¾c cña tr¹i lÝnh vïi dËp, b¾t ®Çu khëi nghÜa, vµ qua cuéc
®¹n, b»ng gi¸ treo cæ" v.v.. khëi nghÜa kh«ng thµnh, mµ häc tËp çch lµm khëi nghÜa thµnh
§ã lµ mét nhËn ®Þnh cña ph¸i tù do. Chóng ta, nh÷ng ng−êi c«ng.
d©n chñ - x· héi çch m¹ng, coi nh÷ng m−u toan khëi nghÜa lµ Çc b¹n thÊy ®Êy: ph¸i thñ tiªu ®· "gi¶i thÝch" (hiÓu tõ gi¶i
b−íc ®Çu cuéc khëi nghÜa cña quÇn chóng, mét sù më ®Çu thÝch theo çi nghÜa mµ Ph¸p viÖn tèi cao g¸n cho) cao trµo çch
kh«ng thµnh c«ng, kh«ng ®óng lóc, kh«ng ®óng, nh−ng chóng m¹ng mïa xu©n vµ mïa hÌ ë n−íc Nga nh− vËy ®ã.
ta biÕt r»ng quÇn chóng häc lµm khëi nghÜa thµnh c«ng chØ nhê
TiÕp ®ã, chóng "gi¶i thÝch" c−¬ng lÜnh cña ®¶ng ta.
qua kinh nghiÖm nh÷ng cuéc khëi nghÜa kh«ng thµnh c«ng, ―
còng gièng nh− nh÷ng c«ng nh©n Nga, qua mét lo¹t çc cuéc Trong c−¬ng lÜnh §¶ng c«ng nh©n d©n chñ - x· héi Nga cã
b·i c«ng chÝnh trÞ kh«ng thµnh c«ng vµ cã khi ®Æc biÖt kh«ng nãi:
thµnh c«ng håi nh÷ng n¨m 1901 - 1904, ®· häc çch tiÕn hµnh "... §¶ng c«ng nh©n d©n chñ - x· héi Nga ®Ò ra cho m×nh
®−îc cuéc b·i c«ng thµnh c«ng håi th¸ng M−êi n¨m 1905. nhiÖm vô chÝnh trÞ tr−íc m¾t lµ lËt ®æ chÕ ®é chuyªn chÕ Nga
Chóng ta nãi: nh÷ng ng−êi c«ng nh©n vµ n«ng d©n bÞ vïi dËp hoµng vµ thay thÕ nã b»ng mét chÕ ®é céng hoµ d©n chñ cã
nhÊt trong çc tr¹i lÝnh, ®· b¾t ®Çu khëi nghÜa. Tõ ®ã rót ra mét
hiÕn ph¸p b¶o ®¶m: 1) sù chuyªn chÕ cña nh©n d©n..." v.v., ―
kÕt luËn râ rµng vµ trùc tiÕp: ph¶i gi¶i thÝch cho hä biÕt v× môc
tiÕp theo nªu mét sè "quyÒn tù do" vµ çc "quyÒn" kh¸c91.
®Ých g× mµ lµm khëi nghÜa vµ ph¶i chuÈn bÞ nh− thÕ nµo ®Ó
cuéc khëi nghÜa thµnh c«ng. T−ëng chõng kh«ng thÓ kh«ng hiÓu nh÷ng ®iÒu nµy. NhiÖm
Ph¸i tù do th× suy luËn theo kiÓu kh¸c, chóng nãi: ng−êi ta vô "tr−íc m¾t" lµ lËt ®æ chÕ ®é chuyªn chÕ vµ thay thÕ nã b»ng
"®Èy" binh sÜ ®Õn chç cã "nh÷ng cuéc bïng næ cña sù ph¶n ®èi chÕ ®é céng hoµ b¶o ®¶m çc quyÒn tù do.
tuyÖt väng". §èi víi phÇn tö tù do chñ nghÜa th× ng−êi lÝnh Ph¸i thñ tiªu ®· söa l¹i tÊt c¶ nh÷ng ®iÒu nµy.
khëi nghÜa kh«ng ph¶i lµ chñ thÓ çch m¹ng, kh«ng ph¶i lµ
ng−êi b¸o hiÖu ®Çu tiªn cña quÇn chóng khëi nghÜa mµ lµ ®èi "... §¶ng d©n chñ - x· héi ― chóng ta ®äc thÊy trong c−¬ng lÜnh hµnh
®éng cña hä ― kªu gäi nh©n d©n ®Êu tranh cho chÕ ®é céng hoµ d©n chñ...
t−îng cña sù tµn ¸c cña chÝnh phñ ("ng−êi ta ®Èy ®Õn tuyÖt
väng"), lµ vËt ®Ó ph¬i bµy sù tµn ¸c ®ã. ... PhÊn ®Êu cho môc tiªu nµy ― môc tiªu mµ nh©n d©n chØ cã thÓ thùc
hiÖn ®−îc nhê çch m¹ng, ― §¶ng d©n chñ - x· héi, trong cuéc vËn ®éng
H·y nh×n xem, chÝnh phñ cña ta thËt lµ tåi nh− thÕ nµo, mét
tuyÓn cö lÇn nµy (xin chó ý cho!), kªu gäi quÇn chóng lao ®éng ®oµn kÕt
khi nã ®Èy binh lÝnh ®Õn hµnh ®éng tuyÖt väng vµ sau ®ã ®µn
xung quanh nh÷ng yªu s¸ch tr−íc m¾t sau ®©y: 1) quyÒn phæ th«ng ®Çu
¸p b»ng sóng ®¹n, ― ®ã lµ lêi cña phÇn tö tù do chñ nghÜa nãi phiÕu v.v. trong cuéc bÇu cö §u-ma nhµ n−íc" v.v..
(kÕt luËn: ®Êy, nÕu chóng t«i, nh÷ng ng−êi thuéc ph¸i tù do,
n¾m chÝnh quyÒn th× ®· ch¼ng cã nh÷ng cuéc khëi nghÜa cña Ngµi Pª-sª-kh«-nèp, mét phÇn tö thñ tiªu theo xu h−íng x·
binh lÝnh). héi chñ nghÜa - çch m¹ng, mïa thu n¨m 1906, khi tæ chøc
H·y nh×n xem, nghÞ lùc çch m¹ng ®ang lín lªn nh− thÕ nµo ra "®¶ng c«ng khai" (vµ suýt n÷a th× tæ chøc ®−îc... chØ
trong quÇn chóng s©u réng ― ng−êi d©n chñ - x· héi nãi ― cã ®iÒu lµ c¶nh s¸t ®· can thiÖp, ®· tãm cæ tèng vµo nhµ
giam!), ®· viÕt r»ng chÕ ®é c«ng hßa lµ mét "viÔn c¶nh xa x«i", Ng−êi tiÓu thÞ d©n tháa m·n víi çi ch©n lý hiÓn nhiªn
r»ng "vÊn ®Ò vÒ chÕ ®é céng hoµ ®ßi hái ph¶i rÊt thËn träng", kh«ng cßn ph¶i bµn c·i, thiªng liªng vµ rçng tuÕch sau ®©y:
r»ng hiÖn nay nh÷ng yªu s¸ch tr−íc m¾t lµ c¶i çch. kh«ng thÓ nµo biÕt tr−íc ®−îc çch m¹ng sÏ næ ra hay kh«ng
Nh−ng phÇn tö thñ tiªu theo xu h−íng x· héi chñ nghÜa - næ ra. Ng−êi m¸c-xÝt kh«ng tháa m·n víi çi ®ã; ng−êi m¸c-
çch m¹ng nµy l¹i ng©y th¬, ngê nghÖch, vông vÒ vµ nãi kh«ng xÝt nãi: c«ng t¸c tuyªn truyÒn cña chóng ta vµ c«ng t¸c tuyªn
óp më g×. Ph¶i ch¨ng bän c¬ héi chñ nghÜa "¢u ch©u" lµm theo truyÒn cña tÊt c¶ nh÷ng c«ng nh©n d©n chñ - x· héi lµ mét
çch nh− vËy? Kh«ng, bän chóng ranh m·nh h¬n, kh«n ngoan trong nh÷ng yÕu tè quyÕt ®Þnh çch m¹ng sÏ næ ra hay
h¬n, ngo¹i giao h¬n... kh«ng næ ra. Hµng chôc v¹n ng−êi b·i c«ng chÝnh trÞ, nh÷ng
Bän chóng kh«ng tõ chèi khÈu hiÖu chÕ ®é céng hoµ ®©u, ― ng−êi tiªn tiÕn trong çc ®¬n vÞ qu©n ®éi hái chóng ta, ®¶ng
nãi nh− thÕ th× thËt lµ vu ço! Chóng chØ "gi¶i thÝch" khÈu hiÖu ta, r»ng hä ph¶i ®i ®Õn ®©u, khëi nghÜa v× môc ®Ých g×, ®Êu
tranh ph¶i ®¹t ®−îc çi g×, më réng cao trµo ®· b¾t ®Çu
®ã mét çch thÝch ®¸ng, xuÊt ph¸t tõ nh÷ng quan niÖm dÔ hiÓu
thµnh mét cuéc çch m¹ng, hay lµ h−íng nã sang mét cuéc
®èi víi bÊt kú mét ng−êi tiÓu thÞ d©n nµo. Çch m¹ng sÏ x¶y ra
®Êu tranh ®ßi c¶i çch?
hay kh«ng, ®ã cßn lµ vÊn ®Ò, ― ng−êi tiÓu thÞ d©n nãi mét çch
®¬n gi¶n nh− vËy, vµ T¬-rèt-xki lÆp l¹i ®iÒu ®ã theo kiÓu häc Nh÷ng ng−êi d©n chñ - x· héi çch m¹ng ®· tr¶ lêi nh÷ng
gi¶ trong tê "B×nh minh cña chóng ta" (sè 5, tr. 21). ChÕ ®é céng c©u hái nµy, nh÷ng c©u hái Ýt nhiÒu hÊp dÉn h¬n vµ quan träng
hoµ "chØ cã thÓ thùc hiÖn ®−îc nhê çch m¹ng", cßn "trong cuéc h¬n so víi lèi "suy ®o¸n" kiÓu tiÓu thÞ d©n - t¬-rèt-kÝt: çch
vËn ®éng tuyÓn cö hiÖn t¹i", th× nh÷ng nhiÖm vô "tr−íc m¾t" lµ m¹ng cã næ ra hay kh«ng, ai mµ biÕt ®−îc?
nh÷ng c¶i çch lËp hiÕn! C©u tr¶ lêi cña chóng ta lµ: ph¶i phª ph¸n tÝnh chÊt kh«ng
Mäi çi ®Òu rÊt tr¬n tru: yªu s¸ch chÕ ®é céng hoµ mét t−ëng cña çc c¶i çch lËp hiÕn, gi¶i thÝch tÝnh chÊt ¶o t−ëng cña
mÆt ®−îc thõa nhËn, mÆt kh¸c l¹i bÞ ®Èy ra xa. Nh÷ng tõ rÊt nh÷ng sù hy väng vµo c¶i çch, thóc ®Èy toµn diÖn vµ b»ng mäi
chi lµ çch m¹ng ®−îc nãi ra hµng ®èng, nh−ng trªn thùc çch cho cao trµo çch m¹ng lªn, lîi dông cuéc vËn ®éng tuyÓn
tÕ, "trong cuéc vËn ®éng tuyÓn cö hiÖn t¹i" (toµn bé c−¬ng cö vµo môc ®Ých nµy. Çch m¹ng sÏ næ ra hay kh«ng, ― ®iÒu ®ã
lÜnh hµnh ®éng ®−îc viÕt ra chØ ®Ó phôc vô cho cuéc vËn phô thuéc kh«ng ph¶i chØ ë chóng ta. Nh−ng chóng ta cø lµm
®éng hiÖn nay!), nh÷ng yªu s¸ch c¶i çch l¹i ®−îc coi lµ viÖc cña m×nh, vµ viÖc lµm ®ã sÏ kh«ng bao giê uæng c«ng. Nã sÏ
"tr−íc m¾t". gieo s©u vµo trong quÇn chóng nh÷ng h¹t gièng chñ nghÜa d©n
Qu¶ thËt lµ, t¹i cuéc héi nghÞ cña ph¸i thñ tiªu cã nh÷ng chñ vµ ý thøc v« s¶n ®éc lËp, vµ nh÷ng h¹t gièng nµy nhÊt ®Þnh
"nhµ ngo¹i giao tµi ba" cì lín... Song nh÷ng nhµ ngo¹i giao tµi sÏ n¶y mÇm hoÆc ngµy mai trong cuéc çch m¹ng d©n chñ, hoÆc
ba nµy l¹i tá ra kÐm cái biÕt bao! Nh−ng nÕu hä lµm cho çc ngµy kia trong cuéc çch m¹ng x· héi chñ nghÜa.
nhµ ngo¹i giao cña çc tiÓu tæ ph¶i kh©m phôc, nÕu hä ®¸nh Cßn nh÷ng kÎ tuyªn truyÒn trong quÇn chóng çi chñ
l¹c h−íng ®−îc anh chµng khê kh¹o thuéc ph¸i "®iÒu hoµ chñ nghÜa hoµi nghi tÇm th−êng kiÓu trÝ thøc, kiÓu ph¸i
nghÜa", th× nh÷ng ng−êi m¸c-xÝt sÏ nãi chuyÖn víi hä mét Bun vµ kiÓu t¬-rèt-kÝt, nh− nãi: "sÏ næ ra çch m¹ng hay kh«ng,
çch kh¸c. ®iÒu ®ã ta kh«ng biÕt, cßn "tr−íc m¾t" lµ c¶i çch", ― th×
ngay tõ b©y giê nh÷ng kÎ ®ã ®· lµm háng quÇn chóng, tuyªn lËp hiÕn, mµ lµ chÕ ®é céng hßa, kh«ng ph¶i chñ nghÜa c¶i
truyÒn cho quÇn chóng nh÷ng ¶o t−ëng tù do chñ nghÜa. l−¬ng, mµ lµ çch m¹ng.
§¸ng lÏ ph¶i lµm cho cuéc vËn ®éng tuyÓn cö thÊm çi tinh Bän thñ tiªu lîi dông cuéc bÇu cö §u-ma IV ®Ó tuyªn
thÇn cña t×nh h×nh chÝnh trÞ thùc t¹i, hiÖn thùc vµ "thùc sù", khi truyÒn çc c¶i çch lËp hiÕn vµ lµm nhôt ý thøc çch m¹ng. V×
mµ mét nöa triÖu c«ng nh©n tham gia çc cuéc b·i c«ng cã tÝnh vËy, nh÷ng cuéc khëi nghÜa cña binh lÝnh ®−îc tr×nh bµy thµnh
chÊt çch m¹ng, khi nh÷ng ng−êi tiªn tiÕn trong binh lÝnh n«ng "nh÷ng vô bïng næ cña sù ph¶n ®èi tuyÖt väng" mµ ng−êi ta ®·
d©n b¾n vµo bän sÜ quan quý téc, ― ®¸ng lÏ ph¶i nh− vËy, th× "®Èy" binh lÝnh ®Õn, chø kh«ng ph¶i lµ sù më ®Çu cña mét cuéc
bän hä l¹i g¹t çi t×nh h×nh thùc tÕ nµy (trong ®ã cã rÊt Ýt chÊt khëi nghÜa quÇn chóng sÏ ph¸t triÓn hoÆc t¾t ®i tïy thuéc ë chç
"¢u ch©u" vµ rÊt nhiÒu chÊt "Trung-quèc", tøc lµ chÊt çch tÊt c¶ nh÷ng c«ng nh©n d©n chñ - x· héi Nga cã b¾t ®Çu ñng hé
m¹ng - d©n chñ) ra khái nh÷ng dù tÝnh d−êng nh− lµ mang tÝnh cuéc khëi nghÜa mét çch hÕt søc, ngay tõ b©y giê, víi tÊt c¶
chÊt "¢u ch©u" (ë n−íc ta, th× bän hä, tøc lµ mÊy ngµi thuéc nghÞ lùc, víi tÊt c¶ nhiÖt t×nh, hay kh«ng.
ph¸i thñ tiªu nµy, lµ nh÷ng ng−êi rÊt ¢u, mµ l¹i!) vµ cã tÝnh V× vËy, nh÷ng cuéc b·i c«ng th¸ng N¨m tõ chç lµ nh÷ng
chÊt "nghÞ viÖn" cña m×nh, vµ trong khi g¹t t×nh h×nh ®ã ra xa cuéc b·i c«ng cã tÝnh chÊt çch m¹ng ®· ®−îc "gi¶i thÝch" thµnh
b»ng mÊy c©u kh«ng rµng buéc g× hÕt, ― bän hä tuyªn bè cuéc nh÷ng cuéc b·i c«ng mang tÝnh chÊt c¶i l−¬ng.
vËn ®éng c¶i çch lµ cuéc vËn ®éng tuyÓn cö thùc sù!
V× vËy, c−¬ng lÜnh cña ®¶ng ®· ®−îc "gi¶i thÝch", vµ ®¸ng lÏ
§¶ng d©n chñ - x· héi cÇn cã c−¬ng lÜnh vËn ®éng tuyÓn cö ®Ò ra nhiÖm vô "tr−íc m¾t" lµ thµnh lËp chÕ ®é céng hßa b¶o
vµo §u-ma IV ®Ó mét lÇn n÷a nh©n vÊn ®Ò bÇu cö, nh©n dÞp ®¶m çc quyÒn tù do, th× ng−êi ta l¹i Ên ®Þnh r»ng "trong cuéc
bÇu cö, vµ nh©n çc cuéc tranh luËn vÒ tuyÓn cö mµ gi¶i thÝch vËn ®éng tuyÓn cö hiÖn t¹i", ph¶i coi nh÷ng yªu s¸ch vÒ çc
cho quÇn chóng thÊy sù cÇn thiÕt, sù cÊp thiÕt, sù tÊt yÕu cña quyÒn tù do lµ nh÷ng yªu s¸ch tr−íc m¾t, ― ®©y lµ cho §u-ma
çch m¹ng. IV, kh«ng nãi ®ïa ®©u!
Bän hä, nh÷ng kÎ theo ph¸i thñ tiªu, th× cÇn c−¬ng lÜnh "®Ó" ThËt cã rÊt nhiÒu çi cã tÝnh chÊt Trung-quèc cæ trong ®êi
bÇu cö, tøc lµ ®Ó g¹t sang mét bªn mét çch nh· nhÆn nh÷ng dù sèng n−íc Nga! ThËt cã rÊt nhiÒu chÊt Trung-quèc cæ trong chÕ
tÝnh vÒ mét cuéc çch m¹ng, coi ®ã nh− mét trong nh÷ng kh¶ ®é Nga hoµng ë n−íc ta, vµ cã rÊt nhiÒu chÊt Êy trong ®Çu ãc
n¨ng kh«ng x¸c ®Þnh, vµ tuyªn bè cuéc vËn ®éng tuyÓn cö ph¸i thñ tiªu ë n−íc ta, nh÷ng kÎ mong muèn ®Æt çc "nghi lÔ"
nh»m liÖt kª çc c¶i çch lËp hiÕn míi lµ cuéc vËn ®éng "thùc ®Êu tranh nghÞ tr−êng vµ "nghi lÔ" chñ nghÜa c¶i l−¬ng vµo mét
sù". hoµn c¶nh trong ®ã ë trªn lµ bän Pu-ri-skª-vÝch vµ bän T¬-rª-
§¶ng d©n chñ - x· héi muèn lîi dông cuéc bÇu cö ®Ó sen-cèp, vµ ë d−íi lµ çc cuéc ®Êu tranh çch m¹ng cña quÇn
mét lÇn n÷a gîi lªn cho quÇn chóng çi ý thøc vÒ sù cÇn chóng! ThËt cã rÊt nhiÒu çi cã tÝnh chÊt Trung-quèc cæ trong
thiÕt cña çch m¹ng, vÒ chÝnh çi cao trµo çch m¹ng ®· b¾t nh÷ng cè g¾ng cña çc vÞ trÝ thøc muèn tù vÖ chèng l¹i bän
®Çu. V× vËy, §¶ng d©n chñ - x· héi, b»ng c−¬ng lÜnh hµnh Khv«-xtèp vµ Ma-ca-rèp b»ng çch ®Ö tr×nh th− giíi thiÖu cña
®éng cña m×nh, ®· nãi ng¾n gän vµ râ rµng víi çc cö tri M¸c - §«-nan vµ Gi«-re-x¬, cña BÝt-x«-la-ti vµ BÐc-stanh, cña
trong cuéc bÇu cö §u-ma IV: kh«ng ph¶i nh÷ng c¶i çch C«n-b¬ vµ Phran-c¬!..
Trß "®iÒu hßa" theo kiÓu ngo¹i giao çc quan ®iÓm thñ tiªu m¹ng chèng l¹i c−¬ng lÜnh hµnh ®éng cña chñ nghÜa c¶i l−¬ng.
víi çc quan ®iÓm cña ®¶ng, do T¬-rèt-xki diÔn t¹i héi nghÞ cña Nh÷ng cuéc b·i c«ng th¸ng N¨m ®· ®−îc tiÕn hµnh víi tinh
ph¸i thñ tiªu, trªn thùc tÕ hoµn toµn kh«ng "®iÒu hßa" g× hÕt. thÇn ®ã; §¶ng c«ng nh©n d©n chñ - x· héi Nga còng ®ang tham
Nã kh«ng g¹t bá ®−îc çi sù thËt chÝnh trÞ rÊt to lín hiÖn ®ang gia cuéc bÇu cö §u-ma ®Þa chñ - thÇy tu víi tinh thÇn ®ã; toµn
chi phèi toµn bé t×nh h×nh chÝnh trÞ - x· héi ë n−íc Nga ngµy bé c«ng t¸c cña ®¶ng trong §u-ma nµy vµ trong qu¶ng ®¹i quÇn
nay. §ã lµ cuéc ®Êu tranh gi÷a c−¬ng lÜnh hµnh ®éng c¶i l−¬ng chóng nh©n d©n còng sÏ ®−îc tiÕn hµnh theo tinh thÇn ®ã.
chñ nghÜa vµ c−¬ng lÜnh hµnh ®éng d©n chñ - x· héi çch m¹ng;
®ã lµ cuéc ®Êu tranh cña giai cÊp t− s¶n, mµ ®¹i diÖn cña nã lµ "Ng−êi d©n chñ - x· héi", Theo ®óng b¶n ®¨ng trªn b¸o
çc thñ lÜnh çc ®¶ng tù do chñ nghÜa, nh»m chèng l¹i sù cÇn sè 28 - 29, ngµy 5 (18) "Ng−êi d©n chñ - x· héi"
th¸ng M−êi mét 1912
thiÕt ph¶i lµm cuéc çch m¹ng míi ë n−íc Nga vµ chñ tr−¬ng
®i theo con ®−êng "ho¹t ®éng" thuÇn tóy cã tÝnh chÊt lËp
hiÕn, ― ®èi lËp víi cuéc ®Êu tranh cña hµng tr¨m ngh×n ng−êi
v« s¶n b·i c«ng çch m¹ng kªu gäi quÇn chóng tiÕn hµnh cuéc
®Êu tranh thùc sù giµnh tù do.
Nghiªng ®Çu mét çi vÒ phÝa bän theo chñ nghÜa c¶i l−¬ng
råi l¹i nghiªng ®Çu mét çi vÒ phÝa ph¸i d©n chñ - x· héi çch
m¹ng ― th× nh− vËy kh«ng cã nghÜa lµ g¹t bá ®−îc sù thËt
chÝnh trÞ kh¸ch quan ®ã, kh«ng cã nghÜa lµ gi¶m bít ®−îc chót
nµo søc m¹nh vµ träng l−îng cña nã. Nh÷ng ý ®å tèt muèn xoa
dÞu nh÷ng sù bÊt ®ång do sù thËt nµy lµm n¶y sinh, ― dï cho
nh÷ng ý ®å ®ã lµ thËt sù hoµn toµn "tèt" vµ ch©n thµnh, ― còng
bÊt lùc, kh«ng lµm thay ®æi ®−îc nh÷ng khuynh h−íng chÝnh
trÞ thï ®Þch kh«ng thÓ dung hßa, do toµn bé t×nh h×nh d−íi sù
thèng trÞ cña thÕ lùc ph¶n çch m¹ng s¶n sinh ra.
Giai cÊp v« s¶n ®· ®øng lªn gi−¬ng cao ngän cê d©n chñ - x·
héi çch m¹ng, vµ tr−íc lóc khai m¹c §u-ma IV Tr¨m ®en, nã
sÏ kh«ng h¹ ngän cê ®ã tr−íc mÆt ph¸i tù do, nã sÏ kh«ng cuèn
ngän cê ®ã l¹i ®Ó lµm võa lßng bän theo chñ nghÜa c¶i l−¬ng,
nã sÏ kh«ng ®Ó cho ng−êi ta h¹ thÊp hoÆc lµm lu mê c−¬ng lÜnh
hµnh ®éng cña nã ®Ó phôc vô cho nh÷ng môc ®Ých ngo¹i giao
bÌ nhãm.
C−¬ng lÜnh hµnh ®éng cña §¶ng d©n chñ - x· héi çch
216 §¶ng bÝ mËt vµ ho¹t ®éng c«ng khai 217
x¸c nhËn quan ®iÓm nµy cña ®¶ng. TÝnh chÊt hoµn toµn râ rµng
vµ v÷ng ch¾c cña quan ®iÓm ®ã cã lÏ ®−îc thÓ hiÖn râ nhÊt
trong tËp san "NhËt ký"94 cña ®ång chÝ Plª-kha-nèp, sè gÇn ®©y
nhÊt (sè 16, th¸ng T− 1912). Së dÜ chóng t«i nãi "râ nhÊt" v×
chÝnh Plª-kha-nèp lóc ®ã gi÷ lËp tr−êng trung lËp (vÒ vÊn ®Ò ý
nghÜa cña Héi nghÞ th¸ng Giªng). Vµ ®øng trªn quan ®iÓm
®¶ng bÝ mËt trung lËp cña m×nh, ®ång chÝ ®ã hoµn toµn chøng thùc quan
®iÓm ®· ®−îc x¸c lËp ®ã cña ®¶ng, vµ nãi r»ng çi gäi lµ nh÷ng
vµ ho¹t ®éng c«ng khai "nhãm khëi x−íng", ― nh÷ng nhãm nµy tù t¸ch ra khái tæ chøc
®¶ng hoÆc bá ch¹y khái tæ chøc ®¶ng, hoÆc xuÊt hiÖn kh«ng
th«ng qua tæ chøc ®¶ng, ― kh«ng thÓ coi lµ cña ®¶ng ®−îc, nÕu
VÊn ®Ò ®¶ng bÝ mËt vµ ho¹t ®éng c«ng khai cña nh÷ng
kh«ng cã nghÞ quyÕt ®Æc biÖt cña ®¹i héi hoÆc cña héi nghÞ ®¹i
ng−êi d©n chñ - x· héi ë n−íc Nga lµ mét trong nh÷ng vÊn ®Ò
biÓu çc chi bé bÝ mËt c«ng nhËn. NÕu cho phÐp nh÷ng "nhãm
chñ yÕu nhÊt cña ®¶ng; trong suèt thêi kú sau çch m¹ng, vÊn
khëi x−íng" ®−îc tù m×nh quyÕt ®Þnh ®¶ng tÞch cña m×nh, ―
®Ò ®ã lµ ®iÒu quan t©m cña §¶ng c«ng nh©n d©n chñ - x· héi
Plª-kha-nèp viÕt, ― th× vÒ mÆt nguyªn t¾c, sÏ lµ chñ nghÜa v«
Nga, nã ®· g©y ra cuéc ®Êu tranh ¸c liÖt nhÊt trong hµng ngò
chÝnh phñ, vÒ mÆt thùc tiÔn, sÏ lµ ñng hé vµ chÝnh thøc ho¸ chñ
cña ®¶ng.
nghÜa thñ tiªu.
Cuéc ®Êu tranh gi÷a bän thñ tiªu vµ nh÷ng ng−êi chèng
thñ tiªu ®· diÔn ra chñ yÕu lµ xung quanh vÊn ®Ò nµy, vµ T−ëng chõng cã thÓ coi lêi gi¶i thÝch sau cïng ®ã cña phÇn
cuéc ®Êu tranh nµy së dÜ mang tÝnh chÊt ¸c liÖt chÝnh v× nã tö trung lËp Plª-kha-nèp ®· chÊm døt çi vÊn ®Ò ®· nhiÒu lÇn
chung quy lµ vÊn ®Ò xÐt xem ®¶ng bÝ mËt cò cña chóng ta sÏ ®−îc ®¶ng gi¶i quyÕt mét çch rÊt râ rµng. Nh−ng nghÞ quyÕt
tån t¹i hay kh«ng tån t¹i n÷a. Héi nghÞ ®¹i biÓu th¸ng Ch¹p cña héi nghÞ ®¹i biÓu gÇn ®©y cña nhãm thñ tiªu l¹i buéc ph¶i
cña §¶ng c«ng nh©n d©n chñ - x· héi Nga häp n¨m 190892 mét lÇn n÷a quay trë l¹i vÊn ®Ò ®ã, v× cã nh÷ng m−u toan míi
®· kiªn quyÕt phª ph¸n chñ nghÜa thñ tiªu, vµ trong mét muèn lµm rèi mï çi ®· ®−îc gì ra vµ lµm tèi om çi ®· s¸ng
nghÞ quyÕt riªng ®· x¸c ®Þnh râ quan ®iÓm cña ®¶ng vÒ vÊn tá. Tê "TiÕng nãi Nª-va" (sè 9), b»ng nh÷ng lêi lÏ chöi rña hung
®Ò tæ chøc: ®¶ng lµ gåm çc chi bé d©n chñ - x· héi bÝ mËt, h¨ng nhÊt ®èi víi nh÷ng ng−êi chèng thñ tiªu, ®· tuyªn bè
nh÷ng chi bé nµy ph¶i t¹o cho m×nh "nh÷ng ®iÓm tùa v÷ng r»ng héi nghÞ míi kh«ng ph¶i lµ héi nghÞ cña ph¸i thñ tiªu.
ch¾c cho c«ng t¸c quÇn chóng", d−íi h×nh thøc mét m¹ng Trong khi ®ã, nghÞ quyÕt cña nã vÒ mét trong nh÷ng vÊn ®Ò
l−íi nh÷ng héi c«ng nh©n c«ng khai thËt réng r·i vµ cã quan träng nhÊt, vÊn ®Ò vÒ ®¶ng bÝ mËt vµ ho¹t ®éng c«ng khai,
nhiÒu chi nh¸nh. ®· chøng minh mét çch râ rµng nhÊt r»ng héi nghÞ nµy hoµn
C¶ nh÷ng nghÞ quyÕt cña Héi nghÞ toµn thÓ Ban chÊp toµn mang tÝnh chÊt thñ tiªu.
hµnh trung −¬ng håi th¸ng Giªng 191093 vµ Héi nghÞ ®¹i Cho nªn cÇn ph¶i ph©n tÝch tØ mØ nghÞ quyÕt nµy, vµ nh»m
biÓu toµn Nga håi th¸ng Giªng 1912 còng ®· hoµn toµn môc ®Ých ®ã ph¶i dÉn ra mét çch ®Çy ®ñ nghÞ quyÕt ®ã.
218 V. I. Lª-nin §¶ng bÝ mËt vµ ho¹t ®éng c«ng khai 219
I Khi ng−êi ta tr¶ lêi chóng ta nh− sau vÒ vÊn ®Ò ®ã: "viÖc c¶i
tæ §¶ng d©n chñ - x· héi... chØ cã thÓ ®−îc thùc hiÖn..." th×
NghÞ quyÕt cña héi nghÞ ®¹i biÓu cña ph¸i thñ tiªu ®−îc gäi chóng ta thÊy ngay r»ng ®©y kh«ng ph¶i lµ c©u tr¶ lêi, mµ chØ lµ
lµ: "VÒ çc h×nh thøc tæ chøc cña c«ng t¸c x©y dùng ®¶ng", mét thñ ®o¹n lÈn tr¸nh.
nh−ng trªn thùc tÕ, ngay ®iÓm ®Çu tiªn cña nã ®· nãi lªn r»ng Nh÷ng ®¶ng viªn cña ®¶ng cò cã thÓ nãi vÒ viÖc c¶i tæ ®¶ng.
®©y kh«ng ph¶i lµ "çc h×nh thøc" x©y dùng mµ lµ ng−êi ta Bá qua vÊn ®Ò cã ®¶ng cò hay kh«ng, vµ trùc tiÕp ®Æt ra (víi sù
muèn "x©y dùng" ®¶ng nµo, ®¶ng cò hay ®¶ng míi. §iÓm thø
tham gia cña çc "nhãm khëi x−íng" kh«ng ®¶ng ph¸i) viÖc "c¶i
nhÊt nµy lµ nh− sau:
tæ", ― nh− thÕ lµ çc ngµi chØ cµng kh¼ng ®Þnh râ r»ng çc ngµi
"Sau khi th¶o luËn vÊn ®Ò çc h×nh thøc vµ çc ph−¬ng ph¸p x©y dùng ®øng trªn lËp tr−êng cña ph¸i thñ tiªu! §iÒu nµy cµng râ h¬n,
®¶ng, héi nghÞ ®· ®i ®Õn kÕt luËn sau ®©y: khi b¶n nghÞ quyÕt Êy ― sau nh÷ng lêi ng©m nga hoµn toµn
1. ViÖc c¶i tæ §¶ng d©n chñ - x· héi thµnh mét tæ chøc tù qu¶n cña giai trèng rçng vÒ "tæ chøc tù qu¶n cña giai cÊp v« s¶n d©n chñ - x·
cÊp v« s¶n d©n chñ - x· héi chØ cã thÓ ®−îc thùc hiÖn trong chõng mùc tæ
héi" ― quy vÊn ®Ò thµnh ra lµ: "viÖc c¶i tæ" "chØ cã thÓ ®−îc
chøc d©n chñ - x· héi ®−îc h×nh thµnh trong qu¸ tr×nh thu hót quÇn chóng
c«ng nh©n vµo sinh ho¹t chÝnh trÞ - x· héi c«ng khai d−íi mäi biÓu hiÖn thùc hiÖn trong chõng mùc tæ chøc d©n chñ - x· héi ®−îc h×nh
cña nã". thµnh..." (Êy lµ chóng t«i ch−a nãi ®Õn çi lèi dïng ch÷ ®Õn lµ
nùc c−êi, khoa tr−¬ng vµ ngu xuÈn) "... trong qu¸ tr×nh thu hót
Nh− vËy lµ c©u ®Çu tiªn cña nghÞ quyÕt vÒ x©y dùng ®¶ng quÇn chóng c«ng nh©n vµo sinh ho¹t chÝnh trÞ - x· héi c«ng
lµ sù thõa nhËn v« ®iÒu kiÖn sù cÇn thiÕt ph¶i c¶i tæ §¶ng khai"!!
d©n chñ - x· héi. Ýt ra th× ®iÒu nµy còng kú quÆc. TÊt nhiªn,
§iÒu ®ã cã nghÜa lµ g×? Kh«ng biÕt çc t¸c gi¶ cña b¶n nghÞ
bÊt kú ®¶ng viªn nµo còng ®Òu cã quyÒn yªu cÇu "c¶i tæ"
quyÕt kú l¹ nµy cã gäi b·i c«ng vµ biÓu t×nh lµ "thu hót quÇn
®¶ng, nh−ng râ rµng lµ trong 4 n¨m trêi, vÊn ®Ò bµn ®Õn lµ
chóng" vµo sinh ho¹t "c«ng khai" v.v. kh«ng? Theo l«-gÝch th×
c«ng nhËn hay kh«ng c«ng nhËn ®¶ng cò! Ai mµ kh«ng biÕt
thÊy lµ hä cã coi nh− vËy! NÕu vËy th× b¶n nghÞ quyÕt Êy lµ mét
®iÒu Êy?
çi g× hoµn toµn v« nghÜa, v× ai còng thõa hiÓu r»ng "tæ chøc
NghÞ quyÕt cña ®¶ng (th¸ng Ch¹p n¨m 1908) nãi hÕt søc râ ®−îc h×nh thµnh" mµ còng cã thÓ kh«ng cÇn cã çc cuéc b·i
viÖc lªn ¸n bän thñ tiªu muèn "thay" ®¶ng cò b»ng mét ®¶ng c«ng vµ biÓu t×nh. Tæ chøc ― th−a çc nhµ th«ng th¸i ― tån t¹i
míi. Th¸ng T− n¨m 1912, Plª-kha-nèp ®· hái bän biÖn hé cho th−êng xuyªn, cßn cuéc ®Êu tranh c«ng khai cña quÇn chóng
çc "nhãm khëi x−íng", lµ bän ®· tõng triÖu tËp (vµ ®· triÖu tËp th× chØ ®«i khi míi x¶y ra mµ th«i.
®−îc) héi nghÞ ®¹i biÓu cña ph¸i thñ tiªu, ― «ng ®· hái th¼ng Çc ngµi thñ tiªu hiÓu "sinh ho¹t chÝnh trÞ - x· héi c«ng
hä: "®¶ng cò cña chóng ta cßn tån t¹i hay kh«ng tån t¹i?" (tr. 8 khai" (®óng lµ çc vÞ nµy chän çi v¨n phong kiÓu quan
"NhËt ký ng−êi d©n chñ - x· héi", sè 16, th¸ng T− n¨m 1912). ph−¬ng - tù do chñ nghÜa gièng nh− trong tê b¸o "Tin tøc
Kh«ng thÓ bá qua vÊn ®Ò nµy ®−îc. Nã ®−îc ®Æt ra trong n−íc Nga" 30 n¨m vÒ tr−íc!) lµ nh÷ng h×nh thøc hîp ph¸p
cuéc ®Êu tranh rßng r· 4 n¨m trêi. TÊt c¶ sù gay g¾t cña çi gäi cña phong trµo c«ng nh©n, chø hoµn toµn kh«ng ph¶i lµ b·i
lµ "sù khñng ho¶ng" trong ®¶ng, chÝnh lµ ë vÊn ®Ò ®ã. c«ng vµ biÓu t×nh v.v.. ThËt lµ tuyÖt. Vµ c¶ trong tr−êng hîp
nµy th× nghÞ quyÕt Êy còng v« nghÜa, v× ë n−íc ta, tæ chøc II

th−êng "®−îc h×nh thµnh" vµ ®· h×nh thµnh hoµn toµn kh«ng
§ Thø hai cña b¶n nghÞ quyÕt ®ã nãi:
ph¶i "chØ" trong qu¸ tr×nh thu hót quÇn chóng vµo phong
trµo c«ng khai. Tæ chøc cña ta cã ë nhiÒu n¬i mµ t¹i ®ã "2. V× nh÷ng ®iÒu kiÖn chÝnh trÞ - x· héi ®· thay ®æi so víi thêi kú tr−íc
kh«ng cã mét h×nh thøc nµo cña phong trµo c«ng khai ®−îc çch m¹ng, cho nªn çc tæ chøc bÝ mËt cña ®¶ng hiÖn ®· cã vµ míi h×nh
thµnh ph¶i thÝch øng víi nh÷ng h×nh thøc vµ ph−¬ng ph¸p ho¹t ®éng míi
phÐp tån t¹i.
cña phong trµo c«ng nh©n c«ng khai".
Nh− vËy lµ ®iÓm c¬ b¶n cña nghÞ quyÕt (tæ chøc ®−îc h×nh
thµnh "chØ trong chõng mùc"...) døt kho¸t lµ kh«ng dïng ®−îc. VÉn l¹i lµ mét ®iÒu rÊt l«-gÝch. Çc ®iÒu kiÖn x· héi thay ®æi
§ã lµ mét sù lÉn lén hoµn toµn. chØ dÉn ®Õn thay ®æi h×nh thøc tæ chøc, nh−ng chiÒu h−íng cña
Nh−ng trong sù lÉn lén nµy néi dung thñ tiªu lé ra râ rµng. sù thay ®æi nµy th× tuyÖt nhiªn kh«ng ®−îc luËn chøng trong
ViÖc c¶i tæ chØ cã thÓ ®−îc thùc hiÖn trong qu¸ tr×nh thu hót nghÞ quyÕt nµy.
quÇn chóng vµo phong trµo c«ng khai, ― ®ã lµ néi dung thùc tÕ B¶n nghÞ quyÕt dÉn ra "nh÷ng ®iÒu kiÖn chÝnh trÞ - x· héi ®·
cña nh÷ng lêi v« nghÜa trong ®iÓm 1. Vµ çi Êy chÝnh lµ chñ thay ®æi" ®Ó lµm g×? Ch¾c lµ ®Ó chøng minh, ®Ó luËn chøng, ®Ó
nghÜa thñ tiªu tr¨m phÇn tr¨m. ®−a ®Õn kÕt luËn thùc tiÔn cña m×nh lµ: tæ chøc bÝ mËt cÇn ph¶i
Trong 4 n¨m trêi, ®¶ng ta nãi: tæ chøc cña chóng ta bao gåm thÝch øng víi phong trµo c«ng khai. Nh−ng tõ sù viÖn dÉn ®ã
çc chi bé bÝ mËt, çc chi bé nµy ®−îc bao bäc bëi mét m¹ng hoµn toµn kh«ng thÓ ®i ®Õn kÕt luËn nh− vËy ®−îc. "V× nh÷ng
l−íi hÕt søc réng r·i çc héi c«ng khai. ®iÒu kiÖn ®· thay ®æi" nªn çi c«ng khai ph¶i thÝch øng víi çi
Bän thñ tiªu th× 4 n¨m chèi kh«ng nhËn m×nh lµ ph¸i thñ bÝ mËt, ― kÕt luËn nµy còng hîp lý nh− kÕt luËn tr−íc!
tiªu, vµ 4 n¨m hä nãi ®i nãi l¹i: viÖc c¶i tæ chØ cã thÓ ®−îc V× sao l¹i cã sù lÉn lén nµy ë ph¸i thñ tiªu?
thùc hiÖn trong qu¸ tr×nh thu hót quÇn chóng vµo phong trµo V× hä sî nãi lªn sù thËt vµ cè gi÷ th¸i ®é lËp lê.
c«ng khai. Cßn vÊn ®Ò xÐt xem ®¶ng ta do çi g× t¹o thµnh, Sù thËt lµ ph¸i thñ tiªu ®øng trªn quan ®iÓm thñ tiªu (Lª-vi-
®¶ng cò nµy nh− thÕ nµo, th× l¹i bÞ lê ®i vµ bÞ lê ®i ®óng nh− tx¬-ki, La-rin, £-gièp vµ nh÷ng ng−êi kh¸c) trong viÖc ®¸nh gi¸
nh÷ng ng−êi theo ph¸i hîp ph¸p cÇn ph¶i lê. C©u chuyÖn "t×nh h×nh hiÖn t¹i" v×, lµm râ vÊn ®Ò xÐt xem "nh÷ng ®iÒu kiÖn
biÕn thµnh chuyÖn con cµ con kª; th¸ng T− n¨m 1912, Plª- chÝnh trÞ - x· héi ®· thay ®æi" nh− thÕ nµo, th× nh− thÕ chÝnh lµ
kha-nèp hái: ®¶ng cò cña chóng ta cßn tån t¹i hay kh«ng? ― ®¸nh gi¸ t×nh h×nh.
Héi nghÞ cña ph¸i thñ tiªu tr¶ lêi: "ViÖc c¶i tæ chØ cã thÓ ®−îc Nh−ng hä sî tr×nh bµy th¼ng sù ®¸nh gi¸ nµy. Cuéc héi nghÞ
thùc hiÖn trong chõng mùc quÇn chóng ®−îc thu hót vµo cña hä thËm chÝ còng kh«ng d¸m ®Æt ngay c¶ vÊn ®Ò vÒ viÖc
ho¹t ®éng c«ng khai"! ®¸nh gi¸ ®ã. Héi nghÞ ®· th«ng qua mét quan ®iÓm ― th«ng qua
§ã lµ c©u tr¶ lêi cña nh÷ng kÎ theo ph¸i hîp ph¸p ®· tù t¸ch mét çch lÆng lÏ, bÝ mËt, lÐn lót ― cho r»ng ®· cã nh÷ng thay ®æi
m×nh khái ®¶ng, nh÷ng kÎ mµ ngµy h«m qua cßn m¹nh vµ chÕ (nµo ®ã) ®ßi hái çi bÝ mËt ph¶i "thÝch øng" víi çi c«ng khai.
giÔu ®¶ng, nh−ng h«m nay (sau khi bÞ thÊt b¹i) th× trë nªn rôt §ã lµ quan ®iÓm kh«ng kh¸c g× quan ®iÓm d©n chñ - lËp
rÌ vµ chèng ®ì b»ng nh÷ng c©u hïng biÖn. hiÕn, nh− b¸o chÝ cña §¶ng d©n chñ - x· héi ®· nhiÒu lÇn
v¹ch râ. Bän d©n chñ - lËp hiÕn hoµn toµn thõa nhËn r»ng ®¶ng chi bé bÝ mËt. Tøc lµ chóng ta thay ®æi h×nh thøc ¶nh h−ëng ®Ó
cña chóng "vÒ c¨n b¶n b¾t buéc ph¶i ë trong t×nh tr¹ng bÝ mËt" ¶nh h−ëng cò ®−îc thùc hiÖn theo ph−¬ng h−íng bÝ mËt.
(xem § 3 trong nghÞ quyÕt cña ph¸i thñ tiªu) vµ v× nh÷ng ®iÒu VÒ h×nh thøc cña çc tæ chøc th× yÕu tè bÝ mËt "thÝch øng"
kiÖn ®· thay ®æi, ®¶ng bÝ mËt ph¶i thÝch øng víi phong trµo víi yÕu tè c«ng khai. VÒ néi dung c«ng t¸c cña ®¶ng ta, th× ho¹t
c«ng khai. §èi víi bän d©n chñ - lËp hiÕn nh− thÕ lµ ®ñ råi. §èi ®éng c«ng khai l¹i "t h Ý c h ø n g " víi çc t− t−ëng bÝ mËt. (Do
víi chóng th× viÖc ®¶ng cña chóng bÞ cÊm vµ ph¶i ë trong t×nh ®ã ― xin më ngoÆc nãi thªm ― mµ cã toµn bé cuéc ®Êu tranh
tr¹ng bÝ mËt lµ mét sù ngÉu nhiªn, "kh«ng b×nh th−êng", mét cña "chñ nghÜa men-sª-vÝch çch m¹ng" chèng ph¸i thñ tiªu.)
tµn tÝch, cßn ®iÒu chñ yÕu, cèt yÕu vµ c¬ b¶n l¹i lµ ho¹t ®éng Çc b¹n thö nhËn ®Þnh xem, ph¸i thñ tiªu ë n−íc ta tá ra
c«ng khai cña chóng. Çi quan ®iÓm nµy cña chóng b¾t nguån uyªn b¸c biÕt chõng nµo khi hä c«ng nhËn luËn cø thø nhÊt (vÒ
mét çch rÊt l«-gÝch tõ sù "®¸nh gi¸ t×nh h×nh" ®· ®−îc ngµi h×nh thøc ho¹t ®éng), nh−ng l¹i quªn luËn cø thø hai (vÒ néi
Grª-®ª-xcun diÔn ®¹t: kh«ng cÇn lµm mét cuéc çch m¹ng míi, dung ho¹t ®éng)!! Vµ ng−êi ta gäi çi sù kh«n ngoan kiÓu d©n
chØ cÇn "ho¹t ®éng lËp hiÕn" th«i. chñ - lËp hiÕn cña m×nh lµ sù luËn bµn vÒ çc h×nh thøc tæ chøc
Ho¹t ®éng bÝ mËt cña §¶ng d©n chñ - lËp hiÕn lµ mét ®iÒu x©y dùng ®¶ng, thµnh thö lêi bµn cña hä lµ nh− thÕ nµy:
ngÉu nhiªn, lµ mét ngo¹i lÖ trong hÖ thèng chung cña "ho¹t "CÇn ph¶i x©y dùng ®¶ng theo h−íng c¶i tæ (nã) b»ng çch thu hót
®éng lËp hiÕn". Tõ ®ã ng−êi ta ®i ®Õn kÕt luËn l«-gÝch lµ tæ chøc quÇn chóng vµo phong trµo c«ng khai, vµ thÝch øng tæ chøc bÝ mËt víi
bÝ mËt ph¶i "thÝch øng víi phong trµo c«ng khai". §Êy chÝnh lµ phong trµo ®ã".
®iÒu ng−êi ta thÊy ë bän d©n chñ - lËp hiÕn.
Thö hái, ph¶i ch¨ng çi ®ã gièng sù tr¶ lêi cña ®¶ng? (x©y
Cßn §¶ng d©n chñ - x· héi th× kh«ng nh×n vÊn ®Ò nh− vËy. dùng ®¶ng cã nghÜa lµ cñng cè vµ t¨ng sè l−îng çc chi bé bÝ
KÕt luËn chñ yÕu trong sù ®¸nh gi¸ t×nh h×nh cña chóng ta, cña mËt, tËp hîp quanh nã mét m¹ng l−íi çc tæ chøc c«ng khai
®¶ng ta, lµ cÇn cã çch m¹ng vµ çch m¹ng s¾p næ ra. Çc h×nh lµm ®iÓm tùa).
thøc ph¸t triÓn dÉn ®Õn çch m¹ng th× ®· thay ®æi, çc nhiÖm HoÆc çi ®ã gièng viÖc hîp ph¸p ho¸ m−u ®å cña ph¸i thñ
vô cò cña çch m¹ng vÉn cßn. Tõ ®ã ta kÕt luËn: çc h×nh thøc tiªu, v× ®ã lµ sù lÆp l¹i t− t−ëng cña bän d©n chñ - lËp hiÕn vµ
tæ chøc ph¶i thay ®æi, çc h×nh thøc "chi bé" ph¶i linh ho¹t, viÖc bän x· héi chñ nghÜa nh©n d©n95? Ngµi Pª-sª-kh«-nèp, mét
më réng çc chi bé nhiÒu lóc ph¶i ®−îc tiÕn hµnh kh«ng ph¶i
phÇn tö x· héi chñ nghÜa nh©n d©n, håi th¸ng T¸m n¨m 1906,
b»ng viÖc më réng b¶n th©n çc chi bé, mµ lµ më réng çc tæ
khi thµnh lËp "®¶ng c«ng khai", ®· bªnh vùc chÝnh nh÷ng t−
chøc hîp ph¸p "bao quanh" çc chi bé ®ã, v.v.. TÊt c¶ nh÷ng
t−ëng nµy; xem b¸o "Cña c¶i n−íc Nga"96, sè 8, n¨m 1906 vµ
®iÒu nµy ®· nhiÒu lÇn ®−îc nãi trong çc nghÞ quyÕt cña ®¶ng.
b¸o "ng−êi v« s¶n"97, sè 4, bµi: "Ph¸i men-sª-vÝch x· héi chñ
Nh−ng sù thay ®æi çc h×nh thøc nµy cña tæ chøc bÝ mËt nghÜa - çch m¹ng"1).
tuyÖt nhiªn kh«ng thÓ ®−îc phñ b»ng çi c«ng thøc: ph¶i
"thÝch øng" nã víi phong trµo c«ng khai. Hoµn toµn kh«ng
ph¶i thÕ! Çc tæ chøc c«ng khai lµ nh÷ng ®iÓm tùa v÷ng 1)
ch¾c ®Ó truyÒn b¸ vµo quÇn chóng nh÷ng t− t−ëng cña çc tr. 495 - 508.
III Nh−ng kh«ng thÓ nãi ®−îc hÕt tÊt c¶! Vµ kh«ng ph¶i
chØ nãi chung th× míi "kh«ng thÓ nãi ®−îc hÕt tÊt c¶", mµ
§ III cña nghÞ quyÕt nãi:
ngay c¶ nãi riªng vÒ ®¶ng m×nh, vÒ c«ng t¸c ®¶ng cña
"3. §¶ng d©n chñ - x· héi ngay tõ b©y giê, khi mµ nh×n vÒ toµn bé, tæ m×nh, còng "kh«ng thÓ nãi ®−îc hÕt tÊt c¶" vµ kh«ng thÓ
chøc cña nã b¾t buéc ph¶i ë trong t×nh tr¹ng bÝ mËt, th× còng ®· ph¶i nãi ®−îc çi chñ yÕu nhÊt. V× vËy n g a y c ¶ nãi vÒ ®¶ng
h−íng tíi chç c«ng khai tiÕn hµnh nh÷ng bé phËn riªng biÖt cña c«ng t¸c
®oµn d©n chñ - x· héi t¹i §u-ma, chóng ta còng kh«ng
®¶ng cña m×nh vµ thµnh lËp çc c¬ quan thÝch hîp ®Ó thùc hiÖn môc ®Ých
nµy". thÓ chÊp nhËn § 3 cña çi b¶n nghÞ quyÕt ®ã cña ph¸i thñ
tiªu. VÒ nh÷ng "bé phËn riªng biÖt" kh¸c cña ®¶ng th×
Chóng t«i ®· chØ râ r»ng tõ ®Çu ®Õn cuèi ®o¹n trªn ®©y lµ khái ph¶i nãi.
mét bøc tranh hoµn toµn chÝnh x¸c vÒ §¶ng d©n chñ - lËp hiÕn. Bän thñ tiªu lµ nh÷ng ng−êi chñ tr−¬ng cã ®¶ng "c«ng
Nh−ng nh÷ng ch÷ "d©n chñ - x· héi" ®øng ë ®©y thËt lµ v« lý.
khai", hîp ph¸p. HiÖn nay hä sî nãi th¼ng ®iÒu nµy (c«ng
§èi víi bän d©n chñ - lËp hiÕn th× qu¶ thùc lµ ®¶ng cña nh©n b¾t hä sî vµ T¬-rèt-xki khuyªn hä sî). Hä còng nãi
chóng "nh×n vÒ toµn bé" "buéc ph¶i" ë trong t×nh tr¹ng bÝ mËt; chÝnh ®iÒu nµy nh−ng víi nh÷ng sù che ®Ëy ®«i chót. Hä
bän chóng th× qu¶ thËt lµ "ngay" tõ b©y giê (khi mµ nhê trêi im kh«ng nãi vÒ chñ tr−¬ng c«ng khai ho¸ ®¶ng. Hä tuyªn
chóng ta ®· cã hiÕn ph¸p...) ®· cã xu h−íng muèn c«ng khai
truyÒn chñ tr−¬ng c«ng khai ho¸ ®¶ng t õ n g b é p h Ë n !
tiÕn hµnh mét sè bé phËn c«ng t¸c ®¶ng cña chóng.
Th¸ng T− n¨m 1912, Plª-kha-nèp ®øng trung lËp ®· nãi
Çi tiÒn ®Ò ngÊm ngÇm qu¸n triÖt trong tõng c©u cña b¶n víi ph¸i thñ tiªu r»ng nh÷ng "nhãm khëi x−íng" cña ph¸i
nghÞ quyÕt nµy cña ph¸i thñ tiªu chÝnh lµ c«ng nhËn "ho¹t ®éng
hîp ph¸p ®· t¸ch khái ®¶ng, lµ nh÷ng nhãm chèng ®¶ng.
lËp hiÕn" lµ duy nhÊt, hoÆc Ýt ra còng lµ chñ yÕu, cè ®Þnh, c¬ b¶n.
Héi nghÞ cña bän thñ tiªu th× tr¶ lêi r»ng nh÷ng "nhãm
§iÓm nµy hoµn toµn sai. §ã chÝnh lµ quan ®iÓm cña chÝnh khëi x−íng" cña nh÷ng ng−êi thuéc ph¸i hîp ph¸p ®· t¸ch
s¸ch c«ng nh©n tù do chñ nghÜa. ra, ― ®ã chÝnh lµ sù c«ng khai tiÕn hµnh çc bé phËn riªng
"Nh×n vÒ toµn bé", còng nh− vÒ tõng chi bé vµ ― ®©y lµ ®iÒu biÖt cña "c«ng t¸c ®¶ng"; ― ®ã chÝnh lµ "phong trµo c«ng
quan träng nhÊt ― vÒ toµn bé néi dung c«ng t¸c tuyªn truyÒn khai" mµ ®¶ng bÝ mËt ph¶i "thÝch øng" cho phï hîp; ― ®ã
vµ chuÈn bÞ çch m¹ng cña m×nh, §¶ng d©n chñ - x· héi lµ ®¶ng chÝnh lµ "sinh ho¹t c«ng khai", mµ viÖc "l«i cuèn" vµo sinh
bÝ mËt. V× vËy kh«ng thÓ coi c«ng t¸c c«ng khai nhÊt cña chi bé ho¹t ®ã lµ th−íc ®o vµ çi b¶o ®¶m cho sù "c¶i tæ" cÇn thiÕt
c«ng khai nhÊt cña §¶ng d©n chñ - x· héi lµ "c«ng khai tiÕn
cña ®¶ng.
hµnh c«ng t¸c ®¶ng" ®−îc.
NÕu nh÷ng c©u chuyÖn cña bän thñ tiªu lµ ®óng víi sù
ThÝ dô, trong nh÷ng n¨m 1907 - 1912, ®¶ng ®oµn d©n chñ - thËt, mµ theo hä nãi th× h×nh nh− çc quan ®iÓm ®ã ®· ®−îc
x· héi t¹i §u-ma lµ chi bé "c«ng khai" nhÊt cña §¶ng c«ng nh©n
sù t¸n thµnh cña "nh÷ng ng−êi chèng thñ tiªu" do T¬-rèt-xki
d©n chñ - x· héi Nga. Nã cã thÓ nãi "c«ng khai" h¬n ai hÕt. ChØ
®−a ®Õn, ― th× bän thñ tiªu qu¶ ®· gÆp ph¶i nh÷ng ®èi thñ
mét m×nh nã lµ c«ng khai vµ cã thÓ nãi c«ng khai vÒ rÊt nhiÒu
khê kh¹o biÕt bao!
vÊn ®Ò.
IV "g¾n m×nh víi çc tÇng líp v« s¶n cã tinh thÇn tÝch cùc vÒ mÆt
chÝnh trÞ vµ th«ng qua hä mµ g¾n bã víi quÇn chóng"!!! NghÜa
§ cuèi cïng cña nghÞ quyÕt nãi:
lµ chÝnh "nh÷ng ng−êi tÝch cùc vÒ chÝnh trÞ" l¹i ®øng ngoµi çc
"4. V× ph¶i ho¹t ®éng bÝ mËt, nªn kh«ng cã kh¶ n¨ng l«i cuèn vµo chi bé! ― ph¶i ch¨ng ®ã kh«ng ph¶i lµ mét sù l¾p l¹i gi¶n ®¬n
khu«n khæ tæ chøc cña m×nh ®«ng ®¶o nh÷ng c«ng nh©n thuéc ¶nh h−ëng nh÷ng c©u nãi quen thuéc vµ nh÷ng lêi than v·n r»ng tÊt c¶
cña ®¶ng, do ®ã tæ chøc d©n chñ - x· héi ph¶i g¾n m×nh víi çc tÇng líp v« nh÷ng phÇn tö tÝch cùc ®Òu rêi bá çi "®¶ng ®· chÕt kh«" ®Ó
s¶n cã tinh thÇn tÝch cùc vÒ mÆt chÝnh trÞ, vµ th«ng qua hä mµ g¾n bã víi
quÇn chóng b»ng çch lËp ra çc lo¹i tæ chøc chÝnh trÞ c«ng khai hoÆc bÝ
ch¹y sang çc "nhãm khëi x−íng" hay sao?
mËt, Ýt nhiÒu ®−îc tæ chøc h¼n hoi, vµ çc lo¹i tæ chøc nguþ trang hîp §iÒu mµ tê "B×nh minh cña chóng ta" vµ tê "Sù nghiÖp
ph¸p (çc uû ban bÇu cö, çc héi chÝnh trÞ ®−îc tæ chøc trªn c¬ së ®¹o luËt cuéc sèng"98 ®· nãi th¼ng ra ®Ó chöi bíi ®¶ng bÝ mËt th× T¬-
ngµy 4 th¸ng Ba, çc uû héi tù qu¶n, çc héi ®Êu tranh chèng gi¸ c¶ ®¾t ®á
rèt-xki vµ nh÷ng phÇn tö thñ tiªu bÞ khai trõ khái ®¶ng ®ang
v.v.), còng nh− b»ng con ®−êng phèi hîp hµnh ®éng cña m×nh víi çc tæ
chøc phi chÝnh trÞ cña c«ng nh©n". nãi ra b»ng mét giäng "nhÑ h¬n": chÝnh nh÷ng phÇn tö "tÝch
cùc" nhÊt l¹i ®øng ë ngoµi çi ®¶ng bÝ mËt chËt hÑp; chÝnh lµ
Ngay ë ®©y, b»ng nh÷ng lý lÏ kh«ng cßn ph¶i bµn c·i g× n÷a cÇn ph¶i "g¾n m×nh" víi nh÷ng phÇn tö Êy. Chóng t«i, nh÷ng
vÒ çc tæ chøc nguþ trang hîp ph¸p, ng−êi ta ®· che ®Ëy ch¼ng ng−êi thuéc ph¸i thñ tiªu ®· t¸ch khái ®¶ng, lµ thµnh phÇn
nh÷ng çi ®iÒu cßn ®ang tranh luËn, mµ c¶ çi râ rµng cã tÝnh tÝch cùc; "®¶ng" ph¶i g¾n m×nh víi quÇn chóng th«ng qua
chÊt thñ tiªu n÷a. chóng t«i.
Thµnh lËp çc tæ chøc chÝnh trÞ hîp ph¸p, ― ®ã chÝnh lµ çi §¶ng ®· nãi mét çch hoµn toµn râ rµng: trong viÖc l·nh ®¹o
mµ Lª-vi-tx¬-ki vµ N. R―cèp tõng tuyªn truyÒn, ®ã chÝnh lµ cuéc ®Êu tranh kinh tÕ, çc chi bé cña §¶ng d©n chñ - x· héi
chñ tr−¬ng c«ng khai hãa ®¶ng tõng bé phËn. ph¶i céng t¸c víi çc c«ng ®oµn, víi çc chi bé d©n chñ - x· héi
§· h¬n mét n¨m nay, chóng ta nãi víi ph¸i thñ tiªu r»ng: trong çc c«ng ®oµn ®ã, víi ç nh©n çc nhµ ho¹t ®éng cña
nãi ®ñ råi, çc ngµi h·y thµnh lËp çc "héi chÝnh trÞ hîp ph¸p" phong trµo c«ng ®oµn. HoÆc lµ, trong cuéc vËn ®éng bÇu cö
cña m×nh ®¹i lo¹i nh− "héi b¶o vÖ quyÒn lîi cña giai cÊp c«ng §u-ma th× cÇn lµm thÕ nµo ®Ó c«ng ®oµn cïng ®i víi ®¶ng.
nh©n" v.v. ®i. Nãi ®ñ l¾m råi, b¾t tay vµo viÖc ®i th«i! §iÒu ®ã lµ râ rµng, chÝnh x¸c vµ dÔ hiÓu. Nh−ng ph¸i thñ tiªu
Nh−ng hä kh«ng thÓ b¾t tay vµo viÖc ®−îc, v× kh«ng thÓ kh«ng nãi nh− vËy, mµ l¹i tuyªn truyÒn mét ®iÒu m¬ hå lµ ph¶i
thùc hiÖn ®−îc ®iÒu kh«ng t−ëng cña chñ nghÜa tù do ë cã "sù phèi hîp" ho¹t ®éng cña ®¶ng nãi chung víi nh÷ng c«ng
n−íc Nga ngµy nay. Hä chØ cã thÓ b¶o vÖ, b»ng çch che ®Ëy ®oµn "phi chÝnh trÞ" nghÜa lµ phi ®¶ng ph¸i.
nh− vËy, çc "nhãm khëi x−íng" cña m×nh, lµ nh÷ng nhãm P. B. ¸c-xen-rèt ®· ®em l¹i cho T¬-rèt-xki nh÷ng t− t−ëng
®ang m¶i bµn chuyÖn ®−îc viÖc vµ cæ ®éng lÉn nhau, ®−a ra thñ tiªu chñ nghÜa. Cßn T¬-rèt-xki th× ®· khuyªn ¸c-xen-rèt ―
nh÷ng ®Ò nghÞ vµ nh÷ng lý lÏ vÒ "çc tæ chøc chÝnh trÞ hîp sau nh÷ng cuéc thÊt b¹i cay ®¾ng cña ¸c-xen-rèt trong b¸o
ph¸p". "B×nh minh cña chóng ta" ― che ®Ëy çc t− t−ëng Êy b»ng
Hä b¶o vÖ çc "nhãm khëi x−íng" cña m×nh, chÝnh thøc nh÷ng c©u lµm rèi mï nh÷ng t− t−ëng Êy.
tuyªn bè trong nghÞ quyÕt r»ng çc tæ chøc bÝ mËt ph¶i Bän ng−êi ®ã kh«ng lõa ®−îc ai c¶. Héi nghÞ cña ph¸i
228 V. I. Lª-nin 229
thñ tiªu sÏ d¹y cho c«ng nh©n biÕt ®i s©u t×m hiÓu mét çch
chÆt chÏ h¬n n÷a néi dung cña nh÷ng c©u nãi lËp lê. Ngoµi "bµi
häc" cay ®¾ng Êy, kh«ng thÝch thó Êy nh−ng bæ Ých trong giíi
"khoa häc" t− s¶n, héi nghÞ nµy kh«ng ®em l¹i çi g× kh¸c cho ý nghÜa x· héi
c«ng nh©n.
Nh÷ng t− t−ëng cña ®−êng lèi c«ng nh©n tù do chñ nghÜa cña nh÷ng th¾ng lîi
®· ®−îc chóng ta nghiªn cøu trong bé ¸o th−êng cña Lª-vi-tx¬- cña çc n−íc xÐc-bi-a vµ
ki, th× ta còng dÔ dµng nhËn ra nh÷ng t− t−ëng ®ã c¶ trong bé
bun-ga-ri
lÔ phôc sÆc sì cña T¬-rèt-xki.
Nh÷ng t− t−ëng cña ®¶ng vÒ tæ chøc bÝ mËt vµ vÒ ho¹t ®éng
c«ng khai cña tæ chøc ®ã, ngµy cµng cã søc thuyÕt phôc h¬n lµ "§èi víi xø Ma-kª-®oan th× viÖc Bun-ga-ri vµ XÐc-bi-a chinh
tÊt c¶ nh÷ng lêi lße loÑt gi¶ dèi ®ã. phôc xø nµy cã nghÜa lµ mét cuéc çch m¹ng t− s¶n, ®¹i lo¹i
nh− cuéc çch m¹ng 1789 hay 1848", ― lêi ph¸t biÓu ®ã cña nhµ
"Ng−êi d©n chñ - x· héi", Theo ®óng b¶n ®¨ng trªn m¸c-xÝt ng−êi ¸o èt-t« Bau-¬ v¹ch râ ngay thùc chÊt chñ yÕu
sè 28 - 29, ngµy 5 (18) b¸o "Ng−êi d©n chñ - x· héi" cña çc sù kiÖn ®ang diÔn ra t¹i vïng Ban-c¨ng.
th¸ng M−êi mét 1912 Cuéc çch m¹ng n¨m 1789 ë Ph¸p vµ n¨m 1848 ë §øc, còng
nh− ë çc n−íc kh¸c, lµ nh÷ng cuéc çch m¹ng t− s¶n, bëi v×
viÖc gi¶i phãng ®Êt n−íc khái chÕ ®é chuyªn chÕ vµ khái nh÷ng
®Æc quyÒn ®Æc lîi cña bän ®Þa chñ, bän chñ n«ng n«, ®· lµm
cho t− b¶n, trªn thùc tÕ, ®−îc tù do ph¸t triÓn. Nh−ng dÜ nhiªn,
lîi Ých cña giai cÊp c«ng nh©n ®ßi hái, mét çch bøc thiÕt nhÊt,
mét cuéc çch m¹ng nh− thÕ, cho nªn thËm chÝ nh÷ng ng−êi
c«ng nh©n "phi ®¶ng ph¸i", ch−a ®−îc tæ chøc thµnh giai cÊp
håi nh÷ng n¨m 1789 vµ 1848, còng ®· lµ nh÷ng chiÕn sÜ tiªn
phong cña çch m¹ng Ph¸p vµ §øc.
Còng nh− tÊt c¶ çc n−íc vïng Ban-c¨ng, xø Ma-kª-®oan rÊt
l¹c hËu vÒ kinh tÕ. ë ®Êy h·y cßn tån t¹i nh÷ng tµn tÝch rÊt
nÆng cña chÕ ®é n«ng n«, cña sù lÖ thuéc thêi trung cæ cña
n«ng d©n ®èi víi ®Þa chñ phong kiÕn. Mét trong nh÷ng tµn tÝch
Êy lµ chÕ ®é t« ®¹i dÞch cña n«ng d©n nép cho ®Þa chñ (tr¶ b»ng
tiÒn hay b»ng s¶n phÈm), råi ®Õn chÕ ®é lµm rÏ (th«ng th−êng ë
Ma-kª-®oan, víi chÕ ®é lµm rÏ ng−êi n«ng d©n ph¶i tr¶ cho ®Þa
chñ mét phÇn ba tæng sè thu ho¹ch, Ýt h¬n so víi ë Nga) v.v..
230 V. I. Lª-nin ý nghÜa x· héi cña nh÷ng th¾ng lîi cña XÐc-bi-a vµ Bun-ga-ri 231
ë Ma-kª-®oan, ®Þa chñ (mµ ng−êi ta gäi lµ spa-g¬) lµ ng−êi yÕu lµ sù non yÕu, tÝnh chÊt t¶n m¹n, t×nh tr¹ng kÐm ph¸t triÓn,
Thæ-nhÜ-kú vµ theo ®¹o Håi, cßn n«ng d©n lµ ng−êi Xla-v¬ vµ t¨m tèi cña quÇn chóng n«ng d©n trong tÊt c¶ çc n−íc Ban-
theo ®¹o C¬-®èc. V× vËy m©u thuÉn giai cÊp cµng trë nªn gay c¨ng, vµ c¶ t×nh tr¹ng cã Ýt c«ng nh©n, tøc lµ nh÷ng ng−êi hiÓu
g¾t thªm do m©u thuÉn t«n gi¸o vµ m©u thuÉn d©n téc. râ t×nh h×nh vµ ®ßi lËp n−íc céng hßa liªn bang (liªn minh)
Nh− vËy lµ nh÷ng th¾ng lîi cña ng−êi XÐc-bi-a vµ cña ng−êi Ban-c¨ng.
Bun-ga-ri ®· lµm sôp ®æ ¸ch thèng trÞ cña chÕ ®é phong kiÕn ë Do ®ã ng−êi ta thÊy râ sù kh¸c nhau c¨n b¶n trong th¸i ®é
Ma-kª-®oan, t¹o nªn mét giai cÊp n«ng d©n cã ruéng ®Êt, Ýt cña giai cÊp t− s¶n ch©u ¢u vµ cña giai cÊp c«ng nh©n ch©u ¢u
nhiÒu ®−îc tù do, b¶o ®¶m cho toµn bé sù ph¸t triÓn x· héi cña ®èi víi vÊn ®Ò Ban-c¨ng. Giai cÊp t− s¶n, ngay c¶ giai cÊp t− s¶n
çc n−íc Ban-c¨ng, mµ tr−íc ®©y sù ph¸t triÓn ®ã ®· bÞ chÕ ®é tù do chñ nghÜa, ®¹i lo¹i nh− ph¸i d©n chñ - lËp hiÕn ë n−íc ta,
chuyªn chÕ vµ nh÷ng quan hÖ n«ng n« k×m h·m. còng kªu gµo vÒ cuéc gi¶i phãng "d©n téc" cña "d©n Xla-v¬".
B¸o chÝ t− s¶n, tõ tê "Thêi míi" cho ®Õn tê "Ng«n luËn", ®Òu Nh− vËy lµ trùc tiÕp xuyªn t¹c néi dung vµ ý nghÜa lÞch sö cña
bµn luËn vÒ sù gi¶i phãng d©n téc ë Ban-c¨ng mµ kh«ng nãi nh÷ng sù kiÖn hiÖn ®ang diÔn ra t¹i Ban-c¨ng; nh− vËy lµ g©y
®Õn sù gi¶i phãng vÒ kinh tÕ. ThÕ mµ trªn thùc tÕ chÝnh sù gi¶i khã kh¨n cho c«ng cuéc gi¶i phãng thùc sù cña çc d©n téc Ban-
phãng vÒ kinh tÕ l¹i lµ ®iÒu chñ yÕu. c¨ng. Nh− vËy lµ ñng hé viÖc duy tr×, trªn mét møc ®é nµy hay
møc ®é kh¸c, nh÷ng ®Æc quyÒn ®Æc lîi cña bän ®Þa chñ, chÕ ®é
Mét khi ®−îc hoµn toµn gi¶i phãng khái bän ®Þa chñ vµ chÕ
chuyªn chÕ vÒ mÆt chÝnh trÞ, ¸ch ¸p bøc d©n téc.
®é chuyªn chÕ, th× sù gi¶i phãng d©n téc vµ quyÒn tù quyÕt
Ng−îc l¹i, duy nhÊt chØ cã ph¸i d©n chñ c«ng nh©n míi ®Êu
hoµn toµn tù do cña çc d©n téc sÏ lµ mét kÕt qu¶ kh«ng tr¸nh
tranh cho c«ng cuéc gi¶i phãng thùc sù vµ triÖt ®Ó çc d©n téc
khái. Ng−îc l¹i, nÕu bän ®Þa chñ vµ çc chÕ ®é qu©n chñ ë Ban-
Ban-c¨ng. ChØ cã thùc hiÖn triÖt ®Ó viÖc gi¶i phãng kinh tÕ vµ
c¨ng vÉn thèng trÞ çc d©n téc, th× nhÊt ®Þnh vÉn sÏ cßn cã sù ¸p
gi¶i phãng chÝnh trÞ cho n«ng d©n thuéc tÊt c¶ çc d©n téc ë
bøc d©n téc trªn mét møc ®é nµo ®ã.
Ban-c¨ng, míi cã thÓ thñ tiªu ®−îc mäi kh¶ n¨ng duy tr× bÊt kú
NÕu c«ng cuéc gi¶i phãng Ma-kª-®oan ®−îc tiÕn hµnh b»ng mét ¸ch ¸p bøc d©n téc nµo.
con ®−êng çch m¹ng, nghÜa lµ th«ng qua cuéc ®Êu tranh cña
n«ng d©n XÐc-bi-a, Bun-ga-ri vµ Thæ-nhÜ-kú chèng l¹i bän ®Þa "Sù thËt", sè 162, Theo ®óng b¶n ®¨ng
chñ thuéc mäi d©n téc (vµ chèng çc chÝnh phñ ®Þa chñ ë Ban- ngµy 7 th¸ng M−êi mét 1912 trªn b¸o "Sù thËt"
c¨ng), th× ch¾c ch¾n c«ng cuéc gi¶i phãng çc d©n téc Ban-c¨ng Ký tªn: T.
®· ®ßi hái hy sinh nh©n m¹ng Ýt h¬n hµng tr¨m lÇn so víi cuéc
chiÕn tranh hiÖn nay. C«ng cuéc gi¶i phãng ®· cã thÓ ®−îc thùc
hiÖn mét çch dÔ dµng h¬n gÊp béi vµ triÖt ®Ó h¬n gÊp béi.
Mét c©u hái ®−îc ®Æt ra lµ, nh÷ng nguyªn nh©n lÞch sö
nµo ®· khiÕn cho vÊn ®Ò ®−îc gi¶i quyÕt b»ng chiÕn tranh,
chø kh«ng ph¶i b»ng çch m¹ng? Nguyªn nh©n lÞch sö chñ
232 N−íc Trung-hoa ®æi míi 233
QuyÒn ®Çu phiÕu võa kh«ng mang tÝnh chÊt phæ th«ng vµ
còng kh«ng trùc tiÕp. ChØ nh÷ng ng−êi ®ñ 21 tuæi, ®· c− tró Ýt
nhÊt lµ 2 n¨m t¹i khu vùc bÇu cö, cã nép gÇn 2 róp vÒ çc thø
thuÕ trùc thu hoÆc cã tµi s¶n trÞ gi¸ gÇn 500 róp, th× míi cã
quyÒn bÇu cö. Tr−íc hÕt ng−êi ta bÇu ra nh÷ng ®¹i biÓu cö tri,
råi ®¹i biÓu cö tri sÏ bÇu ra nghÞ sÜ.
n−íc trung-hoa ®æi míi
Ngay chÕ ®é bÇu cö nh− vËy ®· nãi râ sù liªn minh gi÷a
tÇng líp n«ng d©n giµu cã víi giai cÊp t− s¶n, trong ®iÒu kiÖn
Ch©u ¢u tiªn tiÕn vµ v¨n minh kh«ng quan t©m ®Õn sù ®æi giai cÊp v« s¶n kh«ng tham gia hoÆc giai cÊp v« s¶n hoµn toµn
míi cña n−íc Trung-hoa. Bèn tr¨m triÖu ng−êi ch©u ¸ chËm bÊt lùc.
tiÕn ®· giµnh ®−îc tù do vµ ®· tham gia sinh ho¹t chÝnh trÞ.
TÝnh chÊt cña çc ®¶ng ph¸i chÝnh trÞ ë n−íc Trung-hoa
Mét phÇn t− nh©n lo¹i trªn tr¸i ®Êt, cã thÓ nãi lµ ®· tØnh giÊc vµ
còng chøng minh t×nh h×nh Êy. Cã ba ®¶ng chÝnh:
h−íng vÒ ¸nh s¸ng, h−íng vÒ ho¹t ®éng vµ ®Êu tranh.
1) §¶ng "x· héi chñ nghÜa - cÊp tiÕn" lµ ®¶ng mµ trªn thùc tÕ
Ch©u ¢u v¨n minh kh«ng quan t©m ®Õn ®iÒu ®ã. Cho ®Õn
ch¼ng cã chót g× lµ chñ nghÜa x· héi c¶, gièng nh− bän "x· héi
nay, ngay c¶ n−íc Céng hßa Ph¸p còng vÉn ch−a chÝnh thøc
chñ nghÜa nh©n d©n" ë n−íc ta (vµ nh− 9/10 bän "x· héi chñ
c«ng nhËn n−íc Céng hßa Trung-hoa! S¾p tíi, t¹i nghÞ viÖn
nghÜa - çch m¹ng"). §ã lµ ®¶ng cña ph¸i d©n chñ tiÓu t− s¶n.
Ph¸p, sÏ cã cuéc chÊt vÊn vÒ vÊn ®Ò nµy.
Yªu s¸ch chÝnh cña ®¶ng ®ã lµ: thèng nhÊt n−íc Trung-hoa vÒ
T¹i sao cã th¸i ®é thê ¬ Êy cña ch©u ¢u? T¹i v× ë kh¾p
mÆt chÝnh trÞ, ph¸t triÓn th−¬ng m¹i vµ c«ng nghiÖp "theo h−íng
ph−¬ng T©y, giai cÊp t− s¶n ®Õ quèc chñ nghÜa ®ang thèng trÞ.
x· héi" (nh÷ng ch÷ nµy còng m¬ hå nh− nh÷ng ch÷ "nguyªn t¾c
Giai cÊp ®ã ®· mät ruçng ®Õn ba phÇn t− råi, nã s½n sµng b¸n
lao ®éng" vµ "chÕ ®é b×nh qu©n" cña bän d©n tóy vµ bän x· héi
®øng cho bÊt cø mét tªn phiªu l−u nµo toµn bé nÒn "v¨n minh"
chñ nghÜa - çch m¹ng ë n−íc ta), duy tr× hßa b×nh.
cña m×nh miÔn lµ thùc hiÖn ®−îc nh÷ng biÖn ph¸p "nghiªm
kh¾c" chèng c«ng nh©n, hay kiÕm thªm ®−îc d¨m ba c«-pÕch 2) §¶ng thø hai lµ ®¶ng tù do. §¶ng nµy liªn minh víi ®¶ng
lîi nhuËn trªn mçi róp vèn. Giai cÊp t− s¶n Êy chØ coi n−íc "x· héi chñ nghÜa - cÊp tiÕn", cïng nhau häp thµnh "Quèc d©n
Trung-hoa lµ mét miÕng måi mµ cã lÏ giê ®©y ― sau khi n−íc ®¶ng". RÊt cã thÓ lµ ®¶ng nµy sÏ chiÕm ®a sè trong nghÞ viÖn
Nga ®· "th©n thiÕt «m" lÊy M«ng-cæ ― sÏ bÞ bän NhËt, Anh, ®Çu tiªn cña n−íc Trung-hoa. L·nh tô cña ®¶ng nµy lµ b¸c sÜ
§øc, v.v., x©u xÐ. T«n DËt-tiªn næi tiÕng. HiÖn nay «ng ta ®ang ®Æc biÖt th¶o ra kÕ
Nh−ng, qu¸ tr×nh ®æi míi cña n−íc Trung-hoa vÉn tiÕn ho¹ch lËp mét m¹ng l−íi ®−êng s¾t rÊt lín (xin b¸o cho ph¸i
lªn. HiÖn nay, ®· b¾t ®Çu tiÕn hµnh cuéc bÇu cö nghÞ viÖn d©n tóy Nga biÕt: T«n DËt-tiªn lµm viÖc ®ã nh»m lµm cho n−íc
®Çu tiªn cña mét n−íc tr−íc ®©y cã chÕ ®é chuyªn chÕ. H¹ Trung-hoa "tr¸nh" ®−îc sè phËn cã chñ nghÜa t− b¶n!).
nghÞ viÖn sÏ gåm cã 600 nghÞ sÜ, "th−îng nghÞ viÖn" sÏ cã 3) §¶ng thø ba gäi lµ "Liªn minh nh÷ng ng−êi céng hßa", vµ
274 nghÞ sÜ. çi tªn ®ã lµ mét trong nh÷ng kiÓu mÉu vÒ tÝnh chÊt lõa
234 V. I. Lª-nin 235
bÞp cña nh÷ng nh·n hiÖu chÝnh trÞ! Trªn thùc tÕ, ®ã lµ mét ®¶ng
b¶o thñ chñ yÕu dùa vµo bän quan l¹i, ®Þa chñ, t− s¶n miÒn
Hoa-B¾c, tøc lµ miÒn l¹c hËu nhÊt. Cßn "Quèc d©n ®¶ng" th× chñ
yÕu dùa vµo miÒn Hoa-Nam, lµ miÒn cã nhiÒu c«ng nghiÖp
kÕt qu¶ vµ ý nghÜa
h¬n, tiªn tiÕn h¬n vµ ph¸t triÓn h¬n.
Chç dùa chñ yÕu cña "Quèc d©n ®¶ng" lµ qu¶ng ®¹i quÇn cuéc bÇu cö tæng thèng ë mü
chóng n«ng d©n. L·nh tô cña ®¶ng ®ã lµ nh÷ng ng−êi trÝ thøc
®−îc ®µo luyÖn ë ngoµi n−íc.
NÒn tù do cña n−íc Trung-hoa së dÜ giµnh ®−îc lµ do cã sù Ng−êi ®−îc bÇu lµm tæng thèng Hîp chóng quèc B¾c Mü lµ
liªn minh gi÷a ph¸i d©n chñ n«ng d©n vµ giai cÊp t− s¶n tù do Uyn-x¬n, mét ®¶ng viªn "§¶ng d©n chñ". ¤ng nµy ®−îc h¬n 6
chñ nghÜa. LiÖu n«ng d©n, kh«ng ®−îc mét ®¶ng v« s¶n l·nh triÖu phiÕu; Ru-d¬-ven ("§¶ng tiÕn bé d©n téc" míi99) ®−îc h¬n
®¹o, cã thÓ gi÷ v÷ng lËp tr−êng d©n chñ cña m×nh chèng l¹i bèn triÖu phiÕu; T¸p-t¬ ("§¶ng céng hoµ"100) ®−îc h¬n ba triÖu
ph¸i tù do, mét ph¸i chØ chê c¬ héi thuËn tiÖn lµ ch¹y sang h÷u, phiÕu. ¥-giªn §Ðp-x¬, ®¶ng viªn §¶ng x· héi chñ nghÜa ®−îc
®−îc kh«ng? ― t−¬ng lai gÇn ®©y sÏ chØ râ ®iÒu ®ã. 800 000 phiÕu.
ý nghÜa quèc tÕ cña cuéc bÇu cö ë Mü kh«ng ph¶i chñ yÕu
"Sù thËt", sè 163, Theo ®óng b¶n ®¨ng lµ ë chç sè phiÕu bá cho §¶ng x· héi chñ nghÜa t¨ng lªn
ngµy 8 th¸ng M−êi mét 1912 trªn b¸o "Sù thËt" nhiÒu; ý nghÜa cuéc bÇu cö ë Mü chñ yÕu lµ sù khñng ho¶ng
Ký tªn: T.
cùc kú nghiªm träng cña çc ®¶ng t− s¶n, sù tan r· v« cïng
nghiªm träng cña çc ®¶ng Êy. Sau cïng, ý nghÜa cuéc bÇu cö
cßn lµ ë chç chñ nghÜa c¶i l−¬ng t− s¶n ®· hiÖn lªn hÕt søc râ
vµ næi bËt víi tÝnh çch lµ mét ph−¬ng s¸ch ®Êu tranh chèng
chñ nghÜa x· héi.
ë tÊt c¶ çc n−íc t− s¶n, nh÷ng ®¶ng theo quan ®iÓm cña
chñ nghÜa t− b¶n, nghÜa lµ çc ®¶ng t− s¶n, th× ®· h×nh thµnh tõ
rÊt l©u; quyÒn tù do chÝnh trÞ cµng nhiÒu, th× çc ®¶ng Êy cµng
v÷ng m¹nh.
ë Mü, quyÒn tù do ®−îc thùc hiÖn ®Çy ®ñ h¬n c¶, cho nªn ë
®Êy hai ®¶ng t− s¶n hÕt søc v÷ng ch¾c vµ m¹nh trong suèt nöa
thÕ kû ― kÓ tõ sau cuéc néi chiÕn 1860 - 1865101 ®Ó thñ tiªu chÕ
®é chiÕm h÷u n« lÖ. Çi gäi lµ "§¶ng d©n chñ"102 lµ ®¶ng cña
bän chñ n« cò. Cßn ®¶ng cña bän t− b¶n, tøc lµ ®¶ng chñ
tr−¬ng gi¶i phãng ng−êi da ®en, th× ph¸t triÓn thµnh "§¶ng
céng hßa".
236 V. I. Lª-nin KÕt qu¶ vµ ý nghÜa cuéc bÇu cö tæng thèng ë Mü 237
Sau khi ng−êi da ®en ®−îc gi¶i phãng th× sù kh¸c nhau gi÷a vµ nh÷ng ng−êi "tiÕn bé" ®Òu xoay quanh vÊn ®Ò lµm thÕ nµo
hai ®¶ng Êy ngµy cµng gi¶m ®i. Hai ®¶ng Êy ®Êu tranh víi nhau ®Ó cøu chñ nghÜa t− b¶n th«ng qua... çc c¶i çch t− s¶n.
chñ yÕu lµ xung quanh vÊn ®Ò thùc hiÖn chÕ ®é thuÕ quan nµo, Çi chñ nghÜa c¶i l−¬ng t− s¶n ®· xuÊt hiÖn ë ch©u ¢u cò
cao hay thÊp. §èi víi quÇn chóng nh©n d©n, cuéc ®Êu tranh Êy d−íi h×nh thøc mét sù t¸n h·o cña çc gi¸o s− theo chñ nghÜa tù
kh«ng cã mét ý nghÜa quan träng nµo c¶. Nh©n d©n ®· bÞ ng−êi do, th× ë n−íc Céng hoµ Mü tù do, çi chñ nghÜa c¶i l−¬ng t−
ta lõa phØnh, bÞ ®¸nh l¹c h−íng khái nh÷ng quyÒn lîi bøc thiÕt s¶n Êy lËp tøc trë thµnh mét ®¶ng ®«ng 4 triÖu ng−êi. §ã lµ lèi
cña m×nh, bëi nh÷ng cuéc ®Êu ®¸ giËt g©n vµ kh«ng cã néi Mü.
dung gi÷a hai ®¶ng t− s¶n.
§¶ng nµy nãi: chóng t«i sÏ cøu chñ nghÜa t− b¶n b»ng
Çi gäi lµ "chÕ ®é 2 ®¶ng" Êy ®· ngù trÞ ë Mü vµ ë Anh, nã lµ
nh÷ng cuéc c¶i çch. Chóng t«i sÏ ®em l¹i mét bé luËt c«ng
mét trong nh÷ng ph−¬ng s¸ch m¹nh mÏ nhÊt ®Ó ng¨n chÆn sù
x−ëng tiªn tiÕn nhÊt. Chóng t«i sÏ thùc hiÖn sù kiÓm so¸t cña
xuÊt hiÖn ®¶ng c«ng nh©n ®éc lËp, nghÜa lµ ®¶ng thùc sù x· héi
nhµ n−íc ®èi víi tÊt c¶ çc t¬-rít (ë Mü ®iÒu ®ã cã nghÜa lµ
chñ nghÜa.
kiÓm so¸t toµn bé c«ng nghiÖp!). Chóng t«i sÏ thùc hiÖn sù
ThÕ mµ giê ®©y ë Mü, mét n−íc t− b¶n chñ nghÜa tiªn tiÕn kiÓm so¸t cña nhµ n−íc ®èi víi çc t¬-rít ®Ó kh«ng cßn t×nh
nhÊt, chÕ ®é 2 ®¶ng ®· bÞ ph¸ s¶n! Çi g× dÉn ®Õn sù ph¸ s¶n Êy? tr¹ng bÇn cïng, ®Ó tÊt c¶ mäi ng−êi ®Òu ®−îc h−ëng l−¬ng
§ã lµ søc m¹nh cña phong trµo c«ng nh©n, lµ sù lín m¹nh "kh¸". Chóng t«i sÏ thiÕt lËp "sù c«ng b»ng trong x· héi vµ
cña chñ nghÜa x· héi. trong c«ng nghiÖp". Chóng t«i thÒ t¸n thµnh mäi sù c¶i çch...
Çc ®¶ng t− s¶n cò ("§¶ng d©n chñ" vµ "§¶ng céng hßa") lµ chóng t«i duy chØ kh«ng muèn mét thø "c¶i çch": t−íc ®o¹t çc
nh÷ng ®¶ng h−íng vÒ qu¸ khø, vÒ thêi kú gi¶i phãng ng−êi da nhµ t− b¶n!
®en. Cßn "§¶ng tiÕn bé d©n téc", mét ®¶ng t− s¶n míi, th× ë Mü, toµn bé cña c¶i quèc d©n hiÖn nay trÞ gi¸ 120 tû
h−íng vÒ t−¬ng lai. Toµn bé c−¬ng lÜnh ®¶ng nµy xoay quanh (120 000 triÖu) ®«-la, nghÜa lµ gÇn 240 tû róp. Trong ®ã gÇn
vÊn ®Ò sù tån t¹i cña chñ nghÜa t− b¶n, cô thÓ lµ xung quanh mét phÇn ba , tøc lµ gÇn 80 tû róp, lµ thuéc hai t¬-rít Rèc-
vÊn ®Ò b¶o vÖ c«ng nh©n vµ vÊn ®Ò çc "t¬-rít", nh− ë Mü c¬-phen-l¬ vµ Moãc-gan, hoÆc chÞu sù chi phèi cña t¬-rít
ng−êi ta th−êng gäi çc liªn minh cña bän t− b¶n lµ nh− vËy. nµy! Kh«ng qu¸ 40 000 gia ®×nh ― nh÷ng gia ®×nh nµy lµ
Çc ®¶ng cò lµ con ®Î cña thêi kú mµ nhiÖm vô lµ ph¸t triÓn thµnh viªn cña hai t¬-rít Êy ― mµ thèng trÞ tíi 80 triÖu n«
hÕt søc nhanh chñ nghÜa t− b¶n. Cuéc ®Êu tranh cña çc ®¶ng lÖ lµm thuª.
Êy chung quy l¹i lµ vÊn ®Ò ph−¬ng ph¸p tèt nhÊt ®Ó ®Èy nhanh Râ rµng lµ trong ®iÒu kiÖn cßn tån t¹i nh÷ng bän chñ n«
vµ lµm dÔ dµng cho sù ph¸t triÓn Êy. hiÖn ®¹i ®ã, th× tÊt c¶ nh÷ng "c¶i çch" chØ lµ mét sù lõa bÞp. Râ
§¶ng míi lµ con ®Î cña thêi ®¹i ngµy nay, thêi ®¹i mµ trong rµng Ru-d¬-ven ®−îc bän tû phó kh«n ngoan thuª ®Ó tuyªn
®ã vÊn ®Ò ®Æt ra lµ b¶n th©n sù tån t¹i cña chñ nghÜa t− b¶n. ë truyÒn nh÷ng ®iÒu lõa bÞp Êy. "Sù kiÓm so¸t cña nhµ n−íc", mµ
n−íc Mü, mét n−íc tù do nhÊt vµ tiªn tiÕn nhÊt, vÊn ®Ò nµy Ru-d¬-ven høa thùc hiÖn, sÏ trë thµnh ― trong ®iÒu kiÖn t− b¶n
®−îc ®Æt ra mét çch râ rµng nhÊt, réng r·i nhÊt. cßn n»m trong tay bän t− b¶n ― biÖn ph¸p chèng l¹i b·i c«ng
Toµn bé c−¬ng lÜnh, toµn bé sù cæ ®éng cña Ru-d¬-ven vµ bãp chÕt b·i c«ng.
238 V. I. Lª-nin
Nh−ng v« s¶n Mü ®· thøc tØnh vµ ®ang ®øng ë vÞ trÝ cña

m×nh. Hä ®¸p l¹i nh÷ng th¾ng lîi cña Ru-d¬-ven víi th¸i ®é hÕt
søc mØa mai. ― Nhµ ¶o thuËt Ru-d¬-ven th©n mÕn, «ng dïng
nh÷ng lêi høa h·o vÒ c¶i çch ®Ó l«i kÐo ®−îc 4 triÖu ng−êi
ph¶i kh«ng? §−îc l¾m! Ngµy mai ®©y, bèn triÖu ng−êi Êy sÏ
thÊy râ r»ng nh÷ng lêi høa su«ng cña «ng chØ lµ mét sù lõa dèi
vµ së dÜ mÊy triÖu ng−êi Êy ®i theo «ng, chØ v× hä c¶m thÊy
r»ng kh«ng thÓ sèng nh− cò ®−îc.

ngµy 9 th¸ng M−êi mét 1912 trªn b¸o "Sù thËt"
Ký tªn: V. I.
Trang ®Çu b¶n th¶o cña V. I. Lª-nin "VÒ vÊn ®Ò

mét sè lêi ph¸t biÓu cña çc nghÞ sÜ c«ng nh©n". ― 1912
¶nh thu nhá

241
vÒ vÊn ®Ò mét sè lêi ph¸t biÓu

cña çc nghÞ sÜ c«ng nh©n103
Nh÷ng t− t−ëng c¬ b¶n nµo cÇn ®−îc lÊy lµm c¬ së cho lêi
ph¸t biÓu ®Çu tiªn cña diÔn gi¶ c«ng nh©n t¹i §u-ma?
DÜ nhiªn, c«ng nh©n sÏ ®Æc biÖt nãng lßng chê ®îi bµi
ph¸t biÓu ®Çu tiªn Êy, chê ®îi víi mét sù ch¨m chó ®Æc
biÖt. LÏ dÜ nhiªn lµ hä chê ®îi, chÝnh ë lêi ph¸t biÓu ®Çu
tiªn Êy, mét sù tr×nh bµy chñ yÕu vµ c¬ b¶n, mét sù tr×nh
bµy tËp trung nãi lªn quan ®iÓm vÒ nh÷ng vÊn ®Ò ®ang
®Æc biÖt lµm cho mäi ng−êi ph¶i quan t©m ®Õn, vµ lµ
nh÷ng vÊn ®Ò ®Æc biÖt næi lªn hµng ®Çu trong nÒn chÝnh
trÞ cña n−íc nhµ nãi chung vµ trong thùc tiÔn cña phong
trµo c«ng nh©n (c¶ phong trµo chÝnh trÞ lÉn phong trµo
kinh tÕ ) nãi riªng.
Trong sè nh÷ng vÊn ®Ò Êy cã nh÷ng vÊn ®Ò sau ®©y:
1) TÝnh kÕ thõa trong ho¹t ®éng cña ®¶ng ®oµn d©n chñ - x·
héi t¹i §u-ma IV. CÇn hiÓu tÝnh kÕ thõa lµ sù duy tr× mèi liªn hÖ
kh«ng gi¸n ®o¹n víi nh÷ng ®¶ng ®oµn d©n chñ - x· héi ho¹t
®éng tr−íc ®ã t¹i çc khãa §u-ma tr−íc, mµ ®Æc biÖt lµ cÇn
nhÊn m¹nh mèi liªn hÖ víi ®¶ng ®oµn d©n chñ - x· héi trong
§u-ma II, v× ®¶ng ®oµn nµy ®· chÞu ®ùng sù tÊn c«ng mµ ai nÊy
®Òu biÕt cña thÕ lùc ph¶n çch m¹ng.
CÇn nhÊn m¹nh tÝnh kÕ thõa v×, kh¸c víi çc ®¶ng t−
s¶n, ph¸i d©n chñ c«ng nh©n coi ho¹t ®éng cña m×nh t¹i çc
§u-ma I, II, III, IV lµ mét thÓ hoµn chØnh vµ thèng nhÊt,
242 V. I. Lª-nin VÒ vÊn ®Ò mét sè lêi ph¸t biÓu cña çc nghÞ sÜ c«ng nh©n 243
nã kh«ng ®Ó cho bÊt kú mét sù thay ®æi nµo cña t×nh h×nh Kh«ng thÓ bá qua ®Ò tµi nãng hæi nhÊt Êy ®−îc. §Ò tµi Êy
(vµ bÊt kú mét cuéc chÝnh biÕn nµo, ®¹i lo¹i nh− cuéc chÝnh chia thµnh nh÷ng vÊn ®Ò sau ®©y:
biÕn ngµy 3 th¸ng S¸u) ®Èy m×nh xa rêi nh÷ng nhiÖm vô cña a) Cuéc chiÕn tranh Ban-c¨ng. NghÞ sÜ c«ng nh©n ë n−íc
m×nh, xa rêi viÖc theo ®uæi nh÷ng môc tiªu kh«ng thay ®æi Nga còng ph¶i nªu lªn khÈu hiÖu vÒ n−íc céng hßa liªn bang
cña m×nh. Ban-c¨ng. Ph¶n ®èi sù h»n thï gi÷a ng−êi Xla-v¬ vµ ng−êi Thæ-
2) LuËn c−¬ng thø hai, cÇn thiÕt ®èi víi bµi ph¸t biÓu ®Çu nhÜ-kú. ñng hé quyÒn tù do vµ quyÒn b×nh ®¼ng gi÷a tÊt c¶ çc
tiªn cña nghÞ sÜ c«ng nh©n, ®ã lµ chñ nghÜa x· héi. Nãi ®óng ra, d©n téc ë Ban-c¨ng.
®©y lµ 2 ®Ò tµi. Mét ®Ò tµi lµ nh− sau: §¶ng d©n chñ - x· héi b) Ph¶n ®èi sù can thiÖp cña çc c−êng quèc kh¸c vµo cuéc
Nga lµ mét trong nh÷ng ®éi qu©n quèc tÕ cña giai cÊp v« s¶n x· chiÕn tranh Ban-c¨ng. NhÊt thiÕt ph¶i h−ëng øng sù biÓu thÞ
héi chñ nghÜa. §Êy lµ nguyªn v¨n lêi cña P«-crèp-xki t¹i §u-ma th¸i ®é ñng hé hßa b×nh t¹i §¹i héi x· héi chñ nghÜa quèc tÕ t¹i
III (xem lêi tuyªn bè cña «ng trong çc biªn b¶n tèc ký, tr. 328, Ba-l¬104. §Êu tranh chèng chiÕn tranh! Ph¶n ®èi mäi sù can
b¶n chÝnh thøc, phiªn häp thø 7, ngµy 16 th¸ng M−êi mét thiÖp! ñng hé hßa b×nh! §ã lµ nh÷ng khÈu hiÖu cña c«ng nh©n.
1907). TÊt nhiªn, lêi chØ dÉn Êy lµ tuyÖt ®èi cÇn thiÕt. c) Ph¶n ®èi chÝnh s¸ch ®èi ngo¹i cña chÝnh phñ Nga nãi
chung, ®Æc biÖt chØ râ nh÷ng "cuång väng" x©m chiÕm (vµ
Nh−ng ngµy nay cßn cã mét ®iÒu cùc kú quan träng cÇn nªu
nh÷ng cuéc x©m chiÕm ®· b¾t ®Çu) eo biÓn B«-xpho, xø ¸c-mª-
lªn n÷a. §ã lµ viÖc nªu râ t×nh h×nh hiÖn nay vµ nh÷ng nhiÖm
ni-a thuéc Thæ-nhÜ-kú, Ba-t−, M«ng-cæ.
vô cña phong trµo x· héi chñ nghÜa trªn t o µ n thÕ giíi. §Æc
d) Ph¶n ®èi chñ nghÜa d©n téc cña chÝnh phñ, ®ång thêi nªu
®iÓm cña t×nh h×nh ®ã ra sao? a) Cuéc ®Êu tranh gi÷a giai cÊp
râ nh÷ng d©n téc bÞ ¸p bøc: PhÇn-lan, Ba-lan, U-cra-i-na, ng−êi
c«ng nh©n víi giai cÊp t− s¶n trë nªn cùc kú gay g¾t (t×nh tr¹ng
Do-th¸i v.v.. §iÒu hÕt søc quan träng lµ nªu chÝnh x¸c khÈu
®êi sèng ®¾t ®á, çc cuéc b·i c«ng quÇn chóng, chñ nghÜa ®Õ
hiÖu quyÒn tù quyÕt vÒ chÝnh trÞ cña tÊt c¶ çc d©n téc, ®Ó ®èi
quèc ë çc c−êng quèc, sù c¹nh tranh ®iªn cuång gi÷a çc n−íc lËp l¹i víi mäi thø khÈu hiÖu lÊp löng (®¹i lo¹i nh− viÖc chØ
®ã ®Ó giµnh thÞ tr−êng, t×nh h×nh s¾p x¶y ra chiÕn tranh gi÷a nªu "quyÒn b×nh ®¼ng" th«i).
çc n−íc ®ã) vµ b) chñ nghÜa x· héi s¾p ®Õn ngµy ®−îc thùc ®) Chèng chñ nghÜa d©n téc cña ph¸i tù do, nã tuy kh«ng
hiÖn. Giai cÊp c«ng nh©n toµn thÕ giíi ®Êu tranh kh«ng ph¶i ®Ó tr¾ng trîn cho l¾m nh−ng ®Æc biÖt cã h¹i do tÝnh chÊt gi¶ dèi
®ßi thõa nhËn quyÒn thµnh lËp §¶ng x· héi chñ nghÜa, mµ ® Ó cña nã, do nã lõa bÞp nh©n d©n mét çch "tinh vi". Chñ nghÜa
g i µ n h c h Ý n h q u y Ò n , ®Ó thiÕt lËp chÕ ®é x· héi míi. d©n téc cña ph¸i tù do (cña bän d©n chñ - lËp hiÕn vµ bän tiÕn
§iÒu hÕt søc quan träng lµ ph¶i nãi vÒ ®iÓm nµy tõ trªn diÔn bé) thÓ hiÖn ë chç nµo? ThÓ hiÖn ë nh÷ng bµi diÔn v¨n s«-vanh
®µn §u-ma, cÇn loan b¸o cho c«ng nh©n Nga vÒ b−íc më ®Çu nãi vÒ nhiÖm vô cña "d©n Xla-v¬", ë nh÷ng bµi diÔn v¨n nãi vÒ
cña nh÷ng trËn chiÕn ®Êu vÜ ®¹i v× chñ nghÜa x· héi ë ch©u ¢u "nh÷ng nhiÖm vô c−êng quèc chñ nghÜa" cña n−íc Nga, ë
vµ ch©u Mü, vÒ th¾ng lîi gÇn ®Õn (th¾ng lîi kh«ng tr¸nh khái) nh÷ng bµi diÔn v¨n kªu gäi n−íc Nga tháa hiÖp víi Anh vµ
cña chñ nghÜa x· héi trong thÕ giíi v¨n minh. Ph¸p ®Ó c−íp bãc çc n−íc kh¸c.
3) LuËn c−¬ng thø ba lµ vÊn ®Ò cuéc chiÕn tranh Ban-c¨ng, 4) LuËn c−¬ng thø t− lµ vÒ t×nh h×nh chÝnh trÞ cña n−íc
t×nh h×nh quèc tÕ vµ chÝnh s¸ch ®èi ngo¹i cña n−íc Nga. Nga. Thùc chÊt cña vÊn ®Ò nµy lµ miªu t¶ t×nh tr¹ng v«
quyÒn vµ chuyªn chÕ, nãi râ tÝnh chÊt v« cïng bøc thiÕt cña tù còng bÞ xÕp xã. §iÒu mµ nh÷ng ng−êi n«ng d©n cÇn lµ tho¸t
do chÝnh trÞ. khái ¸ch ¸p bøc cña ®Þa chñ vµ chÕ ®é chiÕm h÷u ruéng ®Êt cña
ë ®©y cÇn ®Æc biÖt nhÊn m¹nh: ®Þa chñ.
(a) CÇn nh¾c tíi nh÷ng nhµ tï, nh− ë Cu-t«-ma-ra, An-ga-tsi 6) LuËn c−¬ng thø s¸u: ba phe trong cuéc bÇu cö §u-ma IV
v.v.105. vµ ba phe trong n−íc:
(b) V¹ch râ tÝnh chÊt gian lËn cña cuéc bÇu cö, nh÷ng thñ (a) phe chÝnh phñ. Phe nµy bÊt lùc. Gian lËn trong cuéc bÇu
®o¹n kiÓu B«-na-p¸c-t¬, viÖc chÝnh phñ mÊt tÝn nhiÖm ngay c¶ cö.
víi nh÷ng giai cÊp (®Þa chñ vµ t− s¶n) mµ cuéc chÝnh biÕn ngµy (b) phe theo chñ nghÜa tù do. ë ®©y ®iÒu hÕt søc quan träng lµ
3 th¸ng S¸u ®· dùa vµo. ph¶i nªu râ, dï lµ thËt v¾n t¾t, tÝnh chÊt ph¶n çch m¹ng cña
Giíi tu sÜ ®· bÞ b¾t Ðp bá phiÕu tr¸i víi l−¬ng t©m. ph¸i tù do: hä ph¶n ®èi mét cuéc çch m¹ng míi. Ta cã thÓ dÉn
§u-ma th× trë nªn h÷u h¬n, ®Êt n−íc th× trë nªn t¶ h¬n. ra nguyªn v¨n lêi cña Grª-®ª-xcun ®−îc ®¨ng l¹i trong sè 85 b¸o
(c) §Æc biÖt cÇn nªu thËt ®óng ®¾n quan hÖ gi÷a khÈu hiÖu "Sù thËt" (ngµy 8 th¸ng T¸m)1): "Kh«ng cÇn ph¶i tæ chøc phong
næi tiÕng cña ph¸i thñ tiªu lµ "tù do lËp héi", víi nh÷ng nhiÖm vô trµo nh©n d©n lÇn thø hai (tøc lµ cuéc çch m¹ng thø hai), mµ chØ
cÇn ho¹t ®éng b×nh tÜnh, kiªn tr× vµ v÷ng ch¾c nh»m x©y dùng
thùc hiÖn t ù d o c h Ý n h t r Þ nãi chung. §iÒu hÕt søc quan
hiÕn ph¸p", ®ã lµ nguyªn v¨n lêi cña Grª-®ª-xcun, vµ nh÷ng lêi
träng lµ ph¶i nªu râ r»ng tù do b¸o chÝ, tù do lËp héi, tù do héi
tuyªn bè Êy ®· ®−îc tê "Ng«n luËn" ®¨ng l¹i.
häp, tù do b·i c«ng lµ çi t u y Ö t ® è i cÇn thiÕt ®èi víi c«ng
Ph¸i tù do hy väng vµo nh÷ng c¶i çch lËp hiÕn t r o n g
nh©n, nh−ng chÝnh ®Ó thùc hiÖn quyÒn tù do ®ã l¹i cÇn ph¶i hiÓu
® i Ò u k i Ö n duy tr× nh÷ng c ¬ s ë cña chÕ ®é hiÖn nay, mµ
mèi l i ª n h Ö k h ¨ n g k h Ý t gi÷a quyÒn tù do Êy víi nh÷ng c¬
k h « n g c Ç n c ã phong trµo nh©n d©n réng r·i, ― nh÷ng hy
së chung cña tù do chÝnh trÞ, víi sù thay ®æi c¨n b¶n toµn bé
väng Êy chØ lµ kh«ng t−ëng.
chÕ ®é chÝnh trÞ. Kh«ng ph¶i lµ sù kh«ng t−ëng cña ph¸i tù do
(c) phe thø ba lµ phe d©n chñ. §øng ®Çu phe nµy lµ giai cÊp
mong −íc quyÒn tù do lËp héi d−íi chÕ ®é ngµy 3 th¸ng S¸u, mµ
c«ng nh©n. XÐt vÒ kh¸ch quan, khi nãi vÒ qu¸ khø, ta cã thÓ nãi
lµ cuéc ®Êu tranh v í i c h Õ ® é ® ã trªn tÊt c¶ çc mÆt, chèng nh÷ng ®iÒu mµ t h Ë m c h Ý tê "TiÕng nãi M¸t-xc¬-va" ®· nãi,
l¹i c¬ së cña chÕ ®é Êy, ®Ó thùc hiÖn quyÒn tù do nãi chung vµ cô thÓ lµ: trong cuéc bÇu cö, giai cÊp c«ng nh©n ®· nªu ba khÈu
nhÊt lµ tù do lËp héi. hiÖu: (1) chÕ ®é céng hoµ d©n chñ; (2) ngµy lµm viÖc 8 giê; (3)
5) LuËn c−¬ng thø n¨m: t×nh c¶nh kh«ng thÓ chÞu ®ùng næi tÞch thu tÊt c¶ ruéng ®Êt cña ®Þa chñ ®Ó chia cho n«ng d©n.
cña n«ng d©n. N¹n ®ãi cña 30 triÖu ng−êi trong n¨m 1911. 7) LuËn c−¬ng thø b¶y: nªu lªn phong trµo chÝnh trÞ vµ
N«ng th«n bÞ ph¸ s¶n vµ bÇn cïng. Sù "ph©n ®Þnh ruéng ®Êt" phong trµo b·i c«ng n¨m 1912.
cña chÝnh phñ chØ lµm cho t×nh h×nh xÊu thªm. Sù h−ng thÞnh (a) §iÒu hÕt søc quan träng lµ ph¶i nªu râ r»ng sè
tµi chÝnh chØ lµ bøc mµn che, chØ lµ mét sù h−ng thÞnh bÒ l−îng ng−êi tham gia b·i c«ng chÝnh trÞ ®· lªn ®Õn mét
ngoµi, dùa trªn c¬ së v¬ vÐt thuÕ khãa, b¾t d©n mua r−îu.
ThËm chÝ çi dù ¸n ruéng ®Êt võa ph¶i cña çc nghÞ sÜ 1)
n«ng d©n ph¸i h÷u ("cña 43 nghÞ sÜ n«ng d©n")106 t¹i §u-ma III
triÖu ng−êi. Toµn bé phong trµo gi¶i phãng ®· trë nªn bän thñ tiªu nóp d−íi chiªu bµi Êy ®Ó d−a ra yªu s¸ch cña ph¸i
rÇm ré. tù do lµ yªu s¸ch c¶i çch lËp hiÕn trong ®iÒu kiÖn kh«ng
(b) §iÒu hÕt søc quan träng lµ ph¶i nªu râ r»ng b»ng nh÷ng x©m ph¹m ®Õn nh÷ng c¬ së cña chÕ ®é ngµy 3 th¸ng S¸u....1)
cuéc b·i c«ng chÝnh trÞ, c«ng nh©n ®· nªu ra cho m×nh nh÷ng
môc tiªu cña toµn d©n , ®Ò ra nh÷ng nhiÖm vô cña toµn d©n ViÕt th¸ng M−êi mét,
sau ngµy 11 (24), 1912
chø kh«ng ph¶i nh÷ng nhiÖm vô côc bé.
(c) CÇn chØ râ r»ng chÝnh sù kÕt hîp gi÷a b·i c«ng chÝnh In lÇn ®Çu n¨m 1930 trong Theo ®óng b¶n th¶o
V. I. Lª-nin Toµn tËp,
trÞ vµ b·i c«ng kinh tÕ ®· t¹o ra søc m¹nh vµ søc sèng cña xuÊt b¶n lÇn thø 2 vµ 3,
phong trµo. t. XVI
(d) Nªu râ sù ph¶n kh¸ng cña c«ng nh©n chèng l¹i viÖc giÕt
çc thuû thñ.
(8) LuËn c−¬ng thø t¸m lµ rÊt c¨n b¶n, nã xuÊt ph¸t tõ tÊt c¶
nh÷ng luËn c−¬ng tr−íc vµ g¾n chÆt víi nh÷ng luËn c−¬ng Êy,
®ã lµ b¸ quyÒn l·nh ®¹o cña giai cÊp v« s¶n. Vai trß l·nh ®¹o
cña nã. Vai trß l·nh tô cña nã. Nã dÉn d¾t toµn d©n, toµn thÓ
ph¸i d©n chñ. Nã ®ßi tù do vµ l·nh ®¹o cuéc ®Êu tranh giµnh tù
do. Nã nªu g−¬ng vµ lµm kiÓu mÉu. Nã khÝch lÖ tinh thÇn. Nã
t¹o ra khÝ thÕ míi.
(9) LuËn c−¬ng thø chÝn vµ lµ cuèi cïng: v¾n t¾t nh¾c l¹i vµ
kh¸i qu¸t. §øng trªn gi¸c ®é kh¸ch quan th× vÒ nh÷ng c«ng
nh©n gi¸c ngé cÇn nãi r»ng hä "tuyÖt ®èi trung thµnh" víi ba
nguyªn t¾c: mét lµ víi chñ nghÜa x· héi; hai lµ víi "nh÷ng
nguyªn t¾c cña §¶ng c«ng nh©n d©n chñ - x· héi Nga cò ®·
®−îc thö th¸ch trong chiÕn ®Êu": c«ng nh©n trung thµnh víi
®¶ng. CÇn nãi râ sù thùc Êy; ba lµ c«ng nh©n trung thµnh víi
"nh÷ng quan ®iÓm céng hßa cña m×nh". §©y kh«ng ph¶i lµ lêi
kªu gäi, kh«ng ph¶i lµ khÈu hiÖu, mµ lµ lßng trung thµnh víi
quan ®iÓm. (ë mét sè n−íc qu©n chñ, nh− Anh, Thuþ-®iÓn, ý,
BØ v.v. cã çc ®¶ng céng hßa c«ng khai.)
P. S. Cã thÓ nÈy thªm vÊn ®Ò vÒ sù cÇn thiÕt ph¶i ®Æc 1)

B¶n th¶o ®Õn ®©y th× dõng l¹i.
biÖt nhÊn m¹nh yªu s¸ch "tù do lËp héi". CÇn chó ý r»ng
248 VÒ vÊn ®Ò çc ®¹i biÓu c«ng nh©n t¹i §u-ma... 249
vïng Ban-c¨ng. ChØ cã quyÒn tù do ®Çy ®ñ vµ nÒn ®éc lËp cho

çc d©n téc Ban-c¨ng, chØ cã n−íc céng hßa liªn bang Ban-c¨ng
míi cã thÓ ®¶m b¶o mét lèi tho¸t tèt nhÊt ®Ó ra khái cuéc
khñng ho¶ng hiÖn nay, vµ ®¶m b¶o gi¶i quyÕt ®−îc thùc sù vÊn
vÒ vÊn ®Ò ®Ò d©n téc b»ng çch thõa nhËn quyÒn b×nh ®¼ng hoµn toµn vµ
çc ®¹i biÓu c«ng nh©n quyÒn tuyÖt ®èi vÒ tù quyÕt chÝnh trÞ cña tÊt c¶ çc d©n téc,
kh«ng trõ mét d©n téc nµo.
t¹i §u-ma vµ lêi tuyªn bè cña hä107 §¶ng ®oµn d©n chñ - x· héi trong §u-ma nhµ n−íc IV ®Æc
biÖt ph¶n ®èi chÝnh s¸ch ®èi ngo¹i cña chÝnh phñ Nga. §¶ng
Ph¸t biÓu trªn diÔn ®µn §u-ma nhµ n−íc IV, ®¶ng ®oµn d©n ®oµn Êy lªn ¸n nh÷ng m−u ®å më réng l·nh thæ n−íc ta b»ng
chñ - x· héi tuyªn bè r»ng ho¹t ®éng cña nã cã mèi liªn hÖ kÕ çch x©m chiÕm çc ®Êt ®ai kh¸c ë vïng eo biÓn B«-xpho, ë ¸c-
thõa kh¨ng khÝt víi ho¹t ®éng cña çc ®¶ng ®oµn d©n chñ - x· mª-ni-a thuéc Thæ-nhÜ-kú, ë Ba-t−, ë n−íc Trung-hoa, lªn ¸n viÖc
héi t¹i çc §u-ma nhµ n−íc çc khãa tr−íc vµ ®Æc biÖt lµ víi x©m l¨ng M«ng-cæ lµ cuéc x©m l¨ng dÉn ®Õn chç ph¸ ho¹i nh÷ng
®¶ng ®oµn d©n chñ - x· héi t¹i §u-ma II, lµ ®¶ng ®oµn ®· bÞ mét quan hÖ tèt ®èi víi n−íc Céng hßa Trung-hoa anh em vÜ ®¹i.
®ßn tr¶ thï chÝnh trÞ ch−a tõng thÊy cña thÕ lùc ph¶n çch m¹ng. §¶ng ®oµn d©n chñ - x· héi lµ kÎ thï kh«ng khoan nh−îng
§¶ng d©n chñ - x· héi Nga lµ mét ®éi cña ®¹o qu©n gi¶i phãng ®èi víi mäi thø chñ nghÜa s«-vanh vµ chñ nghÜa d©n téc, bÊt kÓ
quèc tÕ vÜ ®¹i cña giai cÊp v« s¶n x· héi chñ nghÜa. Trªn toµn thÕ ®ã lµ chñ nghÜa d©n téc th« b¹o, tµn ¸c cña chÝnh phñ ― thø
giíi, ®¹o qu©n nµy hiÖn ®ang ph¸t triÓn hÕt søc nhanh chãng; chñ nghÜa d©n téc vÉn ®Ì nÐn vµ bãp nghÑt n−íc PhÇn-lan, Ba-lan,
t×nh tr¹ng ®êi sèng ®¾t ®á phæ biÕn, ¸ch ¸p bøc cña t− b¶n ®· U-cra-i-na, ng−êi Do-th¸i vµ tÊt c¶ çc d©n téc kh«ng thuéc §¹i
liªn hîp thµnh çc liªn minh, çc-ten, t¬-rít, xanh-®i-ca, còng Nga ― hoÆc ®ã lµ chñ nghÜa d©n téc gi¶ nh©n gi¶ nghÜa ®−îc
nh− chÝnh s¸ch ®Õ quèc chñ nghÜa cña çc c−êng quèc, ― tÊt c¶ che ®Ëy vµ tinh vi cña ph¸i tù do vµ cña bän d©n chñ - lËp hiÕn
nh÷ng thø ®ã ®· lµm cho t×nh c¶nh cña quÇn chóng c«ng nh©n lµ nh÷ng kÎ s½n sµng bµn luËn vÒ nh÷ng nhiÖm vô c−êng quèc
kh«ng thÓ chÞu næi, lµm cho cuéc ®Êu tranh gi÷a t− b¶n vµ lao chñ nghÜa cña n−íc Nga vµ vÒ sù tháa hiÖp gi÷a n−íc Nga víi
®éng thªm gay g¾t; s¾p ®Õn lóc chñ nghÜa t− b¶n bÞ diÖt vong, lóc çc c−êng quèc kh¸c ®Ó c−íp bãc çc ®Êt ®ai kh¸c.
Êy hµng triÖu ng−êi v« s¶n liªn hîp l¹i víi nhau sÏ lËp nªn mét B»ng nh÷ng bµi diÔn v¨n Çm Ü ®Çy giäng d©n téc chñ
chÕ ®é x· héi trong ®ã sÏ kh«ng cßn cã t×nh tr¹ng cïng khæ cña nghÜa, çc giai cÊp cÇm quyÒn ®· uæng c«ng trong viÖc chóng
quÇn chóng, sÏ kh«ng cßn cã t×nh tr¹ng ng−êi bãc lét ng−êi. cè g¾ng ®¸nh l¹c h−íng nh©n d©n, lµm cho hä kh«ng chó ý
§¶ng ®oµn d©n chñ - x· héi hßa tiÕng nãi cña m×nh víi ®Õn néi t×nh nghiªm träng kh«ng thÓ chÞu ®ùng ®−îc cña
tiÕng nãi cña c«ng nh©n tÊt c¶ çc n−íc, nh÷ng c«ng nh©n ®· n−íc Nga. Thñ ®o¹n gian lËn ch−a tõng thÊy trong khi tiÕn
biÓu thÞ, t¹i §¹i héi quèc tÕ ë Ba-l¬, sù ph¶n ®èi kÞch liÖt hµnh bÇu cö §u-ma IV ― nh÷ng thñ ®o¹n gièng nh÷ng thñ
chèng chiÕn tranh. C«ng nh©n ®ßi hßa b×nh. C«ng nh©n ph¶n ®o¹n kiÓu B«-na-p¸c-t¬ cña tªn phiªu l−u Na-p«-lª-«ng III ―
®èi bÊt kú mét sù can thiÖp nµo vµo c«ng viÖc çc n−íc ®· tr¨m ngh×n lÇn chØ râ r»ng chÝnh phñ kh«ng thÓ dùa
250 V. I. Lª-nin VÒ vÊn ®Ò çc ®¹i biÓu c«ng nh©n t¹i §u-ma... 251
vµo mét giai cÊp nµo trong d©n c−. ChÝnh phñ thËm chÝ kh«ng trong cuéc ®Êu tranh tuyÓn cö. Phe ph¶n çch m¹ng th©n
thÓ g×n gi÷ ®−îc sù liªn minh víi ®Þa chñ vµ giai cÊp ®¹i t− s¶n, chÝnh phñ ®· tá ra bÊt lùc ®Õn nçi ph¶i gië thñ ®o¹n gian
mµ cuéc chÝnh biÕn ngµy 3 th¸ng S¸u 1907 chÝnh lµ nh»m thiÕt lËn, thËm chÝ trong cuéc bÇu cö ®−îc tiÕn hµnh trªn c¬ së
lËp khèi liªn minh Êy. §u-ma ®· trë nªn h÷u h¬n trong khi c¶ ®¹o luËt ngµy 3 th¸ng S¸u, b»ng çch b¾t Ðp çc cha cè −¬n
n−íc trë nªn t¶ h¬n. hÌn ë n«ng th«n ph¶i bá phiÕu tr¸i víi l−¬ng t©m, tr¸i víi
Toµn thÓ n−íc Nga ®ang nghÑt thë d−íi ¸ch ®éc ®o¸n vµ lßng tin. Phe tù do chñ nghÜa ngµy cµng chuyÓn tõ ph¸i d©n
chuyªn chÕ. Toµn thÓ thÕ giíi v¨n minh ®· hÕt søc c¨m phÉn chñ sang phe giai cÊp ®¹i t− s¶n. §¶ng d©n chñ - lËp hiÕn ®·
khi biÕt vÒ nh÷ng vô tra tÊn, hµnh h¹ çc tï chÝnh trÞ ë Cu-t«- chøng minh tÝnh chÊt ph¶n çch m¹ng cña m×nh sau khi liªn
ma-ra, An-ga-tsi vµ çc nhµ tï kh¸c, lµ nh÷ng n¬i mµ nh÷ng minh víi bän Tr¨m ®en chèng l¹i nh÷ng ng−êi d©n chñ - x·
nh©n vËt −u tó cña n−íc ta ®ang bÞ ®µy ®äa. N−íc Nga cÇn cã héi ë Ri-ga vµ £-ca-tª-ri-n«-®a, ë C«-xt¬-r«-ma vµ t¹i ®oµn
tù do chÝnh trÞ, nh− con ng−êi cÇn cã kh«ng khÝ ®Ó thë. Kh«ng tuyÓn cö sè 1 ë Pª-tÐc-bua. Çi ®iÒu kh«ng t−ëng cña chñ
cã tù do b¸o chÝ, héi häp, lËp héi vµ b·i c«ng th× n−íc Nga nghÜa tù do muèn thùc hiÖn c¶i çch lËp hiÕn trong ®iÒu kiÖn
kh«ng thÓ tån t¹i vµ ph¸t triÓn ®−îc. Vµ ng−êi cÇn cã tr−íc vÉn duy tr× nh÷ng c¬ së cña chÕ ®é chÝnh trÞ hiÖn nay vµ
tiªn vµ nhiÒu nhÊt nh÷ng quyÒn tù do Êy lµ giai cÊp v« s¶n, v× kh«ng cÇn ®Õn phong trµo nh©n d©n m¹nh mÏ, ― çi ®iÒu
giai cÊp nµy bÞ t×nh tr¹ng ¸p bøc trong ®êi sèng n−íc Nga trãi kh«ng t−ëng Êy ngµy cµng mÊt chç ®øng trong phong trµo
buéc ch©n tay trong cuéc ®Êu tranh cÇn thiÕt cho m×nh ®Ó ®ßi d©n chñ. KhÈu hiÖu cña ph¸i tù do lµ: "kh«ng cÇn lµm cuéc
t¨ng l−¬ng, gi¶m giê lµm, c¶i thiÖn ®êi sèng. §Æc biÖt lµ ¸ch t− çch m¹ng thø hai, chØ cÇn ho¹t ®éng lËp hiÕn". Vµ hiÓu râ sù
b¶n, t×nh tr¹ng ®êi sèng ®¾t ®á, n¹n thÊt nghiÖp ë çc thµnh gi¶ dèi cña khÈu hiÖu Êy, giai cÊp c«ng nh©n tiÕn hµnh cuéc
phè vµ sù bÇn cïng cña n«ng th«n lµm cho c«ng nh©n ph¶i ®Êu tranh cña m×nh t¹i cuéc bÇu cö, tËp hîp xung quanh
hîp thµnh nghiÖp ®oµn vµ ®Êu tranh cho quyÒn sèng, nh−ng m×nh lùc l−îng cña toµn thÓ ph¸i d©n chñ.
t×nh tr¹ng kh«ng cã tù do chÝnh trÞ ®· k×m h·m ng−êi c«ng Mäi ng−êi ®Òu biÕt râ, vµ thËm chÝ b¸o chÝ cña chÝnh phñ
nh©n trong t×nh tr¹ng n« lÖ hay n«ng n«. C«ng nh©n sÏ kh«ng còng tuyªn bè r»ng trong cuéc vËn ®éng tuyÓn cö, giai cÊp
chïn b−íc tr−íc bÊt kú mét sù hy sinh nµo trong cuéc ®Êu c«ng nh©n ®Ò ra ba khÈu hiÖu: chÕ ®é céng hoµ d©n chñ, ngµy
tranh v× tù do, v× hä biÕt râ r»ng chØ cã thay ®æi mét çch c¨n lµm viÖc 8 giê vµ tÞch thu tÊt c¶ ruéng ®Êt cña ®Þa chñ ®Ó chia
b¶n tÊt c¶ nh÷ng ®iÒu kiÖn chÝnh trÞ cña ®êi sèng n−íc Nga, cho n«ng d©n.
chØ cã ®¶m b¶o ®Çy ®ñ nh÷ng c¬ së vµ nÒn t¶ng tù do chÝnh trÞ Theo quan ®iÓm cña giai cÊp v« s¶n d©n chñ - x· héi, ba
th× míi cã thÓ ®¶m b¶o quyÒn tù do cho cuéc ®Êu tranh cña yªu s¸ch ®ã lµ ®Ønh cao tÊt yÕu cña nh÷ng yªu s¸ch mµ bÊt
c«ng nh©n chèng t− b¶n. kú mét ng−êi d©n chñ nµo còng t¸n thµnh, nh− yªu s¸ch vÒ
Cuéc bÇu cö §u-ma IV vµ nh÷ng cuéc b·i c«ng chÝnh quyÒn ®Çu phiÕu phæ th«ng, tù do b¸o chÝ, héi häp, lËp héi,
trÞ hµng lo¹t cña c«ng nh©n n¨m 1912, trong ®ã sè ng−êi tham b·i c«ng, chÕ ®é nh©n d©n bÇu ra çc quan toµ vµ çc viªn
gia lªn ®Õn mét triÖu c«ng nh©n, ― ®· chØ râ r»ng s¾p ®Õn chøc nhµ n−íc, b·i bá qu©n ®éi th−êng trùc vµ ¸p dông chÕ
thêi kú mµ c«ng nh©n sÏ l¹i ®øng ®Çu toµn bé lùc l−îng ®é d©n c¶nh, t¸ch gi¸o héi khái nhµ n−íc, t¸ch nhµ tr−êng
d©n chñ tiÕn lªn giµnh tù do. C¶ ba phe ®· ®ä søc cña m×nh khái gi¸o héi, v.v..
252 V. I. Lª-nin 253
T×nh c¶nh cña quÇn chóng n«ng d©n ë Nga ngµy cµng trë nªn
kh«ng thÓ chÞu ®ùng næi. Çi gäi lµ sù "ph©n ®Þnh ruéng ®Êt" cña
chÝnh phñ chØ lµm xÊu thªm t×nh c¶nh cña ®a sè, lµm n«ng th«n
ph¸ s¶n, dÉn ®Õn n¹n ®ãi n¨m ngo¸i cña 30 triÖu ng−êi, mµ kh«ng vÊn ®Ò
®em l¹i mét sù c¶i thiÖn v÷ng ch¾c nµo cho n«ng nghiÖp nãi
chung. Sù h−ng thÞnh bÒ ngoµi cña nÒn tµi chÝnh lµ nhê bßn rót sù kiÖn ngµy 15 th¸ng m−êi mét
thuÕ kho¸ vµ b¾t nh©n d©n ph¶i mua r−îu, cßn chÝnh phñ th× tr×
(Bµi diÔn v¨n kh«ng ph¸t biÓu)
ho·n sù ph¸ s¶n cña m×nh b»ng con ®−êng ký nh÷ng kho¶n vay
míi. Ngay c¶ dù ¸n ruéng ®Êt võa ph¶i cña 43 nghÞ sÜ n«ng d©n
phe h÷u trong §u-ma III, còng bÞ xÕp xã. Cho nªn kh«ng cã g× lµ §u-ma IV ®· khai m¹c ngµy 15 th¸ng M−êi mét. Ngµy 15
ng¹c nhiªn c¶ khi thÊy toµn bé bé phËn −u tó trong n«ng d©n ngµy th¸ng M−êi mét ®· diÔn ra cuéc biÓu t×nh cña c«ng nh©n Pª-
cµng h−íng vÒ giai cÊp c«ng nh©n, coi ®ã lµ l·nh tô duy nhÊt cña tÐc-bua108. Do cã nh÷ng cuéc b·i c«ng chÝnh trÞ tr−íc ®ã vµ trªn
nh©n d©n trong cuéc ®Êu tranh v× tù do. Kh«ng cã g× ®¸ng ng¹c c¬ së nh÷ng cuéc b·i c«ng Êy, cuéc biÓu t×nh nµy cã ý nghÜa lµ
nhiªn tr−íc viÖc toµn thÓ ph¸i d©n chñ coi nh÷ng cuéc b·i c«ng mét sù kiÖn lÞch sö to lín. Tõ nh÷ng cuéc b·i c«ng chuyÓn sang
chÝnh trÞ n¨m 1912, nh÷ng cuéc b·i c«ng g¾n liÒn kh¨ng khÝt víi nh÷ng cuéc biÓu t×nh. Phong trµo cña quÇn chóng ®· ®−îc
phong trµo kinh tÕ cña giai cÊp c«ng nh©n, lµ buæi r¹ng ®«ng cña n©ng lªn tr×nh ®é cao: tõ nh÷ng cuéc b·i c«ng mang tÝnh chÊt
cuéc sèng míi, cña phong trµo gi¶i phãng míi, hïng m¹nh h¬n. chÝnh trÞ, ®· chuyÓn sang nh÷ng cuéc biÓu t×nh trªn ®−êng phè.
§¶ng ®oµn d©n chñ - x· héi t¹i §u-ma IV sÏ b¶o vÖ quyÒn §©y lµ b−íc tiÕn vÜ ®¹i cÇn ®−îc tÊt c¶ nh÷ng nhµ l·nh ®¹o gi¸c
lîi vµ nh÷ng yªu cÇu cña phong trµo nµy. §¶ng ®oµn ®ã coi ngé cña giai cÊp v« s¶n nhÊn m¹nh, nªu râ vµ ®¸nh gi¸ mét
m×nh kh«ng cã quyÒn giÊu kh«ng nãi víi ®a sè nghÞ sÜ §u-ma çch ®Ých ®¸ng.
IV vÒ nh÷ng ®iÒu mµ tÊt c¶ nh÷ng ng−êi c«ng nh©n gi¸c ngé ë
B−íc tiÕn Êy l¹i cµng cã ý nghÜa to lín h¬n v× nã trïng víi
Nga ®Òu suy nghÜ ®Õn vµ nhËn thøc râ. Nh÷ng c«ng nh©n gi¸c
viÖc khai m¹c §u-ma IV lµ §u-ma cña ®Þa chñ, cña bän tr¨m
ngé tr−íc sau ®Òu hÕt søc trung thµnh víi chñ nghÜa x· héi. Hä
®en, cña chÕ ®é ngµy 3 th¸ng S¸u. §©y lµ mét thêi c¬ ®−îc chän
tr−íc sau ®Òu hÕt søc trung thµnh víi nh÷ng nguyªn t¾c cña
rÊt tèt ®Ó tiÕn hµnh biÓu t×nh! §©y lµ b¶n n¨ng tuyÖt diÖu cña
§¶ng c«ng nh©n d©n chñ - x· héi Nga cò, mét ®¶ng ®· ®−îc
giai cÊp v« s¶n, lµ b¶n lÜnh biÕt ®em ®èi lËp vµ ®em ®èi chiÕu
thö th¸ch trong chiÕn ®Êu. V× nh÷ng nguyªn t¾c Êy, hä trung
viÖc khai m¹c cña "nghÞ viÖn" Tr¨m ®en víi nh÷ng cê ®á trªn
thµnh tr−íc sau nh− mét víi nh÷ng quan ®iÓm céng hoµ.
®−êng phè thñ ®«!
ViÕt xong th¸ng M−êi mét, §©y lµ b¶n n¨ng tuyÖt diÖu cña giai cÊp v« s¶n, b¶n lÜnh
chËm nhÊt lµ ngµy 13 (26), 1912. biÕt ®em cuéc biÓu t×nh kiÓu thùc sù, thùc sù cã tÝnh chÊt
In lÇn ®Çu n¨m 1948 trong nh©n d©n, thËt sù d©n chñ, thuÇn tuý cña c«ng nh©n (®¸ng
V. I. Lª-nin Toµn tËp, xuÊt b¶n Theo b¶n chÐp tay cña
tiÕc lµ giíi trÝ thøc ®· kh«ng cã mÆt, nÕu tin vµo lêi çc b¸o)
lÇn thø 4, t. 18 N. C. Cróp-xcai-a
®èi lËp víi "cuéc biÓu t×nh" nh»m môc ®Ých bî ®ì, cã
tÝnh chÊt n« lÖ, cña bän d©n chñ - lËp hiÕn vµ bän th¸ng
254 V. I. Lª-nin VÊn ®Ò sù kiÖn ngµy 15 th¸ng M−êi mét 255
M−êi (nh©n cã nh÷ng c©u th¶m h¹i cña Rèt-di-an-c« vÒ "hiÕn cuèi cïng anh ta l¹i nghe thÊy "tin ®ån" (cã thÓ ®©y còng lµ tin
ph¸p"109) ë trong cung vua. ®ån cã tÝnh chÊt khiªu khÝch ch¨ng?): "biÕt ®©u l¹i ch¼ng ph¶i lµ
Mét ®»ng lµ nh÷ng lêi ba hoa nÞnh hãt vÒ "hiÕn ph¸p" (hay mét sù khiªu khÝch?".
lµ mãn gi¶ cÇy nÊu µ la Rèt-di-an-c«) trong §u-ma Tr¨m ®en, vµ Ng−êi nghÞ sÜ c«ng nh©n Êy sÏ t×m ®−îc çch ®Õn víi vµi
mét ®»ng lµ mÉu mùc vÒ cuéc ®Êu tranh ®· b¾t ®Çu ®Ó giµnh tù c«ng nh©n cã uy tÝn. Ng−êi nghÞ sÜ Êy sÏ hiÓu ®−îc r»ng trong
do vµ ®Ó thùc hiÖn chÕ ®é ®¹i biÓu nh©n d©n (kh«ng ®Ó trong giê phót nh− thÕ th× anh ta ph¶i ®øng c¹nh nh÷ng c«ng nh©n
ngoÆc kÐp), ®Ó giµnh chÕ ®é céng hoµ, mét cuéc ®Êu tranh bªn −u tó, r»ng trong giê phót Êy th× viÖc ë bªn c¹nh c«ng nh©n cßn
ngoµi §u-ma. Sù ®èi lËp Êy ®· thÓ hiÖn b¶n n¨ng s©u xa vµ
quan träng h¬n gÊp tr¨m lÇn so víi viÖc tham dù çc buæi häp
®óng ®¾n cña quÇn chóng çch m¹ng.
cña ®¶ng ®oµn §u-ma. Ng−êi nghÞ sÜ Êy sÏ th«ng qua çc c«ng
ViÖc tê "Tia s¸ng" cña bän tù do chñ nghÜa vµ bän thñ tiªu
nh©n −u tó, th«ng qua 2 - 3 (nÕu kh«ng ph¶i 4 - 5) c«ng nh©n cã
"ng¨n ngõa" cuéc biÓu t×nh Êy, viÖc ®ã chØ xøng víi bän ph¶n
uy tÝn cña thñ ®« ®Ó biÕt xem t×nh h×nh ra sao, c«ng nh©n nghÜ
béi sù nghiÖp cña giai cÊp c«ng nh©n.
g×, khÝ thÕ cña quÇn chóng ra sao?
Nh−ng ®¶ng ®oµn d©n chñ - x· héi th× lµm sao l¹i cã thÓ ®i
lµm çi viÖc "ng¨n ngõa" nh− vËy? Lµm sao nã l¹i cã thÓ tho¸i Ng−êi nghÞ sÜ c«ng nh©n Êy sÏ ®i t×m hiÓu ®iÒu ®ã, sÏ biÕt
ho¸ xuèng ngang hµng bän d©n chñ - lËp hiÕn, xuèng tr×nh ®é t×m hiÓu râ ®iÒu ®ã, sÏ biÕt ®−îc r»ng sÏ cã cuéc b·i c«ng (tõ 15
lµm n« lÖ? Lµm sao mµ mét sè thµnh viªn trong ®¶ng ®oµn Êy ®Õn 50 n g h × n ! ! , ®Êy lµ theo tµi liÖu cña b¸o chÝ t− s¶n), r»ng
l¹i cã thÓ phôc tïng viÖc lµm nh− vËy, nghÜa lµ nhËn lµm mét sÏ næ ra cuéc biÓu t×nh, r»ng c«ng nh©n kh«ng cã ý ®Þnh dïng
®iÒu nhôc nh· nh− vËy?? b¹o lùc vµ g©y lén xén, r»ng nh− vËy lµ nh÷ng tin ®ån vÒ ©m
Ng−êi ta n¶y ra mét gi¶ ®Þnh, ®«i khi gi¶ ®Þnh nµy mang m−u khiªu khÝch chØ lµ nh÷ng tin ®ån nh¶m nhÝ.
tÝnh chÊt "kh«ng chÝnh thøc": sî r»ng biÕt ®©u l¹i ch¼ng cã ©m NghÞ sÜ c«ng nh©n Êy sÏ hiÓu râ ®iÒu Êy vµ sÏ kh«ng ®Ó
m−u khiªu khÝch ë trong mét nhãm nµo ®ã trong sè çc nhãm m×nh bÞ m¾c lõa bän trÝ thøc tù do chñ nghÜa hèt ho¶ng thuéc
®· "kªu gäi"? "nhãm khëi x−íng" ®ª tiÖn.
Trong gi©y l¸t, cø cho lµ cã gi¶ ®Þnh nh− vËy. LiÖu gi¶ ®Þnh
Cã nh÷ng tin ®ån vÒ mét vô khiªu khÝch. Cø cho lµ cã. Ph¶i
Êy cã biÖn hé ®−îc cho ®¶ng ®oµn d©n chñ - x· héi kh«ng?
ch¨ng trong vô Ga-p«n ®· kh«ng cã nh÷ng tin ®ån nh− thÕ?
Kh«ng. Hay lµ nãi ®óng h¬n th× nh− thÕ nµy: gi¶ ®Þnh Êy chØ
Còng ch¼ng hay ho g× çi anh chµng c«ng nh©n nµo ®ã hoÆc
biÖn hé cho hµnh ®éng cña ®¶ng ®oµn Êy vÒ mÆt ç nh©n th«i,
nh−ng nã kh«ng biÖn hé cho hµnh ®éng ®ã vÒ mÆt chÝnh trÞ. mét l·nh tô c«ng nh©n nµo ®ã l¹i kh«ng ph©n biÖt ®−îc sù thøc
Gi¶ ®Þnh Êy chØ thanh minh cho ®¶ng ®oµn d©n chñ - x· héi t¹i tØnh ®éc ®¸o ®· b¾t ®Çu cña quÇn chóng trong vô Ga-p«n, víi
§u-ma khái bÞ nghi lµ ph¶n béi sù nghiÖp cña giai cÊp c«ng tªn khiªu khÝch Ga-p«n, víi nh÷ng tªn c¶nh s¸t khiªu khÝch ®·
nh©n, nh−ng nã kh«ng cøu ®−îc ®¶ng ®oµn Êy khái bÞ phª xui khiÕn Ga-p«n!!
ph¸n lµ ph¹m sai lÇm chÝnh trÞ. Cø cho lµ trong viÖc chuÈn bÞ cuéc biÓu t×nh ngµy 15
ThËt vËy, ng−êi nghÞ sÜ c«ng nh©n, thùc sù c«ng nh©n, th¸ng M−êi mét ®· cã bµn tay cña c¶nh s¸t vµ cña bän khiªu
sÏ hµnh ®éng nh− thÕ nµo nÕu nh− sau ba ngµy nghe tin vÒ khÝch. Cø cho lµ nh− thÕ ®i (mÆc dï çi ®ã kh«ng ®−îc chøng
viÖc chuÈn bÞ mét cuéc biÓu t×nh lo¹i ®ã nh−ng sang ngµy minh vµ khã t−ëng t−îng ®−îc; ®iÒu ch¾c ch¾n h¬n lµ:
256 V. I. Lª-nin 257
nh÷ng tin ®ån vÒ ©m m−u khiªu khÝch l¹i chÝnh lµ nh÷ng lêi
®ån ®¹i nh»m môc ®Ých khiªu khÝch).
Nh−ng chóng ta cø cho lµ cã bµn tay cña c¶nh s¸t vµ cña bän
khiªu khÝch. VËy th× sao? Kh«ng nªn sö dông b¹o lùc mét khi
vÊn ®Ò Êy kh«ng ®−îc ®Æt ra. CÇn ng¨n ngõa b¹o lùc. Nh−ng
ng¨n ngõa cuéc b·i c«ng hoµ b×nh khi mµ quÇn chóng ®ang s«i
sôc ch¨ng? Ng¨n ngõa biÓu t×nh ch¨ng?? vÊn ®Ò ®¶ng ph¸i
Toµn thÓ ®¶ng ®oµn d©n chñ - x· héi t¹i §u-ma ®· ph¹m trong giíi sinh viªn d©n chñ
ph¶i mét sai lÇm rÊt ®¸ng buån. Vµ sÏ thËt lµ vui mõng nÕu
chóng ta ®−îc biÕt r»ng kh«ng ph¶i tÊt c¶ ®Òu m¾c sai lÇm Êy,
r»ng nhiÒu ng−êi ®· nhËn râ ®iÒu ®ã vµ sÏ kh«ng ph¹m ph¶i Míi ®©y chóng t«i cã nhËn xÐt trªn b¸o "Sù thËt" (xem tê
n÷a. b¸o) vÒ bµi cña sinh viªn M.110, bµi b¸o nµy cung cÊp mét tµi
Phong trµo cña giai cÊp v« s¶n ë Nga (dï cho bän c¶nh s¸t liÖu rÊt quý gi¸ nãi vÒ vÊn ®Ò "t©m tr¹ng cña sinh viªn". VÒ t×nh
cã gië nh÷ng thñ ®o¹n nµo ®i n÷a vµ ë ®©u ®i n÷a) ®· ®−îc h×nh ®¶ng ph¸i trong sinh viªn, t¸c gi¶ nãi:
n©ng lªn tr×nh ®é cao. "DÜ nhiªn, sè sinh viªn tham gia çc tæ chøc ph¸i t¶ lµ t−¬ng ®èi cã h¹n.
Trong ®iÒu kiÖn hiÖn nay, kh«ng thÓ cã t×nh h×nh kh¸c ®−îc, vµ nãi chung
ViÕt vµo h¹ tuÇn th¸ng M−êi mét lµ: søc m¹nh cña çc tæ chøc ®−îc x¸c ®Þnh kh«ng ph¶i b»ng sè l−îng
1912 thµnh viªn mµ b»ng ¶nh h−ëng cña çc tæ chøc ®ã ®èi víi quÇn chóng.
Ký tªn: M é t n g − ê i k h « n g Khã ®o¸n tr−íc ®−îc t−¬ng lai, nh−ng còng nªn chØ ra r»ng, hiÖn nay çc
ph¶i nghÞ sÜ tæ chøc ph¸i t¶ ®ang tiÕn b−íc ¨n nhÞp víi quÇn chóng sinh viªn" ("Nhu
cÇu sinh ho¹t", sè 47).
In lÇn ®Çu n¨m 1930 trong Theo ®óng b¶n th¶o.
V. I. Lª-nin Toµn tËp, xuÊt T¸c gi¶ hoµn toµn nãi ®óng, khi nãi r»ng: ë n−íc Nga
b¶n lÇn thø 2 vµ 3, t. XVI chóng ta, nhÊt lµ trong ®iÒu kiÖn chÝnh trÞ hiÖn nay, "søc
m¹nh cña çc tæ chøc ®−îc x¸c ®Þnh kh«ng ph¶i b»ng sè
l−îng thµnh viªn mµ b»ng ¶nh h−ëng cña çc tæ chøc ®ã ®èi
víi quÇn chóng". §èi víi ch©u ¢u ®iÒu ®ã cã lÏ kh«ng ®óng;
®èi víi n−íc Nga trong mïa thu n¨m 1905 ®iÒu ®ã còng
kh«ng ®óng; nh−ng ®èi víi n−íc Nga hiÖn t¹i, ®iÒu ®ã ®óng
tíi møc lµ ng−êi ta cã thÓ thËm chÝ d¸m nªu lªn mét ý kiÕn
t−ëng nh− ng−îc ®êi: muèn cho ¶nh h−ëng cña mét tæ chøc
®èi víi quÇn chóng ®−îc réng lín vµ bÒn v÷ng th× sè l−îng
thµnh viªn cña tæ chøc ®ã kh«ng ®−îc t¨ng lªn cao h¬n møc
tèi thiÓu nhÊt ®Þnh!
258 V. I. Lª-nin VÊn ®Ò ®¶ng ph¸i trong giíi sinh viªn d©n chñ 259
Nh−ng t×nh h×nh ®¶ng ph¸i cña çc tæ chøc "ph¸i t¶" ®ã hµnh ®éng d©n chñ, hä ®· cè "®oµn kÕt çc lùc l−îng" víi
trong giíi sinh viªn lµ thÕ nµo? Sinh viªn M. viÕt: nh÷ng ng−êi kh«ng ph¶i l µ d©n chñ, víi nh÷ng ng−êi
thuéc ph¸i tù do!
"§Æc biÖt cÇn nªu lªn r»ng ng−êi ta kh«ng c¶m thÊy cã sù bÊt hoµ gi÷a
H·y thö "®oµn kÕt çc lùc l−îng" cña nh÷ng ng−êi ñng hé
çc tæ chøc ph¸i t¶. Ba n¨m tr−íc ®©y, trong thêi kú n»m im kh«ng ho¹t
®éng, sù bÊt hoµ nh− vËy ®Æc biÖt nÆng nÒ. §· tõng cã t×nh h×nh lµ çc cuéc çc cuéc b·i c«ng chÝnh trÞ ch¼ng h¹n víi "çc lùc l−îng" cña
bÇu cö vµo çc tiÓu ban vÒ nhµ ¨n v.v. ®−îc tiÕn hµnh theo çc danh s¸ch nh÷ng kÎ chèng çc cuéc b·i c«ng Êy: viÖc Êy râ rµng sÏ lµm h¹i
cña çc ®¶ng. HiÖn nay nh÷ng sù c·i v· ®ã hÇu nh− kh«ng cßn n÷a, ― mét cho "hµnh ®éng". Kh«ng ®−îc lµm nh− thÕ, tr−íc hÕt ph¶i x¸c
phÇn lµ v× mäi ng−êi ®Òu thÊy râ sù cÇn thiÕt ph¶i liªn kÕt çc lùc l−îng ®Ó ®Þnh ranh giíi râ rµng, døt kho¸t, chÝnh x¸c, cã suy nghÜ kü
hµnh ®éng chung, mét phÇn lµ do çc quan ®iÓm cò cña ®¶ng bÞ ng¶
gi÷a çc "lËp tr−êng", çc c−¬ng lÜnh hµnh ®éng vµ çc c−¬ng
nghiªng, cßn nh÷ng quan ®iÓm míi th× ch−a ®−îc cñng cè".
lÜnh ― råi sau ®ã h·y ®oµn kÕt nh÷ng lùc l−îng cã thÓ cïng ®i
Kh«ng nghi ngê g× n÷a, vÒ ph−¬ng diÖn nµy, giíi sinh viªn víi nhau do niÒm tin, do b¶n chÊt x· héi cña m×nh, vµ chØ ®oµn
ph¶n ¸nh mét hiÖn t−îng cã quy m« toµn Nga. ë kh¾p mäi n¬i, kÕt hä l¹i trong mét hµnh ®éng mµ ta cã thÓ mong chê cã sù
trong toµn thÓ ph¸i d©n chñ, còng nh− c¶ trong c«ng nh©n, "çc nhÊt trÝ. Lóc ®ã, vµ chØ cã lóc ®ã, c«ng viÖc míi sÏ ®em l¹i Ých
quan ®iÓm cò cña ®¶ng ®· ng¶ nghiªng, cßn çc quan ®iÓm míi lîi.
th× ch−a ®−îc cñng cè". Chñ nghÜa thñ tiªu lµ thÕ nµo? §ã hoÆc lµ
ViÕt kho¶ng tõ 24 ®Õn 29
mét sù nh−îng bé hÌn nh¸t ®èi víi tinh thÇn cña thêi ®¹i, nh−îng th¸ng M−êi mét (7 ®Õn 12
bé tr−íc sù "ng¶ nghiªng" cña çc quan ®iÓm cò cña ®¶ng, hoÆc lµ th¸ng Ch¹p) 1912
ph¸i tù do lîi dông sù ng¶ nghiªng ®ã mét çch cã ¸c ý. §¨ng lÇn ®Çu n¨m 1954 trªn Theo ®óng b¶n th¶o
NhiÖm vô cña toµn thÓ ph¸i d©n chñ lµ ra søc ®Êu tranh t¹p chÝ "Ng−êi céng s¶n", sè 6
chèng l¹i sù "ng¶ nghiªng" Êy vµ ®¹t cho ®−îc "sù cñng cè" ― Ký tªn: V. I.
mét çch ®óng ®¾n, râ rµng, x¸c ®Þnh, cã suy nghÜ kü ― nh÷ng
"quan ®iÓm míi". Lµm lÉn lén çc cuéc bµn b¹c, tranh c·i vÒ çc
c−¬ng lÜnh hµnh ®éng cña ®¶ng (vµ trong néi bé ®¶ng) víi
nh÷ng "sù c·i v·", lµ mét ®iÒu hÕt søc sai lÇm.
"Liªn kÕt çc lùc l−îng ®Ó hµnh ®éng chung", kÓ c¶ çc
lùc l−îng cña nh÷ng ng−êi m¸c-xÝt vµ nh÷ng ng−êi thuéc
ph¸i d©n tuý ch¼ng h¹n, lµ mét ®iÒu hoµn toµn cÇn thiÕt.
Nh−ng viÖc ®ã kh«ng lo¹i bá mµ l¹i ®ßi hái ph¶i cã tÝnh
®¶ng râ rÖt. ChØ cã thÓ thùc hiÖn ®−îc sù liªn kÕt çc hµnh
®éng khi cã niÒm tin thèng nhÊt thùc sù r»ng mét hµnh ®éng
nµo ®ã cã lµ cÇn thiÕt hay kh«ng. §iÒu nµy ®· râ nh− ban
ngµy. Ph¸i d©n chñ Nga ®· ph¶i ®au khæ v× ®Ó tiÕn hµnh
260 Sau cuéc bÇu cö ë Mü 261
§¶ng céng hßa. VÊn ®Ò lµ nh− thÕ nµo? ThËt lµ ®¬n gi¶n: bän
chÝnh kh¸ch cÇn cã nh÷ng vÞ trÝ bÐo bë mµ ®¶ng th¾ng cö ë Mü
ph©n chia mét çch cùc kú v« sØ cho nh÷ng kÎ ñng hé chóng. Sù
chia rÏ gi÷a nh÷ng ng−êi céng hoµ ®· mang l¹i th¾ng lîi cho
"nh÷ng ng−êi d©n chñ". Nh÷ng ng−êi d©n chñ hiÖn nay ®ang
say s−a chia nhau nh÷ng mÈu b¸nh bÐo bë cña x· héi. §iÒu dÔ
hiÓu lµ kÎ c¹nh tranh víi chóng s½n sµng tõ bá çi §¶ng "tiÕn
sau cuéc bÇu cö ë mü bé" Êy vµ quay trë l¹i víi §¶ng céng hoµ thèng nhÊt lµ ®¶ng cã
mäi kh¶ n¨ng th¾ng nh÷ng ng−êi d©n chñ.
Chóng t«i ®· nªu râ trªn b¸o "Sù thËt"1) r»ng sù chia rÏ cña §©y lµ mét sù mua b¸n "®¶ng tÞch" mét çch th« b¹o v« liªm
§¶ng céng hoµ ë Mü vµ viÖc thµnh lËp §¶ng "tiÕn bé" cña Ru- sØ, ch¼ng ph¶i ®óng nh− vËy sao? Nh−ng chóng ta ®ang nh×n
d¬-ven cã ý nghÜa to lín nh− thÕ nµo. thÊy chÝnh çi ®iÒu ®ã ë tÊt c¶ çc n−íc t− b¶n chñ nghÜa; vµ
HiÖn nay cuéc bÇu cö ®· kÕt thóc. "Nh÷ng ng−êi d©n chñ" n−íc nµo cµng Ýt cã tù do bao nhiªu th× viÖc bu«n b¸n ®¶ng tÞch
®· th¾ng, vµ nh÷ng hËu qu¶ ― mµ nh÷ng ng−êi x· héi chñ nh− vËy trong bän l¸i bu«n t− s¶n cµng bÈn thØu vµ ®ª tiÖn bÊy
nghÜa ®· dù kiÕn ― ®· lËp tøc b¾t ®Çu béc lé. §¶ng tiÕn bé cña nhiªu, çc ©m m−u t¹i hËu tr−êng vµ çc "quan hÖ" ç nh©n
Ru-d¬-ven víi 4 triÖu r−ëi l¸ phiÕu lµ mét kiÓu mÉu cña trµo trong viÖc t×m kiÕm çc kho¶n t« nh−îng, çc kho¶n trî cÊp, çc
l−u c¶i l−¬ng t− s¶n réng lín, mét trµo l−u ®· b−íc lªn vò ®µi vô kiÖn bÐo bë (cho çc ngµi tr¹ng s−), v.v. cµng cã ý nghÜa
víi quy m« Mü. quan träng h¬n bÊy nhiªu.
Së dÜ sè phËn cña trµo l−u ®ã ®ang ®−îc mäi ng−êi chó ý Mét çnh kh¸c cña bÊt cø trµo l−u c¶i l−¬ng t− s¶n nµo lµ
tíi lµ v× trµo l−u nµy, d−íi h×nh thøc nµy hoÆc h×nh thøc kh¸c, nh÷ng quÇn chóng bÞ lõa dèi, çi çnh nµy hiÖn nay còng
cã mÆt ë tÊt c¶ çc n−íc t− b¶n chñ nghÜa. ®· thÊy râ m×nh mét çch ®éc ®¸o, tù do, râ rµng theo kiÓu
BÊt cø trµo l−u c¶i l−¬ng t− s¶n nµo còng cã hai luång chñ Mü. "HiÖn nay cã hµng chôc con ng−êi ®· bá phiÕu cho
yÕu, ®ã lµ: bän t− s¶n ç mËp, bän chÝnh kh¸ch t− s¶n lõa dèi §¶ng tiÕn bé, ― tê b¸o "Lêi kªu gäi" cña c«ng nh©n Niu-
quÇn chóng b»ng nh÷ng lêi høa hÑn vÒ c¶i çch, vµ quÇn chóng oãc viÕt, ― ®ang tíi çc toµ so¹n vµ çc c¬ quan ng«n luËn
bÞ lõa dèi lµ nh÷ng ng−êi c¶m thÊy kh«ng thÓ nµo sèng theo lèi cña §¶ng x· héi chñ nghÜa ®Ó xin mäi tµi liÖu tham kh¶o vµ
cò, hä ®i theo bän lõa bÞp høa hÑn nhiÒu h¬n ai hÕt. Vµ thÕ lµ ë tin tøc. §¹i bé phËn trong ®¸m ng−êi Êy lµ nh÷ng ng−êi
n−íc Mü, ngay ngµy h«m sau cuéc bÇu cö, §¶ng tiÕn bé võa cßn trÎ, c¶ tin, kh«ng cã kinh nghiÖm trong cuéc sèng. §ã lµ
míi thµnh lËp ®· chia n¨m xÎ b¶y. nh÷ng con cõu mµ Ru-d¬-ven ®· c¾t l«ng, nh÷ng con cõu
Bän chÝnh kh¸ch t− s¶n, lõa dèi quÇn chóng b»ng çi lèi kh«ng cã chót hiÓu biÕt g× vÒ chÝnh trÞ, vµ vÒ khoa häc kinh
bÞp bîm cña Ru-d¬-ven, lóc nµy l¹i kªu gµo hîp nhÊt víi tÕ. Theo b¶n n¨ng, hä c¶m thÊy r»ng §¶ng x· héi chñ nghÜa
víi mét triÖu l¸ phiÕu ñng hé th× nghiªm chØnh h¬n so víi 4
1) triÖu r−ëi l¸ phiÕu ñng hé Ru-d¬-ven, vµ hä quan t©m nhiÒu
262 V. I. Lª-nin 263
h¬n hÕt tíi mét vÊn ®Ò: liÖu cã thÓ thùc hiÖn ®−îc nh÷ng c¶i
çch tèi thiÓu mµ Ru-d¬-ven ®· høa hÑn kh«ng?".
"Kh«ng cÇn ph¶i nãi, ― b¸o "Lêi kªu gäi" viÕt thªm, ― th× ai còng râ lµ
chóng ta vui lßng cung cÊp cho tÊt c¶ nh÷ng "ng−êi tiÕn bé" nµy mäi tµi
liÖu tham kh¶o vµ tin tøc, kh«ng ®Ó mét ai ra vÒ mµ kh«ng cã s¸ch b¸o cña
§¶ng x· héi chñ nghÜa". mét sù sèt s¾ng
ChÝnh ®©y lµ sè phËn cña chñ nghÜa t− b¶n: bän lõa bÞp vµ kh«ng kh«n ngoan
nh÷ng kÎ chuyªn nghÒ xoay xë ®iªn cuång nhÊt l¹i "phôc vô"...
cho chñ nghÜa x· héi!
Mçi ng−êi nãi mét chuyÖn: giai cÊp v« s¶n th× nãi vÒ sù
ViÕt th¸ng M−êi mét, tr−íc cÇn thiÕt ph¶i cã hoµ b×nh, bän t− b¶n th× nãi tíi nh÷ng tÊm
ngµy 25 (8 th¸ng Ch¹p) 1912 g−¬ng "yªu n−íc" trong cuéc chiÕn tranh ë vïng Ban-c¨ng.
§¨ng lÇn ®Çu n¨m 1954 Theo ®óng b¶n th¶o Mçi bªn cã çch nãi cña m×nh. C«ng nh©n th× chøng minh
trªn t¹p chÝ "Ng−êi céng s¶n", r»ng gi¸ mµ cã cuéc çch m¹ng ë vïng Ban-c¨ng th× nh÷ng
sè 6 hy sinh cã lÏ ®· Ýt h¬n mét tr¨m lÇn so víi nh÷ng hy sinh do
cuéc chiÕn tranh ë vïng Ban-c¨ng g©y ra, vµ sÏ mang l¹i
nh÷ng thµnh qu¶ vÒ mÆt d©n chñ réng lín h¬n vµ bÒn v÷ng
h¬n gÊp ngh×n lÇn.
Bän t− b¶n ― c¶ bän "ph¸i h÷u" lÉn bän tù do chñ nghÜa,
cho ®Õn ph¸i tiÕn bé vµ ph¸i d©n chñ - lËp hiÕn ë n−íc ta ―
th× dïng ®ñ mäi çch chøng minh r»ng chÝnh bän t− s¶n
c©u kÕt víi nhau ë vïng Ban-c¨ng ®· chiÕm ®o¹t ®−îc çi
nµy çi nä, cßn bän t− s¶n Anh, Ph¸p, Nga liªn kÕt l¹i, th×
"nhê ®ång t©m", cã lÏ ®· cã thÓ chiÕm ®o¹t ®−îc cßn nhiÒu
h¬n thÕ rÊt nhiÒu.
Mét ng−êi Mü "yªu n−íc", mét ng−êi yªu n−íc giµu bù,
kh«ng hiÓu do ®©u mµ biÕt ®−îc r»ng, trong h¹m ®éi Hy-l¹p cã
nh÷ng chiÕc tµu ®ãng ra b»ng tiÒn riªng cña bän t− b¶n ç mËp,
tû phó Hy-l¹p.
Mét tªn Gu-ts¬-cèp ng−êi Mü cña chóng ta, hoÆc mét tªn
Ma-cla-cèp ng−êi Mü, véi vµng tuyªn truyÒn réng r·i thªm tÊm
g−¬ng yªu n−íc vÜ ®¹i Êy. "Chµ, gi¸ mµ bê biÓn n−íc ta, ― h¾n
viÕt, ― vµ toµn bé viÖc bu«n b¸n b»ng ®−êng biÓn cña chóng
264 V. I. Lª-nin 265
ta ®−îc nh÷ng thiÕt gi¸p h¹m khæng lå mang tªn "Moãc-gan",

"A-xt¬", "Van-®Ðc-bin", "Rèc-c¬-phen-l¬" b¶o vÖ nhØ! ThÊy tÊm
g−¬ng ®ã, nh©n d©n cã lÏ sÏ bít bùc béi tr−íc sù tËp trung t−
b¶n vµo tay bän tû phó vµ sù ph©n phèi cña c¶i kh«ng ®ång
®Òu!".
l¹i bµn
Nh÷ng ng−êi c«ng nh©n Mü chÕ giÔu: mét ®Ò nghÞ cã vÎ yªu
n−íc nh−ng l¹i kh«ng thùc tÕ. Çc ngµi ¹! Çc ngµi h·y thùc vÒ çc ®¹i biÓu n«ng d©n
hiÖn çi kÕ ho¹ch vÜ ®¹i cña m×nh ®i, chóng t«i hoµn toµn ñng
trong §u-ma iv
hé kÕ ho¹ch ®ã. Cho ®Õn nay, ë n−íc Mü chóng ta, anh em Rèc-
c¬-phen-l¬, anh em Moãc-gan v.v. ®ang thuª m−ín nh÷ng ®éi
qu©n riªng cã vò trang ®Ó b¶o vÖ tµi s¶n cho m×nh, ®Ó chèng l¹i Tê "Thêi míi" gÇn ®©y ®−a tin r»ng mét nhãm ®Æc biÖt çc
nh÷ng ng−êi b·i c«ng. H·y ®Ó cho lóc nµy çc nhµ tû phó ph¬i ®¹i biÓu n«ng d©n t¹i §u-ma IV ®· ®−îc tæ chøc xong xu«i.
bµy cho d©n chóng thÊy râ thªm r»ng toµn bé viÖc b¶o vÖ "quèc Theo tin nµy, nhãm ®ã cã 40 ng−êi. Ban th−êng vô cña nhãm
gia" ®èi víi "bªn ngoµi" chØ lµ b¶o vÖ çc tæ chøc ®éc quyÒn vµ ®ã gåm nh÷ng ®¹i biÓu: Ðp-sª-Ðp, Ca-ra-u-lèp, I-tsa-x¬, PhiÕc-
lîi nhuËn cña nh÷ng kÎ cÇm ®Çu çc t¬-rít ë n−íc ta mµ th«i! xèp vµ MÐc-si.
Chóng ta h·y xem, khi ng¾m nghÝa nh÷ng thiÕt gi¸p h¹m
"Ca-ra-u-lèp (ng−êi C«-d¾c) ®· ®−îc nªu lªn nh− mét trong nh÷ng çn
khæng lå mang nh÷ng çi tªn "Moãc-gan", "Rèc-c¬-phen-l¬",
bé kiªn quyÕt nhÊt trong nhãm míi nµy, ― tê "Thêi míi" viÕt, ― «ng nµy
v.v., nh÷ng ng−êi c«ng nh©n Mü tiÕp nhËn ®−îc çi g×: tiÕp khi ®iÒn vµo tê khai do c¬ quan c¶nh s¸t trao cho çc ®¹i biÓu §u-ma, ®·
nhËn ®−îc sù xóc ®éng v× lßng yªu n−íc, hay nh÷ng niÒm tin khiÕn ng−êi ta ph¶i l−u ý v× «ng ta cã çch x¸c ®Þnh ®éc ®¸o vÒ thµnh phÇn
x· héi chñ nghÜa? Hä sÏ ph¶i quþ luþ nhiÒu h¬n n÷a tr−íc bän ®¶ng ph¸i cña m×nh. ë dßng "thuéc ®¶ng ph¸i nµo", Ca-ra-u-lèp ®· viÕt:
t− b¶n hay sÏ ®ßi mét çch kiªn quyÕt h¬n ph¶i chuyÓn tÊt c¶ "T«i kh«ng tham gia ®¶ng, ph¸i nµo. T«i lµ con ng−êi mµ bÊt kú ng−êi nµo
ch©n thùc yªu tæ quèc cña m×nh ®Òu ph¶i lµ nh− thÕ, t«i lµ mét ng−êi d©n
çc t¬-rít (çc liªn hiÖp cña çc chñ x−ëng), toµn bé tµi s¶n cña
chñ - b¶o hoµng"".
çc t¬-rít vµo tay toµn x· héi, vµo tay chÝnh nh÷ng ng−êi c«ng
nh©n! LiÖu cã thÓ ®ång ý r»ng çch x¸c ®Þnh vÒ thµnh phÇn ®¶ng ph¸i
... Nhµ "yªu n−íc" ng−êi Mü ®· qu¸ − sèt s¾ng... nh− vËy lµ "®éc ®¸o" hay kh«ng? Cã thÓ vµ còng kh«ng thÓ ®ång
ý ®−îc. Cã thÓ ®ång ý lµ v× Ca-ra-u-lèp ®· nãi th¼ng ra ®iÒu mµ
ViÕt th¸ng M−êi mét, tr−íc nhiÒu ng−êi kh«ng nãi c«ng khai. Kh«ng thÓ ®ång ý lµ v×, thùc ra
ngµy 25 (8 th¸ng Ch¹p), 1912
ý kiÕn cña ®¹i biÓu Ca-ra-u-lèp râ rµng lµ ®−îc mét sè ― mµ sè
§¨ng lÇn ®Çu n¨m 1954 trªn Theo ®óng b¶n th¶o nµy cßn rÊt lín ― n«ng d©n vµ ng−êi C«-d¾c t¸n thµnh.
t¹p chÝ "Ng−êi céng s¶n", sè 6 Tùu trung l¹i ®¹i biÓu Ca-ra-u-lèp cho r»ng "bÊt kú ng−êi
nµo ch©n thùc yªu tæ quèc cña m×nh" ®Òu ph¶i lµ ng−êi d©n
chñ. §¹i biÓu Ca-ra-u-lèp hiÓn nhiªn ®· lÇm. ¤ng ta h·y nh×n
vµo toµn bé mét nöa trong §u-ma lµ ph¸i h÷u, ― hoÆc thËm
266 V. I. Lª-nin 267
chÝ "ph¸i h÷u" ®ã lµ hai phÇn ba trong §u-ma. Ph¶i ch¨ng

trong sè tÊt c¶ nh÷ng ng−êi "ph¸i h÷u", "nh÷ng ng−êi d©n téc
chñ nghÜa", nh÷ng ng−êi thuéc ph¸i th¸ng M−êi, kh«ng cã
nh÷ng ng−êi "ch©n thùc yªu tæ quèc" −? Hoµn toµn cã thÓ lµ cã,
vµ Ca-ra-u-lèp kh«ng thÓ kh«ng ®ång ý víi ®iÒu ®ã.
ThÕ mµ râ rµng lµ c¶ bän ph¸i h÷u, c¶ bän d©n téc chñ
nghÜa, c¶ ph¸i th¸ng M−êi (cßn nãi thùc t©m th× c¶ bän d©n bÖnh chñ nghÜa c¶i l−¬ng
chñ - lËp hiÕn) ®Òu k h « n g p h ¶ i l µ "nh÷ng ng−êi d©n chñ".
TÊt c¶ bän hä ®Òu lµ nh÷ng kÎ b¶o hoµng, ®iÒu Êy kh«ng cßn
ph¶i bµn c·i g× n÷a, nh−ng hä kh«ng ph¶i lµ ng−êi d©n chñ. "BÖnh cña chóng ta lµ bÖnh g×"? ― ®ã lµ c©u hái ®−îc ®Ò ra
HoÆc lµ hä hoµn toµn kh«ng t¸n thµnh luËt bÇu cö d©n chñ, çc çch ®©y kh«ng l©u trªn tê "Tia s¸ng", ng−êi ®Ò ra c©u hái Êy lµ
®¹o luËt d©n chñ vÒ b¸o chÝ, vÒ lËp héi vµ héi häp, kh«ng t¸n t¸c gi¶ bµi tiÓu luËn rÊt bæ Ých víi çi nhan ®Ò nh− trªn. Bµi tiÓu
thµnh sù ph©n chia tµi s¶n ruéng ®Êt trªn c¬ së d©n chñ, hoÆc lµ luËn ®−îc viÕt d−íi ¶nh h−ëng cña cuéc b·i c«ng ngµy 15
hä dïng lêi lÏ v¨n hoa trèng rçng ®Ó l¶ng tr¸nh nh÷ng vÊn ®Ò th¸ng M−êi mét.
quan träng cña nÒn d©n chñ. Ta cã thÓ thÊy râ c©u tr¶ lêi qua nh÷ng ®o¹n trÝch sau ®©y:
VËy th× sao? Ch¼ng ph¶i râ rµng lµ bän ®Þa chñ, ch¼ng h¹n, "ThiÕt t−ëng, nh÷ng ai cã tham väng ®ãng vai trß l·nh tô ch¾c h¼n
hiÓu lßng "ch©n thùc yªu tæ quèc" kh¸c h¼n víi n«ng d©n, mÆc ®Òu thÊy râ r»ng yªu s¸ch ®ßi b·i bá ®¹o luËt ®Æc biÖt vµ ®ßi quyÒn tù
dï c¶ hai ®Òu cã thÓ lµ nh÷ng phÇn tö "b¶o hoµng" c¶, ®ã sao? do lËp héi, ― chØ cã yªu s¸ch ®ã lµ môc ®Ých cña cuéc ®Êu tranh ngµy
Cã thÓ ®o¸n ch¾c r»ng c«ng viÖc cña §u-ma IV buéc Ca-ra- nay vµ trong t−¬ng lai tr−íc m¾t, cßn viÖc thay ®æi chÕ ®é hiÖn t¹i, ®iÒu
u-lèp vµ nh÷ng tªn t−¬ng tù nh− y ph¶i suy nghÜ tíi vÊn ®Ò ®ã. mµ b¶n hiÖu triÖu nãi ®Õn, th× l¹i lµ vÊn ®Ò kh¸c. Môc tiªu nµy cã thÓ
®¹t ®−îc kh«ng ph¶i th«ng qua trß ch¬i b·i c«ng, nh− chóng ta thÊy
ViÕt vµo ngµy 27 - 28 th¸ng In lÇn ®Çu, hiÖn nay, mµ th«ng qua c«ng t¸c kiªn tr×, cã kÕ ho¹ch, th«ng qua viÖc
M−êi mét (10 - 11 th¸ng Ch¹p) theo ®óng b¶n th¶o giµnh lÊy hÕt vÞ trÝ nµy ®Õn vÞ trÝ kh¸c, th«ng qua viÖc dèc hÕt lùc
1912 l−îng ra ®Êu tranh, th«ng qua tÝnh tæ chøc xuÊt s¾c, vµ th«ng qua viÖc
l«i kÐo kh«ng ph¶i mét m×nh giai cÊp c«ng nh©n, mµ cßn l«i kÐo ®«ng
®¶o quÇn chóng nh©n d©n tham gia cuéc ®Êu tranh ®ã...
Cã ý thøc gi¸c ngé vÒ nh÷ng nhiÖm vô cña m×nh, b¶o vÖ mét çch
cã kÕ ho¹ch nh÷ng quyÒn lîi cña m×nh, kh«ng bïng lªn ngµy h«m nay
®Ó ngµy mai l¹i t¾t ngÊm, lµm nh− vËy chóng ta sÏ x©y dùng ®−îc cho
m×nh nh÷ng tæ chøc c«ng ®oµn v÷ng m¹nh, còng nh− mét chÝnh ®¶ng
c«ng khai, mµ sÏ kh«ng mét kÎ nµo d¸m ®ông ®Õn".
ChØ cÇn dÉn ra nh÷ng ®o¹n trÝch Êy còng ®ñ ®Ó nãi víi

t¸c gi¶: «ng b¹n th©n mÕn, tèt h¬n hÕt «ng b¹n h·y hái xem
"b¶n th©n «ng bÞ bÖnh g×?". Vµ chóng t«i sÏ tr¶ lêi: «ng bÞ
268 V. I. Lª-nin BÖnh chñ nghÜa c¶i l−¬ng 269
bÖnh chñ nghÜa c¶i l−¬ng, ®iÒu ®ã lµ hiÓn nhiªn. ¤ng cã mét "t− nghÜa nh©n d©n vµ bän d©n chñ - lËp hiÕn ®· bÞ tÊt c¶ mäi
t−ëng lu«n lu«n ¸m ¶nh trong t©m trÝ", ®ã lµ t− t−ëng vÒ mét ng−êi c−êi giÔu.
®¶ng c«ng nh©n kiÓu Xt«-l−-pin. BÖnh thËt lµ nguy hiÓm. Çc vÞ Theo «ng, yªu s¸ch tr−íc m¾t vµ thiÕt thùc, "cã kÕ ho¹ch" vµ
thÇy thuèc cña tê "Tia s¸ng" sÏ hoµn toµn lµm cho bÖnh nÆng "cã ý thøc", lµ yªu s¸ch ®ßi b·i bá nh÷ng ®¹o luËt ®Æc biÖt vµ
thªm lªn th«i. ®ßi quyÒn tù do lËp héi. ¤ng bÊt ®ång mét çch c¨n b¶n víi
Tr¸i víi nh÷ng yªu s¸ch chung vÒ tù do chÝnh trÞ, t¸c gi¶ §¶ng d©n chñ - x· héi, bëi v× §¶ng d©n chñ - x· héi hiÓu râ
tuyªn truyÒn hoµn toµn râ rµng vµ cã ý thøc cho mét "chÝnh nh÷ng ®iÒu kiÖn chung cña viÖc thùc hiÖn nh÷ng c¶i çch nh−
®¶ng c«ng khai". ViÖc so s¸nh hai ®o¹n trÝch dÉn trªn lµm cho vËy (vµ cña tÝnh nghiªm tóc cña nh÷ng c¶i çch nh− vËy). ¤ng
ng−êi ta kh«ng cßn nghi ngê g× n÷a vÒ ®iÓm nµy. ë ®©y nh÷ng c¨n b¶n nhÊt trÝ víi ph¸i tiÕn bé vµ ph¸i th¸ng M−êi, bëi v×
c©u quanh co lÈn tr¸nh ®Òu lµ v« Ých. chÝnh nh÷ng kÎ ®ã tù lõa dèi m×nh vµ lõa dèi nh÷ng ng−êi
Chóng ta hái t¸c gi¶: t¹i sao t− t−ëng vÒ mét "chÝnh ®¶ng kh¸c b»ng nh÷ng lêi ba hoa... vÒ c¶i çch vµ "çc quyÒn tù do"
c«ng khai" cña bän c¬ héi chñ nghÜa trong ph¸i d©n chñ tiÓu t− trªn c¬ së hiÖn tr¹ng. Tªn c¶i l−¬ng chñ nghÜa ng−êi ý lµ BÝt-x«-
s¶n (bän "x· héi chñ nghÜa nh©n d©n" vµo thêi kú 1906) vµ cña la-ti ®· ph¶n béi giai cÊp c«ng nh©n ®Ó ®æi lÊy nh÷ng c¶i çch
ph¸i tù do cña giai cÊp ®¹i t− s¶n (bän d©n chñ - lËp hiÕn thêi mµ tªn bé tr−ëng Gi«-lÝt-ti, mét phÇn tö tù do chñ nghÜa, ®·
kú 1906 - 1907 vµ nh÷ng n¨m sau) lµ mét ®iÒu kh«ng t−ëng, thÕ
høa thùc hiÖn trong ®iÒu kiÖn çc ®¶ng cña tÊt c¶ çc giai cÊp
mµ çi ®¶ng c«ng nh©n "c«ng khai" cña «ng l¹i kh«ng ph¶i lµ
tån t¹i "c«ng khai". Cßn «ng th× ph¶n béi giai cÊp c«ng nh©n ®Ó
mét ®iÒu kh«ng t−ëng?
®æi lÊy nh÷ng c¶i çch mµ thËm chÝ nh÷ng I-d¬-g«-Ðp vµ nh÷ng
¤ng thõa nhËn (hay Ýt ra th× cuéc ®Êu tranh "c«ng khai" t¹i
Bun-ga-cèp còng kh«ng mong ®îi ë Ma-ca-rèp!
cuéc bÇu cö còng ®· buéc «ng thõa nhËn) r»ng §¶ng d©n chñ -
¤ng nãi mét çch khinh bØ vÒ "trß ch¬i b·i c«ng". ë ®©y t«i
lËp hiÕn lµ ph¶n çch m¹ng, r»ng hä kh«ng ph¶i lµ nh÷ng
ng−êi d©n chñ, kh«ng ph¶i lµ ®¶ng cña quÇn chóng nãi chung kh«ng cã ®iÒu kiÖn tr¶ lêi cÆn kÏ cho «ng vÒ ®iÓm nµy. T«i chØ
mµ lµ ®¶ng cña giai cÊp t− s¶n giµu cã, ®¶ng thuéc "®oµn cö tri nªu v¾n t¾t mét ®iÒu lµ nÕu gäi mét phong trµo lÞch sö s©u s¾c
sè 1". ThÕ mµ «ng, "mét chÝnh kh¸ch cã ®Çu ãc thùc tÕ vµ tØnh lµ "trß ch¬i" th× thËt lµ ngu xuÈn. ¤ng bùc tøc vÒ nh÷ng cuéc b·i
t¸o", kÎ thï cña nh÷ng "cuéc bïng næ vµ nh÷ng n¾m ®Êm vung c«ng, còng nh− sù bùc tøc cña tê "Thêi míi" (xem sè ra ngµy 17
lªn", l¹i h×nh nh− thay mÆt cho c«ng nh©n ®Ò ra çi yªu s¸ch th¸ng M−êi mét, bµi cña Nª-d¬-na-mèp), cña nh÷ng kÎ nh− I-
"tr−íc m¾t" mµ bän d©n chñ - lËp hiÕn cho lµ kh«ng t−ëng vµ d¬-g«-Ðp vµ Bun-ga-cèp. Së dÜ «ng bùc tøc lµ v× cuéc sèng ®ang
kh«ng thÓ ®¹t ®−îc!! ¤ng lµ mét nhµ ®¹i kh«ng t−ëng, nh−ng ®Ëp tan mét çch kh«ng th−¬ng xãt nh÷ng ¶o t−ëng tù do chñ
®iÒu kh«ng t−ëng cña «ng l¹i nhá bÐ, vôn vÆt, ®¸ng th−¬ng. nghÜa cña «ng. QuÇn chóng c«ng nh©n hoµn toµn thõa nhËn sù
¤ng ®· bÞ l©y mét thø bÖnh thêi trang mµ b¶n th©n cÇn thiÕt ph¶i cã tæ chøc, ph¶i cã hÖ thèng, cã sù chuÈn bÞ vµ cã
«ng kh«ng hay biÕt ― mét thø bÖnh mµ hiÖn nay ®ang lµ tÝnh kÕ ho¹ch, cßn ®èi víi nh÷ng lêi lÏ cña «ng th× hä ®ang
mét thø bÖnh dÞch! ― ®ã lµ t©m tr¹ng buån n¶n, nh¸t sî, khinh bØ vµ sÏ cßn khinh bØ.
tuyÖt väng, hoµi nghi. ChÝnh bÖnh Êy ®· ®Èy «ng vµo çi ¤ng ®· bÞ m¾c mét chøng bÖnh rÊt hiÓm nghÌo, vi trïng
hè chñ nghÜa c¬ héi; v× çi chñ nghÜa Êy mµ bän x· héi chñ g©y ra bÖnh Êy lµ mét lo¹i vi trïng rÊt phæ biÕn. §ã lµ con
270 V. I. Lª-nin 271
vi trïng ®−êng lèi chÝnh trÞ c«ng nh©n tù do chñ nghÜa, hay nãi
mét çch kh¸c, con vi trïng ph¸i thñ tiªu. Çi ®ã bay ®Çy trong
kh«ng khÝ. Nh−ng dï «ng cã bùc tøc nh− thÕ nµo ®i n÷a vÒ
nh÷ng sù biÕn nãi chung, vÒ ngµy 15 th¸ng M−êi mét nãi riªng,
th× tiÕn tr×nh Êy còng lµ mét lo¹i thuèc tiªu diÖt lo¹i vi trïng Êy.
"Sù thËt", sè 180, ngµy 29 Theo ®óng b¶n ®¨ng

th¸ng M−êi mét 1912 trªn b¸o "Sù thËt" sù bÇn cïng ho¸
Ký tªn: V. I - l i n
trong x· héi t− b¶n chñ nghÜa
Bän c¶i l−¬ng t− s¶n vµ c¶ mét sè tªn c¬ héi chñ nghÜa trong
hµng ngò §¶ng d©n chñ - x· héi theo ®u«i chóng, kh¼ng ®Þnh
r»ng quÇn chóng trong x· héi t− b¶n chñ nghÜa kh«ng bÞ bÇn
cïng ho¸. Hä nãi r»ng "lý luËn vÒ sù bÇn cïng ho¸" lµ kh«ng
®óng: ®êi sèng vËt chÊt cña quÇn chóng mÆc dÇu t¨ng lªn
chËm, nh−ng vÉn ®ang t¨ng lªn, çi hè ng¨n çch gi÷a ng−êi
h÷u s¶n vµ ng−êi v« s¶n kh«ng ph¶i s©u thªm mµ lµ gi¶m ®i.
Thêi gian gÇn ®©y, toµn bé sù gi¶ dèi cña nh÷ng lêi qu¶
quyÕt Êy ngµy cµng lé râ tr−íc quÇn chóng. Gi¸ sinh ho¹t
®¾t ®á thªm. Ngay trong cuéc ®Êu tranh b·i c«ng ngoan
c−êng nhÊt vµ th¾ng lîi nhÊt ®èi víi c«ng nh©n, tiÒn c«ng
cña c«ng nh©n còng t¨ng lªn chËm h¬n rÊt nhiÒu so víi
møc t¨ng lªn cña sù hao phÝ tÊt yÕu vÒ søc lao ®éng.
Trong khi ®ã th× cña c¶i cña bän t− b¶n l¹i t¨ng lªn vïn
vôt.
D−íi ®©y lµ mét sè tµi liÖu vÒ n−íc §øc, mét n−íc mµ
®êi sèng c«ng nh©n kh¸ h¬n ë Nga nhiÒu, nhê ë §øc cã
tr×nh ®é v¨n ho¸ cao h¬n, cã quyÒn tù do b·i c«ng vµ lËp
nghiÖp ®oµn, cã tù do chÝnh trÞ, vµ nhê cã hµng triÖu ®oµn
viªn c«ng ®oµn cïng hµng triÖu ®éc gi¶ cña b¸o chÝ c«ng
nh©n.
C¨n cø vµo tµi liÖu cña çc nhµ chÝnh trÞ - x· héi t− s¶n, ―
272 V. I. Lª-nin Sù bÇn cïng hãa trong x· héi t− b¶n chñ nghÜa 273
nh÷ng tµi liÖu nµy dùa vµo çc nguån tµi liÖu cña chÝnh phñ, ― Trong x· héi t− b¶n chñ nghÜa, sù giµu cã t¨ng lªn víi mét
th× tiÒn c«ng cña c«ng nh©n §øc trong vßng 30 n¨m gÇn ®©y tèc ®é kh«ng t−ëng t−îng ®−îc, ― ®ång thêi quÇn chóng c«ng
trung b×nh t¨ng 25%. Vµ còng trong thêi gian ®ã, gi¸ sinh ho¹t nh©n th× l¹i cµng ngµy cµng bÞ bÇn cïng thªm.
t¨ng lªn Ýt nhÊt lµ 40%!!
Gi¸ thùc phÈm, quÇn ¸o, than cñi vµ nhµ ë ®Òu t¨ng lªn. "Sù thËt", sè 181, ngµy 30 Theo ®óng b¶n ®¨ng
th¸ng M−êi mét 1912 trªn b¸o "Sù thËt"
C«ng nh©n bÞ bÇn cïng ho¸ mét çch tuyÖt ®èi, nghÜa lµ thËt sù
Ký tªn: V.
trë thµnh nghÌo khæ h¬n tr−íc, b¾t buéc ph¶i sèng khæ h¬n, ¨n
uèng kÐm h¬n, sèng mét cuéc ®êi ®ãi rÐt h¬n, chen chóc ë
nh÷ng hÇm nhµ vµ trÇn nhµ.
Cßn sù bÇn cïng ho¸ t−¬ng ®èi cña c«ng nh©n, tøc lµ phÇn
cña hä trong thu nhËp x· héi bÞ gi¶m xuèng, l¹i cµng râ rÖt h¬n.
Trong x· héi t− b¶n chñ nghÜa, cña c¶i mµ t¨ng lªn nhanh
chãng, th× phÇn cña c«ng nh©n ®−îc h−ëng, ®øng vÒ mÆt tû lÖ
so s¸nh mµ nãi, l¹i ngµy cµng Ýt ®i, v× bän triÖu phó lµm giµu
ngµy cµng nhanh.
ë Nga kh«ng cã thuÕ thu nhËp, kh«ng cã nh÷ng tµi liÖu vÒ
t×nh h×nh tµi s¶n t¨ng lªn cña çc giai cÊp giµu cã trong x· héi.
HiÖn thùc buån th¶m h¬n cña n−íc ta ®· bÞ mét bøc mµn, bøc
mµn ®en tèi, im lÆng, che giÊu mÊt.
ë §øc, cã tµi liÖu chÝnh x¸c vÒ tµi s¶n cña giai cÊp h÷u s¶n.
ThÝ dô, ë Phæ, sè tµi s¶n ®Çu tiªn trÞ gi¸ tæng céng 10 tû m¸c (5 tû
róp) ph¶i nép thuÕ th× n¨m 1902 lµ thuéc quyÒn së h÷u cña 1853
ng−êi, cßn n¨m 1908 lµ thuéc quyÒn së h÷u cña 1108 ng−êi.
Sè nhµ giµu lín nhÊt ®· gi¶m ®i. Tµi s¶n cña chóng t¨ng
lªn: n¨m 1902, tµi s¶n b×nh qu©n cña mçi ng−êi trong bän
chóng lµ 5 triÖu m¸c (2 triÖu r−ìi róp), mµ n¨m 1908 lµ 9 triÖu
m¸c (4 triÖu r−ìi róp)!
Ng−êi ta th−êng nãi ®Õn "10 000 nhµ ®¹i phó". (21 ngh×n
nhµ ®¹i phó" ë Phæ cã 13 tû r−ìi m¸c tµi s¶n, cßn 1 300 000
ng−êi cã tµi s¶n ph¶i nép thuÕ th× cã 3 tû m¸c.
Bèn nhµ triÖu phó kÕch xï ë Phæ (1 hÇu t−íc, 1 c«ng t−íc vµ
2 b¸ t−íc) n¨m 1907 cã 149 triÖu m¸c tµi s¶n, n¨m 1908 ― lªn
®Õn 481 triÖu m¸c.
274 “Nh÷ng vÊn ®Ò hãc bóa” cña ®¶ng ta 275
nãi ®Õn ― th× ®éc gi¶ chØ coi ®ã lµ nghÞ quyÕt cña Ban l·nh ®¹o
trung −¬ng cña T−-sca, chø tuyÖt nhiªn kh«ng ph¶i lµ nghÞ
quyÕt cña nh÷ng c«ng nh©n d©n chñ - x· héi Ba-lan.
"nh÷ng vÊn ®Ò hãc bóa"
I
cña ®¶ng ta
VÊn ®Ò th¸i ®é cña nh÷ng ng−êi d©n chñ - x· héi Ba-lan ®èi
VÊn ®Ò "ph¸i thñ tiªu"
víi §¶ng c«ng nh©n d©n chñ - x· héi Nga lµ mét vÊn ®Ò hÕt søc
vµ vÊn ®Ò "d©n téc"
quan träng vµ nãng hæi. V× thÕ nghÞ quyÕt héi nghÞ cña T−-sca
vÒ vÊn ®Ò nµy, ― dï ng−êi ta khã mµ coi träng nghÞ quyÕt
Th¸ng T¸m 1912, Ban l·nh ®¹o trung −¬ng cña §¶ng d©n nµy, ― vÉn ®¸ng ®Ó ng−êi ta nghiªn cøu mét çch kü l−ìng
chñ - x· héi V−¬ng quèc Ba-lan vµ LÝt-va ®· triÖu tËp "héi nghÞ h¬n.
®¹i biÓu khu vùc" cña nh÷ng ng−êi d©n chñ - x· héi Ba-lan111. ThËt khã mµ coi träng b¶n nghÞ quyÕt cña T−-sca, mét b¶n
Mäi ng−êi ®Òu biÕt r»ng Ban l·nh ®¹o trung −¬ng Êy cña nghÞ quyÕt ®Çy nh÷ng lêi chöi bíi, Ýt ra còng v× th¸i ®é cña b¶n
nh÷ng ng−êi d©n chñ - x· héi Ba-lan ngµy nay lµ mét ban l·nh nghÞ quyÕt Êy ®èi víi vÊn ®Ò c¬ b¶n lµ vÊn ®Ò chñ nghÜa thñ
®¹o kh«ng n¾m ®−îc ®¶ng. ë V¸c-sa-va, thñ ®« Ba-lan, ®¶ng tiªu.
bé d©n chñ - x· héi cña thµnh phè nµy ®· kiªn quyÕt lªn ¸n
§ã lµ vÊn ®Ò c¬ b¶n cña §¶ng c«ng nh©n d©n chñ - x· héi
®−êng lèi cã tÝnh chÊt ph¸ ho¹i tæ chøc cña Ban l·nh ®¹o trung
Nga thêi kú 1908 - 1912. Håi ®ã §¶ng bÞ thÕ lùc ph¶n çch
−¬ng. §Ó tr¶ lêi l¹i sù lªn ¸n Êy, Ban l·nh ®¹o nµy ®· ®i ®Õn chç
m¹ng ph¸ ho¹i nghiªm träng. §¶ng ph¶i dèc hÕt søc ®Ó kh«i
®−a ra ― d−íi h×nh thøc nÆc danh ― nh÷ng lêi buéc téi bØ æi
nãi r»ng ®¶ng bé ®ã lµ bän khiªu khÝch, råi tù m×nh lËp ra mét phôc l¹i tæ chøc cña m×nh. Trong suèt bèn n¨m khi bän ph¶n
®¶ng bé h÷u danh v« thùc ë V¸c-sa-va vµ véi v· triÖu tËp çi çch m¹ng thèng trÞ, ®¶ng ®· kh«ng ngõng ®Êu tranh chèng
héi nghÞ ®¹i biÓu khu vùc "cña m×nh", mét cuéc héi nghÞ ®· nh÷ng nhãm d©n chñ - x· héi nµo cã ý ®Þnh thñ tiªu ®¶ng.
®−îc s¾p xÕp mét çch thÝch øng. Do ®ã râ rµng lµ ai kh«ng gi¶i quyÕt rµnh m¹ch vÊn ®Ò chñ
VÒ sau, cuéc bÇu cö §u-ma nhµ n−íc t¹i ®oµn tuyÓn cö c«ng nghÜa thñ tiªu th× ng−êi Êy uæng c«ng tù x−ng lµ ®¶ng viªn cña
nh©n ë V¸c-sa-va ®· hoµn toµn chøng minh tÝnh chÊt h÷u danh ®¶ng, ch¼ng ph¶i thÕ hay sao?
v« thùc cña nh÷ng kÎ ñng hé Ban l·nh ®¹o trung −¬ng: trong Vµ c¶ çi héi nghÞ do T−-sca triÖu tËp, th× trong nghÞ quyÕt
sè 66 ®¹i biÓu s¬ tuyÓn cã 34 lµ ®¶ng viªn d©n chñ - x· héi, cña m×nh vÒ th¸i ®é ®èi víi §¶ng c«ng nh©n d©n chñ - x· héi
trong ®ã chØ cã 3 ng−êi (mµ còng cßn ®¸ng nghi ngê) ñng hé Nga, còng ®· dµnh nhiÒu chç nhÊt ®Ó nãi vÒ chñ nghÜa thñ tiªu.
Ban l·nh ®¹o trung −¬ng. Héi nghÞ Êy thõa nhËn r»ng chñ nghÜa thñ tiªu lµ "sù c¶n trë
CÇn cã lêi nhËn xÐt tr−íc nµy ®Ó khi xem xÐt nghÞ lín nhÊt ®èi víi sù ph¸t triÓn cña §¶ng c«ng nh©n d©n chñ - x·
quyÕt cña héi nghÞ ®¹i biÓu khu vùc cña §¶ng d©n chñ - x· héi héi Nga vµ lµ mèi nguy nghiªm träng ®èi víi b¶n th©n sù tån
V−¬ng quèc Ba-lan vµ LÝt-va ― nghÞ quyÕt mµ chóng t«i muèn t¹i cña ®¶ng".
276 V. I. Lª-nin “Nh÷ng vÊn ®Ò hãc bóa” cña ®¶ng ta 277
"Chñ nghÜa thñ tiªu c«ng khai, triÖt ®Ó vµ §¶ng d©n chñ - x· Giªng, nÕu ng−êi nµo kh«ng tr¶ lêi râ rµng vµ rµnh rät vÒ c©u
héi çch m¹ng lµ hai çi lo¹i trõ nhau", ― b¶n nghÞ quyÕt tuyªn hái sau ®©y: tê "B×nh minh cña chóng ta" cã ph¶i lµ theo
bè nh− vËy. khuynh h−íng thñ tiªu kh«ng, vµ nhãm Êy lµ ë trong hay ë
Çc b¹n thÊy ®Êy, T−-sca vµ phe lò ®· ®Ò cËp vÊn ®Ò mét ngoµi ®¶ng, ― nÕu kh«ng tr¶ lêi râ rµng c©u hái Êy th× kh«ng
çch m¹nh d¹n vµ ®Çy tin t−ëng, ®Ó råi sau ®ã l¹i lÈn tr¸nh thÓ lµ mét ng−êi d©n chñ - x· héi gi¸c ngé vµ trung thùc, kh«ng
kh«ng gi¶i ®¸p! thÓ bµn luËn vÒ t×nh h×nh néi bé cña §¶ng c«ng nh©n d©n chñ -
Ai lµ kÎ thñ tiªu "c«ng khai vµ triÖt ®Ó"? Vµ kinh nghiÖm bèn x· héi Nga ®−îc.
n¨m ®Êu tranh chèng chñ nghÜa thñ tiªu ®· dÉn ®Õn kÕt luËn
thùc tiÔn g×? II
VÒ nh÷ng c©u hái tù nhiªn vµ b¾t buéc ph¶i ®Æt ra ®ã, th× Héi Nh÷ng lêi chöi bíi dµi dßng, mu«n vÎ vµ nhiÒu v« kÓ cña
nghÞ ®¹i biÓu th¸ng Giªng 1912 cña §¶ng c«ng nh©n d©n chñ - x· héi nghÞ cña T−-sca ®èi víi "ph¸i Lª-nin", chØ nh»m mét môc
héi Nga ®· tr¶ lêi mét çch râ rµng, chÝnh x¸c vµ hïng hån r»ng: ®Ých lµ buéc téi g©y chia rÏ.
bän thñ tiªu lµ nhãm çc tê b¸o "B×nh minh cña chóng ta" vµ "Sù Héi nghÞ ®¹i biÓu th¸ng Giªng cña §¶ng c«ng nh©n d©n
nghiÖp sinh ®éng". Nhãm nµy ®· tù ®Æt m×nh ra ngoµi ®¶ng. chñ - x· héi Nga ®· thõa nhËn mét ®iÒu lµ: chØ cã nhãm "B×nh
Cã thÓ coi c©u tr¶ lêi Êy lµ ®óng hoÆc kh«ng ®óng, nh−ng minh cña chóng ta" ®øng ë ngoµi ®¶ng. §©y lµ mét sù thËt mµ
kh«ng thÓ kh«ng thõa nhËn c©u tr¶ lêi ®ã lµ râ rµng, kh«ng thÓ mäi ng−êi ®· râ. Tõ çi sù thËt Êy, ngay c¶ T−-sca vµ b¹n bÌ cña
lÈn tr¸nh viÖc x¸c ®Þnh râ rµng lËp tr−êng cña m×nh! y còng cã thÓ rót ra mét kÕt luËn gi¶n ®¬n vµ hiÓn nhiªn r»ng:
ThÕ mµ héi nghÞ cña T−-sca th× chÝnh l¹i m−u toan lÈn tr¸nh, buéc téi ng−êi kh¸c g©y chia rÏ th× cã nghÜa lµ thõa nhËn nhãm
luån l¸ch nh− mét tªn ¨n c¾p vÆt. Tê "B×nh minh cña chóng ta" lµ "B×nh minh cña chóng ta" ®øng trong ®¶ng.
bän thñ tiªu c«ng khai vµ triÖt ®Ó, nh− chóng t«i ®· chØ râ håi Ngay c¶ ®øa trÎ con còng hiÓu tÝnh tÊt yÕu cña kÕt luËn Êy.
th¸ng Giªng 1912, nÕu ®iÒu ®ã kh«ng ®óng sù thËt th× t¹i sao ®Õn Mµ T−-sca vµ phe lò th× tõ l©u ®· qua tuæi th¬ Êu råi...
th¸ng T¸m 1912, T−-sca vµ phe lò l¹i kh«ng v¹ch trÇn ®iÒu sai lÇm KÎ nµo buéc téi chóng ta g©y chia rÏ, th× kÎ Êy chÝ Ýt còng
®ã cña chóng ta tr−íc nh÷ng c«ng nh©n d©n chñ - x· héi Ba-lan? ph¶i cã mét tinh thÇn dòng c¶m tèi thiÓu, lßng trung thùc tèi
NÕu qu¶ thËt kh«ng ph¶i tê "B×nh minh cña chóng ta" ®· ®Æt thiÓu ®Ó tuyªn bè th¼ng r»ng: "nhãm "B×nh minh cña chóng ta"
m×nh ra ngoµi ®¶ng, nÕu çc ngµi T−-sca, R«-da Lóc-x¨m-bua, kh«ng ph¶i lµ nhãm thñ tiªu", "nhãm Êy kh«ng thÓ ®øng ë
V¸c-xki cho r»ng tê b¸o Êy n»m trong ®¶ng, th× t¹i sao çc ngµi ngoµi ®¶ng, mµ vÞ trÝ cña nã lµ ë trong ®¶ng", "nã lµ mét trµo
l¹i kh«ng nãi th¼ng ®iÒu Êy ra? §Êy lµ nghÜa vô trùc tiÕp cña çc
l−u hîp ph¸p trong ®¶ng" v.v..
Toµn bé thùc chÊt cña vÊn ®Ò chÝnh lµ ë chç nh÷ng ngµi ®¹i
ngµi ®èi víi nh÷ng c«ng nh©n d©n chñ - x· héi Ba-lan!
lo¹i nh− ngµi T−-sca buéc téi chóng ta g©y chia rÏ, nh−ng hä l¹i
Vµ mÆc cho çc ngµi ®· t×m ra v« sè nh÷ng lêi chöi bíi,
nãi ®iÒu Êy ra mét çch lÐn lót, e thÑn, quanh co (v× b¶n th©n sù
nguyÒn rña, tho¸ m¹ Héi nghÞ th¸ng Giªng 1912 "cña Lª-nin",
buéc téi Êy chøa ®ùng trong nh÷ng lêi la ã vÒ viÖc g©y chia rÏ)
nh−ng b»ng sù Çm Ü Êy, çc ngµi còng kh«ng thÓ lõa ®−îc
do sî nãi th¼ng ®iÒu Êy ra!
ai, trõ nh÷ng kÎ muèn bÞ lõa. Bëi v× sau Héi nghÞ th¸ng
Kh«ng ph¶i dÔ dµng tuyªn bè vµ chøng minh r»ng tê "B×nh §Õn mïa thu 1911, khi mµ çi "trß ch¬i" cò rÝch vµ bÞ mäi
minh cña chóng ta" ph¶i ®−îc coi lµ ë trong ®¶ng. Ai tuyªn bè ng−êi ch¸n ngÊy Êy ®Èy T−-sca ®Õn thÊt b¹i, th× çc tê b¸o cña
®iÒu ®ã th× ng−êi Êy ph¶i g¸nh mét tr¸ch nhiÖm nhÊt ®Þnh, ― hai trµo l−u ®èi lËp, tøc lµ ph¸i thñ tiªu vµ ph¸i chèng thñ tiªu,
ph¶i gi¶i quyÕt mét vÊn ®Ò cã tÝnh chÊt nguyªn t¾c, ― lµ trùc ®· c«ng khai gäi y lµ phÇn tö ©m m−u112.
tiÕp biÖn hé cho nh÷ng kÎ cÇm ®Çu ph¸i thñ tiªu. Cã thÓ (vµ cÇn ThËt vËy, nÕu ®øng trªn quan ®iÓm "qu¶ c©n" th× ta sÏ
ph¶i) coi ng−êi Êy lµ kÎ ñng hé ph¸i thñ tiªu, nh−ng kh«ng thÓ hoµn toµn hiÓu râ ngay nh÷ng nghÞ quyÕt phi l«-gÝch, ng©y
kh«ng thõa nhËn ng−êi ®ã lµ mét ng−êi cã chÝnh kiÕn, kh«ng th¬ nh− trÎ con, bÊt lùc vµ l¹c lâng ®Õn nùc c−êi cña héi
thÓ kh«ng thõa nhËn tÝnh trung thùc chÝnh trÞ cña ng−êi Êy chÝ nghÞ cña T−-sca. PhÇn tö ©m m−u chÝnh lµ ph¶i nãi nh− thÕ
Ýt lµ trong mét vÊn ®Ò hÑp, tøc vÊn ®Ò xÐt xem mét nhãm thñ nµy: t«i lªn ¸n ph¸i thñ tiªu..., nh−ng t«i kh«ng nãi th¼ng ra
tiªu nhÊt ®Þnh lµ ë trong ®¶ng hay ë ngoµi ®¶ng. xem ai lµ kÎ thñ tiªu c«ng khai vµ triÖt ®Ó! T«i thõa nhËn
NÕu nh− c¶ mét tæ chøc ― nÕu cã thÓ nãi nh− vËy ― hoÆc r»ng chñ nghÜa thñ tiªu lµ mèi nguy ®èi víi b¶n th©n sù tån
mét tæng sè çc tæ chøc cña c¶ mét khu vùc, ®· biÖn hé, mét t¹i cña ®¶ng..., nh−ng t«i kh«ng nãi th¼ng ra xem nhãm Êy
çch quanh co, vông trém, thÑn thïng vµ Êp óng kh«ng nãi ra, ph¶i ®øng trong ®¶ng hay ë ngoµi ®¶ng! B»ng çi "lËp
cho bän thñ tiªu, quy téi chia rÏ cho nh÷ng ng−êi ®· khai trõ tr−êng" Êy, t«i lu«n lu«n, trong mäi t×nh huèng, ®−îc lîi,
bän thñ tiªu ra khái ®¶ng, vµ còng kh«ng d¸m nãi th¼ng r»ng kiÕm ®−îc cho m×nh "çi vèn chÝnh trÞ", bëi v× kh«ng cã t«i
"nhãm thñ tiªu nµy cÇn ®−îc ®øng trong ®¶ng", nÕu nh− vËy th× ph¸i chèng thñ tiªu kh«ng th¾ng ®−îc ph¸i thñ tiªu,
th× tÊt nhiªn ng−êi ta ph¶i ®i ®Õn mét kÕt luËn lµ: çi mµ chóng kh«ng cã t«i th× ph¸i thñ tiªu kh«ng cã ®−îc vÞ trÝ ®¶m b¶o
ta thÊy, kh«ng ph¶i lµ tæ chøc cña nh÷ng ng−êi d©n chñ - x· héi trong ®¶ng!!
cïng chung nh÷ng quan ®iÓm nhÊt ®Þnh, mµ lµ mét nhãm §−êng lèi "kiÓu T−-sca" kh«ng ph¶i lµ mét hiÖn t−îng ngÉu
nh÷ng phÇn tö ©m m−u cã ý ®å kiÕm vèn chÝnh trÞ th«ng qua nhiªn, ç biÖt. Trong ®iÒu kiÖn x¶y ra ph©n liÖt, vµ nãi chung
viÖc "lîi dông" cuéc ®Êu tranh gi÷a bän thñ tiªu vµ nh÷ng mét khi ®· diÔn ra cuéc ®Êu tranh quyÕt liÖt gi÷a çc xu h−íng,
ng−êi chèng thñ tiªu. th× kh«ng tr¸nh khái xuÊt hiÖn nh÷ng nhãm mµ c¬ së tån t¹i lµ
Vµ nh÷ng ai am hiÓu t×nh h×nh néi bé §¶ng c«ng nh©n d©n kh«ng ngõng ch¹y tõ bªn nµy qua bªn kh¸c vµ dïng nh÷ng ©m
chñ - x· héi Nga tõ 1907 th× tõ l©u ®Òu biÕt râ r»ng kÕ sau ph¸i
m−u nhá nhen. §Êy lµ khÝa c¹nh ®¸ng buån vµ kh«ng hay
Bun, T−-sca vµ phe lò lµ kiÓu mÉu vÒ nh÷ng bän ©m m−u, bän
trong sinh ho¹t cña ®¶ng ta, vµ khÝa c¹nh ®ã ®Æc biÖt cµng trÇm
"m¸c-xÝt ®ãng vai qu¶ c©n", "nh÷ng kÎ hai mang ë Tu-si-n«",
träng do ®iÒu kiÖn ho¹t ®éng çch m¹ng trong hoµn c¶nh sèng
nh− nh÷ng ng−êi d©n chñ - x· héi vÉn quen gäi. Còng nh− mét
ë n−íc ngoµi. Nh÷ng nhãm ©m m−u, nh÷ng nÐt cã tÝnh chÊt ©m
sè phÇn tö trong ph¸i Bun, T−-sca x©y dùng toµn bé "lËp
m−u trong chÝnh s¸ch cña mét sè nhãm, ®Æc biÖt nh÷ng nhãm
tr−êng" cña m×nh trong ®¶ng trªn c¬ së ®øng ë gi÷a ph¸i thñ
Ýt cã liªn hÖ víi trong n−íc, ― ®ã lµ hiÖn t−îng cÇn ph¶i biÕt
tiªu vµ ph¸i chèng thñ tiªu, nghÜa lµ lµm m«i giíi, kiÕm lîi qua
®Õn ®Ó khái bÞ ng−êi ta lõa bÞp, ®Ó khái trë thµnh n¹n nh©n cña
çi ®Þa vÞ "lµm qu¶ c©n" mµ thiÕu nã th× c¶ ph¸i thñ tiªu lÉn ph¸i
nh÷ng sù "hiÓu lÇm" ®ñ lo¹i.
chèng thñ tiªu ®Òu kh«ng chiÕm ®−îc ®a sè!
III co víi b¶n th©n m×nh. Mét bé phËn nh÷ng ng−êi d©n chñ - x·
héi ― bÊt kÓ lµ bé phËn nµo ― håi th¸ng Giªng ®· tuyªn bè
DÜ nhiªn, khÈu hiÖu "thèng nhÊt" lµ mét khÈu hiÖu "phæ
r»ng tê "B×nh minh cña chóng ta" lµ bän thñ tiªu chèng ®¶ng,
biÕn" trong ®«ng ®¶o çc tÇng líp c«ng nh©n ch−a hiÓu râ xem
®øng ngoµi ®¶ng. ý kiÕn nµy ®· ®−îc chøng minh trong mét
ph¶i thèng nhÊt víi ai, sù thèng nhÊt Êy ®ßi hái ph¶i cã nh÷ng
nghÞ quyÕt tØ mØ, cã lý lÏ vµ xuÊt ph¸t tõ lÞch sö 4 n¨m cña ®¶ng.
sù nh−îng bé nh− thÕ nµo ®èi víi mét nhãm nµo ®ã, trªn c¬ së
Ai muèn thµnh thËt gi¶i thÝch vµ b¸c bá sai lÇm cña nh÷ng
nµo mµ thùc hiÖn chÝnh s¸ch kÕt n¹p ph¸i thñ tiªu vµo ®¶ng
ng−êi gäi lµ d©n chñ - x· héi "th¸ng Giªng" Êy th× ng−êi Êy ph¶i
hoÆc lµ khai trõ hä ra khái ®¶ng.
ph©n tÝch vµ b¸c bá nghÞ quyÕt Êy, ph¶i nãi vµ chøng minh r»ng
DÜ nhiªn, kh«ng cã g× dÔ h¬n lµ lîi dông theo lèi mÞ d©n sù tê "B×nh minh cña chóng ta" ph¶i ®−îc ®øng ë trong ®¶ng, r»ng
kh«ng hiÓu ®ã vÒ thùc chÊt cña vÊn ®Ò, ®Ó la ã vÒ "sù chia rÏ". nh÷ng t− t−ëng cña tê b¸o Êy kh«ng g©y t¸c h¹i cho ®¶ng, r»ng
Kh«ng cã g× dÔ h¬n lµ dïng thñ ®o¹n ®ßi "thèng nhÊt" çc ng−êi ta cÇn cã nh÷ng nh©n nh−îng nhÊt ®Þnh nµo ®ã víi
khuynh h−íng ®· bÊt ®ång vÜnh viÔn, ®Ó che ®Ëy thñ ®o¹n ho¹t nhãm Êy, r»ng ng−êi ta cÇn ®ßi hái nhãm Êy cã nh÷ng sù cam
®éng tiÓu tæ. kÕt nhÊt ®Þnh nµo ®ã, r»ng nh÷ng ®¶m b¶o cho viÖc thùc hiÖn
Nh−ng dï khÈu hiÖu "thèng nhÊt" cã "phæ biÕn" réng r·i nh− nh÷ng lêi cam kÕt Êy lµ ë chç nµo ®ã, r»ng møc ®é ¶nh h−ëng
thÕ nµo ®i n÷a trong ®¸m ng−êi ch−a gi¸c ngé, dï hiÖn nay viÖc cña nhãm Êy trong ®¶ng cÇn ®−îc x¸c ®Þnh mét çch nh− thÕ
nóp sau khÈu hiÖu Êy lµ mét ®iÒu thuËn tiÖn nh− thÕ nµo ®i n÷a nµo ®ã.
®èi víi nh÷ng bän mÞ d©n, bän ©m m−u, bän chuyªn dïng thñ NÕu ®Æt vÊn ®Ò nh− vËy th× cã nghÜa lµ b¸c bá mét çch
®o¹n ho¹t ®éng tiÓu tæ, th× chóng ta còng vÉn kh«ng ngõng ®ßi trung thùc vµ thµnh thËt quan ®iÓm cña nh÷ng ng−êi d©n chñ -
hái tõng ng−êi d©n chñ - x· héi gi¸c ngé ph¶i tr¶ lêi mét çch râ x· héi håi th¸ng Giªng, cã nghÜa lµ gi¶i thÝch cho c«ng nh©n râ
rµng, rµnh m¹ch vÒ vÊn ®Ò ®· ®−îc gi¶i quyÕt t¹i Héi nghÞ ®¹i çi mµ ng−êi ta cho lµ kh«ng ®óng. Nh−ng thùc chÊt cña vÊn
biÓu th¸ng Giªng 1912 cña §¶ng c«ng nh©n d©n chñ - x· héi Nga. ®Ò chÝnh lµ ë chç trong sè nh÷ng kÎ ba hoa rÎ tiÒn trong lóc nµy
Héi nghÞ ®¹i biÓu th¸ng T¸m 1912 cña ph¸i thñ tiªu cho thÊy vÉn la ã vÒ hµnh ®éng ph©n liÖt th× kh«ng cã mét kÎ nµo tá ra
râ r»ng mÊu chèt cña tÊt c¶ nh÷ng cuéc tranh c·i chÝnh lµ vÊn muèn ®Æt vÊn ®Ò theo çch ®ã!!
®Ò chñ nghÜa thñ tiªu, vÊn ®Ò xÐt xem çc nhãm thñ tiªu ®øng Do ®ã, chóng ta b¸c bá mét çch khinh bØ bän mÞ d©n vµ
trong ®¶ng hay ®øng ngoµi ®¶ng (thËm chÝ chèng ®¶ng). Ai bá bän ©m m−u, vµ chóng ta th¶n nhiªn nh¾c l¹i r»ng nghÞ
qua thùc chÊt Êy cña vÊn ®Ò, th× ng−êi Êy tù lõa dèi m×nh vµ lõa quyÕt cña chóng ta vÒ viÖc khai trõ bän thñ tiªu kh«ng bÞ
dèi ng−êi kh¸c. b¸c bá vµ kh«ng thÓ b¸c bá ®−îc. Nh÷ng sù kiÖn míi ― ®¹i
ThÕ mµ nh÷ng lêi t¸n su«ng vÒ tÝnh chÊt "bÌ ph¸i" cña lo¹i nh− viÖc xuÊt b¶n tê "Tia s¸ng" cña ph¸i thñ tiªu, mét
héi nghÞ ®¹i biÓu th¸ng Giªng v.v. th× chÝnh l¹i lµ mét sù bá tê b¸o cã quan hÖ bµ con víi lèi ba hoa su«ng cña T¬-rèt-
qua thùc chÊt vÊn ®Ò. §−îc l¾m çc ngµi ¹, cã thÓ tr¶ lêi xki ― chØ cµng lµm t¨ng gÊp béi hiÖu lùc cña nghÞ quyÕt cña
bän ba hoa: cø cho lµ héi nghÞ th¸ng Giªng lµ héi nghÞ hÕt chóng ta. Nh÷ng sù kiÖn kh¸c ― cuéc ®Êu tranh håi th¸ng
søc bÌ ph¸i, cã tÝnh chÊt chia rÏ, kh«ng hîp ph¸p v.v.. N¨m, viÖc hµng tr¨m nhãm c«ng nh©n ®oµn kÕt xung quanh
Nh−ng b»ng "nh÷ng lêi ghª gím" Êy, çc ngµi chØ nãi quanh tê b¸o chèng thñ tiªu, cuéc bÇu cö §u-ma nhµ n−íc IV
t¹i ®oµn tuyÓn cö c«ng nh©n ― ®· hoµn toµn chøng minh tÝnh §ã lµ sù thËt. Kh«ng thÓ dïng bÊt kú lêi chöi bíi nµo ®Ó ¸t
chÊt ®óng ®¾n cña lËp tr−êng chèng thñ tiªu cña chóng ta. sù thËt Êy ®−îc. Tõ 1907, tÊt c¶ mäi ng−êi trong ®¶ng ta ®Òu
Nh÷ng lêi la ã vÒ hµnh ®éng "ph©n liÖt" nhÊt ®Þnh sÏ kh«ng thÊy râ ®iÒu ®ã. TÊt c¶ ®Òu nhËn râ r»ng lµm nh− thÕ lµ gi¶
lay chuyÓn ®−îc ý kiÕn ch¾c ch¾n ®ã, bëi v× nh÷ng lêi la ã Êy dèi. Héi nghÞ cña chóng ta ®· gäi ®Êy lµ chÕ ®é "liªn bang
chØ lµ mét sù b¶o vÖ mét çch hÌn nh¸t, giÊu giÕm, dèi tr¸ bän kiÓu xÊu nhÊt" 1).
thñ tiªu mµ th«i. §èi víi çch ®Æt vÊn ®Ò theo kiÓu nh− vËy th× nh÷ng ng−êi
d©n chñ - x· héi trung thùc vµ thµnh thËt ph¶i tr¶ lêi vÒ thùc
IV chÊt cña vÊn ®Ò.
TÝnh chÊt ®óng ®¾n cña çch ®Æt vÊn ®Ò nh− vËy ®· ®−îc x¸c
Héi nghÞ ®¹i biÓu th¸ng Giªng 1912 cña §¶ng c«ng nh©n nhËn mét çch hïng hån nhÊt qua héi nghÞ th¸ng T¸m; mµ theo
d©n chñ - x· héi Nga cßn nªu thªm mét vÊn ®Ò nguyªn t¾c quan
sù thõa nhËn cña ngay c¶ Plª-kha-nèp th× héi nghÞ nµy "®· lµm
träng n÷a, ®ã lµ vÊn ®Ò c¬ cÊu ®¶ng ta xÐt vÒ ph−¬ng diÖn
cho chñ nghÜa x· héi thÝch øng víi chñ nghÜa d©n téc" b»ng çi
thµnh phÇn d©n téc. V× kh«ng ®ñ chç nªn t«i chØ ®Ò cËp vÊn ®Ò
nghÞ quyÕt næi tiÕng nãi vÒ quyÒn tù trÞ "d©n téc vÒ v¨n ho¸".
nµy mét çch ng¾n gän th«i.
C¶ ph¸i Bun lÉn Ban l·nh ®¹o trung −¬ng cña T−-sca ®Òu ra
ChÕ ®é liªn bang triÖt ®Ó hay kh«ng triÖt ®Ó, chÕ ®é "liªn søc thÒ båi r»ng hä chñ tr−¬ng thèng nhÊt, thÕ nh−ng ë V¸c-sa-
bang kiÓu xÊu nhÊt" hay lµ sù thèng nhÊt triÖt ®Ó? VÊn ®Ò ®−îc va, Lèt-d¬ v.v., gi÷a hä l¹i cã t×nh tr¹ng chia rÏ hoµn toµn!!
®Æt ra nh− thÕ ®ã.
Kh«ng ph¶i chóng t«i bÞa ®Æt ra mèi liªn hÖ gi÷a "vÊn ®Ò
C¶ vÒ vÊn ®Ò nµy n÷a, héi nghÞ cña T−-sca còng chØ tr¶ lêi b»ng ph¸i thñ tiªu" víi "vÊn ®Ò d©n téc", mµ b¶n th©n cuéc sèng ®·
mét sù chöi bíi vµ la ã: nµo lµ "gi¶ m¹o", "xuyªn t¹c sù thËt", v.v.. lµm béc lé mèi liªn hÖ Êy.
T−-sca vµ lò l©u la cña y thËt lµ nh÷ng kÎ la ã rçng tuÕch! Mong r»ng tÊt c¶ nh÷ng ng−êi d©n chñ - x· héi cã ®Çu ãc
Sù biÖt lËp hoµn toµn cña nh÷ng ng−êi d©n chñ - x· héi L¸t- nghiªm tóc h·y nªu ra vµ th¶o luËn c¶ "vÊn ®Ò d©n téc" n÷a.
vi-a, Ba-lan vµ Do-th¸i (ph¸i Bun) lµ mét sù thËt. Mçi mét ng−êi ChÕ ®é liªn bang hay sù thèng nhÊt? ChÕ ®é liªn bang ®èi víi
d©n chñ - x· héi Ba-lan ®Òu biÕt r»ng ë Ba-lan tr−íc ®©y vµ hiÖn "çc d©n téc", víi nh÷ng c¬ quan trung −¬ng riªng cña hä,
nay kh«ng cã mét chót g× gäi lµ thèng nhÊt víi ph¸i Bun c¶. trong khi ®ã ®èi víi ng−êi Nga th× kh«ng cã c¬ quan trung
Gi÷a ng−êi Nga víi ph¸i Bun v.v., t×nh h×nh còng hÖt nh− thÕ. −¬ng riªng, hay lµ sù thèng nhÊt triÖt ®Ó? Thèng nhÊt trªn danh
"Nh÷ng ng−êi d©n téc" cã tæ chøc riªng, cã nh÷ng c¬ quan nghÜa trong khi vÉn cã sù ph©n liÖt trªn thùc tÕ (hoÆc t¸ch ra)
trung −¬ng riªng, cã ®¹i héi riªng cña hä v.v.. Trong ng−êi Nga cña ph¸i Bun ë ®Þa ph−¬ng, hay lµ thèng nhÊt thùc tÕ, tõ d−íi
kh«ng cã t×nh h×nh Êy, vµ Ban chÊp hµnh trung −¬ng cña hä lªn trªn?
kh«ng thÓ gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò Nga mµ l¹i kh«ng cã sù Ai nghÜ r»ng cã thÓ lÈn tr¸nh nh÷ng vÊn ®Ò ®ã, th× ng−êi
tham gia cña nh÷ng ng−êi thuéc ph¸i Bun, cña ng−êi Ba-lan,
ng−êi L¸t-vi-a, lµ nh÷ng ng−êi vÉn ®Êu tranh víi nhau vµ 1)
kh«ng am hiÓu t×nh h×nh Nga. tr. 172 - 175.
284 V. I. Lª-nin 285
Êy lÇm to. Ai hy väng vµo viÖc ®¬n gi¶n phôc håi chÕ ®é "liªn
bang kiÓu xÊu nhÊt", kiÓu 1907 - 1911, th× ng−êi Êy tù lõa dèi
m×nh vµ lõa dèi ng−êi kh¸c. Kh«ng thÓ kh«i phôc chÕ ®é liªn
bang kiÓu Êy n÷a. Çi qu¸i thai Êy sÏ kh«ng sèng l¹i ®−îc.
§¶ng ®· vÜnh viÔn xa l¸nh nã råi.
Xa l¸nh ®Ó h−íng ®Õn ®©u? H−íng vÒ chÕ ®é liªn bang
"kiÓu n−íc ¸o" −?113 Hay lµ hoµn toµn tõ bá chÕ ®é liªn bang ®Ó
h−íng vÒ mét sù thèng nhÊt thùc sù? Chóng ta t¸n thµnh sù
ë n−íc mü
thèng nhÊt thùc sù. Chóng ta chèng l¹i viÖc lµm cho "chñ nghÜa
x· héi thÝch øng víi chñ nghÜa d©n téc". §¹i héi hµng n¨m lÇn thø 32 cña "Liªn ®oµn lao ®éng
Mong r»ng tÊt c¶ mäi ng−êi h·y suy xÐt mét çch toµn diÖn Mü" 114 ― ng−êi ta th−êng gäi liªn hiÖp çc tæ chøc c«ng
vµ gi¶i quyÕt ®Õn n¬i ®Õn chèn vÊn ®Ò nµy. ®oµn b»ng çi tªn nh− vËy ― ®· bÕ m¹c t¹i thµnh phè R«-
sÐc-xt¬. Bªn c¹nh §¶ng x· héi chñ nghÜa ®ang ph¸t triÓn
ViÕt xong th¸ng M−êi mét 1912 nhanh chãng, liªn hiÖp çc c«ng ®oµn nµy lµ tµn tÝch cßn rít
l¹i cña qu¸ khø: ®ã lµ tµn tÝch cña nh÷ng truyÒn thèng
§¨ng lÇn ®Çu th¸ng T¸m 1913 Theo ®óng b¶n ®¨ng trªn
trªn t¹p chÝ "Pismo Dyskusyjne", t¹p chÝ ph−êng héi, t− s¶n - tù do chñ nghÜa cò, nh÷ng truyÒn
sè 1. DÞch tõ tiÕng Ba-lan thèng hoµn toµn ®Ì nÆng lªn tÇng líp quý téc trong giai cÊp
Ký tªn: N. L ª - n i n c«ng nh©n Mü.
Sè ®oµn viªn cña liªn ®oµn tÝnh ®Õn ngµy 31 th¸ng T¸m 1911
®· lµ 1 8 4 1 2 6 8 ng−êi. Xa-mu-en G«m-píc-x¬ ― mét kÎ kÞch
liÖt chèng chñ nghÜa x· héi ― l¹i ®−îc bÇu lµm chñ tÞch cña liªn
®oµn. Nh−ng M¸c-x¬ H©y-x¬ (Hayes), øng cö viªn cña c«ng
nh©n x· héi chñ nghÜa, ®· thu ®−îc 5 074 phiÕu so víi 11 974
phiÕu bÇu cho G«m-píc-x¬, cßn tr−íc ®©y th× G«m-píc-x¬
th−êng ®−îc bÇu ra mét çch nhÊt trÝ. Cuéc ®Êu tranh cña
nh÷ng ng−êi x· héi chñ nghÜa chèng l¹i bän "c«ng ®oµn chñ
nghÜa" trong phong trµo c«ng ®oµn cña Mü tuy ®ang diÔn ra
mét çch chËm ch¹p nh−ng v÷ng vµng ®i tíi th¾ng lîi cña
nh÷ng ng−êi x· héi chñ nghÜa ®èi víi bän c«ng ®oµn chñ
nghÜa.
G«m-píc-x¬ kh«ng nh÷ng hoµn toµn tin vµo huyÒn tho¹i
cña giai cÊp t− s¶n vÒ sù "hoµ hîp gi÷a lao ®éng vµ t− b¶n"
mµ cßn trùc tiÕp thi hµnh trong liªn ®oµn mét ®−êng lèi t−
286 V. I. Lª-nin ë n−íc Mü 287
s¶n chèng l¹i ®−êng lèi cña nh÷ng ng−êi x· héi chñ nghÜa, mÆc ®ang nhanh chãng mÊt ®i: nh÷ng n−íc kh¸c ®ang ®uæi kÞp chñ
dÇu trªn lêi nãi y bªnh vùc cho "sù trung lËp" hoµn toµn vÒ nghÜa t− b¶n ¡ng-gl«-x¾c-x«ng, vµ quÇn chóng c«ng nh©n ®ang
chÝnh trÞ cña çc c«ng ®oµn! Trong cuéc bÇu cö tæng thèng gÇn häc tËp ®−îc chñ nghÜa x· héi qua kinh nghiÖm cuéc sèng. Chñ
®©y ë Mü, G«m-píc-x¬ ®· cho ®¨ng l¹i trªn c¬ quan chÝnh thøc nghÜa t− b¶n thÕ giíi cµng ph¸t triÓn nhanh bao nhiªu th× th¾ng
cña liªn ®oµn çc c−¬ng lÜnh vµ c−¬ng lÜnh hµnh ®éng cña c¶ ba lîi cña chñ nghÜa x· héi ë Mü vµ ë Anh cµng chãng tíi bÊy
®¶ng t− s¶n (§¶ng d©n chñ, §¶ng céng hoµ vµ §¶ng tiÕn bé), nhiªu.
nh−ng c−¬ng lÜnh cña §¶ng x· héi chñ nghÜa th× y kh«ng hÒ
cho ®¨ng!! ViÕt vµo th¸ng Ch¹p,
tr−íc ngµy 7 (20) 1912
Trong ®¹i héi ë R«-sÐc-xt¬, thËm chÝ trong sè nh÷ng ng−êi
ñng hé G«m-píc-x¬ còng cã ng−êi lªn tiÕng ph¶n ®èi çch lµm §¨ng lÇn ®Çu n¨m 1954 trªn Theo ®óng b¶n th¶o
t¹p chÝ "Ng−êi céng s¶n", sè 6
nh− vËy.
T×nh h×nh phong trµo c«ng nh©n Mü cho chóng ta thÊy r»ng,
còng nh− ë Anh, hiÖn ®ang cã sù chia rÏ rÊt râ rÖt gi÷a nh÷ng
xu h−íng c«ng ®oµn chñ nghÜa thuÇn tuý vµ nh÷ng xu h−íng
x· héi chñ nghÜa, sù ph©n liÖt gi÷a ®−êng lèi chÝnh trÞ c«ng
nh©n cã tÝnh chÊt t− s¶n vµ ®−êng lèi chÝnh trÞ c«ng nh©n x· héi
chñ nghÜa. V× r»ng dï cho nh÷ng lêi lÏ ®ã cã l¹ tai ®Õn ®©u ®i
n÷a, nh−ng trong x· héi t− b¶n chñ nghÜa, giai cÊp c«ng nh©n
còng cã thÓ thi hµnh mét ®−êng lèi t− s¶n nÕu nã quªn mÊt çc
môc tiªu gi¶i phãng cña m×nh, nÕu nã cam chÞu ®Þa vÞ n« lÖ lµm
thuª vµ chØ quan t©m ®Õn sù liªn minh lóc th× víi ®¶ng t− s¶n
nµy, lóc th× víi ®¶ng t− s¶n kh¸c nh»m cã ®−îc nh÷ng sù "c¶i
thiÖn" h− ¶o ®èi víi t×nh c¶nh n« lÖ cña m×nh.
Nguyªn nh©n chñ yÕu vµ cã tÝnh chÊt lÞch sö ®em l¹i −u thÕ
®Æc biÖt næi bËt vµ søc m¹nh (t¹m thêi) cho ®−êng lèi chÝnh trÞ
c«ng nh©n cã tÝnh chÊt t− s¶n ë Anh vµ ë Mü, lµ quyÒn tù do
chÝnh trÞ ®· cã tõ l©u vµ nh÷ng ®iÒu kiÖn ®Æc biÖt thuËn lîi ―
so víi çc n−íc kh¸c ― cho sù ph¸t triÓn vÒ bÒ s©u lÉn bÒ réng
cña chñ nghÜa t− b¶n. Do cã nh÷ng ®iÒu kiÖn ®ã mµ trong giai
cÊp c«ng nh©n t¸ch ra mét tÇng líp quý téc, tÇng líp nµy theo
®u«i giai cÊp t− s¶n, ph¶n béi giai cÊp m×nh.
ë thÕ kû XX, ®Æc ®iÓm ®ã trong t×nh h×nh ë Anh vµ Mü
288 Giai cÊp c«ng nh©n vµ ®oµn ®¹i biÓu cña nã “t¹i nghÞ viÖn” 289
th× nh÷ng ng−êi chèng l¹i bän c¬ héi chñ nghÜa, chèng ph¸i
men-sª-vÝch vµ chèng ph¸i Bun ®· chiÕm −u thÕ lín nªn trong
sè nh÷ng ng−êi "d©n téc chñ nghÜa" nãi chung, quan hÖ tû lÖ
gi÷a çc "trµo l−u" còng gièng nh− quan hÖ tû lÖ gi÷a çc trµo
giai cÊp c«ng nh©n l−u trong bé phËn "Nga" cña §¶ng d©n chñ - x· héi.
vµ ®oµn ®¹i biÓu cña nã ThÕ mµ lóc ®ã, trong ®¶ng ®oµn d©n chñ - x· héi t¹i §u-ma
115 cã 36 ng−êi men-sª-vÝch vµ 18 ng−êi b«n-sª-vÝch, cßn trong sè
"t¹i nghÞ viÖn"
®¹i biÓu cña ®oµn tuyÓn cö c«ng nh©n th× cã 12 ng−êi men-sª-
vÝch vµ 11 ng−êi b«n-sª-vÝch. Râ rµng lµ ph¸i men-sª-vÝch
Kh«ng ph¶i lµ lÇn ®Çu tiªn nh÷ng ng−êi c«ng nh©n gi¸c ngé ë chiÕm −u thÕ h¬n.
n−íc Nga ®Ò cËp ®Õn quyÒn ®¹i biÓu tËp thÓ cña giai cÊp c«ng Nh− vËy, trong §¶ng d©n chñ - x· héi vµ trong ®¶ng ®oµn
nh©n ë §u-ma nhµ n−íc. Vµ cø mçi lÇn ®oµn ®¹i biÓu nh− vËy t¹i §u-ma, lùc l−îng çc "trµo l−u" ph©n bè kh«ng gièng nhau
®−îc h×nh thµnh ë §u-ma II, III, IV (chóng t«i kh«ng nãi tíi §u- mµ l¹i ng−îc h¼n nhau.
ma I ®· bÞ ®¹i bé phËn nh÷ng ng−êi d©n chñ - x· héi tÈy chay), §ã cã ph¶i lµ mét sù ngÉu nhiªn kh«ng?
th× còng lµ mét lÇn ng−êi ta thÊy t×nh tr¹ng kh«ng ¨n khíp gi÷a
Kh«ng. T¹i tÊt c¶ çc n−íc trªn thÕ giíi, theo th−êng lÖ, th×
nh÷ng ý kiÕn, quan ®iÓm, khuynh h−íng cña ®a sè nh÷ng ng−êi
thµnh phÇn c¬ héi chñ nghÜa trong çc ®¹i biÓu cña çc ®¶ng
d©n chñ - x· héi vµ cña nh÷ng ®¹i biÓu cña hä t¹i §u-ma.
c«ng nh©n t¹i nghÞ viÖn nhiÒu h¬n so víi thµnh phÇn c¬ héi chñ
VÒ §u-ma nhµ n−íc II th× cã nh÷ng tµi liÖu chÝnh x¸c nãi lªn nghÜa trong chÝnh çc ®¶ng c«ng nh©n. Nguyªn nh©n cña hiÖn
sù kh«ng ¨n khíp Êy. Mïa xu©n n¨m 1907, ng−êi ta ®· x¸c t−îng nµy còng dÔ thÊy: mét lµ, v× tÊt c¶ çc chÕ ®é bÇu cö ë çc
®Þnh ®−îc mét çch chÝnh thøc vµ kh«ng thÓ chèi c·i ®−îc r»ng n−íc t− s¶n, ngay c¶ ë nh÷ng n−íc d©n chñ nhÊt, trong thùc tÕ
nh÷ng quan ®iÓm, khuynh h−íng, trµo l−u hay phe ph¸i nµo ®Òu h¹n chÕ nh÷ng quyÒn bÇu cö cña c«ng nh©n hoÆc b»ng
chiÕm ®a sè trong §¶ng d©n chñ - x· héi, vµ nh÷ng quan ®iÓm, ®iÒu kiÖn vÒ tuæi (ë n−íc Nga ®ßi hái ph¶i lµ 25 tuæi), hoÆc
khuynh h−íng, trµo l−u hay phe ph¸i nµo chiÕm ®a sè trong b»ng ®iÒu kiÖn ®Þnh c− vµ chç lµm viÖc cè ®Þnh (ë n−íc Nga lµ
®¶ng ®oµn d©n chñ - x· héi t¹i §u-ma. nöa n¨m) vµ v. v.. Nh÷ng sù h¹n chÕ nh− vËy th−êng th−êng
Sù thùc lµ nÕu cø 500 c«ng nh©n d©n chñ - x· héi ®−îc cö ®Ì nÆng nhÊt chÝnh lµ vµo çc tÇng líp v« s¶n trÎ, gi¸c ngé h¬n
mét ®¹i biÓu th× nh÷ng ng−êi b«n-sª-vÝch lóc bÊy giê cã 105 ®¹i vµ kiªn quyÕt h¬n.
biÓu, ph¸i men-sª-vÝch cã 97 ®¹i biÓu, vµ cã 4 ®¹i biÓu kh«ng
Hai lµ, nh÷ng phÇn tö phi v« s¶n trong çc ®¶ng c«ng
phe ph¸i116.
nh©n ― ®ã lµ nh÷ng viªn chøc trong çc liªn ®oµn c«ng
Çn c©n nghiªng râ rµng vÒ phÝa ph¸i b«n-sª-vÝch. nh©n, nh÷ng tiÓu chñ, nh÷ng c«ng chøc vµ nhÊt lµ nh÷ng
VÒ nh÷ng ng−êi d©n chñ - x· héi "thuéc çc d©n téc", "trÝ thøc" ― trong bÊt kú mét chÕ ®é bÇu cö nµo trong x·
th× ng−êi Ba-lan cã 44 ®¹i biÓu, ph¸i Bun cã 57, ng−êi L¸t-vi-a héi t− s¶n còng ®Òu cã ®iÒu kiÖn dÔ dµng h¬n ®Ó chuyªn
cã 29 ®¹i biÓu. V× khi ®ã, trong sè nh÷ng ng−êi L¸t-vi-a m«n hãa vÒ nghÒ lµm "nghÞ sÜ" (do nghÒ nghiÖp cña
290 V. I. Lª-nin 291
hä, do ®Þa vÞ cña hä trong "x· héi", do tr×nh ®é häc

vÊn v. v.).
CÇn ph¶i rót ra nh÷ng kÕt luËn g× tõ sù kiÖn Êy, vµ so víi
§u-ma II th× t×nh h×nh ®· diÔn ra nh− thÕ nµo ë §u-ma III vµ giai cÊp c«ng nh©n
IV, ― ®ã lµ nh÷ng vÊn ®Ò mµ chóng t«i sÏ ®Ò cËp ®Õn trong
vµ ®oµn ®¹i biÓu cña nã
mét bµi b¸o sau.
"t¹i nghÞ viÖn"
"Sù thËt", sè 191, ngµy 12 Theo ®óng b¶n ®¨ng trªn
th¸ng Ch¹p 1912 b¸o "Sù thËt" Bµi III
Ký tªn: V. I.
§¶ng ®oµn d©n chñ - x· héi trong §u-ma III ë Nga lµ ®¶ng
®oµn ®Çu tiªn cña §¶ng d©n chñ - x· héi ®· tån t¹i ®−îc suèt
mÊy n¨m vµ ®· tr¶i qua sù "thö th¸ch" l©u dµi trong viÖc phèi
hîp ho¹t ®éng víi ®¶ng cña giai cÊp c«ng nh©n. V× nh÷ng lý do
dÔ hiÓu, ë ®©y chóng t«i kh«ng thÓ kÓ l¹i lÞch sö cña sù ho¹t
®éng ®ã. Chóng t«i chØ cã thÓ vµ cÇn ph¶i nªu lªn ®iÒu chñ yÕu
nhÊt: sù ph¸t triÓn cña ®¶ng cã ¶nh h−ëng nh− thÕ nµo ®Õn
®¶ng ®oµn t¹i §u-ma? Çc quan hÖ cña ®¶ng ®oµn Êy ®èi víi
®¶ng ®· thay ®æi ra sao?
Tr−íc hÕt ph¶i x¸c nhËn mét thùc tÕ lµ: nh÷ng b−íc ho¹t
®éng ®Çu tiªn cña ®¶ng ®oµn d©n chñ - x· héi trong §u-ma III
®· g©y ra sù bÊt b×nh quyÕt liÖt vµ sù lªn ¸n gay g¾t cña ®a sè
trong ®¶ng. Trong ®¶ng ®oµn, bän men-sª-vÝch, nh÷ng kÎ tr−íc
®©y ®· chèng ®èi çc nghÞ quyÕt cña ®¶ng n¨m 1907117, chiÕm
−u thÕ ®¸ng kÓ, vµ ®¶ng ®oµn d©n chñ - x· héi trong §u-ma III
®· tiÕp tôc hoÆc l¾p l¹i sù "chèng ®èi" ®ã.
Cuéc ®Êu tranh lo¹i nh− vËy gi÷a ®¶ng vµ ®¶ng ®oµn ®·
b¾t ®Çu. B¶n tuyªn bè cña ®¶ng ®oµn ®· bÞ buéc téi ― vµ bÞ
buéc téi nh− vËy lµ hoµn toµn chÝnh ®¸ng ― lµ c¬ héi chñ
nghÜa. Çc c¬ quan b¸o chÝ, ®¹i diÖn cho ý kiÕn cña ®a sè
trong ®¶ng hoÆc cña toµn ®¶ng nãi chung, ®· nhiÒu lÇn phª
ph¸n nh÷ng viÖc lµm c¬ héi chñ nghÜa cña ®¶ng ®oµn, vµ
nhËn ®Þnh r»ng, vÒ nh÷ng vÊn ®Ò kh¸c nhau, ®¶ng ®oµn ®·
292 V. I. Lª-nin Giai cÊp c«ng nh©n vµ ®oµn ®¹i biÓu cña nã “t¹i nghÞ viÖn” 293
kh«ng nãi ®−îc hÕt hoÆc tr×nh bµy kh«ng ®óng çc quan ®iÓm TiÕp n÷a, Suèc-ca-nèp võa céng t¸c víi tê b¸o cña ph¸i thñ
cña ®¶ng. tiªu l¹i võa céng t¸c víi tê b¸o chèng ph¸i thñ tiªu. Ghª-ghª-
Th¸ng Ch¹p 1908118, mét danh môc dµi vÒ nh÷ng sai lÇm cÇn ts¬-c«-ri vµ Ts¬-khª-Ýt-dª kh«ng céng t¸c víi b¸o nµo trong hai
®−îc söa ch÷a vµ nh÷ng viÖc lµm kh«ng ®óng ®¾n cña ®¶ng tê b¸o ®ã c¶. 8 thµnh viªn cßn l¹i trong ®¶ng ®oµn (V«-r«-nin,
®oµn d©n chñ - x· héi trong §u-ma III, ®· ®−îc chÝnh thøc thõa V«i-l«-sni-cèp, £-g«-rèp, Da-kha-rèp, P«-crèp-xki, PrÕt-can-n¬,
nhËn. §−¬ng nhiªn, trong vÊn ®Ò nµy, ®iÒu sau ®©y ®· ®−îc chØ P«-lª-ta-Ðp vµ Xuèc-cèp) lµ nh÷ng céng t¸c viªn cña çc c¬ quan
ra chÝnh x¸c: lçi lÇm ë ®©y kh«ng ph¶i chØ trót riªng lªn cho ng«n luËn chèng ph¸i thñ tiªu.
®¶ng ®oµn, mµ lµ lçi cña toµn ®¶ng, vµ ®¶ng ph¶i quan t©m Tê "B×nh minh cña chóng ta" trong nh÷ng n¨m 1911 - 1912
nhiÒu h¬n n÷a ®Õn ®oµn ®¹i biÓu cña m×nh trong §u-ma vµ ®· nhiÒu lÇn tá ra kh«ng hµi lßng ®èi víi ®¶ng ®oµn d©n chñ -
ph¶i phèi hîp ho¹t ®éng víi ®oµn ®¹i biÓu ®ã. x· héi: viÖc ®¶ng ®oµn men-sª-vÝch chuyÓn sang phÝa chèng l¹i
ph¸i thñ tiªu kh«ng thÓ lµm cho bän thñ tiªu võa lßng.
KÕt qu¶ cña c«ng t¸c nµy th× ai nÊy ®Òu thÊy râ. Tõ n¨m
Kinh nghiÖm ho¹t ®éng trong §u-ma Tr¨m ®en vµ kinh
1908 tíi n¨m 1912, trong ®¶ng, çnh h÷u cña ph¸i men-sª-vÝch
nghiÖm ®Êu tranh chèng çnh h÷u cña ph¸i men-sª-vÝch, lµ
®· ph¸t triÓn thµnh ph¸i thñ tiªu. Dï cho b¸o "Tia s¸ng" cã
çnh ®· sa vµo vòng lÇy cña ph¸i thñ tiªu, ― tÊt c¶ nh÷ng kinh
muèn ®Õn ®©u ®i n÷a th× còng kh«ng thÓ g¹t bá khái lÞch sö çi
nghiÖm ®ã ®· thóc ®Èy ®¶ng ®oµn d©n chñ - x· héi trong §u-
cuéc ®Êu tranh rßng r· bèn n¨m mµ ph¸i b«n-sª-vÝch vµ nh÷ng
ma III ng¶ vÒ phÝa t¶, ng¶ vÒ ®¶ng, tõ bá chñ nghÜa c¬ héi.
ng−êi men-sª-vÝch ñng hé ®¶ng119 ®· tiÕn hµnh chèng ph¸i thñ
Çi lÞch sö huy hoµng nµy cña 4 n¨m ®Êu tranh cña ®¶ng ®Ó
tiªu.
®em l¹i tÝnh ®¶ng cho ®¶ng ®oµn (dÜ nhiªn, ë ®©y còng chØ nãi
Vµ trong vßng 4 n¨m ®ã, ®¶ng ®oµn d©n chñ - x· héi trong tíi khuynh h−íng t− t−ëng, tíi ®−êng lèi ho¹t ®éng), th× rÊt
§u-ma tõ chç chèng ®èi ®¶ng, tõ chç lµ mét ®¶ng ®oµn bÞ ®¶ng nhiÒu ng−êi l¹i muèn quªn ®i, nhÊt lµ nh÷ng kÎ kh«ng −a g× çi
phª ph¸n vµ ®−îc bän men-sª-vÝch bao che (vµ còng cã lóc lÞch sö ®ã. Nh−ng lÞch sö Êy lµ mét sù thËt. CÇn nhí sù thËt Êy.
®−îc khuyÕn khÝch ®i theo chñ nghÜa c¬ héi), ®· trë thµnh ®¶ng Ph¶i xuÊt ph¸t tõ sù thËt Êy mµ ®¸nh gi¸ ®¶ng ®oµn trong §u-
®oµn chèng ph¸i thñ tiªu. ma IV; trong bµi b¸o sau, chóng t«i sÏ nãi vÒ ®¶ng ®oµn nµy.
T×nh h×nh ph©n bè çc thµnh viªn cña ®¶ng ®oµn trong §u-
ma III theo çc b¸o vµo n¨m 1912 ®· chøng minh ®iÒu nµy mét ViÕt vµo nöa ®Çu th¸ng Ch¹p 1912
çch cã c¨n cø. A-xt¬-ra-khan-txÐp vµ Cu-d¬-nª-txèp cã mÆt §¨ng lÇn ®Çu n¨m 1954 trªn
trªn tê "Sù nghiÖp sinh ®éng" cña ph¸i thñ tiªu. Bª-l«-u-xèp t¹p chÝ "Ng−êi céng s¶n", sè 6 Theo ®óng b¶n th¶o
còng nh− vËy, nh−ng y ®· nhanh chãng hoµn toµn rêi bá ®¶ng Ký tªn: V. I.
®oµn sau khi göi cho ®¶ng ®oµn bøc th− mang néi dung thñ
tiªu cùc ®oan kÌm theo nh÷ng lêi viÖn dÉn M¸c-tèp vµ tê b¸o
"B×nh minh cña chóng ta" víi th¸i ®é ®ång t×nh (cã lÏ, ch¼ng
bao l©u n÷a, bøc th− cã ý nghÜa lÞch sö ®ã cña ngµi Bª-l«-u-xèp
sÏ xuÊt hiÖn trªn b¸o chÝ).
294 Giai cÊp c«ng nh©n vµ ®oµn ®¹i biÓu cña nã “t¹i nghÞ viÖn” 295
cña §¶ng x· héi chñ nghÜa Ba-lan (Gia-gien-l«) "lµm ®¹i biÓu
cö tri".
Hai ng−êi lµ ®a sè ®èi víi mét ng−êi. Cã nghÜa lµ, cã sè liÖu
giai cÊp c«ng nh©n rÊt chÝnh x¸c nãi lªn r»ng Gia-gien-l« do mét thiÓu sè bÇu ra.
vµ ®oµn ®¹i biÓu cña nã Kh«ng ph¶i chØ cã thÕ: ®a sè ®¹i biÓu cö tri cña c«ng nh©n (tøc
lµ hai ®¹i biÓu d©n chñ - x· héi) ®· ph¶n ®èi viÖc bÇu Gia-gien-
"t¹i nghÞ viÖn" l«, vµ ®· chÝnh thøc tuyªn bè râ viÖc ®ã. Bän theo ph¸i thñ tiªu
Bµi V viÖn cí r»ng Gia-gien-l« ®· thu ®−îc nhiÒu phiÕu h¬n, nh−ng
®iÒu ®ã kh«ng xãa bá ®−îc sù thËt lµ: tróng tuyÓn lµm ®¹i biÓu
cö tri th× cã hai ng−êi d©n chñ - x· héi vµ chØ cã mét ng−êi cña
ViÖc lµm ®Çu tiªn cña ®¶ng ®oµn d©n chñ - x· héi trong §u- §¶ng x· héi chñ nghÜa Ba-lan.
ma IV cho ta mét quan niÖm nhÊt ®Þnh vÒ thµnh phÇn vµ
Dï sao, trong nghÞ quyÕt mµ bá qua sù ph¶n ®èi cña hai ®¹i
ph−¬ng h−íng ho¹t ®éng cña ®¶ng ®oµn ®ã, viÖc lµm Êy chÝnh
biÓu cö tri d©n chñ - x· héi, lµ nh÷ng ng−êi ®¹i diÖn cho toµn
lµ nghÞ quyÕt cña nã vÒ vÊn ®Ò Gia-gien-l«120. Qua b¸o chÝ ta
thÓ nh÷ng ng−êi d©n chñ - x· héi Ba-lan ë V¸c-sa-va, th× hµnh
biÕt r»ng nghÞ quyÕt ®ã ®−îc th«ng qua víi 7 phiÕu cña ph¸i
®éng cña nhãm b¶y ng−êi lµ chèng ®¶ng, v× cho ®Õn lóc nµy chØ
men-sª-vÝch so víi 6 phiÕu cña ph¸i b«n-sª-vÝch. Nh− vËy, râ
cã §¶ng d©n chñ - x· héi Ba-lan míi lµ ®¶ng ®· gia nhËp §¶ng
rµng lµ ë ®©y, chóng ta cã mét nghÞ quyÕt ®−îc th«ng qua mµ
d©n chñ - x· héi Nga.
kh«ng ®Õm xØa g× tíi ý kiÕn cña ®a sè trong ®¶ng v×, nh− chóng
ta ®· thÊy, 6 ®¹i biÓu c«ng nh©n cña 6 tØnh c«ng nghiÖp chñ yÕu Nh−ng ®iÓm 2 trong nghÞ quyÕt l¹i cßn tÖ h¬n rÊt nhiÒu.
lµ ®¹i diÖn cho mét ®a sè rÊt lín cña ®¶ng c«ng nh©n. Ng−êi ta nãi víi chóng ta r»ng viÖc "çc ®¹i biÓu cö tri t− s¶n
Nh−ng cã thÓ néi dung cña nghÞ quyÕt ®ã lµm cho chóng ta ng−êi Do-th¸i" bÇu Gia-gien-l« "chøng tá r»ng, ngay c¶ trong
tin r»ng nã lµ ®óng ®¾n ch¨ng? giíi t− s¶n (!? trong giíi t− s¶n Do-th¸i −?) còng cã ý thøc cao
Chóng ta h·y ®i vµo néi dung cña nghÞ quyÕt. h¬n, r»ng chØ cã nh÷ng ng−êi x· héi chñ nghÜa míi cã thÓ lµ
nh÷ng chiÕn sÜ thùc sù ®Êu tranh cho nh÷ng lîi Ých chÝnh ®¸ng
§iÒu 1 nªu lªn r»ng "kh«ng cã nh÷ng sè liÖu chÝnh x¸c ®Ó
(?!) cña çc d©n téc bÞ ¸p bøc".
x¸c ®Þnh xem ®a sè hoÆc thiÓu sè trong giai cÊp v« s¶n V¸c-sa-
va" "®· bÇu" Gia-gien-l« "lµm ®¹i biÓu cö tri". Mäi ng−êi ®Òu thõa biÕt r»ng bän t− s¶n Do-th¸i kh«ng hÒ cã
VËy lµ, theo ý kiÕn cña 7 ®¹i biÓu d©n chñ - x· héi, vÊn ®Ò tÝ g× lµ "ý thøc" nh− vËy. Hä thÝch bÇu mét tªn t− s¶n Ba-lan h¬n,
kh«ng râ rµng. Tuy nhiªn, hä còng vÉn nãi râ rµng vÒ giai nh−ng hä ®· buéc lßng ph¶i bÇu mét ng−êi x· héi chñ nghÜa v×
cÊp v« s¶n V¸c-sa-va, chø kh«ng ph¶i giai cÊp v« s¶n Ba-lan kh«ng cßn ng−êi nµo kh¸c ñng hé quyÒn b×nh ®¼ng. Kh«ng ph¶i
nãi chung, nh− ph¸i thñ tiªu vµ ph¸i Bun th−êng nãi (xem lµ viÖc "cã ý thøc cao h¬n" mµ lµ t×nh tr¹ng cã nhiÒu khã kh¨n
b¸o "Tia s¸ng" vµ b¸o "B×nh minh cña chóng ta"). Nh−ng h¬n do cuéc ®Êu tranh cã tÝnh chÊt d©n téc gi÷a bän t− s¶n víi
chóng ta biÕt chÝnh x¸c r»ng chÝnh "giai cÊp" v« s¶n V¸c-sa- nhau g©y ra, ®· khiÕn cho ®¹i biÓu Gia-gien-l« tróng cö!
va" "®· bÇu" hai ng−êi d©n chñ - x· héi vµ mét ng−êi §¹i biÓu cö tri cña c«ng nh©n cã thÓ (vµ cÇn ph¶i) lîi
296 V. I. Lª-nin Giai cÊp c«ng nh©n vµ ®oµn ®¹i biÓu cña nã “t¹i nghÞ viÖn” 297
dông "nh÷ng khã kh¨n" cña hai tªn trém Èu ®¶ nhau, ®Ó bÇu khèi) lµ mét b»ng chøng vÒ tÝnh chÊt chèng ®¶ng cña ph¸i Bun,
mét ng−êi trung thùc vµo §u-ma. §ã lµ ®iÒu kh«ng cßn ph¶i mµ ngay c¶ Plª-kha-nèp ― mét ng−êi cã ®Çu ãc ®iÒu hßa ―
bµn c·i g× n÷a. Çi quan ®iÓm tr¸i ng−îc cña mét bé phËn nhá còng c«ng nhËn ®iÒu ®ã!
nh÷ng ng−êi d©n chñ - x· héi Ba-lan (çi gäi lµ "Ban l·nh ®¹o ë ®iÓm 4, chóng ta ®äc thÊy: "§¶ng x· héi chñ nghÜa Ba-lan
trung −¬ng" ®· mÊt ®i çi chñ yÕu lµ V¸c-sa-va) lµ mét quan ch−a hîp nhÊt víi §¶ng d©n chñ - x· héi Nga". §ã chØ ®óng cã
®iÓm dë qu¸ chõng. mét nöa! T¹i sao nhãm b¶y ng−êi l¹i lÆng thinh tr−íc viÖc nghÞ
Nh−ng nh©n mét ng−êi trung thùc ®· b−íc ®−îc vµo §u- quyÕt cña ®¶ng (th¸ng Ch¹p 1908) b¸c bá sù hîp nhÊt víi §¶ng
ma nhê c¬ héi hai tªn trém Èu ®¶ nhau mµ coi mét tªn trém lµ x· héi chñ nghÜa Ba-lan? ChØ lµ ®Ó lµm võa lßng bän thñ tiªu
kÎ tá ra "cã ý thøc cao h¬n" th× nh− vËy lµ lè bÞch vµ kú côc. trong ®¶ng ch¨ng?
ChÝnh sù t©ng bèc ®ã ®èi víi bän ®¹i biÓu cö tri t− s¶n Do- Mét kÕt luËn rót ra tõ çi nghÞ quyÕt khËp khiÔng, bÊt h¹nh
th¸i ― mét sù t©ng bèc hoµn toµn kh«ng cÇn ph¶i cã dï lµ ®Ó ®ã lµ: ng−êi ta ®em t¸ch "nh÷ng vÊn ®Ò thuéc sinh ho¹t néi bé
biÖn hé cho sù tróng cö cña Gia-gien-l« ― chøng minh chñ cña §¶ng d©n chñ - x· héi Nga" ra khái "nh÷ng vÊn ®Ò ho¹t
nghÜa c¬ héi cña b¶y thµnh viªn trong ®¶ng ®oµn, th¸i ®é phi ®éng chÝnh trÞ t¹i §u-ma". T¸ch ra th× thËt xÊu hÕt chç nãi.
v« s¶n cña hä ®èi víi vÊn ®Ò d©n téc. Nh÷ng ng−êi cã tÝnh ®¶ng kh«ng thÓ ®em t¸ch nh÷ng vÊn ®Ò
Trong nghÞ quyÕt, nhãm b¶y ng−êi cÇn lªn ¸n vµ v¹ch trÇn ®ã ra. T¸ch nh÷ng vÊn ®Ò ®ã cã nghÜa lµ t¸ch ®¶ng ®oµn trong
sù thï h»n d©n téc nãi chung, vµ nhÊt lµ lªn ¸n vµ v¹ch trÇn bän §u-ma ra khái ®¶ng. §ã lµ chñ nghÜa c¬ héi tÖ h¹i, vµ ®iÒu ®ã
t− s¶n Ba-lan vÒ th¸i ®é thï h»n ®èi víi d©n téc Do-th¸i, ― ®ã ®em l¹i mét sù lÉn lén rÊt lín. S¸ch l−îc lµ do nh÷ng nghÞ
míi lµ mét viÖc ®¸ng lµm. Nh−ng g¸n cho bän t− s¶n Do-th¸i lµ quyÕt "néi bé" cña ®¶ng ®Þnh ra: cÇn ph¶i ¸p dông s¸ch l−îc
"cã ý thøc cao h¬n", nh− vËy cã nghÜa lµ tá râ sù kh«ng gi¸c ngé nµy hoÆc s¸ch l−îc kh¸c, s¸ch l−îc "phi ®¶ng", "trong ho¹t ®éng
cña m×nh. chÝnh trÞ ë §u-ma" ch¨ng??
§iÓm 3 cã nhiÖm vô chøng minh r»ng Gia-gien-l« lµ mét øng cö viªn cña ph¸i Bun, mét ph¸i muèn ®−îc coi lµ mét
ng−êi d©n chñ - x· héi. Ng−êi ta dïng çi g× ®Ó chøng minh bé phËn cña §¶ng d©n chñ - x· héi, bÞ t−íc mÊt quyÒn biÓu
cho ®iÒu ®ã? 1) "B¶n tuyªn bè cña «ng ta". §Êy kh«ng ph¶i lµ quyÕt trong "nh÷ng vÊn ®Ò sinh ho¹t néi bé cña §¶ng d©n chñ -
mét b»ng chøng. Nh÷ng ng−êi cã tÝnh ®¶ng chó ý tíi tæ chøc x· héi". §ã lµ ®iÓm tÝch cùc duy nhÊt cña b¶n nghÞ quyÕt r¾c rèi
mµ Ých-x¬ gia nhËp, chø kh«ng l−u ý "b¶n tuyªn bè" cña Ých-x¬. cña b¶y ®¹i biÓu bÞ bän thñ tiªu lµm cho rèi trÝ.
ChØ cã nh÷ng ng−êi thuéc ph¸i thñ tiªu míi cã thÓ quªn nh÷ng Nh÷ng c«ng nh©n gi¸c ngé ph¶i gióp ®ì hä b»ng mäi
®iÒu s¬ ®¶ng ®ã1). 2) "Khèi cña ph¸i Bun vµ §¶ng x· héi chñ çch ®Ó hä gì mèi ra, ph¶i gi¶i thÝch cho hä biÕt sai lÇm mµ
nghÜa Ba-lan ñng hé øng cö viªn Gia-gien-l«". hä ®· ph¹m ph¶i, ®ång thêi kiªn tr× ho¹t ®éng (trong §u-ma
ThÕ th× ®©u lµ §¶ng d©n chñ - x· héi Ba-lan? Çi khèi IV còng nh− trong §u-ma III) ®Ó uèn n¾n l¹i ®¶ng ®oµn
kh«ng cã §¶ng d©n chñ - x· héi Ba-lan vµ chèng l¹i nã (hai trong §u-ma. Mét sai lÇm nµo lóc võa ph¹m ph¶i, tù b¶n
®¹i biÓu cö tri d©n chñ - x· héi cña V¸c-sa-va ®· rêi bá th©n nã ch−a ®Õn nçi ®¸ng sî l¾m ®©u, ― K. Xta-lin121 ®·
nhËn xÐt ®óng ®¾n ®iÒu nµy, ― chØ cã ®iÒu quan träng lµ
1) ph¸i d©n chñ c«ng nh©n ph¶i c«ng khai vµ th¼ng th¾n thõa
Trong b¶n th¶o, c©u nµy bÞ xãa.
298 V. I. Lª-nin 299
nhËn sai lÇm vµ ph¶i lµm cho ng−êi ta thõa nhËn sai lÇm ®ã.
Tíi lóc ®ã th× nh÷ng b−íc tiÕp theo sÏ tèt h¬n b−íc ®Çu.
Khi nhËn ®−îc bµi, thÕ nµo còng b¸o cho t«i biÕt vµ, v¹n
nhÊt, çc ®ång chÝ quyÕt ®Þnh kh«ng ®¨ng, xin göi tr¶ l¹i ngay
v× nÕu nh− vËy, t«i sÏ cho ®¨ng trªn tê b¸o kh¸c.
ViÕt vµo nöa ®Çu th¸ng Ch¹p

bän d©n téc chñ nghÜa
1912 "®iÒu hoµ"
§¨ng lÇn ®Çu n¨m 1954 trªn Theo ®óng b¶n th¶o
t¹p chÝ "Ng−êi céng s¶n", sè 6
víi bän d©n chñ - lËp hiÕn
Ký tªn: V. I.
KÕt qu¶ chÝnh trÞ lín nhÊt cña nh÷ng cuéc tranh luËn ë §u-
ma vÒ b¶n tuyªn bè cña chÝnh phñ lµ sù liªn minh thËt c¶m
®éng gi÷a bän d©n téc chñ nghÜa, bän th¸ng M−êi vµ bän d©n
chñ - lËp hiÕn. Çi gäi lµ "x· héi" Nga cña chóng ta hay bÞ l«i
cuèn bëi nh÷ng c©u v¨n hoa rçng tuÕch vµ rÎ tiÒn, ®Õn nçi cÇn
ph¶i ®Æc biÖt nhÊn m¹nh tíi çi kÕt qu¶ thùc tÕ Êy cña nh÷ng
lêi ph¸t biÓu cña tÊt c¶ çc ®¶ng ®· chØ trÝch vÒ nh÷ng vÊn ®Ò
chÝnh trÞ cã tÝnh chÊt nguyªn t¾c.
"Çc ®¶ng ®· biÕn mÊt, ― tê "Thêi míi" (sè 13199) theo xu h−íng d©n
téc chñ nghÜa ®· viÕt nh− vËy. ― Bµi diÔn v¨n tuyÖt diÖu cña nghÞ sÜ Ma-
cla-cèp (trong phiªn häp ngµy 7 th¸ng Ch¹p) ®· liªn kÕt ®−îc toµn thÓ §u-
ma nhµ n−íc, toµn thÓ §u-ma nµy ®· vç tay hoan h« «ng ta v× quªn mäi sù
bÊt hßa gi÷a çc ®¶ng vµ nh÷ng chÝnh kiÕn kh¸c nhau gi÷a çc ®¶ng".
VÒ nh÷ng nhËn xÐt ®ã cña mét tê b¸o theo xu h−íng d©n téc
chñ nghÜa, c¬ quan chÝnh cña çc lo¹i phÇn tö nÞnh hãt, cña bän
khñng bè nh÷ng ng−êi Do-th¸i vµ nh÷ng ng−êi dÞ téc, th× bÊt
kú mét ng−êi nµo quan t©m tíi nh÷ng vÊn ®Ò chÝnh trÞ mét
çch nghiªm tóc còng ®Òu cÇn nhí lÊy vµ suy nghÜ.
Bän th¸ng M−êi, bän d©n téc chñ nghÜa, bän Gu-ts¬-
cèp vµ bän "Thêi míi" ®· vç tay hoan h« Ma-cla-cèp kh«ng
ph¶i "v× quªn" nh÷ng chÝnh kiÕn kh¸c nhau gi÷a çc ®¶ng,
300 V. I. Lª-nin Bän d©n téc chñ nghÜa “®iÒu hoµ” víi bän d©n chñ lËp hiÕn 301
mµ v× chóng hiÓu mét çch ®óng ®¾n sù nhÊt trÝ s©u s¾c gi÷a cla-cèp trªn thùc tÕ ®· lÆp l¹i C«-cèp-txèp. C«-cèp-txèp còng
ph¸i t− s¶n tù do chñ nghÜa vµ bän ®Þa chñ theo xu h−íng d©n mong muèn mét sù "®iÒu hßa"!
téc chñ nghÜa. C«-cèp-txèp kh«ng muèn thay ®æi t−¬ng quan lùc l−îng x·
VÒ çc vÊn ®Ò c¬ b¶n cña ®−êng lèi chÝnh trÞ ®èi néi vµ ®èi héi. Ma-cla-cèp kh«ng m¶y may hiÓu r»ng sù thay ®æi nh− thÕ
ngo¹i, Ma-cla-cèp ®· thÓ hiÖn sù nhÊt trÝ Êy. "NÕu nh− n−íc nµo lµ cÇn thiÕt, vµ sù thay ®æi Êy cã thÓ thùc hiÖn ®−îc b»ng
Nga kh«ng t×m kiÕm mét cuéc chiÕn tranh th× nã còng kh«ng sî çch nµo. "Sù ®iÒu hßa" chÝnh lµ mét tõ ng÷ che ®Ëy vÊn ®Ò
chiÕn tranh", ― vÞ nghÞ sÜ d©n chñ - lËp hiÕn Êy ®· lín tiÕng nãi quan träng duy nhÊt lµ vÊn ®Ò nh÷ng ®iÒu kiÖn vµ nh÷ng
lªn c©u ®ã gi÷a nh÷ng trµng vç tay kÐo dµi cña bän d©n téc chñ ph−¬ng s¸ch cña mét sù thay ®æi nh− vËy, che ®Ëy b»ng nh÷ng
nghÜa. Lµm sao chóng l¹i kh«ng vç tay hoan h« ®−îc? BÊt kú c©u v¨n môc r÷a kh«ng nãi lªn mét çi g× hÕt vµ lµm tª liÖt ý
mét ng−êi nµo am hiÓu chÝnh trÞ còng ®Òu thÊy râ r»ng b»ng thøc c«ng d©n cña quÇn chóng, ru ngñ quÇn chóng.
nh÷ng lêi lÏ nh− vËy bän d©n chñ - lËp hiÕn ®· biÓu lé sù ®ång Çi "x· héi" s½n sµng vç tay hoan h« nh÷ng lêi tuyªn bè cña
ý cña hä vÒ chÝnh s¸ch h¨m däa chiÕn tranh, vÒ chÝnh s¸ch qu©n bän Ma-cla-cèp vÒ "sù ®iÒu hßa", thËt ®¸ng khinh bØ.
phiÖt, chÝnh s¸ch vò trang bé binh vµ h¶i qu©n, lµ chÝnh s¸ch ¸p Cßn trong lêi ph¸t biÓu cña vÞ nghÞ sÜ c«ng nh©n Ma-li-nèp-
bøc vµ lµm ph¸ s¶n quÇn chóng nh©n d©n. xki vÒ b¶n tuyªn bè cña chÝnh phñ, th× c¶ bän d©n téc chñ nghÜa
Ph¸i tù do ñng hé chñ nghÜa qu©n phiÖt lµ kh«ng ®¸ng sî vµ bän d©n chñ - lËp hiÕn ®Òu ®· cè t×nh kh«ng ®Ó ý ®Õn çch
®èi víi bän ph¶n ®éng, v× bän ph¶n ®éng suy luËn hoµn toµn ®Æt vÊn ®Ò cña ph¸i d©n chñ. Nh−ng Ma-li-nèp-xki th× ®· ®äc
®óng r»ng: ñng hé chñ nghÜa qu©n phiÖt lµ viÖc lµm thùc sù, bµi diÔn v¨n cña m×nh hoµn toµn, hoµn toµn kh«ng ph¶i cho
cßn nh÷ng lêi kªu gäi tù do chñ nghÜa th× chØ lµ nh÷ng lêi nãi ®¸m thÝnh gi¶ nµy.
su«ng rçng tuÕch kh«ng thÓ thùc hiÖn ®−îc trong ®iÒu kiÖn bän
ph¶n ®éng thèng trÞ. "H·y ®−a cho chóng t«i hµng triÖu b¹c ®Ó "Sù thËt", sè 194, ngµy 15 Theo ®óng b¶n ®¨ng trªn
th¸ng Ch¹p 1912 b¸o "Sù thËt"
vò trang th× chóng t«i sÏ tÆng çc ng−êi nh÷ng trµng vç tay vÒ
nh÷ng lêi tuyªn bè tù do chñ nghÜa", bÊt cø mét ®Þa chñ - chñ
n« nµo th«ng minh còng nãi vµ ph¶i nãi nh− thÕ víi bän Ba-la-
lai-kin122 ë §u-ma.
Cßn lËp tr−êng cña Ma-cla-cèp trong chÝnh s¸ch ®èi néi th×
sao? Cã ph¶i lµ ngÉu nhiªn mµ viªn linh môc ph¸i h÷u "®· hÕt
søc hµi lßng", nh− b¸o "Ng«n luËn" ®· x¸c nhËn; cã ph¶i ngÉu
nhiªn mµ b¸o "Thêi míi" hÝ höng ®¨ng l¹i çi "luËn ®iÓm c¬
b¶n" cña Ma-cla-cèp: "Mong r»ng n−íc Nga sÏ kh«ng bÞ ph©n
chia thµnh hai phe: quèc d©n vµ chÝnh phñ", ― cã ph¶i ngÉu
nhiªn mµ nh− vËy kh«ng?
Kh«ng, ®iÒu ®ã kh«ng ph¶i lµ ngÉu nhiªn v× r»ng b»ng
nh÷ng tiÕng gµo thÐt cña m×nh vÒ viÖc nªn "®iÒu hßa", Ma-
302 Ph¸i tù do - d©n téc 303
chiÕm ®o¹t nh÷ng thÞ tr−êng míi cho nÒn "c«ng nghiÖp cña
n−íc m×nh". Hä muèn r»ng bän quan liªu ph¶i coi träng hä
nh− ®· coi träng bän Pu-ri-skª-vÝch. Vµ khi ®ã th× s½n sµng
quªn hÕt çc "hËn thï cò" víi nh÷ng bän ph¶n ®éng vµ céng t¸c
mét çch chÆt chÏ víi chóng ®Ó x©y dùng mét n−íc Nga t− b¶n
chñ nghÜa "vÜ ®¹i".
ph¸i tù do - d©n téc Nh÷ng bän ng−êi nµy kh¸c víi bän thuéc §¶ng th¸ng M−êi
lµ ë chç trong ®¶ng nµy th× thµnh phÇn ®Þa chñ rÊt m¹nh vµ
®¶ng nµy l¹i dÔ d·i ®Õn møc bÊt lùc. Hä cßn kh¸c víi §¶ng d©n
Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, trong néi bé ph¸i tù do Nga chñ - lËp hiÕn ë chç hä c¨m ghÐt çi lèi ve v·n mÞ d©n cña bän
râ rµng ®· thÊy cã sù ph©n hãa nhÊt ®Þnh. Tõ trong ph¸i tù d©n chñ - lËp hiÕn ®èi víi ph¸i d©n chñ. Nh÷ng lêi bµn luËn gi¶
do nãi chung ®· b¾t ®Çu t¸ch ra giai cÊp t− s¶n "thùc sù". dèi cña bän d©n chñ - lËp hiÕn vÒ quyÒn ®Çu phiÕu phæ th«ng,
Bän t− b¶n thuéc xu h−íng tù do chñ nghÜa ®ang thµnh lËp vÒ viÖc c−ìng bøc chuyÓn nh−îng ruéng ®Êt (dï lµ cã ®Òn bï),
mét ®¶ng riªng cña m×nh, mét ®¶ng mµ nhiÒu phÇn tö t− ®Òu ®−îc ph¸i lËp hiÕn "nghiªm tóc" Êy coi lµ hoµn toµn thõa
s¶n tr−íc ®©y ®i víi bän th¸ng M−êi nay tÊt sÏ tham gia (vµ vµ kh«ng thÓ chÊp nhËn ®−îc.
®ang tham gia), vµ mÆt kh¸c, ®¶ng nµy còng bao gåm Bän tù do chñ nghÜa - d©n téc l¹i nãi th¼ng thõng r»ng:
nh÷ng phÇn tö ®¹i t− s¶n «n hßa nhÊt, "trung kiªn" cña kh«ng nªn sî ng−êi ta lªn ¸n lµ "cã th¸i ®é dung tóng ®èi víi
§¶ng d©n chñ - lËp hiÕn. çc lùc l−îng ph¶n ®éng", ph¶i trùc tiÕp chèng l¹i "nh÷ng lêi
Nhãm "nh÷ng ng−êi tiÕn bé" trong §u-ma III vµ IV, còng kªu gäi chiÕm lÊy ruéng ®Êt cña ®Þa chñ" vµ chèng l¹i "viÖc
nh− nhãm "nh÷ng ng−êi tiÕn bé" ë Héi ®ång nhµ n−íc, gÇn khªu gîi lßng c¨m thï ®èi víi çc giai cÊp h÷u s¶n"; trong
nh− trë thµnh ®¹i biÓu chÝnh thøc vÒ ph−¬ng diÖn ®¶ng cho nh÷ng vÊn ®Ò vÒ "søc m¹nh qu©n sù" th× kh«ng thÓ cã ph¸i h÷u
giai cÊp t− s¶n tù do chñ nghÜa - d©n téc ®ã ë nghÞ tr−êng. Thùc còng nh− ph¸i t¶:
ra, chÝnh ®¹i héi võa qua cña ph¸i "tiÕn bé" ®· v¹ch ra mét
"Chóng t«i trë vÒ víi tæ quèc... Qu©n ®éi Nga, ®Êy lµ... ®éi qu©n cña
c−¬ng lÜnh tù do chñ nghÜa - d©n téc mµ hiÖn nay b¸o "D− luËn chóng ta... Tßa ¸n Nga, ®Êy kh«ng ph¶i lµ tßa ¸n cña Sª-mi-a-ca, mµ lµ toµ
Nga"123 ®ang chñ tr−¬ng. ¸n cña chóng ta... Sù hïng c−êng cña n−íc Nga ®èi víi bªn ngoµi, ― ®Êy
Nh÷ng ng−êi gäi lµ ph¸i "tiÕn bé" muèn g×? T¹i sao chóng ta kh«ng ph¶i lµ tÝnh kh¸t väng hiÕu danh cña bän quan liªu, ®Êy lµ søc
gäi hä lµ nh÷ng ng−êi tù do chñ nghÜa - d©n téc? m¹nh vµ niÒm vui cña chóng ta". (Xem nh÷ng lêi tuyªn bè cã tÝnh chÊt
c−¬ng lÜnh cña tê "D− luËn Nga".)
Hä kh«ng muèn cã sù thèng trÞ hoµn toµn vµ kh«ng chia
sÎ cña bän ®Þa chñ vµ bän quan liªu. Hä phÊn ®Êu ― vµ hä Bän tù do chñ nghÜa - d©n téc ®−¬ng nhiªn sÏ cã mét
nãi th¼ng ®iÒu ®ã ra ― cho mét b¶n hiÕn ph¸p «n hßa víi "tiÒn ®å" nµo ®ã ë n−íc Nga. §Êy sÏ lµ ®¶ng cña giai cÊp
nh÷ng ®iÒu kiÖn chËt hÑp, víi chÕ ®é hai viÖn, víi chÕ ®é bÇu t− s¶n t− b¶n chñ nghÜa "chÝnh cèng", nh− ta ®· thÊy ë
cö ph¶n d©n chñ. Hä muèn cã mét "chÝnh quyÒn m¹nh" n−íc §øc. Cßn nh÷ng phÇn tö thuÇn tóy trÝ thøc tù do chñ
theo ®uæi mét chÝnh s¸ch "yªu n−íc" dïng löa vµ g−¬m ®Ó nghÜa, Ýt cã "c¬ së" th× ë l¹i trong §¶ng d©n chñ - lËp hiÕn.
304 V. I. Lª-nin 305
Bän tù do chñ nghÜa - d©n téc cã ®−îc nh÷ng nhµ t− t−ëng nh−
Xt¬-ru-vª, Ma-cla-cèp, Pr«-t«-p«-pèp, C«-va-lÐp-xki vµ nh÷ng
ng−êi kh¸c, ®· tõ l©u hä ®øng mét ch©n trong ph¸i ph¶n ®éng.
§i víi bän nµy th× nhÊt ®Þnh sÏ cã c¶ nh÷ng phÇn tö ®Þa chñ
thuéc ph¸i héi ®ång ®Þa ph−¬ng «n hßa nhÊt kiÓu Si-pèp, lµ
nh÷ng kÎ còng t¸n thµnh mét b¶n hiÕn ph¸p cã nh÷ng ®iÒu vÒ th¸i ®é ®èi víi ph¸i thñ tiªu
kiÖn chËt hÑp, mét b¶n "hiÕn ph¸p" cho bän giµu cã. (Kh«ng vµ vÒ sù thèng nhÊt
ph¶i ngÉu nhiªn mµ ngµi Xt¬-ru-vª çch ®©y kh«ng l©u ®· nh¾c
®Õn «ng Si-pèp víi mét lßng yªu mÕn nh− vËy...).
Nh÷ng −íc m¬ cña ph¸i "tiÕn bé" vÒ mét "chÝnh quyÒn §Ò c−¬ng
m¹nh" thùc hµnh mét chÝnh s¸ch tù do chñ nghÜa, tÊt nhiªn lµ
sÏ kh«ng thùc hiÖn ®−îc trong thêi gian tíi. Bän Khv«-xtèp vµ 1. 4 n¨m ®Êu tranh chèng chñ nghÜa thñ tiªu.
Pu-ri-skª-vÝch vÉn lµ nh÷ng kÎ hÓ h¶ tháa m·n. Cã thÓ lµ §¶ng Th¸ng Ch¹p 1908, ®¶ng ®· x¸c ®Þnh chñ nghÜa thñ
tù do chñ nghÜa - d©n téc b©y giê vÉn ch−a hoµn toµn h×nh tiªu. Lªn ¸n chñ nghÜa thñ tiªu kh«ng ph¶i vÒ sù ho¹t ®éng
thµnh, vµ tê b¸o cña nã sÏ chÕt nh− tê b¸o "Lêi nãi" 124 ― mét tê c«ng khai mµ vÒ sù ph¸ ho¹i ®¶ng. Th¾ng lîi cña nh÷ng lùc
b¸o nãi chung còng ®Ò ra cho m×nh nh÷ng môc tiªu t−¬ng tù ― l−îng chèng l¹i chñ nghÜa thñ tiªu trªn diÔn ®µn c«ng khai
®· chÕt çch ®©y 3 n¨m. (Nh−ng trong §u-ma, ph¸i "tiÕn bé" ®· n¨m 1912 (b¸o " S ù t h Ë t " vµ çc cuéc b Ç u c ö ).
®−îc t¨ng c−êng t−¬ng ®èi so víi ph¸i d©n chñ - lËp hiÕn). 2. Bän thñ tiªu g©y ra ph©n liÖt. Bän thñ tiªu tù t¸ch khái
Nh−ng dÉu sao th× nh÷ng lêi ph¸t biÓu c«ng khai cña giai cÊp ®¶ng. Nh÷ng nhãm khëi x−íng cña chóng lµ s¶n phÈm vµ
t− s¶n tù do chñ nghÜa - d©n téc vÉn nãi lªn mét ®iÒu lµ: nh÷ng biÓu hiÖn cña sù ph©n liÖt.
m©u thuÉn giai cÊp trong n−íc Nga ®· kh¸ chÝn muåi.
3. Héi nghÞ th¸ng T¸m n¨m 1912, xÐt vÒ thµnh phÇn, lµ mét
§Ó ®èi chäi l¹i sù tù quyÕt cña giai cÊp t− s¶n t− b¶n chñ
cuéc héi nghÞ chèng ®¶ng, mµ thËm chÝ nh− bän ®iÒu hßa
nghÜa, giai cÊp c«ng nh©n ph¶i t¨ng c−êng gÊp béi nghÞ lùc
còng ®· ph¶i thõa nhËn.
trong viÖc tù tæ chøc m×nh vµ trong sù tù quyÕt giai cÊp cña
m×nh. TÝnh chÊt kh«ng thÓ dung thø ®−îc cña nh÷ng lêi ph¸t
biÓu, d−íi danh nghÜa §¶ng d©n chñ - x· héi, cña çc nhãm
"Sù thËt", sè 200, ngµy 22 Theo ®óng b¶n ®¨ng ë n−íc ngoµi kh«ng hÒ ®−îc mét tæ chøc d©n chñ - x· héi
th¸ng Ch¹p 1912 trªn b¸o "Sù thËt" nµo ë Nga ñy nhiÖm trùc tiÕp vµ kh«ng hµnh ®éng theo sù
tháa thuËn víi tæ chøc nµy.
4. Nh÷ng nghÞ quyÕt cña héi nghÞ th¸ng T¸m vÒ çc vÊn
®Ò c¬ b¶n cña phong trµo, vµ tr−íc hÕt vÒ vÊn ®Ò c¬ b¶n
lµ vÊn ®Ò thõa nhËn mét çch hoµn toµn vµ thµnh
thËt ®¶ng bÝ mËt, ― nh÷ng nghÞ quyÕt Êy, nÕu nãi mét
306 V. I. Lª-nin 307
çch nhÑ nhµng nhÊt, cã ®Æc ®iÓm lµ mang tÝnh chÊt "ngo¹i
giao", tøc lµ l¶ng tr¸nh viÖc tr¶ lêi th¼ng vµo vÊn ®Ò. Trªn
thùc tÕ, ®ã lµ nh÷ng nghÞ quyÕt cña chñ nghÜa thñ tiªu.
5. Hµnh vi chÝnh trÞ cña nhãm thñ tiªu trong tê b¸o "B×nh
minh cña chóng ta" vµ "Tia s¸ng" sau cuéc héi nghÞ (th¸ng th«ng b¸o vµ nh÷ng nghÞ quyÕt
T¸m), ®· chØ râ tÝnh chÊt hoµn toµn chèng ®¶ng cña nhãm
®ã; ®iÒu ®ã ®−îc thÓ hiÖn (a) trong viÖc tuyªn truyÒn t− cña héi nghÞ
t−ëng vÒ mét ®¶ng c«ng khai; (b) trong viÖc chÕ giÔu "tæ ban chÊp hµnh trung −¬ng
chøc bÝ mËt" trªn b¸o chÝ c«ng khai; (c) trong viÖc chèng
nh÷ng cuéc b·i c«ng çch m¹ng vµ chèng cuéc ®Êu tranh ®¶ng c«ng nh©n
çch m¹ng cña quÇn chóng nãi chung.
d©n chñ - x· héi nga
CÇn ph¶i ®Êu tranh kiªn quyÕt chèng nhãm nµy, coi nã
lµ mét nhãm chèng ®¶ng. häp víi çc çn bé ®¶ng
6. ViÖc tuyªn truyÒn cho sù thèng nhÊt trªn b¸o chÝ c«ng khai t¹i cra-cèp125
®· bá qua vµ lµm lu mê thùc chÊt cña vÊn ®Ò, cô thÓ lµ: vÊn
®Ò thõa nhËn trªn thùc tÕ mét ®¶ng bÝ mËt; viÖc tuyªn
truyÒn Êy lµ sù lõa bÞp c«ng nh©n.
7. TuyÖt ®èi cÇn thiÕt ph¶i thèng nhÊt tÊt c¶ çc trµo l−u vµ çc
s¾c th¸i trong mét tæ chøc bÝ mËt. Kªu gäi thùc hiÖn sù
thèng nhÊt Êy.
Do Ban chÊp hµnh trung −¬ng Theo ®óng b¶n in trong s¸ch;
§¶ng c«ng nh©n d©n chñ - x· "Th«ng b¸o" ®· ®−îc ®èi
ViÕt vµo th¸ng Ch¹p 1912
héi Nga in thµnh s¸ch vµo nöa chiÕu víi b¶n th¶o, "Nh÷ng
Theo ®óng b¶n th¶o
§¨ng lÇn ®Çu n¨m 1939 trªn t¹p ®Çu th¸ng Hai (lÞch míi) 1913 nghÞ quyÕt" th× ®−îc ®èi chiÕu
chÝ "Ng−êi b«n-sª-vÝch", sè 1 ë Pa-ri. víi b¶n in th¹ch
NghÞ quyÕt "VÒ viÖc c¶i tæ vµ Theo ®óng b¶n chÐp tay cña
c«ng t¸c cña ban biªn tËp b¸o N. C. Cróp-xcai-a
"Sù thËt"", ®−îc ®¨ng lÇn ®Çu
n¨m 1956 trªn t¹p chÝ "Nh÷ng
vÊn ®Ò lÞch sö", sè 11
309
th«ng b¸o
Th¸ng Hai n¨m nay, Ban chÊp hµnh trung −¬ng §¶ng c«ng
nh©n d©n chñ - x· héi Nga ®· häp víi çc çn bé ®¶ng. §Õn dù
héi nghÞ cã nh÷ng ®¶ng viªn thuéc çc ®¶ng bé bÝ mËt ë Pª-tÐc-
bua (5 ng−êi), khu M¸t-xc¬-va (2 ng−êi), miÒn Nam (2 ng−êi),
vïng U-ran vµ Çp-ca-d¬. V× kh«ng cã kh¶ n¨ng tiÕn hµnh viÖc
bÇu cö ë çc ®¶ng bé ®Þa ph−¬ng, nªn héi nghÞ kh«ng ®−îc tæ
chøc víi t− çch lµ héi nghÞ ®¹i biÓu. Mét sè çc ñy viªn trung
−¬ng kh«ng tham dù héi nghÞ ®−îc v× nh÷ng nguyªn nh©n do
c¶nh s¸t g©y nªn.
HÇu hÕt nh÷ng ng−êi tham dù héi nghÞ ®Òu tham gia mét
çch xuÊt s¾c trong çc héi c«ng nh©n c«ng khai ®ñ mäi kiÓu vµ
trong viÖc lîi dông çi gäi lµ "nh÷ng kh¶ n¨ng c«ng khai". Nh−
vËy lµ thµnh phÇn héi nghÞ ®· ®¶m b¶o cho ng−êi ta h×nh dung
®−îc ®óng toµn bé c«ng t¸c cña ®¶ng t¹i mäi vïng chñ yÕu cña
n−íc Nga.
Héi nghÞ häp tÊt c¶ 11 phiªn vµ ®· th¶o ra çc nghÞ quyÕt
(ngoµi çc nghÞ quyÕt kh«ng c«ng bè)1) vÒ nh÷ng ®iÓm sau
®©y thuéc ch−¬ng tr×nh nghÞ sù: 1) Cao trµo çch m¹ng, b·i
c«ng vµ çc nhiÖm vô cña ®¶ng. 2) X©y dùng tæ chøc bÝ mËt.
3) §¶ng ®oµn d©n chñ - x· héi t¹i §u-ma. 4) B¸o chÝ cña
®¶ng. 5) Cuéc vËn ®éng b¶o hiÓm. 6) Th¸i ®é ®èi víi ph¸i
1)
Nh÷ng ch÷ trong ngoÆc ®¬n nµy ®Òu ®−îc xãa ®i trong b¶n th¶o vµ,
v× lý do gi÷ bÝ mËt, nªn kh«ng in vµo cuèn s¸ch.
310 V. I. Lª-nin
thñ tiªu. VÊn ®Ò thèng nhÊt. 7) VÒ çc tæ chøc d©n chñ - x· héi
"d©n téc".
Çc nghÞ quyÕt ®· ®−îc nhÊt trÝ th«ng qua ― trõ mét ®ång
chÝ bá phiÕu tr¾ng vÒ hai ®iÓm trong nghÞ quyÕt vÒ vÊn ®Ò "b¶o
hiÓm", vµ mét ®ång chÝ kh¸c bá phiÕu tr¾ng vÒ mÊy chi tiÕt cña
nghÞ quyÕt vÒ tæ chøc "d©n téc".
§−îc Ban chÊp hµnh trung −¬ng th«ng qua, çc nghÞ quyÕt
cña héi nghÞ ®· tæng kÕt kinh nghiÖm cña ®¶ng, ®−a ra ®−êng
lèi l·nh ®¹o vÒ tÊt c¶ çc vÊn ®Ò quan träng nhÊt trong ho¹t
®éng cña §¶ng d©n chñ - x· héi ë n−íc Nga hiÖn nay.
* *
*
Tæng kÕt mét çch cã hÖ thèng kinh nghiÖm cña n¨m 1912 lµ
nhiÖm vô cùc kú quan träng cña §¶ng d©n chñ - x· héi, v× n¨m
Êy lµ n¨m cã b−íc ngoÆt lÞch sö vÜ ®¹i trong phong trµo c«ng
nh©n ë Nga. Kh«ng nh÷ng chØ cã t×nh h×nh lµ sù håi phôc ®·
thay thÕ cho tho¸i trµo vµ sù tan vì. Giai cÊp c«ng nh©n cßn
chuyÓn sang tÊn c«ng mét çch réng r·i vµo bän t− b¶n vµ nÒn
qu©n chñ Nga hoµng. Lµn sãng b·i c«ng kinh tÕ vµ chÝnh trÞ ®·
d©ng lªn cao ®Õn møc n−íc Nga, vÒ ph−¬ng diÖn Êy, l¹i ®i tr−íc
tÊt c¶ çc n−íc, ngay c¶ nh÷ng n−íc ph¸t triÓn nhÊt trªn thÕ giíi.
Sù kiÖn Êy ®−¬ng nhiªn kh«ng lµm cho mét ng−êi c«ng
nh©n gi¸c ngé nµo quªn r»ng nh÷ng ng−êi v« s¶n çc n−íc tù
do ®· v−ît chóng ta rÊt xa vÒ ph−¬ng diÖn tæ chøc vµ gi¸o dôc
cho quÇn chóng vÒ mÆt giai cÊp. Nh−ng sù thËt Êy chøng minh
r»ng n−íc Nga ®· b−íc vµo thêi kú ph¸t triÓn cña mét cuéc
çch m¹ng míi. Trang ®Çu b¶n th¶o cña V. I. Lª-nin
Giai cÊp c«ng nh©n cã nhiÖm vô vÜ ®¹i lµ ph¶i thøc tØnh tinh "Th«ng b¸o vÒ Héi nghÞ Ban chÊp hµnh trung −¬ng
§¶ng c«ng nh©n d©n chñ - x· héi Nga häp víi çc çn bé ®¶ng
thÇn çch m¹ng vµ gi¸o dôc cho tÊt c¶ quÇn chóng d©n
t¹i Cra-cèp, ― 1913
chñ vÒ tinh thÇn ®Êu tranh, l·nh ®¹o hä ®Ó tÊn c«ng m¹nh
mÏ, cuéc tÊn c«ng Êy ph¶i ®em l¹i quyÒn tù do vµ nÒn céng ¶nh thu nhá
Th«ng b¸o vµ nh÷ng nghÞ quyÕt cña héi nghÞ t¹i Cra-cèp 313
hßa cho n−íc Nga, ®¹p ®æ nÒn qu©n chñ cña gißng hä R«-ma-
nèp. ñng hé mäi mÆt cho cuéc ®Êu tranh çch m¹ng c«ng khai
cña quÇn chóng, tæ chøc cuéc ®Êu tranh Êy, më réng, ph¸t triÓn
s©u vµ t¨ng c−êng cuéc ®Êu tranh Êy, ― ®ã lµ nhiÖm vô c¬ b¶n
cña thêi kú hiÖn nay. Ng−êi nµo kh«ng nhËn thøc ®−îc nhiÖm
vô Êy, kh«ng c«ng t¸c trong mét tæ chøc bÝ mËt nµy hay trong
mét tæ chøc bÝ mËt kh¸c, trong mét nhãm hay chi bé phôc vô
cho sù nghiÖp ph¸t triÓn çch m¹ng, th× ng−êi ®ã kh«ng ph¶i lµ
®¶ng viªn d©n chñ - x· héi.
* *
*
Cao trµo çch m¹ng cña giai cÊp v« s¶n n¨m 1912 lµ ®éng lùc
c¬ b¶n cña sù chuyÓn biÕn ― ®−îc mäi ng−êi thõa nhËn ― trong
t− t−ëng cña ph¸i d©n chñ. C¶ trong cuéc bÇu cö vµo §u-ma IV,
c¶ trong sù nghiÖp x©y dùng b¸o chÝ c«ng nh©n c«ng khai ®Ó
tuyªn truyÒn dï chØ lµ nh÷ng nguyªn lý s¬ ®¼ng cña häc thuyÕt
m¸c-xÝt, §¶ng d©n chñ - x· héi ®· giµnh ®−îc nh÷ng th¾ng lîi to
lín. ChÝnh phñ Nga hoµng kh«ng thÓ c¶n trë nh÷ng th¾ng lîi Êy
chØ v× cuéc ®Êu tranh çch m¹ng c«ng khai cña quÇn chóng ®·
lµm thay ®æi toµn bé t×nh h×nh chÝnh trÞ - x· héi. Trong khi tiÕp
tôc c«ng t¸c triÖt ®Ó, kiªn tr×, cã hÖ thèng nh»m lîi dông hÕt th¶y
mäi "kh¶ n¨ng hîp ph¸p", tõ diÔn ®µn cña §u-ma Tr¨m ®en cho
®Õn bÊt kú héi giíi töu nµo, §¶ng c«ng nh©n d©n chñ - x· héi
Nga kh«ng hÒ mét phót nµo quªn r»ng ng−êi xøng ®¸ng víi
danh hiÖu ®¶ng viªn cao quý chØ lµ nh÷ng ai c«ng t¸c thùc
sù trong quÇn chóng theo tinh thÇn nh÷ng nghÞ quyÕt cña
®¶ng ®· ®−îc suy nghÜ kü vµ ®· ®−îc th«ng qua theo quan
®iÓm çch m¹ng ®ang ph¸t triÓn, chø kh«ng ph¶i theo quan ®iÓm
"chñ nghÜa hîp ph¸p" cña chÕ ®é ngµy 3 th¸ng S¸u. Kh«ng
®−îc sa vµo t×nh tr¹ng ly t¸n vµ suy sôp lµ hËu qu¶ cña thêi
kú 1908 - 1911, mµ ph¶i ®Êu tranh chèng t×nh tr¹ng Êy, ― ®ã
chÝnh lµ nhiÖm vô cña chóng ta. Kh«ng ®−îc tr«i theo dßng
314 V. I. Lª-nin Th«ng b¸o vµ nh÷ng nghÞ quyÕt cña héi nghÞ t¹i Cra-cèp 315
chñ nghÜa hîp ph¸p hçn lo¹n vµ v« nguyªn t¾c, mµ ph¶i lîi Sù thèng nhÊt cña giai cÊp v« s¶n d©n chñ - x· héi kh«ng thÓ
dông mäi kh¶ n¨ng hîp ph¸p nh»m dÇn dÇn tËp hîp mäi lùc cã ®−îc nÕu kh«ng cã sù thèng nhÊt cña ®¶ng cña nã lµ §¶ng
l−îng sinh ®éng xung quanh ®¶ng bÝ mËt, ― ®ã chÝnh lµ sù c«ng nh©n d©n chñ - x· héi Nga.
nghiÖp cña chóng ta. Kh«ng ®−îc sèng hßa b×nh víi tÊt c¶ Vµ ë ®©y chóng ta thÊy ngay r»ng kh«ng thÓ gi¶i quyÕt vÊn
nh÷ng ai lîi dông chñ nghÜa hîp ph¸p nh»m gieo r¾c chñ nghÜa ®Ò thèng nhÊt Êy, nÕu nh− kh«ng gi¶i quyÕt ― kh«ng nh÷ng trªn
hoµi nghi vµ sù bµng quan ®èi víi cuéc ®Êu tranh çch m¹ng lêi nãi, mµ cßn ph¶i b»ng viÖc lµm ― vÊn ®Ò vÒ sù cÇn thiÕt ph¶i
cña quÇn chóng hay thËm chÝ nh»m trùc tiÕp k×m h·m cuéc ®Êu cã mét ®¶ng bÝ mËt. KÎ nµo nãi ®Õn thèng nhÊt mµ ®ång thêi l¹i
tranh Êy, ― ®ã lµ khÈu hiÖu cña chóng ta. tuyªn truyÒn t− t−ëng "mét ®¶ng c«ng nh©n c«ng khai", th× kÎ ®ã
§iÒu b¶o ®¶m cho çc yªu s¸ch cña chóng ta cã thÓ thùc tù lõa dèi m×nh vµ lõa bÞp c«ng nh©n. KÎ nµo nãi ®Õn thèng nhÊt
hiÖn ®−îc kh«ng ph¶i lµ viÖc h¹ thÊp çc yªu s¸ch Êy, kh«ng ®ång thêi l¹i lµm nh− lµ vÊn ®Ò ®ã cã thÓ ®−îc gi¶i quyÕt, cã thÓ
ph¶i lµ sù c¾t xÐn c−¬ng lÜnh cña chóng ta, kh«ng ph¶i lµ s¸ch ®−îc lµm s¸ng tá, cã thÓ ®−îc ®Æt ra dï lµ trong khu«n khæ hîp
l−îc l«i kÐo nh÷ng ng−êi Ýt gi¸c ngé b»ng khÈu hiÖu dèi tr¸ vÒ ph¸p, th× kÎ ®ã tù lõa dèi m×nh vµ lõa bÞp c«ng nh©n.
sù dÔ dµng cña mét cuéc c¶i çch hiÕn ph¸p nµy nä d−íi chÕ ®é Kh«ng. Kh«ng ph¶i nh÷ng c©u rçng tuÕch trªn b¸o chÝ c«ng
Nga hoµng. Kh«ng. Sù ®¶m b¶o Êy lµ viÖc gi¸o dôc quÇn chóng khai vÒ "thèng nhÊt", kh«ng ph¶i sù tháa hiÖp víi çc nhãm trÝ
theo tinh thÇn chñ nghÜa d©n chñ triÖt ®Ó vµ sù nhËn thøc vÒ thøc ®ang "lª b−íc mçi kÎ mét ph¸ch", kh«ng ph¶i m¸nh khãe
®µm ph¸n ë ngoµi n−íc, mµ chØ cã sù thèng nhÊt t¹i çc ®Þa
tÝnh chÊt lõa bÞp cña nh÷ng ¶o t−ëng lËp hiÕn. Sù ®¶m b¶o Êy lµ
ph−¬ng, sù hîp nhÊt thùc sù vµo trong mét tæ chøc bÝ mËt
tæ chøc çch m¹ng cña giai cÊp tiªn phong, giai cÊp v« s¶n, vµ
thèng nhÊt cña tÊt c¶ c«ng nh©n gia nhËp §¶ng c«ng nh©n d©n
nhiÖt t×nh çch m¹ng vÜ ®¹i cña quÇn chóng.
chñ - x· héi Nga, ― chØ cã nh− thÕ míi gi¶i quyÕt ®−îc vÊn ®Ò
Thêi kú ph¶n çch m¹ng hoµnh hµnh ®· ®Ó l¹i cho chóng ta
thèng nhÊt mµ th«i.
t×nh tr¹ng tung t¸n vµ rèi lo¹n vÒ t− t−ëng, t×nh tr¹ng tan r· vÒ
C«ng nh©n ®· tù hä, tõ bªn d−íi, b¾t tay vµo çch gi¶i quyÕt
mÆt tæ chøc trong nhiÒu trung t©m cña phong trµo c«ng nh©n,
®ã, duy nhÊt nghiªm tóc, duy nhÊt thiÕt thùc ®èi víi vÊn ®Ò
t×nh tr¹ng lµm viÖc theo lèi thñ c«ng nghiÖp, t×nh tr¹ng mét sè
thèng nhÊt. Héi nghÞ kªu gäi mäi ®¶ng viªn d©n chñ - x· héi
ng−êi buéc ph¶i xa rêi ®¶ng, th¸i ®é coi th−êng, thËm chÝ ¸c h·y ®i vµo con ®−êng Êy.
c¶m cña mét sè ng−êi kh¸c ®èi víi "tæ chøc bÝ mËt" lµ tæ chøc C«ng nh©n d©n chñ - x· héi mäi n¬i ®· t¸i lËp çc tæ
b¶o vÖ nh÷ng di huÊn cña çch m¹ng vµ ®Ò ra s¸ch l−îc çch chøc bÝ mËt thèng nhÊt cña §¶ng c«ng nh©n d©n chñ - x·
m¹ng. Sù ly khai cña bän thñ tiªu ®èi víi §¶ng d©n chñ - x· héi Nga d−íi h×nh thøc nh÷ng chi bé nhµ m¸y, nh÷ng ñy
héi, sù ph©n lËp thùc sù, vµ cã n¬i l¹i cã t×nh tr¹ng l·ng quªn ban c«ng x−ëng vµ nhµ m¸y, nh÷ng nhãm ë çc khu phè,
çc nguyªn t¾c cña chñ nghÜa d©n chñ - x· héi vµ sù tan r· cña quËn, nh÷ng trung t©m toµn thµnh, nh÷ng nhãm d©n chñ -
çc tæ chøc d©n chñ - x· héi "d©n téc", ― tÊt c¶ nh÷ng çi ®ã x· héi trong mäi thø c¬ quan c«ng khai v.v.. Nh÷ng ai kh«ng
lµm cho yªu cÇu thèng nhÊt trë nªn cÊp thiÕt ®Õn cùc ®é. muèn tù ®Èy m×nh vµo t×nh tr¹ng ®¬n ®éc bÊt lùc, th× h·y
Sù thèng nhÊt cña giai cÊp v« s¶n d©n chñ - x· héi, ― ®ã lµ gia nhËp çc tæ chøc Êy. ViÖc thõa nhËn ®¶ng bÝ mËt, viÖc
®iÒu kiÖn cÇn thiÕt cho th¾ng lîi cña nã. ñng hé cuéc ®Êu tranh çch m¹ng cña quÇn chóng ®ang
®−îc thùc hiÖn ë ®Êy d−íi sù gi¸m s¸t cña chÝnh c«ng
nh©n.
* *
*
Thêi kú rèi lo¹n s¾p qua råi. §· ®Õn lóc ph¶i tËp hîp lùc nh÷ng nghÞ quyÕt
l−îng l¹i. Chóng ta h·y siÕt chÆt hµng ngò trong çc tæ chøc bÝ cao trµo çch m¹ng, çc cuéc b·i c«ng
mËt cña §¶ng c«ng nh©n d©n chñ - x· héi Nga. Çc tæ chøc Êy vµ nh÷ng nhiÖm vô cña ®¶ng
kh«ng ®ãng cöa ®èi víi bÊt kú mét ®¶ng viªn d©n chñ - x· héi
nµo muèn ho¹t ®éng trong hµng ngò çc tæ chøc Êy, muèn gióp
®ì viÖc tæ chøc giai cÊp v« s¶n, gióp ®ì cuéc ®Êu tranh cña giai 1. Sù kiÖn lín nhÊt trong lÞch sö phong trµo c«ng nh©n vµ
cÊp v« s¶n chèng t− b¶n, gióp ®ì cuéc tÊn c«ng çch m¹ng ®· phong trµo çch m¹ng Nga n¨m 1912 lµ sù ph¸t triÓn m¹nh mÏ
b¾t ®Çu cña giai cÊp v« s¶n vµo chÕ ®é qu©n chñ cña Nga hoµng. cña cuéc ®Êu tranh b·i c«ng kinh tÕ vµ b·i c«ng chÝnh trÞ cña
Cuéc khñng ho¶ng chÝnh trÞ toµn quèc ®ang chÝn muåi ë giai cÊp v« s¶n. Sè ng−êi b·i c«ng chÝnh trÞ ®· lªn tíi mét triÖu.
n−íc Nga, tuy tõ tõ nh−ng ®ang kh«ng ngõng chÝn muåi. ChÕ 2. TÝnh chÊt cña cuéc ®Êu tranh b·i c«ng n¨m 1912 ®¸ng
®é ngµy 3 th¸ng S¸u lµ m−u toan cuèi cïng nh»m cøu v·n nÒn ®−îc chó ý ®Æc biÖt. C«ng nh©n trong nhiÒu tr−êng hîp ®· ®−a
qu©n chñ Tr¨m ®en cña Nga hoµng, m−u toan kh«i phôc nÒn ra cïng mét lóc nh÷ng yªu s¸ch kinh tÕ vµ chÝnh trÞ, thêi kú b·i
qu©n chñ ®ã b»ng sù liªn minh víi tÇng líp trªn cña giai cÊp t− c«ng kinh tÕ ®−îc kÕ tiÕp b»ng thêi kú b·i c«ng chÝnh trÞ vµ
s¶n, vµ m−u toan Êy ®· ph¸ s¶n. Nh÷ng lùc l−îng d©n chñ míi ng−îc l¹i. Cuéc ®Êu tranh chèng bän t− b¶n ®Ó giµnh l¹i çc
kh«ng ph¶i hµng ngµy mµ hµng giê ®ang ph¸t triÓn vµ cñng cè
thµnh qu¶ n¨m 1905 ®· bÞ thÕ lùc ph¶n çch m¹ng t−íc ®o¹t vµ
trong giai cÊp n«ng d©n vµ giai cÊp t− s¶n thµnh thÞ ë Nga. ë
t×nh h×nh sinh ho¹t ®¾t ®á t¨ng lªn, ®· thóc ®Èy ngµy cµng
n«ng th«n vµ ë thµnh thÞ, sè ng−êi v« s¶n t¨ng lªn nhanh h¬n
nhiÒu c«ng nh©n ®øng lªn, ®Æt ra cho hä nh÷ng vÊn ®Ò chÝnh trÞ
tr−íc nhiÒu, tÝnh tæ chøc vµ sù ®oµn kÕt cña hä ngµy cµng ph¸t
d−íi h×nh thøc hÕt søc gay g¾t. TÊt c¶ nh÷ng h×nh thøc kÕt hîp
triÓn, lßng tin t−ëng cña hä ― ®−îc kinh nghiÖm çc cuéc b·i
vµ xen kÏ Êy gi÷a ®Êu tranh kinh tÕ vµ ®Êu tranh chÝnh trÞ lµ
c«ng quÇn chóng cñng cè ― vµo sù tÊt th¾ng cña m×nh còng
®iÒu kiÖn vµ lµ sù ®¶m b¶o cho søc m¹nh cña phong trµo, t¹o
t¨ng lªn.
nªn phong trµo b·i c«ng çch m¹ng cã tÝnh quÇn chóng.
Trong khi tæ chøc çc ®éi tiªn phong cña giai cÊp v« s¶n Êy
thµnh mét thÓ thèng nhÊt, §¶ng c«ng nh©n d©n chñ - x· héi 3. Sù më ®Çu cña nh÷ng cuéc bïng næ bÊt m·n vµ cña
Nga ph¶i ®−a giai cÊp v« s¶n ®Õn nh÷ng trËn chiÕn ®Êu çch nh÷ng cuéc khëi nghÜa trong h¶i qu©n vµ qu©n ®éi ― sù kiÖn
m¹ng ®Ó ®¹t nh÷ng yªu s¸ch çch m¹ng cò cña chóng ta. ®¸nh dÊu n¨m 1912 ― cã quan hÖ hiÓn nhiªn víi çc cuéc b·i
c«ng çch m¹ng cã tÝnh quÇn chóng cña c«ng nh©n, nã chØ râ
Th¸ng Hai 1913 th¸i ®é bÊt b×nh vµ c«ng phÉn ®ang ph¸t triÓn trong çc giíi
Ban chÊp hµnh trung −¬ng d©n chñ réng r·i, vµ nãi riªng, trong giai cÊp n«ng d©n lµ giai
§¶ng c«ng nh©n d©n chñ - x· héi Nga cÊp cung cÊp bé phËn chñ yÕu cña qu©n ®éi.
4. TÊt c¶ nh÷ng sù kiÖn Êy, g¾n liÒn víi xu h−íng chung 7. ViÖc mét sè tªn t− b¶n ¸p dông thñ ®o¹n gi·n thî hµng
trong n−íc lµ chuyÓn sang phÝa t¶, xu h−íng nµy ®· ®−îc thÓ lo¹t ®Ó chèng l¹i c«ng nh©n b·i c«ng, ®Æt ra tr−íc giai cÊp c«ng
hiÖn râ trong çc cuéc bÇu cö vµo §u-ma IV, bÊt chÊp thñ ®o¹n nh©n nh÷ng nhiÖm vô míi. CÇn ph¶i chó ý kü cµng ®Õn çc
bÞp bîm tr¾ng trîn cña chÝnh phñ Nga hoµng Tr¨m ®en trong ®iÒu kiÖn kinh tÕ cña cuéc b·i c«ng trong tõng khu vùc mét,
çc cuéc bÇu cö Êy, ― tÊt c¶ nh÷ng sù kiÖn Êy hoµn toµn chØ râ trong tõng ngµnh c«ng nghiÖp mét, trong tõng tr−êng hîp
r»ng n−íc Nga l¹i b−íc vµo thêi kú ®Êu tranh çch m¹ng c«ng riªng lÎ, ®ång thêi t×m nh÷ng h×nh thøc ®Êu tranh míi ®Ó
khai. Cuéc çch m¹ng míi mµ chóng ta ®ang tr¶i qua thêi kú chèng l¹i çc cuéc gi·n thî (thÝ dô l·n c«ng) vµ thay thÕ çc
më ®Çu, lµ kÕt qu¶ kh«ng thÓ tr¸nh ®−îc cña sù ph¸ s¶n cña cuéc b·i c«ng chÝnh trÞ b»ng nh÷ng cuéc mÝt-tinh çch m¹ng vµ
chÝnh s¸ch ngµy 3 th¸ng S¸u cña chÕ ®é Nga hoµng. ChÝnh s¸ch nh÷ng cuéc biÓu t×nh çch m¹ng trªn ®−êng phè.
Êy ®· kh«ng thÓ tháa m·n ngay c¶ tÇng líp ®¹i t− s¶n cã th¸i ®é 8. Mét sè c¬ quan b¸o chÝ c«ng khai, ― hoµn toµn kh«ng
quþ luþ nhÊt. Cßn quÇn chóng nh©n d©n th× ë vµo mét ®Þa vÞ phô thuéc vµo chç çc b¸o chÝ ®ã ®¸nh gi¸ cuéc b·i c«ng nµy nä
nh− thÕ nµo, ― ®Òu ®ang cæ ®éng chèng l¹i çc cuéc b·i c«ng
mÊt quyÒn h¬n n÷a, nhÊt lµ çc d©n téc bÞ ¸p bøc; hµng triÖu vµ
çch m¹ng cña quÇn chóng. Ngoµi b¸o chÝ cña ph¸i tù do, cßn
hµng triÖu n«ng d©n l¹i bÞ l©m vµo c¶nh ®ãi khæ.
cã nhãm thñ tiªu ch¼ng h¹n, còng tiÕn hµnh sù cæ ®éng nh−
5. Trong hoµn c¶nh ®ã, nh÷ng cuéc b·i c«ng çch m¹ng cña
vËy trªn tê b¸o "Tia s¸ng", tr¸i víi ý nguyÖn cña mét bé phËn
quÇn chóng cã mét tÇm quan träng ®Æc biÖt còng cßn lµ v× çc
kh¸ lín c«ng nh©n ®ang ñng hé tê b¸o Êy b»ng çch nµy hay
cuéc b·i c«ng Êy lµ mét trong nh÷ng ph−¬ng s¸ch cã hiÖu lùc çch kh¸c. NhiÖm vô cña toµn thÓ c«ng nh©n ®¶ng viªn d©n chñ
nhÊt ®Ó kh¾c phôc th¸i ®é l·nh ®¹m, sù thÊt väng vµ t×nh tr¹ng - x· héi, v× vËy ph¶i lµ: 1) ®Êu tranh kiªn quyÕt chèng nhãm Êy;
t¶n m¹n cña tÇng líp v« s¶n n«ng nghiÖp vµ giai cÊp n«ng d©n, 2) gi¶i thÝch mét çch cã hÖ thèng vµ kiªn tr× cho tÊt c¶ c«ng
®Ó thøc tØnh tÝnh chñ ®éng chÝnh trÞ cña hä, vµ l«i cuèn hä vµo nh©n kh«ng ph©n biÖt khuynh h−íng, ®Ó hä thÊy râ tÊt c¶ t¸c
çc ho¹t ®éng ®Êu tranh çch m¹ng mét çch thËt nhÊt trÝ, ®ång h¹i cña sù tuyªn truyÒn Êy, vµ 3) ®oµn kÕt mäi lùc l−îng v« s¶n
lo¹t vµ réng r·i h¬n n÷a. l¹i ®Ó tiÕp tôc ph¸t triÓn c«ng t¸c cæ ®éng çch m¹ng vµ çc
6. Çc tæ chøc cña ®¶ng, trong khi më réng vµ t¨ng c−êng viÖc cuéc ®Êu tranh çch m¹ng cña quÇn chóng.
tuyªn truyÒn ®ßi thùc hiÖn çc yªu s¸ch tr−íc m¾t cña §¶ng c«ng
nh©n d©n chñ - x· héi Nga ― tøc lµ: lËp nÒn céng hßa d©n chñ,
x©y dùng tæ chøc bÝ mËt
ngµy lµm 8 giê vµ tÞch thu tÊt c¶ ruéng ®Êt cña ®Þa chñ trao cho
n«ng d©n ―, ph¶i ®Æt lªn mét vÞ trÝ hµng ®Çu trong ho¹t ®éng cña 1. Tæng kÕt phong trµo c«ng nh©n vµ c«ng t¸c cña ®¶ng n¨m
m×nh viÖc ñng hé toµn diÖn çc cuéc b·i c«ng çch m¹ng cña quÇn 1912, héi nghÞ nhËn thÊy r»ng:
chóng, còng nh− viÖc ph¸t triÓn vµ tæ chøc mäi h×nh thøc ho¹t lµn sãng ®Êu tranh çch m¹ng míi, ®· b¾t ®Çu, cña quÇn
®éng çch m¹ng cña quÇn chóng. §Æc biÖt, cÇn ph¶i ®Ò ra ― vµ coi chóng hoµn toµn x¸c nhËn r»ng nh÷ng nghÞ quyÕt tr−íc ®©y
®©y lµ mét nhiÖm vô tr−íc m¾t ― viÖc tæ chøc çc cuéc biÓu t×nh cña §¶ng c«ng nh©n d©n chñ - x· héi Nga (nhÊt lµ nghÞ quyÕt
çch m¹ng trªn ®−êng phè kÕt hîp víi çc cuéc b·i c«ng chÝnh trÞ Héi nghÞ ®¹i biÓu th¸ng Giªng 1912) vÒ vÊn ®Ò x©y dùng ®¶ng,
hoÆc nh÷ng ho¹t ®éng ®Êu tranh ®éc lËp. lµ ®óng. TiÕn tr×nh ®Êu tranh b·i c«ng n¨m 1912, cuéc vËn
®éng tuyÓn cö cña §¶ng d©n chñ - x· héi trong cuéc bÇu cö vµo Héi nghÞ ®Ò nghÞ c¶ cho çc trung t©m kh¸c cña phong trµo
§u-ma IV, tiÕn tr×nh cuéc vËn ®éng b¶o hiÓm v.v., ®· chØ ra hÕt c«ng nh©n lËp kiÓu tæ chøc Êy víi nh÷ng sù thay ®æi t−¬ng øng
søc râ rµng r»ng kiÓu mÉu x©y dùng tæ chøc duy nhÊt ®óng víi ®iÒu kiÖn ®Þa ph−¬ng vµ ®iÒu kiÖn sinh ho¹t.
trong thêi kú ®ang tr¶i qua lµ: ®¶ng bÝ mËt víi tÝnh çch lµ tæng 5. Nh»m môc ®Ých thiÕt lËp nh÷ng mèi quan hÖ chÆt chÏ gi÷a
sè çc chi bé ®¶ng ®−îc bao bäc b»ng mét m¹ng l−íi çc héi çc tæ chøc ®Þa ph−¬ng víi Ban chÊp hµnh trung −¬ng, ®ång thêi
c«ng nh©n hîp ph¸p vµ nöa hîp ph¸p. nh»m môc ®Ých chØ ®¹o vµ thèng nhÊt c«ng t¸c cña ®¶ng, héi
2. §iÒu b¾t buéc tuyÖt ®èi lµ lµm cho çc h×nh thøc tæ chøc nghÞ thÊy hÕt søc cÇn thiÕt ph¶i tæ chøc çc trung t©m khu vùc t¹i
trong c«ng cuéc x©y dùng bÝ mËt ph¶i thÝch øng víi ®iÒu kiÖn çc vïng quan träng nhÊt cña phong trµo c«ng nh©n.
®Þa ph−¬ng. Nh÷ng h×nh thøc mu«n h×nh mu«n vÎ nh»m che 6. Mét trong nh÷ng nhiÖm vô thùc tiÔn quan träng nhÊt
giÊu çc chi bé bÝ mËt, sù mÒm dÎo hÕt søc lín trong viÖc lµm trong viÖc thiÕt lËp mèi liªn hÖ sinh ®éng th−êng xuyªn gi÷a
cho çc h×nh thøc c«ng t¸c thÝch øng víi çc ®iÒu kiÖn sinh ho¹t Ban chÊp hµnh trung −¬ng víi çc nhãm d©n chñ - x· héi ®Þa
vµ ®iÒu kiÖn ®Þa ph−¬ng, lµ ®iÒu b¶o ®¶m søc sèng cña tæ chøc ph−¬ng, còng nh− trong viÖc thiÕt lËp nh÷ng h×nh thøc linh
bÝ mËt. ho¹t ®Ó l·nh ®¹o c«ng t¸c ®Þa ph−¬ng t¹i çc trung t©m lín cña
3. NhiÖm vô chñ yÕu tr−íc m¾t vÒ x©y dùng tæ chøc trong phong trµo c«ng nh©n, ― lµ chÕ ®é çc ç nh©n ®−îc ñy nhiÖm.
lóc nµy lµ: thµnh lËp t¹i tÊt c¶ çc c«ng x−ëng vµ nhµ m¸y Nh÷ng ng−êi ®−îc ñy nhiÖm ph¶i ®−îc tuyÓn lùa trong sè çc
nh÷ng uû ban nhµ m¸y bÝ mËt thuÇn tuý cña ®¶ng, gåm nh÷ng c«ng nh©n l·nh ®¹o c«ng t¸c ®Þa ph−¬ng. ChØ cã nh÷ng c«ng
phÇn tö c«ng nh©n tÝch cùc nhÊt. Cao trµo c«ng nh©n lín lªn rÊt nh©n tiªn phong míi cã thÓ, b»ng lùc l−îng b¶n th©n m×nh,
nhanh chãng ®· t¹o ra ®iÒu kiÖn khiÕn cho sù t¸i lËp çc uû ban t¨ng c−êng vµ cñng cè bé m¸y trung −¬ng cña ®¶ng ë ®Þa
cña ®¶ng ë nhµ m¸y vµ sù cñng cè çc uû ban hiÖn cã trë thµnh ph−¬ng còng nh− trong toµn câi n−íc Nga.
®iÒu cã thÓ thùc hiÖn ®−îc ë ®¹i bé phËn çc ®Þa ph−¬ng. 7. Héi nghÞ mong r»ng Ban chÊp hµnh trung −¬ng th−êng
4. Héi nghÞ chØ râ r»ng hiÖn nay hoµn toµn ®· ®Õn lóc cÇn xuyªn tæ chøc nh÷ng cuéc héi nghÞ víi çc çn bé ®¶ng ë ®Þa
thiÕt ph¶i thµnh lËp tõ çc nhãm lÎ tÎ ë çc ®Þa ph−¬ng mét tæ ph−¬ng ho¹t ®éng trong çc ngµnh c«ng t¸c kh¸c nhau cña
chøc l·nh ®¹o ë mçi trung t©m. §¶ng d©n chñ - x· héi.
ThÝ dô, mét kiÓu tæ chøc toµn thµnh, nh− ë Pª-tÐc-bua lµ uû 8. Héi nghÞ nh¾c nhë mäi ng−êi l−u ý ®Õn nh÷ng nghÞ quyÕt
ban l·nh ®¹o thµnh phè, ®−îc thµnh lËp b»ng con ®−êng kÕt ®−îc th«ng qua nhiÒu lÇn cña ®¶ng nãi r»ng ®¶ng c«ng nh©n
hîp nguyªn t¾c bÇu cö tõ çc chi bé khu phè víi nguyªn t¾c kh«ng thÓ tån t¹i b»ng çch nµo kh¸c h¬n lµ dùa vµo nh÷ng
bæ tuyÓn. kho¶n ®¶ng phÝ ®Òu ®Æn, dùa vµo sù quyªn gãp cña c«ng nh©n.
KiÓu tæ chøc nh− vËy t¹o nªn kh¶ n¨ng thiÕt lËp mèi liªn hÖ Kh«ng cã nh÷ng kho¶n ®ãng gãp nh− vËy, nhÊt lµ trong ®iÒu
mËt thiÕt nhÊt vµ trùc tiÕp gi÷a c¬ quan l·nh ®¹o vµ çc kiÖn hiÖn t¹i, th× c¬ quan trung −¬ng cña ®¶ng (ë ®Þa ph−¬ng vµ
chi bé bªn d−íi, vµ ®ång thêi cho phÐp thµnh lËp mét c¬ toµn quèc), dï lµ hÕt søc Ýt ng−êi, còng hoµn toµn kh«ng thÓ tån
quan chÊp hµnh hÑp vÒ thµnh phÇn, c¬ ®éng vµ bÝ mËt nhÊt, cã t¹i ®−îc.
quyÒn th−êng xuyªn lµm ®¹i biÓu cho toµn thÓ tæ chøc. 9. (Kh«ng ®−îc c«ng bè).
vÒ ®¶ng ®oµn d©n chñ - x· héi ë §u-ma 4. Héi nghÞ kh«ng thÓ kh«ng thÊy sù vi ph¹m c«ng khai
nghÜa vô ®¶ng viªn ë phÝa ®¶ng ®oµn d©n chñ - x· héi trong
1. Héi nghÞ nhËn thÊy r»ng mÆc dÇu cã nh÷ng cuéc truy n·
ch−a tõng thÊy vµ sù gian lËn cña chÝnh phñ trong çc cuéc bÇu nghÞ quyÕt vÒ Gia-gien-l«. NghÞ quyÕt Êy ñng hé hµnh ®éng
cö, mÆc dÇu cã sù liªn minh hoµn toµn râ rµng t¹i nhiÒu ®Þa chia rÏ cña ph¸i Bun lµ ph¸i ®· tho¶ hiÖp víi mét ®¶ng phi d©n
ph−¬ng gi÷a ph¸i tù do vµ bän Tr¨m ®en nh»m chèng l¹i chñ - x· héi (§¶ng x· héi chñ nghÜa Ba-lan) chèng l¹i çc ®¶ng
phong trµo d©n chñ - x· héi, nh−ng §¶ng c«ng nh©n d©n chñ - viªn d©n chñ - x· héi Ba-lan, vµ ®· bÇu tªn Gia-gien-l«, kh«ng
x· héi Nga ®· thu ®−îc th¾ng lîi rÊt lín trong cuéc bÇu cö vµo ph¶i ®¶ng viªn d©n chñ - x· héi, ®Ó chèng l¹i tÊt c¶ çc ®¹i biÓu
§u-ma IV. HÇu nh− ë kh¾p n¬i, sè phiÕu bÇu cho §¶ng d©n cö tri d©n chñ - x· héi, çc ®¹i biÓu cö tri nµy chiÕm ®a sè trong
chñ - x· héi ®· t¨ng lªn t¹i ®oµn tuyÓn cö thø 2 trong thµnh ®oµn ®¹i biÓu cö tri c«ng nh©n. Nh− vËy, ®¶ng ®oµn ®· ®µo s©u
phè, lµ ®oµn tuyÓn cö mµ §¶ng d©n chñ - x· héi ngµy cµng thªm sù chia rÏ gi÷a c«ng nh©n ë Ba-lan vµ g©y khã kh¨n thªm
giµnh l¹i ®−îc tõ tay ph¸i tù do. Cßn trong ®oµn tuyÓn cö c«ng cho sù nghiÖp thèng nhÊt toµn ®¶ng.
nh©n, lµ ®oµn tuyÓn cö chñ yÕu ®èi víi ®¶ng ta, th× §¶ng c«ng 5. ViÖc ®ång chÝ Ts¬-khen-kª-li thay mÆt ®¶ng ®oµn b¶o vÖ
nh©n d©n chñ - x· héi Nga ®· gi÷ v÷ng −u thÕ hoµn toµn, thªm quyÒn tù trÞ d©n téc vÒ v¨n hãa d−íi chiªu bµi "thµnh lËp nh÷ng
vµo ®ã giai cÊp c«ng nh©n, b»ng viÖc bÇu cö tÊt c¶ çc ®¹i biÓu c¬ quan cÇn thiÕt cho sù ph¸t triÓn tù do cña mçi d©n téc", lµ mét
b«n-sª-vÝch trong ®oµn tuyÓn cö, ®· ®Æc biÖt nhÊt trÝ bµy tá sù vi ph¹m c«ng khai ®èi víi c−¬ng lÜnh cña ®¶ng126. Mét c«ng
lßng trung thµnh kh«ng g× lay chuyÓn cña m×nh ®èi víi §¶ng thøc, vÒ thùc chÊt gièng hÖt nh− vËy, ®· bÞ b¸c bá qua cuéc biÓu
c«ng nh©n d©n chñ - x· héi Nga cò vµ ®èi víi çc di huÊn çch quyÕt ®Æc biÖt t¹i §¹i héi II cña ®¶ng, lµ ®¹i héi ®· th«ng qua
m¹ng cña ®¶ng. c−¬ng lÜnh cña ®¶ng127. Sù nh−îng bé ®èi víi çc khuynh h−íng
2. Héi nghÞ hoan nghªnh sù ho¹t ®éng tÝch cùc cña çc nghÞ d©n téc chñ nghÜa, dï lµ d−íi h×nh thøc che ®Ëy nh− vËy, lµ
sÜ d©n chñ - x· héi t¹i §u-ma IV thÓ hiÖn trong hµng lo¹t lêi kh«ng thÓ dung nhËn ®−îc ®èi víi ®¶ng v« s¶n.
ph¸t biÓu trong §u-ma, trong viÖc chÊt vÊn vµ viÖc ra b¶n tuyªn 6. ViÖc bá phiÕu cña ®¶ng ®oµn d©n chñ - x· héi t¸n thµnh
bè, mµ nãi chung, nh÷ng viÖc lµm ®ã ®· nãi lªn mét çch ®óng c«ng thøc cña ph¸i tiÕn bé (thùc tÕ lµ cña ph¸i th¸ng M−êi) ®Ò
®¾n çc nguyªn t¾c c¬ b¶n cña §¶ng d©n chñ - x· héi. nghÞ chuyÓn sang ®iÓm kh¸c theo lêi tuyªn bè cña néi çc, vµ
3. Thõa nhËn r»ng truyÒn thèng ®−îc thiÕt lËp trong ®¶ng
viÖc kh«ng ®−a ra mét c«ng thøc ®éc lËp cña §¶ng d©n chñ - x·
ta ― theo ®ã th× ®¶ng ®oµn d©n chñ - x· héi trong §u-ma lµ c¬
héi ― lµ mét thiÕu sãt mµ ®¶ng ph¶i v¹ch ra v× b¸o chÝ cña ph¸i
quan phôc tïng ®¶ng nh− phôc tïng çi toµn bé mµ ®¹i diÖn lµ
tù do ®−a ra nh÷ng lêi b×nh luËn cã dông ý xÊu128.
çc c¬ quan trung −¬ng cña ®¶ng ― lµ duy nhÊt ®óng, héi nghÞ
7, 8 vµ 9. (Kh«ng c«ng bè)129
thÊy r»ng v× lîi Ých cña viÖc gi¸o dôc chÝnh trÞ cho giai cÊp c«ng
nh©n vµ cña viÖc ®Ò ra mét çch ®óng ®¾n c«ng t¸c nghÞ viÖn
cña ®¶ng, cÇn ph¶i chó ý quan t©m ®Õn mçi b−íc ®i cña ®¶ng vÒ s¸ch b¸o bÝ mËt
®oµn d©n chñ - x· héi, vµ b»ng çch ®ã thùc hiÖn sù kiÓm so¸t Sau khi th¶o luËn vÊn ®Ò vÒ sù cÇn thiÕt ph¶i ph¸t triÓn
cña ®¶ng ®èi víi ®¶ng ®oµn. toµn diÖn c«ng t¸c xuÊt b¶n bÝ mËt, vµ sau khi ®Ò ra mét
lo¹t chØ thÞ cô thÓ vÒ vÊn ®Ò nµy, héi nghÞ khÈn thiÕt kªu gäi tÊt 6. Kh«ng mét phót nµo ®−îc ngõng l¹i cuéc ®Êu tranh
c¶ çc ®¶ng bé ®Þa ph−¬ng, tÊt c¶ çc chi bé c«ng nh©n vµ tõng cho viÖc tuyÓn lùa ®óng ®¾n çc ®¹i biÓu vµo çc quü b¶o
c«ng nh©n h·y ®éc lËp vµ chñ ®éng h¬n n÷a trong viÖc vËn hiÓm èm ®au. Ph¶i lîi dông mäi ph−¬ng s¸ch, mäi søc lùc,
chuyÓn vµ liªn l¹c víi bé phËn Ban chÊp hµnh trung −¬ng ë lîi dông mäi thêi c¬ thuËn lîi, kh«ng ®−îc ®Ó cho bän chñ
trong n−íc130 ®Ó phæ biÕn s¸ch b¸o bÝ mËt. mét phót nµo cã thÓ cho r»ng sù tiÕn triÓn b×nh th−êng cña
s¶n xuÊt ®· ®−îc b¶o ®¶m; ph¶i më réng vµ ph¸t triÓn cuéc
vÒ cuéc vËn ®éng b¶o hiÓm ®Êu tranh cña c«ng nh©n, ― nh−ng ®ång thêi, bÊt chÊp mäi
NhËn thÊy r»ng giai cÊp c«ng nh©n vµ ®¶ng cña nã, mÆc dÇu trë ng¹i, kh«ng ®−îc kh−íc tõ viÖc bÇu cho danh s¸ch d©n
bÞ truy n·, vÉn dèc mét nghÞ lùc lín lao vµo sù nghiÖp b¶o vÖ chñ - x· héi. Cuéc bÇu cö kh«ng lo¹i trõ viÖc ph¸t triÓn h¬n
nh÷ng lîi Ých cña giai cÊp v« s¶n trong vÊn ®Ò thi hµnh luËt b¶o n÷a cuéc ®Êu tranh. Ng−îc l¹i, b»ng viÖc bÇu nh÷ng c«ng
hiÓm131, ― héi nghÞ cho r»ng: nh©n d©n chñ - x· héi trung kiªn lµm ®¹i biÓu, chóng ta sÏ
1. CÇn ph¶i ®Êu tranh hÕt søc kiªn quyÕt vµ nhÊt trÝ chèng t¹o ®iÒu kiÖn dÔ dµng cho viÖc ®Êu tranh sau nµy cho nh÷ng
l¹i ©m m−u cña chÝnh phñ vµ bän t− b¶n muèn buéc c«ng nh©n cuéc tuyÓn cö ®óng ®¾n, vµ trong cuéc ®Êu tranh Êy, çc ®¹i
ph¶i lùa chän nh÷ng ®¹i biÓu cña m×nh vµo çc quü b¶o hiÓm biÓu sÏ t×m mäi çch gióp ®ì c«ng nh©n.
èm ®au mét çch mï qu¸ng, tøc lµ kh«ng ®−îc lùa chän t¹i çc 7. TÊt c¶ n¬i nµo mµ cuéc bÇu cö ®−îc tiÕn hµnh kh«ng cã
cuéc häp c«ng nh©n. héi nghÞ, th× cÇn ph¶i cæ ®éng ®ßi bÇu l¹i çc ®¹i biÓu trªn
2. C«ng nh©n ë mäi n¬i ph¶i dïng con ®−êng kh«ng hîp nguyªn t¾c tù do thËt sù trong bÇu cö, cã tæ chøc héi nghÞ; cæ
ph¸p mµ ®¹t b»ng ®−îc viÖc tæ chøc çc cuéc häp ®Ó ®Ò cö ®éng b»ng mäi ph−¬ng tiÖn hîp víi kh¶ n¨ng cña c«ng nh©n.
tr−íc nh÷ng øng cö viªn mµ hä muèn chän lµm ®¹i biÓu. 8. §¶ng ®oµn d©n chñ - x· héi t¹i §u-ma ph¶i lËp tøc ®−a ra
3. C«ng nh©n ph¶i tæ chøc nh÷ng cuéc mÝt-tinh çch m¹ng lêi chÊt vÊn míi vÒ viÖc cù tuyÖt kh«ng cho c«ng nh©n héi häp
®Ó ph¶n ®èi nh÷ng hµnh ®éng ¸p bøc vµ thãa m¹ trong viÖc thi ®Ó bÇu cö.
hµnh çc luËt b¶o hiÓm.
4. BÊt kÓ trong tr−êng hîp nµo còng ph¶i chuÈn bÞ tr−íc 9. CÇn ph¶i tiÕn hµnh toµn bé c«ng t¸c cæ ®éng vÒ viÖc thùc
danh s¸ch çc øng cö viªn c«ng nh©n ®−a ra øng cö lµm ®¹i hiÖn chÕ ®é b¶o hiÓm, kÕt hîp chÆt chÏ víi viÖc lµm s¸ng tá tÊt c¶
biÓu, danh s¸ch ®ã ph¶i bao gåm nh÷ng c«ng nh©n d©n chñ - x· hiÖn tr¹ng ë n−íc Nga Nga hoµng, gi¶i thÝch nh÷ng nguyªn t¾c
héi cã uy tÝn nhÊt, vµ cÇn ph¶i nhÊt trÝ bÇu danh s¸ch Êy c¶ ë x· héi chñ nghÜa vµ nh÷ng yªu s¸ch çch m¹ng cña chóng ta.
nh÷ng n¬i kh«ng tæ chøc ®−îc cuéc häp nµo.
5. Héi nghÞ cho r»ng tÈy chay çc cuéc bÇu cö ®¹i biÓu lµ vÒ th¸i ®é ®èi víi ph¸i thñ tiªu
kh«ng hîp lý vµ cã h¹i. Cè g¾ng chñ yÕu cña bän t− b¶n vµo lóc vµ vÒ vÊn ®Ò thèng nhÊt
nµy lµ nh»m kh«ng ®Ó cho c«ng nh©n n¾m lÊy mét sè tæ chøc c¬
së cña v« s¶n ë c«ng x−ëng, nhµ m¸y, nh− çc quü b¶o hiÓm 1. Bèn n¨m ®Êu tranh cña ®¶ng chèng ph¸i thñ tiªu ®·
èm ®au cña c«ng nh©n. ViÖc tÈy chay sÏ chia rÏ c«ng nh©n trong chøng minh sù ®óng ®¾n hoµn toµn cña ®Þnh nghÜa mµ Héi
lóc nµy vµ chØ tiÕp tay cho ý ®å ®· nãi trªn cña bän t− b¶n. nghÞ ®¹i biÓu toµn §¶ng c«ng nh©n d©n chñ - x· héi Nga häp
vµo th¸ng Ch¹p n¨m 1908 ®· nªu lªn trong nh÷ng c©u sau ®ã lµ nhãm t¸c gi¶ thñ tiªu ®· ly khai ®¶ng vµ tho¸t ly khái
®©y: quÇn chóng c«ng nh©n Nga.
"M−u toan cña mét bé phËn trÝ thøc trong ®¶ng muèn thñ 4. Lßng trung thµnh cña tuyÖt ®¹i ®a sè c«ng nh©n tiªn
tiªu tæ chøc hiÖn nay cña §¶ng c«ng nh©n d©n chñ - x· héi Nga phong ®èi víi ®¶ng bÝ mËt ®· buéc héi nghÞ th¸ng T¸m ph¶i cã
vµ thay nã b»ng mét sù tËp hîp kh«ng cã h×nh thï trong khu«n nh÷ng sù nh−îng bé bÒ ngoµi ®èi víi tÝnh ®¶ng vµ lµm ra vÎ
khæ hîp ph¸p, víi bÊt cø gi¸ nµo, cho dï sù hîp ph¸p nµy ph¶i thõa nhËn ®¶ng bÝ mËt. Trªn thùc tÕ, tÊt c¶ çc nghÞ quyÕt cña
tr¶ b»ng çi gi¸ lµ c«ng khai tõ bá c−¬ng lÜnh, s¸ch l−îc vµ héi nghÞ Êy tõ ®Çu ®Õn cuèi ®Òu tiªm nhiÔm chñ nghÜa thñ tiªu,
truyÒn thèng cña ®¶ng"132. vµ sau cuéc héi nghÞ ®ã, b¸o "B×nh minh cña chóng ta" vµ "Tia
Nh− thÕ lµ, bän thñ tiªu bÞ lªn ¸n hoµn toµn kh«ng ph¶i v×
s¸ng", sau khi ®· tuyªn bè ñng hé çc nghÞ quyÕt th¸ng T¸m,
hä nªu ra sù cÇn thiÕt cña c«ng t¸c hîp ph¸p, mµ v× hä tõ bá
lËp tøc tiÕn hµnh m¹nh h¬n n÷a viÖc tuyªn truyÒn theo lèi thñ
®¶ng bÝ mËt vµ ph¸ hñy nã.
tiªu chñ nghÜa.
ViÖc tæ chøc ra tê b¸o m¸c-xÝt ra hµng ngµy ®Çu tiªn cña
c«ng nh©n ë Nga vµ viÖc tÊt c¶ çc nghÞ sÜ b«n-sª-vÝch ®Òu ®−îc a) chñ tr−¬ng ®¶ng c«ng khai,
bÇu t¹i ®oµn tuyÓn cö c«ng nh©n, ®· hoµn toµn chøng minh b) chèng tæ chøc bÝ mËt,
r»ng ®¶ng ®· n¾m ®−îc ho¹t ®éng hîp ph¸p vµ ®· g¹t h¼n bän c) chèng c−¬ng lÜnh cña ®¶ng (b¶o vÖ sù tù trÞ d©n téc vÒ v¨n
thñ tiªu ra mét bªn. hãa, xÐt l¹i çc ®¹o luËt vÒ ruéng ®Êt cña §u-ma III, ®−a khÈu
2. B»ng çch ly khai ®¶ng bÝ mËt vµ tËp hîp l¹i thµnh nhãm hiÖu lËp chÕ ®é céng hßa xuèng hµng thø yÕu v.v.),
t¸ch rêi khái çc tæ chøc ®Þa ph−¬ng, bän thñ tiªu ®· g©y ra sù d) chèng l¹i çc cuéc b·i c«ng çch m¹ng cã tÝnh quÇn chóng,
ph©n liÖt mµ bän chóng ®· lµm trÇm träng thªm b»ng viÖc ®) chñ tr−¬ng s¸ch l−îc c¶i l−¬ng, hoµn toµn cã tÝnh chÊt
thµnh lËp t¹i mét sè n¬i, nhÊt lµ ë Pª-tÐc-bua, çi gäi lµ nh÷ng
hîp ph¸p chñ nghÜa.
nhãm khëi x−íng. Khi tuyªn bè r»ng nhãm thñ tiªu gåm çc
V× vËy, cuéc ®Êu tranh kiªn quyÕt chèng nhãm thñ tiªu
t¸c gi¶ trong çc b¸o "B×nh minh cña chóng ta" vµ "Sù nghiÖp
cuéc sèng" lµ h¹t nh©n cña çc nhãm khëi x−íng vµ "®· hoµn thuéc çc b¸o "B×nh minh cña chóng ta" vµ "Tia s¸ng" vµ viÖc
toµn tù ®Æt m×nh ra ngoµi ®¶ng"1), th× nh− vËy Héi nghÞ ®¹i biÓu gi¶i thÝch cho quÇn chóng c«ng nh©n vÒ mèi tai h¹i s©u s¾c cña
th¸ng Giªng n¨m 1912 cña §¶ng c«ng nh©n d©n chñ - x· héi nh÷ng lêi tuyªn truyÒn cña chóng, vÉn lµ mét trong nh÷ng
Nga chØ x¸c nhËn sù ph©n liÖt do bän thñ tiªu g©y ra. nhiÖm vô cña ®¶ng nh− tr−íc kia.
3. Héi nghÞ ®¹i biÓu th¸ng T¸m n¨m 1912 tù coi m×nh 5. Cuéc vËn ®éng cho "sù thèng nhÊt" do bän thñ tiªu dÊy lªn
lµ "héi nghÞ ®¹i biÓu cña çc tæ chøc cña §¶ng c«ng nh©n d©n trong b¸o chÝ c«ng khai, ®· bá qua vµ lµm lu mê vÊn ®Ò chñ yÕu lµ
chñ - x· héi Nga", nh−ng trªn thùc tÕ l¹i lµ héi nghÞ cña vÊn ®Ò tham gia ®¶ng bÝ mËt vµ c«ng t¸c trong ®¶ng ®ã, vµ do ®ã,
ph¸i thñ tiªu, v× r»ng bé phËn chñ yÕu vµ l·nh ®¹o héi nghÞ ®¸nh l¹c h−íng c«ng nh©n, v× trªn b¸o chÝ c«ng khai th× ngay c¶
viÖc nªu lªn vÊn ®Ò ®ã còng kh«ng thÓ ®−îc. Trªn thùc tÕ bän thñ
1) tiªu vÉn tiÕp tôc ®i vµo con ®−êng ph©n liÖt nh− tr−íc, ®iÒu ®ã ®·
tr. 195. ®−îc çc cuéc bÇu cö ë Pª-tÐc-bua ®Æc biÖt chØ râ: khi çc ®¹i biÓu
cö tri chia thµnh hai bé phËn b»ng nhau th× chÝnh bän thñ tiªu ng−êi d©n chñ - x· héi Ba-lan, vµ viÖc Héi nghÞ ®¹i biÓu th¸ng
b¸c bá ®Ò nghÞ viÖc b¾t th¨m lµ biÖn ph¸p duy nhÊt cã thÓ lo¹i T¸m (1912) cña bän thñ tiªu, cña ph¸i Bun vµ çc phÇn tö d©n
trõ t×nh tr¹ng chia rÏ cña c«ng nh©n tr−íc çc ®¶ng t− s¶n. chñ - x· héi L¸t-vi-a vi ph¹m c−¬ng lÜnh cña ®¶ng mét çch cã
6. Víi ®iÒu kiÖn thõa nhËn tæ chøc bÝ mËt cña §¶ng c«ng lîi cho chñ nghÜa d©n téc, ®· biÓu lé mét çch ®Æc biÖt râ sù
nh©n d©n chñ - x· héi Nga vµ tham gia tæ chøc Êy th× sù thèng ph¸ s¶n hoµn toµn cña çc nguyªn t¾c liªn bang trong viÖc x©y
nhÊt cña c«ng nh©n d©n chñ - x· héi thuéc mäi trµo l−u vµ dùng §¶ng d©n chñ - x· héi vµ t¸c h¹i s©u s¾c cña t×nh tr¹ng
khuynh h−íng lµ ®iÒu tuyÖt ®èi cÇn thiÕt vµ lµ b¾t buéc v× lîi biÖt lËp cña çc tæ chøc d©n chñ - x· héi "d©n téc" ®èi víi sù
Ých vÒ mäi mÆt cña phong trµo c«ng nh©n. nghiÖp cña giai cÊp v« s¶n.
ChÝnh lµ trªn çc nguyªn t¾c nh− vËy, sù thèng nhÊt ®· 2. V× vËy, héi nghÞ kiªn tr× kªu gäi c«ng nh©n thuéc tÊt c¶ çc
®−îc thùc hiÖn trong tæ chøc ®¶ng thuéc khu phè N¸c-va ë Pª- d©n téc ë n−íc Nga h·y hÕt søc kiªn quyÕt chèng l¹i chñ nghÜa
tÐc-bua vµ trong mét sè tæ chøc ®Þa ph−¬ng. d©n téc chiÕn ®Êu cña bän ph¶n ®éng, h·y ®Êu tranh chèng tÊt
7. Héi nghÞ ñng hé mét çch kiªn quyÕt nhÊt sù thèng nhÊt c¶ mäi biÓu hiÖn cña ®Çu ãc d©n téc chñ nghÜa trong quÇn
nh− vËy vµ khuyªn mäi n¬i ®Òu nªn tøc kh¾c b¾t ®Çu sù thèng chóng lao ®éng, h·y ®oµn kÕt chÆt chÏ nhÊt vµ thèng nhÊt çc
nhÊt nh− thÕ tõ d−íi lªn, tõ çc ñy ban nhµ m¸y, nh÷ng nhãm ë c«ng nh©n d©n chñ - x· héi t¹i çc ®Þa ph−¬ng vµo trong nh÷ng
çc khu v. v. cã sù kiÓm tra thùc tÕ cña çc ®ång chÝ c«ng nh©n tæ chøc thèng nhÊt cña §¶ng c«ng nh©n d©n chñ - x· héi Nga lµ
xem cã thùc sù thõa nhËn tæ chøc bÝ mËt kh«ng vµ cã thùc sù nh÷ng tæ chøc ®ang tiÕn hµnh c«ng t¸c b»ng nh÷ng thø tiÕng
s½n sµng ñng hé cuéc ®Êu tranh çch m¹ng cña quÇn chóng vµ cña v« s¶n ®Þa ph−¬ng vµ ®ang thùc hiÖn trªn thùc tÕ sù thèng
s¸ch l−îc çch m¹ng kh«ng. ChØ cã b»ng çch thËt sù thùc hiÖn nhÊt tõ d−íi, nh− ®· thùc hiÖn tõ l©u ë Çp-ca-d¬.
sù thèng nhÊt nh− thÕ tõ d−íi lªn th× míi thùc hiÖn ®−îc viÖc 3. Héi nghÞ rÊt lÊy lµm tiÕc vÒ t×nh tr¹ng ph©n liÖt trong hµng
triÖt ®Ó ®oµn kÕt ®¶ng vµ viÖc hoµn toµn cñng cè sù thèng nhÊt ngò d©n chñ - x· héi Ba-lan, mét t×nh tr¹ng lµm suy yÕu qu¸
trong ph¹m vi toµn n−íc Nga. nhiÒu cuéc ®Êu tranh cña c«ng nh©n d©n chñ - x· héi Ba-lan.
Héi nghÞ buéc ph¶i x¸c nhËn r»ng Ban l·nh ®¹o trung −¬ng cña
§¶ng d©n chñ - x· héi Ba-lan, hiÖn nay kh«ng ®¹i diÖn cho ®a
vÒ çc tæ chøc d©n chñ - x· héi "d©n téc"
sè çc tæ chøc d©n chñ - x· héi cña giai cÊp v« s¶n Ba-lan, ®· ®i
1. Kinh nghiÖm n¨m 1912 hoµn toµn x¸c nhËn sù ®óng ®Õn chç dïng nh÷ng thñ ®o¹n kh«ng thÓ dung nhËn ®−îc
®¾n cña nghÞ quyÕt cña Héi nghÞ ®¹i biÓu th¸ng Giªng n¨m trong cuéc ®Êu tranh víi ®a sè Êy (thÝ dô nghi ngê mét çch vò
1912 cña §¶ng c«ng nh©n d©n chñ - x· héi Nga vÒ vÊn ®Ò ®o¸n toµn thÓ ®¶ng bé V¸c-sa-va lµ khiªu khÝch). Héi nghÞ kªu
nµy1). Sù ñng hé cña ph¸i Bun ®èi víi øng cö viªn Gia-gien-l« gäi tÊt c¶ çc tæ chøc ®¶ng cã quan hÖ víi c«ng nh©n d©n chñ -
kh«ng ph¶i lµ ng−êi d©n chñ - x· héi chèng l¹i nh÷ng x· héi Ba-lan, h·y gióp cho viÖc lËp l¹i sù thèng nhÊt thËt sù
trong phong trµo d©n chñ - x· héi Ba-lan.
1)
Xem Toµn tËp, tiÕng ViÖt, Nhµ xuÊt b¶n TiÕn bé, M¸t-xc¬-va, t. 21, 4. Héi nghÞ ®Æc biÖt x¸c nhËn chñ nghÜa c¬ héi cùc ®oan
tr. 172 - 175. vµ chñ nghÜa thñ tiªu, thÓ hiÖn trong çc nghÞ quyÕt cña cuéc
héi nghÞ ®¹i biÓu võa qua (IX) cña ph¸i Bun, lµ cuéc héi nghÞ ®· Ban chÊp hµnh trung −¬ng ®ang ¸p dông çc biÖn ph¸p ®Ó
g¹t bá khÈu hiÖu thiÕt lËp nÒn céng hßa, ®Èy xuèng hµng thø c¶i tæ ban biªn tËp.
yÕu c«ng t¸c bÝ mËt vµ ®· tá ra l·ng quªn nh÷ng nhiÖm vô çch 2. Ban biªn tËp ®¸p øng cßn yÕu ít sinh ho¹t ®¶ng cña çc
m¹ng cña giai cÊp v« s¶n. Hµnh ®éng cña ph¸i Bun chèng l¹i sù c«ng nh©n d©n chñ - x· héi ë Pª-tÐc-bua. ViÖc tr×nh bµy l¹i çc
hîp nhÊt tÊt c¶ c«ng nh©n d©n chñ - x· héi ë çc ®Þa ph−¬ng (ë nghÞ quyÕt cña ®¶ng hoÆc nh¾c l¹i çc nghÞ quyÕt ®ã nhÊt thiÕt
V¸c-sa-va, ë Lèt-d¬, ë Vin-na v. v.), chèng l¹i sù hîp nhÊt mµ ph¶i ®−îc thùc hiÖn d−íi h×nh thøc c«ng khai.
§¶ng c«ng nh©n d©n chñ - x· héi Nga ®· nhiÒu lÇn chñ tr−¬ng 3. Ban biªn tËp ph¶i chó ý nhiÒu h¬n tíi viÖc gi¶i thÝch tÝnh
tõ n¨m 1906 trong çc cuéc ®¹i héi vµ héi nghÞ ®¹i biÓu cña chÊt kh«ng ®óng ®¾n vµ t¸c h¹i cña ph¸i thñ tiªu nãi chung vµ
®¶ng, hµnh ®éng ®ã còng rÊt ®¸ng lªn ¸n nh− vËy. cña viÖc tuyªn truyÒn trªn b¸o "Tia s¸ng" nãi riªng.
5. Héi nghÞ hoan nghªnh çc c«ng nh©n d©n chñ - x· héi 4. Ban biªn tËp ph¶i chó ý nhiÒu h¬n tíi viÖc cæ ®éng ®Ó
çch m¹ng thuéc tæ chøc L¸t-vi-a ®ang tiÕn hµnh cuéc tuyªn khuyÕn khÝch ®Æt mua b¸o vµ quyªn gãp trong c«ng nh©n.
truyÒn kiªn tr× theo tinh thÇn chèng bän thñ tiªu, vµ lÊy lµm tiÕc 5. Bé phËn çc nghÞ sÜ b«n-sª-vÝch ph¶i tham gia héi ®ång biªn
r»ng Ban chÊp hµnh trung −¬ng §¶ng d©n chñ - x· héi L¸t-vi-a tËp më réng cña tê b¸o vµ ph¶i tæ chøc viÖc tham gia mét çch
®ang cã xu h−íng ñng hé nh÷ng ho¹t ®éng cña bän thñ tiªu th−êng xuyªn vµ kiªn tr× c¶ vÒ mÆt bµi vë lÉn vÒ mÆt kinh tÕ.
chèng ®¶ng. 6. Ban biªn tËp ph¶i cã th¸i ®é thËt thËn träng ®èi víi çc
6. Héi nghÞ tá lßng tin t−ëng v÷ng ch¾c r»ng cao trµo çch céng t¸c viªn cña b¸o lµ nh÷ng ng−êi thuéc ph¸i "TiÕn lªn" ®Ó
m¹ng ®· b¾t ®Çu, çc cuéc b·i c«ng kinh tÕ vµ chÝnh trÞ cña khái g©y khã kh¨n cho viÖc nhÝch l¹i gÇn võa ®−îc b¾t ®Çu vµ
quÇn chóng réng r·i, çc cuéc biÓu t×nh trªn ®−êng phè vµ çc ®Ó kh«ng sa vµo ®−êng lèi sai lÇm vÒ nguyªn t¾c.
h×nh thøc ®Êu tranh çch m¹ng c«ng khai kh¸c cña quÇn chóng 7. CÇn tËp trung mäi cè g¾ng nh»m gi¶m bít çc chi phÝ
sÏ gióp cho viÖc ®oµn kÕt vµ hîp nhÊt hoµn toµn c«ng nh©n d©n xuÊt b¶n vµ nh»m x©y dùng mét héi ®ång l·nh ®¹o hÑp (chØ
chñ - x· héi t¹i çc ®Þa ph−¬ng kh«ng ph©n biÖt d©n téc, vµ ®¹o mäi c«ng viÖc) trong ®ã nhÊt thiÕt ph¶i cã Ýt nhÊt lµ mét ®¹i
b»ng viÖc ®ã t¨ng c−êng thªm søc tÊn c«ng chèng chÕ ®é Nga diÖn cña nhãm s¸u ng−êi133.
hoµng ®ang ¸p bøc tÊt c¶ çc d©n téc ë Nga vµ chèng giai cÊp t− Mét héi ®ång l·nh ®¹o còng nh− vËy (tiÓu ban kinh tÕ),
s¶n thuéc tÊt c¶ çc d©n téc ë Nga ®ang c©u kÕt l¹i víi nhau. trong ®ã nhÊt thiÕt ph¶i cã sù tham gia cña mét ng−êi trong
nhãm s¸u ng−êi, lµ cÇn thiÕt ®Ó tiÕn hµnh mÆt c«ng t¸c kinh tÕ.
8. Nh÷ng bµi nµo ®−îc Ban chÊp hµnh trung −¬ng coi lµ
vÒ viÖc c¶i tæ vµ vÒ c«ng t¸c
nhÊt thiÕt ph¶i ®¨ng, th× ph¶i ®−îc ®¨ng ngay (víi bót danh
cña ban biªn tËp b¸o "Sù thËt"
quy −íc).
1. Ban biªn tËp cßn thiÕu kiªn tr× tinh thÇn ®¶ng. KhÈn thiÕt 9. Trong khi duy tr× nghiªm ngÆt tÝnh c«ng khai cña tê b¸o,
yªu cÇu ban biªn tËp ph¶i tu©n thñ mét çch nghiªm ngÆt h¬n cÇn ph¶i thu hót çc héi c«ng nh©n, çc hiÖp héi, çc ban chÊp
vµ thùc hiÖn cho ®−îc mäi nghÞ quyÕt cña ®¶ng. ViÖc tiÕn hµnh hµnh, çc tæ nhãm vµ çc ç nh©n ë Pª-tÐc-bua vµ ë çc ®Þa
c«ng viÖc nhÊt thiÕt ph¶i c«ng khai. ph−¬ng, ®Ó hä tÝch cùc tham gia viÕt bµi cho b¸o vµ phæ biÕn b¸o.
332 V. I. Lª-nin 333
10. Ph¶i ñng hé s¸ng kiÕn cña nhãm d©n chñ - x· héi
Xanh Pª-tÐc-bua vÒ viÖc xuÊt b¶n mét tê b¸o cña toµn c«ng
®oµn vµ mang khuynh h−íng chèng ph¸i thñ tiªu, sau khi kiÓm
tra kü l−ìng viÖc tæ chøc c«ng t¸c ®ã t¹i chç.
11. ¸p dông çc biÖn ph¸p nh»m lµm cho tê b¸o vµ t¹p chÝ134
nhÝch l¹i gÇn nhau vÒ mÆt bµi vë vµ vÒ mÆt kinh tÕ.
phong trµo c«ng nh©n anh
12. CÇn ph¶i kiªn quyÕt b¾t tay vµo viÖc tæ chøc ë M¸t-xc¬-
va tê b¸o hµng ngµy cña c«ng nh©n, xem ®ã lµ mét chi nh¸nh trong n¨m 1912
cña tê b¸o Pª-tÐc-bua. §Ó lµm ®−îc viÖc nµy, cÇn ®Æt mèi liªn
hÖ, vÒ mÆt tæ chøc, gi÷a tiÓu tæ M¸t-xc¬-va víi nhãm ba ®¹i
Sù kiÖn næi bËt nhÊt trong n¨m võa qua lµ cuéc b·i c«ng cña
biÓu cña tØnh M¸t-xc¬-va.
c«ng nh©n má than. NÕu nh− cuéc b·i c«ng cña c«ng nh©n
®−êng s¾t n¨m 1911135 ®· chøng tá ®−îc "tinh thÇn míi" cña
giai cÊp c«ng nh©n Anh, th× cuéc b·i c«ng cña c«ng nh©n má
than ®· thùc sù t¹o nªn c¶ mét thêi ®¹i.
Dï nh÷ng giai cÊp cÇm quyÒn cã chuÈn bÞ nh− thÕ nµo ®i
n÷a cho cuéc "chiÕn tranh", dï giai cÊp t− s¶n cã tÝch cùc r¸o
riÕt nh− thÕ nµo ®i n÷a trong viÖc ®Ì bÑp søc ph¶n kh¸ng cña
nh÷ng ng−êi n« lÖ cøng ®Çu cña t− b¶n, th× cuéc b·i c«ng còng
®· thu ®−îc th¾ng lîi. TÝnh tæ chøc cña nh÷ng ng−êi c«ng nh©n
má than thËt lµ mÉu mùc. Kh«ng cã mét dÊu vÕt nµo cña bän
ph¸ ho¹i b·i c«ng. Kh«ng thÓ nãi ®Õn chuyÖn khai th¸c than víi
sù gióp ®ì cña binh lÝnh hay cña nh÷ng c«ng nh©n kh«ng
chuyªn nghiÖp vµ kh«ng cã kinh nghiÖm. Cho nªn sau s¸u tuÇn
lÔ ®Êu tranh, chÝnh phñ t− s¶n Anh ®· thÊy r»ng toµn bé ho¹t
®éng c«ng nghiÖp cña ®Êt n−íc bÞ ngõng trÖ, r»ng nh÷ng lêi
trong bµi h¸t cña c«ng nh©n ®· ®−îc thùc hiÖn: "TÊt c¶ çc b¸nh
xe sÏ ngõng l¹i, nÕu bµn tay anh muèn..."136.
ChÝnh phñ ®· ph¶i nh−îng bé.
"Thñ t−íng mét ®Õ quèc hïng c−êng nhÊt thÕ giíi mét
thêi ®· ®Õn cuéc häp cña çc ®¹i biÓu cña nh÷ng ng−êi n«
lÖ ®øng lªn b·i c«ng, nh÷ng ng−êi n« lÖ cho bän t− b¶n
c«ng nghiÖp than, vµ ®· cÇu xin nh÷ng ®¹i biÓu nµy h·y
334 V. I. Lª-nin Phong trµo c«ng nh©n Anh trong n¨m 1912 335
tháa hiÖp". Mét ng−êi m¸c-xÝt am hiÓu vÊn ®Ò ®· miªu t¶ nh− Çc c«ng ®oµn ë Anh ®ang h−íng vÒ chñ nghÜa x· héi, tuy
vËy vÒ kÕt qu¶ cuéc ®Êu tranh. chËm nh−ng kh«ng ngõng, tr¸i víi th¸i ®é cña nhiÒu nghÞ sÜ
ChÝnh phñ Anh, kÎ trong bao nhiªu n¨m rßng vÉn th−êng c«ng nh©n vÉn ngoan cè b¶o vÖ chÝnh s¸ch c«ng nh©n tù do chñ
"høa h·o" víi c«ng nh©n vÒ nh÷ng cuéc c¶i çch nµy nä, th× nay nghÜa ®· lçi thêi. Song, nh÷ng con ng−êi M«-hi-can cuèi cïng
®· ph¶i thùc sù véi v· lµm mét viÖc g× ®ã. ChØ trong cã n¨m Êy sÏ kh«ng b¶o vÖ næi çi lçi thêi!
ngµy mµ mét ®¹o luËt míi ®· ®−îc nghÞ viÖn th«ng qua! §¹o
luËt nµy quy ®Þnh møc tiÒn l−¬ng tèi thiÓu, tøc lµ ®−a ra thÓ lÖ "Sù thËt", sè 1, ngµy 1 Theo ®óng b¶n ®¨ng
quy ®Þnh møc tiÒn l−¬ng mµ ng−êi ta kh«ng thÓ h¹ thÊp h¬n th¸ng Giªng 1913 trªn b¸o "Sù thËt"
thÕ ®−îc. Ký tªn: W.
§µnh r»ng, còng nh− tÊt c¶ çc c¶i çch t− s¶n, ®¹o luËt nµy
còng chØ lµ mét biÖn ph¸p nöa vêi th¶m h¹i vµ phÇn nµo chØ lµ
sù lõa bÞp c«ng nh©n, bëi v× tuy quy ®Þnh møc l−¬ng tèi thiÓu
råi, bän chñ vÉn cø ¸p bøc ®−îc nh÷ng n« lÖ lµm thuª cña
chóng. Nh−ng dÉu sao th× tÊt c¶ nh÷ng ng−êi am hiÓu phong
trµo c«ng nh©n Anh ®Òu kh¼ng ®Þnh r»ng sau cuéc b·i c«ng cña
c«ng nh©n má, giai cÊp v« s¶n Anh kh«ng cßn nh− tr−íc n÷a.
C«ng nh©n ®· biÕt çch ®Êu tranh. Hä ®· nh×n thÊy râ con
®−êng dÉn hä ®Õn th¾ng lîi. Hä ®· nhËn thøc râ søc m¹nh cña
m×nh. Hä kh«ng cßn tá ra nh− bÊy l©u nay lµ nh÷ng con cõu
ngoan ngo·n, khiÕn cho tÊt c¶ nh÷ng bän b¶o vÖ vµ t¸n d−¬ng
chÕ ®é n« lÖ lµm thuª lÊy lµm hÝ höng.
Trong t−¬ng quan lùc l−îng x· héi ë Anh, ®· cã sù chuyÓn
biÕn mµ ng−êi ta kh«ng thÓ biÓu thÞ b»ng nh÷ng con sè ®−îc,
nh−ng tÊt c¶ mäi ng−êi ®Òu nhËn thÊy râ sù chuyÓn biÕn ®ã.
TiÕc thay, vÒ t×nh h×nh çc ®¶ng th× ë Anh sù tiÕn bé kh«ng
ph¶i lín l¾m. VÉn tiÕp diÔn sù ph©n liÖt gi÷a "§¶ng x· héi chñ
nghÜa Anh" (tr−íc lµ "Héi liªn hiÖp d©n chñ - x· héi") vµ "§¶ng
c«ng nh©n ®éc lËp" (®èi víi chñ nghÜa x· héi). Hµnh vi c¬ héi
chñ nghÜa cña çc nghÞ sÜ thuéc "§¶ng c«ng nh©n ®éc lËp" ®·
g©y ra trong c«ng nh©n ― ®iÒu nµy vÉn th−êng x¶y ra ―
nh÷ng khuynh h−íng c«ng liªn chñ nghÜa. May thay, nh÷ng
khuynh h−íng nµy kh«ng m¹nh.
336 ¥-giª-n¬ Pèt-chi-ª 337
Pèt-chi-ª sinh ra trong mét gia ®×nh nghÌo vµ suèt ®êi vÉn lµ
mét ng−êi nghÌo khæ, mét ng−êi v« s¶n, ph¶i kiÕm sèng b»ng
nghÒ ®ãng hép lµm bao b× vµ sau ®ã b»ng nghÒ vÏ trªn v¶i.
Tõ n¨m 1840, «ng ®· h−ëng øng mäi sù kiÖn to lín trong
®êi sèng n−íc Ph¸p b»ng bµi ca chiÕn ®Êu cña m×nh, thøc tØnh
ý thøc cña nh÷ng ng−êi chËm tiÕn, kªu gäi c«ng nh©n thèng
¬-giª-n¬ pèt-chi-ª nhÊt l¹i, c«ng kÝch kÞch liÖt giai cÊp t− s¶n vµ çc chÝnh phñ t−
(Nh©n dÞp 25 n¨m ngµy «ng tõ trÇn)
s¶n ë Ph¸p.
Trong thêi kú C«ng x· Pa-ri vÜ ®¹i (1871), Pèt-chi-ª ®−îc bÇu
lµm ñy viªn cña C«ng x·. Trong sè 3600 l¸ phiÕu th× cã 3352
Th¸ng M−êi mét n¨m ngo¸i, n¨m 1912, ®· trßn 25 n¨m kÓ tõ phiÕu ®· bá cho «ng. ¤ng ®· tham gia tÊt c¶ nh÷ng biÖn ph¸p
ngµy nhµ th¬ - c«ng nh©n Ph¸p ¥-giª-n¬ Pèt-chi-ª tõ trÇn. ¤ng cña C«ng x·, cña chÝnh phñ ®Çu tiªn ®ã cña giai cÊp v« s¶n.
lµ t¸c gi¶ cña bµi ca v« s¶n næi tiÕng "Quèc tÕ ca" ("Vïng lªn, Sù thÊt b¹i cña C«ng x· ®· buéc Pèt-chi-ª ph¶i ch¹y sang
hìi çc n« lÖ ë thÕ gian" v. v.). Anh vµ Mü. Bµi "Quèc tÕ ca" næi tiÕng ®−îc «ng viÕt vµo th¸ng
Bµi ca ®ã ®· ®−îc dÞch ra tÊt c¶ çc thø tiÕng ch©u ¢u vµ S¸u 1871, cã thÓ nãi, ngay sau h«m cã sù thÊt b¹i ®Ém m¸u
kh«ng ph¶i chØ çc thø tiÕng ch©u ¢u. Ng−êi c«ng nh©n gi¸c th¸ng N¨m...
ngé dï tíi mét n−íc nµo, dï sè phËn x« ®Èy hä vµo ®©u, dï hä C«ng x· bÞ ®µn ¸p.., nh−ng "Quèc tÕ ca" cña Pèt-chi-ª ®·
cã c¶m thÊy m×nh lµ mét ng−êi xa l¹ thÕ nµo ch¨ng n÷a, dï truyÒn ®i kh¾p thÕ giíi nh÷ng t− t−ëng cña nã, vµ giê ®©y
kh«ng biÕt tiÕng, kh«ng cã ng−êi quen biÕt, sèng xa Tæ quèc ― C«ng x· ®ang sèng h¬n lóc nµo hÕt.
nh−ng qua bµi "Quèc tÕ ca" quen thuéc, hä còng cã thÓ t×m thÊy N¨m 1876, trong khi bÞ trôc xuÊt, Pèt-chi-ª ®· viÕt bµi th¬:
cho m×nh nh÷ng ng−êi ®ång chÝ, nh÷ng ng−êi b¹n. "C«ng nh©n Mü göi nh÷ng ng−êi c«ng nh©n Ph¸p". Trong bµi
C«ng nh©n tÊt c¶ çc n−íc ®· hßa vang tiÕng h¸t bµi ca cña th¬ ®ã, «ng ®· ph¸c häa ®êi sèng cña c«ng nh©n d−íi ¸ch cña
ng−êi chiÕn sÜ tiªn phong cña m×nh, cña nhµ th¬ v« s¶n, vµ ®· chñ nghÜa t− b¶n, sù bÇn cïng cña hä, lao ®éng khæ sai cña hä,
biÕn bµi h¸t ®ã thµnh bµi h¸t cña v« s¶n toµn thÕ giíi. sù bãc lét ®èi víi hä, lßng tin s¾t ®¸ cña hä vµo th¾ng lîi s¾p tíi
cña sù nghiÖp cña m×nh.
Vµ c«ng nh©n ë tÊt c¶ çc n−íc lóc nµy ®Òu kû niÖm ¥-giª-
n¬ Pèt-chi-ª. Vî vµ con g¸i cña «ng vÉn cßn sèng vµ ®ang sèng M·i chÝn n¨m sau C«ng x·, Pèt-chi-ª míi trë vÒ Ph¸p vµ «ng
trong c¶nh nghÌo khæ nh− t¸c gi¶ bµi "Quèc tÕ ca" ®· tõng sèng gia nhËp ngay "§¶ng c«ng nh©n". N¨m 1884, tËp th¬ ®Çu tiªn
trong suèt ®êi m×nh. ¤ng sinh ngµy 4 th¸ng M−êi 1816 ë Pa-ri. cña «ng ®−îc xuÊt b¶n. N¨m 1887, tËp th¬ thø hai ®−îc xuÊt
N¨m 14 tuæi, «ng s¸ng t¸c ca khóc ®Çu tiªn cña m×nh, mang tªn b¶n víi nhan ®Ò "Nh÷ng bµi ca çch m¹ng".
"Tù do mu«n n¨m!". N¨m 1848, lµ mét chiÕn sÜ trªn chiÕn lòy, NhiÒu bµi ca kh¸c cña nhµ th¬ c«ng nh©n ®· ®−îc xuÊt b¶n
«ng ®· tham gia cuéc chiÕn ®Êu vÜ ®¹i cña c«ng nh©n chèng giai sau khi «ng tõ trÇn.
cÊp t− s¶n. Ngµy 8 th¸ng M−êi mét 1887, c«ng nh©n Pa-ri tiÔn ®−a
338 V. I. Lª-nin 339
¥-giª-n¬ Pèt-chi-ª ®Õn nghÜa ®Þa PÌre Laschaise, n¬i an t¸ng

çc chiÕn sÜ C«ng x· bÞ h¹ s¸t. Bän c¶nh s¸t ®· g©y ra cuéc x«
x¸t ®Ém m¸u, chóng giËt bá l¸ cê ®á. §oµn ng−êi rÊt ®«ng ®¶o
®· dù ®¸m tang theo nghi lÔ phi t«n gi¸o. Tõ kh¾p mäi n¬i
vang lªn tiÕng h«: "Pèt-chi-ª sèng m·i!".
sù ph¸t triÓn
Pèt-chi-ª ®· chÕt trong c¶nh nghÌo khæ. Nh−ng «ng ®· ®Ó çc ®éi ®ång ca c«ng nh©n
l¹i mét t¸c phÈm thËt sù bÊt hñ. ¤ng lµ mét trong nh÷ng ng−êi
vÜ ®¹i nhÊt biÕt tuyªn truyÒn b»ng bµi h¸t. Khi «ng s¸ng t¸c bµi ë ®øc
h¸t ®Çu tiªn cña m×nh th× sè c«ng nh©n x· héi chñ nghÜa míi cã
nhiÒu nhÊt lµ hµng chôc. HiÖn nay ®· cã hµng chôc triÖu ng−êi GÇn ®©y, çc héi ca h¸t cña c«ng nh©n §øc ®· tæ chøc mét lÔ
v« s¶n biÕt tíi bµi h¸t lÞch sö cña ¥-giª-n¬ Pèt-chi-ª... kû niÖm ®éc ®¸o: sè ca sÜ c«ng nh©n lªn tíi 100 000 ng−êi trong
khi tæng sè héi viªn cña çc héi ca h¸t c«ng nh©n lµ 165 000
B¸o "Sù thËt", sè 2, Theo ®óng b¶n ®¨ng
ngµy 3 th¸ng Giªng 1913 trªn b¸o "Sù thËt" ng−êi. Sè n÷ c«ng nh©n tham gia çc héi nµy gåm 11 000 ng−êi.
Ký tªn: N. L. Çc ®éi ®ång ca c«ng nh©n cã c¬ quan b¸o chÝ riªng: "B¸o
çc ca sÜ c«ng nh©n"137, tê b¸o nµy chØ míi xuÊt b¶n ®Òu kú tõ
n¨m 1907.
Çc héi ca sÜ c«ng nh©n b¾t ®Çu ho¹t ®éng tõ nh÷ng n¨m
1860. Trong "Héi d¹y nghÒ" Lai-pxÝch, ng−êi ta ®· lËp ra mét
ban ca h¸t, vµ nh©n tiÖn xin nãi lu«n, Au-gu-xt¬ Bª-ben ®· tham
gia ban nµy.
PhÐc-®i-n¨ng L¸t-xan cho r»ng viÖc tæ chøc çc ®éi ®ång ca
c«ng nh©n cã mét ý nghÜa to lín. Theo yªu cÇu khÈn kho¶n cña
«ng, n¨m 1863 çc héi viªn cña "Tæng héi c«ng nh©n §øc"138 ®·
thµnh lËp t¹i Phran-pho trªn s«ng Manh mét héi c«ng nh©n
mang tªn: "Liªn ®oµn ca sÜ". Liªn ®oµn nµy th−êng héi häp
trong mét c¨n phßng tèi t¨m, ®Çy khãi cña mét tiÖm ¨n nhá ë
Phran-pho. C¨n phßng nµy ®−îc th¾p s¸ng b»ng nÕn.
Sè héi viªn cña Liªn ®oµn cã 12 ng−êi. Khi L¸t-xan ph¶i ngñ
l¹i ë Phran-pho trong mét chuyÕn ®i tuyªn truyÒn, th× 12 ca sÜ
c«ng nh©n nµy ®· h¸t ®ång ca cho «ng nghe bµi h¸t cña nhµ th¬
HÐc-vÕch næi tiÕng, ng−êi mµ L¸t-xan ®· khÈn kho¶n mêi viÕt
lêi cho mét b¶n ®ång ca cña c«ng nh©n.
340 V. I. Lª-nin 341
N¨m 1892, sau khi ®¹o luËt ®Æc biÖt139 ®−îc b·i bá, ë §øc,
çc ®éi ®ång ca c«ng nh©n ®· lËp thµnh 180 héi ca h¸t víi
4 300 héi viªn. N¨m 1901, sè hé viªn lªn tíi 39 717 ng−êi, n¨m
1907 ― 93 000 ng−êi, vµ n¨m 1912 ― 165 000 ng−êi. ë BÐc-lanh
cã 5352 héi viªn çc héi ca h¸t c«ng nh©n, ë Ham-bua cã 1 628
héi viªn, ë Lai-pxÝch cã 4 051 héi viªn, ë §rÐt-®en cã 4 700 héi
viªn, v. v.. thµ chËm cßn h¬n kh«ng
GÇn ®©y chóng t«i ®· b¸o tin r»ng c«ng nh©n Ph¸p vµ çc
n−íc kh¸c thuéc hÖ ng«n ng÷ la-tinh ®· kû niÖm 25 n¨m ngµy
Ph¸t biÓu ®Ó c¶i chÝnh nh÷ng ®iÒu mµ L. M¸c-tèp ®·
tõ trÇn cña ¥-giª-n¬ Pèt-chi-ª (1816 - 1887) ― t¸c gi¶ bµi "Quèc
viÕt trªn b¸o "Tia s¸ng" (sè 37, ngµy 28 th¸ng M−êi 1912),
tÕ ca" næi tiÕng1). ë §øc, viÖc tuyªn truyÒn cho chñ nghÜa x· héi
b»ng nh÷ng bµi h¸t c«ng nh©n lµ mét viÖc cßn rÊt míi mÎ, vµ th× viÖc ®ã t«i lµm qu¸ chËm. Nh−ng biÕt lµm thÕ nµo
chÝnh phñ §øc cña bän "gioong-ke" (cña bän ®Þa chñ, bän Tr¨m ®−îc? Nãi nh÷ng ®iÒu kh«ng ®óng sù thËt lµ viÖc dÔ.
®en) ®· sö dông rÊt nhiÒu thñ ®o¹n c¶nh s¸t ®ª tiÖn ®Ó ng¨n Nh−ng, ®Ó t×m cho ®−îc sù thËt th× ®«i khi ®ßi hái nhiÒu
c¶n c«ng t¸c tuyªn truyÒn nµy. thêi gian.
Nh−ng kh«ng mét hµnh ®éng sinh sù nµo cña bän c¶nh s¸t L. M¸c-tèp, trong tê "Tia s¸ng" sè 37, ®· chöi m¾ng t«i thËm
cã thÓ ng¨n næi tiÕng h¸t ®oµn kÕt cña giai cÊp v« s¶n ca ngîi tÖ b»ng nh÷ng sù vu khèng "®en tèi" th−êng cã ë t¸c gi¶ Êy. V×
sù gi¶i phãng s¾p tíi cña loµi ng−êi khái ¸ch n« lÖ lµm thuª, ®· m−êi n¨m quen víi lèi ®Êu tranh kiÓu ®ã cña L. M¸c-tèp,
vang lªn trong kh¾p çc thµnh phè lín cña thÕ giíi, trong tÊt c¶ nªn t«i thËm chÝ còng kh«ng ®äc hÕt bµi b¸o cña M¸c-tèp.
çc khu nhµ ë cña c«ng nh©n, vµ ngµy cµng ©m vang trong çc Nh−ng çc b¹n ®ång nghiÖp cña t«i ®· cho t«i biÕt r»ng L. M¸c-
tóp nhµ cña nh÷ng c«ng nh©n n«ng nghiÖp. tèp cã g¸n cho ®ång chÝ Ha-d¬, ñy viªn Ban chÊp hµnh trung
−¬ng §¶ng d©n chñ - x· héi §øc, lµ ®· nãi c©u "Lª-nin lõa dèi
ViÕt vµo th¸ng Giªng, Quèc tÕ".
sau ngµy 3 (16) 1913
§Ó t×m cho ®−îc sù thËt, cÇn ph¶i t×m nguån gèc nh÷ng
§¨ng lÇn ®Çu n¨m 1954 trªn Theo ®óng b¶n th¶o lêi cña M¸c-tèp. ¤ng ta viÖn dÉn mét tê b¸o nµo ®ã tªn lµ
t¹p chÝ "Ng−êi céng s¶n", sè 6 "B¸o cña nh÷ng ng−êi thî má", sè 225. T«i kh«ng t×m thÊy tê
Ký tªn: T. b¸o Êy. Trong tê b¸o "Vorwärts" (C¬ quan ng«n luËn trung
−¬ng cña §¶ng d©n chñ - x· héi §øc")140 kh«ng cã c©u ®ã.
T«i chØ t×m thÊy c©u ®ã ë tê b¸o "Bremer Bürger-Zeitung"1)
(c¬ quan ng«n luËn cña nhãm d©n chñ - x· héi Brª-m¬)141.
1)
Xem tËp nµy, tr. 336 - 338. 1)
"B¸o c«ng d©n Brª-m¬".
342 V. I. Lª-nin Thµ chËm cßn h¬n kh«ng 343
§µnh ph¶i hái l¹i chÝnh Ha-d¬ ®Ó khái sa vµo chøng n«ng Ha-d¬ ®· ph¶n ®èi viÖc thõa nhËn quyÒn ®¹i diÖn cña Ban
næi cña L. M¸c-tèp. tæ chøc, Ha-d¬ ®· kh«ng phñ nhËn quyÒn ®¹i diÖn cña Ban
Mét bøc th− chÊt vÊn ®· ®−îc göi ®Õn Ban chÊp hµnh trung chÊp hµnh trung −¬ng.
−¬ng §¶ng d©n chñ - x· héi §øc. Ha-d¬ kh«ng coi Ban chÊp hµnh trung −¬ng lµ ng−êi ®¹i
diÖn cho toµn thÓ §¶ng c«ng nh©n d©n chñ - x· héi Nga bao
Sau ®©y lµ th− tr¶ lêi cña Ha-d¬:
gåm c¶ nh÷ng nhãm "d©n téc" vµ ph¸i thñ tiªu, nh−ng chÝnh
b¶n th©n Ban chÊp hµnh trung −¬ng, theo nh− t«i biÕt, còng
Ban chÊp hµnh trung −¬ng §¶ng d©n chñ - x· héi §øc,
BÐc-lanh, ngµy 31 th¸ng Ch¹p 1912. kh«ng bao giê ®ßi hái quyÒn ®¹i diÖn cho c¶ nh÷ng nhãm "d©n
téc" lÉn ph¸i thñ tiªu.
Çc ®ång chÝ kÝnh mÕn! §Ó tr¶ lêi bøc th− cña çc ®ång chÝ, t«i xin b¸o Çc nhãm "d©n téc" (nhãm ng−êi Ba-lan, ph¸i Bun, nhãm
tin cho çc ®ång chÝ biÕt r»ng ®o¹n trÝch dÉn, mµ theo lêi çc ®ång chÝ th×
®−îc ®¨ng ë b¸o "Tia s¸ng", vÒ lêi ph¸t biÓu cña t«i ë Côc quèc tÕ x· héi
ng−êi L¸t-vi-a) ®Òu cã nh÷ng ®¹i biÓu riªng cña hä.
chñ nghÜa, lµ kh«ng ®óng sù thËt. Phiªn häp cña Côc ®· th¶o luËn vÊn ®Ò T«i chØ xin giíi h¹n bµi b¸o nµy b»ng sù b¸c bá nµy vÒ thùc
xÐt xem Ban tæ chøc cã thÓ ®ñ t− çch lµm ng−êi ®¹i diÖn ë Côc quèc tÕ x· chÊt cña vÊn ®Ò...
héi chñ nghÜa kh«ng. T«i ®· tuyªn bè r»ng ®iÒu ®ã kh«ng thÓ ®−îc v× r»ng
theo chÝnh lêi tuyªn bè cña Ban tæ chøc, th× Ban nµy kh«ng ph¶i lµ mét tæ Ngµy 19 th¸ng Giªng (niªn lÞch míi) 1913
chøc mµ chØ muèn lµ mét liªn minh çc nhãm nh»m môc ®Ých kh«i phôc l¹i N. Lª-nin
sù thèng nhÊt cña tæ chøc. Nh©n viÖc nµy, t«i ®· nªu lªn vÊn ®Ò lµ trong
t×nh h×nh hiÖn nay cña ®¶ng Nga th× ai cã quyÒn ®¹i diÖn cho ®¶ng ®ã, vµ
t«i ®· nªu ra ý kiÕn nhËn xÐt r»ng nÕu ®óng nh− ng−êi ta kh¼ng ®Þnh lµ
Ban chÊp hµnh trung −¬ng, trong quan hÖ víi Côc quèc tÕ x· héi chñ
nghÜa, ®· lÊy danh nghÜa lµ "§¶ng c«ng nh©n d©n chñ - x· héi Nga" th× tªn
th¸ng Giªng 1913 trªn b¸o "Sù thËt"
gäi nµy cã thÓ g©y ra nh÷ng sù hiÓu lÇm.
Nh− vËy lµ ë ®©y hoµn toµn kh«ng cã mét sù ®¶ kÝch nµo vµo Lª-nin
c¶, vµ nãi chung lµ lêi nhËn xÐt Êy kh«ng mang tÝnh chÊt thãa m¹ ai c¶. T«i
chØ muèn lµm s¸ng tá t×nh h×nh sù viÖc cã liªn quan tíi sù kh¼ng ®Þnh ®·
nªu ra ë trªn ®©y vµ tr−íc hÕt muèn ®Æt ra mét vÊn ®Ò lµ ph¶i ch¨ng ®·
®Õn lóc cÇn tiÕn hµnh nh÷ng biÖn ph¸p nh»m thèng nhÊt tÊt c¶ nh÷ng
nhãm Nga vµ Ba-lan l¹i. T«i rÊt tiÕc lµ Lª-nin ®· v¾ng mÆt.
§Ó cho ®−îc ®Çy ®ñ, t«i xin nãi r»ng tiÕng "lõa dèi" t«i kh«ng hÒ nãi ra
bao giê.
Xin göi lêi chµo ®ång chÝ
Ha-d¬.
VËy lµ ®Ó chöi rña t«i hµng ngh×n lÇn, L. M¸c-tèp ®· lÆp l¹i
(theo ®u«i ng−êi nµo ®ã) mét ®iÒu kh«ng ®óng sù thËt vÒ ®ång
chÝ Ha-d¬.
344 VÒ chñ nghÜa b«n-sª-vÝch 345
vËn ®éng cña ph¸i héi ®ång ®Þa ph−¬ng" (mïa thu n¨m 1904)
cña b¸o "Tia löa" míi 146, ®· chuyÓn vµo tay ph¸i men-sª-vÝch,
lµ nh»m b¶o vÖ çi s¸ch l−îc "®õng lµm cho ph¸i tù do khiÕp
sî"147. N¨m 1905 ®· h×nh thµnh mét çch døt kho¸t nh÷ng sù
bÊt ®ång vÒ s¸ch l−îc (®¹i héi cña nh÷ng ng−êi b«n-sª-vÝch,
§¹i héi III cña §¶ng c«ng nh©n d©n chñ - x· héi Nga vµo th¸ng
N¨m 1905 ë Lu©n-®«n148 vµ cïng lóc Êy cã "héi nghÞ ®¹i biÓu"
vÒ chñ nghÜa b«n-sª-vÝch142 cña nh÷ng ng−êi men-sª-vÝch häp ë Gi¬-ne-v¬149). Ph¸i men-sª-
vÝch ®· cè lµm cho s¸ch l−îc cña giai cÊp c«ng nh©n thÝch øng
víi chñ nghÜa tù do. Nh÷ng ng−êi b«n-sª-vÝch ®Æt môc tiªu cho
Sù ph¸t sinh ra chñ nghÜa b«n-sª-vÝch g¾n liÒn chÆt chÏ giai cÊp c«ng nh©n trong cuéc çch m¹ng d©n chñ - t− s¶n nh−
víi cuéc ®Êu tranh cña çi gäi lµ "chñ nghÜa kinh tÕ"143 (thø sau: tiÕn hµnh cuéc çch m¹ng thËt triÖt ®Ó, l«i kÐo giai cÊp
chñ nghÜa c¬ héi phñ nhËn cuéc ®Êu tranh chÝnh trÞ cña giai n«ng d©n d©n chñ ®i víi m×nh, bÊt chÊp nh÷ng hµnh ®éng
cÊp c«ng nh©n vµ vai trß l·nh ®¹o cña nã) chèng l¹i chñ ph¶n béi cña ph¸i tù do. Nh÷ng sù kh¸c biÖt chñ yÕu gi÷a 2
nghÜa d©n chñ - x· héi çch m¹ng trong nh÷ng n¨m 1897 - trµo l−u nµy trong thùc tiÔn ®· béc lé nh− sau: mïa thu 1905,
1902. "Chñ nghÜa kinh tÕ", ®−îc ph¸i Bun ñng hé, ®· bÞ cuéc nh÷ng ng−êi b«n-sª-vÝch th× chñ tr−¬ng tÈy chay §u-ma Bu-l−-
vËn ®éng næi tiÕng cña nhãm "Tia löa" cò (Muyn-khen, ghin, cßn ph¸i men-sª-vÝch th× t¸n thµnh tham gia §u-ma nµy.
Lu©n-®«n vµ Gi¬-ne-v¬ 1900 - 1903)144 ®¸nh b¹i vµ lo¹i trõ,
Mïa xu©n n¨m 1906 còng diÔn ra nh− vËy ®èi víi §u-ma VÝt-
nhãm nµy ®· phôc håi §¶ng d©n chñ - x· héi (thµnh lËp n¨m
te. Thêi kú §u-ma I: ph¸i men-sª-vÝch ®· ñng hé khÈu hiÖu: lËp
1898 vµ sau ®ã bÞ çc cuéc b¾t bí lµm cho tan r·) trªn c¬ së
néi çc §u-ma (cña bän d©n chñ - lËp hiÕn), nh÷ng ng−êi b«n-
chñ nghÜa M¸c vµ çc nguyªn t¾c d©n chñ - x· héi çch
sª-vÝch th× ®−a ra khÈu hiÖu: lËp ban chÊp hµnh cña ph¸i t¶ (cña
m¹ng. T¹i §¹i héi II cña §¶ng c«ng nh©n d©n chñ - x· héi
ph¸i d©n chñ - x· héi vµ ph¸i lao ®éng) ®Ó tæ chøc cuéc ®Êu
Nga (th¸ng T¸m 1903)145, nh÷ng ng−êi thuéc nhãm "Tia löa"
tranh trùc tiÕp cña quÇn chóng v. v.. ViÖc tr×nh bµy chi tiÕt h¬n
®· ph©n liÖt thµnh: nhãm ®a sè ®øng trªn nh÷ng nguyªn t¾c
n÷a th× chØ cã thÓ lµm ®−îc trªn b¸o chÝ ë n−íc ngoµi. T¹i §¹i
vµ s¸ch l−îc cña b¸o "Tia löa" cò, nhãm thiÓu sè th× quay trë
l¹i víi chñ nghÜa c¬ héi vµ ®−îc sù ñng hé cña nh÷ng kÎ thï héi Xtèc-kh«n (n¨m 1906)150, ph¸i men-sª-vÝch ®· th¾ng, cßn t¹i
tr−íc kia cña nhãm "Tia löa" lµ ph¸i "kinh tÕ" vµ ph¸i Bun. §¹i héi Lu©n-®«n (n¨m 1907)151 th× nh÷ng ng−êi b«n-sª-vÝch ®·
Tõ ®Êy mµ cã tªn gäi lµ chñ nghÜa b«n-sª-vÝch vµ chñ nghÜa th¾ng. Trong nh÷ng n¨m 1908 - 1909, ph¸i "TiÕn lªn" (chñ nghÜa
men-sª-vÝch (nh÷ng ng−êi b«n-sª-vÝch vµ nh÷ng ng−êi men- Ma-kh¬152 trong triÕt häc vµ chñ nghÜa "triÖu håi"153 hay chñ
sª-vÝch). Trong nh÷ng n¨m 1903 - 1904, ®èi t−îng chñ yÕu tr−¬ng tÈy chay §u-ma III trong chÝnh trÞ: B«-g®a-nèp, A-lÕch-xin-
cña cuéc ®Êu tranh lµ chñ nghÜa c¬ héi cña ph¸i men-sª-vÝch xki, Lu-na-ts¸c-xki vµ nh÷ng ng−êi kh¸c) ®· t¸ch khái ph¸i b«n-
trong çc vÊn ®Ò tæ chøc. Tõ cuèi n¨m 1904, ®èi t−îng chñ sª-vÝch. Trong nh÷ng n¨m 1909 - 1911, trong khi tiÕn hµnh cuéc
yÕu lµ nh÷ng sù bÊt ®ång vÒ s¸ch l−îc. "KÕ ho¹ch vÒ cuéc ®Êu tranh chèng l¹i ph¸i nµy (h·y ®äc V. I-lin: "Chñ nghÜa duy
346 V. I. Lª-nin 347
vËt vµ chñ nghÜa kinh nghiÖm phª ph¸n", M¸t-xc¬-va, 19091)) vµ

chèng c¶ ph¸i thñ tiªu (nh÷ng ng−êi men-sª-vÝch phñ nhËn
®¶ng bÊt hîp ph¸p) th× chñ nghÜa b«n-sª-vÝch ®· xÝch gÇn l¹i
víi nh÷ng ng−êi men-sª-vÝch ñng hé ®¶ng (Plª-kha-nèp vµ sù ph¸t triÓn cña phong trµo
nh÷ng ng−êi kh¸c) lµ nh÷ng ng−êi tuyªn bè ®Êu tranh kiªn
quyÕt chèng ph¸i thñ tiªu. Çc c¬ quan ng«n luËn cña nh÷ng b·i c«ng çch m¹ng
ng−êi b«n-sª-vÝch lµ: çc b¸o "TiÕn lªn"154 vµ "Ng−êi v« s¶n" vµ cña çc cuéc biÓu t×nh
(Gi¬-ne-v¬, 1905)155, "§êi sèng míi" (Xanh Pª-tÐc-bua, 1905)156,
"Lµn sãng"157, "TiÕng vang"158 vµ nh÷ng b¸o kh¸c (Xanh Pª-tÐc- trªn ®−êng phè
bua, 1906), "Ng−êi v« s¶n" ë PhÇn-lan (1906 - 1907), ë Gi¬-ne-v¬
(1908) vµ ë Pa-ri (1909), "Ng−êi d©n chñ - x· héi" ë Pa-ri (1909 -
Tõ l©u ng−êi ta ®· chØ râ vµ tÊt c¶ ®Òu c«ng nhËn r»ng n¨m
1912). Mét sè t¸c phÈm chÝnh cña chñ nghÜa b«n-sª-vÝch th× do
1912 cã nh÷ng hiÖn t−îng næi bËt trong sù ph¸t triÓn cña ®Êu
V. I-lin s−u tËp trong tËp "Trong 12 n¨m", Xanh Pª-tÐc-bua 1908,
tranh b·i c«ng. Nh−ng kh«ng ph¶i tÊt c¶ mäi ng−êi ®Òu hiÓu vµ
trong ®ã cã ghi chi tiÕt çc t¸c phÈm. Nh÷ng t¸c gi¶ b«n-sª-vÝch
®¸nh gi¸ ®óng hiÖn t−îng ®ã.
chÝnh gåm cã: G. Di-n«-vi-Ðp, V. I-lin, I-u. Ca-mª-nÐp, P. Oãc-
Chóng ta h·y xem sè liÖu vÒ nh÷ng cuéc b·i c«ng chÝnh trÞ
lèp-xki vµ nh÷ng ng−êi kh¸c. Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y,
suèt 11 th¸ng ®Çu trong n¨m. Chóng ta thÊy r»ng:
nh÷ng ng−êi b«n-sª-vÝch lµ nh÷ng céng t¸c viªn chÝnh cña çc
b¸o "Ng«i sao" (1910 - 1912), "Sù thËt" (1912) ë Xanh Pª-tÐc-bua N¨m 1905 ....................... 1 052 ngh×n ng−êi
vµ cña nh÷ng t¹p chÝ "T− t−ëng" (1910) ë M¸t-xc¬-va159, "Gi¸o " 1906 ....................... 642 "
dôc" (1911 - 1913) ë Xanh Pª-tÐc-bua. " 1907 ....................... 540 "
......................................... ..................................
ViÕt vµo th¸ng Giªng, N¨m 1912 ................ gÇn 900 ngh×n ng−êi.
tr−íc ngµy 12 (25) 1913
Sè l−îng ng−êi tham gia b·i c«ng chÝnh trÞ trong 9 th¸ng ®Çu,
In n¨m 1913 trong cuèn s¸ch: Theo ®óng b¶n in theo nh÷ng sù tÝnh to¸n thËn träng nhÊt, lµ 700 ngh×n ng−êi.
N. A. Ru-ba-kin, "§iÓm s¸ch", trong s¸ch. Nh÷ng cuéc b·i c«ng nh©n cã nh÷ng lêi gi¶i thÝch vÒ çc ®¹i biÓu
t. II, xuÊt b¶n lÇn thø hai, s¬ tuyÓn ë Pª-tÐc-bua160 ®· thu hót ®Õn 50 ngh×n c«ng nh©n, cuéc
M¸t-xc¬-va. b·i c«ng chèng nh÷ng vô hµnh h×nh ë Xª-va-xt«-p«n vµ cuéc b·i
c«ng ngµy 15 th¸ng M−êi mét, ngµy khai m¹c §u-ma, ®· thu hót
188 ngh×n ng−êi, ®Êy lµ theo tµi liÖu cña héi nh÷ng chñ x−ëng ë
M¸t-xc¬-va. §©y lµ nh÷ng sè liÖu tÝnh ®Õn ngµy 20 th¸ng M−êi
mét. Râ rµng lµ con sè 900 ngh×n ng−êi lµ con sè tèi thiÓu. ThËm
chÝ trõ ®i 100 ngµn ng−êi lµ con sè khã cã thÓ so s¸nh ®−îc víi
1)
Xem Toµn tËp, tiÕng ViÖt, Nhµ xuÊt b¶n TiÕn bé, M¸t-xc¬-va, t. 18. thêi kú 1905 - 1907 (tøc lµ çc nhµ m¸y kh«ng n»m trong ph¹m
348 V. I. Lª-nin Sù ph¸t triÓn cña phong trµo b·i c«ng çch m¹ng 349
vi cuéc kiÓm tra nhµ m¸y - c«ng x−ëng), th× chóng ta còng cã l¹i cã thÓ vµi lÇn trong mét n¨m ph¸t ®éng hµng tr¨m ngh×n
800 ngµn ng−êi. c«ng nh©n ®øng lªn ®Êu tranh chÝnh trÞ víi nh÷ng lý do rÊt
DÉu sao phong trµo ®· v−ît h¼n nh÷ng n¨m 1906 vµ 1907, kh¸c nhau. ThÕ mµ ë n−íc ta cao trµo nh− vËy l¹i diÔn ra mét
cßn so víi n¨m 1905 th× cã kÐm h¬n mét chót! çch tù ph¸t, lµ v× hµng chôc triÖu quÇn chóng nöa v« s¶n vµ
Nh− thÕ cã nghÜa lµ g×? n«ng d©n ®· truyÒn ― nÕu cã thÓ nãi nh− vËy ― cho ®éi tiªn
Quy m« toµn d©n cña phong trµo trong lóc nµy tÊt nhiªn lµ phong cña m×nh th¸i ®é bÊt b×nh ®· ®−îc tÝch lòy l©u ngµy vµ
kÐm h¬n nhiÒu so víi n¨m 1905. Nh− vËy, thêi kú ®Çu cña cao trµn ra nh− n−íc vì bê.
trµo çch m¹ng hiÖn nay hÕt søc cao h¬n so víi thêi kú tr−íc Cuéc b·i c«ng çch m¹ng cña c«ng nh©n Nga trong n¨m
cuéc çch m¹ng lÇn thø nhÊt. Nh− vËy lµ ngay tõ b©y giê cuéc 1912 mang tÝnh chÊt toµn d©n, hiÓu theo ý nghÜa ®Çy ®ñ cña tõ
çch m¹ng lÇn thø hai s¾p tíi ®· thÓ hiÖn mét nguån dù tr÷ nghÞ Êy. V× r»ng cÇn ph¶i hiÓu phong trµo toµn d©n ― trong ®iÒu
lùc çch m¹ng lín h¬n nhiÒu trong giai cÊp v« s¶n. Sè l−îng kiÖn mét cuéc çch m¹ng d©n chñ - t− s¶n ― kh«ng ph¶i lµ mét
ng−êi thuéc giai cÊp v« s¶n ®· t¨ng lªn, tû lÖ t¨ng minimum1) lµ phong trµo ®−îc toµn bé giai cÊp t− s¶n, hay Ýt ra lµ tÇng líp t−
20 phÇn tr¨m. Møc ®é tËp trung cña giai cÊp v« s¶n còng t¨ng. s¶n tù do chñ nghÜa, ®ång t×nh. ChØ cã bän c¬ héi chñ nghÜa
Chç dùa c¬ b¶n, thuÇn tóy v« s¶n, cña phong trµo ®· ®−îc t¨ng míi nh×n nhËn theo çch Êy. Kh«ng. Phong trµo toµn d©n lµ mét
c−êng do chç ®· nhanh chãng tho¸t khái sù rµng buéc víi ruéng phong trµo thÓ hiÖn nh÷ng nhu cÇu kh¸ch quan cña c¶ ®Êt
®Êt. QuÇn chóng v« s¶n vµ nöa v« s¶n trong nÒn c«ng nghiÖp n−íc, phong trµo Êy gi¸ng nh÷ng ®ßn nÆng nÒ chèng nh÷ng lùc
"thñ c«ng", trong tiÓu thñ c«ng vµ trong nÒn n«ng nghiÖp, còng l−îng trung t©m cña kÎ thï ®ang k×m h·m sù ph¸t triÓn cña ®Êt
t¨ng lªn víi møc ®é hÕt søc lín, kh«ng thÓ nµo tÝnh ®−îc. n−íc. Phong trµo toµn d©n lµ mét phong trµo ®−îc ®¹i ®a sè
Cuèi cïng lµ tr×nh ®é gi¸c ngé, kinh nghiÖm vµ tÝnh kiªn nh©n d©n ®ång t×nh.
quyÕt cña giai cÊp d©n chñ tiªn phong ®· ®−îc n©ng lªn. TÊt c¶ Phong trµo chÝnh trÞ cña c«ng nh©n trong n¨m nay chÝnh lµ
mäi ng−êi ®Òu ®ång ý víi ®iÒu ®ã, nh−ng kh«ng ph¶i mäi nh− vËy ®ã, nã ®−îc sù ®ång t×nh ñng hé cña tÊt c¶ nh÷ng
ng−êi ®Òu d¸m suy nghÜ ®Õn n¬i ®Õn chèn xem tõ ®ã sÏ rót ra ng−êi lao ®éng, nh÷ng ng−êi bÞ bãc lét vµ toµn bé lùc l−îng
®−îc ®iÒu g×. Kh«ng ph¶i tÊt c¶ mäi ng−êi ®Òu d¸m nh×n th¼ng d©n chñ, mÆc dï lùc l−îng nµy cßn yÕu, cßn rôt rÌ, cßn ph©n
vµo sù thËt vµ d¸m c«ng nhËn r»ng tr−íc m¾t chóng ta lµ t¸n vµ bÊt lùc. Mét sù ph©n chia ranh giíi râ rµng h¬n gi÷a ph¸i
nh÷ng cuéc b·i c«ng çch m¹ng cña quÇn chóng réng r·i, lµ sù tù do vµ ph¸i d©n chñ (sù ph©n chia ranh giíi nµy ®¹t ®−îc
më ®Çu cña mét cao trµo çch m¹ng. kh«ng ph¶i lµ kh«ng cã ®Êu tranh chèng bän ng−êi m¬ −íc
Çi chøng tá ®iÒu Êy, tr−íc hÕt lµ sù thËt c¬ b¶n sau "giµnh giËt §u-ma tõ tay bän ph¶n ®éng"), ®ã lµ th¾ng lîi to
®©y, mét sù thËt hÕt søc kh¸ch quan, Ýt cho phÐp ng−êi ta lín cña phong trµo míi. Muèn thµnh c«ng th× çch m¹ng ph¶i
cã nh÷ng suy luËn chñ quan nhÊt: ®ã lµ quy m« cña phong biÕt, cµng chÝnh x¸c cµng tèt, xem cã thÓ cïng ®i víi ai trong
trµo. Kh«ng cã mét n−íc nµo trªn thÕ giíi ― nÕu kh«ng cã cuéc chiÕn ®Êu, ai lµ ng−êi b¹n ®ång minh kh«ng ®¸ng tin cËy,
nh÷ng ®iÒu kiÖn cña hoµn c¶nh x· héi sôc s«i çch m¹ng ― ®©u lµ kÎ thï thùc sù.
ChÝnh v× vËy, nh÷ng ho¹t ®éng c«ng khai cña bän tù do chñ
1)
― tèi thiÓu nghÜa (bän d©n chñ - lËp hiÕn) chèng l¹i cuéc çch m¹ng
míi, cã mét ý nghÜa to lín nh− thÕ. V× vËy mµ chÝnh hiÖn nay ë t− s¶n ph¶n çch m¹ng, bän thñ tiªu ®ã ®· ®¸nh dÊu c¶ hai thêi
n−íc Nga, khÈu hiÖu vÒ chÕ ®é céng hßa ― mét khÈu hiÖu kú lÞch sö ®ã cña cao trµo b»ng nh÷ng "lêi ph¸t biÓu"... chèng
nh»m gét röa cho ý thøc cña ph¸i d©n chñ cã ý chÝ ®Êu tranh ®Ó l¹i çc cuéc b·i c«ng çch m¹ng!! Trong sè 1 cña tê b¸o "TiÕng
nã tho¸t khái nh÷ng ¶o t−ëng qu©n chñ (c¶ ¶o t−ëng "lËp hiÕn") nãi Nª-va" ra ngµy 20 th¸ng N¨m 1912, «ng V. £-gièp, mét
®· lµm yÕu cuéc tÊn c«ng n¨m 1905 ― l¹i cã mét tÇm quan nh©n vËt kh«ng thÓ quªn ®−îc vµ cã mét kh«ng hai, ®· ®øng
träng hÕt søc ®Æc biÖt (so víi ch©u ¢u). Cã hai thêi kú cã ý lªn ph¶n ®èi viÖc "phøc t¹p hãa" çc cuéc b·i c«ng kinh tÕ b»ng
nghÜa lÞch sö trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña cuéc çch m¹ng míi nh÷ng cuéc b·i c«ng chÝnh trÞ vµ ng−îc l¹i, ph¶n ®èi "sù hßa
ë Nga: mét lµ, nh÷ng cuéc b·i c«ng håi th¸ng T− - th¸ng N¨m, lÉn cã h¹i" hai lo¹i b·i c«ng Êy (xem b¸o "Ng−êi d©n chñ - x·
khi mµ nh÷ng ng−êi c«ng nh©n ë Pª-tÐc-bua, ― mÆc dÇu c¬ héi", sè 27, tr.41)).
quan l·nh ®¹o cña hä tøc lµ Ban chÊp hµnh ®¶ng bé Pª-tÐc-bua Trong th¸ng M−êi mét 1912, tê "Tia s¸ng" cña bän thñ tiªu
®· bÞ b¾t, ― ®−a ra khÈu hiÖu lËp chÕ ®é céng hßa, ngµy lµm 8 còng chèng l¹i nh÷ng cuéc b·i c«ng. Tê b¸o nµy ®· viÖn cí lµ
giê vµ tÞch thu ruéng ®Êt. Hai lµ, nh÷ng cuéc b·i c«ng vµ biÓu ®¶ng ®oµn d©n chñ - x· héi còng ph¶n ®èi cuéc b·i c«ng ngµy
t×nh håi th¸ng M−êi mét (xem nh÷ng bøc th− tõ Ri-ga vµ M¸t- 15 th¸ng M−êi mét, ®Ó m−u ®å ®−a nh÷ng ng−êi l¬ ®·ng ®i
xc¬-va161; ë Pª-tÐc-bua còng vËy, nh−ng nh÷ng cuéc b¾t bí ®· theo "con ®−êng lÇm l¹c". Nh−ng ai ®i s©u ®«i chót vµo ý nghÜa
quÐt s¹ch çc phãng viªn cña chóng ta). KhÈu hiÖu cña nh÷ng cña sù kiÖn th× sÏ dÔ dµng thÊy sù man tr¸ cña tê "Tia s¸ng".
cuéc biÓu t×nh nµy kh«ng ph¶i chØ lµ "§¶ ®¶o ¸n tö h×nh! §¶ ®¶o Ph¶i, c¶ ®¶ng ®oµn d©n chñ - x· héi lÉn Ban chÊp hµnh ®¶ng
bé Pª-tÐc-bua ®Òu ®· cho r»ng cuéc b·i c«ng ngµy 15 th¸ng
chiÕn tranh!", mµ cßn lµ "Giai cÊp c«ng nh©n çch m¹ng vµ qu©n
M−êi mét næ ra kh«ng ®óng lóc. Hä ®· b¸o tr−íc lµ kh«ng nªn
®éi çch m¹ng mu«n n¨m!".
b·i c«ng vµo chÝnh ngµy ®ã. NghÜa vô cña b¸o chÝ c«ng nh©n lµ
Trªn çc ®−êng phè ë Pª-tÐc-bua, Ri-ga, M¸t-xc¬-va, giai cÊp
ph¶i loan b¸o viÖc ®ã. Vµ c¶ tê "Tia s¸ng", vµ tê "Sù thËt" ®Òu
v« s¶n ®· b¾t tay víi nh÷ng ng−êi tiªn tiÕn lµ n«ng d©n trong
lµm viÖc nµy.
qu©n ®éi, nh÷ng ng−êi ®· anh dòng næi dËy chèng chÕ ®é qu©n
Nh−ng tê "Tia s¸ng" kh«ng ph¶i chØ lµm cã viÖc nµy.
chñ.
Sau sù kiÖn ngµy 15 th¸ng M−êi mét (lóc mµ chÝnh khu
* * phè V−-boãc-g¬ Êy, mét khu phè mµ cho ®Õn bÊy giê cã
* liªn hÖ nhiÒu nhÊt víi bän men-sª-vÝch, ®· b·i c«ng quyÕt
Giai cÊp t− s¶n tù do chñ nghÜa ®· chèng l¹i cuéc çch liÖt h¬n c¶), sau lóc mµ phong trµo ®· ph¸t triÓn thµnh
m¹ng míi, chèng l¹i nh÷ng cuéc b·i c«ng çch m¹ng cña biÓu t×nh, th× tê "Tia s¸ng" s¸ng suèt ®· ®¨ng nh÷ng bµi b¸o
quÇn chóng. Nh−ng ph¸i tù do kh«ng hÒ chèng l¹i nh÷ng (x· luËn ngµy 17 th¸ng M−êi mét, vµ sau bµi x· luËn lµ mét
cuéc b·i c«ng chÝnh trÞ nãi chung, nÕu nh− nh÷ng cuéc bµi tiÓu luËn ngµy 21 th¸ng M−êi mét) la ã chèng l¹i viÖc
b·i c«ng Êy chØ chøng tá sù "s«i næi" vµ chØ ñng hé khÈu "tiªu phÝ lùc l−îng mét çch nguy hiÓm", qu¶ quyÕt r»ng
hiÖu cña ph¸i tù do vÒ nh÷ng c¶i çch lËp hiÕn. Vµ bän thñ
tiªu ë n−íc ta, xÐt vÒ kh¸ch quan, bÊt kÓ ý muèn "tèt lµnh" 1)
cña chóng, chØ lµ nh÷ng tªn ®Çy tí tÇm th−êng cña giai cÊp tr. 449 - 451.
"nÕu cø sö dông th−êng xuyªn biÖn ph¸p b·i c«ng th× ng−êi ta cña nh÷ng cuéc b·i c«ng vµ biÓu t×nh çch m¹ng, chóng ®øng
sÏ kh«ng cßn ®ång t×nh víi nh÷ng cuéc b·i c«ng n÷a", ®−a ra lªn ®Êu tranh chèng l¹i nh÷ng cuéc b·i c«ng vµ biÓu t×nh Êy, vµ
khÈu hiÖu: "chóng ta h·y t×m con ®−êng kh¸c", "b»ng nh÷ng sù trong çc b¸o chÝ hîp ph¸p th× chóng chöi bíi nh÷ng lêi hiÖu
bïng næ (!?!) sÏ kh«ng ®¹t ®−îc çi g× c¶", vµ ®−a ra nh÷ng c©u triÖu bÊt hîp ph¸p!!
gµo thÐt chèng "trß ch¬i b·i c«ng".
* *
§Êy, çc ngµi thñ tiªu ¹, çi thø triÕt lý Êy cña çc ngµi lµ
nh− thÕ ®ã; nã ra lµm sao th× c«ng nh©n Pª-tÐc-bua ®· râ tõ l©u *
råi qua tê b¸o "TiÕng nãi Nª-va" còng nh− qua nh÷ng bµi diÔn Nh−ng cßn cã mét nguyªn nh©n s©u s¾c h¬n khiÕn bän
v¨n cña çc phÇn tö trong "nhãm khëi x−íng" cña çc ngµi, nã thñ tiªu ph¶n ®èi çc cuéc b·i c«ng. Bän thñ tiªu lµ nh÷ng kÎ
®· g©y nªn lßng c¨m thï chÝnh ®¸ng vµ sù khinh bØ trong c«ng n« lÖ cña ph¸i tù do. Mµ ph¸i tù do nµy th× thùc sù ®· thÊy
nh©n Pª-tÐc-bua ®èi víi çc ngµi. Mét cuéc b·i c«ng riªng biÖt khã chÞu tr−íc sù kiªn tr× cña nh÷ng cuéc b·i c«ng çch
m¹ng. Bän chñ x−ëng thuéc ph¸i "tiÕn bé" ®· b¾t ®Çu cµu
nµo ®ã cã thÓ kh«ng thµnh c«ng hoÆc næ ra kh«ng ®óng lóc.
nhµu vµ thËm chÝ ph¸t khïng lªn. Ph¸i Mi-li-u-cèp ®· thÊy lo
Nh−ng chØ cã bän tù do chñ nghÜa vµ bän ph¶n çch m¹ng míi
ng¹i vÒ sù b×nh yªn cña khèi "liªn minh" gi÷a bän nµy víi
d¸m nãi ®Õn "trß ch¬i b·i c«ng" tr−íc mét trong nh÷ng phong
Rèt-di-an-c«.
trµo vÜ ®¹i nhÊt trªn thÕ giíi ®· ph¸t ®éng ®−îc gÇn mét triÖu
ChÝnh s¸ch cña bän thñ tiªu lµ nh»m lµm cho c«ng nh©n
ng−êi v« s¶n ®øng lªn!
ph¶i lÖ thuéc vµo ph¸i tù do. ChÝnh s¸ch m¸c-xÝt lµ nh»m
Nh÷ng cuéc b·i c«ng næ ra lu«n lu«n th× cã thÓ sÏ lµm kiÖt
®−a c«ng nh©n lªn ®Þa vÞ l·nh ®¹o n«ng d©n. §iÒu nµy kh«ng
søc c«ng nh©n. Khi ®ã hoµn toµn cã thÓ lµ sÏ ph¶i kªu gäi tæ
nªn nãi ra mét çch c«ng khai, çc ngµi thuéc ph¸i thñ tiªu ¹,
chøc nh÷ng cuéc b·i c«ng ng¾n ngµy h¬n, nh÷ng cuéc biÓu t×nh
nh−ng suy nghÜ vµ nãi râ vÒ ®iÓm nµy lµ ®iÒu cÇn thiÕt ®èi
®−îc chuÈn bÞ ®Çy ®ñ h¬n. Nh−ng së dÜ sù kiÖn ngµy 15 th¸ng
víi nh÷ng ng−êi nµo muèn lµm ng−êi d©n chñ - x· héi çch
M−êi mét lµ mét sù kiÖn tuyÖt vêi chÝnh lµ v× nã ®¸nh dÊu b−íc m¹ng.
tiÕn míi cña phong trµo biÓu t×nh!
ë ch©u ¢u tù do vµ cã hiÕn ph¸p th× cuéc b·i c«ng chÝnh trÞ
§¸ng lÏ ph¶i thõa nhËn mét çch thµnh khÈn sai lÇm cña trong lóc nµy (trong lóc ch−a b¾t ®Çu næ ra mét cuéc çch m¹ng
m×nh (v× r»ng çc ngµi ®· ph¹m sai lÇm râ rµng trong viÖc nhËn x· héi chñ nghÜa) vÉn chØ phôc vô cho cuéc ®Êu tranh ®Ó giµnh
®Þnh vÒ ý nghÜa ngµy 15 th¸ng M−êi mét) th×, çc ngµi thuéc nh÷ng c¶i çch riªng biÖt. Cßn ë çi n−íc Nga Nga hoµng, n−íc
ph¸i thñ tiªu ¹, çc ngµi l¹i nãi ― víi th¸i ®é cña nh÷ng phÇn Nga n«ng n«, kiÓu ¸ ch©u, ®ang tiÕn tíi cuéc çch m¹ng d©n
tö tù do chñ nghÜa cµn rì nhÊt ― vÒ sù "ngu dèt chÝnh trÞ" cña chñ - t− s¶n thø hai, th× b·i c«ng chÝnh trÞ lµ mét ph−¬ng tiÖn
lêi hiÖu triÖu çch m¹ng; nh− vËy lµ chÝnh çc ngµi ®· l¾p ®i l¾p quan träng nhÊt ®Ó ph¸t ®éng, thøc tØnh, khuÊy ®éng vµ ®−a
l¹i çi ®iÒu s¬ ®¼ng trong chÝnh s¸ch cña ph¸i tù do! giai cÊp n«ng d©n vµ bé phËn −u tó lµ n«ng d©n trong qu©n ®éi
H·y cø ®Ó cho c«ng nh©n ph¸n xÐt gi¸ trÞ cña nh÷ng bµi vµo cuéc ®Êu tranh çch m¹ng! May m¾n cho n−íc Nga, çi
diÔn v¨n ve v·n cña bän thñ tiªu nãi vÒ "sù thèng nhÊt" cña thêi kú ngoµi nh÷ng nhµ d©n tóy c« ®éc anh hïng th× kh«ng cã
chóng víi ®¶ng, khi mµ trong thêi kú ph¸t sinh vµ ph¸t triÓn mét ai cã thÓ "®i vµo nh©n d©n", ― çi thêi kú Êy ®· qua råi. Çi
thêi kú mµ nh÷ng phÇn tö khñng bè ç nh©n cã thÓ nãi vÒ sù viÖc ñng hé, t¨ng c−êng, ph¸t triÓn, cñng cè mét çch cã ý
"thøc tØnh" nh©n d©n b»ng con ®−êng khñng bè, còng ®· qua thøc, cuéc b·i c«ng çch m¹ng ®ang ph¸t triÓn mét çch tù
råi. N−íc Nga ®· tiÕn lªn tr−íc, v−ît qua khái nh÷ng thêi kú ph¸t, ®Ó chuÈn bÞ tiÕn tíi cuéc khëi nghÜa cña n«ng d©n vµ
®au buån Êy. Giai cÊp v« s¶n çch m¹ng trong n¨m 1905 ®· t×m binh lÝnh. NÕu nh− nh÷ng cuéc b·i c«ng lµm kiÖt søc c«ng
®−îc cho m×nh con ®−êng kh¸c ®Ó "®i vµo nh©n d©n", mét nh©n th× cÇn ph¶i tiÕn hµnh çc cuéc b·i c«ng Êy theo kiÓu
ph−¬ng s¸ch kh¸c ®Ó l«i kÐo quÇn chóng vµo phong trµo. xen kÏ, b»ng çch ®Ó cho mét sè ®−îc nghØ, ®ång thêi ph¸t
Ph−¬ng s¸ch Êy lµ b·i c«ng çch m¹ng, b·i c«ng kiªn tr×, lan ®éng nh÷ng ng−êi ®· ®−îc nghØ hay nh÷ng lùc l−îng "sung
tõ chç nä sang chç kia, tõ mét gãc nµy cña ®Êt n−íc sang gãc søc", ®øng dËy ®Êu tranh. CÇn tæ chøc nh÷ng cuéc b·i c«ng
kh¸c, b·i c«ng t¸i diÔn nhiÒu lÇn, ― b·i c«ng ®−a nh÷ng ng−êi ng¾n h¬n. Mét ®«i khi cÇn thay thÕ nh÷ng cuéc b·i c«ng
l¹c hËu tiÕn lªn mét cuéc sèng míi th«ng qua ®Êu tranh ®ßi c¶i b»ng nh÷ng cuéc biÓu t×nh. Nh−ng ®iÒu chñ yÕu nhÊt lµ cÇn
thiÖn kinh tÕ, ― b·i c«ng phØ nhæ vµ v¹ch trÇn mäi hµnh ®éng lµm cho nh÷ng cuéc b·i c«ng, mÝt-tinh, biÓu t×nh liªn tiÕp næ
c−êng b¹o, hoµnh hµnh, téi lçi næi bËt cña chÕ ®é Nga hoµng, ― ra, lµm cho toµn bé n«ng d©n vµ toµn bé binh lÝnh biÕt ®−îc
b·i c«ng ― biÓu t×nh gi−¬ng cao ngän cê ®á trªn kh¾p phè vÒ cuéc ®Êu tranh kiªn tr× cña c«ng nh©n, lµm cho çc vïng
ph−êng çc thñ ®«, mang theo nh÷ng bµi diÔn v¨n çch m¹ng n«ng th«n, ngay c¶ nh÷ng vïng xa x«i hÎo l¸nh nhÊt, ®Òu
vµ nh÷ng khÈu hiÖu çch m¹ng ®Ó ®−a vµo ®¸m ®«ng, vµo thÊy ®−îc r»ng ë thµnh phè hiÖn kh«ng yªn tÜnh, r»ng
quÇn chóng nh©n d©n. "ng−êi cña m×nh" ®· vïng lªn råi, r»ng hä ®Êu tranh sèng
Kh«ng thÓ dÊy lªn mét çch nh©n t¹o nh÷ng cuéc b·i c«ng m¸i, r»ng hä ®Êu tranh cho mét cuéc sèng kh¸ h¬n, ®ßi t¨ng
nh− vËy, nh−ng còng kh«ng thÓ k×m nã l¹i khi nã ®· bao trïm l−¬ng, ®ßi ®×nh chØ sù léng hµnh t¸c qu¸i cña chÝnh quyÒn,
hµng tr¨m, hµng tr¨m ngµn ng−êi. ®ßi chuyÓn ruéng ®Êt cña ®Þa chñ vµo tay n«ng d©n, nh»m
H·y mÆc cho ng−êi tù do chñ nghÜa ― c¶m ®éng ®Õn r¬i lËt ®æ nÒn qu©n chñ kiÓu ®Þa chñ cña nhµ vua, nh»m thiÕt lËp
n−íc m¾t v× ®−îc ®Æt ngåi vµo ghÕ bµnh bªn c¹nh "®Ých th©n" chÕ ®é céng hßa. CÇn ph¶i lµm sao ®Ó sù o¸n hËn ©m thÇm
Rèt-di-an-c«, ― mÆc cho h¾n nãi víi c«ng nh©n: "anh em ¬i! vµ nh÷ng nçi o¸n th¸n rôt rÌ ë n«ng th«n, cïng víi sù c«ng
®õng g©y nh÷ng cuéc bïng næ, h·y t×m con ®−êng kh¸c, h·y phÉn trong çc tr¹i lÝnh, cã ®−îc mét trung t©m hÊp dÉn lµ
ph¸t ®éng phong trµo c«ng ®oµn hßa b×nh, h·y tù chuÈn bÞ mét çc cuéc b·i c«ng çch m¹ng cña c«ng nh©n. CÇn ph¶i phÊn
çch nghiªm chØnh ®Ó tiÕn tíi mét ®¶ng c«ng khai kiÓu ch©u ®Êu kh«ng ngõng cho môc ®Ých ®ã, vµ chóng ta sÏ thÊy çi
¢u, ®õng khÝch n«ng d©n næi lo¹n, ®õng hao phÝ søc lùc vµo ngµy mµ giai cÊp v« s¶n cïng víi n«ng d©n vµ binh lÝnh
çc cuéc b·i c«ng, nÕu kh«ng th× "chóng t«i" sÏ kh«ng ®ång t×nh ®¸nh ®æ bän ®Þa chñ, lËt ®æ chÕ ®é qu©n chñ Nga hoµng
víi çc anh n÷a"!. b»ng cuéc khëi nghÜa nh©n d©n.
Nh÷ng ng−êi c«ng nh©n sÏ biÕt ®¸nh gi¸ nh÷ng bµi diÔn P. S. "Tia s¸ng" tá ra cÊp tiÕn: theo sau con ng−êi V. A.
v¨n nh− vËy vµ sÏ nhËn ch©n ®−îc nh÷ng bµi diÔn v¨n ®ã ngay trung thùc (sè 56) lµ nhµ ngo¹i giao Ph. §. (sè 65). Nh−ng
c¶ d−íi çi vá nh÷ng c©u nãi "gÇn nh− m¸c-xÝt" cña bÊt kú mét mÆc dÇu tÝnh chÊt "ngo¹i giao", ý ®å cña çc bµi diÔn v¨n
t¸c gi¶ nµo cña b¸o "Tia s¸ng". cña Ph. §. còng vÉn lµ: chèng l¹i b·i c«ng çch m¹ng! Tr−íc
Nh÷ng ng−êi c«ng nh©n sÏ h−íng toµn bé sù chó ý vµo mÆt chóng ta râ rµng lµ mét anh chµng tù do chñ nghÜa
356 V. I. Lª-nin 357
chÝnh cèng, h¾n ta kh«ng hÒ cã ý nghÜ r»ng çc cuéc b·i c«ng
thøc tØnh ®−îc n«ng d©n, ®−a hä tíi khëi nghÜa, ph¸t triÓn
®−îc c«ng t¸c cæ ®éng çch m¹ng trong quÇn chóng, thøc tØnh
®−îc qu©n ®éi; r»ng tõ nh÷ng cuéc b·i c«ng (chõng nµo nã lµm
hao tæn søc lùc) ph¶i chuyÓn sang çc cuéc biÓu t×nh trªn sù chia rÏ
®−êng phè v. v..
Nh÷ng c©u nãi tù do chñ nghÜa tÇm th−êng cña Ph. §. vÒ
trong ®¶ng d©n chñ - x· héi
"®Êu tranh ®ßi quyÒn tæ chøc", coi ®ã lµ "mét nhiÖm vô tr−íc ba-lan
m¾t", ― c¶i çch hiÕn ph¸p lµ "nhiÖm vô tr−íc m¾t" d−íi thêi
T¬-rª-sen-c«! ― nh÷ng c©u ®ã lµ bøc b×nh phong duy nhÊt ®Ó
che ®Ëy cuéc ®Êu tranh cña tê "Tia s¸ng" chèng nh÷ng cuéc b·i Sù chia rÏ hiÖn nay trong §¶ng d©n chñ - x· héi Ba-lan lµ kÕt
c«ng çch m¹ng. Nh− vËy cßn Ýt ®Êy, çc ngµi thuéc ph¸i thñ qu¶ cña cuéc xung ®ét ®· b¾t ®Çu tõ mÊy n¨m tr−íc ®©y. Ngay
tiªu ¹! t¹i §¹i héi VI cña ®¶ng n¨m 1908162, m©u thuÉn gi÷a mét bªn lµ
Ban l·nh ®¹o trung −¬ng cña ®¶ng vµ mét bªn kh¸c lµ ®¶ng bé
V¸c-sa-va vµ ®¶ng bé vïng §om-br«-va, ®· thÓ hiÖn ra mét
"Ng−êi d©n chñ - x· héi", Theo ®óng b¶n ®¨ng trªn b¸o
sè 30, ngµy 12 (25) th¸ng "Ng−êi d©n chñ - x· héi" çch gay g¾t ®Õn nçi ®¹i héi ®· ph¶i b¸c bá ®Ò nghÞ bµy tá sù
Giªng 1913 tÝn nhiÖm ®èi víi Ban l·nh ®¹o trung −¬ng. Cuéc xung ®ét nµy
tuy lµ mét cuéc xung ®ét vÒ tæ chøc nh−ng l¹i cã mét ý nghÜa
lín vÒ chÝnh trÞ. Çc ®¶ng bé ë miÒn ngo¹i vi ®Òu ®ßi cã ®−îc
kh¶ n¨ng ¶nh h−ëng ®Õn lËp tr−êng chÝnh trÞ cña ®¶ng, ®ßi ®Ó
cho çc ®¶ng bé cña ®¶ng ph¶i ®−îc th¶o luËn réng r·i tÊt c¶
nh÷ng b−íc ®i cña ®¶ng.
Ban l·nh ®¹o trung −¬ng tuy vËy vÉn n»m trong tay
nh÷ng ng−êi cò. Lîi dông sù suy yÕu cña ®¶ng, nh÷ng sù
thÊt b¹i vµ nh÷ng ®iÒu kiÖn cña thêi kú ph¶n çch m¹ng, ®a
sè trong c¬ quan l·nh ®¹o ®ã, ®øng ®Çu lµ T−-sca næi tiÕng,
vÉn kh«ng thay ®æi s¸ch l−îc cña m×nh. Trong §¶ng c«ng
nh©n d©n chñ - x· héi Nga th× T−-sca ®· léng hµnh vµ ho¹t
®éng ©m m−u víi danh nghÜa §¶ng d©n chñ - x· héi V−¬ng
quèc Ba-lan vµ LÝt-va mµ kh«ng hÒ ®Õm xØa ®Õn ý chÝ cña
®¶ng nµy. Trong chÝnh s¸ch cña ®¶ng ®· diÔn ra mét thêi kú
nghiªng ng¶ vµ v« nguyªn t¾c, vÝ dô vÒ vÊn ®Ò çc tæ chøc
c«ng ®oµn, vÒ th¸i ®é ®èi víi §¶ng x· héi chñ nghÜa Ba-lan,
358 V. I. Lª-nin Sù chia rÏ trong §¶ng d©n chñ - x· héi Ba-lan 359
vÒ s¸ch l−îc cña §¶ng d©n chñ - x· héi Ba-lan trong néi bé ®¶ng bé V¸c-sa-va cßn nÆng téi h¬n: nã cho ng−êi ta thÊy râ
§¶ng c«ng nh©n d©n chñ - x· héi Nga. §èi víi nh÷ng ®ång chÝ r»ng nã ®Ò ra yªu s¸ch trªn ®©y kh«ng ph¶i lµ v« cí mµ nh»m
®· v¹ch ra nh÷ng m©u thuÉn trong chÝnh s¸ch cña Ban l·nh ®¹o mét môc ®Ých chÝnh trÞ. Héi nghÞ V¸c-sa-va ®· th«ng qua mét sè
trung −¬ng cña ®¶ng vµ ®ßi ph¶i tiÕn hµnh mét ®−êng lèi cã nghÞ quyÕt chÝnh trÞ mµ T−-sca kh«ng thÝch, v× trong ®ã héi nghÞ
tÝnh nguyªn t¾c vµ triÖt ®Ó, th× Ban l·nh ®¹o trung −¬ng bÞt còng ®· tá ra kh«ng hµi lßng vÒ viÖc Ban l·nh ®¹o trung −¬ng ®·
miÖng l¹i, kh«ng cho phÐp tranh luËn trªn b¸o chÝ, vµ tÖ h¬n thÕ kh«ng b¸o ço víi héi nghÞ vÒ nh÷ng ho¹t ®éng cña m×nh; héi
n÷a, th−êng xuyªn høa sÏ më cuéc tranh luËn "trong thêi gian nghÞ ®ßi hái Ban l·nh ®¹o trung −¬ng ph¶i th«ng b¸o cho ®¶ng
s¾p tíi" vµ ngay sau ®ã th× ®¨ng gép c¶ mét lÇn trªn b¸o nh÷ng biÕt nh÷ng ho¹t ®éng cña m×nh trong §¶ng c«ng nh©n d©n chñ -
lêi ph¶n ®èi cña çc ®ång chÝ chèng s¸ch l−îc ®ã. Nh÷ng ng−êi x· héi Nga vµ kh«ng ®−îc thùc hµnh lÐn lót chÝnh s¸ch "®èi víi
chèng l¹i T−-sca ë ngay trong Ban l·nh ®¹o trung −¬ng cña Nga" mµ kh«ng cho c«ng nh©n Ba-lan biÕt v. v..
®¶ng lµ nh÷ng çn bé l·o thµnh vµ lµ nh÷ng çn bé ®−îc toµn
Mét cuéc ®Êu tranh c«ng khai ®· næ ra. T−-sca ®· næi c¬n
®¶ng biÕt râ, th× bÞ g¹t ra tõng ng−êi mét. Ng−êi th× ®· tõ chèi
thÞnh né b»ng mét lo¹t "th«ng t−" vµ "gi¶i thÝch". T−-sca ®· "gi¶i
kh«ng øng cö l¹i ë §¹i héi VI, tuyªn bè lµ kh«ng thÓ céng t¸c
thÝch" r»ng: 1) ®¶ng bé V¸c-sa-va ®· chµ ®¹p ®iÒu lÖ ®¶ng vµ ®i
®−îc víi T−-sca, ng−êi kh¸c th× bÞ g¹t ra ngoµi tõ n¨m 1909,
vµo con ®−êng chia rÏ; 2) nh÷ng nghÞ quyÕt cña ®¶ng bé V¸c-
ng−êi kh¸c n÷a th× tõ chèi kh«ng tham gia Ban l·nh ®¹o trung
sa-va lµ mét biÓu hiÖn cña chñ nghÜa tÈy chay, chñ nghÜa triÖu
−¬ng tõ n¨m 1911163.
håi vµ chñ nghÜa v« chÝnh phñ; 3) ®¶ng bé nµy kh«ng cã mét sù
Nh−ng tõ ®Çu n¨m 1911, cïng víi phong trµo ngµy mét lªn
bÊt ®ång nµo vÒ t− t−ëng víi Ban l·nh ®¹o trung −¬ng c¶, vµ
cao vµ cïng víi sù phôc håi phong trµo, th× sù bÊt b×nh còng ®·
nh− thÕ nghÜa lµ sù chia rÏ ®· kh«ng cã mét c¬ së chÝnh trÞ nµo;
biÓu hiÖn ra ë çc tæ chøc c¬ së. §øng ®Çu cuéc "næi lo¹n" lµ
®¶ng bé V¸c-sa-va, mét ®¶ng bé quan träng nhÊt, v÷ng m¹nh 4) ®¶ng bé V¸c-sa-va kh«ng tån t¹i, héi nghÞ ®¹i biÓu lµ gi¶ t¹o,
nhÊt vµ ®iÒu chñ yÕu lµ kiªn ®Þnh nhÊt vÒ ph−¬ng diÖn çch vµ nh− thÕ nghÜa lµ tr−íc kia vµ hiÖn nay ®Òu kh«ng cã mét sù
m¹ng vµ tõ n¨m 1905 trë l¹i ®©y ®· ®ãng vai trß çnh t¶ trong chia rÏ nµo c¶; 5) ®¶ng bé V¸c-sa-va kh«ng biÕt tù ph¸t hµnh
§¶ng d©n chñ - x· héi Ba-lan. ®−îc mét tê truyÒn ®¬n nµo vµ ®· trao toµn bé c«ng t¸c xuÊt
Ban l·nh ®¹o trung −¬ng lÏ tÊt nhiªn lµ b¾t ®Çu lo l¾ng b¶n cho Ban l·nh ®¹o trung −¬ng; ®¶ng bé V¸c-sa-va ®· lËp ra
vµ chuÈn bÞ ®Ó "®µn ¸p" l¹i. HiÖu lÖnh tÊn c«ng lµ Héi nghÞ mét çch bÊt hîp ph¸p c¬ së kü thuËt riªng cã tÝnh chÊt chia rÏ
®¹i biÓu liªn khu ë V¸c-sa-va häp håi th¸ng Ch¹p 1911164. vµ in nh÷ng truyÒn ®¬n cña m×nh. T−-sca còng nhËn ®Þnh riªng
Héi nghÞ nµy ®· m¹nh d¹n ®ßi hái lµ trong cuéc héi nghÞ tõng ç nh©n ― víi ®Çy ®ñ chi tiÕt tªn hä ― mét sè "ng−êi trÝ
®¹i biÓu ®¶ng s¾p tíi cÇn ph¶i cã mét thµnh phÇn ®¹i biÓu thøc hay g©y chuyÖn" ë V¸c-sa-va vµ ®· gi¶i thÝch r»ng hä ®·
m¹nh h¬n n÷a cña nh÷ng ®¶ng bé "ngo¹i vi", nh− thÕ tøc g©y nªn sù chia rÏ, thÕ mµ tr−íc kia còng nh− b©y giê ®Òu
lµ ®ßi hái ― thËt lµ mét téi ph¹m th−îng ― gi¶m bít ¶nh kh«ng c«ng t¸c ë trong tæ chøc.
h−ëng cña Ban l·nh ®¹o trung −¬ng t¹i héi nghÞ. Nh−ng Cuèi cïng, thÊy r»ng ®¶ng bé V¸c-sa-va cø gi÷ v÷ng th¸i ®é,
nÕu chØ cã thÕ th× vÉn ch¼ng lµm sao c¶: mét nghÞ quyÕt nh− T−-sca ®· quyÕt ®Þnh dïng... nh÷ng biÖn ph¸p "dòng c¶m".
thÕ còng ®· ®−îc th«ng qua t¹i Héi nghÞ Lèt-d¬ 165. Nh−ng ¤ng ta quyÕt ®Þnh triÖu tËp mét héi nghÞ gi¶ t¹o vµ kh«ng
cho phÐp ph¸i ®èi lËp, tøc lµ ®¹i bé phËn çc ®ång chÝ ho¹t "Ban l·nh ®¹o trung −¬ng" ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ hµnh ®éng
®éng ë çc miÒn ngo¹i vi, ®Õn dù héi nghÞ. §Ó lµm viÖc ®ã, T−- cña m×nh. §¶ng bé V¸c-sa-va tÊt nhiªn lµ kh«ng tù gi¶i t¸n ®Ó
sca ®· tuyªn bè lµ ®¶ng bé V¸c-sa-va ― ®¶ng bé m¹nh nhÊt ― lµm võa lßng T−-sca mµ vÉn tiÕp tôc c«ng t¸c hÕt søc khã kh¨n
... "bÞ gi¶i t¸n", vµ víi hai, ba phÇn tö tay ch©n cña T−-sca, mét trong nh÷ng ®iÒu kiÖn lóc Êy. Cuéc bÇu cö ë ®oµn tuyÓn cö
"®¶ng bé V¸c-sa-va" riªng biÖt mang tÝnh chÊt ph©n liÖt ®· ®−îc c«ng nh©n cña V¸c-sa-va ®· ®−îc chÝnh "ph¸i ®èi lËp" tiÕn hµnh
thµnh lËp. mét çch rùc rì. Çc cuéc bÇu cö ®· ®em l¹i cho §¶ng d©n chñ -
Nh−ng ®iÒu ®¸ng c«ng phÉn nhÊt lµ çi "lý do" mµ T−-sca x· héi mét ®a sè tuyÖt ®èi so víi tÊt c¶ çc ®¶ng ph¸i kh¸c.
dùa vµo ®ã ®Ó "gi¶i t¸n" ®¶ng bé V¸c-sa-va. T−-sca tuyªn bè r»ng Trong sè 34 ®¶ng viªn d©n chñ - x· héi ®−îc bÇu lµm ®¹i biÓu
çi ®¶ng bé −¬ng ng¹nh víi «ng ta ®ã kh«ng ph¶i çi g× kh¸c h¬n s¬ tuyÓn th× cã 31 ng−êi thuéc ph¸i ®èi lËp, 2 ng−êi nghiªng
lµ mét thø c«ng cô khiªu khÝch cña c¶nh s¸t. Nh−ng cho ®Õn nay ng¶ vµ chØ cã mét ng−êi lµ ®øng vÒ phÝa T−-sca. Trong khi ®ã ë
T−-sca kh«ng hÒ ®−a ra ®−îc lÊy mét sù kiÖn nghiªm chØnh nµo çc tØnh, lµ n¬i mµ "c«ng t¸c" bÇu cö do Ban l·nh ®¹o trung
mÆc dÇu lµ rÊt nhá, ®Ó chøng thùc ®iÒu nµy. ¤ng ta kh«ng c«ng −¬ng vµ nh÷ng ng−êi ®øng vÒ phÝa c¬ quan nµy tiÕn hµnh, th×
bè ®−îc tªn cña mét ng−êi nµo lµ ®¸ng kh¶ nghi, dï chØ lµ mét cuéc vËn ®éng bÇu cö ®· thÊt b¹i ë tÊt c¶ mäi n¬i.
ng−êi mµ th«i. H¬n thÕ n÷a: ®Ó cã ®−îc mét con ®−êng rót lui CÇn ph¶i tin lµ cuéc xung ®ét nhá nhen, kh«ng xøng ®¸ng,
cho m×nh, trong b¶n tuyªn bè víi Côc quèc tÕ, T−-sca ®· viÕt mét do hµnh vi cña T−-sca g©y ra, s¾p lïi vµo qu¸ khø, vµ nh÷ng sù
çch hÌn nh¸t r»ng trong ®¶ng bé V¸c-sa-va còng nh− trong bÊt bÊt ®ång cã tÝnh chÊt nguyªn t¾c sÏ hiÖn lªn mét çch râ rµng
kú mét ®¶ng bé nµo ®ang ho¹t ®éng trong nh÷ng ®iÒu kiÖn hiÖn h¬n. NguyÖn väng cña nh÷ng c«ng nh©n d©n chñ - x· héi Ba-
nay, rÊt dÔ cã thÓ cã phÇn tö khiªu khÝch Èn n¸u. lan mong lËp quan hÖ chÆt chÏ h¬n n÷a víi çc ®ång chÝ Nga vÒ
Nh−ng T−-sca thÊy r»ng viÖc "gi¶i t¸n" ®¶ng bé V¸c-sa-va lµ mÆt tæ chøc, còng sÏ ®−îc thÓ hiÖn cô thÓ h¬n n÷a. Hµnh vi cña
mét ®iÒu lîi vµ thËm chÝ cßn tuyªn bè r»ng ®¶ng bé ®ã lµ ë T−-sca trong §¶ng c«ng nh©n d©n chñ - x· héi Nga ®· lµm cho
ngoµi ph¹m vi cña §¶ng c«ng nh©n d©n chñ - x· héi Nga. Nh− Ban l·nh ®¹o trung −¬ng hoµn toµn xa rêi sinh ho¹t cña toµn
b¹n ®äc thÊy, ®©y kh«ng cßn lµ mét cuéc ®Êu tranh bÌ ph¸i mµ ®¶ng vµ lµm cho c¬ quan ®ã kh«ng cã lÊy mét ng−êi ®ång
thËt sù lµ mét sù ph¹m téi h×nh sù. minh nµo trong §¶ng c«ng nh©n d©n chñ - x· héi Nga, vµ c¶ hai
RÊt dÔ hiÓu lµ do hµnh ®éng qu¸ trín nh− thÕ, b»ng hµnh
ph¸i (ph¸i thñ tiªu vµ nh÷ng ng−êi chèng thñ tiªu) ®Òu khã
®éng Êy, T−-sca ®· g©y nªn sù c«ng phÉn cßn lín h¬n gÊp
hiÓu vÒ çi "s¸ch l−îc" kú l¹ vµ phi t− t−ëng tÝnh cña T−-sca vµ
m−êi lÇn. ñy ban mµ b¶n th©n T−-sca ®· chØ ®Þnh ®Ó ®iÒu tra
cña "Ban l·nh ®¹o trung −¬ng" cña «ng ta.
vÒ sù khiªu khÝch, th× ®· chèng l¹i «ng ta. T−-sca ®· tr¶
§¶ng d©n chñ - x· héi Ba-lan ®ang tr¶i qua mét thêi kú
miÕng l¹i b»ng çch khai trõ ra khái ®¶ng ba nhµ ho¹t ®éng
khã kh¨n. Nh−ng kÕt côc ®· biÓu lé râ råi. TÊt c¶ nh÷ng
l©u n¨m vµ ®−îc toµn thÓ ®¶ng viªn tÝn nhiÖm trong §¶ng
phÇn tö lµnh m¹nh cña §¶ng d©n chñ - x· héi Ba-lan ®ang
d©n chñ - x· héi Ba-lan. §· cã 44 çn bé l·o thµnh c«ng bè lêi
ph¶n ®èi kÞch liÖt vÒ nh÷ng hµnh ®éng cña "Ban l·nh ®¹o ®oµn kÕt l¹i. Vµ ch¼ng bao l©u n÷a sÏ ®Õn lóc §¶ng d©n chñ -
trung −¬ng" lµm nhôc mäi nhµ çch m¹ng. C¶ tõ nh÷ng x· héi Ba-lan trë thµnh tæ chøc cña nh÷ng c«ng nh©n ®¶ng
miÒn ngo¹i vi, c¶ tõ n−íc ngoµi, kh¾p n¬i ng−êi ta ®Òu ®ßi viªn d©n chñ - x· héi cã nh÷ng nguyªn t¾c vµ s¸ch l−îc
cña chÝnh m×nh, chø kh«ng cßn lµ mét thø ®å ch¬i trong tay cña "TiÕn lªn", ®¹i biÓu ph¸i Bun vµ nhãm T¬-rèt-xki nhÊt trÝ c«ng
mét kÎ chuyªn nghÒ ©m m−u vµ v« nguyªn t¾c. nhËn!
Çc cuéc bÇu cö ë V¸c-sa-va ®· ®−a l¹i kÕt qu¶ lµ c¶ hai ®¹i
biÓu cö tri c«ng nh©n d©n chñ - x· héi tróng cö ®Òu lµ nh÷ng
Chóng t«i thÊy cÇn ph¶i bæ sung vµo tin tøc vÒ sù chia rÏ ng−êi t¸n thµnh Ban chÊp hµnh V¸c-sa-va vµ chèng T−-sca vµ
trong §¶ng d©n chñ - x· héi Ba-lan, mét sè tµi liÖu vÒ qu¸ tr×nh phe nhãm cña y.
tiÕp tôc buéc téi "khiªu khÝch". VÒ ®iÓm nµy, ng−êi ta th«ng b¸o TÝnh chÊt gi¶ t¹o cña tæ chøc song trïng cña T−-sca ®· bÞ
cho chóng t«i biÕt nh− sau: ph¬i bµy tr−íc tÊt c¶ mäi ng−êi. Con ®−êng trung thùc ― rót
R«-da Lóc-x¨m-bua (ñy viªn Côc quèc tÕ x· héi chñ nghÜa, lui lêi buéc téi vÒ sù khiªu khÝch ― l¹i lµ con ®−êng mµ T−-sca
thay mÆt cho §¶ng d©n chñ - x· héi Ba-lan) ®· viÕt cho Côc vµ Ban l·nh ®¹o trung −¬ng cña h¾n kh«ng ®i theo næi.
quèc tÕ x· héi chñ nghÜa mét bøc th− nãi r»ng Ban chÊp hµnh Nh−ng tèt h¬n c¶ lµ ph¸i thñ tiªu ë n−íc ta vµ çi Ban tæ
V¸c-sa-va lµ nh÷ng phÇn tö chia rÏ, r»ng hä n»m trong tay bän chøc cña hä, nh÷ng ng−êi yªu "sù thèng nhÊt". Tê "Tia s¸ng", lµ
mËt th¸m, ®ång thêi b¸o r»ng ®iÒu nµy kh«ng ph¶i ®Ó c«ng bè tê chÝnh thøc ñng hé Héi nghÞ th¸ng T¸m, ®· hai lÇn ®¨ng trªn
ra ngoµi! b¸o nh÷ng ®iÒu dèi tr¸ hÌn h¹ cña T−-sca!!
Nh−ng trong lóc ®ã th× b¶n th©n T−-sca ®· ®¨ng ®iÒu bØ æi LÇn thø nhÊt lµm viÖc nµy lµ mét ngµi ®· giÊu tªn m×nh ®i
®ã trªn b¸o chÝ cña §¶ng d©n chñ - x· héi Ba-lan!! vµ thay vµo b»ng nh÷ng ch÷ ®Çu cña tªn hä. LÇn thø hai lµ ngµi
Lª-nin ®· nhËn ®−îc cña bÝ th− Côc quèc tÕ x· héi chñ ¸p-gu-xtèp-xki.
nghÜa, tøc lµ ®ång chÝ Huy-xman, mét b¶n sao l¹i bøc th− cña Hä lµ nh÷ng ng−êi dòng c¶m biÕt bao! Hä truyÒn ®i kh¾p
T−-sca. TÊt nhiªn Lª-nin göi th− cho Huy-xman nãi r»ng ®Êy n¬i nh÷ng ®iÒu hÌn h¹ nh−ng l¹i nÊp sau l−ng Ban l·nh ®¹o
lµ mét hµnh ®éng tr¶ thï "cùc kú ph¶n phóc", r»ng Ma-lª-tx¬- trung −¬ng. Hä hÇu nh− muèn nãi lµ hä kh«ng cã liªn quan g×,
ki vµ Ga-nª-tx¬-ki lµ nh÷ng cùu ñy viªn cña Ban chÊp hµnh hä kh«ng chÞu tr¸ch nhiÖm g× c¶, hä kh«ng phæ biÕn nh÷ng
trung −¬ng ®−îc toµn ®¶ng biÕt; r»ng ñy ban ®iÒu tra, do ®iÒu hÌn h¹, hä "chØ" thay mÆt Ban l·nh ®¹o trung −¬ng ®Ó b¸o
chÝnh T−-sca chØ ®Þnh, kh«ng t×m ra ®−îc mét sù khiªu khÝch tin vÒ viÖc c«ng bè trªn b¸o (nh÷ng ®iÒu hÌn h¹)!!
nµo; r»ng viÖc c«ng bè trªn b¸o sù khiªu khÝch cña nh÷ng ®èi M¸c-tèp, T¬-rèt-xki, Li-be, nh÷ng ng−êi L¸t-vi-a vµ phe ph¸i
thñ chÝnh trÞ mµ kh«ng chØ râ tªn ai, lµ mét viÖc lµm hÕt søc cña hä ®· nÆc danh truyÒn ®i kh¾p n¬i ― b»ng çch nÊp sau
bÈn thØu vµ hÌn h¹1). l−ng T−-sca ― nh÷ng ®iÒu hÌn h¹ cña T−-sca trªn b¸o chÝ c«ng
Ban l·nh ®¹o trung −¬ng ®· tr¶ lêi l¹i hoµn toµn b»ng mét khai lµ n¬i mµ ng−êi ta kh«ng thÓ ®−a v¨n kiÖn ra ®−îc!!
sù chöi bíi.
§¹i héi Ba-l¬ ®· häp. §oµn ®¹i biÓu cña Ban chÊp hµnh V¸c- "Ng−êi d©n chñ - x· héi", Theo ®óng b¶n ®¨ng trªn b¸o
sè 30, ngµy 12 (25) th¸ng "Ng−êi d©n chñ - x· héi"
sa-va ®−îc tÊt c¶ çc ®¹i biÓu cña §¶ng c«ng nh©n d©n Giªng 1913
chñ - x· héi Nga, c¶ nhãm thñ tiªu, nhãm L¸t-vi-a, nhãm
1)
364 ý nghÜa viÖc bÇu «ng Poanh-ca-rª 365
trë nªn gay g¾t thªm mét b−íc. Poanh-ca-rª tr−íc kia lµ thñ
t−íng cña mét néi çc do mét nghÞ viÖn mµ ®a sè lµ bän cÊp
tiÕn cö ra. ¤ng ta tróng cö tæng thèng do th¾ng øng cö viªn
thuéc ph¸i cÊp tiÕn lµ «ng Pam-x¬, «ng ta tróng cö lµ nhê sù
ñng hé cña ph¸i phong kiÕn - t¨ng l÷ ph¶n ®éng, nhê ph¸i
ý nghÜa viÖc bÇu h÷u.
Nh− thÕ nghÜa lµ g×? §¶ng n¾m chÝnh quyÒn ë Ph¸p lµ ®¶ng
«ng poanh-ca-rª t− s¶n cuèi cïng, tøc lµ bän cÊp tiÕn166. Sù kh¸c biÖt gi÷a ®¶ng
nµy vµ "bän ph¶n ®éng" ®· ngµy cµng gi¶m ®i. §Ó chèng l¹i
giai cÊp v« s¶n x· héi chñ nghÜa, toµn bé giai cÊp t− s¶n, tõ bän
Ng−êi ta chµo mõng nhiÖt liÖt tæng thèng míi cña n−íc
cÊp tiÕn cho ®Õn bän ph¶n ®éng, ngµy cµng liªn kÕt chÆt chÏ
Céng hßa Ph¸p. Chóng ta h·y nh×n qua tê b¸o cña bän Tr¨m
h¬n, vµ ranh giíi gi÷a bän nµy vµ bän kia ngµy cµng bÞ mê ®i.
®en - ®ao phñ lµ tê "Thêi míi" vµ b¸o "Ng«n luËn" cña ph¸i
§iÒu ®ã ®Æc biÖt biÓu hiÖn râ trong viÖc bÇu Poanh-ca-rª. Sù
tù do: cã mét sù nhÊt trÝ c¶m ®éng xiÕt bao trong viÖc chóc
liªn kÕt nh− thÕ lµ dÊu hiÖu chÝnh x¸c chøng tá nh÷ng m©u
mõng tæng thèng Poanh-ca-rª, trong viÖc bµy tá sù hµi lßng
thuÉn giai cÊp ®· trë nªn hÕt søc gay g¾t.
cña hä!
Thø hai, ®iÒu ®¸ng chó ý lµ b−íc ®−êng c«ng danh cña
Qua sù nhËn ®Þnh vÒ çc vÊn ®Ò thuéc ®−êng lèi ®èi Poanh-ca-rª, mét b−íc ®−êng c«ng danh ®iÓn h×nh cña mét tªn
ngo¹i vµ vÒ t×nh h×nh trong çc n−íc ph−¬ng T©y, ng−êi ta con bu«n t− s¶n ®· lÇn l−ît b¸n m×nh cho tÊt c¶ çc ®¶ng ph¸i
thÊy lé ra mét çch hÕt søc râ rµng sù gièng nhau néi t¹i gi÷a trong chÝnh trÞ vµ tÊt c¶ nh÷ng kÎ giµu cã "ë bªn ngoµi" chÝnh
bän Tr¨m ®en vµ bän tù do chñ nghÜa ë n−íc ta. Khi c¶ bän trÞ. VÒ nghÒ nghiÖp th× Poanh-ca-rª lµ mét tr¹ng s− tõ n¨m 20
nµy vµ bän kia ®Òu chóc mõng tæng thèng "quèc gia" Poanh- tuæi. Lóc 26 tuæi th× «ng ta lµ ch¸nh v¨n phßng néi çc, vµ lóc
ca-rª ®¾c cö nhê cã sù liªn minh gi÷a bän ®¹i t− s¶n vµ ph¸i 33 tuæi th× «ng ta lµ bé tr−ëng. Nh÷ng bän giµu cã vµ nh÷ng tªn
phong kiÕn - t¨ng l÷ ph¶n ®éng ë Ph¸p, th× mäi ng−êi ®Òu trïm tµi phiÖt trong tÊt c¶ çc n−íc ®Òu ®¸nh gi¸ cao nh÷ng
thÊy râ r»ng bän Tr¨m ®en vµ bän tù do chñ nghÜa chØ kh¸c mèi liªn hÖ chÝnh trÞ cña nh÷ng kÎ m−u cÇu danh väng kh«n
nhau trong quan ®iÓm vÒ ph−¬ng thøc ®Êu tranh chèng chñ khÐo nh− vËy. Viªn nghÞ sÜ - tr¹ng s− "lçi l¹c" vµ chÝnh kh¸ch
nghÜa x· héi. bÞp bîm, ― ë çc n−íc "v¨n minh", ®ã lµ hai tõ ®ång nghÜa.
Nh−ng cuéc bÇu cö Poanh-ca-rª cßn cã mét ý nghÜa lín h¬n Ba lµ, cuéc biÓu d−¬ng lùc l−îng cña nh÷ng ng−êi x·
®iÒu mµ nh÷ng kÎ nhiÖt liÖt chµo mõng t−ëng t−îng. Khi suy héi chñ nghÜa Ph¸p trong cuéc bÇu cö Poanh-ca-rª thËt lµ
nghÜ vÒ ý nghÜa nh÷ng cuéc bÇu cö Êy, nh÷ng ng−êi c«ng nh©n mét sù viÖc ®¸ng chó ý. ViÖc bá phiÕu cho Va-li-¨ng lµ mét
gi¸c ngé nhËn thÊy ba ®iÓm. sù biÓu d−¬ng lùc l−îng ®Ó t−ëng nhí C«ng x·. Va-li-¨ng lµ
Thø nhÊt, viÖc Poanh-ca-rª ®−îc bÇu cã nghÜa lµ cuéc mét kû niÖm sèng vÒ C«ng x·. ChØ cÇn mét lÇn chøng kiÕn
®Êu tranh giai cÊp ®ang diÔn ra tr−íc m¾t n−íc Ph¸p, ®· nh÷ng ng−êi c«ng nh©n ë Pa-ri ®· ®ãn chµo nh− thÕ nµo sù
366 V. I. Lª-nin 367
xuÊt hiÖn cña Va-li-¨ng trªn diÔn ®µn víi bé tãc b¹c ph¬, còng
®ñ hiÓu ®iÒu ®ã.
Vµ chÝnh ë VÐc-x©y, n¬i mµ n¨m 1871 giai cÊp t− s¶n Ph¸p
®· b¸n tæ quèc cho Bi-xm¸c ®Ó ®µn ¸p cuéc khëi nghÜa cña giai
cÊp v« s¶n, chÝnh ë trong gian phßng mµ çch ®©y 42 n¨m ®·
vang lªn nh÷ng tiÕng gµo thÐt man rî cña bän ®Þa chñ Tr¨m
®en Ph¸p khao kh¸t mong chê nhµ vua cña chóng, ― th× ngµy nãi th¼ng ra
nay nh÷ng ®¹i biÓu cña giai cÊp c«ng nh©n ®· bá phiÕu cho
ng−êi l·o chiÕn sÜ cña C«ng x·.
B¸o chÝ n−íc ta ®· cã nãi ®Õn sù thÊt b¹i ― t¹i Héi ®ång nhµ
"Sù thËt", sè 11, ngµy 15 Theo ®óng b¶n ®¨ng n−íc ― cña b¶n dù luËt cña §u-ma vÒ viÖc thµnh lËp Héi ®ång
th¸ng Giªng 1913 trªn b¸o "Sù thËt" ®Þa ph−¬ng ë tØnh ¸c-khan-ghen-xc¬. Nh−ng chóng ta thÊy cßn
Ký tªn: V. I. cÇn ph¶i nãi nhiÒu vÒ ý nghÜa cña sù kiÖn nµy, v× mÆc dÇu sù
kiÖn nµy kh«ng cã g× ®¸ng kÓ nh−ng ®ång thêi nã l¹i cã tÝnh
chÊt rÊt tiªu biÓu.
Héi ®ång ®Þa ph−¬ng quý téc tån t¹i gÇn nöa thÕ kû ®· b¶o
®¶m −u thÕ tuyÖt ®èi cho bän ®Þa chñ kiÓu phong kiÕn (theo
tiÕng Nga: kiÓu n«ng n«). Vµ chØ trong mét vµi tØnh, vÝ dô tØnh
Vi-¸t-ca, lµ n¬i hÇu nh− kh«ng cã së h÷u ruéng ®Êt quý téc,
th× tæ chøc héi ®ång ®Þa ph−¬ng míi mang tÝnh chÊt n«ng d©n
nhiÒu h¬n; nh−ng do ®ã mµ ë ®©y Héi ®ång ®Þa ph−¬ng Êy l¹i
bÞ rµng buéc b»ng mét m¹ng l−íi bao gåm ®ñ mäi sù cÊm
®o¸n, c¶n trë, h¹n chÕ vµ gi¶i thÝch do bän quan l¹i bµy ra.
TØnh ¸c-khan-ghen-xc¬ ®· phÊn ®Êu h¬n nöa thÕ kû nay ®Ó cã
®−îc mét Héi ®ång ®Þa ph−¬ng h×nh nh− v« h¹i vµ bÞ c¾t xÐn
nh− vËy.
Nh−ng quyÕt ®Þnh cña §u-ma Tr¨m ®en t− s¶n - ®Þa chñ, tøc
§u-ma III, vÒ viÖc lËp Héi ®ång ®Þa ph−¬ng ë tØnh ¸c-khan-
ghen-xc¬ ®· bÞ Héi ®ång nhµ n−íc b¸c bá. Çi ®iÒu "nhá nhÆt"
nµy thËt ®· lµm s¸ng tá thùc chÊt cña chÕ ®é ®· ®−îc "®æi míi"
ë n−íc ta! ThËt qu¶ lµ mét bµi häc hay biÕt bao vÒ nguån gèc
giai cÊp cña ®−êng lèi chÝnh trÞ!
368 V. I. Lª-nin 369
Nh÷ng lý lÏ cña bän trong Héi ®ång nhµ n−íc chèng l¹i viÖc
lËp héi ®ång ®Þa ph−¬ng, thËt th¼ng th¾n: xin hiÓu cho, ë ®Êy
kh«ng cã quý téc. Trong toµn tØnh, tÊt c¶ chØ cã 2660 ®ª-xi-a-ti-
na ruéng ®Êt thuéc së h÷u "t− nh©n", ― ngµi Xti-sin-xki, b¸o
ço viªn t¹i Héi ®ång nhµ n−íc, thèt lªn nh− vËy.
Nh− vËy nghÜa lµ, nÕu nh− kh«ng cã bän ®Þa chñ quý téc th×
thËm chÝ çi viÖc söa ®−êng vµ viÖc x©y dùng bÖnh viÖn, "nh©n
d©n" còng kh«ng lµm næi. Nh−ng nÕu nh− kh«ng cã bän ®Þa
néi çc cña bri-¨ng
chñ th× ph¶i t¹o ra bän chóng mét çch trùc tiÕp hay gi¸n tiÕp.
T¹o ra tõ ®©u? Tõ trung t©m n−íc Nga, n¬i mµ sè l−îng KÎ ph¶n béi næi tiÕng Bri-¨ng, tr−íc kia ®· cã lóc lµ mét
chóng ®· kh¸ ®ñ. Bän ®Þa chñ ë vïng trung t©m ®Êt ®en, n¬i ng−êi hÕt søc çch m¹ng vµ ®· tõng lµ sø gi¶ cña "tæng b·i
mµ nh÷ng dÊu vÕt cña chÕ ®é n«ng n« cßn lé râ h¬n c¶, n¬i mµ c«ng", l¹i mét lÇn n÷a ®øng ®Çu néi çc Ph¸p. Còng nh− Gi«n
chÕ ®é "diªu dÞch" (chÕ ®é lao dÞch) cßn rít l¹i nhiÒu h¬n hÕt, Bíc-x¬ ë Anh, h¾n ®· ph¶n béi giai cÊp c«ng nh©n vµ b¸n m×nh
n¬i mµ bän tèi ph¶n ®éng, ®¹i lo¹i nh− bän ph¶n ®éng ë tØnh cho giai cÊp t− s¶n.
Cuèc-xc¬, ®ang thèng trÞ vµ cai trÞ, ― ®Êy lµ nh÷ng kÎ mµ Thµnh phÇn néi çc míi cña h¾n ta còng thËt lµ ®iÒu ®¸ng
ng−êi ta cã thÓ dùa vµo trong çc c«ng viÖc nhµ n−íc vµ çc chó ý. Trong néi çc ®ã, kÎ thèng trÞ lµ bé ba: Gi«n-na, £-chiªn-
c«ng viÖc x· héi. VÒ mÆt nµy, th¸i ®é cña Héi ®ång nhµ n−íc n¬, B«-®anh. Nh÷ng nh©n vËt Êy lµ ai?
®èi víi vÊn ®Ò lËp Héi ®ång ®Þa ph−¬ng ë tØnh ¸c-khan-ghen- H·y nh×n qua çc b¸o cña ph¸i tù do, vÝ dô b¸o "Ng«n
xc¬, lµ mét bµi häc rÊt bæ Ých vµ cô thÓ vÒ chÕ ®é nhµ n−íc ë luËn", sè 11. Çc b¹n sÏ thÊy kÓ hÕt søc tØ mØ nh÷ng vÞ bé
n−íc ta. tr−ëng kia ®· häc ë ®©u, ®· lµm viÖc ë ®©u. Çc b¹n sÏ thÊy
mét sù qu¶ng ço v« liªm sØ vµ mét −íc väng muèn bî ®ì:
"Sù thËt", sè 13, ngµy 17 Theo ®óng b¶n ®¨ng Gi«n-na lµ b¹n cña vua £-®u-a! B«-®anh lµ ch¸u cña mét
th¸ng Giªng 1913 trªn b¸o "Sù thËt" chiÕn sÜ c«ng x·!
Ký tªn: V. Toµn lµ "Gi«-mi-ni vµ Gi«-mi-ni, cßn vÒ r−îu th× ch¼ng
thÊy nãi nöa lêi"167. VÒ thùc chÊt cña vÊn ®Ò th× tê "Ng«n
luËn" lÆng thinh kh«ng nãi. Mµ thùc chÊt Êy th× l¹i rÊt ®¬n
gi¶n: c¶ bé ba Êy lµ mét bän bÞp bîm nhÊt vµ v« liªm sØ
nhÊt, lµ bän l¸i bu«n tµi phiÖt. £-chiªn-n¬ ®· tham gia tÊt
c¶ nh÷ng vô bª bèi bÈn thØu kiÕm ch¸c hµng triÖu, kÓ tõ
vô Pa-na-ma 168. H¾n ta lµ mét tªn xoay xë vÒ nh÷ng
ho¹t ®éng tµi chÝnh ë çc thuéc ®Þa, gièng nh− nh÷ng vô vÒ
ruéng ®Êt ë Ba-ski-ri-a ë n−íc ta... Gi«n-na ®· tham gia
vµo viÖc giµnh quyÒn t« nh−îng çc má s¾t giµu nhÊt ë
370 V. I. Lª-nin 371
U-en-txa (ch©u Phi), mét vô kh«ng kÐm phÇn "trong s¹ch".

Nh÷ng ng−êi th©n thÝch cña h¾n ta n»m trong çc c¬ quan qu¶n
trÞ cña çc c«ng ty cæ phÇn lín nhÊt. B«-®anh lµ tªn cai cña bän
t− b¶n, bän thÇu kho¸n vµ bän chñ çc x−ëng ®ãng tµu. Chç
cña h¾n chÝnh lµ ë bé h¶i qu©n... nh− thÕ sÏ tiÖn viÖc ®Êu thÇu
vµ cung cÊp cho h¹m ®éi!
Kh«ng ë ®©u nh÷ng lêi nãi cña M¸c l¹i ®−îc chøng thùc
mét çch râ rµng nh− ë n−íc Ph¸p: çc chÝnh phñ t− s¶n chØ lµ
nh÷ng tªn qu¶n lý cña giai cÊp çc nhµ t− b¶n169. Vµ b−íc tiÕn
bé vÜ ®¹i cña n−íc Ph¸p lµ ë chç giai cÊp c«ng nh©n ®· xÐ tan
tÊt c¶ nh÷ng çi vá gi¶ dèi, ®· lµm cho nh÷ng ®iÒu kh«ng râ cuéc sèng ®ang gi¸o dôc
rµng trë thµnh râ rµng, ®· "vøt bá tÊt c¶ nh÷ng b«ng hoa trang
trÝ gi¶ t¹o bao bäc xiÒng xÝch, ― vøt bá ®i kh«ng ph¶i ®Ó cho
nh©n lo¹i tiÕp tôc mang xiÒng xÝch Êy víi çi vá kh«ng vui Ng−êi nµo ch©n thµnh quan t©m tíi vËn mÖnh cña
s−íng g× cña nã, mµ lµ ®Ó cho nh©n lo¹i vøt bá h¼n ®i nh÷ng phong trµo gi¶i phãng ë n−íc ta, th× kh«ng thÓ kh«ng quan
xiÒng xÝch ®ã vµ ch×a tay ra ®ãn lÊy nh÷ng b«ng hoa t−¬i"170. t©m tr−íc hÕt ®Õn phong trµo c«ng nh©n cña chóng ta.
Nh÷ng n¨m cao trµo, còng nh− nh÷ng n¨m thÕ lùc ph¶n
çch m¹ng thèng trÞ, ®· chøng tá qu¸ râ rµng r»ng giai cÊp
th¸ng Giªng 1913 trªn b¸o "Sù thËt" c«ng nh©n dÉn ®Çu tÊt c¶ çc lùc l−îng gi¶i phãng vµ v× thÕ
Ký tªn: I. mµ vËn mÖnh cña phong trµo c«ng nh©n g¾n bã mét çch
hÕt søc chÆt chÏ víi vËn mÖnh cña phong trµo x· héi ë n−íc
Nga nãi chung.
Ta h·y xem ®−êng biÓu diÔn chØ râ phong trµo b·i
c«ng cña c«ng nh©n trong t¸m n¨m gÇn ®©y! Vµ ®ång
thêi ta h·y thö vÏ mét ®−êng biÓu diÔn t−¬ng tù chØ râ sù
t¨ng vµ gi¶m cña toµn bé phong trµo gi¶i phãng ë Nga
nãi chung trong nh÷ng n¨m Êy. C¶ hai ®−êng biÓu diÔn
nµy hoµn toµn trïng khíp víi nhau. Gi÷a mét bªn lµ toµn
bé phong trµo gi¶i phãng nãi chung vµ mét bªn lµ phong
trµo c«ng nh©n, cã mét mèi quan hÖ hÕt søc mËt thiÕt,
kh¨ng khÝt.
Ta h·y xem nh÷ng sè liÖu vÒ phong trµo b·i c«ng ë Nga, b¾t
®Çu tõ n¨m 1905.
372 V. I. Lª-nin Cuéc sèng ®ang gi¸o dôc 373
N¨m Sè cuéc b·i c«ng Sè ng−êi tham gia Cuéc sèng lµ kÎ gi¸o dôc. Cuéc ®Êu tranh sinh ®éng ®ang
(tÝnh theo 1000) gi¶i quyÕt tèt nhÊt nh÷ng vÊn ®Ò mµ çch ®©y kh«ng l©u cßn lµ
1905 13 995 2 863
nh÷ng vÊn ®Ò ®ang ®−îc tranh c·i. B©y giê, sau n¨m 1912,
1906 6 114 1 108
chóng ta h·y xem xÐt l¹i ch¼ng h¹n nh÷ng cuéc tranh c·i cña
1907 3 573 740
chóng ta vÒ "cuéc vËn ®éng lËp b¶n thØnh cÇu" vµ vÒ khÈu hiÖu
1908 892 176
1909 340 64
"tù do lËp héi". Kinh nghiÖm ®· chØ ra cho ta nh÷ng g×?
1910 222 47 Thu thËp dï chØ lµ vµi chôc ngµn ch÷ ký cña c«ng nh©n vµo
1911 466 105 mét b¶n thØnh cÇu hÕt søc «n hßa th«i, còng ®· lµ mét viÖc
1912 kho¶ng gÇn 1 triÖu r−ìi (c¶ b·i c«ng kinh tÕ kh«ng thÓ lµm ®−îc. ThÕ mµ mét triÖu ng−êi tham gia chØ riªng
vµ b·i c«ng chÝnh trÞ) vµo nh÷ng cuéc b·i c«ng chÝnh trÞ, th× ®ã l¹i lµ mét sù thËt.
Nh÷ng lêi bµn t¸n vÒ viÖc kh«ng nªn ®i xa h¬n khÈu hiÖu "tù
Ph¶i ch¨ng nh÷ng tµi liÖu nµy l¹i kh«ng chØ ra mét çch rÊt do lËp héi", v× nÕu kh«ng quÇn chóng sÏ kh«ng hiÓu chóng ta
râ rµng r»ng phong trµo b·i c«ng cña c«ng nh©n Nga lµ mét vµ sÏ kh«ng ®éng viªn ®−îc hä, ― nh÷ng lêi bµn t¸n Êy ®· trë
phong vò biÓu tèt nhÊt chØ râ cuéc ®Êu tranh gi¶i phãng cña thµnh nh÷ng c©u nãi rçng tuÕch vµ phï phiÕm cña nh÷ng kÎ ®·
toµn d©n ë n−íc Nga? xa rêi cuéc sèng thùc tÕ. Cßn chÝnh hµng triÖu quÇn chóng thùc
Trong cao trµo m¹nh nhÊt (n¨m 1905), cã gÇn 3 triÖu ng−êi tÕ, sinh ®éng, th× ®−îc ®éng viªn bëi chÝnh nh÷ng c«ng thøc
tham gia b·i c«ng. Trong nh÷ng n¨m 1906 vµ 1907, phong trµo cò, hÕt søc réng r·i vµ kh«ng bÞ c¾t xÐn. ChØ cã nh÷ng c«ng thøc
cã gi¶m xuèng nh−ng vÉn cßn ë mét møc rÊt cao, trung b×nh cã Êy míi kh¬i ®−îc niÒm phÊn khëi cña quÇn chóng. Trªn thùc
1 triÖu ng−êi tham gia b·i c«ng. Sau ®ã phong trµo b¾t ®Çu tÕ, ai ®· cïng ®i víi quÇn chóng, ai ®· kh«ng ®i víi quÇn
xuèng mét çch nhanh chãng vµ gi¶m sót, ― gi¶m sót ®Õn hÕt chóng, chèng l¹i quÇn chóng, th× hiÖn nay ®iÒu ®ã ®· ®−îc chØ
n¨m 1910: n¨m 1911 lµ n¨m cã ®ét biÕn. §−êng biÓu diÔn b¾t ra mét çch kh¸ hïng hån råi.
®Çu ®i lªn, mÆc dÇu cßn tõ tõ. N¨m 1912 lµ n¨m cã cao trµo míi Phong trµo h¨ng h¸i, trÎ trung vµ m¹nh mÏ cña b¶n th©n
hÕt søc to lín. §−êng biÓu diÔn ®i lªn mét çch v÷ng ch¾c vµ quÇn chóng ®· quÐt s¹ch nh÷ng c«ng thøc gi¶ t¹o ®−îc nÆn ra
m¹nh mÏ ®Õn møc nh− n¨m 1906 vµ râ rµng lµ ®i theo h−íng trong nh÷ng phßng giÊy, nh− quÐt nh÷ng tê giÊy lén v« Ých, vµ
®¹t tíi çi n¨m ph¸ kû lôc thÕ giíi víi con sè ba triÖu. nã tiÕn th¼ng vÒ phÝa tr−íc, tiÕn m·i vÒ phÝa tr−íc.
Mét thêi ®¹i míi ®· b¾t ®Çu. B©y giê kh«ng thÓ nghi ngê g× ChÝnh ®ã lµ ý nghÜa lÞch sö cña phong trµo vÜ ®¹i ®ang diÔn
n÷a vÒ ®iÒu nµy. §Çu n¨m 1913 lµ mét b¶o ®¶m ch¾c ch¾n nhÊt ra tr−íc m¾t chóng ta.
cho ®iÒu Êy. Tõ nh÷ng vÊn ®Ò côc bé riªng lÎ, quÇn chóng c«ng
nh©n ®· tiÕn lªn ®Ò ra ®−îc vÊn ®Ò chung. QuÇn chóng hÕt søc "Sù thËt", sè 15, ngµy 19 Theo ®óng b¶n ®¨ng
®«ng ®¶o kh«ng cßn chØ tËp trung chó ý vµo nh÷ng hiÖn t−îng th¸ng Giªng 1913 trªn b¸o "Sù thËt"
xÊu riªng lÎ trong ®êi sèng n−íc Nga chóng ta n÷a. VÊn ®Ò ®Æt
ra lµ toµn bé nh÷ng hiÖn t−îng xÊu Êy nãi chung; vÊn ®Ò
kh«ng ph¶i lµ nh÷ng sù c¶i çch n÷a, mµ lµ c«ng cuéc c¶i çch.
374 Lùc l−îng d©n chñ míi 375
Nh−ng giai cÊp t− s¶n th−êng gåm nhiÒu tÇng líp kh¸c
nhau cã nh÷ng kh¶ n¨ng lÞch sö kh¸c nhau. Bän t− s¶n líp trªn
vµ bän trÝ thøc t− s¶n giµu cã nh− tr¹ng s−, gi¸o s−, nhµ b¸o,
nghÞ sÜ v. v. th× hÇu nh− th−êng thiªn vÒ viÖc liªn minh víi bän
Pu-ri-skª-vÝch. Hµng ngh×n sîi d©y kinh tÕ buéc chÆt bän nµy
víi giai cÊp t− s¶n Êy.
lùc l−îng d©n chñ míi Ng−îc l¹i, giai cÊp t− s¶n n«ng th«n vµ tÇng líp trÝ thøc míi
thuéc "thµnh phÇn n«ng d©n" th× g¾n bã b»ng hµng ngh×n sîi
d©y víi quÇn chóng n«ng d©n lµ tÇng líp bÞ t−íc mäi quyÒn, bÞ
Trong bµi "Nh÷ng buæi gÆp gì mu«n vÎ" trªn b¸o "Ng«n
vïi dËp, sèng tèi t¨m, ®ãi kh¸t, vµ xÐt vÒ tÊt c¶ çc ®iÒu kiÖn
luËn" sè ra dÞp TÕt, «ng Tan ®· ®Ò cËp tíi mét vÊn ®Ò quan
sinh ho¹t cña hä th× hä ®Òu chèng l¹i mäi tËp ®oµn Pu-ri-skª-
träng mµ c«ng nh©n cÇn ph¶i chó ý ®Õn mét çch nghiªm tóc.
vÝch, mäi liªn minh víi chóng.
§Êy lµ vÊn ®Ò vÒ sù ph¸t triÓn cña lùc l−îng d©n chñ míi.
Lùc l−îng d©n chñ míi nµy th× ®«ng ®¶o h¬n vµ gÇn gòi
"§· tõ mét n¨m nay hoÆc cã thÓ h¬n mét n¨m, ― «ng Tan viÕt, ― h¬n víi ®êi sèng cña hµng triÖu ng−êi, hä ®ang häc tËp mét
dßng ®êi l¹i b¾t ®Çu thay ®æi vµ tan biÕn ®i. Kh«ng ph¶i møc n−íc gi¶m çch nhanh chãng, hä ®ang cñng cè vµ ph¸t triÓn nhanh. PhÇn
xuèng, mµ con n−íc l¹i d©ng lªn, cã trêi biÕt ®−îc lµ tõ ®©u, tõ çc nguån lín lùc l−îng nµy chøa ®Çy nh÷ng khuynh h−íng ®èi lËp
n−íc ngÇm hay lµ tõ nh÷ng nguån xa x«i h¬n. Trong ba n¨m liÒn, tÊt th¶y
kh«ng râ rµng, nã th−êng nhiÔm ph¶i líp bôi cña chñ nghÜa tù
®Òu yªn lÆng vµ trèng rçng. B©y giê l¹i xuÊt hiÖn nh÷ng con ng−êi, hä lÇn
do. Nh÷ng ng−êi c«ng nh©n gi¸c ngé cã nhiÖm vô vÜ ®¹i vµ
l−ît chui ra tõ çc khe hë vµ tõ nh÷ng hang gÊu...
quan träng lµ gióp ®ì cho lùc l−îng d©n chñ nµy tho¸t khái
... §¸ng chó ý h¬n c¶ lµ nh÷ng ng−êi thuéc thµnh phÇn n«ng d©n, tõ
¶nh h−ëng cña nh÷ng ®Þnh kiÕn tù do chñ nghÜa. ChØ khi nµo
d−íi v−¬n lªn. Hä rÊt ®«ng. Hä trµn ngËp trong nh÷ng lÜnh vùc h¹ng
trung trong cuéc sèng vµ thËm chÝ m−u ®å ngoi lªn nh÷ng lÜnh vùc cao, lùc l−îng d©n chñ ®ã kh¾c phôc ®−îc nh÷ng ®Þnh kiÕn ®ã, vøt
®Æc biÖt ë çc tØnh. Nh÷ng kü thuËt viªn, nh÷ng nh©n viªn thèng kª, nh÷ng bá ®−îc nh÷ng ¶o t−ëng tù do chñ nghÜa nghÌo nµn, ®o¹n
nhµ n«ng häc, nhµ gi¸o, ®ñ mäi lo¹i nh©n viªn ë çc héi ®ång ®Þa ph−¬ng. tuyÖt ®−îc víi bän tù do chñ nghÜa vµ b¾t tay víi giai cÊp c«ng
TÊt c¶ hä ®Òu rÊt gièng nhau. MÆt x¸m, x−¬ng to, d¸ng vông vÒ; kh«ng nh©n, th× lùc l−îng d©n chñ míi nµy ë n−íc Nga míi thùc hiÖn
hay ph¶n øng ®èi víi t×nh h×nh bªn ngoµi, ng−îc l¹i, cã søc sèng nh− ®−îc mét ®iÒu g× ®ã cã ý nghÜa ®èi víi sù nghiÖp tù do.
mÌo... Cuéc sèng hiÓn nhiªn lµ ®· tiÕn lªn mét nÊc, v× r»ng chóng ta,
nh÷ng ng−êi b×nh d©n mµ ®em so s¸nh víi hä th× còng gièng nh− nh÷ng
ng−êi quý téc ®em so víi chóng ta vËy". "Sù thËt", sè 15, ngµy 19 Theo ®óng b¶n ®¨ng
Nãi nh− vËy lµ chÝnh x¸c vµ ®óng, nh−ng kh«ng nªn quªn Ký tªn: T.
r»ng ngay nh÷ng ng−êi b×nh d©n, kÓ c¶ cò vµ míi, "thuéc
thµnh phÇn n«ng d©n", tÇng líp trÝ thøc d©n chñ vµ tÇng líp
nöa trÝ thøc, ― ®Òu lµ giai cÊp t− s¶n, kh¸c víi bän chñ n«ng
n« quý téc.
376 Bµn vÒ chñ nghÜa d©n tóy 377
nhËp vµo n«ng d©n). V.V. (tøc V«-r«n-txèp) vµ Ni-c«-lai − «n

trong nh÷ng n¨m 80 cña thÕ kû tr−íc ®· x©y dùng mét çch
hoµn chØnh nhÊt häc thuyÕt kinh tÕ cña nh÷ng ng−êi theo chñ
nghÜa d©n tóy. Vµo ®Çu thÕ kû XX, nh÷ng ng−êi x· héi chñ
nghÜa - çch m¹ng ®· tr×nh bµy mét çch râ rÖt nhÊt quan ®iÓm
cña nh÷ng ng−êi d©n tóy ph¸i t¶.
Cuéc çch m¹ng n¨m 1905 ®· béc lé tÊt c¶ nh÷ng lùc l−îng
bµn vÒ chñ nghÜa d©n tóy x· héi ë n−íc Nga th«ng qua ho¹t ®éng réng r·i, c«ng khai, cña
çc giai cÊp, ®· thÈm tra chñ nghÜa d©n tóy mét çch toµn diÖn
Trong sè 12 tê "Cña c¶i n−íc Nga", ngµi A. V. P. ®· viÕt mét vµ ®· quyÕt ®Þnh vÞ trÝ cña nã. Chñ nghÜa d©n chñ n«ng d©n ―
bµi b¸o cã tÝnh chÊt "chØ ®¹o" vÒ mét ®Ò tµi "thêi sù nãng hæi" chÝnh ®ã lµ néi dung thùc tÕ vµ ý nghÜa x· héi duy nhÊt cña chñ
víi çi ®Çu ®Ò: "Chñ nghÜa x· héi nh©n d©n hay lµ chñ nghÜa x· nghÜa d©n tóy.
héi v« s¶n?". Giai cÊp t− s¶n tù do chñ nghÜa ë n−íc Nga, xÐt vÒ ®Þa vÞ
Bµi b¸o ®ã tù b¶n th©n nã hÕt søc kh«ng nghiªm tóc vµ kinh tÕ cña nã, buéc ph¶i h−íng tíi kh«ng ph¶i lµ sù xãa bá
hoµn toµn rçng tuÕch. §· tõ l©u chóng ta kh«ng ®−îc thÊy nh÷ng ®Æc quyÒn ®Æc lîi cña bän Pu-ri-skª-vÝch vµ ®ång bän,
trong nh÷ng bµi b¸o cã tÝnh chÊt "chØ ®¹o" cña çi tê t¹p chÝ mµ lµ h−íng tíi sù ph©n chia nh÷ng ®Æc quyÒn Êy gi÷a bän chñ
d©n tóy ®−îc coi lµ ®øng ®¾n ®ã, mét b¶n tËp hîp nh÷ng n«ng n« vµ bän t− b¶n. Ng−îc l¹i, ph¸i d©n chñ t− s¶n ë Nga ―
ch÷ rçng tuÕch nh− vËy, mét trµng nh÷ng c©u v¨n lÊp löng tøc lµ n«ng d©n ― l¹i buéc ph¶i h−íng tíi sù xãa bá tÊt c¶
trèng rçng nh− vËy, mét mí hçn hîp çc quan ®iÓm (chñ nh÷ng ®Æc quyÒn Êy.
nghÜa chiÕt trung) nh− vËy. Nh÷ng lêi lÏ cña nh÷ng ng−êi d©n tóy vÒ "chñ nghÜa x·
héi", vÒ "x· héi hãa ruéng ®Êt", vÒ nguyªn t¾c chia ®Òu v. v. chØ
Nh−ng bµi b¸o Êy cã ®Æc ®iÓm lµ nã ®· ®Ò cËp tíi mét vÊn
lµ nh÷ng c©u nãi che phñ bÒ ngoµi mét sù thËt thùc tÕ lµ n«ng
®Ò cùc kú quan träng vµ nãng hæi, ®ã lµ sù tan r· cña chñ
d©n mong muèn b×nh ®¼ng hoµn toµn vÒ chÝnh trÞ vµ thñ tiªu
nghÜa d©n tóy. Chñ nghÜa d©n tóy lµ hÖ t− t−ëng (hÖ thèng
hoµn toµn quyÒn chiÕm h÷u ruéng ®Êt cña bän chñ n«ng n«.
quan ®iÓm) cña ph¸i d©n chñ n«ng d©n ë Nga. Cho nªn bÊt
Cuéc çch m¹ng n¨m 1905 ®· v¹ch râ mét çch døt kho¸t
kú mét ng−êi c«ng nh©n gi¸c ngé nµo còng ®Òu ph¶i chó ý
theo dâi xem hÖ t− t−ëng Êy thay ®æi nh− thÕ nµo. thùc chÊt x· héi vµ b¶n chÊt giai cÊp Êy cña chñ nghÜa d©n
tóy. Phong trµo cña quÇn chóng ― c¶ d−íi h×nh thøc nh÷ng
héi n«ng d©n n¨m 1905, c¶ d−íi h×nh thøc nh÷ng cuéc ®Êu
I
tranh cña n«ng d©n t¹i çc ®Þa ph−¬ng n¨m 1905 vµ 1906,
Chñ nghÜa d©n tóy xuÊt hiÖn ®· l©u. ¤ng tæ cña nã lµ vµ c¶ d−íi h×nh thøc nh÷ng cuéc bÇu cö vµo hai §u-ma ®Çu
GhÐc-txen vµ TsÐc-n−-sÐp-xki. Thêi kú thÞnh v−îng cña chñ tiªn (sù thµnh lËp çc nhãm "lao ®éng") ― tÊt c¶ nh÷ng sù
nghÜa d©n tóy tÝch cùc lµ lóc çc nhµ çch m¹ng trong nh÷ng kiÖn x· héi vÜ ®¹i Êy ®· chØ cho chóng ta thÊy hµng triÖu
n¨m 70 cña thÕ kû XIX "th©m nhËp vµo nh©n d©n" (th©m n«ng d©n ®øng lªn hµnh ®éng, ®· quÐt s¹ch, nh− quÐt bôi,
378 V. I. Lª-nin Bµn vÒ chñ nghÜa d©n tuý 379
nh÷ng lêi khoa tr−¬ng d©n tóy, gi¶ danh x· héi chñ nghÜa vµ ®· chøng minh r»ng, phÇn lín çc nghÞ sÜ n«ng d©n ®· ®i theo
®· ®Ó lé ra çi h¹t nh©n lµ ph¸i d©n chñ n«ng d©n (t− s¶n) víi bän c¬ héi chñ nghÜa thuéc tê b¸o "Cña c¶i n−íc Nga", cßn
mét nguån søc m¹nh dù tr÷ rÊt lín vµ ch−a c¹n. thiÓu sè kh¸c th× ®i theo nh÷ng ng−êi x· héi chñ nghÜa - çch
Ng−êi nµo mµ sau kinh nghiÖm cña thêi ®¹i vÜ ®¹i ë n−íc m¹ng. §u-ma II ®· døt kho¸t chøng thùc mét ®iÒu mµ ng−êi ta
Nga míi, n−íc Nga hiÖn ®¹i, kh«ng biÕt ph©n biÖt néi dung ®· thÊy râ qua çc tê b¸o d©n tóy vµo "nh÷ng ngµy tù do" (vµo
thùc tÕ cña chñ nghÜa d©n tóy víi çi vá danh tõ bÒ ngoµi cña mïa thu n¨m 1905 vµ mïa xu©n n¨m 1906), ®ã lµ: nh÷ng ng−êi
nã, th× ng−êi Êy lµ ng−êi thuéc lo¹i bá ®i, lµ ng−êi kh«ng thÓ x· héi chñ nghÜa - çch m¹ng ch¼ng ph¶i lµ çi g× kh¸c mµ lµ
®−îc coi träng, lµ ng−êi cã thÓ lµ mét t¸c gi¶ giái ch¬i ch÷ (®¹i çnh t¶ cña lùc l−îng d©n chñ n«ng d©n ë Nga, ngoµi çi ®ã ra
lo¹i nh− «ng A. V. P. ë b¸o "Cña c¶i n−íc Nga") chø quyÕt hä ch¼ng ph¶i lµ çi g× c¶.
kh«ng ph¶i lµ mét nhµ ho¹t ®éng chÝnh trÞ. Sù tan r· cña chñ nghÜa d©n tóy x¸c nhËn ®iÒu ®ã ngµy cµng
Trong bµi b¸o sau ®©y, chóng ta sÏ xÐt kü h¬n vÒ sù tan r· râ rÖt h¬n. Trong thêi kú thÕ lùc ph¶n çch m¹ng hoµnh hµnh,
cña chñ nghÜa d©n tóy vµ vÒ t¸c gi¶ ®ã. sù tan r· ®ã l¹i cµng diÔn ra nhanh chãng: bän d©n tóy ph¸i t¶
"®· tù rót lui" khái ph¸i lao ®éng ë §u-ma. Thùc tÕ th× chóng
II ®· thñ tiªu ®¶ng cò vµ kh«ng thµnh lËp ®−îc ®¶ng míi. Sù
ph¶n béi (thËm chÝ ®i ®Õn chç cho ra nh÷ng t¸c phÈm nhôc nh·
Kinh nghiÖm cña n¨m 1905 së dÜ cã mét tÇm quan träng to cña Rèp-sin nh− "Con ngùa t¸i nhît", "§iÒu kh«ng cã thùc") ®·
lín chÝnh lµ v× nã buéc ng−êi ta ph¶i th«ng qua phong trµo cña lan ra, thËm chÝ ®Õn c¶ bän d©n tóy "çnh t¶". Mét bé phËn
quÇn chóng mµ kiÓm tra l¹i häc thuyÕt cña bän d©n tóy. Vµ sù trong bän chóng ("nhãm khëi x−íng") vøt bá chñ tr−¬ng tÈy
kiÓm tra nµy, ngay tøc kh¾c, ®· ®−a ®Õn sù sôp ®æ cña chñ chay. Mét bé phËn th× h−íng vÒ chñ nghÜa M¸c (N. Xu-kha-
nghÜa d©n tóy, sù ph¸ s¶n cña çc häc thuyÕt cña hä. nèp, mÆc dÇu r»ng ë «ng ta cßn rÊt nhiÒu sù lÉn lén m¬ hå).
Mét bé phËn th× ®i theo chñ nghÜa v« chÝnh phñ. Sù tan r· nãi
Ngay tõ ®¹i héi ®Çu tiªn cña §¶ng x· héi chñ nghÜa - çch
chung cßn m·nh liÖt h¬n so víi sù tan r· cña nh÷ng ng−êi d©n
m¹ng håi th¸ng Ch¹p 1905, nh÷ng ng−êi "x· héi chñ nghÜa
chñ - x· héi, v× r»ng tuy hä cã nh÷ng trung t©m chÝnh thøc,
nh©n d©n" b¾t ®Çu t¸ch khái hä, vµ ®Õn mïa thu n¨m 1906 th×
nh−ng l¹i kh«ng cã mét ®−êng lèi râ rµng, kiªn ®Þnh, cã tÝnh
®· hoµn toµn ph©n liÖt víi hä.
nguyªn t¾c, kh¶ dÜ ®Êu tranh chèng l¹i t×nh tr¹ng suy sôp.
Nh÷ng ng−êi "x· héi chñ nghÜa nh©n d©n" nµy ®· ®i tr−íc Vµ chÝnh «ng A. V. P. lµ mét ng−êi tiªu biÓu cho sù suy
bän thñ tiªu ë n−íc ta. Hä còng nãi ®Õn "mét ®¶ng c«ng sôp vÒ tinh thÇn ®ã. Tr−íc kia, nh÷ng ng−êi d©n tóy ®· cã
khai", hä còng thñ tiªu nh÷ng khÈu hiÖu cña ph¸i d©n chñ mét häc thuyÕt cña hä. HiÖn nay, chØ cßn l¹i "nh÷ng lêi bæ
triÖt ®Ó vµ ®−a ra nh÷ng luËn ®iÖu ph¶n béi (xem nh÷ng sung" qua quÝt quµng xiªn vÒ chñ nghÜa M¸c. BÊt cø mét nhµ
bµi b¸o cña Pª-sª-kh«-nèp ch¼ng h¹n trong sè 8 cña tê "Cña b¸o v« nguyªn t¾c chuyªn viÕt tiÓu luËn cña tê b¸o l¸ c¶i t−
c¶i n−íc Nga" n¨m 1906). §Êy lµ ph¸i d©n chñ - lËp hiÕn s¶n l¾m måm nµo ®ã ®Òu cã thÓ ký tªn h−ëng øng bµi
n«ng d©n, vµ §u-ma II (mµ nh÷ng ng−êi d©n tóy vµ ngay c¶ b¸o cña «ng A. V. P. ®Ó biÖn hé chñ nghÜa x· héi "nh©n
bän x· héi chñ nghÜa − çch m¹ng còng kh«ng tÈy chay) d©n", mµ kh«ng sî g× c¶, kh«ng bÞ rµng buéc g× c¶, kh«ng
380 V. I. Lª-nin Bµn vÒ chñ nghÜa d©n tuý 381
thó nhËn mét ®iÒu g× c¶. Bëi v× chñ nghÜa x· héi "nh©n d©n" lµ ng−êi d©n chñ - x· héi! ¤ng A. V. P. ¹, «ng nªn biÕt cã møc
mét c©u nãi hÕt søc rçng tuÕch, dïng ®Ó l¶ng tr¸nh vÊn ®Ò ®−îc ®é...
®Æt ra lµ: giai cÊp hay tÇng líp x· héi nµo trªn thÕ giíi nµy ®ang Nh÷ng ng−êi c«ng nh©n gi¸c ngé ph¶i thùc hiÖn mét ®−êng
®Êu tranh cho chñ nghÜa x· héi. lèi chÝnh s¸ch th¼ng th¾n vµ râ rµng ®èi víi bän d©n tóy. Ph¶i
ChØ cÇn nªu lªn hai thÝ dô nhá d−íi ®©y vÒ lêi ba hoa cña chÕ giÔu mét çch kh«ng th−¬ng tiÕc nh÷ng c©u nãi cã vÎ nh−
«ng A. V. P. lµ ®ñ râ ®iÒu ®ã. lµ x· héi chñ nghÜa vµ kh«ng ®Ó cho ng−êi ta dïng nh÷ng c©u
nãi ®ã ®Ó che giÊu vÊn ®Ò quan träng duy nhÊt lµ vÊn ®Ò chñ
"... Sù thËt lµ ― «ng ta viÕt ― mét ®¶ng tiÕp thu häc thuyÕt vÒ chñ
nghÜa x· héi v« s¶n, trong thùc tÕ s½n sµng ph¸t triÓn lùc l−îng cña m×nh
nghÜa d©n chñ triÖt ®Ó.
c¶ trªn c¬ së dùa vµo nh÷ng tÇng líp kh¸c "nöa v« s¶n" vµ thËm chÝ nh÷ng Chñ nghÜa x· héi "nh©n d©n", chñ nghÜa b×nh qu©n, x· héi
tÇng líp "t− s¶n" n÷a". hãa ruéng ®Êt, hîp t¸c hãa, nguyªn t¾c lao ®éng −? Nh÷ng
luËn ®iÖu ®ã thËm chÝ còng kh«ng ®¸ng ®Ó bµi xÝch. Cuéc sèng
Ch¼ng ph¶i lêi ph¶n ®èi Êy thËt xøng víi mét häc sinh trung
vµ çch m¹ng ®· quÐt s¹ch tÊt c¶ nh÷ng çi ®ã ra khái lÜnh vùc
häc n¨m thø 4, ®ã sao! Trong çc ®¶ng x· héi chñ nghÜa trªn thÕ
çc vÊn ®Ò chÝnh trÞ nghiªm tóc. Víi nh÷ng lêi ba hoa ®ã, çc
giíi ®Òu cã nh÷ng phÇn tö nöa v« s¶n vµ t− s¶n... nh− thÕ nghÜa
«ng chØ che giÊu mét vÊn ®Ò quan träng, vÊn ®Ò chñ nghÜa d©n
lµ g×? Nh− thÕ nghÜa lµ ― «ng A. V. P. kÕt luËn ― cã thÓ bá qua
chñ. Çc «ng ph¶i nãi th¼ng vµ râ rµng r»ng çc «ng cã trung
sù thËt sau ®©y: trªn toµn thÕ giíi chØ cã giai cÊp v« s¶n 1) tiÕn
thµnh hay kh«ng víi çc khÈu hiÖu d©n chñ triÖt ®Ó? Çc «ng cã
hµnh cuéc ®Êu tranh cã hÖ thèng chèng giai cÊp çc nhµ t− b¶n,
muèn vµ cã kh¶ n¨ng vËn dông nh÷ng khÈu hiÖu Êy vµo trong
vµ 2) lµ c¬ së quÇn chóng cña çc ®¶ng d©n chñ - x· héi.
c«ng t¸c cã hÖ thèng trong quÇn chóng thuéc mét tÇng líp x·
VÝ dô thø hai:
héi nhÊt ®Þnh, kh«ng? NÕu cã, th× nh÷ng ng−êi d©n chñ - x· héi
"H·y xÐt tÇng líp sinh viªn ch¼ng h¹n, ― «ng A. V. P. nhanh nhÈu c«ng nh©n lµ ng−êi ®ång minh, lµ ng−êi b¹n cña çc «ng ®Ó
viÕt, ― ®ã lµ giai cÊp t− s¶n chÝnh cèng nhÊt, thÕ mµ trong sè ®ã, t«i kh«ng chèng l¹i tÊt c¶ kÎ thï cña chñ nghÜa d©n chñ. NÕu nh− kh«ng,
biÕt b©y giê thÕ nµo, chø çch ®©y kh«ng l©u, gÇn nh− ®a sè hä lµ nh÷ng th× çc «ng h·y cuèn gãi ®i, çc «ng chØ lµ nh÷ng kÎ kho¸c l¸c.
ng−êi x· héi chñ nghÜa".
§ã ch¼ng ph¶i lµ ®iÒu cã mét kh«ng hai ®ã sao? Ch¼ng "Sù thËt", sè 16 vµ 17, Theo ®óng b¶n ®¨ng
ph¶i lý lÏ ®ã thËt xøng víi mét häc sinh trung häc cã xu ngµy 20 vµ 22 th¸ng Giªng 1913 trªn b¸o "Sù thËt"
h−íng x· héi chñ nghÜa - çch m¹ng ng©y th¬, ®ã sao? Kh«ng Ký tªn: V. I.
thÊy mét sù thËt lµ sau nh÷ng n¨m 1905 - 1907, trªn vò ®µi tÊt
c¶ çc cuéc ®Êu tranh chÝnh trÞ, hµng chôc triÖu n«ng d©n vµ
hµng triÖu c«ng nh©n ®· ph©n hãa nh− thÕ nµo, mµ l¹i
cho r»ng ®iÒu cã ý nghÜa quan träng (coi ®©y lµ çi luËn cø
chèng "chñ nghÜa x· héi v« s¶n"!) lµ çi sù thËt sau ®©y:
líp thanh niªn häc sinh tù do chñ nghÜa vµ d©n chñ ë Nga
®ång t×nh víi bän x· héi chñ nghÜa - çch m¹ng vµ nh÷ng
382 Göi nh÷ng ng−êi d©n chñ - x· héi 383
chóng t«i, sù viÖc ®ã thËt lµ ®¸ng buån. Nh−ng v× kh«ng quen t«n sïng
tÝnh tù ph¸t Êy, chóng t«i cè g¾ng t×m hiÓu ý nghÜa cña sù viÖc ®ã.
Nh÷ng sù bµn t¸n hiÖn nay vÒ "tæ chøc bÝ mËt" phÇn lín gièng nh÷ng
cuéc tranh luËn tr−íc kia vÒ sù khñng bè, b©y giê nh÷ng cuéc tranh luËn
göi nh÷ng ng−êi Êy h×nh nh− hoµn toµn bÞ l·ng quªn. Còng ®· cã nhiÒu ng−êi "t«n sïng"
thñ ®o¹n khñng bè ®Ó che ®Ëy sù v« dông cña b¶n th©n m×nh. Nh÷ng
d©n chñ - x· héi ng−êi nµy nãi: ®iÒu rÊt hay lµ cã nh÷ng ng−êi anh hïng, cßn chóng ta th×
sÏ b¸m theo sau hä. HiÖn nay còng vËy. Chóng ta l−êi suy nghÜ, l−êi t×m
tßi nh÷ng con ®−êng míi, vµ chóng ta chê ®îi r»ng tæ chøc bÝ mËt sÏ gi¶i
Chóng t«i in l¹i toµn v¨n bµi x· luËn cña sè ra gÇn ®©y quyÕt gióp chóng ta, vµ khi ®ã chóng ta sÏ hµnh ®éng mµ tr¸ch nhiÖm th×
l¹i thuéc vÒ ng−êi kh¸c. NÕu thµnh c«ng th× tèt, nÕu kh«ng thµnh c«ng th×
nhÊt cña b¸o "Tia s¸ng" ë Pª-tÐc-bua (ngµy 19 th¸ng Giªng 1913,
chóng ta ®· cã ng−êi ®Ó ®æ lçi.
sè 15/101): §Êy lµ çi t©m lý b¾t nguån ― ®iÒu nµy chóng ta kh«ng phñ nhËn ― tõ
t×nh h×nh chÝnh trÞ hiÖn nay cña chóng ta, vµ nguyªn nh©n dÉn ®Õn t©m lý ®ã
lµ nh÷ng hy sinh nÆng nÒ trong phong trµo ®Êu tranh c«ng khai. ChÝnh çi
quÇn chóng c«ng nh©n t©m lý kh«ng muèn g¸nh lÊy tr¸ch nhiÖm, çi ý muèn ― mét çch kh«ng cã
ý thøc, ― "kh«ng cã mÆt" trong tr−êng hîp thÊt b¹i, çi t©m lý ®ã lµm cho ë
vµ tæ chøc bÝ mËt
mét vµi tÇng líp quÇn chóng c«ng nh©n t¸i ph¸t ý thøc t«n sïng tæ chøc bÝ
mËt. Chóng t«i nãi ®Õn lßng t«n sïng ®èi víi tæ chøc bÝ mËt, chø kh«ng ph¶i
"C«ng nh©n kim khÝ l¹i mét lÇn n÷a bÞ ng−êi ta tõ chèi kh«ng cho ®¨ng nãi ®Õn sù rót lui vµo bÝ mËt. V× r»ng trong thùc tÕ, tæ chøc bÝ mËt bao giê
ký nghiÖp ®oµn cña m×nh. MÆc dÇu lµ c«ng nh©n ®· s½n sµng chÞu nhËn tÊt còng chØ gåm mét sè ç nh©n ― quÇn chóng mµ rót vµo bÝ mËt th× ch¼ng cã
c¶ nh÷ng sù nh−îng bé, nh−ng nhµ ®−¬ng côc ®· nhËn thÊy r»ng tÊt c¶ çc g× ®Ó lµm c¶ ― mµ nh÷ng ç nh©n Êy, kh«ng chÞu tr¸ch nhiÖm tr−íc mét ai
®iÒu kho¶n ®Òu kh«ng thÓ chÊp nhËn ®−îc. Ph¶i ch¨ng ®©y lµ do héi cña c¶, th× ®· chØ huy çc ho¹t ®éng ®Êu tranh cña quÇn chóng.
bän chñ xÝ nghiÖp vµ chñ nhµ m¸y ®· t¸c ®éng, lµm ¸p lùc, ― nh− cã thêi Nh−ng, ng−êi ta nãi r»ng "nh÷ng kh¶ n¨ng hîp ph¸p" ®· c¹n råi, vµ
kú nhiÒu tê b¸o ®· ®¨ng tin, ― ®Ó ng−êi ta kh«ng cho phÐp c«ng nh©n kim kÕt qu¶ lµ çc tæ chøc hîp ph¸p ®· hÇu nh− hoµn toµn bÞ thñ tiªu. Nh−ng
khÝ lËp nghiÖp ®oµn míi, hay lµ chÝnh nhµ ®−¬ng côc tù quyÕt ®Þnh kh«ng chÝnh ý kiÕn cho r»ng tÊt c¶ kh¶ n¨ng ®Òu ®· c¹n råi, lµ kh«ng ®óng. Trong
cho phÐp tån t¹i mét nghiÖp ®oµn nh− thÕ, ― ®iÒu ®ã vÉn kh«ng thay ®æi thùc tÕ th× ta thùc hiÖn ®−îc rÊt Ýt çi kh¶ n¨ng c¬ b¶n mµ kh«ng cã nã th×
b¶n chÊt cña vÊn ®Ò. Bé phËn c«ng nh©n tiªn tiÕn nhÊt vµ cã v¨n hãa nhÊt ë kh«ng thÓ nghÜ ®Õn mét th¾ng lîi nµo cña giai cÊp c«ng nh©n. Chóng t«i
Pª-tÐc-bua ®· bÞ t−íc mÊt ngay c¶ quyÒn lîi cán con thuéc vÒ hä theo luËt ®· nãi ®Õn sù tham gia mét çch cã kÕ ho¹ch cña quÇn chóng vµo viÖc b¶o
lÖ t¹m thêi vÒ lËp nghiÖp ®oµn vµ lËp héi! BiÕt bao nhiªu c«ng søc ®· ph¶i vÖ nh÷ng tæ chøc cña m×nh. TÊt c¶ nh÷ng çi ®· lµm ®−îc tõ tr−íc ®Õn nay
th× ®Òu võa thiÕu tÝnh kÕ ho¹ch ®Çy ®ñ, võa kh«ng cã sù tham gia ®Çy ®ñ
tiªu phÝ, biÕt bao nhiªu ng−êi ®· hy sinh trong cuéc ®Êu tranh giµnh chót
cña quÇn chóng. Hµng ngh×n ch÷ ký d−íi b¶n thØnh cÇu vÒ quyÒn tù do lËp
quyÒn ®ã, thÕ mµ giê ®©y chØ mét çi kho¸t tay còng ®ñ lµm cho quyÒn ®ã
héi, thùc kh«ng thÊm vµo ®©u c¶ so víi con sè hµng tr¨m ngh×n c«ng nh©n
trë thµnh con sè kh«ng!
xÝ nghiÖp - nhµ m¸y. Sè héi viªn ®Õm ®−îc hµng chôc vµ Ýt khi ®Õm ®−îc
Vµ ®iÒu l¹ lïng h¬n c¶ lµ ®«ng ®¶o quÇn chóng c«ng nh©n hoµn hµng tr¨m cña çc nghiÖp ®oµn, çc héi gi¸o dôc vµ çc héi kh¸c ë n−íc ta,
toµn kh«ng ph¶n øng g× c¶ vÒ viÖc t−íc ®o¹t quyÒn Êy. Do ¶nh h−ëng chØ lµ mét giät n−íc nhá so víi sè l−îng to lín c«ng nh©n lµm viÖc trong
cña tÊt c¶ nh÷ng cuéc truy lïng gÇn ®©y ®èi víi çc tæ chøc c«ng khai, mét ngµnh nhÊt ®Þnh, sèng trong mét khu vùc nhÊt ®Þnh v. v.. Mµ qu¶ thËt
mµ ë ®«i n¬i c«ng nh©n l¹i ®ang ngµy cµng cã thiÖn c¶m víi "tæ chøc bÝ nh÷ng ng−êi thùc sù quan t©m ®Õn çc nghiÖp ®oµn vµ lµm viÖc trong çc
mËt". Chóng ta kh«ng hÒ nh¾m m¾t tr−íc sù viÖc ®ã, mµ theo ý nghiÖp ®oµn Êy, th× cßn Ýt h¬n n÷a kia.
384 V. I. Lª-nin Göi nh÷ng ng−êi d©n chñ - x· héi 385
§−a mét bé phËn −u tó nhÊt cña tÇng líp trÝ thøc c«ng nh©n vµo gi÷ Tæ chøc bÝ mËt th−êng gåm nh÷ng c«ng nh©n tiªn phong,
nh÷ng chøc vô nguy hiÓm nhÊt trong çc tæ chøc hîp ph¸p, quÇn chóng gi¸c ngé nhÊt, −u tó nhÊt, ®−îc quÇn chóng yªu mÕn nhÊt. Mèi
rÊt dÔ khoanh tay ch¸n n¶n vµ s½n sµng vøt bá ngay b¶n th©n sù nghiÖp
liªn hÖ cña tæ chøc bÝ mËt víi quÇn chóng hiÖn nay cã thÓ vµ
khi thÊy nh÷ng chiÕn sÜ tiÒn phong Êy bÞ t¸ch khái hµng ngò cña quÇn
chóng. ChÝnh ®©y lµ nguån gèc cña sù non yÕu cña phong trµo c«ng nh©n
thùc sù lµ réng r·i h¬n vµ chÆt chÏ h¬n tr−íc kia, ®ã chñ yÕu lµ
hiÖn nay, vµ chÝnh ®Êy lµ çi lÜnh vùc ch−a thµnh ®¹t trong toµn bé c«ng nhê quÇn chóng ®· gi¸c ngé h¬n vµ mét phÇn còng lµ nhê
t¸c ngoan c−êng vµ kiªn nhÉn cña §¶ng d©n chñ - x· héi". chÝnh ë nh÷ng "kh¶ n¨ng hîp ph¸p". Nh÷ng lêi bµn vÒ mét
®¶ng c«ng khai lµ ngu xuÈn vµ hÌn nh¸t, nh−ng ®èi víi çc chi
Khã mµ nghÜ ®−îc mét tµi liÖu nµo ®Çy ®ñ h¬n, chÝnh x¸c bé cña §¶ng d©n chñ - x· héi cña chóng ta vµ ®èi víi c«ng t¸c
h¬n vµ hïng hån h¬n bµi b¸o ®ã trong viÖc lµm s¸ng tá nh÷ng cña çc chi bé ®ã trong quÇn chóng th× nh÷ng "kh¶ n¨ng hîp
vÊn ®Ò hãc bóa cña §¶ng d©n chñ - x· héi cña chóng ta. Trong ph¸p" hoµn toµn ch−a c¹n vµ kh«ng thÓ "c¹n" ®−îc.
sè 101 cña tê "Tia s¸ng", bµi x· luËn ®· tæng kÕt mét çch tµi Bµi x· luËn trong sè 101 b¸o "Tia s¸ng" h¸ ch¼ng thøc tØnh
t×nh vµ ®óng ®¾n tÊt c¶ mét tr¨m sè b¸o "Tia s¸ng" vµ toµn bé tÊt c¶ nh÷ng ng−êi d©n chñ - x· héi, hay sao? Trong §¶ng d©n
c«ng t¸c tuyªn truyÒn cæ ®éng trong n¨m n¨m cña nh÷ng ng−êi chñ - x· héi h¸ l¹i cã thÓ cã mét "trµo l−u" cã th¸i ®é dung tóng
thuéc ph¸i thñ tiªu lµ P. B. ¸c-xen-rèt, Ph. §an, V. £-gièp, Lª- ®èi víi sù tuyªn truyÒn ®ã sao?
vi-tx¬-ki, P«-t¬-rª-xèp, M¸c-tèp, M¸c-t−-nèp, v. v.. Bµi x· luËn tæng kÕt nµy h¸ l¹i kh«ng thÓ gãp phÇn vµo viÖc
Muèn b×nh luËn mét çch cÆn kÏ bµi x· luËn nµy, cÇn ph¶i gi¶i quyÕt mét vÊn ®Ò hãc bóa lµ vÊn ®Ò thèng nhÊt §¶ng d©n
viÕt mét tËp s¸ch dµy, nh¾c l¹i tÊt c¶ nh÷ng ®iÒu mµ nh÷ng chñ - x· héi, hay sao?
ng−êi m¸c-xÝt thuéc tÊt c¶ çc trµo l−u ®· phª ph¸n bän thñ Nh÷ng nhµ ngo¹i giao cña xu h−íng thñ tiªu ®· hoµn toµn
tiªu trªn b¸o chÝ tõ n¨m 1909 ®Õn n¨m 1912. bÞ v¹ch mÆt trong sè 101 b¸o "Tia s¸ng". MÆt n¹ cña chóng ®· bÞ
Chóng t«i chØ nªu lªn mét vµi ®iÓm th«i. QuÇn chóng lét ®i råi. B©y giê chØ cßn bän ®¹o ®øc gi¶ míi cã thÓ bµn ®Õn
c«ng nh©n ®ang ngµy cµng cã thiÖn c¶m trë l¹i ®èi víi tæ viÖc thèng nhÊt víi nhãm thñ tiªu, tøc lµ nhãm "Tia s¸ng" vµ
chøc bÝ mËt, vµ mèi thiÖn c¶m ®ã ®ang mçi ngµy mét cñng "B×nh minh cña chóng ta".
cè; th¸i ®é t«n kÝnh tæ chøc bÝ mËt ®ã ®ang t¸i sinh. Ai cho §· ®Õn lóc nh÷ng ng−êi d©n chñ - x· héi nµo cho tíi nay ®·
r»ng ®Êy lµ mét sù viÖc ®¸ng buån th× kÎ ®ã lµ mét phÇn tö nghiªng ng¶ v× nh÷ng nguyªn nh©n kh¸c nhau, ®· kh«ng tr¶ lêi
tù do chñ nghÜa chø kh«ng ph¶i lµ ng−êi d©n chñ - x· héi, lµ døt kho¸t vµo c©u hái, ®· ®i ®Õn chç "tháa hiÖp" víi b¸o "Tia
kÎ ph¶n çch m¹ng chø kh«ng ph¶i lµ ng−êi d©n chñ. §em s¸ng" d−íi h×nh thøc lËp lê, ®· che giÊu sù liªn hiÖp víi b¸o
so s¸nh ho¹t ®éng bÝ mËt víi sù khñng bè, tøc lµ mét sù "Tia s¸ng" b»ng nh÷ng lêi lÏ vÒ "thèng nhÊt", ― cuèi cïng ®·
nh¹o b¸ng ch−a tõng cã ®èi víi c«ng t¸c vËn ®éng çch ®Õn lóc hä ph¶i th«i ®õng nghiªng ng¶ n÷a vµ h·y th¼ng th¾n
m¹ng trong quÇn chóng. ChØ cã tæ chøc bÝ mËt míi nªu lªn nãi râ ý kiÕn ®i.
vµ gi¶i quyÕt ®−îc nh÷ng vÊn ®Ò cña cuéc çch m¹ng ®ang Kh«ng thÓ nµo thèng nhÊt ®−îc víi b¸o "Tia s¸ng", hoµn
d©ng lªn, míi chØ h−íng cho c«ng t¸c vËn ®éng çch m¹ng toµn cã thÓ vµ hÕt søc cÇn thiÕt ph¶i thèng nhÊt chèng l¹i
cña §¶ng d©n chñ - x· héi, míi lµm cho c«ng t¸c vËn ®éng b¸o "Tia s¸ng". V× r»ng vÊn ®Ò lµ thèng nhÊt "tæ chøc bÝ mËt",
çch m¹ng Êy l«i cuèn ®−îc quÇn chóng c«ng nh©n. thèng nhÊt §¶ng d©n chñ - x· héi bÊt hîp ph¸p, §¶ng c«ng
386 V. I. Lª-nin 387
nh©n d©n chñ - x· héi Nga, vµ thèng nhÊt c«ng t¸c vËn ®éng
çch m¹ng cña ®¶ng ®ã trong quÇn chóng.
ViÕt vµo ngµy 22 th¸ng Giªng

(4 th¸ng Hai) 1913
trong thÕ giíi

In th¹ch thµnh truyÒn ®¬n vµo cuèi Theo ®óng b¶n in
th¸ng Giªng 1913 ë Cra-cèp trong truyÒn ®¬n cña bän khiªu khÝch
B¸o chÝ cña bän d©n téc chñ nghÜa lµm Çm Ü lªn rÊt ghª nh©n
"vô" A-lª-khin. Çc ngµi h·y hiÓu cho! Nh÷ng ng−êi ¸o ®· lµm
nhôc n−íc Nga, b¾t giam mét kü s− ng−êi Nga v« téi v× nghi
cho «ng nµy ho¹t ®éng gi¸n ®iÖp, vµ nh÷ng ng−êi ¸o phØ b¸ng
ng−êi bÞ b¾t ®ã! Nh÷ng hµnh ®éng "yªu n−íc" ph¶n ®èi l¹i
n−íc ¸o, thùc kh«ng kÓ xiÕt.
Vµ b©y giê ®©y toµn bé çi ®iÒu bÝ Èn cña sù kiÖn ®ã ― çi
®iÒu bÝ Èn ®¬n gi¶n, cò rÝch, tõ l©u ®· trë thµnh quen thuéc
råi ― ®· bÞ v¹ch trÇn. ¤ng A-lª-khin lµ n¹n nh©n cña V©y-
xman, "céng t¸c viªn" cña c¶nh s¸t n−íc ¸o, tªn nµy chuyªn
theo dâi bän gi¸n ®iÖp ng−êi Nga ë n−íc ¸o ®Ó ®−îc lÜnh hµng
th¸ng 2000 cua-ron (tøc lµ 800 róp).
Anh chµng kü s− ng−êi Nga Êy kh«ng biÕt tiÕng §øc ― vµ
h¬n n÷a, ch¾c h¼n lµ tá ra nöa d· man ― ®· ng©y th¬ r¬i vµo
bÉy cña tªn khiªu khÝch, tªn nµy ®· ®−a anh chµng kia ®i xem
nh÷ng x−ëng vò khÝ.
B¸o "Thêi míi" vµ çc b¸o kh¸c ë n−íc ta thuéc khuynh
h−íng Tr¨m ®en vµ th©n chÝnh phñ th−êng ®iªn cuång b¶o vÖ
nh÷ng tªn A-dÕp ng−êi Nga. Nh−ng khi A-dÕp ®· biÕn thµnh
tay sai cña n−íc ¸o th× nh÷ng ng−êi Nga l−¬ng thiÖn l¹i næi
xung lªn víi lßng phÉn né "trung thùc".
Nh−ng sù thùc lµ, ngoµi ra, tªn V©y-xman nµy tr−íc
®©y ®· lµ gi¸n ®iÖp Nga vµ lµ tªn khiªu khÝch. B−íc ®−êng
388 V. I. Lª-nin 389
c«ng danh cña tªn V©y-xman ®ã lµ mét ®iÒu hÕt søc tiªu
biÓu.
Bè cña V©y-xman lµ chñ nhµ thæ. Con l·o ta, sau khi ®−îc
®µo t¹o theo kiÓu ®ã, ®· trë thµnh mét tªn gi¸n ®iÖp Nga ë
n−íc ¸o, t¹i thµnh phè Viªn, vµ ngoµi ra cßn chuyªn theo dâi
nh÷ng ng−êi Nga l−u vong ho¹t ®éng chÝnh trÞ. Nh− vËy lµ tõ
1901 ®Õn 1905 V©y-xman lµm viÖc cho c¬ quan c¶nh s¸t Nga, giai cÊp t− s¶n
®ång thêi võa lµ gi¸n ®iÖp chÝnh trÞ, võa lµ gi¸n ®iÖp qu©n sù. vµ chñ nghÜa c¶i l−¬ng
Sau ®ã, V©y-xman bÊt m·n víi c¬ quan c¶nh s¸t Nga, vµ
chuyÓn sang lµm viÖc cho c¬ quan c¶nh s¸t ¸o.
ThËt lµ ®¬n gi¶n. Nh÷ng lý lÏ cña b¸o "Ng«n luËn" vÒ vÊn ®Ò cÊp b¸ch, tøc lµ
¤ng A-lª-khin khèn khæ l¹i lµ n¹n nh©n cña mét tªn nguyªn vÊn ®Ò çc cuéc b·i c«ng, ®¸ng ®Ó cho c«ng nh©n hÕt søc chó ý
lµ gi¸n ®iÖp Nga. Nh− vËy thö hái, lµm sao b¸o chÝ Nga tay sai ®Õn.
l¹i kh«ng phÉn né ®èi víi "hµnh ®éng x¶o quyÖt" cña n−íc ¸o Tê b¸o cña ph¸i tù do dÉn ra nh÷ng sè liÖu chÝnh thøc vÒ
®−îc? phong trµo b·i c«ng nh− sau:
N¨m Sè l−îng çc Sè c«ng nh©n
cuéc b·i c«ng (tÝnh theo ngh×n)
1905 13 995 2 863
1906 6 114 1 108
Ký tªn: W.
1907 3 573 740
1908 892 176
1909 340 64
1910 222 47
1911 466 105
1912 1 918 683
Nh©n tiÖn xin nªu qua r»ng nh÷ng sè liÖu vÒ n¨m 1912 râ
rµng ®· bÞ ng−êi ta rót bít; ng−êi ta tÝnh sè ng−êi b·i c«ng
chÝnh trÞ tÊt c¶ cã 511 ngh×n. Thùc ra sè ng−êi b·i c«ng ®ã th×
nhiÒu h¬n gÊp ®«i. Chóng t«i xin l−u ý thªm r»ng kh«ng ph¶i
l©u la g×, míi håi th¸ng N¨m 1912 ®©y th«i, tê "Ng«n luËn" ®·
phñ nhËn tÝnh chÊt chÝnh trÞ cña phong trµo c«ng nh©n cña
chóng ta vµ kh¼ng ®Þnh r»ng toµn bé phong trµo chØ mang tÝnh
chÊt kinh tÕ th«i. Nh−ng b©y giê chóng t«i l¹i muèn nãi ®Õn
khÝa c¹nh kh¸c cña vÊn ®Ò.
390 V. I. Lª-nin Giai cÊp t− s¶n vµ chñ nghÜa c¶i l−¬ng 391
Giai cÊp t− s¶n tù do chñ nghÜa ë n−íc ta ®· ®¸nh gi¸ sù chñ - x· héi" theo ý nghÜa kh¸ch quan cña nã, (tøc lµ bÊt kÓ
kiÖn trªn ®©y nh− thÕ nµo? nh÷ng ý ®Þnh tèt cña mét sè nhãm riªng lÎ) chÝnh lµ mét bé
"Nh÷ng ®ßi hái c¬ b¶n cña ý thøc gi¸c ngé chÝnh trÞ" (t¹i sao chØ lµ
phËn kh«ng t¸ch rêi cña çi chñ nghÜa c¶i l−¬ng th¶m h¹i vµ bÊt
ý thøc gi¸c ngé th«i??) "cña nh÷ng c«ng d©n Nga ®· kh«ng ®−îc tháa lùc ®ã cña giai cÊp t− s¶n.
m·n", ― b¸o "Ng«n luËn" viÕt nh− vËy. Chóng t«i xin nªu lªn chØ mét ®iÓm th«i. Së dÜ Bi-xm¸c ®·
"Giai cÊp c«ng nh©n ë ®©u còng lµ líp ng−êi hiÕu ®éng nhÊt vµ nhËy thµnh c«ng víi nh÷ng ®iÒu c¶i çch, chØ v× h¾n ®· v−ît ra ngoµi
c¶m nhÊt cña lùc l−îng d©n chñ ®« thÞ... lµ líp ng−êi tÝch cùc nhÊt trong khu«n khæ cña chñ nghÜa c¶i l−¬ng: nh− mäi ng−êi ®· biÕt, h¾n
nh©n d©n... Trong ®iÒu kiÖn cã hiÕn ph¸p... trong mét t×nh h×nh chÝnh trÞ ®· hoµn thµnh mét lo¹t "cuéc çch m¹ng tõ bªn trªn", h¾n ®·
b×nh th−êng... th× ®· kh«ng bÞ mÊt hµng chôc ngh×n ngµy lao ®éng (v× cuéc c−íp bãc cña mét n−íc giµu nhÊt thÕ giíi 5 tû phr¨ng, h¾n ®·
b·i c«ng ë nhµ m¸y Pu-ti-lèp) trong mét ngµnh s¶n xuÊt hiÖn cã mét tÇm
cã kh¶ n¨ng ®em l¹i quyÒn ®Çu phiÕu phæ th«ng vµ mét nÒn
quan träng ®Æc biÖt do t×nh h×nh r¾c rèi bªn ngoµi" (sè 19).
ph¸p chÕ thùc sù cho mét d©n téc ®· bÞ ng©y ngÊt tr−íc biÓn
Quan ®iÓm cña giai cÊp t− s¶n nh− vËy thËt lµ râ. "Chóng vµng vµ tr−íc nh÷ng th¾ng lîi qu©n sù ch−a tõng thÊy.
t«i" chñ tr−¬ng chÝnh s¸ch ®Õ quèc chñ nghÜa, muèn x©m chiÕm Çc ngµi thuéc ph¸i tù do, ch¼ng lÏ çc ngµi nghÜ r»ng mét
®Êt ®ai cña çc n−íc kh¸c. Çc cuéc b·i c«ng lµm c¶n trë ®iÒu nµo ®ã t−¬ng tù nh− thÕ l¹i cã thÓ thùc hiÖn ®−îc ë n−íc
"chóng t«i". "Chóng t«i" mÊt gi¸ trÞ thÆng d− v× "mÊt ®i" bao Nga, sao?? ThÕ th×, t¹i sao ngay c¶ trªn vÊn ®Ò Héi ®ång ®Þa
nhiªu ngµy lao ®éng. "Chóng t«i" muèn bãc lét c«ng nh©n mét ph−¬ng ë ¸c-khan-ghen-xc¬ (©u còng lµ "c¶i çch"!), çc ngµi
çch "b×nh th−êng" nh− ë ch©u ¢u. ®· tuyªn bè r»ng ë n−íc Nga, nh÷ng c¶i çch lµ ®iÒu v« hy
väng??
ThËt lµ tuyÖt diÖu, çc ngµi thuéc ph¸i tù do ¹! NguyÖn väng
cña çc ngµi thËt lµ hîp ph¸p, chóng t«i s½n sµng ñng hé −íc
väng cña çc ngµi... nÕu nh−... nÕu nh− −íc väng ®ã kh«ng "Sù thËt", sè 23, ngµy 29 Theo ®óng b¶n ®¨ng
ph¶i lµ mét ®iÒu chÕt cøng, mét ®iÒu rçng tuÕch!
Ký tªn: T.
B¸o "Ng«n luËn" viÕt tiÕp: "Nh÷ng nhµ chøc tr¸ch Phæ (lÏ ra
ph¶i nãi: bän ®Þa chñ Phæ) ®· cho "hîp ph¸p hãa ®¶ng d©n chñ
-x· héi" kh«ng ph¶i v× hä ®ång t×nh víi çc quyÒn tù do. Nh÷ng
c¶i çch sÏ ®−a ®Õn kÕt qu¶ mong muèn mét khi nh÷ng c¶i çch
Êy ®−îc thùc hiÖn kÞp thêi".
Chñ nghÜa c¶i l−¬ng hoµn chØnh cña giai cÊp t− s¶n ë
n−íc ta lµ nh− vËy ®ã. Giai cÊp t− s¶n chØ lµm cã mét viÖc lµ
than thë, nã muèn thuyÕt phôc bän Pu-ri-skª-vÝch mµ kh«ng
lµm phËt ý chóng, muèn gi¶i hßa víi chóng, mµ kh«ng lo¹i
trõ chóng. BÊt cø mét ng−êi biÕt suy nghÜ nµo còng ®Òu
ph¶i hiÓu râ r»ng khÈu hiÖu "hîp ph¸p hãa ®¶ng d©n
392 Bµn vÒ ®¶ng c«ng khai 393
Nh÷ng phÇn tö trÝ thøc trong tê "Tia s¸ng" biÕt nh− vËy,
nh−ng chóng cø g¸n Ðp c«ng nh©n ph¶i theo sù thiÕu lßng tin
cña chóng, sù hiÓu biÕt chËt hÑp cña chóng, chñ nghÜa c¬ héi
cña chóng. ThËt lµ mét bøc tranh kh«ng cã g× míi c¶ vµ ®·
quen thuéc! ë n−íc Nga, mét sù xuyªn t¹c nh− vËy ®−îc
nh÷ng t¸c gi¶ cña sù xuyªn t¹c ®ã tu«n ra mét çch l¹i cµng dÔ
dµng, bëi v× sù xuyªn t¹c ®ã ®−îc ®éc quyÒn biÓu hiÖn "c«ng
bµn vÒ ®¶ng c«ng khai
khai" trªn nh÷ng diÔn ®µn nhÊt ®Þnh.
Nh−ng ®iÒu dèi tr¸ cña b¸o "Tia s¸ng" vÉn cø lµ ®iÒu dèi tr¸.
B¸o "Tia s¸ng" ― c«ng nh©n cµng Ýt ®äc tê b¸o nµy bao Vµ ®iÒu dèi tr¸ Êy l¹i cµng trÇm träng thªm lªn khi b¸o "Tia
nhiªu th× nã l¹i cµng biÕt "lµm rïm beng" trong çc giíi trÝ thøc s¸ng" viÕt tiÕp:
nhiÒu bÊy nhiªu ― ®ang tiÕp tôc tuyªn truyÒn cho mét ®¶ng "ChÝnh çi khÈu hiÖu ®ã sÏ lµ trung t©m cña sù ®éng viªn chÝnh trÞ ®èi
c«ng nh©n c«ng khai, tuyªn truyÒn víi mét nhiÖt t×nh xøng víi quÇn chóng c«ng nh©n trong n¨m 1913...".
®¸ng víi mét sù nghiÖp tèt ®Ñp h¬n.
Nãi mét çch kh¸c th×: bÊt chÊp quÇn chóng c«ng nh©n ®·
Trong bµi x· luËn nh©n dÞp n¨m míi cña tê b¸o nµy, chóng
tung ra khÈu hiÖu kh¸c råi, nh÷ng phÇn tö trÝ thøc cña b¸o "Tia
ta ®äc thÊy mét luËn ®iÖu kh«ng ®óng sù thùc ®· cò rÝch, cho
s¸ng" vÉn cø im ®i vµ c¾t xÐn khÈu hiÖu Êy! Xin tïy ý çc ngµi,
r»ng n¨m 1912 "®· ®Ò ra khÈu hiÖu tr−íc m¾t vµ l¸ cê chiÕn ®Êu
nh−ng cã ®iÒu lµ: çi viÖc mµ çc ngµi lµm th× hoµn toµn kh«ng
tr−íc m¾t cña c«ng nh©n n−íc Nga lµ vÊn ®Ò ®Êu tranh cho
quyÒn tù do lËp héi vµ vÊn ®Ò ®Êu tranh cho sù tån t¹i c«ng ph¶i lµ viÖc lµm cña nh÷ng ng−êi d©n chñ - x· héi mµ lµ cña
khai cña §¶ng c«ng nh©n d©n chñ - x· héi". nh÷ng ng−êi theo chñ nghÜa tù do!
Mong ®éc gi¶ h·y nhí l¹i cuéc tranh luËn çch ®©y kh«ng
BÊt kú ng−êi nµo ®· thùc sù tiÕp xóc víi phong trµo c«ng
l©u gi÷a b¸o "Tia s¸ng" vµ b¸o "Sù thËt" vÒ vÊn ®Ò ®¶ng c«ng
nh©n cã tÝnh chÊt quÇn chóng n¨m 1912 vµ ®· ch¨m chó theo
khai. B¸o "Sù thËt"1) ®· chÊt vÊn: T¹i sao ngay c¶ ph¸i d©n chñ -
dâi bé mÆt chÝnh trÞ cña nã, th× ®Òu hiÓu râ r»ng bän thñ tiªu
lËp hiÕn còng kh«ng thÓ lËp ®−îc ®¶ng c«ng khai? Vµ trªn b¸o
thuéc b¸o "Tia s¸ng" ®· nãi ë ®©y mét ®iÒu kh«ng ®óng sù thËt.
"Tia s¸ng", «ng Ph. §. ®· tr¶ lêi r»ng:
§iÒu mµ nh÷ng ng−êi c«ng nh©n ®· ®Ò ra lµm khÈu hiÖu tr−íc
m¾t, lµm l¸ cê chiÕn ®Êu l¹i lµ nh÷ng vÊn ®Ò kh¸c. §iÒu nµy ®· "Ph¸i d©n chñ - lËp hiÕn ®· thõa nhËn nguyÖn väng cña hä lµ kh«ng
®−îc thÓ hiÖn mét çch ®Æc biÖt râ, vÝ dô nh− trong nh÷ng ngµy t−ëng" khi ng−êi ta kh«ng phª chuÈn ®iÒu lÖ cña hä, cßn nh÷ng ng−êi thñ
tiªu th× tiÕn hµnh "mét c«ng t¸c cã kÕ ho¹ch, kiªn tr× nh»m giµnh hÕt vÞ trÝ
th¸ng N¨m, lóc bÊy giê chÝnh b¶n th©n nh÷ng ng−êi c«ng nh©n
nµy ®Õn vÞ trÝ kh¸c" (xem b¸o "Tia s¸ng", sè 73).
tiªn phong thuéc nhiÒu khuynh h−íng kh¸c nhau (vµ ngay c¶
víi sù tham gia cña mét thiÓu sè nh÷ng ng−êi d©n tóy ë trong
®a sè nh÷ng ng−êi d©n chñ - x· héi) ®· ®Ò ra mét khÈu hiÖu
kh¸c, ®· gi−¬ng lªn "l¸ cê chiÕn ®Êu" kh¸c. 1)
394 V. I. Lª-nin Bµn vÒ ®¶ng c«ng khai 395
§Êy, çc b¹n thÊy ®Êy: Ph. §. ®· lÈn tr¸nh kh«ng tr¶ lêi! sù sèng cßn cña ®¶ng cña giai cÊp c«ng nh©n. Sù tuyªn truyÒn
Ph¸i d©n chñ - lËp hiÕn còng ®· tiÕn hµnh c«ng t¸c mét çch cña bän thñ tiªu nh»m ph¸ vì tËn gèc chÝnh ngay sù tån t¹i cña
kiªn tr×, vµ hä còng ®· "chiÕm ®−îc nhiÒu vÞ trÝ" trong b¸o mét ®¶ng c«ng nh©n thùc sù.
chÝ hîp ph¸p vµ trong çc héi hîp ph¸p. Nh−ng ngay ph¸i d©n
chñ ― lËp hiÕn còng kh«ng cã ®¶ng c«ng khai. "Sù thËt", sè 24, ngµy 30 Theo ®óng b¶n ®¨ng
T¹i sao ph¸i d©n chñ - lËp hiÕn vÉn tiÕp tôc m¬ t−ëng vµ nãi th¸ng Giªng 1913 trªn b¸o "Sù thËt"
vÒ mét ®¶ng c«ng khai? V× r»ng bän chóng lµ mét ®¶ng cña giai Ký tªn: T.
cÊp t− s¶n tù do chñ nghÜa ph¶n çch m¹ng, mét ®¶ng ®ång ý
tháa hiÖp víi bän Pu-ri-skª-vÝch ®Ó tranh thñ nh÷ng nh−îng bé
nho nhá nµo ®ã ®èi víi ph¸i tù do, ®Ó tranh thñ sù nh−îng bé
nho nhá ®èi víi §¶ng d©n chñ - lËp hiÕn c«ng khai "hßa b×nh".
§Êy lµ ý nghÜa kh¸ch quan, ― tøc lµ kh«ng phô thuéc vµo
nh÷ng ý nguyÖn tèt ®Ñp vµ nh÷ng lêi nãi ®Ñp ®Ï, ― cña nh÷ng
bµi diÔn v¨n vÒ mét ®¶ng c«ng khai trong thêi kú chÕ ®é ngµy 3
th¸ng S¸u. Nh÷ng bµi diÔn v¨n Êy ®Òu nãi lªn sù tõ bá nÒn d©n
chñ triÖt ®Ó vµ viÖc tuyªn truyÒn cho chñ tr−¬ng hßa b×nh víi
bän Pu-ri-skª-vÝch.
Bän thñ tiªu theo ®uæi môc ®Ých g× qua viÖc chóng tuyªn
truyÒn chñ tr−¬ng lËp ®¶ng c«ng khai, nh÷ng ý ®Þnh vµ dù
®Þnh cña chóng ra sao, ®iÒu ®ã kh«ng quan träng. §ã lµ mét
vÊn ®Ò thuéc vÒ lÜnh vùc chñ quan; ai còng biÕt r»ng con ®−êng
dÉn tíi ®Þa ngôc ®−îc l¸t b»ng nh÷ng ý ®Þnh "tèt". §iÒu quan
träng lµ: ý nghÜa kh¸ch quan cña viÖc tuyªn truyÒn t− t−ëng
muèn cã ®¶ng c«ng nh©n c«ng khai trong ®iÒu kiÖn chÕ ®é
ngµy 3 th¸ng S¸u, trong ®iÒu kiÖn ®¶ng tù do chñ nghÜa tån t¹i
kh«ng c«ng khai v. v. lµ nh− thÕ nµo.
ý nghÜa kh¸ch quan ®ã cña nh÷ng lêi lÏ cña bän thñ tiªu nãi
vÒ ®¶ng c«ng khai, chÝnh lµ çi ý thøc tõ bá nh÷ng ®iÒu kiÖn vµ
nh÷ng yªu s¸ch c¬ b¶n vµ cã tÝnh chÊt toµn d©n cña ph¸i d©n
chñ.
V× vËy, bÊt kú mét c«ng nh©n gi¸c ngé nµo còng ph¶n ®èi
nh÷ng lêi tuyªn truyÒn ®ã cña bän thñ tiªu, v× r»ng vÊn ®Ò
"®¶ng c«ng khai" lµ vÊn ®Ò c¨n b¶n, lµ vÊn ®Ò vÒ b¶n th©n
396 Tæng kÕt cuéc bÇu cö 397
I. "viÖc t¹o ra" cuéc bÇu cö
Cuéc bÇu cö §u-ma IV cã mét nÐt ®Æc biÖt ®Ëp vµo m¾t mäi
ng−êi h¬n c¶, ®ã lµ viÖc chÝnh phñ ®· gian lËn mét çch cã hÖ
thèng trong cuéc bÇu cö Êy. ë ®©y chóng t«i kh«ng ®Ò ra môc
®Ých tæng kÕt viÖc "t¹o ra" bÇu cö; vÒ ®iÒu nµy toµn bé b¸o chÝ
tù do chñ nghÜa vµ d©n chñ nãi ®Õn ®Çy ®ñ l¾m råi; cuéc chÊt
tæng kÕt cuéc bÇu cö vÊn cÆn kÏ cña ph¸i d©n chñ - lËp hiÕn ë §u-ma IV còng ®· nãi
lªn ®iÒu nµy råi; cã lÏ chóng t«i sÏ viÕt mét bµi b¸o riªng bµn vÒ
®iÓm nµy khi nµo tËp hîp ®−îc nh÷ng tµi liÖu cã c¨n cø v÷ng
Cuéc vËn ®éng bÇu cö vµo §u-ma IV ®· chøng thùc sù ch¾c bao qu¸t mét ph¹m vi réng lín vµ ngµy cµng nhiÒu.
®¸nh gi¸ cña nh÷ng ng−êi m¸c-xÝt ngay tõ n¨m 1911 vÒ HiÖn t¹i chóng t«i chØ nªu ra nh÷ng ®iÒu tæng kÕt c¬ b¶n vÒ
thêi kú lÞch sö. Sù ®¸nh gi¸ Êy quy l¹i lµ: thêi kú ®Çu trong viÖc t¹o ra cuéc bÇu cö vµ ý nghÜa chÝnh trÞ chñ yÕu cña viÖc
lÞch sö ph¶n çch m¹ng ë Nga ®· chÊm døt. §· b¾t ®Çu thêi "t¹o ra" Êy.
kú thø hai mµ ®Æc tr−ng cña nã lµ sù thøc tØnh cña nh÷ng Huy ®éng giíi t¨ng l÷ chèng l¹i bän ®Þa chñ thuéc ph¸i tù
"®éi ngò khinh binh" cña lùc l−îng d©n chñ t− s¶n (lµ do vµ thuéc ph¸i th¸ng M−êi; t¨ng c−êng gÊp béi sù ®µn ¸p vµ
phong trµo sinh viªn), lµ phong trµo c«ng nh©n tÊn c«ng vi ph¹m hÕt søc tr¾ng trîn luËt ph¸p nh»m chèng l¹i lùc l−îng
trong lÜnh vùc kinh tÕ vµ nhÊt lµ trong lÜnh vùc kh«ng ph¶i d©n chñ t− s¶n ë thµnh thÞ vµ n«ng th«n; m−u toan giµnh lÊy
kinh tÕ v.v.. ®oµn tuyÓn cö c«ng nh©n tõ tay §¶ng d©n chñ - x· héi còng
§Æc ®iÓm cña thêi kú ®Çu (1907 - 1911) lµ: kinh tÕ tiªu b»ng nh÷ng thñ ®o¹n nh− thÕ, ― ®Êy lµ nh÷ng thñ ®o¹n c¬ b¶n
®iÒu, thÕ lùc ph¶n çch m¹ng tÊn c«ng quyÕt liÖt, lùc l−îng trong viÖc t¹o ra cuéc bÇu cö n¨m 1912. Môc ®Ých cña toµn bé
d©n chñ rót lui vµ tan r·, t− t−ëng ph¶n béi, t− t−ëng cña chÝnh s¸ch nµy, çi chÝnh s¸ch t−¬ng tù chÝnh s¸ch cña chñ
ph¸i theo v¨n tËp "Nh÷ng çi mèc" vµ t− t−ëng thñ tiªu chñ nghÜa B«-na-p¸c-t¬, lµ t¹o nªn mét ®a sè gåm bän ph¸i h÷u d©n
nghÜa thèng trÞ trong "phe tiÕn bé". §Æc ®iÓm cña thêi kú thø téc chñ nghÜa trong §u-ma, vµ nh− ta ®· thÊy, môc ®Ých nµy
hai (1911 - 1912) vÒ çc mÆt kinh tÕ, chÝnh trÞ vµ t− t−ëng, kh«ng ®¹t ®−îc. Nh−ng chóng ta sÏ thÊy ë d−íi ®©y, chÝnh phñ
®−îc thÓ hiÖn b»ng nh÷ng nÐt ng−îc h¼n l¹i: c«ng nghiÖp ®· "b¶o vÖ" ®−îc t×nh h×nh nh− tr−íc ®©y, nh− thêi kú §u-ma
ph¸t triÓn, thÕ lùc ph¶n çch m¹ng bÊt lùc kh«ng thÓ tiÕp tôc III, trong çi ― xin lçi vÒ çch dïng ch÷ cña t«i ― nghÞ viÖn
tÊn c«ng víi lùc l−îng hay søc m¹nh nh− tr−íc v. v., çc lùc cña chóng ta: trong §u-ma IV vÉn cßn l¹i hai nhãm ®a sè,
l−îng d©n chñ thøc tØnh buéc t− t−ëng cña ph¸i theo v¨n tËp nhãm th¸ng M−êi ph¸i h÷u vµ nhãm th¸ng M−êi d©n chñ - lËp
"Nh÷ng çi mèc", t− t−ëng ph¶n béi, t− t−ëng thñ tiªu, ph¶i hiÕn.
Èn trèn ®i. LuËt bÇu cö ngµy 3 th¸ng S¸u 1907 ®· "x©y dùng" nªn
§Êy lµ bèi c¶nh chung cña t×nh h×nh mµ ta cÇn ph¶i chó ý mét chÕ ®é cai trÞ nhµ n−íc ― mµ còng kh«ng ph¶i chØ cã
®Õn ®Ó ®¸nh gi¸ ®óng cuéc vËn ®éng bÇu cö n¨m 1912. cai trÞ th«i ®©u ― trªn c¬ së khèi liªn minh ®Þa chñ - chñ
398 V. I. Lª-nin Tæng kÕt cuéc bÇu cö 399
n« víi bän t− s¶n líp trªn, mµ thµnh phÇn ®Þa chñ − chñ n« thñ ®o¹n cña chñ nghÜa B«-na-p¸c-t¬ khi kh«ng cã mét chç dùa
trong khèi ®ã l¹i chiÕm mét −u thÕ lín, cßn chÝnh quyÒn cò ― x· héi cøng r¾n, v÷ng ch¾c, dµy d¹n vµ hoµn chØnh, khi cÇn
thùc ra vÉn nguyªn xi ― th× ®øng trªn c¶ hai thµnh phÇn Êy. ph¶i lùa chiÒu mµ ®i gi÷a nh÷ng thµnh phÇn kh¸c nhau. NÕu
HiÖn nay ch−a ®Õn lóc chóng ta nhËn ®Þnh xem b¶n chÊt ®Æc çc giai cÊp d©n chñ bÞ bÊt lùc hay suy yÕu ®Æc biÖt v× nh÷ng
thï cña chÝnh quyÒn Êy, ― ®−îc x©y dùng lªn trong lÞch sö nguyªn nh©n t¹m thêi, th× nh÷ng thñ ®o¹n nh− thÕ cã thÓ ®−a
hµng thÕ kû cña chÕ ®é n«ng n«, ― tr−íc kia lµ thÕ nµo vµ hiÖn ®Õn nh÷ng "th¾ng lîi" trong nhiÒu n¨m. Nh−ng ngay c¶ nh÷ng
nay vÉn lµ thÕ nµo v. v.. V« luËn thÕ nµo th× b−íc chuyÓn biÕn vÝ dô "cæ ®iÓn" vÒ Bi-xm¸c trong nh÷ng n¨m 60 cña thÕ kû
n¨m 1905, sù ph¸ s¶n cña çi cò, nh÷ng cuéc ®Êu tranh c«ng tr−íc, hoÆc vÒ Na-p«-lª-«ng III, còng ®Òu chøng minh r»ng nÕu
khai vµ m¹nh mÏ cña quÇn chóng vµ cña çc giai cÊp, buéc kh«ng cã nh÷ng b−íc ngoÆt m¹nh mÏ nhÊt (ë Phæ b−íc ngoÆt
ng−êi ta ph¶i t×m kiÕm mét sù liªn minh víi nh÷ng lùc l−îng Êy lµ cuéc "çch m¹ng tõ bªn trªn" vµ mét vµi cuéc chiÕn tranh
x· héi nµy hay nh÷ng lùc l−îng x· héi kh¸c. ®Æc biÖt thµnh c«ng) th× kh«ng xong.
Nh÷ng hy väng vµo ®¸m "d©n ®en", vµo tÇng líp mu-gÝch,
mµ ng−êi ta ®· cã trong nh÷ng n¨m 1905 - 1906 (çc luËt bÇu cö II. §u-ma míi
cña Bu-l−-ghin vµ VÝt-te), ®· sôp ®æ. ChÕ ®é ngµy 3 th¸ng S¸u ®·
"®Æt hy väng vµo nh÷ng kÎ m¹nh", vµo bän ®Þa chñ vµ bän trïm §Ó x¸c ®Þnh ®−îc kÕt qu¶ cuéc bÇu cö, chóng ta h·y lÊy
t− s¶n. ThÕ nh−ng kinh nghiÖm §u-ma III, chØ trong thêi gian nh÷ng sè liÖu chÝnh thøc vÒ thµnh phÇn §u-ma IV xÐt vÒ mÆt
n¨m n¨m, ®· b¾t ®Çu lµm tan vì c¶ "niÒm hy väng" Êy! Kh«ng ®¶ng ph¸i, ®em so s¸nh nh÷ng con sè Êy víi §u-ma III, kh«ng
thÓ h×nh dung ®−îc mét th¸i ®é bî ®ì nµo h¬n th¸i ®é bî ®ì cña ph¶i chØ vµo thêi kú cuèi cña §u-ma III mµ c¶ vµo thêi kú ®Çu
bän th¸ng M−êi trong nh÷ng n¨m 1907 - 1912, thÕ mµ ngay bän (1908) cña nã. Ta cã ®−îc bøc tranh ®¸ng chó ý nh− sau*:
th¸ng M−êi còng vÉn "kh«ng bî ®ì" næi. Ngay ®èi víi bän
chóng, th× çi chÝnh quyÒn cò (çi gäi lµ "chÕ ®é quan liªu"), §u-ma III §u-ma
ng−êi bµ con rÊt th©n thÝch víi chóng xÐt vÒ b¶n chÊt, còng 1908 1912 IV
kh«ng thÓ sèng hßa thuËn ®−îc. ChÝnh s¸ch n«ng th«n cña giai Ph¸i h÷u............................................ 49 46 65
Ph¸i quèc gia vµ ph¸i h÷u «n hßa 95 102 120
cÊp t− s¶n (®¹o luËt ngµy 9 th¸ng M−êi mét) vµ mäi biÖn ph¸p Ph¸i th¸ng M−êi.............................. 148 120 98
thóc ®Èy sù ph¸t triÓn cña chñ nghÜa t− b¶n, ― tÊt c¶ nh÷ng çi Ph¸i tiÕn bé...................................... 25 36 48
®ã ®Òu vÉn l¹i do bän Pu-ri-skª-vÝch ®iÒu khiÓn, vµ kÕt qu¶ ®¹t Ph¸i d©n chñ - lËp hiÕn.................. 53 52 59
Ba nhãm d©n téc............................. 26 27 21
®−îc th× thËt lµ th¶m h¹i. ChÕ ®é Pu-ri-skª-vÝch sau khi ®· ®−îc Ph¸i lao ®éng................................... 14 14 10
®æi míi, chØnh ®èn vµ lµm cho t−¬i l¹i b»ng mét chÝnh s¸ch Ph¸i d©n chñ - x· héi...................... 19 13 14
ruéng ®Êt míi, b»ng mét hÖ thèng míi çc c¬ quan ®¹i diÖn, vÉn Nh÷ng ng−êi kh«ng ®¶ng ph¸i.... − 27 7
tiÕp tôc ®Ì nÆng lªn tÊt c¶, k×m h·m sù ph¸t triÓn. Tæng céng ..................... 429 437 442
ChÕ ®é ngµy 3 th¸ng S¸u ®· bÞ r¹n nøt. ViÖc "t¹o ra"
cuéc bÇu cö ®· trë thµnh mét ®iÒu kh«ng thÓ tr¸nh ®−îc, còng * §©y lµ nh÷ng sè liÖu rót ra tõ çc Ên phÈm cña §u-ma: "ChØ
nh− xÐt vÒ mÆt lÞch sö kh«ng thÓ nµo tr¸nh khái nh÷ng dÉn" n¨m 1908; "TËp chØ dÉn" n¨m 1912 vµ "Trang chØ dÉn cña §u-ma
KÕt luËn ®Çu tiªn rót ra tõ nh÷ng sè liÖu nµy lµ nh− sau: ë çc ngµi chèng viÖc "t¹o ra bÇu cö" kh«ng ph¶i lµ nh÷ng lêi nãi
§u-ma IV vÉn tån t¹i hai nhãm ®a sè nh− cò: nhãm th¸ng M−êi su«ng, nÕu vËy th× çc ngµi ph¶i bµn kh«ng ph¶i vÒ sù tho¶
çnh h÷u víi 283 ghÕ (65 + 120 + 98) vµ nhãm th¸ng M−êi d©n hiÖp mµ lµ vÒ mét çi g× hoµn toµn kh¸c víi sù tháa hiÖp...
chñ - lËp hiÕn víi 226 ghÕ (98 + 48 + 59 + 21). Nhãm ®a sè thø hai trong chÕ ®é ngµy 3 th¸ng S¸u lµ ph¸i
Trªn thùc tÕ th× ®iÒu quan träng h¬n c¶ ®èi víi chÝnh phñ th¸ng M−êi - tù do chñ nghÜa gåm 252 ghÕ vµo thêi kú ®Çu,
chuyªn chÕ lµ viÖc cã nhãm ®a sè "cña m×nh" trong §u-ma. VÒ 235 ghÕ vµo thêi kú cuèi cña §u-ma III, vµ ë §u-ma IV th× ®·
ph−¬ng diÖn nµy th× sù kh¸c biÖt gi÷a §u-ma III vµ §u-ma IV tôt xuèng cßn 226 ghÕ. Do ®ã, vÒ thùc chÊt, cuéc "vËn ®éng
thùc kh«ng ®¸ng kÓ. T¹i §u-ma III, ph¸i ®a sè th¸ng M−êi çnh bÇu cö" cña chÝnh phñ ®· th¾ng lîi; chÝnh phñ ®· ®¹t môc
h÷u lóc ®Çu chiÕm 292 ghÕ, vÒ cuèi th× cßn 268 ghÕ. Nh−ng b©y ®Ých cña m×nh, trªn thùc tÕ vÉn l¹i cñng cè ®−îc sù chuyªn
giê th× con sè cña ph¸i nµy lµ mét con sè trung b×nh gi÷a hai chÕ cña m×nh. V× r»ng nh÷ng tiÕng la ã vÒ nhãm ®a sè quèc
con sè kia: 283. gia - ph¸i h÷u chØ lµ sù mÆc c¶. Thùc ra th× chÝnh phñ cÇn c¶
Nh−ng nhãm ®a sè ph¸i h÷u t¹i §u-ma III tõ thêi kú ®Çu hai nhãm ®a sè, c¶ hai nhãm nµy ®Òu ®øng trªn lËp tr−êng
®Õn thêi kú cuèi ®· suy yÕu ®i nhiÒu ®Õn nçi nÕu chÝnh phñ
ph¶n çch m¹ng.
muèn cßn lµ mét chÝnh phñ chuyªn chÕ th× kh«ng thÓ kh«ng
CÇn nhÊn m¹nh thËt nhiÒu vµo ®iÓm sau cïng ®ã lµ ®iÒu mµ
dïng ®Õn nh÷ng biÖn ph¸p ®Æc biÖt lµ t¹o ra cuéc bÇu cö. ViÖc
bän tù do chñ nghÜa cè lµm lu mê ®i ®Ó xá mòi ph¸i d©n chñ,
t¹o ra bÇu cö kh«ng ph¶i lµ mét ®iÒu ngÉu nhiªn vµ kh«ng ph¶i
cßn nh÷ng chÝnh kh¸ch c«ng nh©n tù do chñ nghÜa (bän thñ
lµ hµnh ®éng tõ bá chÕ ®é nh− bän May-en-®oãc-ph¬, Ma-cla-
tiªu chñ nghÜa) th× còng lµm lu mê ®iÒu ®ã do suy nghÜ kh«ng
cèp vµ ®ång lâa vÉn hay thÝch miªu t¶ sù viÖc nh− vËy, mµ
chÝn. Khèi liªn minh cña bän d©n chñ - lËp hiÕn víi bän th¸ng
chÝnh lµ sù cÇn thiÕt ®Ó ñng hé "chÕ ®é".
Çc ngµi thuéc ph¸i tù do ®øng ®Çu lµ Ma-cla-cèp, cã M−êi, nh− ®· lé râ trong khi bÇu cö Rèt-di-an-c« (vµ khèi liªn
ph¶i çc ngµi nãi ®Õn "sù tháa hiÖp cña chÝnh quyÒn víi ®Êt minh Êy cã lÏ cµng lé râ h¬n n÷a trong nh÷ng c©u nãi nhôc nh·,
n−íc" (tøc lµ víi giai cÊp t− s¶n) −? Nh−ng nÕu nh− vËy th× n« lÖ cña tê "Ng«n luËn" nh©n bµi diÔn v¨n cña Rèt-di-an-c«), ―
chØ cã thÓ cã mét trong hai ®iÒu th«i. HoÆc lµ nh÷ng bµi khèi liªn minh Êy kh«ng ph¶i chØ lµ sù viÖc cã tÝnh chÊt ®¬n
diÔn v¨n cña çc ngµi vÒ sù tháa hiÖp kh«ng ph¶i lµ nh÷ng thuÇn "kü thuËt". Khèi liªn minh Êy biÓu hiÖn sù thèng nhÊt vÒ
lêi nãi su«ng, thÕ th× çc ngµi ph¶i thõa nhËn c¶ viÖc "t¹o ra t− t−ëng ph¶n çch m¹ng cña giai cÊp t− s¶n nãi chung, tõ Gu-
bÇu cö", v× r»ng ®Êy lµ ®iÒu kiÖn thùc tÕ ®Ó tháa hiÖp víi ts¬-cèp ®Õn Mi-li-u-cèp; khèi liªn minh Êy chØ cã thÓ cã ®−îc
chÝnh quyÒn thùc tÕ. V× çc ngµi lµ nh÷ng ng−êi −a thÝch nhê ë nh÷ng t− t−ëng ®ã.
mét "chÝnh s¸ch thùc tÕ"! HoÆc lµ nh÷ng lêi ph¶n ®èi cña MÆt kh¸c, ®øng vÒ mÆt toµn bé hÖ thèng chÕ ®é ngµy 3
th¸ng S¸u th× c¶ chÝnh phñ còng cÇn cã nhãm ®a sè th¸ng
M−êi - tù do chñ nghÜa. Bëi v× §u-ma III (vµ c¶ §u-ma IV
nhµ n−íc (IV) ", n¨m 1912, sè 14 ra ngµy 2 th¸ng Ch¹p 1912, çc sè liÖu ®· n÷a) hoµn toµn kh«ng ph¶i lµ mét c¬ quan "tån t¹i trªn
®−îc chØnh lý kÓ ®Õn ngµy 1 th¸ng Giªng 1912. ― Ba nhãm d©n téc: Ba-lan, giÊy", nh− ph¸i d©n tóy "t¶" vÉn th−êng nãi, ph¸i nµy bÞ sa
Bª-l«-ru-xi-a vµ nh÷ng ng−êi Håi gi¸o. lÇy mét çch tuyÖt väng vµo vòng lÇy cña t©m tr¹ng Rèp-
sin171 vµ cña nh÷ng c©u nãi su«ng theo kiÓu "chñ nghÜa triÖu mét çch v÷ng ch¾c trong chÕ ®é ngµy 3 th¸ng S¸u vµ ®−îc chÕ
håi". Kh«ng ph¶i. §u-ma III vµ IV ― mét giai ®o¹n trong sù ®é Êy che chë ®Ó khái bÞ lùc l−îng d©n chñ ®ông ch¹m ― vµ
ph¸t triÓn cña chÕ ®é chuyªn chÕ vµ trong sù ph¸t triÓn cña giai chóng ta h·y xÐt nh÷ng sù biÕn ®æi trong néi bé çc ®¶ng nµy.
cÊp t− s¶n ― lµ mét m−u toan tÊt yÕu muèn lµm cho chóng
xÝch l¹i gÇn nhau trªn thùc tÕ, sau nh÷ng th¾ng lîi vµ thÊt b¹i §u-ma So s¸nh §u-ma IV
§u-ma III
IV víi thêi kú ®Çu cña
n¨m 1905. Vµ sù thÊt b¹i cña m−u toan nµy sÏ lµ thÊt b¹i kh«ng
1908 1912 §u-ma III
nh÷ng cña Xt«-l−-pin vµ Ma-ca-rèp, kh«ng nh÷ng cña M¸c-cèp
Ph¸i h÷u 144 148 185 + 41, tøc lµ + 28%
thø hai vµ Pu-ri-skª-vÝch, mµ cßn lµ cña tªn "tháa hiÖp" Ma-cla-
Ph¸i th¸ng M−êi 148 120 98 − 50 " " − 34%
cèp cïng ®ång bän! Ph¸i tù do (ph¸i tiÕn bé
ChÝnh phñ cÇn tíi nhãm ®a sè th¸ng M−êi - tù do chñ nghÜa vµ ph¸i d©n chñ - lËp hiÕn) 78 88 107 + 29 " " + 37%
®Ó m−u ®å ®−a n−íc Nga tiÕn lªn trong ®iÒu kiÖn vÉn gi÷
nguyªn vÑn ®−îc sù chuyªn quyÒn cña Pu-ri-skª-vÝch. Cßn vÒ Tõ ®ã ta thÊy râ çi gäi lµ "trung t©m" cña çc tÇng líp ®Æc
nh÷ng ph−¬ng tiÖn ®Ó chÕ ngù, lµm cho «n hßa çi "chñ nghÜa quyÒn ®Æc lîi ®· tan r· nh− thÕ nµo; çnh h÷u vµ çnh tù do
tiÕn bé" cã nh÷ng b−íc ®i ®Æc biÖt nhanh vµ qu¸ h¨ng cña ph¸i chñ nghÜa trong çc tÇng líp Êy ®· ®−îc t¨ng c−êng nh− thÕ
th¸ng M−êi - tù do chñ nghÜa, th× chÝnh phñ cã v« sè: nµo lµ nµo. Mét ®iÒu ®¸ng chó ý lµ ph¸i tù do trong ®¸m ®Þa chñ vµ t−
Héi ®ång nhµ n−íc vµ v« sè c¬ quan kh¸c n÷a... s¶n l¹i t¨ng nhanh h¬n sù t¨ng lªn cña ph¸i h÷u, mÆc dÇu chÝnh
phñ ®· dïng ®Õn nh÷ng biÖn ph¸p thËt ®Æc biÖt ®Ó gian lËn
trong cuéc bÇu cö theo h−íng cã lîi cho bän ph¸i h÷u.
III. nh÷ng sù biÕn ®æi
Cã ng−êi, khi thÊy nh÷ng sù thùc ®ã, ®· thÝch nãi nh÷ng
trong chÕ ®é ngµy 3 th¸ng s¸u
lêi hµo nho¸ng vÒ t×nh tr¹ng gay g¾t cña nh÷ng m©u thuÉn
Nh÷ng con sè dÉn ra trªn kia lµ nh÷ng tµi liÖu ®¸ng chó ý vÒ trong chÕ ®é ngµy 3 th¸ng S¸u, vÒ chiÕn th¾ng t−¬ng lai cña
vÊn ®Ò sù tiÕn hãa cña çc ®¶ng ph¸i, çc nhãm vµ çc trµo l−u chñ nghÜa tiÕn bé t− s¶n «n hßa v. v.. Nh÷ng ng−êi Êy quªn
chÝnh trÞ trong ®¸m ®Þa chñ vµ giai cÊp t− s¶n ë thêi kú ph¶n r»ng, mét lµ, nÕu nh− sè l−îng phÇn tö tù do chñ nghÜa
çch m¹ng. Thµnh phÇn §u-ma III vµ §u-ma IV hÇu nh− kh«ng trong ®¸m ®Þa chñ vµ ®Æc biÖt lµ trong giai cÊp t− s¶n t¨ng
nãi lªn ®−îc mét tÝ g× c¶ vÒ ph¸i d©n chñ t− s¶n (ph¸i d©n chñ lªn, th× çnh h÷u trong ph¸i tù do l¹i cµng t¨ng nhanh h¬n
n«ng d©n) còng nh− vÒ ph¸i d©n chñ c«ng nh©n v× mét lÏ ®¬n n÷a, çnh nµy x©y dùng toµn bé chÝnh s¸ch cña m×nh hoµn
gi¶n lµ chÕ ®é ngµy 3 th¸ng S¸u ®−îc cè t×nh lËp nªn nh»m lo¹i toµn trªn c¬ së "tháa hiÖp" víi bän ph¸i h÷u. D−íi ®©y
trõ ph¸i d©n chñ. Nh÷ng ®¶ng "d©n téc", tøc lµ nh÷ng ®¶ng chóng t«i nãi chi tiÕt vÒ ®iÒu nµy. Hai lµ, nh÷ng ng−êi Êy
kh«ng thuéc d©n téc "chñ ®¹o", th× còng vËy, còng ®Òu bÞ chÕ quªn r»ng çi gäi lµ "giai cÊp t− s¶n thiªn vÒ phÝa t¶" chØ
®é ngµy 3 th¸ng S¸u ®Æc biÖt ¸p bøc vµ bãp nghÑt. lµ mét triÖu chøng cña sù thiªn vÒ phÝa t¶ thùc sù cña ph¸i
Cho nªn chóng t«i chØ t¸ch riªng ph¸i h÷u, ph¸i th¸ng d©n chñ lµ ph¸i duy nhÊt cã kh¶ n¨ng t¹o nªn nh÷ng ®éng
M−êi vµ ph¸i tù do Nga, ― lµ nh÷ng ®¶ng ®−îc cñng cè lùc dÉn tíi thay ®æi thùc sù chÕ ®é. Ba lµ, nh÷ng ng−êi Êy
quªn r»ng chÕ ®é ngµy 3 th¸ng S¸u ®Æc biÖt tr«ng chê vµo viÖc kh«ng døt kho¸t, ngÉu nhiªn, th−êng ®−îc t¹o nªn mét çch
lîi dông, trªn quy m« rÊt lín, sù ®èi kh¸ng gi÷a giai cÊp t− s¶n gi¶ t¹o còng nh− nh÷ng sù kh¸c biÖt trong néi bé nhãm ®a sè
tù do chñ nghÜa vµ bän ®Þa chñ ph¶n ®éng trong ®iÒu kiÖn cã th¸ng M−êi - tù do chñ nghÜa (ph¸i th¸ng M−êi çnh t¶, ph¸i
sù ®èi kh¸ng chung, s©u s¾c h¬n nhiÒu cña chóng víi toµn bé tiÕn bé, ph¸i d©n chñ - lËp hiÕn). §Æc ®iÓm cña thêi ®¹i mµ
lùc l−îng d©n chñ vµ nhÊt lµ víi giai cÊp c«ng nh©n. chóng ta ®ang tr¶i qua hoµn toµn kh«ng ph¶i ë chç lµ mét
ng−êi d©n chñ - lËp hiÕn tuång nh− ®éc lËp («ng Ma-cla-cèp
TiÕp n÷a. Ph¸i tù do ë n−íc ta thÝch m« t¶ sù viÖc nh− thÕ
®Êy!) ®· lÊn ¸t bän th¸ng M−êi lÖ thuéc vµo chÝnh phñ. §Êy lµ
nµy: sù thÊt b¹i cña bän th¸ng M−êi lµ do "viÖc t¹o ra cuéc bÇu
c©u chuyÖn hoang ®−êng ngu xuÈn cña bän tù do chñ nghÜa.
cö", cuéc bÇu cö nµy ®· khiÕn cho çi "®¶ng tay sai cuèi cïng
Mét ®iÒu tiªu biÓu lµ ®ang diÔn ra mét qu¸ tr×nh h×nh thµnh
cña chÝnh phñ" mÊt hÕt sù ñng hé v. v.. Cßn b¶n th©n ph¸i tù do
çc ®¶ng cã tÝnh giai cÊp thùc sù, vµ nãi riªng, d−íi nh÷ng lêi
th× ®−¬ng nhiªn lµ ®ãng vai trß ph¸i ®èi lËp trung thùc, nh÷ng
tuyªn bè ®èi lËp rïm beng vµ nh÷ng bµi diÔn v¨n ngät ngµo vÒ
ng−êi ®éc lËp, thËm chÝ ®ãng vai "ng−êi d©n chñ", nh−ng trong
thùc tÕ, sù kh¸c biÖt gi÷a mét tªn Ma-cla-cèp nµo ®ã víi bän "sù tháa hiÖp cña chÝnh quyÒn víi ®Êt n−íc", lµ ®ang diÔn ra
th¸ng M−êi lµ mét ®iÒu h·o huyÒn hoµn toµn. qu¸ tr×nh tËp hîp ®¶ng tù do ph¶n çch m¹ng.
B¸o chÝ cña ph¸i tù do, mét lo¹i b¸o chÝ phæ biÕn nhÊt trong
H·y xem nh÷ng biÕn ®æi ®· x¶y ra trong kho¶ng thêi gian
n−íc Nga, ®ang hÕt søc cè g¾ng lµm lu mê qu¸ tr×nh nµy. V× thÕ
tõ §u-ma III ®Õn §u-ma IV so víi nh÷ng biÕn ®æi x¶y ra trong
mét lÇn n÷a chóng t«i l¹i viÖn dÉn nh÷ng sè liÖu thèng kª chÝnh
kho¶ng thêi gian tõ thêi kú ®Çu ®Õn thêi kú cuèi cña §u-ma III.
x¸c cña §u-ma. Chóng ta cÇn nhí r»ng khi xÐt vÒ çc ®¶ng
Çc b¹n sÏ thÊy r»ng trong §u-ma III, §¶ng th¸ng M−êi ®· bÞ
còng nh− vÒ nh÷ng ç nh©n riªng biÖt th× cÇn c¨n cø kh«ng
mÊt ®i mét sè ®¹i biÓu (28) nhiÒu h¬n lµ nh÷ng cuéc bÇu cö vµo
ph¶i theo lêi nãi mµ theo viÖc lµm cña hä. Trªn thùc tÕ, ph¸i
§u-ma IV (22). TÊt nhiªn ®iÒu nµy kh«ng cã nghÜa lµ kh«ng cã
viÖc "t¹o ra cuéc bÇu cö"; viÖc "t¹o ra cuéc bÇu cö" ®· x¶y ra d©n chñ - lËp hiÕn vµ ph¸i tiÕn bé ®· cïng ®i víi nhau trong tÊt
trªn nh÷ng quy m« hÕt søc ghª gím, ®Æc biÖt lµ chèng l¹i lùc c¶ nh÷ng vÊn ®Ò quan träng nhÊt, vµ c¶ hai bän nµy ®Òu ®i víi
l−îng d©n chñ. Nh−ng ®iÒu nµy cã nghÜa lµ bÊt kÓ mäi thñ bän th¸ng M−êi trong §u-ma III lÉn trong §u-ma IV vµ trong
®o¹n t¹o ra bÇu cö, bÊt kÓ thËm chÝ c¶ ®Õn t¸c ®éng cña chÝnh cuéc bÇu cö çch ®©y kh«ng l©u (ë tØnh £-ca-tª-ri-n«-xl¸p: khèi
phñ vµ "chÝnh s¸ch" nãi chung, ― vÉn diÔn ra qu¸ tr×nh ph©n liªn minh gi÷a Rèt-di-an-c« víi bän d©n chñ - lËp hiÕn!) trªn
hãa ®¶ng ph¸i trong çc giai cÊp h÷u s¶n ë n−íc Nga, qu¸ tr×nh hµng lo¹t vÊn ®Ò.
çnh h÷u chñ n«ng n« ph¶n ®éng cña phe ph¶n çch m¹ng t¸ch Chóng ta h·y xem nh÷ng sè liÖu d−íi ®©y vÒ ba ®¶ng ®ã:
khái çnh t− s¶n - tù do chñ nghÜa còng cña phe ph¶n çch
§u-ma So s¸nh §u-ma IV
m¹ng Êy. §u-ma III
IV víi thêi kú ®Çu cña
Nh÷ng sù kh¸c biÖt gi÷a çc nhãm vµ çc phe thuéc 1908 1912 §u-ma III
nhãm ®a sè ph¸i h÷u - th¸ng M−êi trong §u-ma (bän ph¸i §¶ng th¸ng M−êi 148 120 98 − 50, tøc lµ − 34%
h÷u, bän d©n téc chñ nghÜa, bän ph¸i h÷u «n hßa, ph¸i "trung §¶ng tiÕn bé 25 36 48 + 23 " " + 92%
§¶ng d©n chñ - lËp hiÕn 53 52 59 + 6 " " + 11%
t©m", ph¸i th¸ng M−êi çnh h÷u v. v.) lµ kh«ng æn ®Þnh,
Chóng ta thÊy bän th¸ng M−êi gi¶m sót rÊt nhiÒu vµ kh«ng Sù ph¸t triÓn nhanh chãng cña bän tiÕn bé trong ®¸m chÝnh
ngõng; bän d©n chñ - lËp hiÕn th× lóc ®Çu cã gi¶m sót kh«ng kh¸ch ®¹i biÓu cho chñ nghÜa tù do ë Nga vµ nh÷ng thµnh tÝch cña
®¸ng kÓ, sau ®ã cã t¨ng lªn kh«ng nhiÒu l¾m; ph¸i tiÕn bé th× nhãm "Nh÷ng çi mèc" trong "x· héi th−îng l−u", ®Êy lµ hai mÆt
t¨ng lªn nhiÒu vµ kh«ng ngõng, gÇn nh− ®· t¨ng lªn gÊp ®«i vÒ cña cïng mét hiÖn t−îng. Trong chÝnh s¸ch thùc tiÔn, bän tiÕn bé
sè l−îng trong n¨m n¨m. ®· thùc hiÖn nh÷ng ®iÒu mµ v¨n tËp "Nh÷ng çi mèc" ®· tuyªn
NÕu chóng ta lÊy sè liÖu n¨m 1908 do «ng Mi-li-u-cèp c«ng truyÒn trªn lý luËn, b»ng çch phØ nhæ çch m¹ng, tõ bá nÒn d©n
bè trong "TËp san hµng n¨m cña b¸o Ng«n luËn" xuÊt b¶n n¨m chñ vµ ca ngîi sù lµm giµu bÈn thØu cña giai cÊp t− s¶n, coi ®ã lµ sù
1912, trang 77, th× ta sÏ thÊy t×nh h×nh cµng næi bËt râ h¬n nhiÒu nghiÖp thiªng liªng thÇn th¸nh trªn tr¸i ®Êt v. v. vµ v. v..
n÷a. Ngµi Mi-li-u-cèp cho r»ng trong §u-ma III n¨m 1908 cã Khi tªn d©n chñ - lËp hiÕn Ma-cla-cèp diÔn thuyÕt hïng hån
154 ®¹i biÓu thuéc ph¸i th¸ng M−êi, 23 ®¹i biÓu thuéc ph¸i tiÕn vÒ sù tháa hiÖp cña chÝnh quyÒn víi ®Êt n−íc, th× h¾n ta chØ ca
bé vµ 56 ®¹i biÓu thuéc ph¸i d©n chñ - lËp hiÕn. So víi §u-ma ngîi nh÷ng çi mµ ph¸i tiÕn bé ®ang lµm.
IV th× bän d©n chñ - lËp hiÕn t¨ng lªn hoµn toµn kh«ng ®¸ng kÓ Chóng ta cµng xa thêi kú 1905 vµ 1906 th× cµng thÊy râ rµng
vÒ sè l−îng, cßn ph¸i tiÕn bé th× t¨ng lªn h¬n hai lÇn. h¬n r»ng lóc bÊy giê nh÷ng ng−êi b«n-sª-vÝch ®· tá ra ®óng biÕt
N¨m 1908 th× ph¸i tiÕn bé kh«ng b»ng mét nöa ph¸i d©n chõng nµo khi hä v¹ch mÆt bän d©n chñ - lËp hiÕn trong lóc chóng
chñ - lËp hiÕn; b©y giê th× sè l−îng ph¸i tiÕn bé b»ng h¬n 80% hÕt søc say s−a vÒ nh÷ng "th¾ng lîi" cña chóng, khi hä chØ râ thùc
chÊt cña ®¶ng chóng1), çi thùc chÊt mµ b©y giê toµn bé tiÕn tr×nh
ph¸i d©n chñ - lËp hiÕn.
cña çc sù kiÖn ®· bãc trÇn ngµy cµng râ h¬n.
Nh− thÕ lµ cã mét sù thËt kh«ng thÓ chèi c·i ®−îc sau ®©y:
Ph¸i d©n chñ Nga sÏ kh«ng thÓ thu ®−îc mét th¾ng lîi nµo nÕu
®iÓm ®Æc tr−ng nhÊt trong ph¸i tù do ë Nga suèt c¶ thêi kú
nh− nã kh«ng kiªn quyÕt ph¸ vì "uy tÝn" cña bän d©n chñ - lËp hiÕn
ph¶n çch m¹ng (1908 - 1912) lµ ph¸i tiÕn bé ph¸t triÓn lªn rÊt
trong quÇn chóng. Vµ ng−îc l¹i, sù c©u kÕt thùc tÕ gi÷a bän d©n chñ
nhiÒu.
- lËp hiÕn víi nhãm "Nh÷ng çi mèc" vµ ph¸i tiÕn bé lµ mét trong
VËy ph¸i tiÕn bé lµ ai!
nh÷ng ®iÒu kiÖn vµ mét trong nh÷ng triÖu chøng vÒ sù ®oµn kÕt vµ
VÒ thµnh phÇn còng nh− vÒ hÖ t− t−ëng, ph¸i ®ã lµ sù hçn cñng cè cña lùc l−îng d©n chñ d−íi sù l·nh ®¹o cña giai cÊp v« s¶n.
hîp gi÷a ph¸i th¸ng M−êi víi ph¸i d©n chñ - lËp hiÕn.
Ph¸i tiÕn bé trong §u-ma III cßn ®−îc gäi lµ ph¸i canh t©n
hßa b×nh172, vµ mét trong nh÷ng l·nh tô cña hä, tªn quý téc iv. v× nguyªn nh©n g×
ph¶n çch m¹ng Lvèp, ®· tõng lµ tªn d©n chñ - lËp hiÕn t¹i §u- mµ ®· diÔn ra cuéc ®Êu tranh
ma I. Trong §u-ma III, nh− ta ®· thÊy, sè l−îng ph¸i tiÕn bé ®· trong cuéc bÇu cö?
t¨ng tõ 25 ®Õn 36 ng−êi, tøc lµ t¨ng thªm 11 ng−êi; trong sè 11
H¬n vÊn ®Ò nµo hÕt, vÊn ®Ò nµy ®· bÞ ®Èy xuèng hµng
nghÞ sÜ nµy cã 9 ng−êi tõ çc ®¶ng kh¸c ®· chuyÓn sang ®¶ng thø yÕu trong ®¹i bé phËn nh÷ng bµi nghÞ luËn vµ nh÷ng
tiÕn bé, ®ã lµ: 1 ng−êi tõ §¶ng d©n chñ - lËp hiÕn, 2 ng−êi tõ
ph¸i h÷u «n hßa, 1 ng−êi tõ bän d©n téc chñ nghÜa vµ 5 ng−êi 1)
tõ bän th¸ng M−êi. tr. 319 - 420.
bµi b¸o bµn vÒ cuéc bÇu cö, hay thËm chÝ cßn bÞ hoµn toµn m×nh lµ mét ng−êi lËp hiÕn còng nh− Cru-pen-xki, l·nh tô cña
lµm lu mê h¼n ®i n÷a. ThÕ mµ ®©y l¹i lµ vÊn ®Ò néi dung t− "ph¸i gi÷a" hay lµ cña ph¸i lËp hiÕn b¶o thñ.
t−ëng - chÝnh trÞ cña cuéc vËn ®éng bÇu cö, lµ mét vÊn ®Ò Nãi r»ng cuéc ®Êu tranh diÔn ra lµ v× vÊn ®Ò nªn cã hay
quan träng nhÊt mµ nÕu kh«ng hiÓu râ th× tÊt c¶ nh÷ng vÊn kh«ng nªn cã hiÕn ph¸p, th× cã nghÜa lµ kh«ng nãi g× hÕt v× r»ng
®Ò kh¸c vµ tÊt c¶ nh÷ng tµi liÖu th«ng th−êng vÒ "tû lÖ cña ngay giê ®©y, vÊn ®Ò ®−îc ®Æt ra lµ: ng−êi ta nãi vÒ b¶n hiÕn
ph¸i ®èi lËp" v. v., ― ®Òu hoµn toµn mÊt gi¸ trÞ. ph¸p nµo? Cã ph¶i vÒ b¶n hiÕn ph¸p theo tinh thÇn Cru-pen-xki
Mét c©u tr¶ lêi phæ biÕn nhÊt vÒ vÊn ®Ò nµy lµ: cuéc ®Êu kh«ng? hay lµ theo tinh thÇn Rèt-di-an-c«? hay theo tinh thÇn
tranh ®· diÔn ra v× mét vÊn ®Ò lµ nªn cã hay kh«ng nªn cã hiÕn £-phrª-mèp - Lvèp? hay theo tinh thÇn Ma-cla-cèp - Mi-li-u-
ph¸p. §Êy lµ çch nh×n cña bän ph¸i h÷u. Bän tù do chñ nghÜa cèp? Vµ sau n÷a cßn cã mét vÊn ®Ò quan träng h¬n, vÊn ®Ò
còng nh×n theo çch ®ã. Çi quan ®iÓm cho r»ng vÒ thùc chÊt cã kh«ng ph¶i vÒ nh÷ng nguyÖn väng, vÒ nh÷ng lêi tuyªn bè, vÒ
hai phe ®ang ®Êu tranh víi nhau: mét phe t¸n thµnh vµ mét c−¬ng lÜnh, ― lµ nh÷ng çi chØ tån t¹i trªn giÊy tê, ― mµ lµ vÒ
phe kh¸c chèng l¹i chñ tr−¬ng lËp hiÕn ph¸p, çi quan ®iÓm Êy nh÷ng thñ ®o¹n thùc tÕ ®Ó ®¹t ®−îc ®iÒu mong −íc.
®ang th©m nhËp toµn bé b¸o chÝ cña ph¸i h÷u vµ ph¸i tù do.
VÒ ®iÓm hÕt søc quan träng (vµ duy nhÊt nghiªm tóc) nµy
L·nh tô cña §¶ng d©n chñ - lËp hiÕn, «ng Mi-li-u-cèp, vµ c¬
th× ®iÒu kh«ng thÓ b¸c bá ®−îc vµ chÝnh x¸c kh«ng chèi c·i
quan chÝnh thøc cña ®¶ng nµy, b¸o "Ng«n luËn", ®· trùc tiÕp, v¶
®−îc vÉn lµ lêi tuyªn bè cña «ng Grª-®ª-xcun ®−îc ®¨ng l¹i
l¹i nh©n danh héi nghÞ ®¹i biÓu cña §¶ng d©n chñ - lËp hiÕn, ®Ò
x−íng ra çi thuyÕt hai phe Êy. trong tê "Ng«n luËn" (sè 117) n¨m 1912 nãi r»ng kh«ng cÇn
thiÕt ph¶i cã mét cuéc çch m¹ng míi, r»ng "chØ cÇn c«ng
H·y xÐt çi "thuyÕt" Êy d−íi gãc ®é kÕt qu¶ cuéc bÇu cö.
cuéc lËp hiÕn" th«i. Lêi tuyªn bè Êy ®· liªn kÕt, vÒ mÆt t−
ThuyÕt nµy ®· ®−îc thö th¸ch trong thùc tÕ nh− thÕ nµo?
t−ëng vµ chÝnh trÞ, bän d©n chñ - lËp hiÕn víi bän th¸ng
B−íc ®Çu tiªn cña §u-ma míi ®−îc ®¸nh dÊu b»ng sù liªn M−êi mét çch v÷ng ch¾c h¬n, s©u s¾c h¬n nhiÒu so víi çi
minh gi÷a bän d©n chñ - lËp hiÕn víi bän th¸ng M−êi (vµ thËm møc ®é mµ hµng ngh×n lêi thÒ thèt vÒ lßng trung thµnh ®èi
chÝ víi mét bé phËn bän ph¸i h÷u) nh»m ñng hé øng cö viªn víi hiÕn ph¸p vµ ngay ®èi víi... nÒn d©n chñ, d−êng nh−
"lËp hiÕn" Rèt-di-an-c«, t¸c gi¶ cña çi bµi diÔn v¨n tùa hå chøa ®ang chia rÏ chóng.
®ùng mét c−¬ng lÜnh lËp hiÕn mµ bän d©n chñ - lËp hiÕn hoan
nghªnh nhiÖt liÖt*. Trong tÊt c¶ çc b¸o ®−îc ®äc ë n−íc Nga th× cã lÏ gÇn 90%
lµ do ph¸i th¸ng M−êi vµ ph¸i tù do xuÊt b¶n. Khi nhåi sä cho
Nh− ta ®· biÕt, l·nh tô ph¸i th¸ng M−êi Rèt-di-an-c«,
®éc gi¶ çi t− t−ëng vÒ hai phe trong ®ã cã mét phe t¸n thµnh
n»m trong sè nh÷ng ng−êi th¸ng M−êi çnh h÷u, tù cho
hiÕn ph¸p, th× tÊt c¶ çc giíi b¸o chÝ Êy ®· g©y mét ¶nh h−ëng
®åi trôy to lín ®èi víi ý thøc chÝnh trÞ cña quÇn chóng. Muèn
* Ngoµi nh÷ng bµi b¸o lóc bÊy giê cña tê "Ng«n luËn", xin h·y xem lêi râ ®iÒu ®ã chØ cÇn suy nghÜ vÒ mét ®iÒu lµ toµn bé cuéc vËn
tuyªn bè cña «ng Mi-li-u-cèp t¹i §u-ma ngµy 13 th¸ng Ch¹p 1912: "VÞ chñ ®éng Êy kÕt thóc b»ng mét b¶n tuyªn ng«n "lËp hiÕn" theo kiÓu
tÞch (Rèt-di-an-c«) ®· ®äc diÔn v¨n,.. ®· ra lêi tuyªn ng«n mµ chóng t«i coi lµ
Rèt-di-an-c« mµ «ng Mi-li-u-cèp chÊp nhËn!
cña chóng t«i" ("Ng«n luËn", sè 343, ngµy 14 th¸ng Ch¹p)!! §Êy, tuyªn ng«n
lËp hiÕn (kh«ng nãi ®ïa ®©u!) cña §¶ng d©n chñ - lËp hiÕn lµ thÕ ®ã! Tr−íc t×nh h×nh sù viÖc nh− thÕ, ph¶i hÕt søc chó ý
nh¾c l¹i nh÷ng ch©n lý cò ― mµ nhiÒu ng−êi ®· l·ng quªn ― lËp hiÕn ― tøc ®¶ng tù do chñ nghÜa chñ yÕu, ®· chñ yÕu tÊn
cña khoa häc chÝnh trÞ. HiÕn ph¸p lµ g×? ― ®Êy chÝnh lµ vÊn ®Ò c«ng vµo bän th¸ng M−êi vµ th¾ng bän nµy ― ®· t¸n ®ång b¶n
nãng hæi ë n−íc Nga. tuyªn ng«n cña Rèt-di-an-c«. §ã lµ cuéc ®Êu tranh ― bÞ nh÷ng
HiÕn ph¸p lµ mét sù tháa hiÖp gi÷a nh÷ng lùc l−îng lÞch sö sù k×m kÑp mang tÝnh chÊt c¶nh s¸t cña chÕ ®é ngµy 3 th¸ng
cña x· héi cò (quý téc, chñ n«, phong kiÕn, chuyªn chÕ) víi giai S¸u bãp nghÑt ― nh»m thøc tØnh, cñng cè, ®oµn kÕt phe d©n
cÊp t− s¶n tù do chñ nghÜa. Nh÷ng ®iÒu kiÖn thùc tÕ cña sù tháa chñ ®éc lËp, kh«ng lÖ thuéc vµo nh÷ng sù nghiªng ng¶ vµ
hiÖp Êy, quy m« nh−îng bé cña thÕ lùc cò hay quy m« th¾ng lîi "nh÷ng mèi c¶m t×nh ®èi víi ph¸i th¸ng M−êi" cña ph¸i tù do.
cña giai cÊp t− s¶n tù do chñ nghÜa ®−îc quy ®Þnh bëi th¾ng lîi V× thÕ viÖc xem xÐt néi dung t− t−ëng vµ chÝnh trÞ thùc sù
cña lùc l−îng d©n chñ, cña quÇn chóng nh©n d©n réng r·i (vµ cña cuéc vËn ®éng bÇu cö nµy trªn quan ®iÓm thuÇn tóy "nghÞ
tr−íc hÕt lµ cña c«ng nh©n) ®èi víi thÕ lùc cò. viÖn", lµ mét sai lÇm c¬ b¶n. VÊn ®Ò çc ®¶ng ph¸i vµ nhãm
Së dÜ cuéc vËn ®éng bÇu cö ë n−íc ta ®· cã thÓ ®i ®Õn kÕt kh¸c nhau cã th¸i ®é nh− thÕ nµo ®èi víi çi phong trµo b·i
thóc b»ng viÖc Mi-li-u-cèp chÊp nhËn b¶n "tuyªn ng«n" cña c«ng chÝnh trÞ ®¸nh dÊu n¨m 1912, lµ vÊn ®Ò cßn thùc tÕ h¬n
Rèt-di-an-c«, chØ v× mét lÏ lµ trªn thùc tÕ ph¸i tù do muèn chia hµng tr¨m lÇn so víi tÊt c¶ nh÷ng c−¬ng lÜnh vµ c−¬ng lÜnh
sÎ çc ®Æc quyÒn ®Æc lîi Êy gi÷a (nãi ng¾n gän l¹i) bän ®Þa chñ hµnh ®éng "lËp hiÕn".
vµ bän t− b¶n, chø kh«ng ph¶i lµ thñ tiªu ®Æc quyÒn ®Æc lîi cña Mét trong nh÷ng çch kiÓm tra tèt nhÊt ®Ó ph©n biÖt ®−îc
thÕ lùc cò (vÒ kinh tÕ, vÒ chÝnh trÞ, v. v.). Ph¸i tù do sî phong çc ®¶ng t− s¶n ë bÊt kú mét n−íc nµo víi çc ®¶ng v« s¶n, lµ
trµo d©n chñ cña quÇn chóng nh©n d©n h¬n lµ sî bän ph¶n xem th¸i ®é ®èi víi çc cuéc b·i c«ng kinh tÕ. Mét khi mµ mét
®éng: ®Êy chÝnh lµ lý do t¹i sao cã t×nh tr¹ng bÊt lùc kú l¹ ― kú ®¶ng nµo ®ã trªn b¸o chÝ cña m×nh, trong çc tæ chøc cña m×nh,
l¹ nÕu xÐt vÒ mÆt søc m¹nh kinh tÕ cña t− b¶n ― cña chñ nghÜa trong nh÷ng bµi ph¸t biÓu cña m×nh t¹i nghÞ viÖn, kh«ng cïng
tù do trong chÝnh trÞ. víi c«ng nh©n ®Êu tranh trong çc cuéc b·i c«ng kinh tÕ, th×
Trong chÕ ®é ngµy 3 th¸ng S¸u, ph¸i tù do chiÕm ®éc quyÒn ®¶ng ®ã lµ mét ®¶ng t− s¶n, dï ®¶ng ®ã thÒ thèt ®Õn ®©u ®i
vai trß ph¸i ®èi lËp nöa hîp ph¸p mµ ng−êi ta cã thÓ chÊp nhËn n÷a vÒ "tÝnh chÊt nh©n d©n", vÒ "chñ nghÜa x· héi triÖt ®Ó" cña
®−îc; vµ sù më ®Çu cña cao trµo chÝnh trÞ míi (chóng t«i dïng m×nh v. v.. ë n−íc Nga, mutatis mutandis (víi nh÷ng sù c¶i
lêi lÏ qu¸ «n hßa vµ kh«ng chÝnh x¸c) ®Æt çc tÇng líp réng r·i biÕn t−¬ng øng), còng ph¶i nãi nh− thÕ vÒ çc ®¶ng muèn ®−îc
cña ph¸i d©n chñ míi, ®ang ph¸t triÓn vµo vßng ¶nh h−ëng cña tiÕng lµ d©n chñ: ®õng thÒ thèt r»ng m×nh ®· ghi trªn m¶nh
nh÷ng kÎ ®éc quyÒn Êy. Cho nªn toµn bé thùc chÊt cña vÊn ®Ò tù giÊy nµo ®ã nh÷ng yªu s¸ch vÒ hiÕn ph¸p, vÒ quyÒn phæ th«ng
do chÝnh trÞ ë n−íc Nga lóc nµy chung quy l¹i chÝnh lµ ph¶i hiÓu ®Çu phiÕu, vÒ tù do lËp héi, vÒ quyÒn b×nh ®¼ng gi÷a çc d©n
râ r»ng kh«ng ph¶i chØ cã hai phe mµ cã ba phe ®ang ®Êu tranh téc, v. v., nh÷ng ch÷ Êy kh«ng cã gi¸ trÞ g× c¶. Anh h·y chØ râ
víi nhau bëi v× phe thø ba, mµ ph¸i tù do che giÊu ®i, míi thùc cho t«i vÒ viÖc lµm cña anh ®èi víi phong trµo b·i c«ng chÝnh
sù cã søc m¹nh ®Ó thùc hiÖn tù do chÝnh trÞ. trÞ n¨m 1912! Mµ çi tiªu chuÈn Êy th× còng ch−a ph¶i ®· lµ ®Çy
T¹i cuéc bÇu cö n¨m 1912, cuéc ®Êu tranh diÔn ra hoµn toµn ®ñ, nh−ng dï sao còng lµ mét tiªu chuÈn thùc tÕ, chø kh«ng
kh«ng ph¶i v× "mét b¶n hiÕn ph¸p", v× r»ng bän d©n chñ - ph¶i lêi høa su«ng n÷a.
v. sù kiÓm tra trong thùc tÕ §øng trªn quan ®iÓm nh− vËy, chóng ta h·y thö xÐt kÕt qu¶
nh÷ng khÈu hiÖu bÇu cö cña cuéc bÇu cö.
§iÒu chñ yÕu cÇn thiÕt nãi ë ®©y vÒ b¶n thèng kª chÝnh trÞ,
Cuéc vËn ®éng bÇu cö së dÜ cã mét ý nghÜa næi bËt ®èi víi lµ tÝnh chÊt râ rµng v« dông cña ®¹i bé phËn b¶n thèng kª Êy
bÊt cø mét nhµ ho¹t ®éng chÝnh trÞ nµo cã ý thøc, v× nã cung do hËu qu¶ cña viÖc ¸p dông mét çch v« sØ çc "biÖn ph¸p"
cÊp tµi liÖu kh¸ch quan vÒ çc quan ®iÓm, t©m tr¹ng vµ nh− vËy hµnh chÝnh: "gi¶i thÝch", g©y ¸p lùc, b¾t bí, tï ®µy v. v. kh«ng
lµ vÒ quyÒn lîi cña çc giai cÊp kh¸c nhau trong x· héi. VÒ sao kÓ xiÕt. Ch¼ng h¹n nh− «ng Tsª-rª-va-nin trong çc sè b¸o
ph−¬ng diÖn nµy, cuéc bÇu cö vµo çc c¬ quan ®¹i diÖn cã thÓ 9 - 10 cña tê "B×nh minh cña chóng ta", khi tæng kÕt kÕt qu¶
so s¸nh víi viÖc thèng kª d©n sè v× cuéc bÇu cö cho ta b¶n theo nh÷ng sè liÖu vÒ vµi tr¨m ®¹i biÓu cö tri thuéc çc ®oµn
tuyÓn cö kh¸c nhau, ®· ph¶i c«ng nhËn r»ng nÕu coi hiÖn
thèng kª vÒ chÝnh trÞ. §−¬ng nhiªn thèng kª Êy cã thÓ lµ tèt
t−îng tû lÖ çc ®¹i biÓu cö tri thuéc ph¸i ®èi lËp bÞ gi¶m
(trong ®iÒu kiÖn thùc hiÖn quyÒn bÇu cö phæ th«ng v. v.) vµ cã
xuèng (so víi cuéc bÇu cö vµo §u-ma III) t¹i ®oµn tuyÓn cö sè
thÓ lµ xÊu (nh− cuéc bÇu cö vµo nghÞ viÖn ― xin lçi vÒ çch
2 ë thµnh phè vµ ®oµn tuyÓn cö n«ng th«n, lµ b»ng chøng vÒ
dïng ch÷ nµy ― ë n−íc ta); ®−¬ng nhiªn, cÇn ph¶i biÕt phª
sù thiªn h÷u th× "thËt lµ buån c−êi". ChØ cã mét ®oµn tuyÓn cö
ph¸n b¶n thèng kª ®ã, còng nh− bÊt cø b¶n thèng kª nµo kh¸c,
duy nhÊt trong ®ã bän M−-mrª-txèp, Khv«-xtèp, T«n-ma-
vµ sö dông nã mét çch cã phª ph¸n. Cuèi cïng, ®−¬ng nhiªn
tsÐp, Mu-ra-tèp vµ ®ång bän kh«ng thÓ gian lËn ®−îc, ®ã lµ
ph¶i xÐt b¶n thèng kª nµy trong mèi liªn hÖ víi toµn bé thèng
®oµn tuyÓn cö sè 1 ë thµnh phè. ChÝnh ë ®oµn tuyÓn cö nµy,
kª x· héi nãi chung; vµ ®èi víi nh÷ng ng−êi nµo kh«ng m¾c
sè ®¹i biÓu cö tri "phe ®èi lËp" ®· t¨ng lªn tõ 56% lªn 67%,
thãi ngu ngèc nghÞ tr−êng, th× b¶n thèng kª çc cuéc b·i c«ng trong khi ®ã bän th¸ng M−êi tôt tõ 20% xuèng 12% vµ bän
ch¼ng h¹n th−êng quan träng h¬n, s©u s¾c h¬n gÊp tr¨m lÇn so ph¸i h÷u tôt tõ 24% xuèng 21%.
víi b¶n thèng kª bÇu cö. Nh−ng nÕu nh÷ng sù "gi¶i thÝch" ®· lµm mÊt hÕt ý nghÜa cña
Nh−ng ngoµi nh÷ng ®iÓm nãi tr−íc võa kÓ trªn th× mét ®iÒu b¶n thèng kª bÇu cö vÒ çc ®¹i biÓu phóc tuyÓn, nÕu çc giai
kh«ng thÓ nghi ngê g× n÷a lµ: çc cuéc bÇu cö cung cÊp tµi liÖu cÊp d©n chñ hoµn toµn bÞ lo¹i trõ khái hµng ngò nh÷ng kÎ ®−îc
kh¸ch quan. KiÓm tra nh÷ng nguyÖn väng chñ quan, nh÷ng h−ëng ®Æc quyÒn ®Æc lîi cña chÕ ®é ngµy 3 th¸ng S¸u, ®· chÞu
t©m tr¹ng, quan ®iÓm, b»ng çch xÐt viÖc bá phiÕu cña quÇn ®ùng tÊt c¶ çi hay ho cña nh÷ng sù gi¶i thÝch Êy, th× th¸i ®é
chóng nh©n d©n thuéc çc giai cÊp kh¸c nhau, ph¶i lu«n lu«n lµ cña ph¸i tù do ®èi víi ph¸i d©n chñ vÉn thÓ hiÖn râ trong cuéc
mét viÖc lµm rÊt quý ®èi víi nhµ ho¹t ®éng chÝnh trÞ, hiÓu theo bÇu cö. VÒ ®iÓm nµy th× dÇu sao còng cã tµi liÖu kh¸ch quan
ý nghÜa nghiªm tóc cña tõ ®ã. Cuéc ®Êu tranh mµ çc ®¶ng tiÕn cho phÐp chóng ta dïng kinh nghiÖm cña cuéc sèng ®Ó kiÓm
hµnh thùc tÕ tr−íc mÆt cö tri, cïng víi viÖc tÝnh to¸n kÕt qu¶, tra l¹i nh÷ng ®iÒu mµ çc "trµo l−u" kh¸c nhau ®· nghÜ vµ ®·
bao giê còng cung cÊp ®−îc tµi liÖu ®Ó kiÓm tra sù nhËn thøc nãi tr−íc lóc cã cuéc bÇu cö.
cña chóng ta vÒ t−¬ng quan cña nh÷ng lùc l−îng x· héi trong VÊn ®Ò th¸i ®é cña ph¸i tù do ®èi víi ph¸i d©n chñ
n−íc vµ vÒ ý nghÜa cña nh÷ng "khÈu hiÖu" nµy hay nh÷ng hoµn toµn kh«ng ph¶i lµ mét vÊn ®Ò "chØ cã tÝnh ®¶ng" mµ th«i,
"khÈu hiÖu" kh¸c. nghÜa lµ kh«ng ph¶i lµ mét vÊn ®Ò mµ chØ xÐt theo gi¸c ®é
cña mét trong nh÷ng ®−êng lèi cã tÝnh ®¶ng chÆt chÏ th× míi lµ (çc sè 11 (47) vµ 24 (60), cßn b¸o "Sù nghiÖp sinh ®éng" th× çc
quan träng. Kh«ng. VÊn ®Ò Êy lµ mét vÊn ®Ò thiÕt yÕu nhÊt ®èi sè 2, 3 vµ 8).
víi bÊt kú ai thiÕt tha víi tù do chÝnh trÞ ë n−íc Nga. VÊn ®Ò Êy M¸c-tèp ®−a ra khÈu hiÖu: "®¸nh bËt thÕ lùc ph¶n ®éng ra
chÝnh lµ vÊn ®Ò lµm thÕ nµo ®Ó ®¹t ®−îc nguyÖn väng chung khái çc vÞ trÝ cña nã trong §u-ma"; cßn §an th× ®Ò ra: "®o¹t lÊy
cña tÊt c¶ nh÷ng ng−êi chÝnh trùc vµ trung thùc ë Nga. §u-ma tõ tay bän ph¶n ®éng". M¸c-tèp vµ §an ®· tr¸ch cø b¸o
Khi b¾t ®Çu tiÕn hµnh cuéc vËn ®éng bÇu cö n¨m 1912, "Ng«i sao" lµ ®e däa ph¸i tù do vµ cã tham väng ®o¹t çc ghÕ
nh÷ng ng−êi m¸c-xÝt ®Æt lªn hµng ®Çu nh÷ng khÈu hiÖu d©n cña ph¸i tù do trong §u-ma.
chñ triÖt ®Ó, ®èi lËp víi chÝnh s¸ch c«ng nh©n tù do chñ nghÜa. Cã 3 lËp tr−êng hiÖn ra râ rÖt:
ViÖc kiÓm tra çc khÈu hiÖu nµy cã thÓ lµm b»ng hai çch: thø 1) Bän d©n chñ - lËp hiÕn th× chñ tr−¬ng lËp mét phe ®èi lËp
nhÊt, b»ng nh÷ng cuéc th¶o luËn vµ b»ng kinh nghiÖm cña çc thèng nhÊt (tøc lµ chñ tr−¬ng 2 phe) vµ chñ tr−¬ng cã thÓ liªn
n−íc kh¸c; thø hai, b»ng kinh nghiÖm cuéc vËn ®éng tuyÓn cö minh víi bän th¸ng M−êi ph¸i t¶.
n¨m 1912. Nh÷ng khÈu hiÖu cña nh÷ng ng−êi m¸c-xÝt cã 2) Ph¸i thñ tiªu th× ®Ò ra khÈu hiÖu: "®o¹t lÊy §u-ma tõ tay
®óng hay kh«ng, ®iÒu nµy b©y giê ¾t cã thÓ thÊy râ qua quan bän ph¶n ®éng", t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho bän d©n chñ - lËp
hÖ ®· ®−îc h×nh thµnh trªn thùc tÕ gi÷a ph¸i tù do vµ ph¸i hiÕn vµ ph¸i tiÕn bé "lªn n¾m chÝnh quyÒn" (M¸c-tèp trong sè 2
d©n chñ. TÝnh chÊt kh¸ch quan cña viÖc kiÓm tra çc khÈu b¸o "Sù nghiÖp sinh ®éng"). Kh«ng b¾t ph¸i tù do ph¶i nh−îng
hiÖu theo çch ®ã thÓ hiÖn ë chç kh«ng ph¶i tù chóng ta kiÓm çc ghÕ cho nh÷ng ng−êi d©n chñ.
tra chóng, mµ lµ quÇn chóng kiÓm tra, vµ kh«ng nh÷ng chØ cã 3) Nh÷ng ng−êi m¸c-xÝt th× chèng khÈu hiÖu "®o¹t lÊy §u-ma
quÇn chóng nãi chung mµ c¶ nh÷ng ®èi thñ cña chóng ta nãi tõ tay bän ph¶n ®éng", v× r»ng nh− thÕ cã nghÜa lµ t¸ch ®Þa chñ
riªng n÷a. ra khái bän ph¶n ®éng. "NhiÖm vô thùc tiÔn cña chóng ta t¹i
LiÖu t¹i cuéc bÇu cö vµ sau khi cuéc bÇu cö kÕt thóc, mèi cuéc bÇu cö hoµn toµn kh«ng ph¶i lµ "®¸nh bËt thÕ lùc ph¶n
quan hÖ gi÷a ph¸i tù do vµ ph¸i d©n chñ ®· ®−îc h×nh thµnh cã ®éng ra khái çc vÞ trÝ cña nã trong §u-ma", mµ lµ "t¨ng c−êng
®óng nh− nh÷ng ng−êi m¸c-xÝt dù tÝnh kh«ng? Hay lµ ®óng lùc l−îng d©n chñ nãi chung vµ lùc l−îng d©n chñ c«ng nh©n nãi
nh− ph¸i tù do dù tÝnh? Hay ®óng nh− ph¸i thñ tiªu dù tÝnh riªng" (Ph. L―c« trong sè 11 (47) b¸o "Ng«i sao")1). CÇn ph¶i uy
ch¨ng? hiÕp ph¸i tù do, ph¶i ®o¹t ghÕ cña chóng, ph¶i ®Êu tranh chèng
§Ó ph©n tÝch vÊn ®Ò nµy, tr−íc hÕt chóng ta cÇn nhí l¹i l¹i chóng, kh«ng sî h·i tr−íc nh÷ng lêi gµo thÐt däa dÉm vÒ
nh÷ng "dù tÝnh" Êy. Míi vµo ®Çu n¨m 1912, lóc mµ vÊn ®Ò nguy c¬ Tr¨m ®en (Ph. L−c« trong sè 24 (60)2)). Ph¸i tù do chØ
bÇu cö míi võa ®−îc nªu lªn, lóc mµ bän d©n chñ - lËp hiÕn "n¾m ®−îc chÝnh quyÒn" khi nµo lùc l−îng d©n chñ giµnh ®−îc
(t¹i héi nghÞ ®¹i biÓu cña chóng) ®· gi−¬ng lªn ngän cê th¾ng lîi bÊt chÊp nh÷ng sù nghiªng ng¶ cña ph¸i tù do.
khèi ®èi lËp thèng nhÊt (nghÜa lµ hai phe) vµ chñ tr−¬ng cã
thÓ liªn minh víi bän th¸ng M−êi ph¸i t¶, th× b¸o chÝ c«ng 1)
nh©n ®· nªu lªn vÊn ®Ò vÒ çc khÈu hiÖu trong nh÷ng bµi tr. 202.
b¸o cña M¸c-tèp vµ §an in trong tê "Sù nghiÖp sinh ®éng", 2)
Nh− trªn, tr. 296.
cña Ph. L ― c« vµ cña nh÷ng ng−êi kh¸c trong b¸o "Ng«i sao"
Sù kh¸c biÖt gi÷a nh÷ng ng−êi m¸c-xÝt vµ bän thñ tiªu lµ tr−êng hîp ®Êu tranh víi bän ph¸i h÷u (c¶ 3 tr−êng hîp nµy
®Æc biÖt s©u s¾c vµ kh«ng thÓ ®iÒu hßa ®−îc, dï cho nh÷ng nh÷ng ng−êi d©n chñ - x· héi ®Òu th¾ng lîi c¶); cã mét tr−êng hîp
ng−êi tèt bông t−ëng r»ng viÖc hßa gi¶i trªn lêi nãi çi kh«ng ®Êu tranh víi ph¸i lao ®éng (nh÷ng ng−êi d©n chñ - x· héi th¾ng);
thÓ ®iÒu hßa ®−îc, lµ dÔ dµng. "§o¹t lÊy §u-ma tõ tay bän vµ 36 tr−êng hîp cßn l¹i th× ®Êu tranh víi ph¸i tù do (cã 21 tr−êng
ph¶n ®éng", ®ã lµ c¶ mét chuçi t− t−ëng, lµ c¶ mét hÖ thèng hîp nh÷ng ng−êi d©n chñ - x· héi th¾ng lîi, vµ 15 lÇn thÊt b¹i).
®−êng lèi chÝnh trÞ, xÐt vÒ kh¸ch quan cã nghÜa lµ giao quyÒn T¸ch riªng ph¸i tù do Nga ra mµ xÐt th× ta thÊy cã 21 tr−êng
l·nh ®¹o cho ph¸i tù do. "§o¹t lÊy lùc l−îng d©n chñ tõ tay hîp nh÷ng ng−êi d©n chñ - x· héi ®· ®Êu tranh víi bän chóng.
ph¸i tù do", ®Êy lµ mét hÖ thèng ®−êng lèi chÝnh trÞ tr¸i ng−îc §©y lµ kÕt qu¶:
l¹i, dùa trªn c¬ së cho r»ng chØ cã lùc l−îng d©n chñ ®· tho¸t Nh÷ng ng−êi Bän ®Þch thñ Tæng céng
khái sù lÖ thuéc vµo ph¸i tù do míi ®ñ kh¶ n¨ng trªn thùc tÕ d©n chñ - cña nh÷ng sè tr−êng
®Ëp tan bän ph¶n ®éng. x· héi th¾ng ng−êi d©n chñ hîp
B©y giê h·y xem kÕt qu¶ thùc tÕ cña cuéc chiÕn ®Êu mµ - x· héi th¾ng
ng−êi ta ®· nãi ®Õn rÊt nhiÒu tr−íc khi cuéc chiÕn ®Êu næ ra. Nh÷ng ng−êi d©n chñ - x·
héi chèng bän d©n chñ - lËp
Ta h·y ®¬n cö ng−êi lµm chøng x¸c ®Þnh kÕt qu¶ cña cuéc hiÕn................................. 7 8 15
chiÕn ®Êu, tøc lµ «ng V. Lª-vi-tx¬-ki trªn b¸o "B×nh minh cña Nh÷ng ng−êi d©n chñ - x·
chóng ta" (sè 9 - 10); ch¾c h¼n lµ sÏ kh«ng cßn ai nghi ngê ng−êi héi chèng çc bän kh¸c
lµm chøng nµy cã ý thiªn vÞ ®èi víi ®−êng lèi cña çc b¸o "Ng«i thuéc ph¸i tù do*................ 4 2 6
sao" vµ "Sù thËt". Tæng céng 11 10 21
§©y, ng−êi lµm chøng nµy ®· x¸c ®Þnh nh− sau vÒ nh÷ng kÕt VËy lµ kÎ ®èi thñ chÝnh cña nh÷ng ng−êi d©n chñ - x· héi lµ
qu¶ cña cuéc chiÕn ®Êu ë ®oµn tuyÓn cö sè 2 ë thµnh phè. Nh− ph¸i tù do (36 tr−êng hîp so víi 3 tr−êng hîp); bän d©n chñ -
mäi ng−êi ®Òu biÕt, ®oµn tuyÓn cö nµy lµ ®oµn tuyÓn cö duy nhÊt lËp hiÕn ®· g©y ra nh÷ng thÊt b¹i chñ yÕu cho nh÷ng ng−êi d©n
trong ®ã cã mét çi g× ®ã h¬i na n¸ çc cuéc bÇu cö kiÓu "ch©u ¢u", chñ - x· héi.
vµ trong ®ã cßn cã kh¶ n¨ng ― dï hÕt søc nhá ― tæng kÕt nh÷ng H¬n n÷a, trong 5 tr−êng hîp tháa hiÖp víi çc ®¶ng
cuéc "ch¹m tr¸n" gi÷a ph¸i tù do víi ph¸i d©n chñ. kh¸c th× cã hai tr−êng hîp lµ tháa hiÖp chung cña ph¸i ®èi
Ng−êi lµm chøng ®ã ®· tÝnh ®−îc 63 tr−êng hîp hµnh ®éng lËp chèng bän ph¸i h÷u; ba tr−êng hîp th× "cã thÓ nãi lµ
cña nh÷ng ng−êi d©n chñ - x· héi, trong sè nµy cã 5 tr−êng hîp liªn minh cña ph¸i t¶ chèng l¹i ph¸i d©n chñ - lËp hiÕn" (do
®· b¾t buéc ph¶i rót ®¬n øng cö vµ 5 tr−êng hîp kh¸c th× tháa t«i viÕt ng¶; tr. 98, b¸o "B×nh minh cña chóng ta", sè 9 - 10).
thuËn víi çc ®¶ng kh¸c, cßn l¹i 53 tr−êng hîp hµnh ®éng ®éc VËy lµ sè nh÷ng tr−êng hîp tháa hiÖp th× ch−a ®Çy 1 /10 sè
lËp. Trong 53 tr−êng hîp nµy th× cã 4 tr−êng hîp ë 4 thµnh phè tr−êng hîp hµnh ®éng nãi chung. Trong sè nh÷ng tr−êng
lín, vµ 49 tr−êng hîp trong çc lÇn bÇu ®¹i biÓu phóc tuyÓn.
Trong 49 tr−êng hîp Êy th× cã 9 tr−êng hîp kh«ng râ * Ph¸i tiÕn bé vµ bän d©n chñ - lËp hiÕn cïng víi ph¸i tiÕn bé hay ph¸i
lµ nh÷ng ng−êi d©n chñ - x· héi ®· ®Êu tranh víi ai; cã 3 lao ®éng.
hîp tháa hiÖp ®ã th× 60% lµ tháa hiÖp ®Ó chèng bän d©n chñ - vi. "chÊm døt" nh÷ng ¶o t−ëng
lËp hiÕn. vÒ ®¶ng d©n chñ - lËp hiÕn
Cuèi cïng, ë 4 thµnh phè lín th× kÕt qu¶ nh− sau:
1. Çc sù kiÖn ®Òu chøng minh r»ng ý nghÜa thùc tÕ cña
Sè phiÕu ®· bÇu (con sè tèi ®a): khÈu hiÖu "ph¸i ®èi lËp thèng nhÊt" hoÆc "hai phe" cña bän d©n
Ri-ga
chñ - lËp hiÕn lµ nh»m lõa bÞp ph¸i d©n chñ, lµ ®Ó cho ph¸i tù
cuéc do dùa vµo sù lõa bÞp mµ chiÕm ®o¹t nh÷ng kÕt qu¶ cña sù
Xanh bÇu cö
M¸t-xc¬-va bÇu l¹i thøc tØnh cña çc lùc l−îng d©n chñ, lµ ®Ó cho ph¸i tù do c¾t
Pª-tÐc-bua lÇn thø
nhÊt xÐn, lµm nhôt, lµm suy yÕu sù thøc tØnh Êy cña çi lùc l−îng
Cho bän d©n chñ - lËp hiÕn 19376 20 310 3 754 5 517 duy nhÊt cã kh¶ n¨ng ®Èy n−íc Nga tiÕn lªn.
" nh÷ng ng−êi d©n chñ - 2. Çc sù kiÖn ®Òu chøng minh r»ng cuéc ®Êu tranh trong
x· héi ................................ 7 686 9 035 4 583 4 570 thêi kú bÇu cö, mét cuéc ®Êu tranh duy nhÊt ®«i chót gièng
" bän th¸ng M−êi................ 4 547 2 030 3 674 −
cuéc ®Êu tranh "c«ng khai", "kiÓu ch©u ¢u", thÓ hiÖn chÝnh ë
" bän ph¸i h÷u..................... 1 990 1 073 272 −
" ph¸i lao ®éng.................... 1 075 − − − viÖc giµnh lÊy lùc l−îng d©n chñ tõ tay ph¸i tù do. KhÈu hiÖu
Êy lµ hiÖn thùc sinh ®éng, khÈu hiÖu Êy thÓ hiÖn sù thøc tØnh
thùc tÕ ®ang diÔn ra cña ph¸i d©n chñ míi ®ang h−íng tíi
Nh− vËy lµ trong tÊt c¶ 4 thµnh phè lín, nh÷ng ng−êi d©n
phong trµo míi. Cßn khÈu hiÖu cña bän thñ tiªu "®o¹t lÊy §u-
chñ - x· héi ®Òu ph¶i ®Êu tranh víi bän d©n chñ - lËp hiÕn,
ma tõ tay bän ph¶n ®éng" lµ mét sù bÞa ®Æt môc n¸t cña mét
trong ®ã cã 1 tr−êng hîp bän d©n chñ - lËp hiÕn ®· th¾ng
nhãm trÝ thøc tù do chñ nghÜa.
trong cuéc bÇu l¹i nhê sù gióp ®ì cña bän th¸ng M−êi (øng
3. Çc sù kiÖn ®Òu chøng minh r»ng chØ cã cuéc ®Êu tranh
cö viªn cña "®¶ng lËp hiÕn vïng Pri-ban-tÝch" còng thuéc vµo
"kÞch liÖt" chèng bän d©n chñ - lËp hiÕn, chØ cã "sù bµi xÝch nh÷ng
bän nµy). ng−êi d©n chñ - lËp hiÕn", ― bän t«i tí ®ª tiÖn cña ph¸i tù do,
Nh÷ng kÕt luËn cña b¶n th©n ng−êi lµm chøng Êy lµ nh− bän thñ tiªu ®· tr¸ch cø chóng ta vÒ chñ tr−¬ng bµi xÝch nµy, ―
sau: míi biÓu hiÖn ®−îc yªu cÇu ch©n chÝnh cña cuéc vËn ®éng quÇn
"§éc quyÒn cña ph¸i d©n chñ - lËp hiÕn trong viÖc ®¹i diÖn cho lùc chóng thùc sù, v× r»ng bän d©n chñ - lËp hiÕn trªn thùc tÕ cßn
l−îng d©n chñ ë thµnh phè, ®· chÊm døt. NhiÖm vô tr−íc m¾t cña nh÷ng xÊu xa h¬n møc chóng ta ®· m« t¶ chóng. Bän nµy ®· tá ra lµ
ng−êi d©n chñ - x· héi trong lÜnh vùc nµy lµ giµnh l¹i tõ tay ph¸i tù do nh÷ng ®ång minh trùc tiÕp cña bän Tr¨m ®en chèng l¹i çc øng
quyÒn ®¹i diÖn ë tÊt c¶ 5 thµnh phè cã quyÒn ®¹i diÖn ®éc lËp. HiÖn ®· cã cö viªn d©n chñ - x· héi lµ PrÕt-can-n¬ vµ P«-crèp-xki!173
nh÷ng tiÒn ®Ò "t©m lý" (??) "vµ lÞch sö" (cßn kinh tÕ?) "®Ó thùc hiÖn ®iÒu §©y chÝnh lµ mét b−íc ngoÆt lÞch sö cña n−íc Nga:
nµy, ― ®ã lµ "t×nh tr¹ng thiªn vÒ phÝa t¶" cña ng−êi cö tri d©n chñ, tÝnh bän Tr¨m ®en nguyªn tr−íc ®©y ®· c¨m thï tét ®é bän d©n
chÊt v« c¨n cø cña chÝnh s¸ch cña bän d©n chñ - lËp hiÕn vµ sù thøc tØnh
chñ - lËp hiÕn, coi bän ®ã lµ kÎ thï chÝnh, th× qua tiÕn tr×nh
trë l¹i cña tÝnh chñ ®éng cña giai cÊp v« s¶n" ("B×nh minh cña chóng ta", sè
sù biÕn ®· ®i ®Õn chç bá phiÕu cho bän d©n chñ - lËp hiÕn
®· dÉn, tr. 97).
chèng l¹i nh÷ng ng−êi d©n chñ - x· héi. Trong sù viÖc h×nh nh−
lµ nhá bÐ nµy ®· thÓ hiÖn sù chuyÓn biÕn hÕt søc to lín vÒ Nh÷ng tr−êng hîp Êy ®¸ng ®Ó ta chó ý nhiÒu h¬n n÷a.
ph−¬ng diÖn ®¶ng ph¸i, mét sù chuyÓn biÕn chøng tá r»ng vÒ TiÕp n÷a. "Ng−êi lµm chøng" cña chóng ta, tuy buéc ph¶i ®i
thùc chÊt nh÷ng sù c«ng kÝch cña bän Tr¨m ®en ®èi víi bän ®Õn nh÷ng kÕt luËn nh− ®· nªu ë trªn vÒ bän d©n chñ - lËp
d©n chñ - lËp hiÕn hêi hît biÕt chõng nµo, vµ ng−îc l¹i, r»ng vÒ hiÕn, nh−ng ®· hoµn toµn kh«ng nghÜ xem nh÷ng kÕt luËn Êy
thùc chÊt, bän Pu-ri-skª-vÝch vµ Mi-li-u-cèp ®· t×m thÊy vÞ trÝ ®· x¸c nhËn mét sù ®¸nh gi¸ nh− thÕ nµo vÒ §¶ng d©n chñ - lËp
cña m×nh, ®· t×m thÊy sù thèng nhÊt gi÷a chóng mét çch dÔ hiÕn. Ai ®· gäi bän d©n chñ - lËp hiÕn lµ ®¶ng d©n chñ thµnh
dµng biÕt bao ®Ó chèng l¹i §¶ng d©n chñ - x· héi. thÞ? Vµ ai, tõ th¸ng Ba 1906, vµ cã khi cßn sím h¬n thÕ n÷a, ®·
Cuéc sèng ®· chøng thùc râ r»ng chóng ta, nh÷ng ng−êi chøng minh r»ng ®¶ng tù do Êy ®øng v÷ng ®−îc lµ nhê lõa bÞp
b«n-sª-vÝch, kh«ng nh÷ng kh«ng coi nhÑ kh¶ n¨ng cã nh÷ng sù ng−êi cö tri d©n chñ?
liªn minh víi bän d©n chñ - lËp hiÕn (ë giai ®o¹n thø 2 v. v.) mµ B©y giê th× bän thñ tiªu nh− chµng I-van Hay Quªn ®· thèt
nãi ®óng ra th× l¹i cßn khuÕch ®¹i kh¶ n¨ng cã nh÷ng sù liªn lªn r»ng: "sù ®éc quyÒn l·nh ®¹o cña bän d©n chñ - lËp hiÕn ®·
minh Êy, v× r»ng, trªn thùc tÕ ®· cã mét sè tr−êng hîp bän d©n chÊm døt"... VËy th× cã ph¶i ®· tõng cã sù "®éc quyÒn l·nh ®¹o"
chñ - lËp hiÕn ®· liªn minh víi bän th¸ng M−êi ®Ó chèng l¹i kh«ng? Nh− thÕ cã nghÜa lµ g×? Sù ®éc quyÒn lµ sù lo¹i trõ c¹nh
chóng ta! §−¬ng nhiªn, ®iÒu nµy kh«ng cã nghÜa lµ chóng ta tõ tranh. Ph¶i ch¨ng sù c¹nh tranh cña §¶ng d©n chñ - x· héi
chèi (nh− ý muèn cña mét sè phÇn tö triÖu håi cuång nhiÖt phi chèng §¶ng d©n chñ - lËp hiÕn ®· bÞ lo¹i trõ trong nh÷ng n¨m
lý ngµy h«m qua vµ cña b¹n bÌ hä) viÖc lîi dông trong mét sè 1906 - 1907 nhiÒu h¬n lµ trong n¨m 1912 ??
tr−êng hîp ― vÝ dô t¹i çc héi nghÞ s¬ tuyÓn ë çc tØnh, ―
Ngµi V. Lª-vi-tx¬-ki l¾p l¹i mét c©u nãi tÇm th−êng mµ
nh÷ng sù liªn minh cña chóng ta víi bän d©n chñ - lËp hiÕn ®Ó
kh«ng nghÜ g× ®Õn ý nghÜa cña nh÷ng lêi «ng ta nãi. ¤ng ta
chèng l¹i bän ph¸i h÷u. §iÒu nµy cã nghÜa lµ ®−êng lèi chung
hiÓu sù ®éc quyÒn mét çch "gi¶n ®¬n", theo çi nghÜa lµ tr−íc
cña chóng ta (3 phe; ph¸i d©n chñ chèng l¹i bän d©n chñ - lËp
kia bän d©n chñ - lËp hiÕn chiÕm −u thÕ vµ b©y giê th× ®iÒu ®ã
hiÕn) ®· ®−îc cuéc sèng x¸c nhËn vµ cñng cè thªm nhiÒu n÷a.
®· chÊm døt råi. Nh−ng çc ngµi ¹, nÕu çc ngµi muèn tù x−ng
Nh©n ®©y ph¶i nãi r»ng çc ngµi Lª-vi-tx¬-ki, Tsª-rª-va-nin
lµ m¸c-xÝt th× çc ngµi ph¶i biÕt suy nghÜ ®«i chót ®Õn vÊn ®Ò
vµ nh÷ng céng t¸c viªn kh¸c cña b¸o "B×nh minh cña chóng ta",
tÝnh chÊt giai cÊp cña çc ®¶ng, vµ kh«ng ®−îc v« t©m nh− vËy
víi sù cè g¾ng tÝch cùc ®¸ng khen, ®· thu thËp ®−îc nh÷ng tµi
®èi víi nh÷ng lêi tuyªn bè tr−íc kia cña çc ngµi.
liÖu quý gi¸ cho c«ng viÖc thèng kª bÇu cö cña chóng ta. §¸ng
NÕu nh− §¶ng d©n chñ - lËp hiÕn lµ ®¶ng cña çc lùc
tiÕc lµ çc ngµi nµy ®· kh«ng tæng kÕt nh÷ng tµi liÖu ― ch¾c lµ
l−îng d©n chñ thµnh thÞ th× −u thÕ cña ®¶ng Êy kh«ng ph¶i
hä cã nh÷ng tµi liÖu nh− thÕ ― vÒ sè tr−êng hîp bän d©n chñ -
lµ sù "®éc quyÒn", mµ lµ kÕt qu¶ cña nh÷ng lîi Ých giai cÊp
lËp hiÕn trùc tiÕp hoÆc gi¸n tiÕp liªn minh víi bän th¸ng M−êi cña çc lùc l−îng d©n chñ thµnh thÞ! NÕu nh− sau vµi ba n¨m
vµ bän ph¸i h÷u ®Ó chèng l¹i nh÷ng ng−êi d©n chñ - x· héi. mµ −u thÕ cña chóng l¹i lµ sù "®éc quyÒn", nghÜa lµ mét çi
PrÕt-can-n¬ vµ P«-crèp-xki kh«ng ph¶i lµ nh÷ng tr−êng hîp g× ngÉu nhiªn vµ kh«ng b×nh th−êng xÐt theo gi¸c ®é cña
duy nhÊt ®©u; t¹i çc héi nghÞ s¬ tuyÓn ë tØnh cßn cã nh÷ng quy luËt chung vµ c¬ b¶n cña chñ nghÜa t− b¶n, vµ xÐt
nhiÒu tr−êng hîp t−¬ng tù. Kh«ng nªn coi th−êng chóng. theo gi¸c ®é cña mèi t−¬ng quan gi÷a çc giai cÊp trong
x· héi t− b¶n chñ nghÜa, th× nh− vËy nh÷ng ng−êi ®· tõng coi ®−îc 49 ghÕ" tõ tay ph¸i ®èi lËp. Theo ý kiÕn cña «ng ta, nÕu
§¶ng d©n chñ - lËp hiÕn lµ ®¶ng cña ph¸i d©n chñ thµnh thÞ, céng sè ghÕ nµy vµo sè ghÕ ®· thùc sù giµnh ®−îc th× sÏ ®−îc
®Òu lµ nh÷ng ng−êi c¬ héi chñ nghÜa, ®Òu ch¹y theo th¾ng lîi mét con sè lµ 207, tøc lµ chØ thua nhãm ®a sè tuyÖt ®èi cã 15 ghÕ
gi©y phót vµ b¸i phôc tr−íc thanh thÕ ®ang thÞnh hµnh cña chñ th«i. T¸c gi¶ kÕt luËn r»ng "trªn c¬ së chÕ ®é ngµy 3 th¸ng S¸u,
nghÜa d©n chñ - lËp hiÕn, ®Òu tõ bá sù phª ph¸n m¸c-xÝt vÒ bän nÕu kh«ng cã nh÷ng biÖn ph¸p gi¶ t¹o ®Æc biÖt, th× bän ph¶n
d©n chñ - lËp hiÕn mµ chuyÓn sang quþ lôy bän chóng theo ®éng quý téc chñ n«ng n« ®· ph¶i chÞu sù thÊt b¹i hoµn toµn vµ
kiÓu tù do chñ nghÜa. quyÕt ®Þnh (??!) trong cuéc bÇu cö".
KÕt luËn cña ngµi V. Lª-vi-tx¬-ki ®· hoµn toµn, tõng ch÷ mét,
"§øng tr−íc ― t¸c gi¶ viÕt tiÕp ― mèi nguy to lín nµy ®èi víi chÕ ®é
x¸c nhËn nghÞ quyÕt Lu©n-®«n n¨m 1907 cña nh÷ng ng−êi b«n-
chiÕm h÷u ruéng ®Êt cña quý téc..." th× nh÷ng sù va ch¹m gi÷a çc thµy tu
sª-vÝch vÒ b¶n chÊt giai cÊp cña §¶ng d©n chñ - lËp hiÕn, nghÞ víi bän ®Þa chñ lµ kh«ng quan träng (tr. 85, sè b¸o ®· dÉn).
quyÕt mµ bän men-sª-vÝch ®· ®iªn cuång b¸c bá. NÕu nh− ph¸i
d©n chñ thµnh thÞ ®i theo bän d©n chñ - lËp hiÕn "do truyÒn §Êy lµ nh÷ng hËu qu¶ cña khÈu hiÖu ®ßi ®o¹t lÊy §u-ma tõ
thèng vµ do trùc tiÕp bÞ ph¸i tù do lõa bÞp", ®óng nh− ®· nãi tay bän ph¶n ®éng! Tsª-rª-va-nin ®· trõng ph¹t M¸c-tèp mét
trong nghÞ quyÕt Êy, th× nh− vËy hoµn toµn cã thÓ hiÓu ®−îc r»ng çch ®au ®ín, khi ®−a khÈu hiÖu cña M¸c-tèp ®Õn chç phi lý vµ
nh÷ng bµi häc ®au xãt cña thêi kú 1908 - 1911 ®· ®¸nh tan cã thÓ nãi lµ kh¼ng ®Þnh kÕt qu¶ cña nh÷ng ¶o t−ëng cña bän
"nh÷ng ¶o t−ëng lËp hiÕn", ®· lµm tan vì "truyÒn thèng", ®· bãc thñ tiªu ®ång thêi víi "kÕt qu¶ cña cuéc ®Êu tranh bÇu cö".
trÇn sù "lõa bÞp" vµ nhê ®ã ®· chÊm døt ®−îc sù "®éc quyÒn". Nhãm ®a sè cña ph¸i tiÕn bé d©n chñ - lËp hiÕn ë §u-ma IV
Trong thêi ®¹i chóng ta, cã mét hiÖn t−îng rÊt phæ biÕn lµ cã thÓ lµ mét "mèi nguy to lín cho chÕ ®é chiÕm h÷u ruéng ®Êt
sù l·ng quªn qu¸ khø mét çch cè t×nh hay v« t×nh, lµ th¸i ®é cña quý téc"! §Êy thËt lµ nh÷ng lêi ch©u ngäc.
xèc næi ®Õn tét ®é ®èi víi nh÷ng sù gi¶i ®¸p chÝnh x¸c, trùc tiÕp Nh−ng ®Êy kh«ng ph¶i lµ mét c©u lì lêi mµ lµ mét kÕt qu¶
vµ râ rµng vÒ tÊt c¶ çc vÊn ®Ò chÝnh trÞ quan träng vµ ®èi víi kh«ng thÓ tr¸nh ®−îc cña toµn bé çi néi dung t− t−ëng mµ
viÖc kiÓm tra nh÷ng gi¶i ®¸p Êy b»ng kinh nghiÖm phong phó ph¸i tù do vµ ph¸i thñ tiªu ®· cè g¾ng ®−a vµo cuéc vËn ®éng
cña nh÷ng n¨m 1905 - 1907 vµ 1908 - 1912. §èi víi ph¸i d©n chñ bÇu cö.
®ang thøc tØnh th× kh«ng cßn g× tai h¹i b»ng sù l·ng quªn nh− ViÖc ®Ò cao qu¸ møc vai trß cña ph¸i tiÕn bé so víi bän
vËy vµ th¸i ®é nh− vËy. d©n chñ - lËp hiÕn, ― trong chÝnh trÞ, nh÷ng phÇn tö thuéc
ph¸i tiÕn bé ®ã thÓ hiÖn toµn bé sù ph¶n béi (tøc toµn bé
vII. vÒ mét "mèi nguy to lín chñ nghÜa "Nh÷ng çi mèc") cña bän d©n chñ - lËp hiÕn ―,
®èi víi chÕ ®é chiÕm h÷u lµ b−íc chuyÓn thùc sù, mét çch lÆng lÏ vµ bÝ mËt, cña
ruéng ®Êt cña quý téc" chÝnh bän d©n chñ - lËp hiÕn sang lËp tr−êng cña ph¸i tiÕn
bé, ― tÊt c¶ ®iÒu ®ã, bän thñ tiªu kh«ng muèn thÊy, vµ tÊt
Trong khi tæng kÕt cuéc ®Êu tranh trong thêi gian bÇu c¶ ®iÒu ®ã ®· ®−a chóng ®Õn nh÷ng lêi ch©u ngäc "kiÓu
cö, ngµi Tsª-rª-va-nin tÝnh r»ng "chØ b»ng nh÷ng biÖn ph¸p Tsª-rª-va-nin". Cã mét lÇn, mét phÇn tö thuéc ph¸i lao
hoµn toµn ®Æc biÖt ― thuÇn tóy gi¶ t¹o ― ng−êi ta míi ®o¹t ®éng (d©n tóy - thñ tiªu chñ nghÜa) lµ «ng V«-®«-v«-dèp ®·
viÕt nh− thÕ nµy hay t−¬ng tù nh− thÕ nµy: "Kh«ng nªn nãi nhiÒu vIII. che ®Ëy sù thÊt b¹i
qu¸ vÒ tÝnh ph¶n çch m¹ng cña bän d©n chñ - lËp hiÕn". Ph¸i
thñ tiªu ë n−íc ta chÝnh còng quan niÖm vÊn ®Ò theo kiÓu Êy. Chóng ta chØ cßn ph¶i xÐt kÕt qu¶ cuéc bÇu cö t¹i ®oµn
Hä thËm chÝ ®· quªn bµi häc cña §u-ma III, n¬i mµ tªn d©n tuyÓn cö quan träng nhÊt, ®oµn tuyÓn cö c«ng nh©n.
chñ - lËp hiÕn Bª-rª-dèp-xki trong mét bµi diÔn v¨n chÝnh thøc Kh«ng cã mét ai tr−íc ®©y vµ hiÖn nay nghi ngê g× r»ng
®· "gi¶i thÝch" c−¬ng lÜnh ruéng ®Êt cña §¶ng d©n chñ - lËp ®oµn tuyÓn cö nµy ®· ®øng vÒ phÝa nh÷ng ng−êi d©n chñ - x·
hiÕn vµ ®· chøng minh r»ng c−¬ng lÜnh Êy cã lîi cho bän ®Þa héi. ë ®©y, cuéc ®Êu tranh ®· kh«ng diÔn ra n÷a víi bän d©n
chñ quý téc. Vµ giê ®©y, vµo n¨m 1912, l¹i chê ®îi mét "mèi tóy: trong néi bé bän d©n tóy kh«ng cã mét sù ph¶n kÝch chèng
nguy to lín cho chÕ ®é chiÕm h÷u ruéng ®Êt cña quý téc", chê l¹i bän thñ tiªu - d©n tóy (tê "S¸ng kiÕn"174 ë Pa-ri vµ bän x· héi
®îi ë çi §u-ma ®Þa chñ cã xu h−íng "®èi lËp", ë ph¸i tiÕn bé, chñ nghÜa nh©n d©n ë Pª-tÐc-bua) vµ chèng l¹i chñ nghÜa triÖu
tøc çi bän th¸ng M−êi tr¸ h×nh tÝ chót Êy... håi - d©n tóy, vµ do kh«ng cã sù ph¶n kÝch chèng l¹i nh÷ng trµo
Ngµi Tsª-rª-va-nin ¬i,.. ngµi h·y cø viÓn v«ng ®i, nh−ng xin l−u suy ®åi ®ã nªn bän d©n tóy ph¸i t¶ ®· trë thµnh con sè
ngµi h·y cã chõng cã mùc cho! kh«ng.
ë ®oµn tuyÓn cö c«ng nh©n, cuéc ®Êu tranh chØ diÔn ra gi÷a
Chóng ta cã mét sù minh häa tuyÖt diÖu vÒ kÕt qu¶ cuéc bÇu
nh÷ng ng−êi m¸c-xÝt víi nh÷ng nhµ chÝnh trÞ c«ng nh©n tù do
cö nh©n viÖc Tsª-rª-va-nin tæng kÕt s¸ch l−îc cña bän thñ tiªu.
chñ nghÜa, víi bän thñ tiªu. Trong th¸ng Giªng n¨m 1912,
§u-ma IV ®· th«ng qua, b»ng 132 phiÕu thuËn vµ 78 phiÕu
nh÷ng ng−êi m¸c-xÝt ®· tuyªn bè th¼ng th¾n, râ rµng, c«ng
chèng, çi c«ng thøc chuyÓn h−íng cña ph¸i tiÕn bé.
khai vµ kh«ng chót quanh co hÌn h¹ nµo, r»ng kh«ng cã thÓ
Ch¼ng ph¶i ai kh¸c mµ chÝnh An-t«-nèp, mét phÇn tö thuéc
chÊp nhËn nh÷ng sù tháa hiÖp nµo trong ®oµn tuyÓn cö c«ng
ph¸i th¸ng M−êi, ®· chÝnh thøc tuyªn bè tháa m·n hoµn toµn
nh©n (vµ chØ trong ®oµn tuyÓn cö nµy th«i) víi nh÷ng bän ph¸
víi çi c«ng thøc hÕt søc hÌn h¹ vµ trèng rçng Êy, coi ®ã lµ c«ng
ho¹i ®¶ng c«ng nh©n1).
thøc cña ph¸i th¸ng M−êi! TÊt nhiªn ngµi An-t«-nèp ®· ®óng.
§ã lµ sù thËt mµ mäi ng−êi ®Òu râ. Cã mét ®iÒu còng râ rµng
Ph¸i tiÕn bé ®· ®−a ra mét c«ng thøc thuÇn tóy kiÓu th¸ng
®èi víi mäi ng−êi lµ ngay con ng−êi gi÷ vai trß hßa gi¶i lµ Plª-
M−êi. Ph¸i tiÕn bé ®· ®ãng vai trß lµm ng−êi hßa gi¶i gi÷a bän
kha-nèp còng gäi héi nghÞ th¸ng T¸m cña bän thñ tiªu lµ mét héi
th¸ng M−êi víi bän d©n chñ - lËp hiÕn.
nghÞ "th¶m h¹i" cña ph¸i thñ tiªu (tr¸i víi nh÷ng lêi thÒ thèt cña
Chñ nghÜa th¸ng M−êi bÞ ®Ëp tan, chñ nghÜa th¸ng M−êi
b¸o "B×nh minh cña chóng ta") vµ gäi nh÷ng nghÞ quyÕt cña héi
mu«n n¨m! Chñ nghÜa th¸ng M−êi cña Gu-ts¬-cèp bÞ "®Ëp tan",
nghÞ nµy lµ "thñ ®o¹n ngo¹i giao", tøc lµ, nãi tr¾ng ra lµ lõa bÞp.
chñ nghÜa th¸ng M−êi cña £-phrª-mèp vµ Lvèp* mu«n n¨m.
KÕt qu¶ cuéc bÇu cö ®· cho ta thÊy nh÷ng g×?
Nh÷ng kÕt qu¶ Êy cã cung cÊp ®−îc hay kh«ng tµi liÖu
* Tê "Ng«n luËn" ngµy 16 th¸ng Ch¹p qu¶ quyÕt r»ng nh÷ng ng−êi d©n kh¸ch quan vÒ vÊn ®Ò xÐt xem çc b¶n tuyªn bè th¸ng Giªng
chñ - x· héi còng ®· bá phiÕu cho c«ng thøc bØ æi cña ph¸i tiÕn bé. §©y lµ
mét ®iÒu kh«ng thÓ cã ®−îc. Tê "Sù thËt" im lÆng vÒ ®iÒu nµy. Cã thÓ lµ
1)
nh÷ng ®¹i biÓu d©n chñ - x· héi ngåi yªn (hay ®øng dËy ®Ó bá ra ngoµi?) Xem Toµn tËp, tiÕng ViÖt, Nhµ xuÊt b¶n TiÕn bé, M¸t-xc¬-va, t. 21,
®· ®−îc ng−êi ta "tÝnh" vµo nh÷ng ng−êi bá phiÕu t ¸ n t h µ n h . tr. 179.
vµ th¸ng T¸m cã mèi quan hÖ nh− thÕ nµo ®èi víi thùc tÕ? Trong thêi kú §u-ma III, khi mµ tÇng líp trÝ thøc rót ra khái
Nh÷ng ®¹i biÓu cö tri cña giai cÊp c«ng nh©n ®· theo ai? ®¶ng c«ng nh©n, cßn bän thñ tiªu th× biÖn hé cho hiÖn t−îng ®ã,
VÒ ®iÓm ®ã, ta cã tµi liÖu thèng kª hÕt søc chÝnh x¸c mµ bän c«ng nh©n ®· rêi bá bän thñ tiªu. ViÖc tªn thñ tiªu Bª-l«-u-xèp ly
thñ tiªu ®· t×m mäi çch (nh−ng uæng c«ng v« Ých!) lµm lu mê khai khái ®¶ng ®oµn d©n chñ - x· héi ë §u-ma III175 vµ sù chuyÓn
vµ b−ng bÝt ®i b»ng nh÷ng lêi kªu gµo vµ phØ b¸ng. biÕn cña toµn bé ®¶ng ®oµn nµy (mµ ¾ lµ men-sª-vÝch) tõ chñ
B¾t ®Çu tõ §u-ma II (§u-ma I ®· bÞ ®a sè nh÷ng ng−êi d©n nghÜa men-sª-vÝch sang lËp tr−êng chèng thñ tiªu*, lµ nh÷ng
chñ - x· héi tÈy chay), ng−êi ta ®· tæng kÕt mét çch chÝnh x¸c triÖu chøng vµ lµ nh÷ng ®iÒu chøng minh chÝnh x¸c chØ râ r»ng
sè l−îng nghÞ sÜ §u-ma do ®oµn tuyÓn cö c«ng nh©n bÇu ra vµ trong c«ng nh©n còng diÔn ra mét qu¸ tr×nh nh− thÕ. Vµ cuéc
ph©n phèi gi÷a çc "trµo l−u" kh¸c nhau trong §¶ng d©n chñ - bÇu cö vµo §u-ma IV ®· chøng minh râ ®iÒu ®ã.
x· héi. §©y lµ nh÷ng sè liÖu Êy: V× vËy, trong tê b¸o "B×nh minh cña chóng ta", ¤-xca-rèp,
Nh÷ng nghÞ sÜ §u-ma nhµ n−íc ®−îc bÇu t¹i ®oµn tuyÓn M¸c-tèp, Tsª-rª-va-nin, Lª-vi-tx¬-ki v. v. ®· phÉn né ®Õn møc
cö c«ng nh©n: kh«ng thÓ t−ëng t−îng ®−îc, vµ tung ra hµng tr¨m lêi "khen
Bän Nh÷ng ng−êi Tû lÖ
ngîi" theo kiÓu Pu-ri-skª-vÝch ®èi víi çi mµ ng−êi ta gäi lµ
men-sª-vÝch b«n-sª-vÝch nh÷ng ng−êi nhãm, gäi lµ biÖt ph¸i cña Lª-nin.
b«n-sª-vÝch Lµm sao cã thÓ gäi lµ nhãm, gäi lµ biÖt ph¸i ®−îc mét çi mµ
§u-ma II...... .......(1907) 12 11 47% ®oµn tuyÓn cö c«ng nh©n ®øng vÒ phÝa nã ngµy cµng t¨ng lªn
§u-ma III..... (1908 - 1912) 4 4 50% kh«ng ngõng trong nh÷ng n¨m 1908 - 1912 vµ nã ®· chiÕm tíi
§u-ma IV.............(1912) 3 6 67%
67% sè ®¹i biÓu do ®oµn tuyÓn cö c«ng nh©n bÇu vµo §u-ma
B¶n th©n nh÷ng con sè Êy nãi râ råi! IV! Çc ngµi thñ tiªu thËt lµ nh÷ng nhµ bót chiÕn vông vÒ. Hä
N¨m 1907, theo sù tÝnh to¸n chÝnh thøc, ®a sè trong ®¶ng lµ phØ b¸ng** chóng ta thËm tÖ hÕt chç nãi nh−ng kÕt qu¶ lµ
thuéc vÒ nh÷ng ng−êi b«n-sª-vÝch (105 ®¹i biÓu b«n-sª-vÝch vµ nh÷ng sù chöi bíi ®ã l¹i trë thµnh lêi khen ngîi tèt ®Ñp nhÊt
97 ®¹i biÓu men-sª-vÝch). NghÜa lµ 47% trong ®oµn tuyÓn cö ®èi víi chóng ta.
c«ng nh©n (trong toµn ®¶ng ®oµn cã 18 ng−êi b«n-sª-vÝch + 36
ng−êi men-sª-vÝch = 54 ng−êi) øng víi gÇn 52% trong ®¶ng
* PhÇn tö thñ tiªu ¤-xca-rèp ®· thõa nhËn ― d−íi mét h×nh thøc lè
c«ng nh©n.
bÞch ― sù thËt kh«ng thÓ chèi c·i ®ã: nh÷ng ng−êi b«n-sª-vÝch "®· ®¹t
Trong n¨m 1912, lÇn ®Çu tiªn tÊt c¶ s¸u ®¹i biÓu thuéc ®−îc ®iÒu m×nh mong muèn: trong giê phót hÖ träng nhÊt th× hä thùc tÕ ―
®oµn tuyÓn cö ®Òu lµ nh÷ng ng−êi b«n-sª-vÝch. Ai còng biÕt nÕu kh«ng ph¶i lµ trªn h×nh thøc ― ®· lµm cho ®¶ng ®oµn ph©n liÖt"
r»ng 6 tØnh Êy lµ nh÷ng tØnh c«ng nghiÖp chñ yÕu. Ai còng ("B×nh minh cña chóng ta", sè b¸o ®· dÉn, tr. 111), tøc lµ ®¶ng ®oµn trong
biÕt lµ ë s¸u tØnh nµy tËp trung mét bé phËn giai cÊp v« s¶n §u-ma III. Çi ë ®©y ®−îc gäi lµ "ph©n liÖt" th× hoÆc lµ sù ly khai cña phÇn
tö thñ tiªu Bª-l«-u-xèp, hoÆc lµ t×nh h×nh sau ®©y: trong ®¶ng ®oµn cã 2
lín h¬n rÊt nhiÒu so víi çc tØnh kh¸c. V× vËy, ®iÒu rÊt dÔ
ng−êi tham gia tê b¸o cña bän thñ tiªu, cã 8 ng−êi tham gia tê b¸o chèng
hiÓu ― vµ ®· ®−îc chøng minh hoµn toµn qua sù so s¸nh víi thñ tiªu, cßn nh÷ng ng−êi kh¸c th× gi÷ th¸i ®é trung lËp.
n¨m 1907 ― lµ: 67% trong ®oµn tuyÓn cö c«ng nh©n cã nghÜa ** Bän thñ tiªu bá qua nh÷ng kÕt qu¶ bÇu cö t¹i ®oµn tuyÓn cö
lµ h¬n 70% trong ®¶ng c«ng nh©n. c«ng nh©n, vµ thÝch la ã vÒ t×nh h×nh Pª-tÐc-bua: nhôc nh· thay! DÜ
Gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò tranh c·i b»ng hµng trµng nh÷ng lµn sãng lÞch sö cùc kú vÜ ®¹i cña phong trµo c«ng nh©n cã tÝnh
lêi la ã, phØ b¸ng, qu¶ quyÕt v« c¨n cø, ®Êy lµ çch lµm th«ng chÊt quÇn chóng ë n−íc Nga. Ngay c¶ c¨n cø theo con sè tÝnh
th−êng cña chÝnh nh÷ng nhãm trÝ thøc. Nh÷ng ng−êi c«ng to¸n cña bän chñ x−ëng, th× ®· cã tíi hµng chôc v¹n c«ng nh©n
nh©n th× thÝch dïng ph−¬ng ph¸p kh¸c: nh÷ng sè liÖu kh¸ch tham gia phong trµo nµy. Vµ chÝnh b¶n th©n phong trµo nµy ®·
quan. ThÕ mµ ë n−íc Nga víi t×nh h×nh chÝnh trÞ hiÖn nay th× lËp nªn tê b¸o "Sù thËt" víi tÝnh çch lµ thµnh qu¶ bæ trî cña
kh«ng cã vµ kh«ng thÓ cã mét tiªu chuÈn k h ¸ c h q u a n nµo phong trµo: ban ®Çu th× nã t¨ng c−êng tê "Ng«i sao", biÕn tê
kh¸c ®Ó ®¸nh gi¸ lùc l−îng vµ ¶nh h−ëng cña mét trµo l−u nµy b¸o nµy tõ chç lµ mét tê b¸o ra hµng tuÇn thµnh mét tê b¸o
hay trµo l−u kh¸c trong quÇn chóng c«ng nh©n, ngoµi b¸o chÝ xuÊt b¶n hai ngµy mét lÇn, sau ®ã l¹i n©ng sè quyªn gãp cña
c«ng nh©n vµ ®oµn tuyÓn cö c«ng nh©n trong cuéc bÇu cö §u- c«ng nh©n cho b¸o "Sù thËt" lªn con sè 76 lÇn trong th¸ng Ba vµ
ma. lªn ®Õn 227 lÇn trong th¸ng T− (chØ tÝnh nh÷ng lÇn quyªn gãp
Cho nªn, çc ngµi thñ tiªu ¹, çc ngµi mµ cµng lµm Çm lªn, tËp thÓ cña c«ng nh©n).
cµng phØ b¸ng trªn çc b¸o "B×nh minh cña chóng ta" vµ "Tia §ã lµ mét trong nh÷ng thÝ dô ®iÓn h×nh chøng minh r»ng
s¸ng", th× chóng t«i sÏ cµng b×nh tÜnh ®Æt ra cho c«ng nh©n c©u mét phong trµo hoµn toµn kh«ng cã tÝnh chÊt c¶i l−¬ng, th× ®−a
hái: xin h·y chØ ra mét tiªu chuÈn kh¸ch quan nµo kh¸c nãi lªn l¹i ― víi tÝnh çch lµ thµnh qu¶ bæ trî ― hoÆc lµ nh÷ng c¶i
mèi liªn hÖ víi quÇn chóng, ngoµi b¸o chÝ c«ng nh©n vµ ®oµn çch, hoÆc lµ nh÷ng sù nh−îng bé, hoÆc lµ sù më réng quy m«
tuyÓn cö c«ng nh©n trong §u-ma. phong trµo v. v..
Mong nh÷ng b¹n ®äc mµ ng−êi ta ®· lµm chèi tai b»ng
Bän c¶i l−¬ng ®· ph¶n béi phong trµo c«ng nh©n khi chóng
nh÷ng tiÕng gµo thÐt vÒ "nhãm biÖt ph¸i cña Lª-nin" v. v., h·y
®−a ra nh÷ng khÈu hiÖu c¶i l−¬ng trong ®iÒu kiÖn phong trµo
b×nh tÜnh suy nghÜ vÒ nh÷ng sè liÖu kh¸ch quan Êy vÒ b¸o chÝ
®ã ®· ®¹t tíi quy m« réng lín (nh− bän thñ tiªu ë n−íc ta
c«ng nh©n vµ vÒ ®oµn tuyÓn cö c«ng nh©n trong §u-ma. Nh÷ng
sè liÖu kh¸ch quan nµy chØ râ r»ng bän thñ tiªu ®· kªu gµo ®Ó th−êng lµm). Cßn nh÷ng ng−êi chèng ®èi chñ nghÜa c¶i l−¬ng
che ®Ëy sù thÊt b¹i hoµn toµn cña hä. th× kh«ng nh÷ng ®· trung thµnh víi nh÷ng khÈu hiÖu kh«ng bÞ
Nh−ng thËt lµ bæ Ých nÕu ®em so s¸nh sù xuÊt hiÖn cña c¾t xÐn cña giai cÊp v« s¶n, mµ cßn lµ nh÷ng ng−êi "thùc tiÔn"
tê b¸o "Tia s¸ng", ― ra ®êi trong ngµy bÇu cö nhê mét s¸ng tèt h¬n n÷a: chÝnh quy m« réng lín cña phong trµo, chÝnh
kiÕn ç nh©n, ― vµ sù xuÊt hiÖn cña tê b¸o "Sù thËt". Lµn nh÷ng khÈu hiÖu kh«ng bÞ c¾t xÐn lµ sù b¶o ®¶m cho çi lùc
sãng th¸ng T− cña phong trµo c«ng nh©n lµ mét trong nh÷ng l−îng ®em l¹i ― víi tÝnh çch lµ thµnh qu¶ bæ trî ― hoÆc lµ sù
nh−îng bé, hoÆc lµ sù c¶i çch, hoÆc lµ sù më réng quy m«
nhiªn lµ nhôc nh·, th−a çc ngµi! Nhôc nh· thay nh÷ng kÎ ®· bÞ b¶n ñy phong trµo, hoÆc lµ b¾t çc tÇng líp bªn trªn ph¶i ®øng tr−íc,
nhiÖm th− ®−îc c«ng bè tõ tr−íc, nghÜa lµ ®−îc tæ chøc th«ng qua, chèng dï lµ t¹m thêi, viÖc phong trµo cña çc tÇng líp bªn d−íi s«i
l¹i. §−a lät mét ç nh©n nµo ®ã bÊt chÊp ñy nhiÖm th− th× thËt lµ nhôc nh·.
®éng lªn, mét viÖc mµ chóng rÊt khã chÞu.
Nh−ng cßn nhôc nh· h¬n thÕ n÷a khi ng−êi ta kh−íc tõ viÖc rót th¨m
trong tr−êng hîp hai bªn ®Òu ®−îc 3. ¤ng P. mét ng−êi thuéc ph¸i "Sù Trong lóc bän thñ tiªu håi nh÷ng n¨m 1908 - 1912 ®· phØ
thËt" mµ mäi ng−êi ®Òu biÕt ë Pª-tÐc-bua ®· trùc tiÕp ®Ò nghÞ phÇn tö thñ b¸ng "ph¸i ho¹t ®éng bÝ mËt", biÖn hé cho viÖc "ly khai" ph¸i
tiªu M. rót th¨m, nh−ng M. kh−íc tõ!! Nhôc nh· thay cho bän thñ tiªu ®ã, ba hoa vÒ "®¶ng c«ng khai", th× toµn bé ®oµn tuyÓn cö
trong vô bÇu cö ë Pª-tÐc-bua!
c«ng nh©n ®· bá r¬i chóng, vµ chóng ®· kh«ng lîi dông mµ ph¶i kiªn quyÕt gi÷ g×n nh÷ng t− t−ëng, nh÷ng truyÒn
®−îc cao trµo ®Çu tiªn vµ vÜ ®¹i cña lµn sãng th¸ng T− - thèng, nh÷ng thùc thÓ vËt chÊt cña çi cò ®ã. ChÝnh nh÷ng t−
th¸ng N¨m! t−ëng nµy ®· qu¸n triÖt trong cao trµo th¸ng T−, chÝnh nh÷ng
Ngµi M¸c-tèp trong tê b¸o "B×nh minh cña chóng ta" ph¶i t− t−ëng nµy ®· chiÕm −u thÕ trong ®oµn tuyÓn cö c«ng nh©n
c«ng nhËn çi t×nh huèng ®¸ng buån ®ã ®èi víi «ng ta vµ c«ng n¨m 1912, vµ chØ cã nh÷ng ai ®· trung thµnh víi nh÷ng t−
nhËn d−íi mét h×nh thøc ®Æc biÖt ngé nghÜnh. ¤ng ta phØ b¸ng t−ëng Êy trªn tÊt c¶ çc vò ®µi vµ d−íi mäi h×nh thøc, th× míi
vµ coi nhãm Plª-kha-nèp vµ nhãm "TiÕn lªn" chØ lµ nh÷ng con cã thÓ tiÕn kÞp víi cao trµo Êy vµ víi ®oµn tuyÓn cö Êy.
sè kh«ng, mµ ®ã lµ nh÷ng nhãm tr−íc ®©y chÝnh bän thñ tiªu
®· gäi lµ nh÷ng "trung t©m" vµ lµ nh÷ng trµo l−u, bÊt chÊp yªu T¹p chÝ "Gi¸o dôc", sè 1, Theo ®óng b¶n ®¨ng trªn
cÇu cña chóng ta lµ chØ ®−îc tÝnh ®Õn nh÷ng tæ chøc ë Nga th«i. th¸ng Giªng 1913 t¹p chÝ "Gi¸o dôc"
Ký tªn: V. I-lin
Vµ M¸c-tèp thõa nhËn mét çch chua xãt, h»n häc, víi v« sè
nh÷ng lêi ®éc ®Þa (®éc ®Þa kiÓu Bu-rª-nin) r»ng "nhãm biÖt
ph¸i" "cña Lª-nin" "®· ®øng v÷ng" vµ "thËm chÝ cßn chuyÓn
sang tÊn c«ng" "sau khi cñng cè ®−îc trËn ®Þa trªn çc vò ®µi
kh«ng cã g× gièng víi ph¸i ho¹t ®éng bÝ mËt c¶" ("B×nh minh
cña chóng ta", sè b¸o ®· dÉn, tr. 74).
Nh−ng tÊt c¶ nh÷ng lêi thõa nhËn ®ã cña M¸c-tèp chØ lµm
cho ng−êi ta mØm c−êi. B¶n chÊt cña con ng−êi lµ thÕ ®ã: khi kÎ
thï m¾c sai lÇm th× chóng ta hÝ höng vui mõng, cßn khi nã ®i
mét b−íc ®óng th× ®«i khi ta l¹i tøc tèi mét çch trÎ con.
Xin c¶m ¬n vÒ nh÷ng lêi khen mµ ngµi buéc ph¶i nãi ®Ó
khen chóng t«i, ngµi thuéc ph¸i thñ tiªu tù do chñ nghÜa ¹!
Tõ cuèi n¨m 1908, chóng t«i ®· kiªn tr× chñ tr−¬ng sö dông
nh÷ng h×nh thøc c«ng khai cña phong trµo; mïa xu©n n¨m
1909, chóng t«i ®· ®o¹n tuyÖt víi mét sè b¹n176 v× vÊn ®Ò ®ã.
Vµ nÕu nh− trªn çc "vò ®µi" Êy, chóng t«i ®· trë thµnh mét
søc m¹nh th× ®ã chØ lµ nhê ë chç chóng t«i ®· kh«ng chÞu hy
sinh néi dung v× h×nh thøc. §Ó cã thÓ sö dông kÞp thêi h×nh
thøc, ®Ó cã thÓ kÞp ®ãn lÊy cao trµo th¸ng T−, ®Ó tranh thñ
®−îc sù ®ång t×nh cña ®oµn tuyÓn cö c«ng nh©n,
lµ ®iÒu rÊt quý b¸u ®èi víi ng−êi m¸c-xÝt, th× ®iÒu cÇn thiÕt
lµ: kh«ng ®−îc tõ bá çi cò, kh«ng ®−îc ph¶n béi çi cò,
432 Ng−êi Nga vµ ng−êi da ®en 433
còng xin giíi h¹n bµi b¸o nhá nµy b»ng mét sù minh häa nhá
vÒ ®iÒu ®· nãi trªn kia: vÊn ®Ò biÕt ch÷. Ai còng biÕt r»ng n¹n
mï ch÷ lµ mét trong nh÷ng tµn tÝch cña chÕ ®é n« lÖ. Trong mét
n−íc bÞ bän vua chóa vµ bän Pu-ri-skª-vÝch v. v. ¸p bøc th×
kh«ng thÓ nµo cã ®a sè d©n c− biÕt ch÷ ®−îc.
ë n−íc Nga, sè ng−êi mï ch÷ chiÕm 73%, kh«ng kÓ trÎ con
tõ 9 tuæi trë xuèng.
ng−êi nga vµ ng−êi da ®en Trong sè nh÷ng ng−êi da ®en ë Hîp chóng quèc B¾c Mü, sè
ng−êi mï ch÷ (n¨m 1900) chiÕm 44,5%.
ThËt lµ mét ®iÒu nhôc nh· ®èi víi mét n−íc v¨n minh, tiªn
So s¸nh g× mµ kú l¹ nh− vËy? ― ®éc gi¶ cã thÓ suy nghÜ nh− tiÕn, nh− n−íc Céng hßa B¾c Mü, khi tû lÖ ng−êi mï ch÷ l¹i cao
vËy. ― Lµm sao cã thÓ ®em so mét chñng téc víi mét d©n téc? mét çch khñng khiÕp nh− vËy. Vµ mäi ng−êi ®Òu biÕt r»ng nãi
Sù so s¸nh Êy vÉn cã thÓ ®−îc. Nh÷ng ng−êi da ®en chung t×nh h×nh cña nh÷ng ng−êi da ®en ë Mü thËt kh«ng xøng
®−îc gi¶i phãng khái chÕ ®é n« lÖ sau tÊt c¶ mäi ng−êi vµ ®¸ng ®èi víi mét n−íc v¨n minh: chñ nghÜa t− b¶n kh«ng thÓ ®−a
cho ®Õn nay vÉn cßn ph¶i mang trªn b¶n th©n nh÷ng dÊu l¹i sù gi¶i phãng hoµn toµn còng nh− sù b×nh ®¼ng hoµn toµn.
vÕt nÆng nÒ nhÊt cña chÕ ®é n« lÖ ― ngay c¶ ë nh÷ng n−íc §iÒu ®¸ng chó ý lµ trong sè nh÷ng ng−êi da tr¾ng ë Mü, tû lÖ
tiªn tiÕn, v× r»ng chñ nghÜa t− b¶n kh«ng thÓ "dung n¹p" nh÷ng ng−êi mï ch÷ chØ lµ 6%. Nh−ng nÕu chóng ta ph©n biÖt ë
mét sù gi¶i phãng nµo kh¸c ngoµi sù gi¶i phãng vÒ mÆt Mü nh÷ng vïng tr−íc ®©y cã chÕ ®é n« lÖ (vïng n−íc "Nga" ë Mü)
ph¸p luËt, vµ ngay c¶ thø gi¶i phãng nµy còng bÞ c¾t xÐn vµ vïng tr−íc ®©y kh«ng cã chÕ ®é n« lÖ (miÒn phi Nga ë Mü) th×
b»ng ®ñ mäi çch. chóng ta sÏ cã tû lÖ nh÷ng ng−êi da tr¾ng mï ch÷ lµ: 11 ― 12% ë
VÒ ng−êi Nga th× lÞch sö nãi r»ng n¨m 1861 hä "hÇu nh−" vïng cã chÕ ®é n« lÖ; 4 ― 6% ë vïng kh«ng cã chÕ ®é n« lÖ!
®−îc gi¶i phãng khái vßng n« lÖ n«ng n«. Còng vµo kho¶ng ë nh÷ng vïng tr−íc ®©y cã chÕ ®é n« lÖ, tû lÖ nh÷ng ng−êi
thêi gian nµy, sau cuéc néi chiÕn víi bän chñ n« lÖ Mü th× da tr¾ng mï ch÷ cao gÊp ®«i. Nh÷ng dÊu vÕt cña chÕ ®é n« lÖ
nh÷ng ng−êi da ®en ë B¾c Mü còng ®−îc gi¶i phãng khái chÕ kh«ng chØ tån t¹i ë nh÷ng ng−êi da ®en!
®é n« lÖ. ThËt lµ nhôc nh· cho n−íc Mü vÒ çi t×nh c¶nh cña nh÷ng
ViÖc gi¶i phãng nh÷ng ng−êi n« lÖ ë Mü ®· ®−îc tiÕn hµnh ng−êi da ®en!..
b»ng con ®−êng Ýt tÝnh chÊt "c¶i l−¬ng" h¬n lµ viÖc gi¶i phãng
nh÷ng ng−êi n« lÖ Nga. ViÕt vµo cuèi th¸ng Giªng −
®Çu th¸ng Hai 1913
V× thÕ mµ b©y giê, h¬n nöa thÕ kû ®· qua råi, nh÷ng Ký tªn: W.
tµn tÝch cña chÕ ®é n« lÖ cßn l−u l¹i trªn ng−êi Nga vÉn
nhiÒu h¬n nhiÒu so víi ng−êi da ®en. Vµ thËm chÝ sÏ cßn §¨ng lÇn ®Çu n¨m 1925 trªn Theo ®óng b¶n th¶o
chÝnh x¸c h¬n, nÕu chóng ta kh«ng ph¶i chØ nãi vÒ nh÷ng t¹p chÝ "§ång lóa ®á", sè 3
tµn tÝch, mµ nãi vÒ c¶ nh÷ng thiÕt chÕ... Nh−ng chóng t«i
434
sù sôp ®æ
cña nh÷ng ¶o t−ëng lËp hiÕn
"Nhê trêi, chóng ta ®· cã b¶n hiÕn ph¸p", ― «ng Mi-li-

u-cèp ®· phÊn khëi thèt lªn nh− vËy sau ngµy 3 th¸ng S¸u
1907. VÞ l·nh tô cña giai cÊp t− s¶n tù do chñ nghÜa ®· an
ñi m×nh b»ng nh÷ng lêi qu¶ quyÕt ®¸ng nùc c−êi nh− vËy,
®ång thêi còng che giÊu sù kh«ng tin t−ëng cña giai cÊp
t− s¶n tù do chñ nghÜa ®èi víi nh©n d©n, sù kh«ng muèn
cña nã, lßng khiÕp sî cña nã kh«ng d¸m rêi bá con ®−êng
"lËp hiÕn".
Mét ®iÒu tiªu biÓu lµ chÝnh hiÖn nay, khi b¶n th©n ngµi Mi-
li-u-cèp hay lµ tê "Ng«n luËn" kiªu kú, tù do chñ nghÜa vµ quan
ph−¬ng cña «ng ta thõa nhËn "mét cao trµo x· héi ®· b¾t ®Çu"
(sè 26), th× sù sôp ®æ cña nh÷ng ¶o t−ëng lËp hiÕn Êy ®ang trë
thµnh ®iÒu hiÓn nhiªn. ý muèn l¶ng tr¸nh çi thùc tÕ ®¸ng ghÐt
(vµ l¶ng tr¸nh sù cÇn thiÕt ®¸ng ghÐt cña con ®−êng kh«ng
gièng con ®−êng "lËp hiÕn"), çi ý muèn ru ngñ m×nh vµ ru ngñ
nh÷ng ng−êi kh¸c b»ng nh÷ng danh tõ "lËp hiÕn", ®ã chÝnh lµ
c¬ së cña nh÷ng ¶o t−ëng Êy.
Ta h·y xÐt qua nh÷ng ý kiÕn nhËn xÐt cña bän tù do vÒ t×nh Trang ®Çu b¶n th¶o cña V. I. Lª-nin
h×nh tr−íc m¾t. "Sù sôp ®æ cña nh÷ng ¶o t−ëng lËp hiÕn". ― 1913
"ë §u-ma thËt lµ buån tÎ v× r»ng kh«ng cã kh«ng khÝ ®Êu tranh"
(sè 25). ¶nh thu nhá
Çc ngµi ¹, çc ngµi ®· tù m×nh tuyªn bè r»ng chóng ta ®· cã
mét b¶n hiÕn ph¸p kia mµ!
Sù sôp ®æ cña nh÷ng ¶o t−ëng lËp hiÕn 437
"TÊt c¶ nh÷ng lêi cÇn nãi th× ®· ®−îc nãi hÕt råi. B©y giê ®iÒu cÇn thiÕt
lµ viÖc lµm, nh−ng l¹i ch¼ng cã ®−îc sù tin t−ëng nµo vµo nh÷ng viÖc lµm
Êy. Do ®ã mµ cã t×nh tr¹ng l·nh ®¹m" (còng sè b¸o nµy).
Çc ngµi ®· tù ru ngñ b»ng lßng tin vµo nh÷ng lêi nãi,
nh÷ng lêi nãi nµy chñ yÕu lµ nãi víi bän th¸ng M−êi. B©y giê
çc ngµi ®· ph¶i c«ng nhËn r»ng b»ng nh÷ng lêi nãi ®ã çc ngµi
®· che giÊu sù thiÕu tin t−ëng vµo viÖc lµm.
Çc ngµi tù do chñ nghÜa ¹, chÝnh çc ngµi ®· tù kÕt ¸n m×nh
®Êy.
ë ph¸i d©n chñ nãi chung ― vµ nhÊt lµ ë c«ng nh©n ― th×
sù tin t−ëng vµo nh÷ng lêi nãi (vÒ hiÕn ph¸p) ®· kh«ng...1)
ViÕt vµo cuèi th¸ng Giªng −

®Çu th¸ng Hai 1913
In lÇn ®Çu n¨m 1948 trong Theo ®óng b¶n th¶o

V. I. Lª-nin Toµn tËp,
xuÊt b¶n lÇn thø 4,
tiÕng Nga, t. 18
1)
B¶n th¶o ®Õn ®©y th× dõng l¹i.
438 VÊn ®Ò chuyÓn nh−îng ruéng ®Êt cña n«ng d©n 439
nh− v× tóng bÊn hoÆc v× nh÷ng ®iÒu kiÖn kh¸c "nh− chuyÓn chç
ë, ng−êi lao ®éng chÝnh chÕt ®i v. v.) mµ hä b¾t buéc ph¶i b¸n
ruéng th× còng kh«ng ph¸p luËt nµo ng¨n c¶n næi. LuËt ph¸p sÏ
lu«n lu«n kh«ng ®−îc t«n träng, vµ nh÷ng sù cÊm ®o¸n sÏ chØ
lµm cho ®iÒu kiÖn b¸n ®Êt xÊu thªm ®i mµ th«i.
Trong sè th¸ng Giªng cña tËp san "T− t−ëng Nga", c¬ quan
vÊn ®Ò chuyÓn nh−îng ng«n luËn cña bän d©n chñ - lËp hiÕn h÷u nhÊt, tøc lµ bän mang
ruéng ®Êt cña n«ng d©n c¶ tÝnh chÊt tù do chñ nghÜa lÉn tÝnh chÊt Tr¨m ®en, mét c«ng
t−íc nµo ®ã tªn lµ V. ¤-b«-len-xki ― ch¾c h¼n h¾n ta t¸n thµnh
quan ®iÓm th«ng th−êng cña bän Tr¨m ®en tù do chñ nghÜa vÒ
ViÖc chuyÓn quyÒn së h÷u ruéng ®Êt tõ tay ng−êi nµy qua vÊn ®Ò chuyÓn nh−îng ruéng ®Êt ― ®· buéc ph¶i dÉn ra
tay ng−êi kh¸c ®−îc gäi lµ sù chuyÓn nh−îng ruéng ®Êt. §èi nh÷ng sù viÖc chøng minh sù ngu xuÈn vµ mèi h¹i cña nh÷ng
víi n«ng d©n n−íc ta th× cho ®Õn nay, trong ph¸p luËt vµ trong sù h¹n chÕ viÖc chuyÓn nh−îng. Ng−êi ta cÊm nh÷ng ng−êi
d− luËn "x· héi" (ngay c¶ d− luËn tù do chñ nghÜa, trong bän kh«ng ph¶i lµ n«ng d©n kh«ng ®−îc mua çc phÇn ruéng ®Êt
d©n chñ - lËp hiÕn) vÉn cßn tån t¹i quan ®iÓm cña bän chñ n«ng ®−îc chia. Ng−êi mua l¹i tù ghi lµ n«ng d©n! Ng−êi ta cÊm mét
n« cho r»ng viÖc chuyÓn nh−îng ruéng ®Êt trong n«ng d©n lµ ng−êi kh«ng ®−îc mua qu¸ s¸u kho¶nh ruéng ®−îc chia tÝnh
cã h¹i, vµ cÇn ph¶i cÊm chØ hoÆc lµ h¹n chÕ viÖc nµy. theo ®Çu ng−êi. Th× ng−êi mua l¹i lµm giÊy giao kÌo gi¶ m¹o,
§øng trªn quan ®iÓm cña ph¸i d©n chñ th× chØ nguyªn gi¶ dèi, ®øng tªn nh÷ng ng−êi th©n thÝch v. v.! Ng−êi ta cÊm
ý nghÜ cho r»ng cã thÓ cÊm ®o¸n hay lµ h¹n chÕ n«ng cÇm cè nh÷ng kho¶nh ruéng ®−îc chia. B»ng çch Êy, chÝnh lµ
d©n ― lµ nh÷ng ng−êi ®· tr−ëng thµnh vµ lµ nh÷ng c«ng ng−êi ta t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho nh÷ng ho¹t ®éng cña bän
d©n cã ®Çy ®ñ quyÒn h¹n ― trong viÖc hä b¸n ruéng ®Êt ®Çu c¬, cßn nh÷ng ng−êi trung n«ng l¹i gÆp khã kh¨n trong
cña hä, chØ nguyªn ý nghÜ ®ã còng ®· lµ mét sù nh¹o b¸ng viÖc tËu thªm ruéng ®Êt!
hÕt søc v« liªm sØ ®èi víi giai cÊp n«ng d©n råi. ChØ cã ë ChØ cã bän chñ n«ng n« vµ bän ®¹o ®øc gi¶ míi cã thÓ hy
mét n−íc nh− n−íc Nga, ― lµ n¬i mµ tÊt c¶ bän quan l¹i väng "gióp ®ì" n«ng d©n b»ng sù h¹n chÕ viÖc chuyÓn nh−îng
vµ ®¸m ng−êi tù do chñ nghÜa cßn ®ang bÞ tiªm nhiÔm çi ruéng ®Êt. Nh÷ng ng−êi n«ng d©n gi¸c ngé ®i t×m lèi tho¸t
quan ®iÓm cò rÝch cña bän chñ n«ng n« vÒ ng−êi "mu- hoµn toµn kh«ng ph¶i ë viÖc ®ã.
gÝch", ®−îc b¶o trî, ngu ngèc, kh«ng cã ®Çy ®ñ quyÒn
h¹n, ― th× míi cã thÓ duy tr× th¸i ®é nh− thÕ ®èi víi viÖc "Sù thËt", sè 26, Theo ®óng b¶n ®¨ng
chuyÓn nh−îng ruéng ®Êt. ngµy 1 th¸ng Hai 1913 trªn b¸o "Sù thËt"
§øng vÒ mÆt kinh tÕ th× mèi h¹i cña bÊt cø sù cÊm ®o¸n Ký tªn: T.
hoÆc h¹n chÕ nµo ®èi víi viÖc chuyÓn nh−îng còng ®Òu lµ
rÊt lín. Trong ®iÒu kiÖn ®êi sèng phÇn nµo dÔ chÞu th× kh«ng
khi nµo ng−êi n«ng d©n l¹i b¸n ruéng ®Êt cña m×nh. Cßn nÕu
440 Mét vµi ®iÒu vÒ çc cuéc b·i c«ng 441
c¶i çch hoµn toµn kh¸c h¼n. H¬n n÷a, quan hÖ cña çc cuéc b·i
c«ng ë Nga ®èi víi t×nh h×nh cña nh÷ng ng−êi tiÓu s¶n xuÊt
n«ng nghiÖp (n«ng d©n) còng l¹i hoµn toµn kh«ng gièng quan
hÖ ®ã ë çc n−íc ph−¬ng T©y.
Gép nh÷ng ®iÒu trªn ®©y l¹i, chóng ta sÏ thÊy r»ng sù tuyªn
mét vµi ®iÒu truyÒn cña b¸o "Tia s¸ng" chÝnh lµ lµm lu mê ý nghÜa toµn d©n,
vÒ çc cuéc b·i c«ng ý nghÜa d©n chñ cña nh÷ng cuéc b·i c«ng kinh tÕ vµ phi kinh tÕ
ë n−íc Nga n¨m 1912. Giai cÊp v« s¶n n¾m b¸ quyÒn (l·nh
®¹o), bÊt chÊp th¸i ®é ph¶n d©n chñ cña bän tù do chñ
B¸o "Tia s¸ng" trong hµng lo¹t bµi ®· lªn tiÕng ph¶n ®èi nghÜa, ― ®Êy chÝnh lµ ®iÒu quan träng nhÊt vµ cã tÝnh chÊt ®éc
nh÷ng cuéc b·i c«ng quÇn chóng. ®¸o lÞch sö trong çc cuéc b·i c«ng ë n−íc ta. Vµ chÝnh ®ã lµ
§−¬ng nhiªn, ë ®©y chóng t«i kh«ng thÓ ph¶n ®èi b¸o "Tia ®iÒu mµ çc c©y bót cña tê "Tia s¸ng", víi quan ®iÓm thñ tiªu
s¸ng" mét çch thËt thÝch ®¸ng. cña hä, ®· kh«ng hiÓu vµ kh«ng thÓ hiÓu næi.
Chóng t«i chØ giíi h¹n trong mét vµi nhËn xÐt thuÇn tóy vÒ §−¬ng nhiªn, vÊn ®Ò hoµn toµn kh«ng ph¶i lµ ë chç ®¸nh
mÆt lý luËn vÒ tÝnh chÊt cña sù tuyªn truyÒn cña b¸o "Tia s¸ng". gi¸ cuéc b·i c«ng nµy hay cuéc b·i c«ng kh¸c cã hîp lý hay
Cè g¾ng ®−a ra nh÷ng vÝ dô lÊy ë çc n−íc ph−¬ng T©y, l¾p l¹i kh«ng. VÊn ®Ò hoµn toµn kh«ng ph¶i lµ ë chç cÇn thiÕt ph¶i cã
®Õn hµng ngh×n lÇn nh÷ng ch÷ "chñ nghÜa c«ng ®oµn v« chÝnh mét sù chuÈn bÞ hÕt søc cã kÕ ho¹ch, hoÆc cã khi thËm chÝ ph¶i
phñ" v. v., çc c©y bót cña b¸o "Tia s¸ng" qua ®ã ®· tá ra hoµn thay thÕ b·i c«ng b»ng mét hµnh ®éng cïng lo¹i. VÊn ®Ò lµ ë
toµn kh«ng hiÓu g× vÒ ®Æc ®iÓm lÞch sö cña nh÷ng cuéc b·i c«ng chç bän thñ tiªu kh«ng cã sù hiÓu biÕt chung vÒ chÝnh ý nghÜa
ë n−íc Nga trong n¨m 1912. cña çc cuéc b·i c«ng nãi chung mµ ý nghÜa ®ã lµm cho khÈu
ë ch©u ¢u, kh«ng mét n¬i nµo nh÷ng cuéc b·i c«ng trong hiÖu "tù do lËp héi" hay lµ "®¶ng c«ng khai" trë nªn kh«ng phï
thÕ kû XX l¹i ®· cã, ®ang cã vµ cã thÓ cã ý nghÜa nh− çc cuéc hîp, kh«ng thÝch øng víi t×nh huèng hiÖn nay.
b·i c«ng ë n−íc Nga vµo thêi ®¹i mµ chóng ta ®ang sèng. T¹i Kh«ng ph¶i ®èi víi tõng tr−êng hîp riªng lÎ, mµ lµ ®èi víi
sao? toµn bé tÝnh chÊt cña phong trµo, bän thñ tiªu ®· cho lµ tiªu cùc
V× r»ng ë kh¾p ch©u ¢u tõ l©u ®· hoµn toµn chÊm døt thêi nh÷ng ®iÒu mµ nh÷ng ng−êi m¸c-xÝt vµ nh÷ng c«ng nh©n gi¸c
kú nh÷ng c¶i çch d©n chñ s©u s¾c, cßn ë n−íc Nga vÊn ®Ò ngé l¹i cho lµ tÝch cùc. ChÝnh v× thÕ c«ng nh©n ®· phÉn né vµ ®ang
®ang ®−îc ®Ò ra ― hiÓu theo ý nghÜa lÞch sö cña tõ ®ã ― chÝnh phÉn né mét çch cã lý tr−íc sù tuyªn truyÒn cña b¸o "Tia s¸ng".
lµ nh÷ng c¶i çch nh− thÕ.
Do ®ã, çc cuéc b·i c«ng kinh tÕ, vµ nhÊt lµ nh÷ng cuéc "Sù thËt", sè 27, Theo ®óng b¶n ®¨ng
b·i c«ng phi kinh tÕ, ë n−íc Nga ®Òu mang tÝnh chÊt toµn ngµy 2 th¸ng Hai 1913 trªn b¸o "Sù thËt"
d©n. Nh÷ng cuéc b·i c«ng ë ch©u ¢u thiÕu h¼n tÝnh chÊt Ký tªn: I.
toµn d©n nh− thÕ (xÐt vÒ mÆt c¶i çch d©n chñ trong n−íc), vµ
nh÷ng cuéc b·i c«ng Êy lµ dÊu hiÖu b¸o tr−íc cña nh÷ng
442 Bµn vÒ mét ®iÒu ph¸t hiÖn 443
"Nh÷ng phßng ë tèi t¨m, Èm −ít, kh«ng khÝ ngét ng¹t, sù bÈn thØu,
viÖc ngñ ngay trªn nh÷ng çi hßm, trªn nÒn nhµ, t×nh tr¹ng chËt chéi
khñng khiÕp (3578 ng−êi sèng trong 251 c¨n buång), trªn t−êng ®Çy dÉy
x¸c rÖp, thËt lµ mét c¶nh t−îng kinh khñng" (B¸o "Thêi míi", sè 13236).
Héi b¶o vÖ søc kháe nh©n d©n, sau khi ®−îc nghe b¶n b¸o
ço nµy, ®· quyÕt ®Þnh nghiªn cøu vÊn ®Ò.., khëi th¶o mét b¶n
bµn vÒ mét ®iÒu ph¸t hiÖn
thØnh cÇu.., yªu cÇu më cuéc ®iÒu tra.., tøc lµ ®· lµm tÊt c¶
nh÷ng g× cã thÓ lµm ®−îc.
X· héi t− s¶n sèng vµ ®øng v÷ng ®−îc hoµn toµn nhê vµo Sau ®©y lµ mét vµi con sè rót ra tõ nh÷ng b¶n thèng kª cña
lao ®éng lµm thuª cña hµng triÖu ng−êi. Kh«ng cã lao ®éng nµy thµnh phè Xanh Pª-tÐc-bua n¨m 1911. 16 960 ng−êi ¨n mµy ®·
th× thu nhËp cña bän ®Þa chñ, lîi nhuËn cña bän t− b¶n, tÊt c¶ ®−îc giao cho "C¬ quan ®Æc tr¸ch xÐt ®Þnh vµ cøu trî nh÷ng
nh÷ng lo¹i nguån "ph¸i sinh" cho mét cuéc sèng sung tóc, nh− ng−êi ¨n mµy". Trong sè ®ã, 1761 ng−êi bÞ ®−a ra truy tè tr−íc
tiÒn nhuËn bót, tiÒn l−¬ng vµ v.v., ®Òu kh«ng thÓ cã ®−îc. Vµ tßa ¸n (v× téi quÊy rÇy çc ngµi ¨n sang mÆc ®Ñp!), 1371 ng−êi bÞ
chÝnh c¶nh ®ãi lµ çi søc m¹nh x« ®Èy hµng triÖu ng−êi vµo ®uæi vÒ quª h−¬ng (n«ng th«n th× ®· "quen" víi sù nghÌo ®ãi),
hµng ngò nh÷ng ng−êi lµm thuª. 1892 ng−êi ®−îc ®−a vÒ cøu trî ë çc c¬ së cña c¬ quan ®Æc
§ã lµ mét sù thËt cò, ai còng biÕt c¶, nhµm tai råi. Bän t− s¶n tr¸ch, vµ 9694 ng−êi ®−îc gi¶i phãng.
DÇu sao th× nh÷ng ng−êi lµm viÖc trong c¬ quan ®ã còng ®·
®· quen víi sù thËt ®ã vµ "kh«ng chó ý" ®Õn nã n÷a. Nh−ng cã
lµm çi viÖc "xÐt ®Þnh", ng−êi ta ®· tr¶ l−¬ng cho hä kh«ng ph¶i
khi nh÷ng tr−êng hîp thiÕu thèn vµ nghÌo ®ãi cïng cùc diÔn ra
lµ v« Ých.
bªn c¹nh sù xa hoa phÌ phìn buéc ng−êi ta ― ®Æc biÖt lµ nÕu
Còng trong n¨m 1911, t¹i së t×m viÖc cña thµnh phè (ë cöa «
nh− søc kháe vµ h¹nh phóc cña çc ngµi t− s¶n bÞ ®e däa! ― cã
M¸t-xc¬-va) cã 43 156 ng−êi c«ng nh©n kh«ng chuyªn nghiÖp
nh÷ng "ph¸t hiÖn". Trong mçi thµnh phè lín, trong bÊt cø miÒn
®Õn xin viÖc lµm. 6076 ng−êi ®· t×m ®−îc viÖc lµm.
n«ng th«n xa x«i hÎo l¸nh nµo, d¨m th× m−êi häa ng−êi ta bçng
Nh÷ng ng−êi ®−îc "gi¶i phãng" (nh÷ng ng−êi ¨n mµy ®−îc
ph¸t hiÖn ra t×nh tr¹ng bÈn thØu kinh khñng, kinh tëm kh«ng gi¶i phãng khái sù "cøu trî", nh÷ng c«ng nh©n kh«ng chuyªn
xøng ®¸ng víi con ng−êi, t×nh tr¹ng nghÌo ®ãi, t×nh tr¹ng bá nghiÖp ®−îc gi¶i phãng khái viÖc lµm) ngñ trªn vØa hÌ, t¹i çc
mÆc. Ng−êi ta "ph¸t hiÖn" ra, ng−êi ta th«ng b¸o cho c«ng nhµ trä cøu tÕ, trong çc khu nhµ ngâ hÎm... §Êy lµ tµi liÖu cung
chóng qua nh÷ng tê b¸o "lín", ng−êi ta bµn t¸n mét thêi gian cÊp cho nh÷ng sù ph¸t hiÖn.
vµ råi l¹i quªn ®i. KÎ no ®ñ kh«ng th«ng c¶m ®−îc víi ng−êi
®ãi khæ...
Çch ®©y kh«ng l©u ë Pª-tÐc-bua cã mét «ng b¸c sÜ tªn lµ ngµy 5 th¸ng Hai 1913 trªn b¸o "Sù thËt"
C«-d¬-lèp-xki, sau khi ®i th¨m 251 c¨n nhµ ë khu R«-gi¬-®ª- Ký tªn: V. I.
xt¬-ven-xki, ®· b¸o cho c«ng chóng biÕt vÒ mét trong nh÷ng
"ph¸t hiÖn" lo¹i Êy.
444 §¹i héi §¶ng c«ng nh©n Anh 445
NhiÒu cuéc tranh luËn, kh«ng thÓ cã ®−îc ë trong mét n−íc
nµo kh¸c, ®· x¶y ra: nghÞ quyÕt nµy lµ nh»m chèng l¹i ai, chèng
ph¸i tù do hay lµ chèng nh÷ng ng−êi x· héi chñ nghÜa?
Sè lµ trong 40 nghÞ sÜ ®¹i biÓu c«ng nh©n t¹i nghÞ viÖn th× 27
lµ phi x· héi chñ nghÜa!! Ng−êi ta muèn b¾t m−êi ba ng−êi x·
héi chñ nghÜa ― nh− lêi cña Vin-l¬ Toãc-n¬, mét ng−êi x· héi
chñ nghÜa biÓu quyÕt chèng nghÞ quyÕt, ®· nãi ― ph¶i quy
®¹i héi ®¶ng c«ng nh©n anh phôc nh÷ng ng−êi phi x· héi chñ nghÜa. Ngay c¶ Brót Glª-di-¬,
®¶ng viªn cña §¶ng c«ng nh©n ®éc lËp, lµ ng−êi b¶o vÖ nghÞ
quyÕt cña ®¶ng, còng ®· thõa nhËn r»ng cã ®Õn nöa t¸ nghÞ sÜ
Tõ 29 ®Õn 31 th¸ng Giªng, theo lÞch míi, §¹i héi XIII cña c«ng nh©n nh− thÕ ®¸ng ë trong ph¸i b¶o thñ.
§¶ng c«ng nh©n Anh ®· häp t¹i Lu©n-®«n. Cã 500 ®¹i biÓu vÒ NghÞ quyÕt ®· ®−îc th«ng qua.
dù. Ng−êi ta ®· kh«ng th«ng qua, b»ng mét ®a sè víi 643 000
§¹i héi ®· th«ng qua nghÞ quyÕt chèng chiÕn tranh vµ, víi phiÕu thuËn vµ 398 000 phiÕu chèng, nghÞ quyÕt chñ tr−¬ng
mét ®a sè quan träng, ®· th«ng qua nghÞ quyÕt yªu cÇu çc r»ng trong çc trô së cña ®¶ng kh«ng nh÷ng chØ treo nh÷ng
nghÞ sÜ ®¹i biÓu cña ®¶ng ph¶i bá phiÕu chèng l¹i bÊt kú mét dù biÓu ng÷ cña tê nhËt b¸o c¬ héi chñ nghÜa...177 "Tin hµng ngµy".
¸n nµo vÒ söa ®æi luËt bÇu cö mµ kh«ng cho phô n÷ ®−îc Trong cuéc biÓu quyÕt ë ®©y ng−êi ta tÝnh sè ®¶ng viªn ®−îc
h−ëng quyÒn bÇu cö. çc ®¹i biÓu thay mÆt.
Tån t¹i bªn c¹nh ®¶ng c¬ héi chñ nghÜa lÊy tªn lµ "§¶ng §a sè trong ®¹i héi thuéc vÒ nh÷ng ng−êi phi x· héi chñ
c«ng nh©n ®éc lËp" vµ ®¶ng d©n chñ - x· héi lÊy tªn lµ "§¶ng x· nghÜa vµ nh÷ng ng−êi x· héi chñ nghÜa hÕt søc tåi. Nh−ng ®·
vang lªn nh÷ng tiÕng nãi râ rµng, døt kho¸t, cho r»ng quÇn
héi chñ nghÜa Anh", "§¶ng c«ng nh©n Anh" lµ mét ®¶ng vµo
chóng c«ng nh©n ®· bÊt m·n víi mét ®¶ng nh− thÕ, r»ng quÇn
lo¹i ®¶ng c«ng nh©n réng r·i. §ã lµ sù tháa hiÖp gi÷a ®¶ng x·
chóng Êy ®ßi çc nghÞ sÜ ph¶i bít ch¬i çi trß x©y dùng ph¸p
héi chñ nghÜa víi nh÷ng nghiÖp ®oµn phi x· héi chñ nghÜa.
luËt mµ t¨ng c−êng viÖc tuyªn truyÒn x· héi chñ nghÜa.
Cã sù tháa hiÖp nµy lµ do cã nh÷ng ®Æc ®iÓm cña lÞch sö
n−íc Anh, do cã t×nh h×nh lµ tÇng líp quý téc trong giai cÊp
c«ng nh©n t¸ch ra vµ lËp thµnh çc c«ng ®oµn tù do chñ nghÜa, th¸ng Hai 1913 trªn b¸o "Sù thËt"
phi x· héi chñ nghÜa. B−íc ngoÆt ®· b¾t ®Çu cña çc c«ng ®oµn
nµy h−íng vÒ chñ nghÜa x· héi, ®ang lµm nÈy sinh v« sè t×nh
huèng qu¸ ®é, lén xén.
ThÝ dô, vÒ vÊn ®Ò kû luËt cña ®¶ng th× ®¹i héi ®· th«ng qua
nghÞ quyÕt ®e däa khai trõ khái ®¶ng nh÷ng ng−êi nµo vi ph¹m
nh÷ng quyÕt ®Þnh cña ®¶ng vµ cña ®¶ng ®oµn t¹i nghÞ viÖn.
446 Chóng ta c¶m ¬n vÒ sù th¼ng th¾n 447
Chóng t«i kh«ng thÓ chÊp nhËn ®Ó bän chñ tiÖm bu«n tham
gia §u-ma nhµ n−íc, ®Ó bän mu-gÝch ngu muéi dèt n¸t Êy tham
gia héi ®ång ®Þa ph−¬ng... §Êy, giäng l−ìi béc trùc cña mét tªn
®Þa chñ - chñ n« lµ nh− vËy.
Vµ xin h·y chó ý: tªn chñ n«ng n« ®ã nãi ®óng r»ng trong
chóng ta c¶m ¬n §u-ma nhµ n−íc kh«ng cã ph¸i ®a sè nµo l¹i kh«ng cã "bän chñ
tiÖm bu«n", tøc lµ ― ®©y lµ nãi theo ng«n ng÷ cña ng−êi c«ng
vÒ sù th¼ng th¾n nh©n gi¸c ngé (chø kh«ng ph¶i cña tªn ®Þa chñ man rî) ― giai
cÊp t− s¶n. Tªn ®Þa chñ Êy nãi ®óng r»ng chÕ ®é tù qu¶n ®ã trªn
Chóng ta c¶m ¬n b¸o "Thêi míi" cña bän Tr¨m ®en vÒ viÖc thùc tÕ sÏ lµ chÕ ®é tù qu¶n cña n«ng d©n (nh÷ng ng−êi c«ng
®· cho ®¨ng nh÷ng lêi th¼ng th¾n cña C«-b−-lin-xki, l·nh tô nh©n gi¸c ngé thÝch dïng ch÷ "n«ng d©n" nµy thay cho ch÷
ph¸i h÷u trong Héi ®ång nhµ n−íc. Chóng ta còng c¶m ¬n "mu-gÝch" mµ bän ®Þa chñ man rî vÉn th−êng dïng). N«ng d©n
chÝnh nhµ "l·nh tô" ®ã n÷a. lµ ®a sè.
Héi ®ång nhµ n−íc hoµn toµn kh«ng ph¶i lµ mét c¬ quan
"Ng−êi ta lu«n lu«n thÊy r»ng ― «ng C«-b−-lin-xki kªu lªn ― çc nghÞ chÝnh trÞ ngÉu nhiªn, mµ lµ mét c¬ quan cña giai cÊp, ― ®Êy
sÜ cña §u-ma nhµ n−íc kh«ng hiÓu biÕt vµ kh«ng biÕt çch lµm luËt... ChØ
chÝnh lµ ®iÒu mµ bµi diÔn v¨n th¼ng th¾n cña C«-b−-lin-xki ®·
cã bän chñ tiÖm bu«n míi viÕt luËt nh− vËy.
to¸t lªn. Giai cÊp Êy chÝnh lµ bän ®¹i ®Þa chñ. Chóng kh«ng thÓ
... Ng−êi ta c«ng kÝch chóng ta vÒ viÖc chóng ta ®· b¸c bá dù luËt vÒ
viÖc lËp Héi ®ång ®Þa ph−¬ng tØnh ¸c-khan-ghen-xc¬... §u-ma nhµ n−íc
chÊp nhËn "chñ tiÖm bu«n vµ ng−êi mu-gÝch".
hoµn toµn kh«ng nghÜ ®Õn mét ®iÒu lµ: do t×nh tr¹ng thiÕu nh÷ng phÇn tö Çc ngµi "chñ tiÖm bu«n" tù do chñ nghÜa, çc ngµi ph¸i
cã v¨n hãa vµ do d©n c− ë tØnh ¸c-khan-ghen-xc¬ th−a thít, cho nªn nÕu th¸ng M−êi vµ ph¸i d©n chñ - lËp hiÕn ë Nga ¬i, h·y häc çch
lËp héi ®ång ®Þa ph−¬ng ë ®ã th× ng−êi ta sÏ ph¶i bÇu vµo ― nh− ë n−íc ®Æt çc vÊn ®Ò chÝnh trÞ mét çch nghiªm tóc cña C«-b−-lin-xki!
ta ng−êi ta th−êng nãi ®ïa mét çch ch©m biÕm ― mét ng−êi mu-gÝch,
mét con h−¬u rõng vµ mét con gÊu.
... Dï sao ®i n÷a chóng t«i còng kh«ng thÓ chÊp nhËn chñ tr−¬ng lËp
th¸ng Hai 1913 trªn b¸o "Sù thËt"
héi ®ång ®Þa ph−¬ng cã tÝnh chÊt mu-gÝch nh− §u-ma nhµ n−íc III dù
®Þnh".
VËy lµm sao l¹i kh«ng c¶m ¬n vÞ l·nh tô Êy cña ph¸i h÷u ë
Héi ®ång nhµ n−íc, tøc lµ l·nh tô cña Héi ®ång nhµ n−íc, vÒ
sù th¼ng th¾n nh− vËy ®−îc?
Thay vµo nh÷ng lêi tù do chñ nghÜa nhµm tai, ch¼ng nãi lªn
çi g× c¶, nh÷ng lêi nh»m chèng l¹i Héi ®ång nhµ n−íc, chóng
t«i thµnh thùc giíi thiÖu víi b¹n ®äc çi kiÓu ®Æt vÊn ®Ò râ rµng
vµ chÝnh x¸c nh− vËy nh»m ñng hé Héi ®ång nhµ n−íc.
448 VÊn ®Ò thèng nhÊt 449
gím b»ng nh÷ng ch÷ kinh khñng ("nh÷ng xiÒng xÝch cña lÒ lèi
tiÓu tæ", "cuéc bót chiÕn qu¸i dÞ", "thêi kú phong kiÕn - n«ng n«
trong lÞch sö ®¶ng ta"), lóc th× "dç dµnh" hä nh− ng−êi ta dç dµnh
nh÷ng ®øa bÐ mµ kh«ng thuyÕt phôc vµ kh«ng gi¶i thÝch sù viÖc.
C«ng nh©n sÏ kh«ng ®Ó ng−êi ta däa vµ dç dµnh m×nh. Tù
b¶n th©n hä sÏ so s¸nh gi÷a b¸o "Tia s¸ng" vµ "Sù thËt", thÝ dô
vÊn ®Ò thèng nhÊt sÏ ®äc bµi x· luËn trong tê "Tia s¸ng", sè 101 ("QuÇn chóng
c«ng nh©n vµ ph¸i ho¹t ®éng bÝ mËt"), vµ hä sÏ g¹t ph¨ng lêi
kªu gµo cña T¬-rèt-xki ®i.
Bøc th− cña nghÞ sÜ Sa-gèp, ®¹i biÓu cho c«ng nh©n C«-
"Trong thùc tiÔn, vÊn ®Ò ho¹t ®éng bÝ mËt, mét vÊn ®Ò cã vÎ
xt¬-r«-ma, göi cho b¸o "Sù thËt" (sè 22/226), ®· v¹ch rÊt râ
cã tÝnh nguyªn t¾c, ®−îc tÊt c¶ çc bé phËn cña phong trµo d©n
rµng r»ng c«ng nh©n coi viÖc thèng nhÊt phong trµo d©n
chñ - x· héi gi¶i quyÕt hoµn toµn gièng nhau...", ― T¬-rèt-xki
chñ - x· héi lµ cã thÓ thùc hiÖn ®−îc víi nh÷ng ®iÒu kiÖn
nhÊn m¹nh c©u ®ã. C«ng nh©n Pª-tÐc-bua qua kinh nghiÖm b¶n
nµo. Nh÷ng th− cña mét lo¹t ®¹i biÓu kh¸c thuéc ®oµn tuyÓn
th©n ®Òu biÕt r»ng nãi nh− thÕ lµ kh«ng ®óng. §äc bµi x· luËn
cö c«ng nh©n ("Sù thËt", çc sè 21 - 28), ®· chøng thùc quan
nãi trªn cña tê "Tia s¸ng", c«ng nh©n ë bÊt cø n¬i nµo cña n−íc
®iÓm Êy. ChÝnh b¶n th©n c«ng nh©n ph¶i thùc hiÖn "tõ d−íi"
Nga ®Òu sÏ thÊy ngay tøc kh¾c r»ng T¬-rèt-xki muèn lÈn tr¸nh
sù thèng nhÊt. Ph¸i thñ tiªu kh«ng ®−îc tiÕn hµnh ®Êu tranh
ch©n lý.
chèng ph¸i ho¹t ®éng bÝ mËt, mµ chÝnh hä ph¶i tham gia vµo
ph¸i ®ã. "ThËt lµ buån c−êi vµ phi lý nÕu kh¼ng ®Þnh r»ng, − ta ®äc thÊy
ë T¬-rèt-xki, ― tuång nh− gi÷a çc khuynh h−íng chÝnh trÞ cña tê
Cã thÓ lÊy lµm ng¹c nhiªn r»ng sau viÖc ®Æt vÊn ®Ò mét
"Tia s¸ng" vµ tê "Sù thËt" cã mét m©u thuÉn kh«ng thÓ ®iÒu hßa
çch hÕt søc râ rµng vµ th¼ng th¾n, chóng ta vÉn cßn nghe
®−îc". T¸c gi¶ th©n mÕn ¬i, xin h·y hiÓu cho r»ng c¶ ch÷ "phi lý",
thÊy nh÷ng lêi cò kü, hµo nho¸ng nh−ng hoµn toµn rçng
c¶ ch÷ "buån c−êi" ®Òu kh«ng lµm cho c«ng nh©n sî h·i ®©u mµ
tuÕch cña T¬-rèt-xki trong tê "Tia s¸ng", sè 27 (113). Ch¼ng cã
hä sÏ yªu cÇu «ng nãi víi hä nh− nãi víi ng−êi ®· tr−ëng thµnh
lÊy mét ch÷ nµo nãi vÒ thùc chÊt cña vÊn ®Ò! Ch¼ng cã mét
chót g× ®Þnh ®−a ra nh÷ng sù viÖc chÝnh x¸c vµ ®Þnh ph©n tÝch
vµ ®i vµo thùc chÊt vÊn ®Ò: h·y tr×nh bµy çc khuynh h−íng Êy ®i!
h·y chøng minh çi kh¶ n¨ng "®iÒu hßa" gi÷a bµi x· luËn cña tê
nh÷ng sù viÖc Êy mét çch toµn diÖn! Ch¼ng cã mét lêi nµo
"Tia s¸ng", sè 101 víi chñ nghÜa d©n chñ - x· héi ®i!
¸m chØ nh÷ng ®iÒu kiÖn thùc tÕ cña sù thèng nhÊt! ChØ toµn
nh÷ng lêi la lèi, khoa tr−¬ng, nh÷ng sù c«ng kÝch kiªu ng¹o Kh«ng. ¤ng kh«ng thÓ lµm tháa m·n c«ng nh©n b»ng
®èi víi nh÷ng ®Þch thñ cña m×nh mµ t¸c gi¶ kh«ng nªu tªn, nh÷ng c©u su«ng s¸o, dï lµ nh÷ng c©u ®Çy tÝnh "®iÒu hßa", dï
nh÷ng lêi cam ®oan ®Çy vÎ quan träng, trÞnh träng, ― ®ã lµ lµ hÕt søc ®−êng mËt.
toµn bé vèn tri thøc cña T¬-rèt-xki.
"Çc phe ph¸i cã tÝnh chÊt lÞch sö cña chóng ta, chñ nghÜa b«n-sª-vÝch
Çc ngµi ¬i, çi lèi ®ã kh«ng æn ®©u. Çc ngµi nãi "víi vµ chñ nghÜa men-sª-vÝch, ― T¬-rèt-xki viÕt, ― xÐt vÒ nguån gèc ph¸t sinh
c«ng nh©n" nh− nãi víi trÎ con, lóc th× däa dÉm hä rÊt ghª cña nã th× ®Òu lµ nh÷ng kÕt cÊu thuÇn tóy trÝ thøc".
450 V. I. Lª-nin 451
§©y lµ sù l¾p l¹i nh÷ng chuyÖn hoang ®−êng cña ph¸i tù do.
Trªn thùc tÕ, toµn bé hiÖn thùc ë Nga ®Æt c«ng nh©n tr−íc vÊn
®Ò vÒ th¸i ®é ®èi víi ph¸i tù do vµ ®èi víi giai cÊp n«ng d©n.
Dï kh«ng cã tÇng líp trÝ thøc nµo c¶, th× c«ng nh©n còng kh«ng
thÓ bá qua vÊn ®Ò ®ã: ®i theo ph¸i tù do hay chèng l¹i ph¸i tù ®iÒu g× ®ang x¶y ra
do ®Ó l·nh ®¹o n«ng d©n.
trong ph¸i d©n tóy
§èi víi bän tù do chñ nghÜa th× ®iÒu cã lîi lµ miªu t¶ çi c¬
së Êy cña sù bÊt ®ång nh− lµ çi do nh÷ng "phÇn tö trÝ thøc" vµ ®iÒu g× ®ang diÔn ra
®−a vµo. Nh−ng T¬-rèt-xki chØ tù b«i nhä m×nh khi l¾p l¹i c©u
ë n«ng th«n?
chuyÖn hoang ®−êng cña ph¸i tù do.
"Sù thËt", sè 39, Theo ®óng b¶n ®¨ng T¹p chÝ "Cña c¶i n−íc Nga" nªu cho chóng ta thÊy chÝnh hai
ngµy 16 th¸ng Hai 1913 trªn b¸o "Sù thËt" luång t− t−ëng trong dßng ― hoÆc cßn gäi lµ trµo l−u ― cña
ph¸i d©n tóy hay ph¸i lao ®éng trong ®êi sèng n−íc Nga, mµ ta
còng cã thÓ theo dâi nh÷ng dßng ®ã c¨n cø c¶ vµo nh÷ng nguån
gèc kh¸c, râ rµng h¬n, trùc tiÕp h¬n cña tri thøc chÝnh trÞ.
Ta h·y nhí l¹i, ch¼ng h¹n, nh÷ng cuéc th¶o luËn ë §u-ma I
vµ II. TiÕc r»ng nh÷ng biªn b¶n tèc ký cña hai khãa §u-ma hiÖn
bÞ cÊm kh«ng ®−îc b¸n ra n÷a. Nh−ng dÇu sao th× khèi l−îng
rÊt lín tµi liÖu chÝnh trÞ ®Ó nghiªn cøu çc quan ®iÓm vµ nguyÖn
väng cña giai cÊp n«ng d©n Nga vµ cña trµo l−u cña ph¸i lao
®éng Nga, ®· ®−îc ghi trong çc biªn b¶n ®ã, mét phÇn ®· vµ
mét phÇn trong t−¬ng lai sÏ trë thµnh tµi s¶n cña bÊt kú mét
ng−êi cã häc thøc nµo. KÕt luËn chñ yÕu rót ra tõ tµi liÖu ®ã lµ:
nh÷ng ng−êi trÝ thøc thuéc ph¸i lao ®éng (kÓ c¶ nh÷ng ng−êi
trÝ thøc x· héi chñ nghÜa - çch m¹ng) vµ nh÷ng ng−êi n«ng
d©n theo ph¸i lao ®éng, râ rµng lµ ®¹i diÖn cho nh÷ng trµo l−u
chÝnh trÞ hoµn toµn kh¸c nhau.
Nh÷ng ng−êi trÝ thøc theo ph¸i d©n tóy th−êng thiªn vÒ
nh÷ng c©u nãi tháa hiÖp hay lµ nh÷ng c©u nãi cã tÝnh chÊt
"nh©n lo¹i chung chung". Trong con ng−êi hä lóc nµo còng
c¶m thÊy con ng−êi tù do chñ nghÜa. Quan ®iÓm ®Êu tranh
giai cÊp hoµn toµn xa l¹ ®èi víi hä. Hä lµ nh÷ng ng−êi lý
452 V. I. Lª-nin §iÒu g× ®ang x¶y ra trong ph¸i d©n tóy 453
sù. Hä l«i kÐo giai cÊp n«ng d©n d©n chñ tôt lïi l¹i, lµm cho tiªn cña §u-ma vµ b»ng tµi liÖu chÝnh trÞ kh¸c thuéc nh÷ng
n«ng d©n t¸ch cuéc ®Êu tranh sinh ®éng vµ trùc tiÕp víi kÎ thï n¨m 1905 - 1907. Cßn hiÖn nay, t«i muèn chØ râ r»ng sè cuèi
giai cÊp cña hä vµ r¬i vµo luËn ®iÖu m¬ hå, cè nÆn ra, bÊt lùc, cã cïng (n¨m 1912, sè 12) cña t¹p chÝ "Cña c¶i n−íc Nga", c¬ quan
vÎ x· héi chñ nghÜa. ng«n luËn chÝnh vµ cã uy tÝn nhÊt cña ph¸i d©n tóy, ®· chøng
Nh÷ng ng−êi n«ng d©n theo ph¸i d©n tóy trong c¶ hai khãa thùc mét çch hïng hån cho kÕt luËn ®ã.
§u-ma ®Çu tiªn, ®Òu lµ nh÷ng ng−êi ®Çy nhiÖt t×nh, ®Çy h¨ng Hai bµi b¸o trong tê t¹p chÝ nµy ch¾c ch¾n sÏ ®em l¹i mét Ên
h¸i. Hä hoµn toµn h−íng vÒ hµnh ®éng trùc diÖn vµ c−¬ng t−îng ®iÓn h×nh. Bµi b¸o cña ngµi A. V. P. ("Chñ nghÜa x· héi
quyÕt. Hä lµ nh÷ng ng−êi t¨m tèi, kh«ng cã häc thøc, ng©y th¬, nh©n d©n hay lµ chñ nghÜa x· héi v« s¶n?") lµ kiÓu mÉu vÒ
nh−ng hä chèng l¹i kÎ thï giai cÊp cña hä víi th¸i ®é trùc diÖn, nh÷ng lËp luËn kiÓu trÝ thøc cña bän "x· héi chñ nghÜa nh©n
víi tinh thÇn kh«ng khoan nh−îng, víi lßng c¨m thï m¹nh mÏ d©n" vµ bän x· héi chñ nghÜa - çch m¹ng.
®Õn nçi çc ngµi nhËn thÊy ®ã lµ mét lùc l−îng x· héi hÕt søc NÕu nh− søc m¹nh quÇn chóng cña giai cÊp n«ng d©n ë Nga
quan träng. kh«ng tr¸nh khái ®i vµo çi h−íng nh− lËp luËn cña çc ngµi A.
V. P. vµ ®ång bän ®· nãi ®Õn, th× sù nghiÖp cña phong trµo d©n
Nãi mét çch kh¸c: nh÷ng ng−êi trÝ thøc thuéc ph¸i d©n tóy
lµ nh÷ng ng−êi x· héi chñ nghÜa tåi hÕt chç nãi, vµ lµ nh÷ng chñ t− s¶n Nga sÏ thÊt b¹i mét çch kh«ng g× cøu v·n ®−îc. V×
ng−êi d©n chñ hoµn toµn kh«ng h¨ng h¸i. Nh÷ng ng−êi n«ng r»ng hµnh ®éng cã ý nghÜa lÞch sö kh«ng thÓ ph¸t sinh ra tõ
d©n thuéc ph¸i lao ®éng hoµn toµn kh«ng ch¬i trß chñ nghÜa x· nh÷ng c©u nãi rçng tuÕch vµ lý sù. Thø chñ nghÜa d©n tóy ®ã
héi, ― chñ nghÜa x· héi lµ ®iÒu rÊt xa l¹ ®èi víi hä, ― nh−ng hä qu¶ lµ hoµn toµn bÊt lùc.
lµ nh÷ng ng−êi d©n chñ "tõ ®¸y lßng", ch©n thµnh, nhiÖt t×nh vµ Trong bµi b¸o cña ngµi Cri-u-cèp "Kh«ng cã löa" nãi vÒ giai
cøng cái. Phong trµo d©n chñ cña n«ng d©n sÏ th¾ng lîi ë Nga cÊp n«ng d©n, vÒ ®êi sèng vµ t©m lý cña n«ng d©n mµ ng−êi kÓ
hay kh«ng, kh«ng ai cã thÓ nãi tr−íc ®−îc, v× ®iÒu ®ã cßn tïy lµ mét thÇy tu hiÒn dÞu nµo ®ã, ng−êi thÇy tu nµy m« t¶ giai cÊp
thuéc vµo nh÷ng ®iÒu kiÖn kh¸ch quan hÕt søc phøc t¹p. Nh−ng n«ng d©n ®óng nh− diÖn m¹o cña giai cÊp ®ã ®· vµ ®ang tù
hoµn toµn kh«ng nghi ngê g× n÷a lµ giai cÊp n«ng d©n theo ph¸i m×nh biÓu lé ra. NÕu sù m« t¶ nµy lµ ®óng sù thËt th× phong trµo
lao ®éng chØ cã thÓ th¾ng lîi nÕu nã lµm tr¸i ng−îc víi nh÷ng d©n chñ t− s¶n Nga, ― mµ ®¹i biÓu chÝnh lµ giai cÊp n«ng d©n,
khuynh h−íng mµ tÇng líp trÝ thøc thuéc ph¸i d©n tóy ®em vµo ― nhÊt ®Þnh sÏ cã mét hµnh ®éng lÞch sö lín lao, mét hµnh ®éng
phong trµo cña hä. Phong trµo d©n chñ ®Çy sinh lùc, t−¬i trÎ, mµ nÕu çc hiÖn t−îng ®i kÌm víi nã ë vµo mét hoµn c¶nh ®«i
ch©n thµnh, cã kh¶ n¨ng th¾ng lîi trong mét hoµn c¶nh lÞch sö chót thuËn lîi, th× sÏ hoµn toµn cã kh¶ n¨ng th¾ng lîi.
thuËn lîi, cßn nh÷ng luËn ®iÖu "x· héi chñ nghÜa" vµ lý sù cña §Ó gi¶i thÝch ®iÒu nµy, ta h·y nhËn ®Þnh mét çch v¾n t¾t "t−
bän d©n tóy th× kh«ng bao giê cã thÓ th¾ng lîi ®−îc. t−ëng" cña ngµi A. V. P. vµ trÝch dÉn mét vµi ®o¹n rót ra tõ
Theo t«i, kÕt luËn nµy lµ mét trong nh÷ng bµi häc quan nh÷ng dßng mµ «ng thÇy tu hiÒn dÞu viÕt ®Ó m« t¶ giai cÊp
träng nhÊt cña çch m¹ng Nga, vµ t«i vÉn hy väng r»ng ®Õn n«ng d©n Nga.
mét lóc nµo ®ã sÏ cã thÓ chøng minh ®iÒu ®ã b»ng sù ph©n Ngµi A. V. P. b¶o vÖ nh÷ng nguyªn lý cña chñ nghÜa
tÝch tØ mØ çc diÔn v¨n cña ph¸i d©n tóy t¹i c¶ hai khãa ®Çu d©n tóy chèng l¹i Xu-kha-nèp, mét c©y bót cña tê "Lêi gi¸o
huÊn", trong ®ã «ng Xu-kha-nèp nh−îng l¹i cho chñ nghÜa M¸c chÊt quÇn chóng réng r·i cña çc ®¶ng x· héi chñ nghÜa. Ngµi
mét lo¹t c¬ së lý luËn c¬ b¶n cña chñ nghÜa d©n tóy, ®ång thêi A. V. P. kh«ng thÓ kh«ng biÕt r»ng trong n−íc mµ cµng cã
tuyªn truyÒn cho çi tùa nh− sù hîp nhÊt nh÷ng ng−êi m¸c-xÝt nhiÒu quyÒn tù do chÝnh trÞ th× giai cÊp n«ng d©n cµng Ýt mang
víi bän d©n tóy. t− t−ëng x· héi chñ nghÜa, dï lµ yÕu ít. Vµ «ng ta chØ ch¬i çi
Ngµi A. V. P. ch¼ng hÒ chèng l¹i sù hîp nhÊt, nh−ng «ng ta trß ch¾p v¸ çc mÈu t− t−ëng cña çc gi¸o s− t− s¶n vµ cña
kh«ng cã ý ®Þnh "nh−îng l¹i" çc nguyªn lý cña chñ nghÜa d©n bän c¬ héi chñ nghÜa ch©u ¢u ®Ó lµm rèi sù viÖc, vµ thËm chÝ
tóy. Vµ chÝnh viÖc b¶o vÖ sù trong s¸ng cã tÝnh nguyªn t¾c vµ còng kh«ng t×m çch ®−a ra mét çi g× ®ã gièng nh− mét häc
sù cøng r¾n cña chñ nghÜa d©n tóy do mét ng−êi d©n tóy ― thuyÕt x· héi hoµn chØnh, trùc diÖn, râ rµng, ®Ó chèng l¹i chñ
kh«ng nghi ngê g× n÷a lµ rÊt næi tiÕng vµ cã thÈm quyÒn nh− nghÜa M¸c.
ngµi A. V. P. ― tiÕn hµnh, cµng cho thÊy râ rµng h¬n tÝnh chÊt Cho nªn kh«ng cã g× ch¸n ngÊy h¬n lµ bµi b¸o cña ngµi A. V.
tuyÖt väng hoµn toµn cña lËp tr−êng cña chñ nghÜa d©n tóy, P.. Kh«ng cã g× thÓ hiÖn râ h¬n vÒ sù diÖt vong hoµn toµn, trªn
tÝnh chÊt thiÕu sinh lùc hoµn toµn cña lo¹i chñ nghÜa d©n tóy Êy. ph−¬ng diÖn t− t−ëng, cña chñ nghÜa x· héi d©n tóy ë n−íc
Ngµi Xu-kha-nèp ®· ®i ®Õn chç nãi r»ng vÒ b¶n chÊt chØ cã Nga. Chñ nghÜa nµy ®· chÕt. Çc b¹n ®Òu t×m thÊy toµn bé
mét m×nh giai cÊp v« s¶n lµ giai cÊp x· héi chñ nghÜa. §−¬ng nh÷ng "t− t−ëng" cña ngµi A. V. P. trong bÊt cø mét cuèn s¸ch
nhiªn, nÕu suy nghÜ triÖt ®Ó dï lµ chót Ýt th× thÊy r»ng nh− thÕ x· héi - c¶i l−¬ng t− s¶n nµo xuÊt b¶n ë ph−¬ng T©y. Cho nªn
cã nghÜa lµ thõa nhËn chñ nghÜa M¸c vµ phñ nhËn hoµn toµn b¸c bá nh÷ng ý kiÕn ®ã th× còng kh«ng thÝch thó g×.
chñ nghÜa x· héi d©n tóy. Nh−ng nÕu c h ñ n g h Ü a x · h é i d©n tóy ë Nga ®· chÕt,
Ngµi A. V. P. chèng l¹i ngµi Xu-kha-nèp, nh−ng nh÷ng lý lÏ nÕu çch m¹ng n¨m 1905 ®· giÕt chÕt nã vµ çc ngµi A. V. P. ®·
cña ngµi A. V. P. th× thËt lµ th¶m h¹i ch−a tõng thÊy. §ã chØ lµ lêi ch«n nã, vµ nÕu nã chØ cßn ®Ó l¹i c©u nãi môc ruçng, th× chñ
rµo tr−íc ®ãn sau, nh÷ng lêi söa ®æi, nh÷ng dÊu hái, nh÷ng nhËn nghÜa d©n chñ n«ng d©n ë Nga v É n s è n g , ― thø chñ nghÜa
xÐt cã tÝnh chÊt chiÕt trung vÒ luËn ®iÓm cho r»ng chñ nghÜa xÐt l¹i d©n chñ n«ng d©n nµy tuyÖt nhiªn kh«ng cã tÝnh chÊt x· héi
"phãng ®¹i qu¸ møc" sù ®Ýnh chÝnh cña cuéc sèng ®èi víi lý luËn, chñ nghÜa mµ lµ thø chñ nghÜa d©n chñ t− s¶n còng nh− chñ
cßn chñ nghÜa chÝnh thèng th× b¸c bá mét çch uæng c«ng nh÷ng nghÜa d©n chñ ë Mü trong nh÷ng n¨m 1860, ë Ph¸p vµo cuèi
®Ýnh chÝnh Êy. Çi mãn canh hÈu lèn mµ ngµi A. V. P. ®−a ra cho thÕ kû XVIII, ë §øc vµo nöa ®Çu thÕ kû XIX v. v. vµ v. v..
mäi ng−êi th× gièng hÖt, nh− hai giät n−íc, nh÷ng lêi ph¶n ®èi C©u chuyÖn cña mét thÇy tu hiÒn dÞu nãi vÒ n«ng th«n, do
th«ng th−êng cña çc ngµi t− s¶n "nh©n ®¹o chñ nghÜa" ë tÊt c¶ çc ngµi Cri-u-cèp kÓ l¹i, hoµn toµn x¸c minh ®iÒu ®ã. Nh−ng ®iÒu
n−íc ch©u ¢u vÉn chèng l¹i cuéc ®Êu tranh giai cÊp vµ chèng l¹i mµ Cri-u-cèp truyÒn ®¹t l¹i ― xin nªu lªn qua mét chót ― l¹i
chñ nghÜa x· héi mang tÝnh chÊt giai cÊp. b¾t nguån, mét çch cã lÏ cßn næi bËt h¬n, chÝnh x¸c h¬n, tõ
Ngµi A. V. P. kh«ng d¸m phñ nhËn mét sù kiÖn c¬ b¶n nh÷ng ý kiÕn nhËn xÐt cña tªn Bun-ga-cèp, kÎ thï chÝnh cèng
mµ ai còng biÕt lµ: trªn toµn thÕ giíi chØ cã giai cÊp v« s¶n míi cña chñ nghÜa d©n chñ, mét ng−êi thuéc ph¸i "Nh÷ng çi mèc",
tiÕn hµnh cuéc ®Êu tranh cã hÖ thèng, liªn tôc, hµng ngµy, ®¨ng trong t¹p chÝ "T− t−ëng Nga" (n¨m 1912, sè 11, bµi "T¹i
chèng t− b¶n; chÝnh giai cÊp v« s¶n lµ chç dùa cã tÝnh cuéc bÇu cö").
"§Çu ãc n« lÖ vµ tÝnh hÌn nh¸t, ― vÞ thÇy tu trong c©u chuyÖn cña Cri- nh÷ng c¶nh bÊt lùc hiÓn nhiªn, nh÷ng sù l¨ng nhôc nãng hæi ch−a ®−îc
u-cèp ®· nãi nh− vËy vÒ giíi tu hµnh ë Nga, ― ®iÒu ®ã th−êng x¶y ra!.. röa, nh÷ng lêi nguyÒn rña lÉn nhau, lßng c¨m thï mï qu¸ng, lßng ghen tþ
Nh−ng sù kh¸c nhau lµ ë chç ch−a bao giê cã mét sù ly khai víi nhµ thê ®èi víi tÊt c¶ nh÷ng c¶nh sung s−íng h¬n, Êm cóng h¬n, sung tóc h¬n.
mét çch thÇm lÆng, b×nh th¶n ®Õn khñng khiÕp, nh− hiÖn nay. §óng lµ Tr−íc kia ®−¬ng nhiªn còng cã sù ghen tþ, sù thï ghÐt, sù khæ n·o, téi lçi
trong nhµ thê, linh hån cuéc sèng ®· t¾t h¼n. T«i nh¾c l¹i r»ng kh«ng ph¶i kinh tëm, nh−ng ngµy tr−íc ng−êi ta vÉn cßn tin vµo ý Chóa, tin r»ng
chØ cã giíi trÝ thøc bá ®i, mµ c¶ nh©n d©n còng ®· bá ®i..., ph¶i thõa nhËn nh÷ng sù h−ëng l¹c trªn thÕ gian lµ h− ¶o, ng−êi ta tin vµ ®· t×m thÊy ®ñ
®iÒu ®ã, ― chÝnh t«i ®· lµm linh môc ë n«ng th«n hai n¨m". nghÞ lùc ®Ó chÞu ®ùng, víi niÒm hy väng vµo phÇn th−ëng ë bªn kia thÕ
gian. Ngµy nay lßng tin Êy kh«ng cßn n÷a. Ngµy nay th× ë ®ã lßng tin cña
VÞ thÇy tu hiÒn dÞu Êy nhí l¹i n¨m 1905. Håi ®ã «ng thÇy tu hä lµ nh− thÕ nµy: chóng t«i lµ nh÷ng ng−êi n« dÞch, cßn hä lµ nh÷ng kÎ bÞ
nµy ®· gi¶i thÝch b¶n tuyªn ng«n cho nh÷ng ng−êi n«ng d©n. n« dÞch. Tõ tÊt c¶ nh÷ng ®iÒu gi¶i thÝch vÒ tù do ®· mäc lªn trªn m¶nh ®Êt
n«ng th«n çc lo¹i cá ®éc vµ thuèc phiÖn... Vµ b©y giê l¹i ®Õn çi luËt míi
"T«i mong ®îi ― «ng ta nãi th¶m thiÕt ― sù håi t©m, sù ®oµn kÕt chÆt
vÒ ruéng ®Êt nµy: em chèng l¹i anh, con chèng l¹i cha, l¸ng giÕng chèng l¹i
chÏ, t×nh th−¬ng yªu, sù s¸ng suèt, ý thøc lµnh m¹nh, sù thøc tØnh, nguån
nhau! Toµn thÊy çi c¶nh c¨m thï nhau vµ lo¹n l¹c ®Õn møc mµ n«ng th«n
nghÞ lùc... Sù håi t©m th× tuång nh− cã, nh−ng lÏ ra lµ sù hîp nhÊt vµ liªn
sÏ chÕt ng¹t, vµ nã døt kho¸t sÏ chÕt ng¹t".
minh th× l¹i lµ lßng c¨m thï x©u xÐ nhau. Vµ tr−íc hÕt lµ n«ng th«n ®· thóc
®Èy chÝnh t«i vµ thóc ®Èy kh¸ m¹nh. Cã lÏ t«i ®· hoµn toµn ®øng vÒ phÝa
Chóng ta ®· nhÊn m¹nh mét vµi tõ ng÷ ®Æc biÖt tiªu biÓu
n«ng th«n víi c¶ t©m hån vµ tr¸i tim... T«i ®· gi¶i thÝch vÒ chÝnh nh÷ng
quyÒn tù do ®ã vµ tÊt c¶ çc ®iÒu kh¸c. Vµ ng−êi ta ®· l¾ng nghe ch¨m chó trong b¶n m« t¶ tiªu biÓu vÒ t×nh h×nh n«ng th«n cña «ng thÇy
lµm sao! Lóc ®ã t«i nghÜ r»ng kh«ng thÓ më réng h¬n nh÷ng ®iÒu mµ t«i tu ¨n nãi ngät ngµo (mét nhµ trÝ thøc d©n tóy tr¨m phÇn tr¨m!).
®· më ra, thÕ nh−ng l¹i kh«ng ph¶i nh− thÕ... nhiÒu lý lÏ kh¸c ®· th©m VÞ thÇy tu nµy lµ mét ng−êi chñ tr−¬ng "h÷u ¸i", lµ mét kÎ
nhËp vµo n«ng th«n. Vµ nh÷ng diÔn gi¶ míi ®· nãi ®Õn nhiÒu çi r¾c rèi
thï cña lßng "c¨m thï". VÒ mÆt ®ã, th× «ng ta hoµn toµn t¸n
h¬n nhiÒu: nµo lµ vÒ ruéng ®Êt, vÒ sù b×nh ®¼ng vµ vÒ çc «ng chñ. TÊt
nhiªn lµ nh÷ng ng−êi mu-gÝch ®· hiÓu vµ thÊm nhuÇn çi ®ã ngay tøc thµnh çi quan ®iÓm tèi ph¶n ®éng cña T«n-xt«i (còng cã thÓ
kh¾c. Vµ viÖc ®Çu tiªn lµ ng−êi ta kÐo ®Õn nhµ t«i vµ tuyªn bè r»ng hä sÏ nãi lµ çi quan ®iÓm cña ®¹o C¬-®èc) mµ bän d©n chñ - lËp hiÕn
tr¶ cho t«i kh«ng ph¶i hai tr¨m, mµ lµ mét tr¨m róp vÒ viÖc hµnh ®¹o... vµ ®ång bän vÉn kh«ng ngõng ph¸t triÓn. M¬ −íc vÒ c«ng cuéc
... Tuy vËy, çi ®Æc biÖt g©y cho t«i nçi buån bùc kh«ng ph¶i lµ sù "x· héi hãa ruéng ®Êt" nµo ®ã, ba hoa vÒ ý nghÜa "x· héi chñ
kiÖn ®ã, tøc lµ vÒ kho¶n mét tr¨m róp, mµ lµ toµn bé nh÷ng çi ®· ®ét nghÜa" cña çc hîp t¸c x·, vÒ çc "®Þnh møc chiÕm h÷u ruéng
nhiªn lµm thµnh bé mÆt míi cña n«ng th«n. ThËt vËy, ë ®©u ng−êi ta
®Êt" ― nh÷ng ®iÒu nµy th× vÞ thÇy tu ®ã ch¾c lµ kh«ng cã g×
còng cè g¾ng më m¾t cho n«ng th«n, gi¶i phãng n«ng th«n khái tÊm
mµn bao phñ hä, räi s¸ng c¶nh t¨m tèi cña n«ng th«n! Vµ nÕu nãi cho chèng l¹i, nh−ng khi lßng c¨m thï thay cho "lßng h÷u ¸i", th×
®óng sù thËt, th× ng−êi ta ®· lµm ®−îc ®iÒu ®ã. Mét ng−êi mï ®· lËp tøc «ng thÇy tu Êy lïi b−íc Øu x×u vµ khãc lãc.
kh«ng cßn mï n÷a ngay tõ lóc míi thÊy ®−îc tý chót ¸nh s¸ng... dï "Chñ nghÜa x· héi" ®Çu l−ìi, su«ng s¸o ("mang tÝnh chÊt
anh ta ch−a tr«ng thÊy râ. Nh−ng sù s¸ng m¾t ra mét nöa Êy chØ lµm
d©n tóy chø kh«ng ph¶i mang tÝnh chÊt v« s¶n"), ― çi ®ã
cho anh ta ®i ®Õn mét nhËn thøc ®au khæ nhÊt vµ lßng c¨m thï s«i
sôc nhÊt... Vµ cã thÓ sÏ cã lóc anh ta than thë vÒ t×nh tr¹ng dèt n¸t t¨m
th× bao nhiªu mµ ch¼ng ®−îc, çi thø ®ã ë ch©u ¢u, bÊt kú
tèi cña m×nh. Lßng c¨m thï ®· t¨ng lªn ë n«ng th«n, mét sù c¨m thï mét anh tiÓu thÞ d©n cã häc thøc nµo còng ®Òu t¸n thµnh
m¹nh ®Õn nçi t−ëng chõng nh− ngµy nay ®· nhiÔm ®Çy toµn bé bÇu ®−îc. Nh−ng nÕu vÊn ®Ò lµ lßng c¨m thï chø kh«ng ph¶i lµ
kh«ng khÝ... Toµn lµ nh÷ng c¶nh dao kiÕm, gËy géc, ®èt ph¸. Toµn lµ "lßng h÷u ¸i", th× xin th«i ¹. NÕu lµ chñ nghÜa x· héi nh©n
®¹o rçng tuÕch trªn ®Çu l−ìi th× chóng t«i t¸n thµnh; nÕu lµ chñ ChØ cã bän Pu-ri-skª-vÝch, bän quan l¹i, nh÷ng nhµ trÝ thøc cã
nghÜa d©n chñ çch m¹ng th× chóng t«i chèng l¹i. t©m hån tèt ®Ñp míi coi ®ã lµ "mï qu¸ng". Hai lµ, ®óng lµ ngay
Nh÷ng ®iÒu mµ vÞ thÇy tu hiÒn dÞu nãi vÒ ®Ò tµi cò rÝch lµ thêi kú ®Çu cña phong trµo c«ng nh©n ë Nga ®· cã yÕu tè nµo
"hµnh ®éng v« l¹i" ë n«ng th«n, th× xÐt vÒ thùc tÕ kh«ng cã g× ®ã cña "lßng c¨m thï mï qu¸ng", vÝ dô nh− h×nh thøc ph¸ ho¹i
®¸ng gäi lµ míi c¶. Nh−ng qua c©u chuyÖn do b¶n th©n «ng ta m¸y mãc trong çc cuéc b·i c«ng vµo nh÷ng n¨m 60 - 80 cña
kÓ th× thÊy râ lµ danh tõ "hµnh ®éng v« l¹i" lµ mét kh¸i niÖm thÕ kû tr−íc. T×nh h×nh ®ã ®· chÊm døt mét çch nhanh chãng.
cña bän chñ n«ng n« ®Æt ra. "Nh÷ng sù l¨ng nhôc nãng hæi Nh−ng thùc chÊt kh«ng ph¶i lµ ë çi ®ã. §ßi hái nh÷ng ng−êi
ch−a ®−îc röa", ― ®Êy lµ ®iÒu «ng thÇy tu hiÒn dÞu Êy ®· x¸c ®· kh«ng cßn cã thÓ kiªn nhÉn chÞu ®ùng ®−îc trong t×nh h×nh
nhËn. Nh−ng ®iÒu ®ã râ rµng lµ mét çi g× rÊt vµ rÊt kh«ng ph¶i lóc ®ã ph¶i "®eo g¨ng tay tr¾ng", lµ qu¸ tÇm th−êng.
lµ "hµnh ®éng v« l¹i". §iÒu chñ yÕu lµ: døt kho¸t tõ bá thÕ giíi quan cò, hoµn toµn
ph¶n ®éng, lµ thÊm nhuÇn s©u s¾c chÝnh çi häc thuyÕt vÒ
Tõ l©u nh÷ng ng−êi m¸c-xÝt ®· ®Æt cho m×nh nhiÖm vô lµ "nh÷ng ng−êi bÞ n« dÞch", häc thuyÕt ®ã lµ çi b¶o ®¶m kh«ng
trong cuéc ®Êu tranh víi chñ nghÜa d©n tóy ph¶i ®Ëp tan chñ ph¶i cho mét giÊc ngñ chÕt mµ lµ cho mét cuéc sèng sinh ®éng.
nghÜa Ma-ni-lèp1), nh÷ng c©u nãi ®−êng mËt, çi quan ®iÓm t×nh Chñ nghÜa x· héi d©n tóy vµ ngay c¶ ph¸i t¶ cña nã ®Òu ®·
c¶m yÕu ®uèi ®øng bªn trªn giai cÊp, chñ nghÜa x· héi "nh©n môc r÷a råi. NhiÖm vô sinh ®éng vµ ®Çy søc sèng lµ gét röa,
d©n" tÇm th−êng, xøng ®¸ng víi mét anh chµng "x· héi - cÊp gi¸o dôc, thøc tØnh, tËp häp phong trµo d©n chñ trªn c¬ së mét
tiÕn" nµo ®ã ë Ph¸p rÊt th«ng th¹o trong nh÷ng thñ ®o¹n vµ
sù ®o¹n tuyÖt tù gi¸c víi çc häc thuyÕt vÒ "lßng h÷u ¸i", vÒ "sù
m¸nh líi con bu«n. Nh−ng ®ång thêi tõ l©u nh÷ng ng−êi m¸c-
chÞu ®ùng" v. v.. VÞ thÇy tu hiÒn dÞu Êy ®ang buån phiÒn. Cßn
xÝt ®· coi m×nh cã nhiÖm vô còng rÊt tÊt yÕu lµ ph¶i ph©n biÖt çi
chóng ta th× cã ®Çy ®ñ c¬ së ®Ó phÊn khëi v× ®· cã ®Þa bµn
h¹t nh©n d©n chñ cña çc quan ®iÓm d©n tóy. Chñ nghÜa x· héi
phong phó ®Ó tiÕn hµnh c«ng t¸c mét çch høng thó.
d©n tóy lµ mét vËt mèc meo môc n¸t vµ h«i thèi. Phong trµo d©n
chñ n«ng d©n ë Nga, ― nÕu qu¶ ®−îc vÞ thÇy tu hiÒn dÞu t¶ l¹i
mét çch ®óng ®¾n nh− trong c©u chuyÖn cña «ng Cri-u-cèp, ― "Gi¸o dôc", sè 2, Theo ®óng b¶n ®¨ng trªn
th¸ng Hai 1913 t¹p chÝ "Gi¸o dôc"
l¹i lµ mét lùc l−îng sinh ®éng. Phong trµo Êy kh«ng thÓ kh«ng lµ
Ký tªn: V. I.
mét lùc l−îng sinh ®éng khi mµ bän Pu-ri-skª-vÝch cßn ®ang
thèng trÞ, khi mµ cã tíi ba m−¬i triÖu ng−êi cßn bÞ ®ãi.
Ng−êi ta th−êng nãi víi chóng ta vÒ "lßng c¨m thï mï
qu¸ng". Mét lµ, ®iÒu ®ã kh«ng ph¶i hoµn toµn ®óng sù thËt.
1)
Chñ nghÜa Ma-ni-lèp ― gäi theo tªn cña mét nh©n vËt trong tiÓu
tuyÕt cña G«-g«n "Nh÷ng linh hån chÕt". Nh©n vËt nµy ®· trë thµnh ®iÓn
h×nh chung cho mét lo¹i ng−êi hay m¬ t−ëng h·o huyÒn, nhu nh−îc vµ ba
hoa mét çch bÊt lùc.
460 Sù mÊt c©n ®èi ngµy cµng t¨ng 461
lêi cña §¶ng d©n chñ - lËp hiÕn lµ: ®iÒu g©y trë ng¹i lµ c¬ cÊu
hiÖn nay cña çc c¬ quan lËp ph¸p vµ th¸i ®é hiÖn nay cña
chÝnh quyÒn ®èi víi chÕ ®é ®¹i diÖn cña nh©n d©n.
sù mÊt c©n ®èi ngµy cµng t¨ng KÕt luËn: cÇn thiÕt ph¶i cã mét c¬ cÊu kh¸c vµ mét th¸i ®é
kh¸c cña chÝnh quyÒn. Mét c¬ cÊu vµ mét th¸i ®é nh− thÕ nµo,
Nh÷ng nhËn xÐt cña mét nhµ chÝnh luËn ®iÒu ®ã chóng ta sÏ thÊy râ khi ph©n tÝch "bèn luËn ®iÓm" cña
cuéc héi nghÞ d©n chñ - lËp hiÕn trong nh÷ng bµi b¸o sau ®©y.
I Nh−ng tr−íc hÕt ta ph¶i ®Æt ra mét c©u hái chÝnh sau ®©y:
®©u lµ nguyªn nh©n cña "c¬ cÊu vµ th¸i ®é" "hiÖn nay"? Cã thÓ
Çch ®©y kh«ng l©u, ®· cã mét cuéc héi nghÞ th−êng kú cña
lÊy tõ ®©u ra çi c¬ cÊu vµ th¸i ®é kh¸c? Çc ngµi d©n chñ - lËp
çc nghÞ sÜ d©n chñ - lËp hiÕn víi nh÷ng ng−êi ho¹t ®éng cña
hiÕn thËm chÝ còng kh«ng hÒ nghÜ ®Õn ®iÒu ®ã! Sù im lÆng cña
®¶ng Êy ë çc ®Þa ph−¬ng.
hä ®èi víi vÊn ®Ò c¬ b¶n nµy quy cho cïng lµ mét thø ®Çu ãc
Nh− ®· dù ®o¸n, hä ®· th¶o luËn vÒ nh÷ng ®Æc ®iÓm cña
phi-li-xtanh thñ cùu kiÓu ch©u ¸, ®¹i lo¹i nh− cho r»ng tr−íc
t×nh h×nh chÝnh trÞ hiÖn nay. Sù ®¸nh gi¸ cña ph¸i tù do vÒ t×nh
kia ®· cã nh÷ng cè vÊn tåi, th× b©y giê cã thÓ cã nh÷ng cè vÊn
h×nh chÝnh trÞ nµy lµ nh− sau:
tèt...
"Ng−êi ta chó ý ®Õn sù mÊt c©n ®èi ngµy cµng t¨ng gi÷a nh÷ng nhu Çc ngµi d©n chñ - lËp hiÕn ¬i, ph¶i ch¨ng ®· cã mèi liªn hÖ
cÇu cña ®Êt n−íc vÒ mét nÒn ph¸p chÕ c¬ b¶n vµ t×nh tr¹ng kh«ng cã kh¶
nµo ®ã gi÷a "çi hiÖn nay" víi lîi Ých cña mét giai cÊp nµo ®ã, vÝ
n¨ng tháa m·n nh÷ng nhu cÇu Êy trong ®iÒu kiÖn cßn tån t¹i c¬ cÊu hiÖn
nay cña çc c¬ quan lËp ph¸p vµ th¸i ®é hiÖn nay cña chÝnh quyÒn ®èi víi
dô cña giai cÊp ®¹i ®Þa chñ? Hay lµ cña nh÷ng ng−êi t− s¶n
chÕ ®é ®¹i diÖn cña nh©n d©n". giµu cã nhÊt? Ph¶i ch¨ng ®· cã sù phï hîp hoµn toµn gi÷a "çi
hiÖn nay" vµ lîi Ých cña nh÷ng giai cÊp nhÊt ®Þnh? Ch¼ng ph¶i
ThËt lµ giäng l−ìi rèi mï nh− cuén chØ bÞ con mÌo con râ rµng lµ ®µm luËn t×nh h×nh chÝnh trÞ mµ kh«ng kÓ ®Õn mèi
nghÞch tung ra tõ l©u. Téi nghiÖp cho ph¸i tù do ë n−íc ta, ch¶ t−¬ng quan gi÷a mäi giai cÊp, nh− thÕ cã nghÜa lµ t¸n gÉu mét
cã chç nµo ®Ó hä cã thÓ ph¸t biÓu t− t−ëng cña hä mét çch çch rçng tuÕch, ®ã sao?
s¸ng sña!
Than «i! Ngoµi viÖc t¸n gÉu rçng tuÕch, çc ngµi d©n chñ -
Nh−ng h·y xem xÐt mét çch kü l−ìng h¬n n÷a: çi kh«ng lËp hiÕn kh«ng cßn biÕt lÊy g× ®Ó che ®Ëy "sù kh«ng phï hîp
may cña hä kh«ng ph¶i chØ lµ ë chç ch¶ cã chç nµo, mµ chñ ngµy cµng t¨ng" gi÷a chÝnh s¸ch cña hä vµ nh÷ng nhu cÇu cña
yÕu lµ ë chç ph¸i tù do ch¶ cã g× ®Ó nãi. Sù mÊt c©n ®èi t¨ng ®Êt n−íc.
lªn kh«ng nh÷ng chØ lµ gi÷a nhu cÇu cña ®Êt n−íc vµ sù v«
dông kh«ng ph−¬ng cøu ch÷a cña "chÕ ®é hiÖn nay" v. v., mµ
II
cßn lµ gi÷a nh÷ng nhu cÇu cña ®Êt n−íc vµ sù bÊt lùc cña chñ
nghÜa tù do. Ph¸i tù do ë n−íc ta nãi chung ― vµ sau hä lµ nh÷ng
T¹i sao l¹i kh«ng thÓ tháa m·n ®−îc nh÷ng nhu cÇu cña nhµ chÝnh trÞ c«ng nh©n theo ®−êng lèi tù do chñ nghÜa
®Êt n−íc, th−a çc nhµ chÝnh trÞ thuéc ph¸i tù do? C©u tr¶ (bän thñ tiªu) ― th−êng hay thÝch nãi ®Õn vµ ®ang nãi ®Õn
462 V. I. Lª-nin Sù mÊt c©n ®èi ngµy cµng t¨ng 463
viÖc "¢u hãa" n−íc Nga. ë ®©y, mét sù thËt rÊt nhá ®−îc dïng ra nh÷ng kÕt qu¶ Êy! C−¬ng lÜnh vµ s¸ch l−îc cña ph¸i tù do
®Î che giÊu mét ®iÒu sai sù thËt rÊt lín. tùu trung lµ nh− sau: mong r»ng ë n−íc Nga cã ®−îc mét chÕ
Kh«ng nghi ngê g× n÷a r»ng, nãi chung, n−íc Nga ®ang ®é nh− ë ch©u ¢u, nh−ng kh«ng ph¶i kinh qua mét cuéc ®Êu
®−îc ¢u hãa, tøc lµ ®ang ®−îc c¶i tæ theo h×nh mÉu ch©u ¢u tranh gian khæ nh− cuéc ®Êu tranh ®· t¹o nªn chÕ ®é ®ã ë
(h¬n n÷a, hiÖn nay ta còng ph¶i liÖt n−íc NhËt vµ Trung-quèc ch©u ¢u!
vµo lo¹i "ch©u ¢u", bÊt kÓ sù quy ®Þnh vÒ ®Þa lý). Nh−ng sù "¢u Còng dÔ hiÓu lµ tr−íc nh÷ng ®iÒu mong muèn vµ nh÷ng lý
hãa" nµy nãi chung ®· b¾t ®Çu tõ thêi kú vua A-lÕch-xan-®r¬ II, lÏ ®ã cña ph¸i tù do, th× nh÷ng bän C«-b−-lin-xki ë n−íc ta l¹i
nÕu nh− kh«ng ph¶i tõ Pi-èt ®¹i ®Õ, tiÕp diÔn ngay c¶ trong thêi tá th¸i ®é khinh bØ vµ cã nh÷ng hµnh ®éng chèng bän "chñ tiÖm
kú cao trµo (n¨m 1905) vµ trong thêi kú thÕ lùc ph¶n ®éng bu«n" vµ nh÷ng ng−êi "mu-gÝch". Bän C«-b−-lin-xki nãi: Çc
thèng trÞ (n¨m 1908 - 1911), sù ¢u hãa nµy x¶y ra trong c¬ quan ngµi thuéc ph¸i tù do, çc ngµi muèn ghi lªn giÊy nh÷ng th¾ng
c¶nh s¸t vµ ë bän ®Þa chñ kiÓu M¸c-cèp, bän nµy "¢u hãa" lîi mµ chÝnh çc ngµi cßn ch−a thu ®−îc trong thùc tÕ.
nh÷ng thñ ®o¹n ®Êu tranh cña chóng chèng lùc l−îng d©n chñ.
III
Çi danh tõ "¢u hãa" thËt lµ qu¸ chung chung ®Õn nçi nã
®−îc dïng ®Ó lµm rèi vÊn ®Ò, lµm lu mê çc vÊn ®Ò chÝnh trÞ Cuéc héi nghÞ cña §¶ng d©n chñ - lËp hiÕn ®· th«ng qua 4
cÊp thiÕt. luËn ®iÓm vÒ vÊn ®Ò s¸ch l−îc. LuËn ®iÓm thø nhÊt nãi nh−
Ph¸i tù do muèn ¢u hãa n−íc Nga. Nh−ng c¶ Héi ®ång liªn sau:
hiÖp quý téc, qua çi ®¹o luËt ngµy 9 th¸ng M−êi mét 1906 (14 "S¸ch l−îc thèng nhÊt hµnh ®éng cña toµn thÓ phe ®èi lËp lµ mét ®iÒu
th¸ng S¸u 1910) cña m×nh, còng h−íng tíi viÖc ¢u hãa. kiÖn cÇn thiÕt ®Ó thùc hiÖn ®−îc nh÷ng ho¹t ®éng thiÕt thùc th−êng kú cña
Ph¸i tù do muèn cã mét b¶n hiÕn ph¸p theo kiÓu ch©u ¢u. §u-ma nhµ n−íc, tuy thÕ s¸ch l−îc nµy kh«ng b¶o ®¶m cã ®−îc mét ph¸i
Nh−ng nh÷ng hiÕn ph¸p cña çc n−íc ch©u ¢u lµ kÕt qu¶ cña ®a sè cè ®Þnh vµ v÷ng ch¾c trong §u-ma nhµ n−íc ®Ó th¶o ra nh÷ng dù
luËt cña ph¸i ®èi lËp vµ kh«ng b¶o ®¶m cho viÖc thùc sù thùc hiÖn çc dù
mét cuéc ®Êu tranh giai cÊp l©u dµi vµ gian khæ gi÷a mét bªn lµ
luËt mµ ph¸i ®èi lËp cã thÓ th«ng qua t¹i §u-ma nhµ n−íc nhê cã sù gióp
chÕ ®é phong kiÕn vµ chÕ ®é chuyªn chÕ, víi mét bªn kh¸c lµ ®ì cña ph¸i gi÷a trong §u-ma".
giai cÊp t− s¶n, n«ng d©n vµ c«ng nh©n. Nh÷ng hiÕn ph¸p viÕt
thµnh v¨n b¶n h¼n hoi hoÆc kh«ng ®−îc viÕt thµnh v¨n b¶n, Nãi cho dÔ hiÓu, ®o¹n r¾c rèi nµy cã nghÜa lµ:
nh÷ng hiÕn ph¸p mµ ph¸i tù do ®· dïng ®Ó lµm "xÊu hæ" Ph¸i tù do chØ cã thÓ cïng víi bän th¸ng M−êi míi lËp
nh÷ng bän ph¶n ®éng ë n−íc ta, ®Òu chØ lµ b¶n ghi nhËn nh÷ng thµnh ph¸i ®a sè trong §u-ma nhµ n−íc. Mét ®a sè nh− vËy
kÕt qu¶ cña cuéc ®Êu tranh giµnh ®−îc sau mét lo¹t nh÷ng kh«ng cè ®Þnh, mµ nh÷ng quyÕt ®Þnh cña nã th× kh«ng ®−îc thi
hµnh trong thùc tÕ.
th¾ng lîi mµ ng−êi ta rÊt vÊt v¶ míi ®¹t ®−îc, nh÷ng th¾ng lîi
§óng nh− thÕ. Nh−ng tõ ®Êy ta kÕt luËn r»ng nÕu gäi nh÷ng
cña çi míi ®èi víi çi cò, vµ mét lo¹t nh÷ng thÊt b¹i do çi cò
quyÕt ®Þnh Êy lµ nh÷ng ho¹t ®éng "cÇn thiÕt", "th−êng kú" vµ
g©y cho çi míi.
"thiÕt thùc" (!??) th× nh− vËy lµ b¶n th©n m×nh ®· tù lõa dèi
Ph¸i tù do muèn ë n−íc ta cã ®−îc nh÷ng kÕt qu¶ Êy
m×nh vµ lõa dèi c¶ nh©n d©n.
mµ kh«ng ph¶i th«ng qua tæng sè nh÷ng sù thµnh b¹i ®· t¹o
Sau khi ®¸nh b¹i bän ph¸i h÷u b»ng cuéc bá phiÕu chung gi÷a hai ph¸i nµy, cho nªn tÊt nhiªn hä ®· cã khuynh h−íng
víi ph¸i th¸ng M−êi, chóng ta kh«ng nªn chñ tr−¬ng tiÕn hµnh cïng nhau ho¹t ®éng "thiÕt thùc", mÆc dÇu hiÖn nay ho¹t ®éng
c«ng t¸c lËp ph¸p ë §u-ma IV, chóng ta kh«ng nªn gieo r¾c nµy lµ ®iÒu v« hy väng.
nh÷ng ¶o t−ëng lËp hiÕn, ― ®Êy lµ nh÷ng ®iÒu mµ lÏ ra ph¸i Bän th¸ng M−êi lu«n lu«n than thë trªn b¸o chÝ cña chóng,
d©n chñ - lËp hiÕn ph¶i nãi râ cho nh©n d©n biÕt, nÕu hä muèn thãa m¹ çch m¹ng, thãa m¹ chÝnh phñ, thãa m¹ bän ph¸i h÷u
lµ nh÷ng ng−êi d©n chñ kh«ng ph¶i chØ trªn lêi nãi. vµ Héi ®ång nhµ n−íc, nh−ng trong §u-ma th× chóng chØ h¹n
"LuËn ®iÓm" thø nhÊt nµy cña cuéc héi nghÞ d©n chñ - lËp chÕ ë nh÷ng nguyÖn väng c¶i çch vµ ®i theo chÝnh phñ.
hiÕn ®· lµm mäi ng−êi ph¶i ng¹c nhiªn vÒ tÝnh chÊt kh«ng l«-
Bän d©n chñ - lËp hiÕn cµng than thë nhiÒu h¬n trªn b¸o chÝ
gÝch cña nã. Nh÷ng b¶n dù luËt kh«ng thÓ thùc hiÖn ®−îc trong cña m×nh, thãa m¹ çch m¹ng, thãa m¹ chÝnh phñ, thãa m¹
thùc tÕ mµ ph¸i ®a sè kh«ng cè ®Þnh vµ kh«ng v÷ng ch¾c trong ph¸i h÷u, Héi ®ång nhµ n−íc vµ ph¸i th¸ng M−êi, thÕ nh−ng
§u-ma IV th«ng qua, th× ®· ®−îc ng−êi ta gäi lµ ho¹t ®éng t¹i §u-ma th× chóng chØ h¹n chÕ ë nh÷ng nguyÖn väng c¶i çch
"thiÕt thùc"!! ChÝnh nh÷ng ng−êi d©n chñ - lËp hiÕn ®· hµng vµ cè lµm cho ho¹t ®éng ®èi lËp cña chóng thÝch hîp víi lËp
tr¨m lÇn gäi nh÷ng dù luËt Êy lµ mét mí hçn ®én nh÷ng ®iÒu tr−êng cña bän th¸ng M−êi.
vôn vÆt ch¸n ngÊy. Vµ gäi nh− thÕ rÊt ®óng.
Tuy vÒ mÆt l«-gÝch s¸ch l−îc nµy cña ph¸i d©n chñ - lËp hiÕn IV
hÕt søc phi lý, nh−ng xÐt theo quan ®iÓm lîi Ých giai cÊp th× nã
l¹i lµ dÔ hiÓu. Chóng ta thö nhí l¹i nh÷ng ®iÒu mµ nh÷ng LuËn ®iÓm thø hai cña héi nghÞ d©n chñ - lËp hiÕn lµ nh−
ng−êi d©n chñ - x· héi ®· nãi vÒ §u-ma III vµ IV, b¾t ®Çu tõ sau:
n¨m 1907. Hä nãi r»ng trong §u-ma cã hai ph¸i ®a sè: ph¸i "ViÖc t¨ng c−êng mét çch c¨n b¶n §u-ma nhµ n−íc, víi tÝnh çch lµ
h÷u - th¸ng M−êi vµ ph¸i th¸ng M−êi - d©n chñ - lËp hiÕn. C¶ mét nh©n tè lËp ph¸p vµ chÝnh trÞ, chØ cã thÓ ®¹t ®−îc b»ng çch thùc hiÖn
hai ph¸i nµy ®Òu ®øng trªn lËp tr−êng ph¶n çch m¹ng (xem ba ®iÒu kiÖn c¨n b¶n: d©n chñ hãa luËt bÇu cö (quyÒn phæ th«ng ®Çu
t¹p chÝ "Gi¸o dôc", 1913, sè 1, tr. 131)). phiÕu), c¶i tæ mét çch c¨n b¶n Héi ®ång nhµ n−íc, vµ thiÕt lËp néi çc cã
Cuéc héi nghÞ th¸ng Hai 1913 cña ph¸i d©n chñ - lËp hiÕn ®· tr¸ch nhiÖm".
chøng thùc nh÷ng ®iÒu chóng ta ®· nãi lªn trong çc b¶n nghÞ Thùc chÊt cña s¸ch l−îc võa ®−îc tr×nh bµy ë ®©y cã thÓ
quyÕt chÝnh thøc tõ n¨m 1907. biÓu hiÖn b»ng mÊy ch÷: chñ nghÜa c¶i l−¬ng.
Së dÜ "s¸ch l−îc thèng nhÊt hµnh ®éng cña toµn thÓ phe Khoa häc lÞch sö chØ ra cho chóng ta biÕt r»ng nãi chung, sù kh¸c
®èi lËp... nhê cã sù gióp ®ì cña ph¸i gi÷a trong §u-ma", lµ biÖt gi÷a viÖc thay ®æi cã tÝnh chÊt c¶i l−¬ng vµ viÖc thay ®æi kh«ng
s¸ch l−îc cÇn thiÕt ®èi víi ph¸i d©n chñ - lËp hiÕn, chÝnh lµ cã tÝnh chÊt c¶i l−¬ng mét chÕ ®é chÝnh trÞ nµo ®ã, thÓ hiÖn ë chç
v× hä, còng nh− bän th¸ng M−êi, ®Òu ®øng trªn mét lËp trong tr−êng hîp ®Çu th× chÝnh quyÒn vÉn ë trong tay giai cÊp cÇm
tr−êng ph¶n çch m¹ng. Do cã sù gièng nhau bªn trong quyÒn cò; cßn trong tr−êng hîp thø hai th× chÝnh quyÒn ®−îc
chuyÓn tõ tay giai cÊp cò qua tay giai cÊp míi. Bän d©n chñ - lËp
1)
Xem tËp nµy, tr. 403. hiÕn kh«ng hiÓu ®−îc c¬ së giai cÊp cña nh÷ng c¶i çch lÞch sö. XÐt
vÒ mÆt lý luËn, ®Êy lµ sai lÇm c¨n b¶n cña bän d©n chñ - lËp sù bî ®ì Ýt h¬n cña ph¸i d©n chñ - lËp hiÕn? XÐt theo quan ®iÓm
hiÕn. cña chñ nghÜa c¶i l−¬ng th× bän th¸ng M−êi lµ bän triÖt ®Ó h¬n
Cßn xÐt vÒ mÆt thùc tiÔn, th× sù kh¸c biÖt vÒ lý luËn ®ã tùu nhiÒu, v× r»ng ai ®i theo quan ®iÓm nµy th× ®Òu ph¶i xÐt ®Õn
trung lµ: çi bé phËn cã ®−îc thay ®æi hay kh«ng trong khi çi tÝnh chÊt cã thÓ chÊp nhËn ®−îc cña nh÷ng c¶i çch, mµ nh÷ng
toµn thÓ, çi c¬ b¶n vÉn kh«ng thay ®æi; hay lµ çi toµn thÓ, çi "c¶i çch" cña bän th¸ng M−êi th× l¹i "cã thÓ chÊp nhËn ®−îc"
c¬ b¶n thay ®æi. h¬n c¶.
Trong çc n−íc kh¸c nhau, trong çc thêi kú lÞch sö kh¸c VËy chØ cã mét kÕt luËn lµ: sù kh«ng phï hîp gi÷a chñ
nhau, giai cÊp t− s¶n th−êng lµ mét giai cÊp c¶i l−¬ng, vµ còng
nghÜa c¶i l−¬ng cña ph¸i tù do víi nh÷ng nhu cÇu cña ®Êt n−íc
cã khi lµ mét giai cÊp kh«ng chØ h¹n chÕ ë chñ nghÜa c¶i l−¬ng.
®ang ngµy cµng t¨ng.
MÆt kh¸c, giai cÊp c«ng nh©n kh«ng bao giê thõa nhËn r»ng
nh÷ng cuéc c¶i çch cã kh¶ n¨ng ®−a l¹i nh÷ng sù thay ®æi c¨n
V
b¶n, nh−ng trong nh÷ng ®iÒu kiÖn nhÊt ®Þnh, giai cÊp c«ng
nh©n còng quyÕt kh«ng tõ chèi viÖc ®ßi thùc hiÖn nh÷ng cuéc LuËn ®iÓm thø ba cña héi nghÞ d©n chñ - lËp hiÕn lµ nh− sau:
c¶i çch, coi ®ã lµ nh÷ng yªu s¸ch tr−íc m¾t.
"ViÖc chuÈn bÞ nh÷ng ®iÒu kiÖn Êy ph¶i trë thµnh mét nhiÖm vô c¬ b¶n
Nh− vËy, vÊn ®Ò chung quy l¹i lµ: bän d©n chñ - lËp hiÕn
cña s¸ch l−îc cña §¶ng d©n chñ - lËp hiÕn, h¬n n÷a ho¹t ®éng lËp ph¸p
cho r»ng sù duy tr× quyÒn thèng trÞ cho giai cÊp thèng trÞ hiÖn tr−íc m¾t, phèi hîp víi çc nhãm ®èi lËp kh¸c vµ víi ph¸i gi÷a, cÇn ph¶i
nay, tøc lµ cho bän ®¹i ®Þa chñ kiÓu phong kiÕn, lµ mét ®iÒu bÊt ®−îc tiÕn hµnh chõng nµo ho¹t ®éng nµy cã thÓ thùc hiÖn ®−îc, nh−ng
di bÊt dÞch. Bän nµy vÉn tiÕp tôc theo quan ®iÓm ph¸i ®èi lËp kh«ng ®−îc m©u thuÉn víi viÖc thùc hiÖn nh÷ng nhiÖm vô c¬ b¶n Êy" (B¸o
cña nhµ vua, vÉn tiÕp tôc gi÷ quan ®iÓm cho r»ng: "Nhê trêi, ë "Ng«n luËn", sè 34, ngµy 4 th¸ng Hai).
n−íc Nga ®· cã hiÕn ph¸p". "LuËn ®iÓm" tr−íc lµ mét sù nh−îng bé ®èi víi bän d©n
Nãi mét çch kh¸c th× "ba ®iÒu kiÖn c¨n b¶n" cña bän d©n
chñ - lËp hiÕn çnh t¶, hay nãi ®óng h¬n, lµ miÕng måi çm dç
chñ - lËp hiÕn lµ nh÷ng ®iÒu kiÖn do giai cÊp t− s¶n tù do chñ
ph¸i d©n chñ: h·y ñng hé nh÷ng ng−êi d©n chñ - lËp hiÕn
nghÜa ®Ò ra nh»m ph©n chia mét çch hßa thuËn nh÷ng ®Æc
chóng t«i, v× r»ng chóng t«i lµ nh÷ng "nhµ d©n chñ", chóng t«i
quyÒn vÒ kinh tÕ vµ chÝnh trÞ gi÷a bän ®Þa chñ phong kiÕn vµ
®Êu tranh cho quyÒn phæ th«ng ®Çu phiÕu!
bän t− b¶n.
Bän th¸ng M−êi còng theo cïng mét quan ®iÓm nh− vËy LiÕc m¾t ®−a t×nh víi ph¸i t¶ råi th× lËp tøc quay ngo¾t sang
("sù tháa hiÖp cña chÝnh quyÒn víi ®Êt n−íc" ― theo çch nãi bªn h÷u: nÕu ta ®em chuyÓn luËn ®iÓm thø 3, tõ mét lèi nãi ba
cña «ng Ma-cla-cèp, mét ng−êi kh«ng h¼n lµ thuéc ph¸i th¸ng hoa r¾c rèi sang mét lèi nãi dÔ hiÓu, th× cã nghÜa lµ chóng t«i,
M−êi, còng kh«ng h¼n lµ thuéc ph¸i d©n chñ - lËp hiÕn), h¬n nh÷ng ng−êi d©n chñ - lËp hiÕn, cïng víi nh÷ng ng−êi thuéc
n÷a, bän th¸ng M−êi l¹i ®−a ra nh÷ng ®iÒu kiÖn ph©n chia ph¸i tiÕn bé vµ nh÷ng ng−êi th¸ng M−êi, c«ng nhËn nh÷ng
ruéng ®Êt "cã tÝnh chÊt bî ®ì" h¬n n÷a ®èi víi bän ®Þa chñ. ho¹t ®éng chung tr−íc m¾t trong lÜnh vùc lËp ph¸p!
Sù bî ®ì nhiÒu h¬n Êy cña bän th¸ng M−êi ®· bÞ ph¸ Nh−ng ch¼ng lÏ nh÷ng ho¹t ®éng lËp ph¸p "tr−íc m¾t"
s¶n. ThÕ th× cã c¨n cø g× ®Ó mong ®îi mét kÕt qu¶ kh¸c ë Êy ®−a ®Õn nh÷ng b¶n dù luËt kh«ng thÓ thùc hiÖn ®−îc,
nh− ng−êi ta ®· thõa nhËn trong luËn ®iÓm thø nhÊt cña héi Trong tÊt c¶ çc n−íc ë ch©u ¢u, giai cÊp t− s¶n tù do chñ
nghÞ ®ã sao? Ph¸i d©n chñ - lËp hiÕn cã mét c©u rµo tr−íc nh− nghÜa ph¶n çch m¹ng, ®· quay l−ng l¹i víi nÒn d©n chñ, ®Òu
sau: "chõng nµo ho¹t ®éng nµy cã thÓ thùc hiÖn ®−îc". Tøc lµ, tiÕp tôc kh¼ng ®Þnh r»ng nã ®ang lµm çi viÖc chuÈn bÞ (ë n−íc
nãi th¼ng ra, th× chóng t«i sÏ ®ßi nh÷ng c¶i çch vôn vÆt nh−ng Phæ, nã cïng phèi hîp víi ph¸i tù do - d©n téc; ë n−íc Ph¸p,
tr¸ch nhiÖm vÒ viÖc nµy th× cø ®æ lªn ®Çu bän th¸ng M−êi! nã cïng víi tÊt c¶ bän thuéc ph¸i tiÕn bé) nh÷ng cuéc c¶i çch
Nh÷ng ng−êi d©n chñ - lËp hiÕn ë n−íc ta qu¶ lµ nh÷ng con d©n chñ "c¬ b¶n".
ng−êi hay pha trß... Giai cÊp t− s¶n nµo ®· døt kho¸t chuyÓn sang con ®−êng c¶i
L¹i n÷a. C¶ ph¸i tiÕn bé lÉn bän th¸ng M−êi, tuy ®øng trªn l−¬ng, th× ®ã lµ mét giai cÊp t− s¶n ®· thèi n¸t, bÊt lùc víi çi
quan ®iÓm c¶i l−¬ng mét çch triÖt ®Ó h¬n ph¸i d©n chñ - lËp chñ nghÜa tù do cña m×nh, v« dông trong c«ng cuéc c¶i çch
hiÕn, nh−ng ®Òu kh«ng ®ång ý víi nh÷ng yªu s¸ch cã tÝnh chÊt d©n chñ, lµ mét giai cÊp thï ®Þch víi c«ng nh©n, xa rêi nh©n
"qu¸ −" tù do chñ nghÜa nh− yªu s¸ch vÒ quyÒn phæ th«ng ®Çu d©n vµ ®i theo bän ph¸i h÷u råi.
phiÕu, yªu s¸ch ®ßi c¶i çch mét çch c¨n b¶n Héi ®ång nhµ
VI
n−íc v. v.. Lµm sao mµ ph¸i d©n chñ - lËp hiÕn ― lµ ph¸i vÉn
tiÕp tôc tù x−ng lµ d©n chñ ― l¹i cã thÓ tuyªn bè chñ tr−¬ng LuËn ®iÓm thø 4, luËn ®iÓm cuèi cïng cña héi nghÞ d©n
hµnh ®éng chung tr−íc m¾t trong lÜnh vùc lËp ph¸p cïng víi chñ - lËp hiÕn, lµ nh− sau:
nh÷ng bän râ rµng lµ thï ®Þch víi nÒn d©n chñ ®−îc? "Héi nghÞ thõa nhËn r»ng, song song víi viÖc ®−a ra ba khÈu hiÖu ®·
Vµ ë ®©y ph¸i d©n chñ - lËp hiÕn còng l¹i cã mét c©u rµo nãi ®Õn trªn kia, th× viÖc nªu lªn vÊn ®Ò ¸p dông nh÷ng biÖn ph¸p s¸ch
tr−íc: chóng t«i, nh÷ng ng−êi d©n chñ - lËp hiÕn, chóng t«i l−îc tÝch cùc h¬n n÷a trong cuéc ®Êu tranh ë nghÞ viÖn, lµ mét viÖc lµm
®ang tiÕn hµnh viÖc chuÈn bÞ giµnh quyÒn phæ th«ng ®Çu ®óng lóc".
phiÕu, vµ chuÈn bÞ b»ng çch phèi hîp ho¹t ®éng víi ph¸i ChØ cã trong cuéc ®Êu tranh ë nghÞ viÖn th«i −? Vµ chØ cã
th¸ng M−êi, mµ ho¹t ®éng nµy th× "kh«ng ®−îc m©u thuÉn víi nªu lªn vÊn ®Ò th«i −?
viÖc thùc hiÖn" quyÒn phæ th«ng ®Çu phiÕu! Çi c©u "nh÷ng biÖn ph¸p s¸ch l−îc tÝch cùc h¬n n÷a trong
§©y lµ mét lèi tho¸t gi¶n ®¬n: chóng t«i tuyªn bè bµi diÔn cuéc ®Êu tranh ë nghÞ viÖn" cã nghÜa lµ g×, ®iÒu ®ã cã trêi míi
v¨n cña Rèt-di-an-c« lµ cã tÝnh chÊt "lËp hiÕn", chóng t«i biÓu biÕt. Cuéc héi nghÞ nµy cña ph¸i d©n chñ - lËp hiÕn cã lÏ ®· chñ
quyÕt (biÓu quyÕt kh«ng ph¶i v× lÇm nh− nh÷ng ng−êi d©n t©m tr×nh bµy nh÷ng luËn ®iÓm cña m×nh b»ng nh÷ng c©u ch÷
chñ - x· héi, mµ biÓu quyÕt mét çch cã ý thøc) t¸n thµnh khã hiÓu nhÊt.
c«ng thøc cña ph¸i th¸ng M−êi ®Ò nghÞ chuyÓn sang môc Khi nãi ®Õn nh÷ng biÖn ph¸p tÝch cùc h¬n, ph¸i d©n chñ -
kh¸c theo b¶n tuyªn bè cña néi çc, v× r»ng tÊt c¶ nh÷ng ®iÒu lËp hiÕn râ rµng muèn tá ra r»ng m×nh thiªn vÒ phÝa t¶. Nh−ng
®ã kh«ng m©u thuÉn víi "sù chuÈn bÞ" giµnh quyÒn phæ ®©y ®óng chØ lµ çi vÎ bÒ ngoµi th«i, v× r»ng tõ ®iÒu nµy ng−êi
th«ng ®Çu phiÕu!! ta kh«ng rót ra ®−îc mét çi g× râ rµng døt kho¸t c¶.
ë ®©y ta kh«ng thÓ nãi r»ng ph¸i d©n chñ - lËp hiÕn lµ bän Nãi chung, nh÷ng "biÖn ph¸p" nµo trong cuéc ®Êu tranh ë
ng−êi hay pha trß n÷a. ë ®©y cÇn ph¶i dïng mét ch÷ kh¸c... nghÞ viÖn cã thÓ ®−îc gäi lµ tÝch cùc h¬n?
Lµ kh«ng bá phiÕu t¸n thµnh nh÷ng c«ng thøc cña bän ta Ýt chó ý ®Õn nh÷ng tµi liÖu, nh÷ng nghÞ quyÕt chÝnh x¸c vµ
th¸ng M−êi vµ cña ph¸i tiÕn bé ®Ò nghÞ chuyÓn sang môc kh¸c. chÝnh thøc nh− vËy cña çc ®¶ng cã tæ chøc. Ng−êi ta kh«ng −a
Lµ kh«ng nãi vÒ "sù tháa hiÖp cña chÝnh quyÒn víi ®Êt n−íc". thÝch nh÷ng "b¶n nghÞ quyÕt". Ng−êi ta thÝch çc cuéc pháng
Lµ kh«ng bao giê chÞu ngåi lÆng thinh khi ph¸i ®a sè çnh vÊn vµ nh÷ng lo¹i chuyÖn ®¬m ®Æt h¬n.
h÷u - th¸ng M−êi th«ng qua nh÷ng biÖn ph¸p ph¶n d©n chñ. Nh−ng th¸i ®é nghiªm tóc ®èi víi chÝnh trÞ ®ßi hái ta ph¶i
Lµ kh«ng ®ång ý chÊm døt, vµ h¹n chÕ nh÷ng cuéc tranh cã mét sù ph©n tÝch hÕt søc cÆn kÏ çc nghÞ quyÕt cña ®¶ng, vµ
luËn cã tÝnh chÊt chung, cã ý nghÜa nguyªn t¾c. nh÷ng ng−êi m¸c-xÝt sÏ lµm tÊt c¶ nh÷ng g× cã thÓ lµm ®−îc ®Ó
Chóng t«i khuyªn tÊt c¶ nh÷ng ai tiÕp xóc víi ph¸i d©n cã ®−îc mét sù ph©n tÝch nh− vËy.
chñ - lËp hiÕn, ®õng nªn quªn hái hä nh− thÕ nµy: hä cã "nªu" Chóng ta gäi nh÷ng ng−êi d©n chñ - lËp hiÕn lµ "ph¸i gi÷a".
lªn ®−îc vÊn ®Ò çc biÖn ph¸p tÝch cùc h¬n hay kh«ng? Hä Th«ng th−êng th× bän th¸ng M−êi, mét bän ®øng gi÷a ph¸i
gi¶i quyÕt vÊn ®Ò nµy nh− thÕ nµo, nÕu nh− hä dù ®Þnh nªu h÷u vµ ph¸i ®èi lËp, ®−îc gäi lµ ph¸i gi÷a.
ra? Trªn thùc tÕ hä ¸p dông nh− thÕ nµo "nh÷ng biÖn ph¸p Tuy nhiªn, xÐt c¶ vÒ mÆt c¬ së giai cÊp cña çc chÝnh ®¶ng
tÝch cùc h¬n"? vµ xÐt c¶ vÒ thùc chÊt cña ®−êng lèi chÝnh trÞ hiÖn t¹i nãi chung,
§Êt n−íc ®ang chuyÓn sang t¶. Ph¸i d©n chñ míi ®ang thøc th× trong khi ph©n tÝch çc ®¶ng, ta còng kh«ng thÓ h¹n chÕ vÊn
tØnh. HiÖn t−îng thiªn vÒ phÝa t¶ ®«i chót cã tÝnh chÊt bÒ ngoµi ®Ò ë ph¹m vi §u-ma, kh«ng thÓ chØ coi bän th¸ng M−êi lµ "ph¸i
nµy cña ph¸i d©n chñ - lËp hiÕn cã mét ý nghÜa chÝnh trÞ thËt râ gi÷a".
rµng: muèn lõa dèi ph¸i d©n chñ míi ®ã, l«i kÐo ph¸i nµy ®i Ta h·y xem nh÷ng c¬ së giai cÊp cña çc ®¶ng ë n−íc ta:
theo m×nh, m¹o nhËn lµ ®¹i biÓu cña ph¸i nµy. bän ph¸i h÷u vµ bän d©n téc chñ nghÜa ― nãi chung gåm
NhiÖm vô khÈn thiÕt cña ph¸i d©n chñ lµ ng¨n chÆn sù nh÷ng bän ®Þa chñ - chñ n«. Chóng chñ tr−¬ng duy tr× vµ lµm
lõa dèi Êy l¹i. Ng−êi nµo mµ kh«ng rót ra ®−îc tõ nh÷ng cho "v÷ng ch¾c" chÕ ®é hiÖn nay.
bµi häc gian khæ cña qu¸ khø çi kÕt luËn lµ: ngay c¶ sù
Bän th¸ng M−êi, bän tiÕn bé vµ bän d©n chñ - lËp hiÕn ―
l·nh ®¹o dï lµ bé phËn cña ph¸i d©n chñ - lËp hiÕn ®èi víi nh− chóng ta thÊy ― gåm bän ®Þa chñ râ rµng thuéc lo¹i mang
ph¸i d©n chñ còng kh«ng khái g©y nªn nh÷ng sù ng¶ tÝnh chÊt t− s¶n nhiÒu h¬n vµ sau n÷a gåm c¶ ®¸m t− s¶n kÕch
nghiªng, nh÷ng sù ph¶n béi, nh÷ng sù thÊt b¹i nhôc nh·
sï. TÊt c¶ nh÷ng ®¶ng nµy ®Òu mong muèn nh÷ng cuéc c¶i
kh«ng cã ®Êu tranh, ― nh÷ng ng−êi nh− vËy lµ kh«ng häc çch. TÊt c¶ bän chóng lËp thµnh ph¸i gi÷a thùc thô, ®øng gi÷a
®−îc mét ®iÒu g× hÕt. Nh÷ng ng−êi ®ã ta cÇn xem nh− kÎ bän ®Þa chñ - chñ n« vµ ph¸i d©n chñ (n«ng d©n vµ c«ng nh©n).
thï cña nÒn d©n chñ.
Giai cÊp t− s¶n sî ph¸i d©n chñ h¬n lµ sî bän ph¶n ®éng: c¶
bän tiÕn bé, c¶ bän d©n chñ - lËp hiÕn ®Òu nh− vËy. TÝnh ®èi lËp
VII
cña hai ®¶ng nµy tÊt nhiªn lµ cÇn ®−îc tÝnh ®Õn khi ®Ò ra çc
Nãi chung vµ nh×n toµn bé th× cuéc héi nghÞ d©n chñ - nhiÖm vô thùc tiÔn cña ®−êng lèi chÝnh trÞ tr−íc m¾t hµng ngµy,
lËp hiÕn nµy lµ mét tµi liÖu bæ Ých vÒ ®êi sèng chÝnh trÞ nh−ng tÝnh ®èi lËp nµy kh«ng thÓ che giÊu chóng ta sù gièng
cña "ph¸i gi÷a" ë n−íc ta. Th−êng th−êng th× b¸o chÝ ë n−íc nhau vÒ mÆt giai cÊp gi÷a çc ®¶ng nµy víi bän th¸ng M−êi.
Bän ®Þa chñ - chñ n« võa tù mét m×nh chóng thèng trÞ chñ - lËp hiÕn nh− lµ mét th¾ng lîi cña ph¸i d©n chñ - lËp hiÕn
võa liªn minh víi nh÷ng bän t− s¶n líp trªn ®Ó thèng trÞ. çnh t¶ ®øng ®Çu lµ Mi-li-u-cèp ®èi víi bän ph¸i h÷u trong
Bän chñ n«ng n« ®Òu ph¶n ®èi nh÷ng cuéc c¶i çch. Nãi §¶ng d©n chñ - lËp hiÕn.
chung, giai cÊp t− s¶n t¸n thµnh c¶i çch, nh−ng bän chóng
"Nh÷ng ho¹t ®éng lËp ph¸p ― tê b¸o ""TiÕng nãi M¸t-xc¬-va" ®· tr×nh
chØ giíi h¹n ë lËp tr−êng c¶i l−¬ng th«i; cßn vÒ ph¸i d©n chñ bµy nh− vËy nghÞ quyÕt cña héi nghÞ §¶ng d©n chñ - lËp hiÕn ― chØ cã thÓ
n«ng d©n, vµ ®Æc biÖt lµ vÒ ph¸i d©n chñ c«ng nh©n th× ®−îc sö dông trong chõng mùc nã kh«ng m©u thuÉn g× víi nh÷ng nhiÖm
kh«ng thÓ nãi nh− vËy. vô c¬ b¶n Êy" (tøc lµ víi quyÒn phæ th«ng ®Çu phiÕu, víi viÖc c¶i tæ Héi
®ång nhµ n−íc vµ víi chÕ ®é tr¸ch nhiÖm cña néi çc).
Cuéc héi nghÞ cña ph¸i d©n chñ - lËp hiÕn ®· chØ ra mét çch
"Nãi mét çch ®¬n gi¶n th× chÊp nhËn mét c«ng thøc nh− vËy cã nghÜa
râ rµng cho chóng ta thÊy chñ nghÜa c¶i l−¬ng cña hä, nh− lµ lµ tõ chèi mäi c«ng viÖc lËp ph¸p trong giíi h¹n cña kh¶ n¨ng thùc hiÖn
s¸ch l−îc ®Æc biÖt cña hä. §iÒu quan träng h¬n c¶ lµ cÇn hiÓu râ thùc tÕ, vµ sù ®èi lËp cña §¶ng d©n chñ - lËp hiÕn tõ nay ®· c«ng nhiªn
mèi liªn hÖ cña s¸ch l−îc nµy víi nh÷ng lîi Ých giai cÊp cña bän mang tÝnh chÊt cña sù ®èi lËp v« tr¸ch nhiÖm".
t− s¶n vµ nh÷ng thiÕu sãt cña s¸ch l−îc nµy, "sù kh«ng phï
Tê b¸o "TiÕng nãi M¸t-xc¬-va" ®· rót ra tõ ®©y mét kÕt luËn
hîp ngµy cµng t¨ng" gi÷a nã víi nh÷ng nhu cÇu cña ®Êt n−íc.
r»ng chØ cßn cã çch lµ gi¶i t¸n §u-ma, v× bän th¸ng M−êi
§iÒu quan träng h¬n c¶ lµ cÇn hiÓu râ r»ng gi÷a bän d©n chñ -
kh«ng bao giê chÞu chÊp nhËn "lËp tr−êng kh«ng khoan
lËp hiÕn vµ bän th¸ng M−êi cã sù gièng nhau c¨n b¶n, vµ d−íi
nh−îng" nh− thÕ (kh«ng ®ïa ®©u!) cña §¶ng d©n chñ - lËp
sù l·nh ®¹o cña bän d©n chñ - lËp hiÕn th× ph¸i d©n chñ hoµn
hiÕn, r»ng kh«ng cã ph¸i ®a sè nµo c¶ trong §u-ma, vµ t×nh
toµn kh«ng cã kh¶ n¨ng giµnh bÊt kú mét th¾ng lîi nµo.
tr¹ng lµ "hoµn toµn v« hy väng"...
§Êy ng−êi ta viÕt lÞch sö nh− vËy ®Êy!
VIII
ë ®©y lé ra rÊt râ rµng sù gièng nhau hÕt søc s©u s¾c gi÷a
Khi bµi b¸o nhá nµy cña t«i ®· viÕt xong th× t«i nhËn ®−îc sè §¶ng d©n chñ - lËp hiÕn víi bän th¸ng M−êi, vµ thùc chÊt çc
30 tê b¸o "TiÕng nãi M¸t-xc¬-va", trong ®ã cã ®¨ng bµi x· luËn cuéc "c·i lén" gi÷a chóng víi nhau còng gièng nh− nh÷ng
"Råi sao n÷a?" nãi vÒ cuéc héi nghÞ d©n chñ - lËp hiÕn võa råi. ng−êi yªu nhau m¾ng nhÑ nhau mµ th«i...
Bµi b¸o nµy ®−îc viÕt nh©n viÖc biÓu quyÕt trong §u-ma Nh− chóng ta ®· thÊy, ngµy 6 th¸ng Hai ë M¸t-xc¬-va, c¬ quan
ngµy 6 th¸ng Hai (th«ng qua c«ng thøc ®Ò nghÞ chuyÓn sang ng«n luËn chÝnh thøc cña bän th¸ng M−êi c«ng bè r»ng khèi th¸ng
môc kh¸c theo nh÷ng sù gi¶i thÝch cña Çt-x«)178, nã ®· cã M−êi - d©n chñ - lËp hiÕn ®· tan vì hoµn toµn sau cuéc héi nghÞ cña
mét tÇm quan träng ®Æc biÖt vµ ®· lµm hÕt søc s¸ng tá vÊn §¶ng d©n chñ - lËp hiÕn häp tr−íc ngµy 4 th¸ng Hai (ngµy 4 th¸ng
®Ò th¸i ®é cña ph¸i d©n chñ - lËp hiÕn ®èi víi bän th¸ng Hai b¸o "Ng«n luËn" ®· ®¨ng tin vÒ cuéc héi nghÞ nµy).
M−êi, cho nªn tÊt nhiªn chóng ta cÇn ph¶i nãi ®Õn hä. Còng ngµy 6 th¸ng Hai ë Xanh Pª-tÐc-bua, t¹i §u-ma
C¬ quan ng«n luËn chÝnh thøc cña bän th¸ng M−êi, tê nhµ n−íc IV, bän th¸ng M−êi vµ ph¸i d©n chñ - lËp hiÕn
b¸o "TiÕng nãi M¸t-xc¬-va", ®· miªu t¶ cuéc héi nghÞ (ch¼ng cïng nhau chÊp nhËn ― víi 173 phiÕu thuËn vµ 153 phiÕu
râ v× sao mµ hä gäi thµnh héi nghÞ ®¹i biÓu) cña §¶ng d©n chèng ― c«ng thøc cña khèi th¸ng M−êi - d©n chñ - lËp
hiÕn ®Ò nghÞ chuyÓn sang môc kh¸c, sang nh÷ng ®iÒu gi¶i thÝch d©n chñ - lËp hiÕn (bän d©n chñ - lËp hiÕn rÊt ®çi t¶ khuynh
cña Çt-x«, lµ c«ng thøc sau ®ã ®· bÞ b¸c bá mét çch ngÉu kia ®Êy... h·y xem bän th¸ng M−êi chöi m¾ng chóng rÊt ghª
nhiªn trong cuéc biÓu quyÕt phóc quyÕt!! vÒ téi t¶ khuynh cña chóng!), vµ thÕ lµ khèi th¸ng M−êi - d©n
§iÒu ®ã ch¶ ph¶i lµ tuyÖt vêi, ®ã sao? chñ - lËp hiÕn t¹i §u-ma Tr¨m ®en ®· ®−îc b¶o vÖ, cñng cè vµ
Tr−íc mÆt chóng ta râ rµng lµ ®· ph¬i bµy ra mét kiÓu mÉu ph¸t triÓn.
®iÓn h×nh vÒ viÖc bän th¸ng M−êi vµ bän d©n chñ - lËp hiÕn ®· ThËt chØ muèn kªu lªn: «i, trêi cã thÊu ch¨ng! Kh«ng biÕt
tiÕn hµnh nh− thÕ nµo nh÷ng "ho¹t ®éng" chÝnh trÞ cña m×nh. ®Õn bao giê th× ph¸i d©n chñ ë Nga sÏ hiÓu ®−îc çi m¸nh khãe
Xin trêi chøng gi¸m, bän chóng kh«ng ®øng trong mét "khèi" lõa ®¶o ®¬n gi¶n nµy cña bän d©n chñ - lËp hiÕn theo xu h−íng
nµo c¶! Nh−ng bän chóng ®· ph©n chia nhau gi÷ çc vai ®Ó tù do chñ nghÜa? Mµ trong tÊt c¶ çc n−íc ch©u ¢u, bän chÝnh
®¸nh lõa d− luËn c«ng chóng mét çch rÊt "khÐo lÐo", ®Õn nçi kh¸ch t− s¶n tù do chñ nghÜa ®· ch¬i ― b»ng çch nµy hay çch
kh«ng mét viÖc lËp khèi chÝnh thøc nµo l¹i cã thÓ ®−a l¹i cho kh¸c ― chÝnh çi trß ch¬i Êy: tr−íc mÆt nh©n d©n, trong çc
chóng nh÷ng sù "thuËn tiÖn" nh− vËy. Nh−ng bän d©n chñ - lËp cuéc bÇu cö, trong çc bµi ph¸t biÓu chÝnh thøc th× chóng lín
hiÕn hiÓu r»ng ®Êt n−íc ®ang khuynh t¶, r»ng mét lùc l−îng tiÕng thÒ båi r»ng chóng lµ nh÷ng ng−êi d©n chñ, cÊp tiÕn (ph¸i
d©n chñ míi ®ang h×nh thµnh, vµ do ®ã chóng ®· ®ãng vai "t− t−ëng tù do" ë §øc, L«-Ýt Gioãc-gi¬ vµ ®ång bän ë Anh),
thiªn vÒ phÝa t¶ vµ th«ng qua cuéc héi nghÞ cña m×nh, chóng thËm chÝ lµ nh÷ng ng−êi x· héi chñ nghÜa (ph¸i x· héi chñ
tung ra mét sè c©u hoµn toµn kh«ng nãi lªn çi g× c¶, hoµn toµn nghÜa - cÊp tiÕn ë Ph¸p). Cßn trªn thùc tÕ, trong ®−êng lèi
kh«ng cã néi dung, nh−ng lµ nh÷ng c©u gièng nh÷ng c©u nãi t¶ chÝnh trÞ thùc sù cña chóng th× chóng ®i cïng víi nh÷ng chÝnh
khuynh. Bän th¸ng M−êi ®· g©y trong c«ng chóng mét t©m phñ vµ nh÷ng ®¶ng hoµn toµn ph¶n d©n chñ, víi nh÷ng bän
tr¹ng hoÆc mét Ên t−îng cho r»ng §¶ng d©n chñ - lËp hiÕn ®· th¸ng M−êi ®ñ çc mÇu s¾c vµ thuéc çc d©n téc kh¸c nhau.
trë nªn t¶ khuynh; chóng g©y Ên t−îng Êy b»ng çch chÝnh thøc C©u chuyÖn Êy thËt lµ ®· cò kü, vµ nh÷ng bän d©n chñ - lËp
tuyªn bè trong bµi x· luËn cña tê b¸o "TiÕng nãi M¸t-xc¬-va" hiÕn ®· lÆp ®i lÆp l¹i nã kh«ng biÕt bao nhiªu lÇn!
r»ng lËp tr−êng cña §¶ng d©n chñ - lËp hiÕn lµ kh«ng ®iÒu hßa,
r»ng kh«ng thÓ t¹o ra mét ph¸i ®a sè trong §u-ma b»ng çch IX
liªn kÕt bän th¸ng M−êi víi bän d©n chñ - lËp hiÕn, chóng ®¶
B¸o "TiÕng nãi M¸t-xc¬-va" qu¶ quyÕt r»ng tr−íc cuéc bÇu
ph¸ bän d©n chñ - lËp hiÕn vÒ sù t¶ khuynh, chóng lµm Çm Ü lªn
cö, ph¸i d©n chñ - lËp hiÕn
vÒ viÖc gi¶i t¸n §u-ma v. v. vµ v. v..
Cßn trªn thùc tÕ th× chóng lîi dông nh÷ng sù Çm Ü Êy mµ "®· tiÕn hµnh mét cuéc tranh luËn kÞch liÖt víi çnh t¶ ®Ó chøng
mÆc c¶ víi bän d©n chñ - lËp hiÕn, vµ chÝnh trong lóc chóng minh sù cÇn thiÕt ph¶i tiÕn hµnh ho¹t ®éng lËp ph¸p trong giíi h¹n çc
®iÒu kiÖn thùc tÕ. §iÒu nµy ®· t¹o cho ng−êi ta cã c¬ së ®Ó hy väng vµo
chèng l¹i hÕt søc kÞch liÖt sù t¶ khuynh cña bän d©n chñ - lËp
kh¶ n¨ng cã mét sù tháa thuËn cña ph¸i gi÷a trong §u-ma víi ph¸i ®èi
hiÕn th× chóng l¹i ng· gi¸ víi bän Êy trªn c¬ së mét c«ng thøc
lËp. Nh−ng sau cuéc bÇu cö, trong quan ®iÓm cña nh÷ng ng−êi l·nh
chung!! ®¹o §¶ng d©n chñ - lËp hiÕn ®· cã mét sù thay ®æi quan träng. B¶n
ThÕ lµ "chã sãi còng no mµ cõu còng nguyªn vÑn". Vµ nghÞ quyÕt vÒ vÊn ®Ò s¸ch l−îc §u-ma do Mi-li-u-cèp ®Ò ra vµ ®−îc héi
ph¸i d©n chñ bÞ xá mòi, bÞ lõa bÞp, bÞ çm dç ®i theo bän nghÞ ®¹i biÓu th«ng qua th×, vÒ c¨n b¶n, kh¸c h¼n víi nh÷ng ®iÒu
®· nãi tr−íc ®©y trong cuéc bÇu cö; nh− thÕ, hiÓn nhiªn nh÷ng ®iÒu ®−îc trÞ, vÞ bé tr−ëng nµy ®· ®i theo l·nh tô cña m×nh lµ A-xquÝt, mét
nãi ra ®ã lµ nh»m môc ®Ých tranh thñ cho m×nh sè phiÕu bÇu cña giai cÊp kÎ kh«ng thua bän b¶o thñ vÒ mÆt nµo c¶.
®¹i t− s¶n thµnh thÞ. Giai cÊp ®¹i t− s¶n Êy vÞ tÊt ®· ®ång ý lµ sÏ ñng hé
c−¬ng lÜnh hµnh ®éng cña §¶ng d©n chñ - lËp hiÕn do héi nghÞ ®¹i biÓu NÕu nh− bµi b¸o cña tê "TiÕng nãi M¸t-xc¬-va" miªu t¶ ngµi
®−a ra hiÖn nay". Mi-li-u-cèp lµ mét ng−êi ®¹i diÖn cho bän d©n chñ - lËp hiÕn
çnh t¶, th× ®iÒu nµy chØ lµm cho ng−êi ta ph¶i mØm c−êi mµ
§©y lµ çch lËp luËn ®iÓn h×nh, trong ®ã ng−êi ta kh«ng biÕt th«i. Ngµi Mi-li-u-cèp trªn thùc tÕ lµ kÎ ®¹i diÖn cho ®−êng lèi
lµ nªn ng¹c nhiªn vÒ çi g×: vÒ sù gi¶o ho¹t ng©y th¬ hay vÒ sù ngo¹i giao chÝnh thøc cña bän d©n chñ - lËp hiÕn, ®−êng lèi
®Çn ®én ng©y th¬. ngo¹i giao Êy nh»m dung hßa thùc chÊt phi d©n chñ cña ®¶ng
Kh«ng cã mét sù thay ®æi nµo trong çc quan ®iÓm cña Êy víi nh÷ng c©u nãi cã tÝnh chÊt d©n chñ.
§¶ng d©n chñ - lËp hiÕn c¶. Hä tr−íc ®©y vµ b©y giê vÉn lu«n Tê b¸o "TiÕng nãi M¸t-xc¬-va" ®· viÕt:
lu«n lµ mét ®¶ng theo chñ nghÜa tù do, ®¶ng nµy dïng çch lõa
dèi ®Ó l«i kÐo lùc l−îng d©n chñ ®i theo m×nh. Vµ trong cuéc "LËp tr−êng míi ®ã, "lËp tr−êng sau cuéc bÇu cö", cña «ng Mi-li-u-cèp
bÇu cö n¨m 1912, bän d©n chñ - lËp hiÕn ®· ph¬i bµy bé mÆt hoµn toµn kh«ng ph¶i ®−îc tÊt c¶ héi nghÞ nhÊt trÝ ®ång ý. Mét bé phËn
"thùc" cña chóng ra tr−íc giai cÊp ®¹i t− s¶n, ®· béc lé sù "®ång lín ®¹i biÓu trong héi nghÞ ®· kiªn tr× b¶o vÖ s¸ch l−îc liªn hiÖp víi ph¸i
gi÷a trong §u-ma nh»m môc ®Ých th«ng qua mét sè dù luËt vµ thùc hiÖn
t×nh" cña m×nh víi t− çch lµ nh÷ng kÎ xoay xë, ®· béc lé "ãc
mét sè c¶i çch v¨n hãa. Nh÷ng ng−êi theo quan ®iÓm nµy ®· cè søc
tØnh t¸o" cña m×nh lµ nh÷ng tªn ®Çy tí cho giai cÊp çc nhµ t− chøng minh r»ng trong khi th¶o luËn nh÷ng dù luËt kh¸c nhau, ®¶ng ®oµn
b¶n. Nh−ng ®ång thêi tr−íc nh÷ng cö tri d©n chñ th× còng cÇn ph¶i ®i ®Õn chç tháa hiÖp b»ng çch cè g¾ng th«ng qua nh÷ng b¶n dù
chÝnh bän d©n chñ - lËp hiÕn nµy ®· thÒ båi r»ng hä lµ nh÷ng luËt Êy theo tinh thÇn cña ph¸i tù do, vµ tuyÖt nhiªn kh«ng ®−îc lµm cho
ng−êi d©n chñ, r»ng ®−êng lèi s¸ch l−îc cña hä ë §u-ma vÒ nh÷ng dù luËt Êy trë thµnh mét ®iÒu kh«ng thÓ chÊp nhËn ®−îc". TiÕp
theo lµ mét sù ®¶ kÝch chèng l¹i "kû luËt næi tiÕng cña §¶ng d©n chñ - lËp
c¨n b¶n kh«ng cã g× kh¸c ®−êng lèi cña §¶ng d©n chñ - x· héi.
hiÕn" vµ "sù phôc tïng tuyÖt ®èi" cña nh÷ng ng−êi d©n chñ - lËp hiÕn tr−íc
Hai mÆt ®ã cña ®−êng lèi chÝnh trÞ cña bän d©n chñ - lËp hiÕn "ý chÝ chuyªn chÕ" cña «ng Mi-li-u-cèp.
lµ mét "bé ®å trang phôc" kh«ng thÓ thiÕu ®−îc cña mçi ®¶ng tù
do trong tÊt c¶ çc n−íc v¨n minh. TÊt nhiªn, mét sè ®¶ng viªn ç ThËt râ rµng ®©y lµ mét trß ch¬i. Mét sù giÊu ®Çu hë
biÖt cña ®¶ng nµy nhiÒu lóc ®· lùa chän c«ng viÖc sau ®©y lµm ®u«i. Bän th¸ng M−êi "trªu chäc" bän d©n chñ - lËp hiÕn
nghÒ chuyªn m«n cña m×nh: mét sè th× ch¬i trß chñ nghÜa d©n çnh h÷u, cè g¾ng m« t¶ bän nµy nh− lµ nh÷ng kÎ chiÕn b¹i
chñ, mét sè kh¸c th× lµm tØnh t¸o l¹i nh÷ng kÎ "qu¸ say s−a", vµ vµ kÝch bän nµy ®Êu tranh quyÕt liÖt h¬n víi bän d©n chñ -
tiÕn hµnh mét ®−êng lèi chÝnh trÞ t− s¶n "nghiªm tóc". Nh−ng lËp hiÕn çnh t¶. Nh−ng çi trß ch¬i ®ã cña bän th¸ng M−êi
®iÒu nµy còng lµ ®iÒu th−êng hay x¶y ra trong tÊt c¶ çc n−íc. VÝ (çi trß ch¬i nµy kh«ng thÓ diÔn ra ®−îc nÕu nh− bän d©n
dô nh− tªn bÞp bîm næi tiÕng cña ph¸i tù do ë Anh lµ L«-Ýt Gioãc- chñ - lËp hiÕn vµ bän th¸ng M−êi kh«ng cïng mét giuéc)
gi¬, trong çc bµi diÔn v¨n ®äc tr−íc quÇn chóng, ®· tù miªu t¶ kh«ng thÓ lµm tiªu tan ®−îc mét sù thËt kh«ng thÓ chèi
m×nh nh− lµ mét nhµ çch m¹ng vµ hÇu nh− lµ mét nhµ x· héi c·i ®−îc lµ cã sù kh¸c nhau vÒ s¾c th¸i gi÷a bän d©n chñ -
chñ nghÜa n÷a kia, nh−ng trªn thùc tÕ th× trong ®−êng lèi chÝnh lËp hiÕn çnh t¶ vµ bän d©n chñ - lËp hiÕn çnh h÷u, gi÷a
bän theo L«-Ýt Gioãc-gi¬ vµ bän theo A-xquÝt trong ph¸i tù do ë nh÷ng ®iÒu mµ x· héi Nga cã quyÒn hy väng nhËn ®−îc"
n−íc ta. (sè 37, ngµy 7 th¸ng Hai). Y nh− lµ "x· héi" chØ cÇn biÕt: §u-ma
Ta h·y xÐt tê b¸o "D− luËn Nga". C¬ quan ng«n luËn nµy cã tÝn nhiÖm ngµi Çt-x« hay kh«ng, ngoµi ra kh«ng cÇn biÕt g×
cña ph¸i tiÕn bé, mét c¬ quan tuyªn truyÒn cho sù tháa hiÖp kh¸c n÷a!
gi÷a bän th¸ng M−êi vµ bän d©n chñ - lËp hiÕn, ngµy cµng §iÒu nµy kh«ng ®óng. Nh©n d©n vµ lùc l−îng d©n chñ cÇn
l«i kÐo vÒ phÝa m×nh nh÷ng ®¶ng viªn chÝnh thøc cña §¶ng biÕt lý do cña viÖc kh«ng tÝn nhiÖm ®ã ®Ó hiÓu ®−îc nguyªn
d©n chñ - lËp hiÕn. Theo sau l·nh tô cña ph¸i "Nh÷ng çi nh©n cña hiÖn t−îng ®−îc coi lµ kh«ng b×nh th−êng trong chÝnh
mèc" lµ Xt¬-ru-vª th× c¶ çc ngµi kh¸c nh− Man-x−-rÐp, Ma- trÞ, vµ ®Ó biÕt t×m mét lèi tho¸t ®−a ®Õn t×nh h×nh b×nh th−êng.
cla-cèp, ¤-b«-len-xki, Grª-®ª-xcun vµ A-lÕch-xan-®rèp Mét sù thèng nhÊt gi÷a bän d©n chñ - lËp hiÕn, vµ bän th¸ng
còng ®i theo tê b¸o nµy, ®i theo kh«ng ph¶i ngay tøc kh¾c M−êi víi nh÷ng ng−êi d©n chñ - x· héi chØ dùa trªn mét c©u nãi
mµ lµ tõ tõ. ViÖc çi ®¸m ng−êi ®ã cã xu h−íng xÝch l¹i gÇn "chóng t«i kh«ng tÝn nhiÖm", ― mét sù thèng nhÊt nh− vËy ®−a
h¬n n÷a víi bän th¸ng M−êi, lµ mét ®iÒu kh«ng nghi ngê l¹i qu¸ Ýt vÒ nh÷ng vÊn ®Ò hÕt søc hÖ träng Êy. D−íi ®©y lµ c«ng
g× c¶. Kh«ng thÓ kh¸c thÕ ®−îc. Vµ còng kh«ng nghi ngê g× thøc vÒ chuyÓn sang môc kh¸c cña bän th¸ng M−êi:
n÷a lµ Mi-li-u-cèp ®· dµn xÕp ®Ó chóng lµm lµnh víi bän
"d©n chñ - lËp hiÕn çnh t¶" trªn c¬ së mét c−¬ng lÜnh hµnh "§u-ma nhµ n−íc... cho r»ng: 1) tÊt c¶ nh÷ng ho¹t ®éng l«i cuèn çc häc
sinh tr−êng trung häc vµo cuéc ®Êu tranh chÝnh trÞ, lµ tai h¹i cho viÖc ph¸t
®éng bÒ ngoµi th× d©n chñ nh−ng thùc chÊt l¹i lµ cña bän triÓn tinh thÇn cña nh÷ng lùc l−îng trÎ ë n−íc Nga, vµ lµ cã h¹i cho sù tiÕn
th¸ng M−êi. triÓn b×nh th−êng cña ®êi sèng x· héi; 2) cÇn thiÕt ph¶i dïng nh÷ng biÖn
ph¸p phßng ngõa tr−íc trong tr−êng hîp chÝnh quyÒn ®· kÞp thêi ph¸t hiÖn
X nh÷ng hiÖn t−îng kh«ng ®¸ng mong muèn trong çc tr−êng trung häc, chø
kh«ng ph¶i chê tíi khi nh÷ng hiÖn t−îng Êy mang tÝnh chÊt kh«ng b×nh
Nh÷ng c«ng thøc do çc ®¶ng kh¸c nhau ®Ò ra trong §u-ma th−êng* n÷a; 3) c−¬ng quyÕt ph¶n ®èi viÖc ¸p dông ®èi víi häc sinh nh÷ng
®Ò nghÞ chuyÓn sang môc kh¸c, sang nh÷ng lêi gi¶i thÝch cña biÖn ph¸p c¶nh s¸t ®· ®−îc ¸p dông ngµy 10. XII. 1912 mµ ban gi¸m hiÖu
nhµ tr−êng kh«ng hÒ biÕt, vµ lÏ ra th× cÇn nh÷ng biÖn ph¸p t¸c ®éng tù nhiªn
Çt-x«, lµ mét ®iÒu ®¸ng chó ý. Nh÷ng c«ng thøc Êy cung cÊp
theo ph−¬ng ph¸p s− ph¹m; 4) thõa nhËn r»ng sù chËm trÔ trong viÖc quyÕt
cho chóng ta nh÷ng tµi liÖu chÝnh x¸c, ®−îc çc ®¹i biÓu cña çc ®Þnh sè phËn cña nh÷ng em häc sinh bÞ ®uæi khái nhµ tr−êng, lµ tr¸i víi
®¶ng kh¸c nhau chÝnh thøc x¸c nhËn, ®Ó ph©n tÝch t×nh h×nh ph−¬ng ph¸p s− ph¹m, vµ hy väng chÊm døt nhanh chãng t×nh h×nh nµy
chÝnh trÞ. Vµ chÝnh sù ph©n tÝch lµ çi mµ tµi liÖu nµy th−êng theo tinh thÇn cã lîi cho häc sinh, ― §u-ma chuyÓn sang môc kh¸c".
thiÕu h¬n c¶. Sù ph©n tÝch ®ã bÞ ch×m ®i trong çc bµi b¸o ®¨ng
hµng ngµy hoÆc lµ trong çc ®èng biªn b¶n tèc ký cña §u-ma.
ThÕ mµ l¹i rÊt cÇn cã sù ph©n tÝch Êy ®Ó gi¶i thÝch ®−îc b¶n chÊt * §iÒu nµy ®· ®−îc nªu lªn trong cuéc häp ngµy 25 th¸ng Giªng. Trong
thùc sù cña çc ®¶ng kh¸c nhau. cuéc häp ngµy 1 th¸ng Hai th× §2 ®−îc söa l¹i nh− sau: "VÒ tr−êng hîp ç
biÖt nµy, nhËn thÊy r»ng ng−êi ta cã mét th¸i ®é hê h÷ng vµ cã tÝnh chÊt
Bµi x· luËn cña tê "Ng«n luËn", ngay ngµy h«m sau sau h×nh thøc ®èi víi häc sinh, mét th¸i ®é kh¸ phæ biÕn trong çc tr−êng trung
khi th«ng qua c«ng thøc kh«ng tÝn nhiÖm, ®· tuyªn bè: häc, vµ toµn thÕ giíi s− ph¹m ®· t¸ch rêi gia ®×nh häc sinh, cho nªn cÇn thiÕt
"Nh− thÕ lµ x· héi Nga ®· nhËn ®−îc ë §u-ma nhµ n−íc ph¶i x¸c lËp mét quan ®iÓm tèt ®Ñp chung ®èi víi thÕ hÖ ®ang lín lªn".
Chñ ®Ò chÝnh trÞ cña nghÞ quyÕt nµy lµ g×? Cuéc mÆc c¶ ®· cã thÓ ®−îc tiÕn hµnh trªn c¬ së nµo? Trªn
ChÝnh trÞ ë trong nhµ tr−êng lµ cã h¹i. Çc häc sinh ®· ph¹m c¬ së sù ®ång ý víi nhau vÒ vÊn ®Ò c¬ b¶n.
lçi. Nh−ng, ng−êi trõng ph¹t chóng ph¶i lµ nh÷ng nhµ s− Ph¸i tiÕn bé còng cho r»ng t×nh h×nh chÝnh trÞ trong nhµ
ph¹m, chø kh«ng ph¶i lµ c¶nh s¸t. Chóng t«i kh«ng hµi lßng v× tr−êng lµ kh«ng b×nh th−êng, hä còng ®ßi hái ph¶i "thiÕt lËp l¹i
chÝnh phñ ®· thiÕu tinh thÇn "thiÖn chÝ" vµ chËm trÔ. trËt tù" (trËt tù ®©y lµ trËt tù n«ng n«). Bän nµy còng lµ ph¸i ®èi
§©y lµ nh÷ng t− t−ëng ph¶n d©n chñ. §©y lµ lËp tr−êng lËp cña nhµ vua, ®èi lËp kh«ng ph¶i chèng l¹i çi chÕ ®é cña
®èi lËp cña ph¸i tù do: h·y ®Ó cho çi chÕ ®é cña chÝnh chÝnh quyÒn cò mµ ®èi lËp víi çch ¸p dông nã, mét çch ¸p
quyÒn cò tån t¹i, nh−ng cÇn vËn dông chÕ ®é nµy mÒm dÎo dông víi th¸i ®é "kh«ng quan t©m, l¹nh lïng" v. v.. Pi-r«-gèp
h¬n. H·y ®¸nh, nh−ng ®¸nh cã møc ®é vµ kh«ng cã sù trong nh÷ng n¨m 1860 ®· ®ång ý lµ ph¶i ®¸nh, nh−ng ®¸nh
huyªn n¸o nµo. kh«ng ph¶i víi th¸i ®é kh«ng quan t©m, kh«ng ph¶i víi th¸i ®é
l¹nh lïng. Ph¸i tiÕn bé kh«ng ph¶n ®èi viÖc nh÷ng phÇn tö x·
Ta h·y xem xÐt c«ng thøc chuyÓn môc cña ph¸i tiÕn bé:
héi hiÖn nay "thiÕt lËp l¹i trËt tù", nh−ng ng−êi ta khuyªn
"... §u-ma nhËn thÊy r»ng: 1) Bé gi¸o dôc quèc d©n tuy ®· biÕt t×nh nh÷ng phÇn tö ®ã ph¶i lµm mét çch "cã quan t©m h¬n". Trong
h×nh gÇn ®©y trong çc tr−êng trung häc ë Xanh Pª-tÐc-bua, nh−ng ®· tá ra nöa thÕ kû nay chóng ta qu¶ thËt ®· tiÕn bé biÕt bao!
cã mét th¸i ®é hê h÷ng ®èi víi nhiÖm vô cña m×nh vµ kh«ng ch¨m lo gi÷ C«ng thøc chuyÓn môc cña bän d©n chñ - lËp hiÕn:
g×n çc tr−êng trung häc cho khái bÞ çc lùc l−îng c¶nh s¸t x©m nhËp vµo;
2) nh÷ng ph−¬ng s¸ch mµ çc viªn chøc c¶nh s¸t ®· ¸p dông vµ Bé gi¸o "Sau khi nghe nh÷ng ®iÒu gi¶i thÝch cña bé tr−ëng Bé gi¸o dôc quèc
dôc quèc d©n kh«ng ph¶n ®èi, gåm viÖc lôc so¸t çc tr−êng häc, b¾t bí vµ d©n vµ thõa nhËn r»ng: 1) trong lêi gi¶i thÝch Êy lÉn lén hoµn toµn quan
giam gi÷ nh÷ng häc sinh ë çc ®ån c¶nh s¸t, nh÷ng çch thøc ®iÒu tra ®iÓm s− ph¹m víi quan ®iÓm c¶nh s¸t; 2) lêi gi¶i thÝch Êy hoµn toµn phñ
kh«ng thÓ dung thø ®−îc; nh÷ng ph−¬ng s¸ch nµy kh«ng thÓ nµo ®−îc coi nhËn çc c¬ së b×nh th−êng mµ trªn ®ã ng−êi ta cã thÓ lËp ®−îc quan hÖ
lµ chÝnh ®¸ng, nhÊt lµ v× vÊn ®Ò ë ®©y l¹i kh«ng ph¶i lµ b¶o vÖ an ninh cho hîp t¸c h÷u nghÞ gi÷a nhµ tr−êng víi gia ®×nh; 3) chÝnh s¸ch cña Bé gi¸o
quèc gia, mµ lµ vÊn ®Ò lËp l¹i trËt tù trong çc tr−êng trung häc; 3) toµn bé dôc ®· g©y nªn mét sù bÊt b×nh s©u s¾c trong häc sinh vµ g©y nªn mét sù
bùc tøc chÝnh ®¸ng trong x· héi, do ®ã b¶n th©n chÝnh s¸ch Êy ®· cã t¸c
hÖ thèng nh÷ng biÖn ph¸p cña Bé gi¸o dôc quèc d©n lµ nh»m t¸ch tr−êng
dông t¹o ra mét kh«ng khÝ gióp cho viÖc häc sinh sím bÞ thu hót vµo ho¹t
häc khái gia ®×nh, nã dïng mét thø chñ nghÜa h×nh thøc l¹nh lïng ®Ó ®Ì
®éng chÝnh trÞ, vµ nh− thÕ nghÜa lµ ®· t¹o nªn nh÷ng ®iÒu kiÖn mµ lÏ ra
nÐn sù ph¸t triÓn vÒ mÆt tinh thÇn còng nh− trÝ tuÖ cña thÕ hÖ trÎ, vµ do ®ã
ph¶i ng¨n ngõa tr−íc sù ph¸t sinh ra nh÷ng ®iÒu kiÖn nµy; 4) viÖc ®èi xö
t¹o ra nh÷ng ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho sù ph¸t sinh nh÷ng hiÖn t−îng kh«ng
víi häc sinh nh− ®èi víi nh÷ng kÎ ph¹m téi quèc sù lµm h− háng cuéc ®êi
b×nh th−êng trong sinh ho¹t nhµ tr−êng. §u-ma cho r»ng nh÷ng sù gi¶i
cña nh÷ng ng−êi cã n¨ng khiÕu nhÊt trong thÕ hÖ ®ang tr−ëng thµnh, lµm
thÝch cña bé tr−ëng Bé gi¸o dôc quèc d©n lµ kh«ng tháa ®¸ng, vµ §u-ma cho nhiÒu ng−êi trong thÕ hÖ ®ã ph¶i thµnh vËt hy sinh vµ t¹o ra mét mèi
chuyÓn sang môc kh¸c". ®e däa ®èi víi t−¬ng lai cña n−íc Nga, ― §u-ma cho r»ng nh÷ng ®iÒu gi¶i
thÝch cña bé tr−ëng lµ kh«ng tháa ®¸ng, vµ chuyÓn qua môc kh¸c".
C«ng thøc chuyÓn môc nµy ®−îc ®Ò ra ngµy 30 th¸ng Giªng,
vµ chÝnh lóc ®ã, ph¸i tiÕn bé tuyªn bè r»ng chóng sÏ bá phiÕu D−íi mét d¹ng «n hßa h¬n nhiÒu vµ Èn kÝn trong nh÷ng c©u
cho bän th¸ng M−êi nÕu nh− bän th¸ng M−êi còng biÓu thÞ th¸i quanh co, ë ®©y bän d©n chñ - lËp hiÕn còng lªn ¸n
®é kh«ng tÝn nhiÖm. Nh÷ng kÕt qu¶ cña cuéc mÆc c¶ nµy, viÖc "sím" thu hót häc sinh vµo ho¹t ®éng chÝnh trÞ. §Êy lµ
chóng ta ®· thÊy râ ë trªn kia råi. mét quan ®iÓm ph¶n d©n chñ. C¶ bän th¸ng M−êi vµ bän
d©n chñ - lËp hiÕn ®Òu lªn ¸n nh÷ng biÖn ph¸p c¶nh s¸t, chØ v× "NhËn thÊy r»ng: 1) hµnh ®éng vò lùc th« b¹o x¶y ra ngµy 9. XII. 1912
chóng ®ßi hái ph¶i thay thÕ nh÷ng biÖn ph¸p Êy b»ng nh÷ng ®èi víi thanh niªn häc sinh ë çc tr−êng trung häc, ®· lµm x· héi xóc ®éng
bëi nh÷ng viÖc nhôc nh· nh− lµ l«i cuèn së mËt th¸m tham gia c«ng viÖc
biÖn ph¸p ng¨n ngõa tr−íc. §iÒu mµ chÕ ®é cÇn ph¶i lµm kh«ng
gi¸m s¸t vÒ mÆt gi¸o dôc çc häc sinh ë tr−êng trung häc; hµnh ®éng vò
ph¶i lµ gi¶i t¸n nh÷ng cuéc héi häp, mµ lµ ng¨n ngõa tr−íc lùc th« b¹o nµy ®· ®−îc hoµn toµn t¸n thµnh trong lêi gi¶i thÝch cña bé
nh÷ng viÖc Êy. Râ rµng lµ nhê mét cuéc c¶i çch nh− vËy, b¶n tr−ëng Bé gi¸o dôc quèc d©n lµ «ng Çt-x«, «ng ta cßn nh¹o b¸ng d− luËn
th©n chÕ ®é sÏ chØ ®−îc t« ®iÓm thªm cho ®Ñp, chø sÏ kh«ng thay x· héi; 2) chÕ ®é truy n· vµ mËt th¸m lµ kÕt qu¶ cña toµn bé chÝnh s¸ch cña
®æi. Chóng t«i kh«ng hµi lßng víi chÝnh s¸ch cña bé ― bän d©n liªn bé, vµ nãi riªng lµ cña vÞ bé tr−ëng Bé gi¸o dôc quèc d©n Çt-x«, chÕ
®é nµy cuèi cïng sÏ dÉn ®Õn t×nh tr¹ng ®æ vì hoµn toµn, vµ trong t−¬ng lai
chñ - lËp hiÕn nãi; vµ theo bän nµy th× (còng l¹i hoµn toµn gièng
cã thÓ dÉn ®Õn nh÷ng sù chÊn ®éng nÆng nÒ ®èi víi thÕ hÖ ®ang tr−ëng
kiÓu bän th¸ng M−êi) cã thÓ mong chê chÝnh s¸ch nµy ®−îc thay thµnh, ― cho nªn §u-ma nhµ n−íc ®ßi ph¶i thu nhËn l¹i ngay tÊt c¶ nh÷ng
®æi, mµ kh«ng x¶y ra mét çi g× thËt s©u s¾c h¬n. häc sinh bÞ ®uæi häc ngµy 9. XII ®Ó hä ®−îc trë l¹i häc; vµ v× thõa nhËn
Bän d©n chñ - lËp hiÕn c«ng kÝch chÝnh phñ b»ng nh÷ng lêi r»ng nh÷ng ®iÒu gi¶i thÝch cña bé tr−ëng Bé gi¸o dôc quèc d©n Çt-x« lµ
kh«ng tháa ®¸ng, §u-ma ®ßi «ng bé tr−ëng nµy ph¶i tõ chøc ngay, vµ §u-
lÏ kÞch liÖt h¬n so víi bän th¸ng M−êi, vµ nh÷ng phÇn tö kh«ng
ma chuyÓn qua môc kh¸c".
gi¸c ngé l¾m vÒ chÝnh trÞ, khi nghe nh÷ng c©u nãi kÞch liÖt, ®·
kh«ng nhËn râ sù gièng nhau hoµn toµn gi÷a çch ®Æt vÊn ®Ò C«ng thøc chuyÓn môc nµy, nãi mét çch chÆt chÏ, lµ mét
theo quan ®iÓm tù do chñ nghÜa, ph¶n d©n chñ cña bän d©n c«ng thøc mang quan ®iÓm tù do chñ nghÜa gay g¾t, nh−ng
chñ - lËp hiÕn vµ cña bän th¸ng M−êi. ®iÒu mµ ng−êi d©n chñ cÇn ph¶i nãi ra kh¸c víi ph¸i tù do, th×
§u-ma cÇn ph¶i gi¸o dôc chÝnh trÞ cho nh©n d©n mét çch trong c«ng thøc nµy ta kh«ng thÊy. Ng−êi thuéc ph¸i tù do cã
nghiªm tóc. Ai mµ häc chÝnh trÞ ë bän d©n chñ - lËp hiÕn th× thÓ cho r»ng sù l«i cuèn c¬ quan mËt th¸m vµo viÖc gi¸m s¸t vÒ
ng−êi ®ã sÏ lµm h− háng ý thøc cña m×nh chø kh«ng n©ng cao mÆt gi¸o dôc lµ mét viÖc nhôc nh·; nh−ng ng−êi d©n chñ th×
®−îc ý thøc ®ã. ph¶i nãi (vµ ph¶i d¹y cho nh©n d©n biÕt) r»ng kh«ng cã mét sù
"gi¸m s¸t" nµo l¹i cã quyÒn x©m ph¹m ®Õn viÖc tù do tæ chøc
ViÖc ph¸i th¸ng M−êi, ph¸i tiÕn bé vµ ph¸i d©n chñ - lËp
hiÕn mÆc c¶ víi nhau vµ ®· ng· gi¸ ®−îc víi nhau trªn mét çc nhãm vµ çc cuéc täa ®µm vÒ chÝnh trÞ. Vµ ph¸i tù do cã thÓ
c«ng thøc chung, ®ã kh«ng ph¶i lµ ®iÒu ngÉu nhiªn mµ lµ kÕt lªn ¸n "toµn bé chÝnh s¸ch cña liªn bé", nh−ng ng−êi d©n chñ ë
qu¶ cña sù nhÊt trÝ cña chóng vÒ mÆt t− t−ëng vµ chÝnh trÞ n−íc Nga th× cÇn ph¶i gi¶i thÝch r»ng cã mét sè ®iÒu kiÖn chung
trong vÊn ®Ò c¬ b¶n. ThËt kh«ng cã g× nghÌo nµn h¬n chÝnh khiÕn cho bÊt kú mét bé nµo kh¸c, vÒ thùc chÊt, còng ph¶i thi
s¸ch cña bän d©n chñ - lËp hiÕn: v× viÖc thõa nhËn nh÷ng ®iÒu hµnh mét chÝnh s¸ch nh− vËy.
gi¶i thÝch lµ kh«ng tháa ®¸ng, mµ chóng ®· ®ång ý trùc tiÕp lªn TÝnh chÊt d©n chñ cña c«ng thøc chuyÓn môc cña ph¸i lao
¸n viÖc tham gia ho¹t ®éng chÝnh trÞ cña häc sinh trong çc nhµ ®éng chØ thÓ hiÖn trong çi giäng nãi cña nã, trong t©m tr¹ng
tr−êng. Nh−ng bän d©n chñ - lËp hiÕn ®ång ý viÖc lªn ¸n nµy lµ cña çc t¸c gi¶ th¶o ra c«ng thøc ®ã. DÜ nhiªn t©m tr¹ng lµ mét
v× chÝnh bän chóng còng lªn ¸n viÖc "sím" thu hót vµo ho¹t dÊu hiÖu chÝnh trÞ. Nh−ng ng−êi ta cã quyÒn ®ßi hái r»ng c«ng
®éng chÝnh trÞ. thøc chuyÓn môc ph¶i cã nh÷ng t− t−ëng chÝn ch¾n, chø kh«ng
C«ng thøc chuyÓn môc cña ph¸i lao ®éng: ph¶i chØ cã "niÒm h−ng phÊn tinh thÇn".
C«ng thøc chuyÓn môc cña nh÷ng ng−êi d©n chñ - x· héi: vÊn ®Ò chÕ ®é nhµ n−íc. Ng−êi d©n chñ ph¶i nªu lªn ®−îc
"mèi liªn quan kh¨ng khÝt" tr−íc hÕt lµ víi "sù thèng trÞ cña c¬
"Sau khi nghe nh÷ng ®iÒu gi¶i thÝch cña vÞ bé tr−ëng Bé gi¸o dôc quèc
quan c¶nh s¸t mËt th¸m", vµ thø n÷a lµ víi sù thèng trÞ cña giai
d©n vµ thÊy r»ng nh÷ng sù gi¶i thÝch Êy biÓu lé: 1) ý ®Þnh ®Êu tranh víi
nguyÖn väng ®¸ng mõng vµ tù nhiªn cña thanh niªn häc sinh muèn ph¸t cÊp ®¹i ®Þa chñ kiÓu phong kiÕn trong ®êi sèng kinh tÕ.
triÓn tÇm hiÓu biÕt th«ng qua con ®−êng tù häc vµ muèn tiÕp xóc víi nhau
trªn tinh thÇn ®ång chÝ; 2) th¸i ®é biÖn hé cho nh÷ng ph−¬ng ph¸p cña chñ ViÕt vµo kho¶ng 6 - 9 (19 - 22) th¸ng
nghÜa h×nh thøc quan liªu, cho ph−¬ng ph¸p mËt vô vµ truy n· cña c¶nh Hai 1913
s¸t ¸p dông trong çc tr−êng tiÓu häc, trung häc vµ ®¹i häc, mét ph−¬ng
ph¸p lµm h¹i thanh niªn vÒ mÆt ®¹o ®øc vµ tinh thÇn, th¼ng tay vïi dËp §¨ng vµo th¸ng Ba vµ th¸ng T− Theo ®óng b¶n ®¨ng
mäi mÇm mèng cña sù suy nghÜ ®éc lËp vµ cña b¶n lÜnh tù chñ, vµ t¹o nªn 1913 trªn t¹p chÝ "Gi¸o dôc", trªn t¹p chÝ
n¹n dÞch tù s¸t trong häc sinh, ― §u-ma nhµ n−íc nhËn thÊy r»ng: nh÷ng sè 3 vµ 4
®iÒu gi¶i thÝch Êy lµ kh«ng tháa ®¸ng. §ång thêi §u-ma thõa nhËn r»ng: 1) Ký tªn: V. I-lin
sù thèng trÞ cña quan ®iÓm c¶nh s¸t trong sù nghiÖp gi¸o dôc quèc d©n lµ
cã liªn quan mËt thiÕt víi sù thèng trÞ cña c¬ quan c¶nh s¸t mËt th¸m ®èi
víi toµn bé ®êi sèng cña n−íc Nga, víi viÖc trÊn ¸p tÊt c¶ çc h×nh thøc
ho¹t ®éng ®éc lËp cã tæ chøc cña c«ng d©n vµ víi ®Þa vÞ v« quyÒn cña
nh÷ng ng−êi c«ng d©n; 2) chØ cã c¶i t¹o mét çch c¨n b¶n chÕ ®é nhµ n−íc
vµ chÕ ®é qu¶n lý cña nhµ n−íc th× míi cã thÓ gi¶i phãng mäi c«ng d©n
khái nh÷ng sù trãi buéc cña c¶nh s¸t, gi¶i phãng nhµ tr−êng khái nh÷ng
sù trãi buéc Êy, ― §u-ma nhµ n−íc chuyÓn qua môc kh¸c".
Ch−a ch¾c ®· cã thÓ c«ng nhËn c«ng thøc nµy lµ hoµn h¶o.
HÕt søc mong muèn r»ng c«ng thøc nµy ®−îc tr×nh bµy mét
çch ®¹i chóng h¬n n÷a vµ cÆn kÏ h¬n n÷a; hÕt søc ®¸ng tiÕc lµ
kh«ng nªu lªn ®−îc tÝnh chÊt chÝnh ®¸ng cña ho¹t ®éng chÝnh
trÞ v. v. vµ v. v..
Nh−ng sù phª ph¸n cña chóng ta ®èi víi tÊt c¶ çc c«ng thøc
hoµn toµn kh«ng nh»m vµo nh÷ng ®iÒu chi tiÕt vÒ mÆt v¨n phong,
mµ chØ nh»m vµo nh÷ng t− t−ëng chÝnh trÞ c¬ b¶n cña çc t¸c gi¶.
Ng−êi d©n chñ ph¶i nãi lªn ®iÒu chñ yÕu lµ: viÖc tæ chøc nh÷ng
nhãm vµ nh÷ng cuéc täa ®µm lµ rÊt tù nhiªn vµ ®¸ng mõng. Thùc
chÊt vÊn ®Ò lµ ë chç nµy. BÊt kú mét luËn ®iÖu nµo lªn ¸n viÖc l«i
cuèn vµo ho¹t ®éng chÝnh trÞ, dï lµ lªn ¸n viÖc l«i cuèn "qu¸ sím",
®Òu lµ mét viÖc gi¶ nh©n gi¶ nghÜa, lµ chñ nghÜa ngu d©n. Ng−êi
d©n chñ ph¶i n©ng vÊn ®Ò tõ chç lµ vÊn ®Ò "liªn bé" lªn thµnh
486 Mét vµi kÕt qu¶ cña viÖc “quy ho¹ch ruéng ®Êt” 487
ng−êi n«ng d©n giµu cã vµ nh÷ng bän con bu«n ®Çu c¬, víi mét gi¸ rÎ
m¹t... Gi¸ thuª ruéng ®Êt ®· t¨ng lªn... Sù kh¸c biÖt vÒ kh¶ n¨ng canh t¸c
gi÷a nh÷ng ng−êi chñ çc kho¶nh ruéng lín vµ nh÷ng ng−êi chñ çc
kho¶nh ruéng t¶n m¸t cña c«ng x·, thËt hoµn toµn kh«ng ®¸ng kÓ... §¹o
luËt míi... cã t¸c dông lµm gay g¾t thªm çc m©u thuÉn gi÷a ®iÒu kiÖn cña
®êi sèng kinh tÕ vµ néi dung bªn trong cña nã... Cã thÓ lµ ®Çu ãc cña ng−êi
n«ng d©n b©y giê ho¹t ®éng m¹nh mÏ h¬n lµ vµo giê phót s«i næi nhÊt cña
mét vµi kÕt qu¶
cuéc çch m¹ng võa qua".
cña viÖc "quy ho¹ch ruéng ®Êt" VÒ vÊn ®Ò xÐt xem sù suy nghÜ cña ng−êi n«ng d©n h−íng
vµo ®©u, th× ng−êi ta ch¼ng cÇn ph¶i hái ë phÇn tö tù do chñ
ChÝnh s¸ch c¶i çch ruéng ®Êt míi thu ®−îc nh÷ng kÕt qu¶ nghÜa thuéc b¸o "T− t−ëng Nga". Kh«ng ph¶i v« cí mµ «ng ta
g×? Toµn thÓ c«ng nh©n ®Òu quan t©m ― vµ quan t©m lµ hoµn hoµn toµn che giÊu vÊn ®Ò ph−¬ng thøc canh t¸c kiÓu n«ng n«
toµn chÝnh ®¸ng ― ®Õn vÊn ®Ò nµy. Nh÷ng con sè thèng kª cña trªn nh÷ng ruéng ®Êt cña ®Þa chñ.
chÝnh phñ rÊt kh«ng chÝnh x¸c vµ thiªn vÞ, ®Õn nçi ta kh«ng thÓ Nh−ng nh÷ng ®iÒu kÕt luËn cña g· ®Þa chñ thuéc ph¸i tù do
tin ®−îc nh÷ng con sè Êy. Kh«ng nghi ngê g× n÷a, chÝnh s¸ch nµy th× ®¸ng suy nghÜ. Mäi m©u thuÉn ®· trë nªn gay g¾t h¬n,
ruéng ®Êt míi lµ mét chÝnh s¸ch t− s¶n, nh−ng l¹i hoµn toµn do sù bãc lét cµng t¨ng, gi¸ t« t¨ng lªn, sù tiÕn bé trong nÒn kinh tÕ
çc ngµi Pu-ri-skª-vÝch, M¸c-cèp vµ ®ång bän, nghÜa lµ nh÷ng th× hoµn toµn kh«ng ®¸ng kÓ. Kh«ng ph¶i lµ "cã thÓ ", mµ nhÊt
chñ n«ng n« lo¹i cò, ®iÒu khiÓn. Ngoµi sù ph¸ s¶n ra th× khã mµ ®Þnh lµ ®Çu ãc cña ng−êi n«ng d©n ®ang ho¹t ®éng.
mong ®îi mét kÕt qu¶ nµo kh¸c ë sù "qu¶n lý" nh− vËy.
Chóng ta h·y xem xÐt nh÷ng kÕt luËn cña «ng V. ¤-b«-len- "Sù thËt", sè 45, ngµy 23 Theo ®óng b¶n ®¨ng trªn
xki trong t¹p chÝ "T− t−ëng Nga" sè gÇn ®©y nhÊt (n¨m 1913, th¸ng Hai 1913 b¸o "Sù thËt"
Ký tªn: V. I.
sè 2). T¹p chÝ nµy cã tÝnh chÊt d©n chñ - lËp hiÕn vµ Tr¨m ®en.
T¸c gi¶ bµi b¸o còng lµ mét kÎ ph¶n çch m¹ng, nghÜa lµ mét
ng−êi lµm chøng thiªn vÞ, nãi ®óng ra th× thiªn vÒ bän ®Þa chñ.
T¸c gi¶ nµy ®· t×m thÊy mét huyÖn (N«-v«-u-den-xc¬) thuéc
tØnh Xa-ma-ra cã nh÷ng thµnh tÝch "rÊt lín" trong c«ng cuéc
"quy ho¹ch ruéng ®Êt": h¬n mét nöa sè hé n«ng d©n ®· ®−îc
cÊp ruéng ®Êt thuéc mét khu vùc.
Tuy vËy kÕt luËn mµ t¸c gi¶ ®· ph¶i nªu lªn, lµ nh− sau:
"... Cßn nãi vÒ nh÷ng kÕt qu¶ tr−íc m¾t cña cuéc c¶i çch ruéng
®Êt míi nµy th×... vÞ tÊt cã thÓ coi nh÷ng kÕt qu¶ nµy lµ ®¸ng phÊn
khëi dï chØ lµ mét phÇn nµo th«i... Mét sè lín nh÷ng ruéng ®−îc chia
®· chuyÓn tõ tay nh÷ng ng−êi n«ng d©n nöa v« s¶n sang tay nh÷ng
489
çc tµi liÖu chuÈn bÞ

491
çc tµi liÖu cña héi nghÞ

ban chÊp hµnh trung −¬ng
®¶ng c«ng nh©n d©n chñ - x· héi Nga
häp víi çc çn bé ®¶ng t¹i cra-cèp
26 th¸ng Ch¹p 1912 - 1 th¸ng Giªng 1913
(8 - 14 th¸ng Giªng 1913)
1
b¶n ph¸c th¶o ®Çu tiªn
nghÞ quyÕt
"vÒ ®¶ng ®oµn d©n chñ - x· héi
trong §u-ma"1)
Më ®Çu (a) th¾ng lîi cña §¶ng d©n chñ - x· héi trong cuéc
bÇu cö
(b) ph¶i nªu lªn b¶n tuyªn bè vµ ho¹t ®éng kiªn quyÕt
(c) ph¶i cã sù kiÓm so¸t vµ sù phª ph¸n cña ®¶ng.
Çc mÆt kh«ng ®ång ý
1. Gia-gien-l«.
2. QuyÒn tù trÞ d©n téc vÒ mÆt v¨n hãa (Ts¬-khªn-kª-li).
3. ViÖc bá phiÕu t¸n thµnh c«ng thøc cña ph¸i tiÕn bé.
1)
492 V. I. Lª-nin Çc tµi liÖu cña héi nghÞ t¹i Cra-cèp 493
Kh«ng c«ng bè
(α) 6 vµ 7: b×nh ®¼ng vÒ quyÒn ®¹i biÓu vµ quyÒn biÓu 2
quyÕt
b¶n ph¸c th¶o ®Çu tiªn
(β) rót ra khái b¸o "Tia s¸ng"...
nghÞ quyÕt
(γ) h o ¹ t ® é n g t Ë p t h Ó c ã t æ c h ø c c ñ a n h ã m
"vÒ th¸i ®é ®èi víi ph¸i thñ tiªu
6 ng−êi.
vµ vÒ vÊn ®Ò thèng nhÊt"1)
NB Ng−êi ta b¾t ®Çu t«n träng ®¶ng, khi cã x−ëng in vµ kü
thuËt
(α) 40 c«ng nh©n 1) Héi nghÞ ®¹i biÓu th¸ng T¸m thµnh phÇn
(β) bé ch÷ in 2) çc nghÞ quyÕt
"Tia s¸ng" (α) ®¶ng c«ng khai
(α) C¬ quan ng«n luËn
trung −¬ng >1) (β) chèng l¹i
®−îc phæ biÕn cuéc b·i c«ng.
C«-ba: (β) phßng th«ng tin. 1. Cuéc ®Êu tranh kÐo dµi 4 Nªu lªn (ë § 1 ??) th¾ng lîi
n¨m chèng ph¸i thñ tiªu, hoµn toµn cña nh÷ng ng−êi
k h « n g p h ¶ i v× chóng ñng hé ®¶ng trªn diÔn ®µn
chñ tr−¬ng cho chñ nghÜa c«ng khai trong n¨m 1912,
hîp ph¸p m µ v× chóng chñ tøc lµ trong lÜnh vùc tê b¸o
tr−¬ng ph¸ ho¹i ®¶ng. hµng ngµy cña c«ng nh©n
2. Bän thñ tiªu - ph©n liÖt cïng cã khuynh h−íng m¸c-xÝt
víi tæ chøc cña chóng vµ vµ trong lÜnh vùc bÇu cö
mét sè nhãm khëi x−íng vµo §u-ma nhµ n−íc cña
riªng biÖt. ®oµn tuyÓn cö c«ng nh©n.
3. Héi nghÞ ®¹i biÓu th¸ng T¸m
vµ thµnh phÇn héi nghÞ ®ã
nh÷ng kÎ ph©n liÖt
(ph¸i "TiÕn lªn" vµ Plª-kha-
nèp)
"Çc trung t©m ë n−íc ngoµi"
1)
― nhiÒu h¬n 1)
Xem tËp nµy, tr. 325-329.
494 V. I. Lª-nin Çc tµi liÖu cña héi nghÞ t¹i Cra-cèp 495
vµ çc tæ chøc c«ng nh©n ë sù ph©n liÖt, khÈu hiÖu (cña

Nga. çc nhãm khëi x−íng ®éc
4. Çc nghÞ quyÕt cña Héi nghÞ lËp) vµ viÖc tuyªn truyÒn
®¹i biÓu th¸ng T¸m ― tÝnh g¹t bá ho¹t ®éng çch m¹ng
chÊt "ngo¹i giao" vµ thñ tiªu trong quÇn chóng vµ ®¶ng
cña çc nghÞ quyÕt ®ã. bÝ mËt.
5. Hµnh vi cña çc b¸o "B×nh
minh cña chóng ta" vµ "Tia In lÇn ®Çu, theo ®óng b¶n th¶o
s¸ng"
(α) chñ tr−¬ng ®¶ng c«ng khai
(β) chèng tæ chøc bÝ mËt trªn
thùc tÕ
(γ) chèng l¹i çc cuéc b·i c«ng
çch m¹ng
Ghi vµo ®©y § 9.
6. Tuyªn truyÒn "sù thèng Cã nªn thªm ®iÓm nãi râ vÒ
nhÊt" trªn b¸o chÝ c«ng khai, cuéc bÇu cö ë Pª-tÐc-bua
lÈn tr¸nh vÊn ®Ò ®¶ng bÝ kh«ng?
mËt vµ qua ®ã mµ lõa dèi
c«ng nh©n.
7. §iÒu tuyÖt ®èi cÇn thiÕt lµ:
sù thèng nhÊt cña tæ chøc
b Ý m Ë t vµ lêi kªu gäi toµn
thÓ c«ng nh©n h·y x©y dùng
sù thèng nhÊt ®ã.
8. S¸ng kiÕn cña khu N¸c-va ë
Xanh Pª-tÐc-bua vµ cña
n h i Ò u ®Þa ph−¬ng trong tØnh.
― chµo mõng vµ ñng hé
― con ®−êng ®óng ®¾n.
9. Kiªn quyÕt ph¶n ®èi vµ ®Êu
tranh chèng nhãm thñ tiªu
trong çc b¸o "B×nh minh
cña chóng ta" vµ "Tia s¸ng",
chèng viÖc bän nµy ñng hé
496 T¸i bót cho bµi “Sù ph¸t triÓn cña phong trµo b·i c«ng...” 497
hái giai cÊp c«ng nh©n ph¶i tiÕn hµnh tæ chøc ®Ó lµm çch
m¹ng, ®Ó l«i cuèn quÇn chóng nãi chung, vµ giai cÊp n«ng d©n
t¸i bót lÇn ®Çu cho bµi b¸o nãi riªng, vµo phong trµo çch m¹ng.
Chóng ta sÏ cßn trë l¹i nh÷ng bµi b¸o cña Ph. §..
"Sù ph¸t triÓn
cña phong trµo ViÕt vµo th¸ng Giªng 1913,
b·i c«ng çch m¹ng tr−íc ngµy 12 (25), 1913
vµ cña çc cuéc biÓu t×nh
In lÇn ®Çu n¨m 1948 trong Theo ®óng b¶n th¶o
trªn ®−êng phè"1) V. I. Lª-nin Toµn tËp,
xuÊt b¶n lÇn thø 4, t. 18
P. S.
Chóng t«i xin ®Æc biÖt l−u ý nh÷ng ng−êi d©n chñ - x· héi
vÒ bµi "Nh÷ng ý kiÕn vÒ vÊn ®Ò s¸ch l−îc" cña Ph. §. trong b¸o
"Tia s¸ng". Çi vÎ hßa gi¶i bÒ ngoµi vµ nh÷ng c©u nãi theo kiÓu
T¬-rèt-xki vÒ "sù thèng nhÊt" ®· tiªu tan ®i nhanh lµm sao! Çi
khuynh h−íng thùc tÕ cña b¸o "Tia s¸ng" ®· lé ra râ biÕt chõng
nµo: ®ã lµ chñ nghÜa thñ tiªu tr¾ng trîn!
Ph. §. ®ang tiÕn hµnh mét çch cã hÖ thèng cuéc ®Êu
tranh trong mét c¬ quan ng«n luËn c«ng khai kh«ng ph¶i
chØ chèng l¹i nh÷ng cuéc b·i c«ng çch m¹ng cña quÇn
chóng (cßn nãi chi ®Õn cuéc khëi nghÜa) mµ cßn chèng l¹i
bÊt kú viÖc cæ ®éng çch m¹ng nµo trong quÇn chóng. Thùc
chÊt th× Ph. §. ®· ®i xa h¬n V. A. nhiÒu (trong sè 56 cña tê
"Tia s¸ng"), h¾n béc lé râ sù gièng nhau hoµn toµn vÒ t−
t−ëng víi thuyÕt "xãa bá" çch m¹ng cña ph¸i Bun. §Êy,
viÖc bän thñ tiªu phñ nhËn "sù ®¸nh gi¸ thêi cuéc" mét
çch trùc tiÕp, râ rµng, chÝnh thøc, ®· ®−a ®Õn kÕt qu¶ nh−
thÕ ®Êy: trªn thùc tÕ th× Ph. §. ®· ®¸nh gi¸ theo ®óng nh−
La-rin, khi «ng ta phñ nhËn nh÷ng ®iÒu kiÖn kh¸ch quan ®ßi
1)
Xem tËp nµy, tr. 347-356.
498 VÒ bµi diÔn v¨n nãi vÒ ng©n s¸ch 499
III. DÜ nhiªn, ng©n s¸ch hiÖn nay "®· tiÕn lªn" (còng nh− chñ
nghÜa t− b¶n Nga): cßn ph¶i nãi! NÕu kh«ng tiÕn lªn chËm
nh− rïa th× hÖ thèng tµi chÝnh ®©u cã thÓ ®øng v÷ng næi dï
vÒ bµi diÔn v¨n chØ mét n¨m! Nh−ng chÝnh b−íc "tiÕn bé" cña bän ®Þa chñ
"çc ngµi" lµ chËm nh− rïa ®Êy.
nãi vÒ ng©n s¸ch179 Còng vÉn lµ nh÷ng sè tiÒn khæng lå (¾) chi cho bän
qu©n phiÖt, bän c¶nh s¸t v. v., cã nghÜa lµ chi cho giai cÊp
I. M©u thuÉn c¬ b¶n: ng©n s¸ch "g©y Ên t−îng", "rùc rì" vµ sù chñ n«ng n« cÇm quyÒn.
nghÌo khæ kh«ng thÓ t−ëng t−îng ®−îc cña quÇn chóng, Còng vÉn lµ tÖ lµm cho ng−êi mu-gÝch nghiÖn r−îu (800
nh÷ng c¶nh ®ãi ¨n ch−a tõng thÊy trong mét n−íc v¨n triÖu), còng vÉn çi ¸ch thuÕ gi¸n thu (57%). P h Ç n t r × n h
minh nµo! bµy vÒ çc lo¹i thuÕ gi¸n thu th× cÇn më
Ergo1): "bän gi¶ nh©n gi¶ nghÜa", sù c−íp bãc quÇn réng.
chóng, sù v¬ vÐt thuÕ m¸; trªn gi¸c ®é kinh tÕ häc mµ nãi: IV. Ng−êi ta nãi: ë ch©u ¢u hÇu nh− còng nh− vËy. ChÝnh lµ
chñ nghÜa t− b¶n ë Nga vÉn chØ ®−îc duy tr× trong bän "hÇu nh−", çc ngµi ¹!
chãp bu cña riªng giai cÊp t− s¶n; trong doanh nghiÖp cña Mét lµ, ch©u ¢u ®· ®−îc gi¶i phãng khái chÕ ®é n«ng
®Þa chñ, nã vÉn cßn ë vµo ®Þa vÞ phô thuéc so víi chÕ ®é lÖ n« etc. ®· ngãt 100 n¨m b»ng çc biÖn ph¸p çch m¹ng
n«ng vµ chÕ ®é lao dÞch, nã vÉn cßn lµ çi vÎ hµo nho¸ng anh hïng. Cßn n−íc Nga th× ch−a ®−îc h−ëng sù gi¶i
bªn ngoµi cña bän quý téc - ®Þa chñ chø kh«ng c¶i thiÖn phãng ®ã.
®−îc chÕ ®é kinh tÕ vµ kh«ng c¶i thiÖn ®−îc sù ph¸t triÓn Hai lµ, ë ch©u ¢u, k h « n g p h ¶ i çc lùc l−îng s¶n
cña tÊt c¶ mäi lùc l−îng s¶n xuÊt nh− ë ph−¬ng T©y. xuÊt n h − v Ë y .
§ã lµ m©u thuÉn c¬ b¶n, nã gi¶i thÝch t×nh h×nh çch
m¹ng cña n−íc Nga, vµ chóng ta ph¶i minh häa m©u thuÉn Kho¶n chi cña [3208 - 1000] ë Mü (Hîp chóng
c¬ b¶n ®ã. nhµ n−íc cho quèc) ― 14 róp
II. N−íc Nga ®· tõng cã mét ng©n s¸ch tuyÖt vêi (d−íi thêi 1 ng−êi d©n ë
VÝt-te). Còng ®· tõng cã "tiÒn mÆt ®Ó rçi", còng ®· tõng n−íc Nga ― 13 róp (2208: 172)
huªnh hoang víi ch©u ¢u, còng ®· tõng cã Auspumpen2)
®×a ra ë giai cÊp t− s¶n ch©u ¢u. Cßn kÕt qu¶ th× sao? Lµ sù Gi¸ trÞ s¶n
thÊt b¹i. phÈm n«ng
nghiÖp ― 34 róp [ > 1/3 ] (kho¶ng 12%) ― 136 róp.
34% (12%)
1)
Do ®ã
2) V. Còng so s¸nh nh− vËy ®èi víi c«ng nh©n.
― viÖc vay nî
C«ng nghiÖp nhµ m¸y - c«ng x−ëng
500 V. I. Lª-nin VÒ bµi diÔn v¨n nãi vÒ ng©n s¸ch 501
ë Nga bu-sen kho¶ng

1908 Mü kho¶ng 40 pót
2 pót th× ph¶i
tiÒn l−¬ng 555.6 triÖu róp: 2.253 triÖu c«ng
VII. Tiªu thô gang
nh©n = 246 róp
1910 tr. 570
“Statistical ë n−íc Nga tÝnh trªn mét ng−êi d©n = 1.25 pót
ë Mü
ë Mü 1910 17.5 "
3427.0 triÖu $: 6. 6 triÖu c«ng nh©n = 518 ®«-la abstract”
= 1 0 3 6 róp
nhiÒu gÊp bèn lÇn VIII. N−íc Mü lµm thÕ nµo tho¸t ra khái chÕ ®é n« lÖ?
N¨ng suÊt lao ®éng: IX. Thu vµ chi cña n«ng d©n
ë Nga çc ñy ban phô tr¸ch nghÒ n«ng,
4650.8 triÖu róp: 2.25 triÖu c«ng nh©n = 2063 róp §u-ma II, 1212180.
ë Mü Sù nghÌo khæ, sù bÈn thØu, n¹n ®ãi, sù v¬ vÐt thuÕ.
20672.0 triÖu ®«-la: 6. 61 triÖu c«ng nh©n = 3125 ®«-la Çc tµi liÖu ®· lçi thêi råi −? Kh«ng. N¹n ®ãi 1911.
4 1 3 4 4 triÖu róp = 6 2 5 0 róp N¹n ®ãi ë mét sè tØnh
n¨m 1 9 1 2 .
nhiÒu gÊp ba lÇn
X. Nguyªn nh©n?
Còng nh− vËy ® è i v í i c « n g n h © n ®− ê n g s ¾ t : Bän ®Þa chñ - chñ 30 000 ― 70 triÖu ®ª-xi-a-ti-na
n« ®µn ¸p. 10 000 000 ― 70 triÖu ®ª-xi-a-ti-na
ë Nga 321.5 triÖu róp: 844 218 = 381 róp
ë Mü 1143.7 " ®«-la: 1 699 420 = 673 ®«-la ChÕ ®é ®¹i chiÕm
= 1 3 4 6 róp 1 − 2000 ®ª-xi-a-ti-na
h÷u ruéng ®Êt VS1)
nhiÒu gÊp bèn lÇn. 300 µ 2) 7 " 181
cña bän ®Þa chñ.
VI. Thu ho¹ch lóa m× ë Nga (1905 - 1909): U-ran.
43 pót trªn 1 ®ª -xi-a-ti-na XI. Héi ®ång nhµ n−íc VS quyÒn ®¹i chiÕm h÷u ruéng ®Êt
cña ®Þa chñ.
tr.651 “Niªn ¸o: 89 " " "
XII. B¸c bá ng©n s¸ch. 1) ng©n s¸ch cña nhµ n−íc
gi¸m cña b¸o §«ng Ên-®é: 55 " " "
C«ng thøc chuyÓn môc n«ng n« ¨n c−íp lùc l−îng
“Ng«n luËn”” Anh 156 " " "
§u-ma II, 959, s¶n xuÊt cña nh©n d©n,
NB ®−a quÇn chóng nh©n d©n
Tiªu thô lóa mú 182 tíi sù ph¸ s¶n, nghÌo
§u-ma III, 662 .
ë Nga 1904/5 ― 1908/9...........3.8 pót
“Niªn gi¸m cña
ë Mü (1910) k h o ¶ n g 13.8 pót
b¸o “Ng«n luËn”” 1)
− versus − ®èi víi, so víi
tr.654 tæng céng l−¬ng thùc ë Nga 17.0 pót 2)
− cã
502 V. I. Lª-nin 503
khæ vµ ®ãi c¬m, h¹n chÕ

tr×nh ®é ph¸t triÓn cña
chñ nghÜa t− b¶n trong
mét nhóm ®Çu sá.
2) viÖc ®¸nh thuÕ gi¸n
thu, ― çc lo¹i thuÕ
danh môc çc t¸c phÈm
quan ― tÖ lµm cho ng−êi
ta nghiÖn r−îu. ch−a t×m thÊy cña V. I. Lª-nin
3) ñng hé chÕ ®é chuyªn
chÕ ― quan liªu vµ bän
®Þa chñ - chñ n«. chó thÝch
4) ®iÒu quy ®Þnh 8. III.183
XIII. N−íc Nga n»m gi÷a ch©u ¢u vµ ch©u ¸

d©n chñ - tiªn tiÕn. çc b¶n chØ dÉn
Çc ph−¬ng s¸ch dòng c¶m cña mét
cuéc chÝnh biÕn d©n chñ.
th©n thÕ vµ sù nghiÖp
cña V. I. Lª-nin
ViÕt vµo th¸ng Giªng - In lÇn ®Çu, theo ®óng
nöa ®Çu th¸ng N¨m 1913 b¶n th¶o
505
Danh môc çc t¸c phÈm cña V. I. Lª-nin

cho ®Õn nay ch−a t×m thÊy
(Th¸ng B¶y 1912 - th¸ng Hai 1913)
1912
Nh÷ng bøc th− göi bÝ th−
côc quèc tÕ x· héi chñ nghÜa C. Huy-xman
Trong sæ ghi th− ®i vµ ®Õn cña Côc quèc tÕ x· héi chñ nghÜa cã ghi
mÊy dßng v¾n t¾t vÒ nh÷ng bøc th− nµy ― nh÷ng bøc th− ®−îc viÕt trong
thêi gian th¸ng ChÝn - th¸ng M−êi mét n¨m 1912. Çc b¶n chôp l¹i mét sè
trang riªng biÖt cña cuèn sæ nµy hiÖn ®ang ®−îc b¶o qu¶n t¹i Côc l−u tr÷
trung −¬ng cña ®¶ng thuéc ViÖn nghiªn cøu chñ nghÜa M¸c - Lª-nin trùc
thuéc Ban chÊp hµnh trung −¬ng §¶ng céng s¶n Liªn-x«.
Trong nh÷ng bøc th− ®ã, V. I. Lª-nin ®· cho biÕt Ng−êi kh«ng thÓ tíi
dù phiªn häp cña Côc quèc tÕ x· héi chñ nghÜa do cã cuéc bÇu cö vµo §u-
ma nhµ n−íc IV, cho biÕt viÖc chuÈn bÞ §¹i héi cña Quèc tÕ II ë Ba-l¬, vµ
çc kÕt qu¶ cña cuéc bÇu cö vµo §u-ma nhµ n−íc IV cña tØnh M¸t-xc¬-va;
Ng−êi yªu cÇu göi cho Ng−êi nh÷ng tin tøc mµ Ng−êi cÇn thiÕt ®Ó lµm b¸o
ço göi cho Ban chÊp hµnh trung −¬ng §¶ng c«ng nh©n d©n chñ - x· héi
Nga vÒ phiªn häp gÇn ®©y nhÊt cña Côc quèc tÕ x· héi chñ nghÜa.
bµi phª ph¸n thuyÕt tÈy chay
Bµi phª ph¸n thuyÕt tÈy chay viÕt cho b¸o "Ng«i sao" hoÆc b¸o "Ng«i
sao Nª-va" lµ b¸o thay thÕ b¸o "Ng«i sao". Bµi nµy viÕt tr−íc ngµy b¸o
"Ng«i sao Nª-va" ®ãng cöa, tøc lµ tr−íc ngµy 5 (18) th¸ng M−êi 1912.
Trong bøc th− göi M. A. Xa-vª-li-Ðp ®Ò ngµy 9 (22) th¸ng Hai 1913, V. I.
Lª-nin cho biÕt vÒ bµi b¸o nµy: "Çch ®©y ®· l©u vµ rÊt l©u, t«i ®· viÕt cho
®ång chÝ r»ng, trªn b¸o "Ng«i sao", ngoµi bµi "Nh÷ng cuéc tranh c·i ë Anh
vÒ chÝnh s¸ch c«ng nh©n tù do chñ nghÜa", cßn cã çc bµi "Hai thø u-t«-pi"
vµ phª ph¸n thuyÕt tÈy chay (ph¶n ®èi Am-phi-tª-a-t¬-rèp, t«i kh«ng nhí
®Çu ®Ò lµ g×). T«i nh¾c l¹i lêi ®Ò nghÞ: t×m cho ®−îc çc bµi b¸o ®ã vµ
chuyÓn cho t«i" (Toµn tËp, tiÕng Nga, xuÊt b¶n lÇn thø 5, t. 48, tr. 165)
506 Danh môc çc t¸c phÈm cña V. I. Lª-nin ch−a t×m thÊy Danh môc çc t¸c phÈm cña V. I. Lª-nin ch−a t×m thÊy 507
th− göi m. a. xa-vª-li-Ðp 1913

Bøc th− nµy viÕt sau ngµy 5 (18) th¸ng M−êi 1912. Ng−êi ta biÕt cã bøc bøc th− giíi thiÖu g. m. vi-a-d¬-men-xki
th− ®ã qua bøc th− cña V. I. Lª-nin ®Ò ngµy 9 (22) th¸ng Hai 1913 göi M. A. ®Ó chuyÓn cho n. v. cu-d¬-nª-txèp
Xa-vª-li-Ðp (xem Toµn tËp, tiÕng Nga, xuÊt b¶n lÇn thø 5, t. 48, tr. 165).
Trong bøc th− viÕt sau ngµy 9 (22) th¸ng Giªng 1913 göi cho G. M.
Vi-a-d¬-men-xki, Lª-nin cho biÕt: "T«i göi kÌm theo ®©y bøc th− göi cho
b¸o ço ®ång chÝ Cu-d¬-nª-txèp, theo nh− ®ång chÝ ®Ò nghÞ" (V¨n tËp Lª-nin, t.
vÒ cuéc bÇu cö vµo §u-ma nhµ n−íc iv XIII, tr. 215). Trong bøc th− giíi thiÖu göi N. V. Cu-d¬-nª-txèp, cã lÏ Lª-
göi côc quèc tÕ x· héi chñ nghÜa nin ®Ò nghÞ «ng chuyÓn cho G. M. Vi-a-d¬-men-xki nh÷ng s¸ch b¸o bÝ
mËt cña §¶ng d©n chñ - x· héi ®Ó giao cho c¬ quan l−u tr÷ x· héi chñ
B¸o ço nµy ®−îc V. I. Lª-nin viÕt vµo th¸ng M−êi mét, tr−íc ngµy 11 nghÜa ë BÐc-lanh.
(24), 1912. Trong bøc th− cña V. I. Lª-nin göi L. B. Ca-mª-nÐp cã nh¾c tíi
b¶n b¸o ço nµy (Côc l−u tr÷ trung −¬ng cña ®¶ng thuéc ViÖn nghiªn cøu dù th¶o diÔn v¨n nãi vÒ ng©n s¸ch
chñ nghÜa M¸c - Lª-nin trùc thuéc Ban chÊp hµnh trung −¬ng §¶ng céng so¹n cho ®¹i biÓu ®¶ng d©n chñ - x· héi
s¶n Liªn-x«). trong §u-ma nhµ n−íc IV
Dù th¶o bµi diÔn v¨n nãi vÒ ng©n s¸ch so¹n cho ®¹i biÓu §¶ng d©n chñ
"giai cÊp c«ng nh©n - x· héi trong §u-ma nhµ n−íc IV ®−îc Lª-nin viÕt trong thêi gian th¸ng
vµ ®oµn ®¹i biÓu cña nã t¹i "nghÞ viÖn"". Giªng - nöa ®Çu th¸ng N¨m 1913. Çc trang 11 - 12 vµ 19 - 20 cña b¶n th¶o
bµI II vµ bµi IV dù th¶o diÔn v¨n nµy hiÖn ®−îc b¶o qu¶n ë Côc l−u tr÷ trung −¬ng cña
®¶ng thuéc ViÖn nghiªn cøu chñ nghÜa M¸c - Lª-nin trùc thuéc Ban chÊp
Trong nöa ®Çu th¸ng Ch¹p 1912, V. I. Lª-nin viÕt lo¹t bµi "Giai cÊp hµnh trung −¬ng §¶ng céng s¶n Liªn-x«.
c«ng nh©n vµ ®oµn ®¹i biÓu cña nã t¹i "nghÞ viÖn"". Song, trong thêi kú ®ã,
chØ cã bµi thø nhÊt lµ ®−îc ®¨ng (b¸o "Sù thËt", sè 191, ngµy 12 th¸ng Ch¹p "th− tr¶ lêi ma-Ðp-xki",
1912). N¨m 1954, ng−êi ta ®· t×m thÊy çc b¶n th¶o cña hai bµi b¸o n÷a mµ "bun-ga-cèp nãi vÒ n«ng d©n"
Lª-nin ghi lµ bµi III vµ V. HiÖn nay ng−êi ta ch−a biÕt g× vÒ sè phËn cña bµi vµ hai bµI nãi vÒ ®¹o ®øc
II vµ bµi IV.
V. I. Lª-nin nh¾c tíi çc bµi b¸o nµy trong bøc th− ®Ò ngµy 8 (21) th¸ng
Hai 1913 göi cho ban biªn tËp b¸o "Sù thËt" vµ ®Ò nghÞ chuyÓn nh÷ng bµi
b¸o ®ã cho t¹p chÝ "Gi¸o dôc" (xem Toµn tËp, tiÕng Nga, xuÊt b¶n lÇn thø 5,
1912 - 1913 t. 48, tr. 164).
bµi b¸o nãi vÒ tÝnh chÊt ph¶n çch m¹ng Trong bøc th− göi M. A. Xa-vª-li-Ðp ®Ò ngµy 9 (22) th¸ng Hai 1913, Lª-
cña giai cÊp t− s¶n tù do chñ nghÜa nin viÕt: "Trong b¸o "Sù thËt" còng cã mét lo¹t bµi kh«ng ®−îc sö dông ®Ó
®¨ng. T«i thiÕt tha yªu cÇu ®ång chÝ t×m cho ®−îc nh÷ng bµi b¸o Êy vµ dùa
Trang bèn (trang cuèi cïng) cña b¶n th¶o bµi b¸o nµy ®ang ®−îc vµo çc bµi ®ã viÕt thµnh mét bµi b¸o ng¾n cña mét ký gi¶, d−íi ký tªn lµ
b¶o qu¶n ë Côc l−u tr÷ trung −¬ng cña ®¶ng thuéc ViÖn nghiªn cøu T. ch¼ng h¹n... Çc phÇn ¸ng chõng nh− sau: I. Th− tr¶ lêi Ma-Ðp-xki (trªn
chñ nghÜa M¸c - Lª-nin trùc thuéc Ban chÊp hµnh trung −¬ng §¶ng b¸o "Tia s¸ng" nãi vÒ ph¸i thñ tiªu). ― (HiÖn nay ®Ò tµi nµy cÇn thiÕt h¬n
céng s¶n Liªn-x«. lµ v× trªn b¸o "Sù thËt", sè 234, §nÐp-ni-tx¬-ki vµ Plª-kha-nèp ®· ®−a ra
508 Danh môc çc t¸c phÈm cña V. I. Lª-nin ch−a t×m thÊy 509
nh÷ng giäng l−ìi kh«ng hay). II. Bun-ga-cèp thuéc tê "T− t−ëng Nga" nãi
vÒ n«ng d©n (t«i kh«ng nhí ®Çu ®Ò lµ g×). III. VÒ ®¹o ®øc (hai bµi b¸o
nhá)..." (Nh− trªn, tr. 166).
th− göi ®ª-mi-an bÕt-n−i
Ta biÕt ®−îc néi dung cña bøc th− nµy qua bøc th− phóc ®¸p cña §ª-
mi-an BÕt-n−i ®Ò ngµy 12 (25) th¸ng Hai 1913 göi V. I. Lª-nin. Trong bøc
Danh môc çc s¸ch b¸o mµ V. I. Lª-nin
th− nµy, Lª-nin yªu cÇu §ª-mi-an BÕt-n−i cho biÕt vÒ c«ng t¸c cña ban biªn
tËp b¸o "Sù thËt", vÒ t¹p chÝ "Gi¸o dôc", vÒ th¸i ®é cña t¹p chÝ ®ã ®èi víi ®· tham gia hiÖu ®Ýnh
ph¸i Ma-kh¬ vµ ph¸i "TiÕn lªn", nªu lªn sù cÇn thiÕt ph¶i cã nh÷ng ph−¬ng
thøc hµnh ®éng "tËp thÓ vµ m¸c-xÝt" trong c«ng t¸c cña ban biªn tËp b¸o t¹p chÝ "gi¸o dôc"
"Sù thËt" (Côc l−u tr÷ trung −¬ng cña ®¶ng thuéc ViÖn nghiªn cøu chñ
nghÜa M¸c - Lª-nin). S« 8 - 9 ― th¸ng B¶y - th¸ng T¸m 1912.
Sè 1 ― th¸ng Giªng 1913.
Sè 2 ― th¸ng Hai 1913.
"B¸o c«ng nh©n"
Sè 9 - 12 th¸ng T¸m (30 th¸ng B¶y) 1912.
b¸o "ng−êi d©n chñ - x· héi"
Sè 28 - 29 ― 18 (5) th¸ng M−êi mét 1912.

Sè 30 ― 25 (12) th¸ng Giªng 1913.
510 Danh môc çc t¸c phÈm cã thÓ lµ cña V. I. Lª-nin 511
"Ph¸i lao ®éng vµ ph¸i d©n chñ c«ng nh©n" v. v.. (xem Toµn tËp,
tiÕng ViÖt, nhµ xuÊt b¶n TiÕn bé, M¸t-xc¬-va, t. 21, tr. 254 - 257,
305 - 317, 344 - 353). Trong bµi b¸o "Ph¸i lao ®éng vµ nh÷ng ng−êi
d©n chñ - x· héi" cã mét sè ®o¹n trïng víi nh÷ng t¸c phÈm kÓ trªn
danh môc çc t¸c phÈm cña Lª-nin.
cã thÓ lµ cña V. I. Lª-nin
"sau cuéc bÇu cö"
Bµi "Sau cuéc bÇu cö" ®−îc ®¨ng ngµy 13 (26) th¸ng M−êi mét 1912
trªn b¸o "Sù thËt", sè 167. Bµi b¸o nµy gi¶i thÝch s¸ch l−îc cña nh÷ng
ng−êi b«n-sª-vÝch trong cuéc vËn ®éng bÇu cö vµo §u-ma nhµ n−íc IV.
XÐt theo néi dung cña nã, bµi "Sau cuéc bÇu cö" gièng víi çc t¸c phÈm
cña Lª-nin viÕt vÒ cuéc bÇu cö vµo §u-ma IV: "Mét vµi ®iÓm tæng kÕt
®ît ®éng viªn tr−íc cuéc bÇu cö", "Nãi chuyÖn vÒ "sù bµi xÝch nh÷ng
ng−êi d©n chñ - lËp hiÕn"", "Tæng kÕt cuéc bÇu cö" v.v.. (xem Toµn tËp,
tiÕng ViÖt, Nhµ xuÊt b¶n TiÕn bé, M¸t-xc¬-va, t. 21, tr. 397 - 403; xem
tËp nµy, tr. 78 - 87, 396 - 431.) Bµi b¸o nµy cã nªu lªn ®o¹n trÝch dÉn lêi
tuyªn bè cña tªn d©n chñ -lËp hiÕn Grª-®ª-xcun ®¨ng trªn b¸o "Ng«n
luËn". Lêi tuyªn bè nµy ®· ®−îc Lª-nin sö dông ®Ó nªu nh÷ng ®Æc
®iÓm cña nh÷ng ng−êi d©n chñ - lËp hiÕn ph¶n çch m¹ng, vµ ®−îc
Ng−êi viÖn dÉn trong mét lo¹t bµi b¸o viÕt trong thêi kú ®ã: "Mét bµi
tham kh¶o ng¾n", §¶ng bÝ mËt vµ ho¹t ®éng c«ng khai" v.v.. (xem tËp
nµy, tr. 29 - 31, 216 - 228).
"ph¸i lao ®éng

vµ nh÷ng ng−êi d©n chñ - x· héi"
Bµi b¸o nµy ®−îc ®¨ng vµo ngµy 21 th¸ng M−êi mét (4 th¸ng
Ch¹p) 1912 trªn b¸o "Sù thËt", sè 174. Nh÷ng vÊn ®Ò ®−îc ®Ò cËp
trong bµi "Ph¸i lao ®éng vµ nh÷ng ng−êi d©n chñ - x· héi" lµ nhËn
®Þnh vÒ ph¸i lao ®éng, v¹ch trÇn tÝnh chÊt ph¶n çch m¹ng cña
bän d©n chñ - lËp hiÕn tù do chñ nghÜa, x¸c ®Þnh çc nhiÖm vô
cña nh÷ng ng−êi d©n chñ - x· héi ®èi víi ph¸i lao ®éng. VÒ néi
dung, nh÷ng vÊn ®Ò ®ã trïng víi çc bµi viÕt cña V. I. Lª-nin:
"N«ng d©n vµ cuéc bÇu cö §u-ma IV", "Ph¸i tù do vµ ph¸i d©n chñ",
512 Chó thÝch 513
trµo x· héi chñ nghÜa quèc tÕ. Trong "B¸o c«ng nh©n" ®· ®¨ng 14 bµi
cña Lª-nin, trong ®ã cã nh÷ng bµi: "Nh÷ng bµi häc cña çch m¹ng",
"B−íc ®Çu cña nh÷ng cuéc biÓu t×nh", "T«n-xt«i vµ cuéc ®Êu tranh cña
giai cÊp v« s¶n", "I-van Va-xi-li-ª-vÝch Ba-bu-skin", "N¨m m−¬i n¨m
ngµy sôp ®æ cña chÕ ®é n«ng n«", "§ªm tr−íc cuéc bÇu cö vµo §u-ma
IV". Tê b¸o ®· ®−îc phæ biÕn réng r·i trong c«ng nh©n ë Nga, sè l−îng
Chó thÝch in cña b¸o ®· lªn tíi 6 ngh×n b¶n. C«ng nh©n ®· gióp ®ì tê b¸o vÒ mÆt
vËt chÊt b»ng çch tæ chøc quyªn gãp tiÒn vµ tÝch cùc céng t¸c víi tê
1
Bµi "Çc cuéc khëi nghÜa trong lôc qu©n vµ h¶i qu©n" ®−îc ®¨ng trªn b¸o. Trong çc môc "Sinh ho¹t ®¶ng", "Th− tõ ®Þa ph−¬ng" b¸o ®· ®¨ng
®Òu ®Æn nh÷ng bøc th− vµ bµi b¸o cña c«ng nh©n, cña çc tæ chøc ®¶ng
"B¸o c«ng nh©n", sè 9, ngµy 30 th¸ng B¶y (12 th¸ng T¸m) 1912.
ë ®Þa ph−¬ng.
"B¸o c«ng nh©n" ― c¬ quan ng«n luËn phæ cËp bÊt hîp ph¸p cña
"B¸o c«ng nh©n" ®· hoµn thµnh mét khèi l−îng c«ng viÖc lín nh»m
nh÷ng ng−êi b«n-sª-vÝch; xuÊt b¶n kh«ng ®Þnh kú ë Pa-ri tõ 30 th¸ng
chuÈn bÞ cho Héi nghÞ ®¹i biÓu VI toµn Nga (Héi nghÞ Pra-ha) cña
M−êi (12 th¸ng M−êi mét) 1910 ®Õn 30 th¸ng B¶y (12 th¸ng T¸m) 1912;
§¶ng c«ng nh©n d©n chñ - x· héi Nga (th¸ng Giªng 1912). Sau khi nªu
ra ®−îc 9 sè. V. I. Lª-nin lµ ng−êi khëi x−íng viÖc thµnh lËp "B¸o c«ng
râ r»ng "B¸o c«ng nh©n" c−¬ng quyÕt vµ triÖt ®Ó b¶o vÖ ®¶ng vµ tÝnh
nh©n". VÊn ®Ò xuÊt b¶n tê b¸o nµy ®−îc chÝnh thøc quyÕt ®Þnh t¹i héi
®¶ng, héi nghÞ ®¹i biÓu tuyªn bè r»ng "B¸o c«ng nh©n" lµ c¬ quan ng«n
nghÞ çc ®¹i biÓu cña §¶ng c«ng nh©n d©n chñ - x· héi Nga ― nh÷ng
luËn chÝnh thøc cña Ban chÊp hµnh trung −¬ng §¶ng c«ng nh©n d©n
ng−êi b«n-sª-vÝch, nh÷ng ng−êi men-sª-vÝch ñng hé ®¶ng, çc ®¹i diÖn
chñ - x· héi Nga. ― 1.
cña ®¶ng ®oµn d©n chñ - x· héi trong §u-ma vµ mét sè ng−êi kh¸c ―
2
trong thêi gian cã §¹i héi x· héi chñ nghÜa quèc tÕ häp t¹i C«-pen-ha- "TiÕng nãi M¸t-xc¬-va" ― tê b¸o hµng ngµy, c¬ quan ng«n luËn cña ph¸i
g¬ (th¸ng T¸m 1910). Tham dù héi nghÞ cã: V. I. Lª-nin, G. V. Plª-kha- th¸ng M−êi; xuÊt b¶n ë M¸t-xc¬-va tõ n¨m 1906 ®Õn n¨m 1915. ― 1.
nèp, A. M. C«-l«n-tai, A. V. Lu-na-ts¸c-xki, N. G. P«-lª-ta-Ðp, I. P. P«- 3
§¶ng x· héi chñ nghÜa - çch m¹ng ― ®¶ng tiÓu t− s¶n ë Nga; xuÊt
crèp-xki vµ mét sè ng−êi kh¸c. hiÖn vµo cuèi n¨m 1901 - ®Çu n¨m 1902 do kÕt qu¶ cña sù hîp nhÊt
Lª-nin l·nh ®¹o tê "B¸o c«ng nh©n" vµ lµm chñ biªn tê b¸o nh÷ng nhãm vµ tiÓu tæ d©n tóy kh¸c nhau. §¶ng x· héi chñ nghÜa -
®ã. Tham gia céng t¸c víi tê b¸o cã nh÷ng ng−êi b«n-sª-vÝch çch m¹ng kh«ng nhËn thÊy nh÷ng kh¸c biÖt vÒ giai cÊp gi÷a giai cÊp
nh− X. I. Gèp-ne, P. A. §gia-pa-rÝt-dª, N. A. Xe-ma-sc«, X. G. v« s¶n vµ nh÷ng ng−êi së h÷u nhá, lµm lu mê sù ph©n hãa giai cÊp vµ
Sau-mi-an vµ mét sè ng−êi kh¸c, vµ c¶ nh÷ng ng−êi men-sª-vÝch nh÷ng m©u thuÉn trong néi bé n«ng d©n, phñ nhËn vai trß l·nh ®¹o
ñng hé ®¶ng. Th− ký ban biªn tËp lµ N. C. Cróp-xcai-a. A. M. cña giai cÊp v« s¶n trong çch m¹ng. Nh÷ng quan ®iÓm cña §¶ng x·
Goãc-ki gióp ®ì nhiÒu vÒ vËt chÊt cho tê b¸o ®ã. Trong çc héi chñ nghÜa - çch m¹ng lµ sù pha trén cã tÝnh chÊt chiÕt trung gi÷a
nhãm b«n-sª-vÝch ë ngoµi n−íc ®· thµnh lËp nh÷ng tæ gióp ®ì nh÷ng t− t−ëng cña ph¸i d©n tóy vµ chñ nghÜa xÐt l¹i; theo çch diÔn
"B¸o c«ng nh©n", nh÷ng tæ nµy ®· ñng hé kh¸ nhiÒu vÒ vËt chÊt ®¹t cña Lª-nin, §¶ng x· héi chñ nghÜa - çch m¹ng ra søc dïng "nh÷ng
cho tê b¸o vµ gióp chuyÓn b¸o vÒ n−íc Nga. "B¸o c«ng nh©n" m¶nh v¸ "phª ph¸n" hîp thêi trang c¬ héi chñ nghÜa ®èi víi chñ nghÜa
®Êu tranh nh»m b¶o vÖ vµ cñng cè ®¶ng m¸c-xÝt bÊt hîp ph¸p M¸c" ®Ó v¸ vÝu "nh÷ng chç r¸ch cña chñ nghÜa d©n tóy" (Toµn tËp,
chèng l¹i bän men-sª-vÝch theo chñ nghÜa thñ tiªu, ph¸i triÖu tiÕng ViÖt, Nhµ xuÊt b¶n TiÕn bé, M¸t-xc¬-va, t. 11, tr. 357 - 358).
håi vµ ph¸i T¬-rèt-xki; b¸o ®ã b¶o vÖ s¸ch l−îc çch m¹ng, C−¬ng lÜnh ruéng ®Êt cña §¶ng x· héi chñ nghÜa - çch m¹ng
chuÈn bÞ vÒ mÆt t− t−ëng cho giai cÊp c«ng nh©n Nga tham gia ®Ò ra viÖc thñ tiªu chÕ ®é t− h÷u vÒ ruéng ®Êt vµ chuyÓn giao
cuéc çch m¹ng míi. Tê b¸o ®· gi¶i thÝch réng r·i nh÷ng vÊn ®Ò ruéng ®Êt cho c«ng x· sö dông, viÖc thùc hiÖn "nguyªn t¾c lao ®éng"
vÒ sinh ho¹t ®¶ng ë n−íc Nga vµ nh÷ng vÊn ®Ò cña phong vµ "chÕ ®é b×nh qu©n" sö dông ruéng ®Êt còng nh− sù ph¸t triÓn
514 Chó thÝch Chó thÝch 515
hîp t¸c x·. Trong b¶n c−¬ng lÜnh ®ã, c−¬ng lÜnh mµ §¶ng x· héi chñ t− s¶n - ®Þa chñ ph¶n çch m¹ng, cßn çc thñ lÜnh cña ®¶ng ®ã (Kª-ren-
nghÜa - çch m¹ng gäi lµ "x· héi hãa ruéng ®Êt", trªn thùc tÕ kh«ng cã tÝ xki, ¸p-kxen-chi-Ðp, TsÐc-nèp) th× tham gia vµo chÝnh phñ ®ã. §¶ng x·
g× lµ x· héi chñ nghÜa c¶. Khi ph©n tÝch c−¬ng lÜnh cña §¶ng x· héi chñ héi chñ nghÜa - çch m¹ng ®· tõ chèi viÖc ñng hé yªu s¸ch cña n«ng d©n
nghÜa - çch m¹ng, V. I. Lª-nin chØ ra r»ng viÖc duy tr× nÒn s¶n xuÊt ®ßi thñ tiªu chÕ ®é chiÕm h÷u ruéng ®Êt cña ®Þa chñ, vµ ®· chñ tr−¬ng
hµng hãa vµ kinh tÕ t− nh©n trªn ruéng ®Êt chung kh«ng thñ tiªu ®−îc duy tr× chÕ ®é chiÕm h÷u ruéng ®Êt cña ®Þa chñ; çc bé tr−ëng x· héi chñ
sù thèng trÞ cña t− b¶n, kh«ng gi¶i phãng ®−îc n«ng d©n lao ®éng khái nghÜa - çch m¹ng trong ChÝnh phñ l©m thêi ®· ph¸i çc ®éi qu©n trõng
¸ch bãc lét vµ sù ph¸ s¶n; sù hîp t¸c hãa trong ®iÒu kiÖn chñ nghÜa t− ph¹t chèng l¹i nh÷ng n«ng d©n chiÕm ruéng ®Êt cña ®Þa chñ.
b¶n còng kh«ng thÓ lµ biÖn ph¸p cøu gióp nh÷ng ng−êi tiÓu n«ng, bëi Cuèi th¸ng M−êi mét 1917, çnh t¶ cña §¶ng x· héi chñ nghÜa -
v× sù hîp t¸c hãa ®ã nh»m lµm giµu cho giai cÊp t− s¶n n«ng th«n. çch m¹ng lËp ra §¶ng x· héi chñ nghÜa - çch m¹ng çnh t¶ ®éc lËp.
§ång thêi Lª-nin v¹ch ra r»ng nh÷ng ®ßi hái vÒ viÖc b×nh qu©n sö Hßng duy tr× ¶nh h−ëng cña m×nh trong quÇn chóng n«ng d©n, §¶ng
dông ruéng ®Êt tuy ch−a ph¶i lµ x· héi chñ nghÜa nh−ng cã tÝnh chÊt x· héi chñ nghÜa - çch m¹ng çnh t¶ vÒ h×nh thøc ®· thõa nhËn ChÝnh
d©n chñ - çch m¹ng vµ tiÕn bé vÒ mÆt lÞch sö, v× nh÷ng ®ßi hái ®ã quyÒn x«-viÕt vµ tháa thuËn víi nh÷ng ng−êi b«n-sª-vÝch, nh−ng
nh»m chèng l¹i chÕ ®é chiÕm h÷u ruéng ®Êt cña ®Þa chñ ph¶n ®éng. ch¼ng bao l©u chóng l¹i ®i vµo con ®−êng ®Êu tranh chèng l¹i ChÝnh
§¶ng b«n-sª-vÝch v¹ch trÇn nh÷ng m−u toan cña §¶ng x· héi chñ quyÒn x«-viÕt.
nghÜa - çch m¹ng ngôy trang lµ ng−êi x· héi chñ nghÜa; ®¶ng b«n-sª- Trong nh÷ng n¨m cã sù can thiÖp qu©n sù cña n−íc ngoµi vµ néi chiÕn,
vÝch ®· tiÕn hµnh ®Êu tranh kiªn tr× chèng §¶ng x· héi chñ nghÜa - §¶ng x· héi chñ nghÜa - çch m¹ng tiÕn hµnh ho¹t ®éng ph¸ ho¹i, ph¶n
çch m¹ng ®Ó giµnh ¶nh h−ëng ®èi víi n«ng d©n, vµ v¹ch trÇn sù tai çch m¹ng, tÝch cùc ñng hé bän can thiÖp vµ bän b¹ch vÖ, tham gia vµo
h¹i cña s¸ch l−îc khñng bè ç nh©n cña hä ®èi víi phong trµo c«ng nh÷ng ©m m−u ph¶n çch m¹ng, tæ chøc nh÷ng hµnh ®éng khñng bè
nh©n. Nh−ng ®ång thêi, trong nh÷ng ®iÒu kiÖn nhÊt ®Þnh, nh÷ng chèng l¹i çc nhµ ho¹t ®éng cña Nhµ n−íc x«-viÕt vµ cña §¶ng céng s¶n.
ng−êi b«n-sª-vÝch cã nh÷ng tháa thuËn t¹m thêi víi §¶ng x· héi chñ Sau khi cuéc néi chiÕn kÕt thóc, §¶ng x· héi chñ nghÜa - çch m¹ng tiÕp tôc
nghÜa - çch m¹ng trong cuéc ®Êu tranh chèng chÕ ®é Nga hoµng. ho¹t ®éng thï ®Þch ë trong n−íc vµ trong bän b¹ch vÖ l−u vong. ― 2.
TÝnh kh«ng thuÇn nhÊt vÒ giai cÊp cña n«ng d©n lµ nguyªn nh©n 4
"Tin tøc Tuèc-ke-xtan" ― tê b¸o theo khuynh h−íng cña chÝnh phñ,
g©y ra tÝnh chÊt kh«ng kiªn ®Þnh vÒ chÝnh trÞ vµ t− t−ëng vµ sù t¶n m¹n
tr−íc Çch m¹ng d©n chñ - t− s¶n th¸ng Hai 1917 lµ c¬ quan ng«n luËn
vÒ tæ chøc ë trong §¶ng x· héi chñ nghÜa - çch m¹ng, g©y ra sù dao
cña phñ thèng ®èc; xuÊt b¶n ë Ta-sken tõ th¸ng T− 1870 tíi th¸ng
®éng th−êng xuyªn cña hä gi÷a giai cÊp t− s¶n tù do chñ nghÜa vµ giai
Ch¹p 1917, lóc ®Çu xuÊt b¶n mçi tuÇn mét kú, tõ n¨m 1893 ― mçi tuÇn
cÊp v« s¶n. Ngay trong thêi kú çch m¹ng Nga lÇn thø nhÊt, trong hai kú, tõ n¨m 1904 ― mçi tuÇn bèn kú, vµ tõ n¨m 1907 (tõ sè 97) ra
§¶ng x· héi chñ nghÜa - çch m¹ng, ®· t¸ch ra hai çnh: çnh h÷u ― hµng ngµy. ― 2.
lËp ra §¶ng lao ®éng x· héi chñ nghÜa nh©n d©n hîp ph¸p, xÐt vÒ quan
5
®iÓm th× ®¶ng nµy gÇn víi §¶ng d©n chñ - lËp hiÕn; vµ çnh t¶ ― lËp ra Héi nghÞ ®¹i biÓu VI toµn Nga (Héi nghÞ Pra-ha) cña §¶ng c«ng nh©n
Héi liªn hiÖp nh÷ng ng−êi x· héi chñ nghÜa - çch m¹ng "ph¸i tèi ®a" d©n chñ - x· héi Nga häp tõ ngµy 5 ®Õn ngµy 17 (18 ®Õn 30) th¸ng
cã tÝnh chÊt nöa v« chÝnh phñ. Trong thêi kú chÕ ®é ph¶n ®éng Xt«-l−- Giªng 1912 t¹i Pra-ha. Héi nghÞ cã 23 phiªn häp. Çc phiªn häp cña héi
pin, §¶ng x· héi chñ nghÜa - çch m¹ng bÞ hçn lo¹n hoµn toµn vÒ t− nghÞ tiÕn hµnh trong Cung nh©n d©n, t¹i phßng lµm viÖc cña ban biªn
t−ëng vµ tæ chøc. Trong nh÷ng n¨m chiÕn tranh thÕ giíi lÇn thø nhÊt, tËp b¸o d©n chñ - x· héi TiÖp.
®a sè ®¶ng viªn x· héi chñ nghÜa - çch m¹ng theo lËp tr−êng cña chñ Trªn 20 tæ chøc ®¶ng ®· cö ®¹i biÓu ®Õn dù héi nghÞ. Tham dù héi
nghÜa x· héi - s«-vanh. nghÞ cã çc ®¹i biÓu cña Pª-tÐc-bua, M¸t-xc¬-va, Khu c«ng nghiÖp
Sau th¾ng lîi cña Çch m¹ng d©n chñ - t− s¶n th¸ng Hai 1917, trung t©m, Xa-ra-tèp, Ti-phlÝt, Ba-cu, Ni-c«-lai-Ðp, Ca-dan, Ki-Ðp, £-ca-
§¶ng x· héi chñ nghÜa - çch m¹ng cïng víi ph¸i men-sª-vÝch vµ §¶ng tª-ri-n«-xl¸p, §vin-xc¬ vµ Vin-n«. Nh÷ng sù truy n· cña c¶nh s¸t vµ
d©n chñ - lËp hiÕn lµ chç dùa chñ yÕu cña ChÝnh phñ l©m thêi nh÷ng khã kh¨n kh¸c ®· lµm cho nh÷ng ®¹i biÓu cña çc
tæ chøc ®¶ng ë nh÷ng n¬i sau ®©y kh«ng tíi dù héi nghÞ ®−îc: £-ca-tª- nghÞ ®¹i biÓu th«ng qua ®· ®−îc Lª-nin hiÖu ®Ýnh cÈn thËn. Cho ®Õn
rin-bua, Ti-u-men, U-pha, Xa-ma-ra, Ni-gi¬-ni Nèp-g«-rèt, Xoãc-m«-v«, nay vÉn ch−a t×m ®−îc çc biªn b¶n cña héi nghÞ ®¹i biÓu. Çc b¶n ghi
Lu-gan-xc¬, R«-xtèp trªn s«ng §«n, B¸c-na-un vµ mét sè n¬i kh¸c. biªn b¶n cña mét sè phiªn häp hiÖn cßn gi÷ ®−îc th× qu¸ rêi r¹c vµ
Nh÷ng tæ chøc trªn ®Òu göi çc b¶n tuyªn bè t¸n thµnh héi nghÞ. Tham kh«ng hoµn chØnh.
dù héi nghÞ cã çc ®¹i biÓu cña ban biªn tËp C¬ quan ng«n luËn trung Trong phiªn häp thø nhÊt, héi nghÞ ®· nghe b¶n b¸o ço cña G. C.
−¬ng ― b¸o "Ng−êi d©n chñ - x· héi", ban biªn tËp "B¸o c«ng nh©n", Ban Oãc-®gi«-ni-kÝt-dª vÒ ho¹t ®éng cña Ban tæ chøc ë Nga phô tr¸ch triÖu
chÊp hµnh tæ chøc ë ngoµi n−íc, nhãm vËn chuyÓn cña Ban chÊp hµnh tËp héi nghÞ ®¹i biÓu. Trong nghÞ quyÕt vÒ vÊn ®Ò nµy, theo ®Ò nghÞ cña
trung −¬ng §¶ng c«ng nh©n d©n chñ - x· héi Nga. Trõ hai ng−êi men-sª- Lª-nin, héi nghÞ ®¹i biÓu ®· v¹ch râ tÇm quan träng to lín cña c«ng t¸c
vÝch ñng hé ®¶ng, cßn l¹i tÊt c¶ ®¹i biÓu ®Òu thuéc ph¸i b«n-sª-vÝch. mµ Ban tæ chøc ë Nga ®· tiÕn hµnh nh»m ®oµn kÕt tÊt c¶ çc tæ chøc
Trong sè çc ®¹i biÓu tham dù héi nghÞ cã G. C. Oãc-®gi«-ni- ®¶ng ë Nga vµ kh«i phôc ®¶ng (xem Toµn tËp, tiÕng ViÖt, Nhµ xuÊt b¶n
kÝt-dª ― ®¹i biÓu tæ chøc Ti-phlÝt, X. X. Xpan-®a-ri-an ― ®¹i biÓu TiÕn bé, M¸t-xc¬-va, t. 21, tr. 170). HÇu hÕt mäi tæ chøc ®¶ng ®· ho¹t
cña Ba-cu, £. P. ¤-nu-phri-Ðp ― ®¹i biÓu cña Pª-tÐc-bua, Ph. I. G«-l«- ®éng trong n−íc ®Òu cö ®¹i biÓu ®Õn dù héi nghÞ ®¹i biÓu, v× thÕ trong
sª-kin ― ®¹i biÓu cña M¸t-xc¬-va, N. A. Xª-ma-sc« lµ ®¹i biÓu cña Ban mét nghÞ quyÕt ®Æc biÖt, héi nghÞ tuyªn bè r»ng "héi nghÞ nµy ®−îc coi
chÊp hµnh tæ chøc ë ngoµi n−íc, I. A. Pi-¸t-ni-tx¬-ki lµ ®¹i biÓu cho lµ héi nghÞ ®¹i biÓu toµn ®¶ng cña §¶ng c«ng nh©n d©n chñ - x· héi
nhãm vËn chuyÓn cña Ban chÊp hµnh trung −¬ng. Nga, lµ c¬ quan tèi cao cña ®¶ng". Héi nghÞ ®¹i biÓu Pra-ha trªn thùc tÕ
®· ®ãng vai trß cña mét ®¹i héi ®¶ng.
V. I. Lª-nin tham gia héi nghÞ víi t− çch lµ ®¹i biÓu cña ban biªn
Héi nghÞ ®¹i biÓu ®· th«ng qua mét nghÞ quyÕt ®Æc biÖt vÒ vÊn ®Ò
tËp cña C¬ quan ng«n luËn trung −¬ng.
v¾ng mÆt cña çc ®¹i biÓu çc trung t©m d©n téc. Çc tæ chøc d©n chñ -
Trong ch−¬ng tr×nh nghÞ sù cña héi nghÞ cã nh÷ng vÊn ®Ò sau ®©y:
x· héi d©n téc ®· mÊy lÇn ®−îc mêi tham dù héi nghÞ ®¹i biÓu, nh−ng
1) Çc b¸o ço (b¸o ço cña Ban tæ chøc ë Nga, çc b¸o ço cña çc ®Þa
çc c¬ quan l·nh ®¹o cña çc tæ chøc nµy nh− Ban chÊp hµnh trung
ph−¬ng, cña C¬ quan ng«n luËn trung −¬ng v. v.); 2) X¸c ®Þnh thµnh
−¬ng ph¸i Bun, Ban l·nh ®¹o trung −¬ng cña §¶ng d©n chñ - x· héi
phÇn cña héi nghÞ ®¹i biÓu; 3) T×nh h×nh hiÖn nay vµ nhiÖm vô cña V−¬ng quèc Ba-lan vµ LÝt-va, Ban chÊp hµnh trung −¬ng cña §¶ng d©n
®¶ng; 4) BÇu cö §u-ma nhµ n−íc IV; 5) §¶ng ®oµn trong §u-ma; 6) B¶o chñ - x· héi xø L¸t-vi-a, ch¼ng nh÷ng kh«ng muèn tham gia vµo c«ng
hiÓm cña nhµ n−íc ®èi víi c«ng nh©n; 7) Phong trµo b·i c«ng vµ çc t¸c cña héi nghÞ ®¹i biÓu mµ cßn tiÕn hµnh mét cuéc vËn ®éng kh«ng
c«ng ®oµn; 8) "Cuéc vËn ®éng thØnh cÇu"; 9) VÒ chñ nghÜa thñ tiªu; 10) thõa nhËn héi nghÞ. Héi nghÞ ®¹i biÓu cho r»ng mäi tr¸ch nhiÖm vÒ viÖc
NhiÖm vô cña nh÷ng ng−êi d©n chñ - x· héi trong cuéc ®Êu tranh nh÷ng ®¹i biÓu cña çc tæ chøc d©n chñ - x· héi d©n téc kh«ng ®Õn dù
chèng n¹n ®ãi; 11) S¸ch b¸o ®¶ng; 12) Nh÷ng vÊn ®Ò tæ chøc; 13) C«ng lµ thuéc vÒ çc c¬ quan trung −¬ng cña nh÷ng tæ chøc nµy. Héi nghÞ
t¸c ®¶ng ë ngoµi n−íc; 14) BÇu cö; 15) Çc vÊn ®Ò kh¸c. giao tr¸ch nhiÖm cho Ban chÊp hµnh trung −¬ng §¶ng c«ng nh©n d©n
Lª-nin ®· l·nh ®¹o héi nghÞ. Trong phÇn khai m¹c héi nghÞ, Lª-nin ®· chñ - x· héi Nga ph¶i cè g¾ng kh«ng ngõng ®Ó thiÕt lËp nh÷ng quan hÖ
ph¸t biÓu ý kiÕn vÒ vÊn ®Ò x¸c ®Þnh thµnh phÇn cña héi nghÞ, ®äc çc b¸o b×nh th−êng víi çc tæ chøc d©n téc, vµ héi nghÞ tá lßng tin ch¾c r»ng
ço vÒ t×nh h×nh hiÖn nay vµ nhiÖm vô cña ®¶ng, vÒ sù ho¹t ®éng cña Côc "bÊt chÊp mäi trë ng¹i, c«ng nh©n d©n chñ - x· héi tÊt c¶ çc d©n téc ë
quèc tÕ x· héi chñ nghÜa; Lª-nin ®· ra çc th«ng b¸o, tham gia çc cuéc Nga sÏ ®ång t©m nhÊt trÝ kÒ vai s¸t çnh ®Êu tranh cho sù nghiÖp cña
th¶o luËn vÒ ho¹t ®éng cña C¬ quan ng«n luËn trung −¬ng, vÒ nhiÖm vô giai cÊp v« s¶n vµ chèng l¹i mäi kÎ thï cña giai cÊp c«ng nh©n" (Toµn
cña §¶ng d©n chñ - x· héi trong cuéc ®Êu tranh chèng n¹n ®ãi, vÒ vÊn ®Ò tËp, tiÕng ViÖt, Nhµ xuÊt b¶n TiÕn bé, M¸t-xc¬-va, t. 21, tr. 174).
tæ chøc, vÒ ho¹t ®éng cña tæ chøc ®¶ng ë ngoµi n−íc vµ vÒ çc vÊn ®Ò kh¸c; B¶n b¸o ço cña Lª-nin "VÒ t×nh h×nh hiÖn nay vµ nhiÖm vô
Lª-nin còng ®· ghi chÐp çc b¶n b¸o ço cña çc ®Þa ph−¬ng. Lª-nin lµ t¸c cña ®¶ng" vµ nghÞ quyÕt cña héi nghÞ ®¹i biÓu ®· ph©n tÝch s©u
gi¶ çc dù th¶o nghÞ quyÕt vÒ tÊt c¶ çc vÊn ®Ò quan träng nhÊt trong s¾c t×nh h×nh chÝnh trÞ trong n−íc, ®· chØ râ r»ng tinh thÇn çch
ch−¬ng tr×nh nghÞ sù cña héi nghÞ ®¹i biÓu. Çc nghÞ quyÕt mµ héi m¹ng cña quÇn chóng ®· t¨ng lªn. Héi nghÞ nhÊn m¹nh r»ng nhiÖm
vô giµnh chÝnh quyÒn cña giai cÊp v« s¶n - giai cÊp ®ang l«i cuèn n«ng Héi nghÞ thèng nhÊt hai ®iÓm cña ch−¬ng tr×nh nghÞ sù: nh÷ng vÊn
d©n theo m×nh ― vÉn cßn lµ nhiÖm vô cña cuéc çch m¹ng d©n chñ ë ®Ò tæ chøc vµ vÊn ®Ò vÒ phong trµo b·i c«ng vµ çc c«ng ®oµn. VÒ c¶
Nga nh− tr−íc ®©y. hai ®iÓm nµy ®· ®−a ra mét nghÞ quyÕt chung ― "VÒ tÝnh chÊt vµ çc
Héi nghÞ ®· th¶o luËn çc b¸o ço cña çc ®Þa ph−¬ng. Héi nghÞ h×nh thøc tæ chøc cña c«ng t¸c ®¶ng". Trong lêi ph¸t biÓu vÒ vÊn ®Ò tæ
v¹ch râ r»ng c«ng t¸c ®¶ng t¹i çc ®Þa ph−¬ng ph¶i tiÕn hµnh theo tinh chøc, Lª-nin ®· chØ ra nh÷ng h×nh thøc ®éc ®¸o cña c«ng t¸c tæ chøc
thÇn b¶o vÖ vµ cñng cè çc tæ chøc ®¶ng vµ çc nhãm bÝ mËt, theo tinh mµ nh÷ng nhiÖm vô cña thêi cuéc ®· ®Ò ra. ViÖc thµnh lËp çc chi bé
thÇn ®Êu tranh chèng chñ nghÜa thñ tiªu. Héi nghÞ chØ râ sù cÇn thiÕt ®¶ng nhá, c¬ ®éng, linh ho¹t ― Lª-nin nãi ― ph¶i b¶o ®¶m viÖc thùc
ph¶i t¨ng c−êng c«ng t¸c d©n chñ - x· héi trong çc tæ chøc hîp ph¸p hiÖn ®−êng lèi cña ®¶ng trong mçi lÜnh vùc ho¹t ®éng hîp ph¸p, ph¶i
cña quÇn chóng c«ng nh©n. lµm cho toµn bé ho¹t ®éng hîp ph¸p thÊm nhuÇn tÝnh ®¶ng. Lª-nin chØ
QuÐt s¹ch nh÷ng phÇn tö c¬ héi chñ nghÜa ra khái ®¶ng lµ c«ng râ ý nghÜa cña viÖc çc tæ chøc ®¶ng biÕt kh«n khÐo lîi dông mäi h×nh
viÖc quan träng nhÊt cña héi nghÞ. Nh÷ng nghÞ quyÕt mµ héi nghÞ ®· thøc ho¹t ®éng hîp ph¸p, tr−íc hÕt lµ ho¹t ®éng cña ®¶ng ®oµn trong
th«ng qua nh−: "VÒ chñ nghÜa thñ tiªu vµ vÒ nhãm thñ tiªu", "VÒ tæ §u-ma, cña çc c«ng ®oµn vµ çc héi c«ng nh©n hîp ph¸p. TÊt c¶
chøc ®¶ng ë ngoµi n−íc", ®· cã ý nghÜa to lín vÒ mÆt nguyªn t¾c vµ nh÷ng ®Ò nghÞ mµ Lª-nin ®−a ra trong bµi ph¸t biÓu cña Ng−êi vÒ vÊn
thùc tiÔn. Ph¸i thñ tiªu tËp hîp chung quanh hai t¹p chÝ hîp ph¸p ®Ò tæ chøc, ®Òu ®−îc ®−a vµo nghÞ quyÕt do héi nghÞ th«ng qua.
"B×nh minh cña chóng ta" vµ "Sù nghiÖp cuéc sèng". Héi nghÞ tuyªn bè
Héi nghÞ ®¹i biÓu ®· phª chuÈn b¶n dù th¶o ― do Lª-nin ®Ò nghÞ ―
r»ng: "nhãm "B×nh minh cña chóng ta" vµ "Sù nghiÖp cuéc sèng", do
söa ®æi ®iÒu lÖ tæ chøc cña ®¶ng mµ §¹i héi V (§¹i héi Lu©n-®«n) cña
hµnh vi cña chóng, ®· hoµn toµn tù ®Æt m×nh ra ngoµi ®¶ng". Ph¸i thñ
®¶ng häp n¨m 1907 ®· th«ng qua. T¹i héi nghÞ ®¹i biÓu, b¸o "Ng−êi d©n
tiªu ®· bÞ khai trõ khái §¶ng c«ng nh©n d©n chñ - x· héi Nga. Héi nghÞ
chñ - x· héi" ®−îc x¸c nhËn lµ C¬ quan ng«n luËn trung −¬ng cña ®¶ng.
®· lªn ¸n ho¹t ®éng cña çc nhãm chèng ®¶ng ë ngoµi n−íc ― ph¸i
Lª-nin ®−îc bÇu vµo ban biªn tËp cña C¬ quan ng«n luËn trung −¬ng.
men-sª-vÝch thuéc nhãm "TiÕng nãi ng−êi d©n chñ - x· héi", ph¸i "TiÕn
lªn", ph¸i T¬-rèt-xki. Héi nghÞ ®¹i biÓu thõa nhËn r»ng sù tån t¹i ë Trong b¸o ço vÒ Côc quèc tÕ x· héi chñ nghÜa vµ trong nh÷ng lêi
ngoµi n−íc mét tæ chøc ®¶ng thèng nhÊt ®Ó tiÕn hµnh ― d−íi sù kiÓm gi¶i ®¸p çc c©u hái cña çc ®¹i biÓu, Lª-nin ®· lµm s¸ng tá mét çch
tra vµ l·nh ®¹o cña Ban chÊp hµnh trung −¬ng ― c«ng t¸c gióp ®ì toµn diÖn ho¹t ®éng cña Côc quèc tÕ x· héi chñ nghÜa. Ng−êi ®Æc biÖt
®¶ng, lµ tuyÖt ®èi cÇn thiÕt, vµ chØ ra r»ng çc nhãm ë ngoµi n−íc ®Ò cËp ®Õn t×nh h×nh trong §¶ng d©n chñ - x· héi §øc, ®Õn cuéc ®Êu
"kh«ng chÞu phôc tïng trung t©m phô tr¸ch c«ng t¸c d©n chñ - x· héi ë tranh gi÷a ph¸i d©n chñ - x· héi çch m¹ng vµ ph¸i c¶i l−¬ng. Lª-nin
Nga, tøc lµ Ban chÊp hµnh trung −¬ng, vµ ph¸ ho¹i tæ chøc b»ng çch nãi r»ng trong néi bé §¶ng d©n chñ - x· héi §øc, tr«ng bÒ ngoµi th× cã
liªn hÖ riªng víi phong trµo trong n−íc kh«ng th«ng qua Ban chÊp vÎ thèng nhÊt, ®· ph¸t sinh nh÷ng khuynh h−íng kh¸c nhau, nh÷ng
hµnh trung −¬ng, th× ®Òu kh«ng thÓ mang danh nghÜa §¶ng c«ng nh©n khuynh h−íng nµy "®ang béc lé ra ngoµi", r»ng sù xung ®ét gi÷a ph¸i
d©n chñ - x· héi Nga". Nh÷ng nghÞ quyÕt nµy ®· ®ãng mét vai trß rÊt c¶i l−¬ng vµ ph¸i d©n chñ- x· héi çch m¹ng lµ kh«ng tr¸nh khái.
lín trong viÖc cñng cè sù thèng nhÊt cña ®¶ng m¸c-xÝt ë Nga. Ng−êi phª b×nh gay g¾t hµnh vi c¬ héi chñ nghÜa cña mét sè ñy viªn
VÊn ®Ò tham gia cuéc vËn ®éng bÇu cö §u-ma nhµ n−íc IV chiÕm cña ®oµn ®¹i biÓu §øc trong Côc quèc tÕ x· héi chñ nghÜa.
mét vÞ trÝ quan träng trong c«ng t¸c cña héi nghÞ. Héi nghÞ nhÊn m¹nh Héi nghÞ ®· th«ng qua mét sè nghÞ quyÕt quan träng vÒ çc vÊn ®Ò
r»ng, nhiÖm vô c¬ b¶n cña ®¶ng trong cuéc bÇu cö vµ cña ®¶ng ®oµn d©n quèc tÕ. Çc nghÞ quyÕt ®ã ®· ph¶n ¸nh mét çch s¸ng tá nh÷ng
chñ - x· héi ë ngay trong §u-ma lµ tuyªn truyÒn x· héi chñ nghÜa cã tÝnh nguyªn t¾c cña chñ nghÜa quèc tÕ v« s¶n.
chÊt giai cÊp vµ viÖc tæ chøc giai cÊp c«ng nh©n. Héi nghÞ ®Ò ra nh÷ng Héi nghÞ ®¹i biÓu Pra-ha ®· bÇu ra Ban chÊp hµnh trung −¬ng
yªu cÇu c¬ b¶n cña c−¬ng lÜnh tèi thiÓu lµm khÈu hiÖu vËn ®éng bÇu cö cña ®¶ng. Thµnh phÇn Ban chÊp hµnh trung −¬ng gåm cã V. I. Lª-
chñ yÕu cña ®¶ng trong cuéc bÇu cö §u-ma: chÕ ®é céng hßa d©n chñ, nin, Ph. I. G«-l«-sª-kin, G. C. Oãc-®gi«-ni-kÝt-dª, X. X. Xpan-®a-ri-an
ngµy lµm viÖc 8 giê, tÞch thu toµn bé ruéng ®Êt cña ®Þa chñ. vµ nh÷ng ng−êi kh¸c. Héi nghÞ dµnh cho Ban chÊp hµnh trung
−¬ng quyÒn bæ tuyÓn. Ngay trong phiªn häp ®Çu tiªn cña Ban chÊp b¶n ë Pa-ri; çc sè 33 - 58 (th¸ng M−êi mét 1914 - th¸ng Giªng 1917) ―
hµnh trung −¬ng tiÕn hµnh trong nh÷ng ngµy héi nghÞ ®¹i biÓu ®ang t¹i Gi¬-ne-v¬. TÊt c¶ ®· ra ®−îc 58 sè, trong ®ã 5 sè cã phô tr−¬ng.
lµm viÖc, Ban chÊp hµnh trung −¬ng ®· bæ tuyÓn I. V. Xta-lin vµo Ban Theo nghÞ quyÕt cña Ban chÊp hµnh trung −¬ng §¶ng c«ng nh©n
chÊp hµnh trung −¬ng. §Ò phßng khi nh÷ng ñy viªn chÝnh thøc cña d©n chñ - x· héi Nga ®−îc bÇu ra t¹i §¹i héi V (§¹i héi Lu©n-®«n), ban
Ban chÊp hµnh trung −¬ng bÞ b¾t, ®· bÇu thªm çc ñy viªn dù khuyÕt biªn tËp b¸o "Ng−êi d©n chñ - x· héi" ®· ®−îc thµnh lËp gåm ®¹i diÖn
Ban chÊp hµnh trung −¬ng lµ A. X. Bóp-nèp, M. I. Ca-li-nin, £. §. Xta- cña nh÷ng ng−êi b«n-sª-vÝch, nh÷ng ng−êi men-sª-vÝch vµ nh÷ng
x«-va, X. G. Sau-mi-an. VÒ sau nµy, trong thµnh phÇn Ban chÊp hµnh ng−êi d©n chñ - x· héi Ba-lan. Trªn thùc tÕ th× V. I. Lª-nin lµ ng−êi l·nh
trung −¬ng cßn ®−a thªm G. I. Pª-t¬-rèp-xki vµ I-a. M. XvÐc-®lèp. §Ó ®¹o tê b¸o. Nh÷ng bµi b¸o cña Ng−êi chiÕm vÞ trÝ trung t©m trong tê
l·nh ®¹o c«ng t¸c çch m¹ng ë Nga, mét trung t©m thùc tiÔn ― Bé "Ng−êi d©n chñ - x· héi". Trªn tê "Ng−êi d©n chñ - x· héi" ®· ®¨ng
phËn ë trong n−íc cña Ban chÊp hµnh trung −¬ng, ®· ®−îc thµnh lËp. h¬n 80 bµi b¸o vµ bót ký cña V. I. Lª-nin.
Lª-nin ®−îc bÇu lµm ®¹i biÓu cña §¶ng c«ng nh©n d©n chñ - x· héi Trong néi bé ban biªn tËp b¸o "Ng−êi d©n chñ - x· héi", V. I. Lª-nin
Nga t¹i Côc quèc tÕ x· héi chñ nghÜa. tiÕn hµnh ®Êu tranh nh»m b¶o vÖ ®−êng lèi b«n-sª-vÝch triÖt ®Ó chèng
Héi nghÞ Pra-ha cña §¶ng c«ng nh©n d©n chñ - x· héi Nga ®· ®ãng l¹i bän men-sª-vÝch theo chñ nghÜa thñ tiªu. Mét bé phËn trong ban
mét vai trß xuÊt s¾c trong viÖc x©y dùng ®¶ng b«n-sª-vÝch, mét ®¶ng biªn tËp (Ca-mª-nÐp vµ Di-n«-vi-Ðp) cã th¸i ®é ®iÒu hßa víi ph¸i thñ
kiÓu míi. Héi nghÞ ®· tæng kÕt c¶ mét giai ®o¹n lÞch sö cña cuéc ®Êu tiªu vµ ra søc ph¸ ho¹i viÖc thùc hiÖn ®−êng lèi cña Lª-nin. Nh÷ng ñy
viªn ban biªn tËp lµ nh÷ng ng−êi men-sª-vÝch nh− M¸c-tèp vµ §an ®·
tranh cña ph¸i b«n-sª-vÝch chèng l¹i ph¸i men-sª-vÝch, ®· cñng cè
©m m−u ph¸ ho¹i c«ng t¸c trong ban biªn tËp cña C¬ quan ng«n luËn
th¾ng lîi cña ph¸i b«n-sª-vÝch. Ph¸i men-sª-vÝch theo chñ nghÜa thñ
trung −¬ng, ®ång thêi c«ng khai bªnh vùc chñ nghÜa thñ tiªu ë trong
tiªu ®· bÞ ®uæi ra khái ®¶ng. Trªn c¬ së nh÷ng nghÞ quyÕt cña héi nghÞ,
tê "TiÕng nãi ng−êi d©n chñ - x· héi"; chóng ng¨n c¶n kh«ng cho
çc tæ chøc ®¶ng ë çc ®Þa ph−¬ng ®· ®oµn kÕt l¹i. Héi nghÞ ®· cñng cè
nh÷ng ng−êi men-sª-vÝch ñng hé ®¶ng tham gia vµo C¬ quan ng«n
®¶ng thµnh mét tæ chøc toµn Nga. Héi nghÞ ®· x¸c ®Þnh ®−êng lèi
luËn trung −¬ng. Cuéc ®Êu tranh kh«ng khoan nh−îng cña Lª-nin
chÝnh trÞ vµ s¸ch l−îc cña ®¶ng trong ®iÒu kiÖn cã cao trµo çch m¹ng
chèng ph¸i thñ tiªu ®· dÉn tíi chç ®−a M¸c-tèp vµ §an ra khái ban
míi. Sau khi quÐt s¹ch nh÷ng kÎ c¬ héi chñ nghÜa ra khái hµng ngò cña
biªn tËp vµo th¸ng S¸u 1911. Tõ th¸ng Ch¹p 1911, V. I. Lª-nin chñ biªn
m×nh, ®¶ng b«n-sª-vÝch ®· l·nh ®¹o mét cao trµo ®Êu tranh çch m¹ng
b¸o "Ng−êi d©n chñ - x· héi".
míi, m¹nh mÏ cña quÇn chóng nh©n d©n. Héi nghÞ ®¹i biÓu Pra-ha cã
Trong nh÷ng n¨m ®en tèi d−íi chÕ ®é ph¶n ®éng vµ trong thêi kú
mét ý nghÜa quèc tÕ to lín. Nã ®· chØ ra cho çc phÇn tö çch m¹ng cña
cã cao trµo çch m¹ng míi, tê "Ng−êi d©n chñ - x· héi" ®· cã t¸c dông
çc ®¶ng trong Quèc tÕ II mét mÉu mùc ®Êu tranh kiªn quyÕt chèng
lín lao trong cuéc ®Êu tranh cña nh÷ng ng−êi b«n-sª-vÝch chèng ph¸i
chñ nghÜa c¬ héi, b»ng çch tiÕn hµnh cuéc ®Êu tranh ®ã cho tíi lóc ®o¹n thñ tiªu, ph¸i T¬-rèt-xki, ph¸i triÖu håi, nh»m b¶o vÖ ®¶ng m¸c-xÝt bÝ
tuyÖt hoµn toµn vÒ mÆt tæ chøc víi nh÷ng kÎ c¬ héi chñ nghÜa. ― 3. mËt, cñng cè sù thèng nhÊt cña ®¶ng, t¨ng c−êng nh÷ng mèi liªn hÖ
6
C¬ quan ng«n luËn trung −¬ng cña §¶ng c«ng nh©n d©n chñ - x· cña ®¶ng víi quÇn chóng.
héi Nga ― tê b¸o bÊt hîp ph¸p "Ng−êi d©n chñ - x· héi" ― ®−îc Trong nh÷ng n¨m chiÕn tranh thÕ giíi lÇn thø nhÊt, tê "Ng−êi
xuÊt b¶n tõ th¸ng Hai 1908 ®Õn th¸ng Giªng 1917. Sè b¸o ®Çu tiªn d©n chñ - x· héi" lµ C¬ quan ng«n luËn trung −¬ng cña ®¶ng b«n-
do nh÷ng ng−êi b«n-sª-vÝch chuÈn bÞ vµ mét phÇn ®· ®−îc in sª-vÝch; nã ®· ®ãng vai trß ®Æc biÖt quan träng trong viÖc tuyªn
trong nhµ in t− nh©n ë Vin-n«, sè ®ã bÞ së mËt th¸m cña Nga hoµng truyÒn nh÷ng khÈu hiÖu b«n-sª-vÝch vÒ çc vÊn ®Ò chiÕn tranh, hßa
tÞch thu. Ýt l©u sau, ë Pª-tÐc-bua, ng−êi ta l¹i mét lÇn n÷a thùc hiÖn b×nh vµ çch m¹ng. Trªn çc trang cña tê b¸o ®ã cã ®¨ng çc bµi
chñ tr−¬ng xuÊt b¶n tê b¸o ®ã. PhÇn lín sè b¸o in ra còng l¹i r¬i b¸o cña V. I. Lª-nin "Bµn vÒ khÈu hiÖu Liªn bang ch©u ¢u", trong
vµo tay bän hiÕn binh. Sau ®ã viÖc in tê b¸o ®−îc chuyÓn ra ngoµi bµi nµy lÇn ®Çu tiªn Ng−êi tr×nh bµy kÕt luËn vÒ kh¶ n¨ng th¾ng lîi
n−íc: çc sè 2 - 32 (th¸ng Hai 1909 - th¸ng Ch¹p 1913) xuÊt cña chñ nghÜa x· héi ®Çu tiªn ë mét sè n−íc hoÆc thËm chÝ ë mét
n−íc t− b¶n riªng biÖt. ViÖc phæ biÕn tê "Ng−êi d©n chñ - x· héi" ë (283 phiÕu) vµ nhãm ®a sè th¸ng M−êi tù do chñ nghÜa (226
Nga, vµ viÖc in l¹i nh÷ng bµi quan träng nhÊt cña b¸o ®ã trªn çc b¸o phiÕu).
b«n-sª-vÝch ë ®Þa ph−¬ng, ®· thóc ®Èy viÖc gi¸o dôc chÝnh trÞ, gi¸o dôc §¶ng ®oµn d©n chñ - x· héi trong §u-ma IV gåm s¸u ng−êi b«n-sª-
chñ nghÜa quèc tÕ cho giai cÊp v« s¶n Nga, thóc ®Èy viÖc chuÈn bÞ cho vÝch: A. £. Ba-®a-Ðp, M. C. Mu-ra-nèp, G. I. Pª-t¬-rèp-xki, Ph. N. Xa-
quÇn chóng tham gia çch m¹ng. m«i-lèp, N. R. Sa-gèp vµ R. V. Ma-li-nèp-xki (vÒ sau ng−êi ta ®−îc biÕt
§¸nh gi¸ cao nh÷ng c«ng lao cña b¸o "Ng−êi d©n chñ - x· héi" R. V. Ma-li-nèp-xki lµ mét tªn khiªu khÝch), b¶y ng−êi men-sª-vÝch vµ
trong thêi kú chiÕn tranh thÕ giíi lÇn thø nhÊt, vÒ sau V. I. Lª-nin ®· mét thµnh viªn cña ®¶ng ®oµn kh«ng cã ®Çy ®ñ quyÒn h¹n (£. I. Gia-
viÕt r»ng "mét c«ng nh©n gi¸c ngé muèn hiÓu ®−îc qu¸ tr×nh ph¸t triÓn gien-l«, ®¹i biÓu cña thµnh phè V¸c-sa-va) vµ ®øng vÒ phÝa nhãm men-
cña nh÷ng t− t−ëng vÒ çch m¹ng x· héi chñ nghÜa quèc tÕ vµ th¾ng lîi sª-vÝch. Çc ®¹i biÓu b«n-sª-vÝch lµ do çc tØnh c«ng nghiÖp chñ yÕu,
®Çu tiªn cña cuéc çch m¹ng ®ã, th¾ng lîi ngµy 25 th¸ng M−êi 1917", tËp trung tíi bèn phÇn n¨m giai cÊp v« s¶n ë Nga, bÇu ra. Çc ®¹i biÓu
kh«ng thÓ kh«ng t×m hiÓu nh÷ng bµi Êy (Toµn tËp, tiÕng ViÖt, Nhµ xuÊt men-sª-vÝch ®Òu do çc vïng phi c«ng nghiÖp ë trong n−íc bÇu vµo
b¶n TiÕn bé, M¸t-xc¬-va, t. 36, tr. 155 - 156). ― 3. §u-ma. Lîi dông −u thÕ tréi h¬n chót Ýt vÒ mÆt sè l−îng trong ®¶ng
®oµn, nh÷ng ng−êi men-sª-vÝch ®· g©y khã kh¨n cho ho¹t ®éng cña
7
"TiÕng nãi Nª-va" − tê b¸o hîp ph¸p ra hµng tuÇn cña ph¸i men-sª- ®¶ng ®oµn, c¶n trë viÖc thùc hiÖn mét sè quyÕt nghÞ do nh÷ng ng−êi
vÝch theo chñ nghÜa thñ tiªu; xuÊt b¶n ë Pª-tÐc-bua tõ 20 th¸ng N¨m (2 b«n-sª-vÝch ®Ò ra. Th¸ng M−êi 1913, theo chØ thÞ cña Ban chÊp hµnh
th¸ng S¸u) ®Õn 31 th¸ng T¸m (13 th¸ng ChÝn) 1912. Ra c¶ th¶y ®−îc 9 trung −¬ng ®¶ng, çc ®¹i biÓu b«n-sª-vÝch rót ra khái ®¶ng ®oµn d©n
sè. Do §. Ph. C«-xt¬-rèp xuÊt b¶n thay cho tê "Sù nghiÖp sinh ®éng". chñ - x· héi thèng nhÊt vµ thµnh lËp ®¶ng ®oµn b«n-sª-vÝch ®éc lËp.
Céng t¸c víi tê b¸o nµy cã P. B. ¸c-xen-rèt, L. M¸c-tèp, A. M¸c-t−-nèp, Lª-nin hµng ngµy chØ ®¹o ho¹t ®éng cña çc ®¹i biÓu b«n-sª-vÝch,
I-u. Tsa-tx¬-ki vµ nh÷ng ng−êi kh¸c. ― 3. Ng−êi d¹y hä ph¶i sö dông diÔn ®µn cña §u-ma trªn tinh thÇn çch
8
m¹ng. Çc ®¹i biÓu b«n-sª-vÝch, trong khi b¶o vÖ quan ®iÓm cña ®¶ng
§u-ma nhµ n−íc IV b¾t ®Çu ho¹t ®éng tõ ngµy 15 (28) th¸ng M−êi mét t¹i §u-ma, ®· dòng c¶m nãi lªn çc yªu s¸ch cña giai cÊp c«ng nh©n.
1912. Cuéc bÇu cö vµo §u-ma nhµ n−íc IV ®−îc tiÕn hµnh vµo mïa Hä lªn tiÕng ph¶n ®èi viÖc chuÈn bÞ cuéc chiÕn tranh ®Õ quèc chñ
thu 1912 trªn c¬ së ®¹o luËt bÇu cö ph¶n ®éng ngµy 3 (16) th¸ng S¸u nghÜa, nãi lªn t×nh c¶nh nghÌo khæ cña c«ng nh©n vµ n«ng d©n vµ ¸ch
1907, vµ kÌm theo c¶ mét lo¹t biÖn ph¸p cña chÝnh phñ nh»m thµnh lËp ¸p bøc d©n téc. V¹ch mÆt chÝnh s¸ch ph¶n nh©n d©n cña chÕ ®é Nga
trong §u-ma mét ®a sè thuéc bän Tr¨m ®en thÝch hîp víi chÝnh phñ. hoµng, çc ®¹i biÓu b«n-sª-vÝch ®· ¸p dông réng r·i h×nh thøc tuyªn
Ra søc t−íc bá cña giai cÊp c«ng nh©n quyÒn ®−îc cã ®¹i diÖn trong truyÒn nh− ®−a ra §u-ma nh÷ng ®iÒu chÊt vÊn chÝnh phñ vÒ nh÷ng
§u-ma, chÝnh phñ ®· g©y ra ®ñ mäi trë ng¹i hßng ng¨n c¶n viÖc bÇu vÊn ®Ò nãng hæi cña cuéc sèng. Nh÷ng vÊn ®Ò sau ®©y ®· ®−îc ®−a ra
çc ®¹i biÓu c«ng nh©n, thi hµnh nh÷ng thñ ®o¹n gian lËn th« b¹o chÊt vÊn tr−íc §u-ma: vÒ nh÷ng sù kiÖn ë Lª-na, vÒ viÖc truy n· çc
trong bÇu cö, vµ ®µn ¸p c«ng nh©n tiªn tiÕn. Trong bµi "Tæng kÕt cuéc c«ng ®oµn cña c«ng nh©n, vÒ viÖc cÊm héi häp vµ bÇu cö vµo çc c¬
bÇu cö" (xem tËp nµy, tr. 396 - 431), V. I. Lª-nin ®· nhËn ®Þnh vÒ cuéc quan b¶o hiÓm, vÒ vô næ ë nhµ m¸y ¤-kh¬-ta, vÒ nh÷ng sù hµnh h¹ tra
vËn ®éng bÇu cö vµo §u-ma nhµ n−íc IV, vµ ®¸nh gi¸ thµnh phÇn giai tÊn çc chÝnh trÞ ph¹m trong çc nhµ tï khæ sai, vÒ çc cuéc ®µn ¸p
cÊp vµ thµnh phÇn ®¶ng cña §u-ma ®−îc bÇu ra ®ã. nh÷ng ng−êi b·i c«ng, vÒ sù gi·n thî ë çc nhµ m¸y dÖt v. v.. Song
Trong §u-ma nhµ n−íc IV, ph¸i h÷u vµ ph¸i d©n téc chñ ho¹t ®éng cña çc ®¹i biÓu c«ng nh©n ®· vÊp ph¶i sù chèng cù quyÕt
nghÜa chiÕm 185 ghÕ, ph¸i th¸ng M−êi ― 98 ghÕ, ph¸i d©n chñ - liÖt cña ®a sè trong §u-ma.
lËp hiÕn ― 59 ghÕ, ph¸i tiÕn bé vµ ph¸i d©n téc chñ nghÜa t− s¶n §u-ma nhµ n−íc ®· tá ra kh«ng cã kh¶ n¨ng gi¶i quyÕt nh÷ng
― 69 ghÕ, ph¸i lao ®éng ― 10 ghÕ vµ §¶ng d©n chñ - x· héi ― vÊn ®Ò lín mµ sù ph¸t triÓn kh¸ch quan cña ®Êt n−íc ®Æt ra; ho¹t
14 ghÕ. Nh− vËy, trong §u-ma IV (còng nh− trong §u-ma III), cã ®éng cña nã ngµy cµng rót l¹i chØ cßn lµ nh÷ng cuéc th¶o luËn
2 nhãm ®a sè ph¶n çch m¹ng: nhãm ®a sè th¸ng M−êi ph¸i h÷u trèng rçng. Ho¹t ®éng lËp ph¸p cña §u-ma IV, ë møc ®é lín, nh»m
cñng cè nh÷ng c¬ së cña chÕ ®é chuyªn chÕ nh− tßa ¸n, nhµ thê, c¶nh cña m×nh, chóng ®ßi tuyªn bè nÒn ®éc tµi qu©n sù vµ xãa bá çc X«-
s¸t. viÕt. Ngµy 6 (19) th¸ng M−êi 1917, do søc Ðp cña quÇn chóng çch
§u-ma nhµ n−íc t¸n thµnh n−íc Nga tham gia chiÕn tranh thÕ giíi m¹ng, ChÝnh phñ l©m thêi t− s¶n buéc ph¶i ban hµnh ®¹o luËt gi¶i t¸n
lÇn thø nhÊt. Trong phiªn häp cña §u-ma ngµy 26 th¸ng B¶y (8 th¸ng §u-ma nhµ n−íc. ― 6.
T¸m) 1914, ®¹i diÖn cña tÊt c¶ çc ®¶ng ®oµn ®Þa chñ - t− s¶n ®· tuyªn 9
"C−¬ng lÜnh bÇu cö cña §¶ng c«ng nh©n d©n chñ - x· héi Nga" do V. I.
bè lµ hä ®oµn kÕt xung quanh chÝnh phñ ®Ó tiÕn hµnh th¾ng lîi cuéc
chiÕn tranh. Nh÷ng ng−êi men-sª-vÝch vµ nh÷ng ng−êi x· héi chñ Lª-nin viÕt t¹i Pa-ri vµo ®Çu th¸ng Ba 1912. C−¬ng lÜnh bÇu cö ®−îc
nghÜa - çch m¹ng ®øng trªn lËp tr−êng vÖ quèc. ChØ cã ®¶ng b«n-sª- Ban chÊp hµnh trung −¬ng ®¶ng th«ng qua vµ ®−îc in ra ë Nga (t¹i Ti-
vÝch lµ kiªn quyÕt chèng chiÕn tranh. §¶ng ®oµn b«n-sª-vÝch tõ chèi bá phlÝt) thµnh tê truyÒn ®¬n riªng cña Ban chÊp hµnh trung −¬ng.
phiÕu chÊp thuËn çc kho¶n kinh phÝ chiÕn tranh vµ tiÕn hµnh tuyªn TruyÒn ®¬n ®−îc ph©n ph¸t ®Õn 18 n¬i trong ®ã cã çc trung t©m v«
truyÒn çch m¹ng trong quÇn chóng. Th¸ng M−êi mét 1914, çc ®¹i s¶n lín nhÊt. C−¬ng lÜnh bÇu cö in l¹i tõ tê truyÒn ®¬n ®−îc in t¹i Nga,
biÓu b«n-sª-vÝch t¹i §u-ma bÞ b¾t vµ bÞ ®−a ra tßa. Nh÷ng lêi ph¸t biÓu ®−îc ®¨ng d−íi h×nh thøc phô tr−¬ng cña sè 26 b¸o "Ng−êi d©n chñ -
dòng c¶m cña çc thµnh viªn trong ®¶ng ®oµn b«n-sª-vÝch tr−íc tßa ¸n x· héi". C−¬ng lÜnh bÇu cö lµ mét v¨n kiÖn chiÕn ®Êu cã tÝnh chÊt
®· v¹ch mÆt chÕ ®é chuyªn chÕ vµ cã t¸c dông to lín trong viÖc tuyªn c−¬ng lÜnh, chøa ®ùng lêi kªu gäi ®Êu tranh cho çch m¹ng. Lª-nin coi
truyÒn chèng chñ nghÜa qu©n phiÖt, trong viÖc çch m¹ng hãa ý thøc c−¬ng lÜnh bÇu cö cña ®¶ng lµ c−¬ng lÜnh cã ý nghÜa ®Æc biÖt, vµ Ng−êi
cña quÇn chóng c«ng nh©n. v¹ch trÇn nh÷ng m−u toan cña ph¸i thñ tiªu ®−a ra mét c−¬ng lÜnh c¬
Th¸ng T¸m 1915, çc ®¶ng ®oµn ®Þa chñ - t− s¶n t¹i §u-ma nhµ héi chñ nghÜa hîp ph¸p "cho cuéc bÇu cö".
n−íc IV ®· thµnh lËp çi gäi lµ "Khèi tiÕn bé" bao gåm qu¸ nöa tæng sè Khi göi ®Õn ban biªn tËp b¸o "Ng«i sao" b¶n sao tê truyÒn ®¬n
®¹i biÓu cña §u-ma. Theo sù x¸c ®Þnh cña Lª-nin, ®ã lµ "ph¸i tù do vµ "C−¬ng lÜnh bÇu cö cña §¶ng c«ng nh©n d©n chñ - x· héi Nga", Lª-nin
ph¸i th¸ng M−êi liªn kÕt víi nhau ®Ó tháa hiÖp víi Nga hoµng vÒ mét cã ghi chó thªm vµo nh− sau: "B¶n c−¬ng lÜnh nµy göi ®i chØ lµ ®Ó
c−¬ng lÜnh c¶i l−¬ng vµ ®éng viªn c«ng nghiÖp nh»m chiÕn th¾ng n−íc th«ng b¸o cho tÊt c¶ mäi ng−êi biÕt, ®Æc biÖt lµ cho nh÷ng t¸c gi¶ th¶o
§øc" (Toµn tËp, tiÕng Nga, xuÊt b¶n lÇn thø 5, t. 27, tr. 26). T×nh h×nh ra b¶n c−¬ng lÜnh. §· ®Õn lóc ph¶i ngõng viÖc th¶o c−¬ng lÜnh khi ®·
n−íc Nga cµng xÊu ®i trong tiÕn tr×nh chiÕn tranh, sù rèi lo¹n vÒ mÆt cã mét b¶n c−¬ng lÜnh ®−îc Ban chÊp hµnh trung −¬ng phª chuÈn vµ
kinh tÕ cµng t¨ng lªn, vµ cuéc çch m¹ng cµng tíi gÇn th× bän thñ lÜnh xuÊt b¶n råi (ë n−íc Nga ® · p h ¸ t h µ n h truyÒn ®¬n vÒ viÖc nµy,
cña "Khèi tiÕn bé" b¾t ®Çu cµng tá ra bÊt m·n ®èi víi chÝnh s¸ch cña
nh−ng chóng ta chØ cã mçi mét b¶n nªn kh«ng thÓ göi ®i ®−îc v× thÕ
chÕ ®é Nga hoµng, ®èi víi sù bÊt lùc cña chÝnh phñ trong viÖc tiÕn
chóng t«i ®· chÐp l¹i vµ göi b¶n sao)" (Toµn tËp, tiÕng Nga, xuÊt b¶n
hµnh chiÕn tranh ®Õn cïng. Hä tham gia chuÈn bÞ mét cuéc ®¶o chÝnh
lÇn thø 5, t. 48, tr. 52 - 53). ― 6.
trong triÒu ®×nh nh»m ®Æt vµo vÞ trÝ cña Ni-c«-lai II mét tªn Nga hoµng
kh¸c thÝch hîp h¬n víi giai cÊp t− s¶n. 10
Lª-nin cã ý nãi tíi viÖc bän men-sª-vÝch theo chñ nghÜa thñ tiªu ®e däa
Ngµy 26 th¸ng Hai (11 th¸ng Ba) 1917, Nga hoµng tuyªn bè gi¶i t¸n r»ng chóng sÏ ®−a ra çc øng cö viªn cña m×nh t¹i ®oµn tuyÓn cö c«ng
§u-ma nhµ n−íc IV. Çc thµnh viªn cña §u-ma nhµ n−íc tuy kh«ng d¸m nh©n trong cuéc bÇu cö §u-ma nhµ n−íc IV, ®Ó ®èi lËp víi çc øng cö
chèng ®èi c«ng khai nh−ng ®· quyÕt ®Þnh tiÕp tôc çc phiªn häp mét çch viªn b«n-sª-vÝch. Lª-nin chØ râ r»ng nh÷ng tin ®ån nh¶m vÒ "hai danh
kh«ng chÝnh thøc. Ngµy 27 th¸ng Hai (12 th¸ng Ba), hä ®· thµnh lËp Ban s¸ch øng cö viªn" chØ lµ nh÷ng m−u ®å g©y sî h·i xuÊt ph¸t tõ tiÓu tæ
chÊp hµnh l©m thêi cña §u-ma nhµ n−íc ®Ó ®Êu tranh chèng çch
trÝ thøc ®· t¸ch khái phong trµo c«ng nh©n. §iÒu nµy ®· ®−îc thùc tiÔn
m¹ng vµ cøu v·n chÕ ®é qu©n chñ; Ban chÊp hµnh nµy ®· ®i tíi chç tháa
bÇu cö ë ®oµn tuyÓn cö c«ng nh©n hoµn toµn x¸c nhËn. ― 8.
hiÖp víi çc ®¹i biÓu x· héi chñ nghÜa - çch m¹ng - men-sª-vÝch cña X«-
viÕt Pª-t¬-r«-gr¸t, vµ th«ng qua quyÕt ®Þnh thµnh lËp ChÝnh phñ l©m thêi 11
§©y cã ý nãi ®Õn Ban chÊp hµnh trung −¬ng §¶ng d©n chñ - x· héi L¸t-
t− s¶n. Çc thµnh viªn trong Ban chÊp hµnh l©m thêi cña §u-ma nhµ n−íc vi-a lóc bÊy giê gi÷ lËp tr−êng ®iÒu hßa ®èi víi ph¸i thñ tiªu.
lµ nh÷ng kÎ thï quyÕt liÖt cña çch m¹ng, trong çc cuéc häp "riªng"
§¶ng c«ng nh©n d©n chñ - x· héi L¸t-vi-a ®−îc thµnh lËp håi th¸ng lÜnh cña ph¸i b«n-sª-vÝch vÒ quyÒn tù quyÕt cña çc d©n téc. Trong thêi
S¸u 1904 t¹i §¹i héi I cña ®¶ng. §¹i héi II cña §¶ng c«ng nh©n d©n chñ - kú chÕ ®é ph¶n ®éng Xt«-l−-pin vµ cã cao trµo çch m¹ng míi, ph¸i
x· héi L¸t-vi-a häp håi th¸ng S¸u 1905 ®· th«ng qua c−¬ng lÜnh cña ®¶ng Bun gi÷ lËp tr−êng thñ tiªu chñ nghÜa, tÝch cùc tham gia vµo viÖc lËp
vµ ra nghÞ quyÕt vÒ viÖc cÇn thiÕt ph¶i thèng nhÊt víi §¶ng c«ng nh©n khèi th¸ng T¸m chèng ®¶ng. Trong thêi kú chiÕn tranh thÕ giíi lÇn thø
d©n chñ - x· héi Nga. T¹i §¹i héi IV (§¹i héi thèng nhÊt) cña §¶ng c«ng nhÊt (1914 - 1918), ph¸i Bun theo lËp tr−êng cña chñ nghÜa x· héi - s«-
nh©n d©n chñ - x· héi Nga (1906), ®¶ng nµy ®· gia nhËp §¶ng c«ng nh©n vanh. N¨m 1917, ph¸i Bun ñng hé ChÝnh phñ l©m thêi t− s¶n, ®øng vÒ
d©n chñ - x· héi Nga víi t− çch lµ mét tæ chøc cña khu vùc. Sau ®¹i héi, phÝa nh÷ng kÎ thï cña Çch m¹ng x· héi chñ nghÜa th¸ng M−êi ®Ó ®Êu
®¶ng nµy ®−îc gäi lµ §¶ng d©n chñ - x· héi xø L¸t-vi-a. ― 8. tranh. Trong nh÷ng n¨m cã cuéc can thiÖp qu©n sù cña n−íc ngoµi vµ
12
néi chiÕn, bän cÇm ®Çu ph¸i Bun ®· ®i theo çc lùc l−îng ph¶n çch
Ph¸i Bun ("Tæng héi c«ng nh©n Do-th¸i ë LÝt-va, Ba-lan vµ Nga") ®−îc m¹ng. §ång thêi nh÷ng thµnh viªn th−êng cña ph¸i Bun ®· b¾t ®Çu cã
thµnh lËp n¨m 1897 t¹i ®¹i héi thµnh lËp cña çc nhãm d©n chñ - x· héi chñ tr−¬ng muèn hîp t¸c víi ChÝnh quyÒn x«-viÕt. Th¸ng Ba 1921,
Do-th¸i häp t¹i Vin-n«; ph¸i Bun tËp hîp chñ yÕu lµ nh÷ng phÇn tö ph¸i Bun tù gi¶i t¸n; mét sè thµnh viªn cña nã ®−îc kÕt n¹p vµo §¶ng
nöa v« s¶n trong thî thñ c«ng ng−êi Do-th¸i thuéc çc tØnh miÒn T©y céng s¶n (b) Nga theo chÕ ®é chung. ― 8.
n−íc Nga. Trong §¹i héi I cña §¶ng c«ng nh©n d©n chñ - x· héi Nga 13
(1898), ph¸i Bun gia nhËp §¶ng c«ng nh©n d©n chñ - x· héi Nga "nh− ý nãi ®Õn viÖc chuÈn bÞ çi gäi lµ héi nghÞ th¸ng T¸m cña ph¸i thñ tiªu.
mét tæ chøc tù trÞ, chØ ®éc lËp trong nh÷ng vÊn ®Ò cã quan hÖ ®Æc biÖt Héi nghÞ häp ë Viªn håi th¸ng T¸m 1912; t¹i héi nghÞ nµy, khèi th¸ng
víi giai cÊp v« s¶n ng−êi Do-th¸i" ("§¶ng céng s¶n Liªn-x« qua çc T¸m chèng ®¶ng ®· ®−îc thµnh lËp, vµ kÎ tæ chøc ra khèi nµy lµ T¬-rèt-
nghÞ quyÕt vµ quyÕt ®Þnh cña çc ®¹i héi, héi nghÞ ®¹i biÓu vµ héi nghÞ xki. Dù héi nghÞ cã çc ®¹i biÓu cña ph¸i Bun, cña Ban chÊp hµnh ®¶ng
toµn thÓ Ban chÊp hµnh trung −¬ng", tiÕng Nga, ph. I, 1954, tr. 14). bé khu Da-çp-ca-d¬, cña §¶ng d©n chñ - x· héi xø L¸t-vi-a vµ çc nhãm
Ph¸i Bun lµ ®¹i biÓu cña chñ nghÜa d©n téc vµ chñ nghÜa ph©n lËp ë ngoµi n−íc ― çc nhãm thñ tiªu, nhãm T¬-rèt-xki vµ nhãm triÖu håi
trong phong trµo c«ng nh©n Nga. Th¸ng T− 1901, §¹i héi IV cña ph¸i (çc ban biªn tËp cña tê "TiÕng nãi ng−êi d©n chñ - x· héi", tê "Sù thËt" ë
Bun ra quyÕt ®Þnh thay ®æi nh÷ng quan hÖ vÒ tæ chøc víi §¶ng c«ng Viªn cña T¬-rèt-xki vµ nhãm "TiÕn lªn"). Tõ n−íc Nga, çc "nhãm khëi
nh©n d©n chñ - x· héi Nga mµ §¹i héi I cña §¶ng c«ng nh©n d©n chñ - x−íng" cña ph¸i thñ tiªu ë Pª-tÐc-bua vµ M¸t-xc¬-va, tæ chøc ë Cra-xn«i-
x· héi Nga ®· quy ®Þnh. Trong nghÞ quyÕt cña m×nh, ®¹i héi cña ph¸i ¸c-xc¬, "Tæ chøc qu©n sù d©n chñ - x· héi Xª-va-xt«-p«n", çc ban biªn
Bun tuyªn bè r»ng hä coi §¶ng c«ng nh©n d©n chñ - x· héi Nga lµ mét tËp nh÷ng tê b¸o cña ph¸i thñ tiªu "B×nh minh cña chóng ta" vµ "TiÕng
tæ hîp cã tÝnh chÊt liªn bang cña çc tæ chøc d©n téc, vµ ph¸i Bun nªn nãi Nª-va", ®· cö ®¹i biÓu ®Õn dù; tham dù héi nghÞ cßn cã ®¹i diÖn Ban
gia nhËp vµo §¶ng c«ng nh©n d©n chñ - x· héi Nga víi t− çch lµ mét chÊp hµnh ë ngoµi n−íc cña tæ chøc "Xpin-ca". TuyÖt ®¹i ®a sè ®¹i biÓu lµ
bé phËn cña liªn bang. nh÷ng ng−êi ®· tõng sèng ë ngoµi n−íc vµ xa rêi giai cÊp c«ng nh©n
Trong §¹i héi II cña §¶ng c«ng nh©n d©n chñ - x· héi Nga, sau khi Nga, kh«ng cã liªn hÖ trùc tiÕp víi ho¹t ®éng cña ®¶ng ë ®Þa ph−¬ng.
®¹i héi b¸c bá yªu s¸ch cña ph¸i Bun ®ßi thõa nhËn hä lµ ®¹i diÖn duy Héi nghÞ ®· th«ng qua nh÷ng nghÞ quyÕt cã tÝnh chÊt thñ tiªu,
nhÊt cña giai cÊp v« s¶n Do-th¸i, ph¸i Bun liÒn rót ra khái ®¶ng. N¨m chèng ®¶ng trªn mäi vÊn ®Ò cña s¸ch l−îc d©n chñ - x· héi, vµ lªn
1906, trªn c¬ së quyÕt ®Þnh cña §¹i héi IV (§¹i héi thèng nhÊt) cña tiÕng ph¶n ®èi sù tån t¹i cña ®¶ng bÝ mËt. Héi nghÞ ®· lo¹i ra khái
®¶ng, ph¸i Bun l¹i gia nhËp §¶ng c«ng nh©n d©n chñ - x· héi Nga. c−¬ng lÜnh bÇu cö khÈu hiÖu ®ßi thµnh lËp chÕ ®é céng hßa d©n chñ
Trong néi bé §¶ng c«ng nh©n d©n chñ - x· héi Nga, ph¸i Bun mµ thay vµo ®ã b»ng khÈu hiÖu quyÒn phæ th«ng ®Çu phiÕu vµ mét
lu«n lu«n ñng hé çnh c¬ héi chñ nghÜa trong ®¶ng (ph¸i "kinh tÕ", §u-ma ®Çy ®ñ quyÒn lùc; sau khi b¸c bá khÈu hiÖu tÞch thu ruéng
ph¸i men-sª-vÝch, ph¸i thñ tiªu), ®Êu tranh chèng l¹i ph¸i b«n-sª- ®Êt ®Þa chñ ®Ó giao l¹i cho n«ng d©n, héi nghÞ ®· ®−a ra yªu s¸ch
vÝch vµ chñ nghÜa b«n-sª-vÝch. Ph¸i Bun ®em yªu s¸ch vÒ quyÒn tù trÞ ®ßi xem xÐt l¹i luËt ruéng ®Êt cña §u-ma nhµ n−íc III; thay cho
d©n téc vÒ mÆt v¨n hãa ®èi lËp víi yªu cÇu cã tÝnh chÊt c−¬ng khÈu hiÖu quyÒn d©n téc tù quyÕt, héi nghÞ ®Ò ra yªu s¸ch ®ßi
quyÒn tù trÞ d©n téc vÒ mÆt v¨n hãa, yªu s¸ch nµy ®· bÞ nh÷ng nghÞ 16
Ban chÊp hµnh khu Çp-ca-d¬ (Ban chÊp hµnh khu Da-çp-ca-d¬) −
quyÕt cña çc ®¹i héi ®¶ng lªn ¸n nh− lµ mét biÓu hiÖn cña chñ nghÜa trung t©m biÖt ph¸i cña ph¸i men-sª-vÝch theo chñ nghÜa thñ tiªu ë
d©n téc. VÒ vÊn ®Ò s¸ch l−îc bÇu cö, héi nghÞ thõa nhËn r»ng cã thÓ Çp-ca-d¬. Ban chÊp hµnh nµy ®−îc bÇu ra trong §¹i héi V cña çc tæ
ñng hé nh÷ng øng cö viªn cña çc ®¶ng t− s¶n tù do chñ nghÜa høa b¶o chøc d©n chñ - x· héi vïng Da-çp-ca-d¬ th¸ng Hai 1908. Tham dù ®¹i
vÖ quyÒn phæ th«ng ®Çu phiÕu vµ quyÒn tù do lËp héi. C−¬ng lÜnh mµ héi cã 15 ng−êi men-sª-vÝch vµ mét ng−êi b«n-sª-vÝch. Ban chÊp hµnh
héi nghÞ th«ng qua râ rµng cã tÝnh chÊt c¬ héi chñ nghÜa. khu nµy tiÕn hµnh ho¹t ®éng ph¶n béi, chèng ®¶ng. Kh«ng hÒ cã tiÕn
M−u toan cña ph¸i thñ tiªu muèn lËp ra mét ®¶ng ph¸i gi÷a cña hµnh bÇu cö, kh«ng ®Õm xØa g× ®Õn ý nguyÖn cña çc tæ chøc ®¶ng, ban
m×nh ë Nga ®· kh«ng ®−îc c«ng nh©n ñng hé. Ph¸i thñ tiªu ®· kh«ng chÊp hµnh nµy ®· cö P. B. ¸c-xen-rèt, Ph. I. §an vµ N. V. Ra-mi-svi-li
bÇu ®−îc Ban chÊp hµnh trung −¬ng vµ chØ lËp ra Ban tæ chøc. NhiÖm lµm ®¹i biÓu ®i dù Héi nghÞ ®¹i biÓu V (toµn Nga n¨m 1908) cña §¶ng
vô chñ yÕu cña héi nghÞ lµ lËp ra khèi chèng b«n-sª-vÝch gåm nh÷ng c«ng nh©n d©n chñ - x· héi Nga. Tæ chøc theo ph¸i thñ tiªu nµy lµ chç
phÇn tö cã mµu s¾c kh¸c nhau; khèi nµy ®· b¾t ®Çu tan r· ngay t¹i cuéc dùa cña Trung t©m ë ngoµi n−íc cña ph¸i thñ tiªu vµ T¬-rèt-xki. N¨m
héi nghÞ ®ã. Kh«ng ®îi ®Õn lóc kÕt thóc héi nghÞ, mét ng−êi theo ph¸i 1912, ban chÊp hµnh nµy ®· gia nhËp khèi th¸ng T¸m chèng ®¶ng do
"TiÕn lªn" ®· bá héi nghÞ ra vÒ, liÒn sau ®ã ph¸i d©n chñ - x· héi L¸t-vi-a T¬-rèt-xki tæ chøc ra. ― 9.
còng bá ra vÒ, sau ®ã nh÷ng ng−êi cßn l¹i còng bá ®i nèt. Do nh÷ng 17
Ban tæ chøc ®−îc thµnh lËp vµo th¸ng Giªng 1912 trong cuéc héi nghÞ
®ßn c«ng kÝch cña ph¸i b«n-sª-vÝch, sau mét n¨m hoÆc mét n¨m r−ìi,
cña ph¸i thñ tiªu gåm ®¹i biÓu cña ph¸i Bun, cña Ban chÊp hµnh khu
khèi th¸ng T¸m ®· thùc sù tan r·. VÒ sù tan r· cña khèi th¸ng T¸m, h·y
Da-çp-ca-d¬ vµ Ban chÊp hµnh trung −¬ng §¶ng d©n chñ - x· héi xø
xem çc bµi viÕt cña V. I. Lª-nin "Sù tan r· cña khèi "th¸ng T¸m"",
L¸t-vi-a. Tham gia mét çch tÝch cùc vµo c«ng viÖc cña Ban tæ chøc,
"Khèi "th¸ng T¸m" gi¶ t¹o bÞ bãc trÇn", "VÒ viÖc ph¸ ho¹i sù thèng nhÊt,
ngoµi çc tæ chøc d©n chñ - x· héi cña çc d©n téc, cßn cã ban biªn tËp
che ®Ëy b»ng nh÷ng lêi kªu gµo thèng nhÊt", (Toµn tËp, tiÕng Nga,
cña b¸o "Sù thËt" ë Viªn vµ cña b¸o "TiÕng nãi ng−êi d©n chñ - x· héi",
xuÊt b¶n lÇn thø 5, t. 25, tr. 1 - 4, 27 - 30, 183 - 206). ― 9.
nhãm "TiÕn lªn", çc ®¹i biÓu cña "nhãm khëi x−íng" cña ph¸i thñ tiªu
14 ë Pª-tÐc-bua. T¬-rèt-xki lµ ng−êi l·nh ®¹o thùc tÕ cña Ban tæ chøc. Ban
"Sù nghiÖp sinh ®éng" ― tê b¸o hîp ph¸p ra hµng tuÇn cña ph¸i men-
sª-vÝch theo chñ nghÜa thñ tiªu; xuÊt b¶n ë Pª-tÐc-bua tõ ngµy 20 th¸ng tæ chøc lµ c¬ quan chÝnh thøc triÖu tËp cuéc héi nghÞ chèng ®¶ng vµo
Giªng (2 th¸ng Hai) ®Õn ngµy 28 th¸ng T− (11 th¸ng N¨m) 1912. XuÊt th¸ng T¸m n¨m 1912. ― 9.
b¶n ®−îc 16 sè. Tham gia tê b¸o cã L. M¸c-tèp, Ph. I. §an, P. B. ¸c-xen- 18
§©y cã ý nãi ®Õn mét trong nh÷ng ng−êi tæ chøc ra nhãm "TiÕn lªn" lµ
rèt vµ nh÷ng ng−êi kh¸c. V. I. Lª-nin coi tê "Sù nghiÖp sinh ®éng" lµ
Xta-ni-xl¸p V«n-xki (bÝ danh lµ A. V. X«-c«-lèp).
"c¬ quan ng«n luËn cña chÝnh s¸ch c«ng nh©n cña ph¸i tù do". ― 9.
"TiÕn lªn" ― mét nhãm chèng ®¶ng, nhãm cña ph¸i triÖu håi, ph¸i
15
"TiÕng nãi ng−êi d©n chñ - x· héi" ― c¬ quan ng«n luËn ë ngoµi n−íc tèi hËu th− vµ ph¸i t¹o thÇn; nhãm nµy ®−îc tæ chøc vµo th¸ng Ch¹p
cña ph¸i men-sª-vÝch, xuÊt b¶n tõ th¸ng Hai 1908 dÕn th¸ng Ch¹p 1909 theo s¸ng kiÕn cña A. B«-g®a-nèp vµ G. A. A-lÕch-xin-xki sau khi
1911, lóc ®Çu xuÊt b¶n ë Gi¬-ne-v¬, sau ®ã ë Pa-ri. Nh÷ng ng−êi biªn trung t©m bÌ ph¸i cña ph¸i triÖu håi vµ ph¸i tèi hËu th−, tøc lµ tr−êng
tËp cña tê b¸o nµy lµ P. B. ¸c-xen-rèt, Ph. I. §an, L. M¸c-tèp, A. M¸c- ®¶ng ë Ca-pri, bÞ tan vì. Nhãm nµy cã c¬ quan xuÊt b¶n còng mang
t−-nèp vµ G. V. Plª-kha-nèp. Tõ sè ®Çu tiªn, b¸o "TiÕng nãi ng−êi d©n tªn nh− vËy, xuÊt b¶n ë Gi¬-ne-v¬ trong nh÷ng n¨m 1910 - 1911.
chñ - x· héi" ®· lªn tiÕng b¶o vÖ ph¸i thñ tiªu, biÖn hé cho ho¹t ®éng Cuéc ®Êu tranh cña ph¸i "TiÕn lªn" chèng ph¸i b«n-sª-vÝch cã
chèng ®¶ng cña ph¸i nµy. Sau khi Plª-kha-nèp, ng−êi ®· lªn ¸n lËp ®Æc ®iÓm lµ cùc kú v« nguyªn t¾c vµ kh«ng tõ mét thñ ®o¹n nµo c¶.
tr−êng thñ tiªu cña tê b¸o, rêi khái ban biªn tËp, tê "TiÕng nãi ng−êi Trong Héi nghÞ toµn thÓ Ban chÊp hµnh trung −¬ng vµo th¸ng
d©n chñ - x· héi" ®−îc x¸c ®Þnh døt kho¸t lµ trung t©m t− t−ëng cña Giªng 1910, ph¸i "TiÕn lªn" c©u kÕt chÆt chÏ víi ph¸i thñ tiªu thuéc
bän thñ tiªu. ― 9. ph¸i "TiÕng nãi ng−êi d©n chñ - x· héi" vµ ph¸i T¬-rèt-xki. Sau khi
®−îc Héi nghÞ toµn thÓ thõa nhËn nhãm cña m×nh lµ "nhãm xuÊt b¶n ra hµng ngµy cã tÝnh chÊt quÇn chóng, ®· ®−îc th«ng qua trong qu¸
cña ®¶ng" vµ ®−îc Ban chÊp hµnh trung −¬ng cÊp tiÒn ®Ó xuÊt b¶n vµ tr×nh lµm viÖc cña Héi nghÞ ®¹i biÓu VI toµn Nga (Héi nghÞ Pra-ha) cña
ngay sau cuéc héi nghÞ toµn thÓ nµy, ph¸i "TiÕn lªn" ®· ®øng trªn lËp §¶ng c«ng nh©n d©n chñ - x· héi Nga. Tê "Ng«i sao" ®· ®ãng vai trß to
tr−êng cña ph¸i triÖu håi vµ ph¸i tèi hËu th− ®Ó phª ph¸n gay g¾t çc lín trong viÖc chuÈn bÞ xuÊt b¶n b¸o "Sù thËt"; tõ cuèi n¨m 1911, tê
quyÕt nghÞ cña héi nghÞ toµn thÓ vµ tõ chèi kh«ng chÞu phôc tïng çc "Ng«i sao" ®· ph¸t ®éng mét cuéc vËn ®éng réng r·i nh»m thµnh lËp
nghÞ quyÕt ®ã. Sau Héi nghÞ ®¹i biÓu ®¶ng ë Pra-ha n¨m 1912, ph¸i mét tê b¸o c«ng nh©n hµng ngµy. Tê "Ng«i sao" ®· ®¨ng nhiÒu th− tõ
"TiÕn lªn" ®· thèng nhÊt víi bän men-sª-vÝch theo chñ nghÜa thñ tiªu vµ bµi b¸o cña c«ng nh©n Pª-tÐc-bua ®Ò nghÞ thµnh lËp mét tê b¸o nh−
vµ víi ph¸i T¬-rèt-xki ®Ó ®Êu tranh chèng l¹i nh÷ng nghÞ quyÕt cña héi thÕ vµ tá ý s½n sµng tù nguyÖn ®ãng gãp ®Ó nu«i tê b¸o ®ã. S¸ng kiÕn
nghÞ ®¹i biÓu ®ã. cña nh÷ng c«ng nh©n tiªn tiÕn ë Pª-tÐc-bua ®· ®−îc c«ng nh©n toµn
Nh÷ng ho¹t ®éng chèng chñ nghÜa M¸c, chèng ®¶ng, v« nguyªn n−íc Nga nhiÖt liÖt t¸n thµnh.
t¾c cña nhãm "TiÕn lªn" ®· lµm cho c«ng nh©n xa rêi hä. "¶nh h−ëng Tê "Sù thËt" ®· ra ®êi trong hoµn c¶nh cã cao trµo çch m¹ng míi,
cña nhãm nµy, ― Lª-nin viÕt, ― bao giê còng rÊt nhá bÐ, vµ nhãm ®ã khi mµ ë kh¾p n−íc Nga, mét lµn sãng b·i c«ng chÝnh trÞ cã tÝnh chÊt
së dÜ sèng ®−îc th× chØ lµ nhê ë chç nã tháa hiÖp víi ®ñ mäi lo¹i çc quÇn chóng ®ang trµn d©ng do vô th¶m s¸t ë Lª-na. "ChÝnh cao trµo
nhãm ë ngoµi n−íc, xa rêi phong trµo trong n−íc vµ bÊt lùc" (Toµn tËp, th¸ng T− cña c«ng nh©n, ― V. I. Lª-nin viÕt, ― ®· x©y dùng nªn tê b¸o
tiÕng ViÖt, Nhµ xuÊt b¶n TiÕn bé, M¸t-xc¬-va, t. 21, tr. 268). Do kh«ng "Sù thËt" cña c«ng nh©n" (Toµn tËp, tiÕng ViÖt, Nhµ xuÊt b¶n TiÕn bé,
cã chç dùa trong phong trµo c«ng nh©n, nhãm "TiÕn lªn" thùc tÕ ®· bÞ M¸t-xc¬-va, t. 21, tr. 550).
tan r· trong nh÷ng n¨m 1913 - 1914, chÝnh thøc th× nhãm nµy chÊm døt
Tê b¸o xuÊt b¶n ®−îc lµ nhê vµo sè tiÒn do chÝnh c«ng nh©n quyªn
ho¹t ®éng sau cuéc Çch m¹ng d©n chñ - t− s¶n th¸ng Hai 1917. ― 10.
gãp; tê b¸o ®· ph¸t hµnh víi sè l−îng tíi 4 v¹n b¶n, sè l−îng ph¸t
19
"Sù thËt" (ë Viªn) ― tê b¸o cã tÝnh chÊt bÌ ph¸i cña ph¸i T¬-rèt-xki; hµnh cña mét vµi sè b¸o lªn tíi 6 v¹n b¶n. Lª-nin nhËn ®Þnh viÖc lËp ra
xuÊt b¶n trong nh÷ng n¨m 1908 - 1912. Ba sè ®Çu in ë Lvèp, sau ®ã ®−îc tê b¸o hµng ngµy cña c«ng nh©n lµ mét sù nghiÖp lÞch sö vÜ ®¹i
viÖc xuÊt b¶n ®−îc chuyÓn tíi Viªn (n−íc ¸o); ra ®−îc c¶ th¶y 25 sè. mµ nh÷ng ng−êi c«ng nh©n Pª-tÐc-bua ®· lµm nªn ®−îc.
Ngoµi hai sè ®Çu ®−îc xuÊt b¶n víi t− çch lµ c¬ quan ng«n luËn cña Lª-nin ®· l·nh ®¹o tê "Sù thËt" vÒ mÆt t− t−ëng, hÇu nh− ngµy nµo
liªn minh "Xpin-ca" ë U-cra-i-na, tê b¸o nµy kh«ng ®¹i diÖn cho mét tæ Ng−êi còng viÕt bµi cho tê b¸o, ra chØ thÞ cho ban biªn tËp tê b¸o.
chøc ®¶ng nµo ë Nga vµ, theo çch nãi cña V. I. Lª-nin, th× tê b¸o ®ã lµ Ng−êi cè g¾ng lµm cho tê b¸o ®−îc xuÊt b¶n theo tinh thÇn çch m¹ng,
mét "c«ng viÖc t− nh©n". Chñ bót tê b¸o ®ã lµ L. §. T¬-rèt-xki. NÊp tinh thÇn chiÕn ®Êu, Ng−êi phª ph¸n ban biªn tËp cho ®¨ng nh÷ng bµi
d−íi chiªu bµi "kh«ng bÌ ph¸i", ngay tõ nh÷ng sè ®Çu, tê b¸o nµy ®· kh«ng thËt râ rµng trong nh÷ng vÊn ®Ò cã tÝnh nguyªn t¾c. Trong tê
chèng chñ nghÜa b«n-sª-vÝch, b¶o vÖ ph¸i thñ tiªu vµ ph¸i triÖu håi, "Sù thËt" ®· ®¨ng trªn 270 bµi b¸o vµ bót ký cña Lª-nin ký d−íi nh÷ng
truyÒn b¸ "lý thuyÕt" cña ph¸i gi÷a vÒ sù hîp t¸c gi÷a nh÷ng ng−êi bót danh kh¸c nhau: V. I-lin, V. Phr©y, C. T., V. I., I., Ng−êi theo ph¸i
çch m¹ng víi nh÷ng kÎ c¬ héi chñ nghÜa trong cïng mét ®¶ng. Sau "Sù thËt", Nhµ thèng kª, B¹n ®äc, M. N. vµ v.v..
Héi nghÞ toµn thÓ Ban chÊp hµnh trung −¬ng häp vµo th¸ng Giªng
Çc ñy viªn ban biªn tËp tê "Sù thËt" vµ nh÷ng céng t¸c viªn tÝch
1910, tê b¸o nµy ®· c«ng khai gi÷ lËp tr−êng cña chñ nghÜa thñ tiªu.
cùc cña b¸o trong nh÷ng thêi gian kh¸c nhau lµ: N. N. Ba-tu-rin, §ª-
N¨m 1912 T¬-rèt-xki vµ tê b¸o cña y lµ nh÷ng kÎ khëi x−íng vµ ng−êi
mi-an BÕt-n−i, C. X. £-rª-mª-Ðp, M. I. Ca-li-nin, N. C. Cróp-xcai-a, X. V.
tæ chøc chÝnh cña khèi th¸ng T¸m chèng ®¶ng. ― 10.
Ma-l−-sÐp, L. R. vµ V. R. Men-gin-xki, V. M. M«-l«-tèp, V. I. NÐp-xki,
20
§©y cã ý nãi ®Õn b¸o "Sù thËt", tê b¸o hîp ph¸p ra hµng ngµy cña ph¸i M. X. ¤n-min-xki, N. I. Pèt-v«i-xki, N. G. P«-lª-ta-Ðp, M. A. Xa-vª-li-Ðp,
b«n-sª-vÝch; sè ®Çu tiªn xuÊt b¶n ë Pª-tÐc-bua ngµy 22 th¸ng T− (6 C. N. Xa-m«i-l«-va, I-a. M. XvÐc-®lèp, N. A. Xc¬-røp-nÝch, I. V. Xta-lin,
th¸ng N¨m) 1912. P. I. Xtu-ts¬-ca, A. I. U-li-a-n«-va - £-li-da-r«-va vµ nh÷ng ng−êi kh¸c.
NghÞ quyÕt vÒ sù cÇn thiÕt ph¶i xuÊt b¶n mét tê b¸o c«ng nh©n Tham gia tÝch cùc vµo tê b¸o cßn cã nh÷ng ng−êi b«n-sª-vÝch ®¹i biÓu
§u-ma nhµ n−íc IV. A. M. Goãc-ki cho ®¨ng nh÷ng t¸c phÈm cña "Sù thËt cña lao ®éng", "V× sù thËt", "Sù thËt v« s¶n", "Con ®−êng cña sù
m×nh trªn tê "Sù thËt". thËt", "Ng−êi c«ng nh©n", "Sù thËt lao ®éng". Trong nh÷ng ®iÒu kiÖn khã
Tê "Sù thËt" th−êng xuyªn g¾n bã ®¶ng víi quÇn chóng nh©n d©n kh¨n ®ã, trong thêi gian h¬n hai n¨m, nh÷ng ng−êi b«n-sª-vÝch ®· ra ®−îc
réng r·i. Xung quanh tê b¸o ®· h×nh thµnh mét ®éi qu©n ®«ng ®¶o çc 636 sè b¸o "Sù thËt". Ngµy 8 (21) th¸ng B¶y 1914, tê b¸o bÞ ®×nh b¶n.
th«ng tÝn viªn c«ng nh©n. Trong mçi sè b¸o ®Òu cã ®¨ng hµng chôc bµi ChØ ®Õn sau cuéc Çch m¹ng d©n chñ - t− s¶n th¸ng Hai 1917, b¸o
b¸o cña c«ng nh©n. Trong vßng h¬n hai n¨m, tê b¸o ®· ®¨ng h¬n 17 "Sù thËt" míi ®−îc tiÕp tôc xuÊt b¶n. Tõ ngµy 5 (18) th¸ng Ba 1917, b¸o
ngh×n bµi b¸o cña c«ng nh©n. Tê b¸o nãi vÒ t×nh tr¹ng kh«ng cã quyÒn "Sù thËt" b¾t ®Çu xuÊt b¶n víi tÝnh çch lµ c¬ quan ng«n luËn cña Ban
cña ng−êi lao ®éng, dÉn ra nh÷ng vÝ dô vÒ sù thiÕu thèn vÒ kinh tÕ cña chÊp hµnh trung −¬ng vµ cña Ban chÊp hµnh ®¶ng bé Pª-tÐc-bua cña
c«ng nh©n, lµm s¸ng tá tiÕn tr×nh cña çc cuéc b·i c«ng vµ ®×nh c«ng, §¶ng c«ng nh©n d©n chñ - x· héi Nga. Ngµy 5 (18) th¸ng T−, sau khi ë
thùc hiÖn ®−êng lèi chÝnh trÞ cña ®¶ng trong viÖc l·nh ®¹o phong trµo n−íc ngoµi trë vÒ n−íc, V. I. Lª-nin tham gia ban biªn tËp vµ l·nh ®¹o
çch m¹ng ®ang lín m¹nh, gi¸o dôc quÇn chóng theo tinh thÇn ®oµn b¸o "Sù thËt". Trong thêi gian tõ th¸ng B¶y ®Õn th¸ng M−êi 1917, b¸o
kÕt v« s¶n vµ chñ nghÜa quèc tÕ v« s¶n. Tê "Sù thËt" ®· cã uy tÝn lín "Sù thËt" bÞ ChÝnh phñ l©m thêi t− s¶n ph¶n çch m¹ng truy n·, nªn ®·
trong c«ng nh©n. Tê b¸o ®· dµnh mét phÇn ®¸ng kÓ ®Ó lµm s¸ng tá nhiÒu lÇn ®æi tªn gäi vµ xuÊt b¶n víi tªn ""Sù thËt" khæ nhá", "Ng−êi
t×nh c¶nh cña giai cÊp n«ng d©n trong n−íc Nga Nga hoµng. Trong tê v« s¶n", "Ng−êi c«ng nh©n", "Con ®−êng c«ng nh©n". Sau th¾ng lîi cña
b¸o cã "Môc n«ng d©n". Trªn çc trang cña b¸o "Sù thËt", Lª-nin ®· triÖt cuéc Çch m¹ng x· héi chñ nghÜa th¸ng M−êi vÜ ®¹i, tõ ngµy 27 th¸ng
®Ó ®Êu tranh cho quyÒn l·nh ®¹o cña giai cÊp v« s¶n trong cuéc çch
M−êi (9 th¸ng M−êi mét) 1917, C¬ quan ng«n luËn trung −¬ng cña
m¹ng s¾p tíi, ®Êu tranh nh»m x©y dùng khèi liªn minh giai cÊp c«ng
®¶ng l¹i b¾t ®Çu ph¸t hµnh víi çi tªn gäi cò cña m×nh lµ "Sù thËt".
nh©n vµ n«ng d©n; v¹ch trÇn tÝnh chÊt ph¶n çch m¹ng cña giai cÊp t−
s¶n theo ph¸i tù do. Tê b¸o ®· ®ãng vai trß quan träng trong cuéc vËn ý nghÜa cña tê "Sù thËt" trong lÞch sö cña ®¶ng b«n-sª-vÝch vµ cña
®éng bÇu cö vµo §u-ma nhµ n−íc IV. çch m¹ng thËt v« cïng lín lao. Tê b¸o lµ ng−êi tuyªn truyÒn, ng−êi cæ
VÊn ®Ò ho¹t ®éng cña ban biªn tËp b¸o "Sù thËt" ®−îc ®em ra th¶o ®éng vµ ng−êi tæ chøc tËp thÓ trong cuéc ®Êu tranh nh»m thùc hiÖn
luËn riªng t¹i Héi nghÞ Cra-cèp cña Ban chÊp hµnh trung −¬ng §¶ng ®−êng lèi chÝnh trÞ cña ®¶ng. Lµ trung t©m cña cuéc ®Êu tranh ®Ó b¶o
c«ng nh©n d©n chñ - x· héi Nga víi çc çn bé ®¶ng. Héi nghÞ ®· th«ng vÖ tÝnh ®¶ng, nã ®· tiÕn hµnh ®Êu tranh quyÕt liÖt chèng ph¸i men-sª-
qua nghÞ quyÕt do V. I. Lª-nin th¶o ra "VÒ viÖc c¶i tæ vµ vÒ c«ng t¸c cña vÝch theo chñ nghÜa thñ tiªu, ph¸i triÖu håi, ph¸i T¬-rèt-xki, ®· v¹ch
ban biªn tËp b¸o "Sù thËt"", trong ®ã ®· v¹ch ra nh÷ng biÖn ph¸p nh»m trÇn vai trß ph¶n béi cña chóng.
c¶i tiÕn ho¹t ®éng cña ban biªn tËp (xem tËp nµy, tr. 330 - 332). B¸o "Sù thËt" ®· ®Êu tranh chèng chñ nghÜa c¬ héi quèc tÕ vµ chñ
PhÇn lín c«ng t¸c tæ chøc cña ®¶ng ®−îc tËp trung vµo ban biªn nghÜa ph¸i gi÷a. Nã ®· gi¸o dôc c«ng nh©n theo tinh thÇn cña chñ
tËp b¸o "Sù thËt". T¹i ®©y ®· cã nhiÒu cuéc gÆp gì víi nh÷ng ®¹i diÖn nghÜa M¸c çch m¹ng. Nã ®· cã t¸c dông thóc ®Èy sù ph¸t triÓn m¹nh
cña çc chi bé ®¶ng ë ®Þa ph−¬ng, nh÷ng tin tøc vÒ ho¹t ®éng cña ®¶ng mÏ cña sù ®oµn kÕt hµng ngò ®¶ng, cñng cè mèi liªn hÖ gi÷a ®¶ng víi
t¹i çc nhµ m¸y vµ c«ng x−ëng ®Òu ®−îc chuyÓn ®Õn ®©y, vµ tõ ®©y l¹i quÇn chóng. KÕt qu¶ ho¹t ®éng cña b¸o "Sù thËt" lµ ®· ®Æt ®−îc nÒn
truyÒn ®i nh÷ng chØ thÞ vÒ c«ng t¸c ®¶ng cña Ban chÊp hµnh Pª-tÐc-bua t¶ng v÷ng ch¾c cña mét ®¶ng b«n-sª-vÝch cã tÝnh chÊt quÇn chóng. ThÕ
vµ Ban chÊp hµnh trung −¬ng ®¶ng. hÖ c«ng nh©n tiªn tiÕn ®−îc b¸o "Sù thËt" gi¸o dôc ®· ®ãng vai trß xuÊt
Tê "Sù thËt" th−êng xuyªn bÞ c¶nh s¸t truy n·. ChØ riªng n¨m ®Çu s¾c trong cuéc Çch m¹ng x· héi chñ nghÜa th¸ng M−êi vÜ ®¹i vµ trong
®· cã 36 vô ¸n ®−îc dùng lªn ®Ó chèng çc biªn tËp viªn cña tê b¸o. c«ng cuéc x©y dùng chñ nghÜa x· héi.
TÝnh gép chung l¹i, çc biªn tËp viªn ®· ph¶i chÞu ngåi B¸o "Sù thËt" gi÷ vÞ trÝ hÕt søc quan träng trong lÞch sö cña b¸o chÝ
tï gÇn 48 th¸ng, 41 sè b¸o ®· bÞ tÞch thu. Tê b¸o bÞ chÝnh phñ b«n-sª-vÝch. Nã lµ tê b¸o c«ng nh©n hîp ph¸p ®Çu tiªn cã tÝnh chÊt
Nga hoµng ®×nh b¶n 8 lÇn, nh−ng nã vÉn tiÕp tôc ®−îc xuÊt b¶n d−íi quÇn chóng vµ ®· ®¸nh dÊu mét giai ®o¹n ph¸t triÓn míi
nh÷ng tªn gäi kh¸c: "Sù thËt c«ng nh©n", "Sù thËt miÒn B¾c", cña b¸o chÝ cña giai cÊp c«ng nh©n Nga vµ cña giai cÊp v« s¶n thÕ
giíi. Tõ n¨m 1914, ngµy xuÊt b¶n sè ®Çu tiªn cña b¸o "Sù thËt" ®· trë çc t¹p chÝ "B×nh minh cña chóng ta" vµ "Sù nghiÖp cuéc sèng" ®· c«ng
thµnh ngµy héi cña b¸o chÝ c«ng nh©n. khai bªnh vùc mét trµo l−u mµ toµn ®¶ng ®· coi lµ s¶n phÈm cña ¶nh
Lª-nin ®· ®¸nh gi¸ tê b¸o "Sù thËt" trong çc bµi viÕt: "Tæng kÕt nöa h−ëng cña giai cÊp t− s¶n ®èi víi giai cÊp v« s¶n" ("§¶ng céng s¶n
n¨m c«ng t¸c", "C«ng nh©n vµ b¸o "Sù thËt"", "Giai cÊp c«ng nh©n vµ Liªn-x« qua çc nghÞ quyÕt vµ quyÕt ®Þnh cña çc ®¹i héi, héi nghÞ ®¹i
b¸o chÝ c«ng nh©n", "B¸o ço cña Ban chÊp hµnh trung −¬ng §¶ng c«ng biÓu vµ héi nghÞ toµn thÓ Ban chÊp hµnh trung −¬ng", tiÕng Nga, ph. I,
1954, tr. 283). ― 12.
nh©n d©n chñ - x· héi Nga vµ nh÷ng chØ thÞ cho ®oµn ®¹i biÓu Ban chÊp
hµnh trung −¬ng t¹i Héi nghÞ Bruy-xen", "Tæng kÕt ngµy b¸o chÝ c«ng 23
"TiÕng nãi ng−êi d©n chñ - x· héi khæ nhá" ― c¬ quan ng«n luËn cña
nh©n", "Nh©n ngµy kû niÖm lÇn thø m−êi ngµy s¸ng lËp b¸o "Sù thËt"" bän men-sª-vÝch theo chñ nghÜa thñ tiªu; xuÊt b¶n ë Pa-ri tõ th¸ng S¸u
v. v. (xem Toµn tËp, tiÕng ViÖt, Nhµ xuÊt b¶n TiÕn bé, M¸t-xc¬-va, t. 21, 1911 tíi th¸ng B¶y 1912. Ra ®−îc 6 sè. ― 12.
tr. 545 - 563; t. 45, tr. 205 - 209; tËp nµy, tr. 88 - 90; Toµn tËp, tiÕng Nga, 24
"Ph¸i t¶" P. P. S. (§¶ng x· héi chñ nghÜa Ba-lan "ph¸i t¶") ― ®¶ng c«ng
xuÊt b¶n lÇn thø 5, t. 25, tr. 227 - 234, 361 - 405, 418 - 426). ― 10.
nh©n Ba-lan thµnh lËp n¨m 1906 do sù ph©n liÖt cña §¶ng x· héi chñ
21 nghÜa Ba-lan.
V. I. Lª-nin cã ý nãi vÒ "çc nhãm khëi x−íng cña nh÷ng nhµ ho¹t ®éng
d©n chñ - x· héi cña phong trµo c«ng nh©n c«ng khai" do bän men-sª- §¶ng x· héi chñ nghÜa Ba-lan (Polska Partia Socjalistyczna) ― mét
vÝch theo chñ nghÜa thñ tiªu lËp nªn tõ cuèi n¨m 1910 nh»m chèng l¹i çc ®¶ng c¶i l−¬ng d©n téc chñ nghÜa thµnh lËp n¨m 1892. Ho¹t ®éng d−íi
tæ chøc ®¶ng bÝ mËt. Nh÷ng "nhãm khëi x−íng" nµy ®−îc bän thñ tiªu khÈu hiÖu ®Êu tranh giµnh ®éc lËp cho Ba-lan, §¶ng x· héi chñ nghÜa
Ba-lan do Pin-xót-xki vµ nh÷ng ng−êi ñng hé «ng ta l·nh ®¹o, ®· tiÕn
xem nh− lµ nh÷ng chi bé cña mét ®¶ng míi, hîp ph¸p, réng r·i mµ
hµnh tuyªn truyÒn chñ nghÜa ph©n lËp vµ chñ nghÜa d©n téc trong c«ng
chóng tuyªn truyÒn, mét ®¶ng ph¶i thÝch øng víi nh÷ng khu«n khæ cña
nh©n Ba-lan, vµ cè g¾ng t×m çch lµm cho hä kh«ng ®Êu tranh chung
chÕ ®é ngµy 3 th¸ng S¸u, tøc lµ chÕ ®é cña Xt«-l−-pin.
víi c«ng nh©n Nga chèng l¹i chÕ ®é chuyªn chÕ vµ chñ nghÜa t− b¶n.
Bän thñ tiªu ®· thµnh lËp ®−îc çc "nhãm khëi x−íng" ë Pª-tÐc- Trong toµn bé lÞch sö §¶ng x· héi chñ nghÜa Ba-lan, do t¸c ®éng
bua, M¸t-xc¬-va, £-ca-tª-ri-n«-xl¸p vµ C«n-xtan-ti-nèp-ca (§«n-b¸t). cña nh÷ng c«ng nh©n b×nh th−êng, trong néi bé ®¶ng ®· xuÊt hiÖn
§ã lµ mét sè Ýt nh÷ng nhãm trÝ thøc kh«ng cã mèi liªn hÖ víi giai cÊp nhiÒu nhãm t¶. VÒ sau mét sè nhãm ®ã ®· gia nhËp çnh çch m¹ng
c«ng nh©n. Hä ph¶n ®èi cuéc ®Êu tranh b·i c«ng vµ nh÷ng cuéc biÓu cña phong trµo c«ng nh©n Ba-lan.
t×nh çch m¹ng cña c«ng nh©n; trong cuéc bÇu cö vµo §u-ma nhµ n−íc N¨m 1906, §¶ng x· héi chñ nghÜa Ba-lan ph©n liÖt thµnh §¶ng x·
IV, hä chèng l¹i nh÷ng ng−êi b«n-sª-vÝch. Trung t©m l·nh ®¹o cña çc héi chñ nghÜa Ba-lan "ph¸i t¶" vµ thµnh ph¸i h÷u, s«-vanh, tøc çi gäi lµ
"nhãm khëi x−íng" lµ b¸o "TiÕng nãi ng−êi d©n chñ - x· héi" do ph¸i §¶ng x· héi chñ nghÜa Ba-lan "ph¸i h÷u" ("ph¸i çch m¹ng").
thñ tiªu xuÊt b¶n ë ngoµi n−íc, vµ çc c¬ quan ng«n luËn hîp ph¸p cña Do ¶nh h−ëng cña ®¶ng b«n-sª-vÝch còng nh− do ¶nh h−ëng cña
ph¸i thñ tiªu ë Nga, t¹p chÝ "B×nh minh cña chóng ta" vµ tê "Sù nghiÖp §¶ng d©n chñ - x· héi V−¬ng quèc Ba-lan vµ LÝt-va, §¶ng x· héi chñ
cuéc sèng". ― 11. nghÜa Ba-lan "ph¸i t¶" ®· dÇn dÇn chuyÓn sang lËp tr−êng çch m¹ng
triÖt ®Ó.
22
"B×nh minh cña chóng ta" ― t¹p chÝ hîp ph¸p ra hµng th¸ng cña ph¸i Trong nh÷ng n¨m chiÕn tranh thÕ giíi lÇn thø nhÊt, mét bé phËn
men-sª-vÝch theo chñ nghÜa thñ tiªu; xuÊt b¶n ë Pª-tÐc-bua tõ th¸ng Giªng lín §¶ng x· héi chñ nghÜa Ba-lan "ph¸i t¶" gi÷ lËp tr−êng quèc tÕ chñ
1910 ®Õn th¸ng ChÝn 1914. L·nh ®¹o t¹p chÝ lµ A. N. P«-t¬-rª-xèp, céng t¸c nghÜa; th¸ng Ch¹p 1918, bé phËn nµy thèng nhÊt víi §¶ng d©n chñ - x·
víi t¹p chÝ cã Ph. I. §an, X. ¤. Txª-®Ðc-bau-m¬ (V. £-gièp) v. v.. Xung quanh héi V−¬ng quèc Ba-lan vµ LÝt-va. Çc ®¶ng thèng nhÊt ®ã lËp thµnh
t¹p chÝ "B×nh minh cña chóng ta" ®· h×nh thµnh mét trung t©m cña ph¸i §¶ng c«ng nh©n céng s¶n Ba-lan (tr−íc n¨m 1925, §¶ng céng s¶n Ba-
thñ tiªu ë Nga. NghÞ quyÕt cña Héi nghÞ ®¹i biÓu VI toµn Nga (Héi nghÞ lan mang tªn nh− vËy).
Pra-ha) cña §¶ng c«ng nh©n d©n chñ - x· héi Nga häp n¨m 1912 ®· nhËn Trong thêi gian chiÕn tranh thÕ giíi lÇn thø nhÊt, §¶ng x· héi
xÐt r»ng "mét bé phËn nh÷ng ng−êi d©n chñ - x· héi tËp hîp chung quanh chñ nghÜa Ba-lan "ph¸i h÷u" tiÕp tôc thi hµnh chÝnh s¸ch d©n
25
téc s«-vanh; nã ®· lËp ra çc ®éi qu©n Ba-lan trªn ®Êt Ga-li-xi-a, vµ §u-ma nhµ n−íc III ho¹t ®éng tõ ngµy 1 (14) th¸ng M−êi mét 1907 ®Õn
nh÷ng ®éi qu©n nµy ®· chiÕn ®Êu trong phe chñ nghÜa ®Õ quèc ngµy 9 (22) th¸ng S¸u 1912. §−îc bÇu trªn c¬ së luËt bÇu cö ngµy 3 th¸ng
¸o - §øc. S¸u, §u-ma III, xÐt vÒ thµnh phÇn cña nã, lµ mét §u-ma Tr¨m ®en thuéc
Sau khi nhµ n−íc t− s¶n Ba-lan ®−îc thµnh lËp, n¨m 1919 §¶ng x· héi ph¸i th¸ng M−êi. §u-ma nµy lµ c«ng cô ngoan ngo·n cña chÝnh phñ Nga
chñ nghÜa Ba-lan "ph¸i h÷u" thèng nhÊt víi çc bé phËn cña §¶ng x· héi hoµng ®Ó thùc hiÖn mét chÝnh s¸ch ph¶n çch m¹ng nh»m ®µn ¸p vµ
chñ nghÜa Ba-lan n»m ë nh÷ng vïng l·nh thæ cña Ba-lan bÞ §øc vµ ¸o dïng b¹o lùc ®Ó chèng çc lùc l−îng çch m¹ng ë Nga.
chiÕm ®ãng tr−íc kia, vµ l¹i lÊy tªn lµ §¶ng x· héi chñ nghÜa Ba-lan. Sau §Çu khãa häp thø nhÊt trong §u-ma ®· cã ®¹i biÓu cña 11 ®¶ng vµ
khi lªn cÇm ®Çu chÝnh phñ, ®¶ng nµy ®· xóc tiÕn viÖc chuyÓn chÝnh quyÒn nhãm chÝnh trÞ, trong sè ®ã: çnh h÷u (cùc h÷u, nh÷ng ng−êi d©n téc
vµo tay giai cÊp t− s¶n Ba-lan, tiÕn hµnh mét çch cã hÖ thèng viÖc tuyªn chñ nghÜa vµ çnh h÷u «n hßa) ― 147 ®¹i biÓu, ph¸i th¸ng M−êi ―
154, nhãm Ba-lan ― LÝt-va ― Bª-l«-ru-xi-a ― 7, nhãm C«-l« Ba-lan ―
truyÒn chèng chñ nghÜa céng s¶n vµ ñng hé chÝnh s¸ch x©m l−îc chèng ®Êt
11, nhãm tiÕn bé ― 28, nhãm theo ®¹o Håi ― 8, §¶ng d©n chñ - lËp
n−íc x«-viÕt, chÝnh s¸ch x©m chiÕm vµ ¸p bøc miÒn T©y U-cra-i-na vµ miÒn
hiÕn ― 54, nhãm lao ®éng ― 14, §¶ng d©n chñ - x· héi ― 19. Kh«ng
T©y Bª-l«-ru-xi-a. Mét sè nhãm trong §¶ng x· héi chñ nghÜa Ba-lan kh«ng
mét ®¶ng nµo trong çc ®¶ng ph¸i ®ã cã ®−îc ®a sè tuyÖt ®èi trong
t¸n thµnh chÝnh s¸ch ®ã ®· gia nhËp §¶ng céng s¶n Ba-lan.
§u-ma, ®iÒu ®ã phï hîp víi môc ®Ých cña chÝnh phñ Nga hoµng, mét
Sau cuéc ®¶o chÝnh ph¸t-xÝt cña Pin-xót-xki (th¸ng N¨m 1926),
chÝnh phñ ®· thi hµnh chÝnh s¸ch kiÓu B«-na-p¸c-t¬ lµ l¸ch gi÷a giai
§¶ng x· héi chñ nghÜa Ba-lan trªn h×nh thøc n»m trong ph¸i ®èi lËp
cÊp ®Þa chñ vµ giai cÊp t− s¶n. Trong §u-ma III ®· h×nh thµnh hai ®a sè
trong nghÞ viÖn, nh−ng trªn thùc tÕ nã kh«ng ®Êu tranh tÝch cùc chèng
ph¶n çch m¹ng: ph¸i th¸ng M−êi Tr¨m ®en vµ ph¸i d©n chñ - lËp hiÕn
chÕ ®é ph¸t-xÝt vµ vÉn tiÕp tôc tuyªn truyÒn chèng chñ nghÜa céng s¶n
- th¸ng M−êi. §a sè thø nhÊt b¶o ®¶m cho Xt«-l−-pin tiÕn hµnh chÝnh
vµ chèng Nhµ n−íc x«-viÕt. Trong nh÷ng n¨m ®ã, nh÷ng phÇn tö ph¸i
s¸ch cña chÝnh phñ Nga hoµng trong çc vÊn ®Ò c«ng nh©n, ruéng ®Êt
t¶ trong §¶ng x· héi chñ nghÜa Ba-lan ®· hîp t¸c víi nh÷ng ng−êi
vµ d©n téc. §a sè thø hai t¹o ra mét vÎ bÒ ngoµi lµ cã ¸p dông nh÷ng
céng s¶n Ba-lan b»ng çch ñng hé s¸ch l−îc mÆt trËn thèng nhÊt trong
qui t¾c nghÞ viÖn trong ®êi sèng n−íc Nga, dïng nh÷ng nh©n nh−îng
mét sè cuéc vËn ®éng.
nhá nhÆt ― nh÷ng c¶i çch ®Ó lµm cho quÇn chóng xa rêi çch m¹ng.
Trong thêi gian chiÕn tranh thÕ giíi lÇn thø hai, §¶ng x· héi chñ
§u-ma nhµ n−íc III hoµn toµn ñng hé chÕ ®é ph¶n ®éng ngµy 3
nghÜa Ba-lan l¹i ph©n liÖt. Bé phËn ph¶n ®éng, s«-vanh cña ®¶ng nµy
th¸ng S¸u trªn tÊt c¶ çc vÊn ®Ò cña chÝnh s¸ch ®èi néi vµ ®èi ngo¹i,
mang tªn lµ "Wolność, Rãwność, Niepodleglość" ("Tù do, B×nh ®¼ng, §éc
b¶o trî mét çch hµo phãng cho c¶nh s¸t, hiÕn binh, bän cÇm ®Çu
lËp"), ®· tham gia "chÝnh phñ" Ba-lan ph¶n ®éng l−u vong ë Lu©n-®«n.
héi ®ång ®Þa ph−¬ng, cho tßa ¸n, nhµ tï, Héi ®ång th¸nh gi¸o. Vai
Bé phËn kh¸c, ph¸i t¶ cña §¶ng x· héi chñ nghÜa Ba-lan lÊy tªn lµ "§¶ng
trß ph¶n ®éng cña §u-ma III ®Æc biÖt thÓ hiÖn râ qua thÝ dô vÒ ®¹o
c«ng nh©n cña nh÷ng ng−êi x· héi chñ nghÜa Ba-lan"; do t¸c ®éng cña
luËt c«ng nh©n. §a sè ph¶n ®éng trong §u-ma ®· g¸c l¹i trong ba
§¶ng c«ng nh©n Ba-lan ― ®¶ng nµy ®−îc thµnh lËp n¨m 1942 ―, bé n¨m mét sè dù luËt vÒ b¶o hiÓm c«ng nh©n. ChØ ®Õn n¨m 1911, do
phËn ®ã ®· tham gia mÆt trËn nh©n d©n ®Êu tranh chèng bän HÝt-le x©m t¸c ®éng cña cao trµo çch m¹ng míi, §u-ma míi phª chuÈn nh÷ng
l−îc, tiÕn hµnh ®Êu tranh ®Ó gi¶i phãng Ba-lan khái sù n« dÞch cña chñ dù luËt ®ã. Nh−ng nh÷ng dù luËt ®ã ®· bÞ c¾t xÐn ®Õn nçi chóng
nghÜa ph¸t-xÝt, vµ chñ tr−¬ng kiÕn lËp çc quan hÖ h÷u nghÞ víi Liªn-x«. kh«ng c¶i thiÖn, mµ cßn lµm tåi tÖ thªm nh÷ng ®iÒu kiÖn b¶o hiÓm
N¨m 1944, sau khi miÒn §«ng Ba-lan ®−îc gi¶i phãng khái sù so víi ®¹o luËt n¨m 1903, v× chØ cã 2,5 triÖu c«ng nh©n trong sè 13
chiÕm ®ãng cña §øc, vµ ñy ban gi¶i phãng d©n téc Ba-lan ®−îc thµnh triÖu ng−êi lao ®éng lµm thuª ®−îc h−ëng b¶o hiÓm. Ngµy 5 (18)
lËp, §¶ng c«ng nh©n cña nh÷ng ng−êi x· héi chñ nghÜa Ba-lan l¹i lÊy th¸ng Ba 1912 tiÓu ban cña §u-ma ®· b¸c bá dù luËt vÒ tù do b·i
tªn lµ §¶ng x· héi chñ nghÜa Ba-lan vµ cïng víi §¶ng c«ng nh©n Ba- c«ng vµ thËm chÝ kh«ng cho phÐp th¶o luËn dù luËt ®ã trong
lan tham gia x©y dùng n−íc Ba-lan d©n chñ - nh©n d©n. Th¸ng Ch¹p çc phiªn häp cña §u-ma. §a sè ph¶n ®éng trong §u-ma III ®· ñng
1948, §¶ng c«ng nh©n Ba-lan vµ §¶ng x· héi chñ nghÜa Ba-lan hîp hé chÝnh s¸ch Nga hãa cña chÝnh phñ Nga hoµng, ®· gieo r¾c lßng
nhÊt l¹i lËp thµnh §¶ng c«ng nh©n thèng nhÊt Ba-lan. ― 12. h»n thï d©n téc. Trong lÜnh vùc chÝnh s¸ch ®èi ngo¹i, §u-ma III
chñ tr−¬ng tÝch cùc can thiÖp vµo c«ng viÖc cña çc n−íc vïng Ban-c¨ng, trµo çch m¹ng lµ môc ®Ých c¬ b¶n cña m×nh vµ mong muèn chia xÎ
ñng hé nh÷ng t− t−ëng ph¶n ®éng ®¹i Xla-v¬, ®ßi t¨ng çc kho¶n chi quyÒn lùc víi Nga hoµng vµ bän ®Þa chñ - chñ n«. Trong nh÷ng n¨m
qu©n sù. §u-ma hoµn toµn ñng hé bé luËt cña Xt«-l−-pin vÒ ruéng ®Êt, chiÕn tranh thÕ giíi lÇn thø nhÊt, nh÷ng ng−êi d©n chñ - lËp hiÕn ®·
vµ tr−íc ®ã, vµo n¨m 1910 nã ®· th«ng qua mét ®¹o luËt vÒ ruéng ®Êt, tÝch cùc ñng hé chÝnh s¸ch ®èi ngo¹i x©m l−îc cña chÝnh phñ Nga
mµ c¬ së cña ®¹o luËt nµy lµ s¾c lÖnh ngµy 9 (22) th¸ng M−êi mét 1906. hoµng. Trong thêi kú Çch m¹ng d©n chñ - t− s¶n th¸ng Hai 1917 hä cè
§u-ma ®· b¸c bá mäi dù ¸n cña çc ®¹i biÓu n«ng d©n vÒ viÖc chia ruéng søc cøu v·n chÕ ®é qu©n chñ. Khi gi÷ vÞ trÝ l·nh ®¹o trong ChÝnh phñ
®Êt cho nh÷ng n«ng d©n kh«ng cã vµ cã Ýt ruéng ®Êt, kh«ng cho phÐp l©m thêi t− s¶n, bän d©n chñ - lËp hiÕn thi hµnh chÝnh s¸ch ph¶n çch
®em çc dù luËt ®ã ra th¶o luËn trong çc phiªn häp cña m×nh. m¹ng, ph¶n nh©n d©n, lµm hµi lßng bän ®Õ quèc Mü - Anh - Ph¸p. Sau
MÆc dÇu ho¹t ®éng trong nh÷ng ®iÒu kiÖn rÊt khã kh¨n, sè ®¹i th¾ng lîi cña cuéc Çch m¹ng x· héi chñ nghÜa th¸ng M−êi, bän d©n
biÓu trong §u-ma l¹i Ýt ái vµ vÊp ph¶i mét sè sai lÇm, nh−ng ®¶ng ®oµn chñ - lËp hiÕn lµ kÎ thï kh«ng ®éi trêi chung cña ChÝnh quyÒn x«-viÕt,
d©n chñ - x· héi trong §u-ma nhµ n−íc III, nhê cã çc ®¹i biÓu b«n-sª- ®· tham gia vµo tÊt c¶ çc cuéc næi lo¹n vò trang ph¶n çch m¹ng vµ
vÝch trong §u-ma, ®· lµm ®−îc mét c«ng t¸c to lín lµ v¹ch trÇn chÝnh tham gia çc cuéc hµnh qu©n cña bän can thiÖp. Sau khi bän can thiÖp
s¸ch ph¶n nh©n d©n cña §u-ma III, gi¸o dôc chÝnh trÞ cho giai cÊp v« vµ bän b¹ch vÖ bÞ ®¸nh tan, bän d©n chñ - lËp hiÕn ®· ph¶i sèng l−u
s¶n vµ n«ng d©n Nga b»ng çch lîi dông diÔn ®µn §u-ma, còng nh− vong ë n−íc ngoµi nh−ng chóng vÉn kh«ng chÊm døt nh÷ng ho¹t
b»ng çch ho¹t ®éng ngoµi §u-ma. ― 13. ®éng ph¶n çch m¹ng chèng l¹i ChÝnh quyÒn x«-viÕt. ― 17.
26
"Ng«n luËn" ― tê b¸o hµng ngµy, C¬ quan ng«n luËn trung −¬ng cña
28
"Ph¸i ®èi lËp cña nhµ vua" ― ®ã lµ çch gäi mØa mai "ph¸i ®èi lËp" cña
§¶ng d©n chñ - lËp hiÕn; xuÊt b¶n ë Pª-tÐc-bua tõ 23 th¸ng Hai (8 bän tù do chñ nghÜa ®èi víi chÕ ®é chuyªn chÕ. Ng−êi ®−a ra çch gäi
th¸ng Ba) 1906, d−íi sù chñ biªn thùc tÕ cña P. N. Mi-li-u-cèp vµ I. V. "ph¸i ®èi lËp cña nhµ vua" lµ thñ lÜnh §¶ng d©n chñ - lËp hiÕn P. N. Mi-
GhÐt-xen víi sù céng t¸c hÕt søc chÆt chÏ cña M. M. Vi-na-ve, P. §. li-u-cèp. Trong diÔn v¨n ®äc trong b÷a tiÖc s¸ng t¹i nhµ thÞ tr−ëng
§«n-g«-ru-cèp, P. B. Xt¬-ru-vª vµ nh÷ng ng−êi kh¸c. Tê b¸o nµy bÞ ñy Lu©n-®«n ngµy 19 th¸ng S¸u (2 th¸ng B¶y) 1909, Mi-li-u-cèp tuyªn bè:
ban qu©n sù - çch m¹ng trùc thuéc X«-viÕt Pª-t¬-r«-gr¸t ®ãng cöa "... chõng nµo ë Nga cã viÖn lËp ph¸p kiÓm so¸t ng©n s¸ch, th× ph¸i ®èi
ngµy 26 th¸ng M−êi (8 th¸ng M−êi mét) 1917. Sau ®ã (®Õn th¸ng T¸m lËp vÉn lµ ph¸i ®èi lËp cña nhµ vua chø kh«ng ph¶i ®èi lËp víi nhµ
1918) tê b¸o nµy tiÕp tôc ®−îc xuÊt b¶n víi çc tªn gäi kh¸c nhau: vua" ("Ng«n luËn", sè 167, 21 th¸ng S¸u (4 th¸ng B¶y) 1909). ― 17.
"Ng«n luËn cña chóng ta", "Ng«n luËn tù do", "ThÕ kû", "Ng«n luËn 29
"Th− göi c«ng nh©n Thôy-sÜ" ®−îc V. I. Lª-nin viÕt nh©n cã nh÷ng sù
míi", "ThÕ kû chóng ta". ― 17.
kiÖn sau ®©y. Th¸ng B¶y 1912 ban th−êng vô men-sª-vÝch - thñ tiªu cña
27 tæ chøc hîp nhÊt thuéc §¶ng c«ng nh©n d©n chñ - x· héi Nga ë Xuy-
"Nh÷ng ng−êi d©n chñ - lËp hiÕn" lµ çc ®¶ng viªn cña §¶ng d©n chñ -
lËp hiÕn, mét ®¶ng chñ yÕu cña giai cÊp t− s¶n qu©n chñ - tù do chñ rÝch ®· göi th− cho ban l·nh ®¹o tæ chøc d©n chñ - x· héi "Die
nghÜa ë Nga. §¶ng d©n chñ - lËp hiÕn ®−îc thµnh lËp håi th¸ng M−êi Eintracht" ("NhÊt trÝ") vµ Liªn ®oµn c«ng nh©n Thôy-sÜ. Trong bøc th−
1905; thµnh phÇn cña ®¶ng gåm cã: çc ®¹i biÓu cña giai cÊp t− s¶n, çc ®ã, ban th−êng vô nµy tù tuyªn bè lµ ®¹i biÓu duy nhÊt cña çc nhãm
nhµ ho¹t ®éng cña héi ®ång ®Þa ph−¬ng xuÊt th©n tõ tÇng líp ®Þa chñ ngoµi n−íc cña §¶ng c«ng nh©n d©n chñ - x· héi Nga ë Xuy-rÝch. Ngµy
vµ giíi trÝ thøc t− s¶n. Nh÷ng ng−êi ho¹t ®éng næi tiÕng cña §¶ng d©n 27 th¸ng B¶y (9 th¸ng T¸m) ë Xuy-rÝch ®· cã cuéc häp cña bé phËn
chñ - lËp hiÕn lµ: P. N. Mi-li-u-cèp, X. A: Mu-r«m-txÐp, V. A. Ma-cla-cèp, b«n-sª-vÝch ë Thôy-sÜ thuéc Tæ chøc ë ngoµi n−íc cña §¶ng c«ng nh©n
A. I. Sin-ga-rÐp, P. B. Xt¬-ru-vª, Ph. I. R«-®i-tsÐp vµ nh÷ng ng−êi kh¸c. d©n chñ - x· héi Nga. Tham dù cuéc häp nµy cã ®¹i biÓu cña çc nhãm
§Ó lõa bÞp quÇn chóng lao ®éng, nh÷ng ng−êi d©n chñ - lËp hiÕn tù b«n-sª-vÝch ë Xuy-rÝch, §a-v«-x¬, BÐc-n¬, L«-da-n¬ vµ Gi¬-ne-v¬.
nhËn cho m×nh mét çi tªn gi¶ dèi lµ "®¶ng tù do nh©n d©n", nh−ng trªn Sau çc cuéc th¶o luËn, çc nghÞ quyÕt sau ®©y ®· ®−îc th«ng
thùc tÕ th× hä kh«ng ®i xa h¬n nh÷ng yªu s¸ch vÒ chÕ ®é qu©n chñ lËp qua: 1) vÒ t×nh h×nh trong ®¶ng; 2) vÒ t×nh h×nh ho¹t ®éng ë ngoµi
hiÕn. Nh÷ng ng−êi d©n chñ - lËp hiÕn coi viÖc ®Êu tranh chèng phong n−íc vµ 3) nghÞ quyÕt ph¶n ®èi ban th−êng vô thñ tiªu. Çc nghÞ
quyÕt ®−îc in d−íi h×nh thøc truyÒn ®¬n in th¹ch: hai nghÞ quyÕt ®Çu Ban chÊp hµnh cña tæ chøc ë ngoµi n−íc ngõng ho¹t ®éng vµo
in b»ng tiÕng Nga; nghÞ quyÕt sau cïng ®−îc in b»ng tiÕng §øc cïng n¨m 1917. − 20.
víi bøc th− nµy cña V. I. Lª-nin. ― 20.
31
Côc quèc tÕ x· héi chñ nghÜa ― c¬ quan chÊp hµnh - th«ng tin th−êng
30
§©y cã ý nãi ®Õn Ban chÊp hµnh cña tæ chøc ë ngoµi n−íc cña §¶ng c«ng trùc cña Quèc tÕ II; quyÕt ®Þnh vÒ viÖc thµnh lËp Côc quèc tÕ x· héi chñ
nh©n d©n chñ - x· héi Nga. Ban chÊp hµnh nµy ®−îc bÇu ra t¹i héi nghÞ nghÜa gåm nh÷ng ®¹i diÖn cña çc ®¶ng x· héi chñ nghÜa cña tÊt c¶ çc
cña çc nhãm b«n-sª-vÝch ë ngoµi n−íc häp t¹i Pa-ri th¸ng Ch¹p n¨m n−íc, ®· ®−îc th«ng qua t¹i §¹i héi Pa-ri cña Quèc tÕ II (th¸ng ChÝn
1911. Cuéc héi nghÞ ®ã ®· quyÕt ®Þnh thµnh lËp tæ chøc ë ngoµi n−íc cña 1900). G. V. Plª-kha-nèp vµ B. N. Cri-tsÐp-xki ®−îc bÇu lµm ®¹i diÖn
§¶ng c«ng nh©n d©n chñ - x· héi Nga "trªn c¬ së kh«ng chÊp nhËn bÊt cña §¶ng d©n chñ - x· héi Nga t¹i Côc quèc tÕ x· héi chñ nghÜa. Tõ
kú sù tháa thuËn nµo dï lµ trùc tiÕp hoÆc gi¸n tiÕp víi ph¸i thñ tiªu n¨m 1905 V. I. Lª-nin tham gia Côc quèc tÕ x· héi chñ nghÜa víi t− çch
thuéc nhãm "TiÕng nãi ng−êi d©n chñ - x· héi", "trªn c¬ së thùc hiÖn lµ ®¹i diÖn cña §¶ng c«ng nh©n d©n chñ - x· héi Nga. N¨m 1912, Héi
®−êng lèi thùc sù cña ®¶ng". Trong nghÞ quyÕt cña héi nghÞ cã chØ râ: nghÞ VI toµn Nga cña ®¶ng (Héi nghÞ Pra-ha) l¹i bÇu V. I. Lª-nin lµm
"Khi thµnh lËp tæ chøc ë ngoµi n−íc cña §¶ng c«ng nh©n d©n chñ - x· ®¹i diÖn cña §¶ng c«ng nh©n d©n chñ - x· héi Nga t¹i Côc quèc tÕ x·
héi Nga vµ bÇu ra Ban chÊp hµnh cña tæ chøc nµy, héi nghÞ quyÕt ®Þnh ë héi chñ nghÜa. Trong Côc nµy Lª-nin ®· tiÕn hµnh cuéc ®Êu tranh kiªn
kh¾p çc ®Þa ph−¬ng ph¶i tæ chøc çc ban cña Tæ chøc ë ngoµi n−íc ®ã quyÕt chèng chñ nghÜa c¬ héi cña çc thñ lÜnh Quèc tÕ II. Côc quèc tÕ
vµ cÇn ph¶i l«i cuèn vµo çc ban nµy tÊt c¶ nh÷ng ng−êi ñng hé ®¶ng, x· héi chñ nghÜa chÊm døt ho¹t ®éng vµo n¨m 1914. ― 20.
®ång t×nh ñng hé Ban tæ chøc ë Nga, C¬ quan ng«n luËn trung −¬ng vµ
32
"B¸o c«ng nh©n" ("§¶ng céng s¶n Liªn-x« qua çc nghÞ quyÕt vµ quyÕt "Ng«i sao Nª-va" ― tê b¸o hîp ph¸p cña ph¸i b«n-sª-vÝch; xuÊt b¶n ë
®Þnh cña çc ®¹i héi, héi nghÞ ®¹i biÓu vµ héi nghÞ toµn thÓ Ban chÊp Pª-tÐc-bua tõ ngµy 26 th¸ng Hai (10 th¸ng Ba) tíi ngµy 5 (18) th¸ng
hµnh trung −¬ng", ph. I, 1954, tr. 262 - 263). Trong Ban chÊp hµnh cña tæ M−êi 1912. Ra ®−îc 27 sè. Lóc ®Çu tê "Ng«i sao Nª-va" xuÊt b¶n ®ång
chøc ë ngoµi n−íc cña §¶ng c«ng nh©n d©n chñ - x· héi Nga do héi nghÞ thêi víi tê "Ng«i sao" vµ cã nhiÖm vô thay thÕ tê "Ng«i sao" trong
bÇu ra gåm cã: N. A. Xª-ma-sc«, M. Ph. Vla-®i-mia-xki, I-nÐt-xa ¸c-m¨ng tr−êng hîp tê "Ng«i sao" bÞ ®ãng cöa hoÆc bÞ tÞch thu; sau ngµy 22
vµ nh÷ng ng−êi kh¸c. Ho¹t ®éng cña Ban chÊp hµnh cña tæ chøc ë ngoµi th¸ng T− (5 th¸ng N¨m) 1912, b¸o nµy ®−îc xuÊt b¶n thay cho tê "Ng«i
n−íc ®−îc tiÕn hµnh d−íi sù l·nh ®¹o cña V. I. Lª-nin. sao" ®· bÞ ®×nh b¶n. Lµm viÖc trong ban biªn tËp tê "Ng«i sao Nª-va"
Héi nghÞ ®¹i biÓu VI toµn Nga (Héi nghÞ Pra-ha) cña §¶ng c«ng cã N. N. Ba-tu-rin, V. M. M«-l«-tèp, M. X. ¤n-min-xki vµ nh÷ng ng−êi
nh©n d©n chñ - x· héi Nga, khi phª chuÈn Ban chÊp hµnh cña tæ chøc ë kh¸c. Tõ n−íc ngoµi V. I. Lª-nin ®· l·nh ®¹o tê b¸o vÒ mÆt t− t−ëng.
ngoµi n−íc, ®· lªn ¸n ho¹t ®éng cña tÊt c¶ çc nhãm chèng ®¶ng ë Trong tê "Ng«i sao Nª-va" ®· ®¨ng 20 bµi viÕt cña Lª-nin vµ h¬n 360
ngoµi n−íc vµ thõa nhËn r»ng sù tån t¹i ë ngoµi n−íc mét tæ chøc ®¶ng bµi b¸o cña c«ng nh©n. B¸o nµy th−êng xuyªn bÞ chÝnh phñ ®µn ¸p:
thèng nhÊt tiÕn hµnh c«ng t¸c d−íi sù kiÓm tra vµ l·nh ®¹o cña Ban trong 27 sè b¸o th× 9 sè bÞ tÞch thu vµ 2 sè bÞ ph¹t tiÒn, çc biªn tËp viªn
chÊp hµnh trung −¬ng, lµ tuyÖt ®èi cÇn thiÕt. nhiÒu lÇn bÞ truy tè tr−íc tßa ¸n.
Ban chÊp hµnh cña tæ chøc ë ngoµi n−íc ®· ®ãng vai trß quan Tê "Ng«i sao Nª-va" ®· ®ãng vai trß quan träng trong viÖc v¹ch trÇn
träng trong viÖc ®oµn kÕt çc lùc l−îng cña ®¶ng, trong cuéc ®Êu tranh bän men-sª-vÝch, bän T¬-rèt-xki, bän theo chñ nghÜa tù do t− s¶n vµ nh÷ng
chèng ph¸i men-sª-vÝch theo chñ nghÜa thñ tiªu, ph¸i ®iÒu hßa, ph¸i kÎ thï kh¸c cña çch m¹ng. Lª-nin gäi b¸o nµy lµ tê b¸o c«ng nh©n "cã tÇm
T¬-rèt-xki vµ nh÷ng tªn c¬ héi chñ nghÜa kh¸c. Ban chÊp hµnh cña tæ quan träng chÝnh trÞ lín lao vµ cã ý nghÜa thêi sù trùc tiÕp" (Toµn tËp, tiÕng
chøc ë ngoµi n−íc h−ëng øng tÊt c¶ çc sù kiÖn quan träng nhÊt ë Nga ViÖt, Nhµ xuÊt b¶n TiÕn bé, M¸t-xc¬-va, t. 21, tr. 586). ― 21.
vµ çc biÖn ph¸p l·nh ®¹o c«ng t¸c ®¶ng vµ phong trµo çch m¹ng
33
Nga, còng nh− ®· gióp ®ì Ban chÊp hµnh trung −¬ng xuÊt b¶n s¸ch "Tin tøc n−íc Nga" ― tê b¸o xuÊt b¶n ë M¸t-xc¬-va tõ n¨m 1863,
b¸o cña ®¶ng ë ngoµi n−íc. ph¶n ¸nh çc quan ®iÓm cña tÇng líp trÝ thøc tù do chñ nghÜa «n
hßa. Trong nh÷ng n¨m 80 - 90 cña thÕ kû XIX, çc nhµ v¨n thuéc ph¸i n−íc Nga thuéc ch©u ¢u, trong 9 n¨m (tõ n¨m 1907 ®Õn n¨m 1915) chØ
d©n chñ (V. G. C«-r«-len-c«, M. E. Xan-t−-cèp - Sª-®rin, G. I. U-xpen- cã kho¶ng chõng 2,5 triÖu hé n«ng d©n ra khái çc c«ng x·. KÎ ®−îc
xki vµ mét sè kh¸c) ®· tham gia tê b¸o nµy, vµ tê b¸o cã ®¨ng nh÷ng quyÒn rót ra khái c«ng x· tr−íc tiªn lµ giai cÊp t− s¶n n«ng th«n, b»ng
t¸c phÈm cña ph¸i d©n tóy tù do chñ nghÜa. Tõ n¨m 1905, tê b¸o lµ c¬ çch ®ã chóng cã kh¶ n¨ng cñng cè nÒn kinh tÕ cña chóng. Còng cã
quan ng«n luËn cña çnh h÷u trong §¶ng d©n chñ - lËp hiÕn. V. I. Lª- mét bé phËn bÇn n«ng rót ra khái c«ng x· ®em b¸n phÇn ®Êt ®−îc chia
nin ®· chØ ra r»ng tê "Tin tøc n−íc Nga" ®· kÕt hîp mét çch ®éc ®¸o cña m×nh vµ ®o¹n tuyÖt h¼n víi lµng quª. NÒn kinh tÕ tiÓu n«ng thiÕu
"chñ nghÜa d©n chñ - lËp hiÕn çnh h÷u víi mét chót Ýt chñ nghÜa d©n thèn vÉn nghÌo nµn vµ l¹c hËu nh− x−a kia.
tóy" (Toµn tËp, tiÕng Nga, xuÊt b¶n lÇn thø 5, t. 23, tr. 193 - 194). N¨m ChÝnh s¸ch ruéng ®Êt cña Xt«-l−-pin, do kh«ng thñ tiªu ®−îc m©u
1918 tê "Tin tøc n−íc Nga" bÞ ®ãng cöa cïng víi çc tê b¸o ph¶n çch thuÉn c¬ b¶n gi÷a toµn thÓ n«ng d©n vµ bän ®Þa chñ nªn ®· lµm cho
m¹ng kh¸c. ― 21. quÇn chóng n«ng d©n tiÕp tôc bÞ ph¸ s¶n vµ lµm s©u s¾c thªm çc m©u
thuÉn giai cÊp gi÷a tÇng líp cu-l¾c vµ tÇng líp bÇn n«ng. ― 22.
34
Ngµy 9 (22) th¸ng M−êi mét 1906, s¾c lÖnh "VÒ viÖc bæ sung mét sè
quy ®Þnh cña ®¹o luËt hiÖn hµnh liªn quan ®Õn quyÒn së h÷u vµ sö
35
"Cuéc c¶i çch n«ng d©n" 1861 ― cuéc c¶i çch xãa bá chÕ ®é n«ng n«
dông ruéng ®Êt cña n«ng d©n" ®· ®−îc ban hµnh; s¾c lÖnh nµy do P. A. ë Nga, do chÝnh phñ Nga hoµng tiÕn hµnh v× lîi Ých cña bän ®Þa chñ -
Xt«-l−-pin th¶o ra vµ sau khi ®· ®−îc th«ng qua t¹i §u-ma nhµ n−íc chñ n«. Nhê c¶i çch, bän ®Þa chñ ®· chiÕm ®−îc trªn 1/5 vµ thËm chÝ
vµ Héi ®ång nhµ n−íc, th× ®−îc gäi lµ ®¹o luËt ngµy 14 th¸ng S¸u 1910. ®Õn 2/5 ruéng ®Êt cña n«ng d©n. Bän ®Þa chñ vÉn chiÕm gi÷ trong tay
Ngµy 15 (28) th¸ng M−êi mét 1906 còng ®· ban hµnh s¾c lÖnh "VÒ viÖc nh÷ng phÇn ®Êt tèt nhÊt trong nh÷ng ruéng ®Êt chia cho n«ng d©n
Ng©n hµng ®Þa èc n«ng d©n cho vay víi sù b¶o ®¶m b»ng ruéng ®Êt ("nh÷ng phÇn ®Êt c¾t", rõng, ®ång cá, nguån n−íc, b·i ch¨n nu«i v.v.)
®−îc chia". C¨n cø vµo çc s¾c lÖnh nµy th× ng−êi n«ng d©n cã quyÒn mµ nÕu kh«ng cã nh÷ng phÇn ®Êt nµy, th× ng−êi n«ng d©n kh«ng thÓ
coi ruéng ®Êt ®−îc chia lµ së h÷u riªng cña m×nh vµ cã quyÒn ra khái nµo ®éc lËp canh t¸c ®−îc. ViÖc n«ng d©n ph¶i chuéc l¹i nh÷ng phÇn
c«ng x· ®Ó ®i lËp èt-róp vµ tr¹i Êp. Nh÷ng ng−êi lËp tr¹i Êp hoÆc èt-róp ®Êt ®−îc chia cña m×nh lµ sù c−íp ®o¹t tr¾ng trîn ruéng ®Êt mµ bän
cã thÓ ®−îc Ng©n hµng n«ng d©n trî cÊp ®Ó mua ruéng ®Êt. Môc ®Ých ®Þa chñ vµ chÝnh phñ Nga hoµng ®· tiÕn hµnh. VÒ mãn nî mµ ng−êi
cña çc ®¹o luËt vÒ ruéng ®Êt cña Xt«-l−-pin lµ t¹o nªn tÇng líp cu-l¾c n«ng d©n ph¶i tr¶ cho chÝnh phñ Nga hoµng th× nghÜa vô quy ®Þnh thêi
®Ó lµm chç dùa míi vÒ mÆt x· héi cho chÕ ®é chuyªn chÕ ë n«ng th«n, h¹n lµ 49 n¨m víi lîi tøc 6%. Çc kho¶n tiÒn chuéc kh«ng tr¶ hÕt ®·
trong khi ®ã vÉn duy tr× chÕ ®é chiÕm h÷u ruéng ®Êt cña ®Þa chñ vµ t¨ng lªn tõ n¨m nµy qua n¨m kh¸c. ChØ riªng sè n«ng d©n tr−íc thuéc
dïng b¹o lùc ®Ó ph¸ vì c«ng x·. ChÝnh s¸ch ruéng ®Êt cña Xt«-l−-pin ®Þa chñ ®· ph¶i tr¶ cho chÝnh phñ Nga hoµng sè tiÒn chuéc lµ 1,9 tØ róp,
®· ®Èy nhanh sù ph¸t triÓn t− b¶n chñ nghÜa trong n«ng nghiÖp b»ng trong lóc ®ã gi¸ thÞ tr−êng vÒ ruéng ®Êt chuyÓn cho n«ng d©n l¹i
con ®−êng l©u dµi nhÊt, ®au ®ín nhÊt, gäi lµ con ®−êng "n−íc Phæ" kh«ng qu¸ 544 triÖu róp. Trªn thùc tÕ n«ng d©n buéc ph¶i tr¶ hµng
trong khi vÉn duy tr× quyÒn lùc, quyÒn chiÕm h÷u vµ ®Æc quyÒn cña tr¨m triÖu róp cho ruéng ®Êt cña m×nh, ®iÒu ®ã dÉn tíi sù ph¸ s¶n cña
bän ®Þa chñ - chñ n«; chÝnh s¸ch ®ã ®· t¨ng c−êng viÖc dïng b¹o lùc çc hé n«ng d©n.
t−íc ®o¹t quÇn chóng n«ng d©n c¬ b¶n, thóc ®Èy sù ph¸t triÓn giai cÊp V. I. Lª-nin ®· gäi "cuéc c¶i çch n«ng d©n" n¨m 1861 lµ hµnh ®éng
t− s¶n n«ng th«n lµ kÎ cã kh¶ n¨ng mua vÐt víi gi¸ rÎ m¹t nh÷ng phÇn b¹o lùc ®¹i quy m« ®Çu tiªn ®èi víi giai cÊp n«ng d©n v× lîi Ých cña
ruéng ®Êt ®−îc chia cña bÇn n«ng. chñ nghÜa t− b¶n ®ang ph¸t sinh trong n«ng nghiÖp, lµ viÖc "dän ®Êt"
Lª-nin gäi bé luËt ruéng ®Êt cña Xt«-l−-pin n¨m 1906 (vµ ®¹o theo kiÓu ®Þa chñ cho chñ nghÜa t− b¶n. VÒ cuéc c¶i çch n¨m 1861,
luËt ban hµnh ngµy 14 (27) th¸ng S¸u 1910) lµ b−íc thø hai, sau xem çc t¸c phÈm cña Lª-nin: "N¨m m−¬i n¨m ngµy sôp ®æ cña chÕ ®é
cuéc c¶i çch n¨m 1861, trªn con ®−êng biÕn chÕ ®é chuyªn chÕ n«ng n«", "Nh©n ngµy kû niÖm", ""Cuéc c¶i çch n«ng d©n" vµ cuéc
n«ng n« thµnh chÕ ®é qu©n chñ t− s¶n. MÆc dÇu chÝnh phñ ra søc çch m¹ng v« s¶n - n«ng d©n" (Toµn tËp, tiÕng ViÖt, Nhµ xuÊt b¶n TiÕn
tuyªn truyÒn viÖc ®−a n«ng d©n ra khái c«ng x·, nh−ng ë phÇn bé, M¸t-xc¬-va, t. 20, tr. 166 - 170, 192 - 202, 203 - 214). ― 24.
36
Héi ®ång liªn hiÖp quý téc ― mét tæ chøc ph¶n çch m¹ng cña bän ®Þa r»ng con ng−êi ®iÓn h×nh cña ph¸i lao ®éng lµ ng−êi n«ng d©n "cã
chñ - chñ n« ®−îc lËp ra vµo th¸ng N¨m 1906 t¹i §¹i héi I cña çc ®¹i khuynh h−íng c©u kÕt víi chÝnh thÓ qu©n chñ, cã khuynh h−íng trë l¹i
biÓu çc héi quý téc tØnh vµ tån t¹i tíi th¸ng M−êi 1917. Môc tiªu c¬ an phËn trªn m¶nh ®Êt nhá cña m×nh, trong khu«n khæ chÕ ®é t− s¶n,
b¶n cña tæ chøc nµy lµ b¶o vÖ chÕ ®é chuyªn chÕ, chÕ ®é së h÷u ruéng nh−ng giê ®©y ng−êi ®ã ®ang dån søc ®Êu tranh chèng bän ®Þa chñ ®Ó
®Êt cña ®¹i ®Þa chñ vµ b¶o vÖ nh÷ng ®Æc quyÒn cña quý téc. §øng ®Çu giµnh ruéng ®Êt, ®Êu tranh chèng nhµ n−íc n«ng n« ®Ó giµnh d©n chñ"
Héi ®ång liªn hiÖp quý téc lµ b¸ t−íc A. A. B«-brin-xki, c«ng t−íc N. (Toµn tËp, tiÕng ViÖt, Nhµ xuÊt b¶n TiÕn bé, M¸t-xc¬-va, t. 14, tr. 31 - 32).
Ph. Ca-x¸t-kin - R«-xtèp-xki, b¸ t−íc §. A. ¤n-xu-phi-Ðp, V. M. Pu-ri- Trong §u-ma nhµ n−íc, ph¸i lao ®éng ng¶ nghiªng gi÷a ph¸i d©n
skª-vÝch vµ nh÷ng kÎ kh¸c. Lª-nin gäi Héi ®ång liªn hiÖp quý téc lµ chñ - lËp hiÕn vµ ph¸i d©n chñ - x· héi. Nh÷ng sù ng¶ nghiªng ®ã lµ do
"héi ®ång liªn hiÖp chñ n«ng n«". Héi ®ång liªn hiÖp quý téc trªn thùc chÝnh b¶n chÊt giai cÊp cña nh÷ng ng−êi tiÓu chñ - n«ng d©n g©y ra. V×
tÕ ®· trë thµnh c¬ quan cã tÝnh chÊt nöa chÝnh phñ, c¬ quan nµy chØ thÞ r»ng, trªn mét møc ®é nµo ®ã, ph¸i lao ®éng ®¹i diÖn cho quÇn chóng
cho chÝnh phñ ®Ò ra nh÷ng biÖn ph¸p lËp ph¸p nh»m b¶o vÖ lîi Ých cña n«ng d©n nªn nh÷ng ng−êi b«n-sª-vÝch trong §u-ma ®· thùc hiÖn s¸ch
chñ n«ng n«. Sè ®«ng çc thµnh viªn cña Héi ®ång liªn hiÖp quý téc ®· l−îc tháa thuËn víi hä vÒ nh÷ng vÊn ®Ò riªng biÖt ®Ó cïng nhau ®Êu
tham gia Héi ®ång nhµ n−íc vµ çc trung t©m l·nh ®¹o cña çc tæ chøc tranh chèng l¹i chÕ ®é Nga hoµng vµ ph¸i d©n chñ - lËp hiÕn. N¨m 1917
Tr¨m ®en. ― 26. nhãm lao ®éng hîp nhÊt víi §¶ng "x· héi chñ nghÜa nh©n d©n", tÝch cùc
37
ñng hé ChÝnh phñ l©m thêi t− s¶n. Sau Çch m¹ng x· héi chñ nghÜa th¸ng
V. I. Lª-nin trÝch dÉn nh÷ng lêi nµy trong nghÞ quyÕt "VÒ t×nh h×nh hiÖn M−êi, ph¸i lao ®éng ®øng vÒ phÝa bän t− s¶n ph¶n çch m¹ng. ― 29.
nay vµ nhiÖm vô cña ®¶ng" cña Héi nghÞ ®¹i biÓu V §¶ng c«ng nh©n
39
d©n chñ - x· héi Nga (Héi nghÞ ®¹i biÓu toµn Nga n¨m 1908) (xem "Nh÷ng çi mèc" ― v¨n tËp cña nh÷ng nhµ chÝnh luËn d©n chñ - lËp
"§¶ng céng s¶n Liªn-x« qua çc nghÞ quyÕt vµ quyÕt ®Þnh cña çc ®¹i hiÕn næi tiÕng, ®¹i biÓu cho giai cÊp t− s¶n tù do chñ nghÜa ph¶n çch
héi, héi nghÞ ®¹i biÓu vµ héi nghÞ toµn thÓ Ban chÊp hµnh trung −¬ng", m¹ng ― N. A. BÐc-®i-a-Ðp, X. N. Bun-ga-cèp, M. O. GhÐc-sen-d«n,
ph. I, 1954, tr. 195). Lª-nin ph©n tÝch ®o¹n nµy cña nghÞ quyÕt trong bµi A. X. I-d¬-g«-Ðp, B. A. Ki-xchi-a-cèp-xki, P. B. Xt¬-ru-vª vµ X. L.
"B−íc vµo con ®−êng ®óng" (xem Toµn tËp, tiÕng ViÖt, Nhµ xuÊt b¶n Phran-c¬; xuÊt b¶n ë M¸t-xc¬-va vµo mïa xu©n 1909. Trong çc bµi
TiÕn bé, M¸t-xc¬-va, t. 17, tr. 445 - 446). ― 27. viÕt vÒ tÇng líp trÝ thøc Nga, ph¸i "Nh÷ng çi mèc" m−u toan b«i nhä
38
nh÷ng truyÒn thèng d©n chñ - çch m¹ng cña phong trµo gi¶i phãng ë
Ph¸i lao ®éng ― nhãm nh÷ng ng−êi d©n chñ tiÓu t− s¶n trong çc §u- Nga, b«i nhä nh÷ng quan ®iÓm vµ ho¹t ®éng cña V. G. Bª-lin-xki, N.
ma nhµ n−íc Nga, nhãm nµy bao gåm nh÷ng n«ng d©n vµ trÝ thøc theo A. §«-br«-li-u-bèp, N. G. TsÐc-n−-sÐp-xki, §. I. Pi-xa-rÐp; hä bµi xÝch
khuynh h−íng d©n tóy. Ph¸i lao ®éng ®−îc thµnh lËp vµo th¸ng T− phong trµo çch m¹ng n¨m 1905, c¶m ¬n chÝnh phñ Nga hoµng vÒ
1906 gåm nh÷ng ®¹i biÓu n«ng d©n trong §u-ma nhµ n−íc I. viÖc nã ®· dïng "l−ìi lª vµ nhµ tï" ®Ó cøu giai cÊp t− s¶n tho¸t "khái
Ph¸i lao ®éng ®−a ra nh÷ng yªu s¸ch ®ßi xãa bá mäi sù h¹n chÕ c¬n phÉn né cña nh©n d©n". Trong bµi "Bµn vÒ tËp "Nh÷ng çi mèc""
vÒ d©n téc vµ ®¼ng cÊp, ®ßi d©n chñ hãa chÕ ®é tù qu¶n cña héi (xem Toµn tËp, tiÕng ViÖt, Nhµ xuÊt b¶n TiÕn bé, M¸t-xc¬-va, t. 19, tr.
®ång ®Þa ph−¬ng vµ thµnh phè, ®ßi thùc hiÖn quyÒn ®Çu phiÕu 215 - 227), V. I. Lª-nin ®· ph©n tÝch cã phª ph¸n vµ ®¸nh gi¸ vÒ mÆt
phæ th«ng ®Ó bÇu cö §u-ma nhµ n−íc. C−¬ng lÜnh ruéng ®Êt cña chÝnh trÞ ®èi víi v¨n tËp cña bän d©n chñ - lËp hiÕn Tr¨m ®en. Khi so
ph¸i lao ®éng xuÊt ph¸t tõ çc nguyªn t¾c cña ph¸i d©n tóy vÒ viÖc s¸nh c−¬ng lÜnh cña ph¸i "Nh÷ng çi mèc" vÒ mÆt triÕt häc vµ chÝnh
"b×nh qu©n" sö dông ruéng ®Êt: lÊy ruéng ®Êt cña nhµ n−íc, cña luËn víi c−¬ng lÜnh cña tê b¸o "Tin tøc M¸t-xc¬-va" cña bän Tr¨m
hoµng téc, cña chÝnh phñ, cña tu viÖn vµ c¶ ruéng ®Êt cña t− nh©n, ®en, Lª-nin ®· gäi ®ã lµ "bé b¸ch khoa toµn th− vÒ sù ph¶n béi
nÕu møc chiÕm h÷u v−ît qu¸ møc lao ®éng quy ®Þnh, ®Ó lËp mét cña ph¸i tù do", lµ "dßng toµn n−íc bÈn, ph¶n ®éng ®æ lªn nÒn d©n
quü ruéng ®Êt cña toµn d©n; dù tÝnh båi th−êng cho ruéng ®Êt chñ". Trong Côc l−u tr÷ trung −¬ng cña ®¶ng thuéc ViÖn nghiªn cøu
t− nh©n ®−îc chuyÓn nh−îng. N¨m 1906, V. I. Lª-nin nhËn ®Þnh chñ nghÜa M¸c - Lª-nin trùc thuéc Ban chÊp hµnh trung −¬ng
§¶ng céng s¶n Liªn-x« cßn gi÷ ®−îc mét b¶n cña v¨n tËp "Nh÷ng çi §¶ng d©n chñ - x· héi V−¬ng quèc Ba-lan vµ LÝt-va ― mét ®¶ng çch
mèc" trong ®ã cã nhiÒu bót tÝch cña Lª-nin. ― 30. m¹ng cña giai cÊp c«ng nh©n Ba-lan, xuÊt hiÖn vµo n¨m 1893, lóc ®Çu lµ
40 §¶ng d©n chñ - x· héi V−¬ng quèc Ba-lan, nh−ng tõ th¸ng T¸m 1900, sau
§©y cã ý nãi ®Õn cuéc ®iÒu tra çc xÝ nghiÖp c«ng x−ëng - nhµ m¸y ë
®¹i héi cña çc tæ chøc d©n chñ - x· héi V−¬ng quèc Ba-lan vµ LÝt-va, n¬i
Nga do Ban c«ng nghiÖp cña Bé tµi chÝnh tiÕn hµnh vµo n¨m 1908.
®· diÔn ra sù hîp nhÊt gi÷a nh÷ng ng−êi d©n chñ - x· héi Ba-lan víi mét
Nh÷ng sè liÖu s¬ bé vÒ kÕt qu¶ cña cuéc ®iÒu tra nµy ®· ®−îc V. E. V¸c- bé phËn nh÷ng ng−êi d©n chñ - x· héi LÝt-va, th× ®−îc gäi lµ §¶ng d©n
da c«ng bè trong bµi "C«ng nghiÖp gia c«ng trong çc nhµ m¸y, c«ng chñ - x· héi V−¬ng quèc Ba-lan vµ LÝt-va. C«ng lao cña ®¶ng nµy lµ ë chç
x−ëng cña ®Õ chÕ vµo ®Çu n¨m 1909" trªn tê "TruyÒn tin tµi chÝnh, c«ng ®· h−íng phong trµo c«ng nh©n Ba-lan ®i tíi chç liªn minh víi phong
nghiÖp vµ th−¬ng nghiÖp", sè 50, ngµy 11 (24) th¸ng Ch¹p 1911. V. I. Lª- trµo c«ng nh©n Nga vµ ®Êu tranh chèng chñ nghÜa d©n téc.
nin ®· sö dông nh÷ng sè liÖu trong b¶n tæng hîp cña bµi nµy. ― 32. Trong thêi kú çch m¹ng 1905 - 1907, §¶ng d©n chñ - x· héi V−¬ng
41
§©y cã ý nãi ®Õn "TËp b¸o ço cña çc viªn thanh tra c«ng x−ëng trong quèc Ba-lan vµ LÝt-va ®· ®Êu tranh d−íi nh÷ng khÈu hiÖu gÇn gòi víi
n¨m 1910". Xanh Pª-tÐc-bua, 1911, tr. XXXVII. ― 35. nh÷ng khÈu hiÖu cña ®¶ng b«n-sª-vÝch; gi÷ lËp tr−êng kh«ng ®iÒu hßa
®èi víi giai cÊp t− s¶n tù do chñ nghÜa. Còng trong thêi kú ®ã, §¶ng
42
§©y cã ý nãi ®Õn cuéc b·i c«ng cña thî má vµo mïa xu©n n¨m 1912 víi d©n chñ - x· héi V−¬ng quèc Ba-lan vµ LÝt-va ®· m¾c mét sè sai lÇm:
kho¶ng mét triÖu ng−êi tham gia. V. I. Lª-nin nãi chi tiÕt h¬n vÒ cuéc kh«ng hiÓu lý luËn cña Lª-nin vÒ çch m¹ng x· héi chñ nghÜa, kh«ng
b·i c«ng nµy trong bµi "Phong trµo c«ng nh©n Anh trong n¨m 1912" hiÓu vai trß l·nh ®¹o cña ®¶ng trong çch m¹ng d©n chñ, ®¸nh gi¸ thÊp
(xem tËp nµy, tr. 333 - 335). Còng trong bµi nµy ®· ph©n tÝch ®¹o luËt vai trß cña giai cÊp n«ng d©n vÒ ph−¬ng diÖn lµ b¹n ®ång minh cña
®−îc nªu lªn ë phÇn sau nãi vÒ tiÒn l−¬ng tèi thiÓu. ― 49. giai cÊp c«ng nh©n vµ ý nghÜa cña phong trµo gi¶i phãng d©n téc. V. I.
43 Lª-nin ®· phª ph¸n çc quan ®iÓm sai lÇm cña §¶ng d©n chñ - x· héi
Nh÷ng sè liÖu nµy V. I. Lª-nin lÊy trong cuèn "TËp b¸o ço cña çc V−¬ng quèc Ba-lan vµ LÝt-va, ®ång thêi Ng−êi còng nªu lªn nh÷ng
viªn thanh tra c«ng x−ëng trong n¨m 1910" (Xanh Pª-tÐc-bua, 1911), c«ng lao cña ®¶ng nµy ®èi víi phong trµo çch m¹ng Ba-lan. Ng−êi
tr. XV. ― 52. v¹ch râ r»ng, nh÷ng ng−êi d©n chñ - x· héi Ba-lan "lËp ra lÇn ®Çu tiªn
44
"Thêi míi" ― b¸o ra hµng ngµy; xuÊt b¶n ë Pª-tÐc-bua tõ n¨m 1868 tíi mét ®¶ng thuÇn tóy v« s¶n ë Ba-lan, ®· tuyªn bè çi nguyªn t¾c cùc kú
n¨m 1917; b¸o nµy do nhiÒu ng−êi ®øng ra xuÊt b¶n vµ nhiÒu lÇn thay träng yÕu lµ sù liªn minh chÆt chÏ nhÊt cña c«ng nh©n Ba-lan víi c«ng
nh©n Nga trong cuéc ®Êu tranh giai cÊp cña hä" (Toµn tËp, tiÕng Nga,
®æi khuynh h−íng chÝnh trÞ cña m×nh. Lóc ®Çu lµ mét tê b¸o thuéc
xuÊt b¶n lÇn thø 5, t. 25, tr. 288 - 289). Trong §¹i héi IV (§¹i héi thèng
ph¸i tù do - «n hßa, tõ n¨m 1876, sau khi A. X. Xu-v«-rin trë thµnh chñ
nhÊt) cña §¶ng c«ng nh©n d©n chñ - x· héi Nga n¨m 1906, §¶ng d©n
nhiÖm th× tê b¸o trë thµnh c¬ quan cña çc giíi quý téc vµ bän quan l¹i
chñ - x· héi V−¬ng quèc Ba-lan vµ LÝt-va ®· ®−îc kÕt n¹p vµo §¶ng
ph¶n ®éng. Tõ n¨m 1905 lµ c¬ quan ng«n luËn cña bän Tr¨m ®en. Sau c«ng nh©n d©n chñ - x· héi Nga víi t− çch lµ mét tæ chøc cña khu vùc.
Çch m¹ng d©n chñ - t− s¶n th¸ng Hai 1917, b¸o nµy ñng hé ®−êng lèi
Sau khi cuéc çch m¹ng 1905 - 1907 bÞ thÊt b¹i, trong §¶ng d©n
chÝnh trÞ ph¶n çch m¹ng cña ChÝnh phñ l©m thêi t− s¶n vµ ®iªn cuång chñ - x· héi V−¬ng quèc Ba-lan vµ LÝt-va ®· ph¸t sinh nh÷ng sù bÊt
phØ b¸ng nh÷ng ng−êi b«n-sª-vÝch. B¸o nµy bÞ ñy ban qu©n sù - çch ®ång vÒ nh÷ng vÊn ®Ò thuéc néi bé ®¶ng; ®Çu n¨m 1912 nh÷ng sù
m¹ng trùc thuéc X«-viÕt Pª-t¬-r«-gr¸t ®ãng cöa ngµy 26 th¸ng M−êi (8 bÊt ®ång ®ã ®· dÉn tíi sù ph©n liÖt §¶ng d©n chñ - x· héi Ba-lan
th¸ng M−êi mét) 1917. ― 54. thµnh: mét bªn lµ ph¸i t¸n thµnh Ban l·nh ®¹o trung −¬ng cña
45 §¶ng d©n chñ - x· héi V−¬ng quèc Ba-lan vµ LÝt-va (®−îc gäi lµ
Ban l·nh ®¹o trung −¬ng cña §¶ng d©n chñ - x· héi V−¬ng quèc Ba-lan
"ph¸i Da-gi«n-®èp"), mét ph¸i theo ®−êng lèi ®iÒu hßa víi ph¸i thñ
vµ LÝt-va lµ c¬ quan l·nh ®¹o cña §¶ng d©n chñ - x· héi V−¬ng quèc tiªu vµ trªn thùc tÕ ®· cã mét thêi gian ñng hé çc trµo l−u chèng
Ba-lan vµ LÝt-va. chñ nghÜa b«n-sª-vÝch trong §¶ng c«ng nh©n d©n chñ - x·
héi Nga, vµ mét bªn lµ nhãm dùa vµo çc tæ chøc ®¶ng ë V¸c-sa-va vµ Th¸ng M−êi mét 1912 ph¸i tiÕn bé lËp thµnh mét chÝnh ®¶ng ®éc
ë Lèt-d¬ (®−îc gäi lµ "ph¸i R«-d¬-la-mèp"), nhãm nµy thiÕt lËp mèi lËp víi c−¬ng lÜnh nh− sau: mét hiÕn ph¸p «n hßa víi ®iÒu kiÖn hÑp,
quan hÖ víi nh÷ng ng−êi b«n-sª-vÝch vµ ñng hé ®−êng lèi cña Ban nh÷ng cuéc c¶i çch nhá, mét néi çc cã tr¸ch nhiÖm, tøc lµ mét chÝnh
chÊp hµnh trung −¬ng §¶ng c«ng nh©n d©n chñ - x· héi Nga. phñ chÞu tr¸ch nhiÖm tr−íc §u-ma, ®µn ¸p phong trµo çch m¹ng. V. I.
Trong nh÷ng n¨m chiÕn tranh thÕ giíi lÇn thø nhÊt (1914 - 1918), Lª-nin chØ ra r»ng, xÐt theo thµnh phÇn vµ hÖ t− t−ëng cña nã, ph¸i tiÕn
§¶ng d©n chñ - x· héi V−¬ng quèc Ba-lan vµ LÝt-va ®· tÝch cùc chèng bé lµ "sù hçn hîp gi÷a §¶ng th¸ng M−êi víi §¶ng d©n chñ - lËp hiÕn"
l¹i bän Pin-xót-xki vµ ph¸i d©n téc - d©n chñ, nh÷ng kÎ ®· ñng hé bän vµ Ng−êi nhËn xÐt c−¬ng lÜnh cña §¶ng tiÕn bé lµ mét c−¬ng lÜnh cña
®Õ quèc n−íc ngoµi; vµ ®¶ng nµy ®· gi÷ lËp tr−êng, nãi chung, lµ gÇn ph¸i d©n téc - tù do chñ nghÜa. Ng−êi viÕt: "§Êy sÏ lµ ®¶ng cña giai cÊp
gòi víi lËp tr−êng cña nh÷ng ng−êi b«n-sª-vÝch. Song §¶ng d©n chñ - t− s¶n t− b¶n chñ nghÜa "chÝnh cèng" nh− ta ®· thÊy ë n−íc §øc" (tËp
x· héi V−¬ng quèc Ba-lan vµ LÝt-va còng ph¹m mét sè sai lÇm, ®· nµy, tr. 303).
kh«ng ®Êu tranh triÖt ®Ó chèng ph¸i gi÷a vµ ph¸i ®iÒu hßa. Trong nh÷ng n¨m chiÕn tranh thÕ giíi lÇn thø nhÊt, §¶ng tiÕn
§¶ng d©n chñ - x· héi V−¬ng quèc Ba-lan vµ LÝt-va ®· chµo mõng bé ®Èy m¹nh ho¹t ®éng cña m×nh, ®ßi thay ®æi sù l·nh ®¹o qu©n
Çch m¹ng x· héi chñ nghÜa th¸ng M−êi vÜ ®¹i vµ triÓn khai cuéc ®Êu sù, ®éng viªn nÒn c«ng nghiÖp phôc vô çc nhu cÇu cña mÆt trËn vµ
tranh ®Ó giµnh th¾ng lîi cho çch m¹ng v« s¶n ë Ba-lan. Th¸ng Ch¹p ®ßi thµnh lËp mét "néi çc cã tr¸ch nhiÖm" víi sù tham gia cña çc
1918, t¹i §¹i héi thèng nhÊt cña §¶ng d©n chñ - x· héi V−¬ng quèc Ba- ®¹i biÓu cña giai cÊp t− s¶n Nga. Sau Çch m¹ng d©n chñ - t− s¶n
lan vµ LÝt-va vµ §¶ng x· héi chñ nghÜa Ba-lan "ph¸i t¶", hai ®¶ng nµy th¸ng Hai 1917 mét sè thñ lÜnh cña ®¶ng nµy ®· tham gia ChÝnh
®· thèng nhÊt l¹i vµ lËp ra §¶ng c«ng nh©n céng s¶n Ba-lan. ― 57. phñ l©m thêi t− s¶n. Sau khi Çch m¹ng x· héi chñ nghÜa th¸ng
46 M−êi vÜ ®¹i th¾ng lîi, §¶ng tiÕn bé ®· ra søc chèng l¹i ChÝnh
Trong bµi "Sù chia rÏ trong §¶ng d©n chñ - x· héi Ba-lan" (xem tËp nµy,
quyÒn x«-viÕt.
tr. 357 - 363), V. I. Lª-nin ®· nãi vÒ lÞch sö sù chia rÏ trong §¶ng d©n
Trong sè thñ lÜnh cña ph¸i tiÕn bé cã nh÷ng chñ x−ëng næi tiÕng ë
chñ - x· héi Ba-lan. ― 57.
M¸t-xc¬-va nh− P. P. Ri-a-bu-sin-xki, A. I. C«-n«-va-lèp, cã tªn ®Þa chñ
47
Ph¸i tiÕn bé ― mét nhãm chÝnh trÞ cña giai cÊp t− s¶n qu©n chñ - tù do I. N. £-phrª-mèp vµ nh÷ng tªn kh¸c. Ph¸i tiÕn bé ®· xuÊt b¶n vµo çc
chñ nghÜa Nga; trong çc cuéc bÇu cö vµo çc §u-ma nhµ n−íc vµ t¹i thêi gian kh¸c nhau nh÷ng tê b¸o chÝnh trÞ nh− t¹p chÝ "TuÇn b¸o M¸t-
çc §u-ma, nhãm nµy ®· m−u toan thèng nhÊt nh÷ng phÇn tö thuéc xc¬-va", b¸o "Lêi nãi", "D− luËn Nga" vµ "Buæi s¸ng n−íc Nga". ― 62.
çc ®¶ng vµ çc nhãm ®Þa chñ - t− s¶n kh¸c nhau d−íi ngän cê "kh«ng
48. "N−íc Nga" ― tê b¸o hµng ngµy cã tÝnh chÊt ph¶n ®éng, Tr¨m ®en;
®¶ng ph¸i".
xuÊt b¶n ë Pª-tÐc-bua tõ th¸ng M−êi mét 1905 tíi th¸ng T− 1914; tõ
Trong §u-ma nhµ n−íc III, ph¸i tiÕn bé lËp ra mét ®¶ng ®oµn bao
n¨m 1906 lµ c¬ quan ng«n luËn cña Bé néi vô. Tê b¸o nµy nhËn tiÒn trî
gåm çc ®¹i biÓu cña ®¶ng "canh t©n hßa b×nh" vµ ®¶ng "c¶i çch d©n
cÊp cña mét quü ®en ("quü dµnh cho b¸o chÝ viÕt thuª") cña chÝnh phñ,
chñ". Nçi lo sî næ ra mét cuéc çch m¹ng míi ®· ®Èy ph¸i tiÕn bé tíi
vµ do Bé néi vô sö dông. V. I. Lª-nin gäi tê "N−íc Nga" lµ "tê b¸o l¸ c¶i
chç phª ph¸n nh÷ng sù "cùc ®oan" cña chÝnh phñ Nga hoµng. Theo ý
viÕt thuª cña c¶nh s¸t". ― 64.
hä, do tÝnh chÊt kh«ng nh−îng bé cña chÝnh phñ Nga hoµng, chÝnh
phñ ®ã ®· t¹o ra c¬ së cho ho¹t ®éng cña nh÷ng lùc l−îng çch m¹ng 49
§u-ma nhµ n−íc I (çi gäi lµ §u-ma VÝt-te) ®−îc triÖu tËp ngµy 27
çnh t¶. N¨m 1912, trong cuéc bÇu cö vµo §u-ma nhµ n−íc IV, ph¸i th¸ng T− (10 th¸ng N¨m) 1906 theo ®iÒu lÖ do X. I-u. VÝt-te, chñ tÞch
tiÕn bé liªn minh víi ph¸i d©n chñ - lËp hiÕn; do tÝnh kh«ng ®¶ng ph¸i Héi ®ång bé tr−ëng th¶o ra.
gi¶ hiÖu cña nã, ph¶i tiÕn bé ®· gióp cho §¶ng d©n chñ - lËp hiÕn thu Cuéc b·i c«ng toµn Nga th¸ng M−êi (1905) buéc Nga hoµng
®−îc phiÕu bÇu cña "cö tri t− s¶n thuéc ph¸i ngµy 3 th¸ng S¸u" (Toµn ph¶i ra §¹o dô 17 th¸ng M−êi, trong ®ã c«ng bè viÖc triÖu tËp §u-ma
tËp, tiÕng ViÖt, Nhµ xuÊt b¶n TiÕn bé, M¸t-xc¬-va, t. 21, tr. 400). nhµ n−íc víi nh÷ng chøc n¨ng lËp ph¸p kh¸c víi §u-ma
cã tÝnh chÊt t− vÊn cña Bu-l−-ghin mµ çch m¹ng ®· quÐt s¹ch. ChÝnh dù luËt cña §¶ng d©n chñ - lËp hiÕn do 42 ®¹i biÓu ký tªn vµ dù luËt
phñ Nga hoµng ®Þnh dïng viÖc triÖu tËp §u-ma míi ®Ó chia rÏ vµ lµm cña ph¸i lao ®éng næi tiÕng víi çi tªn: "dù ¸n cña 104 ng−êi". §èi lËp
suy yÕu phong trµo çch m¹ng, h−íng ®Êt n−íc ph¸t triÓn theo con víi ph¸i lao ®éng, ph¸i d©n chñ - lËp hiÕn muèn duy tr× quyÒn chiÕm
®−êng qu©n chñ - lËp hiÕn hßa b×nh. Khi ®−a ra nh÷ng lêi høa hÑn lËp h÷u ruéng ®Êt cña ®Þa chñ, cho phÐp chuyÓn nh−îng nh−ng ph¶i tr¶
hiÕn, chÝnh phñ ®ång thêi còng t×m kiÕm nh÷ng h×nh thøc tæ chøc §u- tiÒn chuéc "theo sù ®¸nh gi¸ c«ng b»ng" vµ chØ ¸p dông ®èi víi nh÷ng
ma nhµ n−íc cã thÓ b¶o ®¶m ®−îc mét thµnh phÇn cã lîi cho chÝnh ruéng ®Êt nµo cña ®Þa chñ ®−îc canh t¸c chñ yÕu b»ng n«ng cô cña
phñ. Çc ®¹o luËt bÇu cö §u-ma ngµy 11 (24) th¸ng Ch¹p 1905 vµ ngµy n«ng d©n hoÆc ruéng ®Êt ph¸t canh.
20 th¸ng Hai (5 th¸ng Ba) 1906 ®Òu nh»m môc ®Ých ®ã. Ngµy 8 (21) th¸ng B¶y 1906 §u-ma nhµ n−íc I bÞ chÝnh phñ Nga
Cuéc bÇu cö §u-ma nhµ n−íc I ®−îc tiÕn hµnh vµo th¸ng Hai - hoµng gi¶i t¸n. ― 64.
th¸ng Ba 1906. Nh÷ng ng−êi b«n-sª-vÝch tuyªn bè tÈy chay cuéc bÇu 50
cö. Sù tÈy chay ®ã ®· ph¸ vì kh¸ nhiÒu uy tÝn cña §u-ma nhµ n−íc vµ Héi ®ång nhµ n−íc ― mét trong nh÷ng c¬ quan nhµ n−íc tèi cao ë n−íc
khiÕn cho mét bé phËn nh©n d©n gi¶m lßng tin vµo §u-ma nhµ n−íc Nga tr−íc çch m¹ng. §−îc thµnh lËp n¨m 1810 theo dù ¸n cña M. M.
nµy, tuy nhiªn vÉn kh«ng ph¸ ®−îc cuéc bÇu cö. Nguyªn nh©n chñ yÕu Xpª-ran-xki nh− lµ mét c¬ quan t− vÊn ph¸p luËt mµ çc ñy viªn ®Òu do
khiÕn cho viÖc tÈy chay kh«ng ®¹t kÕt qu¶ lµ kh«ng cã mét cao trµo Nga hoµng bæ nhiÖm vµ phª chuÈn. Theo ®¹o luËt ngµy 20 th¸ng Hai (5
çch m¹ng cã tÝnh chÊt quÇn chóng cã thÓ lµm thÊt b¹i ®−îc viÖc triÖu th¸ng Ba) 1906, Héi ®ång nhµ n−íc ®−îc c¶i tæ vµ cã quyÒn ®−îc phª
tËp §u-ma. ViÖc tÈy chay kh«ng thµnh c«ng cßn do nh÷ng chñ tr−¬ng chuÈn hoÆc b¸c bá çc dù luËt sau khi çc dù luËt ®ã ®· ®−îc ®−a ra th¶o
cña bän men-sª-vÝch nh»m ph¸ ho¹i tæ chøc vµ do trong n«ng d©n cßn luËn t¹i §u-ma nhµ n−íc. Tuy nhiªn Nga hoµng vÉn n¾m quyÒn söa ®æi
cã nh÷ng ¶o t−ëng lËp hiÕn m¹nh mÏ. Khi §u-ma nµy vÉn ®−îc triÖu nh÷ng luËt c¬ b¶n vµ ban hµnh mét sè ®¹o luËt ®Æc biÖt quan träng.
tËp th× Lª-nin ®Ò ra nhiÖm vô ph¶i lîi dông §u-ma ®ã nh»m môc ®Ých Tõ n¨m 1906 Héi ®ång nhµ n−íc bao gåm mét nöa lµ nh÷ng ®¹i biÓu
tuyªn truyÒn vµ cæ ®éng çch m¹ng, nh»m v¹ch mÆt §u-ma lµ sù gi¶ ®−îc bÇu ra cña tÇng líp quý téc, cña giíi t¨ng l÷, cña giai cÊp ®¹i t− s¶n
m¹o th« b¹o c¬ quan ®¹i biÓu cña nh©n d©n. vµ mét nöa lµ nh÷ng ®¹i thÇn do Nga hoµng chØ ®Þnh. V× vËy Héi ®ång
Cã 478 ®¹i biÓu ®−îc bÇu vµo §u-ma nhµ n−íc I, trong sè ®ã: ph¸i nhµ n−íc lµ mét c¬ quan tèi ph¶n ®éng, nã ®· b¸c bá ngay c¶ nh÷ng dù
d©n chñ - lËp hiÕn ― 179 ®¹i biÓu, ph¸i tù trÞ ― 63 ®¹i biÓu (trong ®ã luËt cã tÝnh chÊt «n hßa mµ §u-ma nhµ n−íc ®· th«ng qua. ― 69.
cã çc thµnh viªn cña nhãm C«-l« Ba-lan, cña çc nhãm t− s¶n - d©n téc
51
ë U-cra-i-na, E-xt«-ni-a, L¸t-vi-a, LÝt-va v.v), ph¸i th¸ng M−êi ― 16 ®¹i §u-ma Bu-l−-ghin ― §u-ma nhµ n−íc cã tÝnh chÊt t− vÊn; dù luËt triÖu
biÓu, kh«ng ®¶ng ph¸i ― 105 ®¹i biÓu, ph¸i lao ®éng ― 97 ®¹i biÓu vµ tËp §u-ma nµy do bé tr−ëng Bé néi vô A. G. Bu-l−-ghin th¶o ra theo sù
§¶ng d©n chñ - x· héi ― 18 ®¹i biÓu. Nh− vËy, trong §u-ma cã trªn ñy nhiÖm cña Nga hoµng. §¹o dô cña Nga hoµng, luËt thµnh lËp §u-
mét phÇn ba sè ghÕ thuéc vÒ bän d©n chñ - lËp hiÕn. ma nhµ n−íc vµ ®iÒu lÖ bÇu cö §u-ma ®· ®−îc c«ng bè ngµy 6 (19)
Trong sè nh÷ng vÊn ®Ò th¶o luËn trong çc phiªn häp cña §u-ma th¸ng T¸m 1905. ChØ cã bän ®Þa chñ, bän t− b¶n vµ mét sè nhá n«ng
nhµ n−íc I cã vÊn ®Ò quyÒn bÊt kh¶ x©m ph¹m ç nh©n, vÒ hñy bá ¸n d©n - chñ hé míi ®−îc quyÒn bÇu cö khi bÇu §u-ma. Trong sè 412 ghÕ
tö h×nh, vÒ tù do tÝn ng−ìng vµ tù do héi häp, vÒ quyÒn b×nh ®¼ng cña ®¹i biÓu do luËt quy ®Þnh, n«ng d©n chØ ®−îc dµnh vÎn vÑn 51 ghÕ. §a
c«ng d©n v. v.. Song dù luËt vÒ nh÷ng vÊn ®Ò nµy − chñ yÕu lµ do ph¸i sè d©n c− nh− c«ng nh©n, n«ng d©n nghÌo, c«ng nh©n n«ng nghiÖp, trÝ
d©n chñ - lËp hiÕn ®−a ra ―, vÒ thùc chÊt, lµ "nh÷ng dù luËt khæ sai thøc d©n chñ, kh«ng cã quyÒn bÇu cö; phô n÷, qu©n nh©n, häc sinh,
chèng l¹i tù do ng«n luËn, chèng l¹i tù do héi häp vµ chèng l¹i nh÷ng nh÷ng ng−êi ch−a ®Õn tuæi 25 vµ mét sè d©n téc Ýt ng−êi bÞ ¸p bøc ë
®iÒu tèt ®Ñp kh¸c" (Toµn tËp, tiÕng ViÖt, Nhµ xuÊt b¶n TiÕn bé, M¸t- n−íc Nga Nga hoµng ®Òu bÞ t−íc quyÒn bÇu cö. §u-ma nhµ n−íc kh«ng
xc¬-va, t. 13, tr. 361 - 362). cã quyÒn th«ng qua mét ®¹o luËt nµo mµ chØ cã thÓ th¶o luËn mét sè
VÊn ®Ò ruéng ®Êt chiÕm vÞ trÝ trung t©m trong §u-ma nhµ vÊn ®Ò víi t− çch lµ mét c¬ quan t− vÊn trùc thuéc Nga hoµng. NhËn
n−íc. Hai c−¬ng lÜnh ruéng ®Êt c¬ b¶n ®· ®−îc ®−a ra §u-ma: ®Þnh vÒ §u-ma Bu-l−-ghin, Lª-nin viÕt r»ng nã "lµ mét trß chÕ giÔu
55
tr¾ng trîn nhÊt ®èi víi "quyÒn ®¹i biÓu cña nh©n d©n"" (Toµn tËp, tiÕng §©y cã ý nãi tíi nh÷ng lêi ph¸t biÓu cña R. M. Blan-c¬ trªn t¹p chÝ
ViÖt, Nhµ xuÊt b¶n TiÕn bé, M¸t-xc¬-va, t. 11, tr. 233). "Nhu cÇu sinh ho¹t", sè 29, ngµy 20 th¸ng B¶y 1912 (bµi "C−¬ng lÜnh
Nh÷ng ng−êi b«n-sª-vÝch ®· kªu gäi c«ng nh©n vµ n«ng d©n tÝch hµnh ®éng cña §¶ng d©n chñ - x· héi" ký tªn lµ R. B.). ― 85.
cùc tÈy chay §u-ma Bu-l−-ghin, hä tËp trung toµn bé cuéc vËn ®éng 56
"Thø d©n" ― tê b¸o hµng ngµy cña bän Tr¨m ®en, xuÊt b¶n ë Pª-tÐc-
tuyªn truyÒn xung quanh çc khÈu hiÖu: khëi nghÜa vò trang, qu©n ®éi
çch m¹ng, chÝnh phñ çch m¹ng l©m thêi. Nh÷ng ng−êi men-sª-vÝch bua tõ th¸ng S¸u 1909 tíi th¸ng Hai 1917. ― 86.
cho r»ng cã thÓ tham gia cuéc bÇu cö §u-ma vµ t¸n thµnh hîp t¸c víi 57
"T− t−ëng Nga" ― t¹p chÝ v¨n ho¸ chÝnh trÞ ra hµng th¸ng; xuÊt b¶n ë
giai cÊp t− s¶n tù do chñ nghÜa. M¸t-xc¬-va tõ n¨m 1880 tíi n¨m 1918; tr−íc n¨m 1905 ― lµ mét tê b¸o
Nh÷ng ng−êi b«n-sª-vÝch ®· lîi dông cuéc vËn ®éng tÈy chay §u- theo khuynh h−íng d©n tóy - tù do chñ nghÜa. Sau çch m¹ng 1905 lµ
ma Bu-l−-ghin ®Ó ®éng viªn mäi lùc l−îng çch m¹ng, ®Ó tiÕn hµnh çc c¬ quan ng«n luËn cña çnh h÷u §¶ng d©n chñ - lËp hiÕn; do P. B. Xt¬-
cuéc b·i c«ng chÝnh trÞ cã tÝnh chÊt quÇn chóng vµ chuÈn bÞ khëi nghÜa
ru-vª chñ biªn. T¹p chÝ nµy tuyªn truyÒn chñ nghÜa d©n téc, "chñ nghÜa
vò trang. Cuéc bÇu cö §u-ma Bu-l−-ghin ®· kh«ng tiÕn hµnh ®−îc vµ
cña ph¸i "Nh÷ng çi mèc"", chñ nghÜa thÇy tu, bªnh vùc quyÒn chiÕm
chÝnh phñ còng kh«ng ®¹t ®−îc viÖc triÖu tËp §u-ma; cao trµo çch
h÷u cña ®Þa chñ. ― 104.
m¹ng d©ng lªn vµ cuéc b·i c«ng chÝnh trÞ toµn Nga th¸ng M−êi 1905 ®·
58
cuèn ph¨ng §u-ma nµy. VÒ §u-ma Bu-l−-ghin xem çc bµi cña V. I. Lª- V. I. Lª-nin trÝch ®o¹n nµy trong bµi th¬ cña N. A. Nª-cra-xèp "Ai lµ
nin: "Chî lËp hiÕn", "TÈy chay §u-ma Bu-l−-ghin vµ khëi nghÜa", ""Sù ng−êi sèng sung s−íng trªn ®Êt Nga" (xem N. A. Nª-cra-xèp. Toµn tËp
thèng nhÊt cña Nga hoµng víi nh©n d©n vµ sù thèng nhÊt cña nh©n çc t¸c phÈm vµ th− tõ, t. III, 1949, tr. 185 - 186).
d©n víi Nga hoµng"", "Theo ®u«i giai cÊp t− s¶n qu©n chñ hay lµ ®øng §o¹n th¬ bèn c©u Lª-nin dÉn ra d−íi ®ã ®−îc trÝch tõ bµi th¬ cña
®Çu giai cÊp v« s¶n çch m¹ng vµ n«ng d©n?" v. v. (Toµn tËp, tiÕng Nª-cra-xèp "Göi ng−êi b¹n kh«ng quen biÕt ®· göi cho t«i bµi th¬
ViÖt, Nhµ xuÊt b¶n TiÕn bé, M¸t-xc¬-va, t. 10, tr. 78 - 83; t. 11, tr. 212 - "Kh«ng thÓ ®−îc"" (xem N. A. Nª-cra-xèp. Toµn tËp çc t¸c phÈm vµ
222, 229 - 240, 249 - 264). ― 71. th− tõ, t. II, 1948, tr. 261). ― 105.
52
Bµi "Ph¸i thñ tiªu vµ "sù thèng nhÊt"" ®¨ng trªn b¸o "Sù thËt" cã kÌm 59
Nh÷ng tiÕng "thÝch nghi víi sù ®ª tiÖn" do V. I. Lª-nin lÊy tõ chuyÖn
theo mét phÇn riªng phª ph¸n nh÷ng lêi buéc téi cña ph¸i thñ tiªu ®èi ng¾n trµo phóng cña M. E. Xan-t−-cèp - Sª-®rin "Ng−êi thuéc ph¸i tù
víi b¸o "Sù thËt". PhÇn nµy cña bµi b¸o do M. X. ¤n-min-xki viÕt. ― 75. do" (xem N. Sª-®rin (M. E. Xan-t−-cèp). Toµn tËp, t. XVI, 1937, tr. 192,
53
"Lêi gi¸o huÊn" ― t¹p chÝ v¨n hãa - chÝnh trÞ, hîp ph¸p, ra hµng th¸ng 193). ― 107.
theo khuynh h−íng cña ph¸i x· héi chñ nghÜa - çch m¹ng; xuÊt b¶n ë 60
Chñ nghÜa Can-t¬ míi ― mét khuynh h−íng ph¶n ®éng trong triÕt
Pª-tÐc-bua tõ th¸ng T− 1912 tíi th¸ng B¶y 1914. Céng t¸c víi t¹p chÝ
häc t− s¶n truyÒn b¸ chñ nghÜa duy t©m chñ quan d−íi khÈu hiÖu phôc
nµy cã: R. V. I-va-nèp - Ra-dum-nÝch, B. V. Xa-vin-cèp, N. Xu-kha-nèp,
håi triÕt häc Can-t¬; xuÊt hiÖn vµo gi÷a thÕ kû XIX, ë §øc, n¬i mµ lóc
V. M. TsÐc-nèp vµ nh÷ng ng−êi kh¸c. ― 80.
bÊy giê ng−êi ta chó ý nhiÒu h¬n tíi chñ nghÜa Can-t¬. N¨m 1865 ¤.
54
Trong tr−êng hîp thø nhÊt (dÉn kh¶o lêi La-rin) ý muèn nãi tíi bµi b¸o LÝp-man cho xuÊt b¶n cuèn "Can-t¬ vµ çc m«n ®Ö" cña m×nh, trong ®ã
cña I-u. La-rin "Bµn vÒ vÊn ®Ò triÓn väng cña sù ph¸t triÓn chÝnh trÞ - x· mçi ch−¬ng ®Òu kÕt thóc b»ng lêi kªu gäi quay "trë vÒ Can-t¬". LÝp-
héi cña n−íc ta (Bµi tr¶ lêi ban biªn tËp tê "Phôc h−ng")" trªn t¹p chÝ man ®Ò ra nhiÖm vô söa l¹i "sai lÇm c¬ b¶n" cña Can-t¬ lµ thõa nhËn sù
"Phôc h−ng", sè 11, n¨m 1910; trong tr−êng hîp thø hai (dÉn kh¶o lêi tån t¹i cña "vËt tù nã". Çc t¸c phÈm cña C. Phi-s¬ vµ E. Txen-l¬ ®·
M¸c-tèp) ý muèn nãi tíi bµi cña L. M¸c-tèp "Nh÷ng nhËn xÐt cña mét thóc ®Èy viÖc kh«i phôc chñ nghÜa Can-t¬; mét trong nh÷ng ®¹i biÓu
nhµ chÝnh luËn ("Ph¸i thñ tiªu" vµ "triÓn väng")" trªn t¹p chÝ "§êi trong thêi kú ®Çu cña thuyÕt Can-t¬ míi lµ Ph. A. Lan-ghª, ng−êi cã ý
sèng", sè 1, ngµy 30 th¸ng T¸m 1910. ― 83. ®Þnh dïng sinh lý häc ®Ó luËn chøng thuyÕt bÊt kh¶ tri.
VÒ sau, trong chñ nghÜa Can-t¬ míi ®· h×nh thµnh hai tr−êng 1907. ViÖc bÇu cö vµo §u-ma ®−îc tiÕn hµnh kh«ng trùc tiÕp, kh«ng
ph¸i chñ yÕu: tr−êng ph¸i M¸c-bua (H. C«-hen, P. Na-toãc-p¬ v. v.) b×nh ®¼ng vµ trong hoµn c¶nh cã çc tßa ¸n qu©n sù d· chiÕn vµ nh÷ng
vµ tr−êng ph¸i Phr©y-bua hoÆc Ba-®en (V. Vin-®en-b¨ng, H. RÝch-kÐc cuéc ®µn ¸p. MÆc dÇu vËy, xÐt vÒ thµnh phÇn, th× §u-ma II t¶ h¬n §u-
v. v.). Tr−êng ph¸i thø nhÊt th× lîi dông nh÷ng thµnh tùu cña khoa häc ma I. §iÒu ®ã lµ do ranh giíi gi÷a çc ®¶ng ®−îc ph©n ®Þnh râ rÖt gay
tù nhiªn, ®Æc biÖt lµ lîi dông sù th©m nhËp çc ph−¬ng ph¸p to¸n vµo g¾t h¬n so víi thêi kú §u-ma I, lµ do ý thøc giai cÊp cña quÇn chóng
ngµnh vËt lý ®Ó luËn chøng cho chñ nghÜa duy t©m; tr−êng ph¸i thø hai ®−îc n©ng lªn vµ còng do cã sù tham gia cña nh÷ng ng−êi b«n-sª-vÝch
th× ®em khoa häc x· héi ®èi lËp víi khoa häc tù nhiªn, hä chøng minh vµo cuéc bÇu cö.
r»ng çc hiÖn t−îng lÞch sö mang tÝnh chÊt hoµn toµn riªng lÎ vµ kh«ng Thµnh phÇn cña §u-ma chøng tá sù t¨ng c−êng, mét bªn lµ cña çc
tu©n theo mét quy luËt nµo. C¶ hai tr−êng ph¸i ®Òu thay thÕ vÊn ®Ò c¬ ®¶ng çnh t¶ nh− §¶ng d©n chñ - x· héi vµ çc nhãm d©n tóy, mét bªn lµ
b¶n cña triÕt häc b»ng vÊn ®Ò nh÷ng c¬ së l«-gÝch cña khoa häc. Phª cña çc ®¶ng çnh h÷u, dùa vµo bän d©n chñ - lËp hiÕn. Sù ph©n bè çc ®¹i
ph¸n Can-t¬ "tõ phÝa h÷u", ph¸i Can-t¬ míi ®· tuyªn bè "vËt tù nã" lµ biÓu cña §u-ma nhµ n−íc II theo çc phe nhãm chÝnh trÞ lµ nh− sau: ph¸i
mét "kh¸i niÖm tét cïng" mµ nhËn thøc h−íng tíi. Phñ nhËn sù tån t¹i h÷u tøc lµ ph¸i qu©n chñ vµ ph¸i th¸ng M−êi ― 54 ®¹i biÓu, §¶ng d©n chñ
kh¸ch quan cña thÕ giíi vËt chÊt, hä cho r»ng ®èi t−îng cña nhËn thøc - lËp hiÕn vµ nh÷ng kÎ gÇn gòi víi chóng ― 99 ®¹i biÓu, ph¸i d©n téc ― 76
kh«ng ph¶i lµ çc quy luËt cña tù nhiªn vµ cña x· héi mµ chØ lµ nh÷ng ®¹i biÓu, nh÷ng ng−êi kh«ng ®¶ng ph¸i ― 50 ®¹i biÓu, nhãm C«-d¾c ― 17
hiÖn t−îng thuéc vÒ ý thøc. Kh¸c víi thuyÕt bÊt kh¶ tri cña nh÷ng nhµ ®¹i biÓu, ph¸i "x· héi chñ nghÜa nh©n d©n" ― 16 ®¹i biÓu, ph¸i x· héi chñ
thùc nghiÖm khoa häc tù nhiªn, thuyÕt bÊt kh¶ tri cña ph¸i Can-t¬ míi nghÜa - çch m¹ng ― 37 ®¹i biÓu, ph¸i lao ®éng ― 104 ®¹i biÓu, §¶ng d©n
kh«ng ph¶i lµ "chñ nghÜa duy vËt xÊu hæ" mµ lµ biÕn d¹ng cña chñ nghÜa chñ - x· héi ― 65 ®¹i biÓu. XÐt vÒ thµnh phÇn th× §u-ma II t¶ h¬n, nh−ng
duy t©m, nã kh¼ng ®Þnh r»ng khoa häc bÊt lùc trong viÖc nhËn thøc vµ do chç çch m¹ng ®i vµo tho¸i trµo nªn nã l¹i yÕu h¬n §u-ma I.
biÕn ®æi thùc t¹i. Ph¸i Can-t¬ míi ®· c«ng khai chèng l¹i chñ nghÜa M¸c, Çc ®¶ng çnh h÷u trong §u-ma nhµ n−íc II ®· ñng hé v« ®iÒu
®em "chñ nghÜa x· héi ®¹o ®øc" ®èi lËp víi chñ nghÜa M¸c. XuÊt ph¸t tõ kiÖn chÝnh s¸ch cña chÝnh phñ chuyªn chÕ vÒ tÊt c¶ çc vÊn ®Ò. Bän d©n
lý luËn vÒ nhËn thøc cña m×nh, hä tuyªn bè chñ nghÜa x· héi lµ "lý t−ëng chñ - lËp hiÕn, cho ®Õn thêi kú §u-ma II ®· béc lé hoµn toµn tÝnh chÊt
®¹o ®øc" vÒ cuéc sèng céng ®ång cña loµi ng−êi mµ loµi ng−êi ®ang ph¶n çch m¹ng cña chóng, chóng ®· gi÷ lËp tr−êng c©u kÕt víi chÕ ®é
h−íng tíi nh−ng kh«ng thÓ ®¹t tíi. Çi "lý thuyÕt" nµy cña ph¸i Can-t¬ chuyªn chÕ.
míi ®· ®−îc sù phô häa cña bän theo chñ nghÜa xÐt l¹i ®øng ®Çu lµ E. Ph¸i men-sª-vÝch chiÕm −u thÕ trong ®¶ng ®oµn d©n chñ - x· héi t¹i
BÐc-stanh, kÎ ®· ®−a ra khÈu hiÖu "phong trµo lµ tÊt c¶, môc ®Ých cuèi §u-ma nhµ n−íc II. S¸ch l−îc c¬ héi chñ nghÜa cña ph¸i men-sª-vÝch t¸n
cïng ch¼ng lµ g× c¶". Chñ nghÜa Can-t¬ míi lµ mét trong nh÷ng c¬ së thµnh liªn minh víi §¶ng d©n chñ - lËp hiÕn vµ duy tr× trong nh©n d©n
triÕt häc cña Quèc tÕ II. ë Nga ph¸i "m¸c-xÝt hîp ph¸p" ®· m−u toan "kÕt nh÷ng ¶o t−ëng lËp hiÕn ― ®· cã ¶nh h−ëng tíi ho¹t ®éng cña ®¶ng
hîp" chñ nghÜa Can-t¬ míi víi chñ nghÜa M¸c. G. V. Plª-kha-nèp, P. La- ®oµn. Lª-nin phª ph¸n kÞch liÖt nh÷ng sai lÇm cña ®¶ng ®oµn d©n chñ -
ph¸c-g¬, Ph. Mª-rinh ®· lªn tiÕng chèng l¹i luËn ®iÖu xÐt l¹i chñ nghÜa x· héi t¹i §u-ma, chØ ra sù kh«ng phï hîp gi÷a çc quan ®iÓm cña ®a sè
M¸c theo tinh thÇn chñ nghÜa Can-t¬ míi. V. I. Lª-nin ®· v¹ch trÇn b¶n trong §¶ng d©n chñ - x· héi vµ cña ®¶ng ®oµn t¹i §u-ma.
chÊt ph¶n ®éng cña chñ nghÜa Can-t¬ míi vµ chØ râ mèi liªn hÖ gi÷a nã Nh÷ng ng−êi b«n-sª-vÝch ®· sö dông §u-ma lµm diÔn ®µn ®Ó
víi çc khuynh h−íng kh¸c cña triÕt häc t− s¶n (víi ph¸i theo thuyÕt néi v¹ch trÇn chÕ ®é Nga hoµng vµ vai trß ph¶n béi cña giai cÊp t− s¶n
t¹i, víi chñ nghÜa Ma-kh¬, chñ nghÜa thùc dông v. v.). ph¶n çch m¹ng, ®Ó c«ng bè vµ tuyªn truyÒn c−¬ng lÜnh çch m¹ng
HiÖn nay çc ®¹i biÓu cña chñ nghÜa Can-t¬ míi ®ang tËp hîp l¹i cña ®¶ng, ®Ó gi¶i tho¸t n«ng d©n ra khái ¶nh h−ëng cña ph¸i tù
xung quanh t¹p chÝ "Kantstudien" ("Nghiªn cøu Can-t¬") xuÊt b¶n ë do vµ thµnh lËp trong §u-ma mét khèi liªn minh çch m¹ng cña
T©y §øc (C«-l«-nh¬). ― 107. nh÷ng ®¹i diÖn cña giai cÊp c«ng nh©n vµ n«ng d©n. §−êng lèi cña
nh÷ng ng−êi b«n-sª-vÝch lµ ®−êng lèi hµnh ®éng míi, m¸c-xÝt çch
61
§u-ma nhµ n−íc II ®−îc triÖu tËp ngµy 20 th¸ng Hai (5 th¸ng Ba) m¹ng, cña nh÷ng ®¹i biÓu cña giai cÊp v« s¶n trong çc c¬ quan nghÞ
viÖn. Cßn nh÷ng ng−êi men-sª-vÝch th× tiÕn hµnh t¹i §u-ma mét s¸ch sÜ quan c¶nh s¸t, giíi t¨ng l÷, tiÓu thÞ d©n, bän cu-l¾c, nh÷ng phÇn tö
l−îc c¬ héi chñ nghÜa lµ ñng hé §¶ng d©n chñ - lËp hiÕn. l−u manh vµ ph¹m ph¸p. CÇm ®Çu "Liªn minh" lµ V. A. B«-brin-xki, A.
VÊn ®Ò trung t©m ®−îc th¶o luËn t¹i §u-ma nhµ n−íc II còng nh− I. §u-br«-vin, P. A. Cru-sª-van, M. E. M¸c-cèp II, V. M. Pu-ri-skª-vÝch
t¹i §u-ma I lµ vÊn ®Ò ruéng ®Êt. Trong sè nh÷ng vÊn ®Ò kh¸c, trong çc vµ nh÷ng tªn kh¸c. Çc c¬ quan ng«n luËn cña "Liªn minh" lµ çc tê
phiªn häp cña m×nh, §u-ma ®· th¶o luËn vÊn ®Ò ng©n s¸ch, vÊn ®Ò cøu b¸o "Ngän cê n−íc Nga", "Liªn hîp" vµ "Gi«ng tè". Çc chi nh¸nh cña
gióp nh÷ng ng−êi bÞ ®ãi vµ nh÷ng ng−êi thÊt nghiÖp, vÊn ®Ò ©n x¸. "Liªn minh" ®−îc më ë nhiÒu thµnh phè ë n−íc Nga.
Vµo gi÷a n¨m 1907, khi thÊy râ c«ng nh©n vµ n«ng d©n kh«ng ®ñ "Liªn minh" b¶o vÖ sù bÒn v÷ng cña chÕ ®é chuyªn chÕ Nga hoµng,
lùc l−îng ®Ó chiÕn th¾ng chÕ ®é Nga hoµng, th× chÝnh phñ Nga hoµng duy tr× nÒn kinh tÕ ®Þa chñ nöa n«ng n«, bªnh vùc çc ®Æc quyÒn cña
quyÕt ®Þnh gi¶i t¸n §u-ma. §−îc sù gióp ®ì cña c¬ quan mËt th¸m cña bän quý téc. KhÈu hiÖu cã tÝnh chÊt c−¬ng lÜnh cña "Liªn minh" lµ khÈu
Nga hoµng, P. A. Xt«-l−-pin ®· tæ chøc vô khiªu khÝch, buéc téi ®¶ng hiÖu qu©n chñ d©n téc chñ nghÜa cña çc thêi kú chÕ ®é n«ng n« ―
®oµn d©n chñ - x· héi t¹i §u-ma lµ cã liªn quan víi tæ chøc chiÕn ®Êu "chÝnh gi¸o, chÕ ®é chuyªn chÕ, tÝnh d©n téc". "Liªn minh" ®· chän viÖc
cña §¶ng d©n chñ - x· héi vµ víi tæ chøc qu©n sù cña §¶ng d©n chñ - tµn ph¸ vµ giÕt chãc lµm ph−¬ng thøc ®Êu tranh chñ yÕu ®Ó chèng l¹i
x· héi vµ ®ang chuÈn bÞ mét ©m m−u chèng chÝnh phñ. Ngµy 1 (14) çch m¹ng. §−îc sù gióp ®ì vµ dung tóng cña bän c¶nh s¸t, çc thµnh
th¸ng S¸u, trong mét phiªn häp kÝn cña §u-ma, Xt«-l−-pin ®ßi ph¶i viªn cña "Liªn minh" nµy ®· ®¸nh ®Ëp mét çch c«ng khai vµ kh«ng bÞ
lo¹i trõ ngay toµn bé ®¶ng ®oµn d©n chñ - x· héi ra khái §u-ma vµ ®ßi trõng trÞ, vµ ®· ¸m s¸t nh÷ng c«ng nh©n çch m¹ng tiªn tiÕn vµ nh÷ng
§u-ma ph¶i ®ång ý b¾t gi÷ 16 ®¹i biÓu cña ph¸i d©n chñ - x· héi. Bän ®¹i biÓu cña tÇng líp trÝ thøc cã tinh thÇn d©n chñ, ®· gi¶i t¸n vµ b¾n
d©n chñ - lËp hiÕn ®ång ý b¾t gi÷ nh÷ng ng−êi l·nh ®¹o cña ®¶ng ®oµn vµo çc cuéc mÝt-tinh, ®· tæ chøc çc cuéc tµn s¸t nh÷ng ng−êi Do-th¸i,
®iªn cuång h·m h¹i çc d©n téc kh«ng ph¶i Nga.
d©n chñ - x· héi, cßn vÊn ®Ò nh÷ng thµnh viªn cßn l¹i cña ®¶ng ®oµn
Sau khi §u-ma II bÞ gi¶i t¸n, "Liªn minh" t¸ch ra thµnh hai tæ chøc:
nµy th× ®Ò nghÞ giao cho mét tiÓu ban cña §u-ma xÐt. §ã lµ mét cí ®Ó
gi¶i t¸n §u-ma vµ söa ®æi chÕ ®é bÇu cö. §ªm 2 r¹ng ngµy 3 (16) th¸ng "Héi Mi-kha-in ¸c-khan-ghen" do Pu-ri-skª-vÝch ®øng ®Çu, tæ chøc nµy
S¸u 1907, ®¶ng ®oµn d©n chñ - x· héi t¹i §u-ma ®· bÞ b¾t gi÷ vµ ngµy 3 chñ tr−¬ng sö dông §u-ma III vµo nh÷ng môc ®Ých ph¶n çch m¹ng,
(16) th¸ng S¸u, theo s¾c lÖnh cña Nga hoµng, §u-ma nhµ n−íc II ®· bÞ vµ "Liªn minh nh©n d©n Nga" chÝnh cèng do §u-br«-vin cÇm ®Çu, tªn
nµy tiÕp tôc theo ®uæi s¸ch l−îc khñng bè c«ng khai vµ cã tÝnh chÊt
gi¶i t¸n. ― 109.
ph¶n çch m¹ng. C¶ hai tæ chøc Tr¨m ®en nµy ®Òu bÞ thñ tiªu trong
62
"TruyÒn tin n−íc Nga" ― t¹p chÝ chÝnh trÞ vµ v¨n hãa xuÊt b¶n trong thêi kú Çch m¹ng d©n chñ - t− s¶n th¸ng Hai 1917. Sau Çch m¹ng x·
nh÷ng n¨m 1856 - 1906. Trong nh÷ng n¨m 1856 - 1887 t¹p chÝ nµy ®−îc héi chñ nghÜa th¸ng M−êi, çc thµnh viªn cò cña nh÷ng tæ chøc nµy ®·
xuÊt b¶n ë M¸t-xc¬-va, ng−êi chñ biªn vµ phô tr¸ch xuÊt b¶n t¹p chÝ lµ tÝch cùc tham gia çc cuéc næi lo¹n vµ ©m m−u chèng ChÝnh quyÒn x«-
M. N. Çt-cèp. Lóc ®Çu t¹p chÝ theo khuynh h−íng tù do «n hßa, tõ viÕt. ― 113.
nh÷ng n¨m 60 thÕ kû XIX t¹p chÝ biÕn thµnh c¬ quan cña bän chñ n«ng 64
ë ®©y cã ý nãi ®Õn nh÷ng sù kiÖn sau ®©y. Vµo th¸ng M−êi mét vµ
n« ph¶n ®éng. Sau khi Çt-cèp chÕt, tê "TruyÒn tin n−íc Nga" ®−îc
th¸ng Ch¹p 1908 ë M¸t-xc¬-va ®· cã nh÷ng cuéc häp kÝn "bµn vÒ
xuÊt b¶n ë Pª-tÐc-bua trong nh÷ng n¨m 1887 - 1896, ë M¸t-xc¬-va
nh÷ng vÊn ®Ò tr−íc m¾t" gi÷a nh÷ng nhµ c«ng nghiÖp lín (I-u. P. Gu-
trong nh÷ng n¨m 1896 - 1902, råi l¹i ë Pª-tÐc-bua trong nh÷ng n¨m
gi«n, G. A. Crª-xtèp-ni-cèp v. v.) víi nh÷ng nhµ ho¹t ®éng d©n chñ -
1902 - 1906. ― 110.
lËp hiÕn (P. B. Xt¬-ru-vª, A. A. Ma-nu-i-lèp, A. A. Ki-dª-vÐt-te v. v.).
63
"Liªn minh nh©n d©n Nga" ― mét tæ chøc Tr¨m ®en, cùc kú ph¶n Th¸ng M−êi 1910 Ph. A. G«-l«-vin, mét ®¹i biÓu cña §u-ma nhµ
®éng cña ph¸i qu©n chñ; ®−îc thµnh lËp vµo th¸ng M−êi 1905 ë Pª- n−íc III tuyªn bè tù rót quyÒn ®¹i biÓu vµ mét thêi gian sau y tÝch cùc
tÐc-bua ®Ó chèng l¹i phong trµo çch m¹ng. "Liªn minh" tËp hîp tham gia xÝ nghiÖp t« nh−îng ®−êng s¾t.
bän ®Þa chñ ph¶n ®éng, bän chñ nhµ ®Êt lín, bän th−¬ng gia, bän Th¸ng Ba 1912 V. A. Ma-cla-cèp, mét ®¹i biÓu cña §u-ma nhµ
n−íc III, mÆc dÇu mang danh hiÖu ®¹i biÓu §u-ma, nh−ng l¹i lµ kÎ lµ nh÷ng ng−êi l·nh ®¹o vÒ mÆt t− t−ëng cña tê b¸o nµy. Trªn çc
bªnh vùc trong vô ¸n T¸c-ghi-Ðp ― mét chñ xÝ nghiÖp lín vÒ c«ng trang b¸o nµy, bän thñ tiªu ®· lªn tiÕng chèng l¹i s¸ch l−îc çch m¹ng
nghiÖp dÇu löa ë Ba-cu bÞ buéc téi lµ ®· hµnh h¹ mét nh©n viªn cña cña nh÷ng ng−êi b«n-sª-vÝch, tuyªn truyÒn khÈu hiÖu c¬ héi chñ nghÜa
«ng ta lµ kü s− Bª-bu-tèp. ― 115. ®ßi thµnh lËp çi gäi lµ "®¶ng c«ng khai", ph¶n ®èi çc cuéc b·i c«ng
çch m¹ng cã tÝnh chÊt quÇn chóng cña c«ng nh©n, m−u toan xÐt l¹i
65
"Nhu cÇu sinh ho¹t" ― t¹p chÝ ra hµng tuÇn; xuÊt b¶n ë Pª-tÐc-bua nh÷ng luËn ®iÓm quan träng nhÊt trong c−¬ng lÜnh cña ®¶ng. Lª-nin
trong nh÷ng n¨m 1909 - 1912. Céng t¸c víi t¹p chÝ nµy cã nh÷ng ng−êi viÕt r»ng "tê "Tia s¸ng" bÞ n« dÞch bëi ®−êng lèi chÝnh trÞ cña ph¸i tù
d©n chñ - lËp hiÕn, nh÷ng ng−êi "x· héi chñ nghÜa nh©n d©n" vµ nh÷ng do" vµ Ng−êi gäi b¸o ®ã lµ c¬ quan cña bän ph¶n béi. ― 140.
ng−êi men-sª-vÝch theo chñ nghÜa thñ tiªu. Lª-nin gäi t¹p chÝ nµy lµ t¹p
70
chÝ "cña ph¸i thñ tiªu - ph¸i lao ®éng - ph¸i "Nh÷ng çi mèc"". ― 126. Liªn minh tay ba ― khèi qu©n sù - chÝnh trÞ gi÷a §øc, ¸o - Hung vµ ý
®−îc thµnh lËp trong nh÷ng n¨m 1879 - 1882 nh»m chuÈn bÞ cuéc chiÕn
66 tranh ®Ó ph©n chia l¹i thÕ giíi. N−íc §øc lµ kÎ khëi x−íng viÖc thµnh
§o¹n trÝch dÉn thø nhÊt rót tõ t¸c phÈm cña Ph. ¡ng-ghen "Çc cuéc tranh
luËn ë BÐc-lanh vÒ çch m¹ng", ®o¹n trÝch thø hai rót tõ t¸c phÈm cña lËp Liªn minh tay ba. N¨m 1879, §øc ®· ký víi ¸o - Hung mét hiÖp
C. M¸c "Dù luËt vÒ viÖc hñy bá çc diªu dÞch phong kiÕn" (xem C. M¸c vµ −íc liªn minh vµ n¨m 1882 l¹i cã thªm ý tham gia hiÖp −íc nµy. HiÖp
Ph. ¡ng-ghen. Toµn tËp, xuÊt b¶n lÇn thø 2, t. 5, tr. 64 vµ 299). ― 130. −íc Liªn minh tay ba quy ®Þnh nh÷ng hµnh ®éng chung gi÷a çc n−íc
tham gia vµ chñ yÕu nh»m chèng l¹i Nga vµ Ph¸p. V× phô thuéc vµo
67
Nh÷ng ng−êi thuéc ph¸i th¸ng M−êi ― nh÷ng ®¶ng viªn cña ®¶ng n−íc Anh vÒ mÆt tµi chÝnh nªn ý gia nhËp Liªn minh tay ba víi ®iÒu
"Liªn minh ngµy 17 th¸ng M−êi" ®−îc thµnh lËp ë Nga sau khi §¹o dô kiÖn lµ sÏ thùc hiÖn nghÜa vô cña m×nh trong tr−êng hîp n−íc Anh
ngµy 17 th¸ng M−êi 1905 ®−îc c«ng bè. §ã lµ mét ®¶ng ph¶n çch kh«ng n»m trong sè ®Þch thñ cña Liªn minh. Ngay tõ tr−íc khi chiÕn
m¹ng, ®¹i biÓu cho lîi Ých cña giai cÊp ®¹i t− s¶n vµ bän ®Þa chñ kinh tranh thÕ giíi lÇn thø nhÊt bïng næ, lËp tr−êng cña ý ®· cã nh÷ng biÓu
doanh theo kiÓu t− b¶n chñ nghÜa, vµ b¶o vÖ lîi Ých cña chóng; cÇm
hiÖn ng¶ nghiªng. Khi chiÕn tranh b¾t ®Çu, ý tuyªn bè trung lËp,
®Çu ®¶ng nµy lµ nhµ c«ng nghiÖp næi tiÕng vµ chñ nhµ ®Êt ë M¸t-xc¬- nh−ng ®Õn th¸ng N¨m 1915 l¹i chuyÓn sang phÝa çc n−íc §ång minh
va A. I. Gu-ts¬-cèp vµ tªn ®¹i ®Þa chñ M. V. Rèt-di-an-c«. Ph¸i th¸ng vµ tham gia cuéc chiÕn tranh chèng çc n−íc ®ång minh cò cña m×nh lµ
M−êi hoµn toµn ñng hé chÝnh s¸ch ®èi néi vµ ®èi ngo¹i cña chÝnh phñ
¸o - Hung vµ §øc. Nh− vËy Liªn minh tay ba ngõng tån t¹i. ― 146.
Nga hoµng. ― 137.
71
§ång minh tay ba, tháa −íc tay ba (gäi mét çch kh¸c ― §ång minh) lµ
68
"Kªu gäi theo lÏ ph¶i" ("Appeal to Reason") ― tê b¸o cña nh÷ng ng−êi khèi ®Õ quèc chñ nghÜa gi÷a Anh, Ph¸p vµ n−íc Nga Nga hoµng, h×nh
x· héi chñ nghÜa Mü; thµnh lËp n¨m 1895 ë thµnh phè Gi-r¾c-®¬ thuéc thµnh xong xu«i vµo n¨m 1907, ®èi lËp víi Liªn minh tay ba ®Õ quèc chñ
bang Can-d¸t (Mü). Tuy kh«ng cã liªn hÖ chÝnh thøc víi §¶ng x· héi nghÜa gi÷a §øc, ¸o - Hung vµ ý. §i tr−íc viÖc lËp khèi §ång minh nµy
chñ nghÜa Mü, nh−ng b¸o nµy ®· tuyªn truyÒn cho çc t− t−ëng x· héi lµ viÖc ký kÕt liªn minh Ph¸p - Nga trong nh÷ng n¨m 1891 - 1893 vµ hiÖp
chñ nghÜa vµ næi tiÕng trong c«ng nh©n. ¥. §Ðp-x¬, mét ng−êi x· héi −íc Anh - Ph¸p n¨m 1904. Víi viÖc ký hiÖp −íc Anh - Nga n¨m 1907,
chñ nghÜa Mü ®· céng t¸c víi tê b¸o nµy. ― 138. viÖc thµnh lËp §ång minh ®· hoµn thµnh xong xu«i. Trong nh÷ng n¨m
69
chiÕn tranh thÕ giíi lÇn thø nhÊt, Mü, NhËt, ý vµ mét sè n−íc kh¸c ®·
"Tia s¸ng" ― tê b¸o hîp ph¸p ra hµng ngµy cña ph¸i men-sª- gia nhËp khèi cña Anh, Ph¸p vµ Nga. Sau khi Çch m¹ng x· héi chñ
vÝch theo chñ nghÜa thñ tiªu, xuÊt b¶n ë Pª-tÐc-bua tõ 16 (29) nghÜa th¸ng M−êi vÜ ®¹i th¾ng lîi vµ n−íc Céng hßa x«-viÕt ra khái cuéc
th¸ng ChÝn 1912 tíi ngµy 5 (18) th¸ng B¶y 1913. Ra ®−îc 237 sè. chiÕn tranh ®Õ quèc chñ nghÜa, çc n−íc trong §ång minh b¾t ®Çu cuéc
Tê b¸o nµy, vÒ c¬ b¶n, ®· tån t¹i b»ng tiÒn do ph¸i tù do quyªn can thiÖp vò trang chèng n−íc Nga x«-viÕt. ChiÕn th¾ng cña nh©n d©n
gãp. P. B. ¸c-xen-rèt, Ph. I. §an, L. M¸c-tèp, A. X. M¸c-t−-nèp x«-viÕt ®èi víi çc lùc l−îng hîp nhÊt cña bän can thiÖp vµ çc
m©u thuÉn trong thÕ giíi t− b¶n chñ nghÜa ngµy cµng s©u s¾c ®· dÉn Trong ®¹i héi ®Çu tiªn, ®¹i héi thèng nhÊt häp vµo n¨m 1920, tuyÖt ®¹i
tíi sù sôp ®æ cña §ång minh. ― 146. ®a sè çc ®¶ng bé ®Þa ph−¬ng cña §¶ng x· héi chñ nghÜa Anh ®· gia
72 nhËp §¶ng céng s¶n. ― 154.
Çch diÔn ®¹t nµy rót trong bøc th− cña C. M¸c göi L. Cu-ghen-man
ngµy 12 th¸ng T− 1871, trong ®ã cã sù ®¸nh gi¸ vÒ C«ng x· Pa-ri 75
§¶ng c«ng nh©n ®éc lËp Anh ― mét tæ chøc theo chñ nghÜa c¶i l−¬ng do
(xem C. M¸c vµ Ph. ¡ng-ghen. TuyÓn tËp, gåm hai tËp, tËp II, 1955, çc nhµ l·nh ®¹o cña "çc c«ng liªn míi" thµnh lËp vµo n¨m 1893 trong
tr. 444). ― 146. ®iÒu kiÖn cuéc ®Êu tranh b·i c«ng diÔn ra s«i sôc vµ phong trµo cña giai
73
V. I. Lª-nin trÝch lêi tùa cña Ph. ¡ng-ghen viÕt cho cuèn "Sù khèn cïng cÊp c«ng nh©n Anh ®ßi ®−îc ®éc lËp ®èi víi çc ®¶ng t− s¶n d©ng lªn
m¹nh mÏ. Tham gia §¶ng c«ng nh©n ®éc lËp cã çc ®oµn viªn cña "çc
cña triÕt häc" cña C. M¸c, xuÊt b¶n lÇn thø nhÊt b»ng tiÕng §øc (C. M¸c
c«ng liªn míi" vµ cña mét sè c«ng ®oµn cò, çc ®¹i biÓu cña tÇng líp trÝ
vµ Ph. ¡ng-ghen. Toµn tËp, xuÊt b¶n lÇn thø 2, t. 21, tr. 184). ― 150.
thøc vµ t− s¶n lo¹i nhá chÞu ¶nh h−ëng cña ph¸i Pha-biªng. §øng ®Çu
74
§¶ng x· héi chñ nghÜa Anh ®−îc thµnh lËp n¨m 1911 ë Man-se-xt¬ sau ®¶ng nµy lµ Kª-r¬ H¸c-®i. Trong c−¬ng lÜnh cña m×nh, ®¶ng ®Ò ra viÖc
khi §¶ng d©n chñ - x· héi hîp nhÊt víi çc nhãm x· héi chñ nghÜa ®Êu tranh ®Ó thùc hiÖn chÕ ®é së h÷u tËp thÓ ®èi víi toµn bé t− liÖu s¶n
kh¸c. §¶ng x· héi chñ nghÜa Anh ®· tiÕn hµnh tuyªn truyÒn theo tinh xuÊt, ph©n phèi vµ trao ®æi, thùc hiÖn ngµy lµm t¸m giê, cÊm b¾t trÎ em
thÇn nh÷ng t− t−ëng cña chñ nghÜa M¸c vµ "kh«ng ph¶i lµ mét ®¶ng c¬ lao ®éng, thùc hiÖn b¶o hiÓm x· héi vµ trî cÊp thÊt nghiÖp.
héi chñ nghÜa, vµ thËt sù ®éc lËp ®èi víi §¶ng tù do" (Toµn tËp, tiÕng Ngay tõ khi míi thµnh lËp, §¶ng c«ng nh©n ®éc lËp ®· ®øng trªn
Nga, xuÊt b¶n lÇn thø 5, t. 23, tr. 344). Tuy nhiªn v× ®¶ng cã Ýt ®¶ng lËp tr−êng t− s¶n - c¶i l−¬ng, chñ yÕu chó ý tíi h×nh thøc ®Êu tranh
viªn, Ýt cã quan hÖ víi quÇn chóng nªn phÇn nµo cã tÝnh chÊt biÖt ph¸i. nghÞ tr−êng vµ tíi sù th«ng ®ång trong nghÞ tr−êng víi §¶ng tù do.
Trong thêi kú chiÕn tranh thÕ giíi lÇn thø nhÊt (1914 - 1918), trong Lª-nin viÕt r»ng "§¶ng c«ng nh©n ®éc lËp trªn thùc tÕ l¹i lµ mét ®¶ng
®¶ng ®· cã cuéc ®Êu tranh gay g¾t gi÷a trµo l−u quèc tÕ chñ nghÜa (U. c¬ héi chñ nghÜa lu«n lu«n phô thuéc vµo giai cÊp t− s¶n" (Toµn tËp,
Gan-la-x¬, A. In-cpin, §. Ma-clin, Ph. Rèt-stanh v.v.) víi trµo l−u x· tiÕng ViÖt, Nhµ xuÊt b¶n TiÕn bé, M¸t-xc¬-va, t. 39, tr. 103). ― 154.
héi - s«-vanh do Hen-®man cÇm ®Çu. Trong néi bé trµo l−u quèc tÕ chñ
76
nghÜa cã nh÷ng phÇn tö kh«ng triÖt ®Ó, hä gi÷ lËp tr−êng ph¸i gi÷a Chñ tr−¬ng c¬ héi chñ nghÜa vÒ thµnh lËp "mét ®¶ng c«ng nh©n réng
trong mét sè vÊn ®Ò. r·i" do P. B. ¸c-xen-rèt ®−a ra trong nh÷ng n¨m çch m¹ng Nga lÇn
Th¸ng Hai 1916 mét nhãm çc nhµ ho¹t ®éng cña §¶ng x· héi chñ thø nhÊt vµ ®−îc nh÷ng ng−êi men-sª-vÝch næi tiÕng kh¸c ñng hé; chñ
nghÜa Anh ®· thµnh lËp tê b¸o "The Call" ("Lêi kªu gäi"), b¸o nµy gi÷ vai tr−¬ng ®ã lµ nh− sau: triÖu tËp çi gäi lµ "®¹i héi c«ng nh©n" gåm
trß quan träng trong viÖc ®oµn kÕt nh÷ng ng−êi quèc tÕ chñ nghÜa. Héi nh÷ng ®¹i biÓu cña çc tæ chøc c«ng nh©n kh¸c nhau vµ dùa vµo ®ã mµ
nghÞ ®¹i biÓu hµng n¨m cña §¶ng x· héi chñ nghÜa Anh häp vµo th¸ng thµnh lËp mét ®¶ng c«ng nh©n c«ng khai cã nh÷ng ng−êi d©n chñ - x·
T− 1916 ë X«n-phoãc ®· lªn ¸n lËp tr−êng x· héi - s«-vanh cña Hen- héi, nh÷ng ng−êi x· héi chñ nghÜa - çch m¹ng vµ nh÷ng ng−êi theo
®man vµ nh÷ng ng−êi cïng ph¸i víi Hen-®man, vµ hä ®· rót khái ®¶ng. chñ nghÜa v« chÝnh phñ tham gia. Trªn thùc tÕ, viÖc lµm ®ã cã nghÜa lµ
§¶ng x· héi chñ nghÜa Anh ®· chµo mõng cuéc Çch m¹ng x· héi thñ tiªu §¶ng c«ng nh©n d©n chñ - x· héi Nga vµ thay ®¶ng ®ã b»ng
chñ nghÜa th¸ng M−êi vÜ ®¹i. Çc ®¶ng viªn cña §¶ng x· héi chñ nghÜa mét tæ chøc kh«ng cã tÝnh chÊt ®¶ng. Nh÷ng ng−êi b«n-sª-vÝch kiªn
Anh gi÷ vai trß to lín trong phong trµo cña nh÷ng ng−êi lao ®éng Anh quyÕt lªn ¸n chñ tr−¬ng thµnh lËp "®¶ng c«ng nh©n réng r·i" ®ã. Xin
b¶o vÖ n−íc Nga x«-viÕt chèng sù can thiÖp cña n−íc ngoµi. N¨m 1919 xem nh÷ng lêi phª ph¸n chñ tr−¬ng men-sª-vÝch vÒ thµnh lËp "mét
®a sè çc ®¶ng bé ®Þa ph−¬ng (98 trªn 4) ®· t¸n thµnh gia nhËp Quèc tÕ ®¶ng réng r·i" vµ vÒ "®¹i héi c«ng nh©n" trong çc t¸c phÈm cña V. I.
céng s¶n. Lª-nin: "T− t−ëng tiÓu t− s¶n trong çc giíi çch m¹ng", "Sù khñng
§¶ng x· héi chñ nghÜa Anh cïng víi Nhãm thèng nhÊt céng ho¶ng cña chñ nghÜa men-sª-vÝch", "Nh÷ng chiÕn sÜ trÝ thøc ph¶n ®èi
s¶n gi÷ vai trß chñ yÕu trong viÖc thµnh lËp §¶ng céng s¶n Anh. sù thèng trÞ cña giíi trÝ thøc", "Sù bèi rèi çu kØnh (VÒ vÊn ®Ò ®¹i
héi c«ng nh©n)" (Toµn tËp, tiÕng ViÖt, Nhµ xuÊt b¶n TiÕn bé, M¸t-xc¬- nhiÒu vµ gi¶m sè ®¹i biÓu cña n«ng d©n vµ c«ng nh©n vèn ®· Ýt, xuèng
va, t. 14, tr. 55 - 69, 192 - 223 vµ t. 15, tr. 199 - 203, 204 - 219). ― 156. mÊy lÇn. §©y lµ sù vi ph¹m th« b¹o §¹o dô ngµy 17 th¸ng M−êi 1905
77
vµ §¹o luËt c¬ b¶n n¨m 1906, theo ®ã th× chÝnh phñ kh«ng ®−îc ban
§¶ng tù do ®−îc thµnh lËp ë Anh vµo cuèi nh÷ng n¨m 50 - nöa ®Çu hµnh çc s¾c luËt nÕu kh«ng cã sù chÊp thuËn cña §u-ma nhµ n−íc.
nh÷ng n¨m 60 thÕ kû XIX; ®¶ng nµy ph¶n ¸nh nh÷ng lîi Ých cña
Theo B¶n quy ®Þnh míi th× trong ®oµn cö tri cña ®Þa chñ cø 230
giai cÊp t− s¶n th−¬ng nghiÖp vµ c«ng nghiÖp. Trong chÕ ®é hai ng−êi ®−îc bÇu ra mét ®¹i biÓu cö tri, trong ®oµn cö tri lo¹i mét ë
®¶ng ë Anh, §¶ng tù do chiÕm ®Þa vÞ cña §¶ng VÝch tr−íc kia. §èi thµnh phè th× 1 ngh×n ng−êi ®−îc bÇu mét ®¹i biÓu cö tri, trong ®oµn
lËp víi §¶ng tù do lµ §¶ng b¶o thñ. Trong thÕ kû XIX - ®Çu thÕ kû cö tri lo¹i hai ë thµnh phè th× 15 ngh×n ng−êi ®−îc bÇu mét ®¹i biÓu cö
XX, §¶ng tù do gi÷ vai trß quan träng trong ®êi sèng chÝnh trÞ cña tri, trong ®oµn cö tri n«ng d©n th× 60 ngh×n ng−êi ®−îc bÇu mét ®¹i
n−íc Anh. Trong nh÷ng n¨m 1905 - 1915, §¶ng tù do n¾m chÝnh biÓu cö tri, trong ®oµn cö tri c«ng nh©n th× 125 ngh×n ng−êi míi ®−îc
quyÒn; trong nh÷ng n¨m 1916 - 1922 l·nh tô §¶ng tù do lµ §. L«-Ýt bÇu mét ®¹i biÓu cö tri. §Þa chñ vµ giai cÊp t− s¶n ®· bÇu ra 65% tæng
Gioãc-gi¬ cÇm ®Çu chÝnh phñ liªn hiÖp cña §¶ng tù do vµ §¶ng b¶o sè ®¹i biÓu cö tri, n«ng d©n ― 22% (tr−íc kia lµ 42%), c«ng nh©n ― 2%
thñ. §Ó lµm cho giai cÊp c«ng nh©n xa rêi cuéc ®Êu tranh çch (tr−íc kia lµ 4%). §¹o luËt nµy ®· t−íc quyÒn bÇu cö cña d©n c− ®Þa
m¹ng, §¶ng tù do ®· thi hµnh chÝnh s¸ch c¶i l−¬ng tù do chñ nghÜa; ph−¬ng ë vïng n−íc Nga thuéc ch©u ¸, çc d©n téc thuéc dßng Thæ-
trong khi ®ã chÝnh phñ cña §¶ng tù do còng kh«ng tõ bá viÖc dïng nhÜ-kú ë çc tØnh A-xt¬-ra-khan vµ Xta-vr«-p«n, gi¶m ®i hai lÇn sè ®¹i
b¹o lùc c«ng khai, tung qu©n ®éi ra ®Ó chèng l¹i nh÷ng ng−êi b·i biÓu cña d©n c− Ba-lan vµ Çp-ca-d¬. Trªn kh¾p n−íc Nga nh÷ng
c«ng. ng−êi nµo kh«ng th¹o tiÕng Nga còng bÞ mÊt quyÒn bÇu cö. §u-ma nhµ
Sau khi chiÕn tranh thÕ giíi lÇn thø nhÊt (1914 - 1918) kÕt thóc, do n−íc III ®−îc bÇu ra trªn c¬ së luËt bÇu cö ®ã vµ ®−îc triÖu tËp ngµy 1
vai trß cña C«ng ®¶ng vµ §¶ng b¶o thñ ®−îc t¨ng c−êng nªn ¶nh (14) th¸ng M−êi mét 1907, xÐt vÒ thµnh phÇn cña nã, lµ §u-ma cña
h−ëng cña §¶ng tù do gi¶m sót rÊt m¹nh. ― 156. ph¸i th¸ng M−êi - Tr¨m ®en.
78 Cuéc chÝnh biÕn ngµy 3 th¸ng S¸u ®· më ®Çu cho thêi kú chÕ ®é
§¶ng b¶o thñ ë Anh ― ®¶ng cña giai cÊp ®¹i t− s¶n vµ bän quý téc
ph¶n ®éng Xt«-l−-pin. ― 163.
®Þa chñ, ®−îc thµnh lËp vµo cuèi nh÷ng n¨m 50 - ®Çu nh÷ng n¨m 60
81
thÕ kû XIX trªn c¬ së §¶ng to-ri cò. §¶ng b¶o thñ ®· nhiÒu lÇn cÇm Xem C. M¸c "Phª ph¸n c−¬ng lÜnh G«-ta" (C. M¸c vµ Ph. ¡ng-ghen,
®Çu chÝnh phñ cña Anh. ChÝnh phñ cña §¶ng b¶o thñ ®· ®µn ¸p tµn Toµn tËp, xuÊt b¶n lÇn thø 2, t. 19, tr. 28). ― 164.
khèc phong trµo c«ng nh©n vµ thi hµnh chÝnh s¸ch ¸p bøc çc d©n téc 82
Cã ý nãi ®Õn sù kiÖn sau ®©y. Ngµy 2 (15) th¸ng Ch¹p 1911, khi ph¸t
thuéc ®Þa. §¶ng b¶o thñ lµ mét trong nh÷ng kÎ khëi x−íng vµ tæ
biÓu trong cuéc th¶o luËn b¶n dù luËt söa ®æi ®iÒu lÖ vÒ nghÜa vô qu©n
chøc cuéc can thiÖp vò trang vµo n−íc Nga x«-viÕt (1918 - 1920) vµ
sù, t¹i phiªn häp thø 35 cña §u-ma, A. A. V«i-l«-sni-cèp, mét thµnh
trong thêi kú sau ®ã, lµ kÎ khëi x−íng vµ tæ chøc çc cuéc khiªu
viªn trong ®¶ng ®oµn d©n chñ - x· héi t¹i §u-ma nhµ n−íc III ®· gäi
khÝch chèng Liªn-x«. ― 156.
qu©n ®éi Nga hoµng lµ qu©n ®éi c¶nh s¸t vµ kªu gäi thay qu©n th−êng
79
§©y cã ý nãi ®Õn bµi b¸o ng¾n "Giai ®o¹n ®Çu cña cuéc bÇu cö" trªn b¸o trùc ®ã b»ng viÖc vò trang toµn d©n. Chñ tÞch §u-ma ®· ®Ò nghÞ kh«ng
"Ng«n luËn", sè 261, ngµy 23 th¸ng ChÝn (6 th¸ng M−êi) 1912. ― 162. cho V«i-l«-sni-cèp dù 5 phiªn häp v× bµi diÔn v¨n ®ã. Sau bµi ph¸t biÓu
80
lÇn thø hai cña V«i-l«-sni-cèp t¹i ngay phiªn häp ®ã, thêi h¹n «ng
ë ®©y nãi ®Õn çi gäi lµ cuéc chÝnh biÕn ngµy 3 th¸ng S¸u. Ngµy 3
kh«ng ®−îc dù häp t¨ng lªn tíi 15 phiªn häp. Bän d©n chñ - lËp hiÕn
(16) th¸ng S¸u 1907, ng−êi ta ®· c«ng bè §¹o dô cña Nga hoµng vÒ ®· bá phiÕu t¸n thµnh ®Ò nghÞ thø nhÊt cña chñ tÞch §u-ma. ― 168.
viÖc gi¶i t¸n §u-ma nhµ n−íc II vµ vÒ nh÷ng ®iÓm söa ®æi trong
83
luËt bÇu cö. §¹o luËt míi nµy ®· t¨ng sè ®¹i biÓu cña bän ®Þa chñ Lêi kªu gäi cña Ban chÊp hµnh trung −¬ng §¶ng c«ng nh©n
vµ cña giai cÊp t− s¶n c«ng th−¬ng nghiÖp trong §u-ma lªn rÊt d©n chñ - x· héi Nga "Göi toµn thÓ c«ng d©n Nga" do V. I. Lª-nin viÕt
vµo ®Çu th¸ng M−êi 1912, ®· ®−îc Ban chÊp hµnh trung −¬ng §¶ng c¶ çc thµnh phè lín trong n−íc vµ tíi nhiÒu thñ ®« trªn thÕ giíi.
c«ng nh©n d©n chñ - x· héi Nga xuÊt b¶n thµnh truyÒn ®¬n riªng. Ngµy Th¸ng M−êi mét 1917, v× cho ®¨ng nh÷ng tin tøc cã tÝnh chÊt vu
10 (23) th¸ng M−êi V. I. Lª-nin ®· chuyÓn lêi kªu gäi tíi bÝ th− Côc khèng chèng l¹i ChÝnh quyÒn x«-viÕt, nªn tê b¸o bÞ ®ãng cöa. Tõ th¸ng
quèc tÕ x· héi chñ nghÜa C. Huy-xman vµ ®Ò nghÞ th«ng b¸o cho bÝ th− Giªng 1918, tê b¸o ®· ®−îc xuÊt b¶n Ýt l©u víi tªn "Lêi nãi míi" vµ "Lêi
çc §¶ng d©n chñ - x· héi biÕt vµ göi cho b¸o chÝ ®Ó ®¨ng v¨n b¶n ®ã. nãi cña chóng ta", vµ th¸ng B¶y 1918 th× bÞ ®ãng cöa vÜnh viÔn. ― 172.
Ch¼ng bao l©u sau, lêi kªu gäi "Göi toµn thÓ c«ng d©n Nga" ®· ®−îc
86
®¨ng b»ng tiÕng §øc trªn çc b¸o "Leipziger Volkszeitung" vµ §©y lµ lêi cña c« hÇu g¸i Li-da trÝch trong vë hµi kÞch cña A. X. Gri-b«-
"Vorwärts", b»ng tiÕng Ph¸p trªn tê b¸o cña BØ "Le Peuple", vµ b»ng ª-®èp "Khæ v× kh«n" (A. X. Gri-b«-ª-®èp. Toµn tËp, 1956, tr. 31.) ― 178.
tiÕng Ph¸p, tiÕng §øc vµ tiÕng Anh trªn b¶n tin th−êng kú cña Côc 87
"Ng«i sao" ― tê b¸o hîp ph¸p cña ph¸i b«n-sª-vÝch; xuÊt b¶n ë Pª-tÐc-
quèc tÕ x· héi chñ nghÜa. Lêi kªu gäi cña Ban chÊp hµnh trung −¬ng
§¶ng c«ng nh©n d©n chñ - x· héi Nga còng ®−îc Ban chÊp hµnh tæ bua tõ ngµy 16 (29) th¸ng Ch¹p 1910 tíi ngµy 22 th¸ng T− (5 th¸ng
chøc ë n−íc ngoµi cña §¶ng c«ng nh©n d©n chñ - x· héi Nga xuÊt b¶n N¨m) 1912. Lóc ®Çu b¸o ra hµng tuÇn; tõ ngµy 21 th¸ng Giªng (3 th¸ng
thµnh mét phô tr−¬ng ®Æc biÖt cña sè 28 - 29 b¸o "Ng−êi d©n chñ - x· Hai) 1912 b¾t ®Çu ra mçi tuÇn hai kú, nh−ng tõ ngµy 8 (21) th¸ng Ba
héi" ngµy 5 (18) th¸ng M−êi mét 1912. ― 169. 1912 ― mçi tuÇn ra ba kú. Trùc tiÕp kÕ tôc tê "Ng«i sao" lµ b¸o "Ng«i
sao Nª-va", tê b¸o nµy ®−îc xuÊt b¶n v× tê "Ng«i sao" th−êng bÞ tÞch
84
ChiÕn tranh Ban-c¨ng lÇn thø nhÊt (th¸ng M−êi 1912 - th¸ng N¨m thu lu«n. Sè l−îng in cña b¸o "Ng«i sao" lóc míi ph¸t hµnh lµ 7 - 10
1913) ― cuéc chiÕn tranh gi÷a Thæ-nhÜ-kú vµ çc n−íc thuéc liªn minh ngh×n b¶n. Trong nh÷ng ngµy x¶y ra vô ®µn ¸p ë Lª-na n¨m 1912, sè
Ban-c¨ng: Bun-ga-ri, XÐc-bi-a, TsÐc-n«-g«-ri-a vµ Hi-l¹p. Cuéc chiÕn l−îng in cña b¸o lªn tíi 50 - 60 ngh×n b¶n.
tranh nµy kÕt thóc b»ng viÖc ®¸nh tan Thæ-nhÜ-kú. Theo hßa −íc Lu©n- V. I. Lª-nin ®· l·nh ®¹o b¸o "Ng«i sao" vÒ mÆt t− t−ëng; Ng−êi
®«n, Thæ-nhÜ-kú hÇu nh− mÊt hÕt nh÷ng ®Êt ®ai n»m trong tay nã ë th−êng viÕt th− trao ®æi víi çc ñy viªn ban biªn tËp, chØ ®¹o c«ng
vïng Ban-c¨ng. Çc tØnh Ma-kª-®oan vµ Phra-ki-a cña ng−êi Xla-v¬ t¸c cña hä, phª ph¸n nh÷ng sai lÇm, nhÊt lµ vµo thêi kú ®Çu cña b¸o
®−îc gi¶i phãng; nh©n d©n An-ba-ni giµnh ®−îc ®éc lËp vÒ mÆt nhµ
"Ng«i sao" lóc mµ nh÷ng ng−êi men-sª-vÝch ñng hé ®¶ng tham gia
n−íc. MÆc dÇu trong cuéc chiÕn tranh nµy bän vua chóa vµ giai cÊp t−
ban biªn tËp; Ng−êi ®· ®Êu tranh ®Ó duy tr× khuynh h−íng m¸c-xÝt
s¶n ë çc n−íc vïng Ban-c¨ng theo ®uæi çc môc ®Ých phôc vô cho çc
tr−íc sau nh− mét cña tê b¸o. Trªn b¸o "Ng«i sao" vµ "Ng«i sao
triÒu ®¹i cña hä vµ mang tÝnh chÊt x©m l−îc, nh−ng cuéc chiÕn tranh
Nª-va" ®· ®¨ng kho¶ng 50 bµi cña V. I. Lª-nin víi bót danh V. I-lin,
Ban-c¨ng lÇn thø nhÊt nh×n chung cã tÝnh chÊt tiÕn bé: nã ®· hoµn
V. Ph., Vi-li-am Phr©y, Ph. L-c«, C. T., T., B. C., M. S., P. P., R. Xi-lin,
thµnh viÖc gi¶i phãng çc d©n téc vïng Ban-c¨ng khái ¸ch ¸p bøc cña
R. X., B. G., Ng−êi hoµi nghi kh«ng thuéc ph¸i tù do, C. Ph., Ph.,
Thæ-nhÜ-kú, vµ gi¸ng mét ®ßn vµo çc tµn d− cña chÕ ®é n«ng n«. V. I.
Ph., M. M., v. v..
Lª-nin ®· ®¸nh gi¸ cuéc chiÕn tranh Ban-c¨ng lÇn thø nhÊt lµ "mét
PhÇn lín c«ng t¸c biªn tËp vµ tæ chøc b¸o "Ng«i sao" lµ do N. N.
trong nh÷ng m¾t xÝch cña sîi d©y chuyÒn çc sù kiÖn thÕ giíi ®¸nh dÊu
Ba-tu-rin, N. G. P«-lª-ta-Ðp, C. X. £-rª-mª-Ðp, M. X. ¤n-min-xki ®¶m
sù ph¸ s¶n cña thêi trung cæ ë ch©u ¸ vµ ë §«ng ¢u" (Toµn tËp, tiÕng
nhiÖm. Tham gia tÝch cùc vµo tê b¸o nµy cßn cã V. §. B«n-ts¬ - Bru-ª-
Nga, xuÊt b¶n lÇn thø 5, t. 23, tr. 38). ― 169.
vÝch, §ª-mi-an BÕt-n−i vµ mét sè kh¸c. Lª-nin ®· l«i cuèn ®−îc A. M.
85
" Lêi nãi n−íc Nga " ― tê b¸o hµng ngµy; xuÊt b¶n ë M¸t-xc¬-va Goãc-ki tham gia b¸o "Ng«i sao". Trªn b¸o nµy cã ®¨ng mét sè bµi cña
tõ n¨m 1895 (sè ®Çu tiªn ra thö vµo n¨m 1894); do I. §. X−-tin G. V. Plª-kha-nèp.
xuÊt b¶n. Tuy vÒ mÆt h×nh thøc lµ mét tê b¸o kh«ng ®¶ng ph¸i, D−íi sù l·nh ®¹o cña Lª-nin, tê "Ng«i sao" ®· trë thµnh mét tê
nh−ng tê b¸o nµy bªnh vùc nh÷ng lîi Ých cña giai cÊp t− s¶n Nga b¸o m¸c-xÝt chiÕn ®Êu. B¸o nµy ®· b¶o vÖ vµ tuyªn truyÒn çc
trªn lËp tr−êng tù do chñ nghÜa «n hßa. B¸o nµy cã nhiÒu tin tøc. nguyªn t¾c cña chñ nghÜa M¸c çch m¹ng, ®Êu tranh víi ph¸i thñ
§©y lµ tê b¸o ®Çu tiªn ë Nga ®· göi phãng viªn cña m×nh tíi tÊt tiªu vµ ph¸i triÖu håi nh»m cñng cè ®¶ng m¸c-xÝt, ®Ó thùc hiÖn sù
liªn minh çch m¹ng gi÷a giai cÊp c«ng nh©n vµ n«ng d©n, b¶o vÖ M−êi 1912; trong thêi gian gÆp gì, hai bªn ®· th¶o luËn chÝnh s¸ch cña
c−¬ng lÜnh bÇu cö cña nh÷ng ng−êi b«n-sª-vÝch trong cuéc bÇu cö §u- chÝnh phñ Nga hoµng ë vïng Ban-c¨ng. Nh− b¸o chÝ ®· ®−a tin "bé
ma nhµ n−íc IV. B¸o "Ng«i sao" ®· ®¨ng çc bµi ph¸t biÓu cña nh÷ng tr−ëng Bé ngo¹i giao rÊt hµi lßng vÒ tÊt c¶ nh÷ng quan ®iÓm mµ ng−êi
ñy viªn ®¶ng ®oµn d©n chñ - x· héi t¹i §u-ma vµ nh÷ng lêi chÊt vÊn héi ®µm víi «ng ta ®· nãi lªn". ― 185.
mµ ®¶ng ®oµn ®−a ra §u-ma. B¸o ®ã ®· tÝch cùc ®Êu tranh nh»m thùc 89
"The Daily Chronicle" ("Tin tøc hµng ngµy") ― tê b¸o cña giai cÊp t− s¶n
hiÖn çc nghÞ quyÕt cña Héi nghÞ ®¹i biÓu VI toµn Nga (Héi nghÞ Pra-
®Õ quèc chñ nghÜa Anh; xuÊt b¶n ë Lu©n-®«n tõ n¨m 1855 tíi n¨m
ha) cña §¶ng c«ng nh©n d©n chñ - x· héi Nga.
1930. ― 195.
B¸o "Ng«i sao" ®· thiÕt lËp ®−îc nh÷ng quan hÖ chÆt chÏ th−êng
xuyªn víi c«ng nh©n trong çc nhµ m¸y vµ c«ng x−ëng; trong môc viÕt 90
ë ®©y trÝch dÉn nghÞ quyÕt cña §¹i héi V (§¹i héi Lu©n-®«n) cña §¶ng
vÒ phong trµo c«ng nh©n, tê b¸o ®· nãi tíi nh÷ng ®ßi hái bøc thiÕt nhÊt c«ng nh©n d©n chñ - x· héi Nga "VÒ th¸i ®é ®èi víi çc ®¶ng phi v«
cña c«ng nh©n. B¸o "Ng«i sao" cã uy tÝn lín trong c«ng nh©n ë Nga. s¶n" (xem "§¶ng céng s¶n Liªn-x« qua çc nghÞ quyÕt vµ quyÕt ®Þnh
Mïa xu©n n¨m 1912 do phong trµo c«ng nh©n d©ng cao, vai trß cña b¸o cña çc ®¹i héi, héi nghÞ ®¹i biÓu vµ héi nghÞ toµn thÓ Ban chÊp hµnh
"Ng«i sao" ®−îc n©ng lªn rÊt nhiÒu. §Æc biÖt môc thêi sù c«ng nh©n trung −¬ng", ph. I, 1954, tr. 164). ― 197.
®−îc më réng, trong môc nµy ®· ®¨ng nh÷ng ph¶n øng tr−íc sù kiÖn
91
ë Lª-na. Tê b¸o ®· ®¨ng nhiÒu tin tøc tõ çc thµnh phè kh¸c nhau ë Xem "§¶ng céng s¶n Liªn-x« qua çc nghÞ quyÕt vµ quyÕt ®Þnh cña çc
Nga nãi vÒ çc cuéc b·i c«ng, çc cuéc biÓu t×nh vµ mÝt-tinh, ®¨ng çc ®¹i héi, héi nghÞ ®¹i biÓu vµ héi nghÞ toµn thÓ Ban chÊp hµnh trung
bøc th− cña c«ng nh©n göi b¸o "Ng«i sao", nh÷ng nghÞ quyÕt ®−îc −¬ng", ph. I, 1954, tr. 40. ― 209.
th«ng qua trong cuéc häp cña c«ng nh©n çc nhµ m¸y vµ c«ng x−ëng 92
§©y cã ý nãi ®Õn Héi nghÞ ®¹i biÓu V toµn Nga cña §¶ng c«ng nh©n
ph¶n ®èi vô tµn s¸t ë Lª-na.
d©n chñ - x· héi Nga häp ë Pa-ri ngµy 21 - 27 th¸ng Ch¹p 1908 (3 - 9
Ban biªn tËp cña tê b¸o ph¶i lµm viÖc trong ®iÒu kiÖn bÞ chÝnh phñ
th¸ng Giªng 1909). Tham dù héi nghÞ nµy cã 16 ®¹i biÓu cã quyÒn biÓu
Nga hoµng th−êng xuyªn ®µn ¸p: tÞch thu çc sè b¸o, ph¹t tiÒn, cÊm ra
quyÕt, trong ®ã cã 5 ng−êi b«n-sª-vÝch (2 cña Khu c«ng nghiÖp trung
b¸o, b¾t gi÷ çc biªn tËp viªn. Trong nh÷ng ngµy x¶y ra sù kiÖn Lª-na
t©m, 2 cña ®¶ng bé Pª-tÐc-bua, 1 cña tæ chøc U-ran), 3 ng−êi men-sª-
n¨m 1912 sè b¸o nµo cña tê "Ng«i sao" còng ®Òu bÞ tÞch thu, nh−ng mét
vÝch theo sù ñy nhiÖm cña Ban chÊp hµnh khu Çp-ca-d¬, 5 ng−êi d©n
phÇn çc b¶n in ®· ®−îc kÞp thêi ph©n ph¸t cho c«ng nh©n tr−íc khi bÞ
chñ - x· héi Ba-lan vµ 3 ng−êi thuéc ph¸i Bun. Çc ®¹i biÓu b«n-sª-vÝch
tÞch thu.
trùc tiÕp ho¹t ®éng ë Nga ®¹i diÖn cho çc tæ chøc ®¶ng lín nhÊt cña
B¸o "Ng«i sao" ®−îc dµnh cho nh÷ng tÇng líp tiªn tiÕn cña giai cÊp
§¶ng c«ng nh©n d©n chñ - x· héi Nga. §oµn ®¹i biÓu men-sª-vÝch ®−îc
v« s¶n. CÇn ph¶i thµnh lËp mét tê b¸o cña ph¸i b«n-sª-vÝch, ra hµng
ñy nhiÖm b»ng nhiÒu çch gi¶ m¹o kh¸c nhau, bao gåm nh÷ng ng−êi
ngµy, vµ mang tÝnh chÊt quÇn chóng. B¸o "Ng«i sao" gi÷ vai trß to lín
sèng ë n−íc ngoµi vµ kh«ng cã quan hÖ g× víi c«ng t¸c ®¶ng ë Nga.
trong viÖc tuyªn truyÒn cho chñ tr−¬ng lËp mét c¬ quan ng«n luËn nh−
Trong héi nghÞ, ®oµn ®¹i biÓu cña §¶ng d©n chñ - x· héi Ba-lan ñng hé
vËy. ViÖc quyªn tiÒn gãp vµo quü cña tê b¸o hµng ngµy cña c«ng nh©n nh÷ng ng−êi b«n-sª-vÝch. Trong nhiÒu vÊn ®Ò, nh÷ng ng−êi thuéc ph¸i
do ban biªn tËp b¸o "Ng«i sao" khëi x−íng, ®· ®−îc quÇn chóng c«ng Bun ®i theo nh÷ng ng−êi men-sª-vÝch theo chñ nghÜa thñ tiªu.
nh©n ñng hé nhiÖt liÖt. B¸o "Ng«i sao" th«ng b¸o ®Òu ®Æn cho ®éc gi¶
Trong ch−¬ng tr×nh nghÞ sù cña héi nghÞ cã nh÷ng vÊn ®Ò sau
cña m×nh biÕt sù h−ëng øng cña c«ng nh©n vµ c«ng bè çc b¸o ço vÒ
®©y: 1) B¸o ço cña Ban chÊp hµnh trung −¬ng §¶ng c«ng nh©n
nh÷ng sè tiÒn chuyÓn vµo quü xuÊt b¶n tê b¸o míi. B¸o "Ng«i sao" ®·
d©n chñ - x· héi Nga, cña Ban chÊp hµnh trung −¬ng §¶ng d©n
chuÈn bÞ cho viÖc thµnh lËp b¸o "Sù thËt", mét tê b¸o hîp ph¸p vµ cã
chñ - x· héi Ba-lan, cña Ban chÊp hµnh trung −¬ng ph¸i Bun, cña
tÝnh chÊt quÇn chóng cña ph¸i b«n-sª-vÝch. ― 180.
tæ chøc ®¶ng ë Pª-tÐc-bua, ë M¸t-xc¬-va vµ Khu c«ng nghiÖp
88
Cuéc gÆp gì gi÷a P. N. Mi-li-u-cèp víi bé tr−ëng Bé ngo¹i giao trung t©m, ë U-ran, ë Çp-ca-d¬; 2) T×nh h×nh chÝnh trÞ hiÖn nay vµ
X. §. Xa-d«-nèp ®· diÔn ra vµo cuèi th¸ng ChÝn hoÆc ®Çu th¸ng nhiÖm vô cña ®¶ng; 3) VÒ ®¶ng ®oµn d©n chñ - x· héi t¹i §u-ma;
4) Nh÷ng vÊn ®Ò vÒ tæ chøc tr−íc ®iÒu kiÖn chÝnh trÞ ®· thay ®æi; 5) Sù chia c«ng nh©n ë trong ®¶ng theo ®Æc ®iÓm d©n téc, ®· tõng b¶o
thèng nhÊt víi çc tæ chøc d©n téc t¹i çc ®Þa ph−¬ng; 6) Nh÷ng c«ng vÖ.
t¸c ë ngoµi n−íc. Khi th¶o luËn vÊn ®Ò ho¹t ®éng cña Ban chÊp hµnh trung −¬ng,
Trªn tÊt c¶ çc vÊn ®Ò, nh÷ng ng−êi b«n-sª-vÝch ®· tiÕn hµnh trong ph¸i men-sª-vÝch ®Ò nghÞ chuyÓn trô së cña Ban chÊp hµnh trung −¬ng
cuéc héi nghÞ nµy mét cuéc ®Êu tranh kh«ng ®iÒu hßa víi nh÷ng ng−êi vÒ Nga vµ b·i bá bé phËn ë n−íc ngoµi cña Ban chÊp hµnh trung −¬ng.
men-sª-vÝch theo chñ nghÜa thñ tiªu vµ nh÷ng kÎ ñng hé chóng. Héi Nh÷ng dù th¶o nghÞ quyÕt cña ph¸i thñ tiªu ®Òu bÞ b¸c bá. Héi nghÞ ®·
nghÞ ®· kÞch liÖt lªn ¸n ph¸i thñ tiªu, coi ®ã lµ mét trµo l−u c¬ héi chñ th«ng qua nghÞ quyÕt vÒ c«ng t¸c cña Ban chÊp hµnh trung −¬ng, trong
nghÜa vµ kªu gäi ®Êu tranh hÕt søc kiªn quyÕt vÒ mÆt t− t−ëng vµ tæ ®ã thõa nhËn r»ng "sù tån t¹i ë ngoµi n−íc cña c¬ quan ®¹i diÖn toµn
chøc chèng nh÷ng m−u toan thñ tiªu ®¶ng. §ång thêi héi nghÞ còng ®¶ng d−íi h×nh thøc bé phËn ë n−íc ngoµi cña Ban chÊp hµnh trung
gi¸ng mét ®ßn vµo ph¸i triÖu håi mµ Lª-nin nghiªm kh¾c buéc téi lµ −¬ng lµ cã Ých vµ cÇn thiÕt". VÒ vÊn ®Ò C¬ quan ng«n luËn trung −¬ng,
"ph¸i thñ tiªu lén ng−îc". héi nghÞ ®· th«ng qua nghÞ quyÕt cña ph¸i b«n-sª-vÝch; ®Ò nghÞ cña
B¶n b¸o ço cña Lª-nin "VÒ t×nh h×nh hiÖn nay vµ vÒ nhiÖm vô cña ph¸i men-sª-vÝch vÒ viÖc chuyÓn c«ng t¸c xuÊt b¶n C¬ quan ng«n luËn
®¶ng" chiÕm vÞ trÝ trung t©m trong c«ng t¸c cña héi nghÞ. Nh÷ng ng−êi trung −¬ng vÒ Nga ®· bÞ b¸c bá.
b«n-sª-vÝch cho r»ng vÊn ®Ò nµy cã tÇm quan träng to lín v× héi nghÞ
§¸nh gi¸ ý nghÜa cña héi nghÞ, Lª-nin viÕt: "Cuéc Héi nghÞ toµn
ph¶i x¸c ®Þnh ®−êng lèi s¸ch l−îc phï hîp víi nh÷ng ®iÒu kiÖn khã
Nga cña §¶ng c«ng nh©n d©n chñ - x· héi Nga míi häp gÇn ®©y, ®·
kh¨n cña c«ng t¸c ®¶ng trong nh÷ng n¨m thÕ lùc ph¶n ®éng thèng trÞ.
®−a ®¶ng vµo con ®−êng ®óng vµ cuéc héi nghÞ ®ã râ rµng lµ mét b−íc
M−u toan cña ph¸i men-sª-vÝch hßng rót vÊn ®Ò nµy ra khái ch−¬ng
ngoÆt trong sù ph¸t triÓn cña phong trµo c«ng nh©n Nga sau th¾ng lîi
tr×nh nghÞ sù cña héi nghÞ ®· kh«ng thµnh. Héi nghÞ ®· th«ng qua nghÞ
cña bän ph¶n çch m¹ng" (nh− trªn, tr. 440). ― 216.
quyÕt do Lª-nin ®Ò nghÞ, cã söa ®æi kh«ng ®¸ng kÓ (xem Toµn tËp,
tiÕng ViÖt, Nhµ xuÊt b¶n TiÕn bé, M¸t-xc¬-va, t. 17, tr. 399 - 403). 93
Héi nghÞ toµn thÓ Ban chÊp hµnh trung −¬ng §¶ng c«ng nh©n d©n
B¶n nghÞ quyÕt "VÒ ®¶ng ®oµn d©n chñ - x· héi trong §u-ma" mµ chñ - x· héi Nga th−êng gäi lµ "héi nghÞ thèng nhÊt", häp tõ ngµy 2
nh÷ng ng−êi b«n-sª-vÝch ®−a ra vµ ®−îc héi nghÞ th«ng qua ®· phª ®Õn ngµy 23 th¸ng Giªng (15 th¸ng Giªng - 5 th¸ng Hai) 1910 t¹i Pa-ri.
ph¸n ho¹t ®éng cña ®¶ng ®oµn vµ nªu lªn nh÷ng nhiÖm vô cô thÓ cña Mïa thu n¨m 1909, vÊn ®Ò vÒ nh÷ng con ®−êng vµ nh÷ng ph−¬ng
®¶ng ®oµn. ph¸p cñng cè ®¶ng vµ sù thèng nhÊt cña ®¶ng ®−îc ®Æt ra hÕt søc gay
Trong khi th¶o luËn vÊn ®Ò tæ chøc, nh÷ng ng−êi b«n-sª-vÝch ®·
g¾t. Th¸ng M−êi mét 1909, c¨n cø vµo quyÕt nghÞ cña Héi nghÞ ban biªn
chØ ra trong dù th¶o nghÞ quyÕt cña m×nh r»ng ®¶ng ph¶i ®Æc biÖt chó ý
tËp më réng cña b¸o "Ng−êi v« s¶n", V. I. Lª-nin ®· ®−a ra kÕ ho¹ch
tíi viÖc x©y dùng vµ cñng cè çc tæ chøc ®¶ng bÝ mËt, ®ång thêi sö
nh»m lµm cho nh÷ng ng−êi b«n-sª-vÝch xÝch gÇn l¹i vµ liªn minh víi
dông m¹ng l−íi réng r·i çc héi hîp ph¸p kh¸c nhau ®Ó ho¹t ®éng
nh÷ng ng−êi men-sª-vÝch ñng hé ®¶ng ®Ó cïng nhau ®Êu tranh chèng
trong quÇn chóng. Cßn ph¸i men-sª-vÝch th× trªn thùc tÕ ®· ra søc thñ
ph¸i thñ tiªu vµ ph¸i triÖu håi. §èi lËp víi kÕ ho¹ch cña Lª-nin, ph¸i ®iÒu
tiªu ®¶ng bÝ mËt vµ ®×nh chØ mäi ho¹t ®éng çch m¹ng.
Héi nghÞ ®· th«ng qua "ChØ thÞ cho tiÓu ban phô tr¸ch vÊn ®Ò tæ hßa gåm G. E. Di-n«-vi-Ðp, L. B. Ca-mª-nÐp vµ A. I. R−-cèp ®· cè t×m
chøc" do Lª-nin ®−a ra (xem Toµn tËp, tiÕng ViÖt, Nhµ xuÊt b¶n TiÕn çch thèng nhÊt nh÷ng ng−êi b«n-sª-vÝch víi nh÷ng ng−êi men-sª-vÝch
bé, M¸t-xc¬-va, t. 17, tr. 404), vµ thµnh lËp tiÓu ban so¹n th¶o nghÞ thuéc ph¸i "TiÕng nãi ng−êi d©n chñ - x· héi" (ph¸i thñ tiªu) vµ víi
quyÕt. TiÓu ban nµy, råi sau ®ã lµ c¶ héi nghÞ ®· th«ng qua dù th¶o bän T¬-rèt-xki, lµm nh− vËy trªn thùc tÕ cã nghÜa lµ thñ tiªu ®¶ng b«n-
nghÞ quyÕt cña ph¸i b«n-sª-vÝch. sª-vÝch. Çc ñy viªn Ban chÊp hµnh trung −¬ng I. Ph. §u-br«-vin-xki
NghÞ quyÕt vÒ viÖc thèng nhÊt çc tæ chøc d©n téc t¹i çc ®Þa vµ V. P. N«-ghin còng cã nh÷ng ng¶ nghiªng mang tÝnh chÊt ®iÒu hßa.
ph−¬ng mµ Héi nghÞ ®¹i biÓu V §¶ng c«ng nh©n d©n chñ - x· héi V× t×nh h×nh trong ®¶ng vµ ë n−íc Nga ®ßi hái khÈn thiÕt ph¶i gi¶i
Nga th«ng qua, ®· kiªn quyÕt b¸c bá nguyªn t¾c vÒ chÕ ®é liªn bang, quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò cã liªn quan ®Õn viÖc thèng nhÊt çc lùc l−îng
çi nguyªn t¾c mµ ph¸i Bun, nh÷ng kÎ ®· ñng hé viÖc ph©n cña ®¶ng, nªn ngµy 1 (14) th¸ng M−êi mét 1909 nh÷ng ng−êi b«n-
sª-vÝch ®· göi ®Õn Bé phËn ë n−íc ngoµi cña Ban chÊp hµnh trung kh¼ng ®Þnh r»ng chñ nghÜa thñ tiªu vµ chñ nghÜa triÖu håi lµ nh÷ng
−¬ng b¶n tuyªn bè nãi vÒ sù cÇn thiÕt ph¶i triÖu tËp trong thêi gian gÇn biÓu hiÖn cña ¶nh h−ëng t− s¶n vµo giai cÊp v« s¶n. Héi nghÞ toµn thÓ
nhÊt, héi nghÞ toµn thÓ Ban chÊp hµnh trung −¬ng ®¶ng. còng ®· ®Æt vÊn ®Ò cÇn thiÕt ph¶i x©y dùng sù thèng nhÊt thùc sù cña
Tham gia c«ng viÖc cña Héi nghÞ toµn thÓ Ban chÊp hµnh trung ®¶ng ®øng tr−íc nh÷ng nhiÖm vô chÝnh trÞ - t− t−ëng cña ®¶ng trong
−¬ng häp håi th¸ng Giªng cã çc ®¹i biÓu cña tÊt c¶ çc ph¸i vµ çc thêi kú lÞch sö ®ã.
nhãm, vµ nh÷ng ®¹i biÓu cña çc tæ chøc d©n chñ - x· héi cña çc d©n §ång thêi Lª-nin còng kÞch liÖt lªn ¸n nh÷ng nghÞ quyÕt cã tÝnh chÊt
téc. Ph¸i ®iÒu hßa chiÕm ®a sè trong héi nghÞ toµn thÓ nµy. ®iÒu hßa cña héi nghÞ toµn thÓ. BÊt chÊp ý kiÕn cña Lª-nin, ph¸i ®iÒu hßa
Trong héi nghÞ toµn thÓ nµy, Lª-nin ®· kiªn tr× ®Êu tranh chèng liªn minh víi T¬-rèt-xki ®· ®−a vµo çc c¬ quan trung −¬ng cña ®¶ng
bän c¬ héi chñ nghÜa vµ ph¸i ®iÒu hßa, cè g¾ng lµm cho héi nghÞ kÞch kh«ng ph¶i nh÷ng ng−êi men-sª-vÝch ñng hé ®¶ng mµ lµ nh÷ng ng−êi
liÖt lªn ¸n ph¸i thñ tiªu vµ ph¸i triÖu håi, thùc hiÖn ®−êng lèi lµm cho men-sª-vÝch theo ph¸i "TiÕng nãi ng−êi d©n chñ - x· héi" (ph¸i thñ tiªu).
nh÷ng ng−êi b«n-sª-vÝch nhÝch l¹i gÇn nh÷ng ng−êi men-sª-vÝch ñng Héi nghÞ toµn thÓ quyÕt ®Þnh trî cÊp cho tê b¸o cña T¬-rèt-xki ― tê "Sù
hé ®¶ng. Khi nhËn xÐt vÒ t×nh h×nh trong héi nghÞ toµn thÓ, Lª-nin ®·
thËt" ë Viªn, vµ cö ®¹i diÖn cña Ban chÊp hµnh trung −¬ng vµo ban biªn
viÕt cho A. M. Goãc-ki nh− sau: "Ba tuÇn lÔ mÖt r· rêi, toµn bé thÇn
tËp tê b¸o ®ã. Nhãm "TiÕn lªn" ®−îc thõa nhËn lµ nhãm xuÊt b¶n cña
kinh c¨ng th¼ng, hµng tr¨m ngµn chuyÖn phiÒn to¸i!" (Toµn tËp, tiÕng
®¶ng. Trung t©m b«n-sª-vÝch bÞ gi¶i thÓ vµ tê b¸o "Ng−êi v« s¶n" bÞ ®×nh
Nga, xuÊt b¶n lÇn thø 5, t. 47, tr. 249).
b¶n; nh÷ng ng−êi b«n-sª-vÝch chuyÓn giao mét phÇn tµi s¶n cña m×nh
Ch−¬ng tr×nh nghÞ sù cña héi nghÞ toµn thÓ nµy gåm nh÷ng vÊn ®Ò:
cho Ban chÊp hµnh trung −¬ng, phÇn tµi s¶n cßn l¹i th× hä chuyÓn giao
1) B¸o ço cña Bé phËn ë trong n−íc cña Ban chÊp hµnh trung −¬ng;
cho nh÷ng ng−êi thø ba ®−îc gäi lµ ng−êi b¶o qu¶n (C. Cau-xky, Ph.
2) B¸o ço cña Bé phËn ë n−íc ngoµi cña Ban chÊp hµnh trung −¬ng;
Mª-rinh, C. TxÐt-kin), ®Ó nh÷ng ng−êi nµy trong thêi h¹n hai n¨m sÏ
3) B¸o ço cña ban biªn tËp C¬ quan ng«n luËn trung −¬ng; 4) Çc b¸o
chuyÓn nh÷ng tµi s¶n ®ã cho Ban chÊp hµnh trung −¬ng víi ®iÒu kiÖn lµ
ço cña çc Ban chÊp hµnh trung −¬ng çc ®¶ng d©n chñ - x· héi cña
çc d©n téc; 5) T×nh h×nh trong ®¶ng; 6) VÒ viÖc triÖu tËp héi nghÞ ®¹i nh÷ng ng−êi men-sª-vÝch thuéc ph¸i "TiÕng nãi ng−êi d©n chñ - x· héi"
biÓu th−êng kú cña ®¶ng; 7) §iÒu lÖ cña Ban chÊp hµnh trung −¬ng ph¶i gi¶i t¸n trung t©m bÌ ph¸i cña m×nh vµ chÊm døt viÖc xuÊt b¶n tê
§¶ng c«ng nh©n d©n chñ - x· héi Nga vµ nh÷ng vÊn ®Ò kh¸c. b¸o cã tÝnh chÊt bÌ ph¸i cña hä. Trong nghÞ quyÕt "VÒ çc trung t©m bÌ
Khi th¶o luËn vÊn ®Ò c¬ b¶n ― vÒ t×nh h×nh trong ®¶ng ― bän ph¸i", héi nghÞ toµn thÓ ®· v¹ch râ r»ng "lîi Ých cña ®¶ng vµ cña sù thèng
men-sª-vÝch theo ph¸i "TiÕng nãi ng−êi d©n chñ - x· héi" tham gia héi nhÊt cña ®¶ng ®ßi hái ph¶i ®ãng cöa trong t−¬ng lai gÇn nhÊt tê b¸o
nghÞ nµy ®· liªn minh víi ph¸i "TiÕn lªn" vµ víi sù ñng hé cña bän T¬- "TiÕng nãi ng−êi d©n chñ - x· héi"". Song, nh− Lª-nin ®· viÕt, héi nghÞ
rèt-xki, ®· ra søc bªnh vùc ph¸i thñ tiªu vµ ph¸i triÖu håi. MÆc dï ph¸i nµy chØ giíi h¹n ë nh÷ng lêi høa hÑn su«ng cña ph¸i "TiÕng nãi ng−êi
®iÒu hßa vµ nh÷ng ®¹i biÓu cña çc tæ chøc d©n téc do bÞ søc Ðp cña d©n chñ - x· héi" (ph¸i thñ tiªu) vµ ph¸i "TiÕn lªn" r»ng hä sÏ gi¶i t¸n çc
bän men-sª-vÝch theo ph¸i "TiÕng nãi ng−êi d©n chñ - x· héi", cña ph¸i ph¸i cña m×nh vµ ®×nh b¶n çc b¸o chÝ mang tÝnh chÊt bÌ ph¸i.
"TiÕn lªn" vµ cña bän T¬-rèt-xki, ®· ®ång ý lµ trong nghÞ quyÕt "VÒ t×nh Nh÷ng nghÞ quyÕt cã tÝnh chÊt ®iÒu hßa cña héi nghÞ toµn thÓ nµy
h×nh trong ®¶ng" kh«ng nªu ®Ých danh ph¸i thñ tiªu vµ ph¸i triÖu håi, ®· tiÕp tay cho ph¸i thñ tiªu vµ ph¸i triÖu håi vµ ®· g©y t¸c h¹i lín cho
nh−ng do ®ßi hái kiªn tr× cña Lª-nin, héi nghÞ ®· lªn ¸n ph¸i thñ tiªu ®¶ng. Bän men-sª-vÝch theo ph¸i "TiÕng nãi ng−êi d©n chñ - x· héi", ph¸i
vµ ph¸i triÖu håi, ®· thõa nhËn tÝnh chÊt nguy hiÓm cña nh÷ng trµo l−u "TiÕn lªn" vµ bän T¬-rèt-xki ®· kh«ng chÞu phôc tïng çc nghÞ quyÕt cña héi
®ã vµ sù cÇn thiÕt ph¶i ®Êu tranh chèng l¹i chóng. nghÞ toµn thÓ. B¸o "TiÕng nãi ng−êi d©n chñ - x· héi" ®· kh«ng bÞ ®ãng
Khi ®¸nh gi¸ ý nghÜa cña Héi nghÞ toµn thÓ th¸ng Giªng, Lª-nin cöa. Ph¸i thñ tiªu b¾t ®Çu xuÊt b¶n mét çch hîp ph¸p ë Nga c¬ quan ng«n
®· chØ ra r»ng, héi nghÞ ®ã ®· x¸c ®Þnh døt kho¸t ®−êng lèi s¸ch luËn cña m×nh lµ tê "B×nh minh cña chóng ta", cßn ph¸i "TiÕng nãi ng−êi
l−îc cña ®¶ng trong thêi kú thÕ lùc ph¶n çch m¹ng thèng trÞ, d©n chñ - x· héi" th× céng t¸c víi t¹p chÝ nµy. Nhãm "TiÕn lªn" kh«ng
®· ph¸t triÓn nghÞ quyÕt cña Héi nghÞ ®¹i biÓu V (Héi nghÞ toµn chÊm døt sù ho¹t ®éng chia rÏ cña hä. Ban biªn tËp tê "Sù thËt" cña T¬-rèt-
Nga n¨m 1908) cña §¶ng c«ng nh©n d©n chñ - x· héi Nga vµ ®· xki ®· kh«ng chÞu phôc tïng sù kiÓm tra cña Ban chÊp hµnh trung −¬ng.
Sau khi chui vµo çc c¬ quan trung −¬ng cña ®¶ng, bän men-sª-vÝch x· héi", lµ bän "c¬ héi chñ nghÜa tiÓu t− s¶n", lµ bän "men-sª-vÝch - x·
theo ph¸i thñ tiªu ®· ph¸ ho¹i nÒn nÕp ho¹t ®éng cña çc c¬ quan ®ã héi chñ nghÜa - çch m¹ng", bän nµy ng¶ nghiªng gi÷a §¶ng d©n chñ -
vµ ph¸ ho¹i c«ng t¸c cña çc tæ chøc ®¶ng ë çc ®Þa ph−¬ng. lËp hiÕn vµ §¶ng x· héi chñ nghÜa - çch m¹ng, ®ång thêi Lª-nin nhÊn
V× vËy nªn mïa thu 1910 nh÷ng ng−êi b«n-sª-vÝch tuyªn bè r»ng m¹nh r»ng ®¶ng nµy "kh«ng kh¸c mÊy so víi §¶ng d©n chñ - lËp hiÕn,
hä kh«ng bÞ rµng buéc bëi sù tháa thuËn mµ çc ph¸i ®· th«ng qua bëi v× nã g¹t bá khái c−¬ng lÜnh c¶ chÕ ®é céng hßa lÉn yªu s¸ch vÒ
trong Héi nghÞ toµn thÓ håi th¸ng Giªng. Nh÷ng ng−êi b«n-sª-vÝch b¾t toµn bé ruéng ®Êt" (Toµn tËp, tiÕng ViÖt, Nhµ xuÊt b¶n TiÕn bé, M¸t-
®Çu xuÊt b¶n c¬ quan ng«n luËn riªng cña m×nh lµ tê "B¸o c«ng nh©n". xc¬-va, t. 14, tr. 30). CÇm ®Çu ®¶ng nµy lµ A. V. Pª-sª-kh«-nèp, N. Ph.
Hä b¾t ®Çu cè g¾ng triÖu tËp mét héi nghÞ toµn thÓ míi vµ ®ßi ph¶i tr¶ An-nen-xki, V. A. Mi-a-c«-tin vµ nh÷ng tªn kh¸c. Sau Çch m¹ng d©n
l¹i tµi s¶n vµ tiÒn b¹c cña hä mµ tr−íc ®©y hä ®· chuyÓn mét çch cã chñ - t− s¶n th¸ng Hai 1917, §¶ng "x· héi chñ nghÜa nh©n d©n" hîp
®iÒu kiÖn cho Ban chÊp hµnh trung −¬ng sö dông. nhÊt víi ph¸i lao ®éng, tÝch cùc ñng hé ho¹t ®éng cña ChÝnh phñ l©m
Çc biªn b¶n cña Héi nghÞ toµn thÓ häp håi th¸ng Giªng kh«ng t×m thêi t− s¶n, cö ®¹i biÓu cña m×nh tham gia chÝnh phñ ®ã. Sau çch
thÊy. C«ng viÖc cña héi nghÞ toµn thÓ nµy, cuéc ®Êu tranh trong héi m¹ng x· héi chñ nghÜa th¸ng M−êi, nh÷ng ng−êi x· héi chñ nghÜa
nghÞ ®ã víi ph¸i thñ tiªu, ph¸i "TiÕn lªn", víi bän T¬-rèt-xki vµ ph¸i nh©n d©n ®· cã nh÷ng ©m m−u ph¶n çch m¹ng vµ tham gia çc ho¹t
®iÒu hßa ®−îc tr×nh bµy mét çch chi tiÕt trong bµi cña V. I. Lª-nin "Bót ®éng vò trang chèng ChÝnh quyÒn x«-viÕt. §¶ng nµy chÊm døt ho¹t
ký cña mét nhµ chÝnh luËn" (xem Toµn tËp, tiÕng ViÖt, Nhµ xuÊt b¶n ®éng vµo thêi kú cã cuéc can thiÖp vò trang cña n−íc ngoµi vµ néi
TiÕn bé, M¸t-xc¬-va, t. 19, tr. 307 - 396). ― 216. chiÕn. ― 223.
94 96
"NhËt ký ng−êi d©n chñ - x· héi" ― c¬ quan ng«n luËn kh«ng ®Þnh kú "Cña c¶i n−íc Nga" ― t¹p chÝ ra hµng th¸ng, xuÊt b¶n t¹i Pª-tÐc-bua tõ
do G. V. Plª-kha-nèp xuÊt b¶n ë Gi¬-ne-v¬ tõ th¸ng Ba 1905 tíi th¸ng n¨m 1876 tíi n¨m 1918. Tõ ®Çu nh÷ng n¨m 90 cña thÕ kû XIX, t¹p chÝ
T− 1912 (cã nh÷ng thêi gian gi¸n ®o¹n kh¸ l©u). Ra ®−îc 16 sè. N¨m nµy chuyÓn vµo tay nh÷ng ng−êi d©n tóy tù do chñ nghÜa ®øng ®Çu lµ
1916 tê b¸o nµy ®−îc tiÕp tôc xuÊt b¶n ë Pª-t¬-r«-gr¸t, nh−ng chØ ra N. C. Mi-khai-lèp-xki. TËp hîp chung quanh t¹p chÝ "Cña c¶i n−íc
®−îc cã mét sè. Nga" lµ nh÷ng nhµ chÝnh luËn mµ vÒ sau trë thµnh nh÷ng ®¶ng viªn
Trong t¸m sè ®Çu (1905 - 1906) Plª-kha-nèp ®· thùc hµnh nh÷ng næi tiÕng cña §¶ng x· héi chñ nghÜa - çch m¹ng, §¶ng "x· héi chñ
quan ®iÓm c¬ héi chñ nghÜa, men-sª-vÝch cùc h÷u, bªnh vùc khèi liªn nghÜa nh©n d©n" vµ cña çc nhãm lao ®éng trong çc §u-ma nhµ n−íc.
minh gi÷a §¶ng d©n chñ - x· héi víi giai cÊp t− s¶n tù do chñ nghÜa, N¨m 1906 t¹p chÝ nµy trë thµnh c¬ quan ng«n luËn cña §¶ng lao ®éng
phñ nhËn sù liªn minh gi÷a giai cÊp v« s¶n víi n«ng d©n, lªn ¸n cuéc
x· héi chñ nghÜa nh©n d©n nöa d©n chñ - lËp hiÕn. ― 223.
khëi nghÜa vò trang th¸ng Ch¹p.
97
Trong nh÷ng n¨m 1909 - 1912, trong çc sè 9 - 16 tê "NhËt ký ng−êi "Ng−êi v« s¶n" ― tê b¸o bÊt hîp ph¸p cña ph¸i b«n-sª-vÝch. XuÊt b¶n
d©n chñ - x· héi", Plª-kha-nèp ®· lªn tiÕng chèng l¹i nh÷ng ng−êi men- tõ ngµy 21 th¸ng T¸m (3 th¸ng ChÝn) 1906 ®Õn ngµy 28 th¸ng M−êi mét
sª-vÝch theo chñ nghÜa thñ tiªu, b¶o vÖ çc tæ chøc ®¶ng bÝ mËt. Song, (11 th¸ng Ch¹p) 1909 do V. I. Lª-nin lµm chñ biªn; ra ®−îc 50 sè. TÝch
trªn nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n vÒ s¸ch l−îc, «ng vÉn gi÷ lËp tr−êng men-sª- cùc tham gia c«ng t¸c cña ban biªn tËp cã M. Ph. Vla-®i-mia-xki, V. V.
vÝch. Trong tê "NhËt ký ng−êi d©n chñ - x· héi", sè 1 xuÊt b¶n n¨m V«-rèp-xki, I. Ph. §u-br«-vin-xki, A. V. Lu-na-ts¸c-xki; c«ng t¸c kü thuËt
1916 ®· biÓu hiÖn rÊt râ çc quan ®iÓm x· héi - s«-vanh cña G. V. Plª- in tê b¸o th× do A. G. Sli-khte, E. X. Sli-khte vµ nh÷ng ng−êi kh¸c ®¶m
kha-nèp. ― 217. nhiÖm. Hai m−¬i sè b¸o ®Çu ®−îc chuÈn bÞ ®−a in vµ xÕp ch÷ ë V−-
95 boãc-g¬ (viÖc in b»ng çc khu«n ch÷ ®óc göi tíi th× ®−îc tæ chøc ë Pª-
Nh÷ng ng−êi "x· héi chñ nghÜa nh©n d©n" ― ®¶ng viªn cña §¶ng
lao ®éng x· héi chñ nghÜa nh©n d©n tiÓu t− s¶n, ®¶ng nµy t¸ch tõ tÐc-bua; nh»m môc ®Ých gi÷ bÝ mËt tê b¸o l¹i ghi lµ xuÊt b¶n ë M¸t-xc¬-
çnh h÷u cña §¶ng x· héi chñ nghÜa - çch m¹ng ra håi n¨m 1906. va). VÒ sau, do ®iÒu kiÖn xuÊt b¶n tê b¸o bÊt hîp ph¸p ë Nga trë nªn
Nh÷ng ng−êi x· héi chñ nghÜa nh©n d©n chñ tr−¬ng liªn minh víi v« cïng khã kh¨n, nªn theo quyÕt ®Þnh cña Ban chÊp hµnh Pª-tÐc-bua
bän d©n chñ - lËp hiÕn. Lª-nin gäi hä lµ bän "d©n chñ - lËp hiÕn - vµ M¸t-xc¬-va cña §¶ng c«ng nh©n d©n chñ - x· héi Nga, ban biªn tËp
b¸o "Ng−êi v« s¶n" chuyÓn viÖc xuÊt b¶n tê b¸o nµy ra n−íc ngoµi nghÜa ®ã ®· l«i kÐo vÒ phÝa Ru-d¬-ven mét bé phËn kh¸ lín giai cÊp t−
(çc sè 21 - 40 ®−îc xuÊt b¶n ë Gi¬-ne-v¬, çc sè 41 - 50 ®−îc xuÊt b¶n s¶n lo¹i nhá vµ lo¹i trung b×nh vµ c¶ mét bé phËn c«ng nh©n; kÕt qu¶ lµ
ë Pa-ri). trong cuéc bÇu cö tæng thèng mïa thu n¨m 1912, Ru-d¬-ven ®· thu
Trªn thùc tÕ b¸o "Ng−êi v« s¶n" lµ C¬ quan ng«n luËn trung −¬ng ®−îc 4119 ngh×n phiÕu, ®øng hµng thø hai. §¶ng tiÕn bé d©n téc tån t¹i
cña nh÷ng ng−êi b«n-sª-vÝch. Toµn bé c«ng t¸c chñ yÕu trong ban biªn tíi n¨m 1916. ― 235.
tËp b¸o "Ng−êi v« s¶n" ®Òu do Lª-nin thùc hiÖn. PhÇn lín çc sè b¸o ®Òu 100
§¶ng céng hßa Mü ®−îc thµnh lËp n¨m 1854 gåm nh÷ng phÇn tö chèng
cã ®¨ng mét sè bµi cña Ng−êi. B¸o "Ng−êi v« s¶n" ®· ®¨ng trªn 100 bµi bän chñ n«, thèng nhÊt l¹i ®Ó chèng l¹i nh÷ng tham väng ngµy cµng lín
b¸o vµ tiÓu luËn cña Lª-nin vÒ nh÷ng vÊn ®Ò quan träng nhÊt cña cuéc cña bän chñ ®ån ®iÒn ë miÒn Nam. ThÓ hiÖn lîi Ých cña giai cÊp t− s¶n
®Êu tranh çch m¹ng cña giai cÊp c«ng nh©n. Tê b¸o ®ã ®· gi¶i thÝch mét n«ng nghiÖp ë miÒn B¾c vµ ®−îc sù ñng hé trong thêi kú ®ã cña nh÷ng
çch réng r·i nh÷ng vÊn ®Ò vÒ s¸ch l−îc vµ ®−êng lèi chÝnh trÞ chung, ®· phÐc-mi-ª vµ c«ng nh©n, §¶ng céng hßa ®· ®Æt ra cho m×nh nhiÖm vô
®¨ng çc b¸o ço vÒ ho¹t ®éng cña Ban chÊp hµnh trung −¬ng §¶ng c«ng thñ tiªu chÝnh quyÒn cña bän chñ n«, h¹n chÕ vµ tõng b−íc xãa bá chÕ
nh©n d©n chñ - x· héi Nga, nh÷ng nghÞ quyÕt cña çc héi nghÞ ®¹i biÓu ®é n« lÖ vµ lÊy ruéng ®Êt ë miÒn T©y cÊp cho çc phÐc-mi-ª ®Õn lËp
vµ héi nghÞ toµn thÓ Ban chÊp hµnh trung −¬ng, nh÷ng bøc th− cña Ban nghiÖp mµ kh«ng ph¶i tr¶ tiÒn. N¨m 1860 øng cö viªn cña §¶ng céng
chÊp hµnh trung −¬ng vÒ nh÷ng vÊn ®Ò kh¸c nhau trong ho¹t ®éng cña hßa A. Lin-c«n ®−îc bÇu lµm tæng thèng. Sau cuéc néi chiÕn ë Mü (1861 -
®¶ng vµ mét sè v¨n kiÖn kh¸c. Trong phô tr−¬ng cña sè 46 ®· ®¨ng b¶n 1865), §¶ng céng hßa lµ kÎ ®Êu tranh tÝch cùc cho lîi Ých giai cÊp ®¹i t−
th«ng b¸o vÒ cuéc héi nghÞ ban biªn tËp më réng cña b¸o "Ng−êi v« s¶n" s¶n c«ng nghiÖp vµ tµi chÝnh. Trong thêi kú ®Õ quèc chñ nghÜa, ®¶ng ®ã
vµ nghÞ quyÕt cña héi nghÞ ®ã; cuéc héi nghÞ nµy häp t¹i Pa-ri vµo nh÷ng trë thµnh ®¶ng cña t− b¶n ®éc quyÒn, tÝch cùc thi hµnh chÝnh s¸ch x©m
ngµy 8 - 17 (21 - 30) th¸ng S¸u 1909. Tê b¸o nµy cã quan hÖ chÆt chÏ víi l−îc vµ chèng nh©n d©n cña chñ nghÜa ®Õ quèc Mü. ― 235.
çc tæ chøc ®¶ng ë ®Þa ph−¬ng.
101
Trong nh÷ng n¨m thÕ lùc ph¶n ®éng Xt«-l−-pin thèng trÞ, b¸o Néi chiÕn ë Mü ― cuéc chiÕn tranh gi÷a çc bang ë miÒn B¾c, lµ nh÷ng
"Ng−êi v« s¶n" gi÷ vai trß xuÊt s¾c trong viÖc duy tr× vµ cñng cè çc tæ bang tiÕn bé vÒ mÆt kinh tÕ vµ x· héi, víi çc bang ë miÒn Nam theo chÕ
chøc b«n-sª-vÝch, trong cuéc ®Êu tranh chèng ph¸i thñ tiªu, ph¸i triÖu ®é n«ng n« ®· næi lo¹n. ViÖc bÇu øng cö viªn cña §¶ng céng hßa A. Lin-
håi, ph¸i tèi hËu th− vµ ph¸i t¹o thÇn. c«n, mét ng−êi chèng chÕ ®é n« lÖ, lµm tæng thèng Mü håi n¨m 1860 lµ
Theo quyÕt ®Þnh cña Héi nghÞ toµn thÓ Ban chÊp hµnh trung −¬ng dÊu hiÖu b¸o tr−íc cuéc næi lo¹n. Th¸ng Ch¹p, bang Nam Ca-r«-li-na
§¶ng c«ng nh©n d©n chñ - x· héi Nga häp håi th¸ng Giªng 1910, b¸o tuyªn bè rót khái Liªn bang. Çc bang kh¸c theo chÕ ®é n« lÖ ®· theo
"Ng−êi v« s¶n" ®· ®×nh b¶n. ― 223. g−¬ng cña bang nµy. ChiÕn sù b¾t ®Çu bïng næ tõ th¸ng T− 1861.
98 §øng vÒ phÝa çc bang miÒn B¾c mµ nãi, cuéc chiÕn tranh nµy
"Sù nghiÖp cuéc sèng" ― t¹p chÝ hîp ph¸p, c¬ quan ng«n luËn cña
mang tÝnh chÊt tiÕn bé vµ çch m¹ng. ViÖc chÝnh phñ cña A. Lin-c«n
ph¸i men-sª-vÝch theo chñ nghÜa thñ tiªu; xuÊt b¶n ë Pª-tÐc-bua trong ban hµnh vµo th¸ng ChÝn 1862 b¶n tuyªn bè gi¶i phãng nh÷ng ng−êi
thêi gian th¸ng Giªng - th¸ng M−êi 1911. Ra ®−îc 9 sè. ― 227.
n« lÖ da ®en lµ b−íc ngoÆt trong tiÕn tr×nh chiÕn tranh. ViÖc th«ng qua
99 ®¹o luËt vÒ cÊp ®Êt (®−îc chia ruéng ®Êt kh«ng ph¶i tr¶ tiÒn), viÖc quÐt
§¶ng tiÕn bé d©n téc Mü ®−îc thµnh lËp vµo mïa hÌ n¨m 1912 tr−íc
ngµy bÇu cö tæng thèng, do chç t¸ch tõ §¶ng céng hßa mµ ra. §¹i héi cña s¹ch nh÷ng phÇn tö ph¶n béi ra khái qu©n ®éi vµ bé m¸y nhµ n−íc,
®¶ng míi khai m¹c vµo ngµy 5 th¸ng T¸m 1912 ë Si-ca-g« ®· ®Ò cö T. Ru- viÖc nhËn ng−êi da ®en vµo qu©n ®éi, viÖc ®ãng cöa çc tê b¸o ph¶n
d¬-ven lµ øng cö viªn tæng thèng. C−¬ng lÜnh cña ®¶ng ®−îc th¶o ra cã ®éng vµ nh÷ng biÖn ph¸p kh¸c mang tÝnh chÊt d©n chñ - çch m¹ng
trï tÝnh ®Õn viÖc thu hót phiÕu cña ®«ng ®¶o quÇn chóng cö tri, nªn bao còng cã ý nghÜa quan träng. ViÖc chuyÓn sang ¸p dông çc ph−¬ng
hµm nh÷ng yªu s¸ch ®ßi d©n chñ hãa chÕ ®é bÇu cö, kiÓm so¸t çc t¬-rít, ph¸p çch m¹ng ®Ó tiÕn hµnh chiÕn tranh ®· ®−a tíi th¾ng lîi cña miÒn
thùc hiÖn ngµy lµm 8 giê, b¶o ®¶m cho c«ng nh©n møc l−¬ng tèi thiÓu v. v.. B¾c trong cuéc néi chiÕn. Th¸ng T− 1865 çc ®¹o qu©n cña miÒn Nam
B¶n c−¬ng lÜnh mÞ d©n vÒ mÆt x· héi vµ sÆc mïi c¶i l−¬ng tù do chñ bÞ ®¸nh tan.
QuÇn chóng nh©n d©n ― c«ng nh©n, phÐc-mi-ª, d©n da ®en ― th¸ng Ch¹p 1912 b¶n tuyªn bè cña ®¶ng ®oµn d©n chñ - x· héi ®·
®ãng vai trß quyÕt ®Þnh trong viÖc ®¸nh tan bän chñ ®ån ®iÒn lµ chñ ®−îc ®äc t¹i phiªn häp cña §u-ma nhµ n−íc.
n« b»ng qu©n sù. ChÕ ®é x· héi tiÕn bé h¬n vµ −u thÕ lín vÒ çc Ngµy 8 (21) th¸ng Ch¹p 1912, b¸o "Sù thËt" ®· ®¨ng b¶n ghi tèc
nguån kinh tÕ vµ nh©n lùc ®· quyÕt ®Þnh tr−íc th¾ng lîi cña çc bang ký phiªn häp cña §u-ma kÌm theo toµn v¨n b¶n tuyªn bè. Sè b¸o "Sù
miÒn B¾c. KÕt qu¶ cña néi chiÕn ®· dän ®−êng cho sù ph¸t triÓn thËt" nµy ®· bÞ tÞch thu v× ®¨ng b¶n tuyªn bè ®ã, cßn ng−êi chñ biªn
m¹nh mÏ cña chñ nghÜa t− b¶n ë Mü. ― 235. cña b¸o th× bÞ truy tè tr−íc tßa ¸n. ― 243.
102 104
§¶ng d©n chñ Mü xuÊt hiÖn n¨m 1828 víi t− çch lµ ®¶ng cña bän chñ n« §¹i héi x· héi chñ nghÜa quèc tÕ bÊt th−êng cña Quèc tÕ II ®· häp ë Ba-l¬
vµ mét sè nhãm trong giai cÊp t− s¶n cã quan hÖ víi bän chñ n«; tham trong nh÷ng ngµy 24 - 25 th¸ng M−êi mét 1912. §¹i héi nµy ®−îc triÖu
gia ®¶ng nµy cßn cã mét sè kh¸ lín phÐc-mi-ª vµ t− s¶n nhá thµnh thÞ. VÒ tËp nh»m gi¶i quyÕt vÊn ®Ò ®Êu tranh chèng nguy c¬ chiÕn tranh ®Õ quèc
sau, ®¶ng nµy biÕn thµnh ®¶ng cña nh÷ng chñ ®ån ®iÒn kiªm chñ n« lín chñ nghÜa thÕ giíi ®ang tíi gÇn; mèi ®e däa cña cuéc chiÕn tranh nµy
vµ cña mét bé phËn trong giai cÊp ®¹i t− s¶n. Sau cuéc néi chiÕn ë Mü cµng t¨ng lªn sau khi cuéc chiÕn tranh ®Çu tiªn ë vïng Ban-c¨ng b¾t ®Çu.
(1861 - 1865), §¶ng d©n chñ ngµy cµng nhÝch l¹i gÇn §¶ng céng hßa. Tham dù ®¹i héi cã 555 ®¹i biÓu. Ban chÊp hµnh trung −¬ng §¶ng c«ng
Trong thêi kú ®Õ quèc chñ nghÜa, §¶ng d©n chñ còng nh− §¶ng céng hßa nh©n d©n chñ - x· héi Nga ®· cö 6 ®¹i biÓu ®i dù ®¹i héi.
®· trë thµnh ®¶ng cña t− b¶n ®éc quyÒn, nã tÝch cùc thi hµnh chÝnh s¸ch Ngµy khai m¹c ®¹i héi, ®· diÔn ra mét cuéc biÓu t×nh chèng chiÕn
x©m l−îc vµ chèng nh©n d©n cña chñ nghÜa ®Õ quèc Mü. ― 235. tranh cã ®«ng ®¶o ng−êi tham gia vµ mét cuéc mÝt-tinh quèc tÕ ph¶n
103 ®èi chiÕn tranh. Ngµy 25 th¸ng M−êi mét, b¶n tuyªn ng«n vÒ chiÕn
§Ò c−¬ng cña V. I. Lª-nin "VÒ vÊn ®Ò mét sè lêi ph¸t biÓu cña çc
tranh ®· ®−îc nhÊt trÝ th«ng qua t¹i ®¹i héi.
nghÞ sÜ c«ng nh©n" lµ c¬ së cña b¶n tuyªn bè cña ®¶ng ®oµn d©n chñ - B¶n tuyªn ng«n b¸o tr−íc cho çc d©n téc ph¶i ®Ò phßng nguy c¬ cña
x· héi trong §u-ma nhµ n−íc IV. B¶n th¶o cña ®Ò c−¬ng nµy kh«ng
cuéc chiÕn tranh thÕ giíi ®ang tíi gÇn. "BÊt cø lóc nµo, ― b¶n tuyªn ng«n
cßn gi÷ ®−îc ®Çy ®ñ.
viÕt, − çc d©n téc lín ë ch©u ¢u còng ®Òu cã thÓ bÞ x« ®Èy vµo vßng
Tr−íc khi th«ng qua b¶n tuyªn bè nµy ®· diÔn ra cuéc ®Êu tranh chèng l¹i nhau, thÕ nh−ng kh«ng thÓ biÖn b¹ch cho mét téi lçi chèng l¹i
quyÕt liÖt gi÷a çc ®¹i biÓu b«n-sª-vÝch víi nhãm b¶y ng−êi men-sª- nh©n lo¹i vµ l−¬ng tri nh− vËy b»ng mét lý do nµo, dï lµ nhá nhÊt, vÒ bÊt
vÝch trong ®¶ng ®oµn. Trong håi ký cña m×nh, A. E. Ba-®a-Ðp, mét cø lîi Ých d©n téc nµo... SÏ lµ mÊt trÝ, nÕu nh− çc chÝnh phñ kh«ng hiÓu
ng−êi b«n-sª-vÝch thµnh viªn cña ®¶ng ®oµn d©n chñ - x· héi, ®· viÕt: r»ng chØ riªng ý nghÜ g©y ra cuéc chiÕn tranh thÕ giíi khñng khiÕp ¾t
"§¶ng ®oµn chóng t«i ®· dµnh mét sè phiªn häp ®Ó th¶o luËn b¶n còng g©y nªn sù phÉn né vµ tøc giËn trong giai cÊp c«ng nh©n. Giai cÊp
tuyªn bè, cuéc th¶o luËn nµy ®−îc b¾t ®Çu ngay tõ tr−íc khi §u-ma v« s¶n coi viÖc b¾n giÕt lÉn nhau v× lîi nhuËn cña bän t− b¶n, v× sù hiÕu
khai m¹c. Çc cuéc th¶o luËn ®−îc tiÕn hµnh v« cïng say s−a vµ cã th¾ng cña çc triÒu ®¹i, v× ®Ó thùc hiÖn nh÷ng hiÖp −íc ngo¹i giao bÝ mËt
lóc kÐo dµi tíi tËn ®ªm khuya. ë c¶ hai bªn, ngoµi çc ®¹i biÓu cßn cã lµ téi lçi" (xem "Auβerordentlicher Internationaler Sozialistenkongreβ zu
çc çn bé ®¶ng lóc bÊy giê ®ang ë Pª-tÐc-bua còng tham gia vµo viÖc Basel am 24. und 25. November 1912". Berlin, 1912, S. 23, 26).
x©y dùng b¶n tuyªn bè... Sau mét cuéc ®Êu tranh l©u dµi vµ bÒn bØ, B¶n tuyªn ng«n ®· v¹ch trÇn nh÷ng môc ®Ých ¨n c−íp cña cuéc
sau mét lo¹t cuéc luËn chiÕn s«i næi víi bän men-sª-vÝch, cuèi cïng chiÕn tranh mµ bän ®Õ quèc ®· chuÈn bÞ vµ kªu gäi c«ng nh©n tÊt c¶
chóng t«i ®· ®−a ®−îc vµo b¶n tuyªn bè tÊt c¶ nh÷ng yªu s¸ch c¬ b¶n çc n−íc tiÕn hµnh cuéc ®Êu tranh kiªn quyÕt cho hßa b×nh, chèng l¹i
cña nh÷ng ng−êi b«n-sª-vÝch" (A. Ba-®a-Ðp. "Nh÷ng ng−êi b«n-sª- nguy c¬ chiÕn tranh, "lÊy søc m¹nh ®oµn kÕt quèc tÕ cña giai cÊp v«
vÝch trong §u-ma nhµ n−íc. Håi ký". M¸t-xc¬-va, 1954, tr. 67). s¶n ®Ó chèng l¹i chñ nghÜa ®Õ quèc t− b¶n". Trong tr−êng hîp x¶y ra
C¨n cø vµo çc chØ thÞ cña Lª-nin, hÇu hÕt çc ®iÓm chñ yÕu cuéc chiÕn tranh ®Õ quèc chñ nghÜa, b¶n tuyªn ng«n kiÕn nghÞ nh÷ng
cña c−¬ng lÜnh tèi thiÓu ®Òu ®−îc ®−a vµo b¶n tuyªn bè nµy. Tuy ng−êi x· héi chñ nghÜa h·y lîi dông cuéc khñng ho¶ng kinh tÕ vµ
nhiªn, nh÷ng ng−êi men-sª-vÝch vÉn ®−a vµo ®−îc ®iÓm cã chøa chÝnh trÞ do cuéc chiÕn tranh ®ã t¹o ra, ®Ó ®Êu tranh cho çch m¹ng
®ùng yªu s¸ch ®ßi quyÒn tù trÞ d©n téc vÒ mÆt v¨n hãa. Ngµy 7 (20) x· héi chñ nghÜa.
108
Çc l·nh tô cña Quèc tÕ II (Cau-xki, Van-®Ðc-ven-®¬ v. v.) t¹i ®¹i Cuéc biÓu t×nh nµy ®−îc tæ chøc theo s¸ng kiÕn cña nh÷ng ng−êi
héi ®· bá phiÕu th«ng qua b¶n tuyªn ng«n chèng chiÕn tranh. Song b«n-sª-vÝch ― ®¹i biÓu cña çc vïng vµ xÝ nghiÖp ë Pª-tÐc-bua. MÊy
b¶n tuyªn ng«n nµy ®èi víi hä chØ lµ c©u tr¶ lêi chiÕu lÖ; kh«ng mét ai ngµy tr−íc khi §u-ma nhµ n−íc IV khai m¹c, trong çc xÝ nghiÖp
trong sè l·nh tô c¬ héi chñ nghÜa cña Quèc tÕ II cã ý ®Þnh thùc hiÖn ng−êi ta ®· r¶i truyÒn ®¬n kªu gäi c«ng nh©n tæ chøc cuéc b·i c«ng
nghÞ quyÕt cña §¹i héi Ba-l¬. Khi chiÕn tranh thÕ giíi lÇn thø nhÊt b¾t chÝnh trÞ mét ngµy vµo ngµy 15 (28) th¸ng M−êi mét 1912 vµ cuéc
®Çu th× hä cè t×nh lê ®i b¶n tuyªn ng«n cña §¹i héi Ba-l¬ vµ ®øng vÒ biÓu t×nh tiÕn vÒ l©u ®µi Ta-vrÝch. Ph¸i thñ tiªu ®· lªn tiÕng trªn b¸o
phÝa çc chÝnh phñ ®Õ quèc chñ nghÜa n−íc hä. ― 243. "Tia s¸ng" ph¶n ®èi cuéc biÓu t×nh. Ngµy 13 (26) th¸ng M−êi mét,
105
®¶ng ®oµn d©n chñ - x· héi triÖu tËp mét héi nghÞ cã sù tham gia cña
Cã ý nãi ®Õn lµn sãng c«ng phÉn trong çc chÝnh trÞ ph¹m ë çc çc ®¹i biÓu Ban chÊp hµnh Pª-tÐc-bua, ban biªn tËp b¸o "Sù thËt",
nhµ tï Cu-t«-ma-ra vµ An-ga-tsi. Lµn sãng c«ng phÉn nµy b¾t ®Çu trung t©m l·nh ®¹o cña ph¸i thñ tiªu lµ Ban tæ chøc vµ b¸o "Tia s¸ng"
bïng næ vµo th¸ng T¸m 1912, lý do g©y nªn lµn sãng ®ã lµ viÖc cña ph¸i thñ tiªu. Trong héi nghÞ nµy, nh÷ng ng−êi b«n-sª-vÝch ®·
viªn thèng ®èc qu©n sù vïng Da-bai-can ra lÖnh thi hµnh trong ñng hé ®Ò nghÞ cña c«ng nh©n vÒ viÖc tæ chøc mét cuéc b·i c«ng vµ
çc nhµ tï khæ sai ë NÐc-tsin nh÷ng quy t¾c ®èi xö víi chÝnh trÞ biÓu t×nh vµo ngµy khai m¹c §u-ma Tr¨m ®en, ph¸i thñ tiªu ®· ph¶n
ph¹m theo luËt nhµ binh. Çc chÝnh trÞ ph¹m trong nhµ tï Cu-t«- ®èi kÞch liÖt ®Ò nghÞ ®ã. Sau héi nghÞ, ®¶ng ®oµn d©n chñ - x· héi ®·
ma-ra ®· tuyªn bè tuyÖt thùc 15 ngµy ®Ó ph¶n ®èi. Bän gi¸m ngôc c«ng bè trªn b¸o mét b¶n tuyªn bè cã tÝnh chÊt sai lÇm vÒ mÆt chÝnh
®· tr¶ lêi viÖc lµm ®ã b»ng viÖc tra tÊn hµng lo¹t nh÷ng ng−êi bÞ trÞ, trong b¶n tuyªn bè nµy ®¶ng ®oµn ®ã ®· tá th¸i ®é tiªu cùc ®èi
b¾t. Mét sè ng−êi tï thÊt väng ®· tù s¸t. Nh÷ng sù kiÖn víi tÝnh víi cuéc b·i c«ng. MÆc dÇu ph¸i thñ tiªu cã hµnh ®éng chèng ®èi
chÊt t−¬ng tù còng ®· x¶y ra ë nhµ tï An-ga-tsi. Mïa hÌ vµ mïa vµ ®¶ng ®oµn d©n chñ - x· héi cã sai lÇm vÒ chÝnh trÞ, nh−ng vµo
thu n¨m 1912 ë çc nhµ tï kh¸c trªn n−íc Nga còng dÊy lªn ngµy §u-ma khai m¹c, hµng v¹n c«ng nh©n ®· b·i c«ng. ë mét sè xÝ
nh÷ng lµn sãng c«ng phÉn cña çc chÝnh trÞ ph¹m. H−ëng øng nghiÖp ng−êi ta ®· tæ chøc çc cuéc mÝt-tinh chíp nho¸ng, trong ®ã
nh÷ng sù kiÖn ®ã, ®· cã nhiÒu cuéc b·i c«ng cña c«ng nh©n ®Ó c«ng nh©n ®· ra çc nghÞ quyÕt tÈy chay b¸o "Tia s¸ng".
ph¶n ®èi næ ra ë Pª-tÐc-bua, M¸t-xc¬-va, V¸c-sa-va vµ Ri-ga. §¶ng Sau cuéc biÓu t×nh, nh÷ng ®¹i biÓu b«n-sª-vÝch trong §u-ma ®·
®oµn d©n chñ - x· héi vµ nhãm lao ®éng, ®· ®−a ra tr−íc §u-ma lªn tiÕng trong çc cuéc häp cña c«ng nh©n, c«ng nhËn sai lÇm cña
nhµ n−íc IV lêi chÊt vÊn vÒ nh÷ng sù nh¹o b¸ng ®èi víi çc tï m×nh. ― 253.
nh©n. ViÖc th¶o luËn vÊn ®Ò nµy ®· bÞ g¸c l¹i víi ®a sè phiÕu t¸n 109
Cã ý nãi ®Õn bµi diÔn v¨n cña M. V. Rèt-di-an-c« sau khi ®−îc bÇu
thµnh vµ vÒ sau kh«ng ®−îc ®−a ra th¶o luËn trë l¹i. ― 244. lµm chñ tÞch cña §u-ma nhµ n−íc IV. Trong bµi ph¸t biÓu cña m×nh,
106
V. I. Lª-nin ®· ®¸nh gi¸ b¶n dù th¶o ruéng ®Êt nµy trong çc bµi «ng ta ®· tù tuyªn bè lµ "ng−êi t¸n thµnh chÕ ®é ®¹i biÓu theo çc
"ChÝnh s¸ch ruéng ®Êt míi" vµ "Nh÷ng cuéc th¶o luËn vÒ vÊn ®Ò nguyªn t¾c lËp hiÕn", nh−ng ®ång thêi víi giäng l−ìi cña mét bµy t«i
ruéng ®Êt t¹i §u-ma III" (Xem Toµn tËp, tiÕng ViÖt, Nhµ xuÊt b¶n TiÕn trung thµnh, «ng ta l¹i tuyªn bè "trung thµnh kh«ng do dù" ®èi víi
bé, M¸t-xc¬-va, t. 16, tr. 538 - 543 vµ t. 17, tr. 377 - 396). ― 244. Nga hoµng. Sau khi bµi diÔn v¨n cña Rèt-di-an-c« kÕt thóc ph¸i ®a sè
d©n chñ - lËp hiÕn - th¸ng M−êi trong §u-ma ®· vç tay hoan nghªnh
107
V¨n kiÖn "VÒ vÊn ®Ò çc ®¹i biÓu c«ng nh©n t¹i §u-ma vµ lêi tuyªn bè «ng ta. B¸o "Ng«n luËn" cña ph¸i d©n chñ - lËp hiÕn qua bµi x· luËn
cña hä" lµ b¶n dù th¶o tuyªn bè cña ®¶ng ®oµn d©n chñ - x· héi. V¨n cña sè b¸o 315 ra ngµy 16 (29) th¸ng M−êi mét 1912 ®· ®¸nh gi¸ viÖc
kiÖn nµy do N. C. Cróp-xcai-a chÐp l¹i vµ göi ngµy 13 (26) th¸ng M−êi bÇu Rèt-di-an-c« lµm chñ tÞch cña §u-ma lµ mét cuéc "biÓu d−¬ng
mét 1912 tõ Cra-cèp tíi çc ®¹i biÓu b«n-sª-vÝch t¹i §u-ma. B¶n dù chÝnh trÞ" vµ ®· t¸n d−¬ng «ng ta hÕt lêi. ― 254.
th¶o tuyªn bè ®ã bÞ bän c¶nh s¸t Nga hoµng b¾t ®−îc. ― 248. 110
Kh«ng x¸c ®Þnh ®−îc ®©y muèn nãi tíi bµi b¸o nµo. ― 257.
111
"Héi nghÞ ®¹i biÓu khu vùc" cña nh÷ng ng−êi d©n chñ - x· héi Ba-lan t¾c ph©n x−ëng, nã tËp hîp chñ yÕu lµ "tÇng líp c«ng nh©n quý téc".
häp trong thêi gian 11 - 17 th¸ng T¸m (lÞch míi) 1912. TÊt c¶ nh÷ng C¬ quan ng«n luËn chÝnh thøc cña Liªn ®oµn lao ®éng Mü lµ t¹p chÝ
ng−êi tham dù héi nghÞ ®Òu lµ nh÷ng ng−êi ñng hé Ban l·nh ®¹o "American Federationist", mét t¹p chÝ ra hµng th¸ng, xuÊt b¶n ë Oa-
trung −¬ng cña §¶ng d©n chñ - x· héi V−¬ng quèc Ba-lan vµ LÝt-va sinh-t¬n tõ n¨m 1894.
("ph¸i Da-gi«n-®èp"), hä gi÷ lËp tr−êng ®iÒu hßa víi ph¸i thñ tiªu vµ Theo chñ nghÜa c¶i l−¬ng, Ban l·nh ®¹o cña Liªn ®oµn lao ®éng
chèng l¹i "ph¸i R«-d¬-la-mèp" lµ ph¸i ®øng trªn lËp tr−êng b«n-sª- Mü phñ nhËn çc nguyªn t¾c cña chñ nghÜa x· héi vµ ®Êu tranh giai
vÝch. Héi nghÞ t¸n thµnh ho¹t ®éng cña Ban l·nh ®¹o trung −¬ng, cÊp, nã tuyªn truyÒn cho "sù hîp t¸c giai cÊp" vµ ®øng trªn lËp
quyÕt ®Þnh gi¶i t¸n çc tæ chøc ®¶ng nµo ñng hé "ph¸i R«-d¬-la-mèp", tr−êng b¶o vÖ çc thÓ chÕ t− b¶n chñ nghÜa. Ban l·nh ®¹o cña Liªn
ñng hé sù tháa hiÖp vÒ s¸ch l−îc víi ph¸i Bun vµ §¶ng x· héi chñ ®oµn lao ®éng Mü thi hµnh chÝnh s¸ch chia rÏ phong trµo c«ng nh©n
nghÜa Ba-lan "ph¸i t¶" trong cuéc bÇu cö §u-ma nhµ n−íc IV. Héi quèc tÕ vµ tÝch cùc ñng hé chÝnh s¸ch ®èi ngo¹i x©m l−îc cña chñ
nghÞ còng ®· th«ng qua b¶n nghÞ quyÕt ― mµ bµi nµy ®· ph©n tÝch ― nghÜa ®Õ quèc Mü. N¨m 1955 Liªn ®oµn lao ®éng Mü hîp nhÊt víi
vÒ th¸i ®é cña §¶ng d©n chñ - x· héi Ba-lan ®èi víi §¶ng c«ng nh©n mét liªn hiÖp c«ng ®oµn kh¸c ― §¹i héi çc c«ng ®oµn s¶n nghiÖp.
d©n chñ - x· héi Nga. ― 274. Liªn hiÖp c«ng ®oµn míi ®ã lÊy tªn lµ Liªn ®oµn lao ®éng Mü - §¹i
héi çc c«ng ®oµn s¶n nghiÖp. ― 285.
112
C¬ quan ng«n luËn cña nh÷ng ng−êi chèng ph¸i thñ tiªu lµ b¸o 115
Bµi "Giai cÊp c«ng nh©n vµ ®oµn ®¹i biÓu cña nã t¹i "nghÞ viÖn"" lµ bµi
"Ng−êi d©n chñ - x· héi". §©y cã ý muèn nãi tíi bµi b¸o cña V. I. Lª-
®Çu tiªn trong mét lo¹t bµi mµ V. I. Lª-nin ®· viÕt cho b¸o "Sù thËt"
nin "KÕt thóc sù khñng ho¶ng trong ®¶ng" ®¨ng trªn b¸o "Ng−êi d©n
nãi vÒ kinh nghiÖm ho¹t ®éng cña ®¶ng ®oµn d©n chñ - x· héi t¹i çc
chñ - x· héi", sè 25 ra ngµy 8 (21) th¸ng Ch¹p 1911 (xem Toµn tËp,
§u-ma II, III vµ IV. Trªn b¸o "Sù thËt" chØ ®¨ng bµi ®Çu tiªn. N¨m
tiÕng ViÖt, Nhµ xuÊt b¶n TiÕn bé, M¸t-xc¬-va, t. 21, tr. 1 - 14).
1954 Ban chÊp hµnh trung −¬ng §¶ng c«ng nh©n thèng nhÊt Ba-lan
C¬ quan ng«n luËn cña ph¸i thñ tiªu lµ b¸o "TiÕng nãi ng−êi d©n
®· chuyÓn cho Ban chÊp hµnh trung −¬ng §¶ng céng s¶n Liªn-x«
chñ - x· héi". §©y cã ý nãi ®Õn bµi cña A. M¸c-t−-nèp "Trªn nh÷ng tro
nh÷ng tµi liÖu trong l−u tr÷ cña V. I. Lª-nin ë Cra-cèp − P«-r«-nin mµ
tµn ®æ n¸t cña khèi liªn minh b«n-sª-vÝch - Ba-lan" ®¨ng trªn b¸o ng−êi ta t×m thÊy ë Cra-cèp, trong sè tµi liÖu ®ã cã b¶n th¶o bµi III vµ
"TiÕng nãi ng−êi d©n chñ - x· héi", sè 26, th¸ng Ch¹p 1911. ― 279. bµi V cña bµi "Giai cÊp c«ng nh©n vµ ®oµn ®¹i biÓu cña nã t¹i "nghÞ
113
Liªn bang "¸o" ― ë ®©y lµ mét chñ tr−¬ng x©y dùng §¶ng d©n chñ - viÖn"". Nh÷ng bµi ®ã ― mµ chóng t«i in trong tËp nµy ― lÇn ®Çu
®−îc c«ng bè vµo th¸ng T− 1954 trªn t¹p chÝ "Ng−êi céng s¶n".
x· héi ¸o c¨n cø vµo thµnh phÇn d©n téc. T¹i §¹i héi Vim-bÐc (Viªn)
Kh«ng t×m thÊy bµi II vµ bµi IV. ― 288.
n¨m 1897, ®¶ng thèng nhÊt ®· ®−îc xãa bá vµ thay vµo ®ã, ng−êi ta
116
®· thµnh lËp mét liªn bang cña s¸u nhãm "d©n chñ - x· héi" cña çc V. I. Lª-nin muèn nãi tíi thµnh phÇn ®¹i biÓu cña §¹i héi V (§¹i héi
d©n téc: §øc, TsÐc, Ba-lan, Ru-xin, ý vµ Nam Xla-v¬. TÊt c¶ çc nhãm Lu©n-®«n) cña §¶ng c«ng nh©n d©n chñ - x· héi Nga. ― 288.
®ã chØ cã liªn hÖ víi nhau qua ®¹i héi chung vµ Ban l·nh ®¹o trung 117
ý nãi tíi nghÞ quyÕt cña Héi nghÞ ®¹i biÓu IV §¶ng c«ng nh©n d©n
−¬ng chung. T¹i §¹i héi Bruy-n¬ n¨m 1899, Ban l·nh ®¹o trung −¬ng
chñ - x· héi Nga ("Héi nghÞ ®¹i biÓu III toµn Nga") "VÒ s¸ch l−îc cña
cña ®¶ng ®−îc c¶i tæ thµnh mét c¬ quan cã tÝnh chÊt liªn bang bao ®¶ng ®oµn d©n chñ - x· héi t¹i §u-ma nhµ n−íc" (xem "§¶ng céng
gåm çc ban chÊp hµnh çc ®¶ng d©n chñ - x· héi cña çc d©n téc. V× s¶n Liªn-x« qua çc nghÞ quyÕt vµ quyÕt ®Þnh cña çc ®¹i héi, héi
thi hµnh chÕ ®é liªn bang vÒ mÆt tæ chøc nh− vËy nªn §¶ng d©n chñ - nghÞ ®¹i biÓu vµ héi nghÞ toµn thÓ Ban chÊp hµnh trung −¬ng", ph. I,
x· héi thèng nhÊt ¸o ®· tan r·. ― 284. 1954, tr. 182 - 184). ― 291.
114 118
Liªn ®oµn lao ®éng Mü ― mét liªn hiÖp c«ng ®oµn ë Mü, thµnh lËp §©y nãi vÒ nghÞ quyÕt cña Héi nghÞ ®¹i biÓu V §¶ng c«ng nh©n
n¨m 1881. Liªn ®oµn lao ®éng Mü ®−îc x©y dùng theo nguyªn d©n chñ - x· héi Nga (Héi nghÞ ®¹i biÓu toµn Nga n¨m 1908) "VÒ
®¶ng ®oµn d©n chñ - x· héi t¹i §u-ma" (xem "§¶ng céng s¶n Liªn-x« "canh t©n hßa b×nh", mét ®¶ng mµ vÒ thùc chÊt kh«ng cã g× kh¸c víi
qua çc nghÞ quyÕt vµ quyÕt ®Þnh cña çc ®¹i héi, héi nghÞ ®¹i biÓu vµ §¶ng th¸ng M−êi. ― 304.
héi nghÞ toµn thÓ Ban chÊp hµnh trung −¬ng", ph. I, 1954, tr. 198 -
125
201). ― 292. Héi nghÞ Ban chÊp hµnh trung −¬ng §¶ng c«ng nh©n d©n chñ - x· héi
Nga víi çc çn bé ®¶ng ― ®Ó gi÷ bÝ mËt ®−îc gäi lµ héi nghÞ "th¸ng
119
§©y cã ý nãi tíi nh÷ng ng−êi men-sª-vÝch ñng hé ®¶ng ― mét nhãm Hai" ― ®−îc tiÕn hµnh ë Cra-cèp tõ ngµy 26 th¸ng Ch¹p 1912 ®Õn
®øng ®Çu lµ G. V. Plª-kha-nèp ®· t¸ch khái ph¸i men-sª-vÝch theo ngµy 1 th¸ng Giªng 1913 (8 - 14 th¸ng Giªng 1913). Dù héi nghÞ cã V.
chñ nghÜa thñ tiªu, trong nh÷ng n¨m 1908 - 1912 nhãm nµy ®· chèng I. Lª-nin, N. C. Cróp-xcai-a, I. V. Xta-lin, çc ®¹i biÓu b«n-sª-vÝch t¹i
l¹i ph¸i thñ tiªu. Tuy vÉn gi÷ lËp tr−êng men-sª-vÝch, nh−ng nh÷ng §u-ma nhµ n−íc IV: A. E. Ba-®a-Ðp, G. I. Pª-t¬-rèp-xki, N. R. Sa-gèp
ng−êi thuéc nhãm Plª-kha-nèp ®ång thêi l¹i chñ tr−¬ng duy tr× vµ v. v.. Dù héi nghÞ cßn cã ®¹i biÓu cña çc tæ chøc bÝ mËt cña ®¶ng ë
cñng cè tæ chøc ®¶ng bÝ mËt vµ, nh»m môc ®Ých ®ã, hä ®· liªn minh Pª-tÐc-bua, tØnh M¸t-xc¬-va, miÒn Nam, U-ran vµ Çp-ca-d¬.
víi nh÷ng ng−êi b«n-sª-vÝch. ― 292. V. I. Lª-nin trùc tiÕp tiÕn hµnh c«ng t¸c chuÈn bÞ ®Ó triÖu tËp héi
120 nghÞ, Ng−êi ®· trao ®æi nhiÒu th− tõ víi çc çn bé ®¶ng ë Nga vµ ra
NghÞ quyÕt cña ®¶ng ®oµn d©n chñ - x· héi t¹i §u-ma IV vÒ vÊn ®Ò
chØ thÞ cho Bé phËn ë trong n−íc cña Ban chÊp hµnh trung −¬ng §¶ng
nhËn E. I. Gia-gien-l« vµo ®¶ng ®oµn d©n chñ - x· héi ®· ®−îc c«ng
c«ng nh©n d©n chñ - x· héi Nga vÒ nh÷ng vÊn ®Ò tæ chøc héi nghÞ. Héi
bè toµn v¨n ngµy 1 (14) th¸ng Ch¹p 1912 trªn çc b¸o "Sù thËt" (sè
nghÞ Cra-cèp ®−îc tiÕn hµnh d−íi sù chñ täa cña V. I. Lª-nin. Ng−êi ®·
182) vµ "Tia s¸ng" (sè 64). Ngoµi bµi nµy, V. I. Lª-nin còng nªu lªn ®äc çc b¸o ço "Cao trµo çch m¹ng, çc cuéc b·i c«ng vµ nhiÖm vô
nh÷ng ý kiÕn ®¸nh gi¸ b¶n nghÞ quyÕt ®ã trong nghÞ quyÕt cña Héi cña ®¶ng", "VÒ th¸i ®é ®èi víi ph¸i thñ tiªu vµ vÒ sù thèng nhÊt" (v¨n
nghÞ Ban chÊp hµnh trung −¬ng §¶ng c«ng nh©n d©n chñ - x· héi b¶n çc b¸o ço nµy nay kh«ng cßn gi÷ l¹i ®−îc), th¶o ra vµ hiÖu ®Ýnh
Nga víi çc çn bé ®¶ng ë Cra-cèp "VÒ ®¶ng ®oµn d©n chñ - x· héi t¹i tÊt c¶ çc nghÞ quyÕt cña héi nghÞ vµ ®· viÕt "Th«ng b¸o" cña Ban chÊp
§u-ma" (xem tËp nµy, tr. 321 - 324). ― 294. hµnh trung −¬ng §¶ng c«ng nh©n d©n chñ - x· héi Nga vÒ héi nghÞ ®ã.
121 Héi nghÞ ®· th«ng qua çc nghÞ quyÕt vÒ nh÷ng vÊn ®Ò quan
§©y cã ý nãi ®Õn bµi cña I. V. Xta-lin "Gia-gien-l« lµ ñy viªn kh«ng cã
®Çy ®ñ quyÒn h¹n trong ®¶ng ®oµn d©n chñ - x· héi" ®¨ng trªn b¸o träng nhÊt cña phong trµo c«ng nh©n: vÒ çc nhiÖm vô cña ®¶ng
"Sù thËt", sè 182 ngµy 1 th¸ng Ch¹p 1912. ― 297. tr−íc cao trµo çch m¹ng míi vµ tr−íc sù ph¸t triÓn cña phong trµo
b·i c«ng, vÒ viÖc x©y dùng tæ chøc bÊt hîp ph¸p, vÒ c«ng t¸c cña
122
Ba-la-lai-kin ― mét nh©n vËt trong t¸c phÈm cña M. E. Xan-t−-cèp - ®¶ng ®oµn d©n chñ - x· héi t¹i §u-ma, vÒ cuéc vËn ®éng b¶o hiÓm, vÒ
Sª-®rin "Mét bµi ca hoa t×nh hiÖn ®¹i"; y lµ mét kÎ ba hoa thuéc ph¸i b¸o chÝ cña ®¶ng, vÒ çc tæ chøc d©n chñ - x· héi cña çc d©n téc, vÒ
tù do, mét kÎ phiªu l−u vµ lõa dèi. ― 300. cuéc ®Êu tranh chèng ph¸i thñ tiªu vµ vÒ sù thèng nhÊt cña ®¶ng v«
123 s¶n. Héi nghÞ ®· nghe çc b¸o ço vÒ t×nh h×nh c«ng t¸c ®¶ng ë çc
"D− luËn Nga" ― tê b¸o hµng ngµy, c¬ quan ng«n luËn cña §¶ng tiÕn
®Þa ph−¬ng.
bé; xuÊt b¶n ë Pª-tÐc-bua tõ 9 (22) th¸ng Ch¹p 1912 tíi 20 th¸ng T¸m
Héi nghÞ Cra-cèp ®· ®Ò nghÞ çc tæ chøc ®¶ng ®i ®«i víi viÖc më
(2 th¸ng ChÝn) 1913. ― 302.
réng vµ t¨ng c−êng cæ ®éng cho çc yªu s¸ch cña c−¬ng lÜnh tèi thiÓu
124
"Lêi nãi" ― tê b¸o t− s¶n hµng ngµy; xuÊt b¶n ë Pª-tÐc-bua tõ 1903 tíi cña §¶ng c«ng nh©n d©n chñ - x· héi Nga, ph¶i n©ng nh÷ng nhiÖm
1909. Lóc ®Çu lµ c¬ quan ng«n luËn cña nh÷ng ng−êi ho¹t ®éng vô sau ®©y lªn hµng ®Çu: ñng hé toµn diÖn çc cuéc b·i c«ng çch
héi ®ång ®Þa ph−¬ng ph¸i h÷u, tõ th¸ng M−êi mét 1905 lµ c¬ m¹ng cã tÝnh chÊt quÇn chóng vµ tæ chøc çc ho¹t ®éng çch m¹ng
quan ng«n luËn cña §¶ng th¸ng M−êi. Tõ th¸ng B¶y 1906 b¸o nµy cña giai cÊp c«ng nh©n vµ giai cÊp n«ng d©n d−íi mäi h×nh thøc.
®×nh b¶n. B¸o ®−îc tiÕp tôc xuÊt b¶n ngµy 19 th¸ng M−êi mét Héi nghÞ cho r»ng h×nh thøc duy nhÊt ®óng ®Ó x©y dùng ®¶ng
(2 th¸ng Ch¹p) 1906 víi t− çch lµ c¬ quan ng«n luËn cña §¶ng trong thêi kú nµy lµ: ®¶ng bÝ mËt ®−îc bao quanh b»ng mét m¹ng
l−íi çc héi hîp ph¸p vµ nöa hîp ph¸p. Héi nghÞ nhËn ®Þnh r»ng c«ng nh©n d©n chñ - x· héi t¹i çc ®Þa ph−¬ng h·y ®oµn kÕt thËt chÆt
nhiÖm vô tr−íc m¾t quan träng nhÊt cña viÖc x©y dùng ®¶ng lµ ph¶i chÏ vµ thèng nhÊt l¹i thµnh çc tæ chøc thèng nhÊt cña §¶ng c«ng
x©y dùng trong tÊt c¶ çc nhµ m¸y, c«ng x−ëng nh÷ng ban chÊp hµnh nh©n d©n chñ - x· héi Nga. Héi nghÞ ®· lªn ¸n nh÷ng m−u toan cña
hoµn toµn bÝ mËt cña ®¶ng bao gåm nh÷ng c«ng nh©n tÝch cùc nhÊt. çc c¬ quan l·nh ®¹o cña çc tæ chøc d©n chñ - x· héi thuéc çc d©n
Héi nghÞ thõa nhËn cÇn thiÕt ph¶i tæ chøc çc trung t©m khu vùc t¹i téc (Ban chÊp hµnh trung −¬ng cña ph¸i Bun, Ban l·nh ®¹o trung
çc vïng chñ yÕu cña phong trµo c«ng nh©n nh»m c¶i tiÕn sù l·nh −¬ng cña §¶ng d©n chñ - x· héi Ba-lan, Ban chÊp hµnh trung −¬ng
®¹o cña ®¶ng vµ thiÕt lËp mèi liªn hÖ chÆt chÏ h¬n gi÷a çc tæ chøc §¶ng d©n chñ - x· héi xø L¸t-vi-a) ®Þnh t¸ch ra khái §¶ng c«ng nh©n
®¶ng ë ®Þa ph−¬ng víi Ban chÊp hµnh trung −¬ng §¶ng c«ng nh©n d©n chñ - x· héi Nga vµ ñng hé ho¹t ®éng chia rÏ cña ph¸i thñ tiªu.
d©n chñ - x· héi Nga. NhiÖm vô thùc tÕ quan träng bËc nhÊt ®−îc ®Ò Çc nghÞ quyÕt cña héi nghÞ gi÷ vai trß to lín trong viÖc cñng cè
ra lµ x©y dùng mét hÖ thèng nh÷ng ng−êi tin cËy, lÊy tõ trong nh÷ng ®¶ng vµ sù thèng nhÊt cña ®¶ng, trong viÖc më réng vµ cñng cè çc
c«ng nh©n lµm c«ng t¸c l·nh ®¹o ë çc ®Þa ph−¬ng. mèi liªn hÖ gi÷a ®¶ng víi ®«ng ®¶o quÇn chóng lao ®éng, trong viÖc
VÒ vÊn ®Ò c«ng t¸c cña ®¶ng ®oµn d©n chñ - x· héi t¹i §u-ma héi v¹ch ra nh÷ng h×nh thøc ho¹t ®éng míi cña ®¶ng trong ®iÒu kiÖn
nghÞ nhËn ®Þnh r»ng, ®Ó gi¸o dôc chÝnh trÞ cho giai cÊp c«ng nh©n vµ tæ phong trµo c«ng nh©n ®ang mçi ngµy mét d©ng cao.
chøc mét çch ®óng ®¾n ho¹t ®éng cña ®¶ng t¹i §u-ma cÇn ph¶i chó ý Çc nghÞ quyÕt cña Héi nghÞ Cra-cèp ®· ®−îc Ban chÊp hµnh
tíi tõng biÖn ph¸p cña ®¶ng ®oµn d©n chñ - x· héi vµ kiÓm tra c«ng t¸c trung −¬ng §¶ng c«ng nh©n d©n chñ - x· héi Nga chuÈn y vµ ch¼ng
cña ®¶ng ®oµn. Héi nghÞ nªu lªn nh÷ng thµnh tÝch vµ thiÕu sãt trong bao l©u sau khi héi nghÞ bÕ m¹c, nh÷ng nghÞ quyÕt ®ã ®· ®−îc l−u
ho¹t ®éng cña ®¶ng ®oµn d©n chñ - x· héi; héi nghÞ hoan nghªnh ho¹t hµnh d−íi h×nh thøc çc b¶n in th¹ch. Trong nöa ®Çu th¸ng Hai (lÞch
®éng kiªn quyÕt cña çc ®¹i biÓu b«n-sª-vÝch, nh÷ng bµi ph¸t biÓu cña míi) 1913 çc nghÞ quyÕt ®ã cïng víi "Th«ng b¸o" cña Ban chÊp hµnh
hä, nh÷ng lêi chÊt vÊn mµ hä ®· ®−a ra vµ kÞch liÖt lªn ¸n nh÷ng hµnh trung −¬ng vÒ héi nghÞ nµy ®· ®−îc xuÊt b¶n thµnh s¸ch nhá t¹i Pa-
®éng kh«ng ®óng cña bé phËn thuéc ph¸i thñ tiªu trong ®¶ng ®oµn. ri. NghÞ quyÕt "VÒ viÖc c¶i tæ vµ vÒ c«ng t¸c cña ban biªn tËp b¸o "Sù
Héi nghÞ Cra-cèp ®· v¹ch ra nh÷ng biÖn ph¸p nh»m c¶i tiÕn c«ng thËt"" ®−îc th¶o luËn cã lÏ lµ trong çc phiªn häp kÝn cña Ban chÊp
t¸c cña ban biªn tËp b¸o "Sù thËt" vµ chØ ra r»ng ban biªn tËp b¸o "Sù hµnh trung −¬ng sau khi héi nghÞ bÕ m¹c; ®Ó gi÷ bÝ mËt nªn nghÞ
thËt" cÇn ph¶i thùc hiÖn çc nghÞ quyÕt cña ®¶ng mét çch rµnh m¹ch quyÕt nµy kh«ng ®−îc c«ng bè. NghÞ quyÕt nµy cßn l−u ®−îc mét
h¬n n÷a, ph¶i sö dông tèt h¬n n÷a tê b¸o lµm diÔn ®µn cña c«ng
b¶n sao do N. C. Cróp-xcai-a chÐp l¹i. Trong V. I. Lª-nin Toµn tËp,
nh©n ®Ó tr×nh bµy râ sinh ho¹t cña ®¶ng. Nh÷ng tµi liÖu nµo mµ Ban
nghÞ quyÕt nµy ®−îc in lÇn ®Çu tiªn.
chÊp hµnh trung −¬ng ®Þnh cho c«ng bè th× ban biªn tËp cã nhiÖm vô
Çc biªn b¶n cña héi nghÞ kh«ng cßn l−u l¹i ®−îc. Trong Côc l−u
cho ®¨ng lªn b¸o ngay.
tr÷ trung −¬ng cña ®¶ng thuéc ViÖn nghiªn cøu chñ nghÜa M¸c - Lª-nin
VÒ vÊn ®Ò th¸i ®é ®èi víi ph¸i thñ tiªu, héi nghÞ nhËn ®Þnh r»ng
trùc thuéc Ban chÊp hµnh trung −¬ng §¶ng céng s¶n Liªn-x« chØ cßn
mét trong nh÷ng nhiÖm vô quan träng nhÊt cña ®¶ng vÉn lµ ®Êu
nh÷ng ®o¹n ghi chÐp v¾n t¾t cña Lª-nin theo tiÕn tr×nh çc buæi th¶o
tranh kiªn quyÕt víi nhãm thñ tiªu thuéc çc b¸o "B×nh minh cña
luËn vÒ mét sè vÊn ®Ò vµ b¶n ®Ò c−¬ng ng¾n b¸o ço cña Ng−êi vÒ cao
chóng ta" vµ "Tia s¸ng", vµ gi¶i thÝch cho quÇn chóng c«ng nh©n thÊy
râ t¸c h¹i s©u xa cña sù tuyªn truyÒn cña çc tê b¸o ®ã. Héi nghÞ ®· trµo çch m¹ng, çc cuéc b·i c«ng vµ nhiÖm vô cña ®¶ng. ― 307.
kiÕn nghÞ thùc hiÖn sù thèng nhÊt tõ d−íi lªn gi÷a toµn thÓ çc c«ng 126
§©y cã ý nãi ®Õn bµi ph¸t biÓu cña A. I. Ts¬-khªn-kª-li, mét ng−êi men-
nh©n d©n chñ - x· héi víi ®iÒu kiÖn hä thõa nhËn tæ chøc bÝ mËt cña
sª-vÝch, thµnh viªn cña ®¶ng ®oµn d©n chñ - x· héi trong phiªn häp thø
§¶ng c«ng nh©n d©n chñ - x· héi Nga vµ gia nhËp tæ chøc ®ã.
10 cña §u-ma nhµ n−íc ngµy 10 (23) th¸ng Ch¹p 1912. ― 323.
Héi nghÞ Cra-cèp rÊt chó ý tíi vÊn ®Ò d©n téc. Héi nghÞ kªu
127
gäi c«ng nh©n thuéc mäi d©n téc ë n−íc Nga h·y kiªn quyÕt ®Êu C«ng thøc mµ §¹i héi II §¶ng c«ng nh©n d©n chñ - x· héi Nga b¸c bá
tranh chèng mäi biÓu hiÖn cña chñ nghÜa d©n téc, kªu gäi nh÷ng lµ ®Ò nghÞ cña V. §. Mª-®em, mét phÇn tö thuéc ph¸i Bun (theo
biªn b¶n cña ®¹i héi ― G«n-®¬-bl¸t) vÒ viÖc bæ sung vµo § 8 cña phÇn quyÕt cña Héi nghÞ Pra-ha cña §¶ng c«ng nh©n d©n chñ - x· héi Nga,
®−êng lèi chÝnh trÞ chung trong c−¬ng lÜnh cña ®¶ng nãi vÒ "quyÒn tù ®oµn kÕt vÒ mÆt t− t−ëng vµ tæ chøc çc ®¶ng bé ®Þa ph−¬ng xung
quyÕt cho tÊt c¶ çc d©n téc n»m trong quèc gia" ®iÓm sau ®©y: "vµ thµnh quanh Ban chÊp hµnh trung −¬ng ®¶ng, cñng cè sù thèng nhÊt hµng
lËp çc c¬ quan b¶o ®¶m cho hä ®−îc hoµn toµn tù do ph¸t triÓn v¨n hãa" ngò cña ®¶ng, ®Êu tranh chèng çc trµo l−u c¬ héi chñ nghÜa. Bé phËn
(xem "§¹i héi II §¶ng c«ng nh©n d©n chñ - x· héi Nga. Th¸ng B¶y - th¸ng ë trong n−íc cña Ban chÊp hµnh trung −¬ng ®· tiÕn hµnh mét ho¹t
T¸m 1903. TËp biªn b¶n". M¸t-xc¬-va, 1959, tr. 190 - 192). ― 323. ®éng lín lao nh»m xuÊt b¶n vµ phæ biÕn nh÷ng truyÒn ®¬n, lêi kªu
128
gäi vµ nh÷ng s¸ch b¸o bÝ mËt kh¸c cña ®¶ng b«n-sª-vÝch. Bé phËn
Trong phiªn hîp thø 14 cña §u-ma nhµ n−íc vµo ngµy 15 (28) th¸ng nµy lµ kh©u quan träng nèi liÒn Ban chÊp hµnh trung −¬ng víi çc tæ
Ch¹p 1912, sau khi chÊm døt çc cuéc tranh luËn vÒ b¶n tuyªn bè cña chøc ®¶ng ë ®Þa ph−¬ng. Sau Çch m¹ng d©n chñ t− s¶n th¸ng Hai
chÝnh phñ, ph¸i d©n chñ - lËp hiÕn, ph¸i tiÕn bé, ph¸i lao ®éng vµ
1917, Bé phËn ë trong n−íc cña Ban chÊp hµnh trung −¬ng chÊm døt
ph¸i d©n téc chñ nghÜa ®· ®−a ra çc dù th¶o c«ng thøc chuyÓn sang
ho¹t ®éng. ― 324.
®iÓm tiÕp theo. C«ng thøc cña ph¸i tiÕn bé ®· ®−îc th«ng qua víi ®a
131
sè phiÕu, c«ng thøc nµy nãi lªn sù tin t−ëng r»ng chÝnh phñ sÏ thùc Néi dung cña b¶n dù luËt cña chÝnh phñ vÒ b¶o hiÓm mµ §u-ma nhµ
hiÖn §¹o dô ngµy 17 th¸ng M−êi 1905. Çc thµnh viªn trong ®¶ng n−íc III th«ng qua vµo mïa thu 1911, ®· ®−îc V. I. Lª-nin ph©n tÝch
®oµn d©n chñ - x· héi ®· bá phiÕu t¸n thµnh c«ng thøc ®ã. VÒ sau hä trong nghÞ quyÕt cña Héi nghÞ ®¹i biÓu VI toµn Nga (Héi nghÞ Pra-ha)
thõa nhËn viÖc bá phiÕu nµy lµ sai lÇm. ― 323. cña §¶ng c«ng nh©n d©n chñ - x· héi Nga "VÒ th¸i ®é ®èi víi dù luËt
129 cña §u-ma vÒ viÖc nhµ n−íc b¶o hiÓm cho c«ng nh©n" (xem Toµn tËp,
V¨n b¶n ghi nh÷ng ®iÓm kh«ng ®−îc c«ng bè nµy, nay kh«ng cßn
tiÕng ViÖt, Nhµ xuÊt b¶n TiÕn bé, M¸t-xc¬-va, t. 21, tr. 188 - 192). ―324.
l−u ®−îc; nh−ng ta cã thÓ ph¸n ®o¸n ®−îc néi dung cña nh÷ng ®iÓm
kh«ng ®−îc c«ng bè nµy c¨n cø vµo b¶n ph¸c th¶o ®Çu tiªn cña nghÞ 132
"§¶ng céng s¶n Liªn-x« qua çc nghÞ quyÕt vµ quyÕt ®Þnh cña çc ®¹i
quyÕt "VÒ ®¶ng ®oµn d©n chñ - x· héi t¹i §u-ma". B¶n ph¸c th¶o nghÞ héi, héi nghÞ ®¹i biÓu vµ héi nghÞ toµn thÓ Ban chÊp hµnh trung
quyÕt ®−îc in ë tËp nµy, trong phÇn "Çc tµi liÖu chuÈn bÞ" (xem tËp −¬ng", ph. I, 1954, tr. 195. ― 326.
nµy, tr. 491). ― 323.
133
ë ®©y cã ý nãi ®Õn s¸u ®¹i biÓu b«n-sª-vÝch trong ®¶ng ®oµn d©n chñ
130
Bé phËn ë trong n−íc cña Ban chÊp hµnh trung −¬ng §¶ng c«ng nh©n - x· héi t¹i §u-ma nhµ n−íc IV. ― 331.
d©n chñ - x· héi Nga lµ trung t©m thùc tÕ cña ®¶ng b«n-sª-vÝch l·nh
134
®¹o cuéc ®Êu tranh çch m¹ng ë Nga, ®−îc thµnh lËp th¸ng Giªng 1912 §©y cã ý nãi ®Õn t¹p chÝ "Gi¸o dôc", mét t¹p chÝ lý luËn, c«ng khai ra
t¹i Héi nghÞ ®¹i biÓu VI toµn Nga (Héi nghÞ Pra-ha) cña §¶ng c«ng hµng th¸ng cña ph¸i b«n-sª-vÝch, t¹p chÝ nµy xuÊt b¶n ë Pª-tÐc-bua tõ
nh©n d©n chñ - x· héi Nga. Tham gia Bé phËn ë trong n−íc cña Ban th¸ng Ch¹p 1911 tíi th¸ng S¸u 1914. Sè l−îng in t¹p chÝ nµy lªn tíi 5
chÊp hµnh trung −¬ng cã çc ñy viªn cña Ban chÊp hµnh trung −¬ng G. ngh×n b¶n.
C. Oãc-®gi«-ni-kÝt-dª, I-a. M. XvÐc-®lèp, X. X. Xpan-®a-ri-an, I. V. Xta- T¹p chÝ nµy ®−îc thµnh lËp theo s¸ng kiÕn cña V. I. Lª-nin ®Ó thay
lin, çc ñy viªn dù khuyÕt Ban chÊp hµnh trung −¬ng M. I. Ca-li-nin, E. thÕ cho t¹p chÝ "T− t−ëng", mét t¹p chÝ cña ph¸i b«n-sª-vÝch xuÊt b¶n ë
§. Xta-x«-va, v.v.. VÒ sau nµy, do çc vô b¾t gi÷ çn bé ®¶ng ë Nga M¸t-xc¬-va ®· bÞ chÝnh phñ Nga hoµng ®ãng cöa. Tham gia t¹p chÝ nµy
th−êng x¶y ra lu«n, nªn thµnh phÇn cña Bé phËn ë trong n−íc cña Ban cã V. V. V«-rèp-xki, A. I. U-li-a-n«-va - £-li-da-r«-va, N. C. Cróp-xcai-a,
chÊp hµnh trung −¬ng nhiÒu lÇn thay ®æi, nhiÒu ñy viªn míi ®−îc chØ V. M. M«-l«-tèp, M. X. ¤n-min-xki, I. V. Xta-lin, M. A. Xa-vª-li-Ðp. Lª-
®Þnh bæ sung vµo vÞ trÝ cña çc ñy viªn cò. nin ®· l«i cuèn ®−îc A. M. Goãc-ki tham gia l·nh ®¹o môc v¨n häc cña
Ban chÊp hµnh trung −¬ng ®¶ng, ®øng ®Çu lµ V. I. Lª-nin, t¹p chÝ "Gi¸o dôc". Lª-nin ®· tõ Pa-ri, sau ®ã tõ Cra-cèp vµ P«-r«-nin
l·nh ®¹o c«ng t¸c cña Bé phËn ë trong n−íc cña Ban chÊp hµnh chØ ®¹o tê "Gi¸o dôc", biªn tËp çc bµi b¸o, trao ®æi th− tõ ®Òu ®Æn víi
trung −¬ng. NhiÖm vô cña Bé phËn nµy lµ: thùc hiÖn çc nghÞ çc ñy viªn héi ®ång biªn tËp. Trong t¹p chÝ nµy ®· ®¨ng çc t¸c phÈm
138
cña Lª-nin "Ba nguån gèc vµ ba bé phËn cÊu thµnh cña chñ nghÜa Tæng héi c«ng nh©n §øc ― tæ chøc chÝnh trÞ cña c«ng nh©n §øc,
M¸c", "ý kiÕn phª ph¸n vÒ vÊn ®Ò d©n téc", "VÒ quyÒn d©n téc tù ®−îc thµnh lËp t¹i ®¹i héi çc héi c«ng nh©n ë Lai-pxÝch n¨m 1863 víi
quyÕt" v.v.. sù tham gia tÝch cùc cña Ph. L¸t-xan. ViÖc thµnh lËp Tæng héi cã ý
T¹p chÝ ®· v¹ch mÆt bän c¬ héi chñ nghÜa - ph¸i thñ tiªu, ph¸i nghÜa tÝch cùc ®èi víi phong trµo c«ng nh©n, song L¸t-xan, ng−êi
triÖu håi, ph¸i T¬-rèt-xki vµ c¶ ph¸i d©n téc chñ nghÜa t− s¶n, lµm ®−îc bÇu lµm chñ tÞch cña Tæng héi, ®· ®−a Tæng héi ®i theo con
s¸ng tá cuéc ®Êu tranh cña giai cÊp c«ng nh©n trong ®iÒu kiÖn cã cao ®−êng c¬ héi chñ nghÜa. Tæng héi chØ h¹n chÕ môc tiªu trong giíi h¹n
trµo çch m¹ng míi, tuyªn truyÒn nh÷ng khÈu hiÖu cña ph¸i b«n-sª- ®Êu tranh cho quyÒn ®Çu phiÕu phæ th«ng vµ ho¹t ®éng nghÞ tr−êng
hßa b×nh. Nh− Ph. ¡ng-ghen ®· chØ râ ""quyÒn ®Çu phiÕu phæ th«ng,
vÝch trong cuéc vËn ®éng bÇu cö §u-ma nhµ n−íc IV; t¹p chÝ ®·
b×nh ®¼ng vµ trùc tiÕp" ®· ®−îc L¸t-xan tuyªn truyÒn nh− lµ mét
chèng l¹i chñ nghÜa xÐt l¹i vµ chñ nghÜa ph¸i gi÷a trong çc ®¶ng cña
ph−¬ng tiÖn duy nhÊt vµ hoµn toµn ®óng ®¾n ®Ó giai cÊp c«ng nh©n
Quèc tÕ II. T¹p chÝ gi÷ vai trß xuÊt s¾c trong viÖc gi¸o dôc c«ng nh©n
giµnh chÝnh quyÒn" (C. M¸c vµ Ph. ¡ng-ghen. Toµn tËp, xuÊt b¶n lÇn
tiªn tiÕn ë Nga theo tinh thÇn chñ nghÜa M¸c vµ chñ nghÜa quèc tÕ. thø 2, t. 16, tr. 340). Nh÷ng ng−êi l·nh ®¹o cña Tæng héi ®· ®Ò ra yªu
Tr−íc ngµy næ ra chiÕn tranh thÕ giíi lÇn thø nhÊt, t¹p chÝ "Gi¸o s¸ch ®ßi thµnh lËp çc héi liªn hiÖp c«ng nh©n s¶n xuÊt do nhµ n−íc
dôc" bÞ chÝnh phñ Nga hoµng ®ãng cöa. Mïa thu n¨m 1917 t¹p chÝ l¹i trî cÊp, dùa vµo çc héi liªn hiÖp ®ã d−êng nh− cã thÓ tõng b−íc biÕn
®−îc tiÕp tôc xuÊt b¶n nh−ng chØ ra ®−îc mét sè (sè ghÐp ®«i), trong nhµ n−íc Phæ thµnh çi gäi lµ "nhµ n−íc nh©n d©n tù do", n«ng d©n
®ã cã ®¨ng çc t¸c phÈm cña Lª-nin "Nh÷ng ng−êi b«n-sª-vÝch sÏ gi÷ th× bÞ hä xem nh− lµ khèi quÇn chóng ph¶n ®éng. Ph¸i L¸t-xan ®· t¸n
®−îc chÝnh quyÒn hay kh«ng?" vµ "VÒ viÖc söa ®æi c−¬ng lÜnh cña thµnh con ®−êng ph¶n çch m¹ng, dùa vµo çc cuéc chiÕn tranh cña
®¶ng". ― 332. çc triÒu ®¹i ë Phæ ®Ó thèng nhÊt n−íc §øc "tõ trªn xuèng". Tæng héi
135
c«ng nh©n §øc tån t¹i tíi n¨m 1875. ― 339.
Cã kho¶ng 200 ngh×n ng−êi ®· tham gia cuéc b·i c«ng cña c«ng nh©n
139
®−êng s¾t ë Anh (th¸ng T¸m 1911). Cuéc b·i c«ng ®· lµm tª liÖt ho¹t §¹o luËt ®Æc biÖt chèng nh÷ng ng−êi x· héi chñ nghÜa do chÝnh phñ Bi-
®éng cña ®−êng s¾t trong n−íc vµ ®· dÉn tíi sù ph¸ ho¹i nghiªm xm¸c thi hµnh ë §øc n¨m 1878 nh»m môc ®Ých chèng l¹i phong trµo
träng ho¹t ®éng cña c«ng nghiÖp. ChÝnh phñ ®· ph¸i qu©n ®éi tíi ®Ó c«ng nh©n vµ phong trµo x· héi chñ nghÜa. Theo ®¹o luËt nµy, tÊt c¶ çc
tæ chøc cña §¶ng d©n chñ - x· héi, çc tæ chøc c«ng nh©n cã tÝnh chÊt
chèng l¹i nh÷ng ng−êi b·i c«ng. ë Li-v¬-pun, La-nen-li vµ nhiÒu ®Þa
quÇn chóng, b¸o chÝ c«ng nh©n, ®Òu bÞ cÊm; s¸ch b¸o x· héi chñ nghÜa
ph−¬ng kh¸c ë Anh ®· x¶y ra nh÷ng cuéc xung ®ét vò trang; mét sè
®Òu bÞ tÞch thu; nh÷ng ng−êi d©n chñ - x· héi ®Òu bÞ truy n· vµ bÞ ®−a
c«ng nh©n ®· bÞ giÕt, nhiÒu ng−êi bÞ th−¬ng. Cuéc ®µn ¸p ®ã ®· lµm ®i ®µy. Tuy nhiªn, nh÷ng cuéc ®µn ¸p ®· kh«ng ph¸ vì næi §¶ng d©n
bïng lªn mét lµn sãng c¨m phÉn m·nh liÖt ë trong n−íc. Ho¶ng sî chñ - x· héi; ho¹t ®éng cña §¶ng d©n chñ - x· héi l¹i ®−îc c¶i tæ thÝch
tr−íc khÝ thÕ cña phong trµo, bän chñ çc c«ng ty ®−êng s¾t buéc øng víi nh÷ng ®iÒu kiÖn tån t¹i bÊt hîp ph¸p: C¬ quan ng«n luËn
ph¶i cã mét sè nh−îng bé, ®Æc biÖt lµ trªn thùc tÕ ph¶i c«ng nhËn trung −¬ng cña ®¶ng ― b¸o "Der Sozialdemokrat" ("Ng−êi d©n chñ - x·
c«ng ®oµn cña c«ng nh©n ®−êng s¾t. ― 333. héi") ®· ®−îc xuÊt b¶n ë ngoµi n−íc vµ çc ®¹i héi ®¶ng vÉn ®−îc tiÕn
136
hµnh ®Òu ®Æn (1880, 1883 vµ 1887); ë §øc çc tæ chøc d©n chñ - x· héi
V. I. Lª-nin dÉn ra lêi cña bµi ca c«ng nh©n cña thi sÜ ng−êi §øc Gioãc- vµ çc nhãm, ®øng ®Çu lµ Ban chÊp hµnh trung −¬ng bÝ mËt ®−îc
gi¬ HÐc-vÕch, viÕt n¨m 1863 cho Tæng héi c«ng nh©n §øc. ― 333. phôc håi nhanh chãng trong hoµn c¶nh bÝ mËt. §ång thêi, ®¶ng ®· lîi
137 dông réng r·i nh÷ng kh¶ n¨ng hîp ph¸p ®Ó cñng cè mèi liªn hÖ víi
"B¸o çc ca sÜ c«ng nh©n" (tªn gäi ®Çy ®ñ lµ "Deutsche Arbeiter
quÇn chóng, vµ ¶nh h−ëng cña ®¶ng kh«ng ngõng t¨ng lªn: tõ n¨m
Sängerzeitung") ― mét tê b¸o cã khuynh h−íng d©n chñ - x· héi, lµ 1878 tíi n¨m 1890, sè phiÕu dån cho nh÷ng ng−êi d©n chñ - x· héi
c¬ quan ng«n luËn cña "Héi liªn hiÖp ca sÜ c«ng nh©n §øc"; xuÊt b¶n trong cuéc bÇu cö quèc héi, ®· t¨ng gÊp h¬n 3 lÇn. C. M¸c vµ Ph. ¡ng-
ë BÐc-lanh tõ n¨m 1907 tíi n¨m 1933, th«ng th−êng mçi th¸ng ra mét ghen ®· gióp ®ì nh÷ng ng−êi d©n chñ - x· héi rÊt nhiÒu. N¨m 1890,
kú. ― 339. do søc Ðp cña phong trµo c«ng nh©n cã tÝnh chÊt quÇn chóng
vµ ngµy cµng d©ng lªn m¹nh mÏ, ®¹o luËt ®Æc biÖt chèng nh÷ng nh©n" (1897 - 1902) vµ t¹p chÝ "Sù nghiÖp c«ng nh©n" (1899 - 1902) lµ
ng−êi x· héi - chñ nghÜa bÞ b·i bá. ― 340. nh÷ng c¬ quan b¸o chÝ cña "ph¸i kinh tÕ". Çi gäi lµ "Credo" do E. §.
140 Cu-xc«-va viÕt n¨m 1899 lµ v¨n kiÖn cã tÝnh chÊt c−¬ng lÜnh cña "ph¸i
B¸o "Vorwärts" ("TiÕn lªn"), tê b¸o ra hµng ngµy, C¬ quan ng«n luËn
kinh tÕ", nh÷ng ng−êi mµ Lª-nin gäi lµ bän BÐc-stanh ë Nga.
trung −¬ng cña §¶ng d©n chñ - x· héi §øc xuÊt b¶n ë BÐc-lanh tõ
"Ph¸i kinh tÕ" h¹n chÕ nhiÖm vô cña giai cÊp c«ng nh©n trong
n¨m 1891 theo quyÕt ®Þnh cña ®¹i héi ®¶ng ë Han-l¬ víi tªn gäi
ph¹m vi ®Êu tranh kinh tÕ nh»m t¨ng l−¬ng, c¶i thiÖn çc ®iÒu kiÖn
"Vorwärts. Berliner Volksblatt" ®Ó kÕ tôc tê b¸o "Berliner Volksblatt"
("B¸o nh©n d©n BÐc-lanh") xuÊt b¶n tõ n¨m 1884. Trªn b¸o nµy, Ph. lao ®éng v. v., ®ång thêi kh¼ng ®Þnh r»ng ®Êu tranh chÝnh trÞ lµ sù
¡ng-ghen ®· tiÕn hµnh ®Êu tranh chèng mäi biÓu hiÖn cña chñ nghÜa nghiÖp cña giai cÊp t− s¶n tù do chñ nghÜa. Hä phñ nhËn vai trß l·nh
c¬ héi. Tõ nöa cuèi nh÷ng n¨m 90 cña thÕ kû XIX, sau khi ¡ng-ghen ®¹o cña ®¶ng cña giai cÊp c«ng nh©n v× hä cho r»ng ®¶ng chØ ®−îc
tõ trÇn, ban biªn tËp b¸o "Vorwärts" n»m trong tay çnh h÷u cña quan s¸t qu¸ tr×nh tù ph¸t cña sù vËn ®éng, lµ ng−êi ghi l¹i çc sù
®¶ng vµ ®· th−êng xuyªn cho ®¨ng çc bµi cña bän c¬ héi chñ nghÜa. kiÖn. V× sïng b¸i tÝnh tù ph¸t cña phong trµo c«ng nh©n, "ph¸i kinh
Khi tr×nh bµy vÊn ®Ò vÒ cuéc ®Êu tranh chèng chñ nghÜa c¬ héi vµ chñ tÕ" ®· h¹ thÊp ý nghÜa cña lý luËn çch m¹ng, cña sù gi¸c ngé, hä
nghÜa xÐt l¹i trong §¶ng c«ng nh©n d©n chñ - x· héi Nga, b¸o kh¼ng ®Þnh r»ng hÖ t− t−ëng x· héi chñ nghÜa cã thÓ xuÊt hiÖn tõ
"Vorwärts" ®· cã dông ý ñng hé "ph¸i kinh tÕ" vµ sau ®ã, sau khi phong trµo c«ng nh©n tù ph¸t, hä phñ nhËn sù cÇn thiÕt lµ ®¶ng m¸c-
®¶ng bÞ ph©n liÖt, th× ñng hé nh÷ng ng−êi men-sª-vÝch. Trong nh÷ng xÝt ph¶i ®−a vµo phong trµo c«ng nh©n ý thøc x· héi chñ nghÜa tõ bªn
n¨m thÕ lùc ph¶n ®éng thèng trÞ, b¸o "Vorwärts" ®· ®¨ng çc bµi vu ngoµi, vµ do ®ã hä dän ®−êng cho hÖ t− t−ëng t− s¶n. "Ph¸i kinh tÕ"
khèng cña T¬-rèt-xki mµ kh«ng ®Ó Lª-nin vµ nh÷ng ng−êi b«n-sª- ®· bªnh vùc tÝnh t¶n m¹n vµ lÒ lèi thñ c«ng trong phong trµo d©n
vÝch ®−îc ph¸t biÓu nh÷ng ý kiÕn b¸c bá vµ ®¸nh gi¸ kh¸ch quan t×nh chñ - x· héi, hä ph¶n ®èi sù cÇn thiÕt ph¶i thµnh lËp mét ®¶ng tËp
h×nh trong ®¶ng. trung cña giai cÊp c«ng nh©n. "Ph¸i kinh tÕ" ®e däa kÐo giai cÊp c«ng
Trong thêi kú chiÕn tranh thÕ giíi lÇn thø nhÊt, b¸o "Vorwärts" ®· nh©n ra khái con ®−êng çch m¹ng cña giai cÊp vµ biÕn hä thµnh vËt
®øng trªn lËp tr−êng x· héi - s«-vanh; sau Çch m¹ng x· héi chñ
phô thuéc vÒ chÝnh trÞ vµo giai cÊp t− s¶n.
nghÜa th¸ng M−êi vÜ ®¹i, tê b¸o nµy ®· tuyªn truyÒn chèng Nhµ n−íc
Çc quan ®iÓm cña "ph¸i kinh tÕ" ®· ®−îc phª ph¸n cÆn kÏ trong
x«-viÕt. XuÊt b¶n ë BÐc-lanh tíi n¨m 1933. ― 341.
çc t¸c phÈm sau ®©y cña Lª-nin: "Lêi ph¶n kh¸ng cña nh÷ng ng−êi
141
"Bremer Bürger-Zeitung" ("B¸o c«ng d©n Brª-m¬") ― tê b¸o hµng ngµy d©n chñ - x· héi Nga" (nh»m chèng l¹i b¶n "Credo", vµ ®−îc viÕt trong
cña §¶ng d©n chñ - x· héi, xuÊt b¶n tõ n¨m 1890 tíi n¨m 1919; tr−íc thêi gian Ng−êi bÞ ®µy ë Xi-bi-ri n¨m 1899 vµ cã 17 ng−êi m¸c-xÝt bÞ
n¨m 1916 chÞu ¶nh h−ëng cña nh÷ng ng−êi d©n chñ - x· héi çnh t¶ ë ®µy ký tªn), "Mét khuynh h−íng thôt lïi trong phong trµo d©n chñ - x·
Brª-m¬, sau ®ã chuyÓn vµo tay nh÷ng ng−êi x· héi s«-vanh. ― 341. héi Nga", "Bµn vÒ mét b¶n "Profession de foi"", "M¹n ®µm víi nh÷ng
142 ng−êi b¶o vÖ chñ nghÜa kinh tÕ" (xem Toµn tËp, tiÕng ViÖt, Nhµ xuÊt
Bµi "VÒ chñ nghÜa b«n-sª-vÝch" viÕt cho tËp II cña cuèn "§iÓm s¸ch"
b¶n TiÕn bé, M¸t-xc¬-va, t. 4, tr. 207 - 224, 303 - 345, 392 - 406, t. 5, tr. 442
cña N. A. Ru-ba-kin. Ngµy 12 (25) th¸ng Giªng 1913, V. I. Lª-nin göi
bµi nµy tíi Cla-r¨ng (Thôy-sÜ) cho Ru-ba-kin víi bøc th− kÌm theo, - 451). Trong cuèn "Lµm g×?" Lª-nin ®· hoµn toµn ®Ëp tan "ph¸i kinh tÕ"
trong ®ã Ng−êi ®Æt ®iÒu kiÖn in lµ "kh«ng ®−îc söa bÊt cø mét chót vÒ mÆt t− t−ëng, (xem Toµn tËp, tiÕng ViÖt, Nhµ xuÊt b¶n TiÕn bé, M¸t-
nµo" (Toµn tËp, tiÕng Nga, xuÊt b¶n lÇn thø 5, t. 48, tr. 151). Bµi nµy ®· xc¬-va, t. 6, tr. 1 - 245). B¸o "Tia löa" cña Lª-nin ®· gi÷ vai trß to lín
®−îc ®¨ng toµn v¨n. ― 344. trong cuéc ®Êu tranh chèng "ph¸i kinh tÕ". ― 344.
144
143
"Ph¸i kinh tÕ" ― mét trµo l−u c¬ héi chñ nghÜa trong §¶ng d©n chñ - "Tia löa" (cò) ― tê b¸o m¸c-xÝt toµn Nga, ®Çu tiªn, bÊt hîp ph¸p, do
x· héi Nga vµo cuèi thÕ kû XIX - ®Çu thÕ kû XX, mét trong nh÷ng V. I. Lª-nin s¸ng lËp n¨m 1900 vµ ®· gi÷ vai trß quyÕt ®Þnh trong viÖc
biÕn t−íng cña chñ nghÜa c¬ héi quèc tÕ. B¸o "T− t−ëng c«ng x©y dùng ®¶ng m¸c-xÝt çch m¹ng cña giai cÊp c«ng nh©n Nga.
Sè b¸o "Tia löa" lª-nin-nÝt ®Çu tiªn ra th¸ng Ch¹p 1900 ®−îc xuÊt c¬ quan l·nh ®¹o cña m×nh. Trong mét quyÕt ®Þnh ®Æc biÖt, ®¹i héi ®·
b¶n ë Lai-pxÝch; nh÷ng sè tiÕp theo ®−îc xuÊt b¶n ë Muyn-khen, tõ v¹ch râ vai trß ®Æc biÖt cña b¸o "Tia löa" trong cuéc ®Êu tranh v× ®¶ng
th¸ng B¶y 1902 ― xuÊt b¶n ë Lu©n-®«n vµ tõ mïa xu©n n¨m 1903 ― vµ tuyªn bè tê b¸o ®ã lµ C¬ quan ng«n luËn trung −¬ng cña §¶ng
ë Gi¬-ne-v¬. Çc ®¶ng viªn d©n chñ - x· héi §øc C. TsÐt-kin, A. Brau- c«ng nh©n d©n chñ - x· héi Nga.
n¬ v. v., nhµ çch m¹ng Ba-lan G. M¸c-khlÐp-xki, håi ®ã sèng ë Ch¼ng bao l©u sau §¹i héi II cña ®¶ng, ®−îc sù ñng hé cña Plª-kha-
Muyn-khen, vµ H. Quen-s¬, mét trong nh÷ng nhµ l·nh ®¹o cña Liªn nèp, bän men-sª-vÝch ®· giµnh ®−îc tê "Tia löa" vµo tay chóng. Tõ sè 52
®oµn d©n chñ - x· héi Anh, ®· gióp ®ì rÊt nhiÒu vµo viÖc tæ chøc tê b¸o "Tia löa" kh«ng cßn lµ c¬ quan cña ph¸i m¸c-xÝt çch m¹ng. ― 344.
b¸o nµy (tæ chøc x−ëng in bÝ mËt, bé ch÷ Nga v. v.). 145
Tham gia ban biªn tËp b¸o "Tia löa" cã V. I. Lª-nin, G. V. Plª-kha-
§¹i héi II §¶ng c«ng nh©n d©n chñ - x· héi Nga häp ngµy 17 (30)
th¸ng B¶y - 10 (23) th¸ng T¸m 1903. 13 phiªn häp ®Çu cña ®¹i héi
nèp, L. M¸c-tèp, P. B. ¸c-xen-rèt, A. N. P«-t¬-rª-xèp vµ V. I. Da-xu-lÝch.
®−îc tiÕn hµnh ë Bruy-xen. Sau ®ã, v× bÞ c¶nh s¸t truy n· nªn çc
Th− ký ban biªn tËp lóc ®Çu lµ I. G. Xmi-®«-vÝch - Lª-man, råi sau ®ã,
phiªn häp cña ®¹i héi ®−îc dêi sang Lu©n-®«n.
tõ mïa xu©n n¨m 1901 lµ N. C. Cróp-xcai-a, bµ phô tr¸ch toµn bé viÖc
§¹i héi ®· ®−îc b¸o "Tia löa" chuÈn bÞ; d−íi sù l·nh ®¹o cña Lª-
trao ®æi th− tõ gi÷a b¸o "Tia löa" víi çc tæ chøc d©n chñ - x· héi Nga.
nin, b¸o "Tia löa" ®· tiÕn hµnh mét c«ng t¸c to lín nh»m ®oµn kÕt
Trung t©m chó ý cña tê "Tia löa" lµ nh÷ng vÊn ®Ò ®Êu tranh çch m¹ng
nh÷ng ng−êi d©n chñ - x· héi Nga trªn c¬ së çc nguyªn t¾c cña chñ
cña giai cÊp v« s¶n vµ toµn thÓ ng−êi lao ®éng ë Nga chèng chÕ ®é
nghÜa M¸c çch m¹ng.
chuyªn chÕ Nga hoµng, tê b¸o rÊt chó ý tíi nh÷ng sù kiÖn quan träng
Dù ®¹i héi cã 43 ®¹i biÓu cã quyÒn biÓu quyÕt, ®¹i biÓu cho 26 tæ
nhÊt trong sinh ho¹t quèc tÕ, chñ yÕu lµ phong trµo c«ng nh©n quèc tÕ.
chøc (nhãm "Gi¶i phãng lao ®éng", tæ chøc "Tia löa", Ban chÊp hµnh ë
Trªn thùc tÕ Lª-nin lµ tæng biªn tËp vµ ng−êi l·nh ®¹o cña tê "Tia löa";
n−íc ngoµi vµ Ban chÊp hµnh trung −¬ng ph¸i Bun, "§ång minh d©n
Ng−êi ®· viÕt çc bµi vÒ tÊt c¶ nh÷ng vÊn ®Ò chñ yÕu cña viÖc x©y dùng
chñ - x· héi çch m¹ng Nga ë n−íc ngoµi", "Héi liªn hiÖp nh÷ng
®¶ng vµ ®Êu tranh giai cÊp cña giai cÊp v« s¶n ë Nga.
ng−êi d©n chñ - x· héi Nga ë n−íc ngoµi", vµ 20 ban chÊp hµnh vµ
B¸o "Tia löa" ®· trë thµnh trung t©m thèng nhÊt çc lùc l−îng cña héi liªn hiÖp d©n chñ - x· héi Nga). Mét sè ®¹i biÓu ®−îc quyÒn bá
®¶ng, trung t©m tËp hîp vµ gi¸o dôc çc çn bé ®¶ng. Trong nhiÒu hai phiÕu, v× vËy sè phiÕu biÓu quyÕt t¹i ®¹i héi lµ 51. Thµnh phÇn
thµnh phè ë Nga (Pª-tÐc-bua, M¸t-xc¬-va, Xa-ma-ra v. v.), çc nhãm cña ®¹i héi kh«ng thuÇn nhÊt. Dù ®¹i héi ch¼ng nh÷ng cã nh÷ng
vµ çc ban chÊp hµnh §¶ng c«ng nh©n d©n chñ - x· héi Nga theo xu ng−êi ñng hé b¸o "Tia löa" mµ c¶ nh÷ng kÎ chèng l¹i b¸o "Tia löa" vµ
h−íng b¸o "Tia löa" cña Lª-nin ®· ®−îc thµnh lËp, vµ th¸ng Giªng nh÷ng phÇn tö hay ng¶ nghiªng, kh«ng kiªn ®Þnh.
1902, t¹i ®¹i héi nh÷ng ng−êi thuéc ph¸i "Tia löa" ë Xa-ma-ra, tæ chøc Nh÷ng vÊn ®Ò quan träng nhÊt cña ®¹i héi lµ phª chuÈn c−¬ng
"Tia löa" Nga ®· ®−îc thµnh lËp. Çc tæ chøc "Tia löa" ®· xuÊt hiÖn vµ lÜnh vµ ®iÒu lÖ ®¶ng vµ bÇu çc trung t©m l·nh ®¹o cña ®¶ng. Lª-nin
ho¹t ®éng d−íi sù l·nh ®¹o trùc tiÕp cña nh÷ng häc trß vµ b¹n chiÕn vµ nh÷ng ng−êi ñng hé Ng−êi ®· triÓn khai trong ®¹i héi nµy mét
®Êu cña V. I. Lª-nin nh− N. E. Bau-man, I. V. Ba-bu-skin, X. I. Gu-xÐp, cuéc ®Êu tranh kiªn quyÕt chèng bän c¬ héi chñ nghÜa.
M. I. Ca-li-nin, P. A. Cra-xi-cèp, G. M. Cr¬-gi-gia-nèp-xki, Ph. V. Len- B¶n dù th¶o c−¬ng lÜnh cña ®¶ng do ban biªn tËp b¸o "Tia löa" khëi
gnÝch, P. N. Lª-pª-sin-xki, I. I. R¸t-tsen-c« v. v.. th¶o, ®Æc biÖt lµ luËn ®iÓm nãi vÒ vai trß l·nh ®¹o cña ®¶ng trong phong
Theo s¸ng kiÕn cña Lª-nin vµ víi sù tham gia trùc tiÕp cña trµo c«ng nh©n, ®iÓm nãi vÒ sù cÇn thiÕt ph¶i giµnh lÊy chuyªn chÝnh v«
Ng−êi, ban biªn tËp b¸o "Tia löa" ®· th¶o ra b¶n dù th¶o c−¬ng s¶n vµ phÇn nãi vÒ ruéng ®Êt trong c−¬ng lÜnh, ®−îc th¶o luËn t¹i ®¹i héi,
lÜnh cña ®¶ng (®¨ng trªn b¸o "Tia löa", sè 21) vµ chuÈn bÞ cho §¹i ®· bÞ bän c¬ héi chñ nghÜa tÊn c«ng m·nh liÖt. §¹i héi ®· chèng l¹i bän c¬
héi II §¶ng c«ng nh©n d©n chñ - x· héi Nga. Cho tíi thêi gian héi chñ nghÜa vµ nhÊt trÝ (chØ cã mét ng−êi bá phiÕu tr¾ng) th«ng qua
triÖu tËp ®¹i héi, sè lín çc tæ chøc d©n chñ - x· héi ë çc ®Þa c−¬ng lÜnh cña ®¶ng, trong ®ã cã nªu lªn nh÷ng nhiÖm vô tr−íc m¾t cña
ph−¬ng ë Nga ®· gia nhËp ph¸i "Tia löa", t¸n thµnh s¸ch l−îc, c−¬ng giai cÊp v« s¶n trong cuéc çch m¹ng d©n chñ - t− s¶n s¾p tíi (c−¬ng lÜnh
lÜnh vµ kÕ ho¹ch tæ chøc cña b¸o "Tia löa", c«ng nhËn b¸o nµy lµ tèi thiÓu) còng nh− nh÷ng nhiÖm vô nh»m lµm cho cuéc çch m¹ng
x· héi chñ nghÜa giµnh ®−îc th¾ng lîi vµ thiÕt lËp ®−îc chuyªn chÝnh vµ mét chÝnh ®¶ng kÓ tõ n¨m 1903" (Toµn tËp, tiÕng ViÖt, Nhµ xuÊt
v« s¶n (c−¬ng lÜnh tèi ®a). Sau khi M¸c vµ ¡ng-ghen tõ trÇn, ®©y lµ b¶n TiÕn bé, M¸t-xc¬-va, t. 41, tr. 7).
lÇn ®Çu tiªn trong lÞch sö cña phong trµo c«ng nh©n quèc tÕ, mét Thµnh lËp ®−îc ®¶ng v« s¶n kiÓu míi, mét chÝnh ®¶ng ®· trë
c−¬ng lÜnh çch m¹ng ®−îc th«ng qua, trong ®ã, theo yªu cÇu cña Lª- thµnh mÉu mùc cho nh÷ng ng−êi m¸c-xÝt çch m¹ng cña tÊt c¶ çc
nin, ®Êu tranh ®Ó thùc hiÖn chuyªn chÝnh v« s¶n ®· ®−îc ®Ò ra thµnh n−íc, §¹i héi II §¶ng c«ng nh©n d©n chñ - x· héi Nga lµ mét b−íc
nhiÖm vô c¬ b¶n cña ®¶ng cña giai cÊp c«ng nh©n. ngoÆt trong phong trµo c«ng nh©n quèc tÕ. ― 344.
Khi th¶o luËn ®iÒu lÖ ®¶ng, ®· diÔn ra mét cuéc ®Êu tranh gay g¾t vÒ 146
§©y cã ý nãi ®Õn b¸o "Tia löa" cña ph¸i men-sª-vÝch kh¸c víi b¸o "Tia
vÊn ®Ò çc nguyªn t¾c tæ chøc ®Ó x©y dùng ®¶ng. Lª-nin vµ nh÷ng ng−êi
löa" cò cña Lª-nin.
ñng hé Ng−êi ®· ®Êu tranh cho viÖc x©y dùng mét ®¶ng chiÕn ®Êu çch
T¹i §¹i héi II §¶ng c«ng nh©n d©n chñ - x· héi Nga, b¸o "Tia löa"
m¹ng cña giai cÊp c«ng nh©n vµ cho r»ng cÇn ph¶i th«ng qua mét ®iÒu
lÖ cã kh¶ n¨ng ng¨n c¶n ®−îc bÊt kú phÇn tö ng¶ nghiªng, kh«ng kiªn ®−îc c«ng nhËn lµ C¬ quan ng«n luËn trung −¬ng cña ®¶ng; ®¹i héi ®·
®Þnh nµo chui vµo ®¶ng. V× vËy, trong phÇn diÔn ®¹t tiÕt mét cña ®iÒu lÖ, chuÈn y ban biªn tËp gåm V. I. Lª-nin, G. V. Plª-kha-nèp vµ L. M¸c-
do Lª-nin ®Ò nghÞ, th× ng−êi muèn ®−îc kÕt n¹p vµo ®¶ng, ph¶i cã ®ñ tèp. Song, bÊt chÊp nghÞ quyÕt cña ®¹i héi, tªn men-sª-vÝch M¸c-tèp
®iÒu kiÖn sau ®©y: ch¼ng nh÷ng c«ng nhËn c−¬ng lÜnh cña ®¶ng vµ ñng ®· tõ chèi tham gia ban biªn tËp v× kh«ng cã sù tham gia cña nh÷ng
hé ®¶ng vÒ mÆt vËt chÊt mµ b¶n th©n cßn ph¶i tham gia mét trong biªn tËp viªn men-sª-vÝch cò (P. B. ¸c-xen-rèt, A. N. P«-t¬-rª-xèp vµ V.
nh÷ng tæ chøc cña ®¶ng. M¸c-tèp ®−a ra tr−íc ®¹i héi çch diÔn ®¹t cña I. Da-xu-lÝch) lµ nh÷ng ng−êi kh«ng ®−îc §¹i héi II bÇu, cho nªn çc
m×nh vÒ tiÕt mét, trong ®ã quy ®Þnh ®iÒu kiÖn cho viÖc kÕt n¹p vµo ®¶ng sè 46 - 51 cña tê "Tia löa" ®−îc xuÊt b¶n víi sù biªn tËp cña Lª-nin vµ
nh− sau: ngoµi viÖc c«ng nhËn c−¬ng lÜnh cña ®¶ng vµ ñng hé ®¶ng vÒ Plª-kha-nèp. VÒ sau, Plª-kha-nèp chuyÓn sang lËp tr−êng men-sª-vÝch
mÆt vËt chÊt, chØ cÇn b¶n th©n ng−êi ®ã gióp ®ì ®¶ng mét çch ®Òu ®Æn vµ ®ßi ®−a vµo ban biªn tËp nh÷ng biªn tËp viªn men-sª-vÝch cò mµ
d−íi sù l·nh ®¹o cña mét trong nh÷ng tæ chøc cña ®¶ng. Çch diÔn ®¹t ®¹i héi ®· g¹t bá. Lª-nin kh«ng thÓ ®ång ý ®iÒu ®ã vµ ngµy 19 th¸ng
cña M¸c-tèp t¹o ®iÒu kiÖn dÔ dµng cho tÊt c¶ nh÷ng phÇn tö kh«ng kiªn M−êi (1 th¸ng M−êi mét) 1903 Ng−êi rót ra khái ban biªn tËp b¸o "Tia
®Þnh chui vµo ®¶ng; t¹i ®¹i héi, çch diÔn ®¹t ®ã ®· ®−îc sù ñng hé löa"; Ng−êi ®−îc chØ ®Þnh bæ sung vµo Ban chÊp hµnh trung −¬ng
ch¼ng nh÷ng cña nh÷ng kÎ chèng nhãm "Tia löa" vµ cña "ph¸i ®Çm lÇy" ®¶ng vµ ë ®ã Ng−êi ®· ®Êu tranh víi bän men-sª-vÝch c¬ héi chñ
(ph¸i gi÷a) mµ c¶ cña ph¸i "Tia löa" "mÒm dÎo" (kh«ng kiªn ®Þnh), vµ ®· nghÜa. Sè 52 cña tê "Tia löa" ®−îc xuÊt b¶n víi sù biªn tËp cña mét
®−îc ®¹i héi chÊp thuËn víi ®a sè tréi h¬n kh«ng ®¸ng kÓ. Song vÒ c¨n m×nh Plª-kha-nèp vµ ngµy 13 (26) th¸ng M−êi mét 1903, Plª-kha-nèp,
b¶n, ®¹i héi ®· th«ng qua b¶n ®iÒu lÖ do Lª-nin khëi th¶o. §¹i héi còng vi ph¹m ý nguyÖn cña §¹i héi II cña ®¶ng, ®· mét m×nh chØ ®Þnh
®· th«ng qua mét sè nghÞ quyÕt vÒ nh÷ng vÊn ®Ò s¸ch l−îc. nh÷ng biªn tËp viªn men-sª-vÝch cò cña b¸o "Tia löa" lµ ¸c-xen-rèt,
T¹i ®¹i héi, ®· x¶y ra sù ph©n liÖt gi÷a nh÷ng ng−êi triÖt ®Ó ®i P«-t¬-rª-xèp vµ Da-xu-lÝch vµo ban biªn tËp cña b¸o "Tia löa". Tõ sè 52
theo xu h−íng cña b¸o "Tia löa" ― nh÷ng ng−êi theo Lª-nin vµ trë ®i, b¸o "Tia löa" kh«ng cßn lµ c¬ quan ng«n luËn cña chñ nghÜa
nh÷ng ng−êi thuéc nhãm "Tia löa" "mÒm dÎo" ― nh÷ng ng−êi theo M¸c çch m¹ng. Bän men-sª-vÝch ®· biÕn nã thµnh c¬ quan ®Êu tranh
M¸c-tèp. Nh÷ng ng−êi theo xu h−íng cña Lª-nin ®· giµnh ®−îc ®a chèng chñ nghÜa M¸c, chèng ®¶ng, thµnh diÔn ®µn ®Ó tuyªn truyÒn
sè phiÕu trong çc cuéc bÇu cö vµo çc c¬ quan trung −¬ng cña ®¶ng chñ nghÜa c¬ héi. Th¸ng M−êi 1905 b¸o nµy ®×nh b¶n. ― 345.
vµ b¾t ®Çu ®−îc gäi lµ ph¸i b«n-sª-vÝch, cßn bän c¬ héi chñ nghÜa th× 147
bÞ thiÓu sè vµ b¾t ®Çu ®−îc gäi lµ ph¸i men-sª-vÝch. VÊn ®Ò nµy ®−îc Lª-nin nãi ®Õn mét çch cÆn kÏ trong cuèn s¸ch nhá
cña Ng−êi "Cuéc vËn ®éng cña ph¸i héi ®ång ®Þa ph−¬ng vµ kÕ
§¹i héi cã ý nghÜa to lín trong sù ph¸t triÓn cña phong trµo
ho¹ch cña b¸o "Tia löa"" (Toµn tËp, tiÕng ViÖt, Nhµ xuÊt b¶n TiÕn bé,
c«ng nh©n ë Nga. §¹i héi ®· chÊm døt lÒ lèi thñ c«ng vµ nhãm
M¸t-xc¬-va, t. 9, tr. 93 - 122). ― 345.
ph¸i trong phong trµo d©n chñ - x· héi vµ ®Æt c¬ së cho mét ®¶ng
148
çch m¹ng m¸c-xÝt ë Nga, ®¶ng b«n-sª-vÝch. Lª-nin viÕt: "Chñ nghÜa §¹i héi III §¶ng c«ng nh©n d©n chñ - x· héi Nga häp ë Lu©n-®«n vµo
b«n-sª-vÝch ®· tån t¹i thµnh mét trµo l−u t− t−ëng chÝnh trÞ nh÷ng ngµy 12 - 27 th¸ng T− (25 th¸ng T− - 10 th¸ng N¨m)
1905. §¹i héi do nh÷ng ng−êi b«n-sª-vÝch chuÈn bÞ vµ ®−îc tiÕn hµnh ng«n luËn trung −¬ng) trong ®¶ng vµ thµnh lËp mét trung −¬ng l·nh
d−íi sù l·nh ®¹o cña V. I. Lª-nin. Nh÷ng ng−êi men-sª-vÝch tõ chèi ®¹o thèng nhÊt cña ®¶ng lµ Ban chÊp hµnh trung −¬ng, quy ®Þnh
tham gia ®¹i héi vµ häp riªng héi nghÞ ®¹i biÓu cña hä t¹i Gi¬-ne-v¬. chÝnh x¸c çc quyÒn cña Ban chÊp hµnh trung −¬ng vµ quan hÖ gi÷a
Cã 38 ®¹i biÓu tham dù ®¹i héi: 24 ®¹i biÓu cã quyÒn biÓu quyÕt Ban chÊp hµnh trung −¬ng víi çc ban chÊp hµnh ®Þa ph−¬ng.
vµ 14 ®¹i biÓu kh«ng cã quyÒn biÓu quyÕt. §¹i biÓu cña 21 ban chÊp §¹i héi ®· lªn ¸n nh÷ng hµnh ®éng cña ph¸i men-sª-vÝch, lªn ¸n
hµnh thuéc §¶ng c«ng nh©n d©n chñ - x· héi Nga ®· dù ®¹i héi víi chñ nghÜa c¬ héi cña hä trong nh÷ng vÊn ®Ò tæ chøc vµ s¸ch l−îc. V×
t− çch lµ ®¹i biÓu cã quyÒn biÓu quyÕt. Lª-nin lµ ®¹i biÓu cña Ban tê "Tia löa" r¬i vµo tay ph¸i men-sª-vÝch vµ thi hµnh ®−êng lèi c¬ héi
chÊp hµnh ¤-®Ðt-xa. Trong sè ®¹i biÓu cã V. V. V«-rèp-xki, R. X. chñ nghÜa, nªn §¹i héi III §¶ng c«ng nh©n d©n chñ - x· héi Nga ®·
Dem-li-a-ts¬-ca, N. C. Cróp-xcai-a, A. B«-g®a-nèp, A. V. Lu-na-ts¸c- giao cho Ban chÊp hµnh trung −¬ng thµnh lËp C¬ quan ng«n luËn
xki, M. M. LÝt-vi-nèp, M. G. Tx¬-kha-cai-a v. v.. Lª-nin ®−îc bÇu lµm trung −¬ng míi ― b¸o "Ng−êi v« s¶n". Trong phiªn häp toµn thÓ Ban
chñ tÞch ®¹i héi. chÊp hµnh trung −¬ng ngµy 27 th¸ng T− (10 th¸ng N¨m) 1905, V. I.
§¹i héi ®· xem xÐt nh÷ng vÊn ®Ò c¨n b¶n cña cuéc çch m¹ng Lª-nin ®−îc cö lµm tæng biªn tËp cña b¸o "Ng−êi v« s¶n".
®ang ph¸t triÓn ë Nga vµ x¸c ®Þnh nh÷ng nhiÖm vô cña giai cÊp v« §¹i héi III §¶ng c«ng nh©n d©n chñ - x· héi Nga cã ý nghÜa lÞch sö
s¶n vµ ®¶ng cña nã. to lín. §©y lµ ®¹i héi b«n-sª-vÝch ®Çu tiªn. §¹i héi ®· vò trang cho ®¶ng
Lª-nin ®· viÕt çc dù th¶o nghÞ quyÕt vÒ tÊt c¶ nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n vµ giai cÊp c«ng nh©n mét c−¬ng lÜnh chiÕn ®Êu ®Ó ®Êu tranh giµnh
mµ ®¹i héi ®· th¶o luËn. T¹i ®¹i héi, Ng−êi ®· ®äc b¸o ço vÒ vÊn ®Ò th¾ng lîi cho cuéc çch m¹ng d©n chñ. VÒ c«ng t¸c vµ ý nghÜa cña §¹i
§¶ng d©n chñ - x· héi tham gia ChÝnh phñ çch m¹ng l©m thêi vµ b¸o héi III cña ®¶ng, xem bµi cña Lª-nin "§¹i héi III" (Toµn tËp, tiÕng ViÖt,
ço vÒ nghÞ quyÕt ñng hé phong trµo n«ng d©n, vµ Ng−êi ®· ®äc çc Nhµ xuÊt b¶n TiÕn bé, M¸t-xc¬-va, t. 10, tr. 239 - 247). Çc nghÞ quyÕt cña
diÔn v¨n nãi vÒ khëi nghÜa vò trang, vÒ th¸i ®é ®èi víi s¸ch l−îc cña ®¹i héi ®· ®−îc Lª-nin luËn chøng trong cuèn "Hai s¸ch l−îc cña §¶ng
chÝnh phñ tr−íc lóc næ ra cuéc chÝnh biÕn, vÒ quan hÖ cña c«ng nh©n vµ d©n chñ - x· héi trong çch m¹ng d©n chñ" (xem Toµn tËp, tiÕng ViÖt,
trÝ thøc trong çc tæ chøc d©n chñ - x· héi, vÒ ®iÒu lÖ ®¶ng, vÒ b¸o ço Nhµ xuÊt b¶n TiÕn bé, M¸t-xc¬-va, t. 11, tr. 1 - 168). ― 345.
ho¹t ®éng cña Ban chÊp hµnh trung −¬ng vµ vÒ nh÷ng vÊn ®Ò kh¸c. §¹i
149
héi ®· v¹ch ra kÕ ho¹ch chiÕn l−îc cña ®¶ng trong cuéc çch m¹ng d©n Héi nghÞ ®¹i biÓu cña ph¸i men-sª-vÝch ë Gi¬-ne-v¬ ®−îc tiÕn hµnh
chñ - t− s¶n; kÕ ho¹ch nµy nh− sau: giai cÊp v« s¶n ph¶i lµ l·nh tô, lµ cïng lóc víi §¹i héi III §¶ng c«ng nh©n d©n chñ - x· héi Nga vµo
ng−êi l·nh ®¹o cuéc çch m¹ng vµ liªn minh víi n«ng d©n, c« lËp giai th¸ng T− 1905. V× sè ng−êi tham dù cã Ýt (chØ cã ®¹i biÓu cña 9 ban
cÊp t− s¶n, ®Êu tranh giµnh th¾ng lîi cho cuéc çch m¹ng, ― tøc lµ lËt chÊp hµnh ®Õn dù) nªn nh÷ng ng−êi men-sª-vÝch tuyªn bè héi nghÞ
®æ chÕ ®é chuyªn chÕ vµ thiÕt lËp chÕ ®é céng hßa d©n chñ, xãa bá mäi cña hä lµ héi nghÞ ®¹i biÓu çc çn bé ®¶ng.
tµn tÝch cña chÕ ®é n«ng n«. XuÊt ph¸t tõ kÕ ho¹ch chiÕn l−îc ®ã, ®¹i Çc nghÞ quyÕt cña héi nghÞ cho thÊy r»ng ph¸i men-sª-vÝch
héi ®· x¸c ®Þnh ®−êng lèi s¸ch l−îc cña ®¶ng. §¹i héi ®· ®Ò ra nhiÖm kh«ng ®Æt ra cho m×nh nhiÖm vô ph¸t triÓn h¬n n÷a cuéc çch m¹ng.
vô chñ yÕu vµ cÊp thiÕt cña ®¶ng lµ tæ chøc khëi nghÜa vò trang. §¹i Hä phñ nhËn quyÒn l·nh ®¹o cña giai cÊp v« s¶n trong çch m¹ng vµ
héi ®· chØ ra r»ng, sau khi cuéc khëi nghÜa vò trang cña nh©n d©n giµnh phñ nhËn chÝnh s¸ch liªn minh gi÷a giai cÊp v« s¶n víi n«ng d©n. Hä
®−îc th¾ng lîi ph¶i thµnh lËp ChÝnh phñ çch m¹ng l©m thêi; chÝnh coi giai cÊp t− s¶n tù do chñ nghÜa lµ ng−êi l·nh ®¹o cuéc çch m¹ng
phñ nµy ph¶i ®µn ¸p sù chèng cù cña thÕ lùc ph¶n çch m¹ng, thùc d©n chñ - t− s¶n vµ, sau khi çch m¹ng th¾ng lîi, chÝnh quyÒn ph¶i
hiÖn c−¬ng lÜnh tèi thiÓu cña §¶ng c«ng nh©n d©n chñ - x· héi Nga, chuyÓn vµo tay giai cÊp nµy. Ph¸i men-sª-vÝch b¸c bá sù cÇn thiÕt
chuÈn bÞ çc ®iÒu kiÖn ®Ó chuyÓn sang çch m¹ng x· héi chñ nghÜa. ph¶i thµnh lËp ChÝnh phñ çch m¹ng l©m thêi vµ sù tham gia cña çc
§¹i héi ®· xem xÐt l¹i ®iÒu lÖ ®¶ng; th«ng qua tiÕt mét cña ®¹i biÓu §¶ng d©n chñ - x· héi vµo chÝnh phñ ®ã.
®iÒu lÖ, vÒ t− çch ®¶ng viªn theo çch diÔn ®¹t cña Lª-nin; b·i bá Trong çc quyÕt nghÞ cña m×nh vÒ vÊn ®Ò khëi nghÜa vò trang, héi
chÕ ®é hai trung −¬ng (Ban chÊp hµnh trung −¬ng vµ C¬ quan nghÞ kh«ng v¹ch ra ®−îc nh÷ng nhiÖm vô thùc tiÔn cho giai cÊp
v« s¶n khi cã khëi nghÜa, mµ cho r»ng ®¶ng cña giai cÊp v« s¶n kh«ng Xtª-pa-nèp, I. V. Xta-lin, M. V. Phrun-dª, X. G. Sau-mi-an, E. M. I-a-
®−îc tiÕn hµnh viÖc chuÈn bÞ khëi nghÜa v× viÖc ®ã cã thÓ lµm cho giai r«-xl¸p-xki.
cÊp t− s¶n ho¶ng sî. Héi nghÞ ®· ph¶n ®èi chñ tr−¬ng §¶ng d©n chñ - Ph¸i men-sª-vÝch chiÕm ®a sè trong ®¹i héi. Së dÜ cã t×nh h×nh ®ã
x· héi tham gia ChÝnh phñ çch m¹ng l©m thêi. Héi nghÞ kh«ng ®Æt lµ v× nhiÒu ®¶ng bé b«n-sª-vÝch l·nh ®¹o çc cuéc næi dËy vò trang
ra nhiÖm vô tæ chøc çc ñy ban çch m¹ng cña n«ng d©n ®Ó giµnh l¹i cña quÇn chóng ®· bÞ ph¸ vì, nªn kh«ng thÓ cö ®¹i biÓu tíi. Vïng
ruéng ®Êt cña ®Þa chñ; viÖc gi¶i quyÕt vÊn ®Ò ruéng ®Êt ®−îc giao cho trung t©m, U-ran, Xi-bi-ri, miÒn B¾c ― nh÷ng thµnh tr× cña nh÷ng
quèc héi lËp hiÕn t−¬ng lai. Çc quyÕt nghÞ cña héi nghÞ nµy vÒ vÊn ng−êi b«n-sª-vÝch ― chØ cã mét sè nhá ®¹i biÓu thay mÆt. Cßn ph¸i
®Ò tæ chøc thÓ hiÖn ë "®iÒu lÖ tæ chøc" ®· kÐo ®¶ng tõ §¹i héi II thôt men-sª-vÝch lµ ph¸i cã nh÷ng tæ chøc ®«ng ®¶o nhÊt t¹i çc vïng phi
lïi trë l¹i t×nh tr¹ng t¶n m¹n vÒ tæ chøc vµ nhãm ph¸i. Çc quyÕt nghÞ c«ng nghiÖp cña ®Êt n−íc, n¬i kh«ng diÔn ra çc cuéc næi dËy çch
cña Héi nghÞ Gi¬-ne-v¬ chøng tá r»ng ph¸i men-sª-vÝch ®· t−íc vò m¹ng cña quÇn chóng, l¹i cã kh¶ n¨ng cö sè ®¹i biÓu nhiÒu h¬n.
khÝ cña giai cÊp c«ng nh©n vÒ mÆt t− t−ëng vµ tæ chøc, gi¸o dôc hä
Trong ®¹i héi ®· diÔn ra cuéc ®Êu tranh gay g¾t trªn tÊt c¶ çc vÊn
theo tinh thÇn chñ nghÜa c¶i l−¬ng vµ tinh thÇn thÝch nghi víi s¸ch
®Ò gi÷a nh÷ng ng−êi b«n-sª-vÝch vµ nh÷ng ng−êi men-sª-vÝch. Lª-nin
l−îc cña giai cÊp t− s¶n tù do chñ nghÜa, vµ chøng tá r»ng ph¸i men-
®· ®äc çc b¸o ço vµ diÔn v¨n vÒ vÊn ®Ò ruéng ®Êt, vÒ viÖc ®¸nh gi¸
sª-vÝch lµ kÎ truyÒn b¸ ¶nh h−ëng cña giai cÊp t− s¶n vµo giai cÊp
t×nh h×nh hiÖn t¹i vµ çc nhiÖm vô giai cÊp cña giai cÊp v« s¶n, vÒ th¸i
c«ng nh©n. Nh− Lª-nin ®· chØ râ, s¸ch l−îc cña hä lµ s¸ch l−îc "ph¶n
®é ®èi víi §u-ma nhµ n−íc, vÒ khëi nghÜa vò trang vµ vÒ nh÷ng vÊn
béi çch m¹ng, çi s¸ch l−îc biÕn giai cÊp v« s¶n thµnh tay sai th¶m
®Ò kh¸c; Ng−êi ®· tham gia tiÓu ban khëi th¶o b¶n dù th¶o ®iÒu lÖ cña
h¹i cña çc giai cÊp t− s¶n" (Toµn tËp, tiÕng ViÖt, Nhµ xuÊt b¶n TiÕn
§¶ng c«ng nh©n d©n chñ - x· héi Nga. ViÖc ph¸i men-sª-vÝch chiÕm −u
bé, M¸t-xc¬-va, t. 11, tr. 107). Trong bµi "B−íc lïi thø ba", trong t¸c
phÈm "Hai s¸ch l−îc cña §¶ng d©n chñ - x· héi trong çch m¹ng d©n thÕ vÒ sè l−îng trong ®¹i héi ®· quyÕt ®Þnh tÝnh chÊt cña çc quyÕt nghÞ
chñ", "Lêi tùa cuèn "C«ng nh©n nãi vÒ sù chia rÏ trong ®¶ng"" (xem cña ®¹i héi. Sau mét cuéc ®Êu tranh kiªn tr×, ®¹i héi ®· th«ng qua çc
Toµn tËp, tiÕng ViÖt, Nhµ xuÊt b¶n TiÕn bé, M¸t-xc¬-va, t. 10, tr. 354 - nghÞ quyÕt cña ph¸i men-sª-vÝch vÒ §u-ma nhµ n−íc, vÒ khëi nghÜa vò
365, t. 11, tr. 1 - 168, 203 - 211) vµ trong çc t¸c phÈm kh¸c, V. I. Lª-nin trang, ®· th«ng qua c−¬ng lÜnh ruéng ®Êt cña ph¸i men-sª-vÝch. VÒ vÊn
®· v¹ch trÇn tÝnh chÊt c¬ héi chñ nghÜa cña çc quyÕt nghÞ cña Héi ®Ò th¸i ®é ®èi víi çc ®¶ng t− s¶n, ®¹i héi chØ giíi h¹n ë viÖc x¸c nhËn
nghÞ Gi¬-ne-v¬ vµ ®· phª ph¸n kÞch liÖt çc quyÕt nghÞ ®ã. ― 345. nghÞ quyÕt cña §¹i héi quèc tÕ Am-xtÐc-®am. §¹i héi ®· th«ng qua mµ
kh«ng cã th¶o luËn b¶n nghÞ quyÕt cã tÝnh chÊt tháa hiÖp vÒ c«ng ®oµn
150
§¹i héi Xtèc-kh«n ― §¹i héi IV (§¹i héi thèng nhÊt) cña §¶ng c«ng vµ nghÞ quyÕt vÒ th¸i ®é ®èi víi phong trµo n«ng d©n.
nh©n d©n chñ - x· héi Nga, ®−îc tiÕn hµnh vµo ngµy 10 - 25 th¸ng T− §ång thêi, theo yªu cÇu cña ®«ng ®¶o ®¶ng viªn, ®¹i héi ®· th«ng
(23 th¸ng T− - 8 th¸ng N¨m) 1906. Dù ®¹i héi cã 112 ®¹i biÓu cã
qua çch diÔn ®¹t cña Lª-nin vÒ tiÕt mét cña ®iÒu lÖ, nh− vËy lµ b¸c bá
quyÒn biÓu quyÕt thay mÆt cho 57 tæ chøc ë ®Þa ph−¬ng cña §¶ng
çch diÔn ®¹t theo kiÓu c¬ héi chñ nghÜa cña M¸c-tèp. LÇn ®Çu tiªn
c«ng nh©n d©n chñ - x· héi Nga vµ 22 ®¹i biÓu kh«ng cã quyÒn biÓu
çch diÔn ®¹t cña ph¸i b«n-sª-vÝch vÒ chÕ ®é tËp trung d©n chñ ®·
quyÕt. Dù ®¹i héi cã ®¹i biÓu cña çc tæ chøc cña çc d©n téc: §¶ng
®−îc ®−a vµo ®iÒu lÖ.
d©n chñ - x· héi V−¬ng quèc Ba-lan vµ LÝt-va, ph¸i Bun, §¶ng c«ng
nh©n d©n chñ - x· héi L¸t-vi-a, mçi tæ chøc cã 3 ®¹i biÓu; §¶ng c«ng §¹i héi ®· gi¶i quyÕt vÊn ®Ò thèng nhÊt víi §¶ng d©n chñ - x· héi
nh©n d©n chñ - x· héi U-cra-i-na vµ §¶ng c«ng nh©n PhÇn-lan mçi V−¬ng quèc Ba-lan vµ LÝt-va vµ víi §¶ng c«ng nh©n d©n chñ - x· héi
®¶ng cã 1 ®¹i biÓu. Ngoµi ra, tham dù ®¹i héi cßn cã ®¹i biÓu cña L¸t-vi-a, nh÷ng ®¶ng nµy gia nhËp §¶ng c«ng nh©n d©n chñ - x· héi
§¶ng c«ng nh©n d©n chñ - x· héi Bun-ga-ri. Nga víi t− çch lµ nh÷ng tæ chøc ë ®Þa ph−¬ng ho¹t ®éng trong giai
Trong sè çc ®¹i biÓu b«n-sª-vÝch cã V. I. Lª-nin, V. V. V«-rèp- cÊp v« s¶n thuéc tÊt c¶ çc d©n téc sèng ë ®Þa ph−¬ng ®ã.
xki, C. E. V«-r«-si-lèp, M. I. Ca-li-nin, N. C. Cróp-xcai-a, A. V. Lu- Ban chÊp hµnh trung −¬ng ®−îc bÇu ra t¹i ®¹i héi gåm cã 3
na-ts¸c-xki, Ph. A. XÐc-ghª-Ðp, (¸c-tem), I. I. Xc¬-voãc-txèp - ng−êi b«n-sª-vÝch vµ 7 ng−êi men-sª-vÝch. Ban biªn tËp cña C¬ quan
ng«n luËn trung −¬ng ― b¸o "Ng−êi d©n chñ - x· héi" gåm toµn ph¸i; 6) C«ng ®oµn vµ ®¶ng; 7) Nh÷ng ho¹t ®éng du kÝch; 8) N¹n thÊt
nh÷ng ng−êi men-sª-vÝch. nghiÖp, khñng ho¶ng kinh tÕ vµ çc cuéc gi·n thî; 9) Nh÷ng vÊn ®Ò
§¹i héi ®· ®i vµo lÞch sö cña ®¶ng nh− lµ "§¹i héi thèng nhÊt". vÒ tæ chøc; 10) §¹i héi quèc tÕ ë Stót-ga (ngµy 1 th¸ng N¨m, chñ
Nh−ng trong ®¹i héi chØ míi thùc hiÖn ®−îc sù thèng nhÊt §¶ng c«ng nghÜa qu©n phiÖt); 11) C«ng t¸c trong qu©n ®éi; 12) Nh÷ng vÊn ®Ò
nh©n d©n chñ - x· héi Nga trªn h×nh thøc. Trªn thùc tÕ, nh÷ng ng−êi kh¸c. V× ®¹i héi kÐo dµi nªn vÊn ®Ò n¹n thÊt nghiÖp, vÊn ®Ò khñng
men-sª-vÝch vµ nh÷ng ng−êi b«n-sª-vÝch cã quan ®iÓm, c−¬ng lÜnh ho¶ng kinh tÕ vµ gi·n thî, vÊn ®Ò §¹i héi quèc tÕ ë Stót-ga ®· kh«ng
riªng cña m×nh vÒ nh÷ng vÊn ®Ò quan träng nhÊt cña çch m¹ng vµ ®−îc ®−a ra th¶o luËn.
thùc tÕ hä lµ hai ®¶ng. Lª-nin ®−îc bÇu vµo chñ tÞch ®oµn ®¹i héi vµ chñ täa çc phiªn
Lª-nin ®· ph©n tÝch c«ng viÖc cña ®¹i héi trong cuèn s¸ch nhá häp 6, 7, 14, 15, 27, 34, 35 cña ®¹i héi; Ng−êi ®· ®äc b¸o ço vµ ®äc lêi
"B¸o ço vÒ §¹i héi thèng nhÊt cña §¶ng c«ng nh©n d©n chñ - x· héi kÕt luËn vÒ vÊn ®Ò quan träng nhÊt trong ch−¬ng tr×nh nghÞ sù ― th¸i
Nga (Th− göi c«ng nh©n Pª-tÐc-bua)" (xem Toµn tËp, tiÕng ViÖt, Nhµ ®é ®èi víi çc ®¶ng t− s¶n, ®· ph¸t biÓu ý kiÕn vÒ b¸o ço ho¹t ®éng
xuÊt b¶n TiÕn bé, M¸t-xc¬-va, t. 13, tr. 1 - 85). ― 345. cña Ban chÊp hµnh trung −¬ng, vÒ b¸o ço ho¹t ®éng cña ®¶ng ®oµn
t¹i §u-ma, ph¸t biÓu ý kiÕn t¸n thµnh ®−a vµo ch−¬ng tr×nh nghÞ sù
151
§¹i héi Lu©n-®«n ― §¹i héi V cña §¶ng c«ng nh©n d©n chñ - x· héi cña ®¹i héi nh÷ng vÊn ®Ò cã tÝnh nguyªn t¾c chung vÒ nh÷ng nguyªn
Nga häp tõ 30 th¸ng T− ®Õn 19 th¸ng N¨m (13 th¸ng N¨m - 1 th¸ng t¾c s¸ch l−îc cña ®¶ng trong çch m¹ng t− s¶n; ®· ph¸t biÓu ý kiÕn
S¸u) 1907. ph¶n ®èi ph¸i men-sª-vÝch, ph¸i Bun, T¬-rèt-xki.
Dù ®¹i héi cã 336 ®¹i biÓu thay mÆt cho trªn 147 ngh×n ®¶ng viªn. Çc ®¹i biÓu cña §¶ng d©n chñ - x· héi V−¬ng quèc Ba-lan vµ LÝt-
Ph¸i b«n-sª-vÝch cã 105 ®¹i biÓu, ph¸i men-sª-vÝch ― 97 ®¹i biÓu, ph¸i va vµ §¶ng d©n chñ - x· héi xø L¸t-vi-a ®· ñng hé nh÷ng ng−êi b«n-
Bun ― 57 ®¹i biÓu, §¶ng d©n chñ - x· héi Ba-lan ― 44 ®¹i biÓu, §¶ng sª-vÝch trong ®¹i héi. Nhê ®oµn kÕt ®−îc hä trªn c¬ së c−¬ng lÜnh
d©n chñ - x· héi xø L¸t-vi-a ― 29 ®¹i biÓu, "nh÷ng ng−êi kh«ng thuéc hµnh ®éng çch m¹ng, nh÷ng ng−êi b«n-sª-vÝch ®· giµnh ®−îc ®a sè
ph¸i nµo" ― 4 ®¹i biÓu. Çc trung t©m c«ng nghiÖp lín ®· cö nh÷ng trong ®¹i héi vµ giµnh ®−îc th¾ng lîi cho ®−êng lèi çch m¹ng, m¸c-
ng−êi b«n-sª-vÝch ®i dù ®¹i héi. §¶ng bé Pª-tÐc-bua ®· cö 12 ng−êi xÝt. §¹i héi ®· th«ng qua çc nghÞ quyÕt b«n-sª-vÝch vÒ tÊt c¶ nh÷ng
b«n-sª-vÝch trong sè 17 ®¹i biÓu, ®¶ng bé M¸t-xc¬-va vµ ngo¹i vi M¸t- vÊn ®Ò c¬ b¶n.
xc¬-va ®· cö 16 ng−êi b«n-sª-vÝch trong sè 19 ®¹i biÓu, ®¶ng bé U-ran VÒ vÊn ®Ò th¸i ®é ®èi víi çc ®¶ng t− s¶n, ®¹i héi ®· th«ng qua b¶n
®· cö 19 ng−êi b«n-sª-vÝch, çc ®¶ng bé I-va-n«-v« - V«-d¬-nª-xen-xc¬, nghÞ quyÕt do Lª-nin th¶o ra. Trong nghÞ quyÕt nµy ®¹i héi ®· ®¸nh gi¸
Vla-®i-mia, khu C«-xt¬-r«-ma, Bri-an-xc¬, Ca-dan, Cra-xn«i-¸c-xc¬ ― theo quan ®iÓm b«n-sª-vÝch tÊt c¶ çc ®¶ng phi v« s¶n nh− bän Tr¨m
th× cö toµn nh÷ng ng−êi b«n-sª-vÝch. §¶ng bé VÐc-khnª - Cam-xk¬ ®· ®en, ph¸i th¸ng M−êi, §¶ng d©n chñ - lËp hiÕn, §¶ng x· héi chñ nghÜa -
bÇu V. I. Lª-nin ®i dù ®¹i héi. T¹i ®¹i héi, ®· xuÊt hiÖn mét nhãm ®¹i çch m¹ng ― vµ ®Ò ra s¸ch l−îc cña §¶ng d©n chñ - x· héi çch m¹ng
biÓu b«n-sª-vÝch ®oµn kÕt nhÊt trÝ d−íi sù l·nh ®¹o cña V. I. Lª-nin, ®èi víi çc ®¶ng ®ã. §ã lµ mét th¾ng lîi to lín cña nh÷ng ng−êi b«n-
nhãm nµy gåm A. X. Bóp-nèp, C. E. V«-r«-si-lèp, I. Ph. §u-®r«-vin-xki, sª-vÝch. VÒ sau Lª-nin ®· viÕt r»ng ®¶ng "®· ®−a ra nh÷ng ®iÓm tæng
M. N. Li-a-®èp, V. P. N«-ghin, M. N. P«-crèp-xki, C. N. Xa-m«i-l«-va, I. kÕt chñ yÕu vÒ nh÷ng bµi häc çch m¹ng trong nghÞ quyÕt Lu©n-®«n
V. Xta-lin, A. M. Xt«-pa-ni, I. A. Tª-«-®«-r«-vÝch, M. G. Tx¬-kha-cai-a, X. nãi vÒ çc chÝnh ®¶ng kh«ng ph¶i v« s¶n. Trong nghÞ quyÕt ®ã, giai cÊp
G. Sau-mi-an, E. M. I-a-r«-xl¸p-xki v. v.. A. M. Goãc-ki tham gia ®¹i héi v« s¶n d©n chñ - x· héi ®· ®¸nh gi¸ mét çch chÝnh x¸c vµ râ rµng mèi
víi t− çch ®¹i biÓu kh«ng cã quyÒn biÓu quyÕt. quan hÖ qua l¹i gi÷a çc giai cÊp trong çch m¹ng, ®· x¸c ®Þnh c¬ së x·
Sau çc cuéc th¶o luËn kÐo dµi vµ gay g¾t, ch−¬ng tr×nh nghÞ héi cña tÊt c¶ çc chÝnh ®¶ng chñ yÕu vµ nh÷ng nhiÖm vô chung cña
sù nh− sau ®· ®−îc th«ng qua: 1) B¸o ço cña Ban chÊp hµnh phong trµo c«ng nh©n trong cuéc ®Êu tranh cho nÒn d©n chñ" (Toµn
trung −¬ng; 2) B¸o ço cña ®¶ng ®oµn t¹i §u-ma vµ tæ chøc ®¶ng tËp, tiÕng ViÖt, Nhµ xuÊt b¶n TiÕn bé, M¸t-xc¬-va, t. 19, tr. 228).
®oµn; 3) Th¸i ®é ®èi víi çc ®¶ng t− s¶n; 4) §u-ma nhµ n−íc; §¹i héi ®· th«ng qua nghÞ quyÕt cña ph¸i b«n-sª-vÝch vÒ §u-ma
5) "§¹i héi c«ng nh©n" vµ çc tæ chøc cña c«ng nh©n kh«ng ®¶ng nhµ n−íc, trong ®ã nªu lªn nh÷ng nhiÖm vô cña §¶ng d©n chñ - x·
héi t¹i §u-ma; b¶n nghÞ quyÕt chØ râ r»ng ho¹t ®éng cña §¶ng d©n chñ - cuèi ®¹i héi, phiªn häp cña ®¶ng ®oµn b«n-sª-vÝch ®· bÇu ra Trung
x· héi t¹i §u-ma ph¶i phôc tïng ho¹t ®éng ngoµi §u-ma vµ cÇn sö dông t©m b«n-sª-vÝch ®øng ®Çu lµ Lª-nin, c¶ ban biªn tËp b¸o "Ng−êi v«
§u-ma tr−íc hÕt lµm diÔn ®µn ®Ó v¹ch mÆt chÕ ®é chuyªn chÕ vµ chÝnh s¶n" còng tham gia trung t©m nµy.
s¸ch tháa hiÖp cña giai cÊp t− s¶n, ®Ó c«ng bè vµ tuyªn truyÒn c−¬ng lÜnh §¹i héi V §¶ng c«ng nh©n d©n chñ - x· héi Nga lµ mét th¾ng lîi
çch m¹ng cña ®¶ng. Trong nghÞ quyÕt vÒ b¸o ço cña ®¶ng ®oµn t¹i §u- cña chñ nghÜa b«n-sª-vÝch trong phong trµo c«ng nh©n Nga. Çc nghÞ
ma, ®¹i héi tá ý tin t−ëng r»ng ®¶ng ®oµn d©n chñ - x· héi t¹i §u-ma sÏ quyÕt cña ®¹i héi ®· tæng kÕt cuéc ®Êu tranh cña nh÷ng ng−êi b«n-
phôc vô sù nghiÖp cña giai cÊp v« s¶n Nga phï hîp víi nh÷ng chØ thÞ sª-vÝch chèng l¹i çnh c¬ héi chñ nghÜa men-sª-vÝch trong ®¶ng trong
cña ®¹i héi vµ d−íi sù l·nh ®¹o cña Ban chÊp hµnh trung −¬ng. thêi kú çch m¹ng d©n chñ - t− s¶n. S¸ch l−îc cña ph¸i b«n-sª-vÝch ®·
VÒ vÊn ®Ò "®¹i héi c«ng nh©n" ®¹i héi ®· th«ng qua nghÞ quyÕt cña ®−îc chÊp thuËn lµ s¸ch l−îc thèng nhÊt cho toµn ®¶ng. ― 345.
ph¸i b«n-sª-vÝch, nghÞ quyÕt nµy ®−îc th¶o ra trªn c¬ së dù th¶o nghÞ 152
Chñ nghÜa Ma-kh¬ ― trµo l−u triÕt häc duy t©m - chñ quan ph¶n
quyÕt do Lª-nin viÕt ®Ó tr×nh bµy tr−íc ®¹i héi "VÒ çc tæ chøc c«ng
®éng, ®−îc truyÒn b¸ réng r·i ë T©y ¢u vµo cuèi thÕ kû XIX - ®Çu thÕ
nh©n kh«ng ®¶ng ph¸i tr−íc trµo l−u c«ng ®oµn - v« chÝnh phñ chñ
kû XX. Nh÷ng ng−êi s¸ng lËp ra chñ nghÜa nµy lµ nhµ vËt lý vµ nhµ
nghÜa trong giai cÊp v« s¶n". Trong nghÞ quyÕt vÒ vÊn ®Ò "C«ng ®oµn
triÕt häc ng−êi ¸o E. Ma-kh¬, vµ nhµ triÕt häc ng−êi §øc R. A-vª-na-
vµ ®¶ng" ®¹i héi ®· b¸c bá thuyÕt c¬ héi chñ nghÜa vÒ "tÝnh chÊt trung
ri-ót. Chñ nghÜa Ma-kh¬ lµ mét trµo l−u triÕt häc duy t©m t− s¶n, cùc
lËp" cña c«ng ®oµn vµ thõa nhËn r»ng ®¶ng cÇn ph¶i phÊn ®Êu giµnh
kú nguy hiÓm ®èi víi giai cÊp c«ng nh©n v× trªn lêi nãi chñ nghÜa nµy
cho ®−îc sù l·nh ®¹o vÒ mÆt t− t−ëng vµ chÝnh trÞ ®èi víi çc c«ng
còng chèng l¹i chñ nghÜa duy t©m, dùa dÉm vµo khoa häc tù nhiªn
®oµn. §¹i héi ®· tiÕn hµnh söa ®æi ®iÒu lÖ §¶ng c«ng nh©n d©n chñ - x·
hiÖn ®¹i, nhê thÕ t¹o ra cho m×nh çi vÎ ngoµi "khoa häc". ë n−íc
héi Nga, xãa bá chÕ ®é hai trung −¬ng (viÖc bÇu Ban chÊp hµnh trung
Nga, trong nh÷ng n¨m thÕ lùc ph¶n ®éng thèng trÞ, mét bé phËn trÝ
−¬ng vµ C¬ quan ng«n luËn trung −¬ng trong ®¹i héi). Theo ®iÒu lÖ söa
®æi th× trong ®¹i héi chØ bÇu Ban chÊp hµnh trung −¬ng, cßn ban biªn thøc d©n chñ - x· héi ®· chÞu ¶nh h−ëng cña chñ nghÜa Ma-kh¬. Chñ
tËp cña C¬ quan ng«n luËn trung −¬ng th× ph¶i ®−îc Ban chÊp hµnh nghÜa Ma-kh¬ ®−îc truyÒn b¸ réng r·i nhÊt trong nh÷ng ng−êi trÝ
trung −¬ng chØ ®Þnh vµ lµm viÖc d−íi sù kiÓm tra cña Ban chÊp hµnh thøc men-sª-vÝch (N. Va-len-ti-nèp, P. X. I-u-skª-vÝch vµ nh÷ng ng−êi
trung −¬ng. §iÒu lÖ quy ®Þnh viÖc triÖu tËp çc héi nghÞ th−êng kú cña kh¸c). Mét bé phËn, nh÷ng c©y bót trong sè nh÷ng ng−êi b«n-sª-vÝch
®¶ng ®Ó th¶o luËn nh÷ng vÊn ®Ò quan träng nhÊt trong sinh ho¹t ®¶ng. (V. Ba-da-rèp, A. B«-g®a-nèp, A. V. Lu-na-ts¸c-xki vµ nh÷ng ng−êi
kh¸c) còng ®øng trªn lËp tr−êng ph¸i Ma-kh¬. NÊp sau nh÷ng lêi
§−îc bÇu vµo Ban chÊp hµnh trung −¬ng cã: 5 ng−êi b«n-sª-vÝch,
tuyªn bè gi¶ nh©n gi¶ nghÜa vÒ sù ph¸t triÓn chñ nghÜa M¸c, ph¸i Ma-
4 ng−êi men-sª-vÝch, 2 ng−êi d©n chñ - x· héi Ba-lan, 1 ng−êi d©n
kh¬ ë Nga trªn thùc tÕ ®· xÐt l¹i nh÷ng nguyªn lý cña triÕt häc m¸c-
chñ - x· héi L¸t-vi-a. §−îc bÇu lµm ñy viªn dù khuyÕt Ban chÊp hµnh
xÝt. Trong cuèn s¸ch cña m×nh "Chñ nghÜa duy vËt vµ chñ nghÜa kinh
trung −¬ng cã: 10 ng−êi b«n-sª-vÝch, 7 ng−êi men-sª-vÝch, 3 ng−êi
nghiÖm phª ph¸n", V. I. Lª-nin ®· v¹ch trÇn b¶n chÊt ph¶n ®éng cña
d©n chñ - x· héi Ba-lan vµ 2 ng−êi d©n chñ - x· héi L¸t-vi-a. V. I. Lª-
chñ nghÜa Ma-kh¬, b¶o vÖ triÕt häc m¸c-xÝt chèng l¹i nh÷ng sù xóc
nin, Ph. E. §giÐc-gin-xki, I. Ph. §u-br«-vin-xki, V. P. N«-ghin, L. B.
ph¹m cña bän xÐt l¹i, ph¸t triÓn mét çch toµn diÖn chñ nghÜa duy vËt
Cra-xin, I-a. T−-sca, G. M¸c-khlÐp-xki v. v. ®· ®−îc bÇu lµm ñy viªn
vµ ñy viªn dù khuyÕt Ban chÊp hµnh trung −¬ng. VÒ sau thªm 3 biÖn chøng vµ chñ nghÜa duy vËt lÞch sö trong ®iÒu kiÖn lÞch sö míi.
ng−êi n÷a ®−îc ®−a vµo Ban chÊp hµnh trung −¬ng: 2 ng−êi cña ph¸i ViÖc ®Ëp tan chñ nghÜa Ma-kh¬ ®· gi¸ng mét ®ßn hÕt søc m¹nh vµo
Bun vµ 1 ng−êi cña §¶ng d©n chñ - x· héi xø L¸t-vi-a. çc lËp tr−êng t− t−ëng cña chñ nghÜa men-sª-vÝch, chñ nghÜa triÖu
håi vµ thuyÕt t¹o thÇn. ― 345.
XÐt thÊy r»ng sù l·nh ®¹o cña Ban chÊp hµnh trung −¬ng bao
153
gåm çc ®¹i biÓu cña nhiÒu trµo l−u kh¸c nhau (çc ®¹i biÓu çc Ph¸i triÖu håi ― mét trµo l−u c¬ héi chñ nghÜa xuÊt hiÖn trong nh÷ng
tæ chøc d©n chñ - x· héi cña çc d©n téc th−êng ng¶ nghiªng gi÷a ng−êi b«n-sª-vÝch vµ do A. B«-g®a-nèp cÇm ®Çu. Nóp d−íi
ph¸i b«n-sª-vÝch vµ ph¸i men-sª-vÝch) lµ kh«ng v÷ng vµng nªn ®Õn nh÷ng lêi lÏ çch m¹ng, ph¸i triÖu håi ®ßi triÖu håi çc ®¹i biÓu d©n
chñ - x· héi ra khái §u-ma nhµ n−íc III vµ chÊm døt ho¹t ®éng trong ph¸n chñ nghÜa triÖu håi: "VÒ hai bøc th−", "VÒ bµi b¸o "VÒ nh÷ng vÊn ®Ò
çc tæ chøc hîp ph¸p. Ph¸i triÖu håi tuyªn bè r»ng trong ®iÒu kiÖn thÕ tr−íc m¾t"", "Thñ tiªu chñ nghÜa thñ tiªu", "Bµn vÒ ph¸i ñng hé chñ nghÜa
lùc ph¶n ®éng thèng trÞ ®¶ng chØ ®−îc tiÕn hµnh ho¹t ®éng bÝ mËt, nªn triÖu håi vµ thuyÕt t¹o thÇn" v. v. (Toµn tËp, tiÕng ViÖt, Nhµ xuÊt b¶n TiÕn
hä ®· tõ chèi tham gia §u-ma, tõ chèi tham gia çc c«ng ®oµn cña c«ng bé, M¸t-xc¬-va, t. 17, tr. 357 - 379, 454 - 458; t. 19, tr. 52 - 62, 92 - 138).
nh©n, çc tæ chøc hîp t¸c vµ çc tæ chøc quÇn chóng hîp ph¸p vµ nöa Trªn b¸o chÝ, mét bé phËn çc thñ lÜnh cña ph¸i triÖu håi (B«-g®a-
hîp ph¸p kh¸c; hä cho r»ng cÇn ph¶i tËp trung toµn bé c«ng t¸c ®¶ng nèp, Lu-na-ts¸c-xki) cïng víi nh÷ng ng−êi men-sª-vÝch theo chñ
trong khu«n khæ mét tæ chøc bÝ mËt. Ph¸i tèi hËu th− lµ mét biÕn d¹ng nghÜa thñ tiªu (Va-len-ti-nèp, I-u-skª-vÝch) ®· c«ng kÝch nh÷ng c¬ së
cña ph¸i triÖu håi. Ph¸i tèi hËu th− chØ kh¸c víi ph¸i triÖu håi vÒ h×nh lý luËn cña chñ nghÜa M¸c ― chñ nghÜa duy vËt biÖn chøng vµ chñ
thøc. Hä ®Ò nghÞ göi cho ®¶ng ®oµn d©n chñ - x· héi t¹i §u-ma tèi hËu nghÜa duy vËt lÞch sö. Lu-na-ts¸c-xki ®· tuyªn truyÒn cho thuyÕt t¹o
th− nãi râ ®¶ng ®oµn ph¶i phôc tïng v« ®iÒu kiÖn çc nghÞ quyÕt cña thÇn ― tøc lµ tuyªn truyÒn cho sù cÇn thiÕt ph¶i lËp ra mét t«n gi¸o
Ban chÊp hµnh trung −¬ng ®¶ng vµ, trong tr−êng hîp kh«ng thùc hiÖn míi, cho sù kÕt hîp chñ nghÜa x· héi víi t«n gi¸o.
®−îc çc nghÞ quyÕt ®ã th× triÖu håi çc ®¹i biÓu d©n chñ - x· héi ra Mïa xu©n n¨m 1909, ph¸i triÖu håi, ph¸i tèi hËu th− vµ nh÷ng ng−êi
khái §u-ma. Ph¸i tèi hËu th− trªn thùc tÕ lµ ph¸i triÖu håi giÊu mÆt, theo thuyÕt t¹o thÇn ®· lËp ra nhãm khëi x−íng nh»m tæ chøc mét
ngôy trang. Lª-nin ®· gäi ph¸i tèi hËu th− lµ "ph¸i triÖu håi hæ thÑn". tr−êng cã tÝnh chÊt bÌ ph¸i trªn ®¶o Ca-pri (B«-g®a-nèp, A-lÕch-xin-xki,
Ph¸i triÖu håi ®· g©y thiÖt h¹i lín cho ®¶ng. ChÝnh s¸ch cña hä dÉn tíi Lu-na-ts¸c-xki v. v.). Th¸ng S¸u 1909, Héi nghÞ ban biªn tËp më réng cña
chç t¸ch ®¶ng ra khái quÇn chóng, biÕn ®¶ng thµnh mét tæ chøc biÖt ph¸i b¸o "Ng−êi v« s¶n" ®· th«ng qua nghÞ quyÕt nãi r»ng "chñ nghÜa b«n-sª-
kh«ng cã kh¶ n¨ng tËp hîp lùc l−îng cho cao trµo çch m¹ng míi. Lª-nin vÝch víi t− çch lµ mét trµo l−u x¸c ®Þnh trong §¶ng c«ng nh©n d©n chñ -
®· v¹ch mÆt ph¸i triÖu håi lµ "ph¸i thñ tiªu lén ng−îc" vµ ®· tuyªn chiÕn x· héi Nga, kh«ng cã mét chót g× chung víi chñ nghÜa triÖu håi vµ chñ
kh«ng khoan nh−îng víi ph¸i triÖu håi. Lª-nin ®· viÕt: "Chñ nghÜa triÖu nghÜa tèi hËu th−", vµ kªu gäi nh÷ng ng−êi b«n-sª-vÝch tiÕn hµnh cuéc
håi kh«ng ph¶i lµ chñ nghÜa b«n-sª-vÝch mµ lµ mét biÕm häa chÝnh trÞ xÊu ®Êu tranh kiªn quyÕt nhÊt víi nh÷ng thiªn h−íng ®ã, nh÷ng thiªn h−íng
xa nhÊt ®èi víi chñ nghÜa b«n-sª-vÝch, mµ chØ cã nh÷ng kÎ thï ®éc ¸c nhÊt xa rêi chñ nghÜa M¸c çch m¹ng. B«-g®a-nèp ― mét ng−êi cæ vò ph¸i
cña chñ nghÜa b«n-sª-vÝch míi cã thÓ nghÜ ra sù biÕm häa ®ã ®−îc th«i" triÖu håi ®· bÞ khai trõ ra khái hµng ngò b«n-sª-vÝch.
(Toµn tËp, tiÕng ViÖt, Nhµ xuÊt b¶n TiÕn bé, M¸t-xc¬-va, t. 17, tr. 456). VÒ sau, trong t¸c phÈm "BÖnh Êu trÜ "t¶ khuynh" trong phong trµo
céng s¶n", Lª-nin viÕt r»ng sau khi çch m¹ng bÞ thÊt b¹i, nh÷ng
Mïa thu n¨m 1908, khi bÇu çc ®¹i biÓu ®i dù Héi nghÞ ®¹i biÓu V
ng−êi b«n-sª-vÝch ®· biÕt rót lui mét çch ®óng ®¾n, b¶o toµn ®éi
§¶ng c«ng nh©n d©n chñ - x· héi Nga (Héi nghÞ toµn Nga n¨m 1908),
ngò cña m×nh v× "hä ®· th¼ng tay v¹ch mÆt vµ tèng cæ bän çch m¹ng
ë ®¶ng bé Pª-tÐc-bua, ph¸i triÖu håi - tèi hËu th− ®· th¶o ra mét
®Çu l−ìi lµ bän kh«ng muèn hiÓu r»ng ph¶i rót lui, r»ng ph¶i biÕt
c−¬ng lÜnh hµnh ®éng riªng mµ hä ®−a ra tr−íc phiªn häp më réng
çch rót lui, r»ng tuyÖt ®èi ph¶i häc tËp çch ho¹t ®éng hîp ph¸p
cña Ban chÊp hµnh Pª-tÐc-bua d−íi h×nh thøc nghÞ quyÕt. NghÞ quyÕt
trong nh÷ng nghÞ viÖn ph¶n ®éng nhÊt, trong çc tæ chøc c«ng ®oµn,
®ã kh«ng ®−îc sù ñng hé réng r·i trong çc tæ chøc ®¶ng. Trong héi
çc hîp t¸c x· vµ çc héi b¶o hiÓm ph¶n ®éng nhÊt vµ trong nh÷ng tæ
nghÞ ®¹i biÓu nµy ph¸i triÖu håi kh«ng d¸m c«ng khai ®−a ra c−¬ng
chøc kh¸c t−¬ng tù" (Toµn tËp, tiÕng ViÖt, Nhµ xuÊt b¶n TiÕn bé, M¸t-
lÜnh hµnh ®éng cña m×nh; hä chØ cã thÓ lËp thµnh mét nhãm nhá
xc¬-va, t. 41, tr. 12 - 13). ― 345.
nh÷ng ng−êi ®ång t×nh víi hä.
154
Lª-nin ®· phª ph¸n cÆn kÏ c−¬ng lÜnh hµnh ®éng cña ph¸i triÖu "TiÕn lªn" ― tê b¸o bÊt hîp ph¸p cña ph¸i b«n-sª-vÝch ra hµng tuÇn;
håi trong bµi "Sù biÕm häa chñ nghÜa b«n-sª-vÝch" (Toµn tËp, tiÕng xuÊt b¶n ë Gi¬-ne-v¬ tõ ngµy 22 th¸ng Ch¹p 1904 (4 th¸ng Giªng
ViÖt, Nhµ xuÊt b¶n TiÕn bé, M¸t-xc¬-va, t. 17, tr. 488 - 503). Lª-nin 1905) tíi ngµy 5 (18) th¸ng N¨m 1905. Ra ®−îc 18 sè. V. I. Lª-nin
®· v¹ch ra toµn bé tÝnh chÊt kh«ng nhÊt qu¸n, v« nguyªn t¾c, tÝnh lµ ng−êi tæ chøc, ng−êi cæ vò vÒ mÆt t− t−ëng vµ ng−êi l·nh ®¹o
chÊt thï ®Þch cña nh÷ng quan ®iÓm cña ph¸i triÖu håi ®èi víi trùc tiÕp tê b¸o. Ban biªn tËp gåm cã V. V. V«-rèp-xki, A. V. Lu-na-
chñ nghÜa M¸c. Çc bµi sau ®©y cña Lª-nin còng ®Òu nh»m phª ts¸c-xki, M. X. ¤n-min-xki, N. C. Cróp-xcai-a phô tr¸ch toµn
bé viÖc trao ®æi th− tõ gi÷a tê b¸o víi çc ban chÊp hµnh ®Þa ph−¬ng Tham gia th−êng xuyªn c«ng t¸c cña ban biªn tËp cã V. V. V«-
ë Nga vµ çc phãng viªn. Khi x¸c ®Þnh néi dung cña tê b¸o, Lª-nin rèp-xki, A. V. Lu-na-ts¸c-xki, M. X. ¤n-min-xki, N. C. Cróp-xcai-a, V.
viÕt: "§−êng lèi cña tê "TiÕn lªn" lµ ®−êng lèi cña tê "Tia löa" cò. V× M. Vª-li-ts¬-ki-na, V. A. Çc-pin-xki ®· tiÕn hµnh mét c«ng t¸c lín
tê "Tia löa" cò, mµ tê "TiÕn lªn" kiªn quyÕt ®Êu tranh chèng tê "Tia trong ban biªn tËp. B¸o nµy cã liªn hÖ chÆt chÏ víi phong trµo c«ng
löa" míi" (Toµn tËp, tiÕng ViÖt, Nhµ xuÊt b¶n TiÕn bé, M¸t-xc¬-va, t. nh©n ë Nga; trªn çc trang b¸o nµy ®· ®¨ng çc bµi vµ çc tin ng¾n
9, tr. 291). Trªn b¸o "TiÕn lªn" ®· ®¨ng trªn 60 bµi vµ bót ký ng¾n cña cña nh÷ng c«ng nh©n trùc tiÕp tham gia phong trµo çch m¹ng.
Lª-nin. Mét sè bµi do Lª-nin viÕt chung víi nh÷ng ñy viªn kh¸c trong B¸o "Ng−êi v« s¶n" ®· h−ëng øng tÊt c¶ çc sù kiÖn to lín cña
ban biªn tËp (V«-rèp-xki, ¤n-min-xki vµ nh÷ng ng−êi kh¸c).
phong trµo c«ng nh©n Nga vµ phong trµo c«ng nh©n quèc tÕ, ®· ®Êu
Ngay sau khi xuÊt b¶n, b¸o "TiÕn lªn" ®· rÊt nhanh chãng chiÕm
tranh kh«ng khoan nh−îng chèng ph¸i men-sª-vÝch vµ çc phÇn tö c¬
®−îc c¶m t×nh cña çc ban chÊp hµnh ®¶ng bé ®Þa ph−¬ng, hä c«ng
héi chñ nghÜa xÐt l¹i kh¸c. Tê b¸o ®· tiÕn hµnh mét c«ng t¸c lín
nhËn b¸o nµy lµ c¬ quan ng«n luËn cña m×nh. §oµn kÕt çc ban chÊp
nh»m tuyªn truyÒn çc nghÞ quyÕt cña §¹i héi III cña ®¶ng vµ gi÷ vai
hµnh ®¶ng bé ®Þa ph−¬ng trªn c¬ së çc nguyªn t¾c lª-nin-nÝt, b¸o
trß quan träng trong viÖc ®oµn kÕt nh÷ng ng−êi b«n-sª-vÝch vÒ mÆt tæ
"TiÕn lªn" ®· ®ãng vai trß to lín trong viÖc chuÈn bÞ §¹i héi III cña
chøc vµ t− t−ëng. B¸o "Ng−êi v« s¶n" ®· b¶o vÖ triÖt ®Ó chñ nghÜa
®¶ng; c¬ së cña çc nghÞ quyÕt cña ®¹i héi chÝnh lµ nh÷ng quan ®iÓm
M¸c çch m¹ng, nã nghiªn cøu tÊt c¶ nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n cña cuéc
mµ Lª-nin ®· nªu lªn vµ luËn chøng trªn çc trang b¸o nµy. B¸o "TiÕn
çch m¹ng ®· triÓn khai ë n−íc Nga. Tr×nh bµy toµn diÖn nh÷ng sù
lªn" th−êng xuyªn liªn hÖ víi çc tæ chøc ®¶ng ë Nga.
kiÖn n¨m 1905, b¸o "Ng−êi v« s¶n" ®· ph¸t ®éng ®«ng ®¶o quÇn
Trong mét nghÞ quyÕt ®Æc biÖt, §¹i héi III cña ®¶ng ®· chØ râ vai
chóng lao ®éng ®øng lªn ®Êu tranh giµnh th¾ng lîi cho çch m¹ng.
trß xuÊt s¾c cña b¸o "TiÕn lªn" trong cuéc ®Êu tranh chèng ph¸i men-
B¸o "Ng−êi v« s¶n" cã ¶nh h−ëng to lín ®èi víi çc tæ chøc d©n
sª-vÝch, nh»m kh«i phôc l¹i tÝnh ®¶ng, trong viÖc ®Æt ra vµ lµm s¸ng
chñ - x· héi ë ®Þa ph−¬ng. Mét sè bµi cña Lª-nin ®· ®−îc çc b¸o
tá nh÷ng vÊn ®Ò s¸ch l−îc mµ phong trµo çch m¹ng ®Ò ra, trong
b«n-sª-vÝch ë ®Þa ph−¬ng ®¨ng l¹i vµ phæ biÕn trªn çc tê truyÒn ®¬n.
cuéc ®Êu tranh nh»m triÖu tËp ®¹i héi vµ biÓu d−¬ng ban biªn tËp cña
Sau khi Lª-nin trë vÒ n−íc Nga vµo ®Çu th¸ng M−êi mét 1905
b¸o. Theo nghÞ quyÕt cña §¹i héi III, b¸o "Ng−êi v« s¶n" ®−îc xuÊt
®−îc Ýt l©u th× tê b¸o ®×nh b¶n. Hai sè cuèi cïng (25 vµ 26) ®−îc xuÊt
b¶n thay thÕ cho b¸o "TiÕn lªn". ― 346.
b¶n d−íi sù chñ biªn cña V. V. V«-rèp-xki, nh−ng Lª-nin còng viÕt
155
"Ng−êi v« s¶n" ― tê b¸o bÊt hîp ph¸p cña ph¸i b«n-sª-vÝch, ra mét sè bµi cho çc sè b¸o nµy, vµ nh÷ng bµi nµy ®· ®−îc ®¨ng trªn
hµng tuÇn; lµ C¬ quan ng«n luËn trung −¬ng cña §¶ng c«ng nh©n b¸o sau khi Ng−êi rêi khái Gi¬-ne-v¬. ― 346.
d©n chñ - x· héi Nga, ®−îc thµnh lËp theo quyÕt ®Þnh cña §¹i héi 156
"§êi sèng míi" ― tê b¸o hîp ph¸p ®Çu tiªn cña ph¸i b«n-sª-vÝch, ra
III cña ®¶ng. Theo nghÞ quyÕt cña Héi nghÞ toµn thÓ Ban chÊp hµnh
hµng ngµy tõ 27 th¸ng M−êi (9 th¸ng M−êi mét) tíi ngµy 3 (16) th¸ng
trung −¬ng ngµy 27 th¸ng T− (10 th¸ng N¨m) 1905, V. I. Lª-nin
Ch¹p 1905 ë Pª-tÐc-bua. Tæng biªn tËp chÝnh thøc kiªm phô tr¸ch xuÊt
®−îc cö lµm chñ biªn C¬ quan ng«n luËn trung −¬ng. B¸o ®−îc
b¶n tê b¸o lµ nhµ th¬ N. M. Min-xki, ng−êi phô tr¸ch xuÊt b¶n lµ M. Ph.
xuÊt b¶n ë Gi¬-ne-v¬ tõ ngµy 14 (27) th¸ng N¨m tíi ngµy 12 (25)
An-®rª-ª-va. Tõ khi V. I. Lª-nin ë n−íc ngoµi vÒ tíi Pª-tÐc-bua vµo ®Çu
th¸ng M−êi mét 1905. Ra ®−îc 26 sè. B¸o "Ng−êi v« s¶n" tiÕp tôc
th¸ng M−êi mét 1905 th× b¸o ®−îc xuÊt b¶n d−íi sù l·nh ®¹o trùc tiÕp
®−êng lèi cña b¸o "Tia löa" cò cña Lª-nin vµ gi÷ nguyªn tÝnh kÕ
cña Ng−êi. Thµnh phÇn ban biªn tËp vµ céng t¸c viªn ®−îc thay ®æi. B¸o
thõa tõ tê b¸o b«n-sª-vÝch "TiÕn lªn".
"§êi sèng míi" trªn thùc tÕ lµ C¬ quan ng«n luËn trung −¬ng cña §¶ng
Lª-nin ®· viÕt cho b¸o kho¶ng 90 bµi vµ bót ký. Nh÷ng bµi b¸o c«ng nh©n d©n chñ - x· héi Nga. Nh÷ng ng−êi céng t¸c trùc tiÕp cña
cña Lª-nin ®· quyÕt ®Þnh bé mÆt chÝnh trÞ cña tê b¸o, néi dung t− b¸o lµ V. §. B«n-ts¬ - Bru-ª-vÝch, V. V. V«-rèp-xki, A. V. Lu-na-ts¸c-xki,
t−ëng vµ khuynh h−íng b«n-sª-vÝch cña nã. Lª-nin ®· hoµn thµnh M. X. ¤n-min-xki v.v.. A. M. Goãc-ki, ng−êi ®· gióp ®ì tê b¸o rÊt nhiÒu
mét c«ng viÖc to lín trªn c−¬ng vÞ ng−êi l·nh ®¹o vµ biªn tËp tê b¸o. vÒ vËt chÊt, còng tÝch cùc tham gia b¸o "§êi sèng míi". Trong danh
s¸ch nh÷ng ng−êi n−íc ngoµi tham gia viÕt cho b¸o cã: R«-da Lóc- chñ biªn tê b¸o nµy. Trªn mçi sè ®Òu cã ®¨ng bµi cña Lª-nin; tæng
xam-bua, Çc-l¬ LiÕp-nÕch, M¸c-xen Ca-sanh, P«n La-ph¸c-g¬ v. v.. céng b¸o nµy ®· ®¨ng trªn 20 bµi vµ bót ký ng¾n cña Lª-nin.
Trªn b¸o ®· ®¨ng 14 bµi cña V. I. Lª-nin. Çc bµi nµy ®· x¸c ®Þnh HÇu hÕt çc sè cña b¸o "TiÕng vang" ®Òu bÞ ®µn ¸p: trong 14 sè ®·
çc nhiÖm vô vµ s¸ch l−îc cña ®¶ng trong thêi kú çch m¹ng Nga lÇn xuÊt b¶n, cã 12 sè bÞ bän cÇm quyÒn gi÷ l¹i. ― 346.
thø nhÊt.
159
B¸o "§êi sèng míi" lµ ng−êi truyÒn ®¹t tÝch cùc tÊt c¶ çc nghÞ "T− t−ëng" ― t¹p chÝ triÕt häc vµ kinh tÕ - x· héi ra hîp ph¸p, hµng
quyÕt vµ biÖn ph¸p cña Ban chÊp hµnh trung −¬ng §¶ng c«ng nh©n th¸ng cña ph¸i b«n-sª-vÝch, xuÊt b¶n ë M¸t-xc¬-va tõ th¸ng Ch¹p 1910
d©n chñ - x· héi Nga. Nã gi÷ vai trß to lín trong sù nghiÖp gi¸o dôc tíi th¸ng T− 1911; ra tæng céng ®−îc 5 sè. Sè ®Çu tiªn cña t¹p chÝ nµy
chÝnh trÞ vµ tæ chøc quÇn chóng, ®éng viªn quÇn chóng ®øng lªn khëi ®−îc ph¸t hµnh víi sè l−îng 3000 b¶n. T¹p chÝ nµy ®−îc thµnh lËp theo
nghÜa vò trang. s¸ng kiÕn cña V. I. Lª-nin nh»m t¨ng c−êng cuéc ®Êu tranh chèng çc c¬
B¸o cã liªn hÖ chÆt chÏ víi çc tæ chøc ®¶ng vµ çc c«ng nh©n çch quan ng«n luËn hîp ph¸p cña ph¸i thñ tiªu vµ gi¸o dôc tinh thÇn cña
m¹ng, vµ ®−îc hä rÊt h©m mé. Ban biªn tËp nhËn ®−îc th− tõ kh¾p chñ nghÜa M¸c cho nh÷ng c«ng nh©n tiªn tiÕn vµ nh÷ng ng−êi trÝ thøc.
mäi n¬i trong n−íc göi vÒ; t¸c gi¶ nh÷ng bøc th− ®ã lµ c«ng nh©n, Tõ n−íc ngoµi Lª-nin ®· l·nh ®¹o t¹p chÝ, trao ®æi th− tõ ®Òu ®Æn víi
n«ng d©n, viªn chøc, qu©n nh©n, sinh viªn. Trô së lµm viÖc cña ban ban biªn tËp. Sau khi nhËn ®−îc sè ®Çu tiªn cña t¹p chÝ "T− t−ëng", Lª-
biªn tËp lµ n¬i tiÕn hµnh çc cuéc gÆp gì bÝ mËt, çc cuéc häp, çc héi nin ®· biªn th− cho A. M. Goãc-ki: "H·y chóc mõng t¹p chÝ cña chóng
nghÞ cña ®¶ng. Sè l−îng in hµng ngµy cña tê b¸o lªn tíi 80 ngh×n b¶n. ta, mét t¹p chÝ m¸c-xÝt ë M¸t-xc¬-va. H«m nay chóng t«i vui s−íng biÕt
B¸o "§êi sèng míi" bÞ ®µn ¸p nhiÒu lÇn. Sau khi ra ®−îc 27 sè, bao" (Toµn tËp, tiÕng Nga, xuÊt b¶n lÇn thø 5, t. 48, tr. 11 - 12).
ngµy 2 th¸ng Ch¹p b¸o bÞ chÝnh phñ Nga hoµng ®ãng cöa. Sè 28, sè Trong bèn sè ®Çu cña t¹p chÝ "T− t−ëng" ®· ®¨ng çc bµi cña Lª-
cuèi cïng ®−îc ph¸t hµnh bÝ mËt. ― 346. nin "VÒ thèng kª çc cuéc b·i c«ng ë Nga", "Nh÷ng anh hïng chuyªn
157
"Lµn sãng" ― tê b¸o hµng ngµy cña ph¸i b«n-sª-vÝch, xuÊt b¶n c«ng "rµo tr−íc ®ãn sau"", "Ph¸i thñ tiªu ë n−íc ta (VÒ ngµi P«-t¬-rª-xèp vµ
khai ë Pª-tÐc-bua tõ 26 th¸ng T− (9 th¸ng N¨m) tíi 24 th¸ng N¨m (6 V. Ba-da-rèp)", "Nh©n ngµy kû niÖm", "Bµn vÒ kÕt cÊu x· héi cña
th¸ng S¸u) 1906. Ra ®−îc 25 sè. Tõ sè 9, b¸o "Lµn sãng" trªn thùc tÕ chÝnh quyÒn, vÒ tiÒn ®å vµ vÒ chñ nghÜa thñ tiªu" vµ "Nh÷ng bµi bót
do V. I. Lª-nin lµm chñ biªn. Tham gia c«ng t¸c ban biªn tËp cã: V. V. chiÕn ng¾n" (xem Toµn tËp, tiÕng ViÖt, Nhµ xuÊt b¶n TiÕn bé, M¸t-
V«-rèp-xki, A. V. Lu-na-ts¸c-xki, M. X. ¤n-min-xki, I. I. Xc¬-voãc- xc¬-va, t. 19, tr. 487 - 523, t. 20, tr. 106 - 113, 136 - 159, 192 - 214, 221 -
txèp Xtª-pa-nèp v. v.. Trªn b¸o nµy ®· ®¨ng kho¶ng 25 bµi cña Lª- 245, 246 -255). Tham gia tÝch cùc nhÊt t¹p chÝ nµy cã V. V. V«-rèp-xki,
nin, trong sè ®ã nhiÒu bµi ®−îc ®¨ng lµm x· luËn. B¸o "Lµn sãng" ®· M. X. ¤n-min-xki, I. I. Xc¬-voãc-txèp - Xtª-pa-nèp. Céng t¸c víi t¹p
gi÷ vai trß to lín trong c«ng t¸c l·nh ®¹o cña nh÷ng ng−êi b«n-sª- chÝ nµy cã nh÷ng ng−êi men-sª-vÝch ñng hé ®¶ng ― G. V. Plª-kha-
vÝch ®èi víi cuéc ®Êu tranh çch m¹ng cña quÇn chóng, trong viÖc nèp, S. R¸p-p«-po vµ mét sè ng−êi kh¸c. Sè 5, sè cuèi cïng cña tê "T−
n©ng cao sù gi¸c ngé vµ tÝnh tæ chøc cña giai cÊp v« s¶n. t−ëng" bÞ tÞch thu, cßn t¹p chÝ th× bÞ ®ãng cöa. Ch¼ng bao l©u sau ë
ChÝnh phñ Nga hoµng ®· truy n· b¸o "Lµn sãng": biªn tËp viªn Pª-tÐc-bua b¾t ®Çu xuÊt b¶n t¹p chÝ "Gi¸o dôc"'; trªn thùc tÕ t¹p chÝ
nhiÒu lÇn bÞ truy tè tr−íc tßa ¸n; nhiÒu sè b¸o bÞ gi÷ l¹i. Ngµy 24 nµy kÕ tôc tê "T− t−ëng". ― 346.
th¸ng N¨m (6 th¸ng S¸u) 1906, b¸o bÞ chÝnh phñ Nga hoµng ®ãng 160
cöa. B¸o "TiÕn lªn" råi sau ®ã b¸o "TiÕng vang" ®−îc xuÊt b¶n thay Ngay s¸t tr−íc lóc triÖu tËp ®¹i héi nh÷ng ®¹i biÓu s¬ tuyÓn cña
thÕ cho b¸o "Lµn sãng". ― 346. ®oµn tuyÓn cö c«ng nh©n tØnh Pª-tÐc-bua vµo ngµy 5 (18) th¸ng
M−êi 1912 ®Ó bÇu çc ®¹i biÓu cö tri vµo §u-ma nhµ n−íc IV,
158
"TiÕng vang" ― tê b¸o hîp ph¸p ra hµng ngµy cña ph¸i b«n-sª- chÝnh phñ ®· ®−a ra çi gäi lµ "nh÷ng lêi gi¶i thÝch" ë 21 xÝ nghiÖp
vÝch, xuÊt b¶n ë Pª-tÐc-bua tõ 22 th¸ng S¸u (5 th¸ng B¶y) tíi 7 (20) (trong sè 44 nhµ m¸y vµ c«ng x−ëng ®· tham gia bÇu cö) nãi r»ng
th¸ng B¶y 1906. Ra ®−îc 14 sè. Trªn thùc tÕ, V. I. Lª-nin lµ ng−êi cuéc bÇu cö nh÷ng ®¹i biÓu s¬ tuyÓn ë çc xÝ nghiÖp nµy ®−îc coi
lµ kh«ng cã gi¸ trÞ. §¸p l¹i nh÷ng "lêi gi¶i thÝch" cña chÝnh phñ, c«ng nh÷ng vÊn ®Ò sau ®©y: b¸o ço cña Ban l·nh ®¹o trung −¬ng; t×nh
nh©n trong mét lo¹t nhµ m¸y vµ c«ng x−ëng ë Pª-tÐc-bua b¾t ®Çu h×nh chÝnh trÞ ë Nga vµ Ba-lan; s¸ch l−îc cña ®¶ng vµ ho¹t ®éng cña
cuéc b·i c«ng chÝnh trÞ. "§øng dËy ®Çu tiªn lµ nhµ m¸y Pu-ti-lèp, ― ®¶ng ®oµn d©n chñ - x· héi t¹i §u-ma, phong trµo c«ng ®oµn vµ hîp
A. E. Ba-®a-Ðp viÕt trong håi ký. ― Vµo chÝnh ngµy bÇu cö, ― ngµy 5 t¸c x·; th¸i ®é ®èi víi §¶ng x· héi chñ nghÜa Ba-lan "ph¸i t¶" vµ ®èi
th¸ng M−êi, sau khi ¨n tr−a, c«ng nh©n kh«ng b¾t tay vµo lµm viÖc víi §¶ng x· héi chñ nghÜa Ba-lan "ph¸i çch m¹ng"; vÞ trÝ cña §¶ng
mµ tËp hîp l¹i ë çc ph©n x−ëng vµ tuyªn bè b·i c«ng. Trong toµn bé d©n chñ - x· héi V−¬ng quèc Ba-lan vµ LÝt-va trong §¶ng c«ng nh©n
nhµ m¸y cã kho¶ng 14 ngh×n ng−êi ®· b·i c«ng. Ba giê chiÒu, mÊy d©n chñ - x· héi Nga; c−¬ng lÜnh ruéng ®Êt vµ d©n téc cña ®¶ng v. v..
ngh×n c«ng nh©n rêi khái nhµ m¸y, võa ®i võa h¸t nh÷ng bµi ca çch VÒ b¸o ço cña Ban l·nh ®¹o trung −¬ng ®· cã nh÷ng cuéc th¶o
m¹ng, tiÕn vÒ cöa N¸c-va nh−ng bÞ bän c¶nh s¸t gi¶i t¸n. TiÕp theo luËn gay g¾t. Çc ®¹i biÓu V¸c-sa-va ®· phª ph¸n ®−êng lèi tæ chøc
sau nhµ m¸y Pu-ti-lèp lµ nhµ m¸y ®ãng tµu Nª-va, 6500 c«ng nh©n cña Ban l·nh ®¹o trung −¬ng, hä chØ ra r»ng Ban l·nh ®¹o trung −¬ng
cña nhµ m¸y nµy ®· tæ chøc mÝt-tinh vµ biÓu t×nh chÝnh trÞ. Cïng ®· t¸ch khái çc tæ chøc ®Þa ph−¬ng, r»ng Ban l·nh ®¹o trung −¬ng
tham gia víi hä cã c«ng nh©n nhµ m¸y Pa-li, nhµ m¸y M¸c-x¬-oen, ®· h¹n chÕ quyÒn tù do phª b×nh, kh«ng thu hót ®−îc ®Çy ®ñ çc cèt
nhµ m¸y ®å gç A-lÕch-xª-Ðp ë ¤-khta v. v.. Vµo nh÷ng ngµy kÓ sau, çn cña ®¶ng tham gia sù l·nh ®¹o cña ®¶ng vµ ph¹m mét sè sai lÇm
çc c«ng x−ëng E-rich-x¬n, LÐt-xne, G©y-xle, "Vun-can" cña §uy- nghiªm träng kh¸c. Nh÷ng bµi ph¸t biÓu cña çc ®¹i biÓu V¸c-sa-va
phl«n, Lan-ghen-di-pen, "Phª-nÝch-x¬", çc nhµ m¸y Tse-se-r¬, Bª-c¬,
®· ®−îc çc ®¹i biÓu cña çc tæ chøc ®¶ng ë §«m-br«-va vµ Lèt-d¬
Lª-bª-®Ðp, v. v. ®· tham gia cuéc b·i c«ng" (A. Ba-®a-Ðp. "Nh÷ng
ñng hé. Sau çc cuéc th¶o luËn, b¶n nghÞ quyÕt vÒ viÖc bµy tá sù tÝn
ng−êi b«n-sª-vÝch trong §u-ma nhµ n−íc. Håi ký". M¸t-xc¬-va, 1954,
nhiÖm ®èi víi Ban l·nh ®¹o trung −¬ng do nh÷ng ng−êi ñng hé ban
tr. 39). Cuéc b·i c«ng ®· lan ra kh¾p çc khu vùc Pª-tÐc-bua vµ kÌm
l·nh ®¹o nµy ®−a ra, kh«ng ®¹t ®−îc sè phiÕu cÇn thiÕt vµ ®¹i héi chØ
theo çc cuéc mÝt-tinh vµ biÓu t×nh cña quÇn chóng. ― 347.
giíi h¹n ë b¶n nghÞ quyÕt vÒ viÖc chuyÓn sang vÊn ®Ò kÕ tiÕp.
161 §¹i héi ®· lªn ¸n çc xu h−íng thñ tiªu vµ triÖu håi vµ ®Ò ra
§©y muèn nãi ®Õn nh÷ng tin tøc tõ Ri-ga vµ M¸t-xc¬-va göi vÒ ®¨ng
trªn b¸o "Ng−êi d©n chñ - x· héi" sè 30, ngµy 12 (25) th¸ng Giªng 1913, nhiÖm vô cñng cè vµ më réng çc tæ chøc bÝ mËt cña ®¶ng vµ sö dông
®−a tin vÒ çc cuéc b·i c«ng vµ biÓu t×nh cña c«ng nh©n. Ngµy 11 (24) mäi kh¶ n¨ng hîp ph¸p nh»m tæ chøc giai cÊp c«ng nh©n. ― 357.
th¸ng M−êi mét 1912, c«ng nh©n Ri-ga ®· tæ chøc cuéc biÓu t×nh ®Ó 163
Ba ñy viªn cña Ban l·nh ®¹o trung −¬ng §¶ng d©n chñ - x· héi
ph¶n ®èi çc b¶n ¸n tö h×nh cña tßa ¸n h¶i qu©n Xª-va-xt«-p«n kÕt téi
V−¬ng quèc Ba-lan vµ LÝt-va rót khái ban l·nh ®¹o nµy lµ A. Ma-lª-
nhãm thñy thñ trªn chiÕn h¹m "I-«-an D¬-la-t«-ót", ph¶n ®èi viÖc hµnh
tx¬-ki, I-a. Ga-nª-tx¬-ki vµ V. Lª-®e. ― 358.
h¹ chÝnh trÞ ph¹m trong çc nhµ tï, vµ ph¶n ®èi cuéc chiÕn tranh võa
164
bïng næ t¹i Ban-c¨ng. Trªn 1500 c«ng nh©n ®· h¸t vang bµi ca çch Héi nghÞ ®¹i biÓu liªn khu V¸c-sa-va ― héi nghÞ ®¹i biÓu cña ®¶ng bé
m¹ng, cÇm cê ®á diÔu qua çc ®−êng phè Ri-ga vµ ®−îc nh©n d©n ®ãn V¸c-sa-va §¶ng d©n chñ - x· héi V−¬ng quèc Ba-lan vµ LÝt-va, ®−îc
chµo víi niÒm th«ng c¶m. Ngµy 12 (25) th¸ng M−êi mét, cuéc b·i c«ng triÖu tËp ngµy 10 th¸ng Ch¹p (lÞch míi) 1911. Sau khi v¹ch ra nh÷ng
chÝnh trÞ b¾t ®Çu bïng lªn trong nhiÒu nhµ m¸y lín ë Ri-ga. Ngµy 8 (21) sai lÇm cña Ban l·nh ®¹o trung −¬ng §¶ng d©n chñ - x· héi V−¬ng
th¸ng M−êi mét, c«ng nh©n mét sè nhµ m¸y ë M¸t-xc¬-va ®· b·i c«ng quèc Ba-lan vµ LÝt-va, héi nghÞ ®· yªu cÇu triÖu tËp ®¹i héi §¶ng d©n
®Ó ph¶n ®èi viÖc xö tö çc thñy thñ Xª-va-xt«-p«n. Mét cuéc biÓu t×nh chñ - x· héi V−¬ng quèc Ba-lan vµ LÝt-va, hoÆc Ýt ra còng lµ héi nghÞ
®· næ ra, nh−ng liÒn sau ®ã ®· bÞ bän c¶nh s¸t gi¶i t¸n. ― 350. ®¹i biÓu víi thµnh phÇn më réng, trong ®ã ®oµn ®¹i biÓu cña ®¶ng bé
162 V¸c-sa-va ®−îc t¨ng tõ mét lªn ba ®¹i biÓu. §¸p l¹i nh÷ng yªu cÇu
§¹i héi VI §¶ng d©n chñ - x· héi V−¬ng quèc Ba-lan vµ LÝt-va
®ã, Ban l·nh ®¹o trung −¬ng §¶ng d©n chñ - x· héi V−¬ng quèc Ba-
®· tiÕn hµnh ë Pra-ha tõ ngµy 5 tíi 13 th¸ng Ch¹p (lÞch míi) 1908.
lan vµ LÝt-va ®· ra mét lo¹t quyÕt ®Þnh vµ th«ng tri nh»m chèng l¹i
Dù ®¹i héi cã ®¹i biÓu cña çc tæ chøc ®¶ng ë V¸c-sa-va, Lèt-d¬,
®¶ng bé V¸c-sa-va. ― 358.
§«m-br«-va, Tsen-st«-khèp vµ Bª-l«-xtèc. §¹i héi ®· th¶o luËn
165 171
Héi nghÞ Lèt-d¬ ― héi nghÞ ®¹i biÓu cña ®¶ng bé Lèt-d¬ cña §¶ng §©y muèn nãi tíi nh÷ng t− t−ëng ph¶n ®éng vµ t×nh tr¹ng mÊt
d©n chñ - x· héi V−¬ng quèc Ba-lan vµ LÝt-va häp ngµy 17 th¸ng tinh thÇn lan trµn réng r·i sau khi cuéc çch m¹ng 1905 - 1907 thÊt
Ch¹p (lÞch míi) 1911. Noi g−¬ng ®¶ng bé V¸c-sa-va, Héi nghÞ Lèt-d¬ b¹i trong giíi trÝ thøc cña §¶ng x· héi chñ nghÜa - çch m¹ng vµ
yªu cÇu triÖu tËp héi nghÞ ®¹i biÓu më réng cña §¶ng d©n chñ - x· thÓ hiÖn râ nhÊt trong çc t¸c phÈm v¨n häc cña B. V. Xa-vin-cèp
héi V−¬ng quèc Ba-lan vµ LÝt-va. Trong nghÞ quyÕt nãi vÒ çc quan hÖ (Rèp-sin). ― 402.
gi÷a §¶ng c«ng nh©n d©n chñ - x· héi Nga vµ §¶ng d©n chñ - x· héi
172
V−¬ng quèc Ba-lan vµ LÝt-va, Héi nghÞ ®¹i biÓu Lèt-d¬ yªu cÇu Ban §¶ng "canh t©n hßa b×nh" ― mét tæ chøc qu©n chñ - lËp hiÕn cña giai
l·nh ®¹o trung −¬ng ph¶i xÐt tíi ý kiÕn cña çc ®¶ng bé miÒn vµ gÊp cÊp ®¹i t− s¶n vµ ®Þa chñ; ®−îc h×nh thµnh h¼n hoi vµo n¨m 1906 sau
rót ®−a ra th¶o luËn vÊn ®Ò ph¸i thñ tiªu. ― 358. khi gi¶i t¸n §u-ma nhµ n−íc I. §¶ng nµy tËp hîp ph¸i th¸ng M−êi
166 "çnh t¶" vµ ph¸i d©n chñ - lËp hiÕn çnh h÷u. Çc thñ lÜnh cña §¶ng
§¶ng céng hßa cÊp tiÕn vµ x· héi chñ nghÜa cÊp tiÕn ― mét ®¶ng t−
canh t©n hßa b×nh lµ P. A. G©y-®en, N. N. Lvèp, P. P. Ri-a-bu-sin-xki,
s¶n ë Ph¸p, h×nh thµnh vÒ mÆt tæ chøc vµo n¨m 1901, nh−ng trªn thùc
M. A. Xta-kh«-vÝch, E. N. vµ G. N. T¬-ru-bª-tx¬-ki, §. N. Si-pèp v. v..
tÕ tån t¹i tõ nh÷ng n¨m 80 thÕ kû XIX. Tr−íc chiÕn tranh thÕ giíi lÇn
XÐt theo c−¬ng lÜnh cña nã, ®¶ng nµy gÇn gòi víi ph¸i th¸ng M−êi;
thø nhÊt, ®¶ng nµy, vÒ c¬ b¶n, ®¹i diÖn cho lîi Ých cña giai cÊp t− s¶n
®¶ng nµy bªnh vùc lîi Ých cña giai cÊp t− s¶n c«ng th−¬ng nghiÖp vµ
h¹ng nhá vµ h¹ng trung b×nh. Trong thêi kú gi÷a chiÕn tranh thÕ giíi
bän ®Þa chñ kinh doanh theo kiÓu t− b¶n chñ nghÜa. Lª-nin ®· gäi
lÇn thø nhÊt vµ lÇn thø hai, ¶nh h−ëng cña giai cÊp ®¹i t− s¶n ®−îc
§¶ng "canh t©n hßa b×nh" lµ "®¶ng ¨n c−íp mét çch hßa b×nh" v×
t¨ng c−êng trong ®¶ng. Çc thñ lÜnh ®¶ng nµy nhiÒu lÇn cÇm ®Çu
chÝnh phñ Ph¸p. ― 365. ho¹t ®éng cña nã lµ nh»m "b¶o vÖ mét çch ch¾c ch¾n h¬n, tinh vi vµ
khÐo lÐo h¬n, mét çch v÷ng vµng h¬n tõ bªn trong, vµ bªn ngoµi khã
167
V. I. Lª-nin dÉn ra lêi trong bµi th¬ cña §. V. §a-v−-®èp: "Bµi h¸t thÊy h¬n, nh÷ng quyÒn cña tÇng líp quý téc cao th−îng Nga, ®µn ¸p
cña khinh kþ binh giµ" (xem §. §a-v−-®èp. Toµn tËp th¬ ca, 1933, vµ bãc lét hµng triÖu "d©n mu-gÝch"" (Toµn tËp, tiÕng ViÖt, Nhµ xuÊt
tr. 106). ― 369. b¶n TiÕn bé, M¸t-xc¬-va, t. 16. tr. 54). Trong §u-ma nhµ n−íc III,
168
Pa-na-ma ― mét vô bª bèi Çm Ü bïng lªn nh©n dÞp c«ng ty cæ phÇn §¶ng "canh t©n hßa b×nh" ®· hîp nhÊt víi çi gäi lµ §¶ng "c¶i çch
Ph¸p ®µo kªnh Pa-na-ma bÞ vì nî vµo cuèi nh÷ng n¨m 80 thÕ kû XIX. d©n chñ" thµnh ph¸i tiÕn bé. ― 406.
Nh− ng−êi ta ®· ph¸t hiÖn ra, mét sè chÝnh kh¸ch ®· bÞ l«i kÐo vµo 173
§©y cã ý nãi ®Õn cuéc bÇu cö §u-ma nhµ n−íc IV ë Ri-ga vµ £-ca-tª-
nh÷ng viÖc lµm gian lËn, nh÷ng vô tham « hµng triÖu vµ nh÷ng vô
ri-n«-®a, t¹i ®©y §¶ng d©n chñ - lËp hiÕn ®· cïng víi çc ®¶ng ph¸i
mua chuéc nh÷ng nhµ chøc tr¸ch cã tiÕng t¨m ®· bÞ phanh phui.
h÷u, Tr¨m ®en bá phiÕu chèng l¹i çc øng cö viªn cña §¶ng d©n chñ -
ThuËt ng÷ "Pa-na-ma" trë thµnh mét danh tõ chung ®Ó chØ nh÷ng sù
gian lËn lín vÒ mÆt chÝnh trÞ vµ tµi chÝnh. ― 369. x· héi. ― 419.
169 174
§©y muèn nãi tíi luËn ®iÓm sau ®©y cña b¶n "Tuyªn ng«n cña §¶ng "S¸ng kiÕn" ― mét t¹p chÝ cã khuynh h−íng d©n tuý - thñ tiªu; do
céng s¶n" cña C. M¸c vµ Ph. ¡ng-ghen: "ChÝnh quyÒn nhµ n−íc hiÖn mét nhãm nh÷ng ng−êi x· héi chñ nghÜa - çch m¹ng xuÊt b¶n. ChØ
nay chØ lµ mét ñy ban qu¶n lý nh÷ng c«ng viÖc chung cña toµn thÓ ra ®−îc mét sè vµo th¸ng S¸u 1912 ë Pa-ri. ― 425.
giai cÊp t− s¶n" (C. M¸c vµ Ph. ¡ng-ghen. Toµn tËp, xuÊt b¶n lÇn thø
175
2, t. 4, tr. 426). ― 370. VÒ viÖc T. ¤. Bª-l«-u-xèp, mét phÇn tö thuéc ph¸i thñ tiªu, rót khái
170 ®¶ng ®oµn d©n chñ - x· héi t¹i §u-ma III, xin xem bµi cña V. I. Lª-nin
V. I. Lª-nin trÝch dÉn t¸c phÈm cña C. M¸c "Gãp phÇn phª ph¸n triÕt
"VÒ vÊn ®Ò vÞ ®¹i biÓu T. ¤. Bª-l«-u-xèp rót khái ®¶ng ®oµn d©n chñ -
häc ph¸p quyÒn cña Hª-ghen. Lêi nãi ®Çu" (xem C. M¸c vµ Ph. ¡ng-
x· héi trong §u-ma" (Toµn tËp, tiÕng ViÖt, Nhµ xuÊt b¶n TiÕn bé,
ghen. Toµn tËp, xuÊt b¶n lÇn thø 2, t. 1, tr. 415). ― 370.
M¸t-xc¬-va, t. 21, tr. 244 - 250). ― 427.
176 180
§©y lµ nãi vÒ çc nghÞ quyÕt cña Héi nghÞ ®¹i biÓu V (Héi nghÞ toµn V. I. Lª-nin viÖn dÉn b¶n b¸o ço tèc ký cña §u-ma nhµ n−íc khãa II,
Nga n¨m 1908) cña §¶ng c«ng nh©n d©n chñ - x· héi Nga vµo th¸ng kú II, t. 1, tr. 1212, trong ®ã cã bµi diÔn v¨n cña mét trong nh÷ng ®¹i
Ch¹p 1908 vµ Héi nghÞ ban biªn tËp më réng cña b¸o "Ng−êi v« s¶n" biÓu nªu lªn nh÷ng sè liÖu nãi vÒ sù ph¸ s¶n cña n«ng d©n tØnh Cuèc-
häp vµo th¸ng S¸u 1909 (xem "§¶ng céng s¶n Liªn-x« qua çc nghÞ xc¬ vµ ¤-ri-«n. ― 501.
quyÕt vµ quyÕt ®Þnh cña çc ®¹i héi, héi nghÞ ®¹i biÓu vµ héi nghÞ 181
V. I. Lª-nin ph©n tÝch nh÷ng con sè ®−îc dÉn ra ë ®©y trong bµi "Çi
toµn thÓ Ban chÊp hµnh trung −¬ng", ph. I, 1954, tr. 195 - 205, 212 -
van an toµn cuèi cïng" (xem tËp nµy, tr. 22). ― 501.
232). ― 430.
182
Lª-nin viÖn dÉn çc b¸o ço tèc ký cña §u-ma nhµ n−íc khãa II, kú
177
Cã lÏ, ë chç nµy b¸o "Sù thËt" ®· bá sãt mét dßng. Trong dù th¶o nghÞ II, t. 1, tr. 959 vµ khãa III, kú I, ph. I, tr. 662, trong ®ã cã nªu lªn çc
quyÕt ®−îc ®em ra xÐt, cã ý kiÕn ®Ò nghÞ, trong çc n¬i lµm viÖc cña c«ng thøc chuyÓn sang vÊn ®Ò kÕ tiÕp do çc ®¹i biÓu cña çc ®¶ng
®¶ng, bªn c¹nh tê b¸o "NhËt b¸o ng−êi c«ng d©n" ("The Daily ®oµn d©n chñ - x· héi t¹i §u-ma II vµ III ®−a ra vÒ vÊn ®Ò ng©n
Citizen") n»m trong tay bän c¬ héi chñ nghÜa, còng cÇn treo c¶ b¸o s¸ch. ― 501.
"TruyÒn tin hµng ngµy" ("The Daily Herald"). 183
§©y muèn nãi vÒ nh÷ng ®iÒu quy ®Þnh mµ chÝnh phñ Nga hoµng phª
"TruyÒn tin hµng ngµy" ― c¬ quan ng«n luËn cña §¶ng x· héi chuÈn ngµy 8 (21) th¸ng Ba 1906, vÒ thÓ thøc xÐt ng©n s¸ch nhµ n−íc.
chñ nghÜa Anh, xuÊt b¶n ë Lu©n-®«n tõ th¸ng T− 1912; tõ n¨m 1922 C¨n cø vµo nh÷ng quy ®Þnh ®ã th× mét sè kho¶n chi cña ng©n s¸ch
b¸o trë thµnh c¬ quan ng«n luËn cña C«ng ®¶ng. ― 445. nhµ n−íc kh«ng ph¶i do §u-ma xÐt, ch¼ng h¹n: mét bé phËn lín çc
178
kho¶n chi cña triÒu ®×nh Nga hoµng, tiÒn tr¶ quèc tr¸i, çc kho¶n kinh
Së dÜ cã nh÷ng gi¶i thÝch cña bé tr−ëng Bé gi¸o dôc quèc d©n L. A.
phÝ v−ît dù to¸n qu¸ møc dïng cho çc nhu cÇu cña thêi kú chiÕn
Çt-x« t¹i §u-ma nhµ n−íc IV lµ do cã sù chÊt vÊn cña 44 ®¹i biÓu cña
tranh. ― 502.
§u-ma ngµy 14 (27) th¸ng Ch¹p 1912 vÒ viÖc b¾t gi÷ 34 häc sinh çc
tr−êng trung häc ë Pª-tÐc-bua t¹i mét cuéc häp trong tr−êng trung
häc t− thôc VÝt-me. Çc häc sinh nµy bÞ së mËt th¸m nghi lµ ng−êi
cña mét tiÓu tæ bÝ mËt. Lêi chÊt vÊn nµy ®−îc ®em ra th¶o luËn trong
çc phiªn häp thø 12, 17, 18, 19 vµ 20 cña §u-ma. Ngµy 6 (19) th¸ng
Hai 1913 víi ®a sè phiÕu ng−êi ta ®· th«ng qua c«ng thøc chuyÓn
sang vÊn ®Ò kÕ tiÕp, c«ng thøc nµy thõa nhËn nh÷ng ®iÒu gi¶i thÝch
cña viªn bé tr−ëng cña Nga hoµng lµ kh«ng tháa ®¸ng. ― 472.
179
V¨n kiÖn nµy lµ ®Ò c−¬ng cña dù th¶o bµi diÔn v¨n mµ V. I. Lª-nin
chuÈn bÞ cho mét ®¹i biÓu b«n-sª-vÝch ph¸t biÓu t¹i §u-ma nhµ n−íc
IV vÒ vÊn ®Ò ng©n s¸ch nhµ n−íc n¨m 1913. Dù th¶o bµi diÔn v¨n nµy
kh«ng t×m thÊy, trõ hai ®o¹n cßn l−u ®−îc ë Côc l−u tr÷ trung −¬ng
cña ®¶ng thuéc ViÖn nghiªn cøu chñ nghÜa M¸c - Lª-nin trùc thuéc
Ban chÊp hµnh trung −¬ng §¶ng céng s¶n Liªn-x«.
§Ò c−¬ng bµi diÔn v¨n nãi vÒ ng©n s¸ch ®−îc c«ng bè ë ®©y lµ c¬
së cña bµi ph¸t biÓu cña ®¹i biÓu ®¶ng ®oµn d©n chñ - x· héi t¹i phiªn
häp thø 45 cña §u-ma ngµy 13 (26) th¸ng N¨m 1913. ― 498.
616 B¶n chØ dÉn çc s¸ch b¸o vµ tµi liÖu gèc 617
Третий созыв. Сессия I. 1907 ― 1908 гг. Заседания 1 ― 98

(1 ноября 1907 г. – 28 июня 1908 г.). Спб. , гос. тип. , 1908. III,
672 стр. ― 398 - 400, 402 - 403, 405 - 407.
B¶N CHØ DÉN Bản chỉ dẫn năm 1912 [của Đu-ma nhà nước]. ― Справочник 1912 г.
ÇC S¸CH B¸O Vµ TµI LIÖU GèC [Государственной думы]. Вып. 5. Составлен приставской
частью Государственной думы. Спб., гос. тип., 1912. 192 стр.
Mµ V.I.L£ - NIN §· TRÝCH DÉN (Государственная дума. IV созыв. I сессия). ― 398 - 400, 403 -
Vµ NãI ®ÕN 404, 405 - 407.
Báo chí. ― Печать. ― «Речь», Спб., 1912, № 202 (2156), 26 июля
(8 августа), стр. 1. ― 82.
[A-brô-xi-mốp, V. M.] Chúng ta đau bệnh gì? (Ra-bô-tsi gửi những người
công nhân). ― [Абросимов, В.М.] Чем мы больны? (Рабочий – Báo chí. ― Печать. ― «Речь», Спб., 1912, № 208 (2162), 1 (14)
рабочим). ― «Луч», Спб., 1912, № 56, 21 ноября, стр. 2. августа, стр. 1. ― 29, 63, 117.
Подпись: В. А. ― 267 - 270, 351, 353, 352, 354 - 355, 440 - 441,
496 - 497. Báo chí. ― Печать. ― «Речь», Спб. , 1912, № 210 (2164), 3 (16)
августа, стр. 1. ― 60.
An-tô-ni Vô-lưn-xki. Thư ngỏ gửi các tác giả văn tập «Những cái mốc».
1 tháng Năm 1909. – Антоний Волынский. Открытое письмо Báo chí. ― Печать. ― «Речь», Спб., 1912, № 278 (2232), 10 (23)
авторам сборника «Вехи». 1 мая 1909 г. ― «Слово», Спб., 1909, октября, стр. 2. ― 186.
№ 791, 10 (23) мая, стр. 3. ― 106.
Báo chí. ― Печать. ― «Речь», Спб. , 1912, № 281 (2236), 13 (26)
Ăng-ghen, Ph. Các cuộc tranh luận ở Béc-lanh về cách mạng. 13 - 14 октября, стр. 3. ― 193.
tháng Sáu 1848. - Энгельс, Ф. Берлинские дебаты о революции.
13 - 14 июня 1848 г. ― 192 - 130. Bê - lin - xki, V. G. Thư gửi Gô-gôn. ― Белинский, В. Г. Письмо к
Гоголю. ― 106.
― Lời tựa viết cho lần xuất bản đầu tiên bằng tiếng Đức [cuốn sách
của C. Mác «Sự khốn cùng của triết học»]. 23 tháng Mười 1884. ― «Bình minh của chúng ta», Xanh Pê-téc-bua. ― «Наша Заря», Спб. ―
Предисловие к первому немецкому изданию [книги К. Маркса 226, 227, 275 - 278, 281, 292, 294, 306, 326, 385, 420, 428, 494.
«Нищета философии»]. 23 октября 1884 г. ― 150 - 151.
― 1912, № 5, стр. 11 ― 27. ― 209 - 221.
Ba-đa-ép, A. E. [Thư gửi ban biên tập]. ― Бадаев, А. Е. [Письмо в
редакцию]. ― «Правда», Спб., 1913, № 21 (225), 26 января, стр. ― 1912, № 6, стр. 73 ― 79. ― 12.
2 ― 3. Под общ. загл. : Впечатления с. - д. депутатов с мест. ― ― 1912, № 7 ― 8, стр. 101 ― 104. ― 425.
448 - 449.
Ba-tu-rơ-xki, G. Những người reo rắc sự phân liệt. ― Батурский, Г. ― 1912, № 9 ― 10, стр. 68 ― 74, 75 ― 87, 87 ― 101, 102 ― 117,
Сеятели раскoла. ― «Невский Голос», Спб., 1912, № 7, 17 117 ― 120. ― 413, 415 - 418, 419 - 422, 423, 424, 425, 427.
августа, стр. 3. ― 75. [Blan-cơ, R. M.] Báo chí công nhân và phái tự do. – [Бланк, Р. М.]
Bản chỉ dẫn các biên bản tốc ký của [Đu-ma nhà nước]. ― Указатель к Рабочая печать и либералы. – «Запросы Жизни» Спб., 1912,
стенографическим отчетам [Государственной думы]. (Ч. I ― III). № 26, 29 июня стлб. 1535 - 1536. Подпись: Б. – 78.
618 B¶n chØ dÉn çc s¸ch b¸o vµ tµi liÖu gèc B¶n chØ dÉn çc s¸ch b¸o vµ tµi liÖu gèc 619
* ― Cuộc bầu cử ở Pê-téc-bua. – Петербургские выборы. – «Запросы *― T. II. Заседания 31 ― 53 (с 1 мая по 2 июня). VIII стр. , 1610 стлб.
Жизни», Спб. , 1912, № 27, 6 июля, стлб. 1585 - 1586. Подпись: ― 451 - 452.
Б. ― 78. Các biên bản tốc ký [của Đu - ma nhà nước]. 1907 - 1908. Kỳ họp I. ―
- Сương lĩnh hành động của Đảng dân chủ - xã hội. – Cоциал - Стенографические отчеты [Государственной думы]. 1907 -
демократическая платформа. – «Запросы Жизни», Спб., 1912, 1908 гг. Сессия первая. Ч. I―II. Спб., гос. тип., 1908. 2 т.
(Государственная дума. Третий созыв).
№ 29, 20 июля, стлб. 1678 - 1680. Подпись: Р. Б. – 85.
― Ч. I. Заседания 1 ― 30 (с 1 ноября 1907 г. по 19 феврвля 1908 г.),
Bun-ga-cốp, X. N. Trong cuộc bầu cử. (Trích nhật ký). ― Булгаков, С. Н.
XIV стр., 2141 стлб. ― 242, 291, 501 - 502.
На выборах. (Из дневника). ― «Русская Мысль», М. ― Пб.,
1912, кн. XI, стр. 185 ― 192. ― 455. ― Ч. II. Заседания 31 ― 60 (с 21 февраля по 6 мая 1908 г.), XV стр.,
2962 стлб. ― 434, 466 - 467.
[Các bản quyết toán về các cuộc quyên góp của các nhóm công nhân để
ủng hộ tờ báo công nhân ra hàng ngày.] ― [Отчеты о сборах Các biên bản tốc ký [của Đu-ma nhà nước]. 1912 - 1913. Kỳ họp I. ―
Стенографические отчеты [Государственной думы].1912 -
рабочих групп на ежедневную рабочую газету]. ― «Живое
1913 гг. Сессия первая. Ч. I. Заседания 1 ― 30 (с 15 ноября
Дело», Спб. , 1912, № 8, 9 марта, стр. 4; № 9, 16 марта, стр. 4; № 1912 г. по 20 марта 1913 г.). Спб. , гос. тип. , 1913, XXI стр. ,
11, 30 мартa, стр. 4; № 13, 13 апреля, стр. 4; № 15, 25 апреля, 2438 стлб. (Государственная дума. Четвертый созыв). ― 299,
стр. 4; № 16, 28 апреля, стр. 4. ― 10 - 11. 300 - 301, 321 - 322. 323, 397, 399 - 400, 405, 406, 424, 466 - 467,
* Các biên bản tốc ký [của Đu-ma nhà nước]. 1906. Kỳ họp I. ― 468, 472, 473 - 474, 478 - 485, 491 - 492.
Стенографические отчеты [Государственной думы]. 1906 г. Các bức thư gửi từ địa phương. Cuộc biểu tình ở Ri - ga. ― Письма
Сессия первая. Т. I―II. Спб., гос. тип., 1906. 2т. (Государственная с мест. Демонстрация в Рига. ―Москва. Стачки и демонстрации.
дума). ― Рига. ― Рига. Демонстрация протеста. ― «Социал - Демократ»,
― Т. I. Заседания 1―18 (с 27 апреля по 30 мая ). XXII, 866 стр. ― [Париж], 1913, № 30, 12 (25) января, стр. 7 ― 8. ― 349 - 350.
451 - 452. Các nghị quyết được thông qua tại Hội nghị đại biểu [IX] của [phái Bun].
― Резолюции, принятые [IX] конференцией [Бунда]. – В кн. :
*― T. II. Заседания 19 ― 38 (с 1 июня по 4 июля ). Стр. 867 ― 2013.
Отчет о IX конференции Бунда. Geneve, 1912, стр. 40―48.
― 451 - 452.
(РСДРП. Всеобщий еврейкий рабочий союз в Литве, Польше и
* Сác biên bản tốc ký [của Đu-ma nhà nước]. 1907. Kỳ họp II. ― России). ― 329 - 330.
Стенографические отчеты [Государственной думы]. 1907 год. Các nghị quyết [được thông qua tại Hội nghị đại biểu của phái thủ tiêu
Сессия вторая. Т. I―II. Спб., гос. тип., 1907. 2 т. họp vào tháng Tám 1912]. ― Резолюции, [принятые на
(Государственная дума. Второй созыв). августовской конференции ликвидаторoв 1912 г.]. ― В кн.:
*― T. I. Заседания 1 ― 30 (с 20 февраля по 30 апреля). VIII cтр., Извещение о конференции организаций РСДРП. Изд. ОК.
2344 стлб. ― 451 - 452, 500, 501 - 502. [Wien], сентябрь 1912, стр. 23 ― 44. (РСДРП). ― 305, 326 - 327,
426 - 427, 493 - 495.
Сác nghị quyết [được thông qua tại Hội nghị đại biểu V Đảng công nhân
*
Mét hoa thÞ ®Ó chØ nh÷ng s¸ch, b¸o, bµi b¸o vµ çc tµi liÖu cã bót tÝch cña dân chủ - xã hội Nga (Hội nghị đại biểu toàn Nga 1908)]. ―
V. I. Lª - nin. Nh÷ng tµi liÖu nµy ®−îc b¶o qu¶n trong Côc l−u tr÷ trung Резолюции, [принятые на Пятой конференции РСДРП (Общероссий-
−¬ng cña ®¶ng thuéc ViÖn nghiªn cøu chñ nghÜa M¸c - Lª - nin trùc thuéc ской 1908 г.)]. ― В кн.: Извещение Центрального Комитета Рос-
Ban chÊp hµnh trung −¬ng §¶ng céng s¶n Liªn - x«. сийской с. - д. pабочей партии о состоявшейся очередной обще-
партийной конференции. [Изд. ЦК РСДРП. Paris, 1909], стр. * Cô-rốp-ca, N. Chính sách mị dân. ― Коробка, Н. Демагогия. ―
4 ― 7. (РСДРП). ― 112, 305, 430. «Запросы Жизни», Спб., 1912, № 31, 3 августа, стлб. 1765 –
Сác nghị quyết [được thông qua tại Hội nghị đại biểu VI (Hội nghị Pra - 1770. ― 78.
ha) toàn Nga của Đảng công nhân dân chủ - xã hội Nga họp vào Cô-xốp-xki, V. Chính sách mị dân không thể tha thứ được. ― Косовский,
tháng Giêng 1912). ― Резолюции, [принятые на Шестой В. Непростительная демагогия. – «Наша Заря», Спб., 1912, № 9
(Пражской ) Всероссийcкой конференции РСДРП в январе 1912 ― 10, стр. 117 ― 120. ― 425.
г.]. ― В кн. : Всероссийская конфереция Рос. соц. - дем.
рабочей партии 1912 года. Изд. ЦК. Paris, кооп. тип. «Идеал», Cri-u-cốp, Ph. Đ. Không có lửa. ― Крюков, Ф. Д. Без огня. ― «Русское
1912, стр. 14 ― 32. (РСДРП). ― 2 - 3, 6. Богатство», Спб., 1912, № 12, стр. 161 ― 186. ― 453, 454, 455 -
Các nghị quyết được thông qua tại Hội nghị đại biểu [toàn Nga lần thứ 458, 459.
nhất] [các cán bộ đảng]. ― Резолюции, принятые [первой * Сu-xcô-va, E. Đ. Cái giá của sự hợp nhất. ― Кускова, Е, Д. Цена
общерусской] конференцией [партийных работников]. ― В кн.: объединения. ― «Запросы Жизни», Спб., 1912, № 30, 27 июля,
Первая общерусская конференция партийных работников. стлб. 1717 ― 1724. ― 78.
Отдельное приложение к № 100 «Искры». Женева, тип. партии, «Của cải nước Nga», Xanh Pê-téc-bua. ― «Русское Богатство», Спб.
1905, стр 15 ― 28 (РСДРП). ― 345 - 346.
― 377, 378 - 379, 451.
[Các nghị quyết được thông qua tại Hội nghị toàn thể Ban chấp hành
trung ương Đảng công nhân dân chủ - xã hội Nga họp vào tháng ― 1906, № 8, стр. 178 ― 206. ― 210, 223, 378 - 379.
Giêng 1910]. ― [Резолюции, принятые на пленуме ЦК РСДРП в ― 1912, № 12, стр. 161 ― 186, 269 ― 301. ― 376, 378 - 381, 453,
январе 1910 г.]. ― «Социал - Демократ», [Париж], 1910, № 11, 454 - 458, 459.
26 (13) февраля, стр. 10 ― 11, в отд. : Из партии. ― 216. Cút-le, N. N. Dự thảo luật về các biện pháp nhằm mở rộng và tăng cường
[Các nghị quyết của hội nghị ban biên tập mở rộng của báo «Người vô sản»]. quyền sở hữu ruộng đất của nông dân. ― Кутлер, Н. Н. Проект
― [Резолюции совещания расширенной редакции «Пролетария»]. закона о мерах к расширению и улучшению крестьянского
― «Пролетарий», [Париж], 1909, № 46. Прилжение к № 46 землевладения. ― В кн.: Аграрный вопрос. Т. II. Сб. статей
газеты «Пролетарий», 16 (3) июля, стр. 3 ― 7. ― 430. Брейера, Бруна и др. М., «Беседа», 1907, стр. 629 ― 648. (Изд.
[ Chú thích của ban biên tập viết cho bài báo của A. B. Si-ma-nốp-xki Долгорукова и Петрункевича). ― 65 - 66.
«Những người xã hội chủ nghĩa - cách mạng có thái độ như thế nào
Cương lĩnh bầu cử. [Truyền đơn]. ― Избирательная платформа.
đối với cuộc bầu cử vào Đu-ma nhà nước IV. (Thư gửi ban biên
(Листовка). Б. м., (сентябрь 1912). 2 стр. (РСДРП). Подпись:
tập)»]. ― [Примечание от редакции к статье А.Б.
Шимановского «Как относятся с. - р. к выборам в 4 ― ю Г. Организационный комитет РСДРП. ― 206, 207, 208 - 209, 212 -
думу. ( Письмо в редакцию)»]. ― «Наша Заря», Спб., 1912, № 6, 213.
стр. 73. ― 12. Cương lĩnh của Đảng công nhân dân chủ - xã hội Nga, được thông qua
Cô-dơ-mi-nức ― La-nin, I. M. Độ dài của ngày lao động và năm lao động tại Đại hội II của đảng. ― Программа Российской соц. - дем.
trong các công xưởng và nhà máy ở tỉnh Mát-xcơ-va. ― Козьминых рабочей партии, принятая на Втором съезде партии. ― В кн.:
Ланин, И. М. Продолжительность рабочего дня и рабочего года Второй очередной съезд Росс. соц. - дем. рабочей партии.
на фабриках и заводах Московской губернии. Изд. Постояннной Полный текст протоколов. Изд. ЦК. Genève, тип. партии,
комиссии музея содействия труду при Московском отделении [1904], стр. 1 ― 6. (РСДРП). ― 209, 213, 323, 326 - 327, 328.
русского технического об - ва. М., [тип. «Печатное Дело»], [Danh sách đại biểu cử tri của Đảng dân chủ - xã hội ở đoàn tuyển cử
1912. 14 стр., 14 л. табл. ― 37 - 38, 39 - 48. công nhân ở tỉnh Xanh Pê-téc-bua]. ― [Список выборщиков социал-
демократов по рабочей курии С. - Петербургской губернии]. ― Đạo dụ gửi Pháp viện tối cao [về những thay đổi và bổ sung trong quy
«Правда», Спб., 1912, № 135, 5 октября, стр. 1. ― 180 - 181. chế bầu cử Đu-ma nhà nước. II (24) tháng Chạp 1905]. ― Указ
Dự án ruộng đất của các đại biểu nông dân cánh hữu - ôn hoà. ― правительствующему Сенату [об изменениях и дополнениях в
положении о выборах в Государственную думу. 11 (24) декабря
Земельный проект умеренно - правых крестьянских депутатов.
1905 г.]. ― «Правительственный Вестник», Спб., 1905, № 268,
― «С. - Петербургские Ведомости», 1908, № 24, 29 января (11
13(26) декабря, стр. 1. ― 397 - 398.
февраля), стр. 2. ― 245, 251.
Đạo dụ gửi Pháp viện tối cao [về việc nông dân ra khỏi các công xã và
«Dư luận Nga», Xanh Pê-téc-bua. ― «Русская Молва», Спб. ― 304, 478.
sang tên phần đất được chia thành sở hữu. 9 (22) tháng Mười một
― 1912, № 1, 9 (22) декабря, стр. 2 ― 3. ― 302 - 304. 1906]. ― Указ правительствующему Сенату [о выходе
Đa-vư-đốp, Đ. V. Bài hát của khinh kỵ binh già. ― Давыдов, Д. В. Песня крестьян из общин и закреплении в собственность надельных
старого гусара. ― 369. участков. 9(22) ноября 1906 г.]. ― «Правительственный
Вестник», Спб., 1906, № 252, 12 (25) ноября, стр. 1. ― 398 - 399.
Đại hội của những đại biểu sơ tuyển của công nhân. – Cъезд
Đạo luật năm 1897 ― Закон 1897 года ― xem Về độ dài của thời gian
уполномоченных от рабочих. ― «Правда», Спб., 1912, № 136, 6
lao động và về phân bố thời gian trong các xí nghiệp thuộc công
октября, стр. 2. ― 180 - 181.
nghiệp công xưởng - nhà máy.
Đại hội II thường kỳ của Đảng công nhân dân chủ - xã hội Nga. Toàn văn
Để tăng cường các phương tiện cho báo. ― На усиление средств
các biên bản. ― Второй очередной съезд Росс. соц. ― дем. гагеты. ― «Невский Голос», Спб., 1912, № 7, 17 августа, стр. 4.
рабочей партии. Полный текст протоуолов. Изд. ЦК. Genève, Под общ. загл.: В к - ру газеты поступило. ― 11, 76.
тип. партии, [1904]. 397, II стр. (РСДРП). ― 208 - 209, 212, 323,
327, 328. Điểm báo trước. ― Предостережение. «Луч», Спб., 1912, № 49, 13
ноября, стр. 3. ― 254.
Đan, Ph. I. Nhiệm vụ trước mắt. ― Дан, Ф. И. Очердная задача. ―
Điểm báo trước. ― Предостережение. «Луч», Спб., 1912, № 50, 14
«Луч», Спб., 1912, № 65, 2 декабря, стр. 1. Подпись: Ф. Д. ―
ноя бря, стр. 2. ― 254.
355, 440 - 441.
Điểm báo và tạp chí. ― Среди газет и журналов. ― «Новое Время»,
― «Những huân tước» của chúng ta. ― Наши «Лорды». ― «Живое
Спб., 1912, № 13093, 24 августа (6 сентября), стр. 3. ― 110, 120 -
Дело», Спб., 1912, № 3, 1 февраля, стр. 1. ― 349 - 350, 414, 415, 122.
423.
«Đời sống», Mát-xcơ-va. ― «Жизнь», М., 1910, № 1, 30 августа, стлб.
― Những tiểu luận về sách lược. ― Тактические заметки. ― «Луч», 1 ― 12. ― 83.
Спб. , 1912, № 66, 4 декабря, стр. 1; № 67, 5 декабря, стр. 1; №
68, 6 декабря, стр. 1; № 69, 7 декабря, стр. 1; № 71, 9 декабря, « Đời sống mới», Xanh Pê-téc-bua. ― «Новая Жизнь», Спб. ― 346.
стр. 1 ― 2; № 73, 12 декабря, стр. 1. Подпись: Ф. Д. ― 393, 496. Đu-ma nhà nước III. Phái tự do nhân dân trong ngày 15 tháng Mười
Đảng dân chủ - xã hội trước cuộc bầu cử. ― Социал - демократия 1908. ― Третья Государственная дума. Фракция народной
перед выбoрaми. ― «Наша Заря», Спб., 1912, № 7 ― 8, стр. 101 свободы в период 15 октября 1908 г. ― 2 июня 1909 г. Спб.,
― 104. Подпись: А. Б. ― 425 - 426. 1909. 59, 228 стр. ― 71.
Đạo dụ. 17 (30) tháng Mười 1905. ― Манифест. 17(30) октября 1905 г. [Ghin-dơ-bua, B. A.] Quần chúng công nhân và tổ chức bí mật. ―
― «Правительственный Вестник », Спб., 1905, № 222, 18(31) [Гинзбург, Б. А.] Рабочие массы и подполье. ― «Луч», Спб.,
октября, стр. 1. ― 455 - 456. 1913, № 15(101), 19 января, стр. 1. ― 382 - 386, 448 - 450.
[Gia-gien-lô, E. I. Thư ngỏ của đại biểu Gia-gien-lô]. ― [Ягелло, Е. И. Hội nghị đại biểu của Đảng tự do nhân dân. ― Конференция партии
Открытое письмо депутата Ягелло]. ― «Луч», Спб., 1912, № народной свободы. ― «Речь», Спб., 1912, № 133 (2087), 18 (31)
40, 2 ноября, стр. 2. Под общ. загл. : Первый рабочий депутат из мая, стр. 4. ― 408.
Польши в Г. думе. ― 296 - 297. Hội nghị đại biểu của những người dân chủ - xã hội. ― Конференция
Giai đoạn đầu của cuộc bầu cử. ― Первая стадия выборов. ― «Речь», социал - демократов. ― «Голос Москвы», 1912, № 51, 2 (15)
Спб., 1912, № 261 (2215), 23 сентября (6 октября), стр. 4. марта, стр. 2. Подпись: М. ― 245.
Подпись: Я. Л. ― 162. I-dơ-gô-ép, A. X. P. A. Xtô-lư-pin. Lược khảo tiểu sử. ― Изгоев, А. С. П.
Giai đoạn gần chót và giai đoạn chót. ― Прeдпоследний и последний А. Столыпин. Очерк жизни и деятельности. М., некрасов, 1912.
этапы. ― «Речь », Спб., 1912, № 230 (2184), 23 августа (5 133 стр. ― 109.
сентября), стр. 1. Подпись: Старообрядческий епископ Михаил.
[I-xúp, I. A.] Kết quả bầu cử ở đoàn tuyển cử công nhân. ― [Исув, И. А.]
― 102 - 103.
Итоги выборов по рабочей курии. ― «Наша Заря», Спб., 1912,
«Giáo dục», Xanh Pê-téc-bua. ― «Просвещение», Спб. ― 332, 346. ― № 9 ― 10, стр. 102 ― 117. Подпись: М. Оскаров. ― 427.
1913, № 1, стр. 10 ― 28. ― 464.
Kế hoạch vận động các hội đồng địa phương. ― План земской кампании
Giữa công nhân ngành in. ― Среди рабочих печатного дела. ― ― xem Thư gửi các tổ chức đảng.
«Невский Голос», Спб., 1912, № 7, 17 августа, стр. 4. Подпись:
А - ъ. ― 75. * Khởi đầu. ― Cначала. ― «Знамя Труда», [Париж], 1908, № 13,
ноябрь, стр. 1 ― 3. ― 401.
Grê-đê-xcun, N. A. Bước chuyển biến của giới trí thức Nga và ý nghĩa thực tế
của bước chuyển biến đó. ― Гредескул, Н. А. Перелом русской La - rin, I - u. Về vấn đề triển vọng của sự phát triển về mặt chính trị - xã
интеллигенции и его действительный смысл. ― В кн.: Интеллгенция hội ở nước ta. ― Ларин, Ю. К. Вопросу о перспективах нашего
в России. Сб. статей. Спб., «Земля», 1910, стр. 8 ― 58. ― 107. социально - политического развития. (Ответ редакции
― Chuyện rủi ro cho những lời nói công khai. ― Приключения с «Возрождения»). ― «Возрождение», М., 1910, № 11, 7 июля,
публичным словом. ― «Речь», Спб., 1912, № 117 (2071), 30 стлб. 1 ― 14. ― 83.
апреля (13 мая), стр. 2. ― 17 - 18, 29 - 31, 81, 117, 205, 222 - 223, «Làn sóng», Xanh Pê-téc-bua. ― «Волна», Спб. ― 346.
244 - 245, 250, 409. ― 1906, № 15, 12 мая, стр. 1. ― 64.
Gri-bô-ê-đốp, A. X. Khổ vì khôn. ― Грибоедов, А. С. Горе от ума. ― 178. [Lê-nin, V. I.] Bệnh chủ nghĩa cải lương. ― [Ленин, В.И.] Болезнь
Gửi công nhân thành phố Pê-téc-bua. [Tờ truyền đơn]. ― К рабочим г. реформизма. ― «Правда», Спб., 1912, № 180, 29 ноября, стр. 1.
Петербурга. [Листовка]. Спб., [13 ноября 1912]. 1 стр. Подпись: Подпись: В. Ильин. ― 393.
Спб. центральная с. - д. группа профессион. работников, группа
― [Các nghị quyết được thông qua tại Hội nghị Cra-cốp của Ban chấp
с. - д., группа революционных с. - д. ― 352.
hành trung ương Đảng công nhân dân chủ - xã hội Nga họp với các
Héc-vếch, G. Nhà ở và việc làm. ― Гервег, Г. Жилья и работы. ― 333,
cán bộ của đảng. Cra-cốp, 1913]. ― [Резолюции, принятые на
339.
Краковском совещании Центрального Комитета РСДРП с
Hội các chủ xưởng và chủ nhà máy của vùng công nghiệp Mát-xcơ-va
партийными работниками. Краков, 1913]. 17 стр. Гект. ― 309 -
trong năm 1912. ― Общество заводчиков и фабрикантов
московского промышленного района в 1912 году. М., тип. 313.
Рябушинского, 1913. 144 стр. ― 347. ― Cao trào cách mạng. ― Революционный подъем. ― «Социал ―
Hội nghị của Đảng dân chủ - lập hiến. ― Совещание к. - д. ― «Речь», Демократ», [Париж], 1912, № 27, 17(4) июня, стр. 1. ― 2, 3.
Спб., 1913, № 34 (2346), 4 (17) февраля, стр. 2. ― 460 - 461, 462 - *― Chủ nghĩa duy vật và chủ nghĩa kinh nghiệm phê phán. Bút ký phê phán
472, 473. một triết học phản động. ― Материализм и эмпириокритицизм.
Критические заметки об одной реакционной философии. М., ― Những vấn đề có tính chất nguyên tắc. ― Принципиальные вопросы.
«Звено», [май] 1909. III, 440 стр. Перед загл. авт.: Вл. Ильин. ― ― «Правда», Спб., 1912, № 79, 31 июля, стр. 1. ― 29, 62 - 63.
345 - 346. ― Ơ-giê-nơ Pốt-chi-ê. (Nhân dịp 25 năm ngày ông từ trần). ― Евгений
― Сơ quan ngôn luận theo đường lối chính trị công nhân tự do chủ nghĩa. Потье. (К 25 - летию его смерти). ― «Правда», Спб., 1913, № 2
― Орган либеральной рабочей политики. ― «Звезда», Спб., 1912, (206), 3 янавря, стр. 1. Подпись: Н. Л. ― 340.
№ 11 (47), 19 февраля, стр. 1. Подпись: Ф. Л―ко. ― 414, 415. ― Ở Thụy-sĩ. ― В Швейцарии. ― «Правда», Спб., 1912, № 63, 12
― Cương lĩnh bầu cử của Đảng công nhân dân chủ - xã hội Nga. ― июля, стр. 1: Подпись: Б. Ж. ― 98.
Избирательная платформа Российской с. - д. pабочей партии. ― Phái thủ tiêu chống lại bãi công cách mạng của quần chúng. ―
[Листовка. Изд. Русского бюро ЦК РСДРП. Тифлис], тип. ЦК, Ликвидаторы против революционной массовой стачки. ―
[март 1912]. 4 стр. (РСДРП). Подпись: ЦК РСДРП. ― 6, 205, 213. «Социая - Демократ», [Париж], 1912, № 27, 17 (4) июня, стр. 4.
― Đấu tranh bãi công và tiền công. ― Стачечная борьба и заработная ― 350 - 351.
плата. – «Правда», Спб., 1912, № 86, 9 августа, стр. 1. ― 73. ― Phái tự do và giới tăng lữ. ― Либералы и клерикалы. ― «Правда»,
― Kết quả và ý nghĩa cuộc bầu cử tổng thống ở Mỹ. ― Итоги и Спб., 1912, № 74, 25 июля, стр. 1. Подпись: Мирянин. ― 101.
значение президентских выборов в Америке. ― «Правда», Спб., ― So sánh cương lĩnh ruộng đất của Xtô-lư-pin và của phái dân tuý. ―
1912, № 164, 9 ноября, стр. 1. Подпись: В. И. ― 260. Сравние столыпинской и народнической аграрной программы.
― Kết thúc sự khủng hoảng trong đảng. ― Развязка партийного ― «Невская Звезда», Спб., 1912, № 15, 1 июля, стр. 1. Подпись:
кризиса. ― «Социал - Демократ», [Париж], Спб., 1911, № 25, 8 Р. С. ― 21 - 22.
(21) декабря, стр. 5 ― 6. ― 278. ― Thắng lợi của phái dân chủ - lập hiến và nhiệm vụ của đảng công
― Một bài tham khảo ngắn. ― Маленьная справка. ― «Правда», Спб., nhân. ― Победа кадетов и задачи рабочей партии. Спб., [«Наша
Мысль», 1906]. 79 стр. Перед загл. авт.: Н. Ленин. ― 407 - 408.
1912, № 85, 8 августа, стр. 1. Подпись: Н. Б. ― 80 - 81, 106, 117.
― Tổng kết cuộc bầu cử. ― Итоги выборов. ― «Просвещение»,
― Một sự biện hộ tồi cho đường lối chính trị công nhân tự do chủ
Спб., 1913, № 1, стр. 10 ― 28. Подпись: В. Ильин. ― 463 - 464.
nghĩa. ― Плохая защита либеральной рабочей политики. ―
«Звезда», Спб., 1912, № 24 (60), 1 апреля, стр. 3. Подпись: Ф. ― Tổng kết nửa năm công tác. ― Итоги полугодовой работы. ―
Л–ко. ― 414, 415. «Правда», Спб., 1912, № 78, 29 июля, стр. 1; № 79, 31 июля, стр.
1; № 80, 1 августа, стр. 1; № 81, 2 августа, стр. 1. Подпись:
― Nghị quyết về sách lược của đảng đoàn dân chủ - xã hội tại Đu - ma nhà
Статистик. ― 75, 88.
nước [III], [được thông qua tại Hội nghị đại biểu IV («Hội nghị đại biểu
toàn Nga lần thứ ba») của Đảng công nhân dân chủ - xã hội Nga]. ― *― Trong 12 năm. Tập bài báo. ― За 12 лет. Собрание статей. Т. 1.
Два направления в русском марксизме и русской социал -
Резолюция о тактике с. -д. фракции в [III] Государственной думе,
демократии. Спб., тип. Безобразова, [1907]. XII, 471 стр. Перед
[принятая на Четвертой конференции РСДРП («Третьей
загл. авт.: Вл. Ильин. На тит. л. год изд.: 1908. ― 345 - 346.
общероссийской»)]. ― «Пролетарий», [Выборг], 1907, № 20, 19
ноября, стр. 4. На газ. место изд.: М. ― 291. ― Vấn đề ruộng đất ở Đu-ma. ― Вопрос о земле в Думе. ― «Волна»,
Спб., 1906, № 15, 12 мая, стр. 1. ― 63 - 64.
*― Những người men-sê-vích đi theo Đảng xã hội chủ nghĩa - cách
― Về chủ nghĩa thủ tiêu và về nhóm thủ tiêu. [Nghị quyết được thông
mạng. ― Эсеровские меньшевики. ― «Пролетарий», [Выборг],
qua tại Hội nghị đại biểu lần thứ sáu (Hội nghị đại biểu Pra-ha)
1906, № 4, 19 сентября, стр. 3―6. На газ. mесто изд.: М. ― 223.
toàn Nga của Đảng công nhân dân chủ - xã hội Nga, tháng Giêng
1912]. ― О ликвидаторстве и о группе ликвидаторов. ― Về việc đánh giá tình hình hiện nay. ― Об оценке текущего
[Резолюция, принятая на Шестой (Пражской) Всероссийской момента. ― «Пролетарий». Женева, 1908, № 38, (14) 1 ноября,
конференции РСДРП в январе 1912 г.]. ― В кн.: Всероссийская стр. 1―3. ― 112.
конферeнция Рос. соц - дем. раб. партии 1912 года. Изд. ЦК. Lê-vi-txơ-ki, V. Phái dân chủ - xã hội trong đoàn tuyển cử thứ hai ở thành
Paris, кооп. тип. «Идеал», 1912, стр. 28 ― 29. (РСДРП). ― 275 - phố. ― Левицкий, В. Социал - демократия во второй городской
277, 280 - 282, 325 - 327. курии. ― «Наша Заря», Спб., 1912, № 9 ― 10, стр. 87 ― 101. ―
― Về cuộc bầu cử Đu-ma nhà nước IV. [Nghị quyết được thông qua tại 415 - 419, 420 - 422, 427.
Hội nghị đại biểu lần thứ sáu (Hội nghị đại biểu Pra-ha) toàn Nga
Lời ban biên tập. ― От редакции. ― «Луч», Спб., 1912, № 1, 16
của Đảng công nhân dân chủ - xã hội Nga, tháng Giêng 1912]. ― О
выборах в IV Государственную думу. [Резолюция, принятая на сентября, стр. 1. ― 327, 363.
Шестой (Пражской) Всероссийской конференции РСДРП в Lời ban biên tập. ― От редакции. ― «Русская Молва», 1912, № 1, 9
январе 1912 г.]. ― Там же, стр. 18 ― 21. ― 425 - 426. (22) декабря, стр. 2 ― 3. ― 302 - 304.
― Về sự vắng mặt của các đại biểu của các trung tâm dân tộc tại hội «Lời giáo huấn», Xanh Pê-téc-bua. ― «Заветы», Спб. ― 80.
nghị toàn đảng. [Nghị quyết được thông qua tại Hội nghị đại biểu lần
thứ sáu (Hội nghị đại biểu Pra-ha) toàn Nga của Đảng công nhân dân ― 1912, № 1, апрель, стр. 64 ― 82; № 2, май, стр. 33 ― 55; № 3,
chủ - xã hội Nga]. ― Об отсутствии делегатов от национальных июнь, стр. 31 ― 46; № 4, июль, стр 5 ― 43; № 5, август, стр. 5 ―
центров на общепартийной конференции. [Резолюция, принятая 20; № 6, сентябрь, стр. 5 ― 41; № 7, октябрь, стр. 5 ― 47; № 8,
на Шестой (Пражской) Всероссийской конференции РСДРП]. ― ноябрь, стр. 5 ― 40; 1913, № 1, январь, стр. 83 ― 112. ― 378 - 379.
Там же, стр. 15 ― 16. ― 283 - 328. ― 1912, № 6, сентябрь, стр. 1 ― 23. ― 453 - 454.
― Về tính chất và ý nghĩa cuộc luận chiến của chúng ta với phái tự do. [Lời kêu gọi hội những người quan tâm tới vấn đề Xla-vơ]. ―
― О харакатере и значении нашей полемики с либералами. ―
[Обращение к обществу кружка лиц, интересующихся
«Невская Звезда», Спб., 1912, № 12, 10 июня, стр. 1. Подпись: В.
славянским вопросом]. ― «Речь», Спб., 1912, № 287 (2241), 19
И. ― 81 - 82.
октября (1 ноября), стр. 4, в ст.: Помощь славянам. ― 193 - 194.
― Về tính chất và về các hình thức tổ chức công tác đảng. [Nghị quyết
được thông qua tại Hội nghị đại biểu lần thứ sáu (Hội nghị đại biểu [Lời kêu gọi tháng Năm của công nhân Pê-téc-bua]. ― [Майское
Pra - ha) toàn Nga của Đảng công nhân dân chủ - xã hội Nga, tháng воззвание петербургских рабочих]. ― «Социал - Демократ»,
Giêng 1912]. ― О харакатере и организационных формах [Париж], 1912, № 27, 17 (4) июня, стр. 4, в отд.: Хроника. Под
партийной работы. [Резолюция, принятая иа Шестой общ. загл.: Петербург. ― 14, 203.
(Пражской) Всероссийской конференции РСДРП в январе 1912 «Lời nói», Xanh Pê-téc-bua. ― «Cлово», Спб. ― 433.
г.]. ― В кн.: Всероссийская конференция Рос. соц. - дем. раб.
партии 1912 года. Изд. ЦК. Paris, кооп. тип. «Идеал», 1912, стр. ― 1909, № 791, 10(23) мая, стр. 3. ― 105 - 106.
22 ― 23. (РСДРП). ― 216 - 217, 319 - 320. «Lời nói nước Nga», Mát-xcơ-va. ― «Русское Слово», М. ― 171 - 174,
― Về tổ chức đảng ở ngoài nước. [Nghị quyết được thông qua tại Hội 182.
nghị đại biểu lần thứ sáu (Hội nghị đại biểu Pra-ha) toàn Nga của Luật sửa đổi và bổ sung một số sắc lệnh về quyền sở hữu ruộng đất của
Đảng công nhân dân chủ - xã hội Nga, tháng Giêng 1912]. ― О nông dân. [9 tháng Mười một 1906 - 14 tháng Sáu 1910]. ― Закон об
партийной организации за границeй. [Резолюция, принятая на изменении и дополнении некоторых постановлений о крестьян-
Шестой (Пражской) Всероссийской конференции РСДРП в
ском землевладении. (9 ноября 1906 г. ― 14 июня 1910 г.]. ― «Со-
январе 1912 г.]. ― Там же, стр. 30 ― 31. ― 20.
брание узаконений и распоряжений правительства, издаваемое
при правительствующем Сенате», Спб., 1910, отд. 1, № 97, 19 Mác, C. và Ăng-ghen, Ph. Tuyên ngôn của Đảng cộng sản. ― Маркс, К.
июня, ст. 1043, стр. 2035 ― 2044. ― 461. И Энгельс, Ф. Манифест коммунистической партии. Декабрь
Luật về bảo hiểm công nhân bị ốm, được Hội đồng nhà nước và Đu-ma 1847 г. ― январь 1848 г. ― 370.
nhà nước chuẩn y. ― Одобренный Государственным советом и Mác-tốp, L. Có nên đấu tranh chống lại thế lực phản động hay không? ―
Государственной думой закон об обеспечении рабочих на случай Мартов, Л. Бороться ли с реакцией? ― «Живое Дело», Спб.,
болезни. – «Правительственный Вестник», Спб., 1912, № 176, 9
1912, № 8, 9 марта, стр. 1. ― 414 - 415.
(22) августа, стр. 2 ― 3. ― 451 - 453.
― Cục quốc tế bàn về sự thống nhất của phái dân chủ - xã hội. ―
Luật về bảo hiểm phòng chống tai nạn cho công nhân, được Hội đồng nhà
nước và Đu-ma nhà nước chuẩn y. ― Одобренный Международное бюро об единстве с. - д. ― «Луч», Спб., 1912,
Государственным советом и Государственной думой закон о № 37, 28 октября, стр. 2. ― 341, 342 - 343.
страховании рабочих оm несчасmных случаев. ― ― Một «sáng kiến» tốt. ― Хороший «почин». ― «Листок Голоса
“Правительственный Вестник”, Спб., 1912, № 176, 9 (22) августа Социал - Демократа», [Париж], 1912, № 6, июль, стр. 14―18.
стр. 3―5. ― 451 – 453. Подпись: Л. М. ― 12.
* M. Tâm trạng sinh viên. ― М. Студенческие настроения. ― ― Những tin tức về cuộc bầu cử. ― Выборные заметки. ― «Наша
«Запросы Жизни», Спб., 1912, № 47, 23 ноября, стлб. 2685 ―
Заря», Спб., 1912, № 9 ― 10, стр. 68 ― 74. ― 427, 430.
2690. Подпись: Студ. М. ― 257 - 259.
Ma-cla-cốp, V. A. [Thư gửi ban biên tập]. ― Маклаков, В. А. [Письмо в ― Tiến tới cuộc bầu cử. Chống lại thế lực phản động. ― К выборам.
редакцию]. ― «Речь», Спб., 1912, № 73 (2027), 15 (28) марта, Против реакции. ― «Живое Дело», Спб., 1912, № 2, 27 января,
стр. 6. Под общ загл.: Письма в редакцию. ― 116. стр. 2. ― 414, 415.
Ma-li-nốp-xki, R. V. [Thư gửi ban biên tập]. ― Малиновской, Р. В. ― Tiểu luận của một nhà chính luận. «Phái thủ tiêu» và «những triển
[Письмо в редакцию]. ― «Правда», Спб., 1913, № 28 (232), 3 vọng». ― Заметки публициста. «Ликвидаторство» и «перспек-
февраля, стр. 1 ― 2. Под общ. загл.: Впечатления с. - д. тивы». ― «Жизиь», М., 1910, № 1, 30 августа, стлб. 1 ― 12. ―83.
депутатов с мест. ― 448.
Mác-tư-nốp, A. X. Trong cảnh đổ nát của khối bôn-sê-vích ― Ba-lan. ―
Mác, C. Dự luật về việc huỷ bỏ các diêu dịch phong kiến. 30 tháng Bảy
1848. ― Маркс, К. Законопроект об отмене феодальных Мартынов, А. С. На развалинах большевистско - польского
повинностей. 30 июля 1848 г. ― 129 - 130, 131. блока. ― «Голос Социал - Демократа», [Париж], 1911, № 26,
― Góp phần phê phán triết học pháp quyền của Hê - ghen. Lời nói đầu. декабрь, стр. 13 ― 15. ― 278.
Cuối năm 1843 - tháng Giêng 1844. ― К критике гегелевской Máu đã trả lời. ― Кровь откликнулась. ― «Земщина», Спб., 1912, №
философии права. Введение. Конец 1834 г. ― январь 1844 г. ― 1142, 28 октября, стр. 2. ― 199 - 200.
370. Mi-li-u-cốp, P. N. Ba lập trường. ― Милюков, П. Н. Три позиции. ―
― Phê phán cương lĩnh Gô-ta. Những nhận xét về bản cương lĩnh của «Речь», Спб., 1912, № 265 (2219), 27 сентября (10 октября), стр.
Đảng công nhân Đức. 5 tháng Năm 1875. ― Критика Готской
2. ― 166 - 168.
программы. Замечания к программе германской рабочей
партии. 5 мая 1875 г. ― 164. ― Các đảng chính trị ở Đu-ma nhà nước trong vòng 5 năm. ―
― Thư gửi L. Cu-ghen-man. 12 tháng Tư 1871. ― Письмо Л. Политические партии в Г. думе за пять лет. ― В кн.:
Кунгельману. 12 апреля 1871 г. ― 148 - 149. Ежегодник газеты «Речь» на 1912 год. Изд. ред. газ. «Речь»
― Tư bản. Phê phán khoa kinh tế chính trị. ― Капитал. Критика Спб., б. г., стр. 77 ― 96. (Бесплатное прилож. к газете «Речь»). –
политической экономии, т. III, ч. 1 ― 2. 1894 г. ― 189 - 190. 406, 407.
― Giới trí thức và truyền thống lịch sử. ― Интеллигенция и Nghị quyết về các bản báo cáo, [được thông qua tại Hội nghị đại biểu V
историческая традиция. ― В кн.: Интеллигеннция в России. Đảng công nhân dân chủ - xã hội Nga (Hội nghị đại biểu toàn Nga
Сб. статей. Спб., «Земля», 1910, стр. 89 ― 191. – 107. 1908)]. ― Резолюция по отчетам, [принятая на Пятой конфе -
― Một lập trường. ― Одна позиция. ― «Речь», Спб., 1912, № 268 ренции РСДРП (Общероссийской 1908 г. )]. ― В кн.: Извещение
(2222), 30 сентября (13 октября), стр. 3. ― 166 - 168. Центрального Комитета Российской с. - д. рабочей партии о
состоявшейся очередной общепартийной конференции. [Изд. ЦК
Mu-ra-nốp, M. C. [Thư gửi ban biên tập]. ― Муранов, М. К. [Письмо в РСДРП. Paris, 1909], стр. 4. (РСДРП). ― 216, 218 - 219, 325 - 326.
редакцию]. ― «Правда», Спб., 1913, № 23 (227), 29 января, стр.
Nghị quyết về thái độ đối với các đảng không phải vô sản, [được thông
2. Под общ. загл.: Впечатления депутатов с. - д. фракции с мест.
qua tại Đại hội V (Đại hội Luân - đôn) của Đảng công nhân dân chủ
― 448.
- xã hội Nga]. ― Резолюция об отношении к непролетарским
Mười bản án tử hình. Xê-va-xtô-pôn, ngày 2 tháng Bảy. ― 10 смертных партиям, [принятая на V (Лондонском) съезде РСДРП]. ― В
приговоров. Севастополь, 2 июля. ― «Речь», Спб., 1912, № 179 кн.: Лондонский съезд Российской соц. - демокр. раб. партии
(2133), 3 (16) июля, стр. 3. ― 1. (состоявшийся в 1907 г.). Полный текст протоколов. Изд. ЦК.
Nê-cra-xốp, N. A. Ai là người sống sung sướng trên đất Nga. ― Paris, 1909, стр. 454 ― 455. (РСДРП). ― 197 - 421.
Некрасов, Н. А. Кому на Руси жить хорошо. ― 105. * «Ngọn cờ lao động», [Pa-ri]. ― «Знамя труда», (Париж), 1908, № 13,
― Gửi người bạn không quen biết đã gửi cho tôi bài thơ «Không thể ноябрь, стр. 1 ― 3. ― 401.
được». ― Неизвестному другу, приславшему мне стихотворение «Ngôi sao», Xanh Pê-téc-bua. ― «Звезда», Спб. ― 180, 346, 415, 429.
«Не может быть». ― 107. ― 1912, № 11(47), 19 февраля, стр. 1. ― 415.
Ngày đầu tiên của Đu-ma IV. ― Первый день 4 - й Думы. ― «Луч», ― 1912, № 24, (60), 1 апрeля, стр. 3. ― 415.
Спб., 1912, № 53, 17 ноября, стр. 1. ― 351, 440 - 441. «Ngôi sao Nê-va», Xanh Pê-téc-bua. ― «Невская Звезда», Спб. ― 75,
Nghị quyết của đảng đoàn dân chủ - xã hội [về vấn đề Gia-gien-lô]. ― 78, 86, 126.
Резолюция с. - д. фракции [по вопросу о Ягелло]. ― «Пpавда», ― 1912, № 12, 10 июня, стр. 1. ― 82.
Спб., 1912, № 182, 1 декабря, стр. 2. ― 294 - 298, 321 - 324. ― 1912, № 15, 1 июля, стр. 1. ― 21.
[Nghị quyết của Đu-ma thành phố Pê-téc-bua. 10 (23) tháng Mười 1912]. «Ngôi sao Nê-va» đã kiếm được một cộng tác viên mới. . . ― «Нсвская
― [Резолюция Петербургской городской думы. 10 (23) октября Звезда» обзавелась новым сотрудником. . . . ― «Невский
1912 г.]. ― «Речь», Спб., 1912, № 279 (2233). 11 (24) октября, Голос», Спб., 1912, № 7, 17 августа, стр. 3. ― 75.
стр. 3. Под общ. загл.: В городской думе. ― 187 - 188. «Ngôn luận», Xanh Pê-téc-bua. ― «Речь», Спб. ― 21, 82, 86, 117, 118,
[Nghị quyết thông qua tại Đại hội IV (Đại hội thống nhất) Đảng công nhân 121, 126, 171 - 174, 185, 188, 193, 230, 364.
dân chủ - xã hội Nga bổ sung dự thảo các điều kiện thống nhất phái Bun ― 1911, № 20 (1616), 21 января (3 февраля), стр. 1 ― 2. ― 408.
với Đảng công nhân dân chủ - xã hội Nga]. ― [Резолюция, принятая ― 1912, № 73 (2027), 15 (28) марта, стр. 6. ― 116.
на IV (Объединительном) съезде РСДРП в дополнение к проекту ― 1912, № 79 (2033), 21 марта (3 апреля), стр. 1. ― 408.
условий объединения Бунда с РСДРП]. ― В кн.: Протоколы
― 1912, № 117 (2071), 30 апреля (13 мая), стр. 2. ― 17, 29 - 31, 81,
Объединительного съезда РСДРП, состояв - шегося в Стокгольме в
117, 205, 222, 244 - 245, 250, 408.
1906 г. М., тип. Иванова, 1907, стр. 392. ― 329 - 330.
― 1912, № 123 (2077), 7 (20) мая, стр. 2. ― 389. ― 1913, № 1 (2313), 1 (14) января, стр. 4. ― 374.
― 1912, № 133 (2087), 18 (31) мая, стр. 4. ― 408. ― 1913, № 11 (2323), 12 (25) января, стр. 4. ― 369.
― 1912, № 174 (2128), 28 июня (11 июля), стр. 2. ― 1. ― 1913, № 19 (2331), 20 января (2 февраля), стр. 2. ― 389 - 391.
― 1912, № 179 (2133), 3 (16) июня, стр. 3. ― 1. ― 1913, № 25 (2337), 26 января (8 февраля), стр. 6. ― 434 - 437.
― 1912, № 181 (2135), 5 (18) июня, стр. 4. ― 1. ― 1913, № 26 (2338), 27 января (9 февраля), стр. 1 ― 2. ― 434.
― 1913, № 34 (2346), 4 (17) февраля, стр. 2. ― 460 - 461, 462 - 473,
― 1912, № 187 (2141), 11 (24) июня, стр. 2. ― 1.
474.
― 1912, № 201 (2155), 25 июля (7 августа), стр. 1. ― 17 - 19.
― 1913, № 37 (2349), 7 (20) февраля, стр. 1 ― 2. ― 478 - 479.
― 1912, № 202 (2156), 26 июля (8 августа), стр. 1. ― 82.
«Người dân chủ - xã hội», [Vin-nô - Xanh Pê-téc-bua] - Pari - Giơ-ne-vơ.
― 1912, № 208 (2162), 1 (14) августа, стр. 1. ― 29, 63, 117 - 118. – «Социал - Демократ», [Вильно - Спб.] ― Париж - Женева. ―
― 1912, № 210 (2164), 3 (16) августа, стр. 1. ― 60. 346, 391 - 392.
― 1912, № 230 (2184), 23 августа (5 сентября), стр. 1. ― 102. ― [Париж], 1910, № 11, 26 (13) февраля, стр. 10 ― 11. ― 216.
― 1911, № 25, 8 (21) декабря, стр. 5 ― 6. ― 278.
― 1912, № 253 (2207), 15 (28) сентября, стр. 2. ― 136 - 137.
― 1912, № 27, 17(4) июня, стр. 1, 3 ― 4. ― 3, 4, 14 - 15, 203, 204,
― 1912, № 261 (2215), 23 сентября (6 октября), стр. 4. ― 162.
350 - 351.
― 1912, № 265 (2219), 27 сентября (10 октября), стр. 2. ― 166 - 168.
― 1913, № 30, 12(25) января, стр. 7 ― 8. ― 349 - 350.
― 1912, № 267 (2221), 29 сентября (12 октября), стр. 4. ― 171 - Người nông dân - người công nhân. Ruộng đất lấy ra khỏi công xã. ―
174, 182 - 186. Крестьянин - рабочий. Выдел из общины - xem Ruộng đất lấy ra
― 1912, № 268 (2222), 30 сентября (13 октября), стр. 3. ― 166 - 168. khỏi công xã.
― 1912, № 272 (2226), 4 (17) октября, стр. 1 ― 2. ― 189 - 190. «Người vô sản», Giơ-ne-vơ. ― «Пролетарий», Женeва. ― 346.
― 1912, № 275 (2229), 7 (20) октября, стр. 2. ― 178. «Người vô sản», [Vư-boóc-gơ] - Giơ-ne-vơ - Pa-ri. ― «Пролетарий»,
[Выборг] - Женева - Париж. ― 346.
― 1912, № 278 (2232), 10 (23) октября, стр. 1 ― 2. ― 186.
*― [Выборг], 1906, № 4, 19 сентября, стр. 3 ― 6. На газ. место изд.:
― 1912, № 279 (2233), 11 (24) октября, стр. 3. ― 187 - 188. М. ― 223
― 1912, № 281 (2236), 13 (26) октября, стр. 3. ― 193. ― 1907, № 20, 19 ноября, стр. 4. На газ. место изд.: М. ― 291.
― 1912, № 287 (2241), 19 октября (1 ноября), стр. 4. ― 193 - 194. ― Женева, 1908, № 38, (14) 1 ноября, стр. 1 ― 3. ― 112.
― 1912, № 315 (2269), 16 (29) ноября, стр. 2, 3 ― 253 - 254, 401, [Париж], 1909, № 46. Приложение к № 46 газеты «Пролетарий», 16
407 - 409. (3) июля, стр 3 ― 7. ― 430.
― 1912, № 343 (2297), 14 (27) декабря, стр. 4 ― 6. ― 300, 409. «Nhật ký người dân chủ - xã hội», [Giơ-ne-vơ]. ― «Дневник Социaл -
― 1912, № 345 (2299), 16 (29) декабря, стр. 2, 5 ― 6. ― 424. Демократа», [Женева], 1912, № 16, апрeль, стр. 1 ― 11. ― 76,
217, 218, 220, 225.
«Nhu cầu sinh hoạt», Xanh - Pê-téc-bua. – «Запросы Жизни», Спб. – Nội các Bri-ăng. ― Кабинет Бриана. ― «Речь», Спб., 1913, №
126. 11(2323), 12 (25) января, стр. 4. ― 369.
― 1912, № 17, 27 апреля, стлб. 993 ― 998. ― 29, 422 - 424. «Nước Nga», Xanh Pê-téc-bua. ― «Россия», Спб. ― 82, 126, 185, 199 -
― 1912, № 26, 29 июня, стлб. 1535 ― 1536. ― 78. 200.
*― 1912, № 27, 6 июля, стлб. 1585 ― 1586. ― 78. ― 1912, № 2072, 15(28) aвгуста, стр. 1. ― 73 - 74.
― 1912, № 29, 20 июля, стлб. 1678 ― 1680. ― 84 - 85. Ô-bô-len-xki, V. A. Tuỳ bút về nước Nga trong chế độ ấp trại. Cái mới và
cái cũ trong đời sống nông thôn huyện Ni-cô-la-ép tỉnh Xa-ma-ra. ―
*― 1912, № 30, 27 июля, стлб. 1717 ― 1724. ― 78.
Оболенский, В. А. Очерки хуторский России. Старое и новое в
*― 1912, № 31, 3 августа, стлб. 1765 ― 1770. ― 78. жизни деревни Николаевского уезда, Самарской губернии. ―
*― 1912, № 47, 23 ноября, стлб. 2685 ― 2690. ― 257 - 259. «Русская Мысль», М. ― Пб., 1913, кн. I, стр. 68 ― 84; II, стр. 32
* Những cái mốc. Văn tập các bài báo của giới trí thức Nga. ― Вехи. ― 50. ― 438 - 439, 486 - 487.
Сборник статей о русской интеллигенции. М., [тип. Саблина, [Ôn-min-xki, M. X.] Các ngài tẩy chay công nhân. ― [Ольминский, М.
март] 1909. II, 209 стр. ― 30, 81, 104, 105, 106, 107, 117, 118, 122, С.] Господа бойкотируют рабочих. ― «Правда», Спб., 1912, №
406. 84, 5 августа, стр. 1. ― 78.
Những căn nhà ở góc phố. ― Угловые квартиры. ― «Новое Время», Ở Đu-ma thành phố. ― В городской думе. ― «Речь», Спб., 1912, №
Спб., 1913, № 13236, 16(29) января, стр. 5, в отд.: Хроника. ― 442. 279 (2233), 11 (24) октября, стр. 3. ― 187.
Những nghị quyết chủ yếu nhất, [được thông qua tại Đại hội III Đảng [Pê-sê-khô-nốp, A. V.] Về những đề tài trước mắt. Chủ nghĩa xã hội nhân
công nhân dân chủ - xã hội Nga]. ― Главнейшие резолюции, dân hay là chủ nghĩa xã hội vô sản? ― [Пешехонов, А. В.] На
[принятые на Третьем съезде Российской соц. - дем. pабочей очередные темы. Народный социализм или пролетарский? ―
партии]. ― В кн.: Третий очередной съезд Росс соц. - дем. «Русское Богатство», Спб., 1912, № 12, стр. 269 ― 301. Подпись:
pабочeй партии. Полный текст протоколов. Изд. ЦК. Genève, А. В. П. ― 376, 378 - 381, 453, 454 - 455.
тип. партии, 1905, стр. XVI ― XXVII. (РСДРП). ― 346. ― Về những đề tài trước mắt. Cương lĩnh hành động của chúng ta (quy
«Những người dân chủ triệt để của chúng ta». –«Наши mô và nội dung của nó). ― На очередные темы. Наша платформа
последовательные демократы». ― «Невский Голос», Спб., (ее очертания и размeры). ― «Русское Богатство», Спб., 1906, №
1912, № 8, 24 вагуста, стр. 1. ― 134. 8, стр. 178 ― 206. ― 210, 223, 378.
Những người lưu vong ở Pa-ri. ― Эмигранты в Париже. ― «Голос Pê-tơ-rốp-xki, G. I. [Thư gửi ban biên tập]. ― Петровский, Г. И.
Москвы», 1912, № 197, 26 августа (8 сентября), стр. 2, в отд.: [Письмо в редакцию]. ― «Правда», Спб., 1913, № 26 (230),
Печать. ― 110. 1 февраля, стр. 1 ― 2. Под общ. загл.: Впечатления депутатов с.
- д. фракции с мест. ― 448.
Ni-cô-lin, N. Một vài lời về sự bài xích những người dân chủ - lập hiến. ―
Николин, Н. Несколько слов о кадетоедстве. – «Невский Голос», Phái tự do và phái dân chủ đứng trước cuộc cách mạng mới. ―
Спб., 1912, № 9, 31 aвгуста, стр. 1. ― 126 - 129, 130, 131 - 135. Либерализм и демократия перед лицом новой революции. ―
«Социал - Демократ», [Париж], 1912, № 27, 17(4) июня, стр. 3 ―
Niên giám của báo «Ngôn luận» năm 1912. ― Ежегодник газеты «Речь»
4. ― 205.
на 1912 год. Изд. ред. газ. «Речь». Спб., б. г. VI, 712, 44 стр.
(Бесплатное прилож. к газете «Речь»). ― 406, 407 - 408, 500 - 501. Phiên họp đầu tiên của Đu-ma nhà nước IV. ― Первое заседание
четвертой Гос. думы. ― «Речь», Спб., 1912, № 315 (2269), 16 (29)
ноября, стр. 3. Подпись: Л. Неманов. ― 253, 254 - 255, 401, Pu-ri-skê-vích, V. M. Hãy khóc đi, hỡi nước Nga đã chết. ― Пуришеквич,
407 - 409. В. М. Плачь, погибшая Россия. ― «Земщина», Спб., 1912, №
Phiên họp thứ II của [Đu-ma nhà nước. 13 (26) tháng Chạp 1912]. ― 1142, 28 октября, стр. 2. ― 199.
Заседание II [Государственной думы. 13 (26) декабря 1912 г.]. «Quốc tế ca». ― «Интернационал». ― 336, 337 - 388, 340.
― «Речь», Спб., 1912, № 343 (2297), 14 (27) декабря, стр. 4 ― 6. Quy chế bầu cử Đu-ma nhà nước [6 (19) tháng Tám 1905]. ―
Под общ. загл.: В Государственной думе. Подпись: Л Неманов. Положение о выборах в Государственную думу. [6 (19) августа
― 409. 1905 г.]. ― «Правительственный Вестник», Спб., 1905, № 169, 6
Phiên họp thứ 14 của [Đu-ma nhà nước. 15 (28) tháng Chạp 1912]. ― (19) августа, стр. 2 ― 4. ―397.
Заседание 14 [Государственной думы. 15 (28) декабря 1912 г.]. Quy chế bầu cử Đu-ma nhà nước [3 (16) tháng Sáu 1907]. ― Положение
― «Речь», Спб., 1912, № 345 (2299), 16 (29) декабря, стр. 5 ― 6. о выборах в Государственную думу. [3 (16) июня 1907 г.]. ―
Под общ. загл.: В Гос. думе. Подпись: Я. Л. ― 424. «Собрание узаконений и распоряжений правительства,
издаваемое при правительствующем Сенате», Спб., 1907, отд. I,
* «Phục hưng». ― «Возрождение», М., 1910, № 11, 7 июля, стлб. 1 ―
№ 94, 3 июня, ст. 845, стр. 1303 ― 1380. ― 163, 397.
14. ― 83.
Rô-da-nốp, V. V. Mê-rê-giơ-cốp-xki chống lại phái «Những cái mốc».
Plê-kha-nốp, G. V. Lại một hội nghị của bọn phân liệt. ― Плеханов, Г. В.
(Cuộc họp triết học - tôn giáo gần đây nhất). ― Розанов, В. В.
Еще одна раскольничья конференция. ― «За Партию», [Париж],
Мережковский против «Вех». (Последнее религиозно -
1912, № 3, 15 (2) октября, стр. 1 ― 3. ― 283, 296 - 297, 298. философское собрание). ― «Новое Время», Спб., 1909, №
― Về vấn đề triệu tập Hội nghị đại biểu Đảng công nhân dân chủ - xã 11897, 27 апреля (10 мая), стр. 3. ― 105 - 106.
hội Nga. ― К вопросу о созвании конференции РСДРП. ― Rồi sao nữa? ― Что же дальше?. ― «Голос Москвы», 1913, № 30, 6
«Дневник Социал - Демократа», [Женева], 1912, № 16, апрель, (19) февраля, стр. 1. ― 472 - 474, 475, 476.
стр. 1 ― 11. ― 76, 216 - 218, 219, 220, 225. Rồi sao nữa? ― Что же дальше?. ― «Луч», Спб., 1912, № 53, 17
[Pô-li-a-cốp, X. L.] Nhật ký của nghị viện. ― [Поляков, С. Л.] ноября, стр. 1. ― 351, 440 - 441.
Парламентский дневник. ― «Речь», Спб., 1912, № 343 (2297), 14 Ruộng đất lấy ra khỏi công xã. Thư gửi từ huyện Coóc-tsép-xki tỉnh Tve.
(27) декабря, стр. 6. Подпись: С. Литовцев. ― 300 - 301. ― Выдел из общины. Письмо из Корчевского уезда Тверской
― Nhật ký của nghị viện. ― Парламентский дневник. ― «Речь», губернии. ― «Правда», Спб., 1912, № 38, 13 июня, стр. 2.
Спб., 1913, № 25 (2337), 26 января (8 февраля), стр. 6. Подпись: Подпись: Крестьянин - рабочий. ― 123.
С. Литовцев. ― 434 - 437. Sa-gốp, N. R. [Thư gửi ban biên tập]. ― Шагов, Н. Р. [Письмо в
Pô-li-an-xki, N. X. Trại ấp hay công xã? (Thư gửi từ nông thôn). ― редакцию]. ― «Правда», Спб., 1913, № 22 (226), 27 января, стр.
Пoлянский, Н. С. Хyтор или община? (Письмо из дерeвни). ― 2. Под общ. загл.: Впечатления депутатов с. - д. фракции с мест.
«Правда», Спб., 1912, № 118, 15 сентября, стр. 1. ― 123. ― 448.
Pốt-chi-ê, Ơ. Quốc tế ca ― Потье, Э Интернационал ― xem Quốc tế ca. «Sáng kiến»,[Pa-ri]. ― «Почин»,[Pa-ri], 1912, № 1, июнь. 32 стр. ―
424.
― Tự do muôn năm! ― Да здравствует свобода! ― 336, 337 - 338.
Sê-pê-tép, A. Những người Nga ở Pa-ri. Thư gửi từ Pháp. ― Щепетев, А.
[Prô-tô-pô-pốp, V. V.] Tiếng vang ban ngày. ― [Протопопов, В. В.] Эхо
Русские в Париже. Письмо из Франции. ― «Русская Мысль»,
дня. ― «Новое Время», Спб., 1912, № 13178, 17(30) ноября, стр.
М., 1912, кн. VIII, стр. 138 ― 154. ― 104 - 119, 120 - 121.
13. Подпись: Незнамов. ― 268 - 269.
[Si-ma-nốp-xki, A. B.] Những người xã hội chủ nghĩa - cách mạng có thái ― 1912, № 79, 31 июля, стр. 1. ― 29, 63.
độ như thế nào đối với cuộc bầu cử vào Đu-ma nhà nước IV. [Thư ― 1912, № 84, 5 августа, стр. 1. ― 78.
gửi ban biên tập]. ― [Шимановский, А. Б.] Как относятся с. - p.
― 1912, № 85, 8 августа, стр. 1. ― 81, 106 - 107, 117.
к выборам в 4 - ю Г. думу. [Письмо в редакцию]. ― «Наша
Заря», Спб., 1912, № 6, стр. 73 ― 79. Подпись: А. Савин. ― 12. ― 1912, № 86, 9 августа, стр. 1. ― 73.
«Sự nghiệp cuộc sống», Xanh Pê-téc-bua. ― «Дело Жизни», Спб. ― 227, ― 1912, № 118, 15 сентября, стр. 1. ― 123.
326. ― 1912, № 120, 18 сентября, стр. 1 ― 2. ― 140.
«Sự nghiệp sinh động», Xanh Pê-téc-bua. ― «Живов Дело», Спб. ― 9,10, ― 1912, № 135, 5 октября, стр. 1. ― 180.
276, 292.
― 1912, № 136, 6 октября, стр. 2 ― 3. ― 180, 181.
― 1912, № 2, 27 января, стр. 2. ― 415.
― 1912, № 164, 9 ноября, стр. 1. ― 260.
― 1912, № 3, 1 февраля, стр. 1. ― 349, 415, 423.
― 1912, № 169, 15 ноября, стр. 2. ― 254, 255 - 256, 351.
― 1912, № 8, 9 марта, стр. 1, 4. ― 10, 415.
― 1912, № 180, 29 ноября, стр. 1. ― 393.
― 1912, № 9, 16 марта, стр. 4; № 11, 30 марта, стр. 4; № 13, 13
апреля, стр. 4; № 15, 25 апреля, стр. 4; № 16, 28 апреля, стр. 4. ― ― 1912, № 182, 1 декабря, стр. 1, 2. ― 294 - 298, 322 - 323.
10. ― 1913, № 2 (206), 3 января, стр 1. – 340.
Sự rối loạn trong trại công binh. ― Беспорядки в саперном лагере. ― ― 1913, № 21 (225), 26 января, стр 2 ― 3; № 22 (226), 27 января,
«Туркестанские Ведомости», [Ташкент], 1912, № 148 (4309), 4 стр. 2; № 23 (227), 29 января, стр. 2; № 24 (228), 30 января, стр.
(17) июля, стр. 2. ― 2. 2; № 26 (230), 1 февраля, стр. 1 ― 2; № 28 (232), 3 февраля, стр 1
«Sự thật». – «Правда». – «Невский Голос», Спб., 1912, № 7, 17 ― 2. ― 449.
августа, стр. 3. –75. Tan. Những cuộc gặp gỡ pha tạp. ― Тан. Пестрые встречи. ― «Речь»,
«Sự thật», [Viên]. ― «Правда», ― [Вена], 1912, № 25, 23 апреля 6 Спб. , 1913, № 1 (2313), 1 (14) января, стр. 4. ― 374.
(мая), стр. 3 ― 4. ― 8 - 11.
Tập báo cáo của các viên thanh tra công xưởng năm 1910. ― Свод
«Sự thật» về cuộc bầu cử ở Vác-sa-va. ― «Правда» о выдорах в отчетов фабричных инспекторов за 1910 год. Спб., тип.
Варшаве. ― «Луч», Спб., 1912, № 43, 6 ноября, стр. 2. Подпись: Киршбаума, 1911. IV, ХС, 319 стр. (М - во торговли и прос - сти.
Г. А. ― 363.
Отдел промышленности). ― 35 - 36, 42 - 43, 52 - 53.
«Sự thật», Xanh Pê-téc-bua. ― «Правда», Спб. ― 10 - 11, 75, 78, 82, 86,
Tập tài liệu thống kê giản yếu về thành phố Xanh Pê-téc-bua trong năm
88 - 90, 92 - 93, 126, 141, 180, 257, 282, 305, 326, 330 - 331, 346,
1911. ― Краткий свод статистических данных по г. С. ―
367, 416, 424, 429, 449.
Петербургу за 1911 год. Спб., [1912]. 69 стр. (Стат. отд. Спб.
― 1912, № 38, 13 июня, стр. 2. ― 123.
городской управы). ― 443.
― 1912, № 63, 12 июля, стр. 1. ― 98.
Thể lệ về thể thức xét duyệt ngân sách nhà nước và về việc trích ngân quỹ
― 1912, № 74, 25 июля, стр. 1. ― 101.
để chi những khoản không có dự kiến trong ngân sách. [8 (21)
― 1912, № 78, 29 июля, стр. 1; № 79, 31 июля, стр. 1; № 80, 1 tháng Ba 1906]. ― Правила о порядке рассмотрения
aвгуста, стр. 1; № 81, 2 августа, стр. 1. ― 75, 88 - 89. государственной росписи доходов и расходов, а равно о производ-
стве из казны расходов, росписью не предусмотренных. [8 (21) Thư gửi ban biên tập. Chuyện xảy ra như thế nào? ― Письмо в
марта 1906 г.]. ― «Собрание узаконений и распоряжений редакцию. Как все это произошло. ― «Невсний Голос», Спб.,
правительства, издаваемое при правительствующем Сенате», 1912, № 9, 31 августа, стр. 3. ― 217.
Спб., 1906, № 51, 10 марта, стр. 335, стр. 735 ― 737. ― 501 - 502.
Thư gửi các tổ chức đảng. [Thư I. Truyền đơn]. ― Письмо к партийным
[Thông báo về việc tổ chức nhóm nông dân đặc biệt trong Đu-ma nhà органивациям. [Письмо 1 - е. Листовка]. Б. м., [ноябрь 1904]. 4
nước]. ― [Сообщение об организации в Государственной думу
стр. (Только для членoв партии). ― 344.
особой крестьянской группы]. ― «Новое Время», Спб., 1912, №
13186, 25 ноября (8 декабря), стр. 3. Под общ. загл.: В «Thứ dân», Xanh Pê-téc-bua. ― «Земщина», Спб. ― 86.
Таврическом дворце. ― 265 - 266. ― 1912, № 1142, 28 октября, стр. 2. ― 199 - 200.
Thống kê sở hữu ruộng đất năm 1905. ― Статистика землевладения «Tia lửa» (cũ, của Lê-nin), [Lai-pxích - Muyn-khen - Luân-đôn - Giơ-ne-
1905 года. Свод данных по 50 - ти губерниям Европейской vơ]. ― «Искра» (старая, ленинская), [Лейпциг - Мюнхен -
России. Спб. б тип. Минкова, 1907. 199 стр.: L стр. табл. Лондон - Женева]. ― 345 - 346.
(Центральный стат. ком. м - ва внутр. дел). ― 162 - 163.
«Tia lửa» (mới, men-sê-vích,), [Giơ-ne-vơ]. ― «Искра» (новая,
«Thời mới», Xanh Pê-téc-bua. ― «Новое Время», Спб. ― 54, 55, 82, 86,
112 - 113, 126, 145, 172, 182, 186, 194, 230, 387. меньшевистская), [Женева]. ― 345 - 346.
― 1909, № 11897, 27 апреля (10 мая) стр. 3. ― 106 «Tia sáng», Xanh Pê-téc-bua. ― «Лyч», Спб. ― 140, 141, 267, 281, 292,
― 1912, № 13093, 24 aвгуста (6 сентября), стр 3. ― 110, 120 - 121. 294, 306, 319, 327, 331, 351, 354, 355, 385, 428, 441, 448, 492, 493,
― 1912, № 13106, 6 (19) сентября, стр. 2. ― 138. 494, 496.
― 1912, № 13127, 27 сентября (10 октября), стр. 3. ― 145 - 146. ― 1912, № 1, 16 сентября ― 1913, № 14 (100), 18 января. ― 384, 428.
― 1912, № 13178, 17 (30) ноября, стр. 13. – 269. ― 1912, № 1, 16 сентября. 4 стр. ― 140, 327, 363.
― 1912, № 13186, 25 ноября (8 декабря), стр. 3. ― 265 - 266. ― 1912, № 19, 7 октября, стр. 2. ― 180, 181.
― 1912, № 13199, 8 (21) декаря, стр. 13. ― 299, 300. ― 1912, № 37, 28 октября, стр. 2. ― 341, 342.
― 1913, № 13225, 5 (18) января, стр. 4. ― 364.
― 1912, № 40, 2 ноябpя, стр. 2. ― 297.
― 1913, № 13226, 6 (19) января, стр. 4. ― 364.
― 1912, № 43, 6 ноября, стр. 2. ― 363.
― 1913, № 13236, 16 (29) января, стр. 5. ― 442 - 443.
― 1913, № 13254, 3 (16) февраля, стр. 2. ― 446 - 447, 463. ― 1912, № 49, 13 ноября, стр. 3. ― 254.
Thủ đoạn dây dưa ngoại giao. ― Дипломатическое кунктаторство. ― ― 1912, № 50, 14 ноября, стр. 2. ― 254.
«Речь», Спб., 1912, № 267 (2221), 29 сентября (12 октября), стр. ― 1912, № 51, 15 ноября, стр. 3. ― 254, 255 - 256, 351 - 352.
4. Подпись: Д. ― 172 - 173, 182 - 186.
― 1912, № 53, 17 ноября, стр. 1. ― 351 - 352, 440 - 441.
Thư gửi ban biên tập. ― Письмо в редакцию. ― «Правда», Спб., 1912,
№ 120, 18 сентября, стр. 1 ― 2. Подпись: Постоянный читатель ― 1912, № 56, 21 ноября, стр. 1, 2. ― 267 - 270, 351 - 352, 353, 354,
с Пороховых. ― 140. 355, 363, 440 - 441, 496.
― 1912, № 65, 2 декабря, стр. 1. ― 355, 440 - 441.
― 1912, № 66, 4 декабря, стр. 1; № 67, 5 декабря, стр. 1; № 68, 6 «Tin tức nước Nga»,Mát-xcơ-va. ― «Русские Ведомости», М. ― 21, 219.
декабря, стр. 1; № 69, 7 декабря, стр. 1; № 71, 9 декабря, стр. 1 «Tin tức Tuốc-ke-xtan»,[Ta-sken]. ― «Туркестанские Ведомости»,
― 2; № 73, 12 декабря, стр. 1. ― 393, 496 - 497. [Ташкент], 1912, № 148 (4309), 4 (17) июля, стр. 2. ― 2.
― 1913, № 1 (87), 1 января, стр. 1. – 391 - 394. «Tin tức Xanh Pê-téc-bua». ― «С. - Петербургские Ведомости», 1908,
№ 24, 29 января (11 февраля), стр. 2. ― 244 - 245, 251 - 252.
― 1913, № 15 (101), 19 января, стр. 1. ― 382 - 386, 448 - 450.
Tội tử hình. Xê-va-xtô-pôn, 10 tháng Bảy. ― Смертные казни.
*― 1913, № 27 (113), 2 февраря, стр. 2 ― 3. ― 448 - 450. Севастополь, 10 июля. ― «Речь», Спб., 1912, № 187 (2141), 11
«Tiến lên», Giơ-ne-vơ. ― «Вперед», Женева. ― 345. (24) июля, стр. 2. ― 1.
Tiếng nói công nhân. ― Голоса рабочих. ― «Невский Голос», Спб., Tổng thống mới của nước Cộng hoà Pháp. ― Новый президент
1912, № 7, 17 aвгуста, стр. 4. ― 75. французской республики. ― «Новое Время», Спб., 1913, №
13225, 5 (18) января, стр. 4. ― 364.
«Tiếng nói Mát-xcơ-va». ― «Голос Москвы». ― 126, 172.
[Tơ-rốt-xki, L. Đ] Các nguyên tắc và những thành kiến. ― [Троцкий, Л.
― 1912, № 51, 2 (15) марта, стр. 2. ― 244 - 245. Д.] Принципы и предрассудки. ― «Наша Заря», Спб., 1912, № 5,
― 1912, № 153, 4(17) июля, стр. 2. ― 1 - 2. стр. 11 ― 27. Подпись: Н. Троцкий. ― 209 - 211.
― 1912, № 197, 26 августа (8 сентября), стр. 2. ― 110. *― Những bức thư nói về sự thống nhất. ― Письма об единстве. ―
«Луч», Спб., 1913, № 27 (113), 2 февраля, стр. 2 ― 3. Подпись:
― 1913, № 30, 6 (19) февраля, стр. 1. ― 472 - 474, 475.
Н. Троцкий. ― 448 - 449.
«Tiếng nói Nê-va», Xanh Pê-téc-bua. ― «Невский Голос», Спб. ― 3, 76,
Tờ chỉ dẫn của Đu-ma nhà nước. (Khoá IV. – Kỳ họp đầu tiên). ―
352. Справочный листок Государственной дyмы. (Четвертый созыв.
― 1912, № 1, 20 мая, стр. 2. ― 351. ― Первая сессия). [Спб], 1912, № 14, 2 (15) декабря, 14 стр. ―
― 1912, № 7, 17 августа, стр. 3, 4. ― 10, 75, 76. 398 - 400, 402 - 403, 405 - 407.
Trong tuần. ― За неделю. ― «Речь», Спб., 1912, № 123(2077), 7 (20)
― 1912, № 8, 24 августа, стр. 1. ― 134.
мая, стр. 2. ― 389.
― 1912, № 9, 31 августа, стр. 1, 3. ― 126 - 129, 130, 131 - 135.
Trước bước ngoặt (1912 - 1913). ― На повороте (1912 - 1913 год). ―
«Tiếng nói người dân chủ - xã hội», [Giơ-ne-vơ - Pa-ri]. ― «Голос «Луч», Спб., 1913, № 1 (87), 1 января, стр. 1. ― 391 - 394.
Социал - Демократа», [Женева - Париж]. ― 9. «Truyền tin nước Nga», Mát-xcơ-va - Xanh Pê-téc-bua. ― «Русский
― [Париж], 1911, № 26, декабрь, стр. 13 ― 15. ― 278. Вестник», М. ― Спб. ― 110.
«Tiếng nói người dân chủ - xã hội khổ nhỏ». ― «Листок Голоса Социал - «Truyền tin tài chính, công nghiệp và thương nghiệp». ― «Вестник
Демократа», [Париж], 1912, № 6, июль, стр, 14 ― 18. ― 11 - 12. Финансов, Промышленности и Торговли», Спб., 1911, № 50, 11
(24) декабря, стр. 484 ― 486. ― 32 - 34.
Tiếng nói nước Nga. ― Голос России. ― «Новое Время», Спб., 1912,
Tsê-rê-va-nin, N. Tổng kết cuộc tranh cử. ― Череванин, Н. Итоги
№ 13199, 8 (21) декабря, стр. 13. ― 299, 300 - 301.
выборной борьбы. ― «Наша Заря», Спб., 1912, № 9 ― 10, стр. 75
«Tiếng vang», Xanh Pê-téc-bua. ― «Эхо», Спб. ― 346. ― 87. ― 412 - 413, 423, 424, 427.
Tu-gan - Ba-ra-nốp-xki, M. I. Giá sinh hoạt đắt lên. ― Туган - «Вестник Финансов, Промышленности и Торговли», Спб., 1911,
Барановский, М. И. Вздорожание жизни. ― «Речь», Спб., 1912, № 50, 11 (24) декабря, стр. 484 ― 486. ― 32 - 34.
№ 272 (2226), 4 (17) октября, стр. 1 ― 2. ― 189 - 190. Vấn đề ruộng đất. ― Аграрный вопрос. Т. II. Сб. cтатей Брейера,
Tuyên bố của đảng đoàn dân chủ - xã hội. ― Заявление с. - д. фракции. Бруна и др. М., «Беседа», 1907. XIII, 648 стр. (Изд. Долгорукова
― «Луч», Спб., 1912, № 51, 15 ноября, стр. 3. ― 254, 255 - 256, и Петрункевича). ― 65.
351. Vấn đề tổ chức. [Nghị quyết được thông qua tại Hội nghị đại biểu V Đảng
[Tuyên bố của đảng đoàn dân chủ - xã hội]. ― [Заявление с. - д. công nhân dân chủ - xã hội Nga (Hội nghị đại biểu toàn Nga 1908)].
― Организационный вопрос. [Резолюция, принятая на Пятой
фракции]. ― «Правда», Спб., 1912, № 169, 15 ноября, стр. 2. ―
конференции РСДРП (Общероссийской 1908 г.)] ― В кн.:
254, 255 - 256, 351. Извещение Центрального Комитета Российской с. - д. pабочей
«Tư tưởng», Mát-xcơ-va. ― «Мысль», М. ― 346. партии о состоявшейся очередной общепартийой конференции.
«Tư tưởng Nga», Mát-xcơ-va - Pê-téc-bua. ― «Русская Мысль», М. ― [Изд. ЦК РСДРП. Paris, 1909], стр. 6. (РСДРП). ― 216 - 217.
Пб. ― 104, 114, 115, 118, 121, 122. Về các hình thức tổ chức trong công tác xây dựng đảng. [Nghị quyết được
― 1912, кн. VIII, стр. 138 ― 154. ― 104 - 119, 120 - 121. thông qua tại Hội nghị đại biểu của phái thủ tiêu họp vào tháng Tám
1912]. ― Об организационных формах партийного
― 1912, кн. XI, стр. 182 ― 184, 185 ― 192. ― 303, 355. строительства. [Резолюция, принятая на августовской
― 1913, кн. I, стр. 68 ― 84; кн. II, стр. 32 ― 50. ― 438 - 439, 486 - 487. конференции ликвидаторов 1912 г.]. ― В кн.: Извещение о
Tường thuật tốc ký của hãng thông tấn Xanh Pê-téc-bua [về các phiên конференции организаций РСДРП. Изд. ОК. [Wien], сентябрь
họp của Đu-ma nhà nước. 1908. Khoá III. Kỳ họp II. Ph. I. Các 1912, стр. 28 ― 29. (РСДРП). ― 217 - 218.
phiên họp 1 - 35 (từ 15 tháng Mười đến 20 tháng Chạp 1908). Phụ Về các hình thức tổ chức trong công tác xây dựng đảng. [Nghị quyết được
trương báo «Nước Nga»]. ― Стенографичесний отчет С. - thông qua tại Hội nghị đại biểu V Đảng công nhân dân chủ - xã hội
Петербургского телеграфного агенства [о заседаниях Nga (Hội nghị toàn Nga 1908)]. ― О думской с. - д. фракции.
[Резолюция, принятая на Пятой конференции РСДРП
Государственной думы. 1908 г. Третий созыв. Сессия вторая. Ч.
(Общероссийской 1908 г.)]. ― В кн.: Извещение Центрального
I. Заседания 1 ― 35 (с 15 октября по 20 декабря 1908 г.). Комитета Российской с. - д. pабочей партии о состоявшейся
Приложение к газете «Россия»]. Спб., [тип. газ. « Россия»], очередной общепартийной конференции. [Изд. ЦК РСДРП.
1908. 1124 стр. ― 62 - 64, 65, 66 - 70, 424. Paris, 1909], cтр. 5 ― 6. (РСДРП). ― 291 - 293.
[Txê-đéc-bau-mơ, X. Ô.] Đồng chí Gia-gien-lô và đảng đoàn dân chủ - xã Về độ dài của thời gian lao động và về phân bố thời gian trong các xí
hội. –[Цедербаум, С. О.] Тов. Ягелло и с. - д. фракция. ― «Луч», nghiệp thuộc công nghiệp công xưởng - nhà máy. [2 tháng Sáu 1897].
Спб., 1912, № 56, 21 ноября, стр. 1. Подпись: К. Августовский. ― О продолжительности и распределении рабочего времени в
― 362 - 363. заведениях фабрично - заводской промышленности. [2 июня 1897
г.]. ― «Собрание узаконений и распоряжений правительства,
― Từ tự phát đến tổ chức. ― От стихийности к организации. ―
издаваемое при правительствующем Сенате», Спб., 1897, № 62,
«Невский Голос», Спб., 1912, № 1, 20 мая, стр. 2. Подпись: В. 13 июня, ст. 778, стр. 2135 ― 2139. ―38, 44 - 45.
Ежов. ― 351.
Về mối quan hệ giữa Hội đồng nhà nước và Đu-ma nhà nước. (Nói
Vác- da, V. E. Nền công nghiệp công xưởng - nhà máy chế biến của đế quốc chuyện với thành viên Hội đồng nhà nước P. P. Cô-bư-lin-xki). ― Об
vào đầu năm 1909. ― Варзар, В. Е. Обрабатывающая фабрично - отношениях Г. cовета и Г. думы. (Беседа с членом Г. cовета
заводская промышленность империи к началу 1909 года. ― П. П. Кобылинским). ― «Новое Время», Спб., 1913, № 13254,
3 (16) февраля, стр. 2, в отд.: Вечерняя хроника. Подпись: С. М. Xa-vin-cốp, B. V. Con ngựa tái nhợt. ― Савинков, Б. В. Конь бледный.
― 446 - 447, 462 - 463. Спб.,«Шиповник», 1909. 147 стр. Перед загл. авт.: В. Ропшин.
― 378 - 379.
Về sự thống nhất với «phái tả» Đảng xã hội chủ nghĩa Ba-lan. [Nghị
quyết được thông qua tại Hội nghị đại biểu V Đảng công nhân dân ― Điều không có thực. (Ba anh em). ― То, чего не быго. (Три брата).
chủ - xã hội Nga (Hội nghị toàn Nga 1908)]. ― Об объединении с ― «Завeты», Спб., 1912, № 1, апрель, стр. 64 ― 82; № 2, май,
«левицей» ППС. [Резолюция, принятая на Пятой конференции стр. 33 ― 53; № 3, июнь, стр. 31 ― 46; № 4, июль, стр. 5 ― 43; №
РСДРП (Общероссийской 1908 г.)]. ― В кн.: Извещение 5, август, стр. 5 ― 20; № 6, сентябрь, стр. 5 ― 41; № 7, октябрь,
Центрального Комитета Российской с. - д. pабочей партии о стр. 5 ― 47; № 8, ноябрь, стр. 5 ― 40; 1913, № 1, январь, стр. 83
состявшейся очередной конференции. [Изд. ЦК РСДРП. Paris, ― 112. Подпись: В. Ропшин. ― 378 - 379.
1909], стр. 6. (РСДРП). ― 296 - 297. Xan-tư-cốp - Sê-đrin, M. Ê. Người thuộc phái tự do. ― Салтыков -
Về tình hình hiện nay và nhiệm vụ của đảng. [Nghị quyết được thông qua Щедрин, М. Е. Либерал. ― 107.
tại Hội nghị đại biểu V Đảng công nhân dân chủ - xã hội Nga (Hội Xanh Pê-téc-bua, 20 tháng Giêng. [Xã luận]. ― С.-Петербург, 20
nghị toàn Nga 1908)]. ― О современном моменте и задачах января. [Передовая]. ― «Речь», Спб., 1911, № 20 (1616), 21
партии. [Резолюция, принятая на Пятой конференции РСДРП января (3 февраля), стр. 1―2. ― 408.
(Общероссийской 1908 г.)]. ― Там же, стр. 4 ― 5. (РСДРП). ― Xanh Pê-téc-bua, 21 tháng Ba. [Xã luận]. ― С.- Петербург, 21 марта.
27, 164. [Передовая]. ― «Речь», Спб., 1912, № 79 (2033), 21 марта (3
Về vấn đề tự trị dân tộc về mặt văn hoá. [Nghị quyết được thông qua tại апреля), стр. 1. ― 408.
Hội nghị đại biểu của phái thủ tiêu họp vào tháng Tám 1912]. ― По Xanh Pê-téc-bua, 25 tháng Bảy. [Xã luận]. ― С.- Петербург, 2 июля.
вопросу о культурно - национальной автономии. [Резолюция, [Передовая]. ― «Речь», Спб., 1912, № 201 (2155), 25 июля (7
принятая на августовской конференции ликвидаторов 1912 г.]. августа), стр. 1. ― 17 - 19.
― В кн.: Извещение о конференции организаций РСДРП. Изд.
Xanh Pê-téc-bua, 14 tháng Tám. [Xã luận]. ― С.- Петербург, 14
ОК. [Wien], сентября, 1912, стр. 42. (РСДРП). ― 283. августа. [Передовая]. ― «Рoccия», Спб., 1912, № 2072, 15 (28)
«Vì đảng», [Pa-ri]. ― «За Партию», (Париж), 1912, № 3, 15 (2) августа, стр. 1. ― 73 - 74.
октября, стр. 1 ― 3. ― 283 - 284, 296 - 298. Xanh Pê-téc-bua, tháng Chín. Thế lực của đồng tiền. ― С.- Петербург, 5
Vô-đô-vô-đốp, V. V. Nhóm lao động và đảng công nhân. ― Водовозов, В. сентября. Сила денег. ― «Новое Время», Спб. 1912, № 13106, 6
В. Трудовая группа и рабочая партия. ― «Запросы Жизни», (19) сентября, стр. 2. ― 138.
Спб., 1912, № 17, 27 апреля, стлб. 993 ― 998. ― 29, 422 - 425. Xanh Pê-téc-bua, 15 tháng Chín. [Xã luận]. ― С.- Петербург, 15
сентября. [Передовая]. ― «Речь», Спб., 1912, № 253 (2207), 15
[Vôn-xki, X.] Thư gửi từ Pê-téc-bua. ― [Вольский С.] Письмо из (28) сентября, стр. 2. ― 136 - 137.
Петербурга. ― «Правда», [Вена], 1912, № 25, 23 апреля (6 мая),
стр. 3 ― 4. Подпись: С. В. ― 10. Xanh Pê-téc-bua, 26 tháng Chín. Những nhiệm vụ trước mắt của nền
ngoại giao. ― С.- Петербург, 26 сентября. Очередные задачи
Vụ án 65 người. ― Дело шестидесяти пяти. ― «Голос Москвы», дипломатии. – «Новое Время», Спб., 1912, № 13127, 27 сентября
1912, № 153, 4 (17) июля, стр. 2. ― 1 - 2. (10 октября), стр. 3. ― 145 - 146.
Xa-môi-lốp, Ph. N. [Thư gửi ban biên tập]. ― Самойлов, Ф. Н. [Письмо Xanh Pê-téc-bua,7 tháng Mười. [Xã luận]. ― С.- Петербург, 7 октября.
в редакцию]. ― «Правда», Спб., 1913, № 24 (228), 30 января, стр. [Передовая]. ― «Речь», Спб., 1912, № 275 (2229), 7 (20) октября,
2. Под общ. загл.: Впечатления с. - д. Депутатов с мест. ― 448. стр. 2. ― 178.
Xanh Pê-téc-bua, 10 tháng Mười. [Xã luận]. ― С.- Петербург, 10 Xtơ-ru-vê, P. B. A. I. Gu-tsơ-cốp và Đ. N. Si-pốp. ― Струве, П. Б. А. И.
октября. [Передовая]. ― «Речь», Спб., 1912, № 278 (2232), 10 Гучков и Д. Н. Шипов. ― «Русская Мысль», М. ― Пб., 1912, кн.
(23) октября, стр. 1 ― 2. ― 186. XI, стр. 182 ― 184. ― 303.
Xanh Pê-téc-bua, 16 tháng Mười một. [Xã luận]. ― С.- Петербург, 16 Xu-đa-cốp, P. I. Tại hội nghị của những đại biểu sơ tuyển. ― Судаков, П.
ноября. [Передовая]. ― «Речь», Спб., 1912, № 315 (2269), 16 (29) И. На собрании уполномоченных. ― «Правда», Спб., 1912, №
ноября, стр. 2. ― 353, 401, 407 - 409. 136, 6 октября, стр. 2 ― 3. ― 180 - 181.
Xanh Pê-téc-bua, 16 tháng Chạp. [Xã luận]. ― С.- Петербург, 16 ― Thư gửi ban biên tập. – Письмо в редакцию. ― «Луч», Спб., 1912,
№ 19, 7 октября, стр. 2. ― 180 - 181.
декабря. [Передовая]. ― «Речь», Спб., 1912, № 345 (2299), 16
(29) декабря, стр. 2. ― 424. Xu-kha-nốp, N. Về những vấn đề bất đồng giữa chúng ta. ― Суханов, Н.
По вопросам наших разногласий. ― «Заветы», [Спб], 1912, № 6,
Xanh Pê-téc-bua, 5 tháng Giêng. [Xã luận]. ― С.- Петербург, 5 января.
сентябрь, стр. 1 ― 23. ― 454.
[Передовая]. ― «Новое Время», Спб., 1913, № 13226, 6 (19)
января, стр. 4. ― 364.
Xanh Pê-téc-bua, 20 tháng Giêng. [Xã luận]. – С. - Петербург, 20
«American Federationist», Washington. ― 285.
января. [Передовая]. – «Речь», Спб., 1913, № 19 (2331), 20
января (2 февраля), стр. 2. –389 - 391. « Appeal to Reason», Girard. ― 138, 139.
Xanh Pê-téc-bua, 27 tháng Giêng. [Xã luận]. ― С.- Петербург, 27 ― 1912, No. 875, September 7. ― 138.
января. [Передовая]. ― «Речь», Спб., 1913, № 26 (2338), 27 ― 1912, November. ― 261.
января (9 февраля), стр. 1 ― 2. ― 434.
Bauer, O. Der Krieg um Mazedonien. ― «Der Kampf», [Wien], 1912 -
Xanh Pê-téc-bua, 7 tháng Hai. [Xã luận]. ― С. - Петербург, 7 февраля. 1913. Jg. 6, Nr. 2, 1. November, S. 63 ― 76. ― 229.
[Передовая]. ― «Речь», Спб., 1913, № 37 (2349), 7 (20) февраля,
стр. 1 ― 2. ― 478. «Bremer Bürger - Zeitung», 1ç1é, Nr. É56, 31 Oktober. 2. Beilage, S. 1.
― 341.
Xê-va-xtô-pôn, 27 tháng Sáu. ― Севастополь, 27 июня. ― «Речь»,
Спб., 1912, № 174 (2128), 28 июня (11 июля), стр. 2. Под общ. «Daily Chronicle», London, 1912. ― 195, 196.
загл.: Cудебные вести. ― 1. «The Daily Herald», London. ― 445.
Xê-va-xtô-pôn, 4 tháng Bảy. ― Севастополь, 4 июня. ― «Речь», Спб., «Deutsche Arbeiter - Sängerzeitung», Berlin. ― 339.
1912, № 181 (2135), 5 (18) июня, стр. 4. Под общ. загл.:
Do Komitetu Warszawskiego SDKPiL. ― «Gazeta Robotnicza», organ
Cудебные вести. ― 1.
Komitetu Warszawskiego SDKPiL, zatwierdzony przez Zarzad
[Xta-lin, I. V.] Gia-gien-lô, một thành viên không có đầy đủ quyền hạn Gówny partii. Warszawa, 1912, N 17. Dodatek do N 17 «Gazety
trong đảng đoàn dân chủ - xã hội. ― [Сталин, И. В.] Ягелло, как Robotniczej» 25 sierpnia, s. 2. Ký tên: Wiekszość Komisji śledczej,
неполноправный член с. - д. фракции. ― «Правда», Спб., 1912, naznaczonej przez Zarzad Gówny dla badania apraw prowokacji. ―
№ 182, 1 декабря, стр. 1. Подпись: К. Сталин. ― 296 - 298. 358 - 360.
― Thư uỷ nhiệm của công nhân Pê-téc-bua trao cho đại biểu công
Do Międzynarodowego Biura Socjalistycznego w Brukseli. ― «Gazeta
nhân của mình. ― Наказ петербургских pабочих своему Robotnicza», organ Komitetu Warszawskiego SDKPiL, Warszawa,
рабочему депутату. [Листовка. Спб., 1912]. 1 стр. ― 427. 1912 N 17 - 18, 24 września, s. 18 - 19. ― 58 - 59.
Do ogólu partii. W czerwcu 1912 r. [Truyên đơn]. Không rõ nơi xuất bản. [Jowett, F. M.] parliamentary policy. [The reslution having moved at the
[1912]. 2. s. (SDPRR. SDRPiL). Ký tên: Za Zarąd Główny: Józef 20 - th annual conference held at Merthyr]. ― In: Report of the 20 -
Domański, J. Karski i dr., przedstawicielka SDKPiL w MBS: R. th annual conference held at Merthyr, 27 - th and 28 - th Ma 1912.
Luxemburg. ― 358 - 360. London, June 1912, p. 77. (Indenpendent labour Party). ― 155 - 161.
Do ogółu towarzyszów. Październik 1912. [Truyền đơn]. Không rõ nơi «Der Kampf», [Wien], 1912 - 1913, Jg. 6, Nr. 2, 1. November, S. 63 - 76.
xuất bản, 1912. 4 s. (SDPRR. SDKPiL). Ký tên: Zaraąd Główny ― 229.
SDKPiL. ― 358 - 360. Komunikat, wysłany do Międzynarodowego Biura Socjalistycznego. ―
O organizacji warszawskiej SDKPiL. Styczeń 1912. [Truyền đơn]. Không «Gazeta Robotnicza», organ Komitute Warszawaskiego SDKPiL,
rõ nơi xuất bản, [1912], 4 s. Ký tên: Z poźdrowieniem partyjnym zatwierdzony przez Zarząd Główny partii. Warszawa, 1912, N 16,
Zarząd Główny. ― 58 - 360. 14 lipca, s. 10. Ký tên: Zarząd Główny Socjalemorracji Królestwa
Do sekcji zagranicznych SDKPiL. 18 pazdziernika 1912 r. [Truyền đơn]. Polskiego i Litwy. ― 57 - 59, 359 - 360, 362 - 363.
Không rõ nơi xuất bản, [1912]. 2 s. Ký tên: Z partyjnym «Leipziger Volkszeitung», 1912, Nr. 204, 3. September 1. Beilage zu Nr.
pozdrowieniem Zarząd Główny SDKPiL. ― 358 - 360. 204, S. 1. ― 95 - 97.
Do wszystkich sekcji zagraniczych SDKPiL. Wrzesień 1912 r. [Truyền [Lenin, W. I.] List tow. Lenina, przedstawiciela Socjaldemokratycznej
đơn]. Không rõ nơi xuất bản, [1912]. 2 s. Ký tên: Z partyjnym Partii Robotniczej Rosji w Międzynarodowym Biurze
pozdrowieniem Zarząd Główny SDKPiL. In thạch ― 358 - 360. Socjalistycznym, do sekretariatu tegoz Biura. ― «Gazeta
Do wszystkich zarządów i dzielnicowych SDKPiL. ― «Gazeta Robotnicza», organ Komitute Warszawskiego SDKPiL. Warszawa,
Robotnicza», organ Konitute Warszawskiego SDKPiL, zatwierdzony 1912, N 19, 21 listopada, s. 10. ― 362 - 363.
przez Zarząd Główny partii. Warszawa, 1912, N 16, 14 lipca, s. 8 - ― Zur grgenwärtigen Sachlage in der sozildemokratischen
9. Ký tên: Zarząd Główny SDKPiL. ― 358 - 360. Arbeiterpartei Ruβlands. Dargestellt von der Red. des Zentralorgans
Do zarządów dzielnicowych organizacji warszawskiej. 1 marca 1912. («Sozialdemokrat») der soziademokratischen Arbeiterpartei Rußlans.
[Truyền đơn]. Không rõ nơi xuất bản, [1912]. 4 s. Ký tên: Zaąd [Leipzig], Leipziger Buchh. A. G., 1912. 16 S. ― 20.
Głóưny SDKPiL. ― 358 - 360. Manifest der Internationle zur gegenwärtigen Lage, [angenommen auf
«Gazeta Robotnicza», organ Komitetu Warszawskiego SDKPiL. dem Auβerordentlichen Internationalen Sozialistenkongreβ ze
Warszawa 1912, N 17 - 18, 24 września, s. 18 - 19. ― 58 - 59, 359 - Basel]. ― In: Außerordentlicher Internationler Sozialistenkongreß zu
362. Basel. Berlin, Buchh. «Vorwärts», 1912, S. 23 - 27. ― 242, 248.
― 1912, N 19, 21 listopada, s. 10. ― 362 - 363. [Murray, R.] Parliamentary policy. [The reslotion having moved at the 20
«Gazeta Robotnicza», organ Komitetu Warszawskiego SDKPiL, - th annual conference held at Merthyr]. ― In: Report of the 20 - th
zatwierdzony przez Zarząd Główny partii. Warszawa, 1912, N 16, annual conference held at Merthyr, 27 - th and 28 - th May 1912.
14 lipca, s. 8 - 9, 10. ― 57 - 59, 358 - 359, 360 - 362, 363. London, June 1912, p. 78. (Indenpendent labour Party). ― 157 - 158.
― 1912, N 16. Dodatek do N 16 «Gazety Robotniczej», 22 lipca, s. 1 - Oświadczenie. ― «Gazeta Robotnicza», organ Komitetu Warszawskiego
4. –359 - 360. SDKPiL. Warszawa, 1912, N 17 - 18, 24 września, s. 18. ― 359 - 360.
― 1912, N 17. Dodatek do N 17 «Gazety Robotniczej», 25 sierpnia, s. Pottier, E. Chants révolutionnaires. Préf. de H. Rochefort. Paris, Dentu,
2. ― 359 - 360. 1887. XX, 240 p. ― 337 - 338.
― La délégation libre à l’exposision de Philadelphie. Poésie offerte par Uchwały [konferencji krajowej Socjaldemokracji Królestwa Polskiego i
les ouvriers d’Amérique aux ouvriers de France. Publ. Et impr. Par Litwy, odbytej w sierpniu 1912 roku]. ― In: Zawiadomienie o
le «Parti socialdémocratique des ouvriers de l’Amérique du Nord». konferencji krajowej Socjaldemokracji Królestwa Polskiego i Litwy,
NewYork, 1876. 8 p. ― 337 - 338. odbytej w sierpniu 1912 roku. Không rõ nơi xuất bản, [1912], s. 15 -
― Quel est le fou? Chansons. Avec une préface de G. Nadaud. Paris,
31. (SDPRR. SDKPiL). ― 277 - 280.
1884. –337 - 338. [Uchwały konferencji międzydzielnicowej organizacji warszawskiej
SDKPiL. 10 grudnia 1911 r.]. ― Trong truyền đơn: Do oranizacji
Report od the 20 - th annual conference held at Merthyr, 27 - th and 28 -
warszawskiej SDKPiL. Styczeń 1912. Không rõ nơi xuất bản,
h May 1912. London, June 1912. 112 p. (Indenpent Labour Party).
[1912], s. 4. Dưới đầu đề chung: Warszawska konferencja
― 155 - 161.
międzydzielnicowa. ― 358 - 359.
[Die Reslution des dreizehnten Parteitages der britischen Labour Party].
«Vorwärts», Berlin, 1912, Nr. 256, I. November. 1. Beilage des
– «Vorwärst», Berlin, 1913, Nr. 28, 2. Februar. 2. Beilage des
«Vorwärts», S. 1 - 2. ― 341.
«Vorwärts», S. 2; Nr. 29, 4. Februar. 1. Beilage des «Vorwärts», S.
3, In dem Art: Der parteitag der englischen Arbeiterparti. ― 444 - ― 1913, Nr. 28, 2. Februar. 2. Beilage des «Vorwärts», S. 2; Nr. 29, 4.
445. Februar. 1. Beilage des «Vorwärts», S. 3. ― 444 - 445.
Richter unter sich. ― «Leipziger Volkszeitung», 1912, Nr. 204, 3. W szponach ochrany. ― «Gazeta Robotnicza», organ Komitetu
September. 1. Beilage zu Nr. 204, S. 1. Dưới đầu đề chung: Warszawskiego SDKPiL, zatwierdzony przez Zarząd Główny partii.
Warszawa, 1912, N 16. Dodatek do N 16 «Gazety Robotniczej», 22
Politische Übersicht. ― 95 - 97.
lipca, s. 1 - 4. ― 359 - 360.
Sitzung des Internetionalen Bureaus. ― «Bremer Bürger - Zeitung»,
Zawiadomienie. Czerwiec 1912. [Truyền đơn]. Không rõ nơi xuất bản,
1912, Nr. 256, 1. November. 1. Beilage zu Nr. 256, S. 1. ― 341.
[1912]. 2 s. (SDPRR. SDKPiL). Ký tên: Zarząd Główny SDKPiL,
Sitzung des Internetionalen Bureaus. ― «Vorwärts», Berlin, 1912, Nr. Komitet Warszawski SDKPiL. ― 358 - 360.
256, 1. Nowember. 1. Beilage des «Vorwärts», S. 1 - 2. ― 341.
Sprawozdanie z VI zjazdu Socjaldemokracji Królestwa Polskiego i Litwy.
Kraków, 1910. 2,XXII, 180 s. ― 357.
Stanowisko SDKPiL w SDPRR. [Uchwała, przyjeta na konferencji
krajiwej SDKPiL w sierpniu 1919 r.] ― In: Zawiadomienie o
konferencji krajowej Socjaldemokracji Królestwa Polskiego i Litwy,
odbytej w sierpniu 1912 roku. Không rõ nơi xuất bản, [1912], s. 24 -
26. (SDPRR. SDKPiL). ― 274 - 279, 281.
* Statistical abstract of the United States 1911, No. 34. Prep. By the
bureau of statistics, under the direction of the secratary of commerce
and labor. Washington, 1912, 803 p. (Department of commerce and
labor). ― 433, 499 - 500.
Towarzysze! W dniu 29/X otrzymaliśmy od Krakusa... 1/XI 1912 r.
[Truyền đơn]. Không rõ nơi xuất bản, [1912]. 1 s. Ký tên: Zarząd
Główny SDKPiL. In thạch. ― 358 - 360.
656 B¶n chØ dÉn tªn ng−êi 657
hiÕn, lµm nghÒ luËt s−. Lµ ®¹i biÓu cña Héi ®ång ®Þa ph−¬ng tØnh vµ
huyÖn £-ca-tª-ri-n«-xl¸p, A-lÕch-xan-®rèp ®· lªn tiÕng vÒ mét sè vô xÐt
xö lín vÒ chÝnh trÞ, tham gia tæ chøc Liªn ®oµn luËt s− toµn Nga. §· céng
t¸c víi c¬ quan ng«n luËn cña ph¸i tiÕn bé ― b¸o "D− luËn Nga". N¨m
1917, ®¹i diÖn cho §¶ng d©n chñ - lËp hiÕn tham gia "Héi ®ång l©m thêi
cña n−íc Céng hßa Nga" ph¶n çch m¹ng (TiÒn nghÞ viÖn). ― 478.
b¶n chØ dÉn tªn ng−êi A-lÕch-xan-®r¬ II (R«-ma-nèp) (1818 - 1881) ― hoµng ®Õ Nga (1855 - 1881).
― 462.
A A-lÕch-xin-xki, G. A. (sinh n¨m 1879) ― khi b¾t ®Çu ho¹t ®éng chÝnh trÞ lµ
mét ng−êi d©n chñ - x· héi. Trong thêi kú Çch m¹ng Nga lÇn thø
A. V. P. ― xem Pª-sª-kh«-nèp, A. V. nhÊt, ®· tham gia ph¸i b«n-sª-vÝch. Trong nh÷ng n¨m thÕ lùc ph¶n
®éng thèng trÞ, lµ mét phÇn tö theo ph¸i triÖu håi, mét trong nh÷ng
A-br«-xi-mèp, V. M. (V. A.) (sinh n¨m 1878) ― nh©n viªn mËt cña së mËt
kÎ tæ chøc ra nhãm chèng ®¶ng "TiÕn lªn". Trong thêi kú chiÕn tranh
th¸m. Trong nh÷ng n¨m thÕ lùc ph¶n ®éng thèng trÞ vµ cã cao trµo
thÕ giíi lÇn thø nhÊt lµ tªn x· héi - s«-vanh, céng t¸c viªn cña mét sè
çch m¹ng míi, y lµ mét phÇn tö cuång nhiÖt thuéc ph¸i thñ tiªu.
tê b¸o t− s¶n. N¨m 1917, ®· gia nhËp nhãm "Thèng nhÊt" cña Plª-
N¨m 1912 tham dù Héi nghÞ th¸ng T¸m chèng ®¶ng; céng t¸c víi
kha-nèp vµ gi÷ lËp tr−êng ph¶n çch m¹ng. Th¸ng B¶y 1917, ®· cïng
çc tê b¸o men-sª-vÝch "B×nh minh cña chóng ta" vµ "Tia s¸ng".
víi c¬ quan ph¶n gi¸n qu©n sù dùng ra nh÷ng tµi liÖu gi¶, vu khèng
Trong nh÷ng n¨m chiÕn tranh thÕ giíi lÇn thø nhÊt y lµ mét phÇn tö
V. I. Lª-nin vµ nh÷ng ng−êi b«n-sª-vÝch. Th¸ng T− 1918, ®· ch¹y trèn
x· héi - s«-vanh; ñy viªn Ban tæ chøc vµ thµnh viªn cña nhãm c«ng
ra n−íc ngoµi. Trong khi sèng l−u vong, ®· gia nhËp phe ph¶n ®éng
nh©n thuéc ñy ban qu©n sù - c«ng nghiÖp trung −¬ng. ― 267 - 270,
cùc ®oan. ― 345.
355, 496 - 497.
A-ni-ts¬-cèp, E. V. (1866 - kho¶ng 1937) ― nhµ phª b×nh vµ nhµ nghiªn cøu
A-dÕp, £. Ph. (1869 - 1918) ― mét trong nh÷ng ng−êi tæ chøc ra §¶ng x· v¨n häc t− s¶n - tù do chñ nghÜa, mét ng−êi theo chñ nghÜa d©n téc vµ
héi chñ nghÜa - çch m¹ng vµ l·nh ®¹o "tæ chøc chiÕn ®Êu" cña ®¶ng
chñ nghÜa s«-vanh. Trong thêi kú çch m¹ng 1905 - 1907 lµ ng−êi
nµy; lµ nh©n viªn mËt cña Côc c¶nh s¸t tõ n¨m 1892. §Ó tranh thñ
tham gia tÝch cùc cña Héi liªn hiÖp n«ng d©n toµn Nga, vÒ sau gia
®−îc sù tÝn nhiÖm cña nh÷ng ng−êi l·nh ®¹o §¶ng x· héi chñ nghÜa -
nhËp §¶ng d©n chñ - lËp hiÕn. A-ni-ts¬-cèp truyÒn b¸ nh÷ng t− t−ëng
çch m¹ng, A-dÕp ®· chuÈn bÞ vµ thùc hiÖn mét sè vô khñng bè.
ph¶n ®éng vÒ nguån gèc t«n gi¸o - thê cóng cña nghÖ thuËt, tuyªn
Trong khi ®ã y ®· nhiÒu lÇn cung cÊp cho së c¶nh s¸t danh s¸ch çc
truyÒn nh÷ng trµo l−u suy ®åi cña T©y ¢u vµ Nga, chèng l¹i chñ
®¶ng viªn §¶ng x· héi chñ nghÜa - çch m¹ng vµ "tæ chøc chiÕn ®Êu"
nghÜa hiÖn thùc. Sau Çch m¹ng x· héi chñ nghÜa th¸ng M−êi lµ mét
cña ®¶ng nµy. N¨m 1906, y ®· ng¨n chÆn cuéc m−u s¸t bé tr−ëng Bé
tªn b¹ch vÖ l−u vong. ― 193.
néi vô §uèc-n«-v« vµ n¨m 1907, y ®· ng¨n chÆn cuéc m−u s¸t Ni-c«-
lai II. N¨m 1908, A-dÕp bÞ lét mÆt n¹. ― 387. A-xquÝt (Asquith), HÐc-bíc Hen-ri (1852 - 1928) ― nhµ ho¹t ®éng chÝnh trÞ vµ
nhµ ho¹t ®éng nhµ n−íc ng−êi Anh, l·nh tô §¶ng tù do. LÇn ®Çu tiªn
A-lª-khin, N. I. ― kü s− giao th«ng, lµm viÖc trong c«ng tr×nh x©y dùng ®−îc bÇu vµo nghÞ viÖn n¨m 1886. NhiÒu lÇn gi÷ chøc bé tr−ëng, tõ
®−êng s¾t Xi-bi-ri. N¨m 1912, v× viÖc riªng ®· bá sang ¸o, t¹i ®©y n¨m 1908 ®Õn n¨m 1916 cÇm ®Çu chÝnh phñ. Lµ ng−êi thÓ hiÖn çc
A-lª-khin ®· bÞ b¾t v× bÞ buéc lµm gi¸n ®iÖp, nh−ng hai th¸ng sau th×
quan ®iÓm cña giai cÊp t− s¶n ®Õ quèc chñ nghÜa Anh vµ nh÷ng kh¸t
®−îc th¶. ― 387 - 388.
väng th«n tÝnh cña nã. §· tõng thi hµnh chÝnh s¸ch ®µn ¸p phong trµo
A-lÕch-xan-®rèp, A. M. (sinh n¨m 1868) ― ®¹i biÓu cña tØnh £-ca-tª-ri- c«ng nh©n vµ phong trµo gi¶i phãng. Sau khi gi¶i nhiÖm n¨m 1916,
n«-xl¸p t¹i §u-ma nhµ n−íc IV, ®¶ng viªn §¶ng d©n chñ - lËp kh«ng ®ãng mét vai trß ®¸ng kÓ nµo vÒ mÆt chÝnh trÞ. ― 476 - 478.
658 B¶n chØ dÉn tªn ng−êi B¶n chØ dÉn tªn ng−êi 659
A-xt¬-ra-khan-txÐp, E. P. (sinh n¨m 1875) ― ®¶ng viªn d©n chñ - x· héi, ë Kh¸c-cèp. Trong thêi kú néi chiÕn vµ cã cuéc can thiÖp qu©n sù cña
thî nguéi cña Nhµ m¸y chÕ t¹o vò khÝ ë I-giÐp-xc¬. N¨m 1907, ®−îc n−íc ngoµi, y céng t¸c víi §ª-ni-kin. Sau khi bän ph¶n çch m¹ng bÞ
bÇu lµm ®¹i biÓu cña tØnh Vi-¸t-ca trong §u-ma nhµ n−íc III. Tham ®Ëp tan, y bá ch¹y ra n−íc ngoµi, ë ®ã y trë thµnh mét trong nh÷ng
gia ®¶ng ®oµn d©n chñ - x· héi, gia nhËp ph¸i men-sª-vÝch; A-xt¬-ra- thñ lÜnh cña bän l−u vong thuéc ph¸i qu©n chñ. ― 106.
khan-txÐp ®· céng t¸c víi tê b¸o "Sù nghiÖp sinh ®éng", mét tê b¸o An-t«-nèp, N. I. (sinh n¨m 1859) ― ®¹i ®Þa chñ, ®¹i biÓu cña tØnh Kh¸c-cèp
cña ph¸i thñ tiªu. ― 292. t¹i §u-ma nhµ n−íc III vµ IV, mét phÇn tö thuéc ph¸i th¸ng M−êi. Lµ
¸c-xen-rèt, P. B. (1850 - 1928) ― mét trong nh÷ng thñ lÜnh cña ph¸i men- phã tæng th− ký trong çc §u-ma ®ã. Tr−íc khi ®−îc bÇu vµo §u-ma,
sª-vÝch; n¨m 1883 tham gia thµnh lËp nhãm "Gi¶i phãng lao ®éng". An-t«-nèp ®· lµm viÖc trªn hai m−¬i l¨m n¨m trong hÖ thèng Bé t−
Tõ n¨m 1900, lµ ñy viªn ban biªn tËp tê "Tia löa" vµ t¹p chÝ "B×nh ph¸p. ― 424.
minh". Sau §¹i héi II §¶ng c«ng nh©n d©n chñ - x· héi Nga, lµ mét ¸p-gu-xtèp-xki ― xem Txª-®Ðc-bau-m¬, X. O.
phÇn tö men-sª-vÝch cuång nhiÖt. Trong nh÷ng n¨m thÕ lùc ph¶n ¸p-kxen-chi-Ðp, N. §. (1878 - 1943) ― mét trong nh÷ng thñ lÜnh cña
®éng thèng trÞ vµ cã cao trµo çch m¹ng míi, ¸c-xen-rèt lµ mét §¶ng x· héi chñ nghÜa - çch m¹ng, lµ ñy viªn Ban chÊp hµnh
trong nh÷ng ng−êi l·nh ®¹o ph¸i thñ tiªu, tham gia ban biªn tËp trung −¬ng cña ®¶ng nµy. N¨m 1905, tham gia X«-viÕt ®¹i biÓu
b¸o "TiÕng nãi ng−êi d©n chñ - x· héi" cña ph¸i men-sª-vÝch theo c«ng nh©n Pª-tÐc-bua. Trong nh÷ng n¨m thÕ lùc ph¶n ®éng thèng
chñ nghÜa thñ tiªu; n¨m 1912, tham gia khèi th¸ng T¸m chèng ®¶ng. trÞ vµ cã cao trµo çch m¹ng míi, tham gia çnh h÷u trong ®¶ng;
Trong nh÷ng n¨m chiÕn tranh thÕ giíi lÇn thø nhÊt, ¸c-xen-rèt lµ ñy viªn ban biªn tËp C¬ quan ng«n luËn trung −¬ng §¶ng x·
®øng trong hµng ngò ph¸i gi÷a. Sau cuéc Çch m¹ng d©n chñ - t− héi chñ nghÜa - çch m¹ng ― b¸o "Ngän cê lao ®éng". Trong thêi
s¶n th¸ng Hai 1917, lµ ñy viªn Ban chÊp hµnh cña X«-viÕt Pª-t¬-r«- kú chiÕn tranh thÕ giíi lÇn thø nhÊt lµ mét phÇn tö x· héi - s«-
gr¸t, ñng hé ChÝnh phñ l©m thêi t− s¶n. ¸c-xen-rèt cã th¸i ®é thï vanh cuång nhiÖt; ®· céng t¸c víi çc xuÊt b¶n phÈm cña ph¸i vÖ
®Þch víi Çch m¹ng x· héi chñ nghÜa th¸ng M−êi; khi sèng l−u quèc "ë n−íc ngoµi", "Tin tøc", "Lêi kªu gäi". Sau Çch m¹ng d©n
vong ë n−íc ngoµi, y ®· lªn tiÕng ñng hé sù can thiÖp b»ng vò trang chñ - t− s¶n th¸ng Hai 1917, lµ chñ tÞch Ban chÊp hµnh X«-viÕt ®¹i
chèng n−íc Nga x«-viÕt. ― 227, 384. biÓu n«ng d©n toµn Nga; bé tr−ëng Bé néi vô trong ChÝnh phñ
¸c-x¬ (Arch), Gi«-giÐp (1826 - 1919) ― nhµ ho¹t ®éng cña phong trµo liªn hiÖp l©m thêi thø hai cña Kª-ren-xki, vÒ sau lµm chñ tÞch cña
c«ng nh©n Anh. N¨m 1872, «ng thµnh lËp Liªn ®oµn c«ng nh©n "Héi ®ång l©m thêi cña n−íc Céng hßa Nga" ph¶n çch m¹ng
n«ng nghiÖp toµn quèc (National Agricultural Labourers Union), (TiÒn nghÞ viÖn). Sau Çch m¹ng x· héi chñ nghÜa th¸ng M−êi lµ
«ng ®Êu tranh nh»m c¶i thiÖn t×nh c¶nh cña c«ng nh©n n«ng mét trong nh÷ng kÎ tæ chøc çc vô phiÕn lo¹n ph¶n çch m¹ng.
nghiÖp. Trong nh÷ng n¨m 1885, 1892 vµ 1895 - 1900 lµ nghÞ sÜ, N¨m 1918, lµm chñ tÞch cña çi gäi lµ "Héi ®ång chÊp chÝnh U-
thuéc §¶ng tù do. ― 50 - 51. pha"; sau ®ã ch¹y ra n−íc ngoµi vµ tiÕp tôc ®Êu tranh r¸o riÕt
An-®rª-Ðp, N. N. - xem Ni-c«-lin, N. chèng l¹i ChÝnh quyÒn x«-viÕt. ― 12.
An-t«-ni V«-l−n-xki (Khra-p«-vi-tx¬-ki, A. P.1)) (1863 - 1936) ― mét tªn
Tr¨m ®en cuång nhiÖt, cÇm ®Çu xu h−íng cùc h÷u trong gi¸o héi
¡
chÝnh thèng ë Nga, mét trong nh÷ng nh©n vËt næi tiÕng nhÊt
trong viÖc truyÒn b¸ chÝnh s¸ch ph¶n ®éng cña chÝnh phñ Nga ¡ng-ghen (Engels), Phri-®rÝch (1820 - 1895) ― mét trong nh÷ng ng−êi
hoµng. Tõ n¨m 1902, y lµ gi¸o chñ ë V«-l−n, sau ®ã lµ tæng gi¸o chñ s¸ng lËp chñ nghÜa céng s¶n khoa häc, l·nh tô vµ ng−êi thÇy cña giai
cÊp v« s¶n quèc tÕ, ng−êi b¹n vµ b¹n chiÕn ®Êu cña C. M¸c (xem bµi
cña V. I. Lª-nin "Phri-®rÝch ¡ng-ghen". Toµn tËp, tiÕng ViÖt, Nhµ xuÊt
1)
Ch÷ viÕt ng¶ ®Æt trong ngoÆc lµ chØ hä thËt. b¶n TiÕn bé, M¸t-xc¬-va, t. 2, tr. 1 - 14). ― 150.
B Bª-ben (Bebel), Au-gu-xt¬ (1840 - 1913) ― mét trong nh÷ng nhµ ho¹t ®éng
xuÊt s¾c nhÊt cña §¶ng d©n chñ - x· héi §øc vµ cña phong trµo c«ng
Bau-¬ (Bauer), èt-t« (1882 - 1938) ― mét trong nh÷ng thñ lÜnh cña §¶ng d©n
nh©n quèc tÕ. B¾t ®Çu ho¹t ®éng chÝnh trÞ vµo nöa ®Çu nh÷ng n¨m 60
chñ - x· héi ¸o vµ cña Quèc tÕ II, nhµ t− t−ëng cña çi gäi lµ "chñ nghÜa
thÕ kû XIX; lµ ñy viªn cña Quèc tÕ I. N¨m 1869, «ng cïng víi V. LiÕp-
M¸c cña ¸o", mét biÕn t−íng cña chñ nghÜa c¶i l−¬ng. Bau-¬ lµ mét
nÕch ®· s¸ng lËp §¶ng c«ng nh©n d©n chñ - x· héi §øc ("ph¸i Ai-x¬-
trong nh÷ng kÎ ®Ò x−íng ra thuyÕt "tù trÞ d©n téc vÒ mÆt v¨n hãa", mét
n¸ch"); nhiÒu lÇn ®−îc bÇu lµm ®¹i biÓu Quèc héi §øc. Trong nh÷ng
thuyÕt t− s¶n - d©n téc chñ nghÜa mµ V. I. Lª-nin ®· nhiÒu lÇn v¹ch trÇn
n¨m 90 cña thÕ kû XIX vµ nh÷ng n¨m ®Çu cña thÕ kû XX ®· chèng l¹i
tÝnh chÊt c¬ héi chñ nghÜa cña nã. Bau-¬ cã th¸i ®é tiªu cùc ®èi víi Çch
chñ nghÜa c¶i l−¬ng vµ chñ nghÜa xÐt l¹i trong hµng ngò §¶ng d©n
m¹ng x· héi chñ nghÜa th¸ng M−êi; nh− Lª-nin ®· nhËn xÐt, «ng ta tá
chñ - x· héi §øc. V. I. Lª-nin coi nh÷ng bµi diÔn v¨n cña «ng chèng
ra "kh«ng hiÓu tÝ g× vÒ chuyªn chÝnh v« s¶n vµ ChÝnh quyÒn x«-viÕt"
bän theo thuyÕt BÐc-stanh lµ "mÉu mùc trong viÖc b¶o vÖ nh÷ng quan
(Toµn tËp, tiÕng ViÖt, Nhµ xuÊt b¶n TiÕn bé, M¸t-xc¬-va, t. 39, tr. 244).
®iÓm m¸c-xÝt vµ trong cuéc ®Êu tranh cho tÝnh chÊt x· héi chñ nghÜa
Trong nh÷ng n¨m 1918 - 1919, lµ bé tr−ëng Bé ngo¹i giao cña n−íc
ch©n chÝnh cña ®¶ng c«ng nh©n" (Toµn tËp, tiÕng Nga, xuÊt b¶n lÇn
Céng hßa ¸o. Trong nh÷ng n¨m 1919, 1927 vµ 1934, y ®· tÝch cùc tham
thø 5, t. 23, tr. 369). Cuèi ®êi ho¹t ®éng cña m×nh, Bª-ben ®· ph¹m
gia ®µn ¸p çc ho¹t ®éng çch m¹ng cña giai cÊp c«ng nh©n ¸o; trong
mét sè sai lÇm cã tÝnh chÊt ph¸i gi÷a. ― 339.
çc ho¹t ®éng chèng chñ nghÜa céng s¶n cña Bau-¬, y ®· c©u kÕt chÆt
chÏ víi chñ nghÜa ph¸t-xÝt, ñng hé viÖc tuyªn truyÒn cho thuyÕt ®¹i Bª-lin-xki, V. G. (1811 - 1848) ― nhµ d©n chñ çch m¹ng Nga vÜ ®¹i, nhµ phª
§øc vµ t− t−ëng "s¸p nhËp" cña bän HÝt-le. ― 229. b×nh v¨n häc, nhµ chÝnh luËn, nhµ triÕt häc - duy vËt. Bª-lin-xki lµ nhµ
BÐc-stanh (Bernstein), E-®u-a (1850 - 1932) ― thñ lÜnh çnh c¬ héi chñ t− t−ëng cña quÇn chóng n«ng d©n vïng lªn ®Êu tranh chèng l¹i chÕ
nghÜa cùc ®oan cña §¶ng d©n chñ - x· héi §øc vµ cña Quèc tÕ II, nhµ ®é n«ng n«. Trong nh÷ng n¨m 1833 - 1836 «ng ®· céng t¸c víi t¹p chÝ
lý luËn cña chñ nghÜa xÐt l¹i vµ chñ nghÜa c¶i l−¬ng. Tham gia phong "KÝnh viÔn väng"; trong nh÷ng n¨m 1838 - 1839, biªn tËp t¹p chÝ "Ng−êi
trµo d©n chñ - x· héi tõ gi÷a nh÷ng n¨m 70 thÕ kû XIX. Tõ n¨m 1881 quan s¸t M¸t-xc¬-va"; trong nh÷ng n¨m 1839 - 1846, phô tr¸ch môc phª
®Õn 1889 lµ biªn tËp viªn b¸o "Der Sozialdemokrat" ("Ng−êi d©n chñ - b×nh v¨n häc trªn t¹p chÝ "Ký sù n−íc nhµ"; tõ n¨m 1847 lµ ng−êi céng
x· héi"), C¬ quan ng«n luËn trung −¬ng cña §¶ng d©n chñ - x· héi t¸c vµ lµ ng−êi l·nh ®¹o t− t−ëng cña t¹p chÝ "Ng−êi ®−¬ng thêi". Ngµy
§øc. Trong nh÷ng n¨m 1896 - 1898, ®· cho ®¨ng trªn t¹p chÝ "Die 3 th¸ng B¶y 1847, tõ n−íc ngoµi, «ng ®· viÕt "Bøc th− göi G«-g«n" næi
Neue Zeit" ("Thêi míi") mét lo¹t bµi d−íi nhan ®Ò "Nh÷ng vÊn ®Ò tiÕng mµ Lª-nin ®· gäi ®ã lµ "mét trong nh÷ng t¸c phÈm −u tó nhÊt cña
cña chñ nghÜa x· héi", lo¹t bµi nµy vÒ sau ®−îc xuÊt b¶n thµnh s¸ch b¸o chÝ d©n chñ bÊt hîp ph¸p" (Toµn tËp, tiÕng Nga, xuÊt b¶n lÇn thø 5,
víi nhan ®Ò "Nh÷ng tiÒn ®Ò cña chñ nghÜa x· héi vµ nh÷ng nhiÖm vô t. 25, tr. 94). Bª-lin-xki ®· ®Æt c¬ së cho nÒn mü häc vµ nÒn phª b×nh v¨n
cña §¶ng d©n chñ - x· héi", trong ®ã BÐc-stanh c«ng khai xÐt l¹i häc d©n chñ - çch m¹ng. Trong çc bµi viÕt vÒ Pu-skin, LÐc-m«n-tèp,
nh÷ng nguyªn lý triÕt häc, kinh tÕ vµ chÝnh trÞ cña chñ nghÜa M¸c G«-g«n, trong çc bµi b×nh luËn v¨n häc Nga tõ n¨m 1840 ®Õn 1847, Bª-
çch m¹ng. BÐc-stanh tuyªn bè r»ng nhiÖm vô duy nhÊt cña phong lin-xki ®· chØ ra çi ®éc ®¸o vµ çi vÜ ®¹i cña nÒn v¨n häc Nga, ®· v¹ch
trµo c«ng nh©n lµ ®Êu tranh cho nh÷ng sù c¶i çch nh»m c¶i thiÖn ra tÝnh hiÖn thùc vµ tÝnh nh©n d©n cña nÒn v¨n häc ®ã. Ho¹t ®éng cña
t×nh c¶nh kinh tÕ cña c«ng nh©n d−íi chñ nghÜa t− b¶n, ®−a ra c«ng Bª-lin-xki ®· cã ¶nh h−ëng lín ®Õn sù ph¸t triÓn sau nµy cña t− t−ëng
thøc c¬ héi chñ nghÜa: "phong trµo lµ tÊt c¶, môc ®Ých cuèi cïng ch¼ng x· héi vµ phong trµo gi¶i phãng ë Nga. ― 55, 106.
lµ g× c¶". Trong thêi kú chiÕn tranh thÕ giíi lÇn thø nhÊt, BÐc-stanh Bª-l«-u-xèp, T. ¤. (sinh n¨m 1875) ― mét phÇn tö men-sª-vÝch theo chñ
®øng trªn lËp tr−êng x· héi - s«-vanh. Trong nh÷ng n¨m sau ®ã, BÐc- nghÜa thñ tiªu, ®¹i biÓu tØnh IÕc-cót-xc¬ t¹i §u-ma nhµ n−íc III.
stanh tiÕp tôc ñng hé chÝnh s¸ch cña giai cÊp t− s¶n ®Õ quèc chñ Th¸ng Hai 1912, rót ra khái ®¶ng ®oµn d©n chñ - x· héi t¹i
nghÜa, chèng l¹i Çch m¹ng x· héi chñ nghÜa th¸ng M−êi vµ chèng l¹i §u-ma, song kh«ng tõ bá çc quyÒn ®¹i biÓu. V. I. Lª-nin ®· kÞch liÖt
Nhµ n−íc x«-viÕt. ― 213. lªn ¸n hµnh vi cña Bª-l«-u-xèp trong bµi "VÒ vÊn ®Ò vÞ ®¹i
biÓu T. ¤. Bª-l«-u-xèp rót khái ®¶ng ®oµn d©n chñ - x· héi trong Blan-c¬, R. M. (sinh n¨m 1866) ― nhµ chÝnh luËn, vÒ nghÒ nghiÖp lµ nhµ
§u-ma" (Toµn tËp, tiÕng ViÖt, Nhµ xuÊt b¶n TiÕn bé, M¸t-xc¬-va, t. 21, hãa häc. Céng t¸c víi t¹p chÝ "Gi¶i phãng" ― c¬ quan ng«n luËn cña
tr. 244 - 250). giai cÊp t− s¶n tù do chñ nghÜa Nga, tham gia ban biªn tËp, vÒ sau trë
VÒ sau Bª-l«-u-xèp tõ bá ho¹t ®éng chÝnh trÞ, lµm viÖc trong çc tæ thµnh ng−êi chñ biªn thùc sù cña b¸o "§êi sèng chóng ta", céng t¸c
chøc hîp t¸c x· ë M¸t-xc¬-va. ― 292, 427. víi tê b¸o d©n chñ - lËp hiÕn çnh t¶ lµ tê "§ång chÝ". Lµ biªn tËp viªn
Bª-rª-dèp-xki, A. £. (Bª-rª-dèp-xki I) (sinh n¨m 1868) ― ®Þa chñ, ®¶ng viªn t¹p chÝ "Nhu cÇu sinh ho¹t", mét t¹p chÝ cña §¶ng d©n chñ - lËp hiÕn,
§¶ng d©n chñ - lËp hiÕn, nhµ ho¹t ®éng héi ®ång ®Þa ph−¬ng, lµ kü §¶ng x· héi chñ nghÜa nh©n d©n vµ ph¸i men-sª-vÝch theo chñ nghÜa
s− n«ng häc. Lµ ®¹i biÓu tØnh Xim-biÕc-xc¬ t¹i §u-ma nhµ n−íc III. thñ tiªu. Khi nhËn ®Þnh Blan-c¬ lµ ®¹i biÓu ®iÓn h×nh nhÊt cña chÝnh
Trong §u-ma, «ng tham gia çc tiÓu ban thùc phÈm, ruéng ®Êt vµ çc s¸ch cña §¶ng d©n chñ - lËp hiÕn, V. I. Lª-nin ®· v¹ch trÇn b¶n chÊt
tiÓu ban kh¸c. Tõ n¨m 1918, «ng c«ng t¸c trong ngµnh chuyªn m«n ph¶n çch m¹ng trong çc quan ®iÓm cña y. ― 78, 85.
cña m×nh. ― 17, 62 - 63, 65 - 66, 67 - 70, 71, 424. B«-brin-xki, Al. A. (sinh n¨m 1852) ― b¸ t−íc, mét nh©n vËt ho¹t ®éng nhµ
Bi-xm¸c (Bismarck), èt-t« E-®u-a Lª-«-p«n (1815 - 1898) ― nhµ ho¹t ®éng n−íc ph¶n ®éng, ®Þa chñ lín vµ chñ nhµ m¸y ®−êng. Tõ n¨m 1884,
nhµ n−íc vµ nhµ ngo¹i giao Phæ vµ §øc. Môc tiªu chñ yÕu cña Bi-
trong vßng nhiÒu n¨m, lµ ng−êi cÇm ®Çu giíi quý téc tØnh Pª-tÐc-bua.
xm¸c lµ thèng nhÊt "b»ng m¸u vµ s¾t thÐp" nh÷ng quèc gia nhá ph©n
N¨m 1906, ®−îc bÇu lµm chñ tÞch Héi ®ång liªn hiÖp quý téc ― mét
t¸n ë §øc vµ thµnh lËp mét ®Õ quèc §øc thèng nhÊt d−íi b¸ quyÒn
tæ chøc ph¶n çch m¹ng cña bän ®Þa chñ - chñ n«. Lµ ®¹i biÓu cña
l·nh ®¹o cña n−íc Phæ gioong-ke. Th¸ng Giªng 1871, Bi-xm¸c gi÷
tØnh Ki-Ðp trong §u-ma nhµ n−íc III. Tõ n¨m 1912, lµ ñy viªn Héi
chøc thñ t−íng ®Õ quèc §øc vµ l·nh ®¹o toµn bé chÝnh s¸ch ®èi néi
®ång nhµ n−íc, n¨m 1916 lµ bé tr−ëng Bé n«ng nghiÖp. Sau Çch
vµ ®èi ngo¹i cña §øc trong suèt 20 n¨m, h−íng chÝnh s¸ch ®ã vµo
m¹ng x· héi chñ nghÜa th¸ng M−êi, lµ ñy viªn "Héi ®ång thèng nhÊt
viÖc phôc vô lîi Ých cña bän ®Þa chñ - gioong-ke, ®ång thêi ra søc
nhµ n−íc Nga" ― mét tæ chøc ph¶n çch m¹ng, vÒ sau trë thµnh mét
®¶m b¶o sù liªn minh gi÷a tÇng líp gioong-ke víi giai cÊp ®¹i t− s¶n.
phÇn tö b¹ch vÖ l−u vong. ― 71.
V× kh«ng bãp nghÑt ®−îc phong trµo c«ng nh©n b»ng ®¹o luËt ®Æc
biÖt chèng nh÷ng ng−êi x· héi chñ nghÜa mµ y thi hµnh n¨m 1878, Bi- B«-®anh (Baudin), Pi-e (sinh n¨m 1863) ― nhµ ho¹t ®éng chÝnh trÞ ng−êi
xm¸c ®−a ra mét ch−¬ng tr×nh mÞ d©n vÒ viÖc th¶o ra mét bé luËt x· Ph¸p. Cã mét thêi kú lµm chñ tÞch Héi ®ång thÞ chÝnh Pa-ri, vÒ sau lµ
héi, ban hµnh luËt vÒ chÕ ®é b¶o hiÓm b¾t buéc ®èi víi mét vµi lo¹i nghÞ sÜ H¹ nghÞ viÖn Ph¸p. Trong nh÷ng n¨m 1899 - 1902 lµ bé tr−ëng
c«ng nh©n. Tuy nhiªn, m−u toan cña Bi-xm¸c hßng lµm tan r· phong Bé c«ng t¸c x· héi; n¨m 1913 lµ bé tr−ëng Bé hµng h¶i. Lµ th−îng
trµo c«ng nh©n b»ng nh÷ng sù bè thÝ nhá nhÆt ®· kh«ng thµnh c«ng. nghÞ sÜ cña tØnh En. ― 369.
N¨m 1890, y ®· tõ chøc. ― 130, 131, 133, 164, 366, 391, 399. B«-g®a-nèp, A. (Ma-li-nèp-xki, A. A.) (1873 - 1928) ― mét ng−êi d©n
BÝt-x«-la-ti (Bissolati), Lª-«-ni-®a (1857 - 1920) ― mét trong nh÷ng ng−êi chñ - x· héi, nhµ triÕt häc, nhµ x· héi häc, nhµ kinh tÕ häc, lµm
s¸ng lËp ra §¶ng x· héi chñ nghÜa ý vµ lµ mét trong sè nh÷ng l·nh tô nghÒ thÇy thuèc. Sau §¹i héi II §¶ng c«ng nh©n d©n chñ - x· héi
cña çnh c¶i l−¬ng cùc h÷u trong ®¶ng nµy. Trong nh÷ng n¨m 1896 - Nga, gia nhËp ph¸i b«n-sª-vÝch. Trong nh÷ng n¨m thÕ lùc ph¶n
1904 vµ 1908 - 1910 lµ biªn tËp viªn C¬ quan ng«n luËn trung −¬ng ®éng thèng trÞ vµ cã cao trµo çch m¹ng míi, «ng cÇm ®Çu ph¸i
cña §¶ng x· héi chñ nghÜa lµ tê "Avanti!" ("TiÕn lªn!"). Tõ n¨m 1897, triÖu håi, lµ thñ lÜnh cña nhãm "TiÕn lªn", mét nhãm chèng ®¶ng.
lµ nghÞ sÜ. N¨m 1912, y bÞ khai trõ khái §¶ng x· héi chñ nghÜa ý vµ Trong çc vÊn ®Ò triÕt häc, «ng ta m−u toan x©y dùng mét hÖ
®øng ra thµnh lËp "§¶ng x· héi - c¶i l−¬ng". Trong thêi kú chiÕn thèng riªng cña m×nh ― "chñ nghÜa kinh nghiÖm nhÊt nguyªn"
tranh thÕ giíi lÇn thø nhÊt, lµ mét tªn x· héi - s«-vanh, mét kÎ ñng hé (mét biÕn t−íng cña triÕt häc duy t©m chñ quan Ma-kh¬), mµ V. I.
viÖc n−íc ý ®øng vÒ phe §ång minh tham gia chiÕn tranh. Trong Lª-nin ®· kÞch liÖt phª ph¸n trong t¸c phÈm "Chñ nghÜa duy vËt
nh÷ng n¨m 1916 - 1918 h¾n tham gia chÝnh phñ víi chøc bé tr−ëng vµ chñ nghÜa kinh nghiÖm phª ph¸n" cña Ng−êi. T¹i Héi nghÞ
kh«ng bé. ― 213, 269. ban biªn tËp më réng cña b¸o "Ng−êi v« s¶n" th¸ng S¸u 1909,
B«-g®a-nèp ®· bÞ khai trõ ra khái hµng ngò nh÷ng ng−êi b«n-sª-vÝch. v¨n tËp ph¶n çch m¹ng "Nh÷ng çi mèc". Tõ n¨m 1918, lµm linh
Sau Çch m¹ng x· héi chñ nghÜa th¸ng M−êi, lµ mét trong nh÷ng môc. N¨m 1922, bÞ trôc xuÊt ra n−íc ngoµi v× ho¹t ®éng ph¶n çch
ng−êi tæ chøc vµ l·nh ®¹o "Tæ chøc v¨n hãa v« s¶n". Tõ n¨m 1926, lµ m¹ng, ë ®ã y ®· tuyªn truyÒn thï ®Þch chèng Liªn-x«. ― 269, 455.
viÖn tr−ëng ViÖn truyÒn m¸u do «ng s¸ng lËp. ― 345. B−-cèp, A. N. ― xem Xª-vª-ri-a-nin, A.
B«-g«-ra-d¬, V. G. ― xem Tan.
Bíc-x¬ (Burns), Gi«n E-li-èt (1858 - 1943) ― nhµ ho¹t ®éng chÝnh trÞ C
ng−êi Anh. Vµo nh÷ng n¨m 80 thÕ kû XIX, lµ mét trong nh÷ng
ng−êi l·nh ®¹o Héi c«ng liªn. Lµ thµnh viªn cña Liªn ®oµn d©n chñ Ca-mª-nÐp, L. B. (R«-den-phen-®¬, L. B., Ca-mª-nÐp, I-u.) (1883 - 1936) ―
- x· héi Anh, nh−ng ®−îc Ýt l©u l¹i ra khái liªn ®oµn. N¨m 1892, ®¶ng viªn §¶ng c«ng nh©n d©n chñ - x· héi Nga tõ n¨m 1901. Sau §¹i
®−îc bÇu vµo nghÞ viÖn, t¹i nghÞ viÖn Bíc-x¬ ®· chèng l¹i lîi Ých héi II §¶ng c«ng nh©n d©n chñ - x· héi Nga gia nhËp ph¸i b«n-sª-
cña giai cÊp c«ng nh©n vµ chñ tr−¬ng céng t¸c víi bän t− b¶n. vÝch. Trong nh÷ng n¨m thÕ lùc ph¶n ®éng thèng trÞ «ng gi÷ lËp
Trong nh÷ng n¨m 1905 - 1914 lµ bé tr−ëng Bé tù qu¶n ®Þa ph−¬ng, tr−êng ®iÒu hßa víi ph¸i thñ tiªu, ph¸i triÖu håi vµ ph¸i T¬-rèt-xki.
vµ sau ®ã lµ bé tr−ëng Bé th−¬ng m¹i (1914). V. I. Lª-nin nhËn xÐt N¨m 1915, khi bÞ b¾t, tr−íc tßa ¸n Nga hoµng, Ca-mª-nÐp ®· tõ bá
Bíc-x¬ lµ mét trong "®¸m ng−êi ph¶n béi giai cÊp c«ng nh©n, ®· khÈu hiÖu cña ®¶ng b«n-sª-vÝch lµ lµm cho chÝnh phñ Nga hoµng thÊt
b¸n m×nh cho giai cÊp t− s¶n ®Ó ®æi lÊy mét chøc bé tr−ëng" (Toµn b¹i trong chiÕn tranh ®Õ quèc chñ nghÜa. Sau Çch m¹ng d©n chñ - t−
tËp, tiÕng ViÖt, Nhµ xuÊt b¶n TiÕn bé, M¸t-xc¬-va, t. 17, tr. 293). s¶n th¸ng Hai 1917, Ca-mª-nÐp ®· chèng l¹i ®−êng lèi cña §¶ng vÒ
N¨m 1914, y vÒ h−u. ― 369. çch m¹ng x· héi chñ nghÜa vµ LuËn c−¬ng th¸ng T− cña V. I. Lª-nin.
Bri-¨ng (Briand), A-ri-xti-®¬ (1862 - 1932) ― mét chÝnh kh¸ch vµ nhµ Th¸ng M−êi 1917, ®· cïng víi Di-n«-vi-Ðp cho c«ng bè trªn tê b¸o
ngo¹i giao Ph¸p. Mét thêi gian y ®· gia nhËp hµng ngò nh÷ng nöa men-sª-vÝch "§êi sèng míi" lêi tuyªn bè kh«ng t¸n thµnh nghÞ
ng−êi x· héi chñ nghÜa çnh t¶. N¨m 1902, y tróng cö vµo nghÞ viÖn quyÕt cña Ban chÊp hµnh trung −¬ng vÒ khëi nghÜa vò trang, do ®ã
vµ trë thµnh mét chÝnh kh¸ch t− s¶n ph¶n ®éng, c«ng khai thï ®Þch tiÕt lé cho chÝnh phñ l©m thêi t− s¶n biÕt çc kÕ ho¹ch cña ®¶ng.
víi giai cÊp c«ng nh©n. Y bÞ khai trõ ra khái §¶ng x· héi chñ nghÜa Sau Çch m¹ng x· héi chñ nghÜa th¸ng M−êi, Ca-mª-nÐp ®· gi÷
vµ gia nhËp nhãm "nh÷ng ng−êi x· héi chñ nghÜa ®éc lËp", n¨m mét sè träng tr¸ch. §· nhiÒu lÇn chèng l¹i ®−êng lèi lª-nin-nÝt cña
1911, nhãm nµy lÊy tªn lµ "§¶ng x· héi chñ nghÜa céng hßa". N¨m ®¶ng: th¸ng M−êi mét 1917, Ca-mª-nÐp lµ ng−êi t¸n thµnh viÖc thµnh
1909, Bri-¨ng trë thµnh thñ t−íng cña "néi çc ba tªn ph¶n béi" (Bri- lËp chÝnh phñ liªn hiÖp cã sù tham gia cña bän men-sª-vÝch vµ bän x·
¨ng ― Min-l¬-r¨ng ― Vi-vi-a-ni). N¨m 1913 vµ nh÷ng n¨m 1915 - héi chñ nghÜa - çch m¹ng; n¨m 1925 Ca-mª-nÐp lµ mét trong nh÷ng
1917, 1921 - 1922 y lµm thñ t−íng; n¨m 1924, y lµ ®¹i diÖn cña Ph¸p kÎ tæ chøc ra "ph¸i ®èi lËp míi"; n¨m 1926, lµ mét trong nh÷ng thñ
t¹i Héi quèc liªn. N¨m 1925, y tham gia ký kÕt çc hiÖp −íc L«-çc- lÜnh cña khèi Di-n«-vi-Ðp - T¬-rèt-xki chèng ®¶ng. N¨m 1927, Ca-mª-
n« nh»m chèng l¹i Liªn-x«. Trong nh÷ng n¨m 1926 - 1931, lµ bé nÐp ®· bÞ §¹i héi XV §¶ng céng s¶n (b) toµn Nga khai trõ ra khái
tr−ëng Bé ngo¹i giao. ― 369. ®¶ng v× ®· ho¹t ®éng tÝch cùc trong ph¸i ®èi lËp T¬-rèt-xki. N¨m
Bun-ga-cèp, X. N. (1871 - 1944) ― nhµ kinh tÕ häc t− s¶n, nhµ triÕt häc 1928, Ca-mª-nÐp tuyªn bè thõa nhËn nh÷ng sai lÇm cña m×nh vµ ®·
duy t©m. Trong nh÷ng n¨m 90 thÕ kû XIX lµ nhµ "m¸c-xÝt hîp ®−îc phôc håi ®¶ng tÞch, song vÉn kh«ng chÊm døt ho¹t ®éng chèng
ph¸p". Chñ tr−¬ng xÐt l¹i häc thuyÕt cña M¸c vÒ vÊn ®Ò ruéng ®¶ng nªn n¨m 1932 l¹i bÞ khai trõ khái §¶ng céng s¶n (b) toµn Nga.
®Êt; Bun-ga-cèp gi¶i thÝch sù bÇn cïng hãa cña quÇn chóng N¨m 1933, Ca-mª-nÐp l¹i ®−îc phôc håi ®¶ng tÞch. N¨m 1934, v× ho¹t
nh©n d©n b»ng çi gäi lµ "quy luËt ruéng ®Êt gi¶m bít mÇu mì". ®éng chèng ®¶ng ®· bÞ khai trõ khái ®¶ng lÇn thø ba. ― 346.
Sau Çch m¹ng 1905 - 1907 Bun-ga-cèp ®i theo bän d©n chñ - lËp Ca-ra-u-lèp, M. A. (1878 - 1917) ― th−îng óy C«-d¾c, ®¹i biÓu vïng
hiÕn, tuyªn truyÒn thuyÕt thÇn bÝ trong triÕt häc, tham gia so¹n Tª-rÕch trong §u-ma nhµ n−íc II vµ IV, mét tªn b¶o hoµng.
Lµm chñ biªn t¹p chÝ "TuÇn lÔ C«-d¾c". Trong §u-ma nhµ n−íc IV, ®· do quý téc «n hßa. §Çu nh÷ng n¨m 60 thÕ kû XIX y chuyÓn sang
tham gia Ban th−êng vô cña nhãm n«ng d©n ®Æc biÖt, b¶o vÖ chñ ph¸i d©n téc chñ nghÜa, s«-vanh chñ nghÜa, Tr¨m ®en. Trong nh÷ng
tr−¬ng ®Þa ph−¬ng c«ng h÷u hãa ruéng ®Êt. N¨m 1917, tham gia ñy n¨m 1863 - 1887 y lµ biªn tËp viªn kiªm nhµ xuÊt b¶n tê "Tin tøc
ban l©m thêi cña §u-ma nhµ n−íc. Sau Çch m¹ng x· héi chñ nghÜa M¸t-xc¬-va" ― çi loa cña thÕ lùc ph¶n ®éng qu©n chñ. Çt-cèp tù
th¸ng M−êi ― mét trong nh÷ng tªn cÇm ®Çu thÕ lùc ph¶n çch m¹ng gäi m×nh lµ "con chã canh g¸c trung thµnh cña chÕ ®é chuyªn chÕ".
ë Tª-rÕch. Lµ thñ lÜnh ®Çu tiªn cña ®éi qu©n C«-d¾c vïng Tª-rÕch, Tªn tuæi cña Çt-cèp lµ t−îng tr−ng cho thÕ lùc ph¶n ®éng ®iªn
®Êu tranh quyÕt liÖt chèng ChÝnh quyÒn x«-viÕt. ― 265 - 266. cuång nhÊt. ― 55, 110.
Ca-ra-u-lèp, V. A. (1854 - 1910) ― mét ng−êi d©n chñ - lËp hiÕn, lµm nghÒ Çt-x«, L. A. (1865 - 1914) ― ®¹i ®Þa chñ, gi¸o s− Tr−êng ®¹i häc tæng hîp
luËt s−. Lµ ®¹i biÓu cña tØnh £-ni-x©y-xc¬ trong §u-ma nhµ n−íc III; Kh¸c-cèp, vÒ sau lµ gi¸o s− Tr−êng ®¹i häc tæng hîp M¸t-xc¬-va.
trong §u-ma, nh− Lª-nin viÕt, Ca-ra-u-lèp chiÕm "mét trong nh÷ng Trong nh÷ng n¨m 1910 - 1914, lµ bé tr−ëng Bé gi¸o dôc quèc d©n.
®Þa vÞ hµng ®Çu trong ®¸m nh÷ng tªn d©n chñ - lËp hiÕn ph¶n çch Çt-x« ®· thi hµnh chÝnh s¸ch ph¶n ®éng ®èi víi çc tr−êng s¬ häc,
m¹ng ®Óu gi¶ nhÊt víi nh÷ng lêi lÏ ®¹o ®øc gi¶ mu«n thuë trªn ®Çu trung häc vµ cao ®¼ng, ®· ®µn ¸p tµn nhÉn giíi sinh viªn çch m¹ng
l−ìi" (Toµn tËp, tiÕng ViÖt, Nhµ xuÊt b¶n TiÕn bé, M¸t-xc¬-va, t. 20, vµ çc gi¸o s− tiÕn bé. ― 472, 474, 478.
tr. 117). ― 17, 86, 122.
Cli-«-ti (Klöti), E-mi-l¬ (sinh n¨m 1877) ― nhµ ho¹t ®éng chÝnh trÞ ng−êi
Ca-rª-Ðp, N. I. (1850 - 1931) ― nhµ sö häc, nhµ x· héi häc vµ nhµ chÝnh Thôy-sÜ, mét ng−êi d©n chñ - x· héi, mét phÇn tö c¬ héi chñ nghÜa.
luËn, næi tiÕng qua çc t¸c phÈm cña «ng viÕt vÒ lÞch sö ruéng ®Êt ë Tõ n¨m 1907 ®Õn n¨m 1928, lµ ñy viªn Héi ®ång thÞ chÝnh Xuy-rÝch.
Ph¸p. Ca-rª-Ðp lµ mét trong nh÷ng ®¹i biÓu cña tr−êng ph¸i chñ quan Trong nh÷ng n¨m chiÕn tranh thÕ giíi lÇn thø nhÊt ― lµ mét phÇn tö
trong x· héi häc. Tõ nh÷ng n¨m 90 thÕ kû XIX, «ng ta ®· chèng l¹i x· héi - s«-vanh. Trong nh÷ng n¨m 1919 - 1930 lµ ñy viªn Héi ®ång
chñ nghÜa M¸c. Tõ n¨m 1905, lµ ®¶ng viªn §¶ng d©n chñ - lËp hiÕn. quèc gia. Trong nh÷ng n¨m 1921 - 1922 lµm tæng thèng, trong nh÷ng
N¨m 1910, «ng ®−îc bÇu lµm viÖn sÜ th«ng tÊn cña ViÖn hµn l©m khoa n¨m 1928 - 1942 lµm thÞ tr−ëng thµnh phè Xuy-rÝch. ― 98.
häc Pª-tÐc-bua; tõ n¨m 1929, lµ viÖn sÜ danh dù ViÖn hµn l©m khoa
C«-ba ― xem Xta-lin, I. V.
häc Liªn-x«. ― 193.
Ca-vª-lin, C. §. (1818 - 1885) ― nhµ sö häc vµ luËt s−, gi¸o s− Tr−êng ®¹i C«-b−-lin-xki, P. P. (sinh n¨m 1847) ― ®Þa chñ, tõ n¨m 1906 lµ ñy viªn Héi
häc tæng hîp M¸t-xc¬-va (1844 - 1848) vµ cña Tr−êng ®¹i häc tæng ®ång nhµ n−íc, mét trong nh÷ng thñ lÜnh ph¸i h÷u, y lµ luËt s−. §·
hîp Pª-tÐc-bua (1857 - 1861), ®¹i diÖn cho ph¸i tù do quý téc - t− s¶n. lµm viÖc ë Bé t− ph¸p, tõ n¨m 1886 lµ phã gi¸m ®èc vô. Tõ n¨m 1890,
§· céng t¸c víi çc tê "Ng−êi ®−¬ng thêi", "Ký sù n−íc nhµ" vµ lµ ch−ëng lý vô III cña Ph¸p viÖn tèi cao. ― 446 - 447, 463.
"TruyÒn tin ch©u ¢u". Trong thêi kú chuÈn bÞ vµ tiÕn hµnh c¶i çch C«-cèp-txèp, V. N. (1853 - 1943) ― mét trong nh÷ng nhµ ho¹t ®éng nhµ
"n«ng d©n" n¨m 1861, ®· chèng l¹i phong trµo d©n chñ - çch m¹ng, n−íc næi tiÕng cña n−íc Nga Nga hoµng. Tõ n¨m 1904 ®Õn n¨m 1914
t¸n thµnh chÝnh s¸ch ph¶n ®éng cña chÕ ®é chuyªn chÕ. ― 106. (cã mét thêi gian gi¸n ®o¹n ng¾n trong nh÷ng n¨m 1905 - 1906) lµ bé
Çc-pi-sin A. C. (1888 - 1912) ― mét trong nh÷ng ng−êi l·nh ®¹o cuéc tr−ëng Bé tµi chÝnh vµ tõ n¨m 1911, sau khi Xt«-l−-pin bÞ giÕt, kiªm
khëi nghÜa vò trang ®−îc chuÈn bÞ trªn çc chiÕn h¹m thuéc h¹m ®éi nhiÖm c¶ chøc chñ tÞch Héi ®ång bé tr−ëng. Trong thêi kú chiÕn
H¾c-h¶i vµo n¨m 1912. Çc-pi-sin ®· phôc vô trong h¹m ®éi tõ n¨m tranh thÕ giíi lÇn thø nhÊt C«-cèp-txèp lµ ng−êi ho¹t ®éng ng©n hµng
1909, lµ h¹ sÜ quan ch÷a m¸y cña thiÕt gi¸p h¹m "I-«-an Dla-t«-ót". lín. Sau Çch m¹ng x· héi chñ nghÜa th¸ng M−êi lµ tªn b¹ch vÖ l−u
¤ng ®· bÞ tßa ¸n h¶i qu©n xö b¾n ë Xª-va-xt«-p«n. ― 1. vong. ― 301.
Çt-cèp, M. N. (1818 - 1887) ― ®Þa chñ, mét nhµ chÝnh luËn ph¶n ®éng. C«-d¬-lèp-xki, P. I. (sinh n¨m 1874) ― b¸c sÜ phßng bÖnh ë quËn V−-
Khi b¾t ®Çu ho¹t ®éng chÝnh trÞ, y lµ ng−êi theo chñ nghÜa tù boãc-g¬ thuéc Pª-tÐc-bua, «ng ®· lµm viÖc t¹i bÖnh viÖn ch÷a bÖnh
cho ng−êi nghÌo ë Ma-ri-in-xc¬. ¤ng lµ t¸c gi¶ cña nhiÒu t¸c phÈm vÒ Cri-u-cèp, Ph. §. (1870 - 1920) ― nhµ v¨n kiªm nhµ chÝnh luËn, mét ng−êi
y häc. ― 442. thuéc ph¸i lao ®éng; lµ ®¹i biÓu vïng §«n trong §u-ma nhµ n−íc I.
C«-d¬-mi-nøc - La-nin, I. M. (sinh n¨m 1874) ― kü s− c¬ khÝ. N¨m 1913, §· tham gia viÖc tæ chøc ra §¶ng "x· héi chñ nghÜa nh©n d©n". §·
«ng lµm thanh tra c«ng x−ëng ë tØnh M¸t-xc¬-va, vÒ sau gi¶ng d¹y ë céng t¸c víi çc t¹p chÝ t− s¶n - tù do chñ nghÜa "TruyÒn tin miÒn
mét sè tr−êng cao ®¼ng t¹i M¸t-xc¬-va. ¤ng ®· viÕt çc t¸c phÈm vÒ B¾c", "Cña c¶i n−íc Nga" vµ çc b¸o "Tin tøc n−íc Nga", "Ng−êi con
thèng kª lao ®éng ë tØnh M¸t-xc¬-va. ― 37 - 38, 39 - 48. cña tæ quèc", "B¸o Pª-tÐc-bua". ― 453, 454 - 455, 457 - 458.
Cru-pen-xki, P. N. (sinh n¨m 1863) ― ®¹i biÓu cña tØnh BÐt-xa-ra-bi-a
C«-rèp-ca, N. I. (1872 - 1920) ― nhµ nghiªn cøu lÞch sö v¨n häc vµ nhµ phª
trong §u-ma nhµ n−íc II, III vµ IV, lµ ®¹i ®Þa chñ. Trong §u-ma
b×nh, céng t¸c viªn cña b¸o chÝ d©n chñ - lËp hiÕn theo chñ nghÜa tù do -
IV, lµ mét trong nh÷ng thñ lÜnh cña ph¸i gi÷a, ñy viªn tiÓu ban
t− s¶n; chèng l¹i b¸o chÝ c«ng nh©n. Trong nh÷ng n¨m 1910 - 1915 lµ
ng©n s¸ch, tiÓu ban phô tr¸ch c«ng t¸c qu©n sù vµ hµng h¶i, tiÓu
®¹i biÓu cña §u-ma thµnh phè Pª-tÐc-bua. §· céng t¸c víi çc t¹p chÝ
ban qu¶n lý, v.v.; Cru-pen-xki ®· ph¸t biÓu nh÷ng lêi m¹t s¸t
"Cña c¶i n−íc Nga", "T− t−ëng Nga", "Häc vÊn", v. v.. ― 78, 86.
chèng l¹i çc ®¶ng ph¸i t¶. Tõ n¨m 1910 ®Õn 1917 lµ mét ®¹i thÇn
C«-va-lÐp-xki, M. M. (1851 - 1916) ― nhµ sö häc, nhµ ho¹t ®éng chÝnh trÞ trong triÒu ®×nh. Sau Çch m¹ng x· héi chñ nghÜa th¸ng M−êi,
thuéc khuynh h−íng t− s¶n - tù do chñ nghÜa. Tõ n¨m 1880, lµ gi¸o Cru-pen-xki ñng hé cuéc can thiÖp vò trang cña n−íc ngoµi t¹i
s− Tr−êng ®¹i häc tæng hîp M¸t-xc¬-va. §¹i biÓu cña tØnh Kh¸c-cèp miÒn Nam n−íc Nga. ― 409.
t¹i §u-ma nhµ n−íc I; vÒ sau lµ ñy viªn Héi ®ång nhµ n−íc. Lµ mét Cu-d¬-nª-txèp, G. X. (sinh n¨m 1881) ― c«ng nh©n, mét ng−êi men-sª-
trong nh÷ng ng−êi s¸ng lËp §¶ng c¶i çch d©n chñ, mét ®¶ng h÷u vÝch. Lµ ®¹i biÓu tØnh £-ca-tª-ri-n«-xl¸p trong §u-ma nhµ n−íc III,
h¬n §¶ng d©n chñ - lËp hiÕn. Trong nh÷ng n¨m 1906 - 1907, xuÊt b¶n tham gia ®¶ng ®oµn d©n chñ - x· héi. Lµ ñy viªn cña tiÓu ban phô
b¸o "N−íc nhµ", tõ n¨m 1909 lµ chñ nhiÖm vµ lµ tæng biªn tËp t¹p chÝ tr¸ch vÊn ®Ò c«ng nh©n. ― 292.
"TruyÒn tin ch©u ¢u", tham gia viÖc xuÊt b¶n t¹p chÝ "Nhu cÇu sinh Cu-xc«-va, E. §. (1869 - 1958) ― nhµ ho¹t ®éng x· héi t− s¶n vµ nhµ chÝnh
ho¹t". luËn. Trong thêi kú gi÷a nh÷ng n¨m 90 thÕ kû XIX, mô sèng ë n−íc
Lµ t¸c gi¶ cña çc t¸c phÈm: "QuyÒn chiÕm h÷u ruéng ®Êt cña ngoµi, cã quan hÖ gÇn gòi víi nhãm "Gi¶i phãng lao ®éng", nh−ng
c«ng x·, nguyªn nh©n, qu¸ tr×nh vµ hËu qu¶ sù tan r· cña nã", ch¼ng bao l©u, do chÞu ¶nh h−ëng cña chñ nghÜa BÐc-stanh, mô ta
"L−îc kh¶o nguån gèc vµ sù ph¸t triÓn cña gia ®×nh vµ quyÒn chiÕm b−íc vµo con ®−êng xÐt l¹i chñ nghÜa M¸c. V¨n kiÖn ®−îc gäi lµ b¶n
h÷u", "Nguån gèc cña nÒn d©n chñ hiÖn ®¹i", "X· héi häc", v. v.. ― "Credo", do Cu-xc«-va viÕt theo tinh thÇn chñ nghÜa BÐc-stanh, ®·
79, 193, 304. biÓu hiÖn râ nÐt nhÊt thùc chÊt c¬ héi chñ nghÜa cña "chñ nghÜa kinh
C«n-b¬ (Kolb), Vin-hem (1870 - 1918) ― mét ng−êi d©n chñ - x· héi §øc, tÕ" vµ nã g©y nªn mét sù ph¶n kh¸ng m¹nh mÏ cña nh÷ng ng−êi
mét phÇn tö c¬ héi chñ nghÜa vµ xÐt l¹i c«ng khai, biªn tËp viªn cña m¸c-xÝt Nga do V. I. Lª-nin ®øng ®Çu (xem Toµn tËp, tiÕng ViÖt, Nhµ
b¸o "Volksfreund" ("Ng−êi b¹n d©n"). Trong nh÷ng n¨m chiÕn xuÊt b¶n TiÕn bé, M¸t-xc¬-va, t. 4, tr. 207 - 224). Tr−íc khi næ ra cuéc
tranh thÕ giíi lÇn thø nhÊt, C«n-b¬ lµ mét tªn x· héi - s«-vanh çch m¹ng 1905 - 1907, Cu-xc«-va ®· gia nhËp "Héi liªn hiÖp gi¶i
cuång nhiÖt. ― 213. phãng" theo chñ nghÜa tù do. N¨m 1906, mô cïng víi X. N. Pr«-c«-
C«n-u©y (Conway), Mi-kha-en (sinh n¨m 1869) ― ®¶ng viªn §¶ng c«ng p«-vÝch xuÊt b¶n t¹p chÝ nöa d©n chñ - lËp hiÕn lÊy tªn lµ "V« ®Ò",
nh©n ®éc lËp Anh, lµm nghÒ gi¸o viªn. Tõ n¨m 1919, lµ ñy viªn Ban mô còng lµ céng t¸c viªn tÝch cùc cña tê b¸o "§ång chÝ" cña ph¸i d©n
chÊp hµnh Héi liªn hiÖp gi¸o viªn toµn quèc vµ trong nh÷ng n¨m chñ - lËp hiÕn çnh t¶. Sau Çch m¹ng x· héi chñ nghÜa th¸ng M−êi
1923 - 1924 lµ chñ tÞch héi liªn hiÖp nµy. C«n-u©y ®· nhiÒu lÇn ®−îc mô chèng l¹i ChÝnh quyÒn x«-viÕt. N¨m 1922, mô bÞ trôc xuÊt ra n−íc
bÇu vµo Héi ®ång thÞ chÝnh thµnh phè Br¸t-pho, cÇm ®Çu nhãm C«ng ngoµi, ë n−íc ngoµi mô ta ®· trë thµnh mét phÇn tö ho¹t ®éng cuång
®¶ng trong héi ®ång nµy. ― 155. nhiÖt trong bän b¹ch vÖ l−u vong. ― 78. 86.
Cót-le, N. N. (1859 - 1924) ― mét nh©n vËt ho¹t ®éng næi tiÕng cña §¶ng nÝt cña ®¶ng: th¸ng M−êi mét 1917, ñng hé chñ tr−¬ng thµnh lËp mét
d©n chñ - lËp hiÕn; ®· lµm viÖc ë Bé tµi chÝnh, vÒ sau lµ bé tr−ëng Bé chÝnh phñ liªn hiÖp cã sù tham gia cña bän men-sª-vÝch vµ bän x· héi
n«ng nghiÖp vµ quy ho¹ch ®ång ruéng; y lµ ®¹i biÓu cña §u-ma nhµ chñ nghÜa - çch m¹ng; n¨m 1925, lµ mét trong nh÷ng ng−êi tæ chøc
n−íc II vµ III, mét trong nh÷ng t¸c gi¶ dù th¶o c−¬ng lÜnh ruéng ®Êt ra "ph¸i ®èi lËp míi"; n¨m 1926, lµ mét trong nh÷ng thñ lÜnh cña khèi
cña ph¸i d©n chñ - lËp hiÕn. Trong çc t¸c phÈm cña m×nh "Dù th¶o T¬-rèt-xki - Di-n«-vi-Ðp chèng ®¶ng. Th¸ng M−êi mét 1927, bÞ khai
diÔn v¨n vÒ vÊn ®Ò ruéng ®Êt ®äc t¹i §u-ma nhµ n−íc II" vµ "C−¬ng trõ ra khái ®¶ng v× ho¹t ®éng bÌ ph¸i. N¨m 1928, ®−îc phôc håi ®¶ng
lÜnh ruéng ®Êt cña §¶ng d©n chñ - x· héi trong cuéc çch m¹ng Nga tÞch; ®Õn n¨m 1932 l¹i bÞ khai trõ khái ®¶ng; ®Õn n¨m 1933 l¹i ®−îc
lÇn thø nhÊt 1905 - 1907", V. I. Lª-nin ®· phª ph¸n tØ mØ b¶n dù th¶o phôc håi ®¶ng tÞch. N¨m 1934, do ho¹t ®éng chèng ®¶ng nªn bÞ khai
trªn ®©y vµ lËp tr−êng cña Cót-le (xem Toµn tËp, tiÕng ViÖt, Nhµ xuÊt trõ khái ®¶ng lÇn thø ba. ― 346.
b¶n TiÕn bé, M¸t-xc¬-va, t. 15, tr. 164 - 176; t. 16, tr. 241 - 526).
Sau Çch m¹ng x· héi chñ nghÜa th¸ng M−êi, Cót-le c«ng t¸c ë §
Bé d©n ñy tµi chÝnh. ― 65, 71. §a-ni-en-x«n, N. Ph. (Ni-c«-lai − «n) (1844 - 1918) ― nhµ v¨n kiªm nhµ
kinh tÕ häc, mét trong nh÷ng nhµ t− t−ëng cña ph¸i d©n tóy - tù do
D chñ nghÜa trong nh÷ng n¨m 80 - 90 thÕ kû XIX. §a-ni-en-x«n ®· hoµn
thµnh b¶n dÞch ®Çu tiªn bé "T− b¶n" cña C. M¸c ra tiÕng Nga mµ G.
Da-kha-rèp, M. V. (sinh n¨m 1881) ― mét c«ng nh©n, mét ng−êi b«n-sª- A. L«-pa-tin lµ ng−êi khëi ®Çu, v× vËy «ng ®· trao ®æi th− tõ víi C.
vÝch. Lµ ®¹i biÓu cña tØnh M¸t-xc¬-va trong §u-ma nhµ n−íc III. Céng M¸c vµ Ph. ¡ng-ghen. Song §a-ni-en-x«n ®· kh«ng hiÓu ®−îc thùc
t¸c viªn cña tê b¸o b«n-sª-vÝch hîp ph¸p "Ng«i sao". ― 293. chÊt cña chñ nghÜa M¸c, vµ vÒ sau §a-ni-en-x«n ®· chèng l¹i chñ
Dª-lª-nin, I. V. (1887 - 1912) ― mét trong nh÷ng ng−êi l·nh ®¹o cuéc khëi nghÜa M¸c. N¨m 1893, «ng cho xuÊt b¶n cuèn "L−îc kh¶o vÒ kinh tÕ
nghÜa vò trang ®· ®−îc chuÈn bÞ trªn çc chiÕn h¹m cña h¹m ®éi x· héi ë n−íc ta sau c¶i çch"; cuèn s¸ch nµy cïng víi çc t¸c phÈm
H¾c-h¶i vµo n¨m 1912. ¤ng ®· phôc vô ë h¹m ®éi tõ n¨m 1908. §· bÞ cña V. P. V«-r«n-txèp lµ c¬ së lý luËn cña ph¸i d©n tóy - tù do chñ
tßa ¸n h¶i qu©n ë Xª-va-xt«-p«n xö b¾n. ― 1. nghÜa. Trong nhiÒu t¸c phÈm cña m×nh, V. I. Lª-nin ®· kÞch liÖt phª
Di-n«-vi-Ðp (Ra-®«-m−n-xki), G. E. (1883 - 1936) ― ®¶ng viªn §¶ng c«ng ph¸n çc quan ®iÓm cña §a-ni-en-x«n. ― 376 - 377.
nh©n d©n chñ - x· héi Nga tõ n¨m 1901. Tõ n¨m 1908 ®Õn th¸ng T− §an, Ph. I. (Guèc-vÝch, Ph. I., Ph. §.) (1871 - 1947) ― mét trong nh÷ng thñ
1917, «ng c− tró ë n−íc ngoµi, tham gia ban biªn tËp tê b¸o "Ng−êi lÜnh cña ph¸i men-sª-vÝch. Lµ ®¹i biÓu tham dù §¹i héi IV (§¹i héi
d©n chñ - x· héi", C¬ quan ng«n luËn trung −¬ng cña ®¶ng, vµ ban thèng nhÊt) vµ §¹i héi V (§¹i héi Lu©n-®«n) cña §¶ng c«ng nh©n d©n
biªn tËp tê b¸o b«n-sª-vÝch "Ng−êi v« s¶n". Trong nh÷ng n¨m thÕ lùc chñ - x· héi Nga vµ tham dù mét sè héi nghÞ ®¹i biÓu. Trong nh÷ng
ph¶n ®éng thèng trÞ, cã th¸i ®é ®iÒu hßa víi ph¸i thñ tiªu, ph¸i triÖu n¨m thÕ lùc ph¶n ®éng thèng trÞ vµ cã cao trµo çch m¹ng míi, §an
håi vµ ph¸i T¬-rèt-xki. Trong thêi kú chuÈn bÞ vµ tiÕn hµnh Çch l·nh ®¹o nhãm thñ tiªu ë ngoµi n−íc, biªn tËp tê b¸o cña ph¸i thñ
m¹ng x· héi chñ nghÜa th¸ng M−êi, Di-n«-vi-Ðp tá ra dao ®éng; th¸ng tiªu "TiÕng nãi ng−êi d©n chñ - x· héi". Trong thêi kú chiÕn tranh thÕ
M−êi 1917 ®· cïng víi Ca-mª-nÐp c«ng bè trªn tê b¸o nöa men-sª- giíi lÇn thø nhÊt ― ng−êi thuéc ph¸i vÖ quèc. Sau Çch m¹ng d©n
vÝch "§êi sèng míi" lêi tuyªn bè kh«ng t¸n thµnh nghÞ quyÕt cña chñ - t− s¶n th¸ng Hai 1917, lµ ñy viªn Ban chÊp hµnh X«-viÕt Pª-t¬-
Ban chÊp hµnh trung −¬ng vÒ khëi nghÜa vò trang, do ®ã tiÕt lé cho r«-gr¸t vµ lµ ñy viªn Chñ tÞch ®oµn Ban chÊp hµnh trung −¬ng çc X«-
ChÝnh phñ l©m thêi t− s¶n biÕt çc kÕ ho¹ch cña ®¶ng. Sau Çch viÕt khãa ®Çu tiªn; lµ ng−êi ñng hé ChÝnh phñ l©m thêi t− s¶n. Sau
m¹ng x· héi chñ nghÜa th¸ng M−êi, lµ chñ tÞch X«-viÕt Pª-t¬-r«-gr¸t, Çch m¹ng x· héi chñ nghÜa th¸ng M−êi, ®Êu tranh chèng ChÝnh
lµ ñy viªn Bé chÝnh trÞ Ban chÊp hµnh trung −¬ng, chñ tÞch Ban chÊp quyÒn x«-viÕt. §Çu n¨m 1922, lµ kÎ thï cña Nhµ n−íc x«-viÕt nªn bÞ
hµnh Quèc tÕ céng s¶n. §· nhiÒu lÇn chèng l¹i ®−êng lèi lª-nin- trôc xuÊt ra n−íc ngoµi. ― 355, 384, 393, 415, 496 - 497.
§Ðp-x¬ (Debs), ¥-giªn VÝch-to (1855 - 1926) ― nhµ ho¹t ®éng næi tiÕng cña lµ gi¸o viªn n«ng th«n tõ n¨m 1897 ®Õn n¨m 1902, sau ®ã lµm c«ng
phong trµo c«ng nh©n Mü. N¨m 1893, «ng tæ chøc ra Liªn ®oµn c«ng t¸c thèng kª trong héi ®ång ®Þa ph−¬ng tØnh. Tõ n¨m 1908 ®Õn n¨m
nh©n ®−êng s¾t Mü do «ng lµm chñ tÞch tíi n¨m 1897. D−íi sù l·nh 1911 lµ ñy viªn Héi ®ång ®Þa ph−¬ng huyÖn I-am-bua. Sau ®ã lµ ®¹i
®¹o cña §Ðp-x¬, Liªn ®oµn ®· tiÕn hµnh mét sè cuéc b·i c«ng, trong biÓu çc héi ®ång ®Þa ph−¬ng tØnh vµ huyÖn, lµ ch¸nh ¸n tßa ¸n
®ã ®Æc biÖt næi bËt lµ cuéc b·i c«ng trong çc x−ëng ®ãng toa tµu cña tæng. ― 265.
Pun-man t¹i Si-ca-g« vµo n¨m 1894, cuéc b·i c«ng nµy ®· bÞ qu©n ®éi
®µn ¸p tµn khèc. §Ðp-x¬ lµ mét trong nh÷ng ng−êi tæ chøc ra §¶ng £
d©n chñ - x· héi, ®¶ng nµy lµ h¹t nh©n c¬ b¶n cña §¶ng x· héi chñ
nghÜa h×nh thµnh trong nh÷ng n¨m 1900 - 1901. ¤ng ®−îc ®Ò cö lµm £-chiªn-n¬ (Etienne), £-gien (1844 - 1921) ― mét nhµ ho¹t ®éng chÝnh trÞ
øng cö viªn tæng thèng Mü vµo nh÷ng n¨m 1900, 1904, 1908, 1912 vµ vµ nhµ ho¹t ®éng nhµ n−íc ng−êi Ph¸p. Tõ n¨m 1887 tíi n¨m 1892 lµ
1920. N¨m 1905, «ng tham gia thµnh lËp tæ chøc c«ng ®oµn C«ng thø tr−ëng Bé thuéc ®Þa. Sau ®ã, y ®−îc bÇu lµm nghÞ sÜ cña tØnh O-
nh©n c«ng nghiÖp thÕ giíi. Trong thêi kú chiÕn tranh thÕ giíi lÇn thø r¨ng t¹i h¹ nghÞ viÖn Ph¸p. N¨m 1905 lµ bé tr−ëng Bé néi vô, n¨m
nhÊt, §Ðp-x¬ ®øng trªn lËp tr−êng quèc tÕ chñ nghÜa, ®· kÞch liÖt lªn 1906 ― bé tr−ëng Bé chiÕn tranh. N¨m 1913, trong néi çc Bri-¨ng, y
¸n sù ph¶n béi cña nh÷ng ng−êi x· héi - s«-vanh, «ng lªn tiÕng chèng l¹i ®−îc cö gi÷ chøc bé tr−ëng Bé chiÕn tranh. Lµ mét nhµ kinh
viÖc Mü tham gia chiÕn tranh. §Ðp-x¬ ®· chµo mõng th¾ng lîi cña doanh lín vÒ tµi chÝnh, £-chiªn-n¬ kiÕm ch¸c ®−îc nhiÒu b»ng nh÷ng
cuéc Çch m¹ng x· héi chñ nghÜa th¸ng M−êi. N¨m 1918 do tuyªn thñ ®o¹n gian lËn mê ¸m vÒ tµi chÝnh ë çc thuéc ®Þa. ― 369 - 370.
truyÒn chèng chñ nghÜa ®Õ quèc «ng bÞ kÕt ¸n 10 n¨m tï, nh−ng tíi £-®u-a VII (1841 - 1910) ― vua n−íc Anh (1901 - 1910). ― 369.
n¨m 1921 th× ®−îc ©n x¸. §Ðp-x¬ lµ mét l·nh tô ®−îc yªu mÕn nhÊt £-gièp, V. ― xem Txª-®Ðc-bau-m¬, X. O.
cña nh÷ng ng−êi x· héi chñ nghÜa Mü, nh−ng «ng kh«ng ph¶i lµ
£-g«-rèp, N. M. (sinh n¨m 1871) ― c«ng nh©n, ®¹i biÓu cña tØnh PÐc-m¬
ng−êi m¸c-xÝt vµ ®· ph¹m mét sè sai lÇm cã tÝnh chÊt c¬ héi chñ
trong §u-ma nhµ n−íc III. Tham gia ®¶ng ®oµn d©n chñ - x· héi.
nghÜa trong ho¹t ®éng cña m×nh. ― 235.
Céng t¸c víi tê b¸o b«n-sª-vÝch hîp ph¸p "Ng«i sao", sau ®ã gia
§«-n«-h«-ª (Donohoe), M¸c-tin Hen-ri (1869 - 1927) ― nhµ b¸o ng−êi Anh nhËp ph¸i T¬-rèt-xki. N¨m 1913, lµ céng t¸c viªn th−êng xuyªn cña tê
vµ lµ phãng viªn mÆt trËn. Tõ n¨m 1899, lµ phãng viªn t¹i Pa-ri cña "Tia s¸ng", mét tê b¸o cña ph¸i thñ tiªu. N¨m 1917, tham gia nhãm
b¸o "Daily Chronicle" ("Tin hµng ngµy") xuÊt b¶n ë Lu©n-®«n; «ng ®· "liªn khu cña nh÷ng ng−êi d©n chñ - x· héi hîp nhÊt". ― 293.
cã mÆt t¹i nhiÒu mÆt trËn trong cuéc chiÕn tranh Nga - NhËt, chiÕn £-phrª-mèp, I. N. (sinh n¨m 1866) ― mét ®¹i ®Þa chñ, ®¹i biÓu §u-ma
tranh ë vïng Ban-c¨ng vµ ë nhiÒu n¬i kh¸c. Trong chiÕn tranh thÕ nhµ n−íc I, III, IV. £-phrª-mèp lµ mét trong nh÷ng ng−êi tæ chøc
giíi lÇn thø nhÊt «ng lµ sÜ quan t×nh b¸o cña Anh. ― 195 - 196. cña §¶ng "canh t©n hßa b×nh", sau ®ã lµ thñ lÜnh cña §¶ng tiÕn bé
cña giai cÊp t− s¶n. Sau Çch m¹ng d©n chñ - t− s¶n th¸ng Hai
E 1917 lµ ñy viªn Ban chÊp hµnh §u-ma nhµ n−íc, tham gia ChÝnh
phñ l©m thêi t− s¶n. ― 409.
E-ri-xman (Erismann), M¸c-x¬ (1847 - 1923) ― mét ng−êi d©n chñ - x· héi
Thôy-sÜ, mét phÇn tö c¬ héi chñ nghÜa. Lµ ñy viªn cña tßa thÞ chÝnh Xuy-
G.
rÝch trong mét thêi gian dµi. Sau ®ã lµ ®¹i t¸ ph¸o binh. ― 98, 99, 100.
Ðp-xª-Ðp, I. T. (sinh n¨m 1877) ― ®¹i biÓu cña tØnh Pª-tÐc-bua t¹i Ga-bri-l«-vÝch, L. E. (Ga-lÝch, L.) (sinh n¨m 1878) ― ®¶ng viªn §¶ng
§u-ma nhµ n−íc IV, xuÊt th©n lµ n«ng d©n, mét ng−êi thuéc d©n chñ - lËp hiÕn, nhµ chÝnh luËn. Lµ phã gi¸o s− Tr−êng ®¹i häc
ph¸i tiÕn bé. Trong §u-ma «ng lµ ñy viªn Ban th−êng vô cña tæng hîp Pª-tÐc-bua, céng t¸c víi tê b¸o cña ph¸i tù do "Lêi
nhãm n«ng d©n ®Æc biÖt. Tr−íc khi ®−îc bÇu vµo §u-ma, «ng nãi n−íc Nga", céng t¸c víi nhiÒu c¬ quan ng«n luËn cña §¶ng
d©n chñ - lËp hiÕn nh− t¹p chÝ "T− t−ëng Nga", b¸o "Ng«n luËn" vµ trong nh÷ng l·nh tô cña ®¶ng ®oµn d©n chñ - x· héi t¹i §u-ma. Tõ
çc xuÊt b¶n phÈm kh¸c cña giai cÊp t− s¶n. ― 121. th¸ng M−êi mét 1917 lµ chñ tÞch chÝnh phñ ph¶n çch m¹ng Da-çp-
Ga-lÝch, L. ― xem Ga-bri-l«-vich, L. E. ca-d¬ (Héi ®ång d©n ñy Da-çp-ca-d¬), sau ®ã lµ bé tr−ëng Bé ngo¹i
Ga-nª-tx¬-ki (Phuèc-xten-bÐc), I-a. X. (1879 - 1937) ― nhµ ho¹t ®éng xuÊt giao vµ phã chñ tÞch cña chÝnh phñ men-sª-vÝch Gru-di-a. Sau khi
s¾c cña phong trµo çch m¹ng Ba-lan vµ Nga. §¶ng viªn §¶ng d©n ChÝnh quyÒn x«-viÕt ®−îc thµnh lËp ë Gru-di-a vµo n¨m 1921, y lµ
chñ - x· héi tõ n¨m 1896. ¤ng ®· tõng tham gia mét sè ®¹i héi cña mét tªn b¹ch vÖ l−u vong. ― 293.
§¶ng d©n chñ - x· héi V−¬ng quèc Ba-lan vµ LÝt-va vµ c¶ çc §¹i GhÐc-txen, A. I. (1812 - 1870) ― nhµ d©n chñ çch m¹ng vÜ ®¹i Nga, nhµ
héi II, IV vµ V cña §¶ng c«ng nh©n d©n chñ - x· héi Nga. T¹i §¹i triÕt häc duy vËt, nhµ chÝnh luËn vµ nhµ v¨n; ng−êi s¸ng lËp ra chñ
héi V §¶ng c«ng nh©n d©n chñ - x· héi Nga, «ng ®−îc bÇu lµm ñy nghÜa x· héi "n«ng d©n", "Nga". GhÐc-txen tham gia phong trµo gi¶i
viªn Ban chÊp hµnh trung −¬ng ®¶ng. Lµ ñy viªn Ban l·nh ®¹o phãng víi t− çch lµ mét nhµ çch m¹ng quý téc, mét ng−êi tiÕp tôc
trung −¬ng cña §¶ng d©n chñ - x· héi V−¬ng quèc Ba-lan vµ LÝt-va. truyÒn thèng cña nh÷ng ng−êi th¸ng Ch¹p. Nh÷ng n¨m 1829 - 1833,
T¹i §¹i héi VI §¶ng d©n chñ - x· héi V−¬ng quèc Ba-lan vµ LÝt-va khi cßn häc t¹i Tr−êng ®¹i häc tæng hîp M¸t-xc¬-va, «ng lµ ng−êi
®øng ®Çu nhãm nh÷ng thanh niªn tiªn tiÕn, cã chÝ h−íng çch m¹ng,
(1908) do cã nh÷ng sù bÊt ®ång trong nhiÒu vÊn ®Ò thuéc néi bé
®· nghiªn cøu çc häc thuyÕt chÝnh trÞ vµ lý luËn cña çc nhµ t− t−ëng
®¶ng, «ng rót khái Ban l·nh ®¹o trung −¬ng, vµ sau khi cã sù ph©n
çch m¹ng thÕ kû XVIII vµ cña nh÷ng ng−êi x· héi chñ nghÜa kh«ng
liÖt trong §¶ng d©n chñ - x· héi Ba-lan vµo n¨m 1912, «ng lµ mét
t−ëng. N¨m 1834, «ng bÞ b¾t cïng víi çc thµnh viªn kh¸c cña nhãm
trong nh÷ng ng−êi l·nh ®¹o çi gäi lµ ph¸i ®èi lËp "R«-d¬-la-mèp",
nµy vµ n¨m 1835, bÞ ®µy ë PÐc-m¬, vµ sau ®ã ë Vi-¸t-ca, Vla-®i-mia vµ
ph¸i nµy rÊt gÇn gòi víi ph¸i b«n-sª-vÝch. Trong thêi kú chiÕn tranh
Nèp-g«-rèt. N¨m 1842, sau khi ®i ®µy vÒ «ng sèng ë M¸t-xc¬-va.
thÕ giíi lÇn thø nhÊt, «ng gia nhËp "çnh t¶ Xim-mÐc-van". ¤ng
Trong thêi gian nµy «ng ®· viÕt nh÷ng t¸c phÈm triÕt häc: "Th¸i ®é
nhiÒu lÇn bÞ b¾t vµ bÞ ®−a ®i ®µy. N¨m 1917 «ng lµ ñy viªn Bé phËn
hêi hît trong khoa häc" vµ "Nh÷ng bøc th− bµn vÒ viÖc nghiªn cøu
ë n−íc ngoµi cña Ban chÊp hµnh trung −¬ng §¶ng c«ng nh©n d©n
giíi tù nhiªn", nh÷ng t¸c phÈm ®ã ®· ®ãng mét vai trß quan träng
chñ - x· héi (b) Nga. Sau Çch m¹ng x· héi chñ nghÜa th¸ng M−êi,
trong viÖc ph¸t triÓn triÕt häc duy vËt ë Nga. Th¸ng Giªng 1847, bÞ
«ng c«ng t¸c ë Bé d©n ñy tµi chÝnh, lµm c«ng t¸c ngo¹i giao, lµm ñy chÝnh phñ Nga hoµng truy n·, GhÐc-txen ®· ra n−íc ngoµi. N¨m
viªn ban l·nh ®¹o Bé d©n ñy th−¬ng m¹i vµ Héi ®ång kinh tÕ quèc 1852, «ng thµnh lËp ë Lu©n-®«n mét nhµ in Nga vµ xuÊt b¶n b¸o chÝ
d©n tèi cao. Tõ n¨m 1935 lµ gi¸m ®èc ViÖn b¶o tµng çch m¹ng tù do Nga ë n−íc ngoµi. Sau khi in mét sè truyÒn ®¬n çch m¹ng,
Liªn-x«. ― 58, 358 - 359, 362. s¸ch nhá vµ çc bµi b¸o th× n¨m 1855, «ng b¾t ®Çu xuÊt b¶n t¹p chÝ
Ga-p«n, G. A. (1870 - 1906) ― linh môc, mét phÇn tö khiªu khÝch, nh©n v¨n nghÖ "Sao B¾c cùc" vµ tõ n¨m 1857, cïng víi N. P. ¤-ga-rÐp, xuÊt
viªn cña së mËt th¸m Nga hoµng. Ngay tr−íc khi næ ra cuéc çch b¶n t¹p chÝ "Çi chu«ng".
m¹ng 1905 - 1907, theo lÖnh cña së c¶nh s¸t, y thµnh lËp "Héi c«ng Trong bµi "Kû niÖm GhÐc-txen", V. I. Lª-nin ®· ®¸nh gi¸
nh©n c«ng x−ëng ― nhµ m¸y Nga ë Pª-tÐc-bua", mét tæ chøc theo vai trß cña GhÐc-txen trong lÞch sö phong trµo gi¶i phãng ë Nga
kiÓu çc tæ chøc cña Du-ba-tèp, do së c¶nh s¸t trî cÊp. Y g©y ra (xem Toµn tËp, tiÕng ViÖt, Nhµ xuÊt b¶n TiÕn bé, M¸t-xc¬-va, t. 21,
cuéc diÔu hµnh cña c«ng nh©n Pª-tÐc-bua ®Ó ®−a ®¬n thØnh nguyÖn tr. 229 - 338). ― 376.
cho Nga hoµng ngµy 9 th¸ng Giªng 1905. Ch¹y ra n−íc ngoµi, ë ®ã Ghim-me, N. N. ― xem Xu-kha-nèp, N.
y gÇn víi nh÷ng ng−êi x· héi chñ nghÜa - çch m¹ng. Sau khi trë vÒ Gia-gien-l« (Jagiello), E. I. (sinh n¨m 1873) ― nhµ ho¹t ®éng cña phong
Nga, y bÞ v¹ch mÆt vµ bÞ nh÷ng ng−êi x· héi chñ nghÜa - çch m¹ng trµo c«ng nh©n Ba-lan, ®¶ng viªn §¶ng x· héi chñ nghÜa Ba-lan
giÕt chÕt. ― 255. "ph¸i t¶", lµm nghÒ thî tiÖn. N¨m 1912, trong thêi gian bÇu cö
Ghª-ghª-ts¬-c«-ri, E. P. (sinh n¨m 1879) ― mét ng−êi men-sª-vÝch. §u-ma nhµ n−íc IV, Gia-gien-l« ®−îc khèi liªn minh gi÷a §¶ng
Lµ ®¹i biÓu cña tØnh Cu-tai-xi trong §u-ma nhµ n−íc III, mét x· héi chñ nghÜa Ba-lan "ph¸i t¶" víi ph¸i Bun ®Ò cö lµm ®¹i
biÓu §u-ma, vµ tuy bÞ nh÷ng ng−êi d©n chñ - x· héi Ba-lan ph¶n ®èi m¹ng 1905 - 1907 ë Nga, «ng ®· chµo mõng cuéc ®Êu tranh cña nh©n
nh−ng vÉn tróng cö. Nhê nh÷ng l¸ phiÕu cña "nhãm b¶y ®¹i biÓu" d©n Nga. Gi«-re-x¬ ®· ®Êu tranh kh«ng mÖt mái ®Ó b¶o vÖ nÒn d©n
men-sª-vÝch, bÊt chÊp sù ph¶n kh¸ng kÞch liÖt cña nh÷ng ng−êi b«n- chñ, ®Êu tranh cho çc quyÒn tù do cña nh©n d©n, cho hßa b×nh,
sª-vÝch, Gia-gien-l« vÉn ®−îc cö vµo ®¶ng ®oµn d©n chñ - x· héi chèng ¸ch ¸p bøc ®Õ quèc chñ nghÜa vµ chiÕn tranh x©m l−îc. ¤ng tin
trong §u-ma. Sau khi chiÕn tranh thÕ giíi lÇn thø nhÊt kÕt thóc, «ng t−ëng r»ng chØ cã chñ nghÜa x· héi míi chÊm døt hoµn toµn çc cuéc
gia nhËp çnh t¶ cña phong trµo c«ng nh©n Ba-lan, vÒ sau tõ bá ho¹t chiÕn tranh vµ ¸ch ¸p bøc thuéc ®Þa. Song Gi«-re-x¬ l¹i cho r»ng chñ
®éng chÝnh trÞ. ― 294 - 296, 321 - 324, 328, 491. nghÜa x· héi sÏ chiÕn th¾ng kh«ng ph¶i b»ng con ®−êng ®Êu tranh
Gi«-lÝt-ti (Giolitti), Gi«-van-ni (1842 - 1928) ― nhµ ho¹t ®éng nhµ n−íc ý, giai cÊp cña giai cÊp v« s¶n chèng giai cÊp t− s¶n, mµ lµ nhê "sù ph¸t
thñ lÜnh §¶ng tù do. Tõ n¨m 1882 ― nghÞ sÜ, trong nh÷ng n¨m 1889 - triÓn t− t−ëng d©n chñ". Lª-nin kÞch liÖt phª ph¸n nh÷ng quan ®iÓm
1890 ― bé tr−ëng Bé tµi chÝnh, trong nh÷ng n¨m 1892 - 1921 nhiÒu c¶i l−¬ng cña Gi«-re-x¬, nh÷ng quan ®iÓm ®· ®Èy Gi«-re-x¬ ®i vµo
lÇn lµm thñ t−íng. §¹i biÓu cho lîi Ých cña ®¹i t− b¶n ý, y lµ kÎ ®Æt c¬ con ®−êng c¬ héi chñ nghÜa.
së cho khèi liªn minh gi÷a giai cÊp t− s¶n ý vµ bän t¨ng l÷; y muèn Cuéc ®Êu tranh cña Gi«-re-x¬ v× hßa b×nh, chèng nguy c¬ chiÕn
dïng nh÷ng c¶i çch kh«ng ®¸ng kÓ vµ sù céng t¸c víi bän thñ lÜnh tranh ®ang tíi gÇn, ®· lµm cho giai cÊp t− s¶n ®Õ quèc chñ nghÜa thï
c¬ héi chñ nghÜa cña §¶ng x· héi chñ nghÜa ®Ó ng¨n c¶n phong trµo ghÐt «ng. Ngay tr−íc khi næ ra cuéc chiÕn tranh thÕ giíi lÇn thø nhÊt,
c«ng nh©n tham gia nh÷ng hµnh ®éng ®Êu tranh çch m¹ng. N¨m Gi«-re-x¬ bÞ mét tªn tay sai cña thÕ lùc ph¶n ®éng giÕt h¹i. ― 213.
1922, sau khi chÝnh quyÒn chuyÓn vµo tay bän ph¸t-xÝt, th«i kh«ng Gi«n-na (Jonnart), S¾c-l¬ Xª-le-xtanh (1857 - 1930) ― nhµ ho¹t ®éng
ho¹t ®éng chÝnh trÞ tÝch cùc n÷a. ― 269. chÝnh trÞ ng−êi Ph¸p, ®¹i biÓu cho lîi Ých cña çc tæ chøc ®éc
Gi«-oÐt (Jowett), Phrª-®ª-rÝch Uy-li-am (1864 - 1944) ― nhµ ho¹t ®éng quyÒn lín. Tõ n¨m 1889 ®Õn n¨m 1917 lµ nghÞ sÜ H¹ nghÞ viÖn
chÝnh trÞ ng−êi Anh, mét trong nh÷ng thñ lÜnh cña §¶ng c«ng nh©n Ph¸p. Trong nh÷ng n¨m 1893 - 1894 lµ bé tr−ëng Bé c«ng t¸c x·
®éc lËp. Tõ n¨m 1887 «ng lµm nghÒ viÕt b¸o. N¨m 1892, ®−îc bÇu héi. Trong nh÷ng n¨m 1900 - 1901, 1903 - 1911 lµm toµn quyÒn ë
vµo Héi ®ång thÞ chÝnh thµnh phè Br¸t-pho. Lµ nghÞ sÜ trong çc An-giª-ri, n¨m 1913 lµ bé tr−ëng Bé ngo¹i giao. N¨m 1917 «ng
n¨m 1906 - 1918, 1922 - 1924 vµ 1929 - 1931. Trong nh÷ng n¨m 1909 - ®−îc bæ nhiÖm lµm tæng ñy viªn cña ®ång minh ë Hi-l¹p, sau ®ã
1910 vµ 1914 - 1917 lµ chñ tÞch Ban chÊp hµnh §¶ng c«ng nh©n ®éc lµ chñ tÞch ñy ban gi÷a çc n−íc ®ång minh vÒ vÊn ®Ò båi th−êng
lËp; n¨m 1924, tham gia chÝnh phñ C«ng ®¶ng ®Çu tiªn cña M¸c-®«- chiÕn tranh. N¨m 1920, trong cuéc bÇu cö tæng thèng n−íc céng
nan víi c−¬ng vÞ lµ chñ tÞch ñy ban c«ng t¸c x· héi cña nghÞ viÖn. hßa «ng ra øng cö nh−ng kh«ng giµnh ®−îc th¾ng lîi. Tõ n¨m
Sau ®ã «ng lµ ñy viªn Héi ®ång t− vÊn cña §¶ng c«ng nh©n ®éc lËp. 1921 ®Õn n¨m 1924 lµm ®¹i sø ë Va-ti-c¨ng. VÒ sau th«i kh«ng
― 155, 156, 157, 159 - 160. ho¹t ®éng chÝnh trÞ n÷a. ― 369 - 370.
Gi«-re-x¬ (JaurÌs), Gi¨ng (1859 - 1914) ― nhµ ho¹t ®éng xuÊt s¾c cña phong Glª-di-¬ (Glasier), Gi«n Brót (1859 - 1920) ― mét ng−êi x· héi chñ nghÜa
trµo x· héi chñ nghÜa Ph¸p vµ quèc tÕ, nhµ sö häc. N¨m 1902, Gi«-re-x¬ Anh, mét trong nh÷ng ng−êi s¸ng lËp ra C«ng ®¶ng; vÒ nghÒ nghiÖp lµ
vµ nh÷ng ng−êi t¸n thµnh «ng ®· thµnh lËp §¶ng x· héi chñ nghÜa c«ng nh©n kim khÝ. B¾t ®Çu tham gia phong trµo x· héi chñ nghÜa tõ
Ph¸p, ®¶ng nµy n¨m 1905, hîp nhÊt víi §¶ng x· héi chñ nghÜa cña n−íc ®Çu nh÷ng n¨m 80 thÕ kû XIX. N¨m 1893, gia nhËp §¶ng c«ng nh©n
Ph¸p vµ lÊy tªn lµ §¶ng x· héi chñ nghÜa thèng nhÊt Ph¸p. ¤ng lµ nghÞ ®éc lËp, lµ ñy viªn cña Héi ®ång toµn quèc cña ®¶ng, vµ trong nh÷ng
sÜ trong nh÷ng n¨m 1885 - 1889, 1893 - 1898, 1902 - 1914; lµ mét trong n¨m 1899 - 1900 lµ chñ tÞch cña héi ®ång nµy. Lµ ®¹i biÓu cña §¶ng
nh÷ng ng−êi l·nh ®¹o ®¶ng ®oµn x· héi chñ nghÜa trong nghÞ viÖn. c«ng nh©n ®éc lËp t¹i Côc quèc tÕ x· héi chñ nghÜa. Tõ n¨m 1906 tíi
N¨m 1904, «ng s¸ng lËp tê b¸o "L'HumanitÐ" ("Nh©n ®¹o") vµ biªn tËp n¨m 1910 biªn tËp tê "The Labour Leader" ("Ng−êi l·nh tô c«ng nh©n"),
tê b¸o nµy cho ®Õn cuèi ®êi; ®Õn n¨m 1920, b¸o nµy trë thµnh C¬ quan c¬ quan ng«n luËn ra hµng tuÇn cña §¶ng c«ng nh©n ®éc lËp, vµ tõ
ng«n luËn trung −¬ng cña §¶ng céng s¶n Ph¸p. Trong thêi kú çch n¨m 1913 tíi n¨m 1917 biªn tËp tê nguyÖt san "The Socialist Review"
("T¹p chÝ x· héi chñ nghÜa"). V. I. Lª-nin ®· nhËn xÐt vÒ Glª-di-¬ nh− G«n-®man, M. I. ― xem Li-be, M. I.
sau: "... mÆc dï anh ta còng cã khuynh h−íng v« s¶n, song anh ta vÉn Grª-®ª-xcun, N. A. (sinh n¨m 1864) ― luËt s− vµ nhµ chÝnh luËn, gi¸o s−,
lµ mét phÇn tö c¬ héi chñ nghÜa kh«ng thÓ chÞu næi" (Toµn tËp, tiÕng ®¶ng viªn §¶ng d©n chñ - lËp hiÕn. Lµ ®¹i biÓu cña §u-ma nhµ n−íc
ViÖt, Nhµ xuÊt b¶n TiÕn bé, M¸t-xc¬-va, t. 49, tr. 102). ― 445. I, phã chñ tÞch §u-ma. §· céng t¸c víi tê b¸o "Ng«n luËn" cña §¶ng
G«-g«n, N. V. (1809 - 1852) ― mét nhµ v¨n Nga vÜ ®¹i, mét trong d©n chñ - lËp hiÕn vµ céng t¸c víi nh÷ng c¬ quan ng«n luËn kh¸c cña
nh÷ng ng−êi ®Æt nÒn mãng cho chñ nghÜa hiÖn thùc phª ph¸n giai cÊp t− s¶n - tù do chñ nghÜa. N¨m 1916, ra khái §¶ng d©n chñ -
trong nÒn v¨n häc Nga. Trong çc t¸c phÈm cña m×nh ("Quan lËp hiÕn. Sau Çch m¹ng d©n chñ - t− s¶n th¸ng Hai 1917, y tham gia
thanh tra", "Nh÷ng linh hån chÕt" v. v.) «ng ®· vÏ nªn mét bøc vµo viÖc xuÊt b¶n tê b¸o t− s¶n "ý chÝ Nga", mét tê b¸o tuyªn truyÒn
tranh lªn ¸n cuéc sèng vµ sinh ho¹t cña bän ®Þa chñ vµ quan l¹i chèng l¹i ®¶ng b«n-sª-vÝch. Sau Çch m¹ng x· héi chñ nghÜa th¸ng
trong n−íc Nga thêi kú n«ng n«. V. I. Lª-nin ®· nhiÒu lÇn sö dông M−êi lµ gi¸o s− trong çc tr−êng cao ®¼ng ë Lª-nin-gr¸t. N¨m 1926,
nh÷ng h×nh t−îng v¨n häc do G«-g«n dùng lªn trong çc t¸c ®· xuÊt b¶n tËp bót ký "N−íc Nga tr−íc ®©y vµ ngµy nay", trong ®ã
phÈm cña m×nh. ― 106. Grª-®ª-xcun ®¸nh gi¸ cuéc Çch m¹ng th¸ng M−êi vµ nh÷ng thµnh
G«-l«-vin, Ph. A. (sinh n¨m 1867) ― nhµ ho¹t ®éng héi ®ång ®Þa ph−¬ng, qu¶ cña cuéc çch m¹ng ®ã lµ tèt ®Ñp. ― 17, 29 - 31, 81, 87, 107, 115 -
®¶ng viªn §¶ng d©n chñ - lËp hiÕn. Tõ n¨m 1898 ®Õn 1907 lµ ñy viªn 116, 117, 122, 205, 222, 245, 409, 478.
cña Héi ®ång ®Þa ph−¬ng tØnh M¸t-xc¬-va, sau ®ã lµ chñ tÞch héi Gu-ri-Ðp, A. N. (sinh n¨m 1864) ― nhµ kinh tÕ häc t− s¶n, nhµ tµi chÝnh vµ
®ång nµy. Lµ mét trong nh÷ng ng−êi tæ chøc ra §¶ng d©n chñ - lËp nhµ chÝnh luËn. Tõ n¨m 1889 tíi n¨m 1903 lµ quan chøc cña Bé tµi
hiÕn. Lµ chñ tÞch cña §u-ma nhµ n−íc II vµ ®¹i biÓu cña §u-ma nhµ chÝnh, mét trong nh÷ng cËn thÇn cña X. I-u. VÝt-te. N¨m 1903 «ng ta
n−íc III. Lµ ng−êi tham gia xÝ nghiÖp t« nh−îng lín thuéc ngµnh vÒ h−u, céng t¸c víi çc b¸o chÝ chÝnh thøc. N¨m 1918, «ng tham gia
®−êng s¾t. Th¸ng Ba 1917, lµ bé tr−ëng Bé hoµng cung thuéc ChÝnh vµo tiÓu ban chuyªn nghiªn cøu çc vÊn ®Ò l−u th«ng tiÒn tÖ. ― 199 -
phñ l©m thêi t− s¶n. ― 115, 116. 200.
G«-rª-m−-kin, I. L. (1839 - 1917) ― nhµ ho¹t ®éng nhµ n−íc cña n−íc Gu-tèp-xki, V. A. ― xem Ma-Ðp-xki, E.
Nga Nga hoµng, mét trong nh÷ng ®¹i biÓu ®iÓn h×nh cña tÇng líp Gu-ts¬-cèp, A. I. (1862 - 1936) ― nhµ ®¹i t− b¶n, ng−êi tæ chøc vµ thñ lÜnh
quan liªu ph¶n ®éng, mét phÇn tö qu©n chñ cuång nhiÖt. Trong cña §¶ng th¸ng M−êi. Trong thêi kú çch m¹ng 1905 - 1907, chèng l¹i
nh÷ng n¨m 1895 - 1899, lµ bé tr−ëng Bé néi vô, thi hµnh chÝnh phong trµo çch m¹ng, ñng hé chÝnh s¸ch cña chÝnh phñ ®µn ¸p
s¸ch ph¶n ®éng, nh»m lµm suy yÕu vµ hñy bá nh÷ng c¶i çch th¼ng tay giai cÊp c«ng nh©n vµ n«ng d©n. Trong nh÷ng n¨m 1910 -
trong nh÷ng n¨m 60 thÕ kû XIX (çi gäi lµ chÝnh s¸ch chèng c¶i 1911 lµ chñ tÞch §u-ma nhµ n−íc III. Trong thêi kú chiÕn tranh thÕ
çch); ®µn ¸p d· man phong trµo c«ng nh©n. Lµm chñ tÞch Héi giíi lÇn thø nhÊt lµ chñ tÞch ñy ban qu©n sù - c«ng nghiÖp trung −¬ng
®ång bé tr−ëng tõ th¸ng T− ®Õn th¸ng T¸m 1906 vµ tõ th¸ng vµ ñy viªn Héi ®ång ®Æc tr¸ch quèc phßng. Sau Çch m¹ng d©n chñ -
Giªng 1914 ®Õn th¸ng Giªng 1916. ― 71. t− s¶n th¸ng Hai 1917, Gu-ts¬-cèp lµ bé tr−ëng Bé chiÕn tranh vµ
G«m-píc-x¬ (Gompers), Xa-mu-en (1850 - 1924) ― nhµ ho¹t ®éng trong hµng h¶i trong thµnh phÇn ®Çu tiªn cña ChÝnh phñ l©m thêi t− s¶n.
phong trµo c«ng ®oµn Mü. Lµ mét trong nh÷ng ng−êi s¸ng lËp ra Th¸ng T¸m 1917, tham gia tæ chøc vô næi lo¹n cña Coãc-ni-lèp. Sau
Liªn ®oµn lao ®éng Mü; tõ n¨m 1895 liªn tôc ®−îc bÇu lµm chñ tÞch Çch m¹ng x· héi chñ nghÜa th¸ng M−êi, Gu-ts¬-cèp ®· r¸o riÕt
cña liªn ®oµn ®ã. Y ®· thùc hiÖn ®−êng lèi hîp t¸c giai cÊp víi bän t− chèng l¹i ChÝnh quyÒn x«-viÕt; y lµ mét tªn b¹ch vÖ l−u vong. ― 137,
b¶n, chèng l¹i cuéc ®Êu tranh çch m¹ng cña giai cÊp c«ng nh©n. 164, 204, 263, 401.
Trong thêi kú chiÕn tranh thÕ giíi lÇn thø nhÊt, y lµ mét tªn x· héi - Guèc-c«, V. I. (1863 - 1927) ― mét nhµ ho¹t ®éng ph¶n ®éng cña n−íc
s«-vanh. Y cã th¸i ®é thï ®Þch ®èi víi Çch m¹ng x· héi chñ nghÜa Nga Nga hoµng. N¨m 1906, lµ thø tr−ëng Bé néi vô. Guèc-c«
th¸ng M−êi vµ Nhµ n−íc x«-viÕt. ― 285 - 287. ®· ®ãng mét vai trß næi bËt trong chÝnh phñ cña G«-rª-m−-kin;
v× ®· tham gia vô ¨n c¾p c«ng quü vµ tiªu l¹m tiÒn c«ng, nªn Ph¸p H©y-x¬ (Hayes), M¸c-x¬ (sinh n¨m 1866) ― nhµ ho¹t ®éng cña phong
viÖn tèi cao ®· çch chøc Guèc-c«. N¨m 1912, ®−îc bÇu lµm ñy viªn trµo c«ng nh©n Mü, nhµ chÝnh luËn. Tõ n¨m 1892 chñ biªn tê b¸o
Héi ®ång nhµ n−íc. Sau Çch m¹ng x· héi chñ nghÜa th¸ng M−êi, y "Cleveland Citizen" ("Ng−êi c«ng d©n Cli-v¬-len"), b¸o nµy tõ
®· chèng l¹i ChÝnh quyÒn x«-viÕt vµ lµ mét phÇn tö b¹ch vÖ l−u n¨m 1896 trë thµnh c¬ quan ng«n luËn cña c«ng ®oµn. N¨m 1900,
vong. ― 71. «ng lµ mét trong nh÷ng ng−êi l·nh ®¹o §¶ng c«ng nh©n x· héi
Guèc-vÝch, Ph. I. ― xem §an, Ph. I. chñ nghÜa Mü. N¨m 1902 «ng ®−îc bÇu vµo §¹i héi toµn quèc cña
Liªn ®oµn lao ®éng Mü. Trong nhiÒu n¨m «ng ®· gi÷ mét sè
c−¬ng vÞ trong çc tæ chøc c«ng ®oµn vµ çc tæ chøc x· héi chñ
H nghÜa. H©y-x¬ theo quan ®iÓm c¶i l−¬ng, cho r»ng sù xuÊt hiÖn çc
Ha-d¬ (Haase), Hu-g« (1863 - 1919) ― mét trong nh÷ng thñ lÜnh cña §¶ng tæ chøc ®éc quyÒn lµ mét giai ®o¹n kh«ng thÓ tr¸nh khái trong sù
d©n chñ - x· héi §øc, ng−êi thuéc ph¸i gi÷a. N¨m 1911, ®−îc bÇu lµm ph¸t triÓn kinh tÕ cña ®Êt n−íc, giai ®o¹n ®ã kh«ng ®e däa g× tíi
chñ tÞch Ban l·nh ®¹o §¶ng d©n chñ - x· héi §øc. Lµ ®¹i biÓu Quèc héi phong trµo c«ng nh©n vµ d−êng nh− cßn lµm dÔ dµng cho viÖc
§øc trong nh÷ng n¨m 1897 - 1907 vµ 1912 - 1918. Tõ n¨m 1912 lµ chñ chuyÓn lªn chñ nghÜa x· héi. Lµ t¸c gi¶ mét sè t¸c phÈm viÕt vÒ
tÞch ®¶ng ®oµn d©n chñ - x· héi trong Quèc héi §øc. Trong thêi kú phong trµo c«ng nh©n ë Mü. ― 285.
chiÕn tranh thÕ giíi lÇn thø nhÊt, ®øng trªn lËp tr−êng ph¸i gi÷a. N¨m HÐc-vÕch (Herwegh), Gioãc-gi¬ (1817 - 1875) ― nhµ th¬ næi tiÕng ng−êi
1917, ®· cïng víi Cau-xky s¸ng lËp "§¶ng d©n chñ - x· héi ®éc lËp §øc trong thêi kú chuÈn bÞ cuéc çch m¹ng t− s¶n 1848 - 1849, nhµ
§øc". Lª-nin gäi Ha-d¬ vµ nh÷ng tªn cÇm ®Çu kh¸c cña §¶ng "®éc lËp" d©n chñ tiÓu t− s¶n. Trong çc t¸c phÈm cña m×nh «ng ®· v¹ch trÇn
§øc lµ "bän t«i tí, bän thuyÕt lý su«ng, bän hÌn nh¸t, bän tßng ph¹m thÇn quyÒn vµ quyÒn lùc phi t«n gi¸o, kªu gäi vò trang khëi nghÜa vµ
nhu nh−îc cña giai cÊp t− s¶n vµ bän c¶i l−¬ng chñ nghÜa" (Toµn tËp, ®Êu tranh giµnh tù do. N¨m 1842, «ng lµm quen víi C. M¸c, céng t¸c
tiÕng ViÖt, Nhµ xuÊt b¶n TiÕn bé, M¸t-xc¬-va, t. 39, tr. 186). Trong thêi víi "B¸o Rª-na-ni" do M¸c chñ biªn. Song nh÷ng t¸c phÈm cña HÐc-
gian Çch m¹ng th¸ng M−êi mét 1918 ë §øc, Ha-d¬ tham gia çi gäi lµ vÕch l¹i chøa ®Çy m©u thuÉn. Trong khi kªu gäi tiÕn hµnh mét cuéc
Héi ®ång d©n biÓu toµn quyÒn, Héi ®ång nµy tiÕn hµnh chÝnh s¸ch ®µn chiÕn ®Êu chÝnh nghÜa giµnh tù do th× «ng l¹i tá ý hy väng vµo nh÷ng
¸p phong trµo çch m¹ng. ― 341 - 343. c¶i çch tõ trªn xuèng. N¨m 1848, C. M¸c ®· ®o¹n tuyÖt víi HÐc-
H¸c-®i (Hardie), Giªm-x¬ Kª-r¬ (1856 - 1915) ― nhµ ho¹t ®éng cña vÕch. N¨m 1863, HÐc-vÕch ®· viÕt bµi ca c«ng nh©n cho Tæng héi
phong trµo c«ng nh©n Anh, mét ng−êi theo chñ nghÜa c¶i l−¬ng, c«ng nh©n §øc, ®ã lµ s¸ng t¸c ®¸ng kÓ duy nhÊt vµo cuèi ®êi ho¹t
mét trong nh÷ng l·nh tô cña §¶ng c«ng nh©n ®éc lËp, mét trong ®éng cña nhµ th¬. ― 339.
nh÷ng ng−êi s¸ng lËp ra C«ng ®¶ng. B¾t ®Çu ho¹t ®éng chÝnh trÞ lµ
Huy-xman (Huysmans), Ca-min (1871 - 1968) ― mét trong nh÷ng nhµ ho¹t
ng−êi l·nh ®¹o tæ chøc c«ng ®oµn thî má than Scèt-len. N¨m 1888
®éng kú cùu nhÊt cña phong trµo c«ng nh©n BØ; lµ gi¸o s− khoa ng÷
«ng thµnh lËp §¶ng c«ng nh©n Scèt-len. N¨m 1892 ®−îc bÇu vµo
v¨n vµ lµ nhµ b¸o. Trong nh÷ng n¨m 1904 - 1919, lµ bÝ th− Côc quèc
nghÞ viÖn, H¸c-®i ®· thùc hiÖn chÝnh s¸ch tháa hiÖp víi çc ®¹i diÖn
tÕ x· héi chñ nghÜa cña Quèc tÕ II, gi÷ lËp tr−êng ph¸i gi÷a. §· nhiÒu
cña çc ®¶ng t− s¶n. Vµo ®Çu chiÕn tranh thÕ giíi lÇn thø nhÊt, gi÷
lÇn tham gia chÝnh phñ BØ, trong nh÷ng n¨m 1946 - 1947, lµm thñ
lËp tr−êng ph¸i gi÷a, sau ®ã c«ng khai liªn kÕt víi nh÷ng ng−êi x·
t−íng. Tõ n¨m 1910 lµ nghÞ viªn; trong nh÷ng n¨m 1936 - 1939, 1954 -
héi - s«-vanh. ― 159.
H¸p-xbuèc (Habsburg) ― triÒu ®¹i vua chóa ë "§Õ chÕ La-m· thÇn th¸nh 1959 lµ chñ tÞch h¹ nghÞ viÖn. Trong nh÷ng n¨m cuèi ®êi «ng chñ
cña d©n téc GiÐc-manh" (1273 - 1438 cã nh÷ng thêi kú gi¸n ®o¹n, tr−¬ng thiÕt lËp quan hÖ gi÷a çc ®¶ng x· héi chñ nghÜa víi §¶ng
1438 - 1806), triÒu ®¹i vua chóa cña §Õ chÕ ¸o (1804 - 1867) vµ ¸o - céng s¶n Liªn-x«, kh«i phôc sù thèng nhÊt cña phong trµo c«ng nh©n
Hung (1867 - 1918). ― 171, 172. quèc tÕ. ― 362.
I K
I-d¬-g«-Ðp (Lan-®ª), A. X. (sinh n¨m 1872) ― nhµ chÝnh luËn t− s¶n. Lóc Khra-p«-vi-tx¬-ki, A. P. ― xem An-t«-ni V«-l−n-xki.
®Çu, lµ mét ng−êi "m¸c-xÝt hîp ph¸p", cã mét thêi gian gia nhËp ph¸i Khv«-xtèp, A. N. (1872 - 1918) ― ®¹i ®Þa chñ. Lµ phã ch−ëng lý tßa ¸n khu
d©n chñ - x· héi, n¨m 1905 ch¹y sang §¶ng d©n chñ - lËp hiÕn vµ lµ vùc M¸t-xc¬-va, phã thèng ®èc Tu-la. Trong nh÷ng n¨m 1906 - 1910,
mét trong nh÷ng nhµ t− t−ëng cña ®¶ng nµy. Céng t¸c víi çc c¬ lµ thèng ®èc V«-l«-g®a, vµ sau ®ã lµ thèng ®èc Ni-gi¬-ni Nèp-g«-rèt.
quan ng«n luËn d©n chñ - lËp hiÕn: b¸o "Ng«n luËn", çc t¹p chÝ "Ký Y rÊt næi tiÕng v× nh÷ng bµi diÔn v¨n cã tÝnh chÊt Tr¨m ®en. Lµ ®¹i
sù miÒn Nam" vµ "T− t−ëng Nga", tham gia viÕt v¨n tËp ph¶n çch biÓu tØnh ¤-ri-«n trong §u-ma nhµ n−íc IV. Trong §u-ma, y lµ mét
m¹ng "Nh÷ng çi mèc". Sau Çch m¹ng x· héi chñ nghÜa th¸ng M−êi, trong nh÷ng ng−êi cÇm ®Çu ph¸i h÷u. Trong nh÷ng n¨m 1915 - 1916
céng t¸c víi t¹p chÝ "TruyÒn tin v¨n häc" cña mét nhãm trÝ thøc suy lµ bé tr−ëng Bé néi vô vµ lµ ng−êi cÇm ®Çu ®éi hiÕn binh. ― 213, 303
®åi. N¨m 1922 bÞ trôc xuÊt ra n−íc ngoµi v× ho¹t ®éng viÕt b¸o ph¶n - 304, 413.
çch m¹ng. ― 79, 107, 109, 115, 121, 158, 268 - 270.
I-lin, V. ― xem Lª-nin, V. I. L
I-«-ghi-khe-x¬, Lª-« ― xem T−-sca, I-an.
I-tsa-x¬, M. M. (1885 - 1941) ― nhµ ho¹t ®éng x· héi vµ nhµ n−íc ng−êi L. M. ― xem M¸c-tèp, L.
LÝt-va, nhµ b¸o, lµm nghÒ luËt s−. N¨m 1912, «ng ®−îc bÇu lµm ®¹i L-c«, Ph. ― xem Lª-nin, V. I.
biÓu tØnh C«-ven trong §u-ma nhµ n−íc IV, t¹i §u-ma «ng ®· tham La-rin, I-u. (Lu-ri-ª, M. A.) (1882 - 1932) ― ®¶ng viªn d©n chñ - x· héi,
gia Ban th−êng vô nhãm n«ng d©n ®Æc biÖt, sau ®ã gia nhËp §¶ng ng−êi thuéc ph¸i men-sª-vÝch. Trong nh÷ng n¨m thÕ lùc ph¶n ®éng
d©n chñ - lËp hiÕn. Sau Çch m¹ng d©n chñ - t− s¶n th¸ng Hai 1917, thèng trÞ vµ cã cao trµo çch m¹ng míi, lµ ng−êi tÝch cùc truyÒn b¸
lµ thø tr−ëng Bé gi¸o dôc. N¨m 1918, ch¹y trèn khái n−íc Nga x«- chñ nghÜa thñ tiªu. §· tham gia khèi th¸ng T¸m chèng ®¶ng do T¬-
viÕt ®Õn LÝt-va, n¬i bÞ qu©n ®éi §øc chiÕm ®ãng, ë ®©y I-tsa-x¬ ®· rèt-xki thµnh lËp vµo n¨m 1912. Sau Çch m¹ng d©n chñ - t− s¶n
tÝch cùc tham gia viÖc thµnh lËp chÝnh phñ ®Çu tiªn cña LÝt-va t− th¸ng Hai 1917, La-rin cÇm ®Çu nhãm men-sª-vÝch - quèc tÕ chñ
s¶n. Trong nh÷ng n¨m 1918 - 1919 lµ bé tr−ëng Bé tµi chÝnh. I-tsa-x¬ nghÜa. Th¸ng T¸m 1917 «ng ®−îc kÕt n¹p vµo ®¶ng b«n-sª-vÝch. Sau
®· lîi dông tiÒn cña nhµ n−íc ®Ó lµm giµu ç nh©n, trë thµnh chñ Çch m¹ng x· héi chñ nghÜa th¸ng M−êi, «ng c«ng t¸c trong çc c¬
cña nhiÒu xÝ nghiÖp c«ng nghiÖp. Sau khi ChÝnh quyÒn x«-viÕt ®−îc quan x«-viÕt vµ çc tæ chøc kinh tÕ. ― 83, 221.
thiÕt lËp ë LÝt-va, I-tsa-x¬ ch¹y sang §øc, sau ®ã sang Bå-®µo-nha Lan-®ª, A. X. ― xem I-d¬-g«-Ðp, A. X.
vµ Bra-din. ― 265. L¸t-xan (Lassalle) PhÐc-®i-n¨ng (1825 - 1864) ― nhµ x· héi chñ nghÜa
I-xóp, I. A. (¤-xca-rèp) (1878 - 1920) ― mét ng−êi d©n chñ - x· héi, mét tiÓu t− s¶n §øc, ng−êi s¸ng lËp ra mét lo¹i chñ nghÜa c¬ héi trong
ng−êi men-sª-vÝch. N¨m 1907, «ng ®¹i diÖn cho ph¸i men-sª-vÝch phong trµo c«ng nh©n §øc ― chñ nghÜa L¸t-xan. L¸t-xan lµ mét
tham gia Ban chÊp hµnh trung −¬ng §¶ng c«ng nh©n d©n chñ - x· héi trong nh÷ng ng−êi s¸ng lËp ra Tæng héi c«ng nh©n §øc (1863).
Nga. Trong nh÷ng n¨m thÕ lùc ph¶n ®éng thèng trÞ vµ cã cao trµo ViÖc thµnh lËp Tæng héi cã mét ý nghÜa tÝch cùc ®èi víi phong
çch m¹ng míi, lµ mét ng−êi thuéc ph¸i thñ tiªu, céng t¸c víi t¹p chÝ trµo c«ng nh©n, nh−ng L¸t-xan, ng−êi ®−îc bÇu lµm chñ tÞch Tæng
"B×nh minh cña chóng ta" vµ nhiÒu xuÊt b¶n phÈm kh¸c cña ph¸i thñ héi, ®· ®−a Tæng héi ®i theo con ®−êng c¬ héi chñ nghÜa. Ph¸i
tiªu. Trong thêi kú chiÕn tranh thÕ giíi lÇn thø nhÊt, lµ mét ng−êi L¸t-xan hy väng r»ng b»ng con ®−êng tuyªn truyÒn hîp ph¸p
thuéc ph¸i vÖ quèc. N¨m 1917, lµ ñy viªn Ban chÊp hµnh men-sª-vÝch giµnh quyÒn bÇu cö phæ th«ng, b»ng con ®−êng lËp ra çc héi s¶n
M¸t-xc¬-va, tham gia Ban chÊp hµnh X«-viÕt M¸t-xc¬-va vµ Ban chÊp xuÊt ®−îc nhµ n−íc gioong-ke trî cÊp, th× cã thÓ ®¹t ®−îc
hµnh trung −¬ng çc X«-viÕt toµn Nga khãa I. Sau Çch m¹ng x· héi mét "nhµ n−íc nh©n d©n tù do". L¸t-xan ñng hé chÝnh s¸ch thèng
chñ nghÜa th¸ng M−êi, c«ng t¸c t¹i ViÖn b¶o tµng lao ®éng. ― 427. nhÊt n−íc §øc "tõ trªn xuèng", d−íi sù l·nh ®¹o cña n−íc Phæ
ph¶n ®éng. ChÝnh s¸ch c¬ héi chñ nghÜa cña ph¸i L¸t-xan lµ mét trë t¸c víi tê "TiÕng nãi ng−êi d©n chñ - x· héi", "Phôc h−ng" vµ çc c¬
ng¹i cho ho¹t ®éng cña Quèc tÕ I vµ trong viÖc thµnh lËp mét ®¶ng quan xuÊt b¶n ®Þnh kú kh¸c cña ph¸i men-sª-vÝch theo chñ nghÜa thñ
c«ng nh©n ch©n chÝnh ë §øc, ng¨n c¶n viÖc gi¸o dôc ý thøc giai cÊp cho tiªu. Trong nh÷ng n¨m chiÕn tranh thÕ giíi lÇn thø nhÊt, Lª-vi-tx¬-ki
c«ng nh©n. Nh÷ng quan ®iÓm lý luËn vµ chÝnh trÞ cña nh÷ng ng−êi lµ mét phÇn tö x· héi - s«-vanh, ñng hé nhãm cùc h÷u trong ph¸i vÖ
thuéc ph¸i L¸t-xan ®· bÞ çc t¸c gi¶ kinh ®iÓn cña chñ nghÜa M¸c - Lª- quèc. §· cã th¸i ®é thï ®Þch víi Çch m¹ng x· héi chñ nghÜa th¸ng
nin kÞch liÖt phª ph¸n (xem C. M¸c "Phª ph¸n c−¬ng lÜnh G«-ta"; V. I. M−êi, ®· ®Êu tranh tÝch cùc chèng ChÝnh quyÒn x«-viÕt; n¨m 1920 ®·
Lª-nin "Nhµ n−íc vµ çch m¹ng" vµ çc t¸c phÈm kh¸c). ― 339. bÞ truy tè trong vô ¸n vÒ tæ chøc ph¶n çch m¹ng "Trung t©m chiÕn
Lª-®e, V. L. (1882 - 1938) ― mét trong nh÷ng nhµ ho¹t ®éng næi tiÕng cña thuËt". VÒ sau lµm c«ng t¸c v¨n häc. ― 221, 226, 228, 384, 416, 420,
phong trµo c«ng nh©n Ba-lan. Lµ ®¶ng viªn §¶ng d©n chñ - x· héi 421, 427.
V−¬ng quèc Ba-lan vµ LÝt-va tõ n¨m 1900. N¨m 1904, tham gia Ban Lªn-xbª-ri (Lansbury), Gioãc-gi¬ (1859 - 1940) ― mét trong nh÷ng l·nh tô
chÊp hµnh V¸c-sa-va vµ n¨m 1905 tham gia Ban chÊp hµnh ë n−íc cña C«ng ®¶ng Anh. N¨m 1892 gia nhËp Liªn ®oµn d©n chñ - x· héi,
ngoµi cña §¶ng d©n chñ - x· héi V−¬ng quèc Ba-lan vµ LÝt-va. Tõ n¨m 1906 gia nhËp C«ng ®¶ng. Trong nh÷ng n¨m 1910 - 1912 vµ
n¨m 1905 ®Õn n¨m 1911 lµ ñy viªn Ban l·nh ®¹o trung −¬ng cña §¶ng 1922 - 1940 lµ nghÞ sÜ. Trong nh÷ng n¨m 1912 - 1922 xuÊt b¶n vµ biªn
d©n chñ - x· héi V−¬ng quèc Ba-lan vµ LÝt-va. §· nhiÒu lÇn bÞ b¾t. tËp tê b¸o hµng ngµy "The Daily Herald" ("TruyÒn tin hµng ngµy").
N¨m 1908, ra n−íc ngoµi v× bÞ chÝnh phñ truy n·. Tõ n¨m 1910 ®Õn Trong nh÷ng n¨m 1929 - 1931 lµ bé tr−ëng Bé c«ng t¸c x· héi. Trong
n¨m 1911 lµ bÝ th− Ban l·nh ®¹o trung −¬ng cña §¶ng d©n chñ - x· nh÷ng n¨m 1931 - 1935 lµ chñ tÞch C«ng ®¶ng. ― 160.
héi V−¬ng quèc Ba-lan vµ LÝt-va vµ lµ ®¹i diÖn cña §¶ng d©n chñ - x· Li-be (G«n-®man), M. I. (1880 - 1937) ― mét trong nh÷ng thñ lÜnh cña ph¸i
héi V−¬ng quèc Ba-lan vµ LÝt-va trong ban biªn tËp C¬ quan ng«n Bun. Trong nh÷ng n¨m thÕ lùc ph¶n ®éng thèng trÞ vµ cã cao trµo
luËn trung −¬ng cña §¶ng c«ng nh©n d©n chñ - x· héi Nga ― tê çch m¹ng míi lµ ng−êi theo ph¸i thñ tiªu; n¨m 1912 lµ ng−êi ho¹t
"Ng−êi d©n chñ - x· héi". Tham gia Ban tæ chøc ë ngoµi n−íc vµ Ban ®éng tÝch cùc cña khèi th¸ng T¸m chèng ®¶ng do T¬-rèt-xki lËp ra.
kü thuËt. ñng hé ph¸i ®iÒu hßa trong nh÷ng hµnh ®éng cña chóng Trong thêi kú chiÕn tranh thÕ giíi lÇn thø nhÊt, lµ mét ng−êi x· héi -
chèng l¹i nh÷ng ng−êi b«n-sª-vÝch. Trong thêi kú chiÕn tranh thÕ giíi s«-vanh. Sau Çch m¹ng d©n chñ - t− s¶n th¸ng Hai 1917, lµ ñy viªn
lÇn thø nhÊt ®øng trªn lËp tr−êng chñ nghÜa x· héi - s«-vanh. Trong Ban chÊp hµnh X«-viÕt ®¹i biÓu c«ng nh©n vµ binh sÜ Pª-t¬-r«-gr¸t vµ
nh÷ng n¨m 1919 - 1920, tÝch cùc tham gia c«ng t¸c cña §¶ng c«ng ñy viªn §oµn chñ tÞch Ban chÊp hµnh trung −¬ng çc X«-viÕt khãa I;
nh©n céng s¶n Ba-lan. Tõ n¨m 1921 lµ çn bé cã träng tr¸ch cña Quèc ®øng trªn lËp tr−êng men-sª-vÝch, t¸n thµnh chÝnh phñ liªn hiÖp. Cã
tÕ céng s¶n vµ Quèc tÕ c«ng ®oµn ®á, céng t¸c viªn tÝch cùc cña çc th¸i ®é thï ®Þch ®èi víi Çch m¹ng x· héi chñ nghÜa th¸ng M−êi. VÒ
b¸o chÝ x«-viÕt. ― 358 - 359. sau lµm c«ng t¸c kinh tÕ. ― 363.
Lª-nin., V. I. (U-li-a-nèp, V. I., Lª-nin, N., I-lin, V., L-c«, Ph.) (1870 - 1924) LÝp-kin, Ph. A. ― xem Tsª-rª-va-nin, N.
― nh÷ng tµi liÖu vÒ tiÓu sö. ― 2, 20, 21, 57 - 59, 64, 73, 75, 82, 98, 101, L«-Ýt Gioãc-gi¬ (Lloyd-George), §a-vÝt (1863 - 1945) ― nhµ ho¹t ®éng
260, 341 - 343, 345 - 346, 362 - 363, 414, 415, 428, 472. nhµ n−íc vµ nhµ ngo¹i giao Anh, thñ lÜnh §¶ng tù do. Tõ n¨m
Lª-vi-tx¬-ki, V. (Txª-®Ðc-bau-m¬, V. O.) (sinh n¨m 1883) ― mét ®¶ng 1890 lµ nghÞ sÜ. Trong nh÷ng n¨m 1905 - 1908 L«-Ýt Gioãc-gi¬ lµ bé
viªn d©n chñ - x· héi, ng−êi thuéc ph¸i men-sª-vÝch. Trong nh÷ng tr−ëng Bé th−¬ng nghiÖp; trong nh÷ng n¨m 1908 - 1915 lµ bé
n¨m thÕ lùc ph¶n ®éng thèng trÞ vµ cã cao trµo çch m¹ng míi, tr−ëng Bé tµi chÝnh. L«-Ýt Gioãc-gi¬ gi÷ vai trß næi bËt trong viÖc
Lª-vi-tx¬-ki lµ mét trong nh÷ng thñ lÜnh cña ph¸i thñ tiªu, «ng lµ ®Þnh ®−êng lèi chÝnh trÞ cña chÝnh phñ Anh nh»m chuÈn bÞ chiÕn
ñy viªn cña Trung t©m men-sª-vÝch, lµ mét trong sè nh÷ng ®¶ng tranh thÕ giíi lÇn thø nhÊt. Y chèng l¹i phong trµo çch m¹ng cña
viªn men-sª-vÝch ®· ký tªn vµo "Bøc th− ngá" nãi vÒ viÖc thñ tiªu giai cÊp v« s¶n; b»ng con ®−êng m¬n trín, lõa dèi vµ høa h·o ®èi
®¶ng; lµm chñ biªn t¹p chÝ "B×nh minh cña chóng ta", ®· céng víi c«ng nh©n, y m−u toan k×m h·m hoÆc ng¨n chÆn viÖc thµnh
lËp mét ®¶ng çch m¹ng cña giai cÊp c«ng nh©n. V. I. Lª-nin viÕt "L«- nöa cuèi nh÷ng n¨m 80 thÕ kû XIX, lµ mét trong nh÷ng ng−êi s¸ng
Ýt Gioãc-gi¬ phôc vô giai cÊp t− s¶n thËt tuyÖt diÖu vµ phôc vô nã lËp vµ l·nh ®¹o cña §¶ng d©n chñ - x· héi Ba-lan, ®Êu tranh chèng l¹i
ngay gi÷a nh÷ng ng−êi c«ng nh©n, ®−a ¶nh h−ëng cña nã vµo ngay chñ nghÜa d©n téc trong hµng ngò phong trµo c«ng nh©n Ba-lan. Tõ
chÝnh trong giai cÊp v« s¶n, n¬i mµ viÖc lµm cho quÇn chóng phôc tïng n¨m 1897 tham gia tÝch cùc phong trµo d©n chñ - x· héi §øc, tiÕn
m×nh vÒ mÆt tinh thÇn lµ ®iÒu cÇn h¬n c¶ vµ khã h¬n c¶" (Toµn tËp, hµnh ®Êu tranh chèng chñ nghÜa BÐc-stanh vµ chñ nghÜa Min-l¬-r¨ng.
tiÕng Nga, xuÊt b¶n lÇn thø 5, t. 30, tr. 176). Trong nh÷ng n¨m 1916 - Lóc-x¨m-bua tham gia cuéc çch m¹ng Nga lÇn thø nhÊt (ë V¸c-sa-
1922 L«-Ýt Gioãc-gi¬ lµm thñ t−íng, ®· cñng cè ®−îc chç ®øng cña chñ va), n¨m 1907 tham gia c«ng t¸c cña §¹i héi V (§¹i héi Lu©n-®«n)
nghÜa ®Õ quèc Anh ë Trung vµ CËn §«ng, ë vïng Ban-c¨ng, ®· ®µn ¸p §¶ng c«ng nh©n d©n chñ - x· héi Nga; t¹i ®¹i héi nµy ®· ñng hé
tµn b¹o phong trµo gi¶i phãng d©n téc ë çc n−íc thuéc ®Þa vµ phô nh÷ng ng−êi b«n-sª-vÝch. Song, trong nh÷ng n¨m thÕ lùc ph¶n ®éng
thuéc. Sau Çch m¹ng x· héi chñ nghÜa th¸ng M−êi ë Nga, L«-Ýt Gioãc- thèng trÞ vµ cã cao trµo çch m¹ng míi, Lóc-x¨m-bua ®· cã th¸i ®é
gi¬ lµ mét trong nh÷ng ng−êi cæ vò vµ tæ chøc cuéc can thiÖp qu©n sù ®iÒu hßa ®èi víi ph¸i thñ tiªu, n¨m 1912, bµ ®· lªn ¸n çi gäi lµ ph¸i
vµ bao v©y chèng l¹i Nhµ n−íc x«-viÕt. N¨m 1922, sau mét lo¹t thÊt b¹i ®èi lËp "R«-d¬-la-mèp" ë trong §¶ng d©n chñ - x· héi Ba-lan, mét
vÒ chÝnh trÞ, L«-Ýt Gioãc-gi¬ tõ chøc, song vÉn gi÷ ®−îc ¶nh h−ëng ph¸i cã lËp tr−êng rÊt gÇn gòi víi nh÷ng ng−êi b«n-sª-vÝch.
chÝnh trÞ nhÊt ®Þnh cho ®Õn cuèi ®êi. ― 50, 475, 476 - 478. Ngay tõ nh÷ng ngµy ®Çu cña cuéc chiÕn tranh thÕ giíi lÇn thø nhÊt,
Lu-ri-ª, M. A. ― xem La-rin, I-u. Lóc-x¨m-bua theo lËp tr−êng quèc tÕ chñ nghÜa. Lµ mét trong nh÷ng
Lu-na-ts¸c-xki, A. V. (1875 - 1933) ― nhµ çch m¹ng chuyªn nghiÖp, vÒ sau ng−êi ®Ò x−íng viÖc thµnh lËp nhãm "Quèc tÕ" ë §øc, vÒ sau ®æi tªn lµ
lµ nhµ ho¹t ®éng chÝnh trÞ x«-viÕt xuÊt s¾c. Tham gia phong trµo çch nhãm "Xp¸c-ta-cót", vµ sau ®ã ®æi lµ "Liªn minh Xp¸c-ta-cót". Sau Çch
m¹ng tõ ®Çu nh÷ng n¨m 90 thÕ kû XIX. Sau §¹i héi II §¶ng c«ng m¹ng th¸ng M−êi mét 1918 ë §øc, Lóc-x¨m-bua tham gia l·nh ®¹o §¹i
nh©n d©n chñ - x· héi Nga, lµ ®¶ng viªn b«n-sª-vÝch. Lu-na-ts¸c-xki héi thµnh lËp §¶ng céng s¶n §øc. Th¸ng Giªng 1919 bµ bÞ b¾t vµ bÞ giÕt
cã ch©n trong çc ban biªn tËp cña çc tê b¸o b«n-sª-vÝch: "TiÕn lªn", theo lÖnh cña chÝnh phñ Sai-®ª-man. Lª-nin ®¸nh gi¸ cao R. Lóc-x¨m-
"Ng−êi v« s¶n", vµ sau ®ã lµ cña tê "§êi sèng míi". Trong nh÷ng bua, nhiÒu lÇn phª ph¸n nh÷ng quan ®iÓm sai lÇm cña bµ, qua ®ã gióp
n¨m thÕ lùc ph¶n ®éng thèng trÞ «ng rêi bá chñ nghÜa M¸c, tham gia bµ cã ®−îc mét lËp tr−êng ®óng ®¾n. ― 276, 362.
nhãm chèng ®¶ng "TiÕn lªn", lªn tiÕng ®ßi kÕt hîp chñ nghÜa M¸c víi Lvèp, N. N. (1867 - 1944) ― mét ®Þa chñ; theo nhËn ®Þnh cña V. I. Lª-nin th×
t«n gi¸o. Trong cuéc chiÕn tranh thÕ giíi lÇn thø nhÊt, Lu-na-ts¸c-xki Lvèp lµ "®iÓn h×nh cña mét tªn d©n chñ - lËp hiÕn ph¶n béi". Lµ mét trong
®øng trªn lËp tr−êng cña chñ nghÜa quèc tÕ. §Çu n¨m 1917, «ng gia nh÷ng ng−êi thµnh lËp "Héi liªn hiÖp gi¶i phãng". N¨m 1906, lµ ñy viªn
nhËp "tæ chøc liªn khu cña nh÷ng ng−êi d©n chñ - x· héi hîp nhÊt"; Ban chÊp hµnh trung −¬ng §¶ng d©n chñ - lËp hiÕn, vÒ sau lµ mét trong
t¹i §¹i héi VI cña §¶ng c«ng nh©n d©n chñ - x· héi (b) Nga «ng ®· nh÷ng ng−êi thµnh lËp §¶ng "canh t©n hßa b×nh". Lµ ®¹i biÓu çc §u-ma
cïng víi tæ chøc nµy ®−îc kÕt n¹p vµo ®¶ng b«n-sª-vÝch. Sau Çch nhµ n−íc I, III vµ IV. Trong çc §u-ma III vµ IV, lµ mét trong nh÷ng thñ
m¹ng x· héi chñ nghÜa th¸ng M−êi, ®Õn n¨m 1929, lµ bé tr−ëng Bé lÜnh cña ph¸i tiÕn bé. N¨m 1917, tham gia ban l·nh ®¹o Héi liªn hiÖp ®Þa
d©n ñy gi¸o dôc, vÒ sau lµ chñ tÞch ñy ban khoa häc trùc thuéc Ban chñ. Sau Çch m¹ng x· héi chñ nghÜa th¸ng M−êi, lµ mét nhµ b¸o b¹ch
chÊp hµnh trung −¬ng çc X«-viÕt Liªn-x«. Tõ n¨m 1930, lµ viÖn sÜ vÖ, vÒ sau trë thµnh mét tªn b¹ch vÖ l−u vong. ― 406, 409.
hµn l©m. Th¸ng T¸m 1933, ®−îc bæ nhiÖm lµm ®¹i diÖn toµn quyÒn
cña Liªn-x« t¹i T©y-ban-nha. Lu-na-ts¸c-xki lµ t¸c gi¶ cña nhiÒu t¸c M
phÈm nghÖ thuËt vµ v¨n häc. ― 345.
Lóc-x¨m-bua (Luxemburg), R«-da (1871 - 1919) ― nhµ ho¹t ®éng xuÊt M. ― xem Ma-Ðp-xki, E.
s¾c cña phong trµo c«ng nh©n quèc tÕ, mét trong nh÷ng thñ lÜnh Ma-ca-rèp, A. A. (1857 - 1919) ― mét nh©n vËt ho¹t ®éng nhµ n−íc
cña çnh t¶ trong Quèc tÕ II. B¾t ®Çu ho¹t ®éng çch m¹ng vµo ph¶n ®éng cña n−íc Nga Nga hoµng. N¨m 1906, ®−îc cö gi÷
chøc thø tr−ëng Bé néi vô. Tõ n¨m 1907 lµ ñy viªn Ph¸p viÖn tèi cao biªn tËp viªn cña "B¸o c«ng nh©n", c¬ quan ng«n luËn cña ph¸i
vµ lµ chñ tÞch tiÓu ban c¶i çch c¶nh s¸t. Trong nh÷ng n¨m 1911 - ®ã. ¤ng ®· tham gia §¹i héi Ba-l¬ cña Quèc tÕ II (1912) vµ Héi
1912, lµ bé tr−ëng Bé néi vô vµ chØ huy hiÕn binh. Th¸ng T− 1912, y nghÞ Bruy-xen do Côc quèc tÕ x· héi chñ nghÜa triÖu tËp (1914).
®· ph¸t biÓu t¹i §u-ma nhµ n−íc nh©n sù biÕn ë Lª-na; ®Ó bµo ch÷a Trong nh÷ng n¨m 1921 - 1922 lµ vô tr−ëng Vô th«ng tin cña Bé
cho bän ph¹m téi tµn s¸t c«ng nh©n, trong bµi ph¸t biÓu ®ã y ®· nãi: d©n ñy ngo¹i giao; trong nh÷ng n¨m 1922 - 1925 lµ th− ký ban
"tr−íc ®· nh− thÕ vµ sau nµy còng sÏ nh− thÕ". N¨m 1916, lµ bé biªn tËp t¹p chÝ "Quèc tÕ céng s¶n"; trong nh÷ng n¨m 1926 - 1935
tr−ëng Bé t− ph¸p. ― 165, 213, 269, 402. lµ gi¶ng viªn çc tr−êng ®¹i häc, sau ®ã lµ cè vÊn khoa häc t¹i
Ma-cla-cèp, V. A. (1870 - 1957) ― mét ng−êi d©n chñ - lËp hiÕn ph¸i h÷u, ban triÕt häc cña Th− viÖn quèc gia mang tªn V. I. Lª-nin. ― 57 -
®Þa chñ, lµm nghÒ luËt s−, ®· biÖn hé trong nhiÒu vô xö ¸n chÝnh trÞ. 59, 358, 362.
Lµ ®¹i biÓu cña M¸t-xc¬-va trong çc §u-ma nhµ n−íc II, III vµ IV, ñy Ma-li-nèp-xki, A. A. ― xem B«-g®a-nèp, A.
viªn Ban chÊp hµnh trung −¬ng §¶ng d©n chñ - lËp hiÕn. Sau Çch Ma-li-nèp-xki, R. V. (1876 - 1918) ― mét phÇn tö khiªu khÝch, nh©n
m¹ng d©n chñ - t− s¶n th¸ng Hai 1917, lµ ®¹i sø cña ChÝnh phñ l©m viªn mËt cña Së mËt th¸m M¸t-xc¬-va. N¨m 1906, tham gia phong
thêi t− s¶n t¹i Pa-ri, sau ®ã lµ mét tªn b¹ch vÖ l−u vong. ― 115, 116, trµo c«ng nh©n nh»m môc ®Ých vô lîi, trë thµnh ñy viªn ban chÊp
263, 299, 300 - 304, 400, 401, 403, 405, 406, 409, 466, 478. hµnh c«ng nh©n vµ th− ký ban l·nh ®¹o c«ng ®oµn c«ng nh©n kim
Ma-Ðp-xki, E. (Gu-tèp-xki, V. A., M.) (1875 - 1918) ― mét ng−êi d©n khÝ. Tõ n¨m 1907 y t×nh nguyÖn cung cÊp tin tøc cho c¶nh s¸t vµ
chñ - x· héi, mét phÇn tö men-sª-vÝch. Trong nh÷ng n¨m thÕ lùc n¨m 1910 ®−îc lÊy vµo lµm nh©n viªn mËt cña Së mËt th¸m Nga
ph¶n ®éng thèng trÞ vµ cã cao trµo çch m¹ng míi, lµ ng−êi theo hoµng. N¨m 1912, t¹i Héi nghÞ Pra-ha cña §¶ng c«ng nh©n d©n
ph¸i thñ tiªu, céng t¸c víi t¹p chÝ "B×nh minh cña chóng ta", víi chñ - x· héi Nga y ®−îc bÇu lµm ñy viªn Ban chÊp hµnh trung
b¸o "Tia s¸ng" vµ mét sè c¬ quan ng«n luËn kh¸c cña nh÷ng ng−êi −¬ng, ®−îc cö lµm ®¹i biÓu cña ®oµn tuyÓn cö c«ng nh©n tØnh
men-sª-vÝch theo ph¸i thñ tiªu. Trong thêi kú chiÕn tranh thÕ giíi M¸t-xc¬-va trong §u-ma nhµ n−íc IV, ®Ó ®¹t môc ®Ých ®ã, y ®·
thø nhÊt lµ mét ng−êi thuéc ph¸i vÖ quèc. Sau Çch m¹ng x· héi ®−îc sù gióp søc cña së mËt th¸m, nh»m lo¹i trõ nh÷ng ai kh«ng
chñ nghÜa th¸ng M−êi, Ma-Ðp-xki ®Êu tranh chèng l¹i ChÝnh võa lßng ra khái con ®−êng cña y. N¨m 1914, theo yªu cÇu cña Bé
quyÒn x«-viÕt. ― 427. néi vô, y tõ bá chøc ®¹i biÓu §u-ma nhµ n−íc vµ trèn ra n−íc
ngoµi. N¨m 1918 y trë vÒ n−íc Nga x«-viÕt, bÞ truy tè tr−íc tßa ¸n
Ma-lª-tx¬-ki, A. M. (1879 - 1937) ― mét ng−êi d©n chñ - x· héi, nhµ
vµ bÞ xö b¾n theo b¶n ¸n cña Tßa ¸n tèi cao cña Ban chÊp hµnh
çch m¹ng chuyªn nghiÖp. Tham gia phong trµo çch m¹ng tõ
trung −¬ng çc X«-viÕt toµn Nga. ― 301.
cuèi nh÷ng n¨m 90 thÕ kû XIX. N¨m 1904 ho¹t ®éng ë Lèt-d¬, sau
®ã ho¹t ®éng ë V¸c-sa-va. N¨m 1906, ®−îc bÇu lµm ñy viªn Ban
Ma-xlèp, P. P. (1867 - 1946) ― mét nhµ kinh tÕ häc, mét ng−êi d©n chñ - x·
l·nh ®¹o trung −¬ng §¶ng d©n chñ - x· héi V−¬ng quèc Ba-lan vµ héi, lµ t¸c gi¶ cña nhiÒu t¸c phÈm nãi vÒ vÊn ®Ò ruéng ®Êt, trong ®ã
LÝt-va. N¨m 1907, tham gia c«ng t¸c cña §¹i héi V (§¹i héi Lu©n- «ng ta t×m çch xÐt l¹i chñ nghÜa M¸c. Sau §¹i héi II §¶ng c«ng nh©n
®«n) cña §¶ng c«ng nh©n d©n chñ - x· héi Nga vµ §¹i héi Stót-ga d©n chñ - x· héi Nga, gia nhËp ph¸i men-sª-vÝch; ®Ò ra c−¬ng lÜnh
cña Quèc tÕ II. N¨m 1909, v× bÊt ®ång víi ban l·nh ®¹o §¶ng men-sª-vÝch vÒ ®Þa ph−¬ng c«ng h÷u hãa ruéng ®Êt. Trong nh÷ng
d©n chñ - x· héi V−¬ng quèc Ba-lan vµ LÝt-va vÒ mét sè vÊn ®Ò néi n¨m thÕ lùc ph¶n ®éng thèng trÞ vµ cã cao trµo çch m¹ng míi, lµ mét
bé ®¶ng, ®· ra khái Ban l·nh ®¹o trung −¬ng. Sau khi §¶ng phÇn tö thuéc ph¸i thñ tiªu; trong thêi kú chiÕn tranh thÕ giíi lÇn thø
d©n chñ - x· héi Ba-lan ph©n liÖt n¨m 1912, «ng lµ mét trong nhÊt lµ mét phÇn tö x· héi - s«-vanh. Sau çch m¹ng x· héi chñ nghÜa
nh÷ng ng−êi l·nh ®¹o çi gäi lµ ph¸i ®èi lËp "R«-d¬-la-mèp", mét th¸ng M−êi, tõ bá ho¹t ®éng chÝnh trÞ, lµm c«ng t¸c s− ph¹m vµ khoa
ph¸i cã lËp tr−êng rÊt gÇn gòi víi nh÷ng ng−êi b«n-sª-vÝch, häc. Tõ n¨m 1929 lµ viÖn sÜ hµn l©m. ― 22.
M¸c (Marx), Çc (1818 - 1883) ― ng−êi s¸ng lËp chñ nghÜa céng s¶n x· héi", tham gia Héi nghÞ th¸ng T¸m chèng ®¶ng (1912). Trong thêi
khoa häc, nhµ t− t−ëng thiªn tµi, l·nh tô vµ ng−êi thÇy cña giai kú chiÕn tranh thÕ giíi lÇn thø nhÊt gi÷ lËp tr−êng ph¸i gi÷a. Sau
cÊp v« s¶n quèc tÕ (xem bµi cña V. I. Lª-nin "Çc M¸c (S¬ l−îc tiÓu Çch m¹ng d©n chñ - t− s¶n th¸ng Hai 1917, cÇm ®Çu nhãm men-sª-
sö kÌm theo sù tr×nh bµy chñ nghÜa M¸c)", Toµn tËp, tiÕng Nga, vÝch - quèc tÕ chñ nghÜa. Sau Çch m¹ng x· héi chñ nghÜa th¸ng
xuÊt b¶n lÇn thø 5, t. 26, tr. 43 - 93). ― 129, 131, 148 - 149, 158, 164, M−êi, chèng l¹i ChÝnh quyÒn x«-viÕt. N¨m 1920 sang c− tró ë §øc,
189 - 190, 370. xuÊt b¶n t¹i BÐc-lanh tê b¸o ph¶n ®éng cña ph¸i men-sª-vÝch "TruyÒn
M¸c-cèp, N. E. (M¸c-cèp 2) (sinh n¨m 1876) ― ®¹i ®Þa chñ, mét nh©n tin x· héi chñ nghÜa". ― 12, 83, 292, 341, 342, 363, 384, 414, 415, 423,
vËt ho¹t ®éng chÝnh trÞ ph¶n ®éng cña n−íc Nga Nga hoµng, mét 427, 430.
trong nh÷ng ng−êi l·nh ®¹o cña çc tæ chøc khñng bè Tr¨m ®en M¸c-t−-nèp, A. (Pi-ke, A. X.) (1865 - 1935) ― mét trong nh÷ng thñ lÜnh
"Liªn minh nh©n d©n Nga" vµ "Héi Mi-kha-in ¸c-khan-ghen". Lµ cña "ph¸i kinh tÕ", mét phÇn tö men-sª-vÝch cã tiÕng t¨m; vÒ sau
®¹i biÓu cña tØnh Cuèc-xc¬ trong §u-ma nhµ n−íc III vµ IV. Trong lµ ®¶ng viªn §¶ng céng s¶n. Trong nh÷ng n¨m thÕ lùc ph¶n ®éng
§u-ma, lµ mét trong nh÷ng ng−êi cÇm ®Çu çnh h÷u. Sau Çch thèng trÞ vµ cã cao trµo çch m¹ng míi, lµ mét phÇn tö thuéc ph¸i
m¹ng x· héi chñ nghÜa th¸ng M−êi lµ mét phÇn tö b¹ch vÖ l−u thñ tiªu, tham gia ban biªn tËp b¸o "TiÕng nãi ng−êi d©n chñ - x·
vong. ― 25, 26, 402, 462, 486. héi", c¬ quan ng«n luËn cña ph¸i thñ tiªu. Trong thêi kú chiÕn
M¸c-§«-nan (MacDonald), Giªm-x¬ Ram-x©y (1866 - 1937) ― nhµ ho¹t tranh thÕ giíi lÇn thø nhÊt, gi÷ lËp tr−êng ph¸i gi÷a; sau Çch
®éng chÝnh trÞ Anh, mét trong nh÷ng ng−êi s¸ng lËp vµ thñ lÜnh m¹ng d©n chñ - t− s¶n th¸ng Hai 1917 lµ mét phÇn tö men-sª-
§¶ng c«ng nh©n ®éc lËp vµ C«ng ®¶ng. §· thi hµnh mét ®−êng lèi vÝch - quèc tÕ chñ nghÜa. Sau Çch m¹ng x· héi chñ nghÜa th¸ng
cùc kú c¬ héi chñ nghÜa, tuyªn truyÒn thuyÕt ph¶n ®éng vÒ hîp M−êi, ly khai ph¸i men-sª-vÝch. N¨m 1923, t¹i §¹i héi XII §¶ng
t¸c giai cÊp vµ vÒ sù chuyÓn dÇn dÇn tõ chñ nghÜa t− b¶n sang chñ céng s¶n (b) Nga ®−îc kÕt n¹p vµo ®¶ng, lµm viÖc ë ViÖn C. M¸c
nghÜa x· héi. Trong thêi kú ®Çu cuéc chiÕn tranh thÕ giíi lÇn thø vµ Ph. ¡ng-ghen; tõ n¨m 1924 lµ ñy viªn ban biªn tËp t¹p chÝ
nhÊt, M¸c-§«-nan ®øng trªn lËp tr−êng hßa b×nh chñ nghÜa, vÒ "Quèc tÕ céng s¶n". ― 384.
sau b−íc sang con ®−êng c«ng khai ñng hé giai cÊp t− s¶n ®Õ Man-x−-rÐp, X. P. (sinh n¨m 1866) ― c«ng t−íc, ®¹i ®Þa chñ, ®¹i biÓu
quèc chñ nghÜa. Trong nh÷ng n¨m 1918 - 1920, y m−u toan c¶n trë cña thµnh phè Ri-ga t¹i §u-ma nhµ n−íc IV, mét phÇn tö d©n
cuéc ®Êu tranh cña c«ng nh©n Anh ph¶n ®èi cuéc can thiÖp chèng chñ - lËp hiÕn. Tõ n¨m 1890 tíi n¨m 1896 lµm thanh tra thuÕ vô
n−íc Nga x«-viÕt; y ®· tiÕn hµnh chÝnh s¸ch chia rÏ giai cÊp c«ng trong çc c¬ quan thuéc Bé néi vô t¹i tØnh Li-phli-an. ë Ri-ga, lµ
nh©n. N¨m 1924 vµ trong nh÷ng n¨m 1929 - 1931 M¸c-§«-nan lµ chñ tÞch mét sè héi cña ph¸i tù do. Trong nh÷ng n¨m 1912 - 1913,
thñ t−íng. ChÝnh phñ C«ng ®¶ng cña M¸c-§«-nan ®· ®µn ¸p céng t¸c víi b¸o "D− luËn Nga", c¬ quan ng«n luËn cña §¶ng tiÕn
phong trµo gi¶i phãng d©n téc ë çc thuéc ®Þa cña Anh vµ thi bé. ― 198, 478.
hµnh chÝnh s¸ch chèng c«ng nh©n. Trong nh÷ng n¨m 1931 - 1935 May-en-®oãc-ph¬, A. Ph. (sinh n¨m 1869) ― mét phÇn tö thuéc ph¸i th¸ng
M¸c-§«-nan cÇm ®Çu çi gäi lµ "chÝnh phñ d©n téc", mét chÝnh M−êi, ®Þa chñ, vÒ häc vÊn lµ nhµ luËt häc. Tõ n¨m 1892 tíi n¨m 1907,
phñ mµ ®−êng lèi chÝnh trÞ lµ do bän b¶o thñ quyÕt ®Þnh. ― 213. lµm viÖc ë Ph¸p viÖn tèi cao, ë v¨n phßng Héi ®ång nhµ n−íc vµ ë Bé
M¸c-La-khlan ― nhµ ho¹t ®éng cña §¶ng c«ng nh©n ®éc lËp Anh. néi vô. Trong nh÷ng n¨m 1902 - 1905, lµ phã gi¸o s− Tr−êng ®¹i häc
― 157 - 159. tæng hîp Pª-tÐc-bua. Lµ ®¹i biÓu cña tØnh Li-phli-an trong §u-ma nhµ
M¸c-tèp, L. (Txª-®Ðc-bau-m¬, I-u. ¤) (1873 - 1923) ― mét trong nh÷ng n−íc III vµ IV, lµ phã chñ tÞch trong hai kú häp ®Çu cña §u-ma III.
thñ lÜnh cña ph¸i men-sª-vÝch. Trong nh÷ng n¨m thÕ lùc ph¶n N¨m 1919 di c− ra n−íc ngoµi. ― 400.
®éng thèng trÞ vµ cã cao trµo çch m¹ng míi, lµ mét phÇn tö thuéc MÐc-si, P. Ph. (sinh n¨m 1877) lµ ®¹i biÓu tØnh Ki-Ðp t¹i §u-ma nhµ
ph¸i thñ tiªu, chñ biªn tê b¸o "TiÕng nãi ng−êi d©n chñ - n−íc IV, ñy viªn Ban th−êng vô cña nhãm n«ng d©n ®Æc biÖt,
gia nhËp ph¸i d©n téc chñ nghÜa. Tr−íc khi ®−îc bÇu vµo §u-ma, M¬-r©y (Murray), R«-bíc (sinh n¨m 1870) ― ®¶ng viªn §¶ng c«ng
lµ ng−êi chØ ®¹o hîp t¸c x· ë héi ®ång ®Þa ph−¬ng huyÖn vµ lµm nh©n ®éc lËp Anh, mét phÇn tö c¬ héi chñ nghÜa, lµ nhµ b¸o. ¤ng
v¨n th− tæng. Tõ n¨m 1911 lµ ®¹i biÓu héi ®ång ®Þa ph−¬ng viÕt vÒ nh÷ng vÊn ®Ò x· héi, v¨n häc vµ nh÷ng vÊn ®Ò kh¸c. Lµ
huyÖn. ― 265. héi viªn cña Héi liªn hiÖp çc nhµ b¸o toµn quèc. Trong nh÷ng
Men-si-cèp, M. O. (1859 - 1919) ― nhµ chÝnh luËn ph¶n ®éng, céng t¸c n¨m 1922 - 1924 lµ nghÞ sÜ. ― 157.
viªn cña b¸o "Thêi míi", mét tê b¸o Tr¨m ®en. V. I. Lª-nin ®· gäi
Men-si-cèp lµ "tªn chã s¨n trung thµnh cña ph¸i Tr¨m ®en Nga N
hoµng" (Toµn tËp, tiÕng ViÖt, Nhµ xuÊt b¶n TiÕn bé, M¸t-xc¬-va, t.
Na-p«-lª-«ng III (B«-na-p¸c-t¬, Lu-i) (1808 - 1873) ― hoµng ®Õ n−íc
20, tr. 169). Sau Çch m¹ng x· héi chñ nghÜa th¸ng M−êi, ®Êu
Ph¸p tõ n¨m 1852 tíi n¨m 1870, ch¸u trai cña Na-p«-lª-«ng I. Sau
tranh quyÕt liÖt chèng ChÝnh quyÒn x«-viÕt, n¨m 1919 bÞ b¾n v×
khi ph¸ tan cuéc çch m¹ng 1848, ®−îc bÇu lµm tæng thèng n−íc
ho¹t ®éng ph¶n çch m¹ng. ― 112.
Céng hßa Ph¸p; g©y ra cuéc chÝnh biÕn vµo ®ªm 1 r¹ng ngµy 2
Mi-li-u-cèp, P. N. (1859 - 1943) ― thñ lÜnh §¶ng d©n chñ - lËp hiÕn, nhµ t−
t−ëng cã tiÕng t¨m cña giai cÊp t− s¶n ®Õ quèc chñ nghÜa Nga, nhµ sö th¸ng Ch¹p 1851. T¸c phÈm cña C. M¸c "Ngµy 18 th¸ng S−¬ng mï
häc vµ nhµ chÝnh luËn. Tõ n¨m 1902, tÝch cùc céng t¸c víi t¹p chÝ cña Lu-i B«-na-p¸c-t¬" ®· nªu lªn nhËn ®Þnh vÒ Na-p«-lª-«ng III
"Gi¶i phãng", mét t¹p chÝ cña ph¸i tù do xuÊt b¶n ë n−íc ngoµi. (xem C. M¸c vµ Ph. ¡ng-ghen. Toµn tËp, tiÕng Nga, xuÊt b¶n lÇn
Th¸ng M−êi 1905, lµ mét trong nh÷ng ng−êi s¸ng lËp §¶ng d©n chñ - thø 2, t. 8, tr. 115 - 217). ― 248, 399.
lËp hiÕn, sau ®ã lµ chñ tÞch Ban chÊp hµnh trung −¬ng ®¶ng ®ã vµ lµ Na-r−-skin, A. A. (1839 - 1916) ― mét ®¹i ®Þa chñ ë tØnh ¤-ri-«n, mét tªn
biªn tËp viªn b¸o "Ng«n luËn", C¬ quan ng«n luËn trung −¬ng cña ph¶n ®éng. N¨m 1892 ®−îc bæ nhiÖm lµm thèng ®èc tØnh P«-®«n-xc¬;
®¶ng ®ã. Lµ ®¹i biÓu §u-ma nhµ n−íc III vµ IV. N¨m 1917 lµ bé n¨m 1894 lµ thø tr−ëng Bé tµi s¶n quèc gia. Tõ n¨m 1898 lµ thµnh
tr−ëng Bé ngo¹i giao trong thµnh phÇn ®Çu tiªn cña ChÝnh phñ l©m viªn cña Ph¸p viÖn tèi cao, tõ n¨m 1906 lµ ñy viªn Héi ®ång nhµ
thêi t− s¶n. Sau Çch m¹ng x· héi chñ nghÜa th¸ng M−êi lµ mét trong n−íc. Lµ phã chñ tÞch Héi ®ång liªn hiÖp quý téc. ― 71.
nh÷ng kÎ tæ chøc cuéc can thiÖp vò trang cña n−íc ngoµi chèng n−íc Nª-cra-xèp, N. A. (1821 - 1878) ― nhµ th¬ vÜ ®¹i ng−êi Nga, mét nhµ d©n
Nga x«-viÕt, lµ mét phÇn tö ho¹t ®éng r¸o riÕt trong ®¸m b¹ch vÖ l−u chñ çch m¹ng. V. I. Lª-nin ®¸nh gi¸ cao nh÷ng s¸ng t¸c cña Nª-cra-
vong. ― 62, 70, 71, 79, 84 - 85, 95, 107, 118, 166 - 168, 185, 353, 401, 406, xèp vµ th−êng sö dông nh÷ng h×nh t−îng trong çc t¸c phÈm cña
408, 409, 410, 420, 434, 473, 477, 478. «ng. ― 106, 107.
Mi-kha-in ― gi¸o chñ cùu gi¸o, t¸c gi¶ cña bµi "Giai ®o¹n gÇn chãt vµ giai Nª-dna-mèp ― xem Pr«-t«-p«-pèp, V. V.
®o¹n chãt" ®¨ng trªn b¸o "Ng«n luËn", sè 230 ngµy 23 th¸ng T¸m (5 Ni-c«-la-Ðp, N. N. (sinh n¨m 1872) ― mét ®Þa chñ, mét phÇn tö d©n
th¸ng ChÝn) 1912. ― 102. chñ - lËp hiÕn, ®¹i biÓu vïng Cu-ban, vïng Tª-rÕch vµ tØnh TsÐc-
Anh em Moãc-gan ― mét gia ®×nh chñ ng©n hµng tØ phó, ®¹i diÖn cho mét n«-m«-ri-e trong §u-ma nhµ n−íc IV. Lµ phã th− ký tßa ¸n quËn
trong nh÷ng tËp ®oµn tµi phiÖt lín nhÊt cña Mü. Nhµ ng©n hµng £-ca-tª-ri-n«-®a, lµ ®¹i biÓu cña §u-ma thµnh phè. Tõ n¨m 1906 lµ
Moãc-gan do §giu-ni-ót Xpen-xe-r¬ Moãc-gan (Morgan) (1813 - 1890) chñ tÞch Ban chÊp hµnh ®¶ng bé §¶ng d©n chñ - lËp hiÕn vïng
thµnh lËp. N»m trong ph¹m vi ¶nh h−ëng cña tËp ®oµn Moãc-gan cã: Cu-ban. ― 198.
çc ng©n hµng lín, çc c«ng ty b¶o hiÓm vµ çc c«ng ty ®−êng s¾t Ni-c«-lai II (R«-ma-nèp) (1868 - 1918) ― hoµng ®Õ cuèi cïng cña n−íc Nga,
m¹nh, çc xÝ nghiÖp thuéc ngµnh luyÖn kim qu©n sù, c«ng nghiÖp trÞ v× tõ n¨m 1894 tíi lóc næ ra Çch m¹ng d©n chñ - t− s¶n th¸ng Hai
hµng kh«ng, c«ng nghiÖp kü thuËt ®iÖn v.v.. Anh em Moãc-gan gi÷ 1917. Ngµy 17 th¸ng B¶y 1918, y bÞ xö b¾n ë £-ca-tª-rin-bua (XvÐc-
vai trß quan träng trong viÖc quyÕt ®Þnh chÝnh s¸ch ®èi néi vµ ®èi ®lèp-xc¬) theo quyÕt ®Þnh cña X«-viÕt ®¹i biÓu c«ng nh©n vµ binh sÜ
ngo¹i cña Mü. ― 237, 263 - 264. vïng U-ran. ― 13, 172.
Ni-c«-lai ― «n ― xem §a-ni-en-x«n, N. Ph. sè xuÊt b¶n phÈm ®Þnh kú. Sau ®ã gia nhËp §¶ng d©n chñ - lËp hiÕn.
Ni-c«-lin, N. (An-®rª-Ðp, N. N.) (sinh n¨m 1876) ― mét ng−êi d©n chñ - x· Tõ n¨m 1910 lµ chñ tÞch ban chÊp hµnh Quü t−¬ng tÕ nhµ v¨n. ― 193.
héi, trong nh÷ng n¨m 90 thÕ kû XIX, ®· tham gia çc tiÓu tæ m¸c-xÝt. Pª-sª-kh«-nèp, A. V. (A. V. P.) (1867 - 1933) ― nhµ ho¹t ®éng x· héi vµ nhµ
Trong nh÷ng n¨m 1901 - 1905 khi ë n−íc ngoµi, «ng gia nhËp ph¸i chÝnh luËn t− s¶n. Trong nh÷ng n¨m 90 thÕ kû XIX lµ mét phÇn tö
b«n-sª-vÝch. Sau khi trë vÒ Nga, «ng tham gia ho¹t ®éng trong çc tæ d©n tóy - tù do chñ nghÜa, céng t¸c viªn cña t¹p chÝ "Cña c¶i n−íc
chøc d©n chñ - x· héi vµ çc c©u l¹c bé c«ng nh©n ë Pª-tÐc-bua. Tõ Nga" vµ tõ n¨m 1904 lµ ñy viªn ban biªn tËp t¹p chÝ ®ã; céng t¸c víi
n¨m 1910, gia nhËp ph¸i men-sª-vÝch, céng t¸c víi tê b¸o "Tia s¸ng" t¹p chÝ "Gi¶i phãng" cña ph¸i tù do - qu©n chñ vµ b¸o "N−íc Nga
vµ nh÷ng b¸o chÝ kh¸c cña ph¸i thñ tiªu. Sau Çch m¹ng x· héi chñ çch m¹ng" cña ph¸i x· héi chñ nghÜa - çch m¹ng. Tõ n¨m 1906 lµ
nghÜa th¸ng M−êi lµm c«ng t¸c gi¶ng d¹y trong mét sè tr−êng cao mét trong nh÷ng ng−êi l·nh ®¹o §¶ng "x· héi chñ nghÜa nh©n d©n",
®¶ng ë Lª-nin-gr¸t. ― 126 - 135. mét ®¶ng tiÓu t− s¶n. N¨m 1917 lµ bé tr−ëng Bé l−¬ng thùc trong
ChÝnh phñ l©m thêi t− s¶n. Sau Çch m¹ng x· héi chñ nghÜa th¸ng
O M−êi, chèng l¹i ChÝnh quyÒn x«-viÕt; tõ n¨m 1922 lµ mét phÇn tö
b¹ch vÖ l−u vong. ― 209, 223, 376, 377, 378 - 379, 453, 454 - 455.
Oãc-lèp-xki, P. ― xem V«-rèp-xki, V. V.
Ph. §. ― xem §an, Ph. I.
¤ Phan-boãc, G. A. (1864 - 1942) ― nhµ ho¹t ®éng næi tiÕng cña ngµnh gi¸o
dôc quèc d©n vµ phong trµo héi ®ång ®Þa ph−¬ng, mét trong nh÷ng
¤-b«-len-xli, V. A. ― c«ng t−íc, ®¹i ®Þa chñ, nhµ ho¹t ®éng tÝch cùc ng−êi s¸ng lËp ViÖn hµn l©m s− ph¹m ë Pª-tÐc-bua. Tham gia Ban
cña §¶ng d©n chñ - lËp hiÕn. §· céng t¸c víi t¹p chÝ "T− t−ëng th−êng vô trung −¬ng cña "Liªn minh çc héi liªn hiÖp". N¨m 1912,
Nga", mét t¹p chÝ cña bän Tr¨m ®en d©n chñ - lËp hiÕn, vµ b¸o Phan-boãc tham gia chuÈn bÞ vµ tham gia biÓu quyÕt nghÞ quyÕt cña
"D− luËn Nga" − c¬ quan ng«n luËn cña ph¸i tiÕn bé. N¨m 1917 §u-ma thµnh phè Pª-tÐc-bua nãi vÒ cuéc chiÕn tranh ë vïng Ban-
lµ ñy viªn Ban chÊp hµnh trung −¬ng §¶ng d©n chñ - lËp c¨ng. V. I. Lª-nin gäi nghÞ quyÕt nµy lµ "mÉu mùc cña chñ nghÜa s«-
hiÕn. ― 438 - 439, 478. vanh t− s¶n". Trong thêi gian chiÕn tranh thÕ giíi lÇn thø nhÊt lµ mét
¤-xca-rèp ― xem I-xóp, I. A. phÇn tö x· héi - s«-vanh. Sau Çch m¹ng x· héi chñ nghÜa th¸ng
M−êi, lµm chñ nhiÖm ñy ban kÕ ho¹ch nhµ n−íc ¸p-kha-di-a, vÒ sau
«ng trë vÒ Lª-nin-gr¸t. Lµ t¸c gi¶ cña mét sè t¸c phÈm viÕt vÒ gi¸o
P dôc quèc d©n. ― 187, 193.
P. ― xem P«-lª-ta-Ðp, N. G. PhiÕc-xèp, C. C. (sinh n¨m 1864) ― ®¹i biÓu tØnh A-xt¬-ra-khan trong §u-
Pam-x¬ (Pams), Giuy-l¬ (1852 - 1930) ― mét nhµ ho¹t ®éng chÝnh trÞ ng−êi ma nhµ n−íc IV, ñy viªn Ban th−êng vô cña nhãm n«ng d©n ®Æc biÖt,
Ph¸p, ®¶ng viªn §¶ng cÊp tiÕn, lµm nghÒ luËt s−. Tõ n¨m 1893 lµ h¹ lµ ®¹i diÖn ®Æc biÖt, xuÊt th©n lµ n«ng d©n. Tr−íc khi ®−îc bÇu vµo
nghÞ sÜ, sau ®ã lµ th−îng nghÞ sÜ. Trong nh÷ng n¨m 1911 - 1913 lµ bé §u-ma, lµm n«ng nghiÖp vµ lµm v−ên. ― 265.
tr−ëng Bé n«ng nghiÖp. N¨m 1913 «ng øng cö tæng thèng Ph¸p Ph«-gen-dan-g¬ (Vogelsanger), Gi«-han Gia-cèp (1849 - 1923) ― mét ng−êi
nh−ng bÞ thÊt b¹i. Trong nh÷ng n¨m 1918 - 1919 lµ bé tr−ëng Bé néi d©n chñ - x· héi Thôy-sÜ, mét phÇn tö c¬ héi chñ nghÜa. Trong
vô. ― 365. nh÷ng n¨m 1878 - 1892 lµ biªn tËp viªn cña tê b¸o "Grütlia-ner"
Pan-tª-lª-Ðp, L. Ph. (1840 - 1919) ― nhµ v¨n, nhµ chÝnh luËn vµ nhµ ("Ng−êi theo ph¸i Gruýt-li"). Trong nh÷ng n¨m 1890 - 1905 lµ cè vÊn
ho¹t ®éng x· héi, ®· tham gia phong trµo çch m¹ng trong nh÷ng quèc gia ë Xuy-rÝch; trong nh÷ng n¨m 1892 - 1919 lµ ñy viªn Tßa thÞ
n¨m 60 thÕ kû XIX. Tõ n¨m 1877 lµm nghÒ xuÊt b¶n, céng t¸c víi mét chÝnh Xuy-rÝch. ― 98.
Phran-c¬ (Frank), Lót-vÝch (1874 - 1914) ― nhµ d©n chñ - x· héi §øc, mét luËn vÒ lÞch sö cña chñ nghÜa duy vËt", "Bµn vÒ vai trß cña ç nh©n
trong nh÷ng thñ lÜnh cña bän xÐt l¹i, mét phÇn tö x· héi - s«-vanh, vÒ trong lÞch sö", v. v.. Song ngay trong thêi gian ®ã, «ng ®· m¾c nh÷ng
nghÒ nghiÖp lµ luËt s−. Tõ n¨m 1907 lµ nghÞ sÜ quèc héi. T¹i §¹i héi sai lÇm nghiªm träng vµ nh÷ng sai lÇm nµy lµ mÇm mèng cña nh÷ng
®¶ng ë Ma-g®¬-bua (1910) ®· bá phiÕu t¸n thµnh ng©n s¸ch qu©n sù. quan ®iÓm men-sª-vÝch sau nµy cña «ng. Sau §¹i héi II §¶ng c«ng
Vµo ®Çu cuéc chiÕn tranh thÕ giíi lÇn thø nhÊt, Phran-c¬ t×nh nguyÖn nh©n d©n chñ - x· héi Nga, Plª-kha-nèp ®øng trªn lËp tr−êng ®iÒu
vµo qu©n ®éi, chÕt ë mÆt trËn. ― 213. hßa víi chñ nghÜa c¬ héi, vµ sau ®ã ng¶ theo ph¸i men-sª-vÝch. Trong
PhuyÕc-sten-bÐc, I-a. X. ― xem Ga-nª-tx¬-ki, I-a. X. thêi kú çch m¹ng Nga lÇn thø nhÊt, «ng ®øng trªn lËp tr−êng men-
Pi-ke, A. X. ― xem M¸c-t−-nèp, A. sª-vÝch trong tÊt c¶ çc vÊn ®Ò c¬ b¶n. ¤ng lªn ¸n cuéc khëi nghÜa vò
Pi-èt I §¹i ®Õ (1672 - 1725) ― vua Nga tõ 1682 tíi 1725, hoµng ®Õ ®Çu tiªn trang th¸ng Ch¹p 1905. Trong nh÷ng n¨m thÕ lùc ph¶n ®éng thèng trÞ
cña toµn Nga. ― 462. vµ cã cao trµo çch m¹ng míi, «ng ph¶n ®èi viÖc dïng thuyÕt Ma-kh¬
Pi-r«-gèp, N. I. (1810 - 1881) ― nhµ phÉu thuËt vµ nhµ gi¶i phÉu häc vÜ ®¹i ®Ó xÐt l¹i chñ nghÜa M¸c vµ ph¶n ®èi chñ nghÜa thñ tiªu, «ng cÇm ®Çu
ng−êi Nga, ng−êi s¸ng lËp ra ngµnh phÉu thuËt d· chiÕn vµ ngµnh gi¶i nhãm nh÷ng ng−êi men-sª-vÝch ñng hé ®¶ng. Trong thêi kú chiÕn
phÉu phÉu thuËt, viÖn sÜ th«ng tÊn cña ViÖn hµn l©m khoa häc Pª-tÐc- tranh thÕ giíi lÇn thø nhÊt, «ng ®øng trªn lËp tr−êng x· héi - s«-vanh.
bua. §· tham gia phßng thñ Xª-va-xt«-p«n trong thêi gian chiÕn tranh Trë vÒ Nga sau cuéc Çch m¹ng d©n chñ - t− s¶n th¸ng Hai 1917, «ng
ë Cr−m. Sau khi ë chiÕn tr−êng trë vÒ, n¨m 1856 «ng ®−îc bæ nhiÖm cÇm ®Çu nhãm "Thèng nhÊt", mét nhãm cùc h÷u cña nh÷ng phÇn tö
lµm ®èc häc khu gi¸o dôc ¤-®Ðt-xa, sau ®ã lµm ®èc häc khu gi¸o dôc men-sª-vÝch - vÖ quèc, r¸o riÕt ph¶n ®èi nh÷ng ng−êi b«n-sª-vÝch,
Ki-Ðp. ¤ng kÞch liÖt phª ph¸n chÕ ®é gi¸o dôc lóc ®ã, «ng tuyªn truyÒn ph¶n ®èi çch m¹ng x· héi chñ nghÜa, cho r»ng n−íc Nga ch−a chÝn
nÒn gi¸o dôc phæ th«ng, ph¶n ®èi viÖc h¹n chÕ quyÒn häc tËp theo muåi ®Ó chuyÓn lªn chñ nghÜa x· héi. Cã th¸i ®é tiªu cùc ®èi víi cuéc
®¼ng cÊp hoÆc d©n téc. Tuy nhiªn, trong mét sè vÊn ®Ò «ng vÉn gi÷ Çch m¹ng x· héi chñ nghÜa th¸ng M−êi nh−ng kh«ng tham gia ®Êu
nh÷ng quan ®iÓm ph¶n ®éng, trong ®ã cã viÖc cho phÐp trõng ph¹t häc tranh chèng ChÝnh quyÒn x«-viÕt.
sinh vÒ thÓ x¸c. N¨m 1861 «ng bÞ çch chøc v× cã ý ®Þnh tiÕn hµnh c¶i Lª-nin ®¸nh gi¸ cao çc t¸c phÈm triÕt häc cña Plª-kha-nèp vµ vai
çch trong viÖc tæ chøc gi¸o dôc. N¨m 1862 «ng ra n−íc ngoµi vµ c− tró trß cña «ng trong viÖc truyÒn b¸ chñ nghÜa M¸c ë Nga; ®ång thêi
t¹i ®ã cho tíi n¨m 1866. Khi trë vÒ n−íc Nga, «ng vÒ n«ng th«n vµ sèng Ng−êi kÞch liÖt phª ph¸n Plª-kha-nèp vÒ viÖc Plª-kha-nèp xa rêi chñ
ë ®Êy cho ®Õn cuèi ®êi. ¤ng lµ t¸c gi¶ cña nhiÒu t¸c phÈm khoa häc nghÜa M¸c vµ m¾c nh÷ng sai lÇm to lín trong ho¹t ®éng chÝnh trÞ. ―
khiÕn «ng cã tiÕng t¨m trªn thÕ giíi. ― 481. 12, 76, 216 - 218, 219, 220, 225, 283, 297, 345 - 346, 425 - 426, 493.
Plª-kha-nèp, G. V. (1856 - 1918) ― nhµ ho¹t ®éng lçi l¹c cña phong trµo Poanh-ca-rª (PoincarÐ), Ray-m«ng (1860 - 1934) ― nhµ ho¹t ®éng chÝnh trÞ t−
c«ng nh©n Nga vµ quèc tÕ, ng−êi ®Çu tiªn truyÒn b¸ chñ nghÜa M¸c ë s¶n Ph¸p, lµm nghÒ luËt s−. N¨m 1887, lÇn ®Çu tiªn ®−îc bÇu vµo h¹
Nga. N¨m 1883 «ng thµnh lËp t¹i Gi¬-ne-v¬ tæ chøc m¸c-xÝt Nga ®Çu nghÞ viÖn. Tõ n¨m 1893, ®· nhiÒu lÇn tham gia chÝnh phñ Ph¸p, ng−êi
tiªn − nhãm "Gi¶i phãng lao ®éng". Plª-kha-nèp ®Êu tranh chèng chñ tiªu biÓu cho çc giíi x©m l−îc nhÊt trong giai cÊp t− s¶n Ph¸p. N¨m
nghÜa d©n tóy, «ng ph¶n ®èi chñ nghÜa xÐt l¹i trong phong trµo c«ng 1912 lµ thñ t−íng vµ tõ n¨m 1913 tíi n¨m 1920 lµ tæng thèng Ph¸p. Trªn
nh©n quèc tÕ. Trong nh÷ng n¨m ®Çu thÕ kû XX, «ng tham gia ban çc c−¬ng vÞ ®ã, y tá ra lµ mét kÎ tÝch cùc t¸n thµnh viÖc chuÈn bÞ chiÕn
biªn tËp b¸o "Tia löa" vµ t¹p chÝ "B×nh minh". tranh, v× vËy mµ ®−îc mÖnh danh lµ "Poanh-ca-rª - chiÕn tranh". Sau
Tõ n¨m 1883 tíi n¨m 1903, Plª-kha-nèp ®· viÕt mét sè t¸c Çch m¹ng x· héi chñ nghÜa th¸ng M−êi, y ñng hé çc ho¹t ®éng cña tÊt
phÈm; nh÷ng t¸c phÈm nµy ®· ®ãng mét vai trß lín lao trong viÖc c¶ çc lùc l−îng chèng ChÝnh quyÒn x«-viÕt, lµ mét trong nh÷ng kÎ tæ
b¶o vÖ vµ tuyªn truyÒn thÕ giíi quan duy vËt, ®ã lµ: "Chñ nghÜa x· chøc cuéc can thiÖp vò trang cña n−íc ngoµi chèng n−íc Nga x«-viÕt.
héi vµ ®Êu tranh chÝnh trÞ", "Nh÷ng sù bÊt ®ång gi÷a chóng ta", Trong nh÷ng n¨m 1922 - 1924 vµ 1926 - 1929 lµ thñ t−íng n−íc Ph¸p.
"Bµn vÒ sù ph¸t triÓn cña quan ®iÓm nhÊt nguyªn vÒ lÞch sö", "Kh¸i NÐt næi bËt trong chÝnh s¸ch cña y lµ xu h−íng chèng Liªn-x« kÞch liÖt,
tÊn c«ng vµo çc quyÒn thiÕt th©n vµ çc quyÒn tù do d©n chñ cña bang (1899 - 1920) l¹i võa lµ cè vÊn quèc gia (1911 - 1917). Trong
nh÷ng ng−êi lao ®éng Ph¸p, truy n· nh÷ng ng−êi céng s¶n Ph¸p. ― nh÷ng n¨m chiÕn tranh thÕ giíi lÇn thø nhÊt, lµ mét phÇn tö x· héi -
364 - 365. s«-vanh. ― 98.
P«-crèp-xki, I. P. (1872 - 1963) ― mét ng−êi d©n chñ - x· héi. ¤ng lµ ®¹i PrÕt-can-n¬ (Pri-Õt-can-n¬), A. I-a. (1873 - 1923) ― mét ng−êi d©n chñ - x·
biÓu cña vïng Cu-ban, vïng Tª-rÕch vµ tØnh TsÐc-n«-m«-ri-e t¹i §u- héi L¸t-vi-a, lµm nghÒ thÇy thuèc. N¨m 1907 «ng ®−îc bÇu vµo §u-
ma nhµ n−íc III, gia nhËp bé phËn b«n-sª-vÝch trong ®¶ng ®oµn d©n ma nhµ n−íc III, tham gia ®¶ng ®oµn d©n chñ - x· héi, gia nhËp ph¸i
chñ - x· héi. N¨m 1910 «ng tham gia ban biªn tËp tê b¸o b«n-sª-vÝch b«n-sª-vÝch. ¤ng ®· céng t¸c víi çc b¸o b«n-sª-vÝch "Ng«i sao" vµ
hîp ph¸p "Ng«i sao" víi t− çch lµ ®¹i biÓu cña ®¶ng ®oµn d©n chñ - "Sù thËt". Sau Çch m¹ng x· héi chñ nghÜa th¸ng M−êi, lµm c«ng t¸c
x· héi t¹i §u-ma III. ― 198, 242, 293, 419, 420. khoa häc trong lÜnh vùc y häc, phô tr¸ch bÖnh viÖn nhi khoa thµnh
P«-lª-ta-Ðp, N. G. (P.) (1872 - 1930) ― mét ng−êi d©n chñ - x· héi, mét phè Ri-ga. ― 198, 293, 419, 420.
ng−êi b«n-sª-vÝch, lµm nghÒ thî tiÖn. Trong nh÷ng n¨m 90 thÕ kû Pr«-c«-p«-vÝch, X. N. (1871 - 1955) ― nhµ kinh tÕ häc vµ nhµ chÝnh luËn
XIX, tham gia çc tiÓu tæ c«ng nh©n. ¤ng nhiÒu lÇn bÞ kÕt ¸n tï t− s¶n. Cuèi nh÷ng n¨m 90 thÕ kû XIX, lµ ®¹i biÓu næi tiÕng cña
ngåi. N¨m 1905, lµ ñy viªn Ban chÊp hµnh X«-viÕt ®¹i biÓu c«ng "ph¸i kinh tÕ", mét trong nh÷ng ng−êi ®Çu tiªn truyÒn b¸ chñ
nh©n Pª-tÐc-bua. Lµ ®¹i biÓu cña tØnh Pª-tÐc-bua trong §u-ma nhµ nghÜa BÐc-stanh ë Nga. VÒ sau lµ thµnh viªn tÝch cùc cña "Héi liªn
n−íc III, tham gia ®¶ng ®oµn d©n chñ - x· héi t¹i §u-ma. Trùc tiÕp hiÖp gi¶i phãng" cña ph¸i tù do - qu©n chñ. N¨m 1906 lµ ñy viªn
tham gia xuÊt b¶n çc tê b¸o b«n-sª-vÝch "Ng«i sao" vµ "Sù thËt". Ban chÊp hµnh trung −¬ng §¶ng d©n chñ - lËp hiÕn. Lµ biªn tËp
Sau Çch m¹ng x· héi chñ nghÜa th¸ng M−êi, lµm c«ng t¸c kinh viªn kiªm phô tr¸ch xuÊt b¶n t¹p chÝ "V« ®Ò", mét t¹p chÝ nöa
tÕ. ― 293, 427. men-sª-vÝch, nöa d©n chñ - lËp hiÕn. N¨m 1917 lµ bé tr−ëng Bé
P«-li-an-xki, N. X. ― t¸c gi¶ bµi "Tr¹i Êp hoÆc c«ng x·? (th− göi tõ l−¬ng thùc trong ChÝnh phñ l©m thêi t− s¶n. Sau Çch m¹ng x·
n«ng th«n)" ®¨ng trªn b¸o "Sù thËt", sè 118, ngµy 15 th¸ng ChÝn héi chñ nghÜa th¸ng M−êi bÞ trôc xuÊt khái Liªn-x« v× ho¹t ®éng
1912. ― 123 - 125. chèng ChÝnh quyÒn x«-viÕt. ― 79.
P«-t¬-rª-xèp, A. N. (1869 - 1934) ― mét trong nh÷ng thñ lÜnh cña ph¸i Pr«-t«-p«-pèp, §. §. (sinh n¨m 1865) ― mét nhµ chÝnh luËn, ñy viªn
men-sª-vÝch. Trong nh÷ng n¨m thÕ lùc ph¶n ®éng thèng trÞ vµ cã Ban chÊp hµnh trung −¬ng §¶ng d©n chñ - lËp hiÕn. Lµ ®¹i biÓu
cao trµo çch m¹ng míi, lµ nhµ t− t−ëng cña ph¸i thñ tiªu, gi÷ vai tØnh Xa-ma-ra trong §u-ma nhµ n−íc I. ¤ng lµ ng−êi xuÊt b¶n t¹p
trß l·nh ®¹o trong çc t¹p chÝ "Phôc h−ng", "B×nh minh cña chóng chÝ "Sù nghiÖp héi ®ång ®Þa ph−¬ng", mét t¹p chÝ ra hai tuÇn mét
ta" vµ çc c¬ quan ng«n luËn kh¸c cña ph¸i men-sª-vÝch theo chñ kú, lµ céng t¸c viªn cña tê "Tin tøc n−íc Nga" vµ nhiÒu b¸o chÝ
nghÜa thñ tiªu. Trong thêi gian chiÕn tranh thÕ giíi lÇn thø nhÊt, kh¸c. Cã th¸i ®é thï ®Þch ®èi víi Çch m¹ng th¸ng M−êi vµ
lµ mét phÇn tö x· héi - s«-vanh. Sau Çch m¹ng x· héi chñ nghÜa ChÝnh quyÒn x«-viÕt. N¨m 1920 bÞ kÕt ¸n vÒ vô gäi lµ "Trung t©m
th¸ng M−êi ra c− tró ë n−íc ngoµi, t¹i ®©y y ®· céng t¸c víi tuÇn chiÕn thuËt". ― 304.
b¸o "Ban ngµy" cña Kª-ren-xki, c«ng kÝch thËm tÖ n−íc Nga x«- Pr«-t«-p«-pèp, V. V. (Nª-d¬-na-mèp) (1866 - 1916) ― nhµ so¹n kÞch vµ nhµ
viÕt. ― 384. b¸o thuéc khuynh h−íng tù do - t− s¶n. Céng t¸c víi çc b¸o chÝ ra
Pèt-chi-ª (Pottier), ¥-giª-n¬ (1816 - 1887) ― nhµ th¬ Ph¸p, nhµ ho¹t ®éng ®Þnh kú: "Tin tøc", "B¸o Pª-t¬-r«-gr¸t", "Tin tøc Së giao dÞch", "Thêi
tÝch cùc cña phong trµo c«ng nh©n vµ Quèc tÕ I, t¸c gi¶ bµi ca v« s¶n míi". Tõ n¨m 1903 lµ ng−êi ®øng ®Çu Héi v¨n nghÖ. N¨m 1915 «ng
"Quèc tÕ". ― 336 - 338, 340. thµnh lËp "B¸o tµi chÝnh". ¤ng lµ t¸c gi¶ nhiÒu vë kÞch. ― 269.
P¬-phluy-g¬ (Pflüger), P«n BÐc-na (sinh n¨m 1865) ― mét ng−êi d©n Pu-ri-skª-vÝch, V. M. (1870 - 1920) ― ®¹i ®Þa chñ, mét phÇn tö Tr¨m ®en
chñ - x· héi Thôy-sÜ, mét phÇn tö c¬ héi chñ nghÜa. Trong nh÷ng ph¶n ®éng cuång nhiÖt, mét phÇn tö qu©n chñ. Lµ mét trong nh÷ng
n¨m 1898 - 1923 lµ ñy viªn Tßa thÞ chÝnh Xuy-rÝch, võa lµ cè vÊn kÎ khëi x−íng ra viÖc thµnh lËp "Liªn minh nh©n d©n Nga", mét
tæ chøc Tr¨m ®en; n¨m 1907, ra khái tæ chøc nµy vµ thµnh lËp mét tæ l¹i ChÝnh quyÒn x«-viÕt. N¨m 1922, ®· c¾t ®øt quan hÖ víi bän men-
chøc qu©n chñ - ph¶n çch m¹ng míi ― "Héi Mi-kha-in ¸c-khan- sª-vÝch. Trong nh÷ng n¨m sau ®ã, lµm c«ng t¸c khoa häc s− ph¹m vµ
ghen". Lµ ®¹i biÓu cña tØnh BÐt-xa-ra-bi-a trong §u-ma nhµ n−íc II, III c«ng t¸c hµnh chÝnh ë nhiÒu c¬ quan kh¸c nhau. Lµ t¸c gi¶ cña mét sè
vµ IV; ®−îc nhiÒu ng−êi biÕt tiÕng v× nh÷ng lêi ph¸t biÓu m¹t s¸t, bµi t¸c phÈm viÕt vÒ lÞch sö n−íc Nga. ― 226.
Do-th¸i cña y t¹i §u-ma. Sau Çch m¹ng x· héi chñ nghÜa th¸ng Dßng hä R«-ma-nèp ― triÒu ®¹i vua vµ hoµng ®Õ Nga ®· trÞ v× tõ 1613 tíi
M−êi, y r¸o riÕt ho¹t ®éng chèng ChÝnh quyÒn x«-viÕt. − 25, 27, 62, 84, 1917. ― 171, 310 - 313.
95, 134, 147, 148 - 149, 164, 199, 200, 212 - 214, 303, 304, 374 - 375, 378, Anh em Rèc-c¬-phen-l¬ ― gia ®×nh cña nh÷ng tªn trïm tµi phiÖt lín
390, 394, 398, 401 - 402, 420, 433, 458, 486. nhÊt ë Mü. Ng−êi s¸ng lËp ra triÒu ®¹i nµy ― Gi«n §ª-vin-x¬n
Rèc-c¬-phen-l¬ (Rockfeller) (1839 - 1937) ®· lËp ra t¬-rít "Standart
R Oil", mét t¬-rít chiÕm ®éc quyÒn c«ng nghiÖp dÇu löa cña Mü.
HiÖn nay anh em Rèc-c¬-phen-l¬ lµ mét trong nh÷ng tËp ®oµn ®éc
R-cèp, N. ― xem R«-gi¬-cèp, N. A. quyÒn - tµi phiÖt chñ yÕu cña Mü; gia ®×nh nµy gi÷ mét vai trß
Ri-a-bu-sin-xki, P. P. (sinh n¨m 1871) ― mét chñ ng©n hµng vµ mét nhµ quan träng trong viÖc quyÕt ®Þnh chÝnh s¸ch ®èi néi vµ ®èi ngo¹i
c«ng nghiÖp lín ë M¸t-xc¬-va, mét trong nh÷ng tªn cÇm ®Çu thÕ lùc cña n−íc nµy. ― 237, 263 - 264.
ph¶n çch m¹ng. §· tÝch cùc tham gia viÖc thµnh lËp §¶ng tiÕn bé, Rèp-sin, V. ― xem Xa-vin-cèp, B. V.
mét ®¶ng t− s¶n, xuÊt b¶n tê b¸o "Buæi s¸ng n−íc Nga" thÓ hiÖn lîi Rèt-di-an-c«, M. V. (1859 - 1924) ― mét ®¹i ®Þa chñ, mét trong nh÷ng thñ
Ých cña giai cÊp ®ai t− s¶n. Th¸ng T¸m 1917 y ®e däa bãp nghÑt cuéc lÜnh cña §¶ng th¸ng M−êi, mét phÇn tö qu©n chñ. Tõ th¸ng Ba 1911,
çch m¹ng "b»ng bµn tay x−¬ng xÈu cña thÇn ®ãi", lµ mét trong lµ chñ tÞch §u-ma nhµ n−íc III, sau ®ã lµ chñ tÞch §u-ma nhµ n−íc
nh÷ng kÎ cæ vò vµ tæ chøc vô phiÕn lo¹n Coãc-ni-lèp. Sau khi Çch IV; ñng hé chÝnh phñ Nga hoµng trong viÖc chèng l¹i phong trµo çch
m¹ng x· héi chñ nghÜa th¸ng M−êi vÜ ®¹i th¾ng lîi, y sang c− tró ë m¹ng. Trong thêi kú Çch m¹ng d©n chñ - t− s¶n th¸ng Hai 1917, ®·
Ph¸p, t¹i ®©y y ®· tiÕn hµnh ho¹t ®éng ph¶n çch m¹ng chèng Nhµ tæ chøc ra mét trung t©m ph¶n çch m¹ng: ñy ban l©m thêi cña §u-
n−íc x«-viÕt. ― 115, 164. ma nhµ n−íc, sau ®ã tæ chøc ra "Héi nghÞ riªng" cña çc ®¹i biÓu §u-
R«-da-nèp, V. V. (1856 - 1919) ― nhµ triÕt häc ph¶n ®éng, nhµ chÝnh luËn vµ ma nhµ n−íc. Lµ mét trong nh÷ng tªn cÇm ®Çu vô phiÕn lo¹n Coãc-
nhµ phª b×nh, céng t¸c viªn cña çc b¸o "Tin tøc M¸t-xc¬-va", "Thêi ni-lèp. Sau Çch m¹ng x· héi chñ nghÜa th¸ng M−êi, ch¹y theo §ª-ni-
míi" vµ t¹p chÝ "TruyÒn tin n−íc Nga". R«-da-nèp truyÒn b¸ chñ nghÜa kin, m−u toan thèng nhÊt tÊt c¶ çc lùc l−îng ph¶n çch m¹ng l¹i ®Ó
duy t©m vµ chñ nghÜa thÇn bÝ, bªnh vùc chÕ ®é chuyªn chÕ. ― 106, 112. ®Êu tranh chèng ChÝnh quyÒn x«-viÕt, sau ®ã y sèng l−u vong. ―
R«-gi¬-cèp, N. A. (R-cèp, N.) (1868 - 1927) ― nhµ sö häc vµ nhµ chÝnh luËn. 254, 353, 354, 401, 405, 409, 410, 468.
§Çu n¨m 1905, gia nhËp §¶ng c«ng nh©n d©n chñ - x· héi Nga, cã mét Ru-d¬-ven (Roosevelt), Tª-«-®o (1858 - 1919) ― mét chÝnh kh¸ch ng−êi
thêi gian tham gia ph¸i b«n-sª-vÝch. Sau khi cuéc çch m¹ng 1905 - 1907 Mü. ¤ng thuéc §¶ng céng hßa. Trong nh÷ng n¨m 1897 - 1898 lµ
bÞ thÊt b¹i, trë thµnh mét trong nh÷ng l·nh ®¹o t− t−ëng cña ph¸i thñ thø tr−ëng Bé hµng h¶i. Trong n¨m 1897 - 1900 lµ thèng ®èc bang
tiªu, céng t¸c víi t¹p chÝ "B×nh minh cña chóng ta"; chñ biªn tê b¸o Niu-oãc. Trong nh÷ng n¨m 1901 - 1909 lµ tæng thèng Mü. Ru-d¬-
"Xi-bi-ri míi", mét tê b¸o cã khuynh h−íng men-sª-vÝch theo chñ nghÜa ven lµ mét trong nh÷ng ®¹i biÓu cã thÕ lùc nhÊt cña çc tæ chøc
thñ tiªu. Sau Çch m¹ng d©n chñ - t− s¶n th¸ng Hai 1917, R«-gi¬-cèp ®éc quyÒn Mü vµ lµ mét trong nh÷ng nhµ t− t−ëng cña chñ nghÜa
tham gia Ban chÊp hµnh trung −¬ng cña ph¸i men-sª-vÝch, lµm thø ®Õ quèc Mü. ChÝnh phñ Tª-«-®o Ru-d¬-ven ®· tiÕn hµnh cuéc
tr−ëng Bé b−u ®iÖn cña ChÝnh phñ l©m thêi t− s¶n trong vµi th¸ng. Cã ch¹y ®ua vò trang vµ chÝnh s¸ch ®èi ngo¹i x©m l−îc ®èi víi çc
th¸i ®é thï ®Þch ®èi víi Çch m¹ng x· héi chñ nghÜa th¸ng M−êi. Trong n−íc ch©u Mü la-tinh (x©m chiÕm vïng kªnh ®µo Pa-na-ma n¨m
thêi kú cã cuéc can thiÖp vò trang cña n−íc ngoµi vµ néi chiÕn, y chèng 1903, chiÕm ®ãng Cu-ba trong nh÷ng n¨m 1906 - 1909). N¨m 1912
Ru-d¬-ven lµ mét trong nh÷ng ng−êi thµnh lËp §¶ng tiÕn bé quèc gia §¶ng th¸ng M−êi vµ lµ chñ tÞch Ban chÊp hµnh trung −¬ng ®¶ng
Mü, ®¶ng nµy ®· ®−a «ng ta ra øng cö tæng thèng. Trong cuéc bÇu cö ®ã. N¨m 1906, rêi khái "Liªn minh ngµy 17 th¸ng M−êi" vµ trë
tæng thèng n¨m 1912, «ng ta ®· ®−a ra c−¬ng lÜnh theo chñ nghÜa c¶i thµnh mét trong nh÷ng thñ lÜnh cña §¶ng "canh t©n hßa b×nh";
l−¬ng t− s¶n vµ bÞ thÊt b¹i. Trong thêi gian chiÕn tranh thÕ giíi thø còng trong n¨m ®ã, ®−îc bÇu lµm ñy viªn Héi ®ång nhµ n−íc. Cã
nhÊt, «ng ta ®ßi Mü ph¶i hÕt søc nhanh chãng tham chiÕn. ― 138, th¸i ®é thï ®Þch ®èi víi Çch m¹ng th¸ng M−êi, lµ mét trong
235, 236 - 237, 260, 261 - 262. nh÷ng ng−êi l·nh ®¹o cña tæ chøc b¹ch vÖ ph¶n çch m¹ng
"Trung t©m d©n téc". ― 304.
Suèc-ca-nèp, V. £. (sinh n¨m 1876) ― c«ng nh©n, ®¹i biÓu tØnh Kh¸c-cèp
S trong §u-ma nhµ n−íc III. Lµ thµnh viªn cña ®¶ng ®oµn d©n chñ - x·
héi. §· céng t¸c víi tê b¸o b«n-sª-vÝch "Ng«i sao" vµ víi tê b¸o cña
Sa-gèp, N. R. (1882 - 1918) ― mét ng−êi tham gia tÝch cùc phong trµo çch
ph¸i thñ tiªu "Sù nghiÖp sinh ®éng". Theo sù ph¸t hiÖn sau nµy, tõ
m¹ng, mét ng−êi b«n-sª-vÝch, ®¹i biÓu cña tØnh C«-xt¬-r«-ma trong
n¨m 1913 y lµ nh©n viªn mËt cña së mËt th¸m. ― 293.
§u-ma nhµ n−íc IV, vÒ nghÒ nghiÖp lµ c«ng nh©n dÖt. Trong §u-ma,
cã ch©n trong nhãm 6 ®¹i biÓu b«n-sª-vÝch cña ®¶ng ®oµn d©n chñ -
x· héi, sau ®ã tham gia ®¶ng ®oµn b«n-sª-vÝch. Tham gia çc Héi
T
nghÞ Cra-cèp vµ P«-r«-nin cña Ban chÊp hµnh trung −¬ng §¶ng c«ng T¸c-ghi-Ðp, G¸t-gi D©y-nan ¸p-®in (1838 - 1925) ― mét nhµ ®¹i t− b¶n ë
nh©n d©n chñ - x· héi Nga víi çc çn bé ®¶ng. N¨m 1914 cïng víi A-dÐc-bai-gian. Trong çc xÝ nghiÖp cña T¸c-ghi-Ðp, do c«ng nh©n bÞ
çc ®¹i biÓu kh¸c cña ®¶ng ®oµn b«n-sª-vÝch trong §u-ma, Sa-gèp bÞ bãc lét thËm tÖ, nªn th−êng næ ra çc cuéc b·i c«ng. N¨m 1912 T¸c-
b¾t vµ bÞ ®µy chung th©n ë Xi-bi-ri, m·i tíi n¨m 1917 «ng míi ®−îc ghi-Ðp bÞ truy tè tr−íc tßa ¸n v× bÞ buéc téi lµ ®· ®èi xö d· man víi
trë vÒ. ― 448 - 449. nh©n viªn cña y lµ kü s− Bª-bu-tèp. ― 116.
Sª-®rin, N. ― xem Xan-t−-cèp - Sª-®rin, M. £. Tan (B«-g«-ra-d¬, V. G.) (1865 - 1936) ― mét nhµ v¨n vµ nhµ chÝnh
Sª-pª-tÐp, A. ― mét phÇn tö d©n chñ - lËp hiÕn - Tr¨m ®en, mét nhµ chÝnh luËn, nhµ nh©n chñng häc vµ nhµ ng«n ng÷ häc. N¨m 1905, tham
luËn. Céng t¸c víi tê b¸o "T− t−ëng Nga". ― 104 , 106 - 111, 112, 114 - gia thµnh lËp Héi liªn hiÖp n«ng d©n. N¨m 1906 lµ mét trong
118, 120, 121. nh÷ng ng−êi tæ chøc ra §¶ng "x· héi chñ nghÜa nh©n d©n", mét
Si-ma-nèp-xki, A. B. (Xa-vin, An-t«n) (sinh n¨m 1878) ― nhµ chÝnh ®¶ng tiÓu t− s¶n, céng t¸c víi b¸o "§Êt n−íc th©n yªu". Trong
luËn, vÒ nghÒ nghiÖp lµ nhµ n«ng häc. N¨m 1904, gia nhËp §¶ng thêi kú chiÕn tranh thÕ giíi lÇn thø nhÊt, lµ mét phÇn tö thuéc
x· héi chñ nghÜa - çch m¹ng, lµm c«ng t¸c tuyªn truyÒn ë Ri-ga ph¸i vÖ quèc. Sau Çch m¹ng x· héi chñ nghÜa th¸ng M−êi lµ
vµ Pª-tÐc-bua. N¨m 1909 ®−îc bÇu lµm ñy viªn Ban chÊp hµnh gi¸o s− Tr−êng ®¹i häc tæng hîp quèc gia Lª-nin-gr¸t, vÒ sau lµ
trung −¬ng §¶ng x· héi chñ nghÜa - çch m¹ng. VÒ sau, «ng c¾t gi¸m ®èc ViÖn b¶o tµng lÞch sö t«n gi¸o thuéc ViÖn hµn l©m
®øt quan hÖ víi §¶ng x· héi chñ nghÜa - çch m¹ng vµ gia nhËp khoa häc Liªn-x«. ― 374.
ph¸i men-sª-vÝch theo chñ nghÜa thñ tiªu, céng t¸c víi tê "B×nh T¸p-t¬ (Taft), Uy-li-am Hao-¸c (1857 - 1930) ― nhµ ho¹t ®éng nhµ n−íc
minh cña chóng ta", c¬ quan ng«n luËn cña ph¸i ®ã. Sau n¨m vµ nhµ ho¹t ®éng chÝnh trÞ cña Mü, lµm nghÒ luËt s−. Trong nh÷ng
1912, tõ bá ho¹t ®éng chÝnh trÞ. Trong nh÷ng n¨m d−íi ChÝnh n¨m 1901 - 1904 lµ thèng ®èc quÇn ®¶o Phi-lip-pin. Trong nh÷ng
quyÒn x«-viÕt, «ng c«ng t¸c trong çc c¬ quan cña Bé d©n ñy n¨m 1904 - 1908 lµ bé tr−ëng Bé chiÕn tranh, ®µn ¸p tµn khèc cuéc
n«ng nghiÖp. ― 12 . khëi nghÜa ë Cu-ba 1906. N¨m 1908, lµ ng−êi cña §¶ng céng hßa
Si-pèp, §. N. (1851 - 1920) ― ®¹i ®Þa chñ, nhµ ho¹t ®éng xuÊt s¾c cña phong ®−îc bÇu lµm tæng thèng n−íc Mü. Trong khi lµm tæng thèng, T¸p-
trµo héi ®ång ®Þa ph−¬ng, mét trong nh÷ng ng−êi tæ chøc ra t¬ ®· thi hµnh chÝnh s¸ch b¶o hé thÞ tr−êng néi ®Þa, ®µn ¸p
tµn khèc phong trµo c«ng nh©n trong n−íc, tuyªn bè vµ thùc hiÖn Trong nh÷ng n¨m sau, T«n DËt-tiªn tiÕp tôc cuéc ®Êu tranh
"chÝnh s¸ch ngo¹i giao ®«-la" nh»m ®Ó cho çc tæ chøc ®éc quyÒn Mü chèng thÕ lùc ph¶n ®éng trong n−íc vµ bän ®Õ quèc n−íc ngoµi. T«n
n« dÞch çc n−íc kh¸c, ®ång thêi sö dông réng r·i çc ph−¬ng ph¸p DËt-tiªn chµo mõng Çch m¹ng x· héi chñ nghÜa th¸ng M−êi, cuéc
®µn ¸p b»ng qu©n sù vµ chÝnh trÞ vµ can thiÖp trùc tiÕp b»ng vò trang çch m¹ng ®· cã ¶nh h−ëng to lín ®èi víi thÕ giíi quan cña «ng; «ng
(can thiÖp vµo Ni-ca-ra-goa). N¨m 1912, l¹i øng cö tæng thèng nh−ng kªu gäi thiÕt lËp çc quan hÖ h÷u nghÞ gi÷a Trung quèc víi n−íc Nga
bÞ thÊt b¹i. Trong nh÷ng n¨m 1921 - 1930 lµ ch¸nh ¸n Tßa ¸n tèi cao x«-viÕt. Nh»m môc ®Ých thµnh lËp mÆt trËn toµn quèc ®Êu tranh cho
cña Mü. ― 138, 235. ®éc lËp vµ d©n chñ hãa ®Êt n−íc, T«n DËt-tiªn tÝch cùc ñng hé sù hîp
Toãc-n¬ (Thorne), Vin-l¬ (1857 - 1946) ― nhµ ho¹t ®éng cña phong trµo t¸c gi÷a Quèc d©n ®¶ng vµ §¶ng céng s¶n Trung-quèc. ― 85, 233 -
c«ng nh©n Anh. Tõ n¨m 1884, tham gia ho¹t ®éng trong Liªn ®oµn 234.
d©n chñ - x· héi Anh, tõ n¨m 1889 lµ tæng th− ký cña C«ng ®oµn toµn T«n-ma-tsÐp, I. N. (sinh n¨m 1863) ― t−íng cña qu©n ®éi Nga hoµng, nhµ
quèc cña çc c«ng nh©n vµ lao c«ng ngµnh khÝ ®èt. N¨m 1906, ®−îc ho¹t ®éng tÝch cùc cña tæ chøc Tr¨m ®en "Liªn minh nh©n d©n Nga".
bÇu vµo nghÞ viÖn, lµ nghÞ sÜ tíi n¨m 1945. Trong thêi kú chiÕn tranh Trong nh÷ng n¨m 1907 - 1911 lµ thÞ tr−ëng thµnh phè ¤-®Ðt-xa, y
thÕ giíi lÇn thø nhÊt, lµ mét phÇn tö thuéc ph¸i vÖ quèc, sau Çch truy n· g¾t gao çc tæ chøc cña c«ng nh©n, çc b¸o chÝ tiÕn bé, khuyÕn
m¹ng d©n chñ - t− s¶n th¸ng Hai 1917, tíi n−íc Nga, tuyªn truyÒn khÝch viÖc giÕt h¹i nh÷ng ng−êi çch m¹ng vµ tµn s¸t ng−êi Do-th¸i.
cho viÖc tiÕp tôc cuéc chiÕn tranh ®Õ quèc chñ nghÜa. VÒ sau, «ng ta Sù ®éc ®o¸n vÒ mÆt hµnh chÝnh vµ hµnh vi bÊt chÊp luËt ph¸p mµ
vÉn thuéc çnh h÷u cña phong trµo c«ng nh©n Anh. ― 445. T«n-ma-tsÐp ph¹m ph¶i ®· cã tai tiÕng tíi møc buéc chÝnh phñ Nga
T«n DËt-tiªn (1866 - 1925) ― nhµ çch m¹ng d©n chñ vµ nhµ ho¹t ®éng nhµ hoµng ph¶i çch chøc y vµo n¨m 1911. ― 413.
n−íc kiÖt xuÊt cña Trung-quèc. VÒ häc vÊn «ng lµ thÇy thuèc. N¨m T¬-rª-sen-cèp, N. V. (1875 - 1915) ― mét trong nh÷ng tªn chØ ®¹o cuéc b¾n
1894, thµnh lËp tæ chøc çch m¹ng H−ng trung héi (Héi phôc h−ng giÕt c«ng nh©n t¹i má vµng ë Lª-na vµo th¸ng T− 1912, lµ ®¹i uý hiÕn
Trung-quèc), héi nµy ®Ò ra cho m×nh môc tiªu lµ dïng b¹o lùc lËt ®æ binh, c¶nh s¸t tr−ëng ë ®Þa ph−¬ng. ― 213, 356.
triÒu ®×nh M·n-Thanh. N¨m 1905, T«n DËt-tiªn c¶i tæ H−ng trung héi
T¬-rèt-xki (Br«n-stanh), L. §. (1879 - 1940) lµ kÎ thï hiÓm ®éc nhÊt cña chñ
thµnh mét tæ chøc cã tÝnh chÊt quÇn chóng h¬n ― §ång minh héi víi
nghÜa Lª-nin. Trong nh÷ng n¨m thÕ lùc ph¶n ®éng thèng trÞ vµ cã cao
mét c−¬ng lÜnh çch m¹ng réng r·i h¬n. C−¬ng lÜnh cña tæ chøc míi
trµo çch m¹ng míi, y nÊp d−íi chiªu bµi "kh«ng bÌ ph¸i" nh−ng thùc
nµy dùa trªn c¬ së ba nguyªn t¾c do T«n DËt-tiªn ®Ò ra: d©n téc (lËt
tÕ lµ ®øng trªn lËp tr−êng cña ph¸i thñ tiªu. N¨m 1912 y lµ ng−êi tæ
®æ triÒu ®×nh M·n-Thanh), d©n quyÒn (thiÕt lËp nÒn céng hßa) vµ d©n
chøc ra khèi th¸ng T¸m chèng ®¶ng. Trong thêi kú chiÕn tranh thÕ giíi
sinh (quyÒn b×nh ®¼ng vÒ ruéng ®Êt). Lª-nin ®¸nh gi¸ cao thùc chÊt
lÇn thø nhÊt, y gi÷ lËp tr−êng ph¸i gi÷a, ®Êu tranh chèng V. I. Lª-nin vÒ
d©n chñ - çch m¹ng cña c−¬ng lÜnh ®ã, ®ång thêi Ng−êi còng phª
çc vÊn ®Ò chiÕn tranh, hßa b×nh vµ çch m¹ng. Sau Çch m¹ng d©n
ph¸n mét sè quan ®iÓm sai lÇm cã tÝnh chÊt d©n tóy cña T«n DËt-tiªn.
chñ - t− s¶n th¸ng Hai 1917, y tõ n−íc ngoµi trë vÒ n−íc, tham gia "tæ
§ång minh héi lµ tæ chøc chÝnh trÞ chñ yÕu ®· chuÈn bÞ cuéc çch
chøc liªn khu cña nh÷ng ng−êi d©n chñ - x· héi hîp nhÊt" vµ cïng víi
m¹ng 1911 ë Trung-quèc. Song ph¸i d©n chñ cña Trung-quèc do T«n
nh÷ng ng−êi thuéc tæ chøc nµy ®−îc kÕt n¹p vµo ®¶ng b«n-sª-vÝch t¹i
DËt-tiªn ®øng ®Çu ®· kh«ng biÕt ®éng viªn vµ tæ chøc ®«ng ®¶o quÇn
§¹i héi VI cña §¶ng c«ng nh©n d©n chñ - x· héi (b) Nga. Sau Çch
chóng nh©n d©n trong tiÕn tr×nh çch m¹ng, kh«ng biÕt ®Ò ra vµ thùc
m¹ng x· héi chñ nghÜa th¸ng M−êi y gi÷ nhiÒu chøc vô cña nhµ n−íc.
hiÖn mét c−¬ng lÜnh triÖt ®Ó chèng ®Õ quèc vµ chèng phong kiÕn. T«n
N¨m 1918, y chèng l¹i hßa −íc BrÐt, trong nh÷ng n¨m 1920 - 1921,
DËt-tiªn ®−îc bÇu lµm tæng thèng l©m thêi n−íc céng hßa, th¸ng Hai
y cÇm ®Çu ph¸i ®èi lËp trong cuéc tranh luËn vÒ vÊn ®Ò c«ng ®oµn,
1912 «ng tõ bá c−¬ng vÞ ®ã. Th¸ng T¸m 1912 Quèc d©n ®¶ng ®−îc
tõ n¨m 1923, y tiÕn hµnh cuéc ®Êu tranh quyÕt liÖt vµ cã tÝnh chÊt
thµnh lËp trªn c¬ së cña tæ chøc §ång minh héi. T«n DËt-tiªn ®−îc
bÌ ph¸i chèng ®−êng lèi chung cña ®¶ng, chèng l¹i c−¬ng lÜnh cña
bÇu lµm chñ tÞch ®¶ng.
Lª-nin vÒ x©y dùng chñ nghÜa x· héi, tuyªn truyÒn t− t−ëng cho
r»ng chñ nghÜa x· héi kh«ng cã kh¶ n¨ng th¾ng lîi ë Liªn-x«. Sau khi ®Þch ®èi víi Çch m¹ng x· héi chñ nghÜa th¸ng M−êi. ― 413, 420,
®· v¹ch trÇn chñ nghÜa T¬-rèt-xki lµ mét thiªn h−íng tiÓu t− s¶n 423, 424, 427.
trong ®¶ng, §¶ng céng s¶n ®· ®¸nh b¹i nã vÒ mÆt t− t−ëng vµ tæ chøc. Ts¬-khª-Ýt-dª, N. X. (1864 - 1926) ― mét trong nh÷ng thñ lÜnh cña ph¸i
N¨m 1927 T¬-rèt-xki bÞ khai trõ ra khái ®¶ng, n¨m 1929 v× ho¹t ®éng men-sª-vÝch. Lµ ®¹i biÓu cña tØnh Ti-phlÝt trong çc §u-ma nhµ n−íc
chèng x«-viÕt y bÞ trôc xuÊt ra khái Liªn-x« vµ n¨m 1932 th× bÞ t−íc III vµ IV, cÇm ®Çu ®¶ng ®oµn men-sª-vÝch trong §u-ma nhµ n−íc IV.
quyÒn c«ng d©n x«-viÕt. ë n−íc ngoµi y vÉn tiÕp tôc ®Êu tranh chèng Lª-nin ®· gäi Ts¬-khª-Ýt-dª lµ "ng−êi d©n chñ - x· héi ngoµi r×a ®¶ng",
Nhµ n−íc x«-viÕt vµ §¶ng céng s¶n, chèng phong trµo céng s¶n quèc trong §u-ma ®· tá ra "biÕt che ®Ëy cho bän c¬ héi chñ nghÜa vµ phôc
tÕ. ― 8 - 9, 13, 206, 210, 213, 225, 227, 228, 363, 448 - 449, 496 - 497. vô cho chóng". Trong nh÷ng n¨m chiÕn tranh thÕ giíi lÇn thø nhÊt,
TsÐc-n−-sÐp-xki, N. G. (1828 - 1889) ― nhµ d©n chñ çch m¹ng vµ nhµ x· héi «ng ta lµ ng−êi theo ph¸i gi÷a. Trong thêi gian Çch m¹ng d©n chñ -
chñ nghÜa - kh«ng t−ëng vÜ ®¹i ng−êi Nga, nhµ b¸c häc, nhµ v¨n, nhµ t− s¶n th¸ng Hai 1917, lµ ñy viªn cña ñy ban l©m thêi cña §u-ma nhµ
phª b×nh v¨n häc; lµ mét trong nh÷ng bËc tiÒn bèi lçi l¹c cña phong trµo n−íc, lµ ng−êi thuéc ph¸i vÖ quèc. Ts¬-khª-Ýt-dª lµ chñ tÞch X«-viÕt
d©n chñ - x· héi Nga. TsÐc-n−-sÐp-xki lµ ng−êi cæ vò vÒ t− t−ëng vµ lµ ®¹i biÓu c«ng nh©n vµ binh sÜ Pª-t¬-r«-gr¸t, chñ tÞch Ban chÊp hµnh
l·nh tô cña phong trµo d©n chñ - çch m¹ng trong nh÷ng n¨m 60 thÕ kû trung −¬ng çc X«-viÕt khãa I, ®· tÝch cùc ñng hé ChÝnh phñ l©m thêi
XIX ë Nga. T¹p chÝ "Ng−êi ®−¬ng thêi" do «ng biªn tËp lµ tiÕng nãi cña t− s¶n. Sau Çch m¹ng x· héi chñ nghÜa th¸ng M−êi, lµ chñ tÞch Quèc
çc lùc l−îng çch m¹ng Nga. TsÐc-n−-sÐp-xki ®· c«ng phÉn v¹ch trÇn héi lËp hiÕn Gru-di-a ― chÝnh phñ men-sª-vÝch ph¶n çch m¹ng.
tÝnh chÊt n«ng n« cña cuéc "c¶i çch n«ng d©n" n¨m 1861, «ng kªu gäi N¨m 1921, sau khi ChÝnh quyÒn x«-viÕt ®−îc thiÕt lËp ë Gru-di-a,
n«ng d©n ®øng lªn khëi nghÜa. N¨m 1862 «ng bÞ chÝnh phñ Nga hoµng Ts¬-khª-Ýt-dª l−u vong sang Pa-ri. ― 293.
b¾t giam ë ph¸o ®µi Pª-t¬-r«-pa-vlèp-xcai-a gÇn 2 n¨m, vÒ sau «ng bÞ Ts¬-khªn-kª-li, A.I. (sinh n¨m 1874) ― mét ng−êi d©n chñ - x· héi, mét
kÕt ¸n 7 n¨m tï khæ sai vµ bÞ ®µy biÖt xø chung th©n ë Xi-bi-ri. TsÐc-n−- ng−êi men-sª-vÝch, vÒ nghÒ nghiÖp lµ luËt gia. Trong nh÷ng n¨m thÕ
sÐp-xki ®· bÞ ®µy trªn 20 n¨m. Cho ®Õn cuèi ®êi, «ng vÉn lµ mét chiÕn lùc ph¶n ®éng thèng trÞ vµ cã cao trµo çch m¹ng míi, lµ mét phÇn tö
sÜ h¨ng h¸i chèng l¹i mäi sù bÊt c«ng x· héi vµ chèng l¹i mäi biÓu hiÖn thuéc ph¸i thñ tiªu. Lµ ®¹i biÓu cña tØnh Ba-tum, tØnh Çc-xc¬ vµ khu
cña sù ¸p bøc vÒ chÝnh trÞ vµ kinh tÕ. Xu-khu-mi trong §u-ma nhµ n−íc IV. Trong §u-ma, y tham gia nhãm
TsÐc-n−-sÐp-xki ®· viÕt nhiÒu t¸c phÈm xuÊt s¾c trong lÜnh vùc 7 ng−êi men-sª-vÝch trong ®¶ng ®oµn d©n chñ - x· héi, vµ sau ®ã gia
kinh tÕ chÝnh trÞ häc, lÞch sö, ®¹o ®øc häc, mü häc. Nh÷ng t¸c phÈm nhËp ®¶ng ®oµn men-sª-vÝch, bªnh vùc quyÒn tù trÞ d©n téc vÒ mÆt v¨n
phª b×nh v¨n häc cña «ng ®· cã ¶nh h−ëng to lín ®èi víi sù ph¸t hãa, tøc lµ c−¬ng lÜnh d©n téc chñ nghÜa - t− s¶n ®Ó gi¶i quyÕt vÊn ®Ò
triÓn cña nÒn v¨n häc vµ nghÖ thuËt Nga. Cuèn tiÓu thuyÕt "Lµm g×?" d©n téc. Trong thêi gian chiÕn tranh thÕ giíi lÇn thø nhÊt lµ mét phÇn
cña TsÐc-n−-sÐp-xki ®· gi¸o dôc nhiÒu thÕ hÖ nh÷ng ng−êi çch m¹ng tö x· héi - s«-vanh. Sau Çch m¹ng d©n chñ - t− s¶n th¸ng Hai 1917, lµ
ë Nga vµ ë n−íc ngoµi. ― 55, 106, 376. ®¹i diÖn cña ChÝnh phñ l©m thêi t− s¶n ë Da-çp-ca-d¬. Trong nh÷ng
Tsª-rª-va-nin, N. (LÝp-kin, Ph. A.) (1868 - 1938) ― mét trong nh÷ng thñ lÜnh cña n¨m 1918 - 1921, lµ bé tr−ëng Bé ngo¹i giao cña ChÝnh phñ men-sª-vÝch
ph¸i men-sª-vÝch, mét phÇn tö thñ tiªu cùc ®oan, lµ céng t¸c viªn cña Gru-di-a, sau ®ã trë thµnh mét phÇn tö b¹ch vÖ l−u vong. ― 323, 491.
nhiÒu xuÊt b¶n phÈm cña ph¸i thñ tiªu; lµ mét trong sè 16 ng−êi men-sª- Tu-gan - Ba-ra-nèp-xki, M. I. (1865 - 1919) ― nhµ kinh tÕ häc t− s¶n
vÝch ký tªn vµo "Bøc th− ngá" n¨m 1910 yªu cÇu thñ tiªu ®¶ng. Sau Héi ng−êi Nga, trong nh÷ng n¨m 90 thÕ kû XIX, lµ mét ®¹i biÓu næi
nghÞ th¸ng T¸m chèng ®¶ng n¨m 1912, lµ ñy viªn cña Trung t©m men-sª- tiÕng cña "chñ nghÜa M¸c hîp ph¸p". Trong thêi kú çch m¹ng 1905
vÝch (Ban tæ chøc). Trong thêi gian chiÕn tranh thÕ giíi lÇn thø nhÊt, lµ mét - 1907, lµ ®¶ng viªn §¶ng d©n chñ - lËp hiÕn. Sau Çch m¹ng x· héi
phÇn tö x· héi - s«-vanh. N¨m 1917, lµ mét trong nh÷ng biªn tËp viªn cña chñ nghÜa th¸ng M−êi, lµ mét phÇn tö ho¹t ®éng ph¶n çch m¹ng
"B¸o c«ng nh©n", C¬ quan ng«n luËn trung −¬ng cña ph¸i men-sª-vÝch vµ rÊt tÝch cùc ë U-cra-i-na, bé tr−ëng Bé tµi chÝnh trong Ra-®a trung
lµ ñy viªn Ban chÊp hµnh trung −¬ng men-sª-vÝch. Cã th¸i ®é thï −¬ng t− s¶n U-cra-i-na. Nh÷ng t¸c phÈm chñ yÕu cña Tu-gan-
Ba-ra-nèp-xki trong nh÷ng n¨m 90 thÕ kû XIX lµ: "Nh÷ng cuéc khñng vÖ quèc. Sau Çch m¹ng x· héi chñ nghÜa th¸ng M−êi, tõ bá ho¹t
ho¶ng c«ng nghiÖp ë n−íc Anh hiÖn nay, nguyªn nh©n vµ ¶nh h−ëng ®éng chÝnh trÞ. ― 221, 350, 363, 384.
cña çc cuéc khñng ho¶ng ®ã ®Õn ®êi sèng cña nh©n d©n" (1894),
"C«ng x−ëng Nga tr−íc kia vµ hiÖn nay" (1898), v. v.. ― 189 - 190. U
T−-sca (Tyszka), I-an (I-«-ghi-khª-x¬, Lª-«) (1867 - 1919) ― nhµ ho¹t ®éng Uyn-x¬n (Wilson), Vu-®r« (1856 - 1924) ― nhµ ho¹t ®éng nhµ n−íc ng−êi
næi tiÕng cña phong trµo c«ng nh©n Ba-lan vµ §øc. Lµ mét trong Mü. Trong nh÷ng n¨m 1910 - 1912 lµ thèng ®èc bang Niu - GiÐc-xi. Lµ
nh÷ng ng−êi s¸ng lËp §¶ng d©n chñ - x· héi V−¬ng quèc Ba-lan vµ lµ ng−êi cña §¶ng d©n chñ, n¨m 1913 «ng ta ®−îc bÇu lµm tæng thèng
ñy viªn cña Ban l·nh ®¹o trung −¬ng cña ®¶ng nµy. Tõ n¨m 1900 lµ Mü vµ gi÷ chøc nµy ®Õn n¨m 1921. §· thi hµnh mét chÝnh s¸ch ®µn
ñy viªn Ban l·nh ®¹o trung −¬ng cña §¶ng d©n chñ - x· héi V−¬ng ¸p phong trµo c«ng nh©n trong n−íc mét çch tµn b¹o.
quèc Ba-lan vµ LÝt-va. ¤ng ®Êu tranh chèng chñ nghÜa xÐt l¹i trong ChÝnh s¸ch ®èi ngo¹i cña chÝnh phñ Uyn-x¬n mang tÝnh chÊt ¨n
phong trµo c«ng nh©n quèc tÕ, chèng chñ nghÜa d©n téc, kiªn tr× chñ c−íp, bµnh tr−íng, ®Æc biÖt lµ ®èi víi çc n−íc ch©u Mü la-tinh, ®·
tr−¬ng cho r»ng cÇn thiÕt ph¶i cã sù ®Êu tranh chung gi÷a giai cÊp v« nhiÒu lÇn y can thiÖp vò trang vµo c«ng viÖc néi bé cña nh÷ng n−íc
s¶n Ba-lan víi giai cÊp v« s¶n Nga. ¤ng tÝch cùc tham gia cuéc çch nµy. V. I. Lª-nin ®· viÕt r»ng "trªn thùc tÕ, chÕ ®é céng hßa d©n chñ lý
m¹ng 1905 - 1907. ¤ng ®· tham gia §¹i héi V (§¹i héi Lu©n-®«n) cña t−ëng hãa cña Uyn-x¬n ®· tá ra lµ h×nh thøc cña chñ nghÜa ®Õ quèc
§¶ng c«ng nh©n d©n chñ - x· héi Nga vµ t¹i ®¹i héi nµy «ng ®−îc bÇu cuång b¹o nhÊt, h×nh thøc ¸p bøc vµ ®Ì nÐn v« liªm sØ nhÊt ®èi víi
vµo Ban chÊp hµnh trung −¬ng. Trong nh÷ng n¨m thÕ lùc ph¶n ®éng çc d©n téc nhá yÕu" (Toµn tËp, tiÕng ViÖt, Nhµ xuÊt b¶n TiÕn bé,
thèng trÞ, T−-sca tuy lªn ¸n ph¸i thñ tiªu nh−ng trong mét sè tr−êng M¸t-xc¬-va, t. 37, tr. 230). §Ó b¶o vÖ lîi Ých cña bän tØ phó Mü, Uyn-
hîp l¹i gi÷ lËp tr−êng ®iÒu hßa ®èi víi ph¸i ®ã. N¨m 1912, «ng chèng x¬n ®· gãp phÇn ®−a n−íc Mü ®øng vµo phe §ång minh tham gia
l¹i çc nghÞ quyÕt cña Héi nghÞ Pra-ha. V. I. Lª-nin ®· nghiªm kh¾c chiÕn tranh thÕ giíi lÇn thø nhÊt.
phª ph¸n ho¹t ®éng cña T−-sca trong thêi gian ®ã. Trong thêi kú Sau th¾ng lîi cña Çch m¹ng x· héi chñ nghÜa th¸ng M−êi, Uyn-
chiÕn tranh thÕ giíi lÇn thø nhÊt, T−-sca ®ang ë §øc, «ng tham gia x¬n ®· ®−a ra kÕ ho¹ch chia c¾t n−íc Nga, ñng hé çc lùc l−îng ph¶n
c«ng t¸c cña §¶ng d©n chñ - x· héi §øc, ®øng trªn lËp tr−êng quèc tÕ çch m¹ng chèng ChÝnh quyÒn x«-viÕt, y lµ mét trong nh÷ng ng−êi tæ
chñ nghÜa; «ng lµ mét trong nh÷ng ng−êi tæ chøc ra "Liªn minh Xp¸c- chøc cuéc can thiÖp vò trang cña n−íc Mü chèng l¹i n−íc Nga x«-
ta-cót". Trong nh÷ng n¨m 1916 - 1918, «ng bÞ tï. Sau khi ®−îc cuéc viÕt. N¨m 1918, y ®· nªu ra c−¬ng lÜnh hßa b×nh ®Õ quèc chñ nghÜa
Çch m¹ng th¸ng M−êi mét 1918 gi¶i phãng, «ng tham gia thµnh lËp ("14 ®iÓm") nh»m thiÕt lËp sù thèng trÞ cña n−íc Mü trªn toµn thÕ
§¶ng céng s¶n §øc vµ ®−îc bÇu lµm bÝ th− Ban chÊp hµnh trung giíi. Y cÇm ®Çu ph¸i ®oµn Mü trong Héi nghÞ hßa b×nh Pa-ri (1919 -
−¬ng ®¶ng ®ã. Th¸ng Ba 1919 «ng bÞ b¾t vµ sau ®ã bÞ giÕt t¹i nhµ tï ë 1920). Y bÞ thÊt b¹i trong cuéc bÇu cö tæng thèng n¨m 1920 vµ tõ bá
BÐc-lanh. ― 274 - 280, 282. ho¹t ®éng chÝnh trÞ. ― 138, 235.
Txª-®Ðc-bau-m¬, I-u. ¤. ― xem M¸c-tèp, L. V

Txª-®Ðc-bau-m¬, V. ¤. ― xem Lª-vi-tx¬-ki, V.
V. A. ― xem A-br«-xi-mèp, V. M.
Txª-®Ðc-bau-m¬, X. ¤. (¸p-gu-xtèp-xki, £-gièp, V.) (1879 - 1939) ― mét V. V. ― xem V«-r«n-txèp, V. P.
ng−êi d©n chñ - x· héi, mét phÇn tö men-sª-vÝch. Trong nh÷ng n¨m Va-li-¨ng (Vay-¨ng) (Vaillant), E-®u-a Ma-ri (1840 - 1915) ― nhµ x· héi
thÕ lùc ph¶n ®éng thèng trÞ vµ cã cao trµo çch m¹ng míi, lµ mét chñ nghÜa Ph¸p, m«n ®å cña Bl¨ng-ki, mét trong nh÷ng l·nh tô cña
phÇn tö tÝch cùc thuéc ph¸i thñ tiªu, ®· tham gia çc b¸o vµ çc Quèc tÕ II. ¤ng lµ ñy viªn Héi ®ång trung −¬ng Quèc tÕ I, tham gia
t¹p chÝ cña ph¸i men-sª-vÝch theo chñ nghÜa thñ tiªu. Trong thêi ñy ban chÊp hµnh trung −¬ng C«ng x· Pa-ri. Mét trong nh÷ng
gian chiÕn tranh thÕ giíi lÇn thø nhÊt lµ mét phÇn tö thuéc ph¸i ng−êi s¸ng lËp §¶ng x· héi chñ nghÜa Ph¸p (1901). N¨m 1905, sau
khi §¶ng x· héi chñ nghÜa hîp nhÊt víi §¶ng x· héi chñ nghÜa Ph¸p 1892), bé tr−ëng Bé tµi chÝnh (1892 - 1903), lµ chñ tÞch Héi ®ång bé
cã xu h−íng c¶i l−¬ng, Va-li-¨ng ®· gi÷ lËp tr−êng c¬ héi chñ nghÜa tr−ëng (th¸ng M−êi 1905 - th¸ng T− 1906), VÝt-te ®· ¸p dông nh÷ng
®èi víi çc vÊn ®Ò quan träng nhÊt. Trong nh÷ng n¨m chiÕn tranh thÕ biÖn ph¸p cña m×nh trong lÜnh vùc tµi chÝnh, trong chÝnh s¸ch thuÕ
giíi lÇn thø nhÊt, Va-li-¨ng lµ mét phÇn tö x· héi - s«-vanh. ― 365. quan, trong viÖc x©y dùng ®−êng s¾t, trong viÖc x©y dùng luËt c«ng
V¸c-xki (Warski), A-®«n-ph¬ (V¸c-s¸p-xki, A. X.) (1868 - 1937) ― nhµ ho¹t x−ëng, ra søc khuyÕn khÝch viÖc ®Çu t− cña n−íc ngoµi, gãp phÇn lµm
®éng xuÊt s¾c cña phong trµo çch m¹ng Ba-lan. Cuèi nh÷ng n¨m 80 cho chñ nghÜa t− b¶n ë Nga ph¸t triÓn vµ lµm t¨ng thªm sù lÖ thuéc cña
thÕ kû XIX, lµ mét trong nh÷ng ng−êi tæ chøc ra "Héi liªn hiÖp c«ng n−íc Nga vµo çc c−êng quèc ®Õ quèc chñ nghÜa. V. I. Lª-nin ®· gäi y
nh©n Ba-lan", tham gia tÝch cùc vµo viÖc thµnh lËp §¶ng d©n chñ - x· lµ "bé tr−ëng m¹i b¶n", "nh©n viªn së giao dÞch". ― 71, 72, 109, 498.
héi V−¬ng quèc Ba-lan, vµ sau ®ã vµo viÖc thµnh lËp §¶ng d©n chñ - V«-®«-v«-dèp, V. V. (1864 - 1933) ― nhµ chÝnh luËn thuéc xu h−íng d©n
x· héi V−¬ng quèc Ba-lan vµ LÝt-va. Lµ ®¹i biÓu cña §¹i héi IV (§¹i tóy - tù do chñ nghÜa. Tõ n¨m 1904 lµ ñy viªn ban biªn tËp b¸o "§êi
héi thèng nhÊt) cña §¶ng c«ng nh©n d©n chñ - x· héi Nga. Sau ®¹i sèng chóng ta"; n¨m 1906 ®· céng t¸c víi b¸o "§ång chÝ" cña ph¸i
héi, ®· tham gia Ban chÊp hµnh trung −¬ng §¶ng c«ng nh©n d©n d©n chñ - lËp hiÕn çnh t¶, trong thêi kú cã cuéc vËn ®éng bÇu cö vµo
chñ - x· héi Nga. Trong nh÷ng n¨m 1909 - 1910 tham gia ban biªn tËp §u-ma nhµ n−íc II, V«-®«-v«-dèp gia nhËp ph¸i lao ®éng. N¨m 1912,
b¸o "Ng−êi d©n chñ - x· héi", C¬ quan ng«n luËn trung −¬ng §¶ng V«-®«-v«-dèp cã ®¨ng çc t¸c phÈm cña m×nh trªn t¹p chÝ "Nhu cÇu
c«ng nh©n d©n chñ - x· héi Nga. Thêi kú ®ã, V. I. Lª-nin ®· gäi sinh ho¹t", mét t¹p chÝ ®· ®−îc ph¸i d©n chñ - lËp hiÕn, nh÷ng ng−êi
V¸c-xki lµ "mét nhµ v¨n cã kinh nghiÖm, mét ng−êi m¸c-xÝt th«ng "x· héi chñ nghÜa nh©n d©n" vµ ph¸i men-sª-vÝch theo chñ nghÜa thñ
minh vµ lµ mét ng−êi ®ång chÝ tuyÖt diÖu" (Toµn tËp, tiÕng Nga, xuÊt tiªu céng t¸c. N¨m 1917, V«-®«-v«-dèp tham gia ban biªn tËp t¹p chÝ
b¶n lÇn thø 5, t. 47, tr. 242). Trong nh÷ng n¨m chiÕn tranh thÕ giíi lÇn "DÜ v·ng", céng t¸c víi tê b¸o cña giai cÊp t− s¶n - tù do chñ nghÜa
thø nhÊt, «ng lµ mét ng−êi quèc tÕ chñ nghÜa. N¨m 1917, tham gia "Ban ngµy". Cã th¸i ®é thï ®Þch víi Çch m¹ng x· héi chñ nghÜa
Ban l·nh ®¹o §¶ng d©n chñ - x· héi V−¬ng quèc Ba-lan vµ LÝt-va. Lµ th¸ng M−êi. N¨m 1926, l−u vong ra n−íc ngoµi. ― 29, 423 - 424.
mét trong nh÷ng ng−êi s¸ng lËp vµ lµ ñy viªn Ban chÊp hµnh trung V«-r«-nin, X. A. (1880 - 1915) ― c«ng nh©n, ®¹i biÓu cña tØnh Vla-®i-mia
−¬ng §¶ng c«ng nh©n céng s¶n Ba-lan. ¤ng ®· ®−îc bÇu lµm ®¹i biÓu trong §u-ma nhµ n−íc III. Tham gia ®¶ng ®oµn d©n chñ - x· héi, gia
cña Quèc héi Ba-lan, lµ chñ tÞch ®¶ng ®oµn céng s¶n t¹i quèc héi. nhËp ph¸i b«n-sª-vÝch. §· céng t¸c víi tê b¸o b«n-sª-vÝch c«ng khai
N¨m 1929, sang c− tró ë Liªn-x«; lµm viÖc t¹i ViÖn M¸c - ¡ng-ghen - "Ng«i sao". ― 293.
Lª-nin, chuyªn vÒ lÞch sö phong trµo c«ng nh©n Ba-lan. ― 276. V«-r«n-txèp, V. P. (V. V.) (1847 - 1918) ― nhµ kinh tÕ häc vµ nhµ chÝnh
V©y-xman, X. ― nh©n viªn mËt th¸m Nga, vÒ sau lµm gi¸n ®iÖp ¸o. N¨m luËn, mét trong nh÷ng nhµ t− t−ëng cña ph¸i d©n tóy tù do chñ nghÜa
1900, y ®−îc cö tíi Viªn ®Ó tæ chøc viÖc lïng sôc çc nhµ ho¹t ®éng trong nh÷ng n¨m 80 - 90 thÕ kû XIX, lµ t¸c gi¶ çc t¸c phÈm "VËn
chÝnh trÞ Nga c− tró ë ®Êy, vµ cung cÊp tin t×nh b¸o cho së c¶nh s¸t mÖnh cña chñ nghÜa t− b¶n ë Nga", "Nh÷ng ph−¬ng h−íng cña
Nga cho ®Õn n¨m 1905. Sau ®ã y sèng ë Mü mét thêi gian. Tõ n¨m chóng ta", "Kh¸i luËn vÒ kinh tÕ lý thuyÕt" vµ çc t¸c phÈm kh¸c,
1908 y lµm viÖc cho Bé néi vô cña ¸o. ― 387 - 388. trong çc t¸c phÈm ®ã V«-r«n-txèp ®· phñ nhËn sù ph¸t triÓn chñ
VÝt-te, X. I-u. (1849 - 1915) ― nhµ ho¹t ®éng nhµ n−íc, ®¹i biÓu cho lîi nghÜa t− b¶n ë Nga, ca tông nÒn s¶n xuÊt hµng hãa nhá, lý t−ëng hãa
Ých cña "chñ nghÜa ®Õ quèc phong kiÕn - qu©n phiÖt" cña n−íc Nga c«ng x· n«ng th«n. V«-r«n-txèp tuyªn truyÒn chñ tr−¬ng tháa hiÖp
Nga hoµng, y kiªn tr× ñng hé chÕ ®é chuyªn chÕ, chñ tr−¬ng duy tr× víi chÝnh phñ Nga hoµng vµ chèng l¹i chñ nghÜa M¸c. Nh÷ng quan
chÕ ®é qu©n chñ b»ng nh÷ng nh−îng bé kh«ng ®¸ng kÓ cho ®iÓm cña V«-r«n-txèp ®· bÞ phª ph¸n nghiªm kh¾c trong nhiÒu t¸c
giai cÊp t− s¶n tù do chñ nghÜa vµ ®µn ¸p tµn khèc nh©n d©n; y phÈm cña V. I. Lª-nin. ― 377.
lµ mét trong nh÷ng kÎ tæ chøc ®µn ¸p cuéc çch m¹ng 1905 - 1907. V«-rèp-xki, V. V. (Oãc-lèp-xki, P.) (1871 - 1923) ― nhµ çch m¹ng chuyªn
Víi c−¬ng vÞ lµ bé tr−ëng Bé giao th«ng (th¸ng Hai - th¸ng T¸m nghiÖp, nhµ ho¹t ®éng xuÊt s¾c cña ®¶ng b«n-sª-vÝch, nhµ ngo¹i giao
x«-viÕt lçi l¹c, nhµ chÝnh luËn vµ nhµ phª b×nh v¨n häc. B¾t ®Çu ho¹t x· héi chñ nghÜa th¸ng M−êi, l−u vong ra n−íc ngoµi, nh−ng ch¼ng
®éng çch m¹ng tõ n¨m 1890 trong çc tiÓu tæ sinh viªn. Tõ n¨m bao l©u sau «ng l¹i trë vÒ n−íc Nga x«-viÕt. ¤ng ®· c«ng t¸c trong ñy
1894, lµ thµnh viªn tÝch cùc cña "Liªn minh c«ng nh©n" M¸t-xc¬-va, ban kÕ ho¹ch nhµ n−íc vµ Bé d©n ñy th−¬ng nghiÖp. Tõ n¨m 1927,
mét tæ chøc cã quan hÖ chÆt chÏ víi "Héi liªn hiÖp ®Êu tranh ®Ó gi¶i «ng lµm c«ng t¸c v¨n häc. ― 10.
phãng giai cÊp c«ng nh©n" ë Pª-tÐc-bua. N¨m 1902, lµ céng t¸c viªn
cña b¸o "Tia löa" cña Lª-nin. Sau §¹i héi II cña §¶ng c«ng nh©n d©n X
chñ - x· héi Nga, gia nhËp ph¸i b«n-sª-vÝch. N¨m 1905, cïng víi V. I.
Lª-nin, M. X. ¤n-min-xki vµ A. V. Lu-na-ts¸c-xki tham gia ban biªn
X. V. ― xem V«n-xki, X.
tËp b¸o "TiÕn lªn" vµ b¸o "Ng−êi v« s¶n". Lµ ®¹i biÓu cña Ban chÊp Xa-ble (§ª-xi-a-tèp-xki), V. C. (sinh n¨m 1847) ― mét ®Þa chñ, mét phÇn tö
hµnh Ni-c«-la-Ðp cña §¶ng c«ng nh©n d©n chñ - x· héi Nga t¹i §¹i Tr¨m ®en, mét viªn chøc næi tiÕng cña Nga hoµng, lµm nghÒ luËt s−.
héi III cña ®¶ng. Tõ cuèi n¨m 1905, c«ng t¸c trong tæ chøc b«n-sª-vÝch Trong nh÷ng n¨m 1872 - 1873, gi¶ng d¹y ë Tr−êng ®¹i häc tæng hîp
ë Pª-tÐc-bua vµ trong ban biªn tËp cña b¸o b«n-sª-vÝch "§êi sèng M¸t-xc¬-va. Sau ®ã lµm gi¸m ®èc v¨n phßng vµ phã gi¸m s¸t tèi cao
míi". N¨m 1906, lµ ®¹i biÓu tham dù §¹i héi IV (§¹i héi thèng nhÊt) Héi ®ång th¸nh gi¸o; lµ thµnh viªn cña Ph¸p viÖn tèi cao vµ ñy viªn
cña §¶ng c«ng nh©n d©n chñ - x· héi Nga. Tõ n¨m 1907 ®Õn n¨m Héi ®ång nhµ n−íc. Tõ n¨m 1911 tíi n¨m 1915 lµm gi¸m s¸t tèi cao
1912, l·nh ®¹o tæ chøc b«n-sª-vÝch ë ¤-®Ðt-xa. Do tÝch cùc ho¹t ®éng Héi ®ång th¸nh gi¸o. ― 165.
çch m¹ng nªn nhiÒu lÇn bÞ b¾t vµ bÞ ®i ®µy. N¨m 1915, V«-rèp-xki ®i Xa-d«-nèp, X. §. (1861 - 1927) ― nhµ ngo¹i giao cã tiÕng t¨m cña n−íc Nga
Xtèc-kh«n, vµ n¨m 1917, theo ®Ò nghÞ cña V. I. Lª-nin, «ng tham gia Nga hoµng, ng−êi ®¹i diÖn cho lîi Ých cña bän ®¹i ®Þa chñ vµ t− b¶n,
Bé phËn ë n−íc ngoµi cña Ban chÊp hµnh trung −¬ng §¶ng c«ng ng−êi chñ tr−¬ng cñng cè khèi §ång minh. Tõ n¨m 1904, gi÷ mét sè
nh©n d©n chñ - x· héi Nga. Sau Çch m¹ng x· héi chñ nghÜa th¸ng chøc vô ngo¹i giao ë ch©u ¢u; n¨m 1909 ®−îc bæ nhiÖm lµm thø
M−êi lµ mét çn bé l·nh ®¹o trong c«ng t¸c ngo¹i giao. Ngµy 10 tr−ëng Bé ngo¹i giao. N¨m 1910 - 1916 lµ bé tr−ëng Bé ngo¹i giao.
th¸ng N¨m 1923, bÞ bän b¹ch vÖ giÕt h¹i ë L«-da-n¬. − 346. N¨m 1916 ®−îc cö lµm ®¹i sø t¹i Lu©n-®«n. Sau Çch m¹ng d©n chñ -
V«i-l«-sni-cèp, A. A. (1877 - 1903) ― ®¹i biÓu cña d©n C«-d¾c trong qu©n t− s¶n th¸ng Hai 1917, y ñng hé chÝnh s¸ch ph¶n çch m¹ng cña
®éi C«-d¾c Da-bai-can t¹i §u-ma nhµ n−íc III, tham gia ®¶ng ®oµn ChÝnh phñ l©m thêi. Sau Çch m¹ng x· héi chñ nghÜa th¸ng M−êi, lµ
d©n chñ - x· héi, gia nhËp ph¸i b«n-sª-vÝch. Do nh÷ng lêi ph¸t biÓu ®¹i diÖn cña C«n-ts¾c, råi sau ®ã lµ ®¹i diÖn cña §ª-ni-kin t¹i Pa-ri vµ
vÒ ®iÒu lÖ chÕ ®é qu©n dÞch, V«i-l«-sni-cèp bÞ chñ tÞch §u-ma kh«ng c− tró lu«n t¹i ®Êy. ― 173, 182 - 186.
cho dù 15 phiªn häp. N¨m 1911 - 1912 céng t¸c víi çc tê b¸o b«n-sª- Xa-vin, An-t«n ― xem Si-ma-nèp-xki, A. B.
vÝch "Ng«i sao" vµ "Sù thËt". Tõ n¨m 1913, lµ chñ nhiÖm ban qu¶n trÞ Xa-vin-cèp, B. V. (Rèp-sin, V.) (1879 - 1925) ― nhµ ho¹t ®éng cã tiÕng t¨m
Liªn hiÖp hîp t¸c x· tØnh Da-bai-can. Sau Çch m¹ng x· héi chñ cña §¶ng x· héi chñ nghÜa - çch m¹ng, mét trong nh÷ng ng−êi l·nh
nghÜa th¸ng M−êi lµm c«ng t¸c kinh tÕ ë N«-v«-xi-biÕc-xc¬, Xa-ra- ®¹o "tæ chøc chiÕn ®Êu" cña ®¶ng ®ã. Sau Çch m¹ng th¸ng Hai 1917
tèp, Ca-dan vµ M¸t-xc¬-va. ― 168, 293. lµ thø tr−ëng Bé chiÕn tranh, vµ sau ®ã lµ thèng ®èc qu©n sù cña Pª-
V«n-xki, X. (X«-c«-lèp, A. V., X. V.) (sinh n¨m 1880) ― ®¶ng viªn d©n chñ - x· t¬-r«-gr¸t, theo sù ®Ò x−íng cña y, ¸n tö h×nh ®· ®−îc ®em ¸p dông
héi. Sau §¹i héi II cña §¶ng c«ng nh©n d©n chñ - x· héi Nga, «ng gia nhËp t¹i mÆt trËn. Sau Çch m¹ng x· héi chñ nghÜa th¸ng M−êi, lµ kÎ tæ
ph¸i b«n-sª-vÝch. Trong nh÷ng n¨m thÕ lùc ph¶n ®éng thèng trÞ vµ cã cao chøc nhiÒu vô b¹o lo¹n ph¶n çch m¹ng vµ cuéc can thiÖp vò trang
trµo çch m¹ng míi, «ng lµ mét trong nh÷ng thñ lÜnh cña ph¶i triÖu håi, ®· chèng n−íc Céng hßa x«-viÕt. N¨m 1924, bÝ mËt trë vÒ Liªn-x« vµ bÞ
tham gia vµo tæ chøc vµ ho¹t ®éng cña çc tr−êng cã tÝnh chÊt phe ph¸i ë b¾t. Héi ®ång qu©n sù Tßa ¸n tèi cao Liªn-x« ®· kÕt ¸n xö b¾n Xa-vin-
Ca-pri vµ B«-l«-nh¬ (ý), lµ thµnh viªn cña nhãm chèng ®¶ng "TiÕn lªn". cèp, nh−ng theo quyÕt ®Þnh cña Ban chÊp hµnh trung −¬ng çc X«-
Sau Çch m¹ng d©n chñ - t− s¶n th¸ng Hai 1917, c«ng t¸c trong ban qu©n viÕt Liªn-x«, ¸n tö h×nh ®−îc gi¶m xuèng thµnh ¸n 10 n¨m tï. N¨m
sù cña X«-viÕt Pª-t¬-r«-gr¸t. Cã th¸i ®é thï ®Þch ®èi víi Çch m¹ng 1925, y tù s¸t ë trong tï.
Xa-vin-cèp ®· viÕt mét sè tiÓu thuyÕt thÊm ®−îm chñ nghÜa thÇn bÝ Xnao-®en (Snowden), Phi-lÝp (1864 - 1937) ― nhµ ho¹t ®éng chÝnh trÞ
(víi bót danh lµ V. Rèp-sin): "Con ngùa t¸i nhît", "§iÒu kh«ng cã thùc", ng−êi Anh, ®¹i biÓu çnh h÷u cña §¶ng c«ng nh©n ®éc lËp, lµ ®¶ng
v. v. còng nh− tËp tù truyÖn "Håi ký cña mét ng−êi khñng bè". ― 379. viªn ®¶ng nµy trong 34 n¨m (tíi n¨m 1927), lµ mét trong nh÷ng l·nh
Xan-t−-cèp - Sª-®rin, M. £. (Sª-®rin, N.) (1826 - 1889) ― nhµ v¨n trµo tô cña C«ng ®¶ng. Trong nh÷ng n¨m 1903 - 1906 vµ 1917 - 1920 lµ chñ
phóng vÜ ®¹i ng−êi Nga, nhµ d©n chñ çch m¹ng. Trong çc t¸c phÈm tÞch §¶ng c«ng nh©n ®éc lËp. Tõ n¨m 1906 lµ nghÞ sÜ. Trong thêi kú
cña m×nh, «ng kÞch liÖt phª ph¸n chÕ ®é chuyªn chÕ - n«ng n« ë Nga, chiÕn tranh thÕ giíi lÇn thø nhÊt, lµ mét phÇn tö ph¸i gi÷a; y chñ
s¸ng t¹o c¶ mét lo¹t h×nh t−îng vÒ bän ®Þa chñ b¹o ng−îc, bän ®¹i tr−¬ng liªn hiÖp víi giai cÊp t− s¶n. Tham gia néi çc M¸c-§«-nan
biÓu cña chÕ ®é quan liªu Nga hoµng, bän tù do chñ nghÜa nhót nh¸t; n¨m 1924 vµ trong nh÷ng n¨m 1929 - 1931 lµ bé tr−ëng Bé tµi chÝnh. Y
lÇn ®Çu tiªn trong v¨n häc Nga, «ng ®· nªu lªn ®−îc nh÷ng ®iÓn h×nh lµ mét phÇn tö cuång nhiÖt chèng chñ nghÜa céng s¶n. Lµ t¸c gi¶ mét
vÒ bän t− s¶n tham tµn. Lª-nin ®· gäi h×nh t−îng I-u-®u-sca G«-lèp- sè t¸c phÈm viÕt vÒ phong trµo c«ng nh©n Anh. ― 160.
lÐp - nh©n vËt chÝnh trong tiÓu thuyÕt "Çc ngµi dßng hä G«-lèp-lÐp" X«-c«-lèp, A. V. ― xem V«n-xki, X.
lµ mét h×nh t−îng bÊt hñ; h×nh t−îng nµy, còng nh− nhiÒu h×nh Xta-lin, I. V. ― (§giu-ga-svi-li, I. V., Xta-lin, C., C«-ba) (1879 - 1953) ―
t−îng kh¸c trong çc t¸c phÈm cña Xan-t−-cèp - Sª-®rin, th−êng ®−îc mét trong nh÷ng nhµ ho¹t ®éng næi tiÕng cña phong trµo c«ng nh©n
Lª-nin sö dông trong çc t¸c phÈm cña m×nh ®Ó v¹ch trÇn çc nhãm çch m¹ng Nga vµ quèc tÕ, cña §¶ng céng s¶n vµ Nhµ n−íc x«-viÕt.
x· héi vµ chÝnh ®¶ng thï ®Þch víi nh©n d©n. C. M¸c ®· ®¸nh gi¸ cao Gia nhËp §¶ng c«ng nh©n d©n chñ - x· héi Nga tõ n¨m 1898; sau
çc t¸c phÈm cña Xan-t−-cèp - Sª-®rin. ― 107. §¹i héi II cña ®¶ng lµ ®¶ng viªn b«n-sª-vÝch. Lµm c«ng t¸c ®¶ng ë
Xª-vª-ri-a-nin, A. (B−-cèp, A. N.) (1860 - 1919) ― mét phÇn tö d©n chñ - Ti-phlÝt, Ba-tum, Ba-cu, Pª-tÐc-bua. Th¸ng Giªng 1912 ®−îc cö vµo
lËp hiÕn, vÒ häc vÊn lµ kü s− c«ng nghÖ. Tõ n¨m 1889 tíi n¨m 1906 Ban chÊp hµnh trung −¬ng, do Héi nghÞ ®¹i biÓu VI (Héi nghÞ ®¹i
lµm thanh tra c«ng x−ëng. §· céng t¸c víi nhiÒu c¬ quan ng«n luËn biÓu Pra-ha) §¶ng c«ng nh©n d©n chñ - x· héi Nga bÇu ra; ®· tham
t− s¶n - tù do chñ nghÜa: "Tin tøc n−íc Nga", "Lêi nãi n−íc Nga", gia biªn tËp tê b¸o b«n-sª-vÝch "Sù thËt". Trong thêi kú chuÈn bÞ vµ
"TruyÒn tin ch©u ¢u" v. v.. Lµ t¸c gi¶ çc cuèn s¸ch: "Qua 10 n¨m thùc tiÕn hµnh Çch m¹ng x· héi chñ nghÜa th¸ng M−êi, lµ ñy viªn cña
tiÔn", "Gi÷a nh÷ng ®ång ruéng ®Êt ®en", "LuËt c«ng x−ëng vµ sù ph¸t Trung t©m qu©n sù - çch m¹ng l·nh ®¹o khëi nghÜa do Ban chÊp
triÓn luËt ®ã ë n−íc Nga". ― 121. hµnh trung −¬ng ®¶ng thµnh lËp. T¹i §¹i héi II çc X«-viÕt toµn
Xi-li-a-cèp, T. T. (1887 - 1912) ― mét trong nh÷ng ng−êi l·nh ®¹o cuéc Nga, Xta-lin ®−îc bÇu vµo Héi ®ång bé tr−ëng d©n ñy, trong ®ã
khëi nghÜa vò trang ®· ®−îc chuÈn bÞ trªn çc chiÕn h¹m cña h¹m ®éi Xta-lin phô tr¸ch Bé d©n ñy d©n téc. Trong thêi kú cã cuéc can thiÖp
H¾c-h¶i n¨m 1912. ¤ng phôc vô trong h¹m ®éi tõ n¨m 1908. BÞ xö vò trang cña n−íc ngoµi vµ néi chiÕn, Xta-lin lµ ñy viªn Héi ®ång
b¾n theo b¶n ¸n cña tßa ¸n h¶i qu©n ë Xª-va-xt«-p«n. ― 1. qu©n sù - çch m¹ng cña n−íc Céng hßa vµ ®· cã mÆt t¹i nhiÒu mÆt
Xmai-li (Smaillie), R«-bíc (1857 - 1940) ― nhµ ho¹t ®éng cña phong trµo trËn. N¨m 1922 Xta-lin ®−îc bÇu lµm Tæng bÝ th− Ban chÊp hµnh
c«ng nh©n Anh. Tõ thuë bÐ ®· lµm viÖc trong c«ng x−ëng, tõ lóc 17 trung −¬ng §¶ng céng s¶n (b) Nga.
tuæi lµm ë hÇm má. Trong nh÷ng n¨m 1894 - 1918 vµ 1921 - 1940 «ng Tõ n¨m 1941, Xta-lin lµ chñ tÞch Héi ®ång bé tr−ëng d©n ñy vµ
lµ chñ tÞch C«ng ®oµn c«ng nh©n má Scèt-len. Trong nh÷ng n¨m sau lµ chñ tÞch Héi ®ång bé tr−ëng Liªn-x«. Trong nh÷ng n¨m ChiÕn
1912 - 1921 lµ chñ tÞch Liªn ®oµn c«ng nh©n má Anh. D−íi sù l·nh tranh gi÷ n−íc vÜ ®¹i (1941 - 1945) Xta-lin lµ chñ tÞch ñy ban phßng
®¹o cña «ng, n¨m 1912 c«ng nh©n má than ®· tiÕn hµnh cuéc b·i c«ng thñ nhµ n−íc, lµ bé tr−ëng Bé d©n ñy quèc phßng vµ lµ Tæng t− lÖnh
lín. Trong thêi gian chiÕn tranh thÕ giíi lÇn thø nhÊt, lµ mét phÇn tö tèi cao çc lùc l−îng vò trang Liªn-x«. ― 296 - 298, 491 - 492.
hßa b×nh chñ nghÜa. Trong nh÷ng n¨m 1923 - 1929 lµ nghÞ sÜ. N¨m Xti-sin-xki, A. X. (sinh n¨m 1857) ― mét quan chøc cña Nga hoµng,
1928 lµ ñy viªn §¹i héi ®ång cña çc héi c«ng liªn, gia nhËp çnh t¶ mét phÇn tö ph¶n ®éng, mét kÎ sèt s¾ng bªnh vùc çc lîi Ých cña bän
cña héi nµy. ― 49. ®Þa chñ. Tõ n¨m 1873 tíi n¨m 1882 lµm viÖc ë Quèc vô viÖn,
sau ®ã ë Bé néi vô. Tõ n¨m 1896 lµ phã quèc vô khanh, trong nh÷ng trong cuéc bÇu cö §u-ma nhµ n−íc IV, «ng chuyÓn sang ph¸i men-sª-
n¨m 1899 - 1904 lµ thø tr−ëng Bé néi vô. Trong chÝnh phñ G«-rª-m−- vÝch. N¨m 1914, «ng ®· ®o¹n tuyÖt víi ph¸i men-sª-vÝch, quay vÒ víi
kin, y lµ tæng côc tr−ëng Tæng côc quy ho¹ch ruéng ®Êt vµ n«ng ph¸i b«n-sª-vÝch. Sau Çch m¹ng x· héi chñ nghÜa th¸ng M−êi «ng lµ
nghiÖp. Y lµ mét trong nh÷ng kÎ cæ vò "Liªn minh nh©n d©n Nga" cña chñ tÞch ñy ban ®Æc biÖt vÒ cung cÊp cho Hång qu©n, chñ tÞch Héi
bän Tr¨m ®en. Tõ n¨m 1904 lµ ñy viªn Héi ®ång nhµ n−íc. ― 368. ®ång kinh tÕ quèc d©n miÒn B¾c. Tõ n¨m 1921 tíi n¨m 1924 «ng lµ
Xt«-l−-pin, P. A. (1862 - 1911) ― mét nh©n vËt ho¹t ®éng nhµ n−íc cña tæng côc tr−ëng Tæng côc c«ng nghiÖp kim khÝ trong Héi ®ång kinh
n−íc Nga Nga hoµng, ®¹i ®Þa chñ. Trong nh÷ng n¨m 1906 - 1911, lµ tÕ quèc d©n tèi cao. Nh÷ng n¨m vÒ sau «ng gi÷ çc chøc vô qu¶n lý -
chñ tÞch Héi ®ång bé tr−ëng vµ bé tr−ëng Bé néi vô. Tªn tuæi cña y kinh tÕ trong Côc c«ng nghiÖp qu©n sù vµ ñy ban kÕ ho¹ch nhµ n−íc
g¾n liÒn víi mét thêi kú ph¶n ®éng chÝnh trÞ tµn b¹o nhÊt, trong ®ã n−íc Céng hßa x· héi chñ nghÜa x«-viÕt liªn bang Nga. ― 180 - 181.
¸n tö h×nh ®−îc ¸p dông réng r·i nh»m ®µn ¸p phong trµo çch m¹ng Xu-kha-nèp, N. (Ghim-me, N.N.) (sinh n¨m 1882) ― nhµ kinh tÕ häc vµ
(thêi kú ph¶n ®éng Xt«-l−-pin 1907 - 1910). Xt«-l−-pin ®· thi hµnh nhµ chÝnh luËn thuéc xu h−íng tiÓu t− s¶n. Lóc ®Çu Xu-kha-nèp lµ
mét cuéc c¶i çch ruéng ®Êt nh»m t¹o ra tÇng líp cu-l¾c lµm chç dùa mét phÇn tö d©n tóy, sau ®ã gia nhËp ph¸i men-sª-vÝch, m−u toan
cho chÕ ®é chuyªn chÕ Nga hoµng ë n«ng th«n. Song m−u toan cña y kÕt hîp chñ nghÜa d©n tóy víi chñ nghÜa M¸c. V. I. Lª-nin viÕt r»ng
nh»m cñng cè chÕ ®é chuyªn chÕ b»ng çch thi hµnh mét sè nh÷ng "«ng Xu-kha-nèp chØ lµ mét tªn t− s¶n che ®Ëy sù ®èi lËp giai cÊp
cuéc c¶i çch tõ trªn xuèng nh»m phôc vô lîi Ých cña bän t− s¶n vµ gi÷a c«ng nh©n vµ bän chñ" (Toµn tËp, tiÕng Nga, xuÊt b¶n lÇn thø
®Þa chñ ®· bÞ thÊt b¹i. N¨m 1911 Xt«-l−-pin bÞ B«-grèp, mét ®¶ng viªn 5, t. 25, tr. 326 - 327). Trong nh÷ng n¨m chiÕn tranh thÕ giíi lÇn thø
§¶ng x· héi chñ nghÜa - çch m¹ng giÕt chÕt t¹i Ki-Ðp. ― 21 - 27, 85, nhÊt, tù nhËn lµ mét ng−êi theo chñ nghÜa quèc tÕ. N¨m 1917, ®−îc
109, 402. bÇu lµm ñy viªn Ban chÊp hµnh trung −¬ng çc X«-viÕt Pª-t¬-r«-
Xt¬-ru-vª, P. B. (1870 - 1944) ― nhµ kinh tÕ häc vµ nhµ chÝnh luËn t− s¶n, gr¸t, lµ céng t¸c viªn cña b¸o "§êi sèng míi", tÝch cùc ñng hé ChÝnh
mét trong nh÷ng thñ lÜnh cña §¶ng d©n chñ - lËp hiÕn. Trong nh÷ng phñ l©m thêi t− s¶n. Tr−íc n¨m 1920, gia nhËp nhãm men-sª-vÝch
n¨m 90 thÕ kû XIX lµ ®¹i biÓu næi tiÕng nhÊt cña "chñ nghÜa M¸c hîp cña L. M¸c-tèp; lµm viÖc trong çc c¬ quan vµ çc tæ chøc kinh tÕ x«-
ph¸p", lªn tiÕng "bæ sung" vµ "phª ph¸n" häc thuyÕt kinh tÕ vµ triÕt viÕt. N¨m 1931, Xu-kha-nèp bÞ kÕt ¸n lµ kÎ l·nh ®¹o tæ chøc men-sª-
häc cña C. M¸c, ra søc lµm cho chñ nghÜa M¸c vµ phong trµo c«ng vÝch bÝ mËt. Trong çc t¸c phÈm cña m×nh, V. I. Lª-nin ®· kÞch liÖt
nh©n thÝch øng víi lîi Ých cña giai cÊp t− s¶n. Xt¬-ru-vª lµ mét trong phª ph¸n çc quan ®iÓm men-sª-vÝch cña Xu-kha-nèp (xem "Nh÷ng
nh÷ng nhµ lý luËn vµ ng−êi tæ chøc "Héi liªn hiÖp gi¶i phãng" thuéc thñ ®o¹n ®Êu tranh chèng c«ng nh©n cña çc phÇn tö trÝ thøc t−
ph¸i qu©n chñ - tù do chñ nghÜa (1903 - 1905) vµ lµ biªn tËp viªn t¹p s¶n". Toµn tËp, tiÕng Nga, xuÊt b¶n lÇn thø 5, t. 25, tr. 321 - 322; "VÒ
chÝ "Gi¶i phãng" ― c¬ quan ng«n luËn bÊt hîp ph¸p cña héi ®ã. N¨m cuéc çch m¹ng cña chóng ta (nh©n ®äc tËp håi ký cña N. Xu-kha-
1905, khi §¶ng d©n chñ - lËp hiÕn ®−îc thµnh lËp, y lµ ñy viªn Ban nèp)". Toµn tËp, tiÕng ViÖt, Nhµ xuÊt b¶n TiÕn bé, M¸t-xc¬-va, t. 45,
chÊp hµnh trung −¬ng cña ®¶ng ®ã. Y lµ mét trong nh÷ng nhµ t− tr. 430 - 434 v. v.). ― 379, 454.
t−ëng cña chñ nghÜa ®Õ quèc Nga. Sau Çch m¹ng x· héi chñ nghÜa Xu-v«-rin, A. X. (1834 - 1912) ― mét nhµ b¸o ph¶n ®éng vµ mét ng−êi lµm
th¸ng M−êi, y lµ kÎ thï quyÕt liÖt cña ChÝnh quyÒn x«-viÕt, lµ thµnh nghÒ xuÊt b¶n. Tõ n¨m 1876 tíi n¨m 1912, lµ chñ kiªm xuÊt b¶n tê
viªn cña ChÝnh phñ ph¶n çch m¹ng Vran-ghen, vµ lµ mét tªn b¹ch "Thêi míi", mét tê b¸o t− s¶n viÕt thuª, c¬ quan ng«n luËn cña bän
vÖ l−u vong. ― 104, 107, 109, 112 - 113, 115 - 116, 120, 304, 478. quý téc ph¶n ®éng vµ çc giíi quan l¹i - quan liªu. Xu-v«-rin b¾t ®Çu
Xu-®a-cèp, P. I. (1878 - 1950) ― ®¶ng viªn §¶ng c«ng nh©n d©n chñ - x· ho¹t ®éng b¸o chÝ trong çc tê b¸o cña tØnh, råi lªn M¸t-xc¬-va,
héi Nga tõ n¨m 1897. Trong nh÷ng n¨m 1899 - 1905 vµ 1911 - 1915 sau ®ã ®Õn Pª-tÐc-bua, céng t¸c víi tê "Ký sù n−íc nhµ" vµ tê
lµm thî nguéi t¹i nhµ m¸y cña C«ng ty cæ phÇn "Cr©y-t«n vµ C«ng "Ng−êi ®−¬ng thêi"; tõ n¨m 1876 Xu-v«-rin quay h¼n vÒ phÝa bän
ty" ë Pª-tÐc-bua. N¨m 1912, khi ®−îc bÇu lµm ®¹i biÓu s¬ tuyÓn ph¶n ®éng. ― 54 - 56, 114.
718 B¶n chØ dÉn tªn ng−êi 719
Xuèc-cèp, P. I. (1876 - 1946) ― mét ng−êi d©n chñ - x· héi, mét ®¶ng viªn
b«n-sª-vÝch, lµm c«ng nh©n dÖt. Lµ ®¹i biÓu cña c«ng nh©n tØnh C«-
xt¬-r«-ma trong §u-ma nhµ n−íc III. §· céng t¸c víi tê b¸o b«n-sª-
vÝch hîp ph¸p "Ng«i sao" xuÊt b¶n ë Pª-tÐc-bua. Sau Çch m¹ng x·
héi chñ nghÜa th¸ng M−êi, lµ ng−êi ngoµi ®¶ng; c«ng t¸c ë mét sè c¬
quan x«-viÕt. ― 293.
th©n thÕ vµ sù nghiÖp
cña V. I. Lª-nin
(Th¸ng B¶y 1912 - th¸ng Hai 1913)
1912
Th¸ng B¶y 1912 - Lª-nin sèng ë Cra-cèp, Ng−êi liªn hÖ chÆt chÏ
th¸ng Hai 1913. víi n−íc Nga, h−íng dÉn ho¹t ®éng cña çc tæ
chøc ®¶ng, l·nh ®¹o tê b¸o "Sù thËt", l·nh ®¹o
ho¹t ®éng cña nh÷ng ng−êi b«n-sª-vÝch trong
cuéc vËn ®éng bÇu cö vµo §u-ma nhµ n−íc IV
vµ l·nh ®¹o ®¶ng ®oµn d©n chñ - x· héi t¹i
§u-ma.
30 th¸ng B¶y (12 th¸ng Çc bµi cña Lª-nin "Cuéc khëi nghÜa trong lôc
T¸m). qu©n vµ h¶i qu©n", "§ªm tr−íc cuéc bÇu cö vµo
§u-ma IV", "KhÈu hiÖu "tù do lËp héi" giê ®©y
liÖu cã thÓ lµ c¬ së cho phong trµo c«ng nh©n
hay kh«ng?" ®−îc in trªn "B¸o c«ng nh©n", sè 9.
31 th¸ng B¶y (13 th¸ng Bµi b¸o cña Lª-nin "Nh÷ng vÊn ®Ò cã tÝnh chÊt
T¸m). nguyªn t¾c" ®−îc ®¨ng lµm x· luËn trªn b¸o "Sù
thËt", sè 79.
Th¸ng B¶y. Lª-nin viÕt "Th− göi c«ng nh©n Thôy-sÜ", bøc
th− nµy ®−îc in th¹ch thµnh truyÒn ®¬n b»ng
tiÕng §øc vµo th¸ng T¸m 1912 t¹i Xuy-rÝch.
Kho¶ng tõ 3 ®Õn 25 Lª-nin ®¸nh dÊu vµ g¹ch d−íi trong bµi b¸o cña
th¸ng T¸m (16 th¸ng N. I. C«-rèp-ca ®¨ng trªn t¹p chÝ "Nhu cÇu sinh
T¸m ®Õn 7 th¸ng ho¹t", sè 31, ra ngµy 3 (16) th¸ng T¸m 1912,
ChÝn). nh÷ng ®o¹n ®¸nh dÊu vµ g¹ch d−íi nµy ®−îc
Ng−êi sö dông trong bµi "Nãi chuyÖn vÒ "sù bµi
xÝch nh÷ng ng−êi d©n chñ - lËp hiÕn"".
720 Th©n thÕ vµ sù nghiÖp cña V. I. Lª-nin Th©n thÕ vµ sù nghiÖp cña V. I. Lª-nin 721
5 (18) th¸ng T¸m. Bµi b¸o cña Lª-nin "Çi van an toµn cuèi biÕt sù ph©n liÖt trong nh÷ng ng−êi d©n chñ - x·
cïng" ®−îc ®¨ng trªn b¸o "Ng«i sao Nª-va", héi Ba-lan. B¶n tuyªn bè nµy ®−îc ®¨ng trªn tê
sè 20. "Gazeta Robotnicza", sè 19, ngµy 21 th¸ng M−êi
8 (21) th¸ng T¸m. Çc bµi b¸o cña Lª-nin "Mét bµi tham kh¶o mét 1912.
ng¾n" vµ "TiÒn c«ng cña c«ng nh©n vµ lîi nhuËn Bµi b¸o cña Lª-nin "B−íc ®−êng danh väng"
cña bän t− b¶n ë Nga" ®−îc ®¨ng trªn b¸o "Sù ®−îc ®¨ng trªn b¸o "Sù thËt", sè 94.
thËt", sè 85.
Kho¶ng tõ 18 ®Õn 23 Lª-nin trÝch ghi tõ b¸o "TiÕng nãi Nª-va", sè 7,
9 (22) th¸ng T¸m. Bµi b¸o cña Lª-nin "§Êu tranh b·i c«ng vµ tiÒn th¸ng T¸m (31 th¸ng ra ngµy 17 th¸ng T¸m 1912 nh÷ng ®o¹n nãi vÒ
c«ng" ®−îc ®¨ng lµm x· luËn trªn b¸o "Sù thËt", T¸m ®Õn 5 th¸ng viÖc quyªn gãp tiÒn cho tê b¸o cña ph¸i thñ tiªu;
sè 86. ChÝn). nh÷ng ®o¹n nµy ®· ®−îc Ng−êi sö dông trong
11 (24) th¸ng T¸m. Bµi b¸o cña Lª-nin "Ngµy lao ®éng trong çc bµi "Ph¸i thñ tiªu vµ "sù thèng nhÊt"".
c«ng x−ëng ë tØnh M¸t-xc¬-va" ®−îc ®¨ng trªn
Kho¶ng tõ 18 ®Õn 24 Lª-nin viÕt "T¸i bót lÇn ®Çu cho cuèn s¸ch nhá
b¸o "Sù thËt", sè 88.
th¸ng T¸m (31 th¸ng "VÒ t×nh h×nh hiÖn thêi trong §¶ng c«ng nh©n
Tr−íc ngµy 12 (25) Trong bøc th− göi A. M. Goãc-ki, Lª-nin viÕt vÒ
T¸m ®Õn 6 th¸ng d©n chñ - x· héi Nga"".
th¸ng T¸m. tÝnh chÊt vµ c¨n nguyªn t− t−ëng cña cuéc ®Êu
ChÝn).
tranh gi÷a çc trµo l−u trong §¶ng d©n chñ - x·
héi Nga, ®¸nh gi¸ çc bµi b¸o cña Goãc-ki ®¨ng 19 th¸ng T¸m Bµi b¸o cña Lª-nin "Nh÷ng ng−êi d©n chñ - lËp
trªn t¹p chÝ "Nhu cÇu sinh ho¹t". (1 th¸ng ChÝn). hiÕn vµ vÊn ®Ò ruéng ®Êt" ®−îc ®¨ng trªn b¸o
Lª-nin viÕt th− göi A. A. P«-li-a-cèp (Ca-tx¸p) "Ng«i sao Nª-va", sè 22.
yªu cÇu cho Ng−êi biÕt çc chi tiÕt khiÕn çc Sau ngµy 20 th¸ng Lª-nin viÕt bøc th− ng¾n göi ban biªn tËp b¸o
®¶ng bé khu vùc M¸t-xc¬-va quyÕt ®Þnh cö T¸m (2 th¸ng ChÝn). "Ng−êi d©n chñ - x· héi" ®¸nh gi¸ héi nghÞ ph¸i
Ca-tx¸p tíi dù héi nghÞ th¸ng T¸m cña ph¸i thñ tiªu th¸ng T¸m 1912.
thñ tiªu vµ v× vËy «ng cÇn tíi gÆp Bé phËn ë 21 th¸ng T¸m Bµi b¸o cña Lª-nin "Mét sù biÖn hé tåi" ®−îc
n−íc ngoµi cña Ban chÊp hµnh trung −¬ng ë (3 th¸ng ChÝn). ®¨ng lµm x· luËn b¸o "Sù thËt", sè 96.
Cra-cèp.
22 th¸ng T¸m ë Cra-cèp, Lª-nin chuyÓn sang ë t¹i nhµ sè 47
12 (25) th¸ng T¸m. Bµi b¸o cña Lª-nin "Ngµy lao ®éng vµ n¨m lao
(4 th¸ng ChÝn). phè Li-u-b«-miÕc-xki.
®éng ë tØnh M¸t-xc¬-va" ®−îc ®¨ng trªn b¸o
"Ng«i sao Nª-va", sè 21. 24 th¸ng T¸m Bµi b¸o cña Lª-nin "Ph¸i thñ tiªu vµ "sù thèng
Çc bµi b¸o cña Lª-nin "ë n−íc Anh" vµ "Sù tËp (6 th¸ng ChÝn). nhÊt"" ®−îc ®¨ng trªn b¸o "Sù thËt", sè 99.
trung s¶n xuÊt ë Nga" ®−îc ®¨ng trªn b¸o "Sù 26 th¸ng T¸m Trong th− göi ban biªn tËp b¸o "Sù thËt" Lª-
thËt", sè 89. (8 th¸ng ChÝn). nin yªu cÇu göi cho Ng−êi çc sè cßn thiÕu
18 (31) th¸ng T¸m. Lª-nin viÕt b¶n tuyªn bè "Göi ban th− ký cña çc b¸o "Ng«i sao", "Ng«i sao Nª-va", "Sù
Côc quèc tÕ x· héi chñ nghÜa" ®Ó ph¶n ®èi thËt" vµ "Sù nghiÖp sinh ®éng", ®Ò nghÞ c«ng
th«ng b¸o cña Ban l·nh ®¹o trung −¬ng bè thèng kª hµng th¸ng vÒ sè l−îng ph¸t
§¶ng d©n chñ - x· héi V−¬ng quèc Ba-lan vµ hµnh vµ t×nh h×nh phæ biÕn b¸o "Sù thËt",
LÝt-va b¸o cho Côc quèc tÕ x· héi chñ nghÜa ®¸nh gi¸ tèt bµi b¸o cña M. X. ¤n-
min-xki (Vi-tim-xki) "Nh÷ng con ng−êi cã v¨n 2 (15) th¸ng ChÝn. Lª-nin viÕt t¸i bót cho cuèn s¸ch cña Ng−êi "VÒ
hãa vµ mét l−¬ng t©m kh«ng trong s¹ch. t×nh h×nh hiÖn thêi trong §¶ng c«ng nh©n d©n
Bµi b¸o cña Lª-nin "Nãi chuyÖn vÒ "sù bµi xÝch chñ - x· héi Nga".
nh÷ng ng−êi d©n chñ - lËp hiÕn"" ®−îc ®¨ng 2 vµ 9 (15 vµ 22) th¸ng Bµi b¸o cña Lª-nin "L¹i mét cuéc tiÕn qu©n
trªn b¸o "Ng«i sao Nª-va", sè 23. ChÝn. chèng ph¸i d©n chñ" ®−îc ®¨ng trªn b¸o "Ng«i
sao Nª-va", sè 24 vµ sè 25.
29 th¸ng T¸m Bµi b¸o cña Lª-nin "C«ng nh©n vµ b¸o "Sù thËt""
(11 th¸ng ChÝn). ®−îc ®¨ng trªn b¸o "Sù thËt", sè 103. Sau ngµy 4 (17) th¸ng Lª-nin viÕt bµi "R«-da Lóc-x¨m-bua vµ
ChÝn. "Partei" vorstand Ba-lan ®i theo dÊu vÕt cña
30 th¸ng T¸m Çc bµi b¸o cña Lª-nin "Tr−íc kia vµ hiÖn nay"
M¸c-tèp".
(12 th¸ng ChÝn). vµ "§¹i héi quèc tÕ çc quan tßa" ®−îc ®¨ng
trªn b¸o "Sù thËt", sè 104. 5 (18) th¸ng ChÝn. Bµi b¸o cña Lª-nin "Sù nhÊt trÝ gi÷a bän d©n
chñ - lËp hiÕn vµ bän "Thêi míi"" ®−îc ®¨ng
31 th¸ng T¸m Bµi b¸o cña Lª-nin "ë Thôy-sÜ" ®−îc ®¨ng trªn
trªn b¸o "Sù thËt", sè 109.
(13 th¸ng ChÝn). b¸o "Sù thËt", sè 105.
Th¸ng T¸m 1912 - Trong nh÷ng bøc th− göi L. B. Ca-mª-nÐp, Lª-
15 (28) th¸ng ChÝn. Bµi b¸o cña Lª-nin "VÒ bøc th− cña N. X.
P«-li-an-xki" ®−îc ®¨ng trªn b¸o "Sù thËt",
th¸ng Giªng 1913. nin ®· chØ thÞ vÒ th¸i ®é cña ®oµn ®¹i biÓu
sè 118.
§¶ng c«ng nh©n d©n chñ - x· héi Nga trong
§¹i héi cña §¶ng d©n chñ - x· héi §øc t¹i 16 (29) th¸ng ChÝn. Bµi b¸o cña Lª-nin "VÒ ®−êng lèi chÝnh trÞ" ®−îc
Hem-ni-tx¬, vÒ viÖc tiÕn hµnh mét sè biÖn ®¨ng trªn b¸o "Ng«i sao Nª-va", sè 26.
ph¸p cô thÓ ®Ó chuÈn bÞ cho §¹i héi cña Quèc 17 - 18 th¸ng ChÝn (30 Lª-nin viÕt bµi "Ph¸i d©n chñ - lËp hiÕn tham gia
tÕ II ë Ba-l¬ vµ vÒ c«ng viÖc cña ®oµn ®¹i biÓu th¸ng ChÝn - 1 th¸ng tuyÓn cö víi c−¬ng lÜnh nh− thÕ nµo?".
§¶ng c«ng nh©n d©n chñ - x· héi Nga trong M−êi).
®¹i héi ®ã, Ng−êi yªu cÇu ph¶i chuÈn bÞ cho 18 th¸ng ChÝn (1 Bµi b¸o cña Lª-nin "Nh÷ng th¾ng lîi cña c«ng
in kÞp thêi çc sè s¾p tíi (çc sè 28 - 29 vµ sè th¸ng M−êi). nh©n Mü" ®−îc ®¨ng trªn b¸o "Sù thËt", sè 120.
30) cña b¸o "Ng−êi d©n chñ - x· héi", cho biÕt Sau ngµy 18 th¸ng Lª-nin viÕt bµi "Sù thèng nhÊt cña c«ng nh©n vµ
thµnh phÇn vµ tiÕn tr×nh lµm viÖc cña Héi ChÝn (1 th¸ng M−êi) cuéc bÇu cö".
nghÞ Ban chÊp hµnh trung −¬ng §¶ng c«ng
Tr−íc ngµy 20 th¸ng Trong th− göi bÝ th− Côc quèc tÕ x· héi chñ
nh©n d©n chñ - x· héi Nga ë Cra-cèp häp víi
ChÝn (3 th¸ng M−êi). nghÜa C. Huy-xman, Lª-nin cho biÕt Ng−êi
çc çn bé ®¶ng, nªu lªn nh÷ng lêi khuyªn
kh«ng thÓ tíi dù phiªn häp cña Côc quèc tÕ x·
thùc tÕ vÒ viÖc xuÊt b¶n cuèn s¸ch máng
héi chñ nghÜa kho¶ng tõ ngµy 1 ®Õn ngµy 9
"Th«ng b¸o vµ nh÷ng nghÞ quyÕt cña Héi
th¸ng M−êi mét 1912 do cã cuéc bÇu cö §u-ma
nghÞ Ban chÊp hµnh trung −¬ng §¶ng c«ng
nhµ n−íc IV.
nh©n d©n chñ - x· héi Nga häp víi çc çn bé
®¶ng". Sau ngµy 20 th¸ng Lª-nin viÕt th− göi ban biªn tËp b¸o "Sù
ChÝn (3 th¸ng M−êi). thËt", trong ®ã Ng−êi yªu cÇu cho biÕt çc
1 (14) th¸ng ChÝn. Bµi b¸o cña Lª-nin "Giíi tu hµnh vµ chÝnh
øng cö viªn øng cö ë Pª-tÐc-bua thuéc ®oµn
trÞ" ®−îc ®¨ng lµm x· luËn b¸o "Sù thËt",
tuyÓn cö thø hai trong cuéc bÇu cö §u-ma
sè 106.
nhµ n−íc IV, Ng−êi chØ thÞ cho ban biªn
tËp b¸o "Sù thËt" cÇn ph¶i ®Èy m¹nh cuéc ®Êu tÈy chay. Bµi "Nh÷ng cuéc tranh c·i ë Anh vÒ
tranh víi ph¸i thñ tiªu nh©n cã cuéc vËn ®éng chÝnh s¸ch c«ng nh©n tù do chñ nghÜa", ®−îc
bÇu cö. ®¨ng trªn t¹p chÝ "Gi¸o dôc", sè 4, th¸ng T−
25 th¸ng ChÝn Lª-nin viÕt th− tíi Gi¬-ne-v¬ cho V. A. Çc-pin- 1913.
(8 th¸ng M−êi). xki nãi vÒ §¹i héi hßa b×nh thÕ giíi lÇn thø XIX, 5 (18) th¸ng M−êi. Bµi b¸o cña Lª-nin "Giíi t¨ng l÷ trong cuéc bÇu
ph¶n ®èi "lèi ®èi xö x· giao" víi bän c¬ héi chñ cö vµ cuéc bÇu cö víi sù tham gia cña giíi t¨ng
nghÜa. l÷" ®−îc ®¨ng lµm x· luËn b¸o "Ng«i sao Nª-
va", sè 27.
28 th¸ng ChÝn Bµi b¸o cña Lª-nin "ChiÕn tranh gi÷a ý vµ Thæ-
6 (19) th¸ng M−êi. Bµi b¸o cña Lª-nin ""LËp tr−êng" cña «ng Mi-li-
(11 th¸ng M−êi). nhÜ-kú chÊm døt" ®−îc ®¨ng trªn b¸o "Sù thËt",
u-cèp" ®−îc ®¨ng trªn b¸o "Sù thËt", sè 136.
sè 129.
Tr−íc ngµy 10 (23) Lª-nin viÕt lêi kªu gäi cña Ban chÊp hµnh trung
Cuèi th¸ng ChÝn. Lª-nin viÕt th− göi ban biªn tËp b¸o "Sù thËt" vµ th¸ng M−êi. −¬ng §¶ng c«ng nh©n d©n chñ - x· héi Nga
b¸o "Ng«i sao Nª-va", trong ®ã Ng−êi nªu lªn "Göi toµn thÓ c«ng d©n Nga", ngµy 10 (23) th¸ng
r»ng c¬ quan l·nh ®¹o cña ph¸i d©n chñ c«ng M−êi Ng−êi göi lêi kªu gäi nµy tíi bÝ th− Côc
nh©n cÇn ph¶i thi hµnh mét ®−êng lèi chÝnh trÞ quèc tÕ x· héi chñ nghÜa C. Huy-xman vµ yªu
cøng r¾n vµ triÖt ®Ó trong cuéc ®Êu tranh chèng cÇu th«ng b¸o cho bÝ th− çc §¶ng d©n chñ - x·
bän c¬ héi chñ nghÜa, ph¶i hµng ngµy gi¶i thÝch héi biÕt vµ göi cho b¸o chÝ toµn v¨n lêi kªu gäi
cho quÇn chóng c«ng nh©n hiÓu ®−êng lèi ph¶n ®ã.
m¸c-xÝt cña ph¸i thñ tiªu, kh«ng ®−îc vi ph¹m 11 (24) th¸ng M−êi. Trong th− göi C. Huy-xman, Lª-nin cho biÕt
nguyªn t¾c lµm viÖc tËp thÓ trong c«ng t¸c cña viÖc göi b¶n tuyªn bè cña Ban chÊp hµnh
ban biªn tËp. V¸c-sa-va cña §¶ng d©n chñ - x· héi Ba-lan,
§Çu th¸ng M−êi. Trong th− göi A. M. Goãc-ki, Lª-nin hái th¨m b¶n tuyªn bè nµy b¸c bá nh÷ng lêi buéc téi
søc kháe cña «ng, ®Ò nghÞ «ng viÕt bµi cho b¸o Ban chÊp hµnh V¸c-sa-va mµ Ban l·nh ®¹o
"Sù thËt" vµ cho Goãc-ki biÕt tiÕn tr×nh cuéc bÇu trung −¬ng §¶ng d©n chñ - x· héi V−¬ng
cö §u-ma nhµ n−íc IV. quèc Ba-lan vµ LÝt-va chuyÓn tíi Côc quèc tÕ
x· héi chñ nghÜa vµ Ng−êi ®Ò nghÞ cho tÊt c¶
4 (17) th¸ng M−êi. Trong th− göi A. M. Goãc-ki, thay mÆt ban biªn
çc ®¶ng tham gia Quèc tÕ II biÕt v¨n kiÖn
tËp b¸o "Sù thËt", Lª-nin ®Ò nghÞ «ng th−êng
®ã.
xuyªn céng t¸c víi tê b¸o, cho Goãc-ki biÕt cuéc
12 (25) th¸ng M−êi. Trong th− göi N. G. P«-lª-ta-Ðp, Lª-nin chØ
®Êu tranh quyÕt liÖt víi ph¸i thñ tiªu trong cuéc
thÞ cho ban biªn tËp b¸o "Sù thËt" ra mét sè b¸o
bÇu cö §u-ma nhµ n−íc IV, viÖc chiÕn th¾ng
®Æc biÖt vÒ cuéc bÇu cö §u-ma nhµ
ph¸i thñ tiªu ë M¸t-xc¬-va vµ Kh¸c-cèp.
n−íc IV, yªu cÇu tuyªn truyÒn réng r·i h¬n n÷a
Bµi b¸o cña Lª-nin "Mét canh b¹c" ®−îc ®¨ng c−¬ng lÜnh tranh cö cña nh÷ng ng−êi b«n-
lµm x· luËn b¸o "Sù thËt", sè 134. sª-vÝch tr−íc ®¹i héi nh÷ng ®¹i biÓu s¬
Tr−íc ngµy 5 (18) Lª-nin viÕt çc bµi "Hai thø u-t«-pi", "Nh÷ng tuyÓn thuéc ®oµn tuyÓn cö c«ng nh©n
th¸ng M−êi. cuéc tranh c·i ë Anh vÒ chÝnh s¸ch c«ng nh©n Pª-tÐc-bua, cho ®¨ng toµn bé danh s¸ch çc
tù do chñ nghÜa" vµ bµi phª ph¸n thuyÕt øng cö viªn b«n-sª-vÝch trong cuéc bÇu ®¹i
biÓu cö tri, vµ cho biÕt viÖc göi cho ban Sau ngµy 20 th¸ng Trong th− göi ban biªn tËp b¸o "Sù thËt", Lª-nin
biªn tËp çc bµi b¸o cña Ng−êi viÕt vÒ vÊn M−êi (2 th¸ng M−êi cho biÕt A. M. Goãc-ki ®ång ý céng t¸c víi tê
®Ò nµy. mét). b¸o, ®Ò nghÞ göi cho Ng−êi mét sè çc sè b¸o
16 (29) th¸ng M−êi. Çc bµi b¸o cña Lª-nin "Ng−êi ®¹i biÓu cña "Sù thËt" vµ b¸o "Ng«i sao Nª-va", Ng−êi yªu
c«ng nh©n Pª-tÐc-bua" vµ "Çc d©n téc vïng cÇu cho biÕt liÖu b¸o "Sù thËt" cã ý ®Þnh tr¶ lêi
Ban-c¨ng vµ nÒn ngo¹i giao cña ch©u ¢u" ®−îc nh÷ng lêi phØ b¸ng ¸c ®éc cña tê b¸o "Tia s¸ng"
®¨ng trªn b¸o "Sù thËt", sè 144. cña ph¸i thñ tiªu kh«ng?
Tr−íc ngµy 17 (30) Trong th− göi A. M. Goãc-ki, Lª-nin cho biÕt 21 th¸ng M−êi Bµi b¸o cña Lª-nin "Ch−¬ng míi trong lÞch sö
th¸ng M−êi. Ng−êi ®· nhËn ®−îc th− cña «ng, hoan nghªnh (3 th¸ng M−êi mét). toµn thÕ giíi" ®−îc ®¨ng trªn b¸o "Sù thËt", sè
ý ®Þnh thu thËp çc tµi liÖu nãi vÒ lÞch sö çch 149.
m¹ng. 24 th¸ng M−êi Bµi b¸o cña Lª-nin "Bän d©n chñ - lËp hiÕn vµ
17 (30) th¸ng M−êi. Bµi b¸o cña Lª-nin "VÒ sù nhu nh−îc chÝnh trÞ (6 th¸ng M−êi mét). bän d©n téc chñ nghÜa" ®−îc ®¨ng trªn b¸o "Sù
(Th− göi ban biªn tËp)" ®−îc ®¨ng trªn b¸o "Sù thËt", sè 151.
thËt", sè 145. 25 th¸ng M−êi - 7 Lª-nin trao ®æi th− tõ víi C. Huy-xman vÒ
18 (31) th¸ng M−êi. Çc bµi b¸o cña Lª-nin "VÒ chuyÖn con ço vµ th¸ng M−êi mét nh÷ng vÊn ®Ò liªn quan tíi viÖc chuÈn bÞ
chuång gµ" vµ "Mét nghÞ quyÕt nhôc nh·" ®−îc
(7 - 20 th¸ng M−êi cho §¹i héi cña Quèc tÕ II ë Ba-l¬, th«ng
mét). b¸o çc kÕt qu¶ bÇu cö ®¹i biÓu vµo §u-ma
®¨ng trªn b¸o "Sù thËt", sè 146.
nhµ n−íc IV ë tØnh M¸t-xc¬-va, yªu cÇu göi
19 th¸ng M−êi (1 Bµi b¸o cña Lª-nin "Ngµi gi¸o s− d©n
cho Ng−êi mét sè tin tøc cÇn thiÕt ®Ó lµm
th¸ng M−êi mét). chñ - lËp hiÕn" ®−îc ®¨ng trªn b¸o "Sù thËt",
b¸o ço göi Ban chÊp hµnh trung −¬ng
sè 147.
§¶ng c«ng nh©n d©n chñ - x· héi Nga vÒ
20 th¸ng M−êi (2 Lª-nin viÕt hai bøc th− göi ban biªn tËp b¸o phiªn häp gÇn ®©y nhÊt cña Côc quèc tÕ x·
th¸ng M−êi mét). "Sù thËt", trong ®ã Ng−êi cho biÕt ®· nhËn héi chñ nghÜa.
®−îc tin tøc vÒ viÖc bá phiÕu trong cuéc bÇu cö 28 th¸ng M−êi (20 Bµi b¸o cña Lª-nin "Nh÷ng th¶m tr¹ng cña
ë ®oµn tuyÓn cö c«ng nh©n ë Pª-tÐc-bua, nªu th¸ng M−êi mét). chiÕn tranh" ®−îc ®¨ng trªn b¸o "Sù thËt", sè
lªn sù cÇn thiÕt ph¶i tiÕp tôc nghiªn cøu nh÷ng 155.
kÕt qu¶ cña cuéc bÇu cö §u-ma IV vµ ph¶i Th¸ng M−êi - ®Çu Lª-nin biªn tËp çc sè 28 - 29 b¸o "Ng−êi d©n
c«ng bè b¶n b¸o ço vÒ viÖc bÇu çc ®¹i biÓu cö th¸ng M−êi mét. chñ - x· héi".
tri c«ng nh©n cã nªu lªn sè phiÕu mµ hä ®· thu
1 (14) th¸ng M−êi mét. Bµi b¸o cña Lª-nin "Bän d©n chñ - lËp hiÕn vµ
®−îc vµ c¶ tµi liÖu ®iÒu tra vÒ t×nh h×nh bá giai cÊp ®¹i t− s¶n" ®−îc ®¨ng lµm x· luËn b¸o
phiÕu cña c«ng nh©n çc nhµ m¸y Pu-ti-lèp, "Sù thËt", sè 157.
Xª-mi-an-ni-cèp, v. v..
4 (17) th¸ng M−êi mét. Trong th− göi G. V. Plª-kha-nèp, Lª-nin
Lª-nin tiÕp anh c«ng nh©n Va-xi-li Sum-kin yªu cÇu «ng b¸o cho tiÓu ban cña §¹i héi
®−îc ®¶ng bé b«n-sª-vÝch ë M¸t-xc¬-va cö tíi Quèc tÕ II ë Ba-l¬ biÕt lµ nh÷ng ng−êi b«n-
Cra-cèp ®Ó lÊy s¸ch b¸o bÝ mËt. sª-vÝch kh«ng t¸n thµnh bµi b¸o cña C. Cau-
xky "Der Krieg und die Internationale"
("ChiÕn tranh vµ Quèc tÕ") in trªn t¹p chÝ "Die träng trªn b¸o "Th− ñy nhiÖm cña c«ng nh©n
Neue Zeit", sè 6, ngµy 8 th¸ng M−êi mét 1912, Pª-tÐc-bua göi ®¹i biÓu c«ng nh©n cña m×nh" do
trong bµi nµy Cau-xky phñ nhËn sù cÇn thiÕt I. V. Xta-lin viÕt.
ph¶i cã b·i c«ng çch m¹ng cã tÝnh chÊt quÇn Sau ngµy 11 (24) th¸ng Lª-nin viÕt luËn c−¬ng "VÒ vÊn ®Ò mét sè lêi
chóng. M−êi mét. ph¸t biÓu cña çc nghÞ sÜ c«ng nh©n", nh÷ng
Bµi b¸o cña Lª-nin "Nh÷ng phong tôc chÝnh luËn c−¬ng nµy lµ c¬ së cña b¶n tuyªn bè cña
cèng Nga" ®−îc ®¨ng trªn b¸o "Sù thËt", ®¶ng ®oµn d©n chñ - x· héi t¹i §u-ma nhµ n−íc
sè 160. IV.
Tr−íc ngµy 5 (18) Lª-nin göi tíi nhµ in b¸o "Ng−êi d©n chñ - x· 12 hoÆc 13 (25 hoÆc 26) Lª-nin ®iÒu khiÓn phiªn häp cña Ban chÊp
th¸ng M−êi mét. héi" bµi "Th− ñy nhiÖm cña c«ng nh©n Pª-tÐc- th¸ng M−êi mét. hµnh trung −¬ng §¶ng c«ng nh©n d©n chñ -
bua göi ®¹i biÓu c«ng nh©n cña m×nh" do I. V. x· héi Nga ë Cra-cèp; phiªn häp nµy th¶o
Xta-lin viÕt. luËn çc vÊn ®Ò: nh÷ng khã kh¨n vÒ tµi chÝnh
5 (18) th¸ng M−êi mét. Çc bµi b¸o cña Lª-nin "C−¬ng lÜnh hµnh ®éng trong ban biªn tËp b¸o "Sù thËt", cuéc héi
cña bän c¶i l−¬ng vµ c−¬ng lÜnh hµnh ®éng cña nghÞ s¾p tíi cña Ban chÊp hµnh trung −¬ng
nh÷ng ng−êi d©n chñ - x· héi çch m¹ng" vµ §¶ng c«ng nh©n d©n chñ - x· héi Nga víi çc
"§¶ng bÝ mËt vµ ho¹t ®éng c«ng khai" ®−îc çn bé ®¶ng v. v..
®¨ng trªn b¸o "Ng−êi d©n chñ - x· héi", çc sè Tr−íc ngµy 13 (26) Trong th− göi ban biªn tËp b¸o "Sù thËt",
28 - 29. th¸ng M−êi mét. Lª-nin yªu cÇu göi cho Ng−êi sè 8 b¸o
7 (20) th¸ng M−êi mét. Bµi b¸o cña Lª-nin "ý nghÜa x· héi cña nh÷ng "Sù thËt".
th¾ng lîi cña çc n−íc XÐc-bi-a vµ Bun-ga-ri" 13 (26) th¸ng M−êi Lª-nin göi cho çc ®¹i biÓu b«n-sª-vÝch t¹i §u-
®−îc ®¨ng lµm x· luËn b¸o "Sù thËt", sè 162. mét. ma nhµ n−íc IV dù th¶o b¶n tuyªn bè cña ®¶ng
8 (21) th¸ng M−êi mét. Bµi b¸o cña Lª-nin "N−íc Trung-hoa ®æi míi" ®oµn d©n chñ - x· héi do Ng−êi viÕt.
®−îc ®¨ng trªn b¸o "Sù thËt", sè 163. Trong th− göi ban biªn tËp b¸o "Sù thËt", Lª-
nin chØ ra nh÷ng thiÕu sãt trong sè b¸o 166
9 (22) th¸ng M−êi mét. Bµi b¸o cña Lª-nin "KÕt qu¶ vµ ý nghÜa cuéc bÇu
ra ngµy 11 (24) th¸ng M−êi mét 1912, yªu
cö tæng thèng ë Mü" ®−îc ®¨ng trªn b¸o "Sù
cÇu A. E. Ba-®a-Ðp, mét thµnh viªn cña ®¶ng
thËt", sè 164.
®oµn d©n chñ - x· héi t¹i §u-ma nhµ n−íc
Tr−íc ngµy 11 (24) Lª-nin viÕt b¸o ço göi Côc quèc tÕ x· héi chñ IV, ph¶i chó ý nhiÒu h¬n n÷a tíi c«ng t¸c
th¸ng M−êi mét. nghÜa vÒ cuéc bÇu cö §u-ma nhµ n−íc IV. trong b¸o "Sù thËt".
Trong bøc ®iÖn göi I-a. A. BÐc-din, Lª-nin yªu
Tr−íc ngµy 15 (28) Lª-nin nãi chuyÖn víi M. C. Mu-ra-nèp, ®¹i
cÇu chÊt vÊn C. Huy-xman vÒ nguyªn nh©n cña
th¸ng M−êi mét. biÓu cña §u-ma nhµ n−íc IV, vÒ c«ng viÖc s¾p
viÖc "ph¸i ®èi lËp Ba-lan" ("ph¸i R«-d¬-la-mèp")
tíi cña §u-ma.
kh«ng nhËn ®−îc giÊy mêi dù §¹i héi Quèc tÕ ë
Ba-l¬. Nöa cuèi th¸ng M−êi Lª-nin viÕt bµi "VÊn ®Ò sù kiÖn ngµy 15
mét. th¸ng M−êi mét (Bµi diÔn v¨n kh«ng ph¸t
11 (24) th¸ng M−êi Trong th− göi ban biªn tËp b¸o "Sù thËt", Lª-
biÓu)".
mét. nin yªu cÇu cho ®¨ng vµo mét vÞ trÝ trang
17 (30) th¸ng M−êi Lª-nin viÕt th− cho V. I. NÐp-xki (Cri-v«-b«-cèp) 27 - 28 th¸ng M−êi Lª-nin viÕt bµi "L¹i bµn vÒ çc nghÞ sÜ n«ng d©n
mét. c¶m ¬n ®· nhËn ®−îc bµi kÓ l¹i cuéc bÇu cö §u- mét (10 - 11 th¸ng trong §u-ma IV".
ma nhµ n−íc IV vµ ®Ò nghÞ «ng tíi Cra-cèp ®Ó Ch¹p).
dù cuéc héi nghÞ cña Ban chÊp hµnh trung −¬ng 28 th¸ng M−êi mét (11 Lª-nin göi th− cho I. V. Xta-lin kÌm theo çc
§¶ng c«ng nh©n d©n chñ - x· héi Nga häp víi th¸ng Ch¹p). dù th¶o nghÞ quyÕt ®Ó chuyÓn cho çc ®¹i
çc çn bé ®¶ng. biÓu b«n-sª-vÝch t¹i §u-ma nhµ n−íc IV: vÒ
Sau ngµy 17 (30) th¸ng Lª-nin g¹ch d−íi vµ ®¸nh dÊu nh÷ng ®o¹n trªn viÖc chÊp nhËn ®¹i biÓu Gia-gien-l« vµo ®¶ng
M−êi mét. bµi b¸o "Neues vom Wesen der ®oµn d©n chñ - x· héi; vÒ th¸i ®é ®èi víi cuéc
Rentgenstrahlen" ("Nh÷ng d÷ kiÖn míi nhÊt vÒ b·i c«ng næ ra vµo ngµy khai m¸c §u-ma; vÒ
b¶n chÊt cña çc tia R¬n-ghen") ®¨ng ë phô nh÷ng hµnh ®éng ph¸ rèi cña ph¸i thñ tiªu
trong cuéc bÇu cö çc øng cö viªn cña §¶ng
tr−¬ng b¸o "Bremer Bürger-Zeitung", sè 281,
d©n chñ - x· héi thuéc ®oµn tuyÓn cö c«ng
ngµy 30 th¸ng M−êi mét 1912.
nh©n Pª-tÐc-bua vµo §u-ma IV.
21 th¸ng M−êi mét (4 Trong th− göi V. I. NÐp-xki (Cri-v«-b«-cèp) ë
Lª-nin göi tíi Pª-tÐc-bua cho ban biªn tËp t¹p
th¸ng Ch¹p). Kh¸c-cèp, Lª-nin yªu cÇu «ng tíi Cra-cèp ®Ó dù
chÝ "Gi¸o dôc", ®Ó chuyÓn cho çc ®¹i biÓu
héi nghÞ Ban chÊp hµnh trung −¬ng §¶ng c«ng b«n-sª-vÝch, b¶n ®iÒu tra ®Ó tæng kÕt cuéc bÇu
nh©n d©n chñ - x· héi Nga häp víi çc çn bé cö ë ®oµn tuyÓn cö c«ng nh©n.
®¶ng. 29 th¸ng M−êi mét (12 Bµi b¸o cña Lª-nin "BÖnh chñ nghÜa c¶i l−¬ng"
22 th¸ng M−êi mét (5 Trong th− göi §ª-mi-an BÕt-n−i, Lª-nin tá ý hµi th¸ng Ch¹p). ®−îc ®¨ng trªn b¸o "Sù thËt", sè 180.
th¸ng Ch¹p). lßng vÒ viÖc §ª-mi-an BÕt-n−i trë l¹i céng t¸c 30 th¸ng M−êi mét (13 Bµi b¸o cña Lª-nin "Sù bÇn cïng hãa trong x·
víi b¸o "Sù thËt"; Ng−êi yªu cÇu «ng cho biÕt tØ th¸ng Ch¹p). héi t− b¶n chñ nghÜa" ®−îc ®¨ng trªn b¸o "Sù
mØ h¬n vÒ t×nh h×nh c«ng viÖc trong ban biªn thËt", sè 181.
tËp cña b¸o vµ c«ng t¸c cña ban biªn tËp. Th¸ng M−êi mét. Lª-nin viÕt bµi ""Nh÷ng vÊn ®Ò hãc bóa" cña
23 th¸ng M−êi mét (6 Lª-nin viÕt th− cho I. V. Xta-lin nãi vÒ sù cÇn ®¶ng ta". Bµi nµy ®−îc ®¨ng trªn t¹p chÝ "Pismo
th¸ng Ch¹p). thiÕt ph¶i ra mét truyÒn ®¬n kªu gäi c«ng nh©n Dyskusyjne", sè 1, th¸ng T¸m 1913; t¹p chÝ nµy
b·i c«ng mét ngµy, tæ chøc mÝt-tinh vµ biÓu t×nh do Ban chÊp hµnh V¸c-sa-va vµ Ban chÊp hµnh
®Ó kû niÖm ngµy næ ra çc sù kiÖn ngµy 9 th¸ng Lèt-d¬ cña §¶ng d©n chñ - x· héi Ba-lan xuÊt
Giªng 1905 vµ nãi vÒ çc nhiÖm vô cña çc ®¹i b¶n.
biÓu b«n-sª-vÝch t¹i §u-ma nhµ n−íc IV trong Th¸ng M−êi mét - Lª-nin trao ®æi th− tõ víi nh÷ng ng−êi th©n,
cuéc ®Êu tranh víi ph¸i thñ tiªu. th¸ng Ch¹p. bµy tá sù rÊt quan t©m tíi gia ®×nh, lo l¾ng cho
Kho¶ng tõ 24 ®Õn 29 Lª-nin viÕt bµi "VÊn ®Ò ®¶ng ph¸i trong giíi søc kháe cña mÑ, cña chÞ g¸i vµ em g¸i, cho biÕt
th¸ng M−êi mét (7 ®Õn sinh viªn d©n chñ". vÒ cuéc sèng cña Ng−êi ë Cra-cèp.
12 th¸ng Ch¹p). Sau th¸ng M−êi mét. Lª-nin ®Æt vÊn ®Ò cho tËp bót ký "VÊn ®Ò
d©n téc. II", trÝch ghi nhiÒu ®o¹n trong çc
Tr−íc ngµy 25 th¸ng Lª-nin viÕt çc bµi "Sau cuéc bÇu cö ë Mü" vµ
cuèn s¸ch sau ®©y ®ång thêi cã ghi kÌm
M−êi mét (8 th¸ng "Mét sù sèt s¾ng kh«ng kh«n ngoan".
nh÷ng nhËn xÐt phª ph¸n: X. N. Sª-g«-lÐp.
Ch¹p).
"Phong trµo U-cra-i-na, giai ®o¹n hiÖn thêi
cña chñ nghÜa ph©n lËp ë miÒn Nam n−íc Nga" ë Ba-l¬; Ng−êi th«ng b¸o nh÷ng khã kh¨n vÒ
(Ki-Ðp, 1912), "Biªn b¶n çc cuéc héi nghÞ ®¹i mÆt tiÒn tÖ trong ban biªn tËp t¹p chÝ "Gi¸o dôc"
biÓu cña çc §¶ng x· héi chñ nghÜa - d©n téc ë vµ ban biªn tËp b¸o "Sù thËt" vµ sù cÇn thiÕt
Nga. 16 - 20 th¸ng T− 1907" (Xanh Pª-tÐc-bua, ph¶i t×m mäi çch ®Ó gióp ®ì hä; vÒ kÕt qu¶
1908), M. X. Gru-sÐp-xki "Xu h−íng U-crai-na ë cuéc vËn ®éng bÇu cö §u-ma nhµ n−íc IV, vÒ
Nga, nh÷ng ®ßi hái vµ nhu cÇu cña nã" (Xanh t×nh h×nh ho¹t ®éng bÝ mËt.
Pª-tÐc-bua, 1906) vµ trong çc bµi b¸o cña Xt¬- 7 (20) th¸ng Ch¹p. Trong th− göi I. V. Xta-lin vµ R. V. Ma-li-nèp-
ru-vª viÕt vÒ "xu h−íng U-cra-i-na" trªn t¹p chÝ xki, Lª-nin ph¶n ®èi viÖc ®−a vµo b¶n tuyªn
"T− t−ëng Nga". bè cña ®¶ng ®oµn d©n chñ - x· héi t¹i §u-ma
Lª-nin ®¸nh dÊu vµo cuèn s¸ch máng cña C. ®iÓm nãi vÒ yªu s¸ch ®ßi tù trÞ d©n téc vÒ mÆt
Phoãc-tu-na-tèp "Nh÷ng vïng d©n téc ë Nga v¨n hãa mµ çc ®¹i biÓu men-sª-vÝch ®· th«ng
(Thö nghiªn cøu qua thèng kª dùa theo çc sè qua; tá ý c«ng phÉn vÒ viÖc çc ®¹i biÓu b«n-
liÖu cña thèng kª d©n sè toµn quèc n¨m 1897)"
sª-vÝch trong ®¶ng ®oµn d©n chñ - x· héi t¹i
(Xanh Pª-tÐc-bua, 1906).
§u-ma im lÆng tr−íc vÊn ®Ò nµy; yªu cÇu tÊt
1 (14) th¸ng Ch¹p. Lª-nin viÕt th− göi I. V. Xta-lin nãi vÒ sù cÇn c¶ s¸u ®¹i biÓu b«n-sª-vÝch ph¶i cè g¾ng tíi
thiÕt ph¶i thi hµnh çc biÖn ph¸p cÊp b¸ch ®Ó Cra-cèp ®Ó dù héi nghÞ cña Ban chÊp hµnh
chuyÓn nhµ xuÊt b¶n "Sù thËt" vµ quü tiÒn trung −¬ng §¶ng c«ng nh©n d©n chñ - x· héi
mÆt cña ban biªn tËp cho M. C. Mu-ra-nèp Nga víi çc çn bé ®¶ng.
®øng tªn; vÒ cuéc khñng ho¶ng tiÒn tÖ trong
9 (22) th¸ng Ch¹p. Lª-nin viÕt th− b»ng tiÕng Ph¸p cho C. Huy-
ban biªn tËp b¸o "Sù thËt" vµ nh÷ng biÖn
xman nãi vÒ quyÒn ®¹i diÖn cña Ban chÊp hµnh
ph¸p nh»m chÊm døt cuéc khñng ho¶ng ®ã;
vÒ cuéc ®Êu tranh chèng ph¸i thñ tiªu; vÒ viÖc trung −¬ng §¶ng c«ng nh©n d©n chñ - x· héi
tæ chøc cuéc héi nghÞ cña Ban chÊp hµnh Nga t¹i Côc quèc tÕ x· héi chñ nghÜa.
trung −¬ng §¶ng c«ng nh©n d©n chñ - x· héi 9 hoÆc 10 (22 hoÆc 23) Lª-nin viÕt th− göi A. M. Goãc-ki nãi vÒ t×nh
Nga víi çc çn bé ®¶ng dù ®Þnh tiÕn hµnh ë th¸ng Ch¹p. h×nh tµi chÝnh khã kh¨n cña b¸o "Sù thËt" vµ sù
Cra-cèp. cÇn thiÕt ph¶i ñng hé tê b¸o nµy, vÒ nh÷ng
4 (17) th¸ng Ch¹p. Trong th− göi N. I. Pèt-v«i-xki ®Ó chuyÓn cho th¾ng lîi cña nh÷ng ng−êi b«n-sª-vÝch trong
çc ®¹i biÓu b«n-sª-vÝch t¹i §u-ma nhµ n−íc IV, cuéc vËn ®éng bÇu cö vµo §u-ma nhµ n−íc IV
Lª-nin th«ng b¸o çc biÖn ph¸p chÊn chØnh t×nh vµ trong c«ng t¸c çch m¹ng trong quÇn chóng.
h×nh tµi chÝnh cña b¸o "Sù thËt" vµ yªu cÇu göi 15 (28) th¸ng Ch¹p. Bµi b¸o cña Lª-nin "Bän d©n téc chñ nghÜa "®iÒu
nhanh cho Ng−êi çc tµi liÖu cña §u-ma nhµ hßa" víi bän d©n chñ - lËp hiÕn" ®−îc ®¨ng lµm
n−íc IV. x· luËn b¸o "Sù thËt", sè 194.
Tr−íc ngµy 7 (20) Lª-nin viÕt bµi "ë n−íc Mü".
Nöa ®Çu th¸ng Ch¹p. Lª-nin viÕt mét lo¹t bµi b¸o nhan ®Ò: "Giai
th¸ng Ch¹p.
Trong th− göi G. L. Sc¬-lèp-xki, Lª-nin cÊp c«ng nh©n vµ ®oµn ®¹i biÓu cña nã "t¹i
chØ râ r»ng b¸o "Sù thËt" kh«ng gi¶i thÝch nghÞ viÖn"". Bµi ®Çu tiªn ®−îc ®¨ng trªn b¸o
®Çy ®ñ c«ng viÖc cña §¹i héi Quèc tÕ II "Sù thËt", sè 191, ngµy 12 th¸ng Ch¹p 1912.
Çc bµi kh¸c lóc bÊy giê kh«ng ®−îc ®¨ng. Lª-nin ghi l¹i nh÷ng lêi ph¸t biÓu trong héi
Sím nhÊt lµ ngµy 21 Lª-nin söa b¶n in thö çc bµi cho sè 30 b¸o nghÞ.
th¸ng Ch¹p (3 th¸ng "Ng−êi d©n chñ - x· héi". Th¸ng Ch¹p. Lª-nin viÕt luËn c−¬ng "VÒ th¸i ®é ®èi víi ph¸i
Giªng 1913). thñ tiªu vµ vÒ vÊn ®Ò thèng nhÊt" cho héi nghÞ
Ban chÊp hµnh trung −¬ng §¶ng c«ng nh©n d©n
22 th¸ng Ch¹p (4 Bµi b¸o cña Lª-nin "Ph¸i tù do - d©n téc" ®−îc
chñ - x· héi Nga víi çc çn bé ®¶ng häp ë Cra-
th¸ng Giªng 1913). lµm x· luËn b¸o "Sù thËt", sè 200.
cèp.
26 th¸ng Ch¹p (8 Trong th− göi A. M. Goãc-ki, Lª-nin cho biÕt Sím nhÊt lµ n¨m 1912. Lª-nin trÝch ghi b»ng tiÕng §øc nhiÒu ®o¹n trong
th¸ng Giªng 1913). viÖc çc ®¹i biÓu b«n-sª-vÝch trong ®¶ng cuèn s¸ch sau ®©y cña Karl Radek vµ ghi nhËn
®oµn d©n chñ - x· héi t¹i §u-ma nhµ n−íc IV xÐt vÒ cuèn s¸ch ®ã: "Der deutsche Imperialismus
vµ çc çn bé cña ®¶ng tõ n−íc Nga tíi Cra- und die Abrbeiterklasse). Bremen, 1912 (Çc-l¬
cèp ®Ó tham gia héi nghÞ Ban chÊp hµnh Ra-®Õch. "Chñ nghÜa ®Õ quèc §øc vµ giai cÊp
trung −¬ng §¶ng c«ng nh©n d©n chñ - x· héi c«ng nh©n". Brª-men, 1912).
Nga víi çc çn bé cña ®¶ng; Ng−êi cho biÕt Cuèi n¨m. Lª-nin viÕt th− b»ng tiÕng §øc göi ban biªn tËp
nh÷ng khã kh¨n vÒ tiÒn tÖ trong ban biªn tËp b¸o "Bremer Bürger-Zeitung", trong bøc th− nµy
b¸o "Sù thËt" vµ çc biÖn ph¸p lo¹i trõ Ng−êi yªu cÇu göi cho Ng−êi sè b¸o cã bµi b×nh
nh÷ng khã kh¨n ®ã; cho biÕt sù ph¸t triÓn luËn cuèn s¸ch cña R«-da Lóc-x¨m-bua vµ nªu
tinh thÇn çch m¹ng trong c«ng nh©n vµ sù lªn r»ng ban biªn tËp cÇn ph¶i ®Ýnh chÝnh bµi
cÇn thiÕt ph¶i t¨ng c−êng ®Êu tranh chèng t−êng thuËt kh«ng ®óng vÒ phiªn häp th¸ng
ph¸i thñ tiªu. M−êi cña Côc quèc tÕ x· héi chñ nghÜa.
Cuèi n¨m 1912 - ®Çu Lª-nin viÕt nhËn xÐt vÒ cuèn s¸ch cña A.
26 th¸ng Ch¹p - 1 Lª-nin l·nh ®¹o héi nghÞ Ban chÊp hµnh trung
n¨m 1913. Pannekoek. "Klassenkamgf und Nation".
th¸ng Giªng (8 - 14 −¬ng §¶ng c«ng nh©n d©n chñ - x· héi Nga víi
Reichenberg, 1912 (A. Pan-nª-cóc. "§Êu tranh
th¸ng Giªng 1913). çc çn bé ®¶ng häp ë Cra-cèp.
giai cÊp vµ d©n téc", R©y-khen-bÐc, 1912), ®¸nh
Lª-nin ®äc b¸o ço: "VÒ cao trµo çch m¹ng, çc dÊu vµ g¹ch d−íi trong cuèn s¸ch cña Josef
cuéc b·i c«ng vµ nh÷ng nhiÖm vô cña ®¶ng", Strasser. "Der Arbeiter und die Nation".
"VÒ th¸i ®é ®èi víi ph¸i thñ tiªu vµ vÒ sù thèng Reichenberg, 1912 (I-«-xÝp St¬-r¸t-x¬. "C«ng
nhÊt". nh©n vµ d©n téc". R©y-khen-bÐc, 1912).
Lª-nin so¹n vµ biªn tËp çc nghÞ quyÕt cña héi 1912 - 1913. Lª-nin viÕt bµi b¸o, trong ®ã Ng−êi v¹ch trÇn
nghÞ: "Cao trµo çch m¹ng, çc cuéc b·i c«ng tÝnh chÊt ph¶n çch m¹ng cña giai cÊp t− s¶n tù
vµ nh÷ng nhiÖm vô cña ®¶ng", "X©y dùng tæ do chñ nghÜa.
chøc bÝ mËt", "VÒ ®¶ng ®oµn d©n chñ - x· héi ë
§u-ma", "VÒ s¸ch b¸o bÝ mËt", "VÒ cuéc vËn 1913
®éng b¶o hiÓm", "VÒ th¸i ®é ®èi víi ph¸i thñ
1 (14) th¸ng Giªng. Bµi b¸o cña Lª-nin "Phong trµo c«ng nh©n Anh
tiªu vµ vÒ vÊn ®Ò thèng nhÊt", "VÒ çc tæ chøc
trong n¨m 1912" ®−îc ®¨ng trªn b¸o "Sù thËt",
d©n chñ - x· héi "d©n téc"", "VÒ viÖc c¶i tæ vµ sè 1.
vÒ c«ng t¸c cña ban biªn tËp b¸o "Sù thËt"".
§Çu th¸ng Giªng. Sau khi héi nghÞ cña Ban chÊp hµnh trung −¬ng göi çc s¸ch b¸o bÝ mËt cña §¶ng d©n chñ - x·
§¶ng c«ng nh©n d©n chñ - x· héi Nga víi çc héi Nga tíi vµ yªu cÇu göi cho Ng−êi "trong
çn bé cña ®¶ng häp ë Cra-cèp kÕt thóc, Lª-nin vßng tuÇn nµy" tê "Tin tøc cña Ban chÊp hµnh
tiÕn hµnh çc phiªn häp cña Ban chÊp hµnh trung −¬ng §¶ng c«ng nh©n d©n chñ - x· héi
trung −¬ng, trong ®ã th¶o luËn nh÷ng vÊn ®Ò Nga" n¨m 1907.
sau ®©y: thµnh phÇn Ban chÊp hµnh trung −¬ng, Tr−íc ngµy 12 (25) Lª-nin viÕt t¸i bót lÇn ®Çu cho bµi b¸o "Sù ph¸t
c«ng t¸c cña ban biªn tËp b¸o "Sù thËt", ho¹t th¸ng Giªng. triÓn cña phong trµo b·i c«ng çch m¹ng vµ cña
®éng b«n-sª-vÝch trong ®¶ng ®oµn d©n chñ - x· çc cuéc biÓu t×nh trªn ®−êng phè".
héi t¹i §u-ma nhµ n−íc IV, v. v.. Lª-nin viÕt bµi "VÒ chñ nghÜa b«n-sª-vÝch". Bµi
Kho¶ng tõ 1 ®Õn 8 (14 Lª-nin viÕt "Th«ng b¸o" vÒ héi nghÞ cña Ban nµy ®−îc ®¨ng n¨m 1913 trong tËp II cuèn s¸ch
®Õn 21) th¸ng Giªng. chÊp hµnh trung −¬ng §¶ng c«ng nh©n d©n "§iÓm s¸ch" cña N. A. Ru-ba-kin, xuÊt b¶n lÇn
chñ - x· héi Nga víi çc çn bé ®¶ng häp ë Cra- thø hai.
cèp vµ biªn tËp çc nghÞ quyÕt cña héi nghÞ. Çc 12 (25) th¸ng Giªng. Trong th− göi N. A. Ru-ba-kin, Lª-nin cho biÕt
nghÞ quyÕt nµy ®−îc xuÊt b¶n lÇn ®Çu tiªn ë ®· göi bµi "VÒ chñ nghÜa b«n-sª-vÝch" ®Ó in
Cra-cèp b»ng b¶n in th¹ch vµo th¸ng Giªng trong tËp II cuèn "§iÓm s¸ch", Ng−êi ®−a ra
1913. ®iÒu kiÖn quyÕt ®Þnh ®Ó ®¨ng bµi nµy lµ kh«ng
3 (16) th¸ng Giªng. Bµi b¸o cña Lª-nin "¥-giª-ni Pèt-chi-ª (Nh©n dÞp ®−îc "söa ®æi bÊt cø mét chót nµo".
25 n¨m ngµy «ng tõ trÇn)" ®−îc ®¨ng trªn b¸o Trong th− göi N. I. Pèt-v«i-xki, Lª-nin cho biÕt
"Sù thËt", sè 2. kh«ng ®−îc tin g× vÒ kÕ ho¹ch c¶i tæ ban biªn
Sau ngµy 3 (16) th¸ng Lª-nin viÕt bµi "Sù ph¸t triÓn çc ®éi ®ång ca tËp b¸o "Sù thËt", Ng−êi phª ph¸n nh÷ng sai
Giªng. c«ng nh©n ë §øc". lÇm cña ban biªn tËp, yªu cÇu ph¶i kiÓm so¸t
tiÒn vèn cña tê b¸o.
6 (19) th¸ng Giªng. Lª-nin viÕt bµi "Thµ chËm cßn h¬n kh«ng". Bµi
nµy ®−îc ®¨ng ngµy 11 th¸ng Giªng 1913 trªn Çc bµi b¸o cña Lª-nin "Sù ph¸t triÓn
b¸o "Sù thËt", sè 8. cña phong trµo b·i c«ng çch m¹ng vµ cña çc
cuéc biÓu t×nh trªn ®−êng phè" vµ "Sù chia rÏ
Tr−íc ngµy 8 (21) Sau cuéc héi nghÞ cña Ban chÊp hµnh trung
trong §¶ng d©n chñ - x· héi Ba-lan" ®−îc ®¨ng
th¸ng Giªng. −¬ng §¶ng c«ng nh©n d©n chñ - x· héi Nga víi
trªn b¸o "Ng−êi d©n chñ - x· héi", sè 30.
çc çn bé ®¶ng häp ë Cra-cèp, Lª-nin nãi
Sau ngµy 12 (25) th¸ng Lª-nin göi tíi Pa-ri "Th«ng b¸o" vµ çc nghÞ
chuyÖn víi çc ®¹i biÓu b«n-sª-vÝch, hái han vÒ
Giªng. quyÕt cña héi nghÞ Ban chÊp hµnh trung −¬ng
c«ng t¸c ë çc khu vùc bÇu cö.
§¶ng c«ng nh©n d©n chñ - x· héi Nga víi çc
8 (21) th¸ng Giªng. Lª-nin viÕt th− cho A. M. Goãc-ki, yªu cÇu «ng çn bé ®¶ng häp t¹i Cra-cèp, ®Ó xuÊt b¶n
gióp ®ì t¹p chÝ "Gi¸o dôc" cña ph¸i b«n-sª-vÝch. thµnh cuèn s¸ch riªng. Cuèn s¸ch nhá nµy
Sau ngµy 9 (22) th¸ng Trong th− göi G. M. Vi-a-d¬-men-xki, gi¸m ®−îc xuÊt b¶n vµo nöa ®Çu th¸ng Hai (lÞch
Giªng. ®èc Ban l−u tr÷ s¸ch b¸o x· héi chñ nghÜa míi) 1913.
Nga ë BÐc-lanh, Lª-nin cho biÕt r»ng Ng−êi cè Trong th− göi A. M. Goãc-ki, Lª-nin cho
g¾ng thùc hiÖn yªu cÇu cña «ng vÒ viÖc biÕt ®· göi cho «ng çc nghÞ quyÕt cña héi
nghÞ Ban chÊp hµnh trung −¬ng §¶ng c«ng 5 th¸ng Giªng Bµi b¸o cña Lª-nin "Trong thÕ giíi cña bän
nh©n d©n chñ - x· héi Nga víi çc çn bé ®¶ng (7 th¸ng Hai). khiªu khÝch" ®−îc ®¨ng trªn b¸o "Sù thËt", sè
häp t¹i Cra-cèp; Ng−êi cho biÕt kÕ ho¹ch xuÊt 20.
b¶n tê b¸o c«ng khai cña c«ng nh©n ë M¸t-xc¬- 27 th¸ng Giªng Trong th− göi I-a. M. XvÐc-®lèp, Lª-nin nhÊn
va; t¸n thµnh ý ®Þnh cña Goãc-ki xuÊt b¶n mét (9 th¸ng Hai). m¹nh tÇm quan träng cña b¸o "Sù thËt", Ng−êi
t¹p chÝ b«n-sª-vÝch dµy; ®ång thêi Ng−êi còng phª ph¸n nh÷ng thiÕu sãt trong c«ng t¸c cña
nªu lªn sù cÇn thiÕt ph¶i më réng vµ cñng cè t¹p
ban biªn tËp, yªu cÇu ph¶i c¶i tæ ngay ban biªn
chÝ "Gi¸o dôc".
tËp cña b¸o.
15 (28) th¸ng Giªng. Bµi b¸o cña Lª-nin "ý nghÜa viÖc bÇu «ng
29 th¸ng Giªng Bµi b¸o cña Lª-nin "Giai cÊp t− s¶n vµ chñ nghÜa
Poanh-ca-rª" ®−îc ®¨ng trªn b¸o "Sù thËt",
(11 th¸ng Hai). c¶i l−¬ng" ®−îc ®¨ng trªn b¸o "Sù thËt", sè 23.
sè 11.
17 (30) th¸ng Giªng. Bµi b¸o cña Lª-nin "Nãi th¼ng ra" ®−îc ®¨ng
30 th¸ng Giªng Bµi b¸o cña Lª-nin "Bµn vÒ ®¶ng c«ng khai"
trªn b¸o "Sù thËt", sè 13.
(12 th¸ng Hai). ®−îc ®¨ng trªn b¸o "Sù thËt", sè 24.
18 (31) th¸ng Giªng. Trong th− göi N. ¤-xin-xki, Lª-nin yªu cÇu t×m 31 th¸ng Giªng Trong th− göi N. A. Ru-ba-kin, Lª-nin b¸c bá
cho ®−îc çc xuÊt b¶n phÈm cña héi ®ång ®Þa (13 th¸ng Hai). nh÷ng ®iÓm mµ ban biªn tËp söa ch÷a l¹i trong
ph−¬ng vµ çc xuÊt b¶n phÈm thèng kª c«ng bµi "VÒ chñ nghÜa b«n-sª-vÝch".
x−ëng. Th¸ng Giªng. Trong bøc th− göi I. A. Pi-¸t-ni-tx¬-ki (An-
Bµi b¸o cña Lª-nin "Néi çc cña Bri-¨ng" ®−îc be), Lª-nin phª ph¸n nh÷ng nhËn xÐt cña «ng
®¨ng trªn b¸o "Sù thËt", sè 14. ®èi víi nghÞ quyÕt cña héi nghÞ Cra-cèp "VÒ
çc tæ chøc d©n chñ - x· héi "d©n téc"" vµ
19 th¸ng Giªng (1 Çc bµi cña Lª-nin "Cuéc sèng ®ang gi¸o dôc"
tr×nh bµy lËp tr−êng cña nh÷ng ng−êi b«n-sª-
th¸ng Hai). (x· luËn) vµ "Lùc l−îng d©n chñ míi" ®−îc
vÝch vÒ vÊn ®Ò d©n téc. Bµi b¸o cña Lª-nin
®¨ng trªn b¸o "Sù thËt", sè 15.
"Tæng kÕt cuéc bÇu cö" ®−îc ®¨ng trªn t¹p chÝ
20 vµ 22 th¸ng Giªng Bµi b¸o cña Lª-nin "Bµn vÒ chñ nghÜa d©n tóy" "Gi¸o dôc", sè 1.
(2 vµ 4 th¸ng Hai). ®−îc ®¨ng trªn b¸o "Sù thËt", çc sè 16 vµ 17.
Th¸ng Giªng - nöa ®Çu Lª-nin viÕt ®Ò c−¬ng vµ dù th¶o bµi diÔn v¨n nãi
Kho¶ng tõ 20 th¸ng Lª-nin ®¸nh dÊu, g¹ch d−íi vµ céng çc sè liÖu
th¸ng N¨m. vÒ ng©n s¸ch cho nghÞ sÜ d©n chñ - x· héi t¹i §u-
Giªng ®Õn 23 th¸ng T− vÒ tiÒn thu trªn b¸o "Tia s¸ng" çc sè xuÊt b¶n
ma nhµ n−íc IV; trÝch ghi çc ®o¹n trong "Niªn
(2 th¸ng Hai ®Õn 6 trong thêi gian th¸ng Giªng - th¸ng Ba 1913.
gi¸m n−íc Nga" n¨m 1910 vµ 1912 vµ trong
th¸ng N¨m). Nh÷ng sè liÖu nµy ®−îc Ng−êi sö dông trong
cuèn sæ tay thèng kª cña Mü ("Statistical
bµi b¸o "Vµi lêi vÒ b¶n tæng kÕt vµ vÒ çc sù
abstract of the United States". Washington,
kiÖn".
1912).
22 th¸ng Giªng (4 Lª-nin viÕt lêi kªu gäi "Göi nh÷ng ng−êi d©n
Cuèi th¸ng Giªng - Lª-nin viÕt çc bµi "Ng−êi Nga vµ ng−êi da
th¸ng Hai). chñ - x· héi" ®Ó ph¶n ®èi ph¸i thñ tiªu. Lêi
®Çu th¸ng Hai. ®en" vµ "Sù sôp ®æ cña nh÷ng ¶o t−ëng lËp
kªu gäi nµy ®−îc xuÊt b¶n thµnh truyÒn ®¬n
hiÕn".
riªng in th¹ch vµo cuèi th¸ng Giªng 1913 ë
Th¸ng Giªng - th¸ng Lª-nin xem cuèn chØ dÉn "Monatliche Über-sicht
Cra-cèp.
Hai. der bedeutenderen Erscheinungen des
deutschen Buchhandels". J. C. Hinrichs'sche ®Çu ®−îc c¶i tæ vµ chóc ban biªn tËp ®¹t ®−îc
Buchhandlung in Leipzig ("§iÓm qua hµng nhiÒu thµnh tÝch h¬n n÷a trong c«ng t¸c.
th¸ng nh÷ng s¸ch míi Ýt nhiÒu cã tiÕng t¨m trªn Tr−íc ngµy 8 (21) Lª-nin viÕt çc bµi "Tr¶ lêi «ng Ma-Ðp-xki",
thÞ tr−êng s¸ch b¸o §øc" cña nhµ kinh doanh
th¸ng Hai. "Bun-ga-cèp nãi vÒ n«ng d©n" vµ hai bµi nãi vÒ
s¸ch Hin-rÝt-x¬ ë Lai-pxÝch).
®¹o ®øc.
1 (14) th¸ng Hai. Lª-nin viÕt th− göi ban biªn tËp b¸o "Sù thËt" ®Ó
8 (21) th¸ng Hai. Lª-nin viÕt th− göi ban biªn tËp b¸o "Sù thËt"
phª b×nh ban biªn tËp vµ ph¶n ®èi viÖc ®¨ng
chóc mõng ban nµy c¶i tiÕn viÖc xuÊt b¶n tê b¸o,
trªn sè b¸o 24 bøc th− cña A. B«-g®a-nèp nãi vÒ
nªu lªn sù cÇn thiÕt ph¶i ra mét sè ®Æc biÖt ®Ó
nh÷ng ®iÒu kiÖn ®Ó «ng ta céng t¸c víi b¸o "Sù
kû niÖm 30 n¨m ngµy C. M¸c tõ trÇn, yªu cÇu
thËt".
göi ®Òu ®Æn h¬n n÷a b¸o "Sù thËt", çc s¸ch vµ
Bµi b¸o cña Lª-nin "VÊn ®Ò chuyÓn nh−îng
t¹p chÝ míi cho Ng−êi.
ruéng ®Êt cña n«ng d©n" ®−îc ®¨ng trªn b¸o
"Sù thËt", sè 26. Sím nhÊt lµ ngµy 8 Lª-nin viÕt ®Ò c−¬ng cuèn s¸ch nhá hoÆc
(21) th¸ng Hai. v¨n tËp kû niÖm 30 n¨m ngµy C. M¸c tõ
Kho¶ng tõ 1 ®Õn 12 (14 Lª-nin viÕt th− cho A. M. Goãc-ki, bµy tá sù
trÇn.
®Õn 25) th¸ng Hai. hµi lßng vÒ viÖc «ng ®ång ý biªn tËp cho môc
v¨n häc cña t¹p chÝ "Gi¸o dôc"; Ng−êi cho biÕt 9 (22) th¸ng Hai. Trong th− göi M. A. Xa-vª-li-Ðp, Lª-nin
vÒ ho¹t ®éng cña çc ®¹i biÓu b«n-sª-vÝch yªu cÇu göi ®i çc bµi cña Ng−êi kh«ng
trong ®¶ng ®oµn d©n chñ - x· héi t¹i §u-ma ®¨ng trªn b¸o "Ng«i sao": "Nh÷ng cuéc tranh c·i
nhµ n−íc IV, vÒ nh÷ng lêi ph¸t biÓu cña A. B«- ë Anh vÒ chÝnh s¸ch c«ng nh©n tù do
g®a-nèp sÆc mïi duy t©m cña ph¸i Ma-kh¬ vµ chñ nghÜa", "Hai thø u-t«-pi" vµ bµi phª
vÒ çch xö lý vÊn ®Ò d©n téc cña nh÷ng ng−êi ph¸n thuyÕt tÈy chay (ph¶n ®èi Am-phi-tª-a-
b«n-sª-vÝch. t¬-rèp), vµ lÊy nh÷ng bµi kh«ng ®¨ng trªn
b¸o "Sù thËt" cïng víi nh÷ng bµi ®−îc göi
2 (15) th¸ng Hai. Bµi b¸o cña Lª-nin "Mét vµi ®iÒu vÒ çc cuéc b·i
tíi thªm so¹n thµnh "Bót ký cña nhµ chÝnh
c«ng" ®−îc ®¨ng trªn b¸o "Sù thËt", sè 27.
luËn" vµ cho ®¨ng trªn t¹p chÝ "Gi¸o dôc" ký tªn
5 (18) th¸ng Hai. Bµi b¸o cña Lª-nin "Bµn vÒ mét ®iÒu ph¸t hiÖn" lµ "T".
®−îc ®¨ng trªn b¸o "Sù thËt", sè 29.
11 (24) th¸ng Hai. Lª-nin viÕt th− tíi Xa-ra-tèp cho M. A. U-li-a-
6 (19) th¸ng Hai. Bµi b¸o cña Lª-nin "§¹i héi §¶ng c«ng n«-va vµ A. I. U-li-a-n«-va - £-li-da-r«-va, kÓ
nh©n Anh" ®−îc ®¨ng trªn b¸o "Sù thËt", chuyÖn vÒ ®êi sèng cña Ng−êi ë Cra-cèp, cho
sè 30. biÕt Ng−êi cã ý ®Þnh tæ chøc viÖc xuÊt b¶n çc
6 - 9 (19 -22) th¸ng Hai. Lª-nin viÕt bµi "Sù mÊt c©n ®èi ngµy cµng t¨ng. cuèn s¸ch d©n chñ - x· héi do b¸o "Sù thËt" ®¶m
Nh÷ng nhËn xÐt cña mét nhµ chÝnh luËn". Bµi nhiÖm.
nµy ®−îc ®¨ng vµo th¸ng Ba vµ th¸ng T− 1913 Tr−íc ngµy 12 (25) Trong th− göi §ª-mi-an BÕt-n−i, Lª-nin hái vÒ
trªn t¹p chÝ "Gi¸o dôc", sè 3 vµ 4. th¸ng Hai. c«ng t¸c cña ban biªn tËp b¸o "Sù thËt",
6 (19) th¸ng Hai. Lª-nin viÕt th− göi ban biªn tËp b¸o "Sù vÒ t¹p chÝ "Gi¸o dôc", vÒ th¸i ®é cña t¹p chÝ ®ã
thËt" chóc mõng ban biªn tËp b¸o ®· b¾t ®èi víi ph¸i Ma-kh¬ vµ nhãm "TiÕn
lªn", nªu lªn sù cÇn thiÕt ph¶i tiÕn hµnh c«ng Sau ngµy 21 th¸ng Hai Trong th− göi A. M. Goãc-ki, Lª-nin th«ng b¸o
viÖc cã tÝnh chÊt tËp thÓ trong ban biªn tËp b¸o (6 th¸ng Ba). vÒ b¶n tuyªn ng«n ©n x¸ ®−îc ban hµnh ë Nga
"Sù thËt". nh©n dÞp triÒu ®¹i R«-ma-nèp trßn 300 n¨m.
12 (25) th¸ng Hai. Trong th− göi ban biªn tËp b¸o "Ng−êi d©n Ng−êi khuyªn Goãc-ki lîi dông sù ©n x¸ nµy ®Ó
chñ - x· héi", Lª-nin ®¸nh gi¸ cao bµi b¸o cña trë vÒ tæ quèc.
I. V. Xta-lin "VÊn ®Ò d©n téc vµ §¶ng d©n chñ - 23 th¸ng Hai (8 th¸ng Bµi b¸o cña Lª-nin "Mét vµi kÕt qu¶ cña viÖc
x· héi" vµ phª ph¸n A. A. T¬-r«-i-a-nèp-xki vÒ Ba). "quy ho¹ch ruéng ®Êt" ®−îc ®¨ng trªn b¸o "Sù
viÖc T¬-r«-i-a-nèp-xki cã ý ®Þnh cho ®¨ng bµi ®ã thËt", sè 45.
lµm bµi tranh luËn trªn t¹p chÝ "Gi¸o dôc", Th¸ng Hai. Bµi b¸o cña Lª-nin "§iÒu g× ®ang x¶y ra
Ng−êi cho biÕt viÖc b¾t ®Çu c¶i tæ ban biªn tËp trong ph¸i d©n tóy vµ ®iÒu g× ®ang diÔn ra ë
b¸o "Sù thËt", viÖc cñng cè çc tæ chøc d©n chñ - n«ng th«n?" ®−îc ®¨ng trªn t¹p chÝ "Gi¸o dôc",
x· héi bÝ mËt ë Pª-tÐc-bua, ë tØnh M¸t-xc¬-va, ë sè 2.
miÒn Nam.
Trong th− göi N. G. P«-lª-ta-Ðp, Lª-nin nªu lªn
sù ®¸nh gi¸ kh«ng ®óng cña «ng ®èi víi viÖc
çc ®¹i biÓu b«n-sª-vÝch trong ®¶ng ®oµn d©n
chñ - x· héi rót khái ban biªn tËp b¸o "Tia s¸ng",
tá ý tiÕc vÒ viÖc P«-lª-ta-Ðp kh«ng cã mÆt trong
sè céng t¸c viªn cña b¸o "Sù thËt", ph¸t biÓu
nh÷ng suy nghÜ cña m×nh vÒ ý ®Þnh xuÊt b¶n
mét tê b¸o lín còng nh− çc s¸ch, çc cuèn s¸ch
nhá, do P«-lª-ta-Ðp ®−a ra.
Bµi b¸o cña Lª-nin "Chóng ta c¶m ¬n vÒ sù
th¼ng th¾n" ®−îc ®¨ng lµm x· luËn b¸o "Sù
thËt", sè 35.
Gi÷a th¸ng Hai. Héi nghÞ Ban chÊp hµnh trung −¬ng §¶ng c«ng
nh©n d©n chñ - x· héi Nga ®−îc tiÕn hµnh d−íi
sù l·nh ®¹o cña Lª-nin, cuéc héi nghÞ nµy th¶o
luËn nh÷ng vÊn ®Ò: vÒ c«ng t¸c s¾p tíi cña ban
biªn tËp b¸o "Sù thËt", vÒ t¹p chÝ "Gi¸o dôc", vÒ
sù cÇn thiÕt ph¶i xuÊt b¶n mét lo¹t cuèn s¸ch
nhá d©n chñ - x· héi do b¸o "Sù thËt" ®¶m
nhiÖm.
16 th¸ng Hai (1 th¸ng Bµi b¸o cña Lª-nin "VÊn ®Ò thèng nhÊt" ®−îc
Ba). ®¨ng lµm x· luËn b¸o "Sù thËt", sè 39.
745
môc lôc
Lêi tùa.......................................................................................... VII - XXX
1912
Çc cuéc khëi nghÜa trong lôc qu©n vµ h¶i

qu©n......................................................................................... 1-5
§ªm tr−íc cuéc bÇu cö vµo §u-ma IV................. 6 - 12
KhÈu hiÖu "Tù do lËp héi" giê ®©y liÖu cã thÓ
lµ c¬ së cho phong trµo c«ng nh©n hay
kh«ng?.................................................................................... 13 - 16
Nh÷ng vÊn ®Ò cã tÝnh chÊt nguyªn t¾c......... 17 - 19
* Th− göi c«ng nh©n Thôy-sÜ..................................... 20
Çi van an toµn cuèi cïng....................................... 21 - 28
Mét bµi tham kh¶o ng¾n............................................ 29 - 31
TiÒn c«ng cña c«ng nh©n vµ lîi nhuËn cña
bän t− b¶n ë Nga.............................................................. 32 - 34
§Êu tranh b·i c«ng vµ tiÒn c«ng......................... 35 - 36
Ngµy lao ®éng trong çc c«ng x−ëng ë
tØnh M¸t-xc¬-va................................................................ 37 - 38
* DÊu hoa thÞ lµ chØ nh÷ng ®Çu ®Ò do ViÖn nghiªn cøu chñ nghÜa
M¸c - Lª-nin trùc thuéc Ban chÊp hµnh trung −¬ng §¶ng céng s¶n Liªn-x«
®Æt ra.
746 Môc lôc Môc lôc 747
Ngµy lao ®éng vµ n¨m lao ®éng ë tØnh Nh÷ng th¾ng lîi cña c«ng nh©n Mü................... 138 - 139
M¸t-xc¬-va........................................................................... 39 - 48
Sù thèng nhÊt cña c«ng nh©n vµ cuéc bÇu
ë n−íc Anh........................................................................... 49 - 51 cö.................................................................................................. 140 - 142
Sù tËp trung s¶n xuÊt ë Nga.................................... 52 - 53
ChiÕn tranh gi÷a ý vµ Thæ-nhÜ-kú chÊm døt... 143 - 144
B−íc ®−êng danh väng.............................................. 54 - 56
Mét canh b¹c....................................................................... 145 - 146
Göi ban th− ký côc quèc tÕ x· héi chñ
nghÜa........................................................................................ 57 - 59 Hai thø U-t«-pi...................................................................... 147 - 153
Nh÷ng ng−êi d©n chñ - lËp hiÕn vµ vÊn ®Ò Nh÷ng cuéc tranh c·i ë Anh vÒ chÝnh s¸ch
ruéng ®Êt............................................................................. 60 - 72 c«ng nh©n tù do chñ nghÜa...................................... 154 - 161
Mét sù biÖn hé tåi............................................................ 73 - 74 Giíi t¨ng l÷ trong cuéc bÇu cö vµ cuéc bÇu
Ph¸i thñ tiªu vµ "sù thèng nhÊt".......................... 75 - 77 cö víi sù tham gia cña giíi t¨ng l÷...................... 162 - 165
Nãi chuyÖn vÒ "sù bµi xÝch nh÷ng ng−êi d©n "LËp tr−êng" cña «ng Mi-li-u-cèp............................. 166 - 168
chñ - lËp hiÕn".................................................................... 78 - 87
Göi toµn thÓ c«ng d©n Nga................................... .... 169 - 174
C«ng nh©n vµ b¸o "Sù thËt"..................................... 88 - 90
Ng−êi ®¹i biÓu cña c«ng nh©n Pª-tÐc-bua.......... 175 - 177
Tr−íc kia vµ hiÖn nay................................................... 91 - 93
Çc d©n téc vïng Ban-c¨ng vµ nÒn ngo¹i
§¹i héi quèc tÕ çc quan tßa................................. 94 - 97 giao cña ch©u ¢u................................................................ 178 - 179
ë Thôy-sÜ................................................................................. 98 - 100 VÒ sù nhu nh−îc chÝnh trÞ (Th− göi ban biªn
Giíi tu hµnh vµ chÝnh trÞ........................................... 101 - 103 tËp)................................................................................................ 180 - 181
L¹i mét cuéc tiÕn qu©n chèng ph¸i d©n chñ 104 - 119 VÒ chuyÖn con ço vµ chuång gµ........................... 182 - 186
Mét nghÞ quyÕt nhôc nh·............................................ 187 - 188
I ...................................................................................... 104
II....................................................................................... 108 Ngµi gi¸o s− d©n chñ - lËp hiÕn............................. .. 189 - 190
III..................................................................................... 110 Ch−¬ng míi trong lÞch sö toµn thÕ giíi............ 191 - 192
IV..................................................................................... 114
V...................................................................................... 116 Bän d©n chñ - lËp hiÕn vµ bän d©n téc chñ
nghÜa........................................................................................... 193 - 194
Sù nhÊt trÝ gi÷a bän d©n chñ - lËp hiÕn vµ
bän "Thêi míi"....................................................................... 120 - 122 Nh÷ng th¶m tr¹ng cña chiÕn tranh................... 195 - 196
Bän d©n chñ - lËp hiÕn vµ giai cÊp ®¹i t− s¶n.. 197 - 198
VÒ bøc th− cña N. X. P«-li-an-xki............................... 123 - 125
Nh÷ng phong tôc Nga chÝnh cèng........................ 199 - 200
VÒ ®−êng lèi chÝnh trÞ................................................... 126 - 135
C−¬ng lÜnh hµnh ®éng cña bän c¶i l−¬ng
Ph¸i d©n chñ - lËp hiÕn tham gia tuyÓn cö vµ c−¬ng lÜnh hµnh ®éng cña nh÷ng ng−êi
víi c−¬ng lÜnh nh− thÕ nµo?.................................... 136 - 137 d©n chñ - x· héi çch m¹ng....... ................................ 203 - 215
§¶ng bÝ mËt vµ ho¹t ®éng c«ng khai................... 216 - 228 Giai cÊp c«ng nh©n vµ ®oµn ®¹i biÓu cña nã
I............................................................................................ 218 "T¹i nghÞ viÖn"........................................................................ 288 - 290
II.......................................................................................... 221 Giai cÊp c«ng nh©n vµ ®oµn ®¹i biÓu cña nã
III......................................................................................... 224 "t¹i nghÞ viÖn". Bµi III........................................................... 291 - 293
IV......................................................................................... 226 Giai cÊp c«ng nh©n vµ ®oµn ®¹i biÓu cña nã
ý nghÜa x· héi cña nh÷ng th¾ng lîi cña çc "t¹i nghÞ viÖn". Bµi V............................................................. 294 - 298
n−íc XÐc-bi-a vµ Bun-ga-ri....................................... .... 229 - 231 Bän d©n téc chñ nghÜa "®iÒu hßa" víi bän
N−íc Trung-hoa ®æi míi................................................ 232 - 234 d©n chñ - lËp hiÕn............................................................... 299 - 301
KÕt qu¶ vµ ý nghÜa cuéc bÇu cö tæng thèng Ph¸i tù do - d©n téc........................................................... 302 - 304
ë Mü.............................................................................................. 235 - 238
VÒ th¸i ®é ®èi víi ph¸i thñ tiªu vµ vÒ sù
VÒ vÊn ®Ò mét sè lêi ph¸t biÓu cña çc nghÞ thèng nhÊt............................................................................. 305 - 306
sÜ c«ng nh©n.......................................................................... 241 - 247
VÒ vÊn ®Ò çc ®¹i biÓu c«ng nh©n t¹i §u-ma 1913
vµ lêi tuyªn bè cña hä.................................................... 248 - 252
* Th«ng b¸o vµ nh÷ng nghÞ quyÕt cña héi
VÊn ®Ò sù kiÖn ngµy 15 th¸ng M−êi mét (Bµi nghÞ ban chÊp hµnh trung −¬ng ®¶ng c«ng
diÔn v¨n kh«ng ph¸t biÓu).......................................................... 253 - 256 nh©n d©n chñ - x· héi Nga häp víi çc çn
VÊn ®Ò ®¶ng ph¸i trong giíi sinh viªn d©n bé §¶ng t¹i Cra-cèp.......................................................... 307 - 332
chñ................................................................................................ 257 - 259 Th«ng b¸o............................................................................ 309
Sau cuéc bÇu cö ë Mü........................................................ 260 - 262 Nh÷ng nghÞ quyÕt.............................................................. 317
Cao trµo çch m¹ng, çc cuéc b·i c«ng vµ nh÷ng
Mét sù sèt s¾ng kh«ng kh«n ngoan..................... 263 - 264 nhiÖm vô cña ®¶ng..................................................... 317
L¹i bµn vÒ çc ®¹i biÓu n«ng d©n trong X©y dùng tæ chøc bÝ mËt................................................... 319
§u-ma IV..................................................................................... 265 - 266 VÒ ®¶ng ®oµn d©n chñ - x· héi ë §u-ma........................ 322
BÖnh chñ nghÜa c¶i l−¬ng............................................ 267 - 270 VÒ s¸ch b¸o bÝ mËt............................................................. 323
VÒ cuéc vËn ®éng b¶o hiÓm............................................. 324
Sù bÇn cïng hãa trong x· héi t− b¶n chñ VÒ th¸i ®é ®èi víi ph¸i thñ tiªu vµ vÒ vÊn ®Ò thèng
nghÜa............... ........................................................................... 271 - 273 nhÊt....................................................................................... 325
"Nh÷ng vÊn ®Ò hãc bóa" cña ®¶ng ta. VÊn ®Ò VÒ çc tæ chøc d©n chñ - x· héi "d©n téc"....................... 328
"ph¸i thñ tiªu" vµ vÊn ®Ò "d©n téc"............................................ 274 - 284 * VÒ viÖc c¶i tæ vµ vÒ c«ng t¸c cña ban biªn tËp b¸o "Sù
I........................................................................................... 275 thËt"...................................................................................... 330
II.......................................................................................... 277 Phong trµo c«ng nh©n Anh trong n¨m 1912... 333 - 335
III......................................................................................... 280 ¥-giª-ni Pèt-chi-ª (Nh©n dÞp 25 n¨m ngµy «ng tõ trÇn) 336 - 338
IV........................................................................................ 282
Sù ph¸t triÓn çc ®éi ®ång ca c«ng nh©n ë
ë n−íc Mü................................................................................. 285 - 287 §øc............................................................................................... 339 - 340
Thµ chËm cßn h¬n kh«ng............................................ 341 - 343 VIII. Che ®Ëy sù thÊt b¹i.................................................. 425
VÒ chñ nghÜa b«n-sª-vÝch.................................... .......... 344 - 346 Ng−êi Nga vµ ng−êi da ®en......................................... 432 - 433
Sù sôp ®æ cña nh÷ng ¶o t−ëng lËp hiÕn............. 434 - 437
Sù ph¸t triÓn cña phong trµo b·i c«ng çch
m¹ng vµ cña çc cuéc biÓu t×nh trªn ®−êng VÊn ®Ò chuyÓn nh−îng ruéng ®Êt cña n«ng
phè................................................................................................ 347 - 356 d©n............................................................................................... 438 - 439
Mét vµi ®iÒu vÒ çc cuéc b·i c«ng.......................... 440 - 441
Sù chia rÏ trong ®¶ng d©n chñ - x· héi Ba-
lan................................................................................................ 357 - 363 Bµn vÒ mét ®iÒu ph¸t hiÖn............................................ 442 - 443
ý nghÜa viÖc bÇu «ng Poanh-ca-rª.......................... 364 - 366 §¹i héi ®¶ng c«ng nh©n Anh.................................. .. 444 - 445
Chóng ta çm ¬n vÒ sù th¼ng th¾n...................... 446 - 447
Nãi th¼ng ra................................................ ......................... 367 - 368
VÊn ®Ò thèng nhÊt........................................................... 448 - 450
Néi çc cña Bri-¨ng........................................................... 369 - 370
§iÒu g× ®ang x¶y ra trong ph¸i d©n tóy vµ
Cuéc sèng ®ang gi¸o dôc............................................. 371 - 373 ®iÒu g× ®ang diÔn ra ë n«ng th«n?......................... 451 - 459
Lùc l−îng d©n chñ míi.................................................. 374 - 375 Sù mÊt c©n ®èi ngµy cµng t¨ng. Nh÷ng nhËn xÐt
cña mét nhµ chÝnh luËn............................................................... 460 - 485
Bµn vÒ chñ nghÜa d©n tóy............................................ 376 - 381
I............................................................................................ 460
I............................................................................................ 376 II.......................................................................................... 461
III......................................................................................... 463
II........................................................................................... 378
IV........................................................................................ 465
Göi nh÷ng ng−êi d©n chñ - x· héi.......................... 382 - 386 V.......................................................................................... 467
Trong thÕ giíi cña bän khiªu khÝch...................... 387 - 388 VI......................................................................................... 469
VII........................................................................................ 470
Giai cÊp t− s¶n vµ chñ nghÜa c¶i l−¬ng.............. 389 - 391 VIII...................................................................................... 472
Bµn vÒ ®¶ng c«ng khai....................................... ........... 392 - 395 IX......................................................................................... 475
X........................................................................................... 478
Tæng kÕt cuéc bÇu cö....................................................... 396 - 431
Mét vµi kÕt qu¶ cña viÖc "quy ho¹ch ruéng
I. ViÖc "t¹o ra" cuéc bÇu cö............................................ 397
®Êt"............................................................................................... 486 - 487
II. §u-ma míi.................................................................... 399
III. Nh÷ng sù biÕn ®æi trong chÕ ®é ngµy 3 th¸ng S¸u 402
IV. V× nguyªn nh©n g× mµ ®· diÔn ra cuéc ®Êu tranh çc tµi liÖu chuÈn bÞ
trong cuéc bÇu cö?...................................................... 407
V. Sù kiÓm tra trong thùc tÕ nh÷ng khÈu hiÖu bÇu cö 412 * Çc tµi liÖu cña héi nghÞ ban chÊp hµnh
VI. "ChÊm døt" nh÷ng ¶o t−ëng vÒ §¶ng d©n chñ - trung −¬ng §¶ng c«ng nh©n d©n chñ - x·
lËp hiÕn......................................................................... 419 héi Nga häp víi çc çn bé ®¶ng t¹i Cra-cèp
VII. VÒ mét "mèi nguy to lín ®èi víi chÕ ®é chiÕm 26 th¸ng Ch¹p 1912 - 1 th¸ng Giªng 1913 (8 - 14
h÷u ruéng ®Êt cña quý téc"....................................... 422 th¸ng Giªng 1913)................................................................. 491 - 495
* 1. B¶n ph¸c th¶o ®Çu tiªn nghÞ quyÕt "vÒ Trang ®Çu b¶n th¶o cña V. I. Lª-nin "VÒ vÊn ®Ò mét sè lêi
®¶ng ®oµn d©n chñ - x· héi trong ph¸t biÓu cña çc nghÞ sÜ c«ng nh©n". ― 1912.......................... 239
§u-ma"........................................................................... 491 Trang ®Çu b¶n th¶o cña V. I. Lª-nin "Th«ng b¸o" vÒ Héi
nghÞ Ban chÊp hµnh trung −¬ng §¶ng c«ng nh©n d©n chñ -
* 2. B¶n ph¸c th¶o ®Çu tiªn nghÞ quyÕt "VÒ x· héi Nga häp víi çc çn bé ®¶ng t¹i Cra-cèp. ― 1913...... 311
th¸i ®é ®èi víi ph¸i thñ tiªu vµ vÒ vÊn
Trang ®Çu b¶n th¶o cña V. I. Lª-nin "Sù sôp ®æ cña nh÷ng
®Ò thèng nhÊt"....................................................... 493 ¶o t−ëng lËp hiÕn". ― 1913......................................................... 435
* T¸i bót lÇn ®Çu cho bµi b¸o "Sù ph¸t triÓn
cña phong trµo b·i c«ng çch m¹ng vµ cña
çc cuéc biÓu t×nh trªn ®−êng phè"..................... 496 - 497
VÒ bµi diÔn v¨n nãi vÒ ng©n s¸ch............................. 498 - 502
Danh môc çc t¸c phÈm cña V. I. Lª-nin cho ®Õn nay ch−a
t×m thÊy (Th¸ng B¶y 1912 - th¸ng Hai 1913)............................ 505 - 508
Danh môc çc s¸ch b¸o mµ V. I. Lª-nin ®· tham gia hiÖu
®Ýnh................................................................................................. 509
Danh môc çc t¸c phÈm cã thÓ lµ cña V. I. Lª-nin................... 510 - 511
Chó thÝch....................................................................................... 512 - 615
B¶n chØ dÉn çc s¸ch b¸o vµ tµi liÖu gèc mµ V. I. Lª-nin ®·
trÝch dÉn vµ nãi ®Õn..................................................................... 616 - 655
B¶n chØ dÉn tªn ng−êi.................................................................. 656 - 718
Th©n thÕ vµ sù nghiÖp cña V. I. Lª-nin...................................... 719 - 743
phô b¶n
Trang ®Çu b¸o "Sù thËt", sè 146, ngµy 18 th¸ng M−êi 1912
cã çc bµi cña V. I. Lª-nin "VÒ chuyÖn con ço vµ chuång
gµ" vµ "Mét nghÞ quyÕt nhôc nh·"............................................. 183
Trang ®Çu tê b¸o "Ng−êi d©n chñ - x· héi", sè 28 - 29, ngµy
5 (18) th¸ng M−êi mét 1912, cã bµi cña V. I. Lª-nin "C−¬ng
lÜnh hµnh ®éng cña bän c¶i l−¬ng vµ c−¬ng lÜnh hµnh ®éng
cña nh÷ng ng−êi d©n chñ - x· héi çch m¹ng"........................ 201
754 Môc lôc
ChÞu tr¸ch nhiÖm xuÊt b¶n

TrÞnh Thóc Huúnh
ChÞu tr¸ch nhiÖm néi dung
Hoµng Phong Hµ
Biªn tËp néi dung: NguyÔn Kh¸nh Hßa

Bïi Hång Thóy
§inh Träng Minh
Tr×nh bµy kü, mü thuËt: §−êng Hång Mai
Tr×nh bµy b×a: Phïng Minh Trang
ChÕ b¶n vi tÝnh: NguyÔn ThÞ Ph−¬ng Mai
Söa b¶n in: Ban s¸ch Quèc TÕ
§äc s¸ch mÉu: Ban s¸ch Quèc TÕ
3K2
MS:
CTQG - 2005
In 1.000 cuèn, khæ 14,5x20,5 cm, t¹i C«ng ty In vµ V¨n hãa phÈm.
GiÊy phÐp xuÊt b¶n sè: 06-429/CXB-QLXB, cÊp ngµy 30-3-2005.
In xong vµ nép l−u chiÓu th¸ng 11 n¨m 2005.

Lênin Toàn Tập - Tập 22 - Tháng 7-1912 Đến Tháng 2-1913

Uploaded by

Document Information

Copyright

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Lênin Toàn Tập - Tập 22 - Tháng 7-1912 Đến Tháng 2-1913

Uploaded by

Copyright:

V« s¶n tÊt c¶ c¸c n−íc, ®oµn kÕt l¹i!

Nhµ xuÊt b¶n ChÝnh trÞ quèc gia

Nhµ xuÊt b¶n ChÝnh trÞ quèc gia

Kh¼ng ®Þnh chñ nghÜa M¸c - Lªnin vµ t− t−ëng Hå ChÝ

LÏ nµo tê "Ng«n luËn" d¸m ph¸t biÓu r»ng trong §u-ma cã

th− göi c«ng nh©n thôy-sÜ29

C¸c ®ång chÝ th©n mÕn!

ng−êi v« s¶n kh«ng g¾n bã víi ruéng ®−îc chia, ― chÝnh ®ã lµ

¤ng Grª-®ª-xcun chøng minh ®Çy ®ñ r»ng «ng c¶nh s¸t

N¨m 1901... 201 róp N¨m 1906 ... 231 róp

Tõ ®ã, chóng ta thÊy n¨m 1905 lµ mét n¨m cã sù chuyÓn

C¸c nhãm xÝ nghiÖp tÝnh Sè l−îng Sè l−îng c«ng nh©n

Tõ 50 trë xuèng .................. 12 740 9 909 244 220

nghÒ cã khuynh h−íng tù do chñ nghÜa vµ thËm chÝ d©n chñ

"Sù thËt", sè 94, Theo ®óng b¶n ®¨ng trªn

Trong th¸ng Giªng.................. n¨m 1912 ................... 14

d©n chñ - lËp hiÕn I-d¬-g«-Ðp, Xª-vª-ri-a-nin, Ga-lÝch vµ nhiÒu

ë Pª-tÐc-bua, Ðp ®a sè c«ng nh©n ph¶i nhËn nh÷ng øng cö viªn

m¹o hiÓm; cßn §øc th× v× Thæ-nhÜ-kú bÞ ®¸nh b¹i mµ sÏ kh«ng

vÒ chuyÖn con c¸o

VÊn ®Ò cuéc chiÕn tranh ë Ban-c¨ng vµ th¸i ®é cña "ch©u

ph¸i tù do ®· kh«n khÐo che giÊu nh÷ng quan ®iÓm cña hä

Sù viÖc ®· râ rµng: thùc chÊt chÝnh s¸ch cña §¶ng d©n

Chñ nghÜa s«-vanh ®· giÊu m×nh sau nh÷ng lêi lÏ hoa mü

C¸i ®ã cã g× kh¸c chñ nghÜa d©n téc vµ chñ nghÜa s«-vanh

"Sù thËt", sè 160, Theo ®óng b¶n ®¨ng

Trang ®Çu tê b¸o "Ng−êi d©n chñ - x· héi", sè 28 - 29,

¶nh thu nhá

c−¬ng lÜnh hµnh ®éng

nµy th× nghÞ quyÕt Êy còng v« nghÜa, v× ë n−íc ta, tæ chøc II

Nh−ng v« s¶n Mü ®· thøc tØnh vµ ®ang ®øng ë vÞ trÝ cña

"Sù thËt", sè 164, Theo ®óng b¶n ®¨ng

Trang ®Çu b¶n th¶o cña V. I. Lª-nin "VÒ vÊn ®Ò

¶nh thu nhá

vÒ vÊn ®Ò mét sè lêi ph¸t biÓu

P. S. Cã thÓ nÈy thªm vÊn ®Ò vÒ sù cÇn thiÕt ph¶i ®Æc 1)

vïng Ban-c¨ng. ChØ cã quyÒn tù do ®Çy ®ñ vµ nÒn ®éc lËp cho

ta ®−îc nh÷ng thiÕt gi¸p h¹m khæng lå mang tªn "Moãc-gan",

chÝ "ph¸i h÷u" ®ã lµ hai phÇn ba trong §u-ma. Ph¶i ch¨ng

ChØ cÇn dÉn ra nh÷ng ®o¹n trÝch Êy còng ®ñ ®Ó nãi víi

"Sù thËt", sè 180, ngµy 29 Theo ®óng b¶n ®¨ng

hä, do ®Þa vÞ cña hä trong "x· héi", do tr×nh ®é häc

ViÕt vµo nöa ®Çu th¸ng Ch¹p

¥-giª-n¬ Pèt-chi-ª ®Õn nghÜa ®Þa PÌre Laschaise, n¬i an t¸ng

vËt vµ chñ nghÜa kinh nghiÖm phª ph¸n", M¸t-xc¬-va, 19091)) vµ

U-en-txa (ch©u Phi), mét vô kh«ng kÐm phÇn "trong s¹ch".

nhËp vµo n«ng d©n). V.V. (tøc V«-r«n-txèp) vµ Ni-c«-lai − «n

ViÕt vµo ngµy 22 th¸ng Giªng

trong thÕ giíi

I. "viÖc t¹o ra" cuéc bÇu cö

"Nhê trêi, chóng ta ®· cã b¶n hiÕn ph¸p", ― «ng Mi-li-

ViÕt vµo cuèi th¸ng Giªng −

In lÇn ®Çu n¨m 1948 trong Theo ®óng b¶n th¶o

c¸c tµi liÖu chuÈn bÞ

c¸c tµi liÖu cña héi nghÞ

vµ c¸c tæ chøc c«ng nh©n ë sù ph©n liÖt, khÈu hiÖu (cña

ë Nga bu-sen kho¶ng

khæ vµ ®ãi c¬m, h¹n chÕ

XIII. N−íc Nga n»m gi÷a ch©u ¢u vµ ch©u ¸

Danh môc c¸c t¸c phÈm cña V. I. Lª-nin

bµi phª ph¸n thuyÕt tÈy chay

th− göi m. a. xa-vª-li-Ðp 1913

th− göi ®ª-mi-an bÕt-n−i

"B¸o c«ng nh©n"

Sè 9 - 12 th¸ng T¸m (30 th¸ng B¶y) 1912.

b¸o "ng−êi d©n chñ - x· héi"

Sè 28 - 29 ― 18 (5) th¸ng M−êi mét 1912.