Professional Documents
Culture Documents
Research Proposal by DR J R Sonwane
Research Proposal by DR J R Sonwane
Literature)
4 s>Si[Fnn&> x[#i (Area of Research)
5 a¿yisni h[t&ai[ (Objectives of the Study)
6 uRkÃpniai[ k[ a¿yis p\âi[ (Hypotheses or Study
Questions)
7 a¿yisn) aY<s*ckti (Significance of the Study)
8 a¿yisn) x[#i myi<diai[ (Delimitations of the
Study)
5
s>Si[Fn drKiAt
6
s>Si[Fn drKiAt
s>Si[Fn x[#i:
a[m. b). b&c {1987} a[ (SxNni 17 j[Tli x[#ii[ ni[>¹yi C[.
NCERT(2000) Fifth Survey of Research in
7
s>Si[Fn drKiAt
12. mig<dSn an[ slihdS<n 31. kºyiai[ an[ A#i)ai[n&> (SxN
13. a¿yisk\m (vkis 32. vst) (SxN
14. p*v< p\iY(mk (SxN 33. pyi<vrN
15. p\iY(mk (SxN 34. t&lniRmk (SxN
16. mi¹y(mk (SxN 35. S]x(Nk pr)xN an[ m*Ãyi>kn
17. uµc_ir mi¹y(mk (SxN 36. S]x(Nk aiyi[jn an[ n)(t(vPyk
s>Si[Fn
18. simi(jk (vXin (SxN 37. (s(Ú
19. (vXin (SxN 38. S]x(Nk vh)vT an[ s>ciln
8
s>Si[Fn drKiAt
as>ti[Pkirk
¹yinmi>
s>tiPkirk
simiºy
k&l m[Lv[
(nÀn
~[Oq
riKvin)
g& l
bibti[
N g&N
1. S)P<k a¿yisn&>
x[#i,
prt>#i
cl,
Avt>#i
cl,
pi#ii[n&>
Av$p –
n)
rj*ait
2. mi]l)kti/ a¿yisni
nv)nti (vPyn&>
ni(vºy
3. upyi[(gti a¿yisn)
Äyvhi(rk
k[ s]Üi>(tk
Ø(OTa[
upyi[(gti
4. a¿yisni ApOTti
h[t&ai[ an[
ci[ksie
5. uRkÃpni / srLti
p\âi[ an[
ckisN)n)
S±yti
9
s>Si[Fn drKiAt
uRkÃpni / uRkÃpni /
p\âi[ni[ h[t&
p\âi[ni[
siY[ni[ s>Si[Fnni
s>b>F h[t&
siY[ni[
s>b>F
6. Äyvhi(rk a¿yismi>
Äyi²yiai[ smi(vOT
cli[ tYi
agRyni
pdi[n[
mip)
Skiy tYi
avli[k)
Skiy t[vi
Av$pmi>
aY<n)
ApOTti
7. myi<diai[ a¿yisn)
x[#i
myi<di
tYi
s>B(vt
uNpi[n)
ApOTti
8. s>b>(Ft p*v[< Yy[l
s>Si[Fni[ni[ s>b>(Ft
uÃl[K s>Si[Fni[n
i[ uÃl[K
10
s>Si[Fn drKiAt
13 Äyip(vV s>B(vt
. Äyip(vV
ni[ p(rcy
t[mj
kdn)
rj*ait
11
s>Si[Fn drKiAt
14 nm*ni nm*ni
. ps>dg)n) ps>dg)n)
pÜ(t pÜ(tn&>
ai](cRy
15 nm*ni Äyip(vV
. ps>dg)n) n&>
rj*ait p\(t(n(FR
v p*rvir
krvi miT[
(v(vF
lxNi[ni>
s>dB<mi>
nm*nini[
p(rcy
16 upkrN ps>d
. krvimi>
aivnir
upkrNn)
u(ctti
17 upkrNn) upkrNn)
. (vgt rcni/
t]yir
upkrNni[
Av)kir,
(vVvsn)
yti,
p\miNB*t
ti vg[r[n)
(vgt
12
s>Si[Fn drKiAt
18 pZY±±rN p*v<Srti[n
. p\y&(±t i s>dB<mi>
ps>d
krvimi>
aivnir
pZY±±rN
p\y&(±tn)
u(ctti
19 smy dSiv[l
. aiyi[jn smy
aiyi[jn
n&> ai](cRy
20 Kc< dSi<v[l
. aiyi[jn Kc<
aiyi[jn
n&> ai](cRy
21 s>dB< s*(c s>b>(Ft
. s>dBi[<n)
pÜ(tsr
an[
(vgtvir
yid)
22 smg\ Cip rj&
. kriy[l
m&Ñiai[n)
s&s>gtti
13
s>Si[Fn drKiAt
14
s>Si[Fn drKiAt
15
s>Si[Fn drKiAt
16
s>Si[Fn drKiAt
7. h[t&n[ aiFir[
mi(ht) pZY±±rNn)
r)t ps>d Yy[l C[
8. a¿yismi> smiy[l
cli[n) ai[LK Yiy
C[.
17
s>Si[Fn drKiAt
uRkÃpni mipd>D
k\m ps>dg)ni m*lki[ ~[Oq GNi siFirN aÃp n(hvt`
1. uRkÃpniY) smAyin&>
Av$p ApOT Yiy C[
2. uRkÃpniY) s>Si[Fnn)
ti(k<k j$(ryiti[ni[
²yil mL[ C[
3. uRkÃpniY) mi(ht)
a[k#i)krNni siFni[ a>g[
(dSis*cn mL[ C[
4. uRkÃpniY) mi(ht)
a[k#i)krNn) p\(v(Fni[
²yil mL[ C[
5. uRkÃpni oiri smAyimi>
smi(vOT cli[ vµc[ni
s>b>Fn) aigih) Ye[ Sk[
C[
18
s>Si[Fn drKiAt
19
s>Si[Fn drKiAt
20
s>Si[Fn drKiAt
smAyikYn Si miT[?
S)P<k oiri s>Si[Fnn) kiy< p\(k\yin) s>p*N< mi(ht) vickn[
mL) Skt) nY). t[Y) ji[ S)P<kn[ b[-#iN vi±yi[mi> sidi
S¾di[ oiri dSi<vvimi> aiv[ ti[ simiºy vickn[ pN
s>Si[Fnn) (dSi an[ s>Si[Fnmi> hiY Frinir kiy<n) mi(ht)
mL) Sk[.
di.t., . . . . . . . . .
(vwiY)<n) S]x(Nk smAyiai[
21
s>Si[Fn drKiAt
22
s>Si[Fn drKiAt
23
s>Si[Fn drKiAt
24
s>Si[Fn drKiAt
25
s>Si[Fn drKiAt
26
s>Si[Fn drKiAt
27
s>Si[Fn drKiAt
28
s>Si[Fn drKiAt
29
s>Si[Fn drKiAt
30
s>Si[Fn drKiAt
31
s>Si[Fn drKiAt
10. upkrNi[(Tools)
s>Si[Fnni h[t&ai[n[ aiFir[ mi(ht) p\i(¼t miT[ s>Si[Fk yi[³y
upkrNn) ps>dg) kr[ C[. simiºy r)t[ k[Tli>k p\mi(Nt
upkrNi[ j[ t[ (vAtir miT[ p\I¼t hi[y ti[ t[ni[ upyi[g kr)
Skiy. simiºy r)t[ s>Si[Fk mni[v]Xi(nk ksi[T)ai[,
s>Si[F(nki, p\âiv(l, vlN mipd>D, a(Bp\iyiv(l, m&likit
p#ik vg[r[ j[vi upkrNi[ p]k) ki[e a[k aYvi vF&ni[
upyi[g s>Si[Fk pi[tini s>Si[Fnn) aivÆykti an&sir kr)
Sk[. s>Si[Fk kyi p\kirni upkrNi[ni[ upyi[g krS[ t[
a>g[n) (vgti[ s>Si[Fn drKiAtmi> jih[r krv) j$r) C[.
32
s>Si[Fn drKiAt
33
s>Si[Fn drKiAt
34
s>Si[Fn drKiAt
35
s>Si[Fn drKiAt
36
s>Si[Fn drKiAt
37
s>Si[Fn drKiAt
38
s>Si[Fn drKiAt
K&lisi[
12. si[pi(Fkti S&> 'a/b" hi[y ti[ S&> 'b"/ 'a" hi[y C[? k[ Yiy
C[?
aYvi
39
s>Si[Fn drKiAt
S&> 'a"/'b" hi[y ti[ S&> 'b"/ 'a" k[vi an[ k[v)
r)t[ hi[y?
13. (Ú-upi(Fkti S&> 'a/b" hi[y ti[ S&> 'b"/ 'a" hi[y an[ 'b"/
{kirNRv} 'a" hi[y ti[ 'a/b" hi[y?
aYvi
'a" hi[y ti[ 'b" k[v) r)t[ an[ 'b" hi[y ti[
'a" k[v) r)t[ hi[y?
14. (vcir(vmS< S&> 'a" krv&> C[ an[ 'a" (vS[ (vcirv&> C[?
40
s>Si[Fn drKiAt
41
s>Si[Fn drKiAt
42
s>Si[Fn drKiAt
43
s>Si[Fn drKiAt
44
s>Si[Fn drKiAt
x[#i
si] p\Ym tm[ j[ x[#imi> s>Si[Fn krvini Ci[ t[ s>Si[Fn x[#in[
AYi(pt kri[ an[ s>Si[Fn smAyini[ s>dB< aipi[. ai (vBign[
#iN GTki[ C[:
k[ºW)ytini[ divi[. divi[ kri[ k[ ai s>Si[Fnn&> x[#i K*b j
agRyn&> C[ an[ t[Y) hiY Frinir s>Si[Fn pN (v(SOT C[.
simiºyY) (v(SOT. GNibFi> lKiNi[ simiºy (vgti[Y)
S$ Yiy C[ an[ pC) (v(SOT trf aigL vF[ C[. ai GN)
sir) p\y&(kt C[.
p*v[< Yy[l s>Si[Fni[. GN)vir j[ x[#imi> s>Si[Fn hiY
Frinir hi[y t[ s>Si[Fn x[#imi> p*v[< Yy[l s>Si[Fni[ni[ a¿yis
dSi<vvimi> aiv[ C[ j[Y) p\At&t s>Si[Fnn) páidB*(mki aip)
Skiy.
smAyi
tmi$> s>Si[Fn am&k r)t[ nv&> hi[v&> j ji[ea[. t[ni oiri ps>d
kriy[l s>Si[Fn x[#imi> k>e>k nv&> Xin um[riv&> ji[ea[. tmir[
dSi<vv&> ji[ea[ k[ tmi$> kiy< ke r)t[ s>Si[Fn x[#ini
45
s>Si[Fn drKiAt
46
s>Si[Fn drKiAt
47
s>Si[Fn drKiAt
48
s>Si[Fn drKiAt
49
s>Si[Fn drKiAt
mig<dS<k a¿yisk
Diƒ.jgd)p si[nvN[ jin) jÃpi a[c.
B*(mki
a¹yipn pÜ(ta[ a¹yipn p\(k\yin&> K*b j mh_vn&> a>g C[.
aipN[ (Sxkk[ºW) a¹yipn pÜ(tY) (vwiY)<k[ºW) a¹yipn pÜ(t
trf p\g(t kr) C[ { (kl)k,2008}. GNi> s>Si[Fni[ an[
(SxNSiA#i)ai[a[ jNiÄy&> C[ k[ (SxNpÜ(t a[ (SxNn&> smAyiy& ±t
x[#i C[ { sh[rin,1990; Al[v)n,1995}. (vwiY)<ai[n[ sj<nS)l
bnivvi an[ smAyi uk[l trf di[r) jvi a[ aiF&(nk
50
s>Si[Fn drKiAt
51
s>Si[Fn drKiAt
a¿yisni h[t&ai[
1. Fi[rN nvni g&jrit) (vPymi> (j³siˆ a¹yyn yi[jnin)
rcni krv).
52
s>Si[Fn drKiAt
a¿yisn) uRkÃpniai[
p\At&t a¿yis miT[ si] p\Ym s>Si[Fn uRkÃpnin) rcni krvimi>
aivS[ an[ Ryir bid t[n[ S*ºy uRkÃpnimi> f[rvvimi> aivS[.
1. g\iÀy (vAtirn) SiLini p\iyi[(gk j*Y an[ (ny>(#it j*Yni
(vwiY)<ai[ni u_irksi[T)ni p\i¼ti>ki[n) srisr)ai[ vµc[ siY<k
tfivt ji[vi mLS[ nh)>>.
2. Sh[r) (vAtirn) SiLini p\iyi[(gk j*Y an[ (ny>(#it j*Yni
(vwiY)<ai[ni u_irksi[T)ni p\i¼ti>ki[n) srisr)ai[ vµc[ siY<k
tfivt ji[vi mLS[ nh)>>.
a¿yisni cli[
1.Avt>#i cl. p\At&t a¿yismi> (j³siˆ a¹yyn yi[jni an[
pr>prigt (SxN yi[jni a[ Avt>#i cl hS[.
53
s>Si[Fn drKiAt
54
s>Si[Fn drKiAt
a¿yisn&> mh_v
p\At&t a¿yis p*N< Yti g&jrit) (vPymi> (j³siˆ a¹yyn
yi[jni p\i¼t YS[.
(j³siˆ a¹yyn yi[jni a[ shkir aiFi(rt a¹yyn yi[jni
C[[ j[mi> vg<K>D a>tg<t j nini nini a¿yis j*Yi[ bn[ C[.
D[lir (rpi[T< pN shkir aiFi(rt (SxNn) BlimN kr[ C[
{mh[ti, 2000}. ai m&jbn) yi[jni a¹yynmi> upyi[g)
bn) Sk[.
55
s>Si[Fn drKiAt
56
s>Si[Fn drKiAt
a¿yisn&> Äyip(vV
Bivngr (jÃlin) g&jrit) mi¹ymn) SiLini Fi[rN nvni g&jrit)
(vPyni (vwiY)<ai[ p\At&t a¿yis miT[n&> Äyip(vV hS[.
nm*ni ps>dg)
p\At&t a¿yis miT[ni[ p\yi[g g\iÀy an[ Sh[r) a[m b>n[ (vAtiri[mi>
hiY Frinir hi[e, b>n[ (vAtiri[mi>Y) a[k - a[k SiLin) ps>dg)
sh[t&k r)t[ krvimi> aivS[ an[ a[k vg<n) ps>dg) yصC r)t[
krvimi> aivS[. Ryir bid p\Ry[k SiLimi>Y) uµc, m¹ym an[ (nÀn-
a[m #iN Atri[ piD) t[mi>Y) 64 (vwiY)<ai[n[ t[mni g&jrit) (vPyni
agiun) pr)xini g&Nn[ aiFir[ ps>d krvimi> aivS[.
upkrN
p\At&t a¿yismi> s>Si[Fk oiri Fi[rN-9 ni g&jrit) (vPyni
'smis an[ t[ni p\kiri[’ an[ 's>Xi an[ (vS[PN" a[kmi[n[ k[ºWmi>
57
s>Si[Fn drKiAt
p\yi[g yi[jni
si] p\Ym Ij³siˆ a¹yyn yi[[jnini m*L p\yi[g an&sir
p*v<p\yi[g krvimi> aivS[. Ij³siˆ a¹yyn yi[[jnin) asrkirkti
tpisvi miT[ mi#i u_irksi[T) smkxj*Y yi[jni { b[AT an[
kih`n,2009} ps>d krvimi> aivS[.
si] p\Ym 32-32 (vwiY)<ai[ni b[ smkx j*Yi[ bnivvimi>
aivS[. Ryirbid ps>d kriy[l b>n[ a[kmi[ni (vPyvAt&n[ aiFir[
t]yir kriy[l bh&(vkÃp vrN) p\kirn) ksi[T)ni g&Nn[ aiFir[ ai
j*Yi[n) smt&Ãyti gi(N(tk r)t[ p\AYi(pt krvimi> aivS[. Ryirbid
n)c[ dSi<Äyi m&jb g\iÀy an[ Sh[r) a[m b>n[ (vAtiri[mi> p\yi[g hiY
Frvimi> aivS[.
58
s>Si[Fn drKiAt
uRkÃpni-
30
u_ir ksi[T) 1 u_ir ksi[T)
(m(nT
an[ 2
ai p\yi[g cir (dvs j[Tli smygiLimi> p*N< kriS[.
mi(ht) (vÅl[PN
p\At&t s>Si[Fnn) uRkÃpniai[n[ aiFir[ p\iyi[(gk j*Y an[
(ny>(#it j*Yni u_ir ksi[T)ni p\i¼ti>ki[n) t&lni krvimi> aivS[. b>n[
j*Yi[ pr ksi[T)ai[n&> s>ciln kyi< bid m[Lv[li p\i¼ti>ki[n&> (vÅl[PN
kr) srisr) an[ p\miN (vcln m[Lvvimi> aivS[. ksi[T)ni sr[riS
59
s>Si[Fn drKiAt
a>diJ Kc<
60
s>Si[Fn drKiAt
s>dB<s*(c
mh[ti, D). p). {2000}. (SxN: (Btrni[ Kjini[. y&(nv(s<T) g\>Y
(nmi<N bi[D<, amdivid. g&jrit rijy
Aronson, E and P. Shelley (1997). The jigsaw
Classroom: Building Cooperation in the
classroom . 2nd ed. New york: Longman.
Balfakih. N. M. A.(2003). The Efectiveness of
Student team- achievement division(STAD) for
teaching high school chemestry in the United
Arab Emirates, International Journal of
Science Education 25, 605-624
Best J. W. & Kahn, J.V. (1989) Research in
Education. Prentice- Hall of India Pvt. New
Delhi.
Bolling, A. (1994). Using group journals to
improve writing and comprehension. J.
Excellence College teaching, 5: 47-55.
Finkel, D. and Wills, C. E.(1996). Computer
Supported Peer Learning in an Introductory
61
s>Si[Fn drKiAt
63
s>Si[Fn drKiAt
mig<dS<k a¿yisk
Diƒ.jgd)p si[nvN[ v[gD s&r[S
s>Si[Fn rj*ait
s>Si[Fn rj*ait ti.
64
s>Si[Fn drKiAt
B*(mki
vicn an[ vicn (SxN a>g[ (vd[Si[mi> an[k s>Si[Fni[ Yyi>
C[ { (p\ciD< an[ kiT<rieT,2004; hi[Dg[s,2010; hi[l an[ miys<,
1998, v[ATb\*k, 2007}. vicnni p[Ti x[#ii[mi> pN an[k s>Si[Fni[
Yyi C[ j[mk[, biLki[ni vicn a>g[ ki[Ãs an[ hi[l{1997},
k[ºDil{2008} oiri s>Si[Fn hiY Frvimi> aiÄyi hti. (kSi[ri[ni
vicn a>g[ mi[s{2000} an[ hi[pr{2005} oiri tYi vil)ai[
an[ (Sxki[ni vicn a>g[ l[n[{1997}, Y\i[p an[ H&g[s{2000}
tYi S[fi[D< an[ aºy {2009} oiri s>Si[Fni[ hiY Friyi hti. ai
upri>t, vicn zDp a>g[ (vÃD)S {1998}, vicn vlN a>g[
D[(vs{1998}, vicn ki]SÃy a>g[ D)n an[ hi[ul{1997} oiri
s>Si[Fni[ hiY Frvimi> aiÄyi hti. ai upri>t vicnni v]y(±tk
tfivti[ a>g[ vrmiuY {2004} an[ j*Y vicn a>g[ (k>g {2001}
an[ (v(lyÀs {2008} oiri s>Si[Fni[ hiY Friyi hti.
vicn a>g[ni p*v[< Yy[l kiyi[<n) Si[F krti s>Si[Fkn[ jiNvi
mÇy& ht&> k[ (vd[Si[mi> vicn miT[n) alg y&(nv(s<T) hi[y C[ j[ni
oiri (v(vFkiy<k\mi[ hiY Friy C[ {(rD)>g m[n[jm[ºT p\i[g\im, 2009}.
ai upri>t (v(vF d[Si[n) srkir oiri vicn a>g[ni (rpi[T< pN t]yir
krvimi> aiv[ C[ {ri[z (rpi[T<, e>gl[ºD,2007}.
65
s>Si[Fn drKiAt
h[t&ai[
1. vi>c[ g&jrit a(Byin ni h[t&ai[n) mi(ht) m[Lvv).
2. vi>c[ g&jrit a(Byin n) p\vZ(_iai[n) mi(ht) m[Lvv).
3. Bivngr (jÃlimi vi>c[ g&jrit a(Byin a>tg<t hiY
Friy[l p\vZ(_iai[n) mi(ht) m[Lvv).
4. Bivngr (jÃlimi vi>c[ g&jrit a(Byin a>tg<t hiY
Friy[l p\vZ(_iai[n) asrkirktin) mi(ht) m[Lvv).
66
s>Si[Fn drKiAt
p\Åni[
1. vi>c[ g&jrit a(Byin ni h[t&ai[ kyi kyi hS[?
2.vi>c[ g&jrit a(Byin a>tg<t ke ke p\vZ(_iai[ hiY Frvimi>
aiv[ C[.
3.Bivngr (jÃlimi vi>c[ g&jrit a(Byin a>tg<t ke ke
p\vZ(_iai[ hiY Friy[l hS[?
4. Bivngr (jÃlimi vi>c[ g&jrit a(Byin a>tg<t hiY
Friy[l p\vZ(_iai[n) asrkirktin) k[v) hS[?
67
s>Si[Fn drKiAt
x[#i myi<di
p\At&t a¿yismi> vi>c[ g&jrit a¿yisn) p\vZ(_iai[ jiNvi
miT[ (n(át kr[l Äy(±tai[, S]x(Nk an[ smijs[v)
s>AYiai[ni[ j smiv[S kriS[.
p\At&t a¿yisk\mn) asrkirkti jiNvi miT[ a(Byinni
p\Ym aiq misni smygiLini[ j smiv[S krvimi> aivS[.
a¿yisn&> mh_v
Birt d[Sn) ri¶y srkir oiri nig(rki[ni vicn miT[ni
si] p\Ym a(Byin a[vi vi>c[ g&jrit a(Byinni h[t&ai[n)
mi(ht) mLS[.
vi>c[ g&jrit a(Byin a>tg<t hiY Frinir p\vZ(_iai[n)
(vgt jiNvi mLS[, j[Y) keke p\vZ(_iai[ hiY Frv)
ji[ea[ t[ a>g[n) ApOTti p\Ry[k vickn[ YS[.
Bivngr (jÃlimi> Yt) vi>c[ g&jrit a(Byin a>t<gt
Yt) p\vZ(_iai[n) mi(ht) mLS[. j[Y) (jÃlimi> hiY Friy[l
p\vZ(_iai[ an[ hiY Frvin) bik) rh[t) p\vZ(_iai[ a>g[n&>
(c#i ApOT YS[.
Bivngr (jÃlimi> Yt) vi>c[ g&jrit a(Byin a>t<gt
Yy[l p\vZ(_iai[n) asrkirkti jiNvi mLS[. j[Y) (jÃlimi>
68
s>Si[Fn drKiAt
upkrN
m&±t jvib) p\Ånivl), ah[vil- si(hRy, m&likit, vt<minp#ii[,
(nr)xN
mi(ht) a[k#i)krN
p\At&t a¿yismi> mi(ht) a[k#i)krN b[ tb±kimi> krvimi> aivS[.
p\Ym tb±kimi> m&kt jvib) p\Ånivl), ah[vil si(hRy,
69
s>Si[Fn drKiAt
mi(ht) (vÅl[PN
mi(ht) (vÅl[PN miT[ (m~ pÜ(t s>Si[Fn (Mixed
Method Research) miT[n) k\[sv[l an[ klik< {2007} ni
s*cni[n[ aiFir[ ki[(D>g kr)n[ mi(ht)n&> aY<FTn kriS[. ai a¿yismi>
mi(ht)ni (vÅl[PN k[ pZY±krNn) r)t (m~ pÜ(t s>Si[Fn
(Mixed Method Research) n[ an&srt) hS[.
smy p#ik
1. p\Ym s#i: s>Si[Fn drKiAtn) t]yir) an[ s>dB< si(hRyn&> vicn
2. (ot)y s#i: s>Si[Fn drKiAtn) rj*ait, mi(ht) a[k(#ikrN,
mi(ht) (vÅl[PN, ah[vil l[Kn, Tie(p>g, bie(ºDg
an[ sb(mSn
70
s>Si[Fn drKiAt
a>diJ Kc<
71
s>Si[Fn drKiAt
s>Si[Fn p\Ativ
a¿yisk mig<dS<k
rij[ºW b). gi[(hl Diƒ. jgd)p si[nvN[
s>Si[Fn rj*ait
s>Si[Fn rj*ait ti.
72
s>Si[Fn drKiAt
B*(mki
(SxNn) p\(k\yin[ a(Klieni s>dB<mi> jiNvi miT[ (vwiY)<ai[,
(Sxki[ an[ vg<K>D vitivrNni[ a¿yis upri>t S]x(Nk s>AYini[
a¿yis krvi[ a(nviy< C[. S]x(Nk s>AYini u>DiNp*v<k krvimi>
aivti s>Si[Fni[ni[ smiv[S Äy(±t a¿yis a>tg<t Yiy C[.
Äy(±t a¿yis a[ g&NiRmk (vÅl[PNn&> a[v&> Av$p C[ k[ j[mi>
ki[e a[k Äy(±t, p(r(AYt), GTni, s>AYi, (vcirFiri k[ simi(jk
j*Yn) u>DiNp*v<k an[ s>p*N< tpis krvimi> aiv[ C[. s>Si[Fn h[qLni
a[kmni dr[k[ dr[k pisini[ z)NvTByi[< a¿yis kr)n[ t[n&> (vgtp*N<
vN<n an[ pZY±±rN krvimi> aiv[ C[, j[ni prY) aY<GTni[ an[
simiºy)krNi[ tirvvimi> aiv[ C[ { b[AT an[ kih`n, 2009}.
m*LB&t r)t[ Äy(±t a¿yisni[ upyi[g tb)b) (vXinmi> Yiy
C[. j[mi> dd)<ni p\vt<min lxNi[n) tpis krvimi> aiv[ C[, siY[ siY[
t[n) Sir)(rk (AYt), t(byt an[ B*tkiLn[ lgt) aºy bibti[n)
pN tpis kriy C[ {uciT,2009}. ai m&jb j s>AYini[ ud`Bv
t[ni[ B*tkiL, vt<min (AYt) an[ B(vOyni aiyi[jni[ tYi s>AYini
simi(jk p\dinni[ a¿yis hiY Frvimi> aiv[ C[.
s>Si[Fn x[#i[ S]x(Nk s>AYiai[ni Äy(±t a¿yis K*b j aÃp
p\miNmi> Yyi C[. j[m k[ Bivngr y&(nv(s<T)n) yid) an& sir
(SxNSiA#i Bvnmi> Yy[li 678 lG&Si[[F (nb>Fmi>Y) mi#i cir
73
s>Si[Fn drKiAt
Äy(±t a¿yis C[, j[ p]k)ni #iN a¿yisi[ S]x(Nk s>AYi upr hiY
Friyi C[. ¶yir[ g&jrit y&(nv(s<T)ni (SxNSiA#i Bvnmi> vP<
1999-2006 drÀyin Yy[li k&l 197 lG&Si[F (nb>Fi[ p]k) mi#i
cir j Äy(±t a¿yis Yyi hti {j&ai[ pT[l,2008} an[ si]riOT^
y&(nv(s<T)ni (SxNSiA#i Bvnmi> vP< 1978-2000 drÀyin Yy[l
k&l 516 lG&Si[F (nb>Fi[ p]k) s>AYiai[ni Äy(±t a¿yis mi#i pi>c
j hti { j&ai[ uciT, 2006}. aim, s>Si[Fni[ni aºy p\kiri[n)
t&lni Äy(±t a¿yisi[ K*b j aÃp p\miNmi> Yyi C[.
vP< 2002mi> Bivngr (AYt (SS&(vhir s>AYi Kit[ni p\vis[
mn[ s>AYi p\Ry[ (vS[P aik(P<t kyi[< hti[. ai s>AYi upr ai p*v[< ki[e
s>Si[Fnkiy< hiY Frvimi> aiÄy&> nY) {ni.mi.BÍ, Äy(±tgt
p\Ryiyn, j*lie 9,2010}. p(rNim[ a[m. a[D`.ni lG&Si[F (nb>F
kiy< oiri s>AYin) AYipniY) len[ t[n) p\vZ(_iai[ an[ t[n) smij
upr asr tYi s>AYini B(vOyni aiyi[jni[ s&F)n) (vS[P mi(ht)
smij smx rj& Yiy t[ h[t&Y) ai s>Si[Fn hiY Frvin&> m[> n±k) ky&<>
C[.
a¿yisni h[t&ai[
1. (SS&(vhir s>AYin) AYipnini[ e(this jiNvi[.
2. (SS&(vhir s>AYin) Bi](tk s&(vFini[ a¿yis krvi[.
3. (SS&(vhir s>AYini s>cilk m>DLni[ a¿yis krvi[.
74
s>Si[Fn drKiAt
a¿yisni p\âi[
1. (SS&(vhir s>AYin) AYipni piCL kyi uÑ[Æyi[ hti?
2. (SS&(vhir s>AYi Bi](tk s&(vFini[ k[v) C[?
3. (SS&(vhir s>AYini s>cilk m>DLni[ Ø(OTki[N k[vi[ C[?
4. (SS&(vhir s>AYin) g\>Yilyn) s&(vFi k[vi p\kirn) C[?
5. (SS&(vhir s>AYi oiri k[vi an[ k[Tli p\kiSni[ p\ki(St
krvimi> aiv[ C[?
6. (SS&(vhir s>AYini ai(Y<k pis&> k[v&> hS[?
7. (SS&(vhir s>AYin) simi(jk p\vZ(_iai[ni[ ke ke hS[?
8. (SS&(vhir s>AYin&> simi(jk p\din k[v&> hS[?
a¿yisn) x[#i-myi<di
p\At&t a¿yismi> p\iY(mk s>dB< s\i[tni[ upyi[g kriS[. pr>t&>
¶yi> p\iY(mk s\i[ti[ ap\i¼y hi[y Ryi> gi]N s>dB< s\i[tni[ upyi[g
krvimi> aivS[. s>Si[Fn p\âi[ni s>dB<mi> s>AYin&> m*Ãyi>kn YS[.
75
s>Si[Fn drKiAt
a¿yisn&> mh_v
(SS&(vhir s>AYini p\At&t a¿yisY) t[ni lÈyi>ki[, kiy<p\Nil),
s>AYin&> simi(jk p\din, s>AYin) (v(SOT p\vZ(_iai[ j[v) bibti[n&>
s>kln YS[. s>AYin) ai(Y<k bibti[, Bi](tk (vkis tYi p\vZ(_iai[
a>g[ni tirNi[ p\i¼t YS[.
(SxNmi> s>AYini[ fiLi[ an[ t[n) p\(tOqi s>b>(Ft jiNkir)
p\i¼t YS[. s>Si[Fnni p(rNimi[ s>AYin) s&FirNimi> upyi[g) bn)
Sk[.
S]x(Nk s>AYiai[ miT[ni g&NiRmk a¿yis ai[Ci Yyi C[,
Ryir[ p\At&t s>Si[FnY) a[k upyi[g) s>Si[Fnni[ um[ri[ YS[.
76
s>Si[Fn drKiAt
upkrN
p\At&t s>Si[Fnmi> mi(ht) a[k#i)krN miT[ m&likit, avli[kn,
p\âivl), dAtiv[ji[ j[vi upkrNi[n&> upyi[jn krvimi> aivS[. j[niY)
s>AYin) yi[³y mi(ht) mL) Sk[.
mi(ht) a[k#i)krNn) p\(v(F
p\At&t a¿yis miT[ mi(ht) a[k#i krvi miT[ s>Si[Fk s>AYini
vDin) m>j&r) l[S[. Ryirbid s>Si[Fnni h[t&ai[n[ ¹yinmi> riK)n[ j&d)-
77
s>Si[Fn drKiAt
mi(ht)n&> (vÅl[PN
j&di-j&di s>dB<AYini[[ oiri a[k#i kr[l) mi(ht)n&> (vPyvAt&
(vÅl[PNn) pÜ(t oiri pZY±krN krvimi> aivS[. upl¾F
s>dB<AYini[ni (vPyvAt&mi> ki[(D>g krn[ (vPyni m&Ñiai[ yi[³y ti(k<k
k\mmi> gi[qv)n[ (vÅl)OT aY<GTn krvimi> aivS[. ai a¿yismi>
mi(ht)n&> pZY±krN an[ (vÅl[PNn) r)t g&NiRmk s>Si[Fnni
a(Bgmn[ an&srt) hS[.
smy p#ik
1. p\Ym s#i: s>Si[Fn drKiAtn) t]yir) an[ s>dB< si(hRyn&> vicn
78
s>Si[Fn drKiAt
a>diJ Kc<
79
s>Si[Fn drKiAt
80