Professional Documents
Culture Documents
ადაპტირებული გარემო ყველასთვის - უნივერსალური დიზაინის საერთაშორისო სტანდარტები
ადაპტირებული გარემო ყველასთვის - უნივერსალური დიზაინის საერთაშორისო სტანდარტები
გარემო
ყველასათვის
2016 weli
adaptirebuli garemo yvelasaTvis
universaluri dizainis saerTaSoriso standartebi
avtorebi:
Tamar maxaraSvili - inkluziuri turizmis centr „par-
sas“ xlmZRvaneli
daviT bazaSvili - arqiteqtori, adaptirebuli garemos
universaluri dizainis eqsperti
redaqtori:
nanuka CarTolani
qalaq Tbilisis
municipalitetis meria
inkluziuri turizmis
centri „parsa“
CemTvis, rogorc organizaciis xelmZRvan-
elisTvis, didi pativia, am saxelmZRvanelos
meSveobiT gagiziaroT inkluziuri turizmis
centris mier wlebis ganmavlobaSi dagrovili
gamocdileba. inkluziuri turizmis centri
„parsa“ gaxlavT evropuli inkluziuri tur-
izmis qselis „ENAT“ -is sakontaqto organi-
zacia saqarTveloSi.
dRes rodesac saqarTvelo Zalian axlosaa,
evropis qveynebs Soris daikavos Rirseu-
li adgili, mniSvnelovania SezRuduli Sesa-
Zleblobis mqone pirTa uflebebis Sesabamisad
dacva, miTumetes, Tu es sakiTxi rogorc saxelmwifos, aseve TiToeuli
moqlaqis valdebuleba da pasuximgeblobaa.
garemos misawvdomoba, pirvel rigSi, niSnavs adamianis uflebebis
dacvas, socialuri mdgradobis Camoyalibebas da evropisken gadagmul
mniSvnelovan nabijs, romelic gamoricxavs yovelgvar diskriminaci-
ul midgomas, miuxedavad SezRudvisa, socialuri statusisa da Sesa-
Zleblobisa.
xelmisawvdomi garemo da Tanasworoba - es aris idea, romelic sazo-
agdoebam, rogorc saxelmwifom, miznad davisaxeT da me mjera, rom win
udidesi warmatebebi gvelis.
Sesavali..............................................................................................................9
adaptirebuli garemo yvelasaTvis.................................................11
ra aris universaluri dizaini?
universaluri dizainis ekonomikuri aspeqti
universaluri dizainis principebi
bilikebi da gzebi.........................................................................................15
bordiuris pandusebi
Sesasvlelebi da karebi...........................................................................20
SenobaSi Sesasvleli karebi
karis saxelurebi
vestibiulis Sesasvleli
interieris adaptireba...........................................................................21
Sesasvleli karebis sigane
doneebis cvla
simboloebi da monitorebi
zRva da sanapiro..........................................................................................29
sanapiros wvdomis punqtebi
ficarnagi biliki
bilikebi
wyalTan (zRva) wvdoma
Crdili da dasveneba
sazogadoebrivi transporti..............................................................32
transportireba
Tanxis gadaxda da gasasvlelebi
mosacdelebi da dasajdomi adgilebi
Casxdoma da mgzavroba
parkingi
ganaTleba, advokatireba da
sazogadoebasTan komunikacia ............................................................40
eleqtronuli formatis informacia da dizaini
marketingi
kvalificiuri personali
9
adaptirebuli garemo yvelasaTvis
11
informaciis, komunikaciisa da wesebis imgvarad dagegmvisaTvis, rom
adamianTa rac SeiZleba metma jgufebma SeZlon maTi maqsimalurad ga-
moyeneba damatebiTi da specialuri gadagegmvis gareSe. ufro martivad
rom vTqvaT, universaluri dizaini es aris garemosa da masSi arsebuli
yvela nivTis dizainis morgeba yvela adamianze. es aris ara dizainis sti-
li, aramed dizainis
procesisadmi iseTi midgoma, romelic iwyeba momxmareblis gamoc-
dilebis gaziarebiT. (wyaro: Adaptive Environments).
13
adaptirebis ZiriTadi cnebebi
simboloebi (pirobiTi niSnebi) da informacia:
komunikacia:
usafrTxoebis sistemebi da sazogadoebasTan komunikaciis yvela sa-
Sualeba unda iyos advilad mosasmeni da xiluli maTTvis, vinc infor-
macias upirvelsad mxedvelobis da/an smenis gziT iRebs. aq igulisxmeba
saavario signalebi, usafrTxoeba da zogadi Setyobinebebi.
wvdoma
sagnebi (inventari, mowyobiloba, aveji...) ar unda iyos 120 sm-ze maRa-
li da 40 sm-ze dabali. amasTanave misawvdomi unda iyos fexze mdgomi,
mjdomare da tandabali adamianebisaTvis.
ganaTeba da kontrasti
sivrceebi unda iyos maqsimalurad naTeli, minimaluri CrdilebiTa da
sikaSkaSiT. sxvadasxva sivrceebs Soris gadasvlis misaniSneblad, gamoy-
enebuliunda iyos ferTa an struqturaTa kontrasti.
14
bilikebi da gzebi
bordiuris pandusebi
suraTi 1 suraTi 2
gegma 1
15
bilikis daqaneba da sigane
suraTi 3 suraTi 4
gegma 2
16
gadasasvlelebi da gadasasvlelebis signalebi
suraTi 5 suraTi 6
gegma 3
17
miwisqveSa gadasasvlelebi
suraTi 7 suraTi 8
gegma 4
gegma 5
18
pandusebi da safexurebi
pandusebis daqaneba,
sigrZe da misasvlelebi
universaluri dizain-
is standartebis Sesabamisi
principebiT adaptirebul
axal SenobebSi Tavidan unda
iqnas acilebuli pandusebis
saWiroeba, Tumca zogierTi
Zveli sivrceebis modifi-
cireba, arsebuli viTarebis
gaTvaliswinebiT, moiTxovs pandusebis gamoyenebas.
pandusebis daqaneba unda iyos araumetes 6%-isa. 10 metrze meti sig-
rZis pandusi saWiroebs “donis platformas” Sesasveneblad (an mimar-
Tulebis Sesacvlelad), yoveli 10 m. monakveTis Semdeg romlis para-
metrebia: 1.5 X1.5 m., maqsimaluri daqanebiT 1,50. pandusis gverdebze,
gadaadgilebis damxmare saSualebebis usafrTxo moZraobisaTvis re-
komendirebulia SemaRlebis gakeTeba, zomebiT 5-10 sm.
pandusis moajirebi da
nabijis usafrTxoeba
19
Sesasvlelebi da karebi
suraTi 9 suraTi 10
gegma 5
pandusi 6%
20
karis saxelurebi
vestibiulis Sesasvleli
interieris adaptireba
Sesasvleli karebis sigane
Senobis interierSi Sesasvleli karis sigane unda iyos 90-100 sm. ked-
lis sivrce karze, saketis ganTavsebis mxridan rekomendebulia minimum
50 sm.-iani kedlis arseboba. sagnebi (mag. sasmeli wylis Sadrevani, man-
iSnebeli simboloebi) ar unda iyos
gamoweuli kedlidan 10 sm-ze metad. Senobis Sida sivrceSi mar-
tivad manevrirebisaTvis, gasasvlelebi unda iyos aranakleb 100 sm-isa.
gadaadgilebis saSualebebis momxmarebelTa martivad samoZraod re-
komendebulia 150 sm. amasTan erTad, sasurvelia, bilikis sigane iyos
21
180 sm. rac saSualebas miscems etliT mosargeble or pirsa da qveiTad
mosiarule an tvirTis mqone pirs, advilad auqcion erTmaneTs gverdi.
(ixileT gegma 2)
Tu Senobis SigniT gamoiyeneba pandusebi, misi daqaneba ar unda iyos
8%-ze meti, xolo usafrTxoebisaTvis moajirebi mis orive mxares unda
ganTavsdes.
doneebis cvla
simboloebi da monitorebi
safexurebi
suraTi 11 suraTi 12
23
sacxovrebeli da saabazano oTaxebis
misawvdomoba
sapirfareSo oTaxebi da kabinebi
unitazis simaRle unda iyos iatakidan 45-50 sm, karebamde mis win
manZili - 1,20 sm, xolo gverdebidan - 90 sm, rac etliT mosargebles
gadaadgilebaSi daexmareba.
etliT mosargebleTaTvis aucilebelia 1,50 sm. Semobrunebis radi-
usi. axlos ganlagebuli xelsabani damatebiT komforts da sisufTaves
matebs sapirfareSo oTaxs.
suraTi 13 suraTi 14
gegma 6
damxmare saxeluri
damxmare saxeluri
24
kabinis kari da kaveuli (metalis sagnebi)
suraTi 15
oTaxebis mowyoba
26
suraTi 16 suraTi 17
gegma 7
sworia Secdoma
TviTmomsaxureba
27
warwerebi da simboloebi
salaro aparatebi
suraTi 19
adaptirebuli saavadmyofo
suraTi 18
suraTi 20
erTsawoliani palata
gegma 8
orsawoliani palata
28
zRva da sanapiro
sanapiros wvdomis punqtebi
ficarnagi biliki
mravalfunqciuri biliki
(ficarnagi) meti moxerxebu-
lobisaTvis SeiZleba erTma-
neTTan akavSirebdes sastum-
roebs, maRaziebs da zRvis
misawvdom sanapiro punqtebs.
mas aqvs garkveuli ekonomi-
kuri efeqti da SesaZleblo-
bas aZlevs adamianebis sx-
vadasxva jgufebs, advilad
gadaadgildnen daniSnulebis
adgilamde. ficarnagi biliki
Sesrulebuli unda iqnas bi-
likebisaTvis gaTvaliswinebuli standartebiT, rac gulisxmobs safex-
urebis ararsebobas, swor zedapirebs da minimaluri daqanebas.
bilikebi
(qveiTad sasiarulo gzebi)
bilikebi unda iyos aranakleb 100 sm. siganisa, xolo misi daxriloba
ar unda Seadgendes 6%- ze naklebs, rac adamianebs daexmareba sanapiroze
Tavisuflad gadaadgilebaSi. bilikebi unda iyos gamZle, safexurebis,
didi naxeTqebisa da araumetes 5 mm-iani napralebis gareSe. ryevadi an
qviSiani safari arTulebs etliTa da gadaadgilebis sxva saSualebebiT
mosargebleTa moZraobas.
Crdili da dasveneba
dasajdomi adgilebi
suraTi 21 suraTi 22
30
gegma 9
saTamaSo moednebi
moZravi avtotransportisagan
gamoyofili, velosipedebiTa da
qveiTad mosiaruleTa sivrceebi/
bilikebi damatebiTi usafrTx-
oebiTa da moxerxebulobiT uz-
runvelyofs yvelas. savelosipe-
do da safexmavlo gzaze ar unda
iyos aranairi safexuri an win-
aRoba. bilikebi unda iyos mkaf-
iod daxazuli, gansakuTrebiT
ormxrivi moZraobis SemTxvevaSi.
maTi upiratesobaa avtotrans-
portze naklebi damokidebuleba, sawvavis naklebad gamoyeneba, meti adg-
ili parkingisaTvis, fizikuri aqtivobebisagan gaumjobesebuli janmrT-
eloba.
31
monitorebi
sazogadoebrivi transporti
transportireba
32
mosacdelebi da dasajdomi adgilebi
Casxdoma da mgzavroba
33
parkingi
suraTi 23 suraTi 24
gegma 11
34
gegma 12
35
adaptirebuli transporti evropaSi
berlinis magaliTi
adaptirebuli matarebeli
Zveli model-
is matarebelSi
etliT mosarge-
ble pirs SeuZlia
winaswar mimar-
Tos gamcilebels,
raTa man SeZlos
portatuli pan-
dusis gadadeba
pladformasa da
36
tramvai berlinSi
marSutebis umetesoba adap-
tirebulia etliT mosargeble-
TaTvis. karebis centrebSi gan-
Tavsebulia pandusebi, romelsac
marTavs konduqtori. karebi da
SezRuduli SesaZleblobis mqone
pirebis adgilebi aRniSnulia
maTTvis gankuTvnili specialuri
niSnebiT da simboloebiT.
adaptirebuli avtobusi
37
garemos adaptireba evropaSi
38
universaluri dizainis mixedviT
mowyobili sivrceebi
Slagbaumebi da karebi
avtofarexi
ganaTeba
gafantuli ganaTeba
“muSa” ganaTeba
aqcentirebuli ganaTeba
bunebrivi ganaTeba
ganaTleba, advokatireba da
sazogadoebasTan komunikacia
40
eleqtronuli formatis informacia da dizaini
marketingi
kvalificiuri personali
41
SesaZleblobaTa SezRudvis
istoria saqarTveloSi
42
naTleba da dasaqmdes ara sakuTari inteleqtualuri SesaZleblobebis,
aramed garemos keTilmouwyoblobis gamo. roca sazogadoebrivi azri ki
ar icavs SezRuduli SesaZleblobis mqone pirs xelovnurad da arao-
bieqturad Seqmnili dabrkolebebisgan, aramed piriqiT, amyofebs mas
gausaZlis pirobebSi da izolaciaSi.
aqedan gamomdinare, SezRuduli SesaZleblobis mqone piri, samwux-
arod mwvave problemad iTvleba, magram imisaTvis, rom gadaiWras es
sakiTxebi, adamiani ki ar unda SevcvaloT da movargoT garemos (yvelaze
saitereso da kuriozuli is aris, rom samedicino modeli Tavad Sez-
Ruduli SesaZleblobis mqone adamians ganixilavs problemad), aramed
piriqiT, unda SevcvaloT, anu keTilmovawyoT garemo da avamaRloT sazo-
gadoebrivi azri. (anu SeuZlebelia adamiani iyos problema, problema
mxolod is garemoa, romelSic cxovrobs).
Tu or adamians ar SeuZlia erTnairad avides kibeze, maSin saWiroa ga-
keTdes biliki, sadac nebismieri adamiani Tavisuflad SeZlebs gadaadg-
ilebas. Tu adamians daqveiTebuli aqvs mxedveloba an smena, saWiroa
arsebobdes iseTi damxmare saSualebebi, rac uzrunvelyos mis CarTulo-
bas, daexmarebian mas adaptaciaSi da, Sesabamisad, igi aRar igrZnobs
Tavs SezRuduli SesaZleblobis mqone pirad, vinaidan, rogorc aRiniSna,
adamians SezRuduli SesaZleblobis mqone piris sinamdvileSi fizikuri
darRveulobis nacvlad - damabrkolebeli faqtorebi Zenen.
Cven mkacrad unda gavmijnoT fizikuri darRveva da socialuri
statusi, romelsac „SezRuduli SesaZleblobis mqone piri“ hqvia...
rodesac Cven vsaubrobT fizikur darRvevaze, vgulisxmobT konkretuli
adamianis ama Tu im organos, an sxeulis nawils, romelic SezRudulia,
da ara Tavad pirovnebas, an mis unarebsa da SesaZleblobas, romelic
SeiZleba amouwuravi da usazRvroc iyos. saWiroa mxolod is, rom yve-
la adamians ganviTarebisTvis Tanabari pirobebi da SesaZleblobebi Se-
eqmnes, rom TiToeuli adamiani sakuTari organos, an sxeulis romelime
nawilis dazianebisa da Seferxebuli ganviTarebis gamo ar Camoscildes
sazogadoebaSi mimdinare politikur, ekonomikur, socialur da kul-
turul procesebs da mudam grZnobdes Tavs sazogadoebis srulfasovan
wevrad.
socialuri modeli askvnis, rom SezRuduli SesaZleblobis mqone
pirebi iseve, rogorc sxva yvela danarCeni, mudmivad rodi saWiroeben
samedicino daxmarebas, ris gamoc ar SeiZleba isini ganxilul iqnen,
rogorc samedicino moxmarebis mudmivi obieqtni.
socialuri modeli SemuSavebul iqna, rogorc paradigma, romel-
sac unda warmoedgina arsebuli problemis axleburi aRqma da araTu
konkurencia gaewia samedicino modelisaTvis, aramed mTlianad Seecvala
igi. amitom is imTaviTve mimarTul iqna iseT dabrkolebaTa winaaRmdeg,
ris gamoc SezRuduli SesaZleblobis mqone pirebi imyofebian izola-
ciaSi da ar aqvT saSualeba, gaxdnen sazogadoebis sruluflebiani da
srulfasovani wevrebi.
unda aRiniSnos, rom socialuri modelis sruli miRebis gareSe Seu-
Zlebeli iqneboda SezRuduli SesaZleblobis mqone pirebisTvis msof-
lio programis amoqmedeba, romelic 1981 wels miiRo gaerTianebuli
43
erebis organizaciam generalur assambleaze. am programam „daamowma,
rom SezRuduli sesaZleblobis mqone pirebs unda hqondeT iseTive sa-
Sualeba da berketebi cxovrebis donis amaRlebisTvis, rogorc yvela
sxva moqalaqes aqvs. daculi unda iyos maTi interesebi politikur, so-
cialur da kulturul seqtorebSi. amasTanave, am programaSi pirvelad
ganisazRvra socialuri modelis gageba, rogorc saurTierTobo funq-
cia SezRuduli SesaZleblobis mqone pirebsa da maT irgvliv arsebul
samyaros Soris.
Cven kidev didi muSaoba mogviwevs, sanam absoluturad ganvTavisu-
fldebiT samedicino modelis marwuxebisgan. miuxedavad imisa, rom so-
cialuri modelis arseboba ukve 20 welze mets iTvlis da misi ZiriT-
adi debulebani araerTi qveynis xelisuflebam moismina da miiRo, mainc
aravis miuRia Zlieri da efeqturi antidiskriminaciuli kanonebi, ro-
melic daexmareboda SezRuduli SesaZleblobis mqone pirebs TviTdam-
kvidrebaSi. sazogadoebis azri am sferoSi sakmaod nela icvleba, Sez-
Ruduli SesaZleblobis mqone adamianebi isev ganicdian diskriminacias
da awydebian uamrav damamcirebel faqtorebs. maT dRemde ise uyureben,
rogoc „qvelmoqmedebis obieqts“ da sazogadoebis did nawils uWirs
imis warmodgena, rom SezRuduli SesaZleblobis mqone pirebi sinamd-
vileSi sulac ar gansxvavdebian e.w .„Cveulebriv adamianebisgan“ da nam-
dvilad ar arian sazogadoebis meore da mesamexarisxovani wevrebi. Tu am
situaciis Secvla SesaZlebelia, maSin mTavari sityva aq isev SezRuduli
SesaZleblobis mqone pirebma unda Tqvan, vinaidan maT mizanmimarTul
qmedebebsa da aqtivobebs udidesi mniSvneloba eniWebaT.
44
faqtoria, vidre materiluri sagani“, - ambobda ed robertsi. samyaro-
Si arsebobs damokidebulebaTa jaWvi, romelic sinamdvileSi adamiani-
saTvis Tavisuflebis usafrTxoebas qmnis. Cven, yvelani, garkveulwilad
varT erTmaneTze damokidebulni, magram es ar niSnavs, rom amiT Cveni Ta-
visufleba izRudeba! piriqiT, Cveni profesiuli codniT xels vuwyobT
erTmaneTis damoukideblobis koeficientis zrdas da iyo damoukidebe-
li - niSnavs sxvis damoukideblobasac uwyobde xels! „damoukidebeli
cxovrebis filosofia“ eweva SezRuduli SesaZleblobis mqone pirTa
amouwuravi potencialis propagandas da icavs maT uflebebs.
samyaroSi, sadac TiToeuli adamiani damokidebulia rogorc saku-
Tar, aseve sxvis niWierebasa da codnaze, cxovreba ufro advili da kom-
fortuli xdeba. magaliTad: nebismieri Cvengani damokidebulia ener-
getikosebze da energo sistemis mwyobridan gamosvlam, SesaZloa Cveni
qmediTunarianobis paralizebac gamoiwvios; TiToeuli adamiani damok-
idebulia kbilis pastis, Samponisa da sxva higienuri saSualebebis mwar-
moeblebze, risi deficitis SemTxvevaSic Cveni SemarTeba SesaZloa sakma-
od daeces da sxva adamianebTan urTierTobisas garkveuli diskomforti
vigrZnoT. ase SeiZleba usasrulobdamde gagrZeldes. realoba ki erTia:
„ar arsebobs adamiani, romelsac ar gaaCndes raimes niWi da misi sworad
ganviTareba Cveni cxovrebis keTildReobaze pirdapir aisaxeba. amitom
Cven ar gvaqvs ufleba, cru-warmodgenebisa da stereotipebis safuZvel-
ze vinmes vriyavdeT da ver vafasebdeT “. kbilis jagrisi, fexsacmeli, sa-
mosi da sxva msgavsi nivTebi arian Cveni damxmare saSualebani, romlebic
gviviTareben Tavisuflebis SegrZnebas, gvmateben TviTdajerebulobas da
gviqmnian im komforts, romlis gareSec cxovreba ver warmogvidgenia.
asea SezRuduli SesaZleblobis mqone piris SemTxvevaSic, gansxvaveba ki
mxolod is SeiZleba iyos, rom SezRuduli SesaZleblobis mqone adami-
ans sxvaze meti damxmare saSualebebi esaWiroebodes. magaliTad, adami-
ans, romelic ver dadis, sWirdeba etli, rac misTvis daaxloebiT imave
datvirTvas atarebs, rasac fexsacmeli SezRudulobis armqone adami-
anisTvis. smenadaqveiTebul adamians sWirdeba specialuri sasmeni apa-
ratebi da a.S.
rac mTavaria, Tanamedrove teqnologiebi da miRwevebi iZlevian imis
saSualebas, rom maTi gaTvaliswinebisa da danergvis SemTxvevaSi SezRud-
uli SesaZleblobis mqone piris Tavisuflebis koeficientma mkveTrad
aiwios da gauTanabrdes sazogadoebis danarCeni wevrebis Tavisuflebis
koeficients. garemos keTilmowyoba, samoqalaqo transportisa da sa-
komunikacio saSualebebis aTviseba, SezRuduli SesaZleblobis mqone
adamianebis damxmare saSualebebiT (etli, xeljoxi, brailis Srifti,
sasmeni aparatebi da sxva) momarageba - maqsimalurad xsnian SezRud-
uli SesaZleblobis mqone piris problemurobas da SezRuduli Ses-
aZleblobis mqone pirs sazogadoebis sruluflebian da srulfasovan
wevrad qcevis saSualebas aZleven.
45
SezRuduli SesaZleblobis mqone
pirebi da sazogadoeba
urTierTobis eTika
48
fsiqo-funqcionaluri darRvevebis mqone pirebi
51
sakanonmdeblo baza
saqarTvelos kanonmdebloba
• saqarTvelos mTavrobis dadgenileba №41 2014 wlis 6 ianvari q.
Tbilisi SezRuduli SesaZleblobis mqone pirebisaTvis sivrcis
mowyobisa da arqiteqturuli da gegmarebiTi elementebis teqni-
kuri reglamentis damtkicebis Taobaze.
saerTaSoriso standartebi
• aiso standartebi
ISO 21542 - samSeneblo konstruqciebi da garemos misawvdomoba.
ISO 16201:2006 - teqnikuri damxmare aRWurviloba SezRuduli Ses-
aZleblobis mqone pirTaTvis.
ISO 17069:2014 - adaptirebuli dizaini - damxmare produqtebis
SexvedrebisTvis.
ISO/TR 22411:2008 - ergonomikuli monacemebi da saxelmZRvanelo
maTi gamoyenebisTvis saxelmZRvanelo 71 „SezRuduli SesaZleblo-
bis mqone pirebisa da xandazmulebis saWiroebebze morgebuli pro-
duqti da momsaxureba.
ISO 10865-1:2012 - etlebis damxmare damWeri sistemebi satrans-
porto saSualebebisaTvis. nawili1 - adapturi damxmare sistemebi
etliT mosargebleTaTvis.
ISO 10865-2:2015 - etlebis damxmare damWeri sistemebi satrans-
porto saSualebebisaTvis. nawili2 - adapturi damxmare sistemebi
etliT mosargebleTaTvis.
ISO - ISO Standards - ICS 11.180 – damxmare, teqnikuri aRWurviloba
SezRuduli SesaZleblobis mqone pirTaTvis.
• ADA Standards for Accessible Design 2010 -ada standartebi xelmi-
sawvdomi dizaini 2010.
• adaptirebuli garemos universaluri dizainis saerTaSoriso stan-
dartebi.
52
gamoyenebuli masala
53
bolosityvaoba
2016 weli
54