Wb28 Kim RXN Ve Enerji

KİMYASAL REAKSİYONLAR VE
ENERJİ
SİSTEMLER VE ENERJİ TÜRLERİ
Termokimya: Fiziksel ve kimyasal değişimlerde meydana gelen ısı değişimlerini

inceleyen bilim dalıdır.
Termodinamik: Enerjiyi ve buna bağlı olayların izlediği yolları anlamak için ortaya
ısı hareket
konulan yasalardır.
Değişimleri bir sistem içinde inceler.
SİSTEM VE ORTAM:
Sistem: Üzerinde incelemeler yapılan ve sınırları belli evren parçasıdır.
Ortam: Sistemin dışında kalan her şeydir.
EVREN Bardak
ORTAM
(ORTAM)
SİSTEM Su (SİSTEM)
Açık Kapalı İzole İzotermal İzokorik İzobarik

Sistem Sistem Sistem Sistem Sistem Sistem
- Termos - Sıcaklık sabit - Hacim sabit - Basınç

- Ortamla - Sağlıklı insan - Düdüklü sabit
enerji vücudu tencere - Doğadaki
alışverişi - Ortamla her - Ortamla olaylar
- Ortamla - Ortamla ihmal türlü enerji enerji - Ortamla
madde enerji edilecek ve madde alışverişi var, hem enerji
ve enerji alışverişi kadar az. alışverişi iş alışverişi hem de iş
alışverişi var, madde Madde var. yok. alışverişi
var. alışverişi alışverişi var.
yok. yok.
Nihal İKİZOĞLU www.kimyaakademi.com

Ödev Sorusu: Aşağıda verilen sistemlerin hangi türe ait olduklarını belirtiniz.
a) Pistonlu kaptaki gaz:

b) Bardaktaki kahve:
c) Ağzı kapalı tenceredeki çorba:
d) Isıca yalıtılmış kaptaki su:
İÇ ENERJİ:
• Bir sistemdeki tüm taneciklerin kinetik enerjileri ile potansiyel enerjilerinin

toplamıdır.
• Sembolü “U”, birimi Joule “J”dir.
KİNETİK POTANSİYEL
ENERJİ ENERJİ ATOMLARIN
Taneciklerin ÇEKİRDEK
İÇ Taneciklerin
ENERJİ = öteleme,
titreşim, dönme
+ birbirleriyle + VE
ELEKTRONİK
etkileşiminden
hareketlerinden ENERJİLERİ
kaynaklanır.
kaynaklanır.
ISI VE İŞ:
Isı: - Sistemle ortam arasındaki sıcaklık farkından dolayı aktarılan enerjidir.

Termal hareketin sonucu
- Birimi “J”dir.
İş: - Sıcaklık farkından bağımsız yollarla aktarılan enerjidir.
- Sembolü “w”dir.
! ISI İŞ dönüşümü ilk defa Benjamin Thomson ortaya koymuş, sonra

James Joule tarafından ispatlanmıştır.
- İş, hareket, yer değiştirme vs durumunda yapılmış olur.
* Sabit basınçta ısıtılan gaz için;

P sabit; T ↑  V ↑  İŞ YAPILMIŞ OLUR.
QP = ΔU + w
Sisteme İÇ ENERJİ Basınca karşı

verilen ısı DEĞİŞİMİ yapılan iş
= +
QP ΔU = USON – UİLK w

* Sabit hacimde ısıtılan gaz için;
V sabit  İŞ YAPILMIŞ OLMAZ (Hareket yok)
QV = ΔU
Sisteme İÇ ENERJİ
verilen ısı DEĞİŞİMİ
=
QV ΔU = USON – UİLK
QP ≠ QV
TERMODİNAMİĞİN 1. KANUNU
Enerji asla yok edilemez veya yoktan var edilemez.
S(k) + O2(g)  SO2(g) + ısı - ΔU = UÜRÜNLER – UGİRENLER

- Ortama ısı verildiğine göre
UÜRÜNLER < UGİRENLER
- Tepkime ekzotermik. (ΔU < 0)
Enerji sistemden ortama verildiğine göre;

ΔUEVREN = ΔUSİSTEM + ΔUORTAM = 0
CaCO3(k) + ısı  CaO(k) + CO2(g) - ΔU = UÜRÜNLER – UGİRENLER

- Ortamdan ısı alındığına göre
UÜRÜNLER > UGİRENLER
- Tepkime endotermik. (ΔU > 0)
! Bir sistemin iç enerjisi hesaplanamaz, ancak enerji değişimi hesaplanabilir.
! Ortam ısı veya iş olarak enerji kazanırsa Q  (+), w  (+)

Ortam ısı veya iş olarak enerji kaybederse Q  (-), w  (-)
! ΔU = Q + w
TERMODİNAMİĞİN KULLANIM ALANLARI
- Kimyasal reaksiyonlardaki ısı değişimlerinin hesaplanması (Kalorimetre kabı)

- Isıtma, soğutma sistemleri
- Kompresörler
- Otomobillerin ateşleme sistemleri
- Güneş ve rüzgar enerji sistemleri
- Turbo jet motorlarının çalışma prensipleri
Örnek Soru:

Pistonlu bir kapta bulunan gaz genleşirken 200 J’lük ısı almakta ve ortama 350 J’lük iş
yapmaktadır. Buna göre, gazın iç enerjisindeki değişim kaç kJ’dür?
Çözüm:
QP = +200 J (sistem ısı alıyor) w = -350 J (sistem iş yapıyor)
ΔU = QP + w
ΔU = 200 + (-350)
ΔU = -150 J = -0,15 kJ
Ödev Sorusu:
Bir sistem ortamdan 75 J ısı alırken aynı zamanda iç enerjisi 225 J azalıyor. Bu olayda
işi yapan sistem midir, yoksa sisteme mi iş yapılır ve yapılan iç kaç J’dür?
(w = -300 J olduğuna göre sistem iş yapar)
SİSTEMLERDE ENTALPİ DEĞİŞİMİ
ENTALPİ (H): Toplam ısı kapsamı
ENTALPİ DEĞİŞİMİ (ΔH): ΔH = QP (Sabit basınçta ısı değişimi)
Endotermik tepkimeler: Ekzotermik tepkimeler:
Sistem dışarıdan ısı alır. Sistem dışarıya ısı verir.
H artar. H azalır.
HÜRÜNLER > HGİRENLER HÜRÜNLER > HGİRENLER
ΔHTEP = HÜRÜNLER - HGİRENLER ΔHTEP = HÜRÜNLER - HGİRENLER
ΔHTEP > 0 (+) ΔHTEP < 0 (-)

ÜRÜNLER GİRENLER
ΔH > 0 ΔH < 0
GİRENLER ÜRÜNLER
Örnekler: Örnekler:

Fiziksel değişimler: Fiziksel değişimler:
Erime, buharlaşma, kaynama Donma, yoğunlaşma
Süblimleşme Desüblimleşme
Bazı katı ve sıvıların suda çözünmesi… Gazların suda çözünmesi
Kimyasal değişimler: Kimyasal değişimler:
Elektroliz Yanma
Çoğu bileşiklerin ayrıştırılması Nötrleşme
Bağ kırılması Bağ ve çoğu bileşiğin oluşumu
e- koparma e- yükleme…
N2 gazının yanması…
TEPKİME ENTALPİSİ
 Sistemin sıcaklığına ve basıncına,

 Maddelerin fiziksel hallerine,
 Madde miktarına,
bağlıdır.
Örnek Soru:
Sabit hacimli bir kapta 1 mol CaO katısının yeterince su ile tepkimesi sonucu 58,25 kJ ısı
açığa çıkmaktadır. Aynı tepkime, sabit basınçlı bir kapta gerçekleştiğinde ise 64 kJ ısı
açığa çıkıyor.
Buna göre, bu tepkimenin ∆H, ∆U ve iş enerjisi değerleri kaç kJ’dür?
Çözüm:
QV = ∆U = -58,25 kJ QP = ∆H = ∆U + w = -64 kJ
-64 = -58,25 + w
w = -5,57 kJ (Sistem iş yapmıştır)
Örnek Soru:
Sabit basınçlı bir kapta
N2(g) + 3H2(g)  2NH3(g) ∆H = -92 kJ/mol
tepkimesi gerçekleşirken kaptaki 1 mol N2 ve 3 mol H2 gazlarının tamamı harcandığında

sisteme dışarıdan 24 kJ iş yapılıyor.
Buna göre, sistemin iç enerjisindeki değişim kaç kJ’dür?
Çözüm:

1 mol N2 ve 3 mol H2 için ∆H = -92 kJ = QP
w = +24 kJ (Sisteme dışarıdan iş yapılıyor)
∆U = QP + w
∆U = -92 + 24
∆U = -68 kJ (Sistemin iç enerjisindeki değişim)
Ödev Sorusu:
Sabit basınçlı bir kapta
N2O4(g)  2NO2(g) ∆H = +85,5 kJ/mol
tepkimesi gerçekleşiyor. Sabit sıcaklıkta 0,4 mol N2O4 gazının tamamı NO2 gazına
dönüştüğünde sistem ortama karşı 4,2 kJ iş yapıyor.
Buna göre, sistemin iç enerjisindeki değişim kaç kJ’dür? (30 kJ)
STANDART OLUŞUM ENTALPİLERİ
 H ölçülemez, ∆H ölçülebilir.
 Bir maddenin elementlerinden oluşumu sırasındaki enerji değişimine oluşum
entalpisi (∆Hf = ∆Hol) denir.
 Sistemde koşullar;
P = 1 atm ve t = 0 veya 25°C ise,
∆Hf = ∆H°f (standart oluşum entalpisi) olur.
 1 mol maddenin oluşum entalpisine molar oluşum entalpisi denir.
 Elementlerin standart oluşum entalpileri 0 (sıfır) kabul edilir.
H2(g) + ½ O2(g)  H2O(g) ∆H°TEP = -285,83 kJ ise,

∆H°f = 0 ∆H°f = 0
olduğuna göre, ∆H°TEP = ∆H°f(H2O) = -285,83 kJ demektir.
TEPKİME ENTALPİSİ (∆HTEP) HESAPLAMA YÖNTEMLERİ

1- OLUŞUM ISILARINI (ENTALPİLERİNİ) KULLANARAK ∆HTEP HESAPLAMA
aA+bBcC+dD tepkimesi için
∆HTEP = ∑∆Hf(ÜRÜNLER) - ∑∆Hf(GİRENLER)
∆HTEP = [c.∆Hf(C) + d.∆Hf(D)] – [a.∆Hf(A) + b.∆Hf(B)]
Örnek Soru:
∆Hf + 226, 7 kJ / mol

=
 
 C2H2( g) 
 
∆Hf = − 393,5 kJ / mol

 
 CO2 
 ( g) 
∆Hf − 286 kJ / mol

= ise,
 
 H2O ( s ) 
 
C2H2(g) + 5 O2(g) → 2CO2(g) + H2O(s) tepkimesi için ∆HTEP = ? kJ

2
Çözüm:
∆HTEP= 2∆Hf (CO ) + ∆Hf (H O)  −  ∆Hf (C H ) + ∆Hf (O ) 

 2 2   2 2 2 
∆HTEP= 2 ( −393,5) + ( −286 )  − ( +226,7 ) + ( 0 ) 
∆HTEP =
−1299,7 kJ
Ödev Soruları:
1. ∆H 
+ 18 kkal / mol
=
 C2H4 ( g) 
 
∆H 
− 94 kkal / mol
=
 CO2 ( g) 
 
∆H 
− 58 kkal / mol
= ise
 H2O( g) 
 
C2H4(g)’nin yanma tepkimesi için ΔH = ? kkal/mol? (-324 kkal/mol)

2. 4HI + O2  2H2O + 2I2 için ΔHTEP = -140 kkal ve ∆HH2O =
−58 kkal / mol olduğuna
göre,Δ = ? kkal/mol (+6 kkal/mol)
H HI
3.
I. S + O2  SO2 ΔH = -296,8 kJ/mol
II. N2 + 2O2  N2O4 ΔH = +9,16 kJ/mol
III. C2H2 + H2O  CH3CHO ΔH = -138 kJ/mol
Yukarıda verilen tepkime entalpilerinden hangileri tepkimede oluşan ürünün

oluşum entalpisidir? (I ve II)
4. 17,6 gram C3H8 gazının elementlerinden oluşması sırasında 41,6 kJ ısı açığa
çıkmaktadır.
Buna göre, C3H8 gazının oluşum entalpisi kaç kJ/mol’dür?
(C: 12, H: 1) (-104 kJ/mol)
5. H2SO4(suda) + 2NaOH(suda)  Na2SO4(suda) + 2H2O(s) ΔH = -33,5 kJ/mol

tepkimesine göre 0,2 M, 3L NaOH çözeltisi ile yeterince H2SO4 çözeltisi
nötrleştiğinde kaç kJ ısı açığa çıkar? (10,05 kJ)
6. C2H5OH bieşiğinin molar yanma entalpisi -1380 kJ/mol’dür.

Bir miktar C2H5OH’ı yakmak için 1,2 mol O2 harcanırsa, kaç kJ ısı açığa
çıkar? (552 kJ)

2- TEPKİME ISILARININ TOPLANABİLİRLİĞİ (HESS YASASI)
Tepkimeler taraf tarafa toplandığında

X + Y → Z ∆H =a

 ⇒ bu tepkimelerin ΔH’ları da toplanır ve
Z + Y → T ∆H =b
 toplam tepkimeye ait tepkime
X + 2Y → T ∆H = a + b entalpisi hesaplanmış olur.
 Bir tepkime ters çevrilirse, ΔH işaret değiştirir.

 Bir tepkime herhangi bir katsayı ile çarpılırsa, ΔH da aynı katsayı ile çarpılır.
Örnek:
X+YZ için ΔH = +a ise,
ZX+Y için ΔH = -a ya da
2X + 2Y  2Z için ΔH = 2a olur.
Örnek Soru:
I. C + O2  CO2 ΔH1 = -x
II. H2 + ½ O2  H2O ΔH2 = -y
III. C2H4 + 3O2  2CO2 + 2H2O ΔH3 = -z
ise,
2C + 2H2  C2H4 tepkimesi için ΔH = ?
Çözüm:
I ve II no’lu tepkimeleri 2 ile çarpıp, III no’lu tepkimeyi ters çevirerek taraf tarafa
toplarız.
I. 2C + 2O2 → 2CO2 ∆H1 = − 2x

II. 2H2 + O2 → 2H2O ∆H2 = − 2y
III. 2CO2 + 2H2O → C2H4 + 3O2 ∆H3 = + z
2C + 2H2 → C2H4 =∆H - 2x - 2y + z
Ödev Soruları:
1. 2C + 3H2  C2H6 ΔH = -85 kJ/mol

C + O2  CO2 ΔH = -394 kJ/mol
H2O  H2 + ½ O2 ΔH = +242 kJ/mol
olduğuna göre, C2H6 bileşiğinin molar yanma entalpisi kaç kJ’dür?
(-1429 kJ/mol)

2. C2H4 + 3O2  2CO2 + 2H2O ΔH = -1411 kJ/mol
C2H6 + 7/2 O2  2CO2 + 3H2O ΔH = -1558 kJ/mol
H2O  H2 + ½ O2 ΔH = +242 kJ/mol
ise, C2H4 + H2  C2H6 tepkimesinde 11,2 gram C2H4’ün yeterince H2 ile

doyurulması sırasındaki ısı değişimi kaç kJ’dür? (C: 12, H: 1) (-38 kJ)
3. Fe + CO2  FeO + CO ΔH = +17 kJ

Fe3O4 + CO  3FeO + CO2 ΔH = +36 kJ
2Fe + 3CO2  Fe2O3 + 2CO ΔH = +30 kJ
olduğuna göre,
3Fe2O3 + CO  2Fe3O4 + CO2 tepkimesi için ΔH = ? (-60 kJ)
3- BAĞ ENERJİLERİNİ KULLANARAK ΔH HESAPLAMA
Kimyasal tepkimelerde önce giren maddelerdeki atomlar arası bağlar kırılır, sonra
ürünleri oluşturmak üzere atomlar arasında yeni bağlar oluşur.
Bağ kırılması  Endotermik ΔH = (+)
Bağ oluşumu  Ekzotermik ΔH = (-)
 İki atom arasındaki bağı kırmak için gerekli olan enerjiye bağ enerjisi denir.
 Bağ enerjisi yüksek olan moleküllerde bağlar saha sağlamdır ve molekül daha
kararlıdır.
∆HTEP = ∑ ∆H
KIRILAN BAĞLAR
− ∑ ∆HOLUŞAN BAĞLAR

Örnek Soru:
Bağ Bağ enerjisi

(kJ/mol)
H–H 436
H–F 568
F–F 158
Tabloda verilen bağ enerjisi değerlerine göre H2, HF ve F2 moleküllerinin kararlılıklarını
sıralayınız.
Çözüm:
HF > H2 > F2
Örnek Soru: Yukarıdaki soruda verilen bağ enerjisi değerlerine göre,
H2 + F2  2HF tepkimesine ait ΔH = ?
Çözüm:
H–H + F–F  2H–F
436 kJ 158 kJ 568 kJ
∆HTEP = ∑ ∆H KIRILAN BAĞLAR

− ∑ ∆HOLUŞAN BAĞLAR
ΔHTEP = [436 + 158]- [2.568]
ΔHTEP = -542 kJ
Ödev Soruları:
1. N2 + 3H2  2NH3 ΔH = -80 kJ ve
Bağ Bağ enerjisi

(kJ/mol)
N≡N x
H–H 436
N–H 389
olduğuna göre, N ≡ N bağının enerjisi (x) kaç kJ/mol’dür? (946 kJ/mol)

2. Aşağıdaki tabloda bazı bağlara ait bağ enerjisi değerleri verilmiştir.
Bağ Bağ enerjisi

(kJ/mol)
C–C 347
C–H 414
C–O 360
O–H 464
O=O 142
H–H 436
Buna göre C3H7OH bileşiğinin oluşum entalpisi kaç kJ/mol’dür?
(-2601 kJ/mol)
İSTEMLİLİK VE ENTROPİ
İSTEMLİ OLAY: Herhangi bir dış etkenin yönlendirmesine ihtiyaç duymadan belirli bir
yönde doğada kendiliğinden gerçekleşen olaylardır.
 Serbest bırakılan bir taşın yere düşmesi

 Şelaleden suyun aşağıya doğru akması
 Demirin açık havada paslanması gibi…
İSTEMSİZ OLAY: Gerçekleşmesi için mutlaka bir dış etkenin olması gereken olaylardır.
 CO2’in su ile birleşerek bütan gazını oluşturması gibi.
 İstemli ve istemsiz olaylar endotermik veya ekzotermik olabilir.
Örnek Soru:
I. Suyun elektrolizi
II. Suyun yere doğru akması
III. Dışarıda bırakılan domatesin çürümesi
olaylarından hangileri istemlidir?
Cevap: II ve III
Örnek Soru:
I. Tabiatta kendiliğinden gerçekleşen olayların tümü istemlidir.

II. Bütün endotermik tepkimeler istemsiz olaylardır.
III. İstemli olayın sonucunda oluşan maddelerin enerjisi her zaman azalır.
yargılarından hangileri doğrudur?
Cevap: Yalnız I

ENTROPİ VE DÜZENSİZLİK
 Bir sistemin düzensizliğinin büyüklüğüne ya da sistemi oluşturan taneciklerin

gelişigüzel dağılımının büyüklüğüne entropi denir.
 Entropi, bir sistemdeki kullanılmayan termal enerjinin bir ölçüsüdür.
(Kullanılamayan termal enerji attıkça, entropi artar.)
 Entropi “S” ile gösterilir.
 Entropi birimi J/K.mol’dür.
 Entropisi artan bir sistemin düzensizliği de artar.
 Bir sistemin düzensizliğinin artması onun enerji verebilme yeteneğini de arttırır.
FİZİKSEL DEĞİŞİMLER VE ENTROPİ
X(k) + ısı  X(s)
 Düzensizlik ve entropi artar.
X(k)  X(suda)
 Düzensizlik ve entropi artar.
 Erime, buharlaşma, maddenin sıcaklığını arttırma ya da katı/sıvı bir maddeyi bir

çözücü içinde çözme olaylarında ENTROPİ ARTAR.
Entropi Değişimi ΔSSİSTEM > 0 olur.
 Donma, yoğunlaşma, sıcaklığı azaltma ya da çökme olaylarında ENTROPİ AZALIR.
Entropi Değişimi ΔSSİSTEM > 0 olur.
Örnek Soru:
Oda koşullarında 1 mol suyun buharlaşması ile ilgili,
I. Daha düzensiz tanecikler oluşur.

II. İstemli bir olaydır.
III. Suyun entropisi artar.
(25°C’de ΔSbuhar = 188,83 J/mol.K, ΔSsu = 69,95 j/mol.K, ΔHbuhar = 334,4 kJ/mol)
Çözüm:
ΔSSİSTEM = ΔSbuhar – ΔSsu
ΔSSİSTEM = 188,83 – 69,95 = 118,88 J/mol.K
(ΔSSİSTEM > 0)  Suyun entropisi artar.  Düzensizlik artar  I ve III √

∆HSİSTEM 334400
∆SORTAM =
− =
− −1122,15 J / mol.K
=
T (25 + 273)
ΔSEVREN = ΔSSİSTEM + ΔSORTAM
= 118,88 + (-1122,15)
= -1003,27 J/mol.K
(ΔSEVREN < 0)  Toplam entropi azalır.  Olay istemsizdir.  II ×
KİMYASAL REAKSİYONLAR VE ENTROPİ DEĞİŞİMİ
ΔSSİSTEM = Sistemin (reaksiyonun) entropi değişimi
ΔSORTAM = Ortamın entropi değişimi
ΔSEVREN = Toplam entropi değişimi
Δ
S SİSTEM
= RXN ∑ ÜRÜNLER ∑ GİRENLER
Δ
Δ H SİSTEM
S ORTAM
=- T
Örnek: Oda sıcaklığında suyun elektrolizini inceleyelim.
H2O(s)  H2(g) + ½ O2(g) ΔH°RXN = 285,83 kJ/mol
∆S
=
RXN ∑S 
ÜRÜNLER
− ∑ SGİRENLER
  1     
=S H2 + 2 S O2  −  S H2O 
   
 1   
=130, 68 + 205,14 −  69, 95
 2   
= 163,3 J/mol.K  (Sistemin entropisi arttı.)
ANCAK
∆HSİSTEM 285830
∆S ORTAM

=
− =
− −959,16 J / mol.K
=
T 298
= 163,3 + (-959,16)
= -795,86 J/mol.K  (Toplam entropi azaldı.)
 SUYUN ELEKTROLİZİ İSTEMSİZDİR.

SONUÇ:
ΔSEVREN = 0  SİSTEM DENGEDE
ΔSEVREN > 0  İSTEMLİ
ΔSEVREN < 0  İSTEMSİZ
Bütün istemli olaylarda EVRENDEKİ TOPLAM ENTROPİ ARTAR ve

EVREN ZAMAN GEÇTİKÇE BİR DENGE HALİNE DOĞRU YAKLAŞIR.
Δ
Δ H SİSTEM
 Sabit sıcaklık ve basınçta tersinir bir
S ORTAM
=- T kimyasal reaksiyonun entropisi
 ΔSORTAM, ΔH ile doğru
T ile ters orantılıdır.
 Düşük sıcaklıkta sistem daha düzenli, ortam düzensizdir.

 Yüksek sıcaklıkta sistem daha düzensiz, ortam düzenlidir.
 T arttıkça, SİSTEMİN ENTROPİSİ ARTAR.
ORTAMIN ENTROPİSİ AZALIR.
Örnek: 0°C’de 1 mol buzun, 0°C’de 1 mol suya dönüşümünü inceleyelim.
0°C’de 1 mol buzun entropisi = 43,2 J/mol.K
0°C’de 1 mol suyun entropisi = 65,2 J/mol.K
• Hal değişimi sonucunda sistemin entropi değişimi:
ΔSSİSTEM = ΔSSON(SU) – ΔSİLK(BUZ)
= 65,2 – 43,2
= 22 J/mol.K  ΔSSİSTEM > 0  Sistemin entropisi artmış.
• Sistemin ortamdan aldığı ısı:
Q = m . LERİME
Q = 18 . 333 = 5994 J  ΔHSİSTEM
• Ortamın entropisindeki değişim:
Δ 5994
Δ H SİSTEM
=− ≅ −21, 9 J / mol.K  Ortamın entropisi azalmış.
S ORTAM
=- T 273

•Δ
S EVREN
= SİSTEM ORTAM
= 22 + (-21,9)
= +0,1 J  ΔSEVREN > 0  TOPLAM ENTROPİ ARTTI.
(OLAY İSTEMLİ)
 Entropinin artması: Sistemin olası olmayan durumdan daha olası duruma doğru
gitmesidir.
Örnek:
 Aynı sıcaklıkta, eşit hacimde farklı
1 mol 2 mol kaplarda bulunan gazın entropisi
X(g) X(g)
(başka bir değişle düzensizliği)
I madde miktarı azaldıkça artar.
II
(V, t) (V, t)  SI > SII (I daha düzensiz)
Örnek:
 Aynı sıcaklıkta, farklı hacimlerdeki
1 mol
kaplarda bulunan gazın entropisi
X(g)
1 mol (başka bir değişle düzensizliği)
I X(g) hacim arttıkça artar.
(V, t)  SII > SI (II daha düzensiz)
II
(2V, t)
Örnek:
 Aynı sıcaklıkta, aynı miktarda çözücü
içindeki çözünenin entropisi (başka
10 g 30 g
bir değişle düzensizliği) çözünen
tuz tuz
miktarı azaldıkça artar.
I II  SI > SII (I daha düzensiz)
100 ml 100 ml
su su
 ENTROPİ, İŞ YAPMA YETENEĞİ OLMAYAN ENERJİDİR!!!
ENTROPİ VE İSTEMLİLİK
İstemli değişimler gerçekleşirken madde tanecikleri daha düzensiz ve gelişigüzel bir

yapıya doğru hareket ederler.
 Düzensizlik arttıkça entropi artar  İstemli olay gerçekleşir.

Örnek Soru:
I. C2H5OH(s) suda çözünürse entropisi artar.

II. Su buharları soğuk camda yoğunlaşırsa entropileri azalır.
III. Su elektroliz edilirse entropisi azalır.
Cevap: I ve II
Ödev Sorusu:
I. Pistonlu bir kaptaki gaz ısıtılıyor.

II. Oda sıcaklığında bırakılan buz eriyor.
III. Leblebiden leblebi tozu yapılıyor.
olaylarında entropi nasıl değişir?
Cevap: Üçünde de artar.
MUTLAK SIFIR NOKTASINDA BÜTÜN SAF MADDELERİN

(ELEMENT/BİLEŞİK) KRİSTALLERİ SIFIR ENTROPİYE SAHİPTİR.
 BİR MADDENİN ENTROPİSİ ASLA SIFIR OLAMAZ. BUN EDENLE, MADDELERİN

SICAKLIĞI ASLA MUTLAK SIFIR DEĞERİNE DÜŞÜRÜLEMEZ.
 Mutlak sıfır sıcaklık değerine yaklaşıldığında, sistemin entropisi de sabit bir değer alır.
Bu değerin sabit olması, bütün hareketlerin durması ve kristal olmayan maddelerin
molekül dizilimlerinin farklı olmasından kaynaklanan bir belirsizliğin hala var olması
yüzündendir.
 Mükemmel kristallerin titreşim hareketleri mutlak sıfırda tamamen durur.

(Mükemmel kristaller, kristal yapıları bozulmaya uğratılamayan ve en düşük enerjiye
sahip, mutlak entropinin sıfır olduğu maddelerdir.)
 Mutlak sıfırdan itibaren ısıtılmaya başlanan tüm kristallerdeki entropi artışı, entalpileri
ve hal değişim ısıları ölçülerek bulunur.
 Maddelerin 1 atm basınç ve 25°C sıcaklıkta ölçülen entropi değerlerine standart

mutlak entropi denir ve S° ile gösterilir.
GİBSS SERBEST ENERJİSİ

∆SEVREN = ∆STOPLAM = ∆SSİSTEM + ∆SORTAM > 0 (İSTEMLİ OLAY)
∆HSİSTEM
∆STOPLAM =
∆SSİSTEM − (Denklemi T ile çarpalım)
T
∆HSİSTEM
T . ∆SSİSTEM + T .
T . ∆STOPLAM = >0 (Denklemi (-) ile çarpalım)
T
∆HSİSTEM
− T . ∆STOPLAM =− T . ∆SSİSTEM − − T . ( ) T
<0
− T . ∆STOPLAM =− T . ∆SSİSTEM + ∆HSİSTEM <0 (olur ve yeniden adlandırılır)
− T . ∆STOPLAM =− T . ∆SSİSTEM + ∆HSİSTEM <0

 
EVRENDEKİ SERBEST
ENERJİ DEĞİŞİMİ
(∆G)
SONUÇ: Δ
G= SİSTEM SİSTEM
 ΔG < 0  İSTEMLİ (Sistem ortalama iş yapabilecek enerji verir)
ΔG = 0  SİSTEM DENGEDE
ΔG > 0  İSTEMSİZ
SERBEST ENERJİ: İş yapmaya hazır enerji demektir.
Ödev Sorusu: MEB Ders Kitabı – Sy: 52 – Öğrendiklerimizi Uygulayalım
 Bir sistemdeki (reaksiyondaki) serbest enerji değişimi:
∆G = ∑ ∆G ÜRÜNLER
− ∑ ∆GGİRENLER ile de hesaplanabilir.
 Gibss Serbest enerjisi, değişimlerin istemliliğini etkileyen 2 faktörü birleştirir:
1. Minimum enerjili olma durumu

2. Maksimum düzensizlik eğilimi (Entropi artışı)
 Bir olayın, herhangi bir yönde istemli olması maksimum düzensizlik eğilimi ile
minimum enerji eğiliminin aynı yönde olması ile artar.
 Bir değişim sürecinde bu eğilimler zıt yönde ise tepkime tersinir (çift yönlü)
olabilme özelliğine sahiptir.
Bu tür tepkimelerde ΔG = 0’dır.
Örnek:
Musluk açıldığında
Nihal İKİZOĞLU  www.kimyaakademi.com
X(g) Y(g) X(g) + Y(g) X(g) + Y(g)

Gazlar difüzyonla birbirine karışır.
Gazlar ideal ise, bu olayda sistemin iç enerjisi ne artar, ne de azalır. (Yani değişmez.)
Yani, sistem ile ortam arasında ısı alışverişi olmaz. (ΔG = 0)
Bu durumda, ortamın entropisi değişmez. (ΔSORTAM = 0)
Gaz taneciklerinin arasındaki uzaklık arttığından sistemin düzensizliği

ve entropisi artar.
∆STOPLAM = ∆SSİSTEM + ∆SORTAM

 
0
∆STOPLAM =
∆SSİSTEM
 İstemli bir olay sırasında enerji değişimi olmazsa, entropi azalması asla olmaz.
(Termodinamiğin 2. kanununa – istemli olaylarda evrenin entropisi daima artar –
yeni bir bakış açısı da denebilir.)
ÖZETLE;
Bir reaksiyonun kendiliğinden olabilmesi için ΔG < 0 olması gerekir.
ΔG < 0 iken ΔH < 0 veya ΔS > 0  Rxn her sıcaklıkta kendiliğinden gerçekleşir.
ΔH < 0 ve ΔS < 0  Rxn düşük sıcaklıkta kendiliğinden oluşur.
ΔH > 0 ve ΔS > 0  Rxn yüksek sıcaklıkta kendiliğinden oluşur.
ΔG > 0 iken ΔH ve ΔS ne olursa olsun, rxn kendiliğinden oluşmaz.
ÜNİVERSİTE SINAVLARINDA ÇIKMIŞ SORULAR

1. C2H4(g) + H2(g)  C2H6(g) tepkimesine göre, 2 mol C2H6(g)’nin gazının oluşması
sırasında 65,4 kkal ısı açığa çıkmaktadır. C2H4(g)’nin oluşma ısısı 12,5 kkal/mol
olduğuna göre, C2H6(g)’nin oluşma ısısı kaç kkal/mol’dür? (1994-ÖYS)
A) -45,2 B) 45,2 C) -20,2 D) 20,2 E) -32,7
2. X maddesinin belirli bir sıcaklıktaki kinetik enerji dağılımı şekildeki gibidir. Bu X

maddesinin,
2X  Y + Z
tepkimesi ile ilgili iki ayrı durumdaki aktifleşme enerjileri Ea1 ve Ea2’dir.
Molekül sayısı
Ea1 Ea2 Kinetik enerji
Bu durumlardan biri katalizörsüz, diğeri katalizörlü olduğuna göre,
I. Her iki durumda da etkin çarpışma sayısı aynıdır.

II. Ea1 katalizörlü tepkimenin aktifleşme enerjisidir.
III. Aktifleşme enerjisi Ea2 olan tepkimenin hızı daha küçüktür.
yargılarından hangilerinin doğru olması beklenir? (1994-ÖYS)
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
D) II ve III E) I, II ve III
3.
PE
NO(g) + O3(g)
NO2(g) + O2(g)
Tep. Koor.
Tek basamakta olduğu bilinen,
NO(g) + O3(g)  NO2(g) + O2(g)
tepkimesinin potansiyel enerji diyagramı şekildeki gibidir.
Bu tepkime ile ilgili olarak,

I. Isıveren (ekzotermik) dir.
II. Tepkime hızı = k[NO][O3]
III. Hız sabiti (k) sıcaklıkla artar.
yargılarından hangileri doğrudur? (1995-ÖYS)
D) I ve II E) I, II ve III
4. Aşağıdaki diyagramlar, eşit kütleli beş farklı maddenin oksijenle oluşan

tepkimelerinin, tepkime süresince potansiyel enerji (PE) değişimlerini
göstermektedir.
PE (kkal) PE (kkal) PE (kkal)
10
30
40
70 60 60
Tep. Koor. Tep. Koor. Tep. Koor.

I II III
PE (kkal) PE (kkal)
10 10
60
70
Tep. Koor. Tep. Koor.

IV V
Bu diyagramlardan hangisi, diğerlerine göre, yakıt özelliği en iyi (yanma

ısısı en büyük) olan maddeye aittir? (1995-ÖYS)
A) I B) II C) III D) IV E) V

5. CH4(g) + 2O2(g)  CO2(g) + 2H2O(s) denklemine göre 3,2 gram CH4’ün yanmasından
42,6 kkal ısı açığa çıkmaktadır.
C(k) + O2(g)  CO2(g) ΔH = -94 kkal
H2(g) + ½ O2(g)  H2O(s) ΔH = -68 kkal’dir.
Bu bilgilere göre,
CH4(g)  C(k) + 2H2(g)
tepkimesinin ΔH’si kaç kkal’dir? (1996-ÖYS)
(CH4: 16, tepkimeler aynı koşullardadır.)
A) -34 B) -17 C) +8,5 D) +17 E) +34
6. 2XY2(g) + Z2(g)  2XY2Z(g)
Tepkimesi iki basamakta gerçekleşmektedir.
Bu tepkimenin hızlı basamağı
XY2(g) + Z(g)  XY2Z(g)
olduğuna göre, tepkimenin hızı aşağıdakilerden hangisine eşittir?
(1996-ÖYS)
A) k[XY2][Z] B) k[XY2][Z2] C) k[XY2]2[Z2]
D) k[XY2Z][Z] E) k[XY2Z]
7. Isı veren (ekzotermik) tepkimelerde,
I. Toplam entalpi azalır.
II. Açığa çıkan ısı, ürünlerin toplam entalpileri ile giren maddelerin entalpileri
arasındaki fark kadardır.
III. Aktifleşmiş kompleksin enerjisi, ileri ve geri tepkimelerde aynıdır.
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II

8. Potansiyel
enerji
Girenler
l
Ürünler
k
Tepkime
koordinatı
Yukarıda bir tepkimenin potansiyel enerji diyagramı verilmiştir.
Diyagrama göre, bu tepkime ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi

doğrudur? (1997-ÖYS)
A) İleri tepkimenin ısısı m’dir.

B) İleri tepkimenin aktifleşme enerjisi geri tepkimeninkinden büyüktür.
C) Ürünlerin potansiyel enerji toplamı girenlerinkinden küçüktür.
D) İleri tepkime, ısı alandır (endotermik).
E) Geri tepkimenin aktifleşme enerjisi l – k dir.
9. Şekildeki iki eğri kapalı bir kapta bulunan bir gaz Molekül yüzdesi
örneğindeki moleküllerin, I ve II koşullarındaki hız I
dağılımını göstermektedir. Buna göre, gaz örneği ile
ilgili aşağıdaki karşılaştırmalardan hangisi
II
doğrudur? (1997-ÖYS)
A) Sıcaklığı, I ve II’de aynıdır.

B) Sıcaklığı, I’de II’dekinden yüksektir.
C) Ortalama kinetik enerjisi, I’de II’dekinden büyüktür.
D) Molekülleri arası çekme kuvvetleri, I’de II’dekinden
küçüktür.
Hız
E) Moleküllerinin saniyedeki ortalama çarpışma sayısı,
I’de II’dekinden azdır.
10. Aşağıdaki değişimlerin hangisindeki ΔH’nin (enerji değişimi) adı yanlış

verilmiştir? (1997-ÖYS)
. Değişim ΔH
A) X(k)  X(g) Süblimleşme enerjisi

B) X(s)  X(g) Buharlaşma enerjisi
C) X(g) + e-  X-(g) İyonlaşma enerjisi
D) HX(suda)  H+(suda) + X-(suda) Asit iyonlaşma enerjisi
E) X(k) + H2O(s)  X(suda) Çözünme enerjisi

11. Bir tepkimenin mekanizması,
1. NO(g) + Cl2(g)  NOCl2(g) (hızlı)
2. NOCl2(g) + NO(g)  2NOCl(g) (yavaş)
basamakları ile gösterilmektedir.
Bu tepkime ile ilgili,
I. Denklemi, 2NO(g) + Cl2(g)  2NOCl(g) dir.

II. Hızı, k[Cl2][NO] ya eşittir.
III. Birinci basamağının aktifleşme enerjisi ikincisininkinden küçüktür.
D) I ve III E) I, II ve III
12. (1) X(g) + Y(g)  Z(g) (yavaş)
(2) X(g) + Y(g)  Z(g) (hızlı)
Aynı sıcaklıkta oluşan yukarıdaki tek basamaklı (1) ve (2) tepkimelerinin hızları
birbirinden farklıdır.
Bu tepkimelerle ilgili,
I. (1) tepkimesinin aktifleşme enerjisi (2) tepkimesininkinden büyüktür.

II. Her iki tepkimenin denge sabitleri farklıdır.
III. Her iki tepkimenin tepkime ısıları aynıdır.
A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve III
13. 1. X2Y(s) + ısı  X2Y(g)
2. X2(g) + ½ Y2(g)  X2Y(g) + ısı
Yukarıda verilen 1 ve 2 tepkimeleriyle ilgili,
I. 1 fiziksel, 2 ise kimyasal tepkimedir.

II. 1 deki ısının mutlak değeri 2 dekinden büyüktür.
III. 2 oluşurken potansiyel enerji azalır.
yargılarından hangilerinin doğru olması beklenir? (1999-ÖSS)
14. Bir X2 gazının 0,5 molü, aynı mol sayısında Y2 gazıyla tam olarak birleşip potansiyel
enerjisi 70 kkal/mol olan X2Y2 bileşiğini oluşturmuş ve tepkime sonucunda 200 kkal
ısı açığa çıkmıştır.
Buna göre,

I. X2Y2 bileşiğinin oluşum entalpisi 400 kkal/mol’ dür.
II. Tepkimeye girenlerin potansiyel enerjisi 470 kkal’dir.
III. Tepkime ısısı (∆H) 200 kkal/mol’dür.
yargılarından hangileri doğrudur? (2006-ÖSS)
15. Etilen gazının flor gazı ile tepkimesi aşağıdaki gibidir.
C2H4(g) + 6F2(g)  2CF4(g) + 4HF(g)
Buna göre, tepkimenin standart tepkime ısısı (∆H) kaç kJ’dir?
H2(g) + F2(g)  2HF(g) ∆H = -537 kJ

C(k) + 2F2(g)  CF4(g) ∆H = -680 kJ
2C(k) + 2H2(g)  C2H4(g) ∆H = +52 kJ (2008-ÖSS)
A) -2486 B) -2382 C) -1165 D) -1113 E) +1165
16. Metan gazının yanma tepkimesi aşağıda verilmiştir.
CH4(g) + 2O2(g)  CO2(g) + 2H2O(g) + 212 kkal
32 gram CH4 gazı yakıldığında açığa çıkan ısı 25°C’deki 8 litre suyun ısıtılmasında
kullanılmıştır.
Buna göre 25°C’deki suyun sıcaklığı kaç °C’ye çıkar? (2010-LYS)
(CH4= 16 g/mol, dSU= 1 g/mL, cSU= 1 kal/g°C)
A) 78 B) 63 C) 58 D) 43 E) 35
17. C3H8(g) + 5O2(g)  3CO2(g) + 4H2O(s)
Yukarıda verilen tepkimenin standart tepkime ısısı (∆H°) kaç kJ’dür?

(2010-LYS)
∆H°OL[C3H8(g)]= -104 kJ/mol
∆H°OL[CO2(g)]= -394 kJ/mol
∆H°OL[H2O(s)]= -286 kJ/mol
A) +784 B) +476 C) -784 D) -2222 E) -2326

Wb28 Kim RXN Ve Enerji

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Wb28 Kim RXN Ve Enerji

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

KİMYASAL REAKSİYONLAR VE

Termokimya: Fiziksel ve kimyasal değişimlerde meydana gelen ısı değişimlerini

Değişimleri bir sistem içinde inceler.

Sistem: Üzerinde incelemeler yapılan ve sınırları belli evren parçasıdır.

Ortam: Sistemin dışında kalan her şeydir.

Açık Kapalı İzole İzotermal İzokorik İzobarik

- Termos - Sıcaklık sabit - Hacim sabit - Basınç

Nihal İKİZOĞLU www.kimyaakademi.com

a) Pistonlu kaptaki gaz:

• Bir sistemdeki tüm taneciklerin kinetik enerjileri ile potansiyel enerjilerinin

Isı: - Sistemle ortam arasındaki sıcaklık farkından dolayı aktarılan enerjidir.

İş: - Sıcaklık farkından bağımsız yollarla aktarılan enerjidir.

! ISI İŞ dönüşümü ilk defa Benjamin Thomson ortaya koymuş, sonra

- İş, hareket, yer değiştirme vs durumunda yapılmış olur.

* Sabit basınçta ısıtılan gaz için;

Sisteme İÇ ENERJİ Basınca karşı

Nihal İKİZOĞLU www.kimyaakademi.com

Enerji asla yok edilemez veya yoktan var edilemez.

S(k) + O2(g)  SO2(g) + ısı - ΔU = UÜRÜNLER – UGİRENLER

Enerji sistemden ortama verildiğine göre;

CaCO3(k) + ısı  CaO(k) + CO2(g) - ΔU = UÜRÜNLER – UGİRENLER

! Bir sistemin iç enerjisi hesaplanamaz, ancak enerji değişimi hesaplanabilir.

! Ortam ısı veya iş olarak enerji kazanırsa Q  (+), w  (+)

TERMODİNAMİĞİN KULLANIM ALANLARI

- Kimyasal reaksiyonlardaki ısı değişimlerinin hesaplanması (Kalorimetre kabı)

Nihal İKİZOĞLU www.kimyaakademi.com

QP = +200 J (sistem ısı alıyor) w = -350 J (sistem iş yapıyor)

(w = -300 J olduğuna göre sistem iş yapar)

SİSTEMLERDE ENTALPİ DEĞİŞİMİ

ENTALPİ (H): Toplam ısı kapsamı

ENTALPİ DEĞİŞİMİ (ΔH): ΔH = QP (Sabit basınçta ısı değişimi)

Endotermik tepkimeler: Ekzotermik tepkimeler:

Sistem dışarıdan ısı alır. Sistem dışarıya ısı verir.

HÜRÜNLER > HGİRENLER HÜRÜNLER > HGİRENLER

ΔHTEP = HÜRÜNLER - HGİRENLER ΔHTEP = HÜRÜNLER - HGİRENLER

ΔHTEP > 0 (+) ΔHTEP < 0 (-)

Nihal İKİZOĞLU www.kimyaakademi.com

Erime, buharlaşma, kaynama Donma, yoğunlaşma

Bazı katı ve sıvıların suda çözünmesi… Gazların suda çözünmesi

Kimyasal değişimler: Kimyasal değişimler:

Çoğu bileşiklerin ayrıştırılması Nötrleşme

Bağ kırılması Bağ ve çoğu bileşiğin oluşumu

 Sistemin sıcaklığına ve basıncına,

Buna göre, bu tepkimenin ∆H, ∆U ve iş enerjisi değerleri kaç kJ’dür?

Sabit basınçlı bir kapta

N2(g) + 3H2(g)  2NH3(g) ∆H = -92 kJ/mol

tepkimesi gerçekleşirken kaptaki 1 mol N2 ve 3 mol H2 gazlarının tamamı harcandığında

Buna göre, sistemin iç enerjisindeki değişim kaç kJ’dür?

Nihal İKİZOĞLU www.kimyaakademi.com

w = +24 kJ (Sisteme dışarıdan iş yapılıyor)

∆U = -68 kJ (Sistemin iç enerjisindeki değişim)

Sabit basınçlı bir kapta

N2O4(g)  2NO2(g) ∆H = +85,5 kJ/mol

Buna göre, sistemin iç enerjisindeki değişim kaç kJ’dür? (30 kJ)

STANDART OLUŞUM ENTALPİLERİ

H2(g) + ½ O2(g)  H2O(g) ∆H°TEP = -285,83 kJ ise,

olduğuna göre, ∆H°TEP = ∆H°f(H2O) = -285,83 kJ demektir.

TEPKİME ENTALPİSİ (∆HTEP) HESAPLAMA YÖNTEMLERİ

Nihal İKİZOĞLU www.kimyaakademi.com

aA+bBcC+dD tepkimesi için

∆HTEP = ∑∆Hf(ÜRÜNLER) - ∑∆Hf(GİRENLER)

∆HTEP = [c.∆Hf(C) + d.∆Hf(D)] – [a.∆Hf(A) + b.∆Hf(B)]

∆Hf + 226, 7 kJ / mol