Over de oudste stadsrekening van Leeuwarden (1492)

F.N. Heinsius
3 oktober 2017

1
Beschrijving

Het document staat bekend als “Een lijst met Leeuwarder burgers uit 1492”en is
voorzien van een historie van Leeuwarden die men plaatst in een overgangsperiode
waarin de Saksers aan de macht zijn.

buitenzijde
buitenzijde

binnenzijde
binnenzijde

Het materiaal waaruit het document bestaat lijkt geschept papier gelegd op precies
vervaardigde draden van exact gelijke breedte met een krachtige sterkte en hoge
kwaliteit. Het lijkt niet machinaal gestreken met stoom of vergelijkbare handelingen
te hebben ondergaan, maar oogt desondanks wel hoogwaardig vlak. De grondstof van
het papier lijkt gebleekt en heeft een verbijzonderde eenkleurigheid wat duidt op
een nette uitbleking.Het papier is continu van dezelfde materie wat een hele nette
roering binnen de hele ton impliceert.Er is geen vuiltje of vlok te vinden.Het
materiaal is derhalve gebaseerd op de hoogst haalbare grondstoffen voor dit type
papier.

Dan over de herkomst van het document.Dit materiaal is beoordeeld en gefotografeerd

door het Historisch Centrum in Leeuwarden (HCL). Wat men aantreft is een kolomgewijze
presentatie van burgers die men in de middeleeuwen meent te herkennen vanwege de
schrijfwijze. Men hanteert een geografische standaardindeling naar espel voor elke
kolom in principe een andere espel.Dit lijkt statistisch keurig verdeeld en precies
afgemeten over de breedte van het papier per espel (hoekster, hoekstra, oldehove,
oldehovestraat, straatse, straatster, kempa). Het kan derhalve nooit en te nimmer
overeenstemmen met de werkelijke bewoning per espel die zo exact niet op de bladzijde
te passen zou zijn.Er is derhalve goed denkwerk verricht om de namenlijst binnen
het document te houden. Bij de toenamen valt op dat het normaliter gangbare patroniem
in driekwart van de gevallen is ingeruild voor een toenaam bestaande uit de

2
beroepsnaam. Hierbij vallen beroepen op als wijnman, scherger, schomaker, scriwer,
oliesleker, die te prikken zijn als beroepen die passen bij de tijd na 1700.De
auteur heeft een gelijkvormige schrijfwijze en lijkt een ander document na te
schrijven, alles past en geschreven is vrijwel foutloos en eentonig van kleur.Het
document verdient het niet om er lang mee bezig te zijn.In het document zullen toch
enkele Friese woorden moeten voorkomen, die tref ik er niet aan.Bij de kerkelijke
namen enkele voorbeelden als Benedictus en Romeren.Men mag aannemen dat de kerk het
hier niet voor het zeggen heeft en ook dat er geen landbouw bij de stad zal
plaatsvinden.Nauwelijks herkenning met betrekking tot adel, mogelijk een naam als
Duco Gralda dan misschien.Maar dat is dan wel de enige die we hier aantreffen.Het
is dus een kopie van een ouder exemplaar en zou ook als zodanig aangemerkt moeten
zijn in het verleden.Het is mij niet bekend of in het verleden onderzoek heeft
plaatsgevonden met betrekking tot dit document. Het roept de vraag op of de hier
gevonden bevindingen ineens de andere kant opwaaien met die nieuwe invalshoek.In
het jaar dat Amerika is ontdekt, nu 525 jaar geleden, gebeurde er in Leeuwarden toch
echt iets anders, dunkt me. Het document oogt dus als een precisiewerkstuk dat
afgemeten de namen toont van een keurige populatie die met de werkelijkheid niet te
rijmen valt.In de bijlage de afbeeldingen van het onderzochte document nogmaals in
groot formaat.