Professional Documents
Culture Documents
Catalhoyuk
Catalhoyuk
Catalhoyuk
Çatalhöyük”
“
1
2
Dünya miras listesinde
bir Neolitik Kent
“Çatalhöyük”
Sille
Selçuklu
Meram
KONYA
Karatay
Yarma
Hatıp
Ovakavağı
Kaşınhanı ismil
4
Hatunsaray Çatalhöyük Hotamış
İçeriçumra Gölü
Çumra
Akören
5
Dünya miras listesinde bir Neolitik Kent
“Çatalhöyük”
6
7
Dünya Miras Listesinde Bir Neolitik Kent
“Çatalhöyük”
Çatalhöyük Mimarisi
Çatalhöyük yerleşimi, dışa tamamen kapalı bal peteği şeklinde
bitişik düzende kerpiçle inşa edilen konut ve tapınaklardan olu-
şan mahallelerin birbirine eklenmesinden meydana gelmektedir.
Evlerin bitişik duvarları nedeniyle şehirde sokaklar mevcut de-
ğildir. Ulaşım günlük hayatın büyük zamanının geçtiği düz dam-
lar üzerinden sağlanmaktadır. Evlerin arasında avluya açılan dar
geçitler yer almaktadır. Avlular bir anlamda hava ve ışık sağlayan
aynı zamanda çöplük olarak kullanılan mekânlardır. Plan olarak
birbirine benzeyen evler taş temel kullanılmadan kerpiç tuğlalar-
la dörtgen planlı olarak yapılmıştır. Ana odalara bitişik depo ve
yan odalar bulunmaktadır. Odalar arasında dikdörtgen, kare ya da
oval biçimde geçişler vardır. Ahşap kirişler ile duvarların içerisine
yerleştirilen ahşap dikmelerin taşıdığı çatılar ise sıkıştırılmış kil
ve kamıştan inşa edilmiştir. Evlere giriş çatıdan açılan bir delikten
ahşap merdiven aracılığıyla sağlanmaktadır. Bu delik aynı zaman-
da merdivenin hemen altına yapılan ocak için baca ve aydınlatma
görevini de üstlenmiştir. Odaların içinde yerden hafifçe yüksel-
tilmiş platformlar (sekiler) ile duvarlarda nişler bulunmaktadır.
Bu platformları uyumak, oturmak ve günlük işlerini yapmak için
kullanmışlardır. Platformların altına da mezar hediyeleriyle birlik-
te ölülerini gömmüşlerdir. Evlerin duvarları sıvalı olup, sıva üze-
ri beyaza boyandıktan sonra kırmızı, siyah ve sarı tonlarda duvar
resimleri yapılmıştır. Evlerin kullanım ömrünün yaklaşık 80 sene
olduğu düşünülmektedir. Evler kullanılamaz hale geldiğinde evin
içerisi temizlenmiş sonra da toprak ve moloz doldurularak üzerine
yenisi inşa edilmiştir.
Çatalhöyük’te konutlar dışında küçümsenmeyecek sayıda kutsal
mekân (tapınak) olarak tanımlanan yapılarda bulunmuştur. Tapı-
naklar, duvarlarındaki yüksek kabartmalar ve duvar resimleri ile
konutlardan ayrılır.
8
Ev mimari kesit
10
11
Dünya Miras Listesinde Bir Neolitik Kent
“Çatalhöyük”
12
Çatalhöyük buluntuları ve el sanatları
Çatalhöyük’te yapılan kazılarda ele geçen alet ve malzeme-
ler pişmiş toprak, taş, ağaç, kemik ve obsidyenden yapılmıştır.
Pişmiş topraktan yapılmış kaplar; yiyecek-içecek kapları, pişir-
me kapları, taşıma kapları, depolama kapları olarak şekillen-
dirilmiştir. Ayrıca pişmiş topraktan ve taştan yapılan doğumu,
bereketi, bolluğu simgeleyen şişman iri göğüslü, iri kalçalı
yanlarında bulunan iki panterin arasında doğum yapar şek-
linde betimlenen “Ana Tanrıça” heykelcikleri Çatalhöyük’ün en
önemli buluntuları arasında yerini almıştır. Yine pişmiş top-
raktan yapılan yuvarlak, oval ve dikdörtgen formlu kazıma
tekniğinde yapılmış mülkiyet simgesi olarak kullanılan damga
mühürler önemlidir. Ağaç malzemeden taş aletler kullanılarak
yapılmış kutular, derin kaplar, yuvarlak ve oval tabaklar ele
geçmiştir. Kemikten yapılmış buluntular arasında iğneler, biz-
ler, bıçak sapları, kemer tokaları ve boncuklar önemlidir. Volka-
nik bir malzeme olan Obsidyen ve çakmak taşından kesici ve
delici özelliğinden dolayı ok ucu, mızrak ucu ve bıçak olarak
kullanılan kesici aletler yapılmıştır. Ayrıca parlak ve yansıtıcı
özelliğinden dolayı da bir yüzü perdahlanarak ayna olarak kul-
lanılmış örnekler de mevcuttur. Topuz başları, el değirmenleri,
öğütme taşları, havanlar, açkı taşları, el baltaları, derin kaşıklar
ve kepçeler, taş yüzükler, bilezikler ve kolyeler diğer buluntular
arasında sayılabilir. Sepetçilik ve dokumacılıkta Çatalhöyük’te
gelişen önemli sanatlardan birisidir.
13
14
Dünya miras listesinde bir Neolitik Kent
“ Çatalhöyük”
Kriter (IV); “Bir bina türünün mimari ve teknolojik topluluğun, ya da arazi yapısının eşi
benzeri olmayan bir örneği olarak insanlık tarihindeki önemli bir veya birden fazla
safhayı aydınlatması”. Çatalhöyük ev toplulukları Neolitik Döneme özgü eşi benzeri
olmayan bir yerleşim biçimi olarak karşımıza çıkmaktadır. Sokaksız bir yerleşke anla-
yışıyla ulaşımın çatı üzerinden sağlandığı binaları ile girişlerin damlardan yapıldığı
konutlarla karakterize edilir.
Özgünlük, bütünlük ve seçkin evrensel değerlerindeki yarattığı farkları ile taşıdığı kri-
terler, Çatalhöyük’ün 1 Temmuz 2012 günü St. Petersburg’ta 21 ülkeden uzmanların
oluşturduğu UNESCO Dünya Miras Komitesi’nin 36. Toplantısında oy birliği ile Dünya
Miras Listesine girmesini sağlamıştır.
Dünya Miras Listesinde Bir Neolitik Kent
Çatalhöyük”
“
16
www.konya.bel.tr