PIPSUM pitanja – II kolokvijum

1. Šta je propusnost, a šta telefonski saobraćaj?

Propusnost tj. moć prospajanja je osnovno svojstvo centrale i mreže. Da bi se u potpunosti i
kvantitativno mogla prikazati propusnost centrala, moraju se pomenuti osnovna načela teorije
komunikacionog tj. telefonskog saobraćaja.
Telefonski saobraćaj u najširem smislu predstavlja zauzimanje organa u telefonskoj mreži radi
razmene informacija između ljudi ali i između delova mreže, uređaja i korisničkih aparata.
Telefonski saobraćaj u užem smislu (telephone traffic, ili teletraffic) je mera ljudske potrebe za
razmenom informacija telefonom. Osnovni cilj teorije telefonskog saobraćaja i njene primene je
da se postigne da propusnost telefonske mreže prati i zadovoljava sve potrebe telefonskog
saobraćaja.
saobraćaj
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
+---+---+---+---+---+---+---+---+---+---+---+----
2 4 6 8 10 12 14 16 18 20 22 24
sati dana

2. Koje je osnovno svojstvo telefonskog saobraćaja?

Osnovno svojstvo telefonskog saobraćaja je slučajnost. Njegova vrednost se ne može tačno
unapred utvrditi jer zavisi od niza činilaca: doba dana (slika 3.2.1.), dana u nedelji (slika 3.2.2.),
doba godine, raznih društvenih događaja, stanja telefonske mreže.

3. Šta čini prave i posredne izvore telefonskog saobraćaja?

U telefonskoj mreži postoje pravi i posredni izvori saobraćaja. Pravi izvori su korisnici tj.
telefonski priključci a posredni izvori vodovi između centrala, izlazi iz komutacionog polja, veze
između pojedinih stupnjeva komutacionog polja.
 4. Kako se opisuje proces dolazaka poziva?
Posmatra se proces dolazaka poziva u trenutku dolaska jednog slučajnog poziva, to. Dužina
vremenskog intervala koji protekne od ovog trenutka do trenutka dolaska sledećeg poziva, t, je
slučajna veličina koja, u načelu, zavisi:
1. Od trenutka to. Jasno je da u intervalima slabog saobraćaja u toku dana ili u neradnim danima
interval vremena do sledećeg poziva može biti duži nego u intervalima jakog saobraćaja;
2. Od poziva koji su stiglu pre trenutka to. Veliki broj poziva došlih neposredno pre to može da
utiče na smanjenje verovatnoće dolaska poziva posle to;
3. Od stanja centrale u koju pozivi dolaze. Veliki broj veza u toku u trenutku to može uticati na
smanjenje verovatnoće dolaska novog poziva;
4. Od momenata završavanja razgovora koji su postojali u trenutku to. Završetak velikog broja
razgovora (tj. oslobađanje velikog broja izvora poziva) neposredno posle to može uticati na
povećanje verovatnoće dolaska novog poziva;

5. Kako se zove proces u kome je vreme između događaja raspodeljeno

eksponencijalno?
Proces događaja u kome je dužina vremenskog intervala između uzastopnih događaja slučajna
veličina sa negativno eksponencijalnom raspodelom naziva se Puasonovim procesom. Poznato je
da je za ovaj proces verovatnoća P(k,t) da se u vremenskom intervalu t desi k događaja jednaka:

P(k,t)=(t)ke-t/k!

gde je =1/tc, a tc srednja vrednost dužine trajanja vremena između događaja (što će se nadalje
zvati srednjim vremenom). Veličina  se naziva intenzitetom događaja, u našem slučaju
intenzitetom poziva ili pozivanja (call intensity).
Iz jednačine (3.9.) je očigledno da je verovatnoća da između dva poziva protekne interval
vremena koji je duži od t jednaka verovatnoći da se tom intervalu ne dođe ni jedan poziv:

P(0,t)=e-t
Funkcija raspodele vremenskog intervala između uzastopnih poziva je:

P(t)=V(interval između uzastopnih pozivat)=1-P(0,t)=1-e-t

što ukazuje na eksponencijalnu raspodelu dužine vremenskog intervala između uzastopnih

poziva.
 6. Kako se može definisanti ponuđeni saobraćaj?
Ponuđeni saobraćaj (offered traffic) se smatra osnovnom veličinom u saobraćajnim proračunima.
Posmatra se grupa beskonačnog broja uslužujućih organa kojoj se nude pozivi Puasonovim
tokom intenzitetom λ, a razgovori imaju srednju vrednost dužine trajanja tm. Svaki poziv može
da zauzme svaki slobodan organ.
Neka je P(j,t) verovatnoća da je u trenutku t zauzeto j (j=0,1,2,...) organa a neka je x(t) slučajna
veličina koja pokazuje broj zauzetih organa u trenutku t. Tada je

P(j,t)=V(x(t)=j)

gde V(a) označava verovatnoću događaja a.

7. Šta je vjerovatnoća gubitka (gubitaka)?

Vjerovatnoća gubitka B ili, kraće, gubitak (gubici) (blocking probability, loss probability, call
congestion probability) je vjerovatnoća da će poziv, koji je došao u slučajnom trenutku,
napustiti snop zbog nemogućnosti da bude uslužen.
Neka je sa B(t) označena vjerovatnoća da će poziv, došavši u trenutku t, biti izgubljen. Posmatra
se interval vremena (t,t+t). Vjerovatnoća da u tom intervalu vremena dođe novi poziv je:
∞

∑ 𝑃(𝑗, 𝑡)jΔt + 𝑜(𝛥𝑡)

𝑗=0
Vjerovatnoća da ovaj poziv ostane u snopu je:
∞

∑ 𝑃(𝑗, 𝑡)𝑔(𝑗) jΔt + 𝑜(𝛥𝑡)

𝑗=0
a vjerovatnoća da bude izgubljen:
∞

∑ 𝑃(𝑗, 𝑡)[1 − 𝑔(𝑗)]jΔt + 𝑜(𝛥𝑡)

𝑗=0

8. Šta je usluženi saobraćaj?

Usluženi ili obavljeni saobraćaj (handled, served ili carried traffic) se određuje kao srednji broj
istovremenih razgovora u snopu (uzimajući sumu od prvog, a ne od nultog člana):

𝑌 = ∑ min(𝑗, 𝑛) 𝑃(𝑗)
𝑗=0

Kako je min(j,n)=jtm iz jedn. (*), j=j-1(P(j-1)/P(j)) iz jedn. i j=g(j)j iz jedn. dobija se za

usluženi saobraćaj:
 ∞

𝑌 = 𝑡𝑚 ∑ 𝑔(𝑗)𝑗𝑃(𝑗)
𝑗=0

9. Šta su gubici (gubitak) po vremenu?

Gubici po vremenu E (time congestion) se u sistemima usluge sa gubicima definišu kao dio
vremena kada nije moguće primiti poziv na uslugu bez obzira da li je on došao ili nije. Očigledno
je da su gubici po vremenu jednaki zbiru verovatnoća stanja kada su svi organi u snopu zauzeti:
∞

𝐸 = ∑ 𝑃(𝑗)
𝑗=𝑛

Gubitke po vremenu treba razlikovati od gubitaka poziva B (call congestion) koji su jednaki
vjerovatnoći gubitaka definisanoj jednačinom. Ukoliko intenzitet poziva ne zavisi od stanja
snopa tj. j==const gubici po vremenu su brojno jednaki gubicima razgovora tj. B=E.

10. Šta je Engsetov model sa gubicima?

Kao što je rečeno, jedna od pretpostavki Erlangovog modela je nezavisnost intenziteta poziva od
stanja snopa tj. od broja zauzetih organa u snopu. Najpoznatiji model u kome intenzitet pozivanja
zavisi od stanja sistema je tzv. Engsetov model. Ovaj model se sastoji od n uslužujućih organa i
konačnog broja izvora saobraćaja N a intenzitet pozivanja je srazmeran broju slobodnih izvora
saobraćaja. Neka je sa =0 označen intenzitet pozivanja kada su svi izvori saobraćaja slobodni
tj. kada ne postoji zauzetih organa tj. snop je u stanju {0}. To znači da svaki slobodan izvor
saobraćaja ima intenzitet /N. U stanju {j}, j=0,1,2,...,n-1,n intenzitet pozivanja je, dakle:

j=(N-j)(/N) (3.32.1.)

Iz uopštenih jednačina (3.17.8.) i (3.17.9.) se dobija raspodela verovatnoća stanja:

N n N
P(j)=( ) / ( ) j=0,1,2,...N
j k
(3.32.2.)
j k=0 k

gde je =tm/N veličina koja se često naziva ponuđenim saobraćajem od slobodnog izvora. Ovu
veličinu, koja je teorijskog karaktera, treba razlikovati od ponuđenog saobraćaja po izvoru koja
ima veliki značaj u praksi jer predstavlja osnovu za određivanje broja organa u snopu.
 11. Šta je mjerenje saobraćaja i čemu služi?
Mjerenje saobraćaja omogućava da se utvrdi da li komunikaciona oprema zadovoljava (i u kojoj
meri) svoj osnovni cilj a to je da promena svojstava opreme prati ljudsku potrebu za razmjenom
informacija. U tom cilju mjerenje saobraćaja se koristi:

 da se utvrde svojstva pretplatnika kako bi se novi uređaji odgovarajuće opremili;

 da se utvrdi odstupanje pružene usluge od zahtevane kod postojećih uređaja;
 da se utvrde uska grla u mreži;
 da se otkriju kvarovi u mreži;
 da se omogući upravljanje mrežom na osnovu postojeće situacije;
 da se omogući delotvorna zaštita od preopterećenja;
 da se utvrdi zakonitost promene saobraćajnih potreba na duži rok;
 da se utvrdi uticaj raznih činilaca na saobraćajne tokove (na primer: uticaj niže tarife u
periodu slabijeg opterećenja na vrednost saobraćaja u času glavnog opterećenja (ČGO)).

12. Šta je to simulacija telefonskog saobraćaja?

Pod ovim izrazom se podrazumjeva oponašanje procesa dolazaka poziva i procesa njihovog
usluživanja na računaru. Simulacija se često naziva i modeliranjem jer se za posmatrani realni
slučaj izrađuje simulacioni model. Postoje tri osnovna cilja koja se postižu simulacijom.
Prvi cilj je provjera teorijski dobijenih rezultata. Smatra se da su novi teorijski rezultati dokazani
ako se potvrde u simulacionom procesu. Ranije je to vršeno upoređenjem sa rezultatima mjerenja
što je znatno teže i duže traje.
Drugi cilj je ispitivanje svojstava složenih sistema usluživanja za koje ne postoji način da se
lako proračunaju. Tipičan primjer ove primjene je modeliranje cjelokupnog upravljačkog organa
telefonske centrale sa svim podorganima.
Treći cilj simulacije je ispitivanje raznih uticaja na poznate modele. Tipičan primjer ove
primjene je modeliranje ponašanja teorijski rješene grupe organa pod uticajem ponovljenih
poziva ili neispravnih organa.