HIỆU QUẢ CỦA BỔ SUNG MEN TIÊU HÓA PEPSIN – B1 ĐẾN KHẨU PHẦN

CỦA TRẺ EM TỪ 2-5 TUỔI TẠI CỘNG ĐỒNG

Đỗ Thị Phương Hà*, Lê Bạch Mai, Cao Thị Thu Hương

Viện Dinh dưỡng Quốc gia, Hà Nội

TÓM TẮT
Nghiên cứu thử nghiệm can thiệp mù đơn có đối chứng trên cộng đồng được thực hiện để đánh giá hiệu
quả của bổ sung men tiêu hóa Pepsin-B1 kết hợp tư vấn chế độ ăn tới khẩu phần của trẻ em từ 2-5 tuổi
tại huyện Thanh Oai, Hà Nội vào tháng 10-12/ 2011. Đối tượng nghiên cứu là 97 trẻ từ 24-60 tháng tuổi
có nguy cơ suy dinh dưỡng và suy dinh dưỡng vừa, gồm 45 trẻ ở nhóm can thiệp được bổ sung men
Pepsin-B1 và 52 trẻ ở nhóm đối chứng được bổ sung viên Placebo. Liều lượng: trẻ 2-3 tuổi: 2 viên 250mg/
ngày chia 2 lần; trẻ 4-5 tuổi: 3 viên 250mg/ngày chia 2. Cả 2 nhóm đều được tư vấn chế độ ăn. Can thiệp
kéo dài 3 tuần. Kết quả cho thấy bổ sung men tiêu hóa Pepsin-B1 có tác dụng tăng mức tiêu thụ thực phẩm
và cải thiện giá trị dinh dưỡng của khẩu phần, đặc biệt là tăng năng lượng, protein, lipid, retinol, calci, và
kẽm và tăng tỷ lệ trẻ đáp ứng mức nhu cầu khuyến nghị về năng lượng, protein và vitamin B1, quan sát
rõ nhất sau 10 ngày can thiệp. Nghiên cứu này cho thấy bổ sung men tiêu hóa Pepsin-B1 kết hợp tư vấn
chế độ ăn có hiệu quả cải thiện được khẩu phần của trẻ em từ 2-5 tuổi có nguy cơ suy dinh dưỡng và suy
dinh dưỡng tại cộng đồng.

Từ khóa: Pepsin B1, trẻ em, suy dinh dưỡng, khẩu phần

I. ĐẶT VẤN ĐỀ
Ở Việt Nam trong hàng thập kỷ qua, tỷ lệ
suy dinh dưỡng (SDD) đã giảm nhiều, nhưng
hiện nay tình trạng trẻ suy dinh dưỡng vừa
chiếm chủ yếu và phổ biến trong cộng đồng
[1]. Do vậy, các giải pháp tích cực, hiệu quả
để giảm thấp hơn nữa tỷ lệ SDD ở trẻ em Việt
Nam vẫn rất cấp thiết và có ý nghĩa thực tiễn.
Protein giữ vai trò đặc biệt quan trọng đối với
cơ thể người, đặc biệt là đối với trẻ em nhằm
đáp ứng nhu cầu cho quá trình tạo hình, sự
đổi mới về thành phần tế bào để xây dựng nên
các tế bào, mô, cơ quan trong cơ thể, cung cấp
nguyên liệu cần thiết để tạo thành các dịch tiêu
hóa, nội tiết tố, emzyme là các chất quan trọng
điều hòa các quá trình chuyển hóa cũng như
hoạt động sinh lý của các chức phận cơ thể.
Quá trình tiêu hóa protein được bắt đầu ở dạ
dày dưới tác dụng của men Pepsin do tế bào
chính của dạ dày tiết ra. Ở trẻ nhỏ, nhất là trẻ
bị suy dinh dưỡng, việc tiết Pepsin của dạ dày
có thể bị hạn chế, trong khi trẻ cần tiêu thụ một
lượng lớn protein không chỉ phục vụ cho quá
trình phát triển bình thường mà còn giúp trẻ
phục hồi dinh dưỡng [2]. Do vậy, đối với trẻ
bị suy dinh dưỡng, ngoài việc thực hành nuôi
dưỡng trẻ theo đúng nhu cầu thì việc bổ sung
men Pepsin là cần thiết để giúp trẻ tăng cường
khả năng tiêu hóa protein trong quá trình phục
hồi dinh dưỡng và đảm bảo phát triển [3, 4].
Carbohydrat hay glucid là nguồn cung cấp
năng lượng quan trọng nhất của cơ thể. Các
thực phẩm chứa carbohydrat sau khi ăn vào
được tiêu hóa thành glucose, hấp thu và chuyển
hóa thành năng lượng để phục vụ cho các hoạt
động của cơ thể. Vitamin B1 hay Thiamin là
thành phần của thiamin pyrophosphat (TPP)
hoạt động như một coenzym trong hai loại
phản ứng oxy hóa-khử carboxyl và transketol
hóa, rất quan trọng trong quá trình chuyển hóa
glucid và cần thiết cho tổng hợp acid béo [5].
Trong não người trưởng thành, con đường
chuyển hóa pentose chỉ chiếm một phần rất
nhỏ, nhưng trong não trẻ em đang phát triển,

*Tác giả: Đỗ Thị Phương Hà Ngày nhận bài: 08/02/2017

Địa chỉ: Viện Dinh Dưỡng Ngày phản biện: 27/2/2017
Điện thoại: 0912 474 550 Ngày đăng bài: 20/03/2017
Email: dothiphuongha@dinhduong.org.vn

Tạp chí Y học dự phòng, Tập 27, số 2 - 2017 125

trên 50% chuyển hóa đường đi theo con đường
này. Ngoài ra Thiamin cũng có vai trò quan
trọng trong chuyển hóa protein là chuyển đổi
acid amin tryptophan thành niacin và quá trình
chuyển hóa của leucin, isoleucin và valin.
Để phục hồi trẻ bị suy dinh dưỡng protein
năng lượng thì cùng với việc cung cấp đủ các
chất dinh dưỡng, đặc biệt là protein, năng lượng
thì việc tăng cường tiêu hóa, hấp thu các chất
này là vô cùng cần thiết. Việc tiêu thụ thực phẩm
động vật giàu protein đã được nhiều nghiên cứu
chứng minh có liên quan tới sự tăng trưởng tốt
hơn ở trẻ nhỏ [6]. Hiện nay Viện Dinh dưỡng
đã nghiên cứu sản xuất men tiêu hóa Pepsin-B1
[7]. Hiệu quả của bổ sung men tiêu hóa Pepsin
đã được chứng minh trên chuột thí nghiệm [8]
trong việc cải thiện có ý nghĩa lượng thức ăn
trung bình, cân nặng, chiều dài của nhóm bổ
sung men Pepsin so với lô chứng. Việc bổ sung
Pepsin và vitamin B1 không những làm tăng
khả năng dung nạp và tiêu hóa protein ở thực
phẩm, chống rối loạn tiêu hóa mà còn giúp tăng
cường chuyển hóa glucid. Để có thể ứng dụng
rộng rãi các sản phẩm men tiêu hóa Pepsin-B1
trong phòng chống SDD ở trẻ em, cần có các
thử nghiệm đánh giá hiệu quả của bổ sung men
Pepsin-B1 tới khẩu phần của trẻ em 2-5 tuổi
SDD tại cộng đồng.
II. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
2.1 Thiết kế nghiên cứu
Thử nghiệm can thiệp mù đơn có đối chứng
trên cộng đồng.
2.2 Thời gian nghiên cứu
Từ tháng 10-12/ 2011.
2.3 Đối tượng nghiên cứu
Trẻ 2-5 tuổi (24-60 tháng) có nguy cơ SDD
và SDD độ 1 có -3SD ≤ Z-score cân năng theo
tuổi (WAZ) < - 1SD của 2 xã thuộc huyện
Thanh Oai, Hà Nội.
Tiêu chuẩn loại trừ: Trẻ mắc các bệnh bẩm
sinh, dị tật cơ thể, bệnh nội khoa mạn tính; hoặc
126 Tạp chí Y học dự phòng, Tập 27, số 2 - 2017
đang mắc các bệnh nhiễm trùng cấp tính (sởi,
viêm phổi...), rối loạn tiêu hóa cấp tính khi bắt
đầu can thiệp và trẻ đã sử dụng các loại men
tiêu hóa, vi chất dinh dưỡng... trong 1 tháng
trước khi can thiệp; bà mẹ không cam kết và
không có khả năng để thực hiện chế độ ăn theo
hướng dẫn.
2.3 Cỡ mẫu
Công thức tính cỡ mẫu so sánh trung bình
2 nhóm:
n = 2{(Z + Z) / }2
Trong đó: n là cỡ mẫu, tương ứng với độ
tin cậy 90% thì Z = 1,65 và lực mẫu 90% thì
Z = 1,28; uớc tính sự khác biệt  về mức độ
tăng khẩu phần protein giữa nhóm can thiệp và
nhóm chứng sau 3 tuần can thiệp là 14.9g (theo
khảo sát thử), với độ dao động = 24.7 thì cỡ
mẫu cần cho mỗi nhóm là 47 trẻ, cộng thêm
10% dự kiến bỏ cuộc. Vậy mỗi nhóm cần 52
trẻ. Tổng cỡ mẫu là 104 trẻ cho 2 nhóm.
2.4 Chọn mẫu
Sàng lọc đối tượng: Cân toàn bộ trẻ 2-5
tuổi (24-60 tháng) của 2 xã. Hỏi tiền sử bệnh,
khám lâm sàng phát hiện bệnh nội khoa và dị
tật cơ thể, hoàn cảnh kinh tế gia đình. Phân loại
TTDD theo Z-score cân nặng / tuổi [4]. Lập
danh sách trẻ có tình trạng dinh dưỡng (TTDD)
-3SD ≤ WAZ-score < - 1SD).
Chọn mẫu: dùng phương pháp ngẫu nhiên
đơn lấy 52 trẻ đáp ứng tiêu chí lựa chọn ở một
xã vào nhóm can thiệp và 51 trẻ ở một xã vào
nhóm chứng.
2.5 Can thiệp cho mỗi nhóm nghiên cứu
Nhóm chứng: Người chăm sóc trẻ được tư
vấn chế độ ăn theo thực đơn thiết kế sẵn và trẻ
được bổ sung viên nang placebo.
Nhóm can thiệp Pepsin-B1 (PB1): Người
chăm sóc trẻ được tư vấn chế độ ăn theo thực
đơn thiết kế sẵn và trẻ được bổ sung viên nang
Pepsin-B1 250 mg.
Thời gian can thiệp là 3 tuần và theo dõi 2
tuần sau can thiệp.
2.5.1 Tư vấn chế độ ăn
Toàn bộ trẻ của 2 nhóm được tư vấn chế độ
ăn. Người chăm sóc trẻ của 2 nhóm được tư vấn
trực tiếp về chế độ ăn theo thực đơn đã thiết
kế sẵn phù hợp nhu cầu dinh dưỡng khuyến
nghị theo tuổi, giới và cân nặng của trẻ [5, 6]
và yêu cầu thực hiện theo đúng thực đơn đã
cung cấp để đảm bảo trẻ được ăn đủ khẩu phần
và khuyến khích trẻ ăn hết khẩu phần. Nếu trẻ
đi học mẫu giáo thì cô giáo cho trẻ uống thuốc
trước bữa ăn trưa và theo dõi khẩu phần của trẻ
để ghi chép vào phiếu theo dõi.
2.5.2 Bổ sung men tiêu hóa Pepsin-B1
Sản phẩm bổ sung: Sản phẩm Pepsin-B1
đã được nghiên cứu sản xuất, kiểm nghiệm
chất lượng tại Viện Dinh dưỡng và công bố
chất lượng sản phẩm tại Cục An toàn vệ sinh
thực phẩm – Bộ Y tế. Thành phần viên nang
Pepsin-B1: Pepsin: 250mg, Vitamin B1: 1mg
và tá dược vừa đủ. Thành phần viên nang
Placebo gồm: Glucose, tinh bột Lactose, bột
talc, gelatin, Magiê Stearat vừa đủ. Để đảm bảo
nguyên tắc mù của nghiên cứu: hai loại viên
nang Pepsin-B1 và Placebo được đóng gói bao
bì giống nhau, chỉ khác ký hiệu ở thùng giấy và
người tham gia nghiên cứu không được biết trẻ
thuộc nhóm can thiệp hay nhóm chứng và viên
nang là Pepsin-B1 hay Placebo.
Cách bổ sung: Liều lượng: trẻ 2-3 tuổi: 2
viên/ngày chia 2 lần; trẻ 4-5 tuổi: 3 viên/ngày
chia 2 lần. Cách uống: uống vào trước bữa ăn
trưa và trước bữa ăn tối 30 phút. Trẻ có thể nuốt
cả viên nang với nước hoặc đối với trẻ nhỏ có
thể bóc vỏ nang ra rồi hòa bột thuốc với nước
để uống.
2.5.3 Theo dõi và giám sát
Cán bộ của Viện Dinh dưỡng giám sát việc
uống thuốc và thực hiện chế độ ăn.
2.6 Thu thập số liệu
Các chỉ tiêu đánh giá được thu thập vào thời
điểm ban đầu (BĐ) trước can thiệp, giữa kỳ
(GK): sau 10 ngày, cuối kỳ (CK): sau 21 ngày
và 2 tuần sau khi can thiệp kết thúc (SCT), bao
gồm:
Tạp chí Y học dự phòng, Tập 27, số 2 - 2017
Hỏi ghi khẩu phần của trẻ: Khẩu phần của
trẻ được đánh giá bằng phương pháp hỏi ghi
khẩu phần 24 giờ qua theo mẫu phiếu điều tra
thiết kế sẵn có sử dụng quyển ảnh và một số
công cụ đo lường thực phẩm hỗ trợ [4]. Trẻ
đang đi mẫu giáo thì khẩu phần trẻ ăn ở trường
được cân đong trực tiếp tại trường.
Đánh giá khẩu phần: Khẩu phần của trẻ
được đánh giá bằng mức tiêu thụ thực phẩm,
giá trị dinh dưỡng của khẩu phần (năng lượng
khẩu phần, cân đối khẩu phần, mức tiêu thụ
protein và các chất dinh dưỡng khác), mức đáp
ứng của khẩu phần theo nhu cầu dinh dưỡng
khuyến nghị (NCDDKN) đối với từng lứa tuổi
[5].
2.7 Xử lý số liệu
Nhập và xử lý sô liệu bằng phần mềm WHO
Anthro và SPSS 15.0. Trẻ uống đủ 90% số viên
nang (38/42 viên đối với trẻ 2-3 tuổi hoặc 76/84
viên đối với trẻ 4-5 tuổi) được đưa vào phân
tích. Các biến số được kiểm định phân bố chuẩn
bằng Kolmogorov-Smirnov test. Sử dụng t-test
(phân bố chuẩn) hoặc Mann-Whitney U test
(không phân bố chuẩn) để so sánh 2 biến liên
tục. Sử dụng x2 test hoặc Fisher’s Exact test,
MC Nemar test để so sánh hai tỷ lệ giữa 2
nhóm tại cùng thời điểm hoặc một nhóm tại
trước và sau can thiệp. Giá trị p < 0,05 là mức
có ý nghĩa thống kê.
2.8 Vấn đề đạo đức nghiên cứu
Hội đồng đạo đức trong nghiên cứu y sinh
học của Viện Dinh dưỡng đã thông qua.
III. KẾT QUẢ
Số trẻ tham gia đủ bốn đợt điều tra và uống
> 90% số viên nang phát ra thì được đưa vào
phân tích. Tổng cộng là 97 trẻ, 45 trẻ nhóm bổ
sung Pepsin-B1 và 52 trẻ nhóm chứng. Tỷ lệ
nam-nữ, tuổi trung bình TTDD của hai nhóm
trẻ không khác nhau. Tỷ lệ nam - nữ của hai
nhóm trẻ nghiên cứu không khác nhau. Tuổi
trung bình của trẻ nhóm chứng (44,3 tháng) cao
hơn của nhóm can thiệp (41,9 tháng) tuy nhiên
127
sự khác biệt không có ý nghĩa thống kê. Cân nhiên tình trạng dinh dưỡng của 2 nhóm nghiên
nặng trung bình của nhóm ĐC cao hơn so với cứu đánh giá bằng cả 3 chỉ số đều không khác
nhóm Pepsin-B1 (do tháng tuổi cao hơn) tuy nhau có ý nghĩa thống kê (Bảng 1).

Bảng 1. Đặc điểm chung của hai nhóm nghiên cứu

Nhóm Pepsin-B1 (n=45) Nhóm chứng (n=52)

n % n %
Nam (n, %) 22 48,9% 26 50%
Nữ (n, %) 23 51,1% 26 50%
Tuổi (TB ± SD) - tháng 41,9 ±9,7 44,3 ± 9,9
Cân nặng (kg, TB ± SD) 11,5 ±1,2* 12,0 ±1,4*
Chiều cao (cm, TB ± SD) 90,3 ± 5,7 92,2 ±6,3
WAZ (TB ± SD) -2,2 ±0,5 -2,0 ±0,6
HAZ (TB ± SD) -2,1 ±0,7 -2,0 ±0,7
WHZ (TB ± SD) -1,3 ±0,5 -1,2 ±0,7
Tỷ lệ trẻ nhẹ cân độ 1 71,1** 42,3**
*p < 0,05, t-test độc lập; **p<0,01, t-test độc lập

Bảng 2. Mức tiêu thụ thực phẩm của hai nhóm trẻ tại các thời điểm điều tra

Nhóm thực Ban đầu Giữa kỳ Cuối kỳ Sau can thiệp

Nhóm N
phẩm TB±SD TB±SD TB±SD TB±SD

Ngũ cốc (g) PB1 45 152,6±59,5 186,3±81,8 188,9±74,5 167,7±93,5*

  Chứng 52 155,3±60,7 198,6±73,2 182,6±63,0 186,0±69,2*
PB1 45 2,4±3,7** a,l,v
10,9±5,6*** a,e
9,3±14,2 e,l
11,8±8,3*** v
Dầu mỡ (g)
Chứng 52 4,4±4,5** m 6,9±5,2**e 7,6±25,0 e,m 5,5±9,3***
Đậu hạt và PB1 45 2,7±6,2* v
7,4±15,7 8,9±13,8 15,9±16,9*** v
chế phẩm
Chứng 52 4,5±4,8* a, v 4,9±1,9 7,0±11,8 a 17,6±32,8*** v
(g)
PB1 45 92,3±63,0** b 148,2±106** b,k 86,4±118,2 k 101,4±115,4
Rau, quả (g)
Chứng 52 65,1±79,8** c,i 103,8±97,4** c 82,7±70,9 114,7±132,3 i

Thịt và Thủy PB1 45 57,2±41, 6 a,n,v

97,9±50,4 a
95,7±58,2** n
72,4±42,2 v
sản (g) Chứng 52 66,7±47,5 86,0±59,9 e 67,2±42,3** e 71,9±36,0
PB1 45 36,7±23,6*** c,n
34,7±80,6** c
20,2±23,3 n
15,0±25,6*
Trứng (g)
Chứng 52 9,7±17,3*** n
22,3±53,4** e
29,9±45,2 e,n
14,6±37,7*
PB1 45 153,6±111,7 c
133,5±116,1 c
153,9±206,0 161,6±130,2*
Sữa (g)
Chứng 52 131,8±115,4 140,2±123,2 138,0±118,8 108,4±91,6*

Bánh kẹo PB1 45 13,8±27,2** 6,5±17,0 e

14,3±26,3** e
22,8±42,5
(g) Chứng 52 23,5±31,2** a,i
7,7±21,7 a,g
24,4±23,2** g
10,9±30,3 i
Mann-Whitney U test so sánh giữa 2 nhóm tại các thời điểm: *p<0,05, ** p<0,01, *** p<0,001
Wilcoxon test so sánh giữa BĐ-GK, GK-CK, BĐ-CK, BĐ-SCT: c,e,m: p<0,05; b,i,k: p<0,01; a,n,g,l: p<0,001

128 Tạp chí Y học dự phòng, Tập 27, số 2 - 2017

 Bảng 1 cho thấy mức tiêu thụ thực phẩm
thuộc các nhóm ngũ cốc, dầu mỡ, rau quả,
thịt và thủy sản có xu hướng tăng cao ở giữa
kỳ so với ban đầu ở cả 2 nhóm nhưng nhóm
Pepsin-B1 tăng nhiều hơn nhóm chứng và
duy trì hoặc giảm nhẹ ở điều tra cuối kỳ và
2 tuần sau can thiệp. Sự khác biệt rõ nhất là
mức tiêu thụ dầu mỡ và đậu và chế phẩm
của nhóm Pepsin-B1 ban đầu thấp hơn nhóm
chứng nhưng lại cao hơn có ý nghĩa thống kê
so với nhóm chứng ở giữa kỳ (10,9 ± 5,6 g/
ngày và 6,9 ± 5,2 g/ ngày, p < 0,001) và 2 tuần
sau can thiệp (11,8 ± 8,3 g/ngày và 5,5 ± 9,3g/
ngày, p < 0,001). Mức tiêu thụ thịt và hải sản
không khác nhau giữa 2 nhóm lúc ban đầu và
ở cuối kỳ tăng cao hơn ở nhóm Pepsin-B1 so
với nhóm chứng (95,7 ± 58,2 g/ ngày và 67,2 ±
42,3 g/ ngày, p < 0,01).

Bảng 3. Giá trị dinh dưỡng khẩu phần của 2 nhóm nghiên cứu tại các thời điểm

Ban đầu Giữa kỳ Cuối kỳ Sau can thiệp

Nhóm N
(TB±SD) (TB±SD) (TB±SD) (TB±SD)

Năng lượng PB1 45 874,3±298,2 1.179,7±334,7* 1.169,1±410,8 1.128,7±249,3

(Kcal) Chứng 52 941.5±308,6 1.064,4±241,4 *
1.085,3±226,9 1.037,9±217,6
PB1 45 34,6±13,4 48,9±15,6* 47,9±16,8 43,2±13,1
Protein (g)
Chứng 52 37,1±11,6 41,5±14,0* 40,2±10,5 43,0±12,5
PB1 45 21,8±10,5 32,8±10,7* 31,3±17,7 36,5±12,8
Lipid (g)
Chứng 52 23,8±9,5 27,8±11,0* 29,4±11,1 25,0±10,1
PB1 45 135,4±50,0 172,8±60,3 174,6±66,1 157,3±39,4
Glucid (g)
Chứng 52 145,3±56,9 162,7±38,0 165,9±33,8 161,1±38,2
PB1 45 259,2±191,1 278,1±188,8c 301,0±255,6 309,3±460,6a
Retinol
Chứng 52 265,1±300,1 262,1±644,5 c
249,6±210,9 160,5±153,2a
PB1 45 0,9±0,2a 0,9±0,3* 1,0±0,4a 0,8±0,3
B1 (mg)
Chứng 52 0,8±0,4 a
0,8±0,3* 0,7±0,3 a
0,8±0,3
PB1 45 30,3±29,2 52,4±46,6 30,3±34,3 27,3±34,3b
C (mg)
Chứng 52 33,8±33,7 50,6±60,9 38,7±35,2 44,5±38,4b
PB1 45 369,6±197,4 449,2±269,1a 420,8±280,1 433,5±275,4a
Ca (mg)
Chứng 52 340,0±220,1 354,1±239,2a 374,1±233,6 367,2±410,a
PB1 45 5,1±4,7 6,8±2,0 6,1±2,4 5,5±1,9
Fe (mg)
Chứng 52 4,9±2,1 6,8±2,7 5,3±1,8 6,0±3,8
PB1 45 4,0±1,6 5,8±1,5 c
5,7±2,3** 4,1±1,1
Zn (mg)
Chứng 52 4,6±1,7 4,7±2,0 c
4,6±1,3** 4,5±1,2
t-test so sánh 2 nhóm PB1 và Chứng: *p < 0,05, **p < 0,01, ***p < 0,001
Mann-Whitney U test so sánh 2 nhóm PB1 và Chứng: a p < 0,05, b p < 0,01, c p < 0,001

Bảng 2 cho thấy tại thời điểm ban đầu, không
có sự khác biệt về giá trị dinh dưỡng khẩu
phần giữa 2 nhóm, trừ đối với khẩu phần B1
của 2 nhóm không thay đổi qua các thời điểm
GK, CK và đều cao hơn ở nhóm Pepsin-B1 so
với nhóm chứng. Tại giữa kỳ, khẩu phần của
nhóm Pepsin-B1 cải thiện rõ rệt với các mức
năng lượng (1.179,7 ± 334,7 Kcal/ ngày và
1.064,4 ± 241,4 Kcal/ ngày; p < 0,05), protein
(48,9 ± 15,6 g/ ngày và 41,5 ± 14,0 g/ ngày, p
< 0,05), lipid (32,8±10,7g/ ngày và 27,8 ± 11,0
g/ ngày; p < 0,05), retinol (278,1 ± 188,8 µg/
ngày và 262,1 ± 644,5 µg/ ngày; p < 0,001),
calci (449,2 ± 269,1 mg/ ngày và 354,1 ± 239,2

Tạp chí Y học dự phòng, Tập 27, số 2 - 2017 129

mg/ ngày, p < 0,05) và kẽm (5,8 ± 1,5 mg/ ngày
và 4,7 ± 2,0 mg/ ngày, p < 0,001) đều cao hơn
có ý nghĩa thống kê so với nhóm Chứng. Tại
cuối kỳ tuy khẩu phần năng lượng và các chất
dinh dưỡng của nhóm Pepsin-B1 có xu hướng
cao hơn nhóm chứng nhưng chỉ có khẩu phần
kẽm (5,7 ± 2,3mg/ngày và 4,6 ± 1,3 mg/ ngày,
p < 0,01) và vitamin B1 là khác biệt có ý nghĩa
thống kê. Tại 2 tuần sau can thiệp kết thúc, chỉ
có khẩu phần Retinol (309,3 ± 460,6 µg/ ngày
và 160,5 ± 153,2 µg/ ngày, p < 0,05) và calci
(433,5 ± 275,4mg/ ngày và 367,2 ± 410mg/
ngày, p < 0,05) của nhóm Pepsin-B1 cao hơn
có ý thống kê so với nhóm chứng.
Hình 1 cho thấy mức đáp ứng nhu cầu năng
lượng khuyến nghị không khác nhau giữa 2
nhóm và chỉ đạt 63,3% và 66,5%. Mức đáp ứng
nhu cầu năng lượng khuyến nghị của cả 2 nhóm
đều tăng ở giữa kỳ nhưng nhóm Pepsin-B1 cao
hơn nhóm chứng (85,4% và 75,7%, p < 0,05),
duy trì và giảm nhẹ ở điều tra cuối kỳ và 2
tuần sau can thiệp ở cả 2 nhóm nhưng nhóm
Pepsin-B1 vẫn luôn cao hơn nhóm chứng.

*p<0,05 **p<0,01

Hình 1. Mức đáp ứng NCDDKN về năng lượng Hình 2. Mức đáp ứng NCDDKN về protein
của 2 nhóm nghiên cứu của 2 nhóm nghiên cứu

Mức đáp ứng nhu cầu Protein khuyến nghị ở
nhóm Pepsin-B1 chỉ đạt 84,8% lúc ban đầu và
không khác nhau so với nhóm chứng (87,7%)
nhưng đã tăng lên và cao hơn có ý nghĩa thống
kê so với với nhóm chứng ở giữa kỳ (118,2% và
99%; p < 0,05) và cuối kỳ (115,8% và 95,8%;
p < 0,01). Hai tuần sau khi can thiệp kết thúc
mức đáp ứng nhu cầu protein của 2 nhóm vẫn
đạt mức khuyến nghị và không khác nhau có ý
nghĩa thống kê (Hình 2).

Bảng 4. Tỷ lệ trẻ đáp ứng nhu cầu khuyến nghị

Tỷ lệ trẻ có khẩu phần đáp ứng

Ban đầu Giữa kỳ Cuối kỳ Sau can thiệp
nhu cầu khuyến nghị
PB1(n=45) 6,7 26,7* 31,1** 19,0*
Năng lượng (%)
Chứng (n=52) 7,7 9,6* 7,7** 3,9*
PB1 (n=45) 26,7 68,9** 57,8 a
55,6
Protein (%)
Chứng (n=52) 30,8 38,5** 38,5 a
50
PB1 (n=45) 46,7** 84,4 77,8 71,1
Vitamin B1 (%)
Chứng (n=52) 73,1** 73,1 73,1 82,7
Fisher's Exact test : *p< 0,05, **p<0,01, a p=0,057

130 Tạp chí Y học dự phòng, Tập 27, số 2 - 2017

 Bảng 3 cho thấy ban đầu không có sự khác
nhau giữa 2 nhóm và chỉ có 6,7% và 7,7% trẻ
đáp ứng nhu cầu năng lượng; 26,7% và 30,8%
trẻ đáp ứng nhu cầu protein. Tỷ lệ trẻ đáp ứng
nhu cầu vitamin B1 ở nhóm Pepsin-B1 thấp hơn
nhóm chứng (46,7% và 73,1%, p < 0,01) nhưng
đã tăng lên bằng nhau ở giữa kỳ. Tỷ lệ trẻ đáp
ứng nhu cầu năng lượng tăng ở nhóm Pepsin-B1
trong khi không thay đổi, thậm chí giảm ở 2 tuần
Bảng 5. Tỷ lệ % năng lượng từ protein, lipid, glucid khẩu phần của 2 nhóm
Nhóm Pepsin B1
Ban đầu
2-3 tuổi
4-5 tuổi
Giữa kỳ
2-3 tuổi
4-5 tuổi
Cuối kỳ
2-3 tuổi
4-5 tuổi
2 tuần sau can thiệp
2-3 tuổi
4-5 tuổi
Tỷ lệ năng lượng khẩu phần từ protein đều
đạt mức khuyến nghị 12-15% ở cả 2 nhóm và
tại các thời điểm (Bảng 4). Ở trẻ 4-5 tuổi, tỷ lệ
năng lượng từ các chất sinh năng lượng là cân
đối, đáp ứng mức khuyến nghị cả về protein và
chất béo ở cả 2 nhóm tại các thời điểm. Nhóm
Pepsin-B1 có tỷ lệ năng lượng từ lipid tăng cao
ở giữa kỳ và 2 tuần sau can thiệp, còn ở nhóm
chứng tỷ lệ này hầu như không thay đổi. Ở trẻ
2-3 tuổi, tỷ lệ năng lượng từ lipid của nhóm
Pepsin-B1 tăng cao hơn ở GK, CK và 2 tuần
SCT so với ban đầu nhưng đều thấp hơn so với
mức NCDDKN là 35-40%. Tỷ lệ năng lượng từ
lipid của nhóm chứng hầu như không thay đổi
giữa các thời điểm điều tra.
Tạp chí Y học dự phòng, Tập 27, số 2 - 2017
sau CT ở nhóm chứng lần lượt là tăng từ 6,7%
so với 7,7% (BĐ) lên 26,7% so với 9,6% (p <
0,05) (GK); 31,1% so với 7,7% (p < 0,01) (CK)
và 19,0% so với 3,9% (p < 0,05) (SCT). Tỷ lệ trẻ
có khẩu phần đáp ứng nhu cầu protein ở nhóm
Pepsin-B1 đều tăng cao so với ban đầu và cao hơn
có ý nghĩa thống kê so với nhóm chứng từ 26,7%
so với 30,8% (BĐ), tăng lên 68,9% và 38,5% (p
< 0,01) (GK), 57,8% và 38,5% (p = 0,058) (CK).
% Năng lượng từ P/L/G
Nhóm chứng
16,1/22,5/61,4 16,7/27,7/55,6
15,5/22,5/62,0 15,5/22,8/61,7
15,7/25,0/59,3 15,9/25,1/59,0
16,8/26,1/57,1 15,0/23,0/62,1
17,4/27,0/55,6 15,9/26,7/57,4
16,1/22,8/61,1 14,3/23,4/62,4
15,4/27,7/56,9 15,2/25,2/59,6
15,0/29,3/55,7 16,4/21,0/62,6
IV. BÀN LUẬN
Do bổ sung viên Pepsin-B1 có tác dụng
tăng cường tiêu hóa protein và glucid, ngoài ra
vitamin B1 còn giúp làm tăng cảm giác ngon
miệng nên việc bổ sung men Pepsin-B1 cùng
với hướng dẫn chế độ ăn theo thực đơn đã giúp
cải thiện khẩu phần năng lượng và các chất dinh
dưỡng chính (protein, lipid, retinol, calci, kẽm)
tăng cao hơn một cách có ý nghĩa thống kê ở
nhóm Pepsin-B1 so với nhóm chứng. Kết quả
này cho thấy hiệu quả của bổ sung Pepsin-B1
tới cải thiện khẩu phần của trẻ, đặc biệt là năng
lượng và protein. Kết quả này cũng tương tự
nghiên cứu của Từ Ngữ và cộng sự (2005) [5]
131
cũng cho thấy cải thiện khẩu phần ở trẻ được
tư vấn chế độ ăn dùng thực phẩm có bổ sung
vi chất dinh dưỡng. Khẩu phần vitamin B1 của
trẻ ở nhóm chứng không thay đổi, trong khi ở
nhóm can thiệp do mức tiêu thụ thực phẩm tăng
nên khẩu phần vitamin B1 cũng tăng rõ rệt từ
46,7% trẻ có khẩu phần vitamin B1 đáp ứng
nhu cầu khuyến nghị lên 84,4% ở GK và 77,8%
ở CK nên việc bổ sung vitamin B1 là cần thiết
để đáp ứng đủ nhu cầu khuyến nghị. Ngoài ra,
do vitamin B1 là vitamin tan trong nước, nếu
vượt quá nhu cầu của cơ thể thì sẽ được đào
thải ra ngoài theo nước tiểu nên việc bổ sung
vitamin B1 là hoàn toàn an toàn.
Do trẻ nhỏ 2-3 tuổi có NCDDKN về lipid
cao nên trong giai đoạn can thiệp, tuy tỷ lệ
năng lượng từ lipid có tăng nhưng vẫn thấp hơn
nhiều so với khuyến nghị là 35-40% nên vẫn
cần tăng tỷ lệ năng lượng từ lipid và giảm năng
lượng từ glucid hơn nữa.
Giá trị dinh dưỡng khẩu phần gồm năng
lượng, protein, lipid, retinol, calci, kẽm không
khác biệt ban đầu nhưng lại tăng cao có ý nghĩa
thống kê ở nhóm Pepsin-B1 so với nhóm chứng
ở GK cho thấy việc bổ sung men Pepsin-B1 có
hiệu quả cải thiện khẩu phần rõ rệt nhất sau 10
ngày bổ sung. Nếu bổ sung men tiêu hóa kéo
dài có thể làm giảm khả năng bài tiết dịch tiêu
hóa của cơ thể và dễ dẫn đến tình trạng lệ thuộc
vào việc bổ sung này. Do đó có thể cần có thêm
nghiên cứu để có thể xem xét hướng dẫn thời
gian sử dụng men tiêu hóa hiệu quả có thể giúp
cải thiện tốt khả năng tiêu hóa, cải thiện khẩu
phần mà không gây phản tác dụng về khả năng
bài tiết men tiêu hóa tự nhiên của cơ thể, mà lại
giúp tiết kiệm chi phí.
V. KẾT LUẬN
Nghiên cứu này cho thấy việc bổ sung men
tiêu hóa Pepsin-B1 cùng với tư vấn chế độ
ăn đã cải thiện mức tiêu thụ thịt và hải sản ở
GK và CK tăng cao hơn ở nhóm Pepsin-B1 so
với nhóm chứng (95,7 ± 58,2 g/ ngày so với
67,2 ± 42,3 g/ ngày). Cải thiện rõ rệt giá trị
132 Tạp chí Y học dự phòng, Tập 27, số 2 - 2017
dinh dưỡng của khẩu phần tại GK của nhóm
Pepsin-B1 so với nhóm Chứng với năng lượng
(1.179,7 ± 334,7 Kcal/ ngày so với 1.064,4 ±
241,4 Kcal/ ngày); protein (48,9 ± 15,6 g/ ngày
so với 41,5 ± 14,0 g/ ngày); lipid (32,8±10,7g/
ngày so với 27,8 ± 11,0 g/ ngày) và một số vi
chất dinh dưỡng như retinol, calci và kẽm. Tỷ
lệ trẻ đáp ứng nhu cầu năng lượng tăng ở nhóm
Pepsin-B1 cao hơn so với nhóm chứng. Tỷ lệ
trẻ có khẩu phần đáp ứng nhu cầu protein ở
nhóm Pepsin-B1 đều tăng cao so với ban đầu
và cao hơn có ý nghĩa thống kê so với nhóm
chứng ở GK. Hiệu quả của bổ sung Pepsin-B1
kết hợp với tư vấn chế độ ăn đến khẩu phần của
trẻ 24-59 tháng rõ nhất ở GK tức sau 10 ngày
can thiệp.
TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Viện Dinh dưỡng. 10 năm chương trình mục tiêu
phòng chống suy dinh dưỡng trẻ em ở Việt Nam
(1998-2008). Viện Dinh dưỡng, 2009.
2. Digease TM. Fungal diatase and pepsin. The
integral role of enzyme supplementation in the
management of various digestive disorders. http://
www.emediwritewebsite.com/images/products/
Digease.pdf.
3. Schade S, Schilling R. Effect of Pepsin on the
absorption of food vitamin B12 and iron. AJCN,
1967; 2(6): 636-640.
4. Yu B, Lee T, Chiou P. Effects of sources of
protein and enzyme supplementation on protein
digestibility and chime characteristics in broilers.
Br Poult Sci, 2002; 43(3): 424-31.
5. Bộ Y tế. Nhu cầu dinh dưỡng khuyến nghị cho người
Việt Nam. Nhà xuất bản Y học, Hà Nội, 2007.
6. Allen L. Gillespie S. Improving child growth.
In: What works? A review of the efficacy and
effectiveness of nutrition interventions. ACC/
SCN: Geneva in collaboration with the Asian
Development B ank, Manila, 2001.
7. Giáp Văn Hà, Lê Thị Thái, Phạm Văn Hoan.
Nghiên cứu sản xuất thử men tiêu hóa Pepsin bổ
sung vitamin B1. Tạp chí Dinh dưỡng và Thực
phẩm, 2007; 3(1): 40-47.
8. Nguyễn Văn Rư. Nghiên cứu tạo chế phẩm
protease nguồn gốc động vật, thực vật ứng dụng
trong phòng chống suy dinh dưỡng. Luận án tiến
sĩ dược học. Trường đại học Dược Hà Nội, 2002.
EFFECT OF ENZYM SUPPLEMENTATION OF PEPSIN B1 ON DIETARY
INTAKE OF CHIDREN AGED 2-5 YEARS IN THE COMMUNITY

Do Thi Phuong Ha, Le Bach Mai, Cao Thu Huong

National Institute of Nutrition, Hanoi

A single blind controlled community intervention
was performed to assess the effects of Pepsin-B1
supplementation in combination with diet
counselling on dietary intake of children aged
2-5 years in Thanh Oai district, Hanoi, Vietnam
in October - December, 2011. There were 97
children aged 24-60 months at risk or being
moderately underweight, 45 children belongs to
the group of Pepsin-B1 supplementation and 52
children receiving Placebo in the control group.
Dosages: children aged 2-3 years: 2 capsules
250mg/day for 2 times; children aged 4-5 years:
3 capsules 250mg/day for 2 times. Both group
received diet counseling. The intervention last
for 21 days. Results: Pepsin-B1 supplementation
in combination of diet counselling upon their
age and nutritional status could improve dietary
intake namely energy, protein, lipid, retinol, calci
and zinc intake of the children clearly after 10
days of intervention. Pepsin-B1 supplementation
in combination with nutrition counseling improve
dietary intake of children aged 2-5 years who were
at risk or being underweight in the community
Keywords: Pepsin B1, children, underweight,
food intake

Tạp chí Y học dự phòng, Tập 27, số 2 - 2017 133