UNIVERZITET U TRAVNIKU

FARMACEUTSKO ZDRAVSTVENI FAKULTET

Predmet: Fiziologija sa patofiziologijom
Odsjek:
Školska godina: 2015/16
ISPITNA PITANJA (I parcijalni ispit)
1. Uvod u fiziologiju
U prosječne odrasle osobe teške oko 70kg ukupna tjelesna tekućina čini oko 60% tjelesne
mase, odnosono oko 42 l. Procentualna zastupljenost tekucine u covjekovom tijelu ovisi od
vise faktora kao sto su: dob, spol, i BMI. Sto je osoba starija to ima manji procenat tekucine u
svom tijelu. Tako novorodjence ima oko 76%, dok osoba starija od 60 godina – ispod 50%
tekucine.Do puberteta spol nema uticaja na ukupnu procentualnu zastupljenost tekucine u
tijelu. Dok nakon puberteta i dalje tokom zivota zene imaju manju procentualnu zastupljenost
tekucine nego muskarci. Razlog je vjerovatno uticaj zenskih i muskih spolnih hormona na
kolicinu tkiva bogatih odnosno siromasnih tekucinama. Ako osoba ima veci BMI, tj. ako je
pretila ima manju procentualnu zastupljenost tekucine u tijelu, razlog je masno tkivo koje je
siromasno vodom.

2. Odjelci tjelesnih tekućina

Ukupna tjelesna tekućina (42l) raspoređena je u dva dijela: ekstracelularna tekućina(14l) i

intracelularna(28l). Ekstracelularni dio se dijeli na dva pododjeljka: intersticijsku
tekućinu(11l) i krvnu plazmu (3l). Postoji jos jedan mali odjeljak koji se zove transcelularna
tekućina.

3. Sastav i osobine intracelularne i ekstracelularne tekućine

Sastav se upotpunosti razlikuje. Glavni ekstaracelularni kation je jon natrija u koncentraciji
142 mol/l koja je oko 15 puta veca nego u intracelularnoj tekucini. Glavni ekstracelularni
anion je hloridni jon u koncentraciji oko 103 mol/l, koja je oko 25 puta veca nego u
intracelularnoj tekucini. Glavni intracelularni kation je jon kalija, dok su glavni intracelularni
anioni: bikarbonati, fosfati i proteini. Jedine osobine koje su iste u intracelularnoj i
ekstracelularnoj tekucini su osmolarnost i osmotski pritisak.

4. Načini transporta kroz ćelijsku membranu

Postoji više načina transporta kroz ćelijsku membranu, a to su:
- osmoza ( voda se iz odjeljka manjeg osmotskog pritiska transportuje u odjeljak većeg
osmotskog pritiska,kroz polupropusnu membranu, dok se ne izjednace osmomotski pritisci)

1
- difuzija (različite supstance se iz odjeljka sa njihovim većim koncentracijama transportuju
kroz polupropusnu membranu u odjeljak sa njihovom manjom koncentracijom, bez utroška
energije)
- aktivni transport( supstanca se transportuje iz odjeljka gdje je njena manja koncentracija
kroz polupropusnu ćelijsku membranu u odjeljaksa njenom većom koncentracijom. S obzirom
da se ova supstanca transportuje kontra njenom koncentracijskom gradijentu, za ovu vrstu
transporta je potrebna energija koja se dobija iz ATP. Obično ovu vrstu transporta obavljajaju
transporteri koji su po hemijskom sastavu proteini, a po funkciji su enzimi ATP-aze. Ove
transportere zovemo pumpe pa tako postoje, Na-K pumpa, kalcijeva pumpa, jodna pumpa
itd.)
-olakšana difuzija(način transporta sličan difuziji samo što je ona podpomognuta
transporterima, supstanca se prebacuje iz jednog odjeljka u drugi iz područja veće u područje
manje njene koncentracije uz pomoć proteinskih transportera svakako uz utrošak energije iz
ATP-a. )

5. Unutrašnja sredina
Ekstracelularna tekucina je tekucina u koju su potopljene celije. Kada ekstarelularna tekucina
ima isti sastav i iste osobine onda celije zive u optimalnim uslovima. Zato kazemo da je
ekstracelularna tekucina unutrasnja sredina kojom su okruzene celije i koja uvijek mora imati
odredjenu volumen, isti sastav i iste osobine.

6. Homeostaze
Odrzavanje stalnog sastava i osobina unutrasnje sredine se naziva homeostaza. Postoji veliki
broj homeostaza:

izovolemija(odrzanje stalne zapremine)

izojonija(odrzanje stalne konc. jona)

izoosmija(odrzanje stalne osmolarnosti)

izotonija(stalnog osmotskog pritiska)

izohidrija(odrzanje stalne pH)

izotermija(stalne temperature)

itd.

7. Ćelijska membrana

2
Ćelijska membrana dijeli intracelularni i ekstracelularni prostor. Služi kao djelimicno
propusna barijera koja odvaja celijski sadržaj i stit celiju od brzih promjena koje se događaju
u njenoj okolini. Omogućava održavanje razlika između citoplazmatrskog sadržaja i
ekstraceliularne tekućine, što je osnova funkcioniranja nervnog i mišićnog tkiva. Strukturu
ćelijske membrane čini fosfolipidni dvosloj u koji su uronjene molekule proteina. Polarni dio
ćelijske membrane je okrenut prema vani, a nepolarni prema unutrašnjosti membrane.
Funkcionalna značajnost dvoslojnosti membrane leži u njenoj polupropusnosti. U lipidni
dvosloj membrane utkani su proteini, integralni i periferni. Integralni su uključeni u transport
kroz ćelijsku membranu. Periferni djeluju kao enzimi, antigeni ili receptori, te mehanički
mijenjaju oblik ćelijei povezuju sa drugim ćelijama.

8. Mirovni membranski potencijal

Intracelularna i ekstracelularna tečnost su elastično neutralni rastvori u svakoj je rastvoren
jednak broj pozitivno I negativno naelektrisanih čestica. Razdvajanje naelektrisanja kroz
ćelijsku membranu uslovljava pojavu elektirčne struje odnosno tzv. membranskog potencijala.
Veličina membrnaskog potencijala zavisi od broja naelektrisanih čestica koje su razdvojene
membranom.U stanju mirovanja membranskog potencijalaima negativnu vrijednost. Promjena
vrijednosti membranskog potencijala omogućava nervnom i mišićnom tkivu prenos
informacija od jedne ćelije do drugu. Nastanak mirovanja membranskog potencijala zavisi od
distribucije i propustljivosti membrane za različite vrste jona. Na+, K+ igraju veoma bitnu
ulogu u stvaranju mirovnog potencijala.Za svaki potrošeni molekul ATP-a pumpa izbaci 3
pozitivna Na+ jona iz ćelija, a ubaci 2 pozitivna K+ jona u ćeliju, tako membrana postaje
blago pozitivna sa vanjske strane, a negativna sa unutrašnje.

9. Akcijski potencijal
Dva osnovna tipa impulsa omogućavaju funkcionisanje neurona - elektronički i akcioni
potencijal. Obje vrste nastaju kao posljedica promjena protoka jona kroz ćelijsku membranu.
Određena draž će uzrokovati promjenu propustljivosti membrane za pojedine jone. Ti joni će
u skladu sa koncentrcijskim stupnjevima, difundirati (pomiješati) u ili izvan ćelije uzrokujući
promjene membranskog potencijala ili akcijske potencijale. Elektronički potencijal je lokalna
struja kratkog dometa i prisutna u malom broju veza među neuronima. U stanju mirovanja za
membranu kažemo da je polarizirana. Depolarizacija je proces pri kome membranski
potencijal postaje manje negativan usljed ulaska pozitivno naelektrisanih jona. Repolarizacija
predstavlja vraćanje negativnosti membrane na početnu vrijednost izlaskom jona K+ iz ćelije.
Hiperpolarizacija je povećanje negativnosti membranskog potencijala. Nastaje kao posljedica
ulaska negativnih jona ili izlaska veće količine pozitivnih jona. Prag za okidanje je vrijednost
membranskog potencijala koji je potrebno dostići da bi se ''okinuo'' u akcijski potencijal.
Akcijski potencijal je električna struja (pozitivno naelektrisanje) koja putuje cijelom dužinom
membrane do naredne ćelije kojoj prenosi tu istu draž.

10. Provođenje akcionog potencijala

3
Tipičan neuron se sastoji od 4 funkcionalna regiona: tijela ćelije,aksonog brežuljka,aksona I
terminalnog završetka.Tijelo ćelije predstavlja mjesto komunikacije među neuronima I mjesto
uaska impulse.Impuls uzrokuje elektronički potencijal na dentritu koji putuje do aksonog
brežuljka.Tu se generiše akcioni potencijal I prenosi se kao impuls aksonom dalje prema
narednoj ćeliji. Završni dio neurona je terminalni završetak aksona koji čini vezu sa
narednimćelijama (nervnim, mišićnim, žljezdanim).

11. Građa skeletnog mišića

Skeletni mišići čine najveće tkivo u ljudskom tijelu. Većina skeletnih mišića je pripojena za
kost i na taj način omogućavaju kretanje čovjeka, obavljanje radnji i držanje uspravnog stava.
Mišićno tkivo je građeno od mnoštva mišićnih ćelija koji se nazivaju mišićna vlakna. To su
višejezgrene cilindrične ćelije koje su nastale spajanjem stotina jednojezgrenih mioblasta
tokom embrionalnog razvoja. Svako mišićno vlakno obavijeno je endomizijumom, veći broj
mišićnih vlakana obavijen perimizujumom čini mišićni snop a gusti sloj vezivnog tkiva koji
obavije cijeli mišić naziva se epimizijum. Na krajevima svakog mišića nalaze se snopovi
kolagenih vlakana kojima je mišić pričvršćen za kost tetive. Ćelijska ovojnica mišićnog
vlakna naziva se sarkolema. Sarkoplazma mišićnog vlaknaodgovara citoplazmi drugih ćelija i
bogata je glikozomima (granule glikogena) i mioglobinom (crvenipigment koji skladišti O2).
Unutrašnjost mišićnog vlakna je visoko organizirana. Karakteriziraju je neke specifične
ćelijske organele koje i omogućuju njegovu osnovnu funkciju da se kontrahiraju. To su
kontraktilni filamenti ili miofibrili, sarkoplazmatski recikulum i T-tubulum.

12. Specifične ćelijske organele mišićnog vlakna

Unutrašnjost mišićnog vlakna je visoko organizovana. Karakterišu je neke specifične ćelijske
organele koje i omogućavaju njegovu osnovnu funkciju, da se kontrahuje. To su:
-Kontraktni filamenti ili miofibrile su cilindrične strukture koje leže paralelno duž osovine
cijelog mišićnog vlakna. Miofibrile čine i do 80% volumena mišićnog vlakna. One su
sastavljene od stotina ili hiljada manjih subjedinica, sarkomera, koje se nastavljaju jedna na
drugu. Sarkomera je osnovna funkcionalna jedinica mišića, najmanja kontraktilna jedinica
unutar skeletnog mišića. Svaku pojedinačnu sarkomeru ograničava prostor između dva Z
diska. Unutar sarkomere nalaze se kontraktilni filamenti, to su aktinski (tanji) filamenti, koji
su utkani u Z membranu i miozinski (deblji) filamenti koji se nalaze centralnom dijelu
sarkomere. Organizacija miofilamenata u sarkomeri daje karakterističnu ispruganost
skeletnog mišića svijetlim i tamnim područjima pa se oni nazivaju i poprečno-prugasti mišići.
Interakcija između miozina i aktina uzrokuje skraćenje sarkomere pa posljedično tome
kontrakciju mišića.
-Sarkoplazmatski retikulum je cjevasta struktura koja se nalazi unutar mišićnog vlakna, a
između miofibrila,čija je uloga da skladišti kalcijum neophodan za proces mišićne
kontrakcije.On je građen od uzdužnih kanala koji se spajaju u terminalnu cisternu.
-T-tubuli ili transferzalni tubuli su produžeci ćelijske membrane koji prodiru u dubinu
mišićnog vlakna i tijesno prijanjaju uz cisterne sarkoplazmatskog retikuluma čineći tzv.
trijade. Uloga T tubula je prenos akcionog potencijala u unutrašnjost mišićnog vlakna tj. do
svih miofibrila.

13. Mehanizam kontrakcije skeletnog mišića

4
Naredba ili impuls za kontrakciju skeletnog mišića polazi iz moždane kore kortikospinalnim
putem. Informacija se prekopčava u prednjem rogu kičmene moždine odakle polaze alfa
motorni neuroni. Njihove grane inervišu svako mišićno vlakno. Sva mišićna vlakna koja
inerviše jedan motorni neuron nazivaju se neuromuskularna sinapsa ili motorna ploča.
Akcioni potencijal motornog neurona uzrokuje otpuštanje neurotransmitera acetilholina u
sinaptičku pukotinu motorne ploče. Vezivanjem acetilholina za receptor povećava se
propustljivost membrane mišićnog vlakna za jone Na+ i K+. Kao posljedica toga generiše se
akcioni potencijal na membrani mišićnog vlakna, koji putuje njenom cijelom površinom.
Putem T-tubula potencijal se provodi u unutrašnjost mišićnog vlakna. Ovaj akcioni potencijal
pokreće niz unutarćelijskih događaja koji će konačno dovesti do kontrakcije mišića.

14. Teorija klizajućih filamenata

Teorija koja u potpunosti objašnjava mehanizam kontrakcije mišića opisuje događaje koji
povezuju ekscitaciju i mišićnu kontrakciju odvijaju se po slijedećim koracima:
-Akcioni potencijal se širi po površini mišićne ćelije putem T-tubula ulazi u njenu
unutrašnjost. Kao rezultat toga svi dijelovi mišićne ćelije su pobuđeni ovim potencijalom.
-Depolarizacija T-tubula uzrokuje stimulaciju sarkoplazmatskog retikuluma, čije cisterne se
nalaze uz T-tubul. Za kontrakckiju svih tipova mišićnih ćelija neophodan je Ca2+.
Sarkoplazmatski retikulum otpušta kalcijum i na taj način povećava njegovu unutarćelijsku
koncentraciju.
-Kalcijum iz sarkoplazmatskog retikuluma se veže za komponentu aktina tropin C i uzrokuje
njegovu konformacionu promjenu. Promjena strukture tropina pomjera lanac tropomioziona
koji prekriva mjesta interakcije sa miozionom. Tako se otrkivaju aktivna mjesta na koja će se
vezati glavice miozina.
-Zaveslaj poprečnih mostova-Formiranje poprečnih mostova ide uz hidrolizu ATP-a koji služi
kao izvor energije za mišićnu kontrakciju. Djelovanjem enzima ATP-aze oslobađa se energija
koja miozinsku glavicu pokreće u aktivan ekscitirani položaj. Zategnuta miozinska glavica se
veže za aktivno mjesto na aktinu i vraća u početni položaj. Na taj način poprečni mostovi
prave zaveslaj koji dovodi do kretanja molekula aktina duž molekula miozina. Aktini privlače
Z diskove jedan prema drugom, skraćuju sarkomere, a tako i cijelo mišićno vlakno. Svaki
zaveslaj poprečnog mosta dovodi do pomjeranja miozina duž aktina za 10 nm. Preklapanje
miozina i aktina, odnosno kontrakcija mišića traje sve dok je kalcijum vezan za troponin.
-Relaksacija mišića započinje prestankom akcionog potencijala smanjenjem intracelularne
koncentracije Ca2+ i njegovim „pumpanjem“ nazad u cisterne sarkoplazmatskog retikuluma.
Djelovanjem antagonista mišić se isteže u suprotnu stranu i imamo potpunu relaksaciju.

15. Izvori energije za mišićnu kontrakciju

Skeletni mišići kao izvor energije za kontrakiiju mogu da koriste adenozintrifosfat (ATP).
ATP se hidrolizira do ADP uz oslobađanje jedne fosfatne grupe (P) i energije. Za nastavak
rada mišića potrebna je metabolička resinteza ATP-a, ona ide kroz nekoliko puteva:

1. Kreatin fosfatnim sistemom-razgradnjom kreatin fosfata čijom razgradnjom se donira

energija za povezivanje ADP i P,

2. Anaerobnom glikolizom-razgradnja glikogena tokom mišićnog napora bez prisustva

kiseonika čime se oslobađa energija (2 mola ATP)ali nastaje i mliječna kiselina koja je faktor
ograničenja mišićnog rada,

5
3. Oksidativnom razgradnjom hranjivih materija pri čemu se oslobađa najveća količina
energije.

16. Podjela i struktura glatkih mišića

Glatki mišići su podijeljeni na dva tipa:
1. Višejedinični glatki mišići nalaze se u zidovima velikih krvnih sudova,u oku (cilijarno
tijelo i iris) i piloerektornim mišićima. Ovaj tip glatkog mišića čine više zasebnih
mišićnih ćelija ili mišićnih jedinica koje funkcioniraju nezavisno jedna od druge.
Svaka mišićna ćelija je inervisana vlaknima autonomnog nervnog sistema, te slično
skeletnim mišićima, mora biti stimulirana akcijskim potencijalom da bi se
kontrahirala.
2. Jednojedinični glatki mišići grade zidove unutrašnjih organa u digestivnom,
reproduktivnom, urinarnom sistemu i zidove malih krvnih sudova. Također su poznati
i kao visceralni glatki mišići. Ćelije jednojediničnog tipa posjeduju histološke
specifičnosti u vidu tijesnih veza. Ove veze omogućavaju smanjenje otpora proticanju
elektriciteta sa jedne ćelije na drugu čineći sinicijum ili funkcionalnu cjelinu u ovom
tipu glatkog mišića. Svaka promjena električne aktivnosti u bilo kom regionu
jednojediničnog mišića nesmetano se prenosi kroz čitav mišić ili mišićni sloj. Tako
sva vlakna glatkog mišića funkcionišu kao jedna jedinica.

Ćelije glatkog mišića su male i vretenaste sa jednim centralno postavljenim jedrom.

Dimenzije su im znatno manje od skeletnog, dijametar od 5-10µm, a dužina 30-200 µm.
Kontraktilni aparat glatkog mišića je također izgrađen od miozinskih i aktinskih filamenata,
međutim, oni nisu organizirani u obliku sarkomera. Tako glatki mišić nema karakterističnu
poprečnu ispruganost nego gladak izgled. Aktinski filamenti su prikačeni za gusta tijela. Ove
strukture imaju sličnu proteinsku strukturu kao Z diskovi. Razbacane su po citoplazmi glatkih
mišićnih ćelija, te usidrene u unutrašnju površinu ćelijske membrane. Miozinski filamenti su
povezani sa aktinskim gradeći dijagonalno orjentirane snopove. Ovako organizirani daju
dijamantski oblik mreži kontraktilnih filamenata u citoplazmi. Pošto djeluju kao sinicijum,
akcioni potencijal lako dospjeva do svih glatkih mišićnih ćelija. Dalje glatki mišić nema
razvijen sarkoplazmatski retikulum, tako da kalcijum neophodan za kontrakciju primarno
dolazi iz ekstracelularne tečnosti.

17. Mehanizam i kontrola kontrakcija glatkog mišića

Tri glavna događaja karakteriziraju mehanizam kontrakcije glatkog mišića:
1.Vezivanje kalcijuma za kalmodulin
2. Aktivacija miozin kinaze
3.Fosforilacija miozina
Nakon ulaska u glatki mišić Ca2+ joni se vežu za kalmodulin, (unutarćelijski protein slične
hemijske strukture kao i troponin). Kompleks Ca2+-kalmodulin aktivira enzim miozin kinazu.
Aktivirana miozin kinaza fosforilizira miozin nakon čega poprečni mostovi miozina započinju
cikluse zaveslaja. Kontrakcija glatkog mišića se nastavlja daljom interakcijom miozina sa

6
aktinom. Relaksacija glatkog mišića uključuje procese pumpanja kalcija van ćelije i aktivnost
enzima miozin fosfataze koja defosforilizira miozinske poprečne mostove.
Mnogi faktori utječu na kontrakciju glatkog mišića. Svi oni mijenjaju kontraktilne
sposobnosti mišića mijenjajući intracelularnu koncentraciju jona Ca2. Ti faktori su :
-Autonomni nervni sistem kontrolizira kontrakciju oba tipa glatkih mišića. Najčešće, efekti
simpatikusa i parasimpatikusa su suprotni, odnosno ako jedan sistem stimulizira kontrakciju
drugi je inhibira. Vrsta aktivnosti zavisi od tipa tkiva u kom se glatki mišić nalazi.
-Hormoni i druge cirkulišuće supstance naročito aktivno djeluju na glatke mišiće krvnih
sudova. Među najvažnije spadaju, adrenalin, noradrenalin, angiotenzin, vatopresin, histamin.
-Lokalni faktori, lokalni tkivni produkti kao azotni monoksid, prostaglandini, leukotrieni,
ugljendioksid, utiču na kontrakciju glatkog mišića.
-Unutarćelijska koncentracija kalcijuma može biti promijenjena putem nekoliko mehanizama
koji uključuju:
1.Aktiviranje voltažnih Ca2+ kanala
2. Akriviranje ligand zavisnih Ca2+ kanala
3. Aktiviranje Ca2+ kanala istezanjem-ima uticaj pri nastajanju kontrakcija u cjevastim
organima, npr.peristaltičkih(kontrakcija) valova u crijevima.
Kontrakcija glatkog mišića je sporija, ali dugotrajnija (3000ms) od skeletnog (100ms),
međutim, zahvaljujući veoma sporoj aktivnosti miozin ATPaze ove prolongirane kontrakcije
troše znatno manje energije. Zato rade ekonomičnije i omogućavaju održanje dugotrajnog
tonusa zidova unutrašnjih organa i krvnih sudova uz minimalan utrošak energije. Ovaj fenom
se naziva zaključavanje.

18. Funkcija kardiovaskularnih sistema (funkcija i komponente)

Srce je dvostepena pumpa koja ima promisivnu ulogu u kardiovaskularnom sistemu. Srce čini
tri vrste srčanog mišicća: pretkomorski, komorski i specijalizirana sprovodna muskulatura
srca.
Kardiovaskularni sistem obuhvaća srce koje obezbjeđuje energiju za kretanje krvi, venski
sistem koji regulira venski priljev i punjenje srca, arterijski sistem koji vrši prijenos i
omogućava kontinuirani tok krvi.

19. Kontrakcije srčanog mišića

Srčani mišić čini najveći dio mase zidova srca. Funkcionalno je sličan skeletnom mišiću:
kontraktilni filamenti, T tubuli, sarkoplazmatski retikulum, mehanizam klizajućih filamenata.
Srčani mišić je pod uticajem volje. Kontraktilni filamenti su organizirani u sarkomere kao kod
poprečno-prugastih mišića. Ca je neophodan za kontrakciju, dolazi iz sarkoplazmatskog
retikuluma i iz T tubula povezanih sa ekstracelularnom tečnošću, što dodatno omogućava
snažniju kontrakciju srčanog mišića. T-tubul sa sarkoplazmatskim retikulumom čini dijadu što
je specifičnost srčanog mišića.
Ćelije srčanog mišića su razgranate i krajevima tijesno povezane jedna sa drugom.
Međusobne veze ovih ćelija nazivaju se interkalatni diskusi. Diskusi su građeni od dva tipa
međućelijskih veza: desmosoma i tijesnih veza (gap junction).

7
20. Provodni sistem srca
Provodni sistem srca čine sinoatrijalni SA čvor, internodalni putevi, atrioventrikularni AV
čvor i Hisov snop.
Akcijski potencijal nastaje u sinusnom čvoru (sinoatrijalnom). To je mali tračak
specijaliziranog mišića koji se nalazi u desnoj pretkomori neposredno. Sinusni čvor je u
direktnoj vezi sa vlaknima pretkomorskog mišića, pa svaki akcijski potencijal nastao u
sinusnom čvoru proširi se istovremeno i na mišićni zid pretkomora.
SA čvor je predvodnik srčanog rada, prirodni pacemaker, zato kažemo da je ritam našeg srca
sinusni. Radi najvećom frekvencijom koja u prosjeku iznosi 72 otkucaja u minuti. Ćelijske
membrane vlakana SA čvora su prirodno propusne za Na+ .
Kada se završi akcijski potencijal dolazi do zatvaranja kalijevih kanala. Impuls nastao u SA
čvoru prenosi se internodusnim putevima, prednjim, srednjim i zadnjim, u AV čvor koji ima
zadatak da uspori prenos impulsa sa prektomora u komore.
Purkinjeova vlakna vode od AV čvora do Hisovog snopa u komore. To su debela vlakna koja
prenose impulse većom brzinom što omogućava da se srčani impuls trenutno prenese.

21. Elektrokardiografija (talasi, segmenti, intervali)

Električna aktivnost srca se može zapisati metodom koja se zove elektrokardiografija. To je
neizvazivna ( nema posjekotina, nema rezova, nema rane koja treba zacijeliti, odnosno nema
operacije) metoda gdje se postavljanjem elektroda na ekstremitete i prekordijum (trup) mogu
bilježiti aktivnosti srca. Normalan elektrokardiogram se sastoji od talasa depolarizacije i
repolarizacije. Depolarizacija pretkomora je predstavljena talasom P. Q zubac predstavlja
depolarizaciju septuma a zubac R znači da je depolarizacija prešla na ventrikul. Zvaršetak
depolarizacije komora se bilježi zupcem S odnosno J tačkom. Repolarizacija komora se
bilježi T talasom. Na EKGu razlikujemo i intervale i segmente . Vrijeme od početka P – talasa
do početka QPR Zubca je P-Q interval koji traje 0.16 sekundi. Q-T interval se naziva
električna sistola. Traje od pOčetka Q do kraja T talasa i iznosi oko 0.35s.

22. Faze srčanog ciklusa

Srčani cikus je period od završetka jedne kontrakcije srca do završetka sljedeće. Sastoji se od
sistole i dijastole. Dijastola ili relaksacija odvija se kroz 4 faze:

1. Izometrijska relaksacija predstavlja razdoblje od zatvaranja semilunarnih valvula do

otvaranja AV valvula. Javlja se progresivno kroz ejekcionu fazu.
2. Faza brzog punjenja obuhvata period od otvaranja mitalne valvule do momenta kada
ventikularno punjenje dostiže maksimum.
3. Dijastaza je faza sporog punjenja ventrikula kada su tlakovi u lijevom atrijumu i
lijevom ventrikulu jednaki.
4. Atrijumska kontrakcija daje dodatnih 20-25% punjenja ventrikula, ali načaj dobija u
različitim oboljenjima srca.

Sistola prilazi kroz dvije faze:

8
 1. izovolumna kontrakcija – porastom pritiska u komorama useljd zatvaranja AV
valvula, a semilunarne valvule još nisu otvorene jer mora biti savladan pritisak u aorti
i arteriji pulmonaris
2. ejekcijska faza – počinje kada se pritisak u lijevoj komori poveća iznad 80mmHg a u
desnoj iznad 8mmHg čime se otvaraju semilunarne valvule

Za vrijeme dijastole komore se pune krvlju do volumena od približno 110-120 mmHg taj
volumen zove se volumen na kraju dijastole. U toku sistole komore se prazne i volumen se
smanjuje za vrijednost udarnog volumena. U svakoj komori postoji 50 ml krvi i taj volumen
nazivamo volumen na kraju sistole.

23. Elektrokardiografski odvodi

Struje iz srca šire se do površine tijela, gdje ih možemo mjeriti. Način i mjesto postavljanja
elektroda na tijelo također su standardizirani. U osnovi postoje dva načina registrovanja:
1. bipolarno - pri čemu se registrira razlika potencijala imedju dvije određene točke na
površini tijela
2. unipolarno registriranja gdje je referentna elektroda tzv. zbirna elektroda ona koja
povezuje više točaka na površini tijela, tako da je njen ukupni potencijal jednak nuli.
Određena kombinacija dviju elektroda, pozitivne i negativne, s trečom koja služi kao
uzemljenje, naziva se odvod.

24. Funkcija valvula

Atrioventrikularne valvule spriječavaju da se krv vrača iz komora u pretkomore. Semilunarne
valvule spriječavaju da se krv vrača iz aorte i plućne arterije u komore. Srčane valvule se
zatvaraju i otvaraju pasivno. Zatvaraju se kada gradijent pritiska potisne krv prema nazad, a
otvaraju kada gradijent pritiska potisne krv prema naprijed.

25. Rad srca i regulacija rada srca

Rad srca se definira kao količina energije koju srce pretvara u rad tokom svake kontrakcije
pumpajući krv u arterije. Postoje dva oblika srčanog rada. Najveći dio srcanog rada se troši na
to da se krv prebaci iz područja niskog venskog u područje visokog arterijskog pritiska. To
je vanjski rad. Rada kontrakcije desne komore je znatno manji i iznosi 1/6 rada lijeve komore.
U miru srce u svakoj minuti ispumpa od 4 do 6 litara krvi. Funkcija srca kao pumpe se
regulira na dva načina:
1. autoregulacijom srcanog rada
2. kontrolom frekvencije i snage srčane kontrakcije putem autonomnog nervnog sistema
Autoregulacija srčane pumpe – Frank Starlingov mehanizam je osnovni zakon srca koji
govori o svojstvu srca da se može prilagoditi promjenama volumena pri različitom dotoku, tj.

9
priljevu krvi i glasi: ''Srce će ispumpati svu količinu krvi koja u njega dođe, ne dozvoljavajući
da se pri fizioloskim uvjetima krv zadržava u periferiji.''

26. Minutni volumen srca

Minutni volumen srca – predstavlja količinu krvi koja se svakog minuta ispumpa iz srca u
aortu. To je količina krvi koja protječe cirkulacijom i koja je odgovorna za transport tvari od
tkiva i ka tkivima. Četiri glavne determinante određuju minutni volumen srca :

1. preload ,
2. afterload,
3. kontaktilnost miokarda
4. i srčana frekvenca.

Minutni volumen srca je jednak proizvodu sistolnog volumena i srčane frekvencije. Srčana
frenkvencija iznosi obično 72 otkucaja u minuti. Frekvencija ispod 60 otkucaja u minuti se
naziva bradikardija, a preko 100 udara tahikardija.

27. Koronarna cirkulacija

Protok krvi kroz koronarne krvne sudove iznosi 225 ml/min, što čini 4-5% minutnog
volumena srca. Lijeva koronarna arterija opskrbljuje prednje i lateralne dijelove lijeve
komore, a desna koronarna arterija najvećim dijelom desnu komoru i zadnji dio lijeve komore
u 80 do 90% osoba. Protok krvi kroz srce je kontroliran prema potrebama za hranljivim
tvarima. Glavni faktor lokalne regulacije protoka je potreba za kiseonikom. Smanjena
koncentracija kisika dovodi do otpuštanje vazodilatatorskih supstanci među kojima je
najpoznatiji adenozin. Značajan je utjecaj nervne kontrole protoka kroz koronarne krvne
sudove. Stimulacija autonomnih nerava može djelovati direktno i indirektno. Direktni efekti
su posljedica djelovanja transmitera, simpatikusa i parasimpatikusa na koronarne krvne
sudove. Indirektni efekti imaju važnu ulogu u normalnoj kontroli, a posljedica su promjene
aktivnosti srca uslijed čega nastaju sekundarne promjene protoka krvi kroz koronarne krvne
sudove.

28. Funkcionalni dijelovi cirkulacije

Arterije imaju zadatak da prenesu krv pod visokim pritiskom u tkiva. Zbog toga imaju jak
vaskularni zid, a krv u njima teče veoma brzo. Arteriole su male grane arterijskog sistema
koje imaju ulogu kontrolnih valvula preko kojih se krv propušta u kapilare. Kapilari imaju
ulogu u razmjeni tečnosti, hranjivih materija, elektrolita, hormona i dr. Venule prikupljaju krv
iz kapilara i ulijevaju se u veće vene. Vene imaju zadatak transporta krvi iz tkiva u srce, ali
služe i kao rezervoar krvi.

29. Arterijski krvni pritisak

10
Krvni tlak je tlak krvi na zidove krvnih sudova. Najviša vrijednost krvnog tlaka u aorti i
velikim arterijama, tu on raste do najviše vrijednosti (sistolni pritisak) i pada na najnižu
vrijednost (dijastolni pritisak) za vrijeme srčanog ciklusa. Normalne vrijednosti su 120/80
mmHg. Sistolni tlak normalno iznosi 120mmHg i gornja granica je 140mmHg, a normalna
vrijednost diajstolnog tlaka je 80mmHg. Razlika između sistolnog i dijastolnog tlaka zove se
pulsni pritisak (PP) i iznosi 40mmHg. Srednji arterijski tlak je vremenski integriran arterijski
tlak u toku srčanog rada. Arterijski krvni tlak jednak je proizvodu minutnog volumena srca i
ukupnog perifernog otpora. Tri osnovne varijable koje utiječu na vrijednost krvnog tlaka su
srčana frekvenca, udarni volumen, ukupni periferni otpor. Mjerenje krvnog tlaka može biti
direktnom ili indirektnom metodom. U velikim sistemskimarterijama, pretkomorama i arteriji
pulmonalis postoje receptori za nizak pritisak, reagiraju na promjene pritiska koje nastaju
uslijed promjene količine krvi.

30. Kardiovaskularni refleksi

Kratkoročni mehanizmi regulacije arterijskog krvnog tlaka imaju za cilj da se suprotstave
promjenama arterijskog krvnog tlaka koje nastaju uslijed promjena položaja tijela u toku dana
kao i uslijed dnevnih promjena koncentracije hormona. U kratkoročne mehanizme spadaju oni
koji reagiraju brzo kao što su receptori na istezanje (baroreceptori). To su razgranati nervni
završeci koji se nalaze u luku aorte i u kartidnom sinusu. Prenose impulse do vazomotornog
centra na slijedeći način: iz luka aorte putem nervus Vagusa, a iz sinus karotikusa Heringovim
nervima do nervus glossofaringeusa u čijem sastavu stižu do traktus solitarijusa u meduli
oblongati. Baroreceptori reagiraju brže na nagle promjene arterijskog krvnog pritiska. Zbog
svoje uloge često se nazivaju puferskim sistemom za pritisak npr. kada osoba prelazi iz
ležećeg u stojeći položaj dolazi do pomjeranja oko 500-700 ml krvi iz vena torakalne šupljine
u vene donjih ekstremiteta. Ovo premiještanje krvi redukuje venski priljev, endijastolni
volumen i minutni volumen srca sto ima za posljedicu pad arterijskog krvnog pritiska. Kada
ne bi bilo funkcije baroreceptora čovjek bi kolabrirao svaki put pri ustajanju iz ležećeg
položaja. Ovako se stanje odmah kompenzira refleksom baroreceptora. Dolazi do snažne
aktivnosti simpatičkog nervnog sistema, što rezultira povećanjem srčane frekvence i
vazokonstrikcijom, a ti efekti minimiziraju smanjenje arterijskog pritiska u glavi i gornjim
dijelovima tijela.

31. Kontrola arterijskog pritiska preko hemoreceptora

Hemoreceptori su u tijesnoj vezi sa baroreceptorima i djeluju na skoro identičan način. To su
hemosenzitivne ćelije osjetljive na nedostatak kisika te povećanje ugljen dioksida i jona
vodonika. Iz karotidnih i aortnih tjelašaca impulsi idu istim nervima kao i u baroreceptorskom
sistemu. S obzirom da se ovaj sistem aktivira tek pri padu arterijskog pritiska ispod 80 mm
Hg, ima značaj u slučaju pada pritiska sa niskih vrijednosti na još niže.

32. Uloga bubrega u dugoročnoj kontroli arterijskog pritiska

Bubrezi imaju dominantnu ulogu u dugoročnom održavanju nivoa krvnog tlaka. Pri povećanju
tlaka bubrezi povećaju volumen mokraće i to se zove diureza. Kada je vrijednost pritiska 100

11
mmHg izlučivanje je normalno, a vrijednost preko 200mmHg izlučivanje se povećava za 6-8
puta. U isto vrijeme povećava se izlučivanje natrija i to se zove natriureza uslijed povišenog
tlaka. Bubrezi vraćaju vrijednost arterijskog tlaka uvijek točno u točku ravnoteže i to se
naziva princip beskonačne amplifikacije u kontroli arterijskog pritiska mehanizma bubrezi –
tjelesna tekućina.

33. Lokalna kontrola protoka krvi

Krv kroz kapilare ne teče kontinuirano, uslijed vazomocije, koja je periodična kontrakcija
metaarteriola i prekapilarnih sfinktera, krv teče isprekidano u mlazevima. Najvažniji faktor
koji reguliše vazomociju je koncentracija kisika u tkivu. Ako je potrošnja kisika u tkivu velika
onda se vazomocija povećava kako bi omogućila pristizanje većih količina kisika i hranjivih
tvari. Postoje četiri osnovne sile koje određuju prolaz tekućine kroz kapilarnu membranu:
1. Kapilarni pritisak – potiskuje tečnost kroz kapilarnu membranu u intersticijumski
prostor
2. Pritisak intersticijumske tečnosti – povlači tečnost kroz kapilarnu membranu u
intersticijumski prostor kada je negativan, a potiskuje tečnost u kapilare kada je
pozitivan.
3. Koloidno-osmotski pritisak plazme – uzrokuje osmozu tečnosti prema unutra kroz
kapilarnu membranu.
4. Koloidno-osmotski pritisak intersticijumske tečnosti – uzrokuje osmozu tečnosti
prema spolja kroz kapilarnu membranu.

34. Respiratorni sistem (funkcija i komponente)

Osnovna uloga repiratornog sistema, disanja, je da pribavi kisik neošphodan tkivima te da
odstrani ugljikov dioksid iz organizma. Ovaj proces se odvija kroz četiri etape:
1. Alveolarna ventilacija
2. Razmjena plinova na nivou repiratorne menbrane
3. Transport plinova krvlju
4. Regulatorni mehanizmi samog procesa disanja

35. Alveolarna ventilacija

Alveolarna ventilacija može se definirati kao razmjena zraka iz atmosfere sa zrakom iz
alveola. Tokom udisaja uz pomoć dijafragme i međurebarnih mišića dolazi do širenja grudne
šupljine. To dovodi do pada tlaka u alveolama i respiratornom stablu, što predstavlja fizičku
pretpostavku da zrak struji iz spoljašnje sredine u pluća. Tokom izdisaja dolazi do skupljanja
pluća, najviše pod djelovanjem elastičnih vlakana samih pluća. Kao rezultat toga, tlak u
alveolama i respiratornom stablu postaje viši u odnosu na atmosferski, i zrak iz pluća struji ka
spoljašnjoj sredini.

12
36. Plućni volumeni i kapaciteti
Definisana su 4 plućna volumena i 4 plućna kapaciteta:
1. Disajni volumen predstavlja onu količinu zraka koja se udahne i izdahne tokom
mirnog disanja.
2. Inspiratorni rezervni volumen je ona količina zraka koja se nakon mirnog udaha
maksimalnim naporom udahne.
3. Ekspiratorni rezervni volumen je ona količina zraka koja se nakon mirnog izdaha
dodatnim naporom može izdahnuti iz pluća.
4. Rezidualni volumen je ona količina zraka koja se nikakvim naporom ne može
izdahnuti iz pluća i uvijek u njima ostaje .

1. Inspiratorni kapacitet je zbir inspiratornog rezervnog volumena i respiratornog

volumena.
To je ona količina zraka koja se nakon normalnog izdisaja, maksimalnim udisajem
udahne u pluća.
2. Funkcionalni rezidualni kapacitet je zbir ekspiratornog rezervnog volumena i
rezidualnog volumena. To je ona količina vazduha koja ostaje u plućima nakon
mirnog izdisaja.
3. Vitalni kapacitet je zbir inspiratornog rezervnog volumena, respiratornog volumena i
ekspiratornog rezervnog volumena. To je ona količina zraka koja se nakon forsiranog
udaha može izdahnuti iz pluća maksimalno forsiranim izdisajem.
4. Totalni kapacitet je zbir sva četiri volumena. To je ona količina zraka koja se nalazi u
plućima kada se nakon forsiranog izdisaja, maksimalno forsirano udahne.

37. Alveolo-kapilarna (respiratorna) membrana

Sačinjena je iz 6 slojeva, predstavlja mjesto gdje O2 iz alveole ulazi u kapilaru i biva
transportiran do tkiva, a sa druge strane CO2 donesen krvlju biva izbačen iz organizma
respiratornim sistemom.
Slojevi respiratorne membrane od alveole prema kapilari:
1. Sloj tečnosti koji oblaže alveolu i sadrži surfaktant koji smanjuje površinsku napetost
alveolarne tečnosti
2. Alveolarni epitel koji gradi tanak sloj epitelnih ćelija
3. Bazalna membrana epitela
4. Uski intersticijalni prostor između alveolarnog epitela i kapilarne membrane
5. Bazalna membrana kapilara koja se mjestimično stapa sa bazalnom membranom
epitela
6. Endotelna membrana kapilara
Pored velikog broja slojeva, respiratorna membrana je u nekim područjima debela svega 0,2
mikroma, a u prosjeku 0,6 mikroma.

38. Transport kisika krvlju

13
Normalno se oko 97% kisika transportuje iz pluća u tkiva kemijski vezano za hemoglobin u
eritrocitima, dok se ostatak od 3 % transportuje rastvoren u vodi plazme i ćelija. U normalnim
uvjetima, gotovo sav kisik se transportira do tkiva vezan za hemoglobin. Oko 98 % krvi koja
dolazi u lijevu pretkomoru iz pluća prolazi kroz alveolarne kapilare i u potpunosti se
oksidigenira do pO2 od oko 104 mm Hg, međutim preostala 2 % krvi koja dolazi direktno iz
aorte u bronhijalnu cirkulaciju, vaskularizira uglavnom duboka tkiva pluća i ne dolazi u
kontakt sa alveolarnim zrakom. Zato protok krvi kroz bronhijalnu cirkulaciju predstavlja
protok u vidu šanta, tj.onaj dio protoka krvi kroz pluća koji zaobilazi cjeline u kojima se vrši
razmjena gasova. Pri izlasku te krvi iz pluća, njen pO2 je isti kao u normalnoj venskoj krvi (
oko 40 mm Hg), međutim ta se krv miješa u pulmonalnim venama sa oksigeniranom krvi iz
alveolarnih kapilara, ona predstavlja vensku primjesu krvi i izaziva pad pO2 (pritisak
oksigena) na 95 mm Hg u krvi koja se iz lijevog srca pumpa u aortu.

39. Transport ugljen-dioksida krvlju

Eritrociti sadrže veliku količinu enzima karboanhidraze koja ubrzava hemijsku reakciju
između ugljikovog dioksida i vode i do nekoliko puta. To omogućava da voda iz krvi
transportira velike količine ugljikovog dioksida iz tkiva u pluća u obliku bikarbonatnih jona
HCO3.

40. Mehanizam regulacije (kontrola) disanja

Centar za disanjesastoji se od nekoliko disperznih grupa neurona smještenih bilateralno u
produženoj moždini i ponsu. Podijeljen je na tri glavne grupe neurona:

1. Dorzalna respiratorna grupa – smještena u dorzalnim dijelovima produžene moždine,

uglavnom uzrokuje inspiraciju
2. Ventralna respiratorna grupa – smještena u ventrolateralnom dijelu produžene
moždine, može uzrokovati ekspirium ili inspirium zavisno od toga koji su neuroni
stimulirani
3. Pneumotaksički centar – smješten u dorzalnim dijelovima gornjeg ponsa, kontrolira
frekvenciju i način disanja.

Dorzalna respiratorna grupa neurona igra osnovnu ulogu u kontoli doisanja.

Pored direktne kontrole disajne akticnosti, koju vrši respiratorni centar, postoji još jedan,
pomoćni mehanizam za kontrolu disanja. To je periferni hemoreceptorski sistem. Specijalni
nervni receptori nazvani hemoreceptori smješteni su u nekoliko područja izvan mozga, a
narpočito su važni za detekciju promjena u koncentraciji kisika u krvi , iako reagiraju i na
promjene u koncentraciji ugljikovog dioksida i jona vodika. Hemoreceptori šalju nervne
signale u respiratorni centar i tako pomažu regulaciju disajne akltivnosti.

14