Metalne konstrukcije 1

Metalne konstrukcije 1 P1-1

O predmetu...
predmetu

– Fond časova: 2+2 (u zimskom semestru)

– Šifra p
predmeta: GRK05MK
– ESPB: 5
– Uslovni predmet: Otpornost materijala 2
– Metalne konstrukcije 1 su uslovni predmet za:
M t l konstrukcije
Metalne k t k ij 2 (VI semestar) t )

Metalne konstrukcije 1 P1-2

 Predavači

Predavanja:
P d j
Prof. dr Zlatko Marković,

Vežbe:
Asis. mr Milan Spremić
Asis. mr Jelena Dobrić
Asis. mr Boris Gligić
Asis Marko Pavlović
Asis.
Asis. Nenad Fric

Metalne konstrukcije 1 P1-3

Način rada i ocenjivanja

Predavanja:
– Obavezno prisustvo – provera 4 puta!
Vežbe:
– Obavezno
Ob prisustvo
i t – maksimalno
k i l dvad izostanka.
i t k
Ocenjivanje:
– Testovi (teorijski)
– Kolokvijumi (računski)
– Elaborat
– Pismeni ispit
p
– Usmeni ispit

Metalne konstrukcije 1 P1-4

 Bodovanje
j
Predispitne aktivnosti Bodovi Ispit Bodovi
Elaborat 10 Pismeni: 40
Testovi 10 Usmeni: 30
Kolokvijumi 10 Ukupno: 70
Ukupno: 30

Uslov za potpis:
Završen i pozitivno ocenjen eleborat (min 6 bodova)!
Minimum 15 bodova na predispitnim aktivnostima
(
(elaborat+testovi+kolokvijumi)!
j )

Napomene:
1 Uslov za izlazak na usmeni ispit je dobijen potpis i 20 bodova
1.Uslov
na pismenom delu ispita!
2.Usmeni ispit mora biti pozitivno ocenjen (ocena 6 to jest 18
bodova)!
Metalne konstrukcije 1 P1-5

Literatura

– D. B
D Buđevac,
đ Z.
Z MMarković,
k ić D. D Bogavac,
B D.
D TTošić,
šić
“Metalne konstrukcije”
– Evrokod 3 Deo 1-1: Opšta pravila i pravila za zgrade
– Evrokod 3 Deo 1-5: Puni limeni elementi
– B. Zarić, D. Buđvac, B. Stipanić, “Čelične
Čelične konstrukcije
u građevinarstvu”

Metalne konstrukcije 1 P1-6

 Ukratko o p
programu
g p
predavanja
j

1. Uvodni deo ((istorijat,

j , osobine čelika,, karakteristike
metalnih konstrukcija, osnovni proizvodi, karakteristike
čelika, vrste i označavanje čelika, izbor materijala);
2 Osnove
2. O proračuna
č (
(osnove poluprobabilističke
l b bili tičk tteorije,
ij
pouzdanost konstrukcija, teorija graničnih stanja, ULS,
SLS,, kombinacije j dejstava,
j , klase poprečnih
p p preseka,
p ,
metode proračuna, imperfekcije);
3. Proračun nosivosti elemenata (zatezanje, pritisak,
savijanje,
ij j interakcije
i t k ij različitih
ličitih naprezanja,
j torzija)
t ij )

Metalne konstrukcije 1 P1-7

Metalne konstrukcije

– Metalne konstrukcije u građevinarstvu se izrađuju

prvenstveno od čelika (legura gvožđa i ugljenika)
i, u znatno manjoj meri, od legura aluminijuma.
– Težište ovog kursa je na čeličnim konstrukcijama.
– Čelične konstrukcije se pored građevinarstva
koriste i u drugim industrijskim granama (auto
industrija, brodogradnja, avio industrija...).
industrija )

Metalne konstrukcije 1 P1-8

 Primena čeličnih konstrukcija u
građevinarstvu

Zgradarstvo Mostogradnja
sportske dvorane drumski mostovi,
izložbene hale,
hale železnički mostovi,
mostovi
višespratne zgrade, kombinovani mostovi,
industrijske hale,
hale pešački
š čki mostovi,
i
krvovi stadiona,
industrijski mostovi
hangari
hangari...

Metalne konstrukcije 1 P1-9

Metalne konstrukcije 1 P1-10

Metalne konstrukcije 1 P1-11

Metalne konstrukcije 1 P1-12

Metalne konstrukcije 1 P1-13

Metalne konstrukcije 1 P1-14

Metalne konstrukcije 1 P1-15

Metalne konstrukcije 1 P1-16

 Metalne konstrukcije 1 P1-17

Specijalne (inženjerske) konstrukcije

– Antenski stubovi,
– Stubovi dalekovoda,
– Industrijski dimnjaci,
– Silosi
Silosi,
– Rezervoari,
– Cevovodi,
– Ofšor platforme,

Metalne konstrukcije 1 P1-18

Metalne konstrukcije 1 P1-19

Metalne konstrukcije 1 P1-20

Metalne konstrukcije 1 P1-21

Metalne konstrukcije 1 P1-22

Metalne konstrukcije 1 P1-23

Metalne konstrukcije 1 P1-24

Metalne konstrukcije 1 P1-25

Metalne konstrukcije 1 P1-26

 Metalne konstrukcije 1 P1-27

Kratak istorijat metalnih konstrukcija

– 1735. g osvojen je postupak dobijanja sirovog

gvožđa,
– 1777-79. izveden je most preko reke Severn u
Engleskoj
g j kao prva
p građevinska
g konstrukcija
j od
sirovog gvožđa. Most je lučni raspona 30,8 m, a i
danas je u upotrebi kao pešački most.

Metalne konstrukcije 1 P1-28

 Most Severn

Metalne konstrukcije 1 P1-29

Prve čelične konstrukcije

– 1855. god. Henri Besemer je pronašao postupak za

dobijanje čelika u kruškastim pećima
(konvertorima)
– 1874. g
god. završen je
j most Sent Luis preko
p reke
Misisipi (SAD) kao prva značajna konstrukcija od
čelika. Most je lučni sa rasponima preko 150 m.

Metalne konstrukcije 1 P1-30

Most Sent Luis

Metalne konstrukcije 1 P1-31

Metalne konstrukcije 1 P1-32

 Prednosti čeličnih konstrukcija

– Visoke
Vi k vrednosti
d i mehaničkih
h ičkih kkarakteristika,
k i ik
– Male dimenzije i težine elemenata,
– Industrijalizovana proizvodnja – visok kvalitet,
– Laka manipulacija,
p j transport
p i montaža,
– Lakše i jeftinije fundiranje,
– Manja osetljivost na seizmičke uticaje,
– Fleksibilnost i adaptibilnost,
– Mogućnost demontaže i trajna vrednost,
vrednost
– Laka i jednostavna sanacija i rekonstrukcija.

Metalne konstrukcije 1 P1-33

Nedostaci čeličnih konstrukcija

– Osetljivost na dejstvo korozije.

– Osetljivost
j na dejstvo
j požara.
p
– Potreba za kvalifikovanijom radnom snagom.

Metalne konstrukcije 1 P1-34

 Dobijanje čelika

– Č
Čelik je legura gvožđa (Fe) i ugljenika (C).
– Sadržajj ugljenika
gj bitno utiče na svojstva
j čelika.
– Gvožđe se u prirodi nalazi u vidu ruda kao što su:
magnetit (FeMg3O4), hematit (Fe2O3), siderit
(FeCO3), i pirit (FeS2).
– Sirovo gvožđe se dobija u visokim pećima
preradom rude gvožđa na visokim temperaturama.
– Daljom
D lj preradom
d u čeličanama
č lič od
d sirovog
i gvožđa
žđ
dobija se čelik.

Metalne konstrukcije 1 P1-35

Osobine sirovog gvožđa

– Specifična masa gvožđa je 7870 kg/m3

– Tačka topljenja
p j j gvožđa
g jje 1528 oC.
– Sadrži oko 5% C.
– Zbog visokog sadržaja C sirovo gvožđe je krto i
nije pogodno za upotrebu u konstrukcijama.

Metalne konstrukcije 1 P1-36

Šematski prikaz tehnologije proizvodnje čelika

Metalne konstrukcije 1 P1-37

Postupci za dobijanje čelika

1. Postuci produvavanja:
Tomsov postupak - Produvavanje vazduhom
– Visok procenat azota (čelik je krt i podložan starenju);
LD postupak - Produvavanje kiseonikom
– Sadržaj aazota
ota je znatno
natno manji (čelik je boljeg kvaliteta);
k aliteta);
– Kapacitet peći je veći (420 t), a vreme odlivanja manje;
2. Postupci u plamenim pećima:
Simens-Martinov postupak - oksidacioni plamen
– Veliki utrošak energije (mešavina zemnog gasa i vazduha);
– Manji sadržaj azota, veće vreme odlivanja;
Postupak u elektro pećima - električni luk (T=3500 oC)
– Postupak je skup i koristi se za dobijanje kvalitetnih i
visokolegiranih čelika.
– Kapacitet peći je 200t, a vreme odlivanja je 1,5 sat;
Metalne konstrukcije 1 P1-38
 Izlivanje tečnog sirovog čelika u kalupe

Livenje u kalupe

Kontinualno livenje

Metalne konstrukcije 1 P1-39

Oblici osnovnih proizvoda čeličana

Proizvodi
P i di čeličana
č lič se ne koriste
k i t kao
k gotovi
t i proizvodi
i di za izradu
i d
čeličnih konstrukcija.
Oni su u stvari poluproizvodi koji se dodato prerađuju
(najčešće deformacijom).

Metalne konstrukcije 1 P1-40

 Prerada čelika deformacijom
j

Postupci
p obrade su:
– valjanje,
– kovanje,
– presovanje i
– izvlačenje.

Najviše se primenjuje valjanje (90%).

Valjanje može biti:

– u vrućem
ć stanju
t j - vruće
ć valjani
lj i proizvodi,
i di
– u hladnom stanju - hladno valjani (oblikovani) proizvodi.

Metalne konstrukcije 1 P1-41

Valjanje u vrućem stanju

– Valjanje u vrućem stanju (vruće valjanje) se

najčešče primenjuje.
1200 1300 oC –
– Poluproizvodi se zagrevaju na 1200-1300
testasto stanje.
– Zagrejani
Z j i element
l t (polufabrikat)
( l f b ik t) se propušta
št kroz
k
seriju valjaka (i preko 70).
– Valjci mogu da budu ravni ili profilisani.
– Vrućim valjanjem se pobljšava kvalitet čelika
(usitnjavaju se zrna njegove strukture).

Metalne konstrukcije 1 P1-42

Valjci za vruće valjanje

Metalne konstrukcije 1 P1-43

Šematki prikaz dobijanja

vruće
ć valjanih
lj ih proizvoda
i d

Metalne konstrukcije 1 P1-44

 Standardni vruće valjani proizodi

Mogu da se podele na četiri grupe:

– Štapasti
Š proizvodi,
– Limovi
Limovi,
– Profilisani nosači,
– Šuplji profili.

Metalne konstrukcije 1 P1-45

Jednakokraki ugaonici Raznokraki ugaonici

T profili
T- Z profili
Z-

Štapasti proizvodi

Pljošti čelik Široki pljošti čelik

Okrugli čelik Kvadratni čelik

Metalne konstrukcije 1 P1-46

 Limovi
Prema debljini se dele na:
– fine limove t < 3 mm
– srednje limove i 3 < t < 4,75
4 75 mm
– grube limove t > 4,75 mm.

Prema obradi površine dele se na:

– glatke (ravne),
– rebraste,
– bradavičaste i
– perforirane.
p
Metalne konstrukcije 1 P1-47

Rebrasti limovi

U obliku romba U obliku suze

Metalne konstrukcije 1 P1-48

 Profilisani nosači

1. U profili
1 fili
2. I profili sa uskim nožicama:
– I (IPN) i
– IPE profili.
p
3. I profili sa širokim nožicama:
– HEA
– HEB
– HEM
– HD

Metalne konstrukcije 1 P1-49

U profili i I profili sa uskim nožicama

U-profili U-profili sa paralelnim nožicama

I-profili IPE-profili

Metalne konstrukcije 1 P1-50

 HEA- profili HEB-profili

Ip
profili sa
širokim
nožicama
HEM profili
HEM-profili HD profili
HD-

Metalne konstrukcije 1 P1-51

Šuplji profili

Kružni Kvadratni Pravougaoni

Metalne konstrukcije 1 P1-52

 Hladno oblikovani proizvodi

Dobijaju se:
– hladnim valjanjem ravne trake
– previjanjem ravne trake pritiskom (u posebnim alatima)

Dele se na:
– hladno oblikovane profile (otvorenog ili zatvorenog preseka)
– hladno oblikovane profilisane limove

Metalne konstrukcije 1 P1-53

a) hladno oblikovani profili (HOP) otvorenog preseka;

b) hladno
hl d oblikovani
blik i profili
fili zatvorenog
t preseka;
k
c) hladno oblikovani profilisani limovi;

Metalne konstrukcije 1 P1-54

 Ostali proizvodi

– Automatski zavareni profili;

– Saćasti i olakšani nosači;
– Užad i kablovi
– Rešetkasta gazišta ((“rost”)
rost )
– Istegnuti metal

Metalne konstrukcije 1 P1-55

Automatski zavareni profili

Metalne konstrukcije 1 P1-56

Saćasti i olakšani nosači

Metalne konstrukcije 1 P1-57

Saćasti nosači

Metalne konstrukcije 1 P1-58

 Užad i kablovi

Metalne konstrukcije 1 P1-59

Istegnuti metal i rešetkasta gazišta

Metalne konstrukcije 1 P1-60

Materijal za spajanje
zavrtnjevi,
zakivci
samonarezujući zavrtnjevi
ankeri i sidra
elektrode i elektrodne žice;

Metalne konstrukcije 1 P1-61