MECHANICS OF MATERIALS

Edition
Fifth
Beer • Johnston • DeWolf • Mazurek

Simetrik Olmayan Eğilme (Eğik Eğilme)

Simetrik Eğilme :
• Eğilme momenti bir simetri düzleminde (y
burada simetri eksenidir) etki etmektedir.
• Kesit eğilmeden sonra yine simetrik kalır ve
eğilme simetri düzlemindedir.
• Tarafsız eksen ile moment ekseni (yönü)
çakışıktır.

Simetrik Olmayan Eğilme :

• Kesitte simetri düzlemleri veya eksenleri
olmasına rağmen; eğilme momenti bir
simetri düzleminde etki etmeyebilir.
• Eğilme, momentin etki düzleminde
gerçekleşmez.
• Genel olarak, tarafsız eksenle moment
ekseni (yönü) çakışık değildir.

© 2009 The McGraw-Hill Companies, Inc. All rights reserved. 1- 1

 MECHANICS OF MATERIALS
Edition
Fifth
Beer • Johnston • DeWolf • Mazurek

• Keyfi bir kesitte tarafsız eksen ile moment ekseni hangi şartlarda çakışıktır?
Şekildeki gibi bir Mz eğilme
momentine maruz kesitteki gerilmelere
karşılık gelen eşdeğer kuvvet ve
momentler şu şartları sağlamalıdır:

Fx = ∫ σ x dA = 0
M y = ∫ z σ x dA = 0
M z = ∫ − yσ x dA = M

⎛ y ⎞ ⎛ y ⎞
Fx = ∫ σ x dA = ∫ ⎜ − σ m ⎟ dA = 0 M y = ∫ zσ x dA = ∫ z ⎜ − σ m ⎟dA = 0
⎝ c ⎠ ⎝ c ⎠
veya ∫ y dA = 0 ∫ yz dA = 0 = I yz

Tarafsız eksen geometrik merkezden geçer

Bunun için moment vektörü geometrik
merkezden geçen asal atalet eksenlerinden
⎛ y ⎞ σ I birisiyle çakışmalıdır. Eğer uygulanan moment
M = M z = − ∫ y⎜ − σ m ⎟dA = m
⎝ c ⎠ c vektörünün yönü asal atalet eksenlerinden
M c birisiyle çakışmıyorsa eğik eğilme meydana
σm = z normal gerilme ifadesi gelir.
Iz

© 2009 The McGraw-Hill Companies, Inc. All rights reserved. 1- 2

 MECHANICS OF MATERIALS
Edition
Fifth
Beer • Johnston • DeWolf • Mazurek

Simetrik olmayan eğilmede süperpozisyon prensibi:

M z = M cosθ M y = M sin θ

Pozitif bölgede yer alan bir A noktasındaki bileşke gerilme;

= Mz y M yz
σx = − +
Iz Iy
A
• Tarafsız eksenin konumu için;

σx =0 = −
Mz y M yz
+ =−
(M cos θ ) y + (M sin θ )z
+ Iz Iy Iz Iy

y Iz
A tan φ = = tan θ
z Iy

© 2009 The McGraw-Hill Companies, Inc. All rights reserved. 1- 3

 MECHANICS OF MATERIALS
Edition
Fifth
Beer • Johnston • DeWolf • Mazurek

Örnek: Şekildeki yükleme durumunda;

a) Kirişteki maksimum gerilmeyi,
b) Tarafsız eksenin yatay eksenle yaptığı açıyı bulunuz.
200 Nm

© 2009 The McGraw-Hill Companies, Inc. All rights reserved. 1- 4

 MECHANICS OF MATERIALS
Edition
Fifth
Beer • Johnston • DeWolf • Mazurek

Örnek: Şekildeki yükleme durumunda;

a) Tarafsız eksenin yatayla yaptığı açıyı bulunuz.
M=10 kN.m b) A ve D noktalarındaki gerilmeleri bulunuz.

Burada; C noktası geometrik merkez, z ekseni simetri ekseni ve y

ile z asal atalet eksenleridir.

1 1
I y = ⋅ 200 ⋅ 503 + ⋅ 50 ⋅1003 = 25 × 106 mm 4
3 3
1 1
Iz = ⋅ 50 ⋅ 2003 + ⋅100 ⋅ 503 = 34,375 × 106 mm 4
12 12

M y = M ⋅ sin θ = 10.sin 20 = 3, 42 ×106 N ⋅ mm4

M z = M ⋅ cos θ = 10.cos 20 = 9, 4 × 106 N ⋅ mm 4

M=10 kN.m
Iz 34,375
tgφ = tgθ = tg 20 = 0,5 ⇒ φ = 26, 6o
φ θ
Iy 25

Mz My
σx = − y+ z
Iz Iy

T. E . 9, 4 ×106 3, 42 ×106
σA = − 25 + (−100) = −20,52MPa
34,375 ×106 25 × 106

9, 4 ×106 3, 42 ×106
σD = − (−100) + (0) = 27,34MPa
D (z,y)=D (0,-100) ; A (z,y)=D (-100,25) 34,375 ×106 25 ×106

© 2009 The McGraw-Hill Companies, Inc. All rights reserved. 1- 5

 MECHANICS
Edition
OF MATERIALS
Fifth
Beer • Johnston • DeWolf • Mazurek
y
Örnek: Şekildeki yükleme durumunda;
a) Tarafsız eksenin yatayla yaptığı açıyı bulunuz.
b) En büyük çeki gerilmesini bulunuz.

z I y' = 281 × 10 3 mm 4 ; I z' = 176.9 × 10 3 mm 4

© 2009 The McGraw-Hill Companies, Inc. All rights reserved. 1- 6

 MECHANICS OF MATERIALS
Edition
Fifth
Beer • Johnston • DeWolf • Mazurek

Örnek: Şekildeki yükleme durumunda;

a) A noktasındaki gerilmeyi,
b) Tarafsız eksenin yatayla yaptığı açıyı bulunuz.

I. YOL : asal atalet eksenleri kullanılarak çözüm yapılırsa;

© 2009 The McGraw-Hill Companies, Inc. All rights reserved. 1- 7

 MECHANICS OF MATERIALS
Edition
Fifth
Beer • Johnston • DeWolf • Mazurek

Tarafsız
Eksen

© 2009 The McGraw-Hill Companies, Inc. All rights reserved. 1- 8

 MECHANICS OF MATERIALS
Edition
Fifth
Beer • Johnston • DeWolf • Mazurek

II. YOL M (I z − I y ) + M (I z − I y ) Bağıntısı ile doğrudan

σx =
z yz y y z yz
çözüme ulaşılabilir.
I y I z − I yz2

© 2009 The McGraw-Hill Companies, Inc. All rights reserved. 1- 9

 MECHANICS OF MATERIALS
Edition
Fifth
Beer • Johnston • DeWolf • Mazurek
10 mm
Örnek: Şekildeki kiriş için;
P y a) geometrik merkezin koordinatlarını

.
120° ve Iy , Iz , Iyz atalet momentlerini

70 mm
z b) Asal atalet momentlerini ve
doğrultularını
10 mm
c) En büyük çeki ve bası gerilmelerini
50 mm bulunuz.

© 2009 The McGraw-Hill Companies, Inc. All rights reserved. 1- 10

 MECHANICS OF MATERIALS
Edition
Fifth
Beer • Johnston • DeWolf • Mazurek

Örnek: Şekildeki yükleme durumunda;

a) Tarafsız eksenin yatayla yaptığı açıyı bulunuz.
b) En büyük çeki gerilmesini bulunuz.

© 2009 The McGraw-Hill Companies, Inc. All rights reserved. 1- 11

 MECHANICS OF MATERIALS
Edition
Fifth
Beer • Johnston • DeWolf • Mazurek

Eksantrik Yüklemede Genel Durum

P = centric force
M y = Pa M z = Pb
A
Pozitif bölgede bir A noktası için
A Süperpozisyon prensibi:

P Mz y M yz
σx = − +
A Iz Iy

Örnek Tarafsız eksenin konumu:

Mz My P
σx =0 y− z=
Iz Iy A

Şekildeki geometri ve yükleme durumu için

a) A,B,C ve D noktalarındaki gerilmeleri
b) Kesit üzerinde tarafsız eksenin konumunu bulunuz.

© 2009 The McGraw-Hill Companies, Inc. All rights reserved. 1- 12

 MECHANICS OF MATERIALS
Edition
Fifth
Beer • Johnston • DeWolf • Mazurek

© 2009 The McGraw-Hill Companies, Inc. All rights reserved. 1- 13

 MECHANICS OF MATERIALS
Edition
Fifth
Beer • Johnston • DeWolf • Mazurek

Eğri Eksenli Çubuklar (Curved Bars)

DE= tarafsız eksen/düzlem;

(( ( (
JK > J ′K ′
(( ( (
DE = D ′E ′
DE = R ⋅ θ
D ′E ′ = R ′ ⋅ θ ′
R ⋅θ = R′ ⋅θ ′

Yükleme öncesi durum Yükleme sonrası durum

JK yayının boyunda meydana gelen değişim; JK yayının birim şekil değiştirmesi;

δ δ
εX = =
δ = J ′K ′ − JK = r ′ ⋅ θ ′ − rθ L JK
r = R− y δ = − y ⋅ ∆θ
JK = r ⋅ θ
r ′ = R′ − y
− y ⋅ ∆θ − y ⋅ ∆θ y ⋅ ∆θ
δ = ( R ′ − y )θ ′ − ( R − y )θ εX = = =−
r ⋅θ ( R − y )θ ( R − y )θ
δ = R ′ ⋅θ ′ − y ⋅θ ′ − R ⋅θ + y ⋅θ
⎛ y ⋅ ∆θ ⎞ ∆θ y
R ⋅ θ = R ′ ⋅ θ ′ ⇒ δ = − y ⋅ θ ′ + y ⋅ θ = − y (θ ′ − θ ) σ x = E ⋅ ε x = E ⎜⎜ − ⎟⎟ = − E ⋅
⎝ ( R − y )θ ⎠ θ R− y
θ ′ = θ + ∆θ ⇒ ∆θ = θ ′ − θ
∆θ R − r
δ = − y ⋅ ∆θ R − r = y ⇒ σ x = −E ⋅
θ r

© 2009 The McGraw-Hill Companies, Inc. All rights reserved. 1- 14

 MECHANICS
Edition
OF MATERIALS
Fifth
Beer • Johnston • DeWolf • Mazurek
Tarafsız eksenin yeri;
y
⎛ ∆θ R − r ⎞
σ
∫ x dA = 0 ⇒ ∫⎝
⎜ − E ⋅ ⎟dA = 0
θ r ⎠
∆θ R − r
−E ∫ dA = 0 ⇔ E ≠ 0, ∆θ ≠ 0, θ ≠ ∞
θ r z T.E
R -r
∫ r dA = 0
R dA A
∫r dA − ∫ dA = 0 ⇒ R ∫ r = A ⇒ R =
dA R = Eğri eksenli bir çubuk için tarafsız eksenin yeri.
∫ r
Örnek: Dikdörtgen kesite sahip eğri eksenli bir çubuk için tarafsız eksenin konumu

r1 + r2
r=
2
A bh h h
R= =r =r ⇒R=
dA 2
bdr 2
dr r2
∫ ∫ ∫ ln
r r1 r r1 r r1

© 2009 The McGraw-Hill Companies, Inc. All rights reserved. 1- 15

 MECHANICS OF MATERIALS
Edition
Fifth
Beer • Johnston • DeWolf • Mazurek

Statik dengeden; Elastisite modülü daima pozitiftir;

E>0, ∆θ > 0 ve θ > 0
⎛ E∆θ R − r ⎞
∫ − yσ x dA = M ⇒ ∫ − y⎜⎝ − θ ⋅ r ⎟⎠dA = M O halde eşitliğin sağ tarafı da pozitif olmalıdır:
E ⋅ ∆θ ( R − r ) 2 E ⋅ ∆θ R 2 − 2 Rr + r 2 M
θ ∫ θ ∫
y = R−r ⇒ dA = dA =M >0⇒r −R >0⇒r > R
r r A(r − R )
E ⋅ ∆θ ⎡ 2 dA ⎤ r −R=e e: eksantriklik
⎢ R ∫ − 2 R ∫ dA + ∫ rdA⎥ = M
θ ⎣ r ⎦
Bu durumda eğilmeye maruz eğri eksenli bir çubuk

r=
∫ rdA
⇒ ∫ rdA = r A
kesitindeki normal gerilmeler şu bağıntı ile bulunur:
A
A dA A E ⋅ ∆θ M
R= ⇒∫ = =
dA r R θ A⋅e
∫r E ⋅ ∆θ R − r M R − r M (r − R)
σx = − ⋅ ⇒σx = ⋅ =
θ r A⋅e r A⋅e ⋅ r
M (r − R) M⋅y
σx = veya σ x = −
∫ dA = A A⋅e⋅ r A ⋅ e ⋅ ( R − y)
E ⋅ ∆θ ⎡ 2 A ⎤
R − 2 RA + r A ⎥⎦ = M
θ ⎢⎣ R Eğrilik Yarıçapı :
R ⋅θ = R ′ ⋅θ ′
E ⋅ ∆θ
(− RA + r ⋅ A) = M θ ′ = θ + ∆θ
θ
E ⋅ ∆θ 1 1 θ ′ 1 θ + ∆θ 1 ∆θ
= ⋅ = ⋅ = (1 +
A(r − R ) = M
)
R′ R θ R θ R θ
θ
E ⋅ ∆θ M ∆θ M 1 1⎛ M ⎞
E ⋅ ∆θ M = ⇒ = = ⎜1 + ⎟
= θ A⋅e θ A⋅e⋅E R′ R ⎝ A ⋅ e ⋅ E ⎠
θ A(r − R )

© 2009 The McGraw-Hill Companies, Inc. All rights reserved. 1- 16

 MECHANICS OF MATERIALS
Edition
Fifth
Beer • Johnston • DeWolf • Mazurek

© 2009 The McGraw-Hill Companies, Inc. All rights reserved. 1- 17

 MECHANICS OF MATERIALS
Edition
Fifth
Beer • Johnston • DeWolf • Mazurek

Örnek b=50 mm, h=25 mm olduğuna göre; şekildeki eğri eksenli çubuğa M=500
N.m’lik bir moment uygulandığında;
a) Kesitin geometrik merkezi ile tarafsız eksen arasındaki mesafeyi (e) bulunuz.
b) Meydana gelen en büyük çeki ve bası gerilmelerini bulunuz.
=100 mm

© 2009 The McGraw-Hill Companies, Inc. All rights reserved. 1- 18

 MECHANICS OF MATERIALS
Edition
Fifth
Beer • Johnston • DeWolf • Mazurek

Örnek
Şekildeki eğri eksenli ve T kesitli çubuğun emniyetli bası
gerilmesi değeri 50 MPa olduğuna göre uygulanabilecek
en büyük P kuvvetinin değerini bulunuz.
C

© 2009 The McGraw-Hill Companies, Inc. All rights reserved. 1- 19

 MECHANICS OF MATERIALS
Edition
Fifth
Beer • Johnston • DeWolf • Mazurek

Örnek Şekildeki taşıyıcı kancanın a-a kesitinde meydana gelen en büyük çeki gerilmesini bulunuz.

© 2009 The McGraw-Hill Companies, Inc. All rights reserved. 1- 20

 MECHANICS OF MATERIALS
Edition
Fifth
Beer • Johnston • DeWolf • Mazurek

Uygulama için örnek problemler

Örnek Örnek
Kesit çapı d=32 mm olan
şekildeki eğri eksenli çubuğun
A ve B noktalarında meydana
gelen gerilmeleri bulunuz,
r1=20 mm.

Örnek Şekildeki eğri eksenli çubuğun A ve B noktalarında meydana

gelen gerilmeleri bulunuz

Şekildeki eğri eksenli ve dikdörtgen kesitli

elamanın emniyetli gerilme değeri 100 MPa
olduğuna göre uygulanabilecek en büyük P
kuvvetinin değerini bulunuz.

© 2009 The McGraw-Hill Companies, Inc. All rights reserved. 1- 21