See

discussions, stats, and author profiles for this publication at: https://www.researchgate.net/publication/317098062

Disa reflektime mbi origjinën e Kastriotëve

Article · January 2015

CITATIONS READS

0 56

1 author:

Edmond Malaj
Qendra e Studimeve Albanologjike
5 PUBLICATIONS 0 CITATIONS

SEE PROFILE

All content following this page was uploaded by Edmond Malaj on 24 May 2017.

The user has requested enhancement of the downloaded file.

Nr. 2-2015 ematia 35

Reflektime
mbi origjinën
e Kastriotëve
Prof. as. dr. Edmond Malaj

N ë këtë artikull do të
bëhet fjalë për dy
çështje që akoma nuk
mund të ketë përfshirë një territor
të gjerë duke u shtrirë edhe nëpër
disa krahina të Maqedonisë
kanë gjetur një përgjigje Perëndimore.3
përfundimtare në Kleriku Dhimitër Frangu
historiografinë nga Drishti një historian tjetër me
skanderbegiane. Këto dy rëndësi për Skënderbeun, që
çështje janë: 1. Origjina e ishte dëshmitar i kohës dhe për
Kastriotëve, dhe 2. një periudhë kohe edhe në
Vendlindja e Skënderbeut. shërbim të Skënderbeut, shkruan
Mbi origjinë e se familja e Kastriotëve zotëronte
Skënderbeut apo të fisit të toka në Ematia ose në
Kastriotëve ka shumë teori Tumenishtë.4 Por përsa i përket
të ndryshme, të cilat autenticitetit të veprës kemi një
variojnë nga njëra tjetra. Përgjigjet që janë dhënë deri më sot pikëpyetje të madhe, pasi Dhimitër Shuteriqi është i mendimit
në lidhje me origjinën e Kastriotëve, sidomos gjatë shekullit që kjo vepër në të vërtetë nuk është e Frangut, por e ndonjë
XX, kanë të bëjnë pak a shumë me atë thënien, “Kërraba personi tjetër anonim, pjesëtar i fisit të Engjëllorëve, i cili për
tërheq gjithmonë nga vetja”1, por që asnjëra deri më sot nuk t’ia shtuar më tepër lavdinë këtij fisi, i vuri kësaj vepre emrin
jep një përgjigje të kënaqshme përfundimtare. Këto teori janë e Dhimitër Frangut, bashkëkohësit të Skënderbeut, por për
mbi origjinën e tyre janë pesë: 1. Origjina e tyre nga Mati; 2. këtë hipotezë Shuteriqi nuk na sjell asnjë të dhënë.5
Origjina krahinat e Shkodrës; Po ashtu edhe Gjon Muzaka në memorien e tij
3. Origjina nga Mirdita; 4. Origjina nga Hasi i Kukësit; 5. thotë që i ati i se i ati i Skënderbeut ishte zot i Matit,6 por në
Origjina nga Dibra. Le ti marrim me radhë këto teori të lidhje me orgjinën e tyre siç do ta shohim edhe më poshtë
ndryshme, duke pasqyruar argumentet dhe pikat e shprehet ndryshe, duke i dhënë Kastriotëve një origjinë nga
diskutueshme të tyre, duke shtuar këtu që asnjëra prej tyre një vend tjetër siç do ta shohim edhe më vonë. Më vonë
nuk sjell fakte të mjaftueshme për të dhënë një përgjigje edhe Du Cange shpreh mendimin që Kastriotët ishin zotë të
përfundimtare kësaj çështeje. Matit dhe të Kastrit dhe e nis gjenealogjinë e Kastriotëve me
katragjyshin e Skënderbeut, Kanstantin Kastiotin që vdiq në
Origjina nga Mati vitin 1390 (Constantinus Castriotus, cognomento
Po e nisim me tezën më kryesore, me atë të origjinës së Meserechus, Æmathiæ & Castoriæ Princeps, vel
Kastriotëve nga Matit, e cila e ka zanafillën tek Historia e Dominus,memoratur a Flavio Comneno, quam Obiisse ait
Skënderbeut, sipas Barletit që është edhe vepra më anno MCCCXC.).7 Pastaj i biri i tij, sipas Du Canges, ishte
popullore në lidhje me historinë e Skënderbeut. Barleti thotë
që Skënderbeu origjinën e kishte nga një shtëpi të vjetër të 3 P. Thengjilli, Skënderbeu, f. 546.
Matit (Emathias)2, por këtu është vështirë të përcaktohet mirë 4 Dhimitër Frangu, Kommentar i luftrave të turqve kundër
koncepti gjeografik i Emathaias, pasi Emathia si Krahinë Skënderbeut. Përktheu nga Anglishtja Hysen Hidri. Titulli në
Anglisht: „The wars of the Turks against George Skanderbeg.
London 1562.“. Tiranë: Globus R. 2000, f. 35.
1 Thengjilli, Petrika, Skenderbeu. Arritje, Mangesi, pikëpamje te 5 Shuteriqi, Dhimitër, “Dhimitër Frëngu (1443-1525)”, në: Studime

ndyshme. Prishtinë: Artini 2012, 547. (Me poshtë cituar si: P. për epokën e Skënderbeut. III. Tiranë: 8 Nëntori 1989, f. 320.
Thengjilli, Skënderbeu, f. ) 6 Gjon Muzaka, Memorie. Përktheu Dhori Qiriazi. Tiranë: Toena
2 Marin Barleti, Historia e Skënderbeut. Përkthimi nga origjinali 1996, f. 20, 48.
latinisht dhe hyrja nga Stefan J. Prifti. Tiranë: „Mihal Duri” 1967, f. 7 Historia Byzantina duplici Commentario illustrata. Prior Familias ac

64. (=Univ. Shtetërorë i Tiranës. Instituti i Historisë dhe i Gjuhësisë). Stemmata imperatorum Constantinopolitarum, cum corundem
(Cituar si: M. Barleti, Skëndërbeu, f.) Augustorum Nomismatibus, & aliquod Iconibus; Præterea Familias
36 ematia
Gjergj Kastrioti, zot i Matit i Tumenishtit dhe i Kastrit.8 Ky i bie
te jetë Gjyshi i Skënderbeut. Këtu jepet një emër tjetër dhe
krahina të tjera në zotërim, ndryshe nga Gj. Muzaka, i cili
thotë që gjyshi i Skënderbeut ishte Pal Kastrioti dhe kishte
nën zotërim Gardhin e Poshtëm dhe Sinjën.9 Duhet të
theksojmë këtu që Du Cange në flet këtu për origjinë, por për
toka nën zotërim.10
Si origjinë e Kastriotëve në Mat prej shumë
autorëve mbahet fshati Shtjefën, ku jetojnë një bajrak që
quhej Kastriot dhe e lidhin identitetin e tyre me Kastriotët e
Skënderbeut. Në fakt ky bajrak, sipas Eugenio Barbarich
ndodhet në Kastrat të Matit11, megjithatë Barbarigo origjinën
e Kastriotëve e vendos në Fshatin Mazrek të Shkodrës12 siç
do ta shohim më poshtë. Kurse një version, në lidhje me
origjinën e Kastriotëve të Matit thuhet që ata duhet të kenë
ardhur aty nga Dibra.
Një studiues tjetër, Dilaver Kurti, është po ashtu
mbështetës i Tezës së Origjinës së Kastriotëve nga Mati dhe
tezën e tij e mbështet kryesisht në toponimi dhe mbi
dokumente, ndër të cilat radhit Barletin, një regjistër osman
të vitit 1467, ku del edhe një pinjoll i Kastriotëve, i quajtur
Mark Kastrioti, si dhe të dhënat shumë të diskutueshme të
Andrea Engjëllit.13 Siç thotë studiuesi Petrika Thengjilli,
“armën më të fortë D. Kurti ka traditën gojore dhe
toponiminë, për të cilat ishte një njohës i thellë i tyre në
Krahinën e Matit”.14 Përsa i përket toponimisë që kanë lidhje
me Kastriotët ai përmend Kodrën e Kastriotit, Rrahin e
Kastriotit, Arën e Skënderbeut (ose e quajtur ndryshe Fusha
e Ivanit, etj.15 një studiues tjetër, i cili për të treguar origjinën
e Kastriotëve nga Mati, bazohet po ashtu tek tradita gojore,
është edhe Dhosi Liperi. Ai në lidhje me origjinën e
Kastriotëve nga Mati jep të dhëna nga tradita gojore në lidhje
me vendlindjen e Skënderbeut për të cilën do të flasim më
poshtë.
Dalmaticas & Turcicas complectitur: Alter Descriptionem Urbis
Constantinopolitanæ qualis extitit sub Imperatoribus Christianis.
Auctore Carolo Du Fresne Domino Du Cange, Regi a Consiliis,
Francæ pud ambianos Questore. Lutetiæ Parisiorum, Aput
Ludovicum Billaine, Bibliopolam Parisiensem, M. DCC. LXXX, f .
270, 349. (cituar si: Du Cange, Historia Byzantina, f.)
8 Du Cange, Historia Byzantina, f. 349
9 Gjon Muzaka, Memorie. Përktheu Dhori Qiriazi. Tiranë: Toena
1996, f. 51. (Cituar si: Gj. Muzaka, Memorie, f.)
10 Du Cange, Historia Byzantina, f. 349.
11 Eugenio Barbarich, L’Albania. Roma: E. Voghera 1905, f. 177.
(Cituar si: E. Barbarich, Albania, f.)
12 E. Barbarich, Albania, f. 177.
13 Dilaver Kurti, “Mbi prejardhjen e familjes së Katriotëve”.
Konferenca e dytë e Studimeve Albanologjike me rastin e 500-
vjetorit të vdekjes së Gjergj Kastriotit-Skënderbeut, Tiranë, 12-18
Janar 1968: Referate dhe kumtesa kushtuar epokës dhe figurës së
Gjergj Kastriotit-Skenderbeut. Vëll. I. Tiranë: Universiteti Shtetëror,
Instituti i Historisë dhe i Gjuhësisë 1969, f. 620-625.
14 P. Thengjilli, Skënderbeu, f. 548.
15 Po ay.
Nr. 2-2015
Në lidhje me Matin si vendlindje e Skndërbeut,
thuhet që Skënderbeu duhet të ketë lindur në Gjur të
Bardhë.16 Dhosi Liperi në lidhje me vendlindjen e
Skënderbeut, duke u bazuar në traditën gojore, jep katër
lokalitete që hahen me njëra tjetrën si vendlindja e
Skënderbeut ato janë: 1. në Shqefën të Prellës; 2. në
Dukagjin të Matit; 3. në Muzhakë; 4. në Gjur të Bardhë.17 Në
Shqefën flitet për rrënoja të “Kullës së tendës së
Skënderbeut” dhe përveç kësaj në Shqefën gjendet një ledh
gërmadhash, ku thonë, se ka qenë Kulla e Skënderbeut,
përsa i përket Muzhakës tradita gojore hesht, kurse përsa i
përket Gjurit të Bardhë. Një traditë thotë që Skënderbeu
duhet të ketë lindur në Krujë në Mëhadhën e Gurzit, në qafë
të kalasë.18
Megjithatë ekziston edhe teza e vendlindjes së
Skënderbeut në Krujë. Dhosi Liperi, i cili na jep shumë të
dhëna gojore rreth vendlindjes së Skënderbeut, rreth
vendlindjes së tij në krahinën e Krujës, konstaton se në
traditën gojore thuhet që “shumë veta në Krujë brënda e në
malësi të saj pretendojnë se Skënderbeu ka lindur brënda në
Krujë, ku tregohet edhe vëndi i shtëpivet të prindërve të tij.
Bazohen në faktin se Kruja ka qënë kryeqytet i tij e i
prindërve.”19 Megjithatë në Krujë në lidhje me traditën gojore
rreth vendlindjes së tij, e cila nuk është shumë e pasur, Liperi
thotë që “Turqia këtu në Krujë, për arësye që kuptohen, ka
lojtur një propagandë të keqe reaksionare. Pashallarët
dënonin, dëbonin, internonin e madje vrisnin këdo që
guxonte të zirte fill edhe emrin e tij. Dhe kujtimi i këtyre
masave të mbrapshta e barbare mbahet mënt akoma”20.
Origjina krahinat e Shkodrës
Thamë më sipër që origjina e Kastriotëve, ndër të tjera
pretendohej se ishte edhe në Kastrat të Matit21. Ky Kastrat,
sipas M. Krasniqit, i cili merret në hulumtimet e tij merret
kryesisht me traditën popullore, e ka origjinën nga Kastrati i
16 Mark Krasniqi, “Gjeneza Kastriote e disa fiseve shqiptare dhe
malazeze sipas traditës popullore”, në: Simpoziumi për
Skenderbeun / Simpozijum o Skenderbegu (9-12 maj 1968). Botuar
nga Instituti Albanologjik i Prishtinës. Prishtinë: Rilindja 1969, f. 267.
(Cituar si: M. Krasniqi, “Gjeneza Kastriote”, në: Simpoziumi për
Skenderbeun, f.)
17 Dhosi Liperi, “Vendlindja e Skënderbeut sipas legjendave
popullore. Nga mitologjia Skënderbegiane”, në Gazeta Ship (më
datë 18. 7. 2013): URL: http://gazeta-
shqip.com/lajme/2013/07/18/vendlindja-e-skenderbeut-sipas-
legjendave-popullore/ (10. 5. 2015)
18 P. Thengjilli, Skënderbeu, f. 547.
19 Dhosi Liperi, “Vendlindja e Skënderbeut sipas legjendave
popullore. Nga mitologjia Skënderbegiane”, në Gazeta Ship (më
datë 18. 7. 2013): URL: http://gazeta-
shqip.com/lajme/2013/07/18/vendlindja-e-skenderbeut-sipas-
legjendave-popullore/ (10. 5. 2015)
20 Po aty.
21 E. Barbarich, Albania, f. 177.
Nr. 2-2015 ematia
Shkodrës, më saktë i Malësisë së Madhe.22 Tezën e
prejardhjes së Kastriotëve nga krahinat e Shkodrës e
përmendin dhe e mbështesin edhe studiues të tjerë i pari,
Atë Marin Sirdani OFM, i cili e përmend diçka të tillë, por nuk
merr një pozicion të prerë në lidhje me këtë23. Disi më i prirur
nga kjo tezë është medievisti italian Atë Giuseppe Valentini
SJ, i cili e lidhë origjinën e Skënderbeut me Mazrit apo
Mazrekët, emrin e të cilëve e mbante edhe një fshat në
Postribë, që mesa duket ishte formuar nga përqendrimi i tyre.
Ky fis na intereson edhe për faktin, sepse sipas Zef
Valentinit, prej këtij fisi e ka origjinën edhe Skënderbeu,
ngaqë Kastriotët, e kishin zakon të vendosnin krahas
mbiemrit Kastriot, edhe mbiemrin Mazreku.24 Mbiemrat
Kastrioti dhe Mazreku të vendosura njëri pas tjetrin i hasim
tek autori Du Cange, i cili përmend stërgjyshin e
Skënderbeut, Konstantin Kastriot Mazrekun († 1390), dhe e
cilëson atë si princ të Matit dhe të Kastorias (Constantinus
Castriotus, cognomento Meserechus, Æmathiæ & Castoriæ
Princeps, vel Dominus,memoratur a Flavio Comneno, quam
Obiisse ait anno MCCCXC.).25
Sipas Valentinit, “Kastriotët kanë kenë pa dyshim
asi Mazrekësh, por rrjedhë fill nga dera ma e para, kështu
lëvdoheshin si bujarë, Mazrek tue kenë me gjithë të drejtë.”26
Bile Paolo Petta shkruan se në një burim të datës 8 tetor
1467, që është “Genealogia diversarum principum familiarum
mundi”27 me autor Giovanni Andrea Angelo Flavio Comneno,
22 M. Krasniqi, “Gjeneza Kastriote”, në: Simpoziumi për
Skenderbeun, f. 263.
23 Marin Sirdani, Skanderbegu mbas gojëdhënash. Botim II.
Shkodër: Botime Françeskane 2008, f. 4-7.
24 Valentini, Giuseppe/ Sciambra, M/ Parrino, I: Papa Kaliksti III,
Skëderbeu, Shqipëria dhe Kryqëzata (1455-1458). Tiranë: Plejad
2009. (= Plejada e Mendimit albanologjik. Seria “Valentini”), f.
35.(Cituar si: Sciambra/ Valentini/ Parrino, Papa Kaliksti III,
25 Du Cange, Historia Byzantina, f . 270.
26 G. Valentini, “Kastriotët”, në: Sciambra/ Valentini/ Parrino, Papa
Kaliksti III, f. 35.
27 Titulli i plotë e kësaj vepre është: “Genealogia diversarum
principum familiarum mundi incipiendo ab Adamo: et continuando
per lineam rectam masculinam à patre ad filium usque ad videlicet à
Cam tantummodo filio secundo Noe. Et precipue familiae Carlingæ,
de Angiò, de Valois, de Borbon, Meroveiæ Austriacæ, Saxoniæ,
Sabaudiæ, Gonzagæ, Piæ, Picæ, Ursinæ, Atestinæ, & familiae.
Angelæ Flaviæ Comnenæ, sive Silviæ deinde Amiliæ. Justinianæ,
Vicecomitis, Turianæ, Acciaiolæ, Montisfeltrii, Cossazzæ:
Cernovicchiæ: Ducaginæ, & Castriotæ. In lucem edita per Jo.
Andream Angelum Flavium Connenum” Në lidhje me këtë
gjenealogji të këtij Engjëllori, P. Petta shprehet më tej se “sado që
bëhet fjalë për një burim krejt të pabesueshëm, nuk mund të mos
vihet në dukje se përsa i përkey gjenealogjive shqiptare, Engjëllorët
(të cilët formonin një “dinasti” të vërtetë falsifikuesish të
gjenealogjive) zotërojnë herë-herë të dhëna të sakta”. Paolo Petta,
Despotë të Epirit e princër të Maqedonisë. Mërgata shqiptare në
Italinë e periudhës së Rilindjes. Përktheu nga italishtja Pëllumb
Xhufi. (Titulli në origjinal: Despoti d’ Epiro e principi di Macedonia,
Paolo Petta). Tiranë: IDK 2000, f. 152, ref. 40. (Cituar si: P. Petta,
Despotë të Epirit, f.)
37
përmendet edhe emri Gjergj Mazrek Kastriot Skënderbeu28,
emër ky që përsëritet edhe në burime të tjera. Pra këtu del
në pah lidhja e Kastriotëve me Mazrekët dhe identifikimi i
Skënderbeut me këtë farefis, ngaqë për të përdoren që të dy
mbiemrat Mazreku dhe Kastrioti.29 Kastriotët e përdornin këtë
(Masrechi) si mbiemër të dytë.30 Nga ky farefis mund të
përmendim edhe autorin Dom Nikollë Mazreku, klerik katolik,
historian dhe shkrimtar, i cili për Skënderbeun ka shkruar
edhe një roman voluminoz prej 800 faqesh me titull “Me
flamujt e Kastriotvet”31 që pau dritën e botimit në fund të vitit
2012, gjashtëmbëdhjetë vjet pas vdekjes së tij. Në këtë
roman autori ruan traditën që Kastriotët janë me origjinë nga
Mazrekët e Pusit të Thatë në Pashtrik.32
Sipas Valentinit, këta Mazrekë, u shpërngulën
edhe u shpërndanë anekënd Shqipërisë deri në Qerfoz
(Korfuz) e deri në fund të Moresë, dhe çdo vendi, në të cilin
nguleshin ia ngjisnin emrin Mazrek.33 Një degë e tyre duket
se u vendos edhe tek arbëreshët e Sicilisë.34 Fshati i tyre
Mazrek në afërsi të Drishtit ishte në Mesjetën e vonë pronë e
Engjëllorëve quhej Masora (në gjuhën venedikase Maiora).35
Në lidhje me Kastriotët e Drishtit kemi të dhëna më vonë, në
shek. XVII, kohë kur dalin nëpër dokumente dy emra që janë
Pjetër Kastrioti dhe e bija Ana Katerina Kastrioti36.
Megjithatë studiuesi Kristo Frashëri e kundërshton këtë
28 G. A. Angelo Flavio Comneno, Genealogia diversarum principum
familiarum mundi, Venezia 1621, f. 25. Shih tek: P. Petta, Despotë
të Epirit, f. 152, ref. 40.
29 Po aty, f. 14.
30 Giuseppe (Zef) Valentini, E drejta e komuniteteve në traditën
juridike shqiptare. Botimi i parë. Redaktuar nga Ndriçim Kulla dhe
Ksenofon Krisafi. Përkthyer nga Dritan Thomollari. Tiranë: Plejad
2007, f. 355. Shënim: Sipas Valentinit, ky mbiemër haset edhe në
Macukull të Matit (Masarech), si toponim në Mazerek të Tiranës, si
mbiemër personi në Devoll (Mazëreku), në Prizren. Kurse në Greqi
kishte dy familje Mazaraki, në Qefaloni dhe në Kyntho, dhe pastaj
toponimet Mazarakia pranë Kurnetit në Epir, Mazarakia në Eparqinë
e Margaritit, Mazarakatit në Qefaloni, Mazarakinianika në Atikë dhe
Beoti, etj. Po aty, f. 356
31 Dom Nikollë Mazrreku, Me flamujt e Kastriotvet. Roman Historik.
Tiranë: Qendra e Studimeve Albanologjike 2012 (= Seria Botimet
Albanologjike 2012)
32 Autori dom Nikoll Mazrreku në këtë roman Kastriotët i jep me
prejardhje nga Mazrekët, nga dega e tyre që ndodhet tek Kastratët
e Pusit të Thatë në Pashtrik. Po aty, f. 791.
33 G. Valentini, “Kastriotët”, në: Sciambra/ Valentini/ Parrino, Papa
Kaliksti III, f. 35.
34 Po aty. Shënim: Në lidhje me historinë e këtij fisi pas emigrimit
në Itali nuk kemi të dhëna, por Paolo Petta shkruan se në gusht të
vitit 1509 mbërritën në Venedik kalorës shqiptarë nga viset e
Shkodrës, që ishin veshur sipas mënyrës turke dhe që thonin se
mbanin emrin e lashtë e të mirënjohur të Skënderbeut, dhe se në
kronikat e mëvonshme bëhet shpesh herë fjalë për një kapiten me
emrin Skënderbe, i cili mund t’i përkiste këtij grupi. P. Petta,
Despotë të Epirit, f. 148.
35 G. Valentini, “Kastriotët”, në: Sciambra/ Valentini/ Parrino, Papa
Kaliksti III, f. 34; AAV XX, nr. 5625.
36 P. Petta, Despotë të Epirit, f. 233.
38
mendim duke hedhur poshtë mundësinë e origjinës së
Kastriotëve në Mazrek, apo në Kastrat të Malësisë së
Madhe.37
Origjina nga Mirdita
Hipoteza e origjinës nga Mirdita lidhet ne fshatin tashmë të
rrënuar të Kastrit, dhe për këtë tezë ndër dëshmitë e pari i
japin Hahn dhe Bue. Kurse Athanas Gegaj e mbështet, duke
përcaktuar në Mirditë edhe vendlindjen e Skënderbeut.
Çuditërisht, historianët turq e kanë marrë për bazë më tepër
veprën e Gegajt, duke e dhënë orgjinë e Kastriotëve nga
princat katolikë të Mirditës. Kjo hipotezë pastaj u fut edhe në
një tekst mbi historinë e Turqisë të botuar ne vitin 1992, po
ashtu edhe në një tekst tjetër turk të vitit 1997 me autor
Nuray Bozbora.38 Megjithatë disa autorë të mëvonshëm, si p.
sh. Qamil Alushi dhe Mexhit Demiri, në një studim që kanë
bërë kohët e fundit (2009) në lidhje me Skënderbeun39, janë
të mendimit që Kastri i ndodhur diku midis Vigut dhe
Kashnjetit, i përket krahinës së Matit, dhe duhet të ketë qenë
Kështjella e Stelushit.40 Tani, përsa i përket vendlindjes
Skënderbeut në Mirditë, ekziston hipoteza që Skënderbeu të
ketë lindur në fshatin Kastri të kësaj krahine, hipotezë kjo që
nuk ka një zhvillim të mëtejshëm.41
Origjina nga Hasi i Kukësit
Në lidhje me origjinën e Kastriotëve ekziston edhe hipoteza e
origjinës së tyre nga Hasi i Kukësit. Në lidhje me këtë tezë
kemi dy historianë të vjetër që e mbështesin. Ata janë, së
pari historiami raguzan me origjinë shqiptare Pietro Luccari
që ka jetuar në ndërrimin e shekujve XVI-XVII, i cili thotë se
Kastriotët janë nga Kastrati i Kukësit42, dhe së dyti është
edhe historiani shqiptar dhe kleriku Frang Bardhi që ka
jetuan në shekullin XVII, i cili shprehet se origjina e
Kastriotëve është nga Hasi i Kukësit,43 pikërisht nga fshati
Kastrat, ku si pasardhës të heroit e mbanin veten dy degë të
fisit Kastrati.
Njëra ishte islamizuar dhe si përfaqësues të saj
Bardhi përmend Mustafa Kastratin, kurse tjetra degë kishte
mbetur e krishterë dhe si përfaqësues të saj F. Bardhi
përmend Gjon Kastratin.44 Këtë tezë e kishte mbështetur
37 K. Frashëri, Skënderbeu, f. 58-59.
38 P. Thengjilli, Skënderbeu, f. 550. (Titulli i librit: Nuray Bozbora,
Osmanlı Yönetiminde Arnavutluk ve Arnavut Ulusçuluğu, (Albania
and Albanian Nationalism in the Ottoman Administration) Boyut
YYn., İstanbul, 1997, (Albanian translation by Dritan Egro; Shaiperia
dhe Nacionalizmi Shqiptar ne Perandarine Osmane, Tirana 2002.)
39 Q. Alushi/ M. Demiri, Skënderbeu, f. 143.
40 Po aty.
41 P. Thengjilli, Skënderbeu, f. 550.
42 P. Lvccari, Coppioso ristretto degli Annali di Ragusa. Venezia
1605, f. 86.
43 Frank Bardhi, Skënderbeu. Apologji. Përktheu nga latinishtja
Stefan Prifti. Botim i dytë. Tiranë: “Naim Frashëri” 1967, f. 59.
44 F. Bardhi, Skënderbeu, f. 69.
ematia Nr. 2-2015
fillimisht edhe Fan Noli45 dhe më vonë edhe Aleks Buda, i cili
nga ana e tij mbështetej qoftë tek Luccari qoftë tek F. Bardhi,
por edhe tek A Gegaj i cili thotë që Kastriotët rrjedhin nga një
katund në fshatin Mazrek në Has.46 Përveç këtyre autorëve
ka edhe autorë të tjerë që e mbështesin këtë tezë, si p. sh.
Dom Nikollë Mazrreku në romanin e tij historik mbi
Skënderbeun.47
Origjina nga Dibra
Së fundi mbi origjinën e Kastriotëve dua të them nja dy fjalë
edhe në lidhje me tezën për origjinën e tyre nga Dibra e cila
është ngjashmërish e fortë me tezën e Matit. Kjo tezë fillon
qysh me Gjon Muzakën, i cili në mememorien e tij shkruan
se “gjyshi i Zot Skënderbeut, që quhej Zot Pal Kastrioti nuk
kishte më shumë se dy fshatra me emrat Sinjë dhe Gardhi i
Poshtëm.”48
Kjo tezë pastaj gjen vazhdimësi me Fan Nolin, i cili
është shprehur për të që në vitin 1921,49 por që nuk merr që
qëndrim të prerë në lidhje me të. Si autori i tretë i
rëndësishëm i cili shprehet edhe në lidhje me këtë teze mund
të përmendet këtu Atë Marin Sirdani OFM, i cili shkruan se
“shkrimtarët e hershëm e xanë familjen Kastriote për
matjane, e matjanët qi djalë mbas djali, mbahen fis me
Skënderbeun, xehen të ardhun prej Kastriet të Dibrës, fshat
që u mbajt përherë besnik”50.
Sipas kësaj teze Kastriotët ishin nga krahina
dibrane e Sinës, e cila është ndarë nga Drini i Zi dhe ku bën
pjesë edhe fshati Kastriot. Si dëshmi e fortë mbështetëse e
kësaj teze është se Katriotët në këtë trevë përmenden në një
hark kohor prej 250 vitesh, duke filluar nga Pal Katrioti, gjyshi
i Skënderbeut e deri në vitin 1602.51 Si përfundim në
mbështetje të kësaj teze janë edhe këta historianë: K.
Frashëri, i cili shkruan se “kjo vazhdimësi të dhënash, të cilat
përfaçsojnë afërsiht 8 breza njerëzorë, tregojnë se Kastriotët
kanë qenë të paktën qysh në Shek. XIV banorë të Qidhnës,
në përgjithësi dhe të Sinës, në veçanti, deri sa aty nga shek.
XVII, gjurmët e tyre në këtë trevë humbasin përfundimisht.”52
Oliver Jens Schmitt që origjinën e familjes e nxjerr nga
Çillna53, megjithëse ai thotë edhe që “lidhur me prejardhjen e
Kastriotëve mbretëron një heshtje e dyfishtë”.54 Këtu, Schmitt
e ka sigurisht fjalën për origjinën e largët të Kastriotëve.
45 Fan S Noli. Vepra. Red.: Porf. Aleks Buda [etj] Vepra 4: Shkrime
Historike. Tiranë 1989. [Akad. E Shkencave e RPSSh. Inst. i
Historisë. Trashigimi kulturor i popullit shqiptar], f. 66. (Cituar si: F.
Noli, Vepra 4, f.)
46 P. Thengjilli, Skënderbeu, f. 551.
47 N. Mazrreku, Me flamujt e Kastriotvet, f. 791.
48 Gj. Muzaka, Memorie, f. 51.
49 F. Noli, Vepra 4, f. 60.
50 P. Thengjilli, Skënderbeu, f. 555.
51 P. Thengjilli, Skënderbeu, f. 557.
52 K. Frashëri, Skënderbeu, f. 64.
53 O. Schmitt, Skënderbeu, f. 35.
54 O. Schmitt, Skënderbeu, f. 34.
 Nr. 2-2015 ematia
Përfundim
Si përfundim mund të them që kjo çështje, se në cilën pjesë
të Ematias (në Dibër apo në Mat) e kanë origjinën Kastriotët,
akoma nuk është vërtetuar plotësisht edhe pse historiografia
skanderbegiane është mbi 500 vjeçare. Jam i mendimit që
Barleti ka të drejtë kur thotë që Skënderbeu origjinën e kishte
nga një shtëpi të vjetër të Emathias (në shqipen e sotme e
përkthyer si Mati)55, por këtu menjëherë lind pyetja se çfarë
territori gjeografik nënkupton Barleti me Emathian, pasi dihet
që krahina e Emathias përfshinte një territor të gjerë duke
futur brenda krahinat e Matit të sotëm, ndonjë krahinë të
Mirditës së sotme dhe të Dibrës së sotme e duke u shtrirë,
pra, deri në Maqedoninë perëndimore.56 Duhet te theksoj si
përfundim edhe një herë që Barleti si humanist dhe rilindës
evropian që ishte, me gjuhën dhe konceptet e tij klasike, që
bazohen shumë në antikitetin Evropian, kur flet për Emathian
sigurisht nuk nënpukton Matin e sotëm, por një krahinë
shumë më të gjerë, siç e përmendëm më sipër.
Bibliografia
1. BARBARICH, Eugenio, L’Albania. Roma: Enrico
Voghera 1905, f. 177.
2. BARDHI, Frank, Skënderbeu. Apologji. Përktheu
nga latinishtja Stefan Prifti. Botim i dytë. Tiranë: “Naim
Frashëri” 1967, f. 59, 69.
3. BARLETI, Marin: Historia e Skënderbeut.
Përkthimi nga origjinali latinisht dhe hyrja nga Stefan J. Prifti.
Tiranë: “Mihal Duri” 1967. [=Univ. Shtetërorë i Tiranës.
Instituti i Historisë dhe i Gjuhësisë]
4. FRANGU, Dhimitër, Kommentar i luftrave të
turqve kundër Skënderbeut. Përktheu nga Anglishtja Hysen
Hidri. Titulli në Anglisht: „The wars of the Turks against
George Skanderbeg. London 1562.“. Tiranë: Globus R. 2000.
5. FRASHËRI, Kristo, Skënderbeu. Jeta dhe vepra.
Akademia e Shkencave të Shqipërisë. Tiranë: Toena 2002.
6. DU CANGE, Carolo Du Fresne Domino, Historia
Byzantina duplici Commentario illustrata. Prior Familias ac
Stemmata imperatorum Constantinopolitarum, cum
corundem Augustorum Nomismatibus, & aliquod Iconibus;
Præterea Familias Dalmaticas & Turcicas complectitur: Alter
Descriptionem Urbis Constantinopolitanæ qualis extitit sub
Imperatoribus Christianis. Auctore Carolo Du Fresne Domino
Du Cange, Regi a Consiliis, Francæ pud ambianos Questore.
Lutetiæ Parisiorum, Aput Ludovicum Billaine, Bibliopolam
Parisiensem, M. DCC. LXXX,
7. LIPERI, Dhosi, “Vendlindja e Skënderbeut
sipas legjendave popullore. Nga mitologjia
Skënderbegiane”, në Gazeta Ship (më datë 18. 7. 2013):
55 Marin Barleti, Historia e Skënderbeut. Përkthimi nga origjinali
latinisht dhe hyrja nga Stefan J. Prifti. Tiranë: „Mihal Duri” 1967, f.
64. (=Univ. Shtetërorë i Tiranës. Instituti i Historisë dhe i Gjuhësisë).
(Cituar si: M. Barleti, Skënderbeu, f.)
56 P. Thengjilli, Skënderbeu, f. 546.
View publication stats
39
URL: http://gazeta-shqip.com/lajme/2013/07/18/vendlindja-e-
skenderbeut-sipas-legjendave-popullore/ (10. 5. 2015)
8. LVCCARI, Pietro, Coppioso ristretto degli Annali
di Ragusa. Venezia 1605, f. 86.
9. KRASNIQI, Mark, “Gjeneza Kastriote e disa
fiseve shqiptare dhe malazeze sipas traditës popullore”, në:
Simpoziumi për Skenderbeun / Simpozijum o Skenderbegu
(9-12 maj 1968). Botuar nga Instituti Albanologjik i Prishtinës.
Prishtinë: Rilindja 1969,f. 263, 267.
10. KURTI, Dilaver, “Mbi prejardhjen e familjes së
Katriotëve”, në: Konferenca e dytë e Studimeve
Albanologjike me rastin e 500-vjetorit të vdekjes së Gjergj
Kastriotit-Skënderbeut, Tiranë, 12-18 Janar 1968: Referate
dhe kumtesa kushtuar epokës dhe figurës së Gjergj
Kastriotit-Skenderbeut. Vëll. I. Tiranë: Universiteti Shtetëror,
Instituti i Historisë dhe i Gjuhësisë 1969, f. 620-625.
11. MAZRREKU, Nikollë, Me flamujt e Kastriotvet.
Roman Historik. Tiranë: Qendra e Studimeve Albanologjike
2012 (= Seria Botimet Albanologjike 2012), f. 791.
12. NOLI Fan S., Gjergj Kastrioti Skënderbeu 1405 –
1468. Titulli i origjinalit: GEORGE CASTRIOTI
SKANDERBEG (1405 - 1468) by Bishop Fan Stlian Noli Ph.
D. New York: International Universities Press 1947. Tiranë:
“Naim Frashëri” 1967.
13. NOLI, Fan S., Vepra. Red.: Porf. Aleks Buda [etj]
Vepra 4: Shkrime Historike. Tiranë 1989. [Akad. E
Shkencave e RPSSh. Inst. i Historisë. Trashigimi kulturor i
popullit shqiptar]
14. MUZAKA, Gjon, Memorie. Përktheu Dhori Qiriazi.
Tiranë: Toena 1996.
15. PETTA, Paolo, Despotë të Epirit e princër të
Maqedonisë. Mërgata shqiptare në Italinë e periudhës së
Rilindjes. Përktheu nga italishtja Pëllumb Xhufi. (Titulli në
origjinal: Despoti d’ Epiro e principi di Macedonia, Paolo
Petta). Tiranë: IDK 2000.
16. SCHMITT, Oliver Jens: Skëderbeu. Shqip nga
Ardjan Klosi. Tiranë: K&B 2008, f. 34-35.
17. SIRDANI, Marin, Skanderbegu mbas
gojëdhënash. Botim II. Shkodër: Botime Françeskane 2008.
18. SHUTERIQI, Dhimitër, “Dhimitër Frëngu (1443-
1525)”, në: Studime për epokën e Skënderbeut. III. Tiranë: 8
Nëntori 1989, f. 302-334.
19. THENGJILLI, Petrika, Skenderbeu. Arritje,
Mangesi, pikëpamje te ndyshme. Prishtinë: Artini 2012.
20. VALENTINI, Giuseppe (Zef), E drejta e
komuniteteve në traditën juridike shqiptare. Botimi i parë.
Redaktuar nga Ndriçim Kulla dhe Ksenofon Krisafi. Përkthyer
nga Dritan Thomollari. Tiranë: Plejad 2007, f. 355.
21. VALENTINI, Giuseppe, “Kastriotët a kanë kenë
serbë a shqiptarë, matjanë a drishtjanë?”, në: Sciambra, M/
Valentini, G/ Parrino, I: Papa Kaliksti III, Skëderbeu,
Shqipëria dhe Kryqëzata (1455-1458). Tiranë: Plejad 2009.
(= Plejada e Mendimit albanologjik. Seria “Valentini), f. 32-35.