1

Rozdział II Amortyzacja i jej charakterystyka

2.1 Amortyzacja pojecie i funkcje

Amortyzacja wiąże się z umarzaniem, rozumianym jako proces polegający na zmianie

wartości środków trwałych pod wpływem ich użytkowania a także odpowiednim
gromadzeniem pieniężnego odpowiednika tej wartości1. Przykładem używania pojęcia
umorzenia zamiennie z pojęciem amortyzacji może być definicja Z. Fedorowicza. Również K.
Jędrzejczyk uważa, że umarzanie wartości środków trwałych jest tożsame z amortyzacją2.
Możliwość podwyższania i obniżania stawek amortyzacji jest przejawem zasady elastyczność
rozwiązań podatkowych. Amortyzacje łączy:
 poniesiony znaczący nakład kapitałowy, czyli obciążenie wyrażone w pieniądzu,
 obciążenie to jest nierozerwalnie związane z wieloletnim trwaniem przedmiotów
trwałych, tracących wartość wraz z upływem czasu,
 wspólny jest ich cel główny, mianowicie ratalne,
 dążenie do całkowitego zrekompensowania poniesionych kosztów (nakładów) po
upływie ustalonego czasu dokonywania potrąceń w formie odpisów.
 uzyskanie środków finansowych na odtworzenie składników majątku trwałego.
Definicje amortyzacji które możemy spotkać w literaturze:
1) „Amortyzacja jest zaoszczędzoną częścią zysków brutto przeznaczoną na pokrycie
zwrotu wartości zużytych środków trwałych”3.
2) „Amortyzacja jako kategoria o charakterze obiektywnym wyraża prawidłowości ruchu
środków trwałych, a więc stopniową utratę wartości środków trwałych i stopniowe
przekazywanie jej produktom oraz stopniowe gromadzenie się pieniężnego
odpowiednika tej wartości”.4
3) „Amortyzacja jest kosztem, ale nie jest wydatkiem”5.
4) „Amortyzacja to koszt, który nie jest kosztem, przychód, który nie jest przychodem”6.

1
J. Boguszewski, Instrumenty finansowe w procesie reprodukcji majątku trwałego, PWE, Warszawa 1979, s. 103.
2
M. Supera-Markowska, Wspólna skonsolidowana podstawa opodatkowania jako koncepcja harmonizacji
opodatkowania korporacyjnego w UE, C.H. Beck, Warszawa 2010, s. 205.
3
K. Goldman, Odtwarzanie środków trwałych w polityce amortyzacyjnej, CH Beck, Warszawa 2007, s.53.
4
J. Boguszewski, Instrumenty finansowe w procesach reprodukcji majątku trwałego. Polskie Wydawnictwo
Ekonomiczne, Warszawa1979, s. 103.
5
Z. Fedorowicz, Finanse przedsiębiorstwa, Poltex, Warszawa 1993, s. 17.
6
Z. Czerwiński, Dylematy ekonomiczne. Polskie Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1992, s. 78.
 2

5) „Dokonywanie odpowiednich operacji ewidencyjno-kalkulacyjnych, wyrażających

stopniowe zmniejszanie się wartości środków trwałych i stopniowe jej przenoszenie na
wytworzone przy pomocy tych środków produkty, nazwane jest amortyzacją lub
umarzaniem środków trwałych”.7
6) „Amortyzacja to zmniejszenie wartości środków trwałych i związany z tym proces
przenoszenia kosztów zużycia tych środków w koszty okresu, w którym te środki są
zużywane”8.
7) „Amortyzacja to kategoria ekonomiczna o charakterze obiektywnym, wyrażająca ruch
okrężny wartości rzeczowych składników majątku trwałego ze sfery produkcji do sfery
podziału i obiegu oraz ponownego wprowadzenia do sfery produkcji w sposób
zdeterminowany specyfiką ich zużywania się. Z ekonomicznego punktu widzenia
amortyzacja wyraża prawidłowości ruchu środków trwałych, a więc stopniową utratę
ich wartości, stopniowe przekazywanie wartości produktom oraz stopniowe
gromadzenie się jej pieniężnego odpowiednika”9.
8) „Jako kategoria finansowa amortyzacja uogólnia stosunki między państwem a
przedsiębiorstwem zawiązywane w procesie tworzenia finansowych norm
systemowych. Systemowa istota amortyzacji przejawia się więc stymulacji wielkości.
W niemieckiej literaturze amortyzacja łączy się z działaniami techniczno-kięgowymi10.
Z zaprezentowanych dotąd definicji wynika, że amortyzacja jest utożsamiana zarówno
z procesem umarzania rzeczowego majątku trwałego, jak i koniecznością odnowy tego majątku
ze środków będących następstwem amortyzacji. Z procesem umarzania majątku i kosztowym
aspektem amortyzacji jest związana definicja, według której amortyzacja to stopniowe
przenoszenie w procesie produkcji wartości środków trwałych na nowe produkty wytworzone
za pomocą tych środków1przepływów amortyzacyjnych”.11
Wyróżnia się następujące funkcje amortyzacji:

7
Z. Fedorowicz, Op.cit,.s. 302.
8
A. M. Ferries i K. Swidersk, Op.cit. s. 192.
9
T. Martyniuk, Polityka amortyzacyjna w strategii przedsiębiorstwa , Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego
Gdańska 1999, s. 28.
10
J. Iwin, Z. Niedzielski. Rzeczowy majątek trwały. Amortyzacja i inwestycje rzeczowe w finansach
przedsiębiorstw, Wyd. Naukowe PWN, Warszawa 2002, s. 97; T. Martyniuk, Polityka amortyzacyjna w strategii
przedsiębiorstwa, Wyd. Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk 1999. s. 20-21.
11
J.Iwin-Garzyńska, Kapitał amortyzacyjny w zarządzaniu finansami, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne,
Warszawa 2005, s.17.
 3

 funkcja umorzeniowa12,
 funkcja kosztowa,
 funkcja fiskalna (generatora wyników finansowych),
 funkcja kalkulacyjna,
 funkcja odtworzeniowa (finansowa),
 funkcja regulująca,
 funkcja stymulująca (bodźcowa),
 funkcja kontrolna.
Funkcja umorzeniowa, zwana umorzeniem, określa o ile uległa zmniejszeniu wartość
początkowa lub wartość odtworzeniowa środka trwałego na skutek jego zużycia fizycznego,
ekonomicznego lub prawnego.
Funkcja kosztowa określa koszt zużycia środków trwałych. W tej funkcji amortyzacja
jako element kosztów przedsiębiorstwa stanowi podstawę kształtowania cen produktów lub
usług.
Funkcja fiskalna amortyzacji, zwana także w literaturze jako generator wyników
finansowych, przejawia się w tym, że poprzez normy prawno-podatkowe amortyzacja ma
wpływ na wysokość kosztów i tym samym na dochód do opodatkowania oraz wymiar
płaconego podatku dochodowego.
Funkcja kalkulacyjna przejawia się jako element składowy w liczeniu kosztów,
Funkcja odtworzeniowa, znana głównie w literaturze jako funkcja finansowa, stanowi
narzędzie-tworzenia funduszu pieniężnego do sfinansowania odtworzenia zużytych środków
trwałych.
Funkcja regulująca amortyzacji sprowadza się do rozwiązania problemu zwiększenia
lub zmniejszenia tempa wzrostu zasobu środków trwałych w świetle potrzeb rozwojowych
przedsiębiorstwa..
Funkcja stymulująca, zwana również w literaturze bodźcową, stanowi stymulator do
efektywnego wykorzystania środków trwałych.
Funkcja kontrolna pozwala kontrolować stopień zużycia eksploatowanych środków
trwałych13.

Metody naliczania amortyzacji mają istotne znaczenie w funkcji kosztowej amortyzacji.

12
A. Jaruga, M. Turzyński, Środki trwałe oraz. wartości niematerialne i prawne w prawie bilansowym i
podatkowym, Difin, Warszawa 2004, s. 39.
13
Ibidem.,s.40.
 4

Syntetyczne przedstawienie metod amortyzacji obrazuje poniższy rysunek.

Rysunek 1 Syntetyczne przedstawienie metod amortyzacji

 5

źródło: T.Martyniuk, Rzeczowy majątek trwały: wycena i ewidencja, Ośrodek Doradztwa i Doskonalenia Kadr,
Kraków 2001, s.90.

Przyczyny amortyzacji obrazuje rysunek numer 3.

Rysunek 2 Przyczyny amortyzacji

 6

źródło: P.Modzelewski, Środki trwałe oraz wartości niematerialne i prawne Katedra Bankowości, Finansów i
Rachunkowości, Wydział Nauk Ekonomicznych Uniwersytetu Warszawskiego, s.78.

2.2.1. Metoda liniowa

Podstawową metodą dokonywania odpisów amortyzacyjnych dla celów podatkowych jest

metoda liniowa14. Amortyzacja dokonywana metodą liniową z zastosowaniem stawek zawartych
w załączniku nr 1 do ustawy o podatku dochodowym osób prawnych oraz analogicznej ustawy
dla osób fizycznych - zwana jest także metodą normatywną lub metodą ustawową15.
Zaletą metody liniowej jest łatwość stosowania tej metody w praktyce oraz proporcjonalne
rozłożenie odpisów amortyzacyjnych w całym okresie użytkowania środków trwałych16, co
wpływa równomiernie na wynik i podstawę opodatkowania17. Natomiast minusem jest
niedostosowanie wielkości odpisów amortyzacyjnych do zmieniającej się wydajności oraz
wykorzystania środków trwałych w poszczególnych latach ich użytkowania18. Amortyzację

14
http://www.czasopismaksiegowych.pl z dnia 16.08.2017.
15
J. Iwin-Garzyńska, Kapitał amortyzacyjny w zarządzaniu finansami, PWE, Warszawa 2005, s. 154–155.
16
A. Diakonow,A. Kałwa, M. Tarka, Amortyzacja środków trwałych aspekt podatkowy i bilansowy, Difin 2007,
Warszawa, s.45.
17
M.Pacyna, Amortyzacja Podatkowa środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych, Polska
Akademia Rachunkowości, Warszawa 2007, s.56.
18
H. Garbacik , Amortyzacja środków trwałych 2014, Forum Doradców Podatkowych S.C., Kraków 2014, s.56,
 7

liniową liczymy według poniższych wzorów.

Wzór 1

a=WP/t lub A=WO/t ; WO=WP-WR

a – roczna kwota umorzenia

WP – wartość początkowa środka trwałego

WO- wartość odtworzeniowa środka trwałego,

WR-wartość rezydualna końcowa środka trwałego,

t – okres użytkowania w latach

źródło: K. Goldman, Odtwarzanie środków trwałych w polityce amortyzacyjnej, CH Beck, Warszawa 2007, s.53.
Amortyzacja liniowa zakłada, że stawka amortyzacyjna jest wartością stałą.

Wykres 1 Amortyzacja liniowa

źródło: P.Modzelewski, Środki trwałe oraz wartości niematerialne i prawne Katedra Bankowości, Finansów i
Rachunkowości, Wydział Nauk Ekonomicznych Uniwersytetu Warszawskiego.

2.2.2. Metoda naturalna

Amortyzacja w praktyce, Dodatek nr 6 do Przeglądu Podatku Dochodowego, nr 6 (414) z dnia 20.03.2016.

 8

Metody naturalne, zwane metodami amortyzacji na jednostkę produktu, oparte są na

wielkości produkcji wytwarzanej przez amortyzowane środki trwałe w całym okresie ich
użytkowania.
W metodach tych uzależnia się wysokość stawek amortyzacyjnych od pracy wykonanej
w danym okresie przez określony środek trwały. Praca ta z kolei może być powiązana z
wielkością produkcji za dany okres, z wynikiem finansowym, godzinami pracy czy też innymi
jednostkami miary. Oznacza to, że przewidywany okres eksploatacji określony nie jest w
latach, lecz w dowolnie zmierzonej przewidywanej pracy środka trwałego (w złotówkach,
godzinach, sztukach, metrach, kilometrach, kilogramach, tonach itp.). Metody te nie mogą
dotyczyć wszystkich środków trwałych,, gdyż nie zawsze możliwe jest określenie wielkości
wykonanej przez nie pracy.
Stawki amortyzacyjne, określane za pomocą metod naturalnych, są stawkami
zmiennymi w czasie trwania życia ekonomicznego środka trwałego.
Zaletą metod naturalnych jest odzwierciedlenie rzeczywistego zużycia środków
trwałych19. Natomiast do minusów możemy zaliczyć:
 pracochłonność prowadzenia ewidencji, ‘
 zastosowanie jedynie dla środków trwałych, dla których można ustalić wielkość
wykonywanej pracy, wykorzystywanych w okresie ciągłym i regularnie,
 wydłuża okres amortyzacji poza okres ekonomicznie uzasadniony,
 nie ma szerszego zastosowania (polskie przepisy podatkowe nie przewidują tej; metody
amortyzacji)20. Amortyzację tą liczymy według poniższej formuły.

Wzór 2
At = (Wp/Po)*Pr
gdzie:
At – odpis amortyzacyjny w danym okresie
Wp – wartość początkowa środka trwałego
Po – wielkość produkcji (przebieg) ogółem
Pr – wielkość produkcji (przebieg) w danym okresie
źródło: P.Modzelewski, Środki trwałe oraz wartości niematerialne i prawne Katedra Bankowości, Finansów i
Rachunkowości, Wydział Nauk Ekonomicznych Uniwersytetu Warszawskiego.

19
M. Wieczorek-Fronia, M. Grzybowska, J. Zubrzycki, Środki trwałe oraz wartości niematerialne i prawne,
Oficyna Wydawnicza UNIMEX, Wrocław 2008, s.34,
20
Ibidem.,s.35.
 9

2.2.3. Metoda degresywna

Metody degresywne opierają się na założeniu, iż wykorzystanie oraz przydatność

środka trwałego maleje w miarę upływu lat jego użytkowania. Oznacza to, że stawki
amortyzacyjne zmniejszają się wraz z upływem czasu eksploatowania środka trwałego21. Do
metod degresywnych zaliczamy:
 metodę malejącego salda (geometryczno-degresywna),
 metodę sumy cyfr rocznych (arytmetyczno-degresywna),
 metoda logarytmiczno-degresywna22.
Zaletą metod degresywnych jest szybka amortyzacja środków trwałych w pierwszych latach
ich użytkowania, co wpływa na ograniczenie ich zużycia ekonomicznego. Biorąc pod uwagę
wzrost nakładów odtworzeniowych (np. konserwacje, remonty) oraz spadek odpisów
amortyzacyjnych w końcowym okresie użytkowania środków trwałych, metoda degresywna
może sprzyjać stabilizacji całkowitych kosztów w okresie ich eksploatacji 23.
Metoda malejącego salda polega na obliczeniu rocznych odpisów amortyzacyjnych przy
ustalonej takiej samej stopie amortyzacyjnej od bieżącej wartości środków trwałych. Kwota
amortyzacji z czasem maleje, ponieważ obliczana jest od coraz mniejszej wartości.
Przykładowe obliczenia dla metody malejącego salda obrazuje poniższa tabela.

Tabela 1 Zastosowanie metody malejącego salda dla WP=15000, a%=28, t=10.

Wartość bieżąca
na początek danego okresu Odpisy amortyzacyjne umorzenie
15000,0 4200,0 4200,0
10800,0 3024,0 7224,0
7776,0 2177,3 9401,3
5598,7 1567,6 10968,9
4031,1 1128,7 12097,6
2902,4 812,7 12910,3
2089,7 585,1 13495,4
1504,6 421,3 13916,7
1083,3 303,3 14220,0
780,0 218,4 14438,4
źródło: Opracowanie własne.

21
Amortyzacja w praktyce, Dodatek nr 6 do Przeglądu Podatku Dochodowego, nr 6 (414) z dnia 20.03.2016.
22
T. Żyznowski, Rachunkowość po zmianach : praktyczne rozwiązania, wyjaśnienia, przykłady, Warszawa 2003,
Finans-Serwis, 2003, s.56.
23
M. Gmytrasiewicz , A. Karmańska A., Rachunkowość Finansowa wydanie II zaktualizowane i rozszerzone,
Difin, Warszawa 2006,s.98.
 10

Wartość bieżącą i odpisy amortyzacyjne przy zastosowaniu metody malejącego salda

przedstawia poniższy wykres.

Wykres 2 Wartość bieżąca i odpisy amortyzacyjne przy zastosowaniu metody malejącego

salda
16000.0
14000.0
12000.0
10000.0 Wartość bieżąca na początek
8000.0 danego okresu

6000.0 Odpisy amortyzacyjne

4000.0
2000.0
0.0
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

źródło: Opracowanie własne.

W momencie sprzedaży lub likwidacji środka trwałego jego wartość końcową należy traktować
jako wartość uzysków.
Przy zastosowaniu metody geometryczno-degresywnej wartość księgowa środka
trwałego nigdy nie osiągnie zera, dlatego też w praktyce pozostała reszta może zostać odpisana
jednorazowo.
Metoda sumy cyfr rocznych polega na tym, że wartość amortyzacji dla danego roku oblicza
się na bazie wartości początkowej środka trwałego, która jest stała, jednak przy zmieniającej
się co roku - malejącej z roku na rok - stopie amortyzacji.
Zgodnie z tą metodą wartość rocznej kwoty amortyzacji zmniejsz się o stalą wartość, aż
do osiągnięcia wartości końcowej.
Roczną stawkę amortyzacji oblicza się według następującej formuły:

Wzór 3
At =a %t*WP

At=a %t*WO

a%t- stopa amortyzacji dla roku t .

źródło: K. Goldman, Odtwarzanie środków trwałych w polityce amortyzacyjnej, CH Beck, Warszawa 2007, s.53.

Metoda logarytmiczno-degresywna zmniejsza wartość bieżącą środka trwałego przez

podwojenie okresu użytkowania o stalą stopę amortyzacyjną co powoduje szybsze
 11

zmniejszanie się wartości bieżącej w porównaniu z metodą geometryczno-degresywną czy też

arytmetyczno-degresywną24.
Roczną stawkę amortyzacji oblicza się według formuły.

Wzór 4

𝐴𝑡 = 𝑊𝐵𝑡 − 𝑊𝐵𝑡+1
𝑊𝐵0
𝑊𝐵𝑡 =
𝑡𝛼
ln(𝑊𝐵0 ) − ln⁡(𝑊𝑅)
𝛼=
ln⁡(𝑡𝛼 )
𝐴𝑡
źródło: K. Goldman, Odtwarzanie środków trwałych w polityce amortyzacyjnej, CH Beck, Warszawa 2007, s.57.

2.2.4. Metoda specjalna

Metody specjalne należą do uproszczonych procedur odtwarzania składników: aktywów

trwałych. Może mieć to miejsce wówczas, gdy przedsiębiorstwo użytkuje unikalne wyjątkowe
środki trwałe lub dokładne liczenie amortyzacji dla pojedynczych środków trwałych jest zbyt
pracochłonne. Do metod specjalnych amortyzacji należą:
 metoda szacunkowa (metoda amortyzacji inwentarzowej),
 metoda kosztu likwidacji lub wymiany,
 metoda grupowa,
 metoda funduszu amortyzacyjnego (metoda odsetkowa amortyzacji.
Metoda szacunkowa amortyzacji jest najstarszą metodą amortyzacji25, opartą na
koncepcji zachowania, kapitału. Polega ona na okresowej rewaloryzacji środków trwałych.
Działanie takie obrazuje wzór 5.

Wzór 5
A=Pśt + Zśt - Kśt,

24
M. Pacyna, Amortyzacja podatkowa środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych, Warszawa
2007, Polska Akademia Rachunkowości S.A., 2007, s.78.
25
Polityka finansowa Polski wobec aktualnych i przyszłych wyzwań, Tom 2, red. nauk. Jacek Kulawik,
Warszawa, Wyższa Szkoła Ekonomiczna w Warszawie, 2005, s.56.
 12

Pśt -wartość amortyzowanych środków trwałych na początek okresu,

Zśt - zwiększenie wartości amortyzowanych środków trwałych w ciągu okresu - zakupione
środki trwale w ciągu okresu,
Kśt - wartość amortyzowanych środków trwałych na koniec okresu (wycena końcowego stanu
aktywów trwałych oparta jest w tej metodzie na ich wycenie rynkowej lub inaczej ustalonej
wartości likwidacyjnej).
Metoda kosztu likwidacji ustala wartość bieżącej amortyzacji środków trwałych
dopiero w momencie wycofania ich z eksploatacji.

Wzór 6
A = WP lub A = WP - Ośt,
gdzie:
Ośt- wartość pozostałości środka trwałego.
W metodzie kosztu wymiany wartość bieżącą amortyzacji ustala się, podobnie jak w metodzie
kosztu likwidacji, w momencie wycofania obiektów z eksploatacji, ale poprzez korektę ceny
nabycia nowych środków trwałych o wartość pozostałości środków trwałych wycofanych lub
też przyjmując jedynie cenę nabycia nowych środków trwałych.

Wzór 7
A = Nśt - Ośt lub A = Nśt,
Nśt - cena nabycia środka trwałego nabytego w danym okresie, zastępującego w tym okresie
środek trwały wycofany z użytkowania.
Metoda grupowa jest uproszczoną formą liczenia amortyzacji. Polega ona na tym, że
podstawą do obliczania amortyzacji jest wartość początkowa grupy środków trwałych, które
niekoniecznie muszą być takie same, ale powinny charakteryzować się wspólną przydatnością
ekonomiczną dla danej jednostki.
Metoda funduszu amortyzacyjnego, zwana inaczej metodą odsetkową amortyzacji
lub metodą rocznego obciążenia, jest najczęściej stosowana przez przedsiębiorstwa
użyteczności publicznej. Metoda ta opiera procedury obliczeniowe bieżących stawek
amortyzacyjnych na wewnętrznej stopie zwrotu (IRR).

2.3. Amortyzacja – stawki

Obecne systemy amortyzacyjne w poszczególnych państwach opierają się na

konwencjonalnie ustalonych, uproszczonych zasadach i stawkach (normach), które nie zawsze
 13

wiernie odpowiadają faktycznemu procesowi przenoszenia wartości środków trwałych26. Przez

stawki amortyzacji rozumie się ilościowo określone parametry, które wykorzystuje się do
obliczania wartości odpisów amortyzacyjnych od wartości początkowej środków trwałych w
ciągu danego okresu. W praktyce gospodarczej występuje wiele stawek amortyzacyjnych w
postaci określonych form rachunkowych. Przy ich ustalaniu bierze się za przesłankę racjonalny
okres eksploatacji danego zbioru kapitału trwałego, a także uwzględnia obciążenie pracą27.
Stawki amortyzacyjne są uzależnione od obowiązującego systemu amortyzacji, który
może wzmacniać lub wypaczać jej podstawowe funkcje28. Żeby amortyzacja mogła je pełnić w
sposób rzetelny, należałoby określić w całym okresie wpływ rozwiązań systemowych na
wartość odzyskanego kapitału amortyzacyjnego, w tym przede wszystkim stopy dyskonta, za
pomocą której można by ustalić wartość bieżącą odzyskanego w czasie kapitału
amortyzacyjnego29. Określenie stawki amortyzacyjnej w całym okresie amortyzowania jest
stosunkowo łatwe, ale określenie stopy dyskonta może się okazać trudne. Trudność ta wynika
z tego, że należy uwzględnić wiele czynników zarówno zewnętrznych (np. inflację), jak i
specyficznych dla danego przedsiębiorstwa (rodzaj działalności) oraz specyfikę danego
składnika majątkowego. Ustawodawca przewidział również możliwość obniżenia stawek
amortyzacyjnych dla poszczególnych środków trwałych 30. Roczne stawki amortyzacyjne
zawiera tabela numer 2.

26
S. Nohotko, Systemy amortyzowania majątku trwałego w przedsiębiorstwie, Oficyna Wydawnicza Ośrodka
Postępu Organizacyjnego Sp. z o.o., Bydgoszcz 1999, s. 86.
27
W. Janasz, Niektóre przestanki wyboru norm amortyzacji, „Bank i Kredyt” 1977, nr 6, s. 186.
28
Przyspieszenie amortyzacji poprzez zastosowanie współczynnika podwyższającego stawkę amortyzacyjną,
Przegląd Podatku Dochodowego nr 3 (363) z dnia 1.02.2014.
29
Możliwe metody amortyzacji, stawki oraz ustalenie wartości początkowej środka trwałego, od którego
dokonywane są odpisy amortyzacyjne regulują zapisy ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych (art.
22a–22m) i odpowiednio podatku dochodowego od osób prawnych.
30
Art. 22 i ust. 5 Ustawy o podatku od osób fizycznych z dnia 26 lipca 1991 roku (DzU 2010, nr 51, poz. 307 ze
zm.); art. 16 i ust. 5 Ustawy o podatku od osób prawnych z dnia 15 lutego 1992 roku, DzU 2011, nr 74, poz. 397
ze zm.)
 14

Tabela 2Roczne stawki amortyzacyjne

Symbol KŚT
Stawka (grupa lub Powiązanie z
Pozycja Nazwa środków trwałych
% podgrupa, KRŚT
lub rodzaj)
1 2 3 4 5
01 1,5 11 Budynki mieszkalne 15,16
122 Lokale mieszkalne
2,5 10 Budynki niemieszkalne 10,11,12
13,14,15
17,18,19
110 Z rodzaju 110 placówki opiekuńczo-wychowawcze, domy opieki 154
społecznej bez opieki medycznej 159
121 Lokale niemieszkalne
4,5 102 Podziemne garaże i zadaszone parkingi oraz budynki kontroli 227
ruchu powietrznego (wieże) 293
104 Zbiorniki, silosy oraz magazyny podziemne, zbiorniki i komory 200
podziemne (z wyłączeniem budynków magazynowych i 202
naziemnych) 203
205
209
220
221
222
10 103 Kioski towarowe o kubaturze poniżej 500 m3 125
- trwale związane z gruntem
109 Domki kempingowe, budynki zastępcze 169
- trwale związane z gruntem 198
010 Plantacje wikliny 001
02 2,5 224 Budowle wodne, z wyjątkiem melioracji, doków stałych 250
zalądowionych, wałów i grobli 251
253
254
255
259
293
297
21 Budowle sklasyfikowane jako budowle do uzdatniania wód, z 256
wyjątkiem studni wierconych
290 Budowle sportowe i rekreacyjne, z wyłączeniem ogrodów i 28
parków publicznych, skwerów, ogrodów botanicznych i
zoologicznych
291 Wieże przeciwpożarowe 291
225 Melioracje podstawowe 01
226 Melioracje szczegółowe 01
4,5 2 Obiekty inżynierii lądowej i wodnej, z wyłączeniem ogrodów i 2
parków publicznych, skwerów, ogrodów botanicznych i
zoologicznych
10 211 Przewody sieci technologicznych wewnątrzzakładowych 651
221 Urządzenia zabezpieczające ruch pociągów 680
 15

14 202 Z rodzaju 202 wieże ekstrakcyjne 507

20 200 Z rodzaju 200 wieże wiertnicze, wieżomaszty 510
03 7 3 Kotły i maszyny energetyczne 3
14 323 Silniki spalinowe na paliwo lekkie 323
324 Silniki spalinowe na paliwo ciężkie 324
325 Silniki spalinowe na paliwo gazowe 325
326 Silniki powietrzne 326
343 Z rodzaju 343 zespoły elektroenergetyczne przenośne z silnikami 343
spalinowymi na paliwo lekkie
344 Zespoły elektroenergetyczne z silnikami spalinowymi na paliwo 344
ciężkie
349 Reaktory jądrowe 349
04 7 431 431-0 filtry (prasy) błotniarki 431
431-4 cedzidła mechaniczne
450 Piece do przerobu surowców (z wyjątkiem 450-50 piece do 450
przerobu surowca wielokomorowe)
451 Piece do przetwarzania paliw (z wyjątkiem 451-0 piece 451
koksownicze)
454 Piece do wypalania tunelowe 454
475 Aparaty bębnowe 475
477 Suszarki komorowe: 477-0 do 4 oraz 477-6 do 8 477
10 4 Maszyny, urządzenia i aparaty ogólnego zastosowania 4
14 41 Obrabiarki do metali 40, 41
44 Maszyny i urządzenia do przetłaczania i sprężania cieczy i gazów 44
46 Aparaty do wymiany ciepła (z wyjątkiem rodzaju 465 i 469-0) 46
47 Maszyny, urządzenia i aparaty do operacji i procesów 47
materiałowych (z wyjątkiem rodzaju 474,475,477-0 do 4 i 6-8
oraz 479-0)
18 449 Z rodzaju 449-90 urządzenia dystrybucyjne do benzyny i olejów 449
elektryczne i przepływomierze składowe do cieczy i paliw
płynnych
465 Z rodzaju 465 wymienniki płynów obiegowych przy produkcji 465
sody
469 469-0 chłodnice odmulin i prób kołowych rozkładni gazu 469
474 Kolumny nitracyjne i denitracyjne 474
479 479-0 odbieralnice hydrauliczne rozkładni gazu 479
481 Aparaty i urządzenia do powierzchniowej obróbki metali 481
sposobem chemicznym i elektrogalwanicznym
482 Aparaty i urządzenia do powierzchniowej obróbki metali 482
sposobem cieplnym
484 484-0 urządzenia do spawania i napawania łukowego w ochronie 484
gazów oraz do spawania i napawania plazmowego
Z rodzaju 484-1 wytwornice acetylenowe przenośne wysokiego
ciśnienia,
 16

484-3 zgrzewarki oporowe i tarcicowe

Z rodzaju 484-6 urządzenia do metalizacji natryskowej i do

natryskiwania tworzywami sztucznymi
490 Maszyny i urządzenia do przygotowywania maszynowych 490
nośników danych oraz maszyny analityczne
492 Samodzielne urządzenia do automatycznej regulacji i sterowania 492
procesami
493 Z rodzaju 493 roboty przemysłowe 493
20 434 434-01 maszyny do zamykania słoi 434
Z rodzaju 434-02 maszyny do zamykania puszek
465 Wymienniki przeponowe rurowe sklasyfikowane jako chłodnice 465
kwasu siarkowego
30 491 Zespoły komputerowe 491
05 7 506 506-1 i 506-2 aparaty do rektyfikacji powietrza 506
507 507-2 i 507-3 krystalizatory 507
507-4 komory potne
548 548-0 maszyny, urządzenia i aparaty do produkcji materiału 548
zecerskiego
583 583-0 koparki i zwałowarki w kopalniach odkrywkowych węgla 583
583-1 koparki w piaskowniach przemysłu węglowego
10 512 Maszyny i urządzenia do eksploatacji otworów wiertniczych 512
513 Maszyny i urządzenia do przeróbki mechanicznej rud i węgla 513
514 514-0 maszyny i urządzenia aglomerowni 514
514-1 maszyny i urządzenia wielkopiecowe
514-2 maszyny i urządzenia hutnicze stalowni
Z rodzaju 514-3 do 6 nożyce hutnicze do cięcia na gorąco, tabor
hutniczy, walcowniczy
514-9 inne maszyny, urządzenia i aparaty hutnicze
520 Z rodzaju 520 maszyny i urządzenia przemysłu kamieniarskiego: 520
520-0 i 520-1 traki ramowe i tarczowe
520-2 cyrkulaki
520-3 szlifierki
520-4 tokarki i wiertarki do kamienia
520-5 kombajny do robót przygotowawczych
523 Maszyny i urządzenia przemysłu cementowego 523
525 525-31 autoklawy 525
529 Z rodzaju 529 maszyny i urządzenia do produkcji materiałów 529
budowlanych:
529-81 do produkcji elementów z lastryko
529-82 do produkcji sztucznego kamienia
56 Maszyny, urządzenia i aparaty przemysłów rolnych 56
 17

582 Z rodzaju 582-1 pojemniki do bitumu stalowe powyżej 20.000 l 582

pojemności oraz z rodzaju 582-2 odśnieżarki o mocy silników
powyżej 120 KM
14 50 Maszyny, urządzenia i aparaty przemysłu chemicznego 50
517 Maszyny i urządzenia torfiarskie 517
52 Maszyny dla przemysłu surowców mineralnych 52
53 Maszyny do produkcji wyrobów z metali i tworzyw sztucznych 53
54 Maszyny, urządzenia i aparaty do obróbki i przerobu drewna, 54
produkcji wyrobów z drewna oraz maszyny i aparaty papiernicze i
poligraficzne
55 Maszyny i urządzenia do produkcji wyrobów włókienniczych i 55
odzieżowych oraz do obróbki skóry i produkcji z niej
561 561-6 maszyny, urządzenia i aparaty do produkcji napoi 561
568 Maszyny, urządzenia i aparaty przemysłu piekarniczego (z 568
wyjątkiem 568-40 do 48)
57 Maszyny, urządzenia i aparaty przemysłów spożywczych 57
59 Maszyny, urządzenia i narzędzia rolnicze i gospodarki leśnej 59
18 505 505-1 piece prażalnicze fluidezyjne 505
51 Maszyny, urządzenia i aparaty wiertnicze, górnicze, gazownicze, 51
odlewnicze, torfiarskie oraz geodezyjne i kartograficzne
58 Maszyny do robót ziemnych, budowlanych i drogowych 58
20 506 506-3 odgazowywacze 506
510 Maszyny i urządzenia wiertnicze 510
511 Obudowy zmechanizowane 511
518 Z rodzaju 518 aparaty i urządzenia do: 518
518-01 pomiarów magnetycznych
518-02 pomiarów geologicznych
518-03 pomiarów sejsmicznych i radiometrycznych
518-1 elektrycznego profilowania odwiertów, karotażu gazowego,
perforacji otworów wiertniczych
535 Z rodzaju 535-0 aparaty specjalne do wytwarzania kwasu 535
wolframowego i maszyny do redukcyjnych, próżniowych i
specjalnych wytopów metali
Z rodzaju 535-1 maszyny do produkcji węglanów i past
emulsyjnych
Z rodzaju 535-7 urządzenia do produkcji półprzewodników
579 579-000 dystrybutory 579
579-003 młynki młotkowe
579-01 maszyny i urządzenia do przerobu odpadów zwierzęcych
na mąkę pastewną i tłuszcze utylizacyjne
579-09 inne maszyny i urządzenia do przerobu odpadów
zwierzęcych
580 Maszyny do robót ziemnych i fundamentowych 580
581 Maszyny do robót budowlanych 581
 18

582 582-3 szczotki mechaniczne i osprzęt do utrzymania dróg 582

25 501 501-0 aparaty szklane i porcelanowe do destylacji 501
501-1 porcelanowe młyny kulowe
511 Maszyny górnicze, z wyłączeniem obudów zmechanizowanych 511
524 Z rodzaju 524 piece do topienia żużla wielkopiecowego i bazaltu 524
571 571-8 autoklawy do hydrolizy 571
571-30 i 571-31 neutralizatory stalowe oraz neutralizatory i
hydrolizatory betonowe lub murowane
581 581-2 wibratory 581
581-4 wibromłoty oraz z rodzaju 581-3 zacieraczki do tynku
06 4,5 600 Zbiorniki naziemne ceglane 600
601 Zbiorniki naziemne betonowe (z wyjątkiem z wykładziną 601
chemoodporną dla kwasu ponitracyjnego)
623 623-7 urządzenia telefoniczne systemów nośnych na liniach WN 623
641 Z rodzaju 641-7 wyciągi kopalniane (bez wyciągów przy 641
głębieniu szybów)
648 Towarowe kolejki linowe i dźwignie linowe 648
657 Akumulatory hydrauliczne 657
660 Wagi pojazdowe, wagonowe i inne wbudowane 660
10 6 Urządzenia techniczne 6
18 61 Z podgrupy 61 urządzenia rozdzielcze i aparatura energii 610 do 615
elektrycznej przewoźna
641 Dźwigniki, wciągarki i wciągniki przejezdne oraz nieprzejezdne, 641
kołowroty, wyciągniki (z wyjątkiem rodzaju 641-63 oraz z
rodzaju 641-7 wyciągniki kopalniane łącznie z wyciągami przy
głębieniu szybów, a także wyciągi kolei i kolejek linowych)
662 662-1 projektory przenośne 16 mm i 35 mm 662
681 Kontenery 681
20 629 Telefony komórkowe 629
669 Kasy fiskalne i rejestrujące (z wyjątkiem zaliczonych do poz. 04 - 669
zespoły komputerowe)
633 Baterie akumulatorów elektrycznych stacjonarnych 633
634 Baterie akumulatorów elektrycznych zasadowych 634
662 662-5 ekrany kinowe 662
644 644-0 do 4 przenośniki w kopalniach i zakładach przetwórczych 644
rud i węgla
664 Z rodzaju 664 urządzenia do przeprowadzania badań technicznych 664
25 644 644-0 przenośniki zgrzebłowe ciężkie i lekkie 644
07 7 70 Kolejowy tabor szynowy naziemny 70
71 Kolejowy tabor szynowy podziemny 71
72 Tramwajowy tabor szynowy 72
73 Pozostały tabor szynowy naziemny 73
 19

77 Tabor pływający 77
14 700 700-7 drezyny i przyczepy do drezyn 700-7
710 710-01 lokomotywy akumulatorowe 710 do 03
710-02 i 710-03 lokomotywy ognioszczelne i typu "Karlik" 710-02
i 710-03
710-10 do 14 wozy kopalniane 710-10
do 14
770 770-13 kontenerowce 770-13
773 773-1010 wodoloty 773-1010
780 Samoloty 780
781 Śmigłowce 781
743 Samochody specjalne 743
745 Z rodzaju 745 trolejbusy i samochody ciężarowe o napędzie 745
elektrycznym
746 Ciągniki 746
747 Naczepy 747
748 Przyczepy 748
750
751
752
753
754
76 Pozostały tabor bezszynowy (wózki jezdniowe akumulatorowe, 76
widłowe i inne wózki jezdniowe)
18 745 Z rodzaju 745 pozostałe samochody o napędzie elektrycznym 745
783 Balony 783
788 Inne środki transportu lotniczego 788
79 Środki transportu pozostałe
20 740 Motocykle, przyczepy i wózki motocyklowe 740
741 Samochody osobowe 741
742 Samochody ciężarowe 742
744 Autobusy i autokary 744
782 Szybowce 782
08 10 805 Z rodzaju 805 wyposażenie kin, teatrów, placówek kulturalno- 805
oświatowych oraz instrumenty muzyczne
806 Kioski, budki, baraki, domki kempingowe - niezwiązane trwale z 806
gruntem
14 803 803-0 do 1 maszyny biurowe 803

803-30 dalekopisy do maszyn matematycznych

20 8 Narzędzia, przyrządy, ruchomości i wyposażenie 8
25 801 801-0 elektroniczna aparatura kontrolno-pomiarowa do 801
przeprowadzania badań laboratoryjnych
802 802-0 aparaty i sprzęt do hydro- i mechanoterapii 802
 20

804 Z rodzaju 804 wyposażenie cyrkowe 804

źródło: http://www.wskazniki.gofin.pl/8,210,1,roczne-stawki-amortyzacyjne.html

Dla ustalenia zobowiązań podatkowych podatnika przepisy podatkowe wymagają, aby

stawki zobowiązań podatkowych były w zasadzie jednolite dla poszczególnych sekcji, działów,
klas i grup-przedsiębiorstw oraz wynikały z wykazów stanowiących załącznik do
przywołanych rozporządzeń Ministra Finansów. Wykaz rocznych stawek amortyzacyjnych
zawiera 63 stawki amortyzacyjne: 30%, 25%, 20%, 18%, 14%, 10%, 7%, 4,5%, 2,5% i 1,5%,
które są powiązane z poszczególnymi grupami, podgrupami i rodzajami środków trwałych,
które wynikają z obowiązującej klasyfikacji31.
Obowiązujące zasady dokonywania odpisów dla celów podatkowych wprowadzają w
tym zakresie stawki: podstawowe, podwyższone i obniżone32. Podatnicy mogą podwyższać
podane w wykazie stawki:
1) dla budynków i budowli eksploatowanych w warunkach:
a) pogorszonych - stosując współczynniki nie większe niż 1,2;
b) złych — stosując przeliczniki nie większe niż 1,4;
2) dla maszyn, urządzeń, środków transportu (z wyjątkiem taboru pływającego),
eksploatowanych intensywniej w stosunku do warunków przeciętnych bądź wymagających
szczególnej sprawności technicznej - stosując współczynniki nie większe niż 1,4;
3) dla maszyn i urządzeń zaliczonych do grupy 4-6 i 8 poddawanych szybkiemu postępowi
technicznemu - stosując współczynniki nie większe niż 2,0, a w następnych latach
podatkowych - od ich wartości początkowej pomniejszonej o dotychczasowe odpisy
amortyzacyjne, ustalonej na początek kolejnych lat ich eksploatowania;
4) w przypadku użytkowania przez podatnika środków trwałych należących do grup 3-6 i 8 na
terenie gminy o szczególnym zagrożeniu bezrobociem strukturalnym bądź recesją i
degradacją społeczną, których wykaz na podstawie odrębnych przepisów ustala -Rada
Ministrów, stawki podane w wykazie stawek amortyzacyjnych można podwyższyć
posługując się współczynnikiem nie większym niż 3,0.
Obniżone stawki amortyzacyjne mogą być stosowane w odniesieniu do środków
trwałych eksploatowanych w warunkach lepszych od przeciętnych. Podatnicy mogą obniżać

31
A. Bielawska, Podstawy finansów przedsiębiorstwa, Wydawnictwo ZSB, Szczecin 2001, s.67., Ciborowski R.,
Gruszewska E., Meredyk K., Podstawy rachunku efektywności inwestycji, Wydawnictwo UwB, Białystok 2004,
s.34.
32
Gazeta Podatkowa nr 97 (825) z dnia 5.12.2011, Jak od nowego roku zmienić zasady amortyzacji? s.23.
 21

podane w wykazie stawki amortyzacyjne dla środków trwałych nie więcej niż o połowę
wysokości. Odpisy amortyzacyjne ustala się, podobnie jak poprzednio, na podstawie stawek
amortyzacyjnych właściwych dla określonych grup, podgrup i rodzajów - bądź dalszych
szczebli podziału zasobów trwałych, wyodrębnionych zgodnie z klasyfikacją (Polska
Klasyfikacja Wyrobów i Usług).
Stawki amortyzacyjne są ustalane na podstawie przewidywanego okresu użytkowania
poszczególnych rodzajów środków trwałych. Nadal oblicza się amortyzację od wartości
początkowej, dokonując w zasadzie równomiernych odpisów (metodą liniową) za kolejne
lata33.

Rozdział III Amortyzacja środków trwałych w ujęciu podatkowym oraz

bilansowym

3.1. Amortyzacja w prawie podatkowym

Dla celów podatkowych odpisów amortyzacyjnych od środków trwałych i wartości

niematerialnych i prawnych dokonuje się od pierwszego miesiąca następującego po tym, w
którym wprowadzono je do ewidencji34. Wyjątek stanowią środki trwałe o niskiej wartości
jednostkowej, tj. takie, których wartość początkowa nie przekracza lub jest równa 3500 zł. Te
ostatnie mogą być podatkowo zaliczone do kosztów uzyskania przychodu jednorazowo, w
miesiącu ich oddania do używania35.
Zgodnie z art. 16c updop oraz art. 22c updof amortyzacji podatkowej nie podlegają
następujące środki trwałe:
1) grunty i prawo wieczystego użytkowania gruntów,
budynki, lokale, budowle i urządzenia zaliczane do spółdzielczych zasobów'
2) mieszkaniowych lub służących działalności społeczno-wychowawczej prowadzonej
przez spółdzielnie mieszkaniowe,
3) dzieła sztuki i eksponaty muzealne,
4) składniki majątku, które nie są używane na skutek zaprzestania działalności, w której tc

33
J. Iwin, Amortyzacja w finansach przedsiębiorstw, Uniwersytet Szczeciński, Szczecin 2002, s.45, J. Krzysztof
Zarządzanie kapitałem w przedsiębiorstwie, , Difin, Warszawa 2007 s.45.
34
M.Gmytrasiewicz, Rachunkowość finansowa, Warszawa 2002, Difin, s.78.
35
K.Goldmann, Odtwarzanie środków trwałych w polityce amortyzacyjnej: klasyfikacja, analiza, praktyka,
C.H.Beck, Warszawa 2006, s.23.
 22

składniki były używane; w tym przypadku nie podlegają one amortyzacji od miesiąca
następnego po miesiącu, w którym zaprzestano tej działalności36.
Na dzień przyjęcia środka trwałego do użytkowania należy ustalić37:,
 okres amortyzacji,
 roczną stawkę amortyzacji,
 metodę amortyzacji38.
Formy amortyzacji podatkowej przedstawia poniższy rysunek.

Rysunek 3 Formy amortyzacji podatkowej

źródła: I.Olchowicz, Rachunkowość podatkowa, Difin, Warszawa 2005, s.363.

3.2. Amortyzacja w prawie bilansowym

„Zgodnie z art. 32 ust. 1 Ustawy o Rachunkowości odpisów amortyzacyjnych lub

umorzeniowych od środka trwałego dla celów bilansowych dokonuje się drogą
systematycznego, planowanego rozłożenia jego wartości początkowej na ustalony okres
amortyzacji39”. Rozpoczęcie amortyzacji następuje nie wcześniej niż w miesiącu przyjęcia
środka trwałego do używania, a jej zakończenie - nie później niż z chwilą zrównania wartości
odpisów amortyzacyjnych lub umorzeniowych z wartością początkową środka trwałego lub
przeznaczenia go do likwidacji, sprzedaży lub stwierdzenia jego niedoboru, z ewentualnym

36
J. Szlęzak-Matusewicz, Zarządzanie podatkami, Szkoła Główna Handlowa w Warszawie, Warszawa 2008, s.45.
37
Art. 32 ust. 3. Ustawy z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości, ( Dz.U. 1994 Nr 121 poz. 591.)
38
J. Szlęzak-Matusewicz,Op.cit.s.56, S. Koc, Aktualne problemy rachunkowości w aspekcie podatkowym,
Warszawa 2004, s.89.
39
Art. 32 ust. 1 Ustawy z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości, ( Dz.U. 1994 Nr 121 poz. 591.)
 23

uwzględnieniem przewidywanej przy likwidacji ceny sprzedaży netto pozostałości środka

trwałego40.
Dla celów bilansowych nie oblicza się amortyzacji i umorzenia od środków trwałych:
a) w pełni umorzonych,
b) gruntów (wyjątek stanowią grunty służące wydobyciu kopalin metodą odkrywkową oraz
gruntów stanowiące wyrobiska lub wysypiska),
c) obcych - używanych na podstawie umowy najmu, dzierżawy, leasingu, z której treści wynika
prawo do dokonywania odpisów przez „korzystającego41”.
W myśl art. 16a ust. 1 updop oraz art. 22a ust. 1 updof amortyzacji podatkowej podlegają:
stanowiące własność lub współwłasność podatnika, nabyte lub wytworzone we własnym
zakresie, kompletne i zdatne do użytku w dniu przyjęcia do używania:
a. budowle, budynki oraz lokale będące odrębną własnością
b. maszyny, urządzenia i środki transportu,
c. inne przedmioty - o przewidywanym okresie używania dłuższym niż rok,
wykorzystywane przez podatnika na potrzeby związane z prowadzoną przez niego
działalnością gospodarczą albo oddane do używania na podstawie umowy najmu,
dzierżawy lub umowy określonej w art. 17a pkt. 1 (opodatkowanie stron umowy
leasingu — przyp. własny), zwane środkami trwałymi. Amortyzacji podatkowej
podlegają również - niezależnie od przewidywanego okresu używania10:
d. przyjęte do używania inwestycje w obcych środkach trwałych,
e. budynki i budowle wybudowane na cudzym gruncie,
f. składniki majątku niestanowiące własności lub współwłasności podatnika,
wykorzystywane przez niego na potrzeby związane z prowadzoną działalno- ściąna
podstawie umowy zawartej z właścicielem lub współwłaścicielem tych składników -
jeżeli zgodnie z przepisami rozdziału 4a (opodatkowanie stron umowy leasingu)
odpisów amortyzacyjnych dokonuje korzystający,
g. tabor transportu morskiego w budowie, sklasyfikowany w Polskiej Klasyfikacji
Wyrobów i Usług (PKWiU) w grupie „statki” o symbolu 35.11.

40
I. Olchowicz, Rachunkowość podatkowa, Difin, Warszawa 2009, s.42.
41
S. Brzeszczyńska, Aspekty podatkowe i cywilnoprawne, C.H.Beck, Warszzwa 2012, s.12, T. Fołta, Bilans 2005,
T. Fołta, J. Godlewska, INFOR, Warszawa 2005, s.27.
 24

h.

3.3. Naliczanie amortyzacji – procedura

Ustalenie rocznej stawki amortyzacji winno być poprzedzone określeniem okresu

ekonomicznej użyteczności środka trwałego, na który - w myśl art. 32 ust. 2 ustawy o
rachunkowości - wpływają w szczególności:
a) liczba zmian, na których pracuje środek trwały,
b) tempo postępu techniczno-ekonomicznego,
c) wydajność środka trwałego mierzona liczbą godzin pracy lub liczbą wytworzonych
produktów albo innym właściwym miernikiem,
d) prawne lub inne ograniczenia czasu używania środka trwałego,
e) przewidywana przy likwidacji cena sprzedaży netto istotnej pozostałości środka
trwałego42.
Wartość środka trwałego podlegająca amortyzacji stanowi różnicę między: kosztem
historycznym lub wartością zaktualizowaną a szacunkową wartością końcową tego
składnika aktywów na moment zaprzestania jego używania.
Wartość końcową środka trwałego szacuje się na podstawie przypuszczalnej ceny
sprzedaży netto podobnych środków trwałych, które osiągnęły koniec okresu użytkowania,
a wcześniej funkcjonowały w podobnych warunkach, co przyjmowany do ewidencji środek
trwały43. Wartość końcowa środka trwałego, zwana także rezydualną, powinna być
uwzględniona przy ustalaniu stawki amortyzacyjnej.
Ustawa nie precyzuje częstotliwości dokonywania odpisów amortyzacyjnych w ciągu roku
obrotowego, wiąże ją natomiast z przyjętym przez jednostkę podstawowym okresem
sprawozdawczym, którym może być: miesiąc, kwartał, półrocze, rok

3.4. Amortyzacja podatkowa i bilansowa środków trwałych – różnice

Porównanie regulacji prawa bilansowego i podatkowego w odniesieniu do środków

trwałych przedstawia poniższa tabela.

42
Podobne czynniki wymienione zostały w § 56 MSR16 Rzeczowe aktywa trwałe.
43
B. Lisiecka-Zając (red.), E. Walińska, J. Hryniuk, Komentarz do znowelizowanej ustawy o rachunkowości,
Fundacja Rozwoju Rachunkowości w Polsce, Warszawa 2002, s.90.
 25

Tabela 3 Porównanie regulacji prawa bilansowego i podatkowego w odniesieniu do

środków trwałych
Płaszczyzna Prawo Podatkowe
Przedmiot Porównań Prawo bilansowe
Porównań
Prawo użytkowania wieczystego Środek trwały Wartość niematerialna i prawna
gruntu Środek trwały Wartość niematerialna i prawna

Spółdzielcze własnościowe
prawo do lokalu mieszkalnego
Definicja Spółdzielcze prawo do lokalu Środek trwały
środków użytkowego Wartość niematerialna i prawna
trwałych Inwentarz żywy Środek trwały Nie zaliczany do środków trwałych
Nieruchomości Środek trwały
Środek trwały lub
inwestycja
długoterminowa
Ustalenie okresu amortyzacji Określenie stawki amortyzacji, a także
oraz wybór metody wybór metody amortyzacji i
dokonywania odpisów Określenie okresu umorzenia odbywa się na podstawie
amortyzacyjnych amortyzacji oraz dobór zapisów UPDOP lub UPDOF
metody odpisów
amortyzacyjnych
odbywa się na
Amortyzacja
podstawie planowanego
środków
czasu ekonomicznej
trwałych
użyteczności środka
trwałego
Odpisy aktualizujące wartość Wartość początkowa Okresowa aktualizacja wartości
środków trwałych oraz dokonane odpisy środków trwałych odbywa się
amortyzacyjne mogą wyłącznie na podstawie specjalnego
ulegać aktualizacji rozporządzenia Ministra Finansów
wyceny (art. 31 UOR)
Wpływ Odpisy z tytułu trwałej utraty Obciążają pozostałe Nie stanowią kosztu uzyskania
kosztów utraty wartości koszty operacyjne przychodu
 26

wartości na Amortyzacja od wartości Obciąża koszty Nie stanowi kosztu uzyskania

wynik niektórych środków trwałych operacyjne przychodów
księgowy lub/i ponad przewidziane limity, np.
wynik samochodu osobowego ponad
podatkowy równowartość 20 000 euro

Amortyzacja prawa wieczystego Obciąża koszty Nie podlega amortyzacji

źródło: Praca zbiorowa pod redakcją , Prawo bilansowe a prawo podatkowe, Difin, Warszawa 2014, s.24.

Ustawa o rachunkowości zobowiązuje jednostki gospodarcze do dokonywania

okresowej weryfikacji okresów i stawek amortyzacyjnych, powodujących odpowiednią korektę
wysokości dalszych odpisów amortyzacyjnych44.
Istnieje wiele różnic w zakresie ujmowania odpisów amortyzacyjnych środków
trwałych, a wynikają one w szczególności z odmiennego podejścia do problematyki utraty
wartości środków trwałych w prawie bilansowym i podatkowym45. Różnice tc w jednostkach,
w których udział wymienionych w tabeli 3 środków trwałych w ogólnej wartości zasobów
majątkowych jest stosunkowo wysoki, mają niewątpliwie istotny wpływ na wynik: zarówno
księgowy, jak i podatkowy46. Zestawienie porównawcze dla amortyzacji bilansowej i
podatkowej znajduje się w tabeli 4.

Tabela 4 Amortyzacja bilansowa i podatkowa - zestawienie porównawcze

Składnik majątku trwałego Prawo podatkowe Prawo bilansowe
Grunty i prawo wieczystego użytkowania Nie podlegają amortyzacji (dotyczy 1. Grunty nie podlegają amortyzacji, z

gruntów to również gruntów wyjątkiem przypadków gdy zawierają

eksploatowanych metodą one kopaliny eksploatowane metodą
odkrywkową) odkrywkową.
2. Prawo wieczystego użytkowania

gruntów jest amortyzowane

Środki trwałe otrzymane nieodpłatnie, jeśli Podlegają amortyzacji
powstały z tego przychód był zwolniony z Nie podlegają amortyzacji
opodatkowania
Dzieła sztuki i eksponaty muzealne Nie ma zakazu ich amortyzowania

44
A. Karmańska, E. Walińska, Środki trwałe w prawie bilansowym i podatkowym. Komentarz, Wydawnictwo
AD., Warszawa. 2006. s,52.
45
M. Pacyna, Amortyzacja podatkowa środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych, Polska
Akademia Rachunkowości, Warszawa 2007, s.56.
46
P.Wojtasik, Amortyzacja podatkowa środków trwałych, Ośrodek Doradztwa i Doskonalenia Kadr, Gdańsk
2007, s.56.
 27

Nie podlegają amortyzacji

Budynki mieszkalne wraz ze znajdującymi się
w nich dźwigami, budowle oraz lokale Nie podlegają amortyzacji Podlegają amortyzacji
mieszkalne, zaliczane do spółdzielczych
zasobów mieszkaniowych, służące
prowadzonej działalności gosp.
Środki trwałe zaliczane do grupy 3-8 SWW, za
okres ich oddania do nieodpłatnego używania. Nie podlegają amortyzacji Podlegają amortyzacji
Środki trwałe, których dotyczą podatkowe ulgi
inwest. w zakresie, w jakim ich wartość była Nie podlegają amortyzacji Podlegają amortyzacji
odliczona od podstawy opodatkowania lub
zwrócona podatnikowi w jakiejkolwiek innej
formie, np. otrzymane dotacje, środki z
funduszy pomocowych, z PFRON
Samochody osobowe w części przewyższającej Podlegają amortyzacji
równowartość w PLN 20 000 EUR (wg kursu Nie podlegają amortyzacji
NBP z dnia przekazania samochodu do
eksploatacji)
Prawo bilansowe nie zakazuje
W odniesieniu do składników majątku Proces amortyzacji powinien zostać dokonywania odpisów amortyzacji
trwałego, które nie są zaprzestany od następnego miesiąca środków trwałych w jednostkach
używane na skutek zaprzestania działalności po tym, w którym zaprzestano znajdujących się w toku likwidacji lub
działalności upadłości
źródło: Praca zbiorowa pod redakcją , Prawo bilansowe a prawo podatkowe, Difin, Warszawa 2014, s.56, Z.
Karkula, Amortyzacja podatkowa i bilansowa, Dom Wydawniczy ABC, Warszawa 1999.s.45.
28