ΚΥΡΙΑΚΟΥ ΚΟΣΜΑ

ΑΝΑΓΝΩΣΤΙΚΟΝ ΤΗΣ ΛΑΤΙΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΗΣ

 1. Οὐσιαστικὰ α΄ κλίσεως (Γρ. 13). Ὁριστικὴ ἐνεστῶτος α΄ συζυγίας (Γρ. 65).
Regina1 rosas2 amat.3 Agricŏla4 silvam5 et6 umbram7 silvarum amat. Femĭna8
agricŏlae (δοτ.) cenam9 parat.10 Agricŏla femĭnam laudat.11 Agricŏlas Graecĭae industrĭa12
ornat.13 Filiae14 agricolarum mensam15 coronis16 ornant. Femĭnae deam17 Vestam18 adorant19
et aram20 deae rosis (ἀφ. τοῦ ὀργάνου) ornant. Bestiae21 in22 silvis habit̆ant.23 Aquĭlae24 bestias
silvarum captant;25 aquĭlae etiam26 gallinis27 (δοτ.) insidĭas28 parant.

2.
Dum29 spiro,30 spero.31 Quid32 paras, filĭa? «Paro cenam agricŏlis» (δοτ.). Patrĭam33
amamus, dum spiramus; incŏlae34 Graeciae patriam amant. Nautae,35 quid apportatis?36
«Divitĭas37 patrĭae (δοτ.) apportamus». Quid ex38 fenestra39 casae40 spectatis,41 puellae?42
«Exspectamus43 avĭam».44

1
regina, ae βασίλισσα.
2
rosa, ae τριαντάφυλλο.
3
amo 1 ἀγαπῶ.
4
agricŏla, ae γεωργός. Ὅταν ἡ παραλήγουσα εἶναι βραχεῖα, τονίζεται ἡ προπαραλήγουσα.
5
silva, ae δάσος.
6
et καί.
7
umbra, ae σκιά.
8
femĭna, ae γυνή.
9
cena, ae δεῖπνος.
10
paro 1 παρασκευάζω, ἑτοιµάζω· παρέχω.
11
láudo 1 ἐπαινῶ.
12
industrĭa, ae φιλοπονία.
13
orno 1 κοσµῶ, στολίζω.
14
filĭa, ae κόρη. ∆οτ. καὶ ἀφ. πληθ. filiabus εἰς τὰς φράσεις filiis et filiabus, filiis filiabusque.
15
mensa, ae τράπεζα.
16
corona, ae στέφανος (coronis ἀφ. τοῦ ὀργάνου: µὲ στεφάνους).
17
dea, ae θεά. ∆οτ. καὶ ἀφ. πληθ. deabus εἰς τὰς φράσεις deis et deabus, dis deabusque.
18
Vesta, ae Ἑστία.
19
adoro 1 λατρεύω.
20
ara, ae βωµός.
21
bestia, ae ζῶον.
22
in 1) + αἰτ. εἰς (τόπον κίνησις)· 2) + ἀφ. ἐν (τόπῳ στάσις).
23
habĭto 1 κατοικῶ.
24
aquĭla, ae ἀετός.
25
capto 1 συλλαµβάνω, πιάνω.
26
etĭam και, ἀκόµη καί, προσέτι.
27
gallina, ae ἡ ὄρνις.
28
insidĭae, arum (πληθ.) ἐνέδρα, ἐνέδραι.
29
dum ὅσον (χρόνον), ἐν ὅσῳ (χρόνῳ).
30
spiro 1 ἀναπνέω.
31
spero 1 ἐλπίζω.
32
quis? (ἀρσ. καὶ θηλ.) τίς; quid? (οὐδ.) τί;
33
patrĭa, ae πατρίς.
34
incŏla, ae κάτοικος.
35
náuta, ae ναύτης.
36
apporto 1 φέρω, κοµίζω.
37
divitĭae, arum πλοῦτος, πλούτη.
38
ex + ἀφ. ἀπό.
39
fenestra, ae παράθυρον.
40
casa, ae οἰκία.
41
specto 1 βλέπω, παρατηρῶ.
42
puella, ae κόρη, κοράσιον.
43
expecto 1 περιµένω.
44
avĭa, ae γιαγιά, µάµµη.
 3. Ὁριστικὴ παρατατικοῦ α΄ συζυγίας (Γρ. 66).
Minerva,45 dea sapientiae,46 Attĭcam amabat. Incolae Attĭcae sapientiam amabant et
deam Minervam adorabant. Poëtae deam Minervam laudabant; feminae et puellae aras deae
coronis ornabant. Incolae Spartae ante47 pugnam48 coman49 coronis ornabant et Musis (δοτ.)
sacrificabant.50 Diu51 in silva ambulabamus et bestias silvae spectabamus. Quid heri52 in casa
parabas, femina? «Cenam parabam nautis» (δοτ.). Nautae, quid apportabatis? «Divitias incolis
(δοτ.) insularum apportabamus».

4. Ἰταλία καὶ Ρώµη. Ἐνεστὼς καὶ παρατατικὸς τοῦ sum (Γρ. 63).
Italĭa est terra53 Εuropae. Italĭa habet (= ἔχει) insulas. Sicilĭa est54 insula Italiae. In
ora55 Sicilĭae est Aetna. Aetnam ornant silvae. Incolae Italĭae sunt agricolae, incolae
insularum et orarum Italĭae sunt nautae. Italĭa est patria poëtarum. Incolae Italĭae amabant et
laudabant poëtas. Italĭae (δοτ.) poëtae gloriam56 parant. In Italĭa est Roma. Vias57 Romae
statuae58 ornant. In viis Romae erant arae et statuae dearum. Aras dearum filiae incolarum
Romae coronis (ἀφ. τοῦ ὀργάνου) ornabant. Roma erat schola litterarum59 et doctrinae.60
Victoriae61 Romae (δοτ.) sunt causa62 gloriae.

5. Οἱ θεοί τῶν Ρωµαίων. Οὐσιαστικὰ καὶ ἐπίθετα β΄ κλίσεως εἰς us, a, um (Γρ. 31).
Romani multos63 deos64 adorabant; in numero65 deorum Neptunus et Bacchus et
Mercurius66 et Aesculapius67 erant. Neptunus,68 filius69 Saturni,70 dominus71 aquarum72 erat.
Neptuno (δοτ.) nautae tauros73 et equos74 immolabant.75 Bacchus erat deus76 vini77 et

45
Minerva, ae Ἀθηνᾶ.
46
sapientĭa, ae σοφία.
47
ante + αἰτ. πρό, ἔµπροσθεν τινός (τοπικῶς ἢ χρονικῶς).
48
pugna, ae µάχη.
49
coma, ae κόµη.
50
sacrifĭco 1 θυσιάζω.
51
diu (επίρρ.) ἐπὶ πολύ.
52
heri (επίρρ.) χθές.
53
terra, ae γῆ, χώρα.
54
sum (εἶµαι), es, est, sumus, estis, sunt (ἀνώµαλο)· Γραµµ. σ. 63.
55
ora, ae ἀκτή, παραλία.
56
glorĭa, ae δόξα.
57
via, ae δρόµος, ὁδός.
58
statŭa, ae ἄγαλµα.
59
littĕrae, arum γράµµατα, ἐπιστῆµαι.
60
doctrina, ae διδαχή, διδασκαλία, ἐπιστήµη, παιδεία.
61
victorĭa, ae νίκη.
62
causa, ae αἰτία.
63
multus, a, um πολύς.
64
deus, i θεός· dei (dii - di), deorum (deum), δοτ., ἀφ. deis (diis - dis), deos (Γρ. 16).
65
numĕrus, i ἀριθµός.
66
Mercurĭus, ii Ἑρµῆς.
67
Aesculapĭus, ii Ἀσκληπιός.
68
Neptunus, i Ποσειδῶν.
69
filĭus, ii υἱός. Περὶ ἀνωµαλιῶν δευτεροκλίτων τινῶν ὀνοµάτων βλ. Γρ. 16.
70
Saturnus, i Κρόνος.
71
domĭnus, i κύριος.
72
aqua, ae ὕδωρ.
73
táurus, i ταῦρος.
74
equus, i ἵππος.
75
immŏlo 1 θυσιάζω.
76
deus, i θεός. Περὶ τῆς κλίσεως βλ. Γρ. 16.
77
vinum, i (ουδ.) οἶνος.
uvarum,78 Mercurius (erat) deus mercaturae79 et eloquentiae.80 Arae Mercurii erant in viis,
quod81 Mercurius nuntius82 erat deorum et vias monstrabat.83 Deus medicinae84 erat
Aesculapius; Aesculapium adorabant Romani in templis85 et in lucis86 et ornabant aras
Aesculapii multis herbis87 et coronis et rosis.

6. Τὰ ὅπλα καὶ τὸ στρατόπεδον τῶν Ρωµαίων.

Romani, populus88 bellicosus,89 armis90 et telis91 pugnabant.92 Arma Romanorum
erant galea,93 scutum,94 lorica;95 tela erant pilum,96 gladius,97 sagittae.98 Gladii Romanorum
non99 erant longi;100 pila erant longa. Romani in bellis101 cotidie102 castra103 collocabant104 et
vallo105 fossāque106 firmabant.107 Valla alta108 (erant) et fossae latae109 erant. In castris Romani
erant tuti.110

7. Ἡ ∆ῆλος.
Delus clara111 et Graecis (δοτ.) cara112 erat, quamquam113 erat parva.114 Nam115 Graeci
Delum patriam filii et filiae Latonae116 appellabant.117 Filius Latonae erat Apollo, filia

78
uva, ae σταφυλή.
79
mercatura, ae ἐµπόριον.
80
eloquentĭa, ae εὐγλωττία.
81
quod διότι, ἐπειδή.
82
nuntĭus, ii ἀγγελιαφόρος.
83
monstro 1 δεικνύω.
84
medicina, ae ἰατρική.
85
templum, i (ουδ.) ἱερόν, ναός.
86
lucus, i ἄλσος, ἱερόν δάσος.
87
herba, ae χόρτον, χλόη· herbis et coronis et rosis ἀφαιρετικαὶ τοῦ ὀργάνου: µὲ χόρτα, στεφάνια καὶ
τριαντάφυλλα ἢ διὰ χόρτων, στεφάνων καὶ ῥόδων.
88
popŭlus, i λαός.
89
bellicosus, a, um πολεµικός.
90
arma, orum ὅπλα (ἀµυντικά).
91
telum, i ὅπλον (ἐπιθετικὸν συνήθως ἐξ ἀποστάσεως), τόξον, βέλος, ἀκόντιον, ἀλλὰ καὶ ξίφος.
92
pugno 1 µάχοµαι.
93
galĕa, ae κράνος.
94
scutum, i (ποδήρης) ἀσπίς.
95
lorĭca, ae θώραξ.
96
pilum, i ἀκόντιον.
97
gladius, ii ξίφος.
98
sagitta, ae βέλος.
99
non δέν.
100
longus, a, um µακρύς.
101
bellum, i πόλεµος.
102
cotidĭe (επίρρ.) καθηµερινῶς.
103
castra, orum (πληθ.) στρατόπεδον.
104
collŏco 1 στήνω, ἱδρύω, τοποθετῶ.
105
vallum, i ἀνάχωµα, πρόχωµα, προτείχισµα· vallo fossāque ἀφαιρετικὲς τοῦ ὀργάνου.
106
fossa, ae τάφρος. Τὸ -que (= καὶ) εἶναι ἐγγκλιτικὴ λέξις, προσαρτᾶται εἰς τὸ τέλος τῆς λέξεως καὶ
ἐπηρεάζει τὸν τονισµό (Γρ. σ. 9): ὅταν τὸ ὄνοµα τονίζεται εἰς τὴν προπαραλήγουσαν, προστίθεται ἐπὶ
πλέον τόνος εἰς τὴν λήγουσαν (gládiúsque)· ὅταν τὸ ὄνοµα τονίζεται εἰς τὴν παραλήγουσαν,
προστίθεται ἐπὶ πλέον τόνος εἰς τὴν λήγουσαν, µόνον ἐὰν ἡ λήγουσα εἶναι µακρὰ (ἀφαιρετικὴ fóssā -
fóssáque, ὀνοµαστικὴ fóssă - fóssăque).
107
firmo 1 στερεῶ, σταθεροποιῶ, ἐνισχύω.
108
altus, a, um ὑψηλός.
109
latus, a, um εὐρύς, πλατύς.
110
tutus, a, um ἀσφαλής.
111
clarus, a, um ἔνδοξος, περίφηµος, ὀνοµαστός.
112
carus, a, um ἀγαπητός.
113
quamquam ἂν καί, µολονότι.
114
parvus, a, um µικρός.
115
Nam διότι, γὰρ (εισάγει κυρία πρόταση).
116
Latona, ae Λητώ.
Latonae erat Diana.118 Filio Latonae laurus119 cara erat; Delus plena120 erat laurorum.
Quoniam121 Apollo deus poëtarum erat, etiam poëtae laurum amabant et lauro comam
ornabant. Diana erat dea silvarum et sagittis bestias silvae necabat.122 ln insula Delo clarum
templum erat. Incolae Athenarum123 quotannis124 in insulam Delum navigabant125 et in templo
filium Latonae adorabant.

8. Ὁ Ρωµύλος. Ὁριστικὴ παρακειµένου καὶ ὑπερσυντελίκου α΄ συζ. (Γρ. 66).

a) Romŭlus et Remus Romam aedificavērunt.126 Romŭlus Remum necavit, quod
Remus muros127 novi128 oppidi129 vituperavĕrat.130 Quamquam Romŭlus Remum necavĕrat,
tamen131 fortuna132 Romŭlo (δοτ.) secunda133 erat; nam multos populos bello armīsque
superavit134 et terram finitimam135 occupavit136 et oppida expugnavit.137 Numerus feminarum
in novo oppido parvus erat. Ităque138 Romŭlus Romanis (δοτ.) feminas dolo139 paravit.
Sabinos enim140 et Sabinas et filias Sabinorum, populi finitimi, ad141 ludos142 publicos143
invitavit,144 et inter145 ludos Romani filias Sabinorum raptavērunt.146 Quoniam Romani
Sabinas raptavĕrant, Sabini contra147 Romanos bellum paravērunt. Sed148 filiae Sabinorum
discordiam149 populorum placavērunt150 et amicitiam151 inter populos conciliavērunt.152
b) Cur153 Remum necavisti, Romŭle? «Remum necavi, quod muros novi oppidi
vituperavĕrat». Quomodo154 feminas populo (δοτ.) paravistis, Romani? «Sabinos et Sabinas et
filias Sabinorum ad ludos invitavĭmus et inter ludos filias raptavĭmus». Cur Sabinas
raptavīstis, Romani, quamquam populum finitimum ad ludos publicos invitaverātis? «Sabinas
raptavĭmus, quod feminae non erant in novo oppido».
117
appello 1 ὀνοµάζω, ἀποκαλῶ.
118
Diana, ae Ἄρτεµις.
119
laurus, i θ. δάφνη.
120
plenus, a, um + γεν. πλήρης τινός.
121
quonĭam ἐπειδή.
122
neco 1 σκοτώνω, φονεύω.
123
Athenae, arum Ἀθῆναι.
124
quotannis (επίρρ.) κατ’ ἔτος.
125
navigo 1 πλέω, ταξιδεύω µε πλοῖο.
126
aedifico 1 κτίζω, ἱδρύω. Ὁ παρακείµενος ὑποκαθιστᾷ καὶ τὸν ἐλλείποντα ἀόριστον.
127
murus, i τοῖχος, τεῖχος.
128
novus, a, um νέος, ἀσυνήθης.
129
oppĭdum, i πόλις.
130
vitupĕro 1 κατηγορῶ, ψέγω.
131
tamen ὄµως.
132
fortuna, ae τύχη.
133
secundus, a, um εὐνοϊκός· δεύτερος.
134
supero 1 νικῶ· καταβάλλω· ὑπερβαίνω.
135
finitĭmus, a, um γειτονικός.
136
occupo 1 καταλαµβάνω.
137
expugno 1 ἐκπορθῶ, κυριεύω.
138
ităque όθεν, ἔτσι.
139
dolus, i δόλος.
140
enim διότι (παρβλ. τὸ ἑλλ. γὰρ).
141
ad + acc. πρός, εἰς, διὰ (σκοπόν).
142
ludus, i παιγνίδι· πληθ. ludi, orum ἀγῶνες.
143
publĭcus, a, um δηµόσιος.
144
invito 1 προσκαλῶ.
145
inter + αἰτ. µεταξύ· κατὰ τὴν διάρκειαν.
146
rapto 1 ἁρπάζω.
147
contra + αἰτ. ἐναντίον, ἀπέναντι, κατά.
148
sed ἀλλά.
149
discordia, ae ἔρις, διχόνια.
150
placo 1 καταπραΰνω.
151
amicitĭa, ae φιλία.
152
concĭlio 1 συνάπτω· συµφιλιώνω.
153
cur διατί;
154
quomŏdo? (ἢ quo modo) πῶς; τίνι τρόπῳ;
 9. Ὁ Ἀννίβας ἐνθαρρύνει τοὺς στρατιώτας του πρὸ τῆς ἐν Ζάµᾳ µάχης (202 π.Χ.).
Ὁριστικὴ ἁπλοῦ καὶ τετελεσµένου µέλλοντος α΄συζ. (Γρ. 66-67).
Προστακτικὴ ἐνεστῶτος (Γρ. 68).
Hannĭbal ante pugnam animos155 Poenorum156 his157 verbis158 inflammavit:159
«Quoniam patria in magno160 periculo161 est, vos162 convocavi.163 Nisi164 fortiter165 pugnabitis,
Romani populos Africae superabunt et campos166 vicōsque167 patriae vastabunt.168 Populus
Romanus nunc169 multis terris imperat.170 Sed non imperabit etiam Africae, si171 fortiter
pugnabĭtis et patriam ex periculo liberabĭtis. Ego172 post173 pugnam impavidos174 laudabo et
donabo,175 ignavos176 vituperabo et castigabo.177 Pugnate igĭtur178 fortiter, Poeni, et pro179 ara
focōque180 dimicate!181 Liberate182 patriam ex periculo! Si patriam ex periculo liberaverĭtis,
gloriam vobis183 parabĭtis. Si Romanos auxilio184 deorum superaverĭmus et fugaverĭmus,185 in
aris hostias186 immolabĭmus et deos celebrabĭmus».

10. Οἱ ἀρχαῖοι Λατῖνοι.

Οὐσιαστικὰ καὶ ἐπίθετα β΄ κλίσεως εἰς -er καὶ τὸ ὄνοµα vir (Γρ. 14 & 31).
a) Latĭum terra Italiae erat, inter Etrurĭam et Campanĭam sita.187 Prisci188 incolae Latii
erant Latini, agricolae industrii.189 Habitabant in amplis190 et frugiferis191 campis séduláque192
industria agros193 arabant.194 In pascuis195 multa habebant (= εἶχον) armenta.196 Ităque copia197

155
anĭmus, i πνεῦµα, νοῦς, φρόνηµα, θᾶρρος.
156
Poenus, a, um (Φοῖνιξ) Καρχηδόνιος. Ἡ Ζάµα καὶ ἡ Καρχηδὼν εὑρίσκονται εἰς τὴν Τυνισίαν.
157
Αφαιρ. πληθ. τῆς δεικτικῆς ἀντ. hic, haec, hoc (αὐτός, ή, ό)· his verbis δι’ αὐτῶν τῶν λόγων.
158
verbum, i λόγος, λέξις, ρῆµα.
159
inflammo 1 ἐξάπτω, παροξύνω.
160
magnus, a, um µέγας.
161
pericŭlum, i κίνδυνος.
162
vos σεῖς, ὑµεῖς (ὀνοµαστ.), σᾶς, ὑµᾶς (αἰτ.).
163
convŏco 1 συγκαλῶ.
164
nisi εἰ µή, ἐὰν δέν, ἐκτὸς ἐάν.
165
fortĭter (επίρρ.) µὲ γενναιότητα, µὲ ἀνδρεία.
166
campus, i πεδιάς.
167
vicus, i χωρίον, κωµόπολις.
168
vasto 1 ἐρηµῶ, καθιστῶ ἔρηµον, λεηλατῶ.
169
nunc νῦν, τώρα.
170
impĕro 1 ἄρχω, ἐξουσιάζω· διατάσσω.
171
si ἐάν.
172
ego ἐγώ.
173
post + Acc. µετά.
174
impavĭdus, a, um ἀτρόµητος, ἄφοβος, θαρραλέος.
175
dono 1 φιλοδωρῶ, ἀνταµείβω µὲ δῶρα.
176
ignavus, a, um ἀδρανής, ὀκνηρός· δειλός.
177
castĭgo 1 τιµωρῶ.
178
igĭtur λοιπόν.
179
pro + ἀφ. ὑπέρ· ἀντὶ (βλ. θέµα 14), ἐνώπιον· συµφώνως πρὸς (κατά).
180
focus, i ἑστία, τζάκι, φωτιά.
181
dimĭco 1 ἀγωνίζοµαι.
182
libero 1 ἐλευθερώνω.
183
vobis (δοτ.) ὑµῖν (αὐτοῖς).
184
auxilĭum, i βοήθεια.
185
fugo 1 τρέπω εἰς φυγήν.
186
hostia, ae σφάγιον θυσίας.
187
situs, a, um κείµενος.
188
priscus, a, um ἀρχαῖος, παλαιός.
189
industrīus, a, um φίλεργος.
190
amplus, a, um εὐρύς, εὐρύχωρος.
191
frugĭfer, era, erum καρποφόρος.
192
sedŭlus, a, um φιλόπονος, πρόθυµος· sedulāque industriā: ἀφαιρ. τοῦ µέσου.
193
194
ager, agri ἀγρός.
195
aro 1 ἀροτριῶ, ὀργώνω, καλλιεργῶ.
pascŭum, i βοσκή, βοσκότοπος, λιβάδι.
frumentorum198 et armentorum divitiae Latinorum erant. Nam aurum199 et argentum200
ignorabant.201 Domicilia202 erant parva et lignea,203 sed apud204 domicilia horti205 pomiferi206
erant.
b) Pii207 et probi208 viri209 erant prisci incolae Latii, et poëtae Romani iustum210
animum priscorum Latinorum laudaverunt. Liberi211 culpa212 malitiāque213 habebant sedulam
et tranquillam214 vitam atque in singulis215 pagis216 pulchra217 templa aedificabant. In aris
deorum et dearum sacra218 dona219 et crebras220 hostias sacrificabant. Dominus deorum Latinis
Ianus erat; inter deas Dianae summa221 erat gloria222 et potentia.223

11. Ὁ Πάτροκλος.
Ὑποτακτικὴ ὅλων τῶν χρόνων α΄ συζ. (Γρ. 67-68).
Ἀπαρέµφατα ἐνεστῶτος, µέλλοντος καὶ παρακειµένου α΄ συζ. (Γρ. 69).
a) Graeci decem224 annos225 cum226 Troianis bellabant.227 Cunctos228 Graecos
Achilles, cunctos Troianos Hector gloria (ἀφ. τῆς ἀναφορᾶς: ὡς πρὸς τὴν δὸξαν) belli
superavit. Achilles amicus229 Patrŏcli erat. Quod Agamemnon, summus Graecorum, amicum
Patrŏcli verbis et facto230 violavĕrat,231 Achilles copias suas232 ex proelio233 revocavĕrat234 et
a235 copiis ceterorum236 Graecorum separavĕrat.237 Ităque Hector Graecos fugavit et in castra
propulsavit.238

196
armentum, i κοπάδι, ποίµνιον.
197
copĭa, ae ἀφθονία· εἰς τὸν πληθ. copĭae στρατεύµατα, στρατιωτικαὶ δυνάµεις.
198
frumentum, i σῖτος.
199
áurum, i χρυσός.
200
argentum, i ἄργυρος.
201
ignoro 1 ἀγνοῶ.
202
domicilĭum, ii κατοικία.
203
lignĕus, a, um ξύλινος.
204
apud + acc. παρά, πλησίον.
205
hortus, i κῆπος.
206
pomĭfer, era, erum ὀπωροφόρος.
207
pius, a, um εὐσεβής.
208
probus, a, um χρηστός, ἀγαθός, καλός· imprŏbus φαῦλος, κακός.
209
vir, i ἀνήρ. Εἶναι τὸ µόνον δευτερόκλιτον ὄνοµα εἰς -ir. Κλίνεται κατὰ τὰ εἰς er.
210
iustus, a, um δίκαιος.
211
liber, era, erum ἐλεύθερος.
212
culpa, ae πταῖσµα· ὑπαιτιότης.
213
malitĭa, ae κακία. Liberi culpā malitiāque ἐλεύθεροι πταίσµατος καὶ κακίας (καθαραὶ ἀφαιρετικαί).
214
tranquillus, a, um ἤρεµος.
215
singŭli, ae, a ἕκαστοι. In singulis pagis: in + ἀφ. τῆς ἐν τόπῳ στάσεως.
216
pagus, i περιφέρεια, ἐπαρχία, νοµός, τόπος µὲ σαφῆ ὅρια (πρβλ. [Ἄρειος] πάγος, πήγνυµι).
217
pulcher, chra, chrum ὡραῖος.
218
sacer, cra, crum ἱερός.
219
donum, i δῶρον.
220
creber, bra, brum συχνός, πυκνός, πολυάριθµος, πολύς.
221
summus, a, um µέγιστος, ὕψιστος, ὑπέρτατος· summa, ae τὸ ὅλον.
222
gloria, ae δόξα.
223
potentĭa, ae δύναµις, ἰσχύς.
224
decem δέκα.
225
annus, i ἔτος.
226
cum + ἀφ. µέ, µαζὶ µέ, µετά τινος· ἐδῶ ἔχει καὶ τὴν σηµασίαν τοῦ ἐναντίον, κατά τινος.
227
bello 1 πολεµῶ.
228
cunctus, a, um σύµπας.
229
amicus, i φίλος· inimicus ἐχθρός.
230
factum, i ἔργον, πρᾶξις.
231
viŏlo 1 βλάπτω, κακοποιῶ.
232
suus, a, um ὁ ἰδικός του ἢ ὁ ἰδικός των.
233
proelĭum, ii συµπλοκή.
234
revŏco 1 ἀνακαλῶ.
235
a (πρὸ συµφώνου) καὶ ab ἢ abs (πρὸ φωνήεντος) + ἀφ. ἀπό· ὑπό (τινος).
236
cetĕrus, a, um λοιπός.
 b) Tum239 Patrŏclus amico: «Oro240 te»,241 inquit,242 «ut243 proelium renŏves244 atque
Troianos propulses et fuges, ne245 Hector castra nostra246 expugnet et navigia247 cremet248».
Tum Achilles: «Cum249 Agamemnon», inquit, «me verbis et facto violaverit, copias meas250
ex proelio revocavi et a ceteris copiis Graecorum separavi. Cum iuraverim,251 lacrimae252
Graecorum me non placabunt. Sed honestum253 pulchrŭmque est miseros254 amicos ex belli
periculo servare.255 Ităque tu ad pugnam festīna256 proeliŭmque renŏva! Deos oremus, ut
Graecis victoriam parent. Sed oro te, ut copias ex proelio revŏces, si257 Troianos fugavĕris.
Satis258 est castra Graecorum ab adversariis259 liberavisse et copias Troianorum fugavisse.
Troiam non expugnabis».
c) Sed Patroclus, cum260 Troianos ex castris propulsavisset et fugavisset, copias suas
incitavit,261 ut oppidum Troiam expugnarent. Hector, Priami filius, cum Patroclum spectaret,
advolavit262 et hasta263 sua virum incautum264 necavit. Hector Patroclum non necavisset, si
Patroclus copias ex proelio revocavisset. Utinam,265 Patrocle, amico obtemperavisses266 et
proelium in campo vitavisses!267

12. Ὁ Κιγκιννᾶτος (5ος π.Χ. αἰ.).

Cum vita rustica antiquos270 Romanos valde271 delectaret,272 multi viri in agris
268 269

habitabant, ut auxilio servorum273 agros ararent.

237
sepăro 1 χωρίζω, ἀποχωρίζω.
238
propulso 1 ἀπωθῶ.
239
tum τότε.
240
oro 1 παρακαλῶ.
241
te σέ.
242
inquit λέγει ἢ εἶπε (γ΄ ἑν. ἐνεστ. ἢ παρακ. τοῦ ἑλλειπτικοῦ ρήµ. inquam).
243
ut (+ ὑποτ.) νά, ἵνα, ὥστε, εὐθὺς ὡς· ὡς, ὅπως, καθώς. Ἐδῶ εἰσάγει βουλητικὴν πρότασιν (Γρ. 190).
244
renŏvo 1 ἀνανεῶ, ἀνανεώνω.
245
ne (+ ὑποτ.) ἵνα µή. Ἐδῶ εἰσάγει τελικὴν πρότασιν (Γρ. 189).
246
noster, nostra, nostrum ὁ ἰδικός µας.
247
navigĭum, ii πλοῖον.
248
cremo 1 καίω.
249
cum ἐπειδή. Ὁ αἰτιολογικὸς cum συντάσσεται µεθ’ ὑποτακτικῆς. Αἰτ. εἶναι καὶ ὁ ἑπόµενος cum.
250
meus, a, um ἰδικός µου.
251
iuro 1 ὀρκίζοµαι.
252
lacrĭma, ae δάκρυ.
253
honestus, a, um τίµιος, ἔντιµος.
254
misĕrus, a, um ἄθλιος, δυστυχής.
255
servo 1 σῴζω, διατηρῶ, διαφυλάσσω, προστατεύω· ἀποθηκεύω.
256
festīno 1 σπεύδω, τρέχω.
257
si ἐάν.
258
satis est εἶναι ἀρκετόν, ἀρκεῖ· ὡς ἐπίθ. (ἀρκετός, ή, ὸν) εἶναι ἄκλιτον· ὡς ἐπίρρ. ἀρκούντως, ἀρκετά.
259
adversarĭus, ii ἐχθρός.
260
cum ἀφοῦ, ὅταν, µόλις (χρονικὸς cum). Χρονικὸς καὶ ὁ ἑπόµενος cum.
261
incĭto 1 προτρέπω, παροτρύνω.
262
advŏlo 1 σπεύδω.
263
hasta, ae δόρυ.
264
incautus, a, um ἀπροφύλακτος, ἀπερίσκεπτος.
265
utĭnam εἴθε. Μεθ’ ὑποτακτικῆς ὑπερσυντελίκου δηλοῖ εὐχὴν ἀπραγµατοποίητον (εἴθε νὰ εἶχες ...)·
µεθ’ ὑποτακτ. ἐνεστῶτος ἢ παρακειµένου δηλοῖ εὐχὴν ἐκπληρώσιµον.
266
obtempĕro 1 + δοτ. ὑπακούω.
267
vito 1 ἀποφεύγω.
268
vita, ae ζωή.
269
rustĭcus, a, um ἀγροτικός.
270
antiqŭus, a, um ἀρχαῖος, παλαιός (= priscus).
271
valde πολύ, σφόδρα.
272
delecto 1 τέρπω, θέλγω.
273
servus, i δοῦλος.
 Etiam Cincinnatus, vir multis victoriis (ἀφ. τῆς αἰτίας) clarus, in villa274 sua habitabat
et agros arabat. Aliquando275 nuntii Romanorum ex oppido ad Cincinnatum festinavērunt et
virum belli perītum276 oravērunt, ut patriam ex belli periculo liberaret. Nuntii nuntiavērunt:277
«Aequi copias nostras pugna superavērunt et Romam oppugnant. Desperarēmus,278 nisi abs te
auxilium expectarēmus». Cincinnatus nuntiis obtemperavit et ad oppidum festinavit, ut cum
adversariis bellaret.279 Cum Aequos fugavisset, Cincinnato satis erat patriam liberavisse; ad
arātrum280 et ad tauros suos remigravit,281 ut cum servis suis denŭo282 agros araret.

13. Οἱ Ρωµαῖοι.
Τὸ sum εἰς ὅλας τὰς ἐγκλίσεις (Γρ. 63-65).
Patria Romanorum fuit Italia. Romani semper283 bellicosi fuerunt. Utiam semper
etiam humani284 et iusti fuissent! Etiam alii285 populi Italiae bellicosi erant, sed Romani
cunctos audacia286 (ἀφ. τῆς ἀναφορᾶς) superavērunt. Magna erat audacia et constantia287
Romanorum. Iam288 pueros arma delectabant; pilis et gladiis (ἀφ. τοῦ ὀργάνου) pugnabant.
Viris magnum gaudium289 erat in castris esse et cum (µὲ = ἐναντίον) adversariis dimicare.
Gloria (ἀφ. τῆς αἰτίας) belli clari fuerunt Scipĭo, Marĭus, Sulla, Pompēius, Caesar. Si bellum
non erat, Romani agros arabant et seduli agricolae erant. Etiam litteras Romani amavērunt. Ex
numero poëtarum Vergilium, Horatium, Ovidium nominamus.290 Inter viros doctos291
eloquentia (ἀφ. τῆς αἰτίας: διὰ τὴν εὐγλωττίαν) clarus fuit Cicĕro.

14. Ζεὺς καὶ ἄνθρωποι.

Iuppĭter292 incolas terrae aliquando interrŏgat:293 «Εstĭsne294 contenti295 fortuna
vestra?»296 Sed nec297 nauta nec agricola neque reliqui298 incolae terrae fortuna sua contenti
erant. «Mea vita», inquit agricola, «iniucunda299 est, cum plena sit molestiarum;300 utinam pro
agricola nauta essem! Si nauta ero, navigabo in longinquam301 terram et comparabo302
magnas divitias». «Mea vita», inquit nauta, «semper est misera, cum nunquam303 navigavĕrim
274
villa, ae ἔπαυλις.
275
aliquando κάποτε.
276
perītus, a, um ἔµπειρος.
277
nuntĭo 1 ἀναγγέλω.
278
despēro 1 ἀπελπίζοµαι· ἐδῶ: θὰ ἀπηλπιζόµεθα, ἐὰν δὲν ἀνεµένοµεν (παρατατικοὶ ὑποτακτικῆς).
279
bello 1 πολεµῶ.
280
arātrum, i ἄροτρον.
281
remĭgro 1 ἐπανέρχοµαι.
282
denŭo ἐκ νέου.
283
semper πάντοτε.
284
humanus, a, um φιλάνθρωπος, ἀνθρώπινος.
285
alĭus, a, ud ἄλλος.
286
audacĭa, ae τόλµη· audaciā: ἀφαιρετικὴ τῆς ἀναφορᾶς ἢ τοῦ κατά τι, ὡς πρὸς (ἢ κατὰ) τὴν τόλµην.
287
constantĭa, ae εὐστάθεια, σταθερότης, καρτερία, καρτερικότης.
288
iam ἤδη.
289
gáudĭum, ii χαρά.
290
nomĭno 1 ὀνοµάζω.
291
doctus, a, um πεπαιδευµένος.
292
Iuppĭter, γεν. Iovis (γ΄ κλίσεως) ὁ Ζεύς, τοῦ ∆ιός.
293
interrŏgo 1 ἐρωτῶ.
294
estĭs + ne (ἆραγε) ἐγκλιτικὴ ἐρωτηµατικὴ λέξη. ∆ιὰ τὸν τονισµὸν ἰσχύει ὅ,τι καὶ περὶ τοῦ -que.
295
contentus, a, um εὐχαριστηµένος.
296
vester, vestra, vestrum ὁ ἰδικός σας.
297
nec ή neque οὔτε.
298
reliquus, a, um ὑπόλοιπος.
299
in+iucundus, a, um µὴ εὐχάριστος, δυσάρεστος.
300
molestĭa, ae δυσκολία, δυσχέρεια, ἐνόχλησις, βάρος.
301
longinquus, a, um ἀποµεµακρυσµένος.
302
compăro 1 πορίζοµαι, ἀποκτώ, παρασκευάζω.
303
nunquam οὐδέποτε.
sine304 periculis; utinam pro nauta essem agricola! Si agricola ero, apud meos liberos305
semper ero vitāque mea erit tuta a ventis306 et undis».307 Tum deus: «Erĭtis contenti fortuna
vestra. Sed si semel308 benignus309 fuero, postea310 non ero. Tu, nauta, esto agricola: tu,
agricola, esto nauta». Unus311 antea312 fuĕrat nauta, nunc erat agricola; alter313 antea fuĕrat
agricola, nunc erat nauta. Sed paulo post314 et nauta et agricola clamant:315 «Utinam contenti
fuissēmus fortuna nostra! Beati fuimus olim,316 nunc sumus miseri. Sed iure317 sumus miseri,
cum fortuna bona318 non contenti fuerĭmus».

15. Οἱ αρχαῖοι Γερµανοί.

Τὰ σύνθετα ἐκ τοῦ sum.
Germanĭa, Germanorum patria, olim terra aspĕra319 fuit cum multis fluviis, magnis
silvis, latis agris et campis. Oppida antiquis Germanis deerant;320 in vicis aut321 in agris
habitabant aut intra322 silvas domicilia collocavĕrant. Aedificia323 lignea et plerŭmque324 parva
erant; ornamentum325 aedificiis deerat. Et viri et feminae magna figura326 (ἀφ. τῆς ἰδιότητος)
erant; oculi327 erant caerulei,328 capilli329 rutili.330 Viris iucundum331 erat proeliis et bellis
interesse,332 quod gloriae cupidi333 erant et pericula amabant. Honestum erat multos
adversaries necavisse. Multum334 etiam in silvis errant, ut ursos,335 lupos,336 apros337 aliāsque
bestias necarent; saepe a domiciliis abĕrant338 et cum populis finitimis bellabant. Viri, qui339

304
sine + ἀφ. χωρίς.
305
libĕri, orum τέκνα.
306
ventus, i ἄνεµος.
307
unda, ae κῦµα.
308
semel ἅπαξ.
309
benignus, a, um εὐµενής.
310
postĕa µετὰ ταῦτα, ὕστερον.
311
unus, a, um εἷς.
312
antĕa προηγουµένως.
313
alter, era, erum ὁ ἄλλος (µεταξὺ δύο), ὁ ἕτερος· alter ... alter ὁ εἷς ... ὁ ἕτερος.
314
paŭlo post µετ’ ὀλίγον· paulus, a, um µικρός.
315
clamo 1 κραυγάζω, ἀναφωνῶ.
316
olim κάποτε.
317
iure (ἐπίρρ.) δικαίως.
318
bonus, a, um καλός, άγαθός· bonum, i (ὡς οὐσ.) τὸ ἀγαθόν· bona, orum τὰ ἀγαθά.
319
asper, ĕra, ĕrum τραχύς.
320
de+sum, defui, deesse ἐλλείπω, ἔχω ἔλλειψιν.
321
aut ἢ (διαζευκτικός σύνδεσµος).
322
intra + αἰτ. ἐντός.
323
aedificĭum, ii οἰκοδόµηµα.
324
plérumque ὡς ἐπὶ τὸ πλεῖστον.
325
ornamentum, i στολισµός, κόσµηµα.
326
figura, ae µορφή· magnā figurā: ἀφαιρετικὴ τῆς ἰδιότητος (µεγάλης διαπλάσεως, µεγαλόσωµοι/ες).
327
ocŭlus, i ὀφθαλµός.
328
caerulĕus, i κυανοῦς.
329
capĭllus, i κόµη, µαλλιά.
330
rutĭlus, a, um πυρρός, ξανθός.
331
iucundus, a, um εὐχάριστος, ἡδύς.
332
intérsum (inter-sum), -fŭi, -esse + δοτ. παρευρίσκοµαι, εἶµαι παρὼν ἀνὰ µέσον (ἐδῶ: συµµετέχω,
λαµβάνω µέρος).
333
cupĭdus, a, um + γεν. ἐπιθυµητικὸς τινός, δηλ. ἐπιθυµῶν τί.
334
multum (επίρρ.) ἐπὶ πολύ.
335
ursus, i ἄρκτος.
336
lupus, i λύκος.
337
aper, apri κάπρος.
338
absum (ab-sum), afŭi, abesse ἀπουσιάζω, εἶµαι ἀπών ἢ µακράν.
339
qui, quae, quod ὁ ὁποῖος, ἡ ὁποία, τὸ ὁποῖον (Γρ. 45).
audacia (ἀφ. τῆς αἰτίας) clari et belli periti erant, copiis praeerant;340 in proelio amicis
adĕrant.341 Viros, qui bello non interĕrant, cuncti ignavos vocabant.

16. Ὁ στρατὸς τῶν Ρωµαίων. Οὐσιαστικὰ δ΄ κλίσεως.

Οἱ ἐκ τοῦ σουπίνον ἢ ὑπτίου παραγόµενοι τύποι: µετοχὴ ἐνεργ. µέλλοντος,
παθ. µετοχή, παθ. µέλλων, παρακείµενος, ὑπερσυντέλικος, τετ. µέλλων (Γρ. 69 & 81).
Exercitus342 Romanus semper fortiter pugnabat; sed saepe superatus et fugatus est;
non superatus esset, si viri belli perīti exercitŭi praefuissent. Romani collocabant equitatum343
plerŭmque in cornibus344 exercitus; ad Cannas (Β∆ τοῦ Bari), ubi345 Romani a Poenis
(ποιητικὸν αἴτιον) superati et fugati sunt (216 π.Χ.), equitatus Romanus in dextro346 cornu,
equitatus sociorum347 in sinistro348 cornu collocatus erat. Equitatui Poenorum Maharbal
(Μαάρβας) praeerat, peditatui349 Hannĭbal. Etiam ad lacum350 Trasimenum (Lago Trasimeno
παρὰ τὴν Perugia) exercitus Romanus a Poenis superatus et fugatus est (217 π.Χ.). Post
pugnam in oppido Romanorum magnus erat luctus;351 constantia autem352 senatus353 Romani
mira354 fuit. Nisi equi strepitu355 (ποιητικὸν αἴτιον) armorum perturbati356 essent, Romani
impetum357 equitatus Helvetiorum sustentavissent.358 Etiam currus359 exercituum Britannorum
exercitibus Romanis saepe periculosi fuerunt. Constantia magistratuum360 Romanorum et
audacia virorum impavidorum saepe exercitus Romanos ab interĭtu361 servavit. Aliquando
exercitus Romanus in magno periculo erat. Sed P. Decius Mus, qui cum aliis magistratibus
exercitui praeerat, exercitum ex periculo liberavit. Ităque et ab cxercitu et a senatu (ποιητικὰ
αἴτια) laudatus est, quod exercitum ab interitu servavit.

17. Ἐπιδροµή τῶν Γάλλων. Κάµιλλος.

Οὐσιαστικὰ ε΄ κλίσεως (Γρ. 25).
Cum (ὅταν) Camĭllus exsilio362 multatus363 esset, Roma rebus364 adversis365 (ἀφ. τοῦ
µέσου) multos annos (αἰτιατικὴ χρονικὴ) vexata366 est. Galli enim in planitiem367 Galliae
Cisalipnae368 (ἡ βόρειος Ἰταλία) intravĕrant.369 Viri et specie370 magna et magno animo (ἀφ.

340
praesum (prae-sum), praefŭi, praeesse + δοτ. προΐσταµαι, ἡγοῦµαι.
341
adsum (ad-sum), affŭi, adesse + δοτ. παρίσταµαι τινί, βοηθῶ τινί.
342
exercĭtus, us ἀρ. στρατός.
343
equitatus, us ἀρ. ἱππικόν.
344
cornu, us οὐδ. κέρας, πτέρυξ.
345
ubi ὅπου· ὅταν.
346
dexter, dextĕra, dextĕrum ἢ συχν. dexter, dextra, dextrum δεξιός· dextĕra ἢ dextra ἡ δεξιὰ χείρ.
347
socius, ii σύµµαχος.
348
sinister, stra, strum ἀριστερός.
349
peditatus, us ἀρ. πεζικόν.
350
lacus, us ἀρ. λίµνη. Ἀφ. lacibus καὶ lacubus.
351
luctus, us ἀρ. πένθος.
352
áutem ὄµως.
353
senatus, us ἀρ. ἡ σύγκλητος (γερουσία, ἐκ τοῦ senex γέρων).
354
mirus, a, um θαυµαστός.
355
strepitus, us ἀρ. κρότος, θόρυβος· διὰ τὸ ποιητικὸν αἴτιον βλ. Γρ. 160.
356
perturbo 1 ταράσσω.
357
impĕtus, us ἀρ. ἔφοδος, ἐπίθεσις.
358
sustento 1 ὑποµένω.
359
currus, us ἇρµα.
360
magistratus, us ἀρ. ἀρχή· εἰς τὸν πληθ. οἱ ἄρχοντες.
361
interĭtus, us ἀρ. ὄλεθρος, καταστροφή, θάνατος.
362
exsilĭum, ii ἐξορία· exilio ἀφ. τοῦ ὀργάνου ἢ τοῦ µέσου: δι’ ἐξορίας.
363
multo 1 τιµωρῶ.
364
res, rei πρᾶγµα· res adversae συµφοραί, ἀτυχίαι· rebus adversis ποιητικὸν αἴτιον.
365
adversus, a, um ἐνάντιος, ἀντίξοος.
366
vexo 1 βλάπτω, διαφθείρω, βασανίζω.
367
planitĭes, ei πεδιάς.
368
Cisalpinus, a, um ὁ ἐντεῦθεν τῶν Ἄλπεων· cis (πρβλ. ἐ-κεῖ) ἔνθεν, ἐδῶθεν.
369
intro 1 εἰσέρχοµαι.
370
specĭes, ēi µορφή, ὄψις· specie κατὰ τὸ φαινόµενον, φαινοµενικῶς.
τῆς ἰδιότητος) erant, sed sine disciplina371 pugnabant. Iam oppida Etruscorum occupavĕrant.
Etrusci in re dubia372 fidem373 Romanorum frustra374 imploraverŭnt.375
Ad Alliam (ποταµὸς) — non procul376 a Roma — totum fere377 diem378 in acie379
dimicatum est. Romani fugati sunt. Solum380 Capitolium, ubi praesidium381 erat, servatum est.
Species Romae erat misera, dies fuit ater:382 res383 publica384 Romana in summo periculo erat.
Spes385 auxilii parva erat. Tandem386 fortuna rei publicae Romanae secunda fuit. Camĭllus
enim ex exsilio revocatus patriam ex pernicie387 servavit (387 π.Χ.).

18. Κίµβροι καὶ Τεύτονες.

a) Cimbri et Teutŏni populi Germaniae erant. Olim agri Germaniae fecundi388 non
erant. Cum (ἐπειδὴ) numerus incolarum magnus esset, Cimbri et Teutŏni cum cunctis rebus
suis ex patria emigravērunt389 et in Gallia nova domicilia occupavērunt. Gallia Cisalplna erat
provincia390 rei publicae Romanae. Advĕnae391 erant viri nova specie et mira acie oculorum
(θαυµαστῆς ὀξύτητος ὀφθαλµῶν, ὀξυδερκείας) et saevo392 vultu393 et magna audacia
(ἀφαιρετικαὶ τῆς ἰδιότητος); nullam394 rem magis395 amabant quam396 proelia et pericula.
Equitatus Cimbris et Teutŏnis deerat; peditatu (ἀφ. τοῦ ὀργάνου) pugnabant. Exercitibus (ἀντ.
τοῦ praeerant) viri bellicosi et validi397 praeerant (+ dat.). Adventu398 (ποιητικὸν αἴτιον)
Germanorum non modo399 incolis Galliae, sed etiam senatui et magistratibus Romanis
magnus metus400 paratus est; pernicies rei publicae adesse videbatur401.
b) Postquam402 Romani multis proeliis ab exercitu (ποιητ. αἴτιον) Germanorum
superati sunt, Marius, vir rei bellĭcae (γενικὴ ἀντικειµενικὴ) perītus, exercitui (ἀντικ. τοῦ

371
disciplina, ae πειθαρχία.
372
dubĭus, a, um ἀµφίβολος· res dubia κρίσιµοι περιστάσεις, κρίσιµος περίστασις.
373
fides, ĕi πίστις, ἐµπιστοσύνη, (ὑπο)στήριξις.
374
frustra µαταίως.
375
implōro 1 ἐπικαλοῦµαι.
376
procul (ἐπίρρ.) µακράν.
377
fere (ἐπίρρ.) σχεδόν.
378
dies, ei ἀρσ. ἡµέρα. Θηλυκὸν α) εἰς τὰς ἐπιστολικὰς ἡµεροµηνίας, β) ὅταν δηλώνῃ διάρκειαν
χρόνου (longa dies) και γ) όταν δηλώνει ὡρισθεῖσαν διὰ µίαν πρᾶξιν ἡµέραν, dies dicta (ῥηθεῖσα), dies
certa (ὡρισθεῖσα), dies constituta (ὡρισθείσα).
379
acĭes, ēi ἀκή, ἀκµή· κόρη ὀφθαλµοῦ· ὀξύτης· παράταξις µάχης· in acie ἐκ παρατάξεως, κατὰ
µέτωπον (τοπικὸς ἢ τροπικὸς προσδιορισµός).
380
solum (ἐπίρρ.) µόνον.
381
praesidĭum, ii φρουρά.
382
ater, atra, atrum σκοτεινός, µέλας· dies ater ἡµέρα ἀποφράς (ἐξ οὗ καὶ ἡ ἔκφρασις «ἀλλιὰς ἡµέρα»).
383
res, rēi πρᾶγµα.
384
res publĭca πολιτεία. Γράφεται καὶ ὡς µία λέξις. Αἱ δύο λέξεις κλίνονται κεχωρισµένως.
385
spes, ei ἐλπίς.
386
tandem (ἐπίρρ.) ἐπὶ τέλους.
387
pernicĭes, ei ὄλεθρος.
388
fecundus, a, um εὔφορος.
389
emīgro 1 µετοικῶ.
390
provincĭa, ae ἐπαρχία.
391
advena, ae ἔπηλυς, νέηλυς (νεοφερµένος), ξένος.
392
saevus, a, um ἄγριος.
393
vultus, us ἀρ. πρόσωπον.
394
nullus, a, um οὐδείς, µηδεὶς (ne ullus µὴ τίς, µήτις).
395
magis περισσότερον, µᾶλλον.
396
quam ἀπ’ ὅτι (εἰσάγει β΄ ὅρον συγκρίσεως).
397
valĭdus, a, um εὔρωστος, ῥωµαλέος.
398
adventus, us ἀρ. ἄφιξις, ἔλευσις, ἐπέλευσις.
399
non modo (ἐπίρρ. ἔκφρασις) οὐχὶ µόνον.
400
metus, us ἀρ. φόβος.
401
video, vidi, visum, ēre 2 βλέπω· (videor, visus sum, eri φαίνοµαι, δοκῶ).
402
postquam (χρον. σύνδεσµος) ἀφ’ ὅτου, ἀφοῦ, ἀφ’ ἧς στιγµῆς.
praefuit) Romano praefuit (+ dat.) et rem publicam Romanam ab interitu servavit (102 π.Χ.).
A Mario (ποιητ. αἴτιον) exercitui Teutonorum in Gallia, deīnde403 copiis Cimbrorum in Italia
pernicies parata est. Res publica Romana et magistratus Romani magno metu (καθαρὰ
ἀφαιρετικὴ) liberati sunt. Post victorias gaudium populi Romani permagnum404 erat; copiae
Marii post redĭtum405 a senatu (ποιητ. αἴτιον) multis rebus pretiosis406 donatae sunt; Marius
ipse407 pater patriae appellatus408 est.
Reliquiae409 superati exercitus Cimbrorum et Teutonorum in Germaniam remigra-
vērunt.

19. Κασσάνδρας µαντεία. Παθητικὴ φωνὴ α΄ συζυγίας (Γρ. 70).

«Stultum410 est, Troiani, sperare, quamdĭu411 Helĕna rapta412 habitat intra muros
nostros. Quotĭes413 iam ego rogavi,414 ut imperio415 divino416 obtemperaretis. Sed semper
frustra orabamini, semper mea verba repudiabantur.417 Utinam vestra consilia418 mutentur!419
Utinam meis verbis obtemperetis! Frustra immolatis hic420 deis. Frustra tam421 pugnabatur.
Frustra pugnatur pro pueris et feminis. Frustra necabuntur multi Troiani ante muros. Iam
provideo422 incendium423 oppidi et interitum incolarum Troiae. Iam video copias
adversariorum ante muros. Utinam nunquam424 nostrum oppidum expugnaretur! Sed
expugnabitur, incolae necabuntur, frustra feminae lacrimabunt425 et obsecrabunt426 adversarios
ne necentur, ne priventur427 cara vita (ἀφ. ἀντικειµενική)».

20. Ὁ Ἀσκληπιός.
Roma olim molesta428 pestilentia429 (ποιητ. αἴτιον) vastabatur. In rebus adversis
oraculum430 interrogatur. «Aesculapĭus», inquit sacra dei ministra,431 «deus medicorum432 est.
Si inimico433 animo (ἀφ. τῆς ἰδιότητος) adversus Romanos erit, nullis remediis434 (ποιητ.
403
deīnde (ἐπίρρ.) κατόπιν, ἔπειτα· de|inde = die inde (ἐκεῖθεν) ἀπὸ τῆς ἡµέρας ἐκείνης καὶ ἔπειτα.
404
permagnus, a, um πολύ µεγάλος.
405
redĭtus, us ἀρ. ἐπάνοδος, ἐπιστροφή.
406
pretiosus, a, um πολύτιµος.
407
ipse, ipsa, ipsum ὁ ἴδιος, αὐτὸς ὁ ἴδιος.
408
appello 1 καλῶ, ὀνοµάζω.
409
reliquĭae, arum θ. λείψανα, ὑπολείµµατα.
410
stultus, a, um ἀνόητος, βλάξ, ἠλίθιος.
411
quamdĭu ἐν ὅσῳ χρόνῳ· ἐν πόσῳ χρόνῳ;
412
raptus, a, um ἁρπαγεὶς (rapio rapui, raptum, ere 3 ἁρπάζω).
413
quotiĕs ἢ quotĭens ποσάκις; ἢ ὁσάκις.
414
rogo 1 παρακαλῶ, ζητῶ· ἐρωτῶ.
415
imperium, ii ἐξουσία· διαταγή, πρόσταγµα· κυριαρχία, αὐτοκτατορία.
416
divinus, a, um θεῖος, θεϊκός.
417
repudĭo 1 ἀποδοκιµάζω, ἀπορρίπτω.
418
consilĭum, ii σκέψις, γνώµη, συµβουλή· σχέδιον, ἀπόφασις.
419
muto 1 ἀλλάσσω, µεταβάλλω.
420
hic ἐδῶ.
421
tam τοσοῦτον.
422
providĕo, vidi, visum, ēre 2 προβλέπω.
423
incendĭum, ii πυρπόλησις, πυρκαϊά.
424
nunquam οὐδέποτε, µηδέποτε.
425
lacrĭmo 1 δακρύζω.
426
obsĕcro 1 ἱκετεύω.
427
privo 1 στερῶ.
428
molestus, a, um βαρύς, ὀχληρός.
429
pestilentĭa, ae λοιµός, πανώλης· ἀσθένεια.
430
oracŭlum, i µαντεῖον· χρησµός.
431
minister, i διάκονος, θεράπων, ministra, ae ἡ θεραπαινίς, ἡ ὑπηρέτις.
432
medicus, i ἰατρός.
433
inimicus, a, um ἐχθρικός.
434
remedĭum, ii φάρµακον.
αἴτιον) morbus435 levabitur;436 si amico animo (ἀφ. τῆς ἰδιότητος) erit, ex periculo Romani
servabuntur. Si Aesculapius auxilium suum oppido vestro negaret,437 alios deos frustra
imploraretis. Sed Aeseulapius auxilium suum non negabit, si imperio divino obtemperabitis.
Praeclarum438 templum dei est in oppido Epidauro. Inde439 deus navigio in insulam vestram
Tiberinam440 apportetur; ibi441 deo sacrificia442 parentur (προτρεπτικαὶ ὑποτακτικαί).
Postrēmo443 templum Aesculapii in insula aedificetur». Praeter444 templum in insula Tiberina
situm445 Aesculapio alia templa erant aut in lucis aut ad aquas. Aegri446 in templum
portabantur,447 ibi a deo sanabantur.448 Gallus,449 nuntius diei, Aesculapio immolabatur.

21. Ὁ ∆ούρειος ἵππος.

Ῥήµατα β΄ συζυγίας - ἐνεργητικὴ φωνή (Γρ. 65-70).
Graeci paene450 decem annos frustra Troiam oppugnabant. Tandem Ulixes,451 rex
Ithăcae, qui propter452 prudentiam453 suam Minervae valde placebat,454 Graecos convocavit et
incitavit, ut dolum adhibērent.455 «Populo Troianorun armis non nocemus»456 inquit; «dolum
adhibeamus! Ităque consilio meo parete!457 Magnum equum ligneum aedificabimus et
alvum458 equi viris armatis complebimus459 et in navigiis nostris apud propinquam460 insulam
Tenĕdum exĭtum461 rei exspectabimus. Utinam consilium meum vobis placeat!». Cum
consilium viri callidi462 Graecis placēret, equum ligneum auxilio Minervae aedificavērunt et
viris strenuis463 compleverunt; deinde ad insulam Tenĕdum navigavērunt et in ora latebant.464

22. Θάνατος τοῦ Λαοκόοντος.

435
morbus, i νόσος.
436
levo 1 αἴρω· ἀνακουφίζω.
437
nego 1 ἀρνοῦµαι.
438
praeclarus, a, um περίφηµος, ἔνδοξος, ὀνοµαστός.
439
inde ἐκεῖθεν.
440
Tiberinus, a, um τοῦ Τιβέρεως.
441
ibi ἐκεῖ.
442
sacrificĭum, ii θυσία.
443
postrēmo (ἐπίρρ.) τέλος, ἐν τέλει, τελευταῖον.
444
praeter + αἰτ. πλήν, ἐκτός.
445
situs, a, um κείµενος.
446
aeger, aegra, aegrum ἀσθενής, ἄρρωστος.
447
porto 1 κοµίζω, φέρω, µεταφέρω.
448
sano 1 θεραπεύω.
449
gallus, i ἀλέκτωρ.
450
paene σχεδόν.
451
Ulixes, is ἢ -ei ἢ -i Ὀδυσσεύς.
452
propter + acc. διά, ἕνεκα.
453
prudentĭa, ae σύνεσις.
454
placĕo, ŭi, ĭtum, ēre 2 ἀρέσκω.
455
adhibĕo, ŭi, ĭtum, ēre 2 µεταχειρίζοµαι.
456
nocĕo, ŭi, ĭtum, ēre 2 (+ δοτ.) βλάπτω.
457
parĕo, ŭi, ēre 2 (+ δοτ.) ὑπακούω.
458
alvus, i θ. κοιλία.
459
complĕo, evi, etum, ēre 2 πληρῶ, γεµίζω.
460
propinquus, a, um κοντινός, παρακείµενος, γειτονικός.
461
exĭtus, us ἔκβασις.
462
callĭdus, a, um πανοῦργος, πονηρός, πανέξυπνος.
463
strenŭus, a, um δραστήριος, φιλόπονος· σθεναρός, γενναῖος. Τὸ ἐπίρρ. -e.
464
latĕo, ŭi, ēre 2 κρύπτοµαι.
 Equus ligneus non diu latuit, sed Troianis mirum aspectum465 praebuit466 et initio467
cunctos perterruit.468 Multis viris multīsque feminis placuit ex oppido in campum festinare, ut
equum spectarent. Alii effigiem469 equi timebant470 et silebant,471 alii suos admonebant,472 ut
simulacrum473 in oppido collocarent. Tum Laocoon, minister deorum, cum filiis advolavit et
Troianos admonuit, ut equum delerent.474 «Timeo», inquit, «ne (µήπως) patriae nostrae ab
equo Graecorum periculum immineat.475 Verbis meis fidem476 habēte:477 equus deis nostris
displĭcet.478 De patria nostra bene479 merebĭtis,480 si equum delebĭtis. Sed si equum
conservaverĭtis, dolebĭtis,481 et multae feminae interitum virorum et filiorum deflebunt».482
Sed Laocoon frustra Troianos a consilio deterrēre483 studuit484 et iussu485 Minervae cum filiis
suis morsibus486 hydrarum487 necatus est.

23. Γάϊος Μούκιος Σκαιόλας (6ος π.Χ. αἰ.).

Ῥήµατα β΄ συζυγίας - παθητικὴ φωνή (Γρ. 70).
a) Cum Porsenna (ἑλλ. Μερσήννας), rex Clusii, Romam oppugnaret, Romani valde
territi sunt, et magistratus timebant, ne oppidum expugnaretur et deleretur. Tum C. Mucius
Scaevŏla (ἀριστερόχειρ) bene de patria sua meruit. A Scaevŏla enim et (ab) amicis Scaevŏlae
consilium habitum est, quomodo Porsenna consilio (ἀντικ. τοῦ prohiberi) prohiberi488 et
Roma impetu (ἀντικ. τοῦ liberari) Porsennae liberari posset. In consilio adulescetitulis placuit.
«Unus ex nobis in castra adversariorum intret489 el Porsennam necet! Tanta490 audacia (ἀφ.
τῆς αἰτίας) adversarii bello deterrebuntur». Metu (ἀφ. τῆς αἰτίας) poenae491 et supplicii492 a
consilio suo non deterritus Mucius in castra adversariorum intravit et virum pretiosis
vestimentis493 (ἀφ. τοῦ ὀργάνου) ornatum necavit. Non autem Porsennam, sed scribam494
Porsennae necaverat.
b) Tum Porsenna colloquium495 cum Mucio habuit. In colloquio Mucius magna
audacia fuit. A Porsenna interogatur, quis esset; Mucius: «Romanus», inquit, «sum; C.

465
aspectus, us θέα, ὄψις.
466
praebĕo, ŭi, ̆itum, ēre 2 παρέχω.
467
initĭum, ii αρχή (ἀφ. τοῦ χρόνου).
468
perterrĕo, ŭi, ĭtum, ēre 2 κατατροµάζω τινά.
469
effigĭes, ei οµοίωµα, εἰκών.
470
timĕo, ŭi, ēre 2 φοβοῦµαι.
471
silĕo, ŭi, ēre 2 σιωπῶ.
472
admonĕo, ŭi, ĭtum, ēre 2 παρακινῶ, προτρέπω, συµβουλεύω.
473
simulacrum, i οµοίωµα, εἰκών, ἄγαλµα.
474
delĕo, evi, etum, ēre 2 καταστρέφω, ἀφανίζω.
475
imminĕo, ēre 2 ἐπικρέµαµαι, ἐπίκειµαι.
476
fides, ĕi θ. πίστις.
477
habĕo, ŭi, ĭtum, ēre 2 ἔχω.
478
displicĕo, ŭi, ĭtum, ēre 2 ἀπαρέσκω, δὲν ἀρέσω, δὲν εἶµαι ἀρεστός τινί.
479
bene καλῶς.
480
merĕo, ŭi, ĭtum, ēre 2 εἶµαι ἄξιος τινός· bene de patria mereo εὐεργετῶ τὴν πατρίδα.
481
dolĕo, ŭi, ēre 2 λυποῦµαι.
482
deflĕo, evi, etum, ēre 2 θρηνῶ, κλαίω.
483
deterrĕo, ŭi, ĭtum, ēre ἀποθαρρύνω, κωλύω, ἀποτρέπω.
484
studĕo, ŭi, ēre 2 ἐπιθυµῶ διακαῶς, προσπαθῶ, πασχίζω, ἐπιδιώκω· εἶµαι ἔνθερµος ὁπαδός.
485
iussus, us εὔχρηστον µόνον εἰς τὴν ἀφ. iussu τῇ διαταγῇ, κατὰ διαταγήν.
486
morsus, us δῆγµα, δάγκωµα.
487
hydra, ae ὕδρα, νερόφιδο.
488
prohibĕo 2 ἐµποδίζω, ἀποτρέπω ἀπό τινος (+ ἀφ.).
489
intro 1 εἰσέρχοµαι.
490
tantus, a, um τοσοῦτος.
491
poena, ae ποινή, τιµωρία.
492
supplicĭum, ii τιµωρία, µαρτύριον, ποινή θανάτου.
493
vestimentum, i ἔνδυµα, ἰµάτιον, ἐσθής.
494
scriba, ae γραφεύς, γραµµατεύς.
495
colloquĭum, ii συνοµιλία, συνδιάλεξις.
Mucius nominor. Te necare in animo habui; falsa496 specie deceptus497 scribam necavi. Doleo,
quod frustra scriba necatus est; tu ab aliis necaberis. Nam cruciatus498 et supplicium a
Romanis non timentur, si patriam liberare in animo habent». Periculo territus et ira499 (ποιητ.
αἴτια) inflammatus rex imperavit, ut tormenta500 apportarentur et Mucius vexaretur. Mucius
autem «Cruciatu» (ποιητ. αἴτιον), inquit, «non terreor»501 et dextram in flammam502 arae
iniecit503 et cremavit. Tanta audacia (ἀφ. τῆς αἰτίας) Mucii Porsenna a bello Romanorum
deterritus est.

24. Ὁ Ἀννίβας (247-183/2/1 π.Χ.).

Οὐσιαστικὰ γ΄ κλίσεως - ἀρσενικά (Γρ. 18).
Hannĭbal, filius Hamilcăris, iam iuvenis504 exercitui Carthaginiensium praefuit et cum
Romanis diu bellavit. Magna est gloria belli Hannibălis; primus505 erat peditum506 et primus
equitum;507 Hannibălem sui milltes et cives508 amabant, Romani et socii Romanorum
timebant. Copiis Romanorum consules509 praeerant. Unus ex consulibus Scipĭo (σκῆπτρον,
βακτηρία) erat. Hannĭbal, cum a Scipiōne superatus esset, iram civium et odium510 hostium511
vitavit et in alienas512 terras migravit;513 postrēmo hospes514 Prusĭae, regis515 Bithynĭae, erat.
Sed Romani etiam senem516 timebant et delēre studebant. Propterĕa517 Hannĭbal venēno518
se519 ipse necavit.

25. Ὁ Ρωµαϊκὸς θρίαµβος.

Iuppiter, frater520 Neptuni, snmmus deus Romanorum, a Romanis pater521 deorum
hóminúmque522 appellabatur. In monte523 Capitolino oppidi Romanorum Iuppiter praeclarum
templum habebat. Imperatōres524 Romani, qui triumphabant,525 cum militibus526 ad templum

496
falsus, a, um ψευδής, απατηλός.
497
deceptus, a, um ἀπατηθείς· decipio, epi, eptum, ĕre 3 ἀπατῶ.
498
cruciatus, us ἡ βάσανος, ὁ βασανισµός· crucio 1 βασανίζω (γενικῶς)· σταυρώνω.
499
ira, ae ὀργή.
500
tormentum, i βασανιστήριον.
501
terrĕo, ŭi, ĭtum, ēre 2 τροµάζω, ταράσσω τινά.
502
flamma, ae φλόξ.
503
iniicĭo (injicio), eci, ectum, icĕre 3 ἐµβάλλω.
504
iuvĕnis, is νέος. Γεν. πληθ. iuvĕnum, µολονότι ἰσοσύλλαβον. Ἀφ. ἑνικοῦ iuveni.
505
primus, a, um πρῶτος· primo (καὶ ἐπιρρηµατικῶς) εἰς τὴν ἀρχήν, ἀρχικῶς.
506
pedes, ĭtis ἀρ. πεζός (στρατιώτης).
507
equis, ĭtis ἀρ. ἱππεύς.
508
civis, civis ἀρ. πολίτης. Ἀφ. cive καὶ civi. Τὰ ἰσοσύλλαβα σχηµατίζουν γεν. πληθ. εἰς -ĭum (civĭum)
καὶ αἰτ. πληθ. συχνάκις εἰς -is (civis ἢ cives).
509
consul, ŭlis ἀρ. ὕπατος.
510
odĭum, ĭi µῖσος.
511
hostis, is ἀρ. ἐχθρός, πολέµιος.
512
alienus, a, um ἀλλότριος, ξένος.
513
migro 1 µεταβαίνω, πορεύοµαι.
514
hospes, ĭtis ἀρ. φιλοξενούµενος, ξένος.
515
rex, regis ἀρ. βασιλεύς.
516
senex senis ἀρ. γέρων. Γεν. πληθ. senum, µολονότι ἰσοσύλλαβον.
517
propterĕa (propter + ea) διὰ ταῦτα, διὰ τοῦτο.
518
venēnum, i δηλητήριον.
519
se ἑαυτόν· se ipse αὐτὸς ἑαυτόν, ὁ ἴδιος τὸν ἑαυτόν του. Τὸ se εἶναι καὶ πληθ. ἀρ. se ἑαυτούς.
520
frater, tris ἀδελφός. Γεν. πληθ. fratrum, µολονότι ἰσοσύλλαβον.
521
pater, tris πατήρ· εἰς τὸν πληθ. patres, patrum (µολονότι ἰσοσύλλαβον) πατρίκιοι.
522
homo, mĭnis ἄνθρωπος.
523
mons, montis ἀρ. ὄρος. Περιττοσύλλαβα ἔχοντα δύο σύµφωνα πρὸ τῆς κατ. -is τῆς γενικῆς
σχηµατίζουν γεν. πληθ. εἰς -ĭum (montium) καὶ αἰτ. πληθ. συχνάκις εἰς -is (montis ἢ montes).
524
imperator, ōris αὐτοκράτωρ, στρατηγός. Τὰ εἰς -or εἶναι συνήθως ἀρσενικά.
525
triumpho 1 θριαµβεύω, κατάγω θρίαµβον.
526
miles, lĭtis στρατιώτης. Τὰ περιττοσύλλαβα εἰς -es εἶναι ἀρσενικά.
summi dei commeabant.527 Ad currum triumphatōris528 equi albi529 alligati530 erant. Ante
currum reges hostium superatorum, catenis531 onerati,532 pedibus533 migrabant, post currum
triumphantis filii (migrabant); tum totus exercitus apparebat:534 pedites et equites erant. Et
imperator et milites a civibus laeto535 clamore536 salutabantur.537 Imperator in templo summi
dei sacrificabat; milites frumento et vino et pecunia538 donabantur; reges et duces539
populorum superatonun necabantur.

26. Οἱ Γράκχοι (τέλη 2ου αἰ. π.Χ.).

Οὐσιαστικὰ γ΄ κλίσεως - θηλυκά (Γρ. 18).
Ti. (Tiberius) Gracchus et C. (Caius, Γάϊος) Gracchus fratres erant. Mater540
Gracchorum erat Cornelia, filia Scipiōnis Africani, mulier541 magna dignitate.542 Gracchi
tribuni543 plebis544 erant. Magno amore545 patriae et libertatis,546 magna fortitudine,547 magna
auctoritate548 apud plebem enimebant.549 Ut miseram condicionem550 plebis levarent, novas
leges551 rogavērunt. Sed leges Gracchorum patribus non placebant, quod dominatiōni552
patrum periculosae erant. Ităque patres Gracchos delēre studebant. Et revēra553 fratribus
miseram mortem554 paravērunt.

27. Λόγος Ρωµαίου δηµάρχου.

Plebs pars555 populi Romani erat. Plebi Romanae tribuni plebis praeerant. Multi
tribuni bene de plebe Romana meruerunt.
Postquam plebs Romana diu legibus severis patrum vexata est, unus ex tribunis plebis
in contione556 hanc557 orationem558 habuit. «Condicio nostra», inquit, «misera est. Duris559
legibus et molesta dominatione patrum plebs Romana vexatur. Fecundae regiones Italiae plebi
negantur, quamquam tota natio Romanorum has560 regiones occupavit. Quod fame561
527
commeo 1 πορεύοµαι.
528
triumphator, oris θριαµβευτής.
529
albus, a, um λευκός.
530
allĭgo 1 προσδένω.
531
catena, ae ἅλυσις.
532
onĕro 1 ἐπιβαρύνω, φορτώνω· ἐπιφορτίζω.
533
pes, pedis ἀρ. πούς· pedibus πεζῇ.
534
apparĕo, ŭi, ĭtum, ēre 2 ἐµφανίζοµαι, φαίνοµαι.
535
laetus, a, um εὔθυµος, χαρούµενος.
536
clamor, oris ἀρ. κραυγή.
537
saluto 1 χαιρετίζω.
538
pecunia, ae χρήµατα, ἡ περιουσία.
539
dux, ducis ἀρχηγός, στρατηγός.
540
mater, tris θ. µήτηρ. Γεν. πληθ. matrum, µολονότι ἰσοσύλλαβον.
541
mulĭer, ĕris θ. γυνή.
542
dignĭtas, ātis θ. ὑπόληψις. Τὰ εἰς -as εἶναι θηλυκά.
543
tribunus, i ἀρχηγός, ἐπὶ κεφαλῆς, ἠγήτωρ· tribunus plebis δήµαρχος.
544
plebs, plebis θ. πλῆθος, πληθύς, πληβείοι, οἱ κοινοὶ ἄνθρωποι τοῦ λαοῦ, ὁ λαός.
545
amor, oris ἀρ. ἀγάπη.
546
libertas, atis θ. ἐλευθερία.
547
fortitudo, ĭnis θ. ἰσχύς, ἀνδρεία. Τὰ εἰς -do εἶναι θηλυκά.
548
auctorĭtas, ātis θ. ἐπιρροή, ὑπόληψις, κῦρος.
549
eminĕo, ŭi, ēre 2 εἶµαι ἐξέχων, διαπρέπω, διακρίνοµαι.
550
condicĭo, ōnis θ. κατάστασις. Τὰ εἰς -ĭo εἶναι θηλυκά.
551
lex, legis θ. νόµος.
552
dominatĭo, ōnis θ. ἐξουσία, κυριαρχία, δεσποτεία.
553
revēra (ἐπίρρ.) τῷ ὄντι, ἀληθῶς, πράγµατι.
554
mors, mortis θ. θάνατος. Τὰ λήγοντα εἰς σύµφ.+s (ἀλλ’ οὐχὶ εἰς -ons ἢ -ens) εἶναι θηλυκά.
555
pars, partis θ. µέρος, τµῆµα.
556
contĭo, ōnis θ. (κατὰ σύντµησιν τοῦ con[ven]tio) συνέλευσις.
557
hanc ταύτην, αἰτ. θηλ. της ἀντ. hic, haec, hoc οὗτος, αὕτη, τοῦτο.
558
oratĭo, onis θ. λόγος, διάλεξις.
559
durus, a, um σκληρός.
560
has ταύτας, αἰτ. πληθ. θηλ. τῆς ἀντωνυµίας hic, haec, hoc οὗτος, αὕτη, τοῦτο.
vexamur, valetudo562 senum et muliĕrum, iuvĕnum et, virgĭnum563 mala est. Severitas564
dominationis patrum plebi Romanae causa seditionis565 erit. Ităque iterum566 ex urbe567 in
Sacrum montem emigremus et plebem a patribus separemus!»
Postquam oratio habita est, universa568 plebs orationem laudavit, et magna pars
civium ex urbe in Sacrum montem emigrare in animo habuit. Sed precibus569 et promissis570
patrum ira plebis placata est.

28. Ἡ ἁρπαγὴ τῆς Ἑλένης ὑπὸ τοῦ Πάριδος.

Οὐσιαστικὰ γ΄ κλίσεως - οὐδέτερα (Γρ. 20).
a) Antiquis temporibus571 Troianorum, gentis572 Asiae, rex erat Priămus. Priămus
filium habebat, cui573 nomen574 erat Paris, iuvenem magna pulchritudine575 corpŏris.576 Paris
aliquando per mare577 Aegaeum in Graeciam navigavit, ut Menelāum, regem Spartae,
visitaret.578 Sparta erat caput579 terrae Lacedaemoniorum. Menelāus uxorem580 habebat
nomĭne Helĕnam. Uxor Menelāi non solum Lacaenas, sed cunctas muliĕres pulchritudine
corpŏris superabat.
b) Cum rex aliquando ab urbe Sparta abesset, Paris Helĕnam oravit, ut navem581 suam
spectaret. Sparta ad flumen582 Eurōtam sita erat. Helĕna, Parĭdis voluntati583 obtempĕrans,
cum hospĭte ad flumen migravit, ubi navis Troianorum in portu584 erat. Postqnam nautae
Helĕnam in navem portavērunt, regina dona a Parĭde apportata spectabat. Intĕrim585 Paris
nautis imperavit, ut ex portu fluminis in mare apertum586 navigarent. Ita Paris Helĕnam
fraude587 et dolo raptavit et ius588 hospitii589 violavit.590 Hoc scelus591 Parĭdis poëta Homerus
in carminibus592 suis commemŏrat.593

561
fames, is θ. πεῖνα.
562
valetudo, ĭnis θ. κατάστασις ὑγείας.
563
virgo, ĭnis θ. ἡ παρθένος.
564
severitas, atis θ. αὐστηρότης.
565
seditĭo, onis θ. στάσις.
566
itĕrum διὰ δευτέραν φοράν, πάλιν.
567
urbs, is θ. πόλις, ἄστυ.
568
universus, a, um σύµπας.
569
prex, precis θ. προσευχή· παράκλησις· preces, precum παρακλήσεις. Τὰ εἰς -x συνήθως θηλυκά.
570
promissum, i ὑπόσχεσις.
571
tempus, ŏris οὐδ. χρόνος, καιρός. Τὰ εἰς -us (-ŏris, -ĕris, -ūris) εἶναι οὐδέτερα.
572
gens, ntis θ. ἔθνος.
573
cui τῷ ὁποίῳ (δοτ. της ἀναφ. ἀντ. qui, quae, quod ὁ ὁποῖος).
574
nomen, ĭnis οὐδ. ὄνοµα.
575
pulchritudo, dinis θ. ὡραιότης.
576
corpus, oris οὐδ. σῶµα.
577
mare, maris οὐδ. θάλασσα. Τὰ εἰς -e εἶναι οὐδέτερα. Τὰ οὐδ. εἰς -e, -al, -ar σχηµατίζουν
ἀφαιρετικὴν ἑνικοῦ εἰς -i, ὀνοµαστικὴν καὶ αἰτ. πληθ. εἰς -ia, γενικὴν πληθ. εἰς -ium.
578
visito 1 ἐπισκέπτοµαι.
579
caput, capĭtis οὐδ. κεφαλή· πρωτεύουσα. Τὰ εἰς -t εἶναι οὐδέτερα.
580
uxor, oris θ. ἡ σύζυγος.
581
navis, is θ. ναῦς, πλοῖον. Ἀφ. nave καὶ navi.
582
flumen, flumĭnis οὐδ. ποταµός. Τὰ εἰς -men εἶναι οὐδέτερα.
583
voluntas, atis θ. θέλησις.
584
portus, us λιµήν.
585
intĕrim ἐν τῷ µεταξύ.
586
apertus, a, um ἀνοικτός.
587
fraus, fráudis θ. ἀπάτη. Γενικὴ πληθ. fráudium. Τὰ εἰς -us (ὄχι γεν. -ŏris, -ĕris, -ūris) εἶναι θηλυκά.
588
ius (jus), iuris οὐδ. τὸ δίκαιον.
589
hospitium, ii φιλοξενία· πανδοχεῖον, ξενοδοχεῖον, κατάλυµα· ἐξ οὗ καὶ ἡ λέξις σπίτι (κατάλυµα).
590
viŏlo 1 παραβιάζω, κακοποιῶ, βλάπτω.
591
scelus, scelĕris οὐδ. ἀνοσιούργηµα, ἔγκληµα.
592
carmen, carmĭnis οὐδ. ἆσµα, ποίηµα.
593
commemŏro 1 µνηµονεύω.
 29. Ρωµαῖοι ποιηταί.
∆ικατάληκτα ἐπίθετα γ΄ κλίσεως εἰς -is (ἀρσ., θηλ.), -e (οὐδ.)· (Γρ. 32).
Romani antiquis temporibus laudabili594 amore patriae et agriculturae erant et
fertiles agros auxilio fidelĭum596 servorum arabant. Ităque Cato (ὁ πρεσβύτερος ὁ καὶ
595

Τιµητὴς 243-149 π.Χ.), scriptor597 Romanus, civibus suis salutaria598 praecepta599 de

agricultura dedit;600 sed opera601 Catōnis magis utilia602 qnam suavia603 erant. Artes604 et
litterae605 Augusti demum606 aetate607 in urbe Romanorum florebant,608 postquam tristia609 et
turpia610 bella civilia611 terminata612 sunt.
In numero insignium613 poëtarum Vergilius et Horatius et Ovidius fuērunt. Carmina
Vergilĭi carminibus Homeri similia614 sunt: bellum et proelia his poëtis communia615 sunt.
Etiam Horatius illustris616 poëta est et animos omnium617 mortalium618 etiam nunc deleclat.
Ovidii carmina, quae carminibus Vergilii et Homeri dissimilia619 sunt, brevi620 tempore vobis
nota621 et iucunda erunt.

30. Ἰταλία.
Τρικατάληκτα ἐπίθετα γ΄ κλίσεως εἰς -er, -(ĕ)ris, -(ĕ)re (Γρ. 31).
Italia, magna paeninsula,622 inter mare Tyrrhenum et mare Adriatĭcum patet.623 —
Iugum624 Apennĭni paene totam paeninsulam montibus et collibus625 implet.626 Sed circa627
Padum flumen magna planities est. — Ibi urbes celĕbres628 sitae sunt: Mediolănum

594
laudabĭlis, is, e ἐπαινετός, ἀξιέπαινος. Ἡ ἀφαιρ. τῶν ἐπιθέτων -i. Ὁ πληθ. τῶν οὐδ. -ia, γεν. -ium.
595
fertĭlis, is, e εὔφορος.
596
fidelis, is, e πιστός.
597
scriptor, ōris συγγραφεύς.
598
salutaris, is, e σωτήριος, χρήσιµος.
599
praeceptum, i παραίνεσις, συµβουλή, παράγγελµα, δίδαγµα.
600
do, dedi, datum, dare 1 δίδω.
601
opus, opĕris οὐδ. ἔργον.
602
utĭlis, is, e ὠφέλιµος.
603
suavis, is, e ἡδύς, γκυκύς, εὐχάριστος.
604
ars, artis θ. τέχνη.
605
littĕrae, arum (πληθ.) γράµµατα, ἐπιστῆµαι.
606
demum (ἐπίρρ.) τελικῶς, ἐν τέλει· µόνον, ἀποκλειστικῶς.
607
aetas, atis θ. χρόνος, ἐποχή, ἡλικία.
608
floreo, ui, ere 2 ἀνθῶ, ἀκµάζω.
609
tristis, is, e θλιβερός.
610
turpis, is, e αἰσχρός, ἐπονείδιστος· ἄσχηµος, ἀποκρουστικός.
611
civilis, is, e πολιτικός, bellum civile ἐφύλιος πόλεµος.
612
termĭno 1 περατῶ.
613
insignis, is, e ἐπιφανής, ἔνδοξος.
614
simĭlis, is, e ὅµοιος.
615
communis, is, e κοινός.
616
illustris, is, e ἐπιφανής, λαµπρός.
617
omnis, is, e πᾶς.
618
mortalis, is, e θνητός.
619
dissimĭlis, is, e ἀνόµοιος.
620
brevis, is, e βραχύς, σύντοµος.
621
notus, a, um γνωστός.
622
paeninsŭla, ae χερσόνησος.
623
patĕo, ŭi, ēre 2 ἐκτείνοµαι.
624
iugum, i ῥάχις (ὄρους)· ζυγός.
625
collis, is ἀρ. λόφος.
626
implĕo, evi, etum, ēre 2 πληρῶ.
627
circa + αἰτ. πέριξ τινός, περί τινα.
628
celĕber, celĕbris, celĕbre ὀνοµαστός, περίφηµος.
(Μιλᾶνον), Cremona, Verona. — In hac planitie acria629 proelia inter Romanos et Gallos et
Carthaginienses et Germanos fuērunt. — Copiis equestribus630 Carthaginiensium planities
secunda erat. — ltăque copiae pedestres Romanorum ibi ab equitatu Carthaginiensium
superatae sunt. — Nam equi Carthaginiensium acres et celĕres631 erant. — In equestri ad
Ticinum proelio consul Scipĭo vulneratus632 et celĕri auxilio filii ab interitu servatus est. —
Etiam prope633 Romam, urbem celĕbrem, caput Italiae, magna planities est. — Ad litus634
maris Tyrrheni campi palustres635 sunt; ităque áër636 ibi saluber637 non est.

31. Καρχηδών.
Μονοκατάληκτα ἐπίθετα γ΄ κλίσεως (Γρ. 33).
Garthāgo erat colonia638 Tyriorum. Carthāgo a Didōne, virgĭne prudenti639 et
audāci,640 in litŏre Afrĭcae aedificata est (τῷ 888 π.Χ.). Vetĕres641 incolae Garthagĭnis diu
nautae audaces, mercatōres642 prudentes, agricolae diligentes,643 homines felīces644 erant.
Navibus suis etiam in Sicilĭam et in Hispanĭam navigavērunt et magnam partem fertilĭum
terrarum occupavērunt. Sed in rebus secundis superbi,645 in rebus adversis non constantes646
erant et de fortuna desperabant. Ităque a Romanis, populo modesto647 et constanti, post bella
vehementia648 superati sunt. Cartāgo, vetus aemŭla649 Romae, solo650 aequata651 est (τῷ 146
π.Χ.), quod Cato senex semper cives suos admonebat, ut Garthāgo deleretur.

32. Ὁ Τρωϊκὸς πόλεµος.

In Troiano litŏre castra Graecorum non procul ab urbe Troia erant. In castris erant
naves Graecorum. Ante vetĕra moenia652 magnae et celebris urbis Troiae multos annos et
aestate653 et hiĕme654 (ἀφαιρετικαὶ τοῦ χρόνου) pugnabatur. Ibi audax Diomēdes cum Aenēa
et dea Venĕre655 pugnabat, ibi Paris cum Menelāo, ibi Patrŏclus cum Sarpedŏne, fidēli socio
Troianorum. Ibi Troiani pugnabant, quamdĭu discordia fortium656 ducum Agamemnonis et
Achillis erat.

629
acer, acris, acre ὀξύς, σφοδρός, δεινός.
630
equester, stris, stre ἱππικός.
631
celer, celĕris, celĕre ταχύς.
632
vulnero 1 τραυµατίζω, πληγώνω.
633
prope + αἰτ. (ἐπίρρ.) πλησίον· σχεδόν.
634
litus, oris οὐδ. ἀκτή, παραλία.
635
paluster, stris, stre ἑλώδης
636
aër, aëris ἀρ. ἀήρ.
637
saluber, bris, bre ὑγιεινός.
638
colonĭa, ae ἀποικία.
639
prudens, ntis συνετός, λογικός· prudenter συνετῶς.
640
audax, acis τολµηρός.
641
vetus, vetĕris (ἀρ. καὶ θ.) παλαιός, ά, ἀρχαῖος, α. Καὶ veter (-ĕris), a, um παλαιός.
642
mercator, ŏris ἔµπορος.
643
dilĭgens, entis ἐπιµελής.
644
felix, īcis εὐτυχής, εὐδαίµων.
645
superbus, a, um ὑπερήφανος.
646
constans, āntis εὐσταθής, καρτερικός.
647
modestus, a, um µεµετρηµένος, σώφρων.
648
vehĕmens, ēntis σφοδρός, ὁρµητικός.
649
aemŭlus, a, um ἀντίζηλος.
650
solum, i ἔδαφος· aequo solo κατεδαφίζω.
651
aequo 1 ἰσῶ, ἰσώνω.
652
moenĭa, ĭum οὐδ. (πληθ.) τείχη.
653
aestas, atis θ. θέρος.
654
hiems, hiĕmis θ. χειµών.
655
Venus, nĕris Ἀφροδίτη.
656
fortis, is, e γενναῖος, ἀνδρεῖος.
 Post decem annos urbs a Graecis expugnata est. Vetĕres poëtae multa narrant657 de
expugnatione Troiae, de equo ligneo et ingenti658 magnitudine659 eius,660 de terribili661
incendio urbis, de crudēli662 caede663 incolarum, de morte regis Priămi, de servitudine664
Hecŭbae (Ἑκάβη) et filiae et divitum665 quondam666 et felicium, iam autem paupĕrum667 et
infelicium668 feminarum Troiae.

33. Οἱ Πέρσαι.
Παραθετικὰ ἐπιθέτων (ὁµαλά)· (Γρ. 35).
Antiquissimis temporibus Persae fortiores et bellicosiores erant quam ceteri omnes
Asiae populi. — Cyrus, vir fortissimus et prudentissimus, Persas imperio Medorum, gentis
multo669 infirmioris670 et ignavioris, liberavĕrat et condĭtor671 ingentis regni672 Persarum fuit.
— Cyrus unus ex nobilissimis673 regibus fuit. Vehementissimo impĕtu omnes hostes, velut674
Lydos et Babylonios, populos multo nobiliores et potentiores,675 superavit. — Brevissimo
temporis spatio676 regnum Persarum amplissimum677 fuit, et reges Persarum divitissimi et
potentissimi fuerunt omnium regum Asiae. — Persae non modo cum populis Asiae
bellaverunt, sed etiam cum gentibus aliarum terrarum.
Paulatim678 autem Persae divitiis et luxuria679 imbelliores680 et molliores681 facti682
sunt. — Diu Graeei, qui in litŏre Asiae et in Europa habitabant, pro libertate patriae cum
Persis pugnavērunt. — Quamquam Persae ampliore numero militum Graecos superabant,
tamen exercitus Graecorum multis proeliis victōres fuerunt; nam Graeci constantiores erant et
imperio ducum fortiorum parebant.

34. Αἱ µάχαι τῶν Ἑλλήνων ἐν Μαραθῶνι, Θερµοπύλαις, Σαλαµῖνι καὶ Πλαταιαῖς.

Παραθετικὰ ἐπιθέτων (ἀνώµαλα)· (Γρ. 37).
Nihil683 est clarius quam pugna ad Marathonem, ubi Miltiădes multo minore684
exercitu copias pedestres et equestres Persarum fugavit et paene delevit. Quid pulchrius et

657
narro 1 διηγοῦµαι.
658
ingens, entis τεράστιος, ἀφύσικος.
659
magnitudo, dĭnis θ. µέγεθος.
660
eius γεν. ἑν. τῆς ἀντ. is, ea, id αὐτός, αὐτή, αὐτό.
661
terribĭlis, is, e φοβερός.
662
crudelis, is, e σκληρός.
663
caedes, is θ. σφαγή. Τὰ ἰσοσύλλαβα εἰς -es εἶναι θηλυκά.
664
servitudo, dĭnis θ. δουλεία.
665
dives, divĭtis πλούσιος.
666
quondam κάποτε.
667
pauper, ĕris πτωχός.
668
infelix, ĭcis δυστυχής.
669
multo (ὡς ἐπίρρ.) πολύ· ἐπὶ πολὺν χρόνον.
670
infirmus, a, um ἀσθενής.
671
condĭtor, ōris ἱδρυτής.
672
regnum, i βασίλειον.
673
nobĭlis, is, e εὐγενής, ἐπιφανής.
674
velut ὡς, ὅπως ἀκριβῶς, ὥσπερ.
675
potens, entis ἰσχυρός, δυνατός, ἱκανός.
676
spatium, ii διάστηµα.
677
amplus, a, um εὐρύς.
678
paulatim ὀλίγον κατ’ ὀλίγον.
679
luxurĭa, ae τρυφή, ἡδυπάθεια, πολυτέλεια.
680
imbellis, is, e ἀπόλεµος.
681
mollis, is, e µαλακός, ἁπαλός.
682
fio, factus sum fiĕri γίνοµαι.
683
nihil οὐδέν.
684
minor, us µικρότερος, ἐλάσσων· parvus (µικρὸς) - minor - minimus.
honestius est quam certamina685 in Thermopy̆lis? Ibi Leonĭdas, vir fortissimus et
generosissimus,686 qui minimo687 exercitui praeerat, vehementissimos impetus multo
maioris688 exercitus Persarum diu sustinuit.689 Sed cum omnibus comitibus690 vitam efflavit.691
Nam homo pessimus,692 nomine Ephialtes, prodĭtor693 patriae suae, Persis viam per montes
monstravĕrat, ut Graecis interiturn pararent.
Nulla694 pugna nobilior erat quam pugna navalis695 ad Salamĭnem. Ibi communis696
classis Graecorum multo maiori698 classi hostium dolo Themistŏclis, viri prudentissimi, et
697

celerĭmo omnium navium impĕtu maximam cladem699 paravit. Quid ilustrius700 fuit quam
proelium ad Plataeas? Ibi exercitus Lacedaemoniorum et Atheniensium, qui optĭmis701
ducibus, Pausaniae et Aristĭdi, parebat, maximum exercitum Persarum superavit et fugavit et
paene delevit.

35. ∆ιάλογος. Προσωπικαὶ καὶ κτητικαὶ ἀντωνυµίαι (Γρ. 41-42).

Α I e x a n d e r. Salve,702 amice! Ubi heri fuisti? ad te meavĕram,703 ut tibi (σοὶ)
librum704 monstrarem, qui mihi a patre meo705 donatus est, sed abĕras. Pater tuus706 mihi:
«ignoro»,707 inquit, «ubi filius meus sit».
P a u l u s. Doleo, quod afŭi. Avus708 meus invitaverat, ut hortum suum et fructus709
arbŏrum710 spectarem.
A. Quam felix tu es! Ego avum non habeo, qui mei memor711 sit.
P. Ouid inest712 in libro tuo? Si tibi (σοὶ) iucundum est, ex libro tuo mihi (ἐµοὶ) et
fratribus meis recĭta!713
A. Libenter714 vobis (ὑµῖν) recitabo. Ităque vos oro, ut cras715 sub716 vespĕrum717 in
villa patris mei adsĭtis (ὑπ. τοῦ adsum). Adérĭtísne?718
685
certamen, minis οὐδ. ἀγών.
686
generosus, a, um γενναιόφρων, µεγαλόψυχος
687
minimus, a, um ἐλάχιστος.
688
maior, us µείζων, µεγαλύτερος (συγκριτικὸν τοῦ magnus)· maiores (ὡς οὐσ.) οἱ πρόγονοι.
689
sustinĕo, ŭi, tentum, ēre 2 ὑποµένω, ἀντέχω.
690
comes, comĭtis ὁπαδός, ἑταῖρος, ἀκόλουθος.
691
efflo 1 ἐκπνέω efflo vitam ἐκπνέω τὸν βίον, ἀποθνήσκω.
692
pessĭmus, a, um χείριστος (ὑπερθ. τοῦ malus, a, um κακός), malus - peior - pessimus.
693
prodĭtor, ōris προδότης.
694
nullus, a, um οὐδείς, µηδείς.
695
navalis, is, e ναυτικός.
696
communis, is, e κοινός.
697
classis, is θ. στόλος.
698
maior, ius µείζων· maiores, um πρόγονοι· magnus - maior - maximus.
699
clades, is θ. ὄλθρος, καταστροφή, ἧττα.
700
illustris, is, e ἐπιφανής, λαµπρός.
701
optĭmus, a, um ἄριστος (ὑπερθ. τοῦ bonus, a, um καλός, ἀγαθός), bonus - melior - optimus.
702
salve χαῖρε! (εὔχρηστος προστακτικὴ τοῦ salvĕo, ēre 2 ὑγειαίνω, εἶµαι καλά).
703
meo 1 πορεύοµαι, ἔρχοµαι.
704
liber, libri ἀρ. βιβλίον.
705
meus, a, um ὁ ἰδικός µου, ὁ ἐµός.
706
tuus, a, um ὁ ἰδικός σου, ὁ σός.
707
ignōro 1 ἀγνοῶ.
708
avus, i πάππος.
709
fructus, us καρπός.
710
arbor, ŏris θ. δένδρον.
711
memor, ŏris (+ γεν.) µνήµων τινός, ἐνθυµούµενος· immemor ἀµνήµων.
712
insum ἐνυπάρχω.
713
recĭto 1 ἀναγιγνώσκω µεγαλοφώνως.
714
libenter εὐχαρίστως.
715
cras αὔριον.
716
sub + acc. (ἐπὶ κινήσεως) ὑπό· κοντά· sub + abl. (ἐπὶ στάσεως) ὑπό· ὀπίσω· κατὰ τὴν διάρκειαν.
717
vesper, ĕri (β´) καὶ ĕris (γ´) ἀρ. ἑσπέρα, βράδυ· sub vespĕrum περὶ τὴν ἑσπέραν, πρὸς τὸ βράδυ.
 P. Aderĭmus: nihil nobis (ἡµῖν) iucundius est. Nihil magis719 nos delectat quam
fabŭlae et historiae721 et dicta722 sapientium723 virorum. Sed cur non statim724 mihi recitas?
720

A. Si id725 tibi gratius726 est, libenter tibi obtemperabo; tu autem memoria727 tene,728
quod tibi recitabo! Unus ex septem730 sapientibus, qui Bias appellabatur: «Omnia mea»,
729

inquit, «mecum (= cum me) porto». Socrătes: «Melior731 pars nostri (ἡµῶν)», inquit,
«immortalis732 est» et «Conscientia733 est vox734 deorum in nobis» et «Nemo735 vestrum, si
pecaverit,736 beatus737 erit». Solo exclamavit:738 «Nemo nostrum ante mortem beatus nominari
potest».739 Pythagŏras: «Amicus», inquit, «alter ego est». Maecēnas autem in testamento740
suo Augusto, imperatōri Romano, mandavit:741 «Horatii ut (ὡς) mei memor es!» Satĭsne
recitavi?
P. Gratiam742 tibi habĕo, qnod mihi iam hodĭe743 ex libro tuo recitavisti. Magnum
gaudium mihi paravisti. Sed si me amas, librum tuum mihi commŏda,744 ut una745 cum
fratribus meis me fabulis, quae in libro sunt, delectem! Nos omnes gratiam tibi habebimus et
tui memŏres erimus. Commodabĭsne librum?
A. Commodabo; ecce746 liber meus! Vale!
P. Vale, optime amice!

36. Ὁ Ἀννίβας ἐνθαρρύνει τοὺς στρατιώτας του.

∆εικτικαὶ καὶ ὁριστικαὶ ἀντωνυµίαι (Γρ. 43-44).
Hannibal, clarissimus ille747 Poenorum imperator, cum Alpium748 montes altissimos
superavisset, militum animum hac oratione confirmavit.749
«Vidētis, milites fortissimi, Italiam illam, domicilium hostium nostrorum. Galli,
incolae harum regionum,750 socii amicīque nostri erunt: hi nobis omnes res necessarias751
718
ne ἐρωτ. ἐγκλιτικὸν µόριον προσαρτώµενον εἰς τὸ τέλος τῆς λέξεως· ἆρά γε;
719
magis (ἐπίρρ.) µᾶλλον· multum (πολὺ) ἢ magnopĕre (µεγάλως) - magis - maxĭme (µάλιστα).
720
fabŭla, ae µῦθος.
721
historia, ae ἱστορία.
722
dictum λεχθέν, ρητόν, ἀπόφθεγµα· οὐδ. µτχ. παρακ. τοῦ dico, dixi, dictum, dicĕre 3 λέγω.
723
sapiĕns, ntis σοφός.
724
statim (ἐπίρρ.) εὐθύς, ἀµέσως.
725
is, ea, id αὐτός, οὗτος.
726
grate - gratĭus - gratissĭme εὐχαρίστως· gratus - gratior (ior, ius) - gratissimus εὐχάριστος, ἀγαπητός.
727
memorĭa, ae µνήµη.
728
tenĕo, ūi, ntum, ēre 2 κρατῶ, κατέχω.
729
qui, quae, quod ὅστις, ἥτις, ὅ,τι· ὅς, ὁ ὁποῖος· ἐδῶ τὸ quod σηµαίνει ὅ,τι.
730
septem ἑπτὰ (ἀπόλ. ἀριθµός).
731
melĭor, ĭus καλλίων, καλύτερος· bonus (a, um) καλός - melĭor (or, us) - optĭmus (a, um).
732
immortalis, e ἀθάνατος.
733
conscientĭa, ae συνείδησις.
734
vox, vocis φωνή.
735
nemo, γεν. nulius, δοτ. nemĭni, αἰτ. nemĭnem, ἀφ. nullo οὐδείς.
736
pecco 1 ἁµαρτάνω.
737
beatus, a, um εὐδαίµων, µακάριος.
738
exclamo 1 ἀναφωνῶ.
739
possum, potŭi, posse δύναµαι.
740
testamentum, i διαθήκη.
741
mando 1 παραγγέλλω, ἀναθέτω.
742
gratĭa, ae χάρις, εὐγνωµοσύνη· gratĭam habĕo χρεωστῶ εὐγνωµοσύνην.
743
hodĭe σήµερον.
744
commŏdo 1 δίδω, δανείζω.
745
unā (ἐπιρρηµατικῶς) ἀπὸ κοινοῦ (ἐν µιᾷ)· cum ὁµοῦ µετά τινος.
746
ecce (ἐπίρρ. δεικτικὸν) ἰδοῦ!
747
ille, illa, illud ἐκεῖνος.
748
Alpes, ĭum (πληθ.) αἱ Ἄλπεις.
749
confirmo 1 ἐνισχύω, στερεώνω, ἐνθαρρύνω.
750
regĭo, ōnis θ. χώρα.
praebebunt;752 hi erunt hostes acerrĭmi Romanorum illorum improborum. Urbes opulentae,753
Roma ista,754 caput ipsum, et opes755 urbis illius praeda756 vestra erunt. Haec omnia in
manibus757 vestris sunt. Romani ipsi in maximo sunt timōre.758 Vos ipsi expugnavistis
Saguntŭm (τῆς Ἱσπανίας), oppidum illud firmissimum,759 superavistis Pyrenaeos illos montes,
victōres760 fuistis Gallorum: etiam victōres erĭtis Romanorum illorum».

37. Κατιλίνας — Κικέρων.

Catilina homo improbissimus fuit. Eius consilia rei publicae Romanae perniciosa761
erant. Nam in animo habebat magistratus Romanos necare et pro iis ipse rem publicam
Romanam administrare762 et populum cum sociis suis expilare.763 Sed Cicĕro, qui illo anno
consul erat, consilio et fortitudine764 sua eum ita765 terruit et coërcuit,766 ut consilia eius
irrĭta767 essent. Catilina, postquam frustra Cicerōnem necare temptavit,768 ex urbe Roma
evasit,769 ut in Etruria copiis amicorum praeesset. Sed superatus et ipse in proelio necatus est.
Socii autem eius, qui in urbe erant, iussu Cicerōnis necati sunt, quamquam nonnulli770 nobiles
Romani vitam eorum servare studuĕrant. Eundem771 Cicerōnem, qui optĭme de patria sua
meruĕrat, postĕa cives accusavērunt,772 quod (ὅτι) cives Romanos necavisset, éŭmque
relegavērunt.773 Sed iussu eorúndem Romanorum brevi (ἀφ. τοῦ χρόνου: ἐντὸς βραχέος
χρόνου) in patriam revocatus est.
Idem Cicĕro miserrimum exĭtum774 vitae habuit. Nam iussu Antonii, qui ei inimicus
erat et eum timebat, necatus est. Memorĭam autem eius usque775 ad nostram aetatem homines
servaverunt.

38. Κροίσος και Σόλων.

Ἀναφορικαὶ καὶ ἐρωτηµατικαὶ ἀντωνυµίαι (Γρ. 45-46).
a) Croesus, rex Lydorum, in urbe Asiae habitabat, cui nomen erat Sardes. Hic rex,
cuius divitiae erant ingentes, tantam potentiam tantāsque opes habebat, ut fama776 eius in
omnibus terris et apud omnes gentes maxima esset. Ităque non modo amici et hospites, quos

751
necessarĭus, a, um ἀναγκαῖος.
752
praebĕo, ŭi, ĭtum, ēre 2 παρέχω.
753
opulentus, a, um πλούσιος.
754
iste, ista, istud οὗτος.
755
opes, opum θ. (πληθ.) πλούτη, θησαυροί, εὐπορία.
756
praeda, ae λεία, λάφυρα.
757
manus, us θ. χείρ.
758
timor, ōris m. φόβος.
759
firmus, a, um ἰσχυρός, ὀχυρός.
760
victor, ōris νικητής.
761
perniciosus, a, um ὀλέθριος.
762
administro 1 διοικῶ.
763
expīlo 1 συλῶ, λεηλατῶ.
764
fortitudo, ĭnis θ. ἰσχύς, ἀνδρεία.
765
ita (ἐπίρρ.) τόσον.
766
coërcĕo (arcĕo), ŭi, ĭtum, ēre 2 περικλείω, περιορίζω, συγκρατῶ ἐντός ὁρίων [ἀρκέω: παρεµποδίζω].
767
irrĭtus, a, um µάταιος.
768
tempto 1 ἀποπειρῶµαι.
769
evado, asi, asum, ĕre 3 ἐκφεύγω.
770
nonnŭllus, a, um τίς, κάποιος.
771
idem, eadem, idem ὁ αὐτός.
772
accuso 1 κατηγορῶ.
773
relĕgo 1 ἐξορίζω.
774
exĭtus, us m. ἔκβασις, ἔξοδος.
775
usque µέχρι.
776
fama, ae φήµη.
multos semper habent divites, sed etiam peregrini777 saepe in illa urbe erant, ut opes illius
spectarent.
b) Aliquando Solo Atheniensis, quem Graeci inter septern sapientes numoravērunt,
apud Croesum fuit, cuius hospes erat, et rex imperavit, ut ei omnes divitiae regiae778
monstrarentur. Deīnde a Croeso interrogatus est, quis felicissimus omnuim hominum esset.
Ille: «Tellus Atheniensis», inquit, «mea sententia779 felicissimus fuit; nam ei boni et probi
liberi780 erant et pro patria pugnans vitam efflavit». Tum Croesus: «Quid?», inquit, «Egŏne
tibi felicissimus esse non vidĕor?»781 Et Solo: «Res humanae»,782 inquit, «caducae783 sunt et
saepe mutantur. Quid incertius784 est quam opes et divitiae? Pauci785 homines usque ad
ultĭmum786 diem vitae fidis787 amicis, tranquillo animo, bona valetudine delectantur. Ităque
nemo ante mortem a me beatus nominabitur». Haec verba Solōnis Croeso, qui magna erat
superbia,788 non placuērunt, et rex sapientiam illius parvi (µικρόν, ὀλίγον) aestimavit.789 Sed
paulo post fortuna regis ita mutata est, ut ipse de felicitate sua dubitaret.790
c) Illis temporibus rex Persarum erat Cyrus, de quo supra791 sermo792 fuit, Cyri
potentia tanta erat, ut omnes gentes, qnibuscum (= cum quibus) bellabat, superaret. Croesus,
cui magna potentia Cyri displicebat,793 bellum paravit et cum magno exercitu in agros
Persarum intravit. Sed Cyrus exercitum Croesi superavit et urbem Sardem expugnavit.
Croesum vero794 ipsum cremare cogitans795 in rogo796 collocavit. In eo stans797 Croesus ter798
Solōnis nomen exclamavit. Tum Cyrus interrogavit Croesum, quis Solo esset et cur auxilium
eius imploraret. Et Croesus: «Auxilirim», inquit, «Solōnis non imploravi; sed memor eram
verborum sapientissimi illius viri, quae memoriae meae mandavi:799 Nemo ante mortem a me
beatus nominabitur». His verbis perturbatus Cyrus Croesum periculo, in quo erat, liberavit
éŭmque oravit, ut amicus suus esset. Sed regnum suum Croesus non recuperavit.800

39. Φιλοπατρία Σπαρτιάτιδος.

Nuntius quidam801 Lacedaemonius, qui ex pugna in urbem properaverat,802 muliĕri,
cuius quinque803 filii in acie necati erant, interroganti, quid de bello nuntiaret, filiorum
mortem nuntiavit. Tum illa: «Non hoc», inquit, «te interrogavi, sed illud tu mihi nuntia,
utrum804 nos hostem superaverimus, an805 ab eo superati simus». Is cum praeclaram victoriam

777
peregrinus, a, um ξένος.
778
regĭus, a, um βασιλικός.
779
sententĭa, ae γνώµη.
780
liberi, orum (πληθ.) τὰ τέκνα.
781
vidĕor, visus sum vidēri 2 φαίνοµαι, δοκῶ (παθ. τοῦ video).
782
humanus, a, um ἀνθρώπινος, φιλάνθρωπος.
783
cadūcus, a, um φθαρτός, µάταιος.
784
incertus, a, um ἀβέβαιος.
785
páucus, a, um ὀλίγος.
786
ultĭmus, a, um ἔσχατος, τελευταῖος.
787
fidus, a, um πιστός.
788
superbĭa, ae ὑπερηφάνεια.
789
aestĭmo 1 ἐκτιµῶ.
790
dubĭto 1 ἀµφιβάλλω.
791
supra (ἐπίρρ.) ἀνωτέρω· (πρόθεσις) + αἰτ. ὑπεράνω.
792
sermo, onis m. λόγος.
793
displicio, ui, itum, ere 2 ἀπαρέσκω.
794
vero δέ, ἀλλά, ὅµως.
795
cogĭto 1 σκέπτοµαι.
796
rogus, i ἡ πυρά.
797
sto, steti, statum, stare 1 ἵσταµαι.
798
ter τρίς.
799
mando memoriae ἐντυπῶ εἰς τὴν µνήµην.
800
recupĕro 1 ἀνακτῶµαι τι.
801
quidam, quaedam, quiddam ἢ quoddam τίς, τί.
802
propĕro 1 σπεύδω.
803
quinque πέντε.
804
uter, utra, utrum … an πότερος, ποτέρα, πότερον, ποῖος, α, ον ἐκ τῶν δύο … ἤ.
Lacedaemoniorum et cladem hostium nuntiavisset, mulĭer pro suo erga806 patriam amore:
«Vos», inquit, «dei immortales, laudo, quod patriam servavistis; filiorum mortem, quamqnam
est acerbissima,807 aequo808 tamen animo tolerabo».809
Tantus amor patriae in Lacaenarum animis erat.

40. Μύρµηξ και τέττιξ.

Ῥήµατα δ΄ συζυγίας (ἐνεργ. καὶ παθ. φωνή)· (Γρ. 65-74).
Formīca810 diligenter811 et prudenter frumentum aestate (ἀφ. τοῦ χρόνου)
collegĕrat,812 ut hieme (ἀφ. τοῦ χρόνου) cibum813 habēret. Sed cicāda814 futuri815 tempore non
cogitavĕrat. Ităque cum hiems esset, non habebat, unde816 nutriretur817 et formīcam rogavit, ut
sibi cibun impertiret.818 llla autem: «Quid impedivit»,819 inquit, «quominus820 aestate cogitares
de futuro tempore? Ouibus negotĭis821 (ποιητ. αἴτιον) impedīta eras?» Cicāda ad haec verba
respondit:822 «Cantavi823 in agris et in campis; tu vocem meam, qua omnes delectavi, non
audivisti?»824 Cum haec verba cicādae audivisset, formīca: «Audivi», inquit, «vocem tuam;
sed cum te monērem,825 ut laborares,826 consilio meo non oboedivisti.827 Qui (ὅστις) consilio
prudentium non oboedivĕrit, iure punietur.828 Qui aestate de futuro tempore non cogitaverit,
hieme iure esuriet.829 Cibus tibi a nobis non impertietur».

41. Αινείας.
Cum Graeci decimo anno belli Troiam dolo expugnavissent, urbs incendio deleta est,
incolae necati, feminae vinctae830 et in Graeciam transportatae sunt, ut servirent.831 In numero
eorum Troianorum, quos dei servavērunt, fuit Aenēas, filius Venĕris, vir fortissimus et
prudentissimus. Is iam initio consilia et facinora832 Parĭdis nunquam probavĕrat833 et cum
sensisset,834 quanta835 esset iniuria huius viri, optavĕrat836 et suaserat,837 ut bellum finiretur.

805
an ἤ.
806
erga + αἰτ. πρός.
807
acerbus, a, um πικρός.
808
aequus, a, um ἴσος· aequus animus ἀταραξία.
809
tolĕro 1 ὑποµένω.
810
formīca, ae µύρµηξ, µυρµήγκι.
811
diligēnter ἐπιµελῶς.
812
collĭgo, egi, ectum, igĕre 3 συλλέγω, συναθροίζω.
813
cibus, i τροφή.
814
cicāda, ae τέτιξ, τζίτζικας.
815
futurus, a, um µέλλων.
816
unde πόθεν, ἀπὸ ποῦ; ἀπ᾿ ὅπου, ὁπόθεν.
817
nutrio, ivi, itum, ire 4 τρέφω.
818
impertĭo (impartio), ivi, itum, ire 4 µεταδίδω, δίδω µέρος ἔκ τινος.
819
impedĭo 4 κωλύω, ἐµποδίζω.
820
quomĭnus ἵνα µή, ὥστε νὰ µὴ (τίθεται αντί του ne µετὰ απὸ κωλυτικὰ ρήµατα).
821
negotĭum. ii ὑπόθεσις, ἀσχολία.
822
respondĕo, ndi, nsum, ndēre 2 ἀποκρίνοµαι.
823
canto 1 ᾄδω, ψάλλω.
824
áudio, ivi, itum, ire 4 ἀκούω.
825
monĕo, ŭi, ĭtum, ēre 2 προτρέπω, συµβουλεύω.
826
laboro 1 ἐργάζοµαι· µοχθῶ· ὑποφέρω.
827
oboedĭo, ivi, itum, ire 4 ὑπακούω, πείθοµαι.
828
punĭo, ivi, itum, ire 4 τιµωρῶ.
829
esurĭo, ivi, itum, ire 4 πεινῶ.
830
vincĭo, vinxi, vinctum, ire 4 δένω, δεσµεύω.
831
servĭo, ivi, itum, ire 4 εἶµαι ἢ ὑπηρετῶ ὡς δοῦλος.
832
facĭnus, ŏris n. πρᾶξις, ἔργον.
833
probo 1 ἐπιδοκιµάζω.
834
sentĭo, sensi, sensum, sentire 4 ἀντιλαµβάνοµαι, ἐννοῶ.
835
quantus, a, um πόσος; ὅσος, ὁπόσος.
836
opto 1 εὔχοµαι, παρακαλῶ, ἐπιθυµῶ.
837
suadĕo, suasi, suasum, suadēre 2 πείθω, συµβουλεύω.
At838 cum hoc consilium repudiatum esset, neque laboribus neque vulneribus839 fatigatus840
omnibus proeliis interfuĕrat et cum ipso Achille pugnavĕrat.
Tum fuga vitam servavit et tanta fuit pietate,841 ut patrem senem umeris842 suis ex
urbe portaret. Cum ceteris Troianis, qui ex clade servati erant, postea in ltaliam venit843 ibīque
(καὶ ibĭque) novam patriam reppĕrit.844

42. Ὁ Ὀδυσσεὺς καὶ αἱ Σειρῆνες,

Cum Ulixes insulae Sirenum appropinquaret,845 divinae illae virgines in litŏre, quod
mira florum846 copia vestītum847 erat, sic cantabant:
«Navĭga huc,848 Ulixes, clarissime rex, cuius laude849 terrae et maria completa sunt.
Carmĭna nostra sunt dulciōra850 quam mel.851 Omnes curae,852 etiamsi853 gravissimae854 sunt,
leniuntur855 carminibus nostris. Advŏla;856 invitamus et rogamus te. Nos omnia scimus.857
Audies de laboribus858 periculīsque belli Troiani; cantabimus de incendio Troiae, quo illi
labores finiti sunt. Oboedi et audi, ut omnes nautae nobis oboediebant.
Sic Sirenes cantabant. Et oboedivisset Ulixes, nisi vinculis (ποιητ. αἴτιον),859 quibus
in nave religatus860 erat, impedītus esset.

43. Τὸ Ρωµαϊκὸν κράτος. Ἀριθµητικὰ (Γρ. 51-59).

a) Rei publicae Romanae initio unus vir praeerat, qui rex appellabatur. Α duobus861
fratribus Roma aedificata est, a Romŭlo et Remo, anno septingentesimo862 quinquagesimo863
tertio ante Christum natum.864 Post mortem Remi Romŭlus primus rex Romanorum fuit.
Septem reges Romani fuērunt: primus erat Romulus, secundus Numa Pompilius, tertius
Tullus Hostilius, quartus Ancus Marcius, quintus Tarquinius Priscus,865 sextus Servius
Tullius, septimus Tarquinius Superbus. Romani, postquam dominatione regum se866
liberaverunt anno quingentesimo867 decimo868 a. Chr. n., duos consules creavērunt,869 qui rem

838
at ἀλλά, δέ.
839
vulnus, ĕris οὐδ. τραῦµα, πληγή, κτύπηµα.
840
fatīgo 1 καταπονῶ.
841
píetas, atis θ. εὐσέβεια.
842
umĕrus, i ὦµος.
843
venĭo, veni, ventum, venire 4 ἔρχοµαι.
844
reperĭo, reppĕri, repertum, reperire 4 ἀνευρίσκω, ἀνακαλύπτω.
845
appropinquo 1 πλησιάζω.
846
flos, floris ἀρ. ἄνθος.
847
vestĭo, ivi ἢ ĭi, ītum, ire 4 ἐνδύω.
848
huc ἐδῶ, εἰς τοῦτον τὸν τόπον.
849
laus, laudis θ. ἔπαινος, αἶνος.
850
dulcis, e ἡδύς, γλυκύς, εὐχάριστος.
851
mel, mellis οὐδ. µέλι.
852
cura, ae µέριµνα, φροντίς.
853
étiamsi (etiam si) εἰ καί, ἂν καί, ὅσον καὶ ἄν.
854
gravis, e βαρύς, δεινός, ὀχλυρός.
855
lenĭo, ivi καὶ ii, ītum, ire 4 καταπραΰνω.
856
advŏlo 1 σπεύδω.
857
scio, scivi, scitum, scire 4 γνωρίζω.
858
labor, ōris θ. µόχθος, ταλαιπωρία, πόνος.
859
vincŭlum, i δεσµός.
860
religo 1 δένω τινά.
861
duo, duae, duo δύο.
862
septigenti 700.
863
quinquaginta 50.
864
natus, a, um γεννηθείς.
865
priscus, a, um ἀρχαῖος.
866
se (αὐτ. ἀντ. γ΄ προσ.) ἑαυτόν, ἑαυτούς.
867
quingenti 500.
868
decem 10.
publicam Romanam administrarent. Brutus et Collatīnus primi consules fuērunt. Praeterea870
multi alii magistratus erant: censōres,871 praetōres,872 aedīles,873 quaestōres,874 tribuni plebis.
Romani, ut imperium amplificarent,875 cum omnibus fere Italiae populis bellaverunt. Tria
bella Romani cum Samnitibus (343-272 π.Χ.) gessērunt.876 Duo consules, Decii, pater et
filius, alter bello Latinorum, alter bello Samnitium pro patria pugnantes vitam efflavērunt. Ab
anno ducentesimo877 sexagesimo878 sexto879 a. Chr. n. (ante Christum natum) tota fere Italia
Romanis parebat.
b) Tria bella inter Romanos et Carthaginienses erant, quae Punica appellantur.
Secundo bello Punico (ab anno ducentesimo duodevicesimo880 usque ad ultimum annum
eiusdem saeculi881) Romani primis quattuor882 pugnis a Poenis superati sunt. Post tertiam
cladem unius viri prudentia et constantia (ἀφ. τῆς αἰτίας) res publica Romana servata est,
Fabii Maximi dictatōris.883 Eodem bello tres Scipiōnes diversis884 temporibus summam885
imperii tenebant: duo, qui fratres erant, in Hispania cum Carthaginiensibus pugnavērunt et
ambo886 in pugna necati sunt; tertius ex iis Hannibalem, qui per quindecim887 annos victor
Italiam occupatam tenuĕrat, in Africa superavit (anno ducentesimo secundo a. Chr. n.) et hac
victoria bellum septendecim annorum finivit.888 Tertio bello Punico Carthago a Romanis
deleta est; urbs septendecim dies noctēsque flagrabat889 anno centesimo890 quadragesimo891
sexto. Eodem anno etiam Corinthum, opulentisstmam urbem Graeciae, Romani delevērunt.
c) Cum duobus populis Germaniae, Cimbris et Teutonis, Romani duodĕcim annos
bellaverunt. Illi, postquam omnes exercitus Romanos fugavērunt et agros vastavērunt
totămque Galliam occupavērunt, duobus atrocissimis892 proeliis a Romanis superati sunt annis
centesimo secundo et centesimo primo. His duabus pugnis multa milia893 hominum necata
sunt.
d) Ultimo894 ante Christum natum saeculo res publica Romana tribus bellis civilibus
vexata est. Anno sexagesimo tertio Cicero fortitudine et prudentia nefaria895 consilia Gatillnae
oppressit.896 Ab anno duodesexagesimo897 Caesar, qui anno undesexagesimo898 consul fuĕrat,
869
creo 1 δηµιουργῶ· ἐκλέγω.
870
praetérea (praeter ea) ἐπιπροσθέτως, ἐκτὸς τούτων, πρὸς τούτοις.
871
censor, ōris τιµητής, ἀπογραφεὺς τῶν πολιτῶν καὶ τῆς περιουσίας αὐτῶν καὶ τιµητὴς τῶν ἠθῶν.
872
praetor, ōris ἀρχηγός, ἡγήτωρ, ἐπὶ κεφαλῆς· ἀρχικῶς ὀνοµασία τοῦ ὑπάτου· ὁ µετὰ τὸν ὕπατον
ἀσκῶν δικαστικὰ καὶ ἑνίοτε στρατηγικὰ καθήκοντα ἄρχων.
873
aedīlis, is ἀγορανόµος.
874
questor, ōris ταµίας.
875
amplifĭco 1 ἐπαυξάνω, ἐπεκτείνω.
876
gero, gessi, gestum, gerĕre 3 φέρω, φορῶ, κρατῶ· πράττω, ποιῶ· ἐπιµελοῦµαι· παράγω.
877
ducenti 200.
878
sexaginta 60.
879
sex 6.
880
duodeviginti 18.
881
saeculum, i αἰών.
882
quattuor 4.
883
dictator, ōris δικτάτωρ.
884
diversus, a, um διάφορος.
885
summa, ae τὸ ὅλον· summa imperĭi τὸ σύνολον τῆς ἡγεµονίας.
886
ambo ἀµφότεροι.
887
quindecim 15.
888
finĭo, ivi, itum, ire 4 τελειώνω, ἀποπερατῶ.
889
flagro 1 καίοµαι.
890
centum 100.
891
quadraginta 40.
892
atrox, ōcis δεινός, φοβερός.
893
mile (ἄκλιτον εἰς τὸν ἑνικὸν) 1000.
894
ultimus, a, um ἔσχατος, τελευταῖος.
895
nefarĭus, a, um ἀνόσιος.
896
opprĭmo, pressi, pressum, primĕre 3 καταπιέζω, µαταιῶ, καταστρέφω.
897
duo-de-sexaginta 58.
septem annos cum Gallis bellavit. Caesar initio sex, deinde octo, postremo decem legiones899
habuit. Potentia900 Gaesăris tanta erat, ut rex esse videretur; id civibus displicuit. Ităque anno
quadragesimo quarto coniurati901 eum viginti tribus vulneribus necavērunt. Post Caesăris
mortem per duodecim annos bellum civile inter Octavianum, herēdem902 Caesăris, et
Antonium fuit. Sed anno tricesĭmo903 primo Antonius ab Octaviano pugna navali superatus
est. Ab illo tempore imperium Romanum uni viro paruit, qui imperator appellabatur.
Augustus primus imperator Romanorum fuit. Imperatōres per quingentos904 septem annos
imperio Romano praeerant (ab anno tricesimo primo ante Chr. n. usque ad annum
quadringentesimum905 septuagesimum906 sextum post Chr. n.). Hoc anno populi Germaniae
ultimum imperatorem, cui nomen erat Romulus Augustulus, imperio privaverunt.

44. Τί λέγει ἡ τοῦ Ἕκτορος σκιὰ ἐµφανισθεῖσα πρὸς τὸν Αἰνείαν.

Ῥήµατα γ΄ συζυγίας (ἐνεργ. καὶ παθ. φωνή)· (Γρ. 65-74).
Aeneas in somnis907 supra caput suum videt Hectŏrem, quem Achilles necavĕrat
turpibūsque vulneribus laceravĕrat.908 Erat autem Hector eadem specie, qua tum fuĕrat.
«Quid», inquit, «iaces,909 mi amice, in lecto910 nihil metŭens?911 Iam ex illo equo ligneo, quem
in arce912 constituistis,913 Graecorum fortissimi in urbem ruunt,914 iam ruit in urbem a litŏre
multitudo915 hostium. Saevient916 in hac urbe, dum eversa917 erit et templa eius incensa918
erunt. Utinam ne ligneum illud monstrum919 in arce a vobis constitutum esset! Utinam ne
templa fronde920 et floribus ornavissetis! Nunc levitas921 vestra punitur, laetitia922 in
dolorem923 convertitur.924 Tu vero, vir fortissime, nondum925 ad infĕros926 descendes.927 Te dei
immortales elegērunt,928 ut deos patrios929 serves et in nova urbe constituas. Mandant tibi, ut
in terra longinqua930 oppidum novum aedifices. Comprehende931 igĭtur simulacra deorum et

898
un-de-sexagesimo 59.
899
legĭo, ōnis θ. λεγεών, δύναµις 3.600 – 6000 ἀνδρῶν. ∆ιαιρεῖται εἰς 10 κοόρτεις (cohortes). Ἑκάστη
κοόρτις (cohors) διαιρεῖται εἰς 3 σπείρας (manipulus, i) και ἑκάστη σπείρα εἰς 2 ἑκατονταεταρχίας
(centuria, ae).
900
potentia, ae ἰσχύς.
901
coniuratus, a, um συνωµότης.
902
heres, ēdis κληρονόµος.
903
tricesĭmus, a, um (triginta 30) τριακοστός.
904
quingenti, ae, a πεντακόσιοι.
905
quadringentesĭmus, a, um τετρακοσιοστός.
906
septuagesĭmus, a, um ἑβδοµηκοστός.
907
somnus, i ὕπνος.
908
lacĕro 1 σπαράσσω, διασχίζω, κατακρεουργῶ.
909
iacĕo, ŭi, ēre 2 κεῖµαι, κατάκειµαι.
910
lectus, i κλίνη.
911
metŭo, ŭi, ĕre 3 φοβοῦµαι.
912
arx, arcis θ. ἀκρόπολις.
913
constitŭo, ŭi, ūtum, ĕre 3 καθίστηµι, ἐγκαθιστῶ, παρατάσσω· ἀποφασίζω.
914
ruo, rui, rutum, ĕre 3 ὁρµῶ.
915
multitudo, inis θ. πλῆθος.
916
saevĭo, ĭi, ītum, ire 4 µαίνοµαι, λυσσοµανῶ (ἀπὸ ἀγριότητα)· παραληρῶ.
917
everto, rti, rsum, ĕre 3 ἀνατρέπω, καταστρέφω, κατασκάπτω.
918
incendo, ndi, nsum, ĕre 3 ἀνάπτω, ἐξάπτω, πυρπολῶ, καίω.
919
monstum, i τέρας.
920
frons, ndis θ. φύλλωµα, φύλλα, κλάδος µετὰ φύλλων, στέφανος.
921
levĭtas, atis θ. κουφότης, κουφόνοια, ἐλαφρότης, ἐπιπολαιότης.
922
laetitĭa, ae χαρά, εὐροσύνη, εὐθυµία.
923
dolor, ōris ἀρ. λύπη, πόνος.
924
converto, rti, rsum, ĕre 3 στρέφω, µεταβάλλω, µετατρέπω.
925
nondum οὔπω, ὄχι ἀκόµη.
926
infĕri, orum οἱ κάτω, οἱ ἐν ᾍδου (δώµασι), ὁ ᾍδης.
927
descendo, ndi, nsum, ĕre 3 καταβαίνω.
928
elĭgo, elēgi, electum, ĕre 3 ἐκλέγω.
929
patrius, a, um πατρικός (τοῦ πατρός)· πατρῷος (τῶν πατέρων), πατρόθεν· πάτριος (τῆς πατρίδος).
930
longiquus, a, um µακρός· µεµακρυσµένος, µακρυνός.
ex incendio serva!» His verbis admonĭtus, Aeneas somno solutus932 est. Statim arma induit;933
iam enim ingens clamor934 et armorum sonitus935 audiebantur.

45. Προφητεία τοῦ Νηρέως (µυθ. θεὸς πατὴρ τῶν Νηρηΐδων).

Cum Paris Helĕnam per mare abducĕret,936 Nereus ira incensus haec praedixit:937
«Haec mulier, quam nunc in patriam tuam adducis,938 a Graecis reducētur.939 Utinam
Menelāus te cum muliere infīda940 in mari deprehendisset941 et necavisset! Nunc vero non tu
solum puniēris, sed etiam patria tua punietur. Cum multum diūque armis conflixerĭtis,942 urbs
illa clarissima, quam Priamus regit943 et tam multi reges ante Priamum rexērunt, evertetur.
Nondum intellexisti944 veritatem945 orationis meae; cum intellexĕris eam, clades vestra nullis
lacrĭmis avertetur.946 Utinam ne navem tuam in Graeciam direxisses!947 Utinam ne ius
hospitii948 a te neglectum949 et contemptum950 esset!» Sic951 Nereus monēbat. Sed Paris
monentem contemnēbat eīque aures952 non praebēbat.

46. Λόγος τοῦ Καίσαρος.

Cum Ariovĭstus, rex Sueborum, Romanis bellum indixisset953 et copias suas
adducĕret, milites Romani ita perterrĭti sunt, ut Caesar hanc orationem apud eos habēret:
«Iam diu bellum gerĭtis, milites; meis auspiciis954 (ἀφ. τοῦ τρόπου) copias
Helvetiorum magno proelio vicistis.955 Vincĕre igĭtur scitis, si fortis imperator vos ducit.956
Ităque nescio,957 cur nunc tantus timor animos vestros occupavĕrit. Metúĭtísne, ne a Germanis
vincamĭni? Optatĭsne,958 ut nobis a senatu auxilia mittantur,959 priusquam960 proelium cum
Germanis committamus?961 Hostes non multitudine, sed fortitudine militum vincuntur.

931
comprehendo, ndi, nsum, ĕre 3 λαµβάνω.
932
solvo, solvi, solutum, ere 3 λύω, ἀπαλλάσσω.
933
indŭo, ŭi, ūtum, ĕre 3 ἐνδύω, ἐνδύοµαι.
934
clamor, ōris ἀρ. κραυγή.
935
sonĭtus, us ἦχος.
936
abduco, xi, ctum, ĕre 3 ἀπάγω.
937
praedico, xi, ctum, ĕre 3 προλέγω.
938
adduco, xi, ctum, ĕre 3 προσάγω· παρακινῶ. παρασύρω.
939
reduco, xi, ctum, ĕre 3 ἐπανάγω, ἐπαναφέρω τινά.
940
infidus, a, um ἄπιστος.
941
deprehendo, ndi, nsum, ĕre 3 συλλαµβάνω.
942
confligo, flixi, flictum, ĕre 3 συµλέκοµαι.
943
rego, rexi, rectum, regĕre 3 κυβερνῶ, διοικῶ· κατευθύνω, διευθύνω.
944
intellĕgo (ὀρθώτερον τοῦ intelligo), exi, ctum, ĕre 3 ἐννοῶ.
945
verĭtas, atis θ. ἀλήθεια.
946
averto, rti, rsum, ĕre 3 ἀποτρέπω.
947
dirĭgo, rexi, rectum, ĕre 3 διευθύνω.
948
hospitĭum, ii φιλοξενία.
949
neglĕgo (ὀρθώτερον τοῦ negligo), exi, ectum, ĕre 3 ἀµελῶ.
950
contemno, mpsi (-msi), mptum (-mtum), ĕre 3 καταφρονῶ. Τὸ p παρεµβάλλεται χάριν εὐφωνίας.
951
sic οὕτω, ὧδε (ὡς ἑξῆς).
952
áuris, is θ. οὖς.
953
indīco, dixi, ctum, ĕre 3 κηρήσσω (πόλεµον), διάφορον τοῦ indĭco 1 δεικνύω· ἀποκαλύπτω.
954
auspicĭum, ii οἰωνοσκοπία· ἀρχηγία· ἔναρξις (π.χ. βασιλείας).
955
vinco, vici, victum, ĕre 3 νικῶ.
956
duco 3 ἄγω, ὁδηγῶ, λαµβάνω τινὰ µετ’ ἐµοῦ.
957
nescĭo 4 ἀγνοῶ, δὲν γνωρίζω.
958
opto 1 ἐπιλέγω, εὔχοµαι, παρακαλῶ, ἐπιθυµῶ.
959
mitto, misi, missum, ĕre 3 πέµπω, στέλλω.
960
priusquam πρὶν ἤ.
961
committo, misi, missum, ĕre 3 συνάπτω· διαπράττω· ἀναθέτω, ἐµπιστεύοµαι, παραδίδω.
Magnae ignaviae962 (γεν. τῆς αἰτίας) vos arguo,963 quod ipsum aspectum Germanorum
metuĭtis. Sed animus vobis restituētur,964 si audiverĭtis quod vobis dicam: hi Germani non
fortiores sunt quam ei, quos C. Marius vicit. Vinci igĭtur possunt et vincentur, credĭte965
mihi!».
Hac oratione ita animos militum acuit,966 ut omnes postero967 die pugnam poscerent968
et summa fortitudine proelium committĕrent. Hostes ab eis victi sunt.

47. Ὁ Βίας (6ος αἰ. π.Χ.).

Εἰς -io ῥήµατα τῆς γ΄ συζυγίας (Γρ. 78-80).
Bias unus ex illis septem sapientibus fuit, quorum nomina antiquis temporibus (ἀφ.
τοῦ χρόνου) clarissima erant, quia969 sapientia (ἀφ. τῆς ἀναφορᾶς) omnes homines superare
videbantur. Bias habitabat in urbe Priēna, quae in Carĭa (Ν∆. Μ. Ἀσία) sita erat. Cum
aliquando (τῷ 545 ὑπὸ τοῦ Κύρου) hostes hanc urbem cepissent,970 omnes cives ex urbe
fugērunt et multas res secum (cum se) asportavērunt.971 Bias a nonnullis admonĭtus est, ut
idem facĕret neque hostibus omnes res suas permittĕret.972 Tum ille: «Omnia mea» inquit
«mecum (cum me) porto».

48. Ἡ δικαιοσύνη τοῦ Αὐγούστου (63 π.Χ. - 14 µ.Χ.).

Augustus aliquando a Vedio Polliōne ad convivium973 invitatus erat. Cum iam
accubuisset,974 accĭdit,975 ut unus ex Vedii servis vas976 frangĕret977 crystallinum. Statim in
piscinam978 rapi eum iussit979 Vedius et obiici980 muraenis.981 Sed puĕro, cui vas excidĕrat,982
contĭgit,983 ut ex manibus eorum evadĕret, qui eum (δηλ. τὸν vasem) comprehendĕrant.
Confugit984 ad Augustum, id unum petens,985 ne piscibus986 obiiceretur, sed alio modo
interficeretur.987 Augustus, dolore et miserieordia988 motus:989 «Tu», inquit, «omnino990 non

962
ignavĭa, ae δειλία.
963
arguo 3 ἐλέγχω, κατηγορῶ.
964
restitŭo, ŭi, ūtum, ĕre 3 πάλιν ἀνορθῶ, ἀποκαθιστῶ.
965
credo, credĭdi, credĭtum, ĕre 3 + dat. πιστεύω, ἔχω ἐµπιστοσύνην τινί.
966
acŭo, ui, ūtum, ĕre 3 ὀξύνω, παροξύνω, παρορµῶ.
967
postĕrus, a, um ὕστερος.
968
posco, poposci, poscĕre 3 ζητῶ.
969
quia ἐπειδή.
970
capĭo, cepi, captum, er̆e 3 λαµβάνω, συλλαµβάνω, καταλαµβάνω, κυριεύω.
971
asporto (abs-porto) 1 ἀποκοµίζω.
972
permitto, misi, missum, ĕre 3 ἐπιτρέπω, παραδίδω.
973
convivĭum, ii συµπόσιον.
974
accumbo, ui, ĭtum, ĕre 3 κατακλίνοµαι.
975
accĭdit (ad-cado [πίπτω]) ut συνέβη, συνέπεσεν (ὡς ἔκπληξις) ὥστε (ἀπρόσ.)· διάφορον τοῦ accīdo 3
(ad-caedo [κόπτω]) ἀνατέµνω, περικόπτω.
976
vas, vasis, ἀρ. ἀγγεῖον.
977
frango, fregi, fractum, ĕre 3 θραύω.
978
piscina, ae ἰχθυοτροφεῖον, στέρνα (ὑπῆρχε εἰς ὅλας τὰς ἐπαύλεις τῶν πλουσίων).
979
iubĕo, iussi, iussum, ēre 2 διατάσσω.
980
obiicĭo, ieci, iectum, ĕre 3 ρίπτω.
981
muraena, ae µύραινα (σµέρνα).
982
excĭdo (ex-cado), excecĭdi, excāsum, ĕre 3 ἐκπίπτω· διάφορον τοῦ excīdo (ex-caedo) ἐκκόπτω.
983
contĭgit ut συνήφθη, συνέβη (κατὰ τύχην) ὥστε (ἀπρόσ.)· contĭngo (cum-tango), tĭgi, tactum, ĕre
ἅπτοµαι.
984
confugĭo, fugi, fugĭtum, ĕre 3 φεύγω, καταφεύγω, προσφεύγω.
985
peto, petīvi καὶ petĭi, petītum, ĕre 3 ζητῶ, παρακαλῶ.
986
piscis, is, ἀρ. ἰχθύς.
987
interficĭo, fēci, fēctum, ĕre 3 φονεύω.
988
miserieordĭa, ae οἶκτος.
989
movĕo, movi, motum, ēre 2 κινῶ· συγκινῶ· προκαλῶ.
990
omnīno (ἐπίρρ.) παντελῶς· µετὰ ἀπὸ ἄρνησιν: οὐδόλως.
interficieris; vobis autem, servi, praecipio,991 ut vasa omnia crystallina frangatis piscinămque
compleatis».992

49. Ὁ Τυρταῖος. Περιφραστικὴ συζ. (Γρ. 77).

Messenii bello victi a Lacedaemoniis iugum993 servitutis994 durae cum indignatione995
tolerabant. Cum occasio996 deficiendi997 data esset, illud iugum deiecērunt.998 Lacedaemonii,
cum belli finem999 facĕre1000 non possent, oracŭlum Delphĭcum consulĕre1001 consilium
cepērunt.1002 Consulentibus [µτχ. τοῦ consŭlo] hoc oraculum edĭtum1003 est: «Athenis (ἀφ.)
dux petendus (ζητητέος) est. Graves clades accipietis,1004 nisi ducem arcessiveritis1005
Athenis». Oboedivērunt oracŭlo nec1006 frustra ducem ab Atheniensibus petivĕrant. At
qualem1007 accepērunt! Poëtam claudum1008 reīque militaris1009 ignarum,1010 cui nomen erat
Tyrtaeus. Primo igĭtur putabant1011 se deceptos1012 vel1013 ignominia1014 affectos1015 esse. Sed
paulo post sententiam mutavērunt. Carminibus enim Tyrtaei tam alăcres1016 facti sunt ad
pugnandum et vincendum, ut praeclarissimam victoriam parĕrent.1017 Ita Messeniorum
potentia concussa1018 et bellum felicissime confectum1019 est.

50. Ἡ πρὸς τὴν Ἄρτεµιν ἀσέβεια τοῦ Ἀγαµέµνονος καὶ ἡ τιµωρία αὐτοῦ.
Ἀποθετικὰ καὶ ἡµιαποθετικὰ ῥήµατα (Γρ. 75-77).
Agamemnon cum ad Aulĭdem moraretur,1020 venari1021 solebat.1022 Aliquando in luco,
ubi Diana venari solebat, venatus est. Cum autem cervam1023 pulcherrimam, quae Dianae
sacra erat, interfecisset, valde gavīsus1024 est. «Ne Diana quidem»,1025 inquit, «arcu1026

991
praecipĭo, cepi, ceptum, ĕre 3 διατάσσω.
992
complĕo, evi, etum, ĕre 3 πληρῶ.
993
iungum, i ῥάχις (ὄρους)· ζυγὸς (π.χ. δουλείας).
994
servĭtus, utis, θ. δουλεία.
995
indignatĭo, ōnis, θ. ἀγανάκτησις.
996
occasĭo, ōnis, θ. εὐκαιρία.
997
deficĭo, feci, fectum, ĕre 3 ἀφίσταµαι, ἀποστατῶ.
998
deiicĭo (ἢ deicio), eci, ectum, ĕre 3 ἀποβάλλω, ἀποσείω.
999
finis, is, θ. τέλος· (εἰς τὸν πληθ.) fines, ĭum ἡ χώρα.
1000
facĭo, feci, factum, ĕre 3 ποιῶ.
1001
consŭlo, ui, tum, ĕre 3 συµβουλεύοµαι, ἐρωτῶ.
1002
capĭo, cepi, captum, ĕre 3 λαµβάνω, καταλαµβάνω, κυριεύω.
1003
edo, edĭdi, edĭtum, ĕre 3 ἐκδίδω.
1004
accipĭo, cepi, ceptum, ĕre 3 λαµβάνω, παραλαµβάνω, δέχοµαι, ὑποδέχοµαι, παραδέχοµαι.
1005
arcesso, īvi, ītum, ĕre 3 µεταπέµποµαι, στέλλω καὶ προσκαλῶ.
1006
nec καὶ δέν· οὔτε.
1007
qualis, is, e ποίου εἴδους ἢ ποίας ποιότητος; τοιούτου εἴδους ἢ τοιαύτης ποιότητος.
1008
cláudus, a, um χωλός.
1009
militaris, is, e στρατιωτικός· res militaris τὰ πολεµικὰ πράγµατα.
1010
ignarus, a, um + γεν. ἄνευ γνώσεων, ἄνευ πείρας, ἄπειρος (τινὸς πράγµατος).
1011
puto 1 νοµίζω, θεωρῶ.
1012
decipĭo, cepi, ceptum, er̆e 3 ἀπατῶ, ἐξαπατῶ.
1013
vel εἴτε, καί.
1014
ignominĭa, ae ὄνειδος, ἀτίµωσις, ἐξευτελισµός, καταισχύνη..
1015
afficīo (ἢ adficio), feci, fectum, ĕre 3 ποιῶ τὶ τινί· περιβάλλω τινὰ τινί· ignominiā afficio ὀνειδίζω.
1016
alăcer, alăcris, alăcre πρόθυµος· εὔθυµος.
1017
parĭo, pepĕri, parĭtum καὶ partum, ĕre 3 γεννῶ, δηµιουργῶ, παράγω· προξενῶ.
1018
concutĭo (cum-quatio σείω), cussi, cussum, ĕre 3 σείω, κλονίζω, «ταρακουνῶ».
1019
conficĭo, feci, fectum, ĕre 3 φέρω εἰς πέρας, ἐκτελῶ, ἐπιτελῶ, κάνω.
1020
moror, atus sum, ari 1 (ἀποθ.) διατρίβω, παραµένω· χρονοτριβῶ, καθυστερῶ.
1021
venor, atus sum, ari 1 (ἀποθ.) κυνηγῶ.
1022
solĕo, ĭtus sum, ēre 2 (ἡµιαπ.) συνηθίζω.
1023
cerva, ae θ. ἡ ἔλαφος.
1024
gáudĕo, gavisus sum, ēre 2 (ἡµιαπ.) χαίρω (πρβλ. «γηθέω-ῶ»).
sagittīsque melĭus1027 uti1028 potest». Dea irata1029 a rege, qui talĭa1030 dicĕre áusus1031 erat,
poenas repetivit.1032 Subito1033 enim tanta tranquillĭtas1034 maris consecuta1035 est, ut (ὥστε)
classis egrĕdi1036 non posset.
Principes1037 hac re perterriti Calchantem vatem1038 consuluērunt, quis deus Graecis
irascerētur.1039 Is primum, cum (ἐπειδὴ) iram regis verĭtus1040 verum1041 profitēri1042 non
audēret, tacŭit.1043 Denĭque1044 cum Achilles pollicĭtus1045 esset se eum tutaturum1046 esse:
«Diana», inquit, «Agamemnŏni irascitur, cum cervam sacram interficĕre ausus sit. Is nisi
Iphigeniam, filiam suam, deae immolavĕrit, ventum secundum non nanciscetur».1047 Tum rex:
«Tu», inquit, «Calchas, mihi mala nuntiare soles. Quis suam filiam immolare audebit? Egŏ id
non faciam». Denĭque autem a principibus coactus1048 filiam cum matre arcessivit.

51. Ὁ Λεωνίδας.
Γερούνδιον καὶ γερουνδιακόν (Γρ. 172-174).
Leonĭdas, rex Lacedaemoniorum, ad Thermopy̆las profecturus1049 erat. Ephŏris, cum
1050
nimis parvas copias ab eo duci dixissent,1051 hoc respondit: «Satis magnas duco ad id, quod
1052
acturus sum». Illi interrŏgant: «Nonne1053 in animo habes victoriam parĕre? Num1054 aliud
consilium cepisti?» At ille: «Specie», inquit, «proficiscor, ut barbăros ab adĭtu1055 ad fines
nostros prohibeam; revēra, ut morĭar1056 pro Graecia». Castris vero ad Thermopy̆las positis ita
suos allocutus1057 est: «Barbăros adesse scitis; non licet1058 nobis tempus (οὐδ.) in
consultationibus1059 consumĕre:1060 iam igĭtur aut moriendum est nobis aut vincendi sunt
barbări».

1025
ne … quidem οὐδέ, οὔτε.
1026
arcus, us τόξον· ἁψὶς (-ῖδος).
1027
melĭus (ἐπίρρ. ἐκ τοῦ melĭor ἀµείνων) κάλλιον, καλύτερον.
1028
utor, usus sum, uti 3 + ἀφ. (ἀποθ.) χρησιµοποιῶ.
1029
iratus, a, um ὀργισθείς.
1030
talis, is, e τοιοῦτος, τοιαύτη, τοιοῦτον, τοιούτου εἴδους.
1031
áudĕo, áusus sum, ēre (ἡµιαπ.) 2 τολµῶ.
1032
repeto 3 ἀπαιτῶ.
1033
subito αἴφνις.
1034
tranquillĭtas ἡσυχία, ἠρεµία.
1035
consĕquor, secutus sum, sĕqui 3 (ἀποθ.) ἐπακολουθῶ.
1036
egredĭor, egressus sum, egredi 3 (ἀποθ.) ἐξέρχοµαι, ἐκπλέω.
1037
princeps, cĭpis πρῶτος· ἡγεµών.
1038
vates, is µάντις. Γεν. πληθ. vatum, µολονότι ἰσοσύλλαβον.
1039
irascor, iratus sum, irasci 3 (ἀποθ.) ὀργίζοµαι.
1040
verĕor, verĭtus sum, verēri 2 (ἀποθ.) φοβοῦµαι.
1041
verum, i τὸ ἀληθές.
1042
profitĕor, professus sum, profiteri 2 (ἀποθ.) ὁµολογῶ, λέγω.
1043
tacĕo, ŭi, ĭtum, ĕre 2 σιωπῶ.
1044
denĭque (ἐπίρρ.) τέλος.
1045
pollicĕor, ĭtus sum, eri 2 (ἀποθ.) ὑπισχνοῦµαι, ὑπόσχοµαι.
1046
tutor, tutatus sum, tutari 1 (ἀποθ.) προστατεύω.
1047
nanciscor, nactus sum, nancisci 3 λαµβάνω, τυγχάνω τινός, «εὑρίσκω», «µοῦ τυχαίνει».
1048
cogo, coëgi, coactum, ĕre 3 ἀναγκάζω.
1049
proficiscor, profectus sum, proficisci 3 (ἀποθ.) πορεύοµαι.
1050
nimis λίαν, πολύ.
1051
dico, xi, ctum, ĕre 3 λέγω.
1052
ago, egi, actum, ĕre 3 ἄγω, πράττω· ὑποδύοµαι· ago cum aliquo διαπραγµατεύοµαι, συζητῶ.
1053
nonne µήπως δέν, µὰ δέν; (ἀναµένεται καταφατική ἀπάντησις).
1054
num µήπως, µὴ τυχόν; (ἀναµένεται ἀρνητική ἀπάντησις)· ἐὰν καὶ κατὰ πόσον.
1055
adĭtus, us εἴσοδος.
1056
morĭor, mortuus sum, mori 3 (ἀποθ.) ἀποθνήσκω.
1057
allŏquor, allocutus sum, alloqui 3 (ἀποθ.) προσφωνῶ.
1058
licet, licŭit, licēre 2 ἐπιτρέπεται.
1059
consulatĭo, ōnis, θ. διαβούλιον, σύσκεψις.
1060
consumo, consumpsi, consumptum, consumĕre 3 καταναλίσκω.
 52. Θάνατος τοῦ ὑπάτου Αἰµιλίου ἐν τῇ παρὰ τὰς Κάννας µάχῃ.
Anno a. Chr. n. ducentesĭmo sexto decĭmo Aemilius et Terentius consulatu1061
(ἀφαιρ., ἀντικ. τοῦ fungebantur) fungebantur.1062 Gerebatur tum bellum cum Hannibăle
Poeno. Ad Cannas Terentĭus, invīto1063 collega,1064 (ἀφ. ἀπόλυτος· Γρ. 171-172) copias in
aciem eduxit.1065 Secutus1066 est Aemilĭus, ne (ἵνα µὴ) collegam deserĕret.1067 Primo
equestre1068 proelium fuit. Equites Romani pulsi1069 terga1070 verterunt.1071 Deīnde copiae
pedestres manum conseruērunt.1072 Ne ii quidem (ne ... quidem οὐδὲ) rem bene gessērunt.
Romanorum ii, quibus Aemilĭus praeerat, aliquamdĭu1073 impĕtum sustinuērunt. Postrēmo,
consŭle gravĭter vulnerato (ἀφ. ἀπόλυτος), hi quoque1074 fusi1075 sunt. Lentŭlus, tribunus
milĭtum,1076 cum praetervĕhens1077 equo sedentem1078 in saxo1079 consŭlem vidisset, his verbis
eum allocutus est: «Adhuc1080 tibi, Aemīli, vires supersunt1081 et ego te tuēri1082 possum. Cape
igitur hunc equum, ne hanc pugnam morte consulis fatalem1083 facias». At ille respondit: «Ego
non iam convalescam;1084 tu, Lentŭle, sequĕre cetĕros, ne utrŭmque1085 nostrum hostes
opprĭmant. Romae (γεν. τῆς ἐν τόπῳ στάσεως: ἐν Ῥώµῃ) hortare1086 senatōres, ut urbem
munĭant1087 et praesidiĭs1088 firment». Dum ita colloquuntur, iam hostes adsunt. Consŭlem
obruŭnt1089 telis, Lentŭlum ex eorum manĭbus eripit1090 equus.

53. Ὁ ὅρκος τοῦ Ἀννίβα.

Hamīlcar, pater Hannibălis, in Hispanĭam imperator profecturus Carthagĭne deis
immortalibus sacrificavit. Quae sacrificatio dum conficiebatur, ad aram stans ex filio
qnaesivit,1091 num secum in bellum proficisci cupĕret.1092 Hannĭbal id libēnter1093 accepit
atque multis blanditiis1094 patrem consecravit,1095 ne dubitaret ducĕre. «Facĭam», inquit

1061
consulatus, us ἀρ. ἡ ὑπατεία, τὰ καθήκοντα τοῦ ὑπάτου.
1062
fungor, functus sum, fungi 3 + abl. (ἀποθ.) ἐπιτελῶ, ἐκτελῶ (ὑπηρεσίαν, καθήκοντα κ.λ.π).
1063
invītus, a, um ἄκων.
1064
collēga, ae συνάδελφος, συνεργάτης· ἐδῶ: ὁ συνάρχων.
1065
educo (e[x]-duco), xi, ctum, ĕre 3 ἐξάγω.
1066
sequor, secutus sum, sequi 3 (ἀποθ.) ἀκολουθῶ.
1067
desĕro, deserŭi, desērtum, deserĕre 3 καταλείπω, παρατῶ εἰς τὸ µέσον.
1068
equestrer, stris, stre ἱππικός.
1069
pello, pepŭli, pulsum, ĕre 3 ἀπωθῶ, ἀποκρούω.
1070
tergum, i νῶτον.
1071
verto, verti, vertum, vertĕre 3 στρέφω.
1072
consĕro, conserŭi, consertum, consertĕre 3 συνάπτω, συνδέω· consĕro manum συµπλέκοµαι.
1073
aliquamdĭu ἐπί τινα χρόνον.
1074
quoque (σύνδ. ἐπιτασσόµενος) καί, ὡσαύτως, ἐπίσης, ἔτι.
1075
fundo, fudi, fusum, fundĕre 3 διασκορπίζω.
1076
tribunus militum χιλίαρχος (διοικητὴς λεγεῶνος).
1077
praetervĕhor, vectus sum, i 3 (ἀποθ.) διέρχοµαι παραπλεύρως, παρέρχοµαι.
1078
sedĕo, sedi, sessum, sedēre 2 κάθηµαι.
1079
saxum, i λίθος.
1080
adhuc ἀκόµη, ἕως τώρα.
1081
supersum, fŭi, esse ὑπολείποµαι εἰς τί.
1082
tuĕor, tuĭtus (tutus) sum, tuēri 2 (ἀποθ.) προσέχω, προφυλάσσω, διασῴζω.
1083
fatalis, e µοιραῖος, ὀλέθριος.
1084
convalesco, convalŭi, convalescĕre 3 ἀναρρώνυµαι, ἀναρρωνύω, ἀναρρώνω, γίνοµαι καλά.
1085
utĕrque, utrăque, utrŭmque (γεν. útrĭúsque) ἑκάτερος, καθεὶς ἐκ τῶν δύο, ἀµφότεροι.
1086
hortor, hortatus sum, ari 1 (ἀποθ.) προτρέπω.
1087
munĭo, ivi, itum, ire 4 ὀχυρῶ.
1088
prasesidĭum, ii φρουρά.
1089
obrŭo, obrŭi, obrŭtum, obrutĕre 3 κατακαλύπτω.
1090
eripĭo (e[x]-rapio ἁρπάζω), eripŭi, ereptum, eripĕre 3 ἀφαρπάζω, ἀπαλλάσσω, σῴζω.
1091
quero, quesivi, quesitum, querĕre 3 ἐρωτῶ, ζητῶ.
1092
cupĭo, cupivi, cupītum, cupĕre 3 ἐπιθυµῶ.
1093
libenter ἀσµένως.
1094
blanditĭa, ae θωπεία.
1095
consecro 1 καθιερῶ, ἀφιερῶ· ἱκετεύω.
Hamīlcar, «quod oras, mi fili, si fidem mihi dedĕris, quam postŭlo.1096 Hanc aram tenens iura
te nunquam amicum popŭli Romani futurum esse!» Hoc iusiurandum1097 Hannĭbal, puer
novem1098 annorum, patri dedit ac per totam vitam tam fidelĭter conservavit,1099 ut nemo
unquam1100 Romanis (δοτ. ἀντικειµενικὴ) infestĭor1101 fuĕrit.
54. Ὁ Ἀµίλκας εἰς τὴν Ἱσπανίαν.
Anno a. Chr. n. ducentesĭmo tricesĭmo septĭmo Hamīlcar in Hispaniam missus est, ut
ibi cum bellicosis gentibus bellaret. Is in Hispaniam secum duxit Hasdrubălem, iuvĕnem
illustrem,1102 cui propter praeclaram indŏlem1103 filiam suam in matrimonĭum1104 dedĕrat, et
Hannibălem filium, puĕrum novem annorum. Mare (οὐδ.) transgressus Hamilcar magnas res
secunda fortuna gessit: bellicosissimas gentes subegit,1105 permulta1106 oppĭda cepit, magnas
opes collegit1107 magnŭmque et fortem exercĭtum sibi comparavit. Iam bellum Romanis
indicĕre meditabatur,1108 cum subĭto mortŭus est: nono anno postquam in Hispanĭam venĕrat,
adversus bellicosam gentem Vettōnum (Vettōnes ἢ Vectōnes, οἱ Βέττωνες) pugnans
cecĭdit.1109

1096
postŭlo 1 ἀπαιτῶ.
1097
iusiurandum, iurisiurandi, n. ὅρκος.
1098
novem 9.
1099
conservo 1 διατηρῶ, διαφυλάσσω.
1100
unquam ποτέ.
1101
infestus, a, um δυσµενής, ἐχθρικός, ἐπικίνδυνος.
1102
illustris, e ἐπιφανής, λαµπρός.
1103
indŏles, is, θ. εὐφυΐα.
1104
matrimonĭum, ii γάµος.
1105
subĭgo (sub ago), subēgi, subactum, subigĕre 3 ὑποτάσσω.
1106
permultus, a, um πάρα πολύς.
1107
collĭgo, collegi, collectum, colligĕre 3 συνδέω, συνενῶ, συνενώνω, συναθροίζω.
1108
medĭtor, meditatus sum, meditari 1 (ἀποθ.) σκέπτοµαι, µελετῶ, σχεδιάζω.
1109
cado, cecĭdi, casum, cadĕre 3 πίπτω· φονεύοµαι.