UVOD

Prelom ili faktura ( lаt. Fractura ) je udružena mehanička povreda koja se karakteriše
oštećenjem mekih tkiva, prekidom kontinuiteta kosti ( lаt. fractura osseum ) ili hrskavice ( lаt.
fractura cartilaginis ) koji nastaje djelovanjem spoljašnje sile, koja je dovoljno jaka da nadjača
nivo fiziološke elastičnost kosti ili hrskavice. Prelomi mogu nastati kao posledica povrede ili kao
posledica raznih oboljenja povezanih sa promjenama u strukturi i karakteristikama koštanog
tkiva.
Prelom može da nastane na bilo kojem dijelu koštanog sistema, ali mjesto koje spade u
najučestalije prelome dugih kostiju jeste potkoljenica.
Potkoljenica se sastoji iz dvije kosti, to su tibija i fibula, ili golenjača i lišnjača.
Prelomi ove dvije kosti nastaju kao posledica saobraćajnog i industrijskog traumatizma,
određenih sportskih aktivnosti ali, i kao posledica slučajnog pada.
Opširnije o ovim povredama biće objašnjeno u sledećih nekoliko stranica.

1
 1. GOLENJAČA ( tibia )

Golenjača ( tibia ) je duga, unutrašnia kost potkoljenice koja se svojim gornjim okrajkom
spaja sa butnom kosti i lišnjačom, a donjim okrajkom sa lišnjačom i skočnom kosti. Na golenjači
se opisuju tijelo i dva okrajka. Tijelo ( corpus tibiae ) ima 3 strane: spoliašniu, unutrašnju i
zadnju ( facies lateralis, medialis et posterior ) i tri ivice: prednju, spoljašnju i unutrašnju ( margo
anterior, interosseus et medialis ). Gornji okrajak ( extremitas superior ) je masivniji i na njemu
se vide dva koštana ispupčenja, spoljašnje ( condylus lateralis ) i unutrašnje ( condylus medialis
). Na prednjoj strani ovog okrajka nalazi se golenjačno ispupčenje ( tuberositas tibiae ). Donji
okrajak ( extremitas inferior ) posjeduje zglobne površine koje služe za spoj sa donjim okrajkom
lišnjače i skočnom kosti. Na njegovom unutrašnjem dijelu vidi se koštani nastavak, unutrašnji
gležanj ( malleolus medialis ).
Na sl. br. 1. je prikazana golenjača ( tibia ).

Sl. br. 1. Golenjača ( tibia )

2
 2. LIŠNJAČA ( fibula )

Lišnjača (fibula) je duga, spoljašnja kost potkoljenice čiji se gornji okrajak spaja sa
golenjačom a donji sa golenjačom i skočnom kosti. Na lišnjači se razlikuju tijelo i dva okrajka.
Tijelo ( corpus fibulae ) ima tri strane, spoliašnju. unutrašniu i zadnju ( facies lateralis, medialis
et posterior ). Na gornjem okrajku ( extremitas superior ) vidi se glava ( caput fibulae ) i vrat
lišnjače ( collum flbulae ). Donji okrajak ( extremitas inferior ) je spoljašnji gležanj ( malleolus
lateralis ) koji se zglobnjava sa donjim okrajkom golenjače i skočnom kosti.
Na sl. br. 2. je prikazana lišnjača ( fibula ).

Sl. br. 2. Lišnjača ( fibula )

3
 3. PRELOM ( fractura )

Prelom ili faktura ( lаt. Fractura ) je udružena mehanička povreda koja se karakteriše
oštećenjem mekih tkiva, prekidom kontinuiteta kosti ( lаt. fractura osseum ) ili hrskavice ( lаt.
fractura cartilaginis ) koji nastaje djelovanjem spoljašnje sile, koja je dovoljno jaka da nadjača
nivo fiziološke elastičnost kosti ili hrskavice. Prelomi mogu nastati kao posledica povrede ili kao
posledica raznih oboljenja povezanih sa promjenama u strukturi i karakteristikama koštanog
tkiva. Težina preloma zavisi od obima oštećene kosti i njihovog broja. Višestruki prelomi velikih
kostiju mogu dovesti do oštećenja krvnih sudova sa masovnim gubitkom krvi i traumatskim
šokom. Takođe, posle preloma bolesnici se dugo oporavljaju. Oporavak može da potraje i više
mjeseci, i prati ga značajno umanjenjenje životnih i radnih sposobnosti povrijeđene osobe.
Progresivno uvećavanje traumatizma poslednjih 50 godina dovodi do pojave savremene
epidemije preloma. Saobraćajni traumatizam zauzima prvo mjesto ali su u stalnom porastu i
povrede na radu, u sportu i rekreaciji, a u velikom porastu su i ratne povrede sa složenim
ustrelnim u postrelnim prelomima.
Prema raspoloživim podacima u 5 do 10% slučajeva javlja se nezarastanje preloma. Kod
otvorenih preloma potkoljenice taj procenat je veći i iznosi 60%, a u ratnoj hirurgiji i do 67%.
Jedna od najtežih komplikacija lošeg liječenja preloma je hronična infekcija kosti (
osteomijelitis ) koja se sreće u 40% komplikovanih preloma. Prisustvo hronične infekcije za
bolesnika izgleda dramatično. On se previja više puta nedeljno, međutim višegodišnja infekcija
ostavlja teške "deformitete" i na vitalnim organima dovodeći do smrtnog ishoda ukoliko se ne
izvrši amputacija ekstremiteta.
Prema uzroku koji je izazvao prelom kosti ili hrskavice razlikujemo:
- Traumatski prelom zdravih kosti ili hrskavice ( lаt. fractura traumatic ) je prekid
kontinuiteta kosti ili hrskavice izazvan djelovanjem mehaničke sile,
- Spontani ili patološki prelom kosti ili hrskavice je prekid kontinuiteta kosti ili
hrskavice nastao kao posledica bolesti.
Na osnovu toga da li je u toku preloma došlo do oštećenja kontinuiteta kože i potkožnog
tkiva, i da li postoji ili ne postoji komunikacija mjesta preloma sa spoljašnjom sredinom
razlikujemo:
- Otvoreni prelom, ( lаt. fractura aperta complicate ) kod koga je iznad patrljaka kosti ili
u njegovom neposrednom okruženju oštećena koža. Prelomljene kosti su u direknom kontaktu sa
spoljašnom sredinom, izložene mogućoj infekciji, i u praksi su teži za liječenje i oporavak.
Projektil kod ustrelina, ili primarni isekundarni projektili kod eksplozije mogu prouzrokovati
otvorene ( komunitivne ) prelome.
- Zatvoreni prelom, karakteriše se po tome što je iznad preloma koža intaktna ( očuvana
). Prelomljene kosti nisu u kontaktu sa spoljašnjom sredinom. Javljaju se uglavnom na
ekstremitetima, i lakši su za liječenje.
Prema težini prelomi mogu biti:
- Složeni ili segmentarni prelomi karakterišu se oštećenjem kosti na dva ili više mjesta.
Takvi prelom su dvostruki ili višestruki ( lаt. fractura duplex, fractura multiplex seu
comminutiva ). Najčešće se javljaju na dugim kostima ekstremiteta. Kod pada sa visine na
ekstremitete mogu nastati složeni prelomi na raznim nivoima. Pri tome usled prodiranja oštrih
krajeva višestruko polomljenih kostiju kroz meka tkiva i kožu ovi prelomi mogu biti i otvoreni.
Ovi prelomi su karakteristični po lokalizaciji lezija, i otežanoj repoziciji i liječenju.

4
 - Prosti prelomi ili naprsnuća (fisure), bez odvajanja prelomljenih segmenata kostiju. U
ovu grupu spadaju i prelomi kod kojih postoji odvajanje i dva fragmenta kosti, ali u osnovi su
one u kontaktu sa bazom sa mogućnošću manje dislokacije ili često bez nje.
Prema dejstvu mehaničke sile, prelomi mogu da budu:
- Neposredni ili direktni, prelomi su oni koji nastaju na mjestu djelovanja mehaničke
sile. To se događa ako je energija udarca dovoljno velika da nadmaši otpornost koštanog tkiva, a
samo sjedište se usled inercije tijela ne pomjera podjednako s ostalom masom. Kod ovakvih
preloma ako je izazvan mehaničkim oruđem na mjestu preloma javlja se i oštećenje mekih tkiva.
- Indirektni ili posredni prelom je češći oblik preloma koji nastaje kada sila djeluje na
udaljenom mjestu od dejstva mehaničke sile, ili na distalnim krajevima ekstremiteta, i izaziva
savijajanje ili uvrtanje kosti. Ova vrsta preloma najčešće se viđa kod pada sa visine i u
saobraćajnim nesrećama kada obično nastaje prelom butne kosti, nadlaktice, golenjače, žbice,
radijusa, preloma rebara, lobanjskih kostiju i kičmenog stuba. Osim toga i sama akcija mišića
može polomiti kost ( unutrašnja trauma ). Posredni prelomi se mogu nadovezati na neposredne ili
mogu nastati samostalno.
Prema stanju kontinuiteta kostiju, prelomi se dijele:
- Potpuni prelom je onaj koji se karakteriše potpunim prekidom kontinuiteta kosti u
cijeloj njenoj debljini ili cijeloj njenoj dužini.
- Nepotpuni ili inkompletni prelom je onaj kod koga kost ili hrskavica nije potpuno
prekinuta. On se može manifestovati u tri osnovna oblika:
1. napuknuće ( lаt. Infractio ) ( djelimični prekid kontinuiteta kosti u njegovoj debljini ),
2. odlom ( lаt. fragmentum, abris fractura ) ( otkinuće dijela kosti, najčešće neke kvrge ),
3. pukotina ( lаt. fissure ) ( prekid kontinuiteta kosti u kome je kost djelimično
prelomljena u njenoj dužini, pri čemu je prvobitni oblik kosti očuvan ).
Prema mehanizmu nastajanja prelomi mogu biti posledica pada, ili posledica direktnog
udara, i javlja se u sledećim oblicima:
- Poprečni ( fleksioni ) prelom, koji je posledica direktnog udara tupine zamahnutog
mehaničkog oruđa – najčešće lopatice i nadlaktice.
- Spiralni prelom je tipičan za pad. Najčešći su: prelomi ključnjače, nadlaktice,
interkondilarni prelomi nadlaktice, kao i tipični prelom radijalne kosti, prelom vrata butnjače,
prelom karlice, kompresivni prelomi kičmenih pršljenova itd.
- Avulzijski prelom – najčešće nastaje na pripojima mišića gde usled dejstva sile dolazi
do otrgnuća kosti ili hrskavice, zbog snažne kontrakcije muskulature koja prelazi fiziološke
granice tijela. Najviše ga srećemo u praksi kod sportista.
Prema međusobnom položaju fragmenata polomljene kosti razlikujemo:
- Impaktirane prelome, gdje su fragmenti prelomnjene kosti utisnuti jedan u drugi.
- Prelome sa dislokacijom, gdje postoji pomak između fragmenata polomljene kosti.
- Prelom sa dislokacijom u širinu ili stranu ( lаt. ad latus ), kod kojih nema promjene u
dužini kosti, već postoji pomak u stranu koštanih fragmenata.
- Prelom sa dislokacijom u dužinu ( lаt. ad longitudineum ), gdje postoji promjena u
dužini kosti, odnosno pomak u dužini kosti.
- Prelom po osovini ( lаt. ad axim ), gdje među glavnim fragmentima prelomljene kosti
postoji određeni ugao.
- Prelom sa rotacijom fragmenata, ( lат. ad periferiam - cum contractione, cum
distractione, cum implantation ), gdje postoji rotacija fragmenata preloma oko uzdužne osovine
kosti.

5
 Prema anatomskoj visini preloma kosti razlikujemo:
- Prelome u blizini zgloba. Ovi prelomi su lokalizovani u proksimalnom ili distalni
dijelu kosti i mogu biti :
Ekstraartikularni ( vanzglobni ) prelomi. Ovi prelomi mogu biti; avulzijski,
jednostavni metafizarni i multifragmentarni metafizarni prelomi.
Delimično artikularni ( zglobni ) prelomi. Ovi prelomi mogu biti; jednostavno – kosi,
impresijski prelomi i kombinacija jednostavnoga preloma i impresije odlomaka.
Kompletno artikularni ( unutarzglobni ) prelomi. Ovi prelomi mogu biti; jednostavni
artikularni ( zglobni ) i jednostavni metafizarni, jednostavni artikularni ( zglobni ) i
multifragmentalni metafizarni i multifragmentalni artikularni ( zglobni ) i multifragmentalni
metafizarni.
Prelomi dijafize kosti. U odnosu na položaj frakturne pukotine i broja odlomaka (
fragmenata ), prelome dijafize delimo na:
Jednostavne prelome: kose, poprečne, uzdužne, spiralne.
Kominucijske prelome, sa slobodnim koštanim trouglastim odlomkom.
Kompleksne ili multifragmentarne prelome, sa većim brojem slobodnih odlomaka.
Kosti, zajedno sa zglobovima i skeletnim mišićima čine elemente lokomotornog sistema.
Pored spoljnih sila ( prije svega gravitacione ) na čovjekovo tijelo djeluju i unutrašnje sile. One
su posledica mišićnih kontrakcija i prenose se neposredno na kosti skeleta, koje se zbog toga
pokoravaju zakonima poluge.
Mehaničke sile koje mogu izazvati prelome su; savijanje, kompresija, torzija, smicanje,
otkidanje, rezanje.
Kao posledica teških preloma mogu da nastanu sledeće komplikacije: ishemija okolnih
mekih tkiva, kompartment sindrom, infekcije.
Koštano zarastanje je kompleksan i dinamičan proce stvaranja koštanog tkiva sa
sukcesivnim promjenama u toku samog procesa koji ima za cilj ponovno spajanje razdvojenih
djelova kosti. Koštano tkivo ima veliku sposobnost prirodnog samoobnavljanja, koji zapravo
predstavlja povratak skoro embrionalnom razvojnom stadijumu sa kasnijom strukturalnom
remodelacijom, koja je svojstvena koštanom tkivu.
Normalan proces reparacije koordinisan na ćelijskom i biohemijskom nivou karakteriše
se sledećim fazama u procesu zarastanja preloma: fazom formiranja hematoma i inflamacije,
fazom formiranja granulacionog tkiva, fazom membranozne i enhondralne osifikacije i fazom
remodelinga.
Na sl. br. 3. je prikazana građa duge kosti.

Sl. br. 3. Građa duge kosti ( kompaktno i sunđerasto tkivo )

6
 Primarno zarastanje je takav oblik zarastanja koštanog tkiva bez stvaranja koštanog
kalusa jer u njemu dolazi do primarne osifikacije između odlomaka ( fragmenata ) urastanjem
osteoma iz jednog u drugi odlomak. Ovakvo zarastanje je moguće kod hirurškog liječenja, npr.
kod osteosinteze, kada se postigne anatomska repozicija odlomaka i osigura njihova stabilnost
čvrstom fiksacijom uz interfragmentarnu kompresiju.
Sekundarno zarastanje preloma je prirodni način sanacije kosti kada fragmenti nisu u
stanju potpunog mirovanja već su međusobno pomični. U ovom obliku zarastanja dolazi do
stvaranja kalusa koji povezuje dva fragmenta ( odlomka ), najčešće u konzervativnom načinu
liječenja preloma i kod relativno stabilne osteosinteze. Kalus se razvija iz periosta ili iz endoosta,
odnosno iz periostalne ili iz endoostalne cirkulacije.
Komplikacije i posledice preloma kostiju i hrskavice su višestruke, bilo da su povezane
sa samom povredom koštanog i/ili hrskavičavog tkiva ili sa povredom mekih djelova u okolini
mjesta preloma dejstvom slomljenih krajeva kosti, bilo da slabljenjem otpoprnosti organizma
prouzrokuje indirektno nastanak novih oboljenja ili pogoršava već postojeća oboljenje.
Komplikacije i posledice preloma mogu se razviti kratko vreme poslije povrede ili danima,
nedeljama i mjesecima kasnije, sa smrtnim ishodom ili pak nisu smrtonosne, sa ili bez trajnog
oštećenja funkcija ekstremiteta ili drugog dijela tijela.
Dijagnoza preloma postavlja se na osnovu:
- Anamneze i istorije bolesti,
- Objektivnog ( fizikalnog ) pregleda bolesnika,
- Kliničke slike,
- Radiološke dijagnostike.

Prelom potkoljenice ( tibije i fibule ), je prikazan na sl. br. 4.

Sl. br. 4. Višestruki prelom kostiju potkoljenice

7
 4. PRELOM KOSTIJU POTKOLJENICE

Na sl. br. 5. je prikazan prelom potkoljenice.

Sl. br. 5. prikazuje prelom potkoljenice sa dislokacijom fragmenata u stranu

Što je već jasno, tibia i fibula koje su opisane u početku, predstavljaju dvije kosti
potkoljenice. Tibia je kost koja učestvuje u nošenju težine tijela i deblja je u svom dijametru od
fibule, pa sila koja lomi tibiju kao deblju, obično lomi i fibulu. Koža koja pokriva prednju ivicu i
unutrašnju stranu tibije naliježe direktno na kost, jer je potkožno tkivo veoma tanko, pa je veliki
broj ovih preloma u grupi otvorenih preloma.
Uzroci preloma tijela tibije i fibule mogu da budu dejstvo direktne sile pri udarcima i
upucavanjima, padovi pri sportskim, ali i svakodnevnim aktivnostima, trauma u saobraćaju...
Prelomi nastaju dejstvom direktne sile, ili pri uvrtanju i rotaciji kostiju koje je preko njihove
elastičnosti.
Statistički podaci pokazuju da su prelomi tibije grupa najčešćih preloma dugih kostiju.
Godišnja incidenca otvorenih preloma dugih kostiju je oko 12 osoba na 100 000 ljudi, a oko
40% ovih preloma su prelomi tibije. Najčešće se prelomi potkoljenice dešavaju na tijelu tibije i
fibule.
Prelomi potkoljenice su najčešći prelomi dugih kostiju. Anatomski položaj tibije gdje su
anteromedijalna strana i prednja ivica pokriveni samo kožom čini je vulnerabilnim, naročito pri
direktnom dejstvu sile što je najčešće u saobraćajnim udesima, sportu i svakodnevnoj traumi.
Kod dejstva velikih sila i povreda vatrenim oružjem najčešće nastaju otvoreni prelomi sa
velikom kominucijom i oštećenjem mekih tkiva. Ovi prelomi se teško liječe i praćeni su
mnogobrojnim komplikacijama, što se nekada završi i trajnim invaliditetom.

8
 4.1. Kako se manifestuje prelom tibije i fibule?

Simptomi i znaci preloma tijela tibije i fibule najčešće su:

- bol u predelu potkolenice,
- prisustvo deformiteta potkoljenice,
- često se dešavaju otvoreni prelomi pri kojima krajevi kostiju probijaju kožu,
- prisutan je otok i hematom potkoljenice,
- postoji nesposobnost aktivnog pokreta povrijedjene noge, a pasivno pokretanje izaziva
oštar bol,
- pri pregledu čuju se krepitacije ( pucketanje i škripanje okrajaka kostiju ) i patološka
pokretljivost,
- česte su povrede neurovaskularnih elemenata potkoljenice sa gubitkom motorike i
senzibiliteta, ali i ugroženošću cirkulacije.

4.2. Kako se postavlja dijagnoza preloma tijela tibije i fibule?

Anamneza sa kliničkom slikom i objektivnim pregledom je najčešće dovoljna da se

postavi sumnja na prelom tijela tibije i fibule.
Za definitivno postavljanje dijagnoze potrebno je načiniti rendgenski snimak potkoljenice
u dvije projekcije.
U slučaju neurovaskularnih povreda, može se načiniti elektromioneurografija, dopler
krvnih sudova, kao i kontrastno snimanje krvnih sudova.

4.3. Kako se liječe prelomi tijela tibije i fibule?

Kod preloma tijela tibije i fibule koji nisu povezani sa oštećenjem neurovaskularnih
struktura i kod jednostavnih preloma, dolazi u obzir zatvorena repozicija sa plasiranjem gipsane
imobilizacije.
Kod preloma kod kojih nije moguće načiniti zatvorenu rapoziciju, mora se načiniti
operativno liječenje sa plasiranjem intramedularnog klina, ili pločica i zavrtnjeva.
Kod otvorenih preloma, veoma je bitno ordiniranje antibiotika unutar tri sata od preloma,
kao i antitetanusne taštite.
Prognoza liječenje preloma tijela tibije i fibule zavisi od vrste preloma i stepena
udruženih povreda.

9
 Za liječenje preloma potkoljenice postoje različite metode neoperativnog i operativnog
liječenja. Operativno liječenje podrazumijeva primjenu metoda spoljašnje skeletne i unutrašnje
fiksacije ( intramedularne ili fiksacije kompresivnim pločama ). Spoljašnja skeletna fiksacija
predstavlja metodu izbora u liječenju otvorenih preloma potkoljenice. Većina nestabilnih
zatvorenih preloma potkoljenice može biti liječena metodom spoljašnje skeletne fiksacije
efikasnije nego nekim drugim metodama. Zbog svoje potkožne lokalizacije tibija je veoma često
izložena povređivanju, ali je baš ta potkožna lokalizacija pogodna za primjenu spoljašnje
skeletne fiksacije. Cilj rada je ukazivanje na mogućnost uspješne primjene spoljašnje skeletne
fiksacije u liječenju otvorenih i zatvorenih preloma potkolenice spoljašnjim skeletnim fiksatorom
po Mitkoviću.
Spoljašnji skeletni fiksator po Mitkoviću je prikazan na slici br. 6.

Sl. br. 6. Spoljašnji skeletni fiksator po Mitkoviću

Operativno, metodom spoljašnje skeletne fiksacije je liječeno 118 svežih preloma

potkolenice. Prelomi su stabilizovani spoljašnjim skeletnim fiksatorom po Mitkoviću. Ovaj tip
spoljašnjeg skeletnog fiksatora je unilateralan i omogućava konvergentnu orijentaciju klinova (
0−90 stepeni ). Klinovi se uvode kroz incizije kože dužine oko 1 cm, dvije iznad (
anteroposteriorno i mediolateralno ) i dvije ispod mjesta preloma ( najčešće ). Na mjestu incizija
plasiraju se klinovi spoljašnjeg skeletnog fiksatora. Postave se kleme, nosači klema i ram
spoljašnjeg skeletnog fiksatora. Aparat je visokomobilan zahvaljujući visokoj mobilnosti kleme
na nosaču kleme spoljašnjeg skeletnog fiksatora. Postoperativno, bolesnici započinju sa ranom
imobilizacijom, hodom i pokretima u koljenu i skočnom zglobu. Svi bolesnici su operisani
poslije nekoliko sati do 96 sati od povređivanja. Bolesnici su praćeni prosječno 16−24 mjeseca
od operacije. Kriterijumi za procjenu rezultata liječenja su određivani na osnovu modifikovanog
bodovnog sistema Karlstroma i Oleruda. Bodovni sistem obuhvata pet subjektivnih simptoma i
sedam objektivnih znakova. Svako stanje je ocijenjeno od 1 do 3. subjektivni simptomi su: bol,

10
pogoršan hod, otežano penjanje uz stepenice, pogoršanje u bavljenju ranijih aktivnosti,
ograničenje radne sposobnosti. Objektivni znaci su: stanje kože, deformacija, atrofija mišića,
razlika u dužini ekstremiteta, gubitak pokreta kolena, gubitak dorzi i plantarne fleksije u
skočnom zglobu, gubitak suptalarne inverzije/everzije. Na osnovu ukupnog broja bodova krajnji
funkcionalni rezultati su: odlični, dobri, zadovoljavajući, prilično dobri i loši.
Tehnika postavljanja spoljašnjeg skeletnog fiksatora je prikazana na sl. br. 7.

Sl. br. 7. Tehnika postavljanja spoljašnjeg skeletnog fiksatora

Neoperativno liječenje preloma potkoljenice funkcionalnim gipsom koje je uveo

Sarmiento je i danas vrlo popularno i široko primjenjivo u svakodnevnoj
ortopedskotraumatološkoj praksi. Međutim, liječenje funkcionalnim gipsom nije najbolje rešilo
pitanje nestabilnih preloma koji su u gipsu gubili postignutu repoziciju i tako se završavali
nezarastanjem, skraćenjem i nedozvoljenom angulacijom. Operativno liječenje preloma dijafize
potkoljenice obično dovodi do zarastanja preloma, bez posledica na životnu i radnu sposobnost.
Najčešće korišćene metode operativnog liječenja preloma potkolenice su intramedularna
fiksacija, fiksacija DCP pločama i spoljašnja skeletna fiksacija različitim tipovima spoljašnjih
skeletnih fiksatora ( Hoffmann, Ilizarov, AO, Ortofix ). Prilikom izbora operativne metode
liječenja preloma dijafize potkoljenice hirurg mora da obrati pažnju ne samo na prelom već i na
stanje mekih tkiva povređenog ekstremiteta, uključujući vaskularni status, mišiće, tetive i stanje
kožnog pokrivača.

11
 Stavovi pojedinih škola u pogledu indikacija za operativno liječenje preloma tibije su
različiti. Spoljašnja skeletna fiksacija je odlična metoda za liječenje ne samo otvorenih već i
zatvorenih preloma potkolenice. Od indikacija za spoljašnju skeletnu fiksaciju zatvorenih
preloma potkoljenice Mitković pominje: prelome sa izraženom kominucijom, prelome kod
bolesnika koji imaju vaskularna oboljenja ( ulcus cruris, dijabetesne angiopatije ), obični
zatvoreni prelomi kod kojih se očekuje veliki broj pokušaja radi dobijanja zadovoljavajućeg
položaja fragmenata, prelomi kod kojih nisu uspjeli pokušaji repozicije i imobilizacije.
Primenom spoljašnje skeletne fiksacije je moguća dobra kontrola preloma, zahvaljujući
mogućnosti intraoperativne i postoperativne repozicije preloma. U toku zarastanja preloma
potkolenice, liječenih spoljašnjom skeletnom fiksacijom, postoji mogućnost prilagođavanja
biomehaničkih uslova zarastanja, dinamizacijom spoljašnjeg skeletnog fiksatora. Spoljašnje
skeletne fiksacije omogućavaju ranu postoperativnu rehabilitaciju i uspostavljanje ponovne
funkcije ekstremiteta što skraćuje dužinu liječenja i daje dobre krajnje rezultate.
Shaw i saradnici su kod 44 zatvorena preloma potkoljenice i otvorenih preloma Gustilo
tip I i Gustilo tip II, liječenih spoljašnjom skeletnom fiksacijom, imali zarastanje svih preloma.
Keating i sar. su imali 95% zarastanja preloma dijafize potkoljenice posle spoljašnje skeletne
fiksacije 100 preloma ( 47 zatvorenih i 53 otvorenih ) spoljašnjim skeletnim fiksatorom tipa
Orthofix. Isti autori su u istoj seriji imali 6% nezarastanja preloma, a 14% lošeg zarastanja kod
zatvorenih i 32% kod otvorenih preloma. Krettek i sar. su imali 10,9% nezarastanja preloma
nakon spoljašnje skeletne fiksacije 202 preloma potkoljenice ( 70 zatvorenih i 132 otvorenih ).
Spoljašnji skeletni fiksator po Mitkoviću, tip M 20 je unilateralan, sa mogućnošću konvergentne
orijentacije klinova ( 0−90 stepeni ). Postavljanje fiksatora je jednostavno, bez posebnih vođica
zahvaljujući klemama koje imaju mogućnost pomjeranja duž nosača klema. Aparat omogućava
trodimenzionalnu stabilnost fiksirane kosti, omogućava normalne biomehaničke uslove
zarastanja preloma i naknadne korekcije angulacije i rotacije fiksiranog preloma. Postavljanje
spoljašnjeg skeletnog fiksatora po Mitkoviću traje kratko, nema gubitka krvi, oštećenje
vaskularizacije kosti je minimalno, postoperativna hospitalizacija je kratkotrajna.

12
 ZAKLJUČAK

Prelom ili faktura ( lаt. Fractura ) je udružena mehanička povreda koja se karakteriše
oštećenjem mekih tkiva, prekidom kontinuiteta kosti ( lаt. fractura osseum ) ili hrskavice ( lаt.
fractura cartilaginis ) koji nastaje djelovanjem spoljašnje sile, koja je dovoljno jaka da nadjača
nivo fiziološke elastičnost kosti ili hrskavice.
Prelom može biti na bilo kojem koštanom sistemu čovjeka, bilo da se radi o kratkim ili
dugim kostima. Prelomi potkoljenice su najčešći prelomi dugih kostiju. U kosti potkoljenice
ubrajaju se dvije kosti: golenjača ( tibia ) i lišnjača ( fibula ).
Tibia je kost koja učestvuje u nošenju težine tijela i deblja je u svom dijametru od fibule,
pa sila koja lomi tibiju kao deblju, obično lomi i fibulu.
Uzroci preloma tijela tibije i fibule mogu da budu dejstvo direktne sile pri udarcima i
upucavanjima, padovi pri sportskim, ali i svakodnevnim aktivnostima, trauma u saobraćaju i td.
Da bi spriječili prelom, moramo biti obazrivi u ssvakom trenutku, jer svaki prelom može
da izazove teško stanje, kada bude mnogo potrebno da se odmah hitno reaguje.
Prelomi mogu da budu zatvorenog i otvorenog tipa. Spoljašnji skeletni fiksator po
Miljkoviću je efikasan i jednostavan za liječenje svih tipova otvorenih preloma potkoljenice, kao
i za liječenje nestabilnih zatvorenih preloma sa oštećenjem mekih tkiva i dislokacijom
fragmenata. Spoljašnja skeletna fiksacija spoljašnjim fiksatorom svojim konceptom u liječenju
preloma potkoljenice mimimizuje mogućnost pojave postoperativnog osteitisa.
U toku zarastanja preloma, postoji mogućnost prilagođavanja biomehaničkih uslova,
dinamizacijom aparata. Metoda spoljašnje skeletne fiksacije omogućava ranu postoperativnu
rehabilitaciju i uspostavljanje ponovne funkcije ekstremiteta, što skraćuje dužinu liječenja i daje
dobre krajnje funkcionalne rezultate.

13
 SADRŽAJ

UVOD.............................................................................................................. Error! Bookmark not defined.

1. GOLENJAČA ( tibia ) .................................................................................... Error! Bookmark not defined.
2. LIŠNJAČA ( fibula ) ...................................................................................... Error! Bookmark not defined.
3. PRELOM ( fractura ).................................................................................... Error! Bookmark not defined.
4. PRELOM KOSTIJU POTKOLJENICE............................................................... Error! Bookmark not defined.
4.1. Kako se manifestuje prelom tibije i fibule?......................................... Error! Bookmark not defined.
4.2. Kako se postavlja dijagnoza preloma tijela tibije i fibule? .................. Error! Bookmark not defined.
4.3. Kako se liječe prelomi tijela tibije i fibule?.......................................... Error! Bookmark not defined.
ZAKLJUČAK ..................................................................................................... Error! Bookmark not defined.
SADRŽAJ ......................................................................................................... Error! Bookmark not defined.
LITERATURA ................................................................................................... Error! Bookmark not defined.

14
 LITERATURA

1. Banović D. – Traumatologija koštano - zglobnog sistema, Zavod za užbenike i nastavna

sredstva, Beograd, 1998.
2. Butković – Indikaciona područja konzervativnog i operativnog lečenja preloma potkolenice,
Doktorska disertacija, Beograd, 1984.
3. Dragović M. - Onovi hirurgije, Rane, 101 – 109str. Beograd, 2002.
4. Mitkovič M. – Spoljašnja fiksacija u traumatologiji – razvoj i primjena aparata autora, Niš,
1998.
5. www.stetoskop.info

15