UNIVERZITET U TUZLI

RUDARSKO GEOLOŠKO GRAĐEVINSKI FAKULTET

GRAĐEVINSKI ODSJEK

GRAĐEVINSKI MATERIJALI II

ADITIVI ZA BETON
PODJELA I ZNAČAJ

STUDENTI :
-ADNAN SELIMOVIĆ
-ELMEDIN TABAKOVIĆ
 ADITIVI ZA BETON ILI DODACI BETONU

Upotrebljavamo termin dodatak betonu ili aditiv

(,,adjuvant" na francuskom, ,,admixture" na
engleskom) koji označava svaki proizvod u stanju ili
obliku praha, a dozira se prema masi ( težini cementa)
u cilju promjene izvjesnih željenih karakteristika
maltera i betona bilo u svježem, bilo pri prelazu iz
svježeg u očvrslo stanje, bilo u očvrslom stanju
 ADITIVI ZA BETON

Upotreba dodataka malteru i betonu u cilju

promjene, izvjesnih osobina maltera i betona stara je
isto toliko koliko i upotreba samog cementa tj. uopšte
veziva. Rimljani su već upotrebljavali krv, svinjsku
mast i mlijeko kao dodatke pucolanskom malteru,
da poboljšaju konzistenciju svježeg maltera.
Mada Rimljani to nisu znali, krv je aerant i na taj
način ovaj dodatak je bez ikakve sumnje
poboljšavao trajnost rimskog maltera. Posle
otkrivanja cementa i betona, dodaci betonu su
najprije bili potcenjivani, svakako zbog
neuspjele primjene, pa čak jedno vrijeme smatrani
„otrovom za cement".
 ADITIVI ZA BETON

Rimski forum

Koloseum

Panteon (oko 126.godine nove ere)

 ADITIVI ZA BETON

Odlučni period nastupa kada se došlo do

uvjerenja da dodaci koji su stvarali vazdušne
mjehure u betonu povećavaju otpornost betona
na uticaj mraza. Dakle, može se reći da je vazduh
odigrao bitnu ulogu. S druge strane, kriterijum
maksimalne gustine učinio je da se razviju
plastifikatori, a prvi izvještaj o ovome tipu dodataka
betonu bio je publikovan od strane Roša 1934.
godine.

Primjena dodataka betonu kod nas nije ni

približno jednaka kao u svijetu; dodaci betonu su
primjenjeni uglavnom na velikim gradilištima i
pri izradi hidrotehničkog betona.
 ADITIVI ZA BETON

Prema JUS standardima dodaci betonu su

podijeljeni u sljedeće grupe:

- superplastifikatori
- plastifikatori
- aeranti
- usporivači vezivanja
- ubrzivači vezivanja
- ubrzivači procesa očvršćavanja
- zaptivači
- dodaci za betoniranje pri niskim
temperaturama.
 ADITIVI ZA BETON

Superplastifikatori

Dodaci betonu koji smanjuju količinu vode za

spravljanje betona date konzistencije za najmanje
12 %.

Plastifikatori

Dodaci betonu koji pri jednakoj količini vode

poboljšavaju obradivost betona ili pri jednakoj
obradivosti betona omogućavaju smanjivanje
količine vode do 12% .
 ADITIVI ZA BETON

Aeranti
Dodaci betonu koji pri mješanju betona izazivaju
stvaranje mjehurića vazduha koji su ravnomjerno
raspoređeni u masi betona i koji povećavaju
postojanost prema mrazu.

Usporivači vezivanja

Dodaci betonu koji odgađaju početak i kraj

vezivanja cementa.

Ubrzivači vezivanja

Dodaci betona koji ubravaju vezivanje cementa. Iz

ove grupe izuzimaju se ubrzivači za mlazni beton
(torkret - beton) .
 ADITIVI ZA BETON

Ubrzivač procesa očvršćavanja:

dodaci betonu koji ubrzavaju očvršćavanje betona.

Zaptivači: dodaci betonu koji hemijskim

reakcijama ili mehaničkim putem povećavaju
vodonepropustljivost betona.

Dodaci za betoniranje pri niskim

temperaturama: dodaci betonu koji
omogućavaju betoniranje pri temperaturama
ispod +5°C.
 ADITIVI ZA BETON

Dodaci betonu mogu imati kombinovani uticaj na

svojstva betona. U tom slučaju u nazivu grupe dolazi
na prvo mjesto njegova osnovna karakteristika koja
ima največi uticaj na svojstva betona

Naprimjer:

- aerant - plastifikator,
- usporivač vezivanja - plastifikator i sl.
 ADITIVI ZA BETON

Hemijski dodaci betonu

Oni se, prema JUS standardu, dijele na sljedeće
grupe:

1. Hemijski dodaci reduktori vode/plastifikatori

2. Hemijski dodaci visokog stepena redukcije

vode/superplastifikatori

3. Dodaci zadrživači vode

4. Hemijski dodaci aeranti

5. Hemijski dodaci ubrzivači vezivanja

 ADITIVI ZA BETON

6. Hemijski dodaci ubrzivači procesa očvršćavanja

7. Hemijski dodaci usporivači vezivanja

8. Hemijski dodaci zaptivači

9. Hemijski dodaci reduktori vode

/plastifikatori sa efektom usporavanja
vezivanja

10. Hemijski dodaci visokog stepena redukcije

vode/superplastifikatori sa efektom usporavanja
vezivanja

11. Hemijski dodaci reduktori vode/plastifikatori sa

efektom ubrzavanja vezivanja
 ADITIVI ZA BETON

Hemijski dodaci reduktori vode/plastifikatori

omogućavaju smanjenje količine vode bez uticaja
na konzistenciju betonske mješavine, ili koji ne
utičući na sadržaj vode povećavaju slijeganje/
rasprostiranje betonske mješavine ili proizvode
simultano oba efekta. ,

Hemijski dodaci visokog stepena redukcije

vode/superplastifikatori omogućavaju bez uticaja
na konzistenciju smanjenje sadržaja vode u
visokom stepenu za datu betonsku mješavinu, ili
koji bez uticaja na sadržaj vode povećavaju u
značajnoj mjeri slijeganje/rasprostiranje, ili
proizvode simultano oba efekta.
 ADITIVI ZA BETON

Dodaci zadrživači vode smanjuju gubitak vode putem

smanjenja izdvajanja vode na površini betona
(bleeding).

Hemijski dodaci aeranti proizvode sitne

mjehuriće vazduha uniformno raspoređene, koji ostaju
prisutni i u očvrslom betonu.

Hemijski dodaci ubrzivači vezivanja skraćuju vrijeme

početka vezivanja (transformacija mješavine iz
plastičnog u očvrslo stanje).
 ADITIVI ZA BETON

Hemijski dodaci ubrzivači očvršćavanja

utiču na razvoj ranih čvrstoća betona, sa uticajem ili
bez uticaja na vrijeme vezivanja.

Hemijski dodaci usporivači vezivanja

Produžavaju vrijeme transformacije mješavine iz
plastičnog u očvrslo stanje.
 ADITIVI ZA BETON

Hemijski dodaci zaptivači, smanjuju

kapilarno upijanje očvrslog betona.

Hemijski dodaci reduktori vode/plastifikatori sa

efektom usporavanja vezivanja po definiciji
predstavljaju hemijske dodatke koji proizvode
kombinovane efekte smanjenja sadržaja
vode/efekat plastificiranja (primarni efekat) i efekat
usporavanja vezivanja kao sekundarni efekat.
 ADITIVI ZA BETON

Hemijski dodaci visokog stepena redukcije

vode/superplastifikatori sa efektom usporavanja
vezivanja čine one hemijske dodatke koji proizvode
kombinovane efekte visokog stepena redukcije
vode/superplastificirajući efekat kao primarni i
efekat usporavanja vremena vezivanja kao
sekundarni.

Hemijski dodaci reduktori vode/plastifikatori sa

efektom ubrzavanja vezivanja imaju kombi- novani
efekat redukcije vode/ plastifikacije (kao primarni
efekat) kao i efekat ubrzavanja vezivanja
(sekundarni efekat).
 ADITIVI ZA BETON

Ako se analizira klasifikacija prema EN 934/2,

postoje hemijski dodaci sa osnovnim, primarnim
svojstvom, kao i oni koji poseduju kako primarni, tako
i sekundarni efekat, tj. deluju simultano na svojstva
betona.

Naime, radi se o kombinovanom efektu smanjenja

sadržaja vode, tj. efektu plastificiranja ili
superplastificiranja i efektu usporavanja ili ubrzavanja
vezivanja (hemijski dodaci pod brojevima 9, 10 i 11).
 ADITIVI ZA BETON

Prema EN 934/2 postoji posebna grupa

dodataka , zadrživači vode ( Water retaining
admixture) koja kao posebna grupa ne postoji
u domaćim standardima, dok u domaćim
standardima postoji tip hemijskih dodataka za
betoniranje na niskim temperaturama , koji nije
prisutan u EN 934/2.
 ADITIVI ZA BETON

Kvalitet i provjeravnje kvaliteta dodatka betonu

ispituje se u svemu prema JUS U.M1.035
standardu (1996).

Prema ovom standardu precizno se navodi

kako se uzima prosječni uzorak za ispitivanje
dodatka betonu. Nadalje, navedena su sva
fizičko - hemijska ispitivanja dodataka koja
treba obaviti kao i ispitivanje uticaja na
osobine cementne paste i maltera i
ispitivanje uticaja dodataka na osobine
betona.
 ADITIVI ZA BETON

Tabela 1
 ADITIVI ZA BETON

Tabela 2
 ADITIVI ZA BETON

Tabela 3.1. Specifični zahtjevi za hemijske dodatke visokog stepena

redukcije vode (hrwr)/superplastifikatore (za istu konzistenciju)

Svojstvo Referentni Metoda ispitivanja Zahtevi

beton
1 Redukcija EN 480-1 sleganje EN 12350- Na ispitivanoj mešavini 
vode referentni beton I 2 12% u odnosu na kontrolnu
ili rasprostiranje mešavinu
EN 12350-5
2 Čvrstoća pri EN 480-1 prEN 12390-3:1999 na 1 dan: na ispitivanoj
pritisku referentni beton I mešavini  140% u odnosu
na kontrolnu mešavinu
na 28 dana: na ispitivanoj
mešavini  115% u
odnosu na kontrolnu
mešavinu

3 Sadržaj EN 480-1 EN 12350-7 Povećanje do  2% na

vazduha u referentni beton I ispitivanoj mešavini u
svežem odnosu na kontrolnu
betonu mešavinu
 ADITIVI ZA BETON

Tabela 3.2. Specifični zahtjevi za hemijske dodatke visokog

stepena redukcije vode (hrwr) /superplastifikatore (pri
konstantnom vodocementom faktoru)

Svojstvo Referentni beton Metoda ispitivanja Zahtevi

1 Porast EN 480-1 sleganje EN 12350- Porast sleganja  120 mm u

konzistencije referentni beton 2 odnosu na početno
IV ili rasprostiranje (30 ± 10) mm
EN 12350-5 Porast rasprostiranja 
160 mm u odnosu na
početno
(350 ± 20) mm
2 Zadržavanje EN 480-1 sleganje EN 12350- 30 min nakon doziranja
konzistencije referentni beton 2 dodatka konzistencija na
IV ili rasprostiranje ispitivanoj mešavini ne sme
da padne ispod vrednosti
EN 12350-5
prvobitne konzistencije na
kontrolnoj mešavini

3 Čvrstoća pri EN 480-1 prEN 12390- na 28 dana: na ispitivanoj

pritisku referentni beton 3:1999 mešavini  90% u odnosu na
IV kontrolnu mešavinu
4 Sadržaj vaz- EN 480-1 EN 12350-7 Povećanje do  2% na
duha u sve- referentni beton ispitivanoj mešavini u
žem betonu IV odnosu na kontrolnu
mešavinu
 ADITIVI ZA BETON

Tabela 4. Specifični zahtjevi za dodatke zadrživače vode

(pri istoj konzistenciji)

Svojstvo Referentni beton Metoda ispitivanja Zahtjevi

1 Izdvajanje EN 480-1 EN 480-4 Na ispitivanoj mešavini
vode referentni beton II smanjenje od  50% u
(bleeding) odnosu na kontrolnu
mešavinu
2 Čvrstoća pri EN 480-1 prEN 12390- na 28 dana: na ispitivanoj
pritisku referentni beton II 3:1999 mešavini  80% u odnosu na
kontrolnu mešavinu
3 Sadržaj vaz- EN 480-1 EN 12350-7 Povećanje do  2% na
duha u sve- referentni beton II ispitivanoj mešavini u
žem betonu odnosu na kontrolnu
mešavinu
 ADITIVI ZA BETON

Tabela 5. Specifični zahtjevi za hemijeske dodatke aerante (pri istoj

konzistenciji)

Svojstvo Referentni beton Metoda Zahtevi

ispitivanja
1 Sadržaj vaz- EN 480-1 EN 12350-7 Povećanje od  2,5% po
duha u svežem referentni beton zapremini na ispitivanoj
betonu (uvučeni III mešavini u odnosu na
vazduh) kontrolnu; ukupan sadržaj
vazduha 4% - 6%
(zapreminski)a
2 Karakteristike EN 480-1 EN 480-11c Faktor razmaka (spacing
pornog prosto- ra referentni beton factor) kod ispitivane
u očvrslom III mešavine 0,200 mm
betonu
3 Čvrstoća pri EN 480-1 prEN 12390- na 28 dana: na ispitivanoj
pritisku referentni beton 3:1999 mešavini  75% u odnosu na
III kontrolnu mešavinu
a
Svi zahtevi se odnose na istu ispitivanu mešavinu.
b
Dozaža se ne preporučuje, već treba prethodnim probama dostići zahtevani sadržaj vazduha
c
EN 480-11 je referentna metoda. Mogu se koristiti i druge metode za određivanje
faktora razmaka (spacing factor) čime će se dobiti isti rezultati kao i za metodu EN 480- 11.
 ADITIVI ZA BETON

Tabela 6. Specifični zahtjevi za hemijske dodatke ubrzivače

vremena vezivanja (pri istoj konzistenciji)

Svojstvo Referentni Metoda Zahtevi

malter/beton ispitivanja
1 Početak EN 480-1 malter EN 480-2 Na 20oC: 30 min na
vremena ispitivanoj mešavini;
vezivanja Na 5oC: na ispitivanoj
mešavini  60% u odnosu na
kontrolnu mešavinu
2 Čvrstoća pri EN 480-1 prEN 12390- na 28 dana:  80% u
pritisku referentni beton I 3:1999 odnosu na kontrolnu
mešavinu
na 90 dana na ispitivanoj
mešavini  od kontrolne
mešavine na 28 dana
3 Sadržaj vaz- EN 480-1 EN 12350-7 Povećanje od  2% na
duha u svežem referentni beton I ispitivanoj mešavini  od
betonu kontrolne mešavine na 28
dana
 ADITIVI ZA BETON

Tabela 7. Specifični zahtjevi za hemijske dodatke ubrzivače

očvršćavanja (pri istoj konzistenciji)

Svojstvo Referentni beton Metoda Zahtevi

ispitivanja
1 Čvrstoća pri EN 480-1 prEN 12390- na 20o C, posle 24 h: na
pritisku referentni beton I 3:1999 ispitivanoj mešavini 
120% u odnosu na
kontrolnu mešavinu;
na 20oC, posle 28 dana: na
ispitivanoj mešavini  90% u
odnosu na kontrolnu mešavinu;
na 5oC, posle 48 h: na
ispitivanoj mešavini  130% u
odnosu na kontrolnu

2 Sadržaj vaz- EN 480-1 EN 12350-7 Povećanje do  2% po

duha u svežem referentni beton I zapremini na ispitivanoj
betonu mešavini u odnosu na
kontrolnu mešavinu
 ADITIVI ZA BETON

Tabela 8. Specifični zahtjevi za hemijske dodatke usporivače

vremena vezivanja (pri istoj konzistenciji)
Svojstvo Referentni Metoda Zahtevi
malter/beton ispitivanja
1 Vreme EN 480-1 malter EN 480-2 Početak: na ispitivanoj
vezivanja mešavini  kontrolna
mešavina +90 min Kraj: na
ispitivanoj mešavini 
kontrolna mešavina + 360
min
2 Čvrstoća pri EN 480-1 prEN 12390- na 7 dana: na ispitivanoj
pritisku referentni beton I 3:1999 mešavini  80% u odnosu na
kontrolnu mešavinu
na 28 dana: na ispitivanoj
mešavini  90% u odnosu na
kontrolnu mešavinu
3 Sadržaj EN 480-1 EN 12350-7 Povećanje do  2% na
vazduha u referentni beton I ispitivanoj mešavini u
svežem odnosu na kontrolnu
betonu mešavinu
 ADITIVI ZA BETON

Tabela 9. Specifični zahtjevi za hemijske dodatke zaptivače

(pri istoj konzistenciji ili istom vodocementnom faktoru)a
Svojstvo Referentni Metoda Zahtevi
malter/beton ispitivanja
1 Kapilarna EN 480-1 malter EN 480-5 Ispitivanje na 7 dana, nakon 7
apsorpcija dana nege: na ispitivanoj
mešavini  50% po masi u
(upijanje)
odnosu na kontrolnu mešavinu
Ispitivanje na 28 dana posle 90
dana nege: na ispitivanoj
mešavini  60% po masi u
odnosu na kontrolnu mešavinu

2 Čvrstoća pri EN 480-1 prEN 12390- na 28 dana:  85% u

pritisku referentni beton I 3:1999 odnosu na kontrolnu
mešavinu

3 Sadržaj EN 480-1 EN 12350-7 Povećanje do  2% na

vazduha u referentni beton I ispitivanoj mešavini u
svežem odnosu na kontrolnu
betonu mešavinu
a
Sva ispitivanja se obavljaju ili pri istoj konzistenciji ili pri istom vodocementnom faktoru
 ADITIVI ZA BETON

Tabela 10. Specifični zahtjevi za hemijske dodatke reduktore vode

/ plastifikatore sa efektom usporavanja vezivanja (za istu
konzistenciju)
Svojstvo Referentni Metoda Zahtevi
malter/beton ispitivanja
1 Čvrstoća pri EN 480-1 prEN 12390- na 28 dana: na ispitivanoj
pritisku referentni beton I 3:1999 mešavini  100% u odnosu na
kontrolnu mešavinu

2 Vreme EN 480-1 malter EN 480-2 Početak: na ispitivanoj

vezivanja mešavini  od kontrolne
mešavine + 90 min; Kraj: na
ispitivanoj mešavini  od
kontrolne mešavine + 360 min

3 Redukcija EN 480-1 Sleganje EN Na ispitivanoj mešavini  5% u

vode referentni beton I 12350-2 odnosu na kontrolnu mešavinu
ili rasprostiranje EN
12350-5
4 Sadržaj EN 480-1 EN 12350-7 Povećanje do  2% na
vazduha u referentni beton I ispitivanoj mešavini u
svežem odnosu na kontrolnu
betonu mešavinu
 ADITIVI ZA BETON

Tabela 11.1. Specifični zahtjevi za hemijske dodatke visokog

stepena redukcije vode superplastifikatore sa efektom
usporavanja vezivanja (za istu konzistenciju)

Svojstvo Referentni Metoda Zahtevi

malter/beton ispitivanja
1 Čvrstoća pri EN 480-1 prEN 12390- na 7 dana: na ispitivanoj mešavini
pritisku referentni beton I 3:1999  100% u odnosu na kontrolnu
mešavinu
na 28 dana: na ispitivanoj
mešavini  115% u odnosu
na kontrolnu mešavinu

2 Vreme EN 480-1 malter EN 480-2 Početak: na ispitivanoj mešavini 

vezivanja od kontrolne mešavine + 90 min
Kraj: na ispitivanoj mešavini  od
kontrolne mešavine + 360 min

3 Redukcija EN 480-1 Sleganje EN Na ispitivanoj mešavini  12% u

vode referentni beton I 12350-2 odnosu na kontrolnu mešavinu
ili rasprostiranje EN
12350-5
4 Sadržaj EN 480-1 EN 12350-7 Povećanje do  2% na
vazduha u referentni beton I ispitivanoj mešavini u odnosu
svežem betonu na kontrolnu mešavinu
 ADITIVI ZA BETON

Tabela 11.2. Specifični zahtjevi za hemijske dodatke visokog

stepena redukcije vode (hrwr) /superplastifikatore sa efektom
usporavanja vezivanja (pri istom vodocementnom faktoru)

Svojstvo Referentni Metoda Zahtevi

malter/beton ispitivanja
1 Zadržavanje EN 480-1 Sleganje EN 60 min posle dodavanja
konzistencije referentni beton 12350-2 hemijskog dodatka
IV ili rasprostiranje konzistencija ne sme da
EN 12350-5 padne ispod vrednosti
konzistencije dobijene na
kontrolnoj mešavini
2 Čvrstoća pri EN 480-1 prEN 12390- na 28 dana: na ispitivanoj
pritisku referentni beton 3:1999 mešavini  90% u odnosu na
IV kontrolnu mešavinu
3 Sadržaj vazduha EN 480-1 EN 12350-7 Povećanje do  2% na
u svežem betonu referentni beton I ispitivanoj mešavini u
odnosu na kontrolnu
mešavinu
Tabela 12. Specifični zahtjevi za hemijske dodatke reduktore vode/plastifikatore
sa efektom ubrzavanja vezivanja (za istu konzistenciju)
Svojstvo Referentni Metoda Zahtevi
beton/malter ispitivanja

1 Čvrstoća pri EN 480-1 prEN 12390- na 28 dana: na ispitivanoj

pritisku referentni beton I 3:1999 mešavini  100% u odnosu
na kontrolnu mešavinu

2 Početak EN 480-1 malter EN 480-2 Na 20oC: na ispitivanoj

vremena mešavini  30 min
vezivanja na 5oC: na ispitivanoj
mešavini  60% u odnosu na
kontrolnu mešavinu

3 Redukcija EN 480-1 Sleganje EN Na ispitivanoj mešavini 

vode referentni beton I 12350-2 5% u odnosu na kontrolnu
ili rasprostiranje mešavinu
EN 12350-5

4 Sadržaj EN 480-1 EN 12350-7 Povećanje do  2% na

vazduha u referentni beton I ispitivanoj mešavini u
svežem odnosu na kontrolnu
betonu mešavinu
 ADITIVI ZA BETON

Tabela 13. Zahtjevi za referentni beton

Referentni Vrsta Sadržaj Konzistencija

beton hemijskog dodatka cementa4) Sleganje2) Rasprostiranje2)
kg/m3 (mm) (mm)
I reduktori 350 ± 5 70 ± 10 400 ± 20
vode/plastifikatori
hrwr/superplastifikatori
ubrzivači vezivanja
ubrzivači očvršćavanja
usporivači vezivanja
zaptivači
II zadrživači vode3) 350 ± 5 120 ± 20 450 ± 20
III aeranti 350 ± 5 50 ± 10 350 ± 10
IV hrwr/superplastifikatori 350 ± 5 30 ± 10 350 ± 20
ZAKLJUČAK

Dodaci betonu ni u kom slučaju nisu magični sastojci koji

će osigurati kvalitet betona, ako su ostali sastojci betona
loši. Ako je cement loš ili agregat nije odgovarajućeg
granulometrijskog sastava tu ništa neće pomoći. Isto važi i
za pravilan transport, ugradnju i njegu. Sve faze
proizvodnje i ugradnje betona moraju biti u skladu sa
propisima, kako bi se dobio kvalitetan beton.

Upotreba aditiva je u skladu sa specifikacijama proizvođača

ili se može uraditi laboratorijska proba. Preporuka je da se
dodaci koriste samo onda kada se raspoloživim vezivom i
sredstvima za ugradnju svježe betonske mase ne mogu
postići dovoljno kompaktni, vodonepropustljivi ili ugradljivi
betoni.
 UNIVERZITET U TUZLI
RUDARSKO GEOLOŠKO GRAĐEVINSKI FAKULTET
GRAĐEVINSKI ODSJEK

GRAĐEVINSKI MATERIJALI II

HVALA NA PAŽNJI