3 EHULKUren Aholkuak Sintaxia

3.
Sintaxia
SINTAXIA
Deixia, anafora
-‐ Hirugarren pertsonako izenordainen erreferentzia: bere/haren (beraren)
-‐ Izenordain bihurkaria: Josu bere lagunekin joan da [bere=Josuren]
bere / haren (beraren) -‐ Izenordain soila (ez bihurkaria): Josu haren lagunekin joan da [haren=Josu ez den norbaiten]
 Ane ohartu da Josuk beraren liburua aurkitu duela.
[beraren: Josu ez den eta aurretik aipatu den hirugarren pertsona baten (ia beti, Aneren).]
(Ikus MORFOLOGIA atala)

Egitura progresiboak
-‐ Egitura progresiboak:
-‐ -TZEN ari.
egitura progresiboak:  Portugesa ikasten ari naiz. (*Portugesa ikasten ari dut.)
-tzen ari/egon /ibili/jardun  Urtemugako festa prestatzen ari zaizkio adiskideak Aneri. (*Urtemugako festa prestatzen ari
diote adiskideek Aneri.)
-‐ -TZEN egon /ibili/jardun.
 Itxurak egiten dabil. Bazkaltzen gaude. Zenbat lagunek diharduzue egitasmoa lantzen?
(*Zenbat lagun diharduzue egitasmoa lantzen?)
Juntadura
-‐ Tradizioan, bi jokabide:
1. Ezkerreko juntagaian ezabatzea aditz laguntzailea (Mend.). Arreba ikusi, eta irribarre goxo
batez agurtu zuen.
aditz laguntzailea isiltzea
2. Eskuineko juntagaian ezabatzea aditz laguntzailea (Eki.). Arreba ikusi zuen, eta irribarre
juntaduran
goxo batez agurtu.
-‐ Aditz laguntzailea isiltzean, aspektua berdindu:
“Bi perpaus juntatzean bigarreneko aditz laguntzailea isiltzen bada, perpaus nagusiari
dagokion aspektu-marka gordetzea hobesten dugu.” (EIMA)
-‐ Kasu-markak isiltzea juntaduran:

atzizkiak isiltzea  Luze jo zuen sindikatuen eta enpresaburuen arteko bilerak
 Luze jo zuen sindikatu eta enpresaburuen arteko bilerak
o *Luze jo zuen sindikatuak eta enpresaburuen arteko bilerak.
SINTAXIA
Kalkoak, interferentziak
-‐ Baldintzazko perpausen erabilera desegoki batzuk:
baldintza-perpaus desegokiak
 Lehen politikak agintzen zuen; orain (, ostera), merkatuak agintzen du. #Lehen politikak
agintzen bazuen, orain merkatuak agintzen du.
dagokionez / dagokionean
-‐ dagokionez: es 'en lo que respecta a'; eu zeri dagokionez. (*zeri dagokionean)
-‐ -(e)LA menderagailuaren erabilera oker edo badaezpadako batzuk:

-eLA menderagailuaren erabilera
 *Hain da handia, ez dela atetik sartzen.
oker batzuk
 *Ez ibili irristailuekin, eroriko zarela! .
 *Gure herrian badago etxe bat horma gorriak dituela.
 *Ikus dezakegu nola 81 eta 82 zenbakiak agertzen direla.
Lokailuak
-‐ ERE emendiozko lokailua: beste erreferentzia bat nola gehitu.
ERE (1)
 Astegunetan, autoz joaten da Olatz Gasteizera. Mikel ere autoz joaten da Gasteizera
astegunetan
-‐ ERE partikularen erabilera okerrak

―Non da Benitoren kontzertua?
ERE (2) ―Arriaga antzokian.
―Eta Maddi Oihenartena?
―Hura ere Arriaga antzokian.
(―*Arriaga antzokian ere.)
-‐ ‘…ETA… ERE BAI’ egitura:
ERE (3)  Ezpata kolpe batez buruko estalkia ebaki zion, eta burua ere bai.
-‐ ‘…ETA… ERE EZ’ egitura:
 Ez zekiten idazten, eta irakurtzen ere ez.
ERE (4): halaber, orobat, berebat

-‐ EREren ordezkoak: halaber, orobat, berebat
-‐ Izan ere kausazko lokailua: haren kokapena eta erabilerak (zergatikoak, azalpenak, argudioak
izan ere
edo justifikazioak).
(Ikus PUNTUAZIOA atala)
SINTAXIA
Mendeko perpaus aditz
-‐ Denborazko perpausak:
jokatugabeak
Denborazko perpausak: -tu eta  Ekaitza igaro eta gero, barealdia izaten da (*Ekaitza eta gero)
gero -‐ Ekaitza igaro ondoren, barealdia izaten da.
-‐ Ekaitzaren ostean, barealdia izaten da.
-‐ Ekaitzaren ondoren, barealdia izaten da.
-‐ ezik:
izan ezik/ezik  elkarri utzi nahi ezik dabiltzanak.
 denak joan ziren, ama izan ezik
 * denak joan ziren, ama ezik.
Mendeko perpausak
-‐ -eLAKO eta -eN atzizkiak izenak gobernaturiko perpaus osagarrietan:
-eLAKO hipotesia  Sendotuz doa klima aldatzen ari delako hipotesia. (*delaren hipotesia; *denaren hipotesia;
*deneko hipotesia).
Euskaltzaindiaren 116. araua
-‐ -eLARIK menderagailua: denborazko adiera (Oxigenoa ahitzen delarik, hartzidura anaerobikoa
-eLARIK (1) hasten da).
-‐ Bestelako balioak (modua, kausa, baldintza, kontzesioa).
-‐ -eLARIK menderagailua: erabilera okerrak nola zuzendu.

-eLARIK (2)
 Haizeteak sua eragin zuen Zalduondon, eta udaletxea erre zen.
 Haizeteak sua eragin zuen Zalduondon; horren ondorioz, udaletxea erre zen. (*Haizeteak sua
eragin zuen Zalduondon, udaletxea erre zelarik)
-‐ -eLAKO eta -eN atzizkiak izenak gobernaturiko perpaus osagarrietan:
-eN/-eLAKO berria  laster etorriko delako/den berria zabaldu zen.

 laster etorriko dela zabaldu zen.
*delaren berria; *denaren berria; *deneko berria
Euskaltzaindiaren 116. araua
-‐ Denborazko perpaus jokatugabeak: aldiberekotasuna.: -TZERAKOAN, -TZEAN. -TUTAKOAN

-TZERAKOAN/-TZEAN/-  Zisneak, hiltzerakoan, bere kantua erredoblatzen du.
TUTAKOAN  Atertutakoan, ziztuan abiatuko gara etxera.
 Hiltzean, akabo niretzat mundua! Hildakoan, akabo niretzat mundua! (*Hiltzerakoan, akabo
niretzat mundua!)
SINTAXIA
Mendeko perpausak
(jarraipena) baldintza-perpausak: bailitzan,
bailuen -‐ BA-… [bezala / legez]: ?bailitzan, ?bailuen tankerako esapideak
-eLA atzizkidun perpaus -‐ Ordena mendeko perpaus osagarrietan:

osagarriak eta hitz-hurrenkera
 Tren hau Orion gelditzen dela entzun dut.
 Entzun dut tren hau Orion gelditzen dela.
-‐ Ez dut + [-TU + Ø] + BEHARRIK

-‐ Ez daukagu ZERTAN + [(-TU + Ø) / (-TU + -RIK)]
-‐ Ez duzu ZER + [(-TU + Ø) / (-TU + -RIK)]
ez duzu zertan etorri -‐ Ez dauka ZERGATIK + [-TU + Ø]
 ez duzu zertan lotsatu(rik).
 ez duzu lotsatu beharrik.
 ez duzu zer lotsatu(rik).
*ez duzu zertan lotsatu beharrik.
-‐ Perpaus osagarriak: (ezen)… -eLA

ezen...-eLA  Izadian katenariak agerraldi urria duenez, pentsatu behar da ezen, kasu horretan, Gaudí
areago inspiratu zela giza jarduerako kable eta sokei so eginez.
(Ikus ESTILOA atala)
-‐ Alborakuntza (hizkuntza-maila neutroan eta lagunartekoan):

 Denek maite dute, hain da jatorra. Denek maite dute: hain da jatorra, izan ere.
ondorio-perpausak: hain da -‐ Menderakuntza (hizkuntza-maila jasoan):
jatorra…
 Hain da jatorra, non denek maite baitute.
 Hain da jatorra, ezen denek maite baitute.
 Hain da jatorra, non denek maite duten.
 Hain da jatorra, ezen denek maite duten.
(*Hain da jatorra, denek maite dutela.)
SINTAXIA
Mendeko perpausak
(jarraipena) helburu-perpausak:...etorriko
-‐ BA- perpausa, nahia edo xedea adieraztekoa:
bada
 Goiz esnatu behar duzu, fakultatera garaiz helduko bazara.
-‐ -TZEKOTAN
 ·Goizeko zortzietako trena hartzekotan, zazpi eta erdietarako geltokian egon beharko duzu.
-TZEKOTAN  ·Lan egiteari utziko diot, baina Gabonetako loteria egokitzekotan.
 ·Auto berria erostekotan dabil.
-‐ -TZEKOTAN ≠ -eZ GERO
 Euria eginez gero, astiroago gidatu, mesedez (*Euria egitekotan…)
zenbat eta...hainbat eta -‐ Korrelazioak: mailaren kuantifikazioa bideratzen dutenak.

-‐ ZENBAT ETA ...-AGO [-eN/BAIT-], [ORDUAN/HAINBAT] …-AGO
-‐ Esaldi kausalak:

 (ZEREN)...BAIT-
 ZEREN...-N
 ZEREN ETA... (BAIT-/-N)
zeren…bait-
 ZEREN... BAIT-/-N
 EZEN... Ø (*EZEN... BAIT-/-N)
 (E)ZE(N)
 ZERGATIK (E)ZE
(Ikus ESTILOA atala)
Perpaus erlatiboak
-‐ Azalpen-aposizio egokia: Gero, ijitoarengana biratu zen, zeina dardarka (bait)zegoen.
-‐ Azalpen-aposizio desegokia: ??Gero, ijitoarengana biratu zen, dardarka zegoena.
-‐ Bi aukera:
-‐ 1. Aposizioa egin nahi bada, ZEINA erakoak erabili behar dira:
ZEINA erako perpaus erlatiboa
o Opari bat ekarri zion alaba zaharrenari, (zeina) kutunena baitzuen.
-‐ 2. ZEINA saihestu nahi bada, beste joskera batzuk erabili behar dira, hala nola juntadura,
alborakuntza:
o Opari bat ekarri zion alaba zaharrenari. Alaba hura zuen kutunena.
o Opari bat ekarri zion alaba zaharrenari. Izan ere, alaba hura zuen kutunena.
SINTAXIA
Testu mailako loturak
-‐ Aitzitik (Sin. alderantziz, kontrara, kontrastez):
aitzitik
 Arranguratzeak ez du ezertarako balio; aitzitik, etsipena areagotzen du.
-‐ Aitzitik ez da hala ere, areago eta halakoen baliokide.

EHULKUren aholkuak aditz laguntzailea isiltzea juntaduran
Arreba ikusi,
ikusi eta irribarre
goxo batez agurtu zuen.
zuen Bi jokabide ageri dira tradizioan, juntaduraz
elkarturiko esaldietan aditz laguntzailea
isiltzean:
Arreba ikusi zuen,
zuen eta
irribarre goxo batez agurtu.
agurtu
EHULKUren aholkuak Juntaduraz elkarturiko esaldietan 1 EHULKUren aholkuak Juntaduraz elkarturiko esaldietan 2
aditz laguntzailea isiltzea (elipsia) aditz laguntzailea isiltzea (elipsia)
1. Ezkerreko juntagaian ezabatzea aditz laguntzailea. Zernahi gisaz, ekialdeko tradizioan ere ageri dira halako
Mendebaldeko tradizioan gertatzen da hori, batez ere; adibideak:
ezkerreko aditz nagusiak partizipioaren forma hartzen du ia beti
halakoetan. ♣ Jesukristo gure Jauna lurraren gainean bizi
zelarik, maiz Jerusalemen ikusi eta entzun zuten.
zuten
♣ Arridu-ko etxagun gaztea lagun harturik, barriro «Zaldubi», Eskualdun pelegrinaren bidaltzailea, 1877
etorri, eta aitari hauxe esan eutsan.

etorri, eutsan Errose Bustintze, ♣ Kuskuan sartu eta egun laburrik barnean, harrari
Euskalerriko ipuñak, 1950-52
gogortzen ohi zaio larrua. Arnaud Abbadie, Laborarier, 1887-1903
♣ Ez da, bada, Eleizea, jaiak imini eta kenduten
♣ Nere esnea saldu eta harrek eman dirutik /
dituzana?
dituzana Andres Iturzaeta, Ikasbide kristinaukorraren…, 1899
Aroltze dozena zenbait erosiko ditut nik. Martin Goihetxe,
♣ Zelan edo halan (…) jakiten dabe haxe mutiko Fableak edo Alegiak, 1852
zolia dala. Bere bila joan eta ekarten dabe.

dabe
«Kirikiño», Bigarrengo abarrak, 1930
UPV/EHUko Euskara Zerbitzua 1

2. Eskuineko juntagaian ezabatzea aditz laguntzailea. Mendebaldeko tradizioan aspektu-marka galtzea da joera,
Ekialdeko tradizioan agertzen dira, nagusiki, eskuineko halakoetan:
laguntzailerik gabeak. Aspektu-marka bi aditzetan errepikatzea
da joera nagusia: ♣ Izadiko bizidunen ezaguera eban Nikanor-ek, eta
beragaz eroaten zituan mutikoei irakasten
♣ Badakit anitzek miretsiko duela eta edirenen
eutsezan gorabeherak, eta begien aurrean ipini
arrotz eta estrainio, ni lan honi lotzea. Axular, Gero, 1643. piztia bakoitzaren zertzeladak bizi-biziro. Eusebio
Erkiaga, Batetik bestera, 1962.
♣ Pettanek (…) tisana edaten du eta, Jainkoaren
lorian, hurrupatzen,
hurrupatzen azukre hondarrak eta oro
koilararekin biltzen dituela eta milikatzen. Jean Barbier,
Supazter xokoan, 1924.
Gomendio horren haritik, hona adibide batzuk:

Erabilerak erabilera, EIMAko Aholku Batzordearen
estilo-liburuak hauxe gomendatzen du: ♣ migratzen dute enarek, eta
Irail inguruan migratzen
itzultzen..
martxoaren hasieran itzultzen
Aditz laguntzailea isiltzean, aspektua berdindu ♣ murrizten
Berrikuntza teknologikoek kostuak murrizten
“Bi perpaus juntatzean bigarreneko aditz laguntzailea dituzte, handitzen.
dituzte eta produktibitatea handitzen
isiltzen bada, perpaus nagusiari dagokion aspektu-
aspektu-
marka gordetzea hobesten dugu.
dugu.”
♣ hasiko da Frantziako Tourra, eta
Ekainaren 29an hasiko
Patxi Petrirena (2011): Morfosintaxiaren inguruko zalantzak amaituko.
uztailaren 21ean amaituko
eta argibideak. Gasteiz: Eusko Jaurlaritza.
♣ murriztuko da,
Heriotza-tasa murriztuko da eta populazioa
haziko.
haziko

Sakontzeko:
Sakontzeko:
Amundarain, Iñaki (1998): “Aditz laguntzailearen elipsia” in
Juntadura eta elipsia euskaraz, 173-206. [Doktore-tesia]
[Linean:
http://www.euskara.euskadi.net/appcont/tesisDoctoral/PDFak/inaki_Amundara
in_TESI.pdf]
EHULKUren aholkuak Juntaduraz elkarturiko esaldietan 9

aditz laguntzailea isiltzea (elipsia)

EHULKUren aholkuak aitzitik
== alderantziz
alderantziz
aitzitik aitzitik =
== kontrara
kontrara
== kontrastez
kontrastez
EHULKUren aholkua aitzitik 1 EHULKUren aholkua aitzitik 2
Amorioz eta gogotik …errealitatea osatzen duten

dabiltzanen trabailuak ez dira oinarrizko kategoriak ez
trabailu; aitzitik,
aitzitik hetan atsegin daude “munduan”; aitzitik,
hartzen da. norberaren kulturak eratzen
ditu…
Steven Pinker, Hizkuntza-sena (ZIO bilduma-12)
Axular, Gero, 1643
Euskaratzailea: Garikoitz Knörr
XLIX. kap. “Nola parabisuko bidea den erraz”
UPV/EHUko Euskara Zerbitzua

Ez gogor egin gaiztoari. Aitzitik,

Arranguratzeak ez du ezertarako
inork eskuineko masailean
balio; aitzitik, etsipena
jotzen bazaitu, bestea ere eskain
areagotzen du.
iezaiozu.
Polikarpo Iraizoz, Yesukristo gure Yaunaren bizia, 1934
Inoiz, aldiz, berriz ostera eta horrelakoen

aldiz berriz,
Bi perpausen arteko lekuan agertzen da aitzitik:
aitzitik
aurkaritza nabarmentzen
du aitzitik lokailuak.
Bihotzak gauza bat eskatzen dit;
buruak, aitzitik, beste bat.
Lehendabiziko perpausa,
aitzitik ez daramana, ezezka
doa gehienetan.

Txinatarrek une hartan kokatzen Baina, kontuz!

Aitzitik ez da hala ere,
ere, areago,
areago, eta halakoen
dituzte gaur egun lurralde-
baliokide:
baliokide:
eskubideak, bi nazioak mongolen
mende erori ziren unean. Administrazioaren egintza guztiak
Tibetarrek, aitzitik, garai urrun Administrazio Zuzenbidearen mende daude eta,
ondorioz, epaitegien kontrola jasan dezakete..
hura bi nazio subirano etsai bakar Hala ere, badira historikoki funtsezko arau
baten mende hurrenez hurren erori horren mende jarri ez diren egintza batzuk.
ziren aldi gisa gogoratzen dute. *Aitzitik, badira…
Wade Davis, Argia munduaren ertzean (ZIO bilduma-10)
Euskaratzailea: Iñaki Iñurrieta
Aitzitik aurkaritzazko lokailuaz, jakingarri gehiago

aurkituko dituzu hemen:
EUSKALTZAINDIA (1990): Euskal Gramatika Lehen Urratsak-III
(Lokailuak). Bilbo: Euskaltzaindia.
EHULKUren aholkua aitzitik 11

EHULKUren aholkuak atzizkiak isiltzea
Juntatutako sintagma guztiek atzizkia eramatea

da ohikoena literatura-
literatura-tradizioan.
tradizioan.
Luze jo zuen gizarte- Luze jo zuen gizarte-

eragileen, sindikatuen eta eragileen,
en sindikatuen
eragileen, sindikatuen eta
enpresaburuen arteko bilerak. enpresaburuen
enpresaburuen arteko bilerak.
EHULKUren aholkua atzizkien eliditzea 1 EHULKUren aholkua atzizkien eliditzea 2
Hala ere, juntaturiko sintagmak (“gizarte-eragileen”, “sindikatuen” eta Baina okerra da:
“enpresaburuen”) pluralean daudenez, honela ere adieraz daiteke:
Luze jo zuen gizarte-eragile,

* Luze jo zuen gizarte-
sindikatu eta enpresaburuen
eragileak, sindikatuak eta
arteko bilerak.
Alegia, atzizki bera duten sintagmen segida dugularik,
enpresaburuen arteko bilerak.
atzizkia ken diezaiekegu juntagailuaren aurreko
sintagmei, baldin haiek guztiak pluralean badaude.
Izan ere, atzizkia ez da kendu, ordeztu baizik.
eta, edo

EHULKUren aholkuak atzizkiak isiltzea
Sintagmak pluralean egon ordez singularrean edo

mugagabean badaude, Euskaltzaindiaren gomendioa da Beste adibide batzuk:
“kasu-markadun sintagmak juntatzea”; alegia, atzizkia ez
kentzea.
Irakasleei eta ikasleei heldu zaie gutuna.
Luze jo zuen gobernuaren
aren, sindikatuaren
aren eta zuzendaritzaren
arteko bilerak. Irakasle eta ikasleei heldu zaie gutuna.
*Irakasleak
ak eta ikasleei heldu zaie gutuna.
Luze jo zuen zenbait sindikaturen
ren eta gobernuaren arteko
bilerak. Irakasleari eta ikasleari heldu zaie gutuna.
(?) Luze jo zuen zenbait sindikatu eta gobernuaren arteko bilerak. (?) Irakasle eta ikasleari heldu zaie gutuna.
(?) Luze jo zuen gobernu, sindikatu eta zuzendaritzaren arteko bilerak *Irakaslea
a eta ikasleari heldu zaie gutuna.
Guztiz baztertzekoa da:
Zenbait irakasleri eta ikasle guztiei heldu zaie gutuna.
* Luze jo zuen gobernua, sindikatua eta zuzendaritzaren arteko bilerak.
(?) Zenbait irakasle eta ikasle guztiei heldu zaie gutuna.
Juntagaiak pertsona-izenordainak (edo pertsona-izenordainak

eta izenak) badira, egitura osoa juntzatzen da, hots, atzizki eta
guzti.
Zutaz
taz eta Mikelez hitz egin zuten.
*Zu eta Mikelez hitz egin zuten.
Guri
ri eta haiei heldu zaigu gutuna.
*Gu eta haiei heldu zaigu gutuna.
Argibide gehiago nahi izanez gero, ikus Euskaltzaindiaren 111. araua
EHULKUren aholkua atzizkien eliditzea 7

EHULKUren aholkuak baldintza-perpaus desegokiak
Ikus ditzagun, lehenik, erabilera egoki batzuk:
Baldintzazko Baldintza eta kausa: kausa-ondorio erlazioa

•Arin ibiltzen bazara, garaiz helduko zara ekitaldira.
perpausen erabilera •Subjektua egoera fisiko txarrean badago, arteria-
presioa handitzen da esfortzua egitean.
desegoki batzuk Baldintza eta denborazko aldiberekotasuna
zuzentzen •Auzitegira joaten bada, goiz guztia ematen du han.

•Ane ikusten baduzu, deituko diodala esaiozu.
EHULKUren Baldintzazko perpausen erabilera 1 EHULKUren Baldintzazko perpausen erabilera 2

aholkuakEHULKUren desegoki batzuk aholkuakEHULKUren desegoki batzuk
aholkua zuzentzenBaldintzazko perpausen aholkua zuzentzenBaldintzazko perpausen
Baldintza eta hipotesia Adiera horietaz gainera, kontrastea adierazteko ere

erabiltzen dute hiztun batzuek baldintza♣. Ez dugu
• Atzerrira joaten badira, lana aurkituko dute.
(Gertakorra). egokitzat jotzen halako erabilera:
• Ispiluek gezurra esango balute, zoriontsu biziko
ginateke. (Gertagaitza-edo).
#Gaur eguraldi ona egin badu, bihar
eguraldi traketsa izango dugu.
Inferentzia bidezko erabilerak
Horren kideko perpaus kontzesiboak ere ez du adierazten
• Gose bazara, hamaiketakoa egin dezakegu. kontrastea, eragozpen gainditua baizik:
• Arantza agertu ez bada, honezkero joana da.
• Anek halakoak esan badizkizu, barruak agintzen • Gaur eguraldi ona egin badu ere,
ere bihar eguraldi traketsa
ziolako esan dizkizu. izatea espero dugu.
• Miren etortzen bada, berandu etorriko da. ♣Gogoan hartu bitartean ere ez dela egokia kontrastea adierazteko.
• Hori abokatua bada, ni astronauta! Ikus: Kalko okerrak: "bitartean“ (2007-05-24) pps/ pdf


EHULKUren aholkuak baldintza-perpaus desegokiak
Hona beste adibide batzuk:

Kontrastea adierazteko, egokiak dira
juntadura zein alborakuntza, eta, aukeran, #Gasteizko biztanle-kopuruak gora egin badu, Donostiakoak
behera egin du.
lokailuren batek (berriz, aldiz, ostera…)
• Gasteizko biztanle-kopuruak gora egin du, eta
areago nabarmenaraz dezake kontrastearen Donostiakoak (, berriz), behera.
ideia:
• Gasteizko biztanle-kopuruak gora egin du;
Josuk igeriketa aukeratu du, eta Anek Donostiakoak (, berriz), behera.
(, berriz), futbola.
#Lehen politikak agintzen bazuen, orain merkatuak agintzen du.
Gaur, eguraldi ona egin du;; bihar, (aldiz

aldiz,) • Lehen politikak agintzen zuen; orain (, ostera),
eguraldi traketsa izango dugu. merkatuak agintzen du.


EHULKUren aholkuak baldintza-perpausak: bailitzan, bailuen
5 6
Hona zer dioen Euskaltzaindiko Gramatika Batzordeak auzi

horretaz, tradizio idatzia aztertuta: Euskaltzaindiko Gramatika Batzordeak esana gogoan
izanik, hona gure gomendioa:
Testu teknikoetan BALITZ BEZALA/LEGEZ gisako

egiturak erabili, eta BAILITZAN eta BAILUEN
tankerakoak saihestu.
Ikus bedi EGLU-V (Mendeko perpausak-1), 1999: 370-371.
7 8

Ugarteburu, I. eta Igerabide, J. K. (Zuz.). Erizaintzako hiztegia.

Donostia, 2005 (EHUko Euskara Zerbitzua. Donostiako Erizaintzako
Unibertsitate Eskola).
9 10
Aumont, J.: Irudia. Bilbo: EHU, 2004 (euskaratzailea, J. Zabaleta).
11 12

Hirugarren pertsonakoak izaten dira gehienetan halako esapideak.

Berez, zilegi izan behar lukete gainerako pertsonak darabiltzaten
adizkiek ere. Baina, hala, forma okerrak sortuko lirateke:
*bainintzan, *baizinan, *baikinan
Eta, baita ere, beste testuinguru batean beste zerbait direla ere pentsa
genezakeenak, kausazkoak, esaterako:
#baizintudan, #baininduzun.
Gramatika Batzordeak puntu horretaz esana, hona:

“Forma arazotsuak dira eta gainera tradizio urrikoak. Autore berrietan
agertzen dira, ez zaharretan.”
Ikus bedi EGLU-V (Mendeko perpausak-1), 1999: 371.
13 14

EHULKUren aholkuak dagokionez / dagokionean
Dagokionez eta dagokionean

ez dira baliokideak.
dagokionez
Hona zer dioen Hiztegi Batuak:
dagokionean (denborazko esaldietan): dagokionean
dagokionean egiten du lan; *honi dagokionean e. honi dagokionez.

dagokionez (zegokienez, dagokigunez, etc.)
Ikus ditzagun erabilera egokiak:
EHULKUren aholkua dagokionez, dagokionean 1 EHULKUren aholkua dagokionez, dagokionean 2
dagokionez Zuri dagokizunez,

dagokizunez onartu beharko duzu zeure zortea,
datorren moduan.
Hauen moduko adibide ugari ditugu literatura-tradizioan:
*Zuri dagokizunean…
Niri dagokidanez,
dagokidanez egon zaitez lasai: nola edo hala Urte-bitarte berean, tuberkulosiz hiltzeko arriskuari
konponduko naiz. dagokionez,
dagokionez 2,7tik 5,8 ingurura hobetu da segurtasun-
*Niri dagokidanean… indizea.
*…arriskuari dagokionean…
Matematikari dagokionez,
dagokionez ahultasun-eragileago dira Paulos, John Allen: Zenbakirik gabe bizi, EHU, 2006 (euskaratzailea, Josu Zabaleta).
faktore psikologikoak, irakaskuntza eskas edo

eraginkortasunik gabea baino. Mireni zegokionez,
zegokionez ez nuen haren inolako berririk izan
*Matematikari dagokionean… luzaroan.
Paulos, John Allen: Zenbakirik gabe bizi, EHU, 2006 (euskaratzailea, Josu Zabaleta).
*Mireni zegokionean…

dagokionez dagokionean
dagokion bezala = hala baitagokio
NOIZ
Molde eta adiera horietakoak dira adibide hauek:
Eginkizun guztiak beteko ditu, hitzeko jendeari Dagokizunean hitz egingo duzu.
dagokionez.
dagokionez.
Soineko dotorez jantzita agertu ziren, egunari zegokionez. Dagokidanean hasiko naiz kantatzen.
zegokionez
Eguzkia gurtzen zuten, ekialderantz ahuspezturik,

ohiturari zegokionez.
zegokionez
Bakanetan agertzen dira halakoak tradizioan.
dagokionean
Bada beste aukera bat DAGOKIONEAN ager dadin: NON adieran.
Lehenengo urteetan, hezurraren muturra (baita, hala “Zer armairutan? Dagokionean”

dagokionean,
dagokionean artikulazio-azal leuna ere) kartilago-
geruza mehe batek bereizten du hezurretik, eta [dagokioN + I + -eAN]
heldutasuna iritsi eta hezurra guztiz osatu arte irauten
du kartilago horrek.
Lenihan, John: Giza gorputza lanean, EHU, 2006 (euskaratzailea, Irene Aldasoro).
Darwinismoak alde ahul bat izatekotan, ez dut uste
hautespen naturalari dagokionean bilatu behar denik.
Wagensberg, Jorge: Formen matxinada, EHU, 2007 (euskaratzailea, Juan Garzia).

dagokion
Badugu, bestalde, dagokion forma ihartu edo fosila, datibo
guztiz generiko edo absolutu bat duena, esplizitatzen ez dena:
[Ø] Dagokion bezala beteko ditugu eskabideak.
Baina:
[Eskabideo
[Eskabideoi/guri] Dagokien/dagokigun bezala beteko
ditugu eskabideak.
EHULKUren aholkua dagokionez, dagokionean 9

EHULKUren aholkuak denborazko perpausak: -tu eta gero
Lehengo esaldiaren antzekoak dituzu hauek:
Bi urte igaro eta gero, telefonoz Bi urte igaro ondoren, telefonoz…

hots egin zion. Bi urte igaro ostean…
ostean
Bi urte geroago…
geroago
ren buruan…
Bi urteren buruan
*Bi urte eta gero, telefonoz hots egin zion.
EHULKUren aholkua Ekaitza igaro eta gero 1 EHULKUren aholkua Ekaitza igaro eta gero 2
Ekaitza igaro eta gero, barealdia izaten da. Ehun urte igaro ondoren/ostean
Ekaitza igaro ondoren, barealdia izaten da. Ehun urte igaro eta gero
ren ostean, barealdia izaten da.
Ekaitzaren Ehun urteren
ren buruan
Ekaitzaren
ren ondoren, barealdia izaten da. Handik ehun urtera
ra
*Ehun urte eta gero

*Ekaitza eta gero, barealdia izaten da.

EHULKUren aholkuak denborazko perpausak: -tu eta gero
Hurbil duzu parkea: zubia pasatu

pasatu eta gero.
pasatu ondoren.
pasatu eta
berehala. Ikus bedi gero sarrera Hiztegi batuan
gero
eta gero (partizipioaren ondotik erabiltzen da, ez izenaren
*… zubia eta gero.
ondotik: bilera bukatu eta gero etxera abiatu ziren; *bilera eta gero
e. bileraren ondoren)

EHULKUren aholkuak egitura progresiboak: -tzen ari/egon/ibili/jardun
1 1
Lehenengo perpausean ‘nork’ kasua hartzen du subjektuak;
Neska gazteak biolina jotzen du. izan ere, JO aditz iragankorrak adierazten duen ekintzaren
egilea da ‘neska gaztea’.
2 2
Neska gaztea biolina jotzen ari da. Bigarren perpausean, berriz, ‘nor’ kasua hartzen dute bi
argumentuek (‘neska gaztea’, ‘biolina’): JO aditz iragankorra
-TZEN ARI IZAN egitura progresiboan bildurik dago, eta ARI
IZAN aditzak gobernatzen du egitura.
EHULKUren aholkuak EGITURA PROGRESIBOAK: 1 EHULKUren aholkuak EGITURA PROGRESIBOAK: 2

-t(z)en ari izan/ibili/egon/jardun -t(z)en ari izan/ibili/egon/jardun
Aditza iragankorra zein iragangaitza izan, ‘nor’ kasuaz

markatzen dira argumentuak -TZEN ARI IZAN egitura
progresiboan:
Konplexua da bigarren perpaus hori. Bi perpaus
ditugu hor:
• Perpaus nagusia: Emeki-emeki ateratzen ari da eguzkia.
eguzkia
[p neska gaztea zerbaitetan ari da] Uraren maila igotzen ari da.
• Mendeko perpaus jokatugabea, zerbaitetan
horren lekuan: Miren Perurekin hitz egiten ari da.
[pbiolina jotzen] Aneren bizitza beste norabide bat hartzen ari zen.


Beraz, adi ibili:

-TZEN ARI IZANen egitura bera dute mendebaleko
Portugesa ikasten ari naiz. euskalkietako beste egitura progresibo batzuek:
*Portugesa ikasten ari dut.
-TZEN IBILI
Medikuak sendagaiak ematen ari dira. • Paseatzen dabil
*Medikuak sendagaiak ematen ari dituzte. • Hanka-puntetan jarrita, aitari musu emateko
ahaleginak egiten dabil.
• Itxurak egiten dabil.
Urtemugako festa prestatzen ari zaizkio • Ahal duguna egiten gabiltza.
adiskideak Aneri. • Peritu judiziala isurketak ikertzen dabil.
*Urtemugako festa prestatzen ari diote adiskideek Aneri. • Alaba Zuzenbidea ikasten dabil.
• Saltzen dabilena galtzen dabil.

Bestalde, -TZEN JARDUN egitura ere ohikoa da erabilera

horretarako:
-TZEN EGON
-TZEN JARDUN
• Bazkaltzen gaude.
• Filosofia Ikasten dihardu.
• Itxaron apur bat: zapatak garbitzen nago.
• Maletak egiten dihardu Leirek.
• Emakumea komiki bat irakurtzen dago.
• Ase ezinik edaten dihardugu.
• Hogei lagunen lanak egiten dago makina bakarra.
• Antolatzaileek aretoa husten dihardute.
• Barrabaskeriaren bat egiten dago gure Mari.
• Zenbat lagunek diharduzue egitasmoa lantzen?
*Zenbat lagun diharduzue egitasmoa lantzen?
• Neska gazteak biolina jotzen dihardu.
*Neska gaztea biolina jotzen dihardu.


Sakontzeko:
Sakontzeko:
Laka, Itziar (2004): “Ari progresiboaz: euskararen kasu
markak”. In Pablo Albizu & Beatriz Fernández (arg.) Euskal
gramatika XXI. mendearen atarian: arazo zaharrak,
azterbide berriak. 113-132.
EHULKUren aholkuak EGITURA PROGRESIBOAK: 9

-t(z)en ari izan/ibili/egon/jardun

EHULKUren aholkuak -eLA atzizkidun perpaus osagarriak eta hitz-hurrenkera
Nola esan behar dut…?
EHULUren aholkuak (“…etorriko dela esan du.”) 1 EHULUren aholkuak (“…etorriko dela esan du.”) 2
Hara zer dioen horretaz Euskaltzaindiak: Hara zer dioen horretaz Euskaltzaindiak:

EHULKUren aholkuak -eLA atzizkidun perpaus osagarriak eta hitz-hurrenkera
Ikus ditzagun zenbait adibide: Eta perpaus osagarria ezezkoa izanik:
Zehargalderari dagokionez, bestalde, perpaus nagusiaren

ezkerrean zein eskuinean ager daiteke, eta haren osagaiek ez
dute zertan egon nahitaez aditzaren ezkerrean:
EHULUren aholkuak (“…etorriko dela esan du.”) 7

EHULKUren aholkuak -eLA menderagailuaren erabilera oker batzuk
o Hain da handia, ez dela atetik sartzen.
• -(e)LA menderagailuaren erabilera oker hau,

aurreko EHULKUren aholku batean xehekiago
jorratua dugu; hona konpobide batzuk:
- Hain da handia, non ez baita atetik sartzen.

Fitxa honetan, -(e)LA menderagailuaren - Hain da handia, non ez den atetik sartzen.
erabilera oker edo badaezpadako batzuk - Hain da handia, ezen ez baita atetik sartzen.
ditugu aztergai. - Hain da handia, ezen ez den atetik sartzen.
- Ez da atetik sartzen, hain da handia.
- Hain da handia, ez da atetik sartzen.
(ikus: …hain da jatorra; 2008-01-31).
EHULKUren aholkuak -(e)LA menderagailuaren erabilera 1 EHULKUren aholkuak -(e)LA menderagailuaren erabilera 2
oker eta dudazko batzuk oker eta dudazko batzuk
o Ez ibili irristailuekin, eroriko zarela! o Autobusa datorrela!
— Ez ibili irristailuekin, eroriko zara eta!

eta
— Ez ibili irristailuekin, eroriko baitzara!
baitzara o Badator autobusa!
Zergatik ez duen ibili behar irristailuekin adierazten da hor; kausa dugu, beraz.

o Gure herrian badago etxe bat horma gorriak — Irakurriko duzu Damasioren liburua?
dituela.
-Noski irakurriko dudala!
dudala
o Irakurriko duzu Damasioren liburua?

— Noski!
— Bai, noski! (*Noski baietz!)
— Bai, noski, irakurriko dut!
o Gure herrian badago etxe bat horma gorriak dituena..
— Irakurriko dut, noski! (Ikus Jagonet: Noski)
Erlatibo-perpausa baliatu behar dugu horrelako esapideetan.

(Ikus EHUtsi: Adibide gehiago)
— Irakurriko duzu Damasioren liburua? — Irakurriko duzu Damasioren liburua?

-Noski irakurriko dudala!
dudala -Noski irakurriko dudala!
dudala
Bainahorixe
Baina edojakina
horixeedo jakinapartikulak
partikulakerabiliz
erabilizgero,
gero,ordea,
ordea,zilegi
zilegidugu
dugu–(e)LA
–(e)LA
menderagailua
menderagailuaerabiltzea:
erabiltzea: JAKINA
JAKINA
Zergatik
Zergatiktxoratzen
txoratzengara
garadelako
delakoneskatxa
neskatxahorren
horrenaurrean?
aurrean?Jende
Jendearruntak
arruntakhau
hau
HORIXE
HORIXE baino
bainoezin
ezinesan:
esan:"Jakina
Jakinairri
"Jakina irriegiten
egitendugula,
dugula jakinapilpiratzen
la,jakina pilpiratzenzaigulalabihotza
zaigula bihotza
o Irakurriko
Hobe
Hobe genukeela,
genukeela,duzu
berakliburua?
berak dioenez,
dioenez, gure
gure indar
indar guztiak,
guztiak, gure
gure kamerak,
kamerak, gure
gure o Irakurriko
jendaurrean, duzu
jendaurrean,jakina
jakina liburua?
maite
maite dugula
dugulalaneskatxa,
neskatxa,arima
arimaeder
ederhura,
hura,itxura
itxuraperfektu
perfektu
tresneriak,
— Noski!
tresneriak, gure
gure arnasak,
arnasak, gure
gure ekinak
ekinak eta
eta ezinak,
ezinak, gure
gure hitzak
hitzak eta
eta pitzak,
pitzak, hartaz jantzia,
jantzia, bistakoa
— Noski!
hartaz bistakoaeta
eta nabarmena
nabarmena baita
baitabetikotasun
betikotasun guztian
guztian maitatua
maitatua
sinpleki
sinpleki"gure
"gure inguruko
inguruko pertsonen
pertsonen bizitzak"
bizitzak"filmatzera
filmatzerazuzendu? Horixehobe
zuzendu?Horixe hobe izateko
izatekosortua
sortuadela!
dela!
— Bai,
genukeela! noski! (*Noski baietz!) — Bai, noski! (*Noski baietz!)
genukeela
ela!
— Bai, noski, irakurriko[Joxe
dut!
[JoxeAustin Arrieta
Austin(Ikus (2008),
(2008),Terra
Jagonet:
Arrieta Noski
TerraSigillata,
)
Sigillata,Txalaparta]
Txalaparta] —[Steven
Bai,Pinker
[Steven noski,
(2010)
Pinker irakurriko dut!(ZIO
Hizkuntza-sena,EHUpress
(2010)Hizkuntza-sena, EHUpress bilduma);
(ZIO(Ikus Euskaratzailea:
Jagonet:
bilduma); Noski) Garikoitz
Euskaratzailea: GarikoitzKnör
Knör] ]
Hortaz, aurreko diapositibako adibidean horixe partikula erabiliz gero, zuzenak

lirateke honako erantzun hauek:
- Irakurriko duzu Damasioren liburua?
•Horixe irakurriko dudala!
•Horixe baietz!

o 10x8 dimentsioko taula da, eta bertan 80 o 10x8 dimentsioko taula da, eta bertan 80
zenbaki ageri dira. Taula aztertuz gero, hala zenbaki ageri dira. Taula aztertuz gero, hala
ere, ikus dezakegu nola 81 eta 82 zenbakiak ere, ikus dezakegu nola 81 eta 82 zenbakiak
agertzen direla eta, halaber, zenbaki batzuk agertzen direla eta, halaber, zenbaki batzuk
errepikaturik daudela.
daudela 35 23 80 32 17 46 44 34 errepikaturik daudela. 35 23 80 32 17 46 44 34
22 41 20 81 68 56 61 78 Horrelako adibideak (nola…-eN) ez dira22 falta tradizioan.
41 20 81 68 56 61 78
16 59 77 63 50 11 79 75 16 59 77 63 50 11 79 75
62 13 37 82 58 57 10 39
Horren lekuan inoiz entzun eta irakurtzen den nola... -eLA
62 13 37 82 58 57 10 39
o…ikus dezakegu nola 81 eta 82 9 38 36 26 27 15 72 24
o …ikus ordea,
egiturak, dezakegu
ez dirudi 81 eta
nola aski den82
adinako9 onarpena
38 36 26 27duenik:
15 72 24
zenbakiak agertzen diren…
diren 60 48 53 70 14 33 12 73 zenbakiak agertzen diren…
diren 60 48 53 70 14 33 12 73
o…ikus dezakegu 81 eta 82 42 3 71 67 8 51 69 55

o…ikus
(166) dezakegu 81 eta
??Entzun dut 82baserria erre
nola, zenean, herriko
42 3 71 67 8 51 69 55
50 49 2 31 54 5 29 74 50 49 2 31 54 5 29 74
zenbakiak agertzen direla…
direla gazteek jaialdi
zenbakiak handi direla…
agertzen bat antolatu zutela
direla haren alde diru
19 7 64 16 1 30 28 18 19 7 64 16 1 30 28 18
biltzeko.
6 25 4 65 52 40 45 62 6 25 4 65 52 40 45 62
[Euskaltzaindia (1999), EGLU-V, 77. or.]
o Nik uste, antzeko esparruan gabiltzala

o Duela bost urte etorri zela.
gehienok.
o Nik uste dut antzeko esparruan gabiltzala

la gehienok. o Duela bost urte etorri zen.
zen
o Nire ustez, antzeko esparruan gabiltza
a gehienok. o Orain dela bost urte etorri zen.
zen.
o Gehienok, nik uste,
uste antzeko esparruan gabiltza
a. o Orain bost urte etorri zen.
zen
o Bost urte dira etorri zela.
zela
o Badira
Ba bost urte etorri zela.
zela

EHULKUren aholkuak -eLAKO hipotesia
Perpausa + hipotesia
Sendotuz doa klima aldatzen ari delako hipotesia.

hipotesia
Biztanle kopurua linealki aldatu delako hipotesia aplikatu dugu.
Zer hipotesi nagusitu da? Argia osatzen duten bibrazioak izpien norabidean hedatzen zirelako
hipotesia plazaratu zuen Hookek bere garaian.
EHULKUren aholkua:
aholkua
“…deN
“…deN hipotesia”
hipotesia” zuzena da, baina nahasgarri gerta daiteke
zenbait testuingurutan.
EHULKUren aholkua (-LAKO hipotesia) 1 EHULKUren aholkua (-LAKO hipotesia) 2
Okerrak dira Beste izen

Beste izen batzuekin
batzuekin
Atal guzti-guztien lankidetza behar delako ideia sustatu beharra dago.
* Biztanle kopurua linealki aldatu DELAREN hipotesia aplikatu dugu. Azal-sakonen artean bereizketa erabatekorik egiterik ez dagoelako
froga/
froga/ebidentzia hauxe da: azalekoak eragin dio sakonekoari.
* Biztanle kopurua linealki aldatu DENAREN hipotesia aplikatu dugu.
Denek mahai baten inguruan bildu behar dutelako ondorioa atera dute,
* Biztanle kopurua linealki aldatu DENEKO hipotesia aplikatu dugu.
azkenik.
EHULKUren aholkua (-LAKO hipotesia) 3 EHULKUren aholkua (-LAKO hipotesia) 4

EHULKUren aholkuak -eLAKO hipotesia
Beste izen
Beste izen batzuekin
batzuekin
Ahozkotasuna lant/landu daitekeelako irakaspena atera dute

jaldunaldietara bildutakoek.
NBEko idazkari nagusiak gaitzetsi egin du Bush terrorismoaren aurka ari

delako doktrina.
doktrina
EHULKUren aholkua (-LAKO hipotesia) 5

EHULKUren aholkuak -(e)LARIK (1)
Mila zortziehun eta berrogeita bortzean,

buruilaren hastean, astelehen goiz batez,
Sarako ezkilak bederatzi orenak jotzen
elarik, mutiko gazte luze bat, hamabortz
zituelarik
elarik
urteren ingurua nonbait han zukeena,
Leheteko jauregiaren hegian barna Azkaingo
-eLARIK bidean, haia-haia zihoan.
Jean Baptiste Elizanburu, Piarres Adame, 1888
EHULKUren aholkua (-elarik 1) 1 EHULKUren aholkua (-elarik 1) 2
Denborazko adiera dute esaldi hauek ere:

...Sarako ezkilak bederatzi orenak
jotzen zituelarik... (= zituenean)
Mendia laket zitzaidan, gazte nintzelarik.
Adiskideak etorri direlarik, alde egin duzu.
Lehen egunetan, hartzidura aerobikoa
Denborazko –eNEAN menderagailuaren parekoa da gertatzen da; gero, oxigenoa ahitzen delarik,
hartzidura anaerobikoa hasten da.
-eLARIK menderagailua, aurreko adibidean.
Ekialdeko euskalkietan erabiltzen da, batez ere.

Adiera horretaz gainera, baditu

Hala ere, tradiziozko erabilera horiek alboratuta,
beste balio batzuk ere: -eLARIK desegokiak zabaldu dira azkenaldian.
Esaterako:
MODUA
Han bertan zendu zen, sorosleek ez zezaketelarik
deusik egin. Basoilarra hegazti
KAUSA
Hain bizkorra delarik, nola ez aipa Yourcenar-en
paleoarktikoa da, bere
obra. bizilekua batez ere Eurasiako
BALDINTZA iparraldeko taiga zabaletan
Lur txarrenean bihirik ederrena atera daiteke, ongi
egina delarik gernu-ongarria. duelarik.
KONTZESIOA (-eLARIK ERE)
Elurra ari duelarik ere, aterako gara.
Adibide honetan, berriz, ondoriozkotasuna

adierazi nahi da, eta tradizioan ez dago
halakorik:
Haizeteak sua eragin zuen

Zalduondon, udaletxea erre
zelarik.
Halakoak jorratuko ditugu datorren astean.
ntsatu
Bitartean, pe horiek.
nitu zkeen zuk bi esaldi
zi ko ze
nola adiera
EHULKUren aholkua (-elarik 1) 7

Aukera hauek ditugu aurreko esaldia

zuzentzeko:
Basoilarra hegazti paleoarktikoa da, eta

Basoilarra hegazti paleoarktikoa da, Eurasiako iparraldeko taiga zabaletan du,
batez ere, bizilekua.
bere bizilekua, batez ere, Eurasiako
iparraldeko taiga zabaletan duelarik.
Basoilarra hegazti paleoarktikoa da; Eura-
siako iparraldeko taiga zabaletan bizi da, batez
ere.
Aukera hauek ditugu aurreko esaldia

zuzentzeko:
Haizeteak sua eragin zuen Zalduondon, eta

udaletxea erre zen.
Haizeteak sua eragin zuen Zalduon-
don, udaletxea erre zelarik.
Haizeteak sua eragin zuen Zalduondon;
horren ondorioz, udaletxea erre zen.
UPV/EHUko Euskara Zerbitzuak

Askotan, ondoriozkotasuna adierazteko eta beste balio Galdera-marka bikoitz horrek

askotarako erabiltzen da -eLARIK menderagailua. Oro har,esaldia
honela zuzendu
zalantzazkoa dela daitezke -eLARIK
adierazten du.
Esaterako: okerrak:
Ehunka pertsona zeramatzan ferry bat hondoratu zen 1. Lokailuren bat erabiliz.
Bangladeshen, 100 pertsonatik gora desagertu zirelarik.
??Esan daiteke programaturiko mikrofabrikak
Arantzazuko kongresuan finkatu ziren euskara batuaren lehen direla bakterioak, bioteknologiaren eta
oinarriak, oinarri hauek idazle gehienek onartu zituztelarik. bioindustriaren oinarri bihurtu direlarik.
Tradizioan, ordea, ez dago halakorik. Hortaz, gomendio Esan daiteke programaturiko mikrofabrikak
orokorra da -eLARIK menderagailuaren tradiziozko direla bakterioak;; izan ere, bioteknologiaren
erabilerei eustea; joan den astean eman genituen eta bioindustriaren oinarri bihurtu dira.
erabilerei eustea, alegia.
Oro har, honela zuzendu daitezke -eLARIK Oro

Oro har,
har, honela
honela zuzendu
zuzendu daitezke
daitezke -eLARIK
-eLARIK
okerrak: okerrak:
okerrak:
2. ‘eta’ juntagailua erabiliz. 3. Alborakuntzaren bidez.

??Arantzazuko kongresuan finkatu ziren ?? 2005eko maiatzaren 15a: ehunka pertsona
euskara batuaren lehen oinarriak, oinarri hauek zeramatzan ferry bat hondoratu zen Bangladeshen,
idazle gehienek onartu zituztelarik. 100 pertsonatik gora desagertu zirelarik.
Arantzazuko kongresuan finkatu ziren euskara 2005eko maiatzaren 15a: ehunka pertsona
batuaren lehen oinarriak, eta idazle gehienek zeramatzan ferry bat hondoratu zen Bangladeshen;;
onartu zituzten oinarri haiek. 100 pertsonatik gora desagertu ziren.

Oro
Oro har,
har, honela
honela zuzendu
zuzendu daitezke
daitezke -eLARIK
‘–(e)larik’ okerrak:
okerrak:
4. Erlatibozko perpaus baten bidez.

?? UPV/EHUren erabakia, 1995eko ekainaren
15ekoa, urliak ipinitako helegitea onartzen ez
delarik.
UPV/EHUren erabakia, 1995eko ekainaren

15ekoa, X-k ipinitako helegitea ez onartzea
ebazten duena.
EHULKUren aholkua (-elarik 2) 9

EHULKUren aholkuak -eN/-eLAKO berria
Zer berri zabaldu da?
Zer berri zabaldu da? Ane laster etorriko delaren berria zabaldu da.
Ane laster etorriko denaren berria zabaldu da.
Ane laster etorriko deneko berria zabaldu da.
EHULKUren aholkua (Zer berri...) 1 EHULKUren aholkua (Zer berri...) 2
Zer berri zabaldu da? Zer berri zabaldu da?
*Ane laster etorriko delaren berria zabaldu da. Ane laster etorriko delako berria zabaldu da.
*Ane laster etorriko denaren berria zabaldu da. Ane laster etorriko den berria zabaldu da.
(Ikus 116. araua)
*Ane laster etorriko deneko berria zabaldu da.

EHULKUren aholkuak -eN/-eLAKO berria
Izena + berria
Zer berri zabaldu da?
aren berria berehala iritsi zen hedabideetara.
Istripuaren
Ane laster etorriko zela zabaldu zen. Badakit Suediako istripuaren
aren berri.
berri.
aren berri.
Badugu Suediako istripuaren berri.
Berria zabaldu zen Ane laster etorriko zela. Albistegian ez zuten Suediako istripuaren
aren berri(rik)
berri(rik) eman.
Entzun duzu gertatuaren
aren berri(rik)
berri(rik)?
Neuk eman nion Ane laster etorriko zelako/zen berria.
berria aren berri(rik)
Ba al duzu istripuaren berri(rik)?

EHULKUren aholkuak ERE (1)
Astegunetan, autoz joaten da Olatz Mikel ere autoz joaten da Gasteizera

Gasteizera. astegunetan.
EHULKUren aholkua ERE (I) 1 EHULKUren aholkua ERE (I) 2
Emendiozko lokailua da ERE; beste erreferentzia bat

gehitzen du diskurtsoan.
Informazio berri horren segidan

Olatz autoz joaten da Gasteizera astegunetan.
jartzen da ERE lokailua.
Mikel ere autoz joaten da Gasteizera astegunetan.
Bigarren esaldian, informazio berri bat gehitu dugu: Mikel.

Hasierako perpausetik◊ abiatzen bagara, aukera Perpausa ezezkoa izanik:

hauexek ditugu, besteak beste:
Olatz ez da autoz joaten Gasteizera astegunetan.
(◊ Astegunetan, autoz joaten da Olatz Gasteizera.)
[Mikel ere] autoz joaten da Gasteizera astegunetan. [Mikel ere] ez da joaten autoz Gasteizera astegunetan.
(Olatz)
[ Asteburuetan ere ] autoz joaten da Olatz Gasteizera. [ Asteburuetan ere ] ez da joaten autoz Olatz Gasteizera.
(astegunetan)
[ Bilbora ere ] autoz joaten da Olatz astegunetan. [ Bilbora ere ] ez da joaten autoz Olatz astegunetan.
(Gasteizera)
[ Autobusez ere ] joaten da Olatz Gasteizera astegunetan. [ Autobusez ere ] ez da joaten Olatz Gasteizera astegunetan.
(autoz)
[ Etorri ere ] autoz etortzen da Olatz. [ Etorri ere ] ez da autoz etortzen Olatz.
(joan)
Bigarren perpausean osagai errepikatuak ezabatuz gero: Perpausa ezezkoa izanik:
Olatz ez da autoz joaten Gasteizera astegunetan.

Astegunetan, autoz joaten da Olatz Gasteizera.
Mikel ere bai.

bai Mikel ere ez.
ez
Asteburuetan ere bai.

bai Asteburuetan ere ez.
ez
Bilbora ere bai.

bai Bilbora ere ez.
ez
Autobusez ere bai.

bai Autobusez ere ez.
ez
Etorri ere bai.

bai Etorri ere ez.
ez

Eta “baita …ere”?

ere
Nola erabiltzen da egitura
hori?
Gai horretaz, hurrengo batean

jardungo dugu.
EHULKUren aholkua ERE (I) 9

―Non da Benitoren kontzertua? ―Eta Maddi Oihenartena?
―Arriaga antzokian. ―Hura ere Arriaga antzokian.
―*Arriaga antzokian ere.
1 2
ERE (2)
EHULKUren aholkuak ERE (II) ERE (2)
EHULKUren aholkuak ERE (II)
ERE partikula
ERE partikula NON-en
NON-en ondoren
ondoren
jartzen badugu,
jartzen badugu, bestelako
bestelako ―Nahi al duzu ogia?
informazioa ematen
informazioa ematen dugu.
dugu. ―Bai.
―Eta txokolatea?
―Benitok Kursaalen kantatuko du.
―Txokolatea ere bai.
bai
―Eta Arriaga antzokian? ―Hori ere bai.
bai
―Bai eta hori ere.
―Arriaga antzokian ere bai.
bai ―Bai, noski.
―Han ere bai.

bai ―*Ere.
―*Ere bai.
3 4

―Asteartean, gora egingo dute tenperaturek.

―Ura nahi dut. ―Asteazkenean ere bai.
bai
―Nik ere nahi dut. ―Bai eta asteazkenean ere.
ere
―Baita asteazkenean ere.
ere
―Nik ere bai.
bai ―Asteazkenean ere,
ere bide beretik.
―Bai eta nik ere.
ere
― *Tenperaturek gora ere (bai) asteazkenean.
― *Nik ere.
― *Ere (bai) asteazkenean.
5 6
ERE (2)
Adizkia trinkoa izanik (dago, dakar, darama,

dator...), ERE partikula ezin jar daiteke
galdegaiaren lekuan, hau da, adizkiaren aurrean.
―Formula hori zergatik erabil Kasuan kasuko galdegaiak hartu behar du leku
―Ikasleak ere badatoz Euskaltzain
hori; alegia:
daitekeen ere azaltzen du horrek. berriaren sarrera-ekitaldira.
Ainhoa ere badator mendira.
Ainhoa ere mendira dator.
*Ainhoa ere dator mendira.
―*Horrek azaltzen du ere (bai)
zergatik erabil daitekeen formula
hori. ―*Ikasleak ere datoz Euskaltzain
berriaren sarrera-ekitaldira.
7 8
ERE (2)

Hona hemen ERE partikularen erabilera

okerren taula bat:
… *XX baita ere … baita X ere

…*X X ezta ere …ezta X ere
...*ere
... X ... X ere
…*eta ere X …eta X ere
…*X X ere baita … baita X ere
…* X ere ezta …ezta X ere
…*ere bai X …X ere bai
…*ere ez X …X ere ez
9
ERE (2)

Arturrek,
hura ikusirik,
sua zeriola ekin zion enperadoreari;
ezpata kolpe batez
Ez zekiten idazten,
buruko estalkia ebaki zion,
eta burua ere bai,
bai eta irakurtzen ere ez.
ez
hortzetaraino.
1 2
ERE (3)
EHULKUren aholkuak ERE (III) EHULKUren aholkuak ERE (III)
Eta juntagailuaren bidez loturiko Perpaus horietan, aditza ken

bi perpaus dira aurreko bi dezakezu, errepikaturik baitago,
adibideon abiapuntu: eta haren ordez bai edo ez jarri,
perpausa baiezkoa ala ezezkoa
Ezpata kolpe batez, buruko estalkia den.
ebaki zion, eta burua ere ebaki zion.
zion
Ezpata kolpe batez, buruko estalkia
ebaki zion, eta burua ere bai.
bai.
Ez zekiten idazten, eta irakurtzen ere
ez zekiten.
zekiten
Ez zekiten idazten, eta irakurtzen ere
ez.
ez
3 4

Hona beste zenbait adibide: Okerrak dira, ordea, beste hauek, bi-biak ageri baitira,
Egongela hankaz gora dago, eta logela ere bai.
bai aditza eta bai :
– Egongela hankaz gora dago, eta logela ere hankaz gora dago.
dago
Bi minuturik behin, alargunari begiratzen zion, eta

semeari ere bai.
bai *(…) bere logela ere bai hankaz gora dago.
dago
– Bi minuturik behin, alargunari begiratzen zion, eta semeari ere
begiratzen dio.
dio
* (…) eta semeari ere bai begiratzen dio.
dio
Arratsaldean bueltatu nintzen zubira. Eta iluntzean ere
bai.
bai
– Arratsaldean bueltatu nintzen zubira. Eta iluntzean ere bueltatu * (…) iluntzean ere bai bueltatu nintzen
nintzen zubira.
zubira
zubira.
Zure adiskidea Gorlizera doa; eta ni ere bai.
bai
– Zure adiskidea Gorlizera joango naiz; eta ni ere Gorlizera joango
naiz.
naiz * (…) eta ni ere bai Gorlizera joango naiz.
naiz
5 6
ERE-ren segidan ez ezik, aurretik ere ager daitezke bai

eta ez partikulak, tartean erreferentea dela.
Eta juntagailuaren ondoren: Eta juntagailuaren aurrean:
Egongela hankaz gora dago, eta bai logela ere.

ere Egongela hankaz gora dago, bai eta logela ere.
ere
Bi minuturik behin, alargunari begiratzen zion, Bi minuturik behin, alargunari begiratzen zion,
eta bai semeari ere.
ere bai eta semeari ere.
ere
Haurrok ez genekien haren benetako izenik, ez

Haurrok ez genekien haren benetako izenik, eta haren deiturarik ere.
ere
eta ez haren deiturarik ere.
ere Nehork ez du jakingo nor zaren, ez eta non
Nehork ez du jakingo nor zaren, eta ez non zauden ere.
ere
zauden ere.
ere
7 8

EHULKUren aholkuak ERE (4), halaber, orobat, berebat
HALABER
Hitzok Aintzane Atelak eta Koro Navarrok
Euskara-euskara LUR Hiztegi-rako prestatu
dituztenetatik hartu ditut… Orobat sartu
ditut gure literatura tradizioko hainbat OROBAT
erdal hitz, zaharkituak zirenak eta gaur egun
berriro askotan premiarik gabe, erabiltzen
hasi direnak. Ibon Sarasola
BEREBAT
Euskal Hiztegia
1996
ERE (IV): 1 ERE (IV): 2

ERE (4), halaber, halaber, orobat, berebat ERE (4), halaber, halaber, orobat, berebat
EHULKUren aholkuak EHULKUren aholkuak
orobat, berebat ERE-ren ordezkoak orobat, berebat ERE-ren ordezkoak
ERE partikula bezala, emendiozko lokailuak Gure adibidean, aditzaren osteko guztia da informazio berria.
ditugu halaber, orobat eta berebat. Hots,
aurreko perpausean esandakoari zer edo zer
gaineratzeko erabiltzen dira. Baina, ERE ez Orobat sartu ditut [gure gure literatura
bezala, lokailuok ez dira nahitaez informazio tradizioko hainbat erdal hitz, zaharkituak
berriaren segidan jarri behar. Joskera zirenak eta gaur egun berriro askotan
askeagoa dute, eta dagokien osagaiaren
premiarik gabe, erabiltzen hasi direnak].
direnak
aurretik doaz sarritan. “Askatasun” hori dela
eta, aukerakoak dira ERE-rekin ondo
konpontzen diren joskeretarako, hala nola Oso korapilatsua izango litzateke kasu horretan
ERE erabiltzea.
osagai berria luzea denerako.

Hona emendiozko lokailu horien erabileraren zenbait adibide: Hona emendiozko lokailu horien erabileraren zenbait adibide:
Eta egia da orain alegera nagoela, baina egia da, halaber,
halaber [leher Esaterako, ezetz esateko egiten diren hots batzuk klikak izaten
kaka egina sentitzen naizela]. dira, eta, halaber,
halaber [zerbaitekiko etsipena edo ezina adierazten
Eta eraman zituzten, halaber,
halaber [hiruzpalau liburu, nik duena eta haurrei debekua edo kontuz ibili beharra adierazten
Salamancatik ekarriak] diena].
Badakit halaber [ezen, ni itsuski engainatu izana ez askietsirik, Casasek, halaber,
halaber [agerian utzi izan du urtegiaren proiektuaren
beldurrik ez duzula karia horretara harrotzeko, zeure buruaz inguruan aurkeztu dituzten txostenetan urtegiak zer arrisku duen
arras bozkariatzeko...] ez dutela behar bezala baloratu eta aurreikusi].
Ikusten da, halaber,
halaber [diskurtsoaren deskribapen hau Ordu gutxiren buruan berri eta gaitasun berriz beterik sentitu
pentsamenduaren historiari kontrajartzen zaiola]. nintzen, gaitz luzetik garbitu eta sendaturik azkenean, behingoz
prest bizitzan pozik eta kementsu murgiltzeko; halaber sendatua
Landu den diskurtsoa, halaber,
halaber [beste diskurtso batzuekin zen, bat-batean, [inguratzen ninduen mundua].
analogia-harreman batean egon daiteke]
Ulisesek gerrikoa lotu zuen, eta haren izter handi ederrak
Eredu horrek agintzen du emakumeek orgasmoa behar den agerian geratu ziren; bai, halaber,
halaber [beso lodiak eta bizkar zabala].
moduan nola lortu behar duten, eta, halaber,
halaber [fisiologikoki
orgasmo desberdinak daudela dio].

Hona emendiozko lokailu horien erabileraren zenbait adibide:

Jaso nahi nuen hizkera hibridoa denez, orobat hibridoa da [baliatu
behar izan dudan grafia].
…baina etsigarria da orobat [dena jakintza horretara mugatzea]…
Ibarrera jaistea deserosoa zen, eta niretzat orobat [zuhurgabea].
Hain zuzen ere, sofa berria oparitu nien gurasoei, eta orobat
[koloretako telebista].
Bestalde, lokailu hauek, ERE partikula ez
Gaztea zen apaiza, jardunzalea; segituan deitu zien gazteei, bezala, aditz soilaren aurrean joan daitezke,
jolastoki bat antolatzeko, eta orobat [liburutegi bat eta aditza sintetikoa izanik ere (dator, dago…).
hitzaldietarako nahiz bileretarako areto bat prestatzeko, guztia
apaizetxe handiaren soto zabalean].
Eta orobat ikusia nuen [usoen hegada aire geldia hausten], eguna
soinetik kentzen ari balira bezala astinduz hegalak.
Informazio hau konplexuagoa da, jakina, baina [aurrekoaren
osagarri behar-beharrezkoa] da orobat.
orobat

Zorraren krisiak nazioarteko zuzeneko inbertsioen sarrera "Esaldi honek hogeita hamalau letra ditu" dioenak egia dio, baina
moteldu zuen, lehen unean, herrialde horietan, baina orobat orobat dio egia "esaldi honek ez ditu hogeita hamalau letra"
ekarri zuen dibisa-eskasiari eta inbertsio lokalaren dioenak ere.
beherakada izugarriari aurre egin behar zioten gobernuen
jarrera aldaketa ere. Izan ere, ugalketa eta sexualitatea, izaki bizien bihotz-bihotzean
instalatuak egoteaz gainera, orobat daude kokaturik, giza
Bizia halaber gal daiteke herriaren askatzeko, familia espeziean, kultura izadiarekin uztartzen den puntu horretantxe.
zenbaitzuk hargatik, ideologiaren txapa kendu eta, galda
lezake beren haurra zergatik sakrifikatua izan den. Hegemoniazko lekua izateak, hasteko, kostu militarra eta
Peter Medawar-en hitzetan, posible denaren artetzat jotzen politikoa ekarri ohi du, alegia, indarrean dagoen ordenaren
badugu politika, halaber esan dezakegu soluzioren bat defentsaren eta ordena horri eutsi beharraren kostua, eta
duenaren artea dela ikerkuntza. orobat dakar estatu aliatuen finantzak mantendu beharra...
Orobat frogatu zuen ezein triangelu angeluzuzenek ez duela
Eta orobat zaigu deseroso Vercors-en Animalia naturagabetuak
azaleratzat karratu bat.
eleberria.
Orobat gertatzen da une jakin batean egindako
aurreikuspenetariko batzuk ikerketaren urrats berri batek Fitxa hau prestatzeko baliatu ditugun adibide guztiak
gezurtatzea. “Ereduzko prosa gaur” corpusetik jaso ditugu.


EHULKUren aholkuak ez duzu zertan etorri
Esanahi bertsua dute honako esaldi hauek:
Maitea, ez duzu asaldatu Maitea, ez duzu zertan asaldatu.

asaldatu (Heg.)
beharrik. Maitea, ez duzu zer asaldatu.

asaldatu (Ipar.)
Maitea, ez duzu zergatik asaldatu.
asaldatu
Aditzak adierazten duen ekintza egiteko arrazoirik

edo premiarik eza adierazten dute egitura horiek.
EHULKUren aholkua (Ez duzu zertan asaldatu) 1 EHULKUren aholkua (Ez duzu zertan asaldatu) 2
Sarritan, ordea, hauen moduko esaldiak egiten dira: Bi molde nahasteagatik sortu ohi dira
aurreko esaldi horiek.
*Ez dugu zertan horrela ibili beharrik.
*Ez dago zertan larritu beharrik huskeria horrengatik Ez du itxurakeriatan ibili beharrik.
beharrik
*Ez daukazu zertan horrenbeste neke hartu beharrik. +
Ez du zertan itxurakeriatan ibili.
ibili
Ez dute inolako tradiziorik, eta, hortaz, desegokitzat
ematekoak dira.
*Ez du zertan itxurakeriatan ibili beharrik.
beharrik

Baita honela ere:

Honela, ondo:
Ez dugu horrela ibili beharrik.
beharrik
Ez dago larritu beharrik huskeria horrengatik.
Ez daukazu horrenbeste nekerik hartu beharrik.
beharrik
• Ez dugu zertan horrela ibili.
ibili
Eta honela ere bai:
• Ez dago zertan larritu huskeria horrengatik.
• Ez daukazu zertan horrenbeste nekerik hartu.
hartu Ez dugu zer ibili horrela.
Ez dago zer larritu huskeria horrengatik.
Ez daukazu zer hartu horrenbeste nekerik.
Beste adibide batzuk, orain:

Ikusten denez, perpaus nagusiaren adizkia *edun / eduki
nahiz izan / egon izan daitezke. Ez dut + [-TU + Ø] + BEHARRIK
Partitiboarekin ere ager daitezke, bestalde, halako Hura ezagutzeko, ez dut berarekin mintzatu
beharrik.
beharrik
egituretako partizipioak:
Hori egiteko, ez duzu urrutira joan beharrik.
beharrik
Ez dugu / daukagu zer lotsatu /horien
lotsaturik
aurrean.
horien
Ez daukagu ZERTAN + [(-
[(-TU + Ø) / (-
(-TU + -RIK)]
RIK)]
aurrean.
Ez da / dago zertan fidatu
fidatu./ fidaturik
fidaturik. Ez daukagu zertan kezkatu.
kezkatu
Ez zaitzatela zeure burutazioek izutu; ez daukazu
zertan zurbildurik.
zurbildurik

Beste adibide batzuk, orain:
Ez duzu ZER + [(-

[(-TU + Ø) / (-
(-TU + -RIK)]
RIK)]
Ez duzu zer lotsaturik Mirenez maitemintzeagatik.

Alde horretatik ez daukat zer kexatu.
kexatu
Ez dauka ZERGATIK + [-TU + Ø]
Jakite horrek ez dauka zergatik izan filosofikoa.

Ez dauka zergatik bitxia iruditu.
iruditu
EHULKUren aholkua (Ez duzu zertan asaldatu) 9

EHULKUren aholkuak helburu-perpausak: ...etorriko bada
Bilbotik Donostiara A8 Bilbotik Donostiara A8

autopistatik joanez, autopistatik joanez,
goiz esnatu behar goiz esnatu behar
duzu, fakultatera duzu, fakultatera
garaiz helduko bazara. garaiz helduko bazara.
bazara.
EHULKUren aholkua (...etorriko bada) 1 EHULKUren aholkua (...etorriko bada) 2
(…) fakultatera garaiz helduko bazara.

bazara
(…) goiz esnatu behar duzu (…)
Adibideko BA- perpausa, ez da baldintza

Mota horretako perpausetan, perpaus nagusiak
arrunta. Izan ere, perpaus horrek nahia edo (hots, BA- partikularik gabeak) adierazten du,
xedea adierazten du, eta ez, zerbait gauzatzeko izatez,“bete behar den ekintza edo gertaera”
hori. Alegia, gure adibidean, goiz esnatzea da,
edo lortzeko bete behar den ekintza edo hain zuzen, fakultatera garaiz heltzeko bete
gertaera. behar den baldintza.
Euskaltzaindiko Gramatika Batzordeak

helburu-
helburu-perpausetan sailkatu du perpaus mota hori Goiz esnatzen bazara, garaiz helduko zara fakultatera..
[EGLU- (Mendeko perpausak-

[EGLU-VI (Mendeko or.].
perpausak-2), 51. or.]

Perpaus nagusiak “behar izan” aditza dauka,

Oro har, honela parafrasea daitezke horrelako gehienetan.
perpausak: Parte hartuko baduzu,
baduzu telefono honetara deitu behar duzu.
duzu
Azkar ibili behar du Anek, lau orduan etorriko bada
(Goiz esnatu behar duzu, fakultatera garaiz helduko bazara). Aizarnatik Donostiara.
Fakultatera garaiz heldu nahi baduzu,

baduzu goiz esnatu behar duzu.
Edo, adierari dagokionez, aditz horren antzeko
Fakultatera garaiz heltzeko
tzeko, goiz esnatu behar duzu.
den esapidea:
Nahitaezkoa zait lan hau ostiralean bukatzea, asteburuan

mendira joango banaiz.
banaiz
Hona zenbait adibide: Aitzitik, honako esaldi hauek ditugu erabilera okerraren
erakusgai, baldintza arrunta adierazteko baliatu baitira.
(...) eta, jakina, hizkuntza sendo eta osasuntsu egongo bada,

bada bere
* Dudan nago: joan, ez joan. Baina, joango banaiz,
banaiz deitu egingo
osotasunean landu eta garatu behar da.da
dizut.
Dudan nago:
nago: joan,
joan, ez joan.
joan. Baiezkoan,
Baiezkoan, deituko dizut.
dizut.
Hizkuntza familia barruan eta herriko eguneroko bizimoduan

* Datu horiek bakarrik hartuko badituzu kontuan, emaitza
ikasteak beti laguntzen du sena hartzeko eta lantzeko orduan, eta
okerra izango duzu.
hizkuntzak sendo iraungo badu,
badu ezinbestekoa da sena
Datu horiek bakarrik hartzen badituzu kontuan,
kontuan, emaitza okerra
izango duzu.
duzu.
(Koldo Zuazo;
Zuazo; Euskara Batua)
Batua)
* Afarian alkohola edango badut,
badut taxiz itzuliko naiz etxera.
Afarian alkohola edaten badut,
badut taxiz itzuliko naiz etxera.

Fitxa honetan aztertu dugun perpaus motan ez ezik, beste

bitan ere erabiltzen da [-ko + ba-
ba-] egitura:
zehargalderan (a) eta kontzesio-perpausetan (b).
a) Ez dakit jaitsiko banaiz (ez dakit jaitsiko naizen).

b) Solairuetako oinak etxebizitzarako izango dira, lehen oinean
bulegoak onartuko badira ere.
ere
Lehen erabilera (zehargaldera) “…bizkaierari dagokio (…)

ahozko hizkeran batez ere” (EGLU-V, 100. or.).
EHULKUren aholkua (...etorriko bada) 9

EHULKUren aholkuak izan ezik / ezik
izan
izan ezik
ezik
ETXAUZKO
ETXAUZKOGAZTELUA
GAZTELUA ETXAUZKO
ETXAUZKOGAZTELUA
GAZTELUA
⃟
⃟ORDUTEGIA
ORDUTEGIA⃟
⃟ ⃟
⃟ORDUTEGIA
ORDUTEGIA⃟
⃟
10:00etatik
10:00etatik 12:00etara
12:00etara eta
eta 10:00etatik
10:00etatik 12:00etara
12:00etara eta
eta
14:00etatik 17:30era.
14:00etatik 17:30era. 14:00etatik 17:30era.
14:00etatik 17:30era.
Astelehenetan
Astelehenetanitxita,
itxita, Astelehenetan
Astelehenetanitxita,
itxita,
uztailean,
uztailean, abuztuan
abuztuan etaeta uztailean,
uztailean, abuztuan
abuztuan etaeta
irailean
iraileanizan
izan ezik.
ezik... irailean
iraileanizan ezik.
izan ezik
ezik..
ezik.
1 2
EHULKUren aholkua izan ezik & ezik EHULKUren aholkua izan ezik & ezik
izan
izan ezik
ezik izan ezik ≠≠ ezik
izan ezik ezik
Sarritan, ordea, ezik erabiltzen dugu izan ezik-en
ordez:
Hona bide-seinale honen esanahia: * Guztiei esan nien, Aneri ezik.
Sartzea debekatua dago motordun * Egunero irekitzen dugu, astelehenetan ezik.
ibilgailuentzat, sidekarrik gabeko bi
gurpildun motozikletentzat izan ezik.
ezik * ESNk ezik, gainerako sindikatu guztiak parte
hartuko dute bilkuran.
3 4

Izan
Izan ere,
ere, autore
autore gehienek
gehienek ‘‘izen
izen sintagma
sintagma +
+ izan
izan ezik’
ezik’
ezik’
izan ezik ≠≠ ezik
izan ezik ezik egitura erabili ohi dute:
egitura erabili ohi dute:
Bizitza izan ezik,

ezik dena galdu zuten.
IZAN EZIK erabili behar da lehengo adibide guztietan:
Inork ez daki, Ainarak izan ezik.
ezik
Guztiek berba egin zuten, Elisak izan ezik.

ezik
Guztiei esan nien, Aneri izan ezik.
ezik
Egunero irekitzen dugu, astelehenetan izan ezik.
ezik Guztiei esan nien, Maiteri izan ezik.
ezik.
ESNk izan ezik,

ezik gainerako sindikatu guztiek parte Frantsesez, azentua beti azkeneko silabaren
hartuko dute bilkuran. gainean dago, azkeneko silabak e mutua agertzen
duen kasuetan izan ezik.
ezik
5 6
Izan ezik-en ezkerrean doan sintagmak dagokion Salbuespena ergatiboa (NORK) da. Izan ere, NORK
NORK
kasu- zein NOR kasuan joka daiteke izan ezik-en aurreko
kasu-marka hartu ohi du:
sintagma, nahiz ondokoa NORK kasuan joan.
Denek dakite ene pena

etan izan ezik
egun horretan denek dakite horren berri
denek dakite zer sentitzen den
ri izan ezik
Maiteri denek dakite zuk izan ezik.
ezik
(Xabier Montoia, “Zuk izan ezik”, Hemen, 1997)
ean izan ezik
irailean
Horixe egingo zuen, zu izan ezik, beste edozeinek.
7 8

Hori
Hori guztia
guztia aintzat
aintzat hartuta
hartuta,, gomendio
gomendio
Izan ezik egitura
Izan ezik
mugatzen
egitura horrek,
horrek, zernahi
zernahi gisaz,
gisaz, ez
ez ditu
ditu
ezik-en beste
mugatzen ezik-en
ezik beste erabilera
erabilera batzuk.
batzuk. Izan
Izan ere,
ere,
hau
hau eman
eman zuen
zuen Euskaltzaindiak
Euskaltzaindiak :: hainbat modutara erabili
hainbat modutara erabili da ezik literatura-
da ezik literatura-
tradizioan.
tradizioan. Hona egiturarik erabilienetariko batzuk:
Hona egiturarik erabilienetariko batzuk:
««Erabil
Erabil bedi formula osoa, izan ezik,
ezik, eta ez
ezik bakarrik, eta aurreko sintagmak har EZIK = EZEAN
beza dagokion kasu marka. Nolanahi ere, Etorriko naiz, oker handiren bat gertatu ezik.
ezik
ergatiboaren kasuan (NORK) zilegi da Egunak ziren nazionalen hegazkinek orriak botatzen
absolutibo kasua (NOR) erabiltzea.»
erabiltzea.» zituztela mehatxu larriekin, errenditu ezik goitik behera
suntsituko zutela Bizkai osoa.
(16. araua)
9 10
...EZIK, ...ERE...
Alaba ezik,
ezik ama ere etorriko da.
Jan ezik edan ere gogotik egin zuten.
...EZ EZIK..., ...ERE...

Amaia ez ezik,
ezik pozik joaten zen hara Miren
ere.
ere
Gurean ere, kopia bat ez ezik bi badaude.
Zer ikusi ez ezik,
ezik zer pentsatu ere izan zuten
bidaiariek.
11
EHULKUren aholkua izan ezik & ezik

EHULKUren aholkuak ondorio-perpausak: hain da jatorra...
Beste modu batzuk ere baditugu euskaraz, aurreko

esaldiaren esanahia adierazteko:
Denek maite dute, hain da Hain da jatorra, non denek maite baitute.
bait
Hain da jatorra, ezen denek maite baitute.
jatorra.
bait
Hain da jatorra, non denek maite duten
n.
duten.
Hain da jatorra, ezen denek maite duten
n.
duten.
Denek maite dute: hain da jatorra, izan ere.
…
EHULKUren aholkua -(e)LA ondoriozko perpausetan? 1 EHULKUren aholkua -(e)LA ondoriozko perpausetan? 2
Ahozko hizkeran, ordea, oso zabalduak ditugu tankera

honetako esamoldeak: Aurreko bi esaldiak adierazteko baditu euskarak bide
jatorragoak. Menderakuntzaz balia gaitezke, esaterako.
Honela:
*Hain da ederra, ezin diodala begiratzeari utzi.
Hain da ederra, non ezin baitiot
bait begiratzeari utzi.
*Hainbeste jaten du, hamar kilo hartu dituela.
Hain da ederra, ezen ezin baitiot
bait begiratzeari utzi.
Hain da ederra, non ezin diodan
n begiratzeari utzi.
Halako
Halako esamoldeak,
esamoldeak, Hegoaldean
Hegoaldean eguneroko
eguneroko hizkeran
hizkeran
oso
oso hedatuak
hedatuak badaude
badaude ere,
ere, ez
ez dute
dute tradiziorik
tradiziorik eta
eta ez
ez Hain da ederra, ezen ezin diodan
n begiratzeari utzi.
dira Izan ere, - eLA
dira gomendagarriak. Izan ere, -eLA atzizkiak ez du
gomendagarriak. atzizkiak ez du
inoiz
inoiz balio
balio hori
hori izan
izan euskal
euskal tradizioan.
tradizioan..
tradizioan

EHULKUren aholkuak ondorio-perpausak: hain da jatorra...
Alborakuntzaz balia gaitezke, mendeko perpausen

ordez. Honela:
Hainbeste jaten du, non hamar kilo hartu baititu.

bait Hain da ederra, ezin diot begiratzeari utzi.
Hainbeste jaten du, ezen hamar kilo hartu baititu.
bait Hainbeste jaten du, hamar kilo hartu ditu.
Hainbeste jaten du, non hamar kilo hartu dituen
en.
Edota, ordena aldatuz, honela:
Hainbeste jaten du, ezen hamar kilo hartu dituen
en.
Ezin diot begiratzeari utzi, hain da ederra.

Hamar kilo hartu ditu, hainbeste jaten du.
Zernahi gisaz, alborakuntza bidez osatzen

diren esamolde horiek hizkuntza-
hizkuntza-maila
neutroan eta lagunartekoan gertatzen dira
batez ere. Menderakuntza, berriz, hizkuntza-
hizkuntza-
maila jasoan da ohikoagoa besteetan baino.
Gehiago jakiteko:
Euskal Gramatika Lehen Urratsak – V
Euskaltzaindia, 1999: 445-464
EHULKUren aholkua -(e)LA ondoriozko perpausetan? 7

EHULKUren aholkuak -TZEKOTAN
Euria egitekotan, astiroago gidatu, mesedez. tekotan, astiroago gidatu, mesedez.

* Euria egitekotan
1 2
Zein kasutan erabil daiteke -T(Z)EKOTAN atzizkia?
1) Asmoa adierazteko:
adierazteko:
Goizeko zortzietako trena hartzekotan,

hartzekotan zazpi eta erdietarako
geltokian egon beharko duzu.
Horren bidez,
bidez, zera adierazten dugu:
dugu:
Goizeko zortzietako trena hartzeko asmo(t)an bazabiltza…
Goizeko zortzietako trena hartzeko asmoa baduzu…
Goizeko zortzietako trena hartu nahi baduzu…
(?) Euria egiteko asmo(t)an badabil…

(?) Euria egiteko asmoa badu…
(?) Euria egin nahi badu…
3 4

EHULKUren aholkuak -TZEKOTAN
Zein kasutan erabil daiteke -T(Z)EKOTAN atzizkia? Zein kasutan erabil daiteke -T(Z)EKOTAN atzizkia?
2) Bete beharreko baldintza adierazteko: 3) Betetzea zalantzazkoa den baldintza adierazteko:

adierazteko:
Lan egiteari utziko diot, baina Gabonetako loteria egokitzekotan.

egokitzekotan (…) ukitu ere ez dituzue egin behar; nik esandakoa egiten ez
baduzue, ontzia txiki-txiki egingo zaizue, eta, itzultzekotan,
itzultzekotan heu
bakarrik eta berandu iritsiko haiz (…)
(Ulises; Homeroren Odisearen bertsioa, Juan Kruz Igerabidek euskaratua)
Horren bidez,
dugu:
Lan egiteari utziko diot, baina Gabonetako loteria egokitu behar zait;
bestela, ez. Horren bidez,
dugu:
(…) ontzia txiki-txiki egingo zaizue, eta heu bakarrik eta berandu iritsiko haiz
(?) Euria egitekotan, astiro gidatu; bestela, ez. (itzultzen bahaiz, jakina).
5 6
Bestalde, aditzekin batera ere erabiltzen da

-T(Z)EKOTAN atzizkia, asmoa adierazteko.
Euria eginez gero,
gero astiroago gidatu, mesedez.
-t(z)ekotan + aditza
Etxera goiz heltzekotan

tzekotan naiz.
naiz
Euria egiten badu,
badu astiroago gidatu, mesedez.
Auto berria erostekotan
tekotan dabil.
dabil
Lehia amaitzean hara joatekotan

tekotan geratu ginen.
ginen
7 8

EHULKUren aholkuak -TZERAKOAN / -TZEAN / -TUTAKOAN
Non erori zen: kanpoan, atean ala barruan?

Etxean sartzean, lurrera erori zen.
EHULKUren aholkua -TZEAN, -TZERAKOAN, -TUTAKOAN 1 EHULKUren aholkua -TZEAN, -TZERAKOAN, -TUTAKOAN 2
Denborazko perpaus jokatuek, aldiz, zehazkiago

bereizten dituzte hiru aldaera:
Etxean sartzean, lurrera erori zen.
Etxean sar tzera zihoanean, lurrera
sartzera
-TZEAN moldeko perpaus jokatugabeak modu erori zen.
zabal batean markatzen du aldiberekotasuna,
eta horregatik zalantza esaldi batzuetan. Etxean sar tzen (ari) zenean, lurrera
sartzen
erori zen.
-TZEAN forma hautatu da Etxean sartu zenean, lurrera erori zen.
sartu
nominalizazio horren aldaera
guztiak adierazteko:
eraTZEAN, esaTEAN.

--TZERA
TZERA zihoanean >- TZERAKOAN
-TZERAKOAN
-TZERA zihoanean
-TZEN (ari) zenean
-TU zenean
} -TZEAN
-TZEAN
--TZEN
TZEN (ari) zenean
--TU
TU zenean
> -
> -
TZEAN
-TZEAN
TUTAKOAN
-TUTAKOAN
Baina bada jokatugabeetan ere, hizkera -TUTAKOAN forma hautatu da

batzuetan, hiru adierak bereizteko molderik. ‘partizipioa + -TAKOAN’
egituraren aldaera guztiak
Hona: adierazteko:
harTUTAKOAN, beteTAKOAN,
edanDAKOAN.
artzerakoan::sartzera
ssartzerakoan
artzerakoan sartzera zihoanean
sartzera zihoanean Beraz:
Etxean
Etxean sartzerakoan,
sartzerakoan, lurrera
lurrera erori
erori
zen.
zen. -TZEAN jokatugabeak modu zabalean adierazten
du aldiberekotasuna. Euskalki guztietan erabiltzen
sartzean::sartzen
sartzean
sartzean sartzen (ari)
sartzen (ari)zenean
zenean da. Horixe da molde orokorra.
Etxean
Etxean sartzean, lurrera erori
sartzean, lurrera erori zen.
zen. Halere, hizkera batzuetan, honako aldaera
markatu hauek ere erabiltzen dira: -TZERAKOAN
sartutakoan::sartu
sartutakoan
sartutakoan sartu zenean
sartu zenean eta -TUTAKOAN.
Etxean
Etxean sartutakoan,
sartutakoan, lurrera
lurrera erori
erori zen.
zen.
Banan-banan ikus ditzagun adibideak:

–TZEAN –TZERAKOAN
Mendeko perpauseko gertakaria eta perpaus nagusikoa Perpaus nagusiko gertakariaren aurretxoko unea
denbora berean gertatzen dira adibideotan: markatzeko erabili ohi da -TZERAKOAN moldea:
…mahaian iartzean
iartzean etzarela lehenik iarriko, Ardiak, ilhuntzerakoan
ilhuntzerakoan,, fitetzago iaten du.
etxean sartzean
sartzean etzarela aitzinean sarthuko, Zisneak,
isneak, hiltzerakoan,
hiltzerakoan, bere kantua erredoblatzen
edatean
edatean eztuzula lehenik edanen. du.
Axular, Gero, Axular, Gero,
Gero, 1643
1643
Gero, 1643
1643
Bolonian sartzerakoan
sartzerakoan,, erori zan orobat
ustekabean likistegi edo istingai zikin batera.
Entropioian, hau da, betazalak barrurantz Jose Ignaz
Ignazio Arana, San Ignaz
Ignazio Loi
Loiolak
olakoaren biz
bizitza laburtua,
laburtua, 1872
tolestean
tolestean,, betileek lesioak eragin ditzakete
kornean.
kornean. Hiltzerakoan
Hiltzerakoan bakarrik aithortu zion hori bere
JIMÉNEZ, Antonio: Miaketa-
JIMÉ Miaketa-gida.
gida. Bilbo: EHU, 2008 (euskaratzailea: Nahikari Gabilondo) semeari.
Jean Barbier, Supazter xokoan, 1924
–TUTAKOAN Ez da egokia -TZERAKOAN erabiltzea forma orokortzat,

hots, bere esanahi zehatz horretatik kanpo.
Perpaus nagusiko gertakariaren ondorengo unea
markatzeko erabiltzen da:
Ama etortzean
etortzean hasiko gara bazkaltzen.
Atertutakoan,
Atertutakoan, ziztuan abiatuko gara etxera.
*Ama etortzerakoan
etortzerakoan hasiko gara bazkaltzen.
Zer atsegiñ
atsegiña izaten gendun
zakura sartutakuan
sartutakuan [garia]. Txiletik itzultzean
itzultzean,, albiste onak ekarri zituen.
«Uztapide»
Uztapide», Sasoia joan da gero, 1976
*Txiletik itzultzerakoan
itzultzerakoan,, albiste onak ekarri zituen.
Kaleru aiek Somorrostrotik burni-

burni-meatzaz Jendaurrean hitz egitean
egitean,, ozen eta garbi
beterik etorrita, ustutakoan
ustutakoan,, ondarra artzen ahoskatu behar dira hitzak.
zuten. *Jendaurrean hitz egiterakoan
egiterakoan,, ozen eta garbi ahoskatu
Agustin Anabitarte,
Anabitarte, Donostia, 1932
1932
behar dira hitzak.

Hasieratik esan dugun moduan, -TZEAN da forma

orokorra. Beraz, -TZEAN erabil daiteke -TZERAKOAN
erabiltzen den guztietan:
Gehiago jakiteko:
Zisneak,
isneak, hiltzerakoan,
hiltzerakoan, bere kantua erredoblatzen
Euskaltzaindiaren Gramatika batzordea: Euskal Gramatika Lehen Urratsak-
du. VII, Euskaltzaindia (prestatze-lanetan).
Zisneak, hiltzean
hiltzean…
… MUJIKA, Jose Antonio: “-tzean/-tzerakoan (egitean/egiterakoan,
jaikitzean/jaikitzerakoan)”, Jagonet (Galde-erantzunen datu-basea).
Baina, adi!: -TZEAN guztiak ezin dira -TZERAKOAN
PETRIRENA, Patxi: Hamaika zalantza eta hamalau argibide morfosintaxiaren
moldean eman: inguruan. EIMA (argitaratzear).
Hiltzean
Hiltzean,, akabo niretzat mundua!
*Hiltzerakoan
Hiltzerakoan,, akabo niretzat mundua!
Hildakoan
Hildakoan,, akabo niretzat mundua!

EHULKUren aholkuak ZEINA erako perpaus erlatiboak
Gero, ijitoarengana biratu zen, zeina

dardarka (bait)zegoen. [azalpen-aposizio egokia]
??Gero, ijitoarengana biratu zen, dardarka zegoena.

[azalpen-aposizio desegokia]
Gero, ijitoarengana biratu zen. Hura (Ikus Euskaltzaindiaren 109. araua, EHULKUren aholkua: Aposizioa 1)
dardarka zegoen. [bi perpaus] ?Gero, ijitoarengana biratu zen, dardarka

zegoenarengana. [dardarka zegoen harexengana]
•Gero, dardarka zegoen ijitoarengana biratu zen.

[erlatibozko perpaus zehaztailea: zein ijitorengana]
EHULKUren aholkuak ZEINA 1 EHULKUren aholkuak ZEINA 2
Akatsak aurkitu dituzte Veneziako zubi

berrian, zeina Calatravak diseinatu baitu.
[azalpen-aposizio egokia]
Bizkarra ematen diote lurrez eta harriz
??Akatsak aurkitu dituzte Veneziako zubi berrian, josiriko anabasa hari, zeina hazten eta
Calatravak diseinatu duena. [azalpen-aposizio desegokia] katramilatzen ari baita txaluparen bi
?Akatsak aurkitu dituzte Veneziako zubi berrian, aldeetan. [azalpen-aposizio egokia]
Calatravak diseinatu duenean. [Calatravak diseinatu duen Ivo Andritx, Zubi bat Drinaren gainean. [Euskaratzailea: Karlos Zabala]
horretantxe]
•Akatsak aurkitu dituzte Calatravak diseinatu duen

Veneziako zubi berrian. [erlatibozko perpaus zehaztailea: zein
zubitan]

EHULKUren aholkuak ZEINA erako perpaus erlatiboak
Beraz, bi aukera ditugu horrelako esaldietan:

??Bizkarra ematen diote lurrez eta harriz josiriko
anabasa hari, hazten eta katramilatzen ari dena 1. Aposizioa egin nahi bada, ZEINA erakoak erabili
txaluparen bi aldeetan. [azalpen-aposizio desegokia] behar dira.
Opari bat ekarri zion alaba zaharrenari, (zeina) kutunena
?Bizkarra ematen diote lurrez eta harriz josiriko baitzuen.
anabasa hari, hazten eta katramilatzen ari denari
2. ZEINA saihestu nahi bada, beste joskera batzuk
txaluparen bi aldeetan. [txaluparen bi aldeetan hazten eta
katramilatzen ari den harexeri] erabili behar dira: juntadura, alborakuntza…
Opari bat ekarri zion alaba zaharrenari. Alaba hura zuen
•Bizkarra ematen diote txaluparen bi aldeetan kutunena.
katramilatzen ari den lurrez eta harriz josiriko Opari bat ekarri zion alaba zaharrenari. Izan ere, alaba hura
zuen kutunena.
anabasa hari. [erlatibozko perpaus zehaztailea: zein anabasari]
(…)
-NA erakoak arazotsuak eta desegokiak dira, oro har. Honelakoak, esaterako:
• ?? Hitz goxoak zituen Anerentzat, maite zuena > (zeina) maite
baitzuen
• ??Mirenen ondoan jesarri zen, gustukoa zuenarekin> (zeina) gustuko
baitzuen
• ??Ostiralero zuen hitzordua Jonekin, berandu etortzen zena > (zeina)
berandu etortzen baitzen
Jakina, badira -NA

NA erako perpaus egokiak. Esaterako:
•Galaxien forma espirala problema teoriko konplexu bat da, oraindik
ongi konprenitzen ez dena.
dena
•Badugu eskema kontzeptual bat edozein objektu erreal
konprenitzeko balia dezakeguna.
dezakeguna
•Adiskide min bat dauka otzana, baketsua, euli bati ere gaitzik egingo
ez liokeena.
liokeena
Beste fitxa batean jorratuko ditugu halakoak.
EHULKUren aholkuak ZEINA 7

EHULKUren aholkuak zenbat eta... hainbat eta...
Adiskidea eta ardoa, zenbat eta zaharrago, hobe.

Zenbat eta berba gutxiago, hobe.
Zenbat eta gehiago edan, are gehiago edan behar. Esamoldeok korrelazioak dira, hizkuntzan oso erabiliak.
Maila- edo kantitate-parekotasun bat adierazten dute.
Zenbat eta gehiago ikusi begiak, orduan eta gehiago nahi.

Zenbat eta eroago, orduan eta barre gehiago.
Esakune eta atsotitzotan ez ezik, eguneroko hizkeran nahiz
hizkera landuan ere erabiltzen dira halako egiturak.
Zenbatenaz gosea handiago, hainbatenaz janaria goxoago¹.
Azter ditzagun adibide batzuk:
¹ Esapideak esapide, ohikoagoa izaten da izenondoa ‘zenbatenaz’ eta
‘hainbatenaz’ horien ondotik joatea:
Zenbatenaz handiago gosea eta hainbatenaz goxoago janaria.
Edo, bestela:
Gosea zenbatenaz handiago, hainbatenaz goxoago janaria.
EHULKUren aholkuak Korrelazioak: "Adiskidea eta 1 EHULKUren aholkuak Korrelazioak: "Adiskidea eta 2
ardoa zenbat eta..." ardoa zenbat eta..."
ZENBAT ETA ...-AGO (-eN/BAIT-) … (ORDUAN ETA) …-AGO
ZENBAT ETA ...-AGO (-eN/BAIT-),

Euklidesek berak adierazia zuen, K. a. 300. urte aldera,
(ORDUAN/HAINBAT ETA) …-AGO ezen zenbat eta gauza bat urrutiago
ago, orduan eta txikiagoa
zela hark begiaren barrenean eratzen zuen irudia.
Aumont, Jacques: Irudia, EHU, 2004 (euskaratzailea, Josu Zabaleta)
(moldatua)
-eN/BAIT- mederagailuak aditz forma jokatuak ditugunean
erabili behar dira. (Ikus bedi 8. diapositibako adibide parea).
Hegoaldeko tradizioan erabiltzen dira halako egiturak.

ZENBAT ETA ...-AGO (-eN/BAIT-) … (HAINBAT ETA) …-AGO

Tamaina bateko laginetan, zenbat eta estuagoa
agoa izan
fidagarritasun-tartea, orduan eta gutxiago
ago fida gaitezke
hartaz. Alderantziz, zenbat eta zabalagoa
agoa fidagarritasun-
tartea, orduan eta gehiago
ago fida gaitezke hartaz.
Paulos, John Allen: Zenbakirik gabe bizi, EHU (ZIO bilduma), 2006 Zergatik jarraitzen dute bizirik gaiztoek, zenbat
(euskaratzailea, Josu Zabaleta). eta zaharrago
ago,, hainbat eta indartsuago
ago?
[moldatua] Jb 21, 7
Elizen arteko Biblia, Idatz, 2004
Zenbat eta gaiztoagoa

agoa izan gaiztoa, hainbat eta
hobea izango da filma.
Alfred Hitchcock
Zenbatenaz eta gerla, tormenta eta eritasuna izan baitira

bait
handiago
ago eta perilosago
ago, hainbatenaz gero ondoko bakea,
denbora ederra eta osasuna ere dira estimatzenago
ago.
ZENBATE(NA)Z ...-AGO, Agerre, Pedro “Axular”: Gero, 1643.
[moldatua]
HAINBATE(NA)Z …-AGO
Zeren bizitzen garenean hiltzen baikara. Eta zenbatenaz
eta gehiago
ago bizitzen baikara,
baik hainbatenaz heriotzeko
Ekialdeko tradizioan erabiltzen dira halako egiturak. portura hurbiltzenago
ago gara..
Agerre, Pedro “Axular” : Gero, 1643.
[moldatua]

‘ZENBAT’ gabe ere sor daitezke korrelazioak. GERO(AGO) ETA …-AGO

Geroago eta ederrago
ago dago gure auzunea.
...-AGO, …-AGO Gero eta ikus-entzunezkoetara emanago
ago daude gazteak.
Zaharrago
Zaharrago,, zoroago
zoroago..
GEROAGO (ETA) …-AGO
Tximinoa, zuhaitzean gorago
gorago,, uzkia ageriago
ageriago..
Geroago ederrago
ago dago gure auzunea.
Langileak geroago gehiago
ago ohartuko dira eta jarriko
Esapide eta esaeretan erabiltzen da egitura hori, batez ere. elkarren laguntzeari. (Jean Etxepare, Buruxkak, 1910) (moldatua)
Denboraren arabera bideratzen da korrelazioa adibide horietan.
Era honetako korrelazioek ezin dute *Gero eta ... hasiera izan: Hauek dira esamolde zuzenak:
ez perpausaren hasieran, ez bigarren partearen hasieran. Zenbat eta azkarrago
ago ibili, hainbat eta lehenago
ago
helduko zara.
*Gero eta azkarrago ibili, lehenago iritsiko zara. Zenbat eta azkarrago
ago ibili, orduan eta lehenago
ago helduko
zara.
…
*Zenbat eta salgai gehiago egon, gero eta aberatsagoa
izango da azoka. Zenbat eta salgai gehiago egon, hainbat eta
*Zenbat eta gehiago jardun, gero eta hobeto mintzatuko aberatsagoa
agoa izango da azoka.
zara frantsesez. …

*Orduan eta ... hasiera ere ezin dute izan halako korrelazioek Bada beste hutsegite bat korrelazioaren atal biak berdintzen
(perpausaren hasieran, jakina). dituena:
*Orduan eta zaharragoa izan biztanleria, orduan eta

etorkin-kopuru handiagoa izango da gizartean. *Gero(ago) eta aberatsago, gero(ago) eta zoritxarrekoago.
*Gero(ago) eta gehiago irabazi, gero(ago) eta
Esamolde zuzena, hona: zorritxarrekoago.
Hona, esamolde zuzena:
Zenbat eta zaharragoa
agoa izan biztanleria, orduan eta
etorkin-kopuru handiagoa
agoa izango da gizartean. Zenbat eta aberatsago
ago,, orduan eta zoritxarrekoago.
ago.
… …
Gehiago jakiteko, ikus bedi:

“Korrelazioak”, in EUSKALTZAINDIA (1999), Euskal Gramatika Lehen Urratsak-
V (Mendeko perpausak-1), 428-438.
EHULKUren aholkuak Korrelazioak: "Adiskidea eta 15

ardoa zenbat eta..."

3 EHULKUren Aholkuak Sintaxia

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

You might also like

3 EHULKUren Aholkuak Sintaxia

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

3 EHULKUren Aholkuak Sintaxia

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

3.

(Ikus MORFOLOGIA atala)

-­‐ Kasu-markak isiltzea juntaduran:

-­‐ -(e)LA menderagailuaren erabilera oker edo badaezpadako batzuk:

-­‐ ERE partikularen erabilera okerrak

-­‐ ‘…ETA… ERE BAI’ egitura:

ERE (4): halaber, orobat, berebat

-­‐ -eLARIK menderagailua: erabilera okerrak nola zuzendu.

-­‐ -eLAKO eta -eN atzizkiak izenak gobernaturiko perpaus osagarrietan:

-eN/-eLAKO berria  laster etorriko delako/den berria zabaldu zen.

-­‐ Denborazko perpaus jokatugabeak: aldiberekotasuna.: -TZERAKOAN, -TZEAN. -TUTAKOAN

-eLA atzizkidun perpaus -­‐ Ordena mendeko perpaus osagarrietan:

-­‐ Ez dut + [-TU + Ø] + BEHARRIK

-­‐ Perpaus osagarriak: (ezen)… -eLA

-­‐ Alborakuntza (hizkuntza-maila neutroan eta lagunartekoan):

zenbat eta...hainbat eta -­‐ Korrelazioak: mailaren kuantifikazioa bideratzen dutenak.

-­‐ Esaldi kausalak:

etorri, eta aitari hauxe esan eutsan.

zolia dala. Bere bila joan eta ekarten dabe.

UPV/EHUko Euskara Zerbitzua 1

Gomendio horren haritik, hona adibide batzuk:

UPV/EHUko Euskara Zerbitzua 2

EHULKUren aholkuak Juntaduraz elkarturiko esaldietan 9

UPV/EHUko Euskara Zerbitzua 3

Amorioz eta gogotik …errealitatea osatzen duten

EHULKUren aholkua aitzitik 3 EHULKUren aholkua aitzitik 4

UPV/EHUko Euskara Zerbitzua

Ez gogor egin gaiztoari. Aitzitik,

Polikarpo Iraizoz, Yesukristo gure Yaunaren bizia, 1934

EHULKUren aholkua aitzitik 5 EHULKUren aholkua aitzitik 6

Inoiz, aldiz, berriz ostera eta horrelakoen

UPV/EHUko Euskara Zerbitzua

Txinatarrek une hartan kokatzen Baina, kontuz!

Aitzitik aurkaritzazko lokailuaz, jakingarri gehiago

EHULKUren aholkua aitzitik 11

UPV/EHUko Euskara Zerbitzua

Juntatutako sintagma guztiek atzizkia eramatea

Luze jo zuen gizarte- Luze jo zuen gizarte-

EHULKUren aholkua atzizkien eliditzea 1 EHULKUren aholkua atzizkien eliditzea 2

Luze jo zuen gizarte-eragile,

UPV/EHUko Euskara Zerbitzua

Sintagmak pluralean egon ordez singularrean edo

EHULKUren aholkua atzizkien eliditzea 5 EHULKUren aholkua atzizkien eliditzea 6

Juntagaiak pertsona-izenordainak (edo pertsona-izenordainak

Argibide gehiago nahi izanez gero, ikus Euskaltzaindiaren 111. araua

EHULKUren aholkua atzizkien eliditzea 7

UPV/EHUko Euskara Zerbitzua

Ikus ditzagun, lehenik, erabilera egoki batzuk:

Baldintzazko Baldintza eta kausa: kausa-ondorio erlazioa

desegoki batzuk Baldintza eta denborazko aldiberekotasuna

zuzentzen •Auzitegira joaten bada, goiz guztia ematen du han.

EHULKUren Baldintzazko perpausen erabilera 1 EHULKUren Baldintzazko perpausen erabilera 2

Baldintza eta hipotesia Adiera horietaz gainera, kontrastea adierazteko ere

EHULKUren Baldintzazko perpausen erabilera 3 EHULKUren Baldintzazko perpausen erabilera 4

UPV/EHUko Euskara Zerbitzua

Hona beste adibide batzuk:

Gaur, eguraldi ona egin du;; bihar, (aldiz

EHULKUren Baldintzazko perpausen erabilera 5 EHULKUren Baldintzazko perpausen erabilera 6

UPV/EHUko Euskara Zerbitzua

-‐ Kasu-markak isiltzea juntaduran:

-‐ -(e)LA menderagailuaren erabilera oker edo badaezpadako batzuk:

-‐ ERE partikularen erabilera okerrak

-‐ ‘…ETA… ERE BAI’ egitura:

-‐ -eLARIK menderagailua: erabilera okerrak nola zuzendu.

-‐ -eLAKO eta -eN atzizkiak izenak gobernaturiko perpaus osagarrietan:

-‐ Denborazko perpaus jokatugabeak: aldiberekotasuna.: -TZERAKOAN, -TZEAN. -TUTAKOAN

-eLA atzizkidun perpaus -‐ Ordena mendeko perpaus osagarrietan:

-‐ Ez dut + [-TU + Ø] + BEHARRIK

-‐ Perpaus osagarriak: (ezen)… -eLA

-‐ Alborakuntza (hizkuntza-maila neutroan eta lagunartekoan):

zenbat eta...hainbat eta -‐ Korrelazioak: mailaren kuantifikazioa bideratzen dutenak.

-‐ Esaldi kausalak: