I.

Global/National scenario

Layunin:
Sa patapos ng sesyon, ang mga tagapakinig ay inaasahan na:
1.
2.
3.

Isa na marahil ang maling pagtatapon ng

basura sa pinaka karaniwang problema
ng bawat komunidad.Patunay lamang
dito ang datos na nakalap ng ng Duke
University sa Estados Unidos na
nagsasabing ang bawat indibidwal ay
nakakapaglabas ng 4.3 pounds ng basura bawat araw.

123rf.com

Sa Pilipinas,hindi na rin bago

ang problema sa basura.
Katunayan, ang Pilipinas ay
Pangatlo sa pinaka madaming
plastic na basura sa dagat .Ayon
sa Eco Waste Coalition,ang Pilipinas ay nakakapaglabas ng 17.5 milyong
toneladang basura sa isang taon.Ayon sa kanilang pag aaral, maaari pang
tumaas ng 165% ang bilang ng basura sa 2025 sa mga syudad sa Pilipinas
().
 Ang metro Manila ang may
pinakamalaking bilang ng
nailalabas na basura.Ayon Clipartfest.com
sa pagsasaliksik ng Department of Environment and Natural Resources (
DENR),ang isang tao sa Metro Manila ay nakapaglalabas ng 0.7 kilo ng
basura bawat araw.Ito ay 130% na mas mataas kumpara sa 0.3 kilo na
nailalabas ng isang indibidwal.

1. Pagkasira ng ozone layer

a. Ano ang ozone layer?

- Ang ozone ay ang layer na nakapabilog sa mundo na nagiging panangga laban

sa mga ultraviolet B radiation na nagmumula sa araw.
- Ozone is a highly reactive molecule that contains three oxygen atoms. It is
constantly being formed and broken down in the high atmosphere, 6.2 to 31
miles (10 to 50 kilometers) above Earth, in the region called the stratosphere.
- Ang ozone laye rat nagtataglay ng mataas na molecula na mayroong tatlong
oxygen atoms. Ito ay patuloy na nabubuo at nawawa sa kalawakan, 6.2 to 31
miles (10 to 50 kilometers)sa ibabawa ng ating mundo na tinatawagna
stratosphere.
 b. Ano ang mga dahilan ng pagkasira nito?

Pinoysite.com
Pinoysite.com

- Usok amula sa sasakyan - Usok mula sa mga pabrik

Lupaprobs.blogspot.com Mybigfatgreenblog.wordpress.com

- pagsusunog ng basura - paggamit ng mga kemikal

 Gmanetwork.com
Panda.org

- deforestation o illegal logging - pagmimina

3. Paano ito nasisira? (cycle)

II. Mga implikasyon at sakit na pwedeng makuha

a. Kalamidad

weatherwizkids.com Abc.net.au

- Landslide - flashfloods

Telegraph.co.uk
- Tsunami
b. Epekto sa kalidad ng tubig

Deccanchronicle.com

- Kakapusan sa tubig
- Pagkasaid ng groundwater dahil sa overpumping

c. Paglaganap ng mga sakit

- Dengue
Ano ang sanhi? Aedes
aegypti
Paano nakukuha ito? Kagat
ng lamok
Anu-ano ang mga
sintomas?
 Rashes
 Lagnat
 Sakit ng tyan
 Pagdudugo ng ilong
 Linisin ang mga lalagyan ng tubig at ibang lugar na posibleng
bahayan ng mga lamok.

 Takpan ang mga dram, timba at iba pang lalagyan ng tubig upang
maiwasan ang pangingitlog ng lamok.
 Palitan ang tubig ng iyong plorera minsan sa isang linggo
 Linisin at kuskusin ang gilid ng mga ipunan ng tubig linggu-linggo, dahil
ang mga itlog ng lamok ay maaaring dumikit sa gilid ng mga lalagyan.
 Linisin ang mga alulod upang umagos ang mga naipong tubig- ulan.
 Ang mga lumang gulong na pandagan ng mga bubong ay dapat
biyakin upang hindi ito mapuno ng tubig-ulan.
 Ipagbili/ ipamigay ang mga nagkalat na lata, bote, atbp. Maaaring dito
mangitlog ang mga lamok kapag napuno ang mga ito ng tubig.

- Hepatitis A
Ano ang sanhi? maruming pagkain at tubig
Anu-ano ang mga sintomas?

♦ pagkawala ng ganang kumain;

♦ pamamanhid ng tiyan;
♦ lagnat; at
♦ jaundice (paninilaw ng mga mata at balat)
Paano Maiiwasan ang Hepatitis A?
♦ pakuluan ang inuming tubig;
♦ lutuing mabuti ang pagkain; hugasang mabuti ang mga sariwang
prutas at gulay bago kainin;
♦ gumamit ng sabon at malinis na tubig pagkatapos gamitin ang
palikuran;
♦ hugasan ang mga kamay bago at pagkatapos kumain;
♦ huwag gamitin ang mga kutsara, tinidor at iba pang kasangkapan
na ginagamitng mga taong may sakit nito upang maiwasan ang
pagkahawa-hawa ng sakit
♦ iwasan kumain ng mga pagkaing inilalako sa tabing-daan
♦ laging gamitin ang palikuran sa pagdudumi.
 Agarang Paggamot
♦ Dalhin ang pasyente sa pinakamalapit na pagamutan.

- Typhoid fever
Ano ang sanhi? Salmonella typhi
Paano ito nakukuha bacteria sa kontaminadong
pagkain at tubig
Anu-ano ang mga sintomas?
♦ mataas na temperatura ng katawan;
♦ pananakit ng ulo;
♦ panghihina;
♦ pagkawala ng ganang kumain; at
♦ pagtatae o pagkatibi at paninigas ng tiyan.

Mobile.twitter.com

Paano maiiwasan?
♦ pakuluan nang 3 minuto ang inuming tubig;
 ♦ lutuin at laging takpang mabuti ang mga pagkain upang
hindi ito gapangan ng mga insekto;
♦ hugasang mabuti ang mga sariwang prutas at gulay bago
kainin ang mga ito;
♦ iwasang kumain ng mga itinitinda sa tabing-daan;
♦ gumamit ng sabon at malinis na tubig pagkatapos gamitin
ang palikuran;
♦ hugasan din ang kamay bago at pagkatapos kumain;
♦ linisin ang kapaligiran upang maiwasan ang pagdami ng
langaw; ♦ dalhin sa pinakamalapit na pagamutan ang hinala
mong may sakit na typhoid fever
Paano maiiwasan?
♦ pakuluan nang 3 minuto ang inuming tubig;
♦ lutuin at laging takpang mabuti ang mga pagkain upang
hindi ito gapangan ng mga insekto;
♦ hugasang mabuti ang mga sariwang prutas at gulay bago
kainin ang mga ito;
♦ iwasang kumain ng mga itinitinda sa tabing-daan;
♦ gumamit ng sabon at malinis na tubig pagkatapos gamitin
ang palikuran;
♦ hugasan din ang kamay bago at pagkatapos kumain;
♦ linisin ang kapaligiran upang maiwasan ang pagdami ng
langaw; ♦ dalhin sa pinakamalapit na pagamutan ang hinala
mong may sakit na typhoid fever

- Cholera
Ano ang sanhi nito?
Bacteria
Paano ito nakukuha?
 Sa maruming pagkain at tubig
Ano ang sintomas nito?
pagtatae, pagsusuka, pagkawala ng tubig sa katawan (nakikita sa malalim na

talukap ng mata, konting ihi, tuyo at kulubot na balat at pagkawala ng ganang kumain.)

Agarang Paggamot
♦ Palitan ang nawalang tubig o sustansiya sa katawan sa
pamamagitan ng paginom ng Oresol o tubig na may asukal (1 kutsarita
ng asukal sa bawat 1 litro ng tubig)
♦ Kung patuloy pa ang pagtatae, dalhin ang pasyente sa pinakamalapit
na ospital. Sa matitinding kaso, ang kolera ay maaaring maging sanhi
ng biglaang kamatayan. Ang mga taong may cholera ay maaaring
mamatay sa loob ng 2 hanggang 3 oras kung hindi agad magamot.

Paano Mapipigilan ang Kolera?

♦ Inumin lang ang malinis at ligtas na tubig. Kung hindi ka sigurado sa

kaligtasan nito, ilaga mo nang 2 minuto bago ito inumin.
 ♦ Takpan ang pagkain upang maiwasan ang pagdumi nito ng mga
daga at insekto.
♦ Siguradong malinis at lutong mabuti ang pagkain.
♦ Gumamit ng sabon at malinis na tubig pagkagaling sa palikuran.
Hugasan din ang mga kamay bago at pagkatapos kumain.

- Bronchitis, pneumonia, common colds

Ano ang sanhi? Virus or bacteria
Paano nakukuha ito? hangin
Anu-ano ang mga sintomas? sipon, ubo, hirap sa paghinga,
lagnat

Paano Maiiwasan ang Acute Respiratory Infections

♦ sapat na pagkain, gatas mula sa ina sa mga sanggol na may 4-6
na buwan;
♦ bakuna laban sa tigdas at pertusis para sa mga bata;
♦ dagdagan ang pagkain ng Bitamina A Agarang Paggamot
♦ Para sa lagnat, magbigay ng paracetamol.
♦ Uminom ng maraming likido, tulad ng sabaw, juice o gatas.
♦ Kumunsulta sa pinakamalapit na center kung patuloy pa ang ubo
at lagnat pagkatapos ng 24 oras.

- Leptospirosis
Ano ang sanhi? bakterya na pumapasok sa balat o sugat
Paano nakukuha ito? mula sa tubig-baha, basang lupa o halaman
kung saan dito umiihi ang mga maruruming daga
 Anu-ano ang mga sintomas?
♦ lagnat
♦ parang mga sintomas ng trangkaso (pananakit ng mga kalamnan
at kasukasuan, pananakit ng ulo

Paano Maiiwasan ang Leptospirosis?

♦ Iwasang maligo o magtampisaw sa tubig-baha o maruming tubig.
♦ Gumamit ng bota kung hindi mo maiwasan ang baha.
♦ Patayin ang mga daga sa bahay.
 III. Responsibilidad ng isang mamayan sa basura

Ang 3R’s ng pagbabasura

1. Reduce
- Ito ang pinakaepektibong parte ng
3R. ang mga mamimili ay dapat maging
responsible sa pag bli lalo ma sa mga bagay na
single use. Dapat ugaliing gumamit ng mga bagay
na pwede pa uling gamitin upang makabawas sa
kalat
2. Reuse
- Ang paggamit muli ng mga material na pwede pang gamitin sa dati nitong
gamit
3. Recycle
- Ang paggamit muli ng mga material na pwede pang gamit ngunit sa ibang
paraan

Pagtatapon ng Basura

Ang pagtatapon ng basura ay kadalasang inilalarawan bilang pagaalis ng mga kalat sa

tirahan ng isng
pamilya, nagiging
problema ito
kapag ito ay hindi
naitapon ng ayos
o di kaya ay sinigaan.
- Ang maayos na pamamahala ng basura ay nagiging mabuti sa komunidad
sapagkat ito ay pwedeng pagkakitaan (recycling).
- Ang partisipayon ng komunidad sa pamamahala ng basura ay isang
malaking bagay dahil ito ay nagiging sanhi ng pagunlad ng komunidad
dahil sa mga benepisyo niyo katulad ng recycling at paggawa ng pataba
Iba’t ibang uri ng paghihiwalay ng basura

1. Waste production cycle – ito ay nagsisimula sa loob ng bahay. Dito nagsisimula

ang paghihiwalay ng basura sa iba’t ibang lalagyan
2. Primary collection cycle – ito ay nagsisimula sa komunidad, kadalasan ay
kinokolekta ito ng mga garbage truck sa bawat kabahayanan
3. Secondary collection cycle – ito ang simula ng pagtatapon ng basura sa isang
communal depot o pagreresiklo ng isang gamit na pwede pang pakinabangan

Mga Elemento ng tamang pagtatapon ng basura sa komunidad

1. Primary waste collection
2. Pakikipagugnayan sa gobyernong local ukol sa tamang paglilipat ng mga basura
sa tamang tapunan
3. Pagpapalaganap ng konsepto ng pagreresiklo sa komunidad
4. Paggawa ng kita mula sa basura sa
pamamagitan ng paggawa ng
kooperatiba para sa recycling
Mga paraan ng pagrerecycle ng basura
1. Pataba

- Ito ay nagmula sa pagbubungkal at pagbabaon ng basurang nabubulok sa

lupa

bloominthyme.com

2. Pagdidisenyo
- ito ay paggawa ng mga bagay mula sa basurang
pwede pang magamit o maibenta

o
how-to-recyecle.blogspot.com

Source:
- www.epa.com
- homeguides.sfgate.com
- wwf.org.au
 IV. Mga Gawain upang mapamahalaan ang basura
Paglilinis ng kapaligiran:
Ang pangangalaga sa kapaligiran ay mahalaga. Ito ay hindi dapat pinapabayaan.
Kapag hindi ito naalagaan, ang mga magiging masasamang epekto nito ay ang
pagkakaroon ng baha, landslides, flashfloods, at marami pang iba na makakasama sa
ating kalikasan.
Pagtatapon ng basura

 Dalawa lang ang pinanggagalingan ng basura ang maruruming kalat mula

sa labas at loob ng ating kapiligiran.

1. Una nating nasabi ang “Basurang Panlabas” na tumutukoy sa mga nabubulok o

biodegradable, tulad ng mga tira-tirang pagkain, mga basurang galing sa
halaman, dumi ng tao at hayop. Gayundin ang tinaguriang non-bigodegrables,
mga basurang hindi nabubulok tulad ng plastic, lata, bubog, tuyong papel, tela,
atbp.

2. Pangalawa ang “Basurang Panloob” na sinasabing mahirap makita pero

talagang napakalaking disgrasya ang dulot nito: pagwawalang-bahala sa
kapakanan ng iba o pagkamanhid sa problema ng lipunan at ang pinakamarumi
 sa lahat – ang basurang galing sa gawain na nakasisira, nakakaperhuwisyo at
nakakabara sa mabuting hangarin ng ating bayan.

Komposting o pinatabang lupa

Ang pagkokompost ay ang proseso ng pagbulok ng mga ng mga halaman at

mga dating buhay na materyal upang makalikha ng maitim na tila lupang materyal na
magandang gamitin pataba sa mga tanim at sa lupa. Ang dekomposisyon ay ang
proseso ng paghahati o pagbulok ng mga materyal sa simpleng anyo.

Simpleng pag kokompost:

 Una, kailangan mo ng isang bin o lalagyan.

 Ang lugar ay maari sa bakuran para sa lalagyan ng basura. Para sa mas
mabilis pagkokompost.
 Ikalat ang lupa sa ibabaw ng mga nabubulok, magpatong ng mga berdeng
halaman at haluin.
 Magdagdag ng tubig.
 Maaring haluin ito dalawang beses hanggang tatlong beses sa isang
lingo. Maaring painitan ngunit magdagdag ng tubig upang maging basa at
maari ding magdagdag ng lupa at mga berdeng halaman.
 Upang malaman kung maari ng gamitin ang pinatabang lupa ay maaring
Makita ito na malambot at mukang ng lupa at maari ng magtanim ng mga
halaman at iba pa.
Pakinabang ng pagtatanim ng halaman
 Ang kahalagahang dulot ng paghahalaman sa kapaligiran at sa kabuhayang
pamilya ay maaasahan mo na malaki ang maibabahagi ng gawaing ito hindi lamang sa
sarili kundi sa pamilya at sa kapaligiran.

Mga kapakinabangan sa pagtatanim ng mga halaman:

1. Nakapipigil sa pagguho ng lupa at pagbaha.
2. Maiiwasan ang polusyon
3. Nagbibigay ng lilim at sariwang hangin.
4. Napapagkitaan
5. At higit sa lahat nakakapag paganda ng kapaligiran