ΚΥΡΟΥ

 ΑΝΑΒΑΣΕΩΣ  Α   Anabaza,  1.  knjiga  

  GLAVA  1.  
1.1  Δαρείου  καὶ  Παρυσάτιδος  γίγνονται  παῖδες  δύο,  πρεσβύτερος  μὲν   Kir  sprema  vojsku  protiv  brata.  
Ἀρταξέρξης,  νεώτερος  δὲ  Κῦρος·∙  ἐπεὶ  δὲ  ἠσθένει  Δαρεῖος  καὶ   §1.   Darije   i   Parisatida   imali   su   dva   sina1:   stariji   je   bio   Artakserks,   a  
ὑπώπτευε  τελευτὴν  τοῦ  βίου,  ἐβούλετο  τὼ  παῖδε  ἀμφοτέρω   mlađi   Kir.   Kada   je   Darije   onemoćao   i   osetio   da   mu   se   približava   kraj  
παρεῖναι.   života,  naredio  je  da  uz  njega  budu  oba  sina.  
1.2  ὁ  μὲν  οὖν  πρεσβύτερος  παρὼν  ἐτύγχανε·∙  Κῦρον  δὲ  μεταπέμπεται   §2.  Stariji  je  već  bio  prisutan,  a  Kir  je  pozvan2  iz  svoje  pokrajine,  u  kojoj  
ἀπὸ  τῆς  ἀρχῆς  ἧς  αὐτὸν  σατράπην  ἐποίησε,  καὶ  στρατηγὸν  δὲ  αὐτὸν   ga   je   otac   postavio   za   satrapa   i   vojnog   zapovednika   svih   koji   se  
ἀπέδειξε  πάντων  ὅσοι  ἐς  Καστωλοῦ  πεδίον  ἁθροίζονται.  ἀναβαίνει   okupljaju  u  ravnici  Kastola3.  Kir  je  tada  krenuo,  smatrajući  Tisaferna  za  
οὖν  ὁ  Κῦρος  λαβὼν  Τισσαφέρνην  ὡς  φίλον,  καὶ  τῶν  Ἑλλήνων  ἔχων   prijatelja,   sa   tri   stotine   helenskih   hoplita 4 ,   kojima   je   komadovao  
ὁπλίτας  ἀνέβη  τριακοσίους,  ἄρχοντα  δὲ  αὐτῶν  Ξενίαν  Παρράσιον.   Ksenija  iz  Parasije.  
1.3  ἐπεὶ  δὲ  ἐτελεύτησε  Δαρεῖος  καὶ  κατέστη  εἰς  τὴν  βασιλείαν   §3.   Kada   je   Darije   umro,   a   kraljevsko   dostojanstvo   prešlo   na  
Ἀρταξέρξης,  Τισσαφέρνης  διαβάλλει  τὸν  Κῦρον  πρὸς  τὸν  ἀδελφὸν  ὡς   Artakserksa,   Tisaferno   je   oklevetao   Kira   kod   brata   kako   kuje   zaveru  
ἐπιβουλεύοι  αὐτῷ.  ὁ  δὲ  πείθεται  καὶ  συλλαμβάνει  Κῦρον  ὡς   protiv   njega.   Ovaj   je   poverovao   i   uhapsio   Kira,   kao   onoga   koji  
ἀποκτενῶν·∙  ἡ  δὲ  μήτηρ  ἐξαιτησαμένη  αὐτὸν  ἀποπέμπει  πάλιν  ἐπὶ  τὴν   zaslužuje  smrt,  ali  ga  je  njihova  majka  molbama  izbavila5  pa  je  ponovo  
ἀρχήν.   poslat  u  svoju  pokrajinu.  

1
 po   Plutarhovim   "Životopisima"   (Artak.   1.),   Darije   prvi   Histasp   i   Parisatida   imali   su   četiri   sina:   najstariji   je   bio   Artakserkso,   posle   njega   Kir  
(nazvan  po  Kiru  Starijem),  zatim  Ostam  i  Oksatro.  Artakserksu,  ranije  nazvanom  Arsika,  promenjeno  je  ime  u  Artakserkso  (“Veliki  radnik”)  kada  
mu  je  otac  postao  Kralj.  On  je  imao  pravo  na  nasleđe  po  prvenstvu  rođenja,  ali  to  mu  je  osporavano  jer  se  rodio  dok  mu  je  otac  bio  sluga.  Kir  se  
rodio   pošto   je   Darije   postao   Kralj.   Ovakav   zakonski   princip   (pravo   nasleđa   prema   stanju   dostojanstva   a   ne   prvenstva)   važio   je   u   Sparti.  
Prenesen  u  feudalno  doba  srednjega  veka,  bio  je  čest  uzrok  borbi  između  pretendenata.  
2
 izgleda  da  razlog  nije  bila  samo  predstojeća  Darijeva  smrt  nego  i  optužba  protiv  Kira  za  kraljevske  pretenzije  (Ksenofont,  5  “Helenika”,  knj.  2,  
§8.).  Kir  je  ubio  svoja  dva  nećaka  zato  što  se  prema  njemu  nisu  odnosili  prema  propisanoj  kraljevskoj  ceremoniji.  
3
 predeo  istočno  od  Sarda,  blizu  grčke  kolonije  Filadelfije.  
4
 hoplit  (ὁπλίτης)  -­‐  teško  naoružani  vojnik.  Videti  uvodne  napomene  o  vojsci  i  oružju.  
5
 po  persijskom  običajnom  pravu,  jednom  donesena  kraljevska  odluka  nije  se  mogla  povući,  pa  je  Kira  trebalo  spasti  pre  donošenja  odluke.  Kralj  
je  mogao  da  donese  drugu  odluku,  koja  po  dejstvu  potire  prvu,  ali  nije  mogao  da  negira  prvu  odluku.  
1
1.4  ὁ  δ'  ὡς  ἀπῆλθε  κινδυνεύσας  καὶ  ἀτιμασθείς,  βουλεύεται  ὅπως   §4.  Pošto  je  tako  izbegao  opasnost  i  poniženje,  odlučio  je  ne  samo  da  
μήποτε  ἔτι  ἔσται  ἐπὶ  τῷ  ἀδελφῷ,  ἀλλά,  ἢν  δύνηται,  βασιλεύσει  ἀντ'   učini   sve   kako   mu   se   takva   stvar   s   bratovljeve   strane   više   ne   bi  
ἐκείνου.  Παρύσατις  μὲν  δὴ  ἡ  μήτηρ  ὑπῆρχε  τῷ  Κύρῳ,  φιλοῦσα  αὐτὸν   dogodila   već   da,   ukoliko   bude   moguće,   i   zavlada   umesto   njega.  
μᾶλλον  ἢ  τὸν  βασιλεύοντα  Ἀρταξέρξην.   Njihova  majka,  Parisatida,  bila  je  naklonjenija  Kiru  i  volela  ga  je  više  od  
1.5  ὅστις  δ'  ἀφικνεῖτο  τῶν  παρὰ  βασιλέως  πρὸς  αὐτὸν  πάντας  οὕτω   Artakserksa  koji  je  vladao.  
διατιθεὶς  ἀπεπέμπετο  ὥστε  αὐτῷ  μᾶλλον  φίλους  εἶναι  ἢ  βασιλεῖ.  καὶ   §5.  A  Kir  je  sa  onima  koji  su  mu  od  Kralja  dolazili  tako  postupao  da  su  
τῶν  παρ'  ἑαυτῷ  δὲ  βαρβάρων  ἐπεμελεῖτο  ὡς  πολεμεῖν  τε  ἱκανοὶ   odlazili   kao   veći   prijatelji   njemu   nego   Kralju.   Brinuo   se,   isto   tako,   da  
εἴησαν  καὶ  εὐνοϊκῶς  ἔχοιεν  αὐτῷ.   mu  i  njegovi  varvarski  podanici  budu  naklonjeni  i  spremni  za  rat.  
1.6  τὴν  δὲ  Ἑλληνικὴν  δύναμιν  ἥθροιζεν  ὡς  μάλιστα  ἐδύνατο   §6.  A  helensku  vojsku  prikupljao  je  što  je  moguće  više  krišom,  kako  bi  
ἐπικρυπτόμενος,  ὅπως  ὅτι  ἀπαρασκευότατον  λάβοι  βασιλέα.  ὧδε   Kralja   zatekao   nespremnog.   Sakupljanje   je   obavio   na   ovaj   način:   u  
οὖν  ἐποιεῖτο  τὴν  συλλογήν.  ὁπόσας  εἶχε  φυλακὰς  ἐν  ταῖς  πόλεσι   kojima   god   je   gradovima   imao   posade,   naredio   bi   njihovim  
παρήγγειλε  τοῖς  φρουράρχοις  ἑκάστοις  λαμβάνειν  ἄνδρας   zapovednicima   da   vrbuju   što   više   najboljih   ljudi   sa   Peloponeza,   sa  
Πελοποννησίους  ὅτι  πλείστους  καὶ  βελτίστους,  ὡς  ἐπιβουλεύοντος   objašnjenjem   da   Tisaferno   tim   gradovima   zlo   smišlja.   Zaista,   jonske  
Τισσαφέρνους  ταῖς  πόλεσι.  καὶ  γὰρ  ἦσαν  αἱ  Ἰωνικαὶ  πόλεις   gradove  je  od  ranije  Kralj  dodelio  na  upravu  Tisafernu,  ali  su  zatim  svi  
Τισσαφέρνους  τὸ  ἀρχαῖον  ἐκ  βασιλέως  δεδομέναι,  τότε  δὲ   prišli  Kiru,  osim  Mileta.  
ἀφειστήκεσαν  πρὸς  Κῦρον  πᾶσαι  πλὴν  Μιλήτου·∙    
1.7  ἐν  Μιλήτῳ  δὲ  Τισσαφέρνης  προαισθόμενος  τὰ  αὐτὰ  ταῦτα   §7.   U   Miletu   je   Tisaferno   otkrio   one   koji   su   isto   to   hteli   (da   pređu  
βουλευομένους  ἀποστῆναι  πρὸς  Κῦρον,  τοὺς  μὲν  αὐτῶν  ἀπέκτεινε   Kiru),   pa   je   jedne   pobio   a   druge   proterao.   Kir   je   prihvatio   begunce   i,  
τοὺς  δ'  ἐξέβαλεν.  ὁ  δὲ  Κῦρος  ὑπολαβὼν  τοὺς  φεύγοντας  συλλέξας   skupivši   vojsku,   opseo   Milet   sa   kopna   i   mora,   sa   namerom   da  
στράτευμα  ἐπολιόρκει  Μίλητον  καὶ  κατὰ  γῆν  καὶ  κατὰ  θάλατταν  καὶ   prognanike  ponovo  vrati  na  vlast.  I  to  mu  je  bio  izgovor  za  prikupljanje  
ἐπειρᾶτο  κατάγειν  τοὺς  ἐκπεπτωκότας.  καὶ  αὕτη  αὖ  ἄλλη  πρόφασις   vojske.  
ἦν  αὐτῷ  τοῦ  ἁθροίζειν  στράτευμα.    
1.8  πρὸς  δὲ  βασιλέα  πέμπων  ἠξίου  ἀδελφὸς  ὢν  αὐτοῦ  δοθῆναι  οἷ   §8.   Kralju   je,   pak,   poslao   poruku,   zahtevajući   da   ovi   gradovi   budu  
ταύτας  τὰς  πόλεις  μᾶλλον  ἢ  Τισσαφέρνην  ἄρχειν  αὐτῶν,  καὶ  ἡ  μήτηρ   dodeljeni   na   upravu   njemu,   kao   kraljevom   bratu,   a   ne   Tisafernu.   U  
συνέπραττεν  αὐτῷ  ταῦτα·∙  ὥστε  βασιλεὺς  τὴν  μὲν  πρὸς  ἑαυτὸν   tome   mu   je   i   majka   pomagala.   Tako   Kralj   nije   naslutio   zaveru,   već   je  
ἐπιβουλὴν  οὐκ  ᾐσθάνετο,  Τισσαφέρνει  δ'  ἐνόμιζε  πολεμοῦντα  αὐτὸν   smatrao   da   Kir   troši   novac   na   plaćenike   radi   rata   sa   Tisafernom   jer  
ἀμφὶ  τὰ  στρατεύματα  δαπανᾶν·∙  ὥστε  οὐδὲν  ἤχθετο  αὐτῶν   uopšte   nije   ni   sumnjao   da   su   u   neprijateljstvu.   A   Kir   je   uredno   slao  
πολεμούντων.  καὶ  γὰρ  ὁ  Κῦρος  ἀπέπεμπε  τοὺς  γιγνομένους  δασμοὺς   danak  gradova  koje  je  ranije  držao  Tisaferno.  

2
βασιλεῖ  ἐκ  τῶν  πόλεων  ὧν  Τισσαφέρνους  ἐτύγχανεν  ἔχων.    
1.9  ἄλλο  δὲ  στράτευμα  αὐτῷ  συνελέγετο  ἐν  Χερρονήσῳ  τῇ  κατ'   §9.  Druga  vojska  sakupljala  se  na  onom  delu  Hersoneza  koji  se  nalazi  
ἀντιπέρας  Ἀβύδου  τόνδε  τὸν  τρόπον.  Κλέαρχος  Λακεδαιμόνιος  φυγὰς   nasuprot   Abida6  na   ovaj   način:   Klearh   je   bio   spartanski   prognanik.7  
ἦν·∙  τούτῳ  συγγενόμενος  ὁ  Κῦρος  ἠγάσθη  τε  αὐτὸν  καὶ  δίδωσιν  αὐτῷ   Pošto   se   susreo   sa   njim,   Kir   ga   je   veoma   zavoleo   i   dao   mu   je   deset  
μυρίους  δαρεικούς.  ὁ  δὲ  λαβὼν  τὸ  χρυσίον  στράτευμα  συνέλεξεν  ἀπὸ   hiljada   darika8.   A   ovaj,   uzevši   ih,   najpre   je   sakupio   plaćenike   za   sav  
τούτων  τῶν  χρημάτων  καὶ  ἐπολέμει  ἐκ  Χερρονήσου  ὁρμώμενος  τοῖς   novac,  pa  je  sa  Hersoneza  započeo  rat  sa  Tračanima  koji  žive  severno  
Θρᾳξὶ  τοῖς  ὑπὲρ  Ἑλλήσποντον  οἰκοῦσι  καὶ  ὠφέλει  τοὺς  Ἕλληνας·∙  ὥστε   od   Helesponta,   koji   je   imao   povoljan   ishod   za   Helene.   Na   taj   način  
καὶ  χρήματα  συνεβάλλοντο  αὐτῷ  εἰς  τὴν  τροφὴν  τῶν  στρατιωτῶν  αἱ   dobio  je  još  novca,  koji  su  mu  dali  gradovi  na  Helespontu,  za  opremu  
Ἑλλησποντιακαὶ  πόλεις  ἑκοῦσαι.  τοῦτο  δ'  αὖ  οὕτω  τρεφόμενον   vojske.  Tu  se  Kiru,  ne  izazivajući  nikakvu  sumnju,  održavala  vojska.  
ἐλάνθανεν  αὐτῷ  τὸ  στράτευμα.    
1.10  Ἀρίστιππος  δὲ  ὁ  Θετταλὸς  ξένος  ὢν  ἐτύγχανεν  αὐτῷ,  καὶ   §10.   Aristipa   Tesalca,   Kirovog   kućnog   prijatelja,   pritisli   su   domaći  
πιεζόμενος  ὑπὸ  τῶν  οἴκοι  ἀντιστασιωτῶν  ἔρχεται  πρὸς  τὸν  Κῦρον  καὶ   politički   protivnici,   pa   je   došao   Kiru   i   tražio   od   njega   2000   stranih  
αἰτεῖ  αὐτὸν  εἰς  δισχιλίους  ξένους  καὶ  τριῶν  μηνῶν  μισθόν,  ὡς  οὕτως   plaćenika  i  platu  za  tri  meseca  da  bi,  uz  njihovu  pomoć,  savladao  svoje  
περιγενόμενος  ἂν  τῶν  ἀντιστασιωτῶν.  ὁ  δὲ  Κῦρος  δίδωσιν  αὐτῷ  εἰς   političke   protivnike.   Kir   mu   je   dao   4000   vojnika   i   šestomesečnu   platu   i  
τετρακισχιλίους  καὶ  ἓξ  μηνῶν  μισθόν,  καὶ  δεῖται  αὐτοῦ  μὴ  πρόσθεν   rekao  da  se  ne  pogađa  sa  svojim  protivnicima  pre  nego  što  se  sa  njim  
καταλῦσαι  πρὸς  τοὺς  ἀντιστασιώτας  πρὶν  ἂν  αὐτῷ  συμβουλεύσηται.   dogovori.   Na   taj   način   je   u   Tesaliji   sakupljana   druga   vojska,   bez  
οὕτω  δὲ  αὖ  τὸ  ἐν  Θετταλίᾳ  ἐλάνθανεν  αὐτῷ  τρεφόμενον  στράτευμα.   podsticanja  ikakve  sumnje.  
1.11  Πρόξενον  δὲ  τὸν  Βοιώτιον  ξένον  ὄντα  ἐκέλευσε  λαβόντα  ἄνδρας   §11.  Proksena  Beoćanina,  koji  mu  je  takođe  bio  prijatelj,  pozvao  je  da  
ὅτι  πλείστους  παραγενέσθαι,  ὡς  ἐς  Πισίδας  βουλόμενος   okupi   što   više   vojnika,   uz   objašnjenje   da   hoće   da   počne   rat   sa  

6
 stari  grčki  grad  u  Troadi,  nalazio  se  na  najužem  delu  Helesponta.  
7
 spartanski   vojskovođa   rođen   oko   350.   pre   n.   e.   Bio   je   najpre   harmost   (guverner)   u   Bizantu,   zatim   u   Selimbriji.   Imao   je   zadatak   da   proširi  
spartanski  uticaj  na  Helespontu.  Zbog  sukoba  sa  okolnim  persijskim  satrapima,  sa  kojima  je  Sparta  tada  bila  u  prijateljstvu,  efori  su  promenili  
odluku  i  naredili  mu  da  se  vrati  u  zemlju  radi  suđenja,  ali  on  nije  hteo.  Zbog  toga  je  kažnjen  progonstvom  iz  zemlje.  
8
 persijski  srebrni  novac  sa  slikom  Kralja  kao  strelca.  Vredeo  je  26  atinskih  drahmi.  
3
στρατεύεσθαι,  ὡς  πράγματα  παρεχόντων  τῶν  Πισιδῶν  τῇ  ἑαυτοῦ   Pisiđanima 9  jer   su   neki   od   njih   nanosili   štetu   njegovom   posedu.  
χώρᾳ.  Σοφαίνετον  δὲ  τὸν  Στυμφάλιον  καὶ  Σωκράτην  τὸν  Ἀχαιόν,   Naredio  je  i  Sofenetu  iz  Stimfalije  i  Sokratu  Ahajcu,  pošto  su  mu  i  oni  
ξένους  ὄντας  καὶ  τούτους,  ἐκέλευσεν  ἄνδρας  λαβόντας  ἐλθεῖν  ὅτι   bili  prijatelji,  da  sakupe  što  više  ljudi  kako  bi  zaratio  sa  Tisafernom,  uz  
πλείστους,  ὡς  πολεμήσων  Τισσαφέρνει  σὺν  τοῖς  φυγάσι  τοῖς   prognanike  iz  Mileta.  A  ovi  su  učinili  sve  što  je  naređeno.  
Μιλησίων.  καὶ  ἐποίουν  οὕτως  οὗτοι.    
  GLAVA  2.  
  Tisaferno   obaveštava   Kralja   o   Kirovoj   zaveri.   Okupljanje   i   smotra  
  vojske.  Prolaz  kroz  Kilikiju.  Epiaksa  posreduje  za  svog  muža  Sijenezisa,  
2.1  Ἐπεὶ  δ'  ἐδόκει  ἤδη  πορεύεσθαι  αὐτῷ  ἄνω,  τὴν  μὲν  πρόφασιν   satrapa  Kilikije.  
ἐποιεῖτο  ὡς  Πισίδας  βουλόμενος  ἐκβαλεῖν  παντάπασιν  ἐκ  τῆς  χώρας·∙   §1.   Kada   je   odlučio   da   krene   u   pohod 10 ,   Kir   se   pretvarao   da   želi  
καὶ  ἁθροίζει  ὡς  ἐπὶ  τούτους  τό  τε  βαρβαρικὸν  καὶ  τὸ  Ἑλληνικόν.   potpuno  da  protera  Pisiđane  iz  zemlje,  pa  je  kao  zbog  toga  sakupio  sve  
ἐνταῦθα  καὶ  παραγγέλλει  τῷ  τε  Κλεάρχῳ  λαβόντι  ἥκειν  ὅσον  ἦν  αὐτῷ   svoje  varvare  i  Helene.  Zatim  je  javio  Klearhu  da  dođe  sa  celokupnom  
στράτευμα  καὶ  τῷ  Ἀριστίππῳ  συναλλαγέντι  πρὸς  τοὺς  οἴκοι   svojom   vojskom,   a   Aristipu   je   savetovao   da   se   sporazume   sa   svojim  
ἀποπέμψαι  πρὸς  ἑαυτὸν  ὃ  εἶχε  στράτευμα·∙  καὶ  Ξενίᾳ  τῷ  Ἀρκάδι,  ὃς   domaćim   protivnicima   i   da   mu   pošalje   trupe   koje   je   za   njega   držao.  
αὐτῷ  προειστήκει  τοῦ  ἐν  ταῖς  πόλεσι  ξενικοῦ,  ἥκειν  παραγγέλλει   Kseniji   Arkađaninu,   koji   je   u   njegovo   ime   zapovedao   stranim  
λαβόντα  τοὺς  ἄλλους  πλὴν  ὁπόσοι  ἱκανοὶ  ἦσαν  τὰς  ἀκροπόλεις   plaćenicima   u   gradovima,   poručio   je   da   dođe   sa   svim   trupama,   osim  
φυλάττειν.   nekolicine  koji  su  ostali  da  čuvaju  utvrđenja11.  
2.2  ἐκάλεσε  δὲ  καὶ  τοὺς  Μίλητον  πολιορκοῦντας,  καὶ  τοὺς  φυγάδας   §2.  Pozvao  je  opsadnike  Mileta  i  begunce  iz  Mileta  da  krenu  sa  njim,  
ἐκέλευσε  σὺν  αὐτῷ  στρατεύεσθαι,  ὑποσχόμενος  αὐτοῖς,  εἰ  καλῶς   obećavajući   im   da   se,   u   slučaju   uspeha   u   ratu,   neće   smiriti   pre   nego  
καταπράξειεν  ἐφ'  ἃ  ἐστρατεύετο,  μὴ  πρόσθεν  παύσεσθαι  πρὶν   što   ih   ponovo   postavi   na   vlast   u   njihovoj   domovini.   A   oni   su   mu   se  

9
 stanovnici  stare  Pisidije,  ravnice  u  predelu  Mesembrije  u  maloj  Aziji,  duge  140  kilometara  između  Velike  Frigije  i  Pamfilije,  a  delili  su  je  obronci  
planine   Taurida.   Grub   i   nepokoran   narod,   koji   je   uspevao   da   očuva   veći   deo   nezavisnosti   boreći   se   najpre   sa   Persijancima,   a   kasnije   i   sa  
Aleksandrom  Velikim  i  njegovim  naslednicima.  
10
 doslovno  “na  gore”  (ἄνω).  Odnosi  se  na  azijske  zemlje,  na  koje  je  Kir  iz  ravnice  nastupao  “uzbrdo”,  ka  planinama.  To  se  posebno  odnosi  na  
Lidiju,  do  koje  se  dolazi  uzbrdo.  Zato  je  i  delu  dat  naziv  “Anabaza”,  što  znači  “Uspinjanje”,  “Uspon”,  “Pohod”  kako  se  često  naziva  prva  knjiga.  
Ostali  tekst  se  nekada  naziva  i  “Katabaza”  (κατάβασις),  tj.  ”Silazak”,  “Povratak”  iz  Azije  do  mora.  
11
 tj.  tvrđave  u  gradovima,  odn.  akropole  (ἀκρόπολις).  
4
αὐτοὺς  καταγάγοι  οἴκαδε.  οἱ  δὲ  ἡδέως  ἐπεί  θοντο·∙  ἐπίστευον  γὰρ   rado  priključili  jer  su  mu  verovali,  te  uzevši  oružje  dođoše  u  Sard12.  
αὐτῷ·∙  καὶ  λαβόντες  τὰ  ὅπλα  παρῆσαν  εἰς  Σάρδεις.    
2.3  Ξενίας  μὲν  δὴ  τοὺς  ἐκ  τῶν  πόλεων  λαβὼν  παρεγένετο  εἰς  Σάρδεις   §3.   Ksenija,   uzevši   posade   iz   gradova,   dođe   u   Sard   sa   4000   hoplita.  
ὁπλίτας  εἰς  τετρακισχιλίους,  Πρόξενος  δὲ  παρῆν  ἔχων  ὁπλίτας  μὲν  εἰς   Proksen   je   došao   vodeći   1500   hoplita   i   500   lako   naoružanih   vojnika,  
πεντακοσίους  καὶ  χιλίους,  γυμνῆτας  δὲ  πεντακοσίους,  Σοφαίνετος  δὲ   gimneta 13 .   Sofenet   Stimfalac   dođe   vodeći   1000   hoplita,   a   Sokrat  
ὁ  Στυμφάλιος  ὁπλίτας  ἔχων  χιλίους,  Σωκράτης  δὲ  ὁ  Ἀχαιὸς  ὁπλίτας   Ahajac  sa  500  hoplita.  Pasion  iz  Megare  prispeo  je  vodeći  300  hoplita  i  
ἔχων  ὡς  πεντακοσίους,  Πασίων  δὲ  ὁ  Μεγαρεὺς  τριακοσίους  μὲν   300  peltasta14.  On  i  Sokrat  su  ranije  učestvovali  u  borbama  oko  Mileta.  
ὁπλίτας,  τριακοσίους  δὲ  πελταστὰς  ἔχων  παρεγένετο·∙  ἦν  δὲ  καὶ  οὗτος    
καὶ  ὁ  Σωκράτης  τῶν  ἀμφὶ  Μίλητον  στρατευομένων.    
2.4  οὗτοι  μὲν  εἰς  Σάρδεις  αὐτῷ  ἀφίκοντο.  Τισσαφέρνης  δὲ   §4.   Tako   su   svi   oni   prišeli   u   Sard.   Ali   Tisaferno,   doznavši   za   ovoliki   broj  
κατανοήσας  ταῦτα,  καὶ  μείζονα  ἡγησάμενος  εἶναι  ἢ  ὡς  ἐπὶ  Πισίδας   vojnika,  zaključio  je  da  je  sakupljeno  više  vojske  nego  što  je  potrebno  
τὴν  παρασκευήν,  πορεύεται  ὡς  βασιλέα  ᾗ  ἐδύνατο  τάχιστα  ἱππέας   za  rat  sa  Pisiđanima,  pa  je  krenuo  Kralju  što  je  brže  mogao,  vodeći  sa  
ἔχων  ὡς  πεντακοσίους.   sobom  500  konjanika.  
2.5  καὶ  βασιλεὺς  μὲν  δὴ  ἐπεὶ  ἤκουσε  Τισσαφέρνους  τὸν  Κύρου   §5.   Kralj,   koji   je   čuo   od   Tisaferna   za   Kirovu   vojsku,   počeo   je   da   se  
στόλον,  ἀντιπαρεσκευάζετο.  Κῦρος  δὲ  ἔχων  οὓς  εἴρηκα  ὡρμᾶτο  ἀπὸ   priprema.  Kir  je,  sa  onima  koje  sam  pomenuo,  krenuo  iz  Sarda  i  prešao  
Σάρδεων·∙  καὶ  ἐξελαύνει  διὰ  τῆς  Λυδίας  σταθμοὺς  τρεῖς  παρασάγγας   je   za   tri   dana   marša15  121   kilometar16  do   reke   Meandra.   Meandar   je  

12
 grad  u  Lidiji,  uz  koji  teče  rukavac  reke  Paktol,  oko  80  kilometara  severoistočno  od  Smirne.  Najpre  prestoni  grad  lidijskih  kraljeva,  a  kasnije  
sedište  satrapa  Lidije.  
13
 gimneti  (γυμνῆται)  -­‐  doslovno  “golaći”,  vojnici  sa  lakim  naoružanjem  i  opremom,  bez  oklopa  i  bez  štita.  Korišćeni  su  kao  tragači,  izviđači,  za  
zasede,  obmane  i  sl.  
14
 peltasti   (πελτασταί)   -­‐   lako   naoružane   trupe,   lako   naoružana   pešadija,   sa   lakim   štitom   (πέλτη)   i   lakim   oružjem.   Ovaj   štit   je   bio   mali   i   lak,  
napravljen  od  isprepletenog  pruća  i  prevučen  kozjom  kožom.  
15
 orig:  za  tri   statme.   Statma   (σταθμός)   persijska   mera   za   dužinu   pređenog   puta,   koja   označava   rastojanje   koje   se   pređe   za   dan   putovanja.   Duž  
kraljevskih  puteva  na  Kraju  svakog  “dana  putovanja”  nalazila  se  prihvatna  stanica  za  odmor  i  izmenu  konja,  posada  i  sl.  Statma  je  bila  različite  
dužine  i  zavisila  je  od  terena,  vodenih  prelaza,  kvaliteta  puta,  uspona  i  sl.  U  proseku  je  iznosila  5  parasanga.  
5
εἴκοσι  καὶ  δύο  ἐπὶ  τὸν  Μαίανδρον  ποταμόν.  τούτου  τὸ  εὖρος  δύο   širok   62   metra 17  i   premošćen   je   mostom   preko   sedam   povezanih  
πλέθρα·∙  γέφυρα  δὲ  ἐπῆν  ἐζευγμένη  πλοίοις.   splavova.  
2.6  τοῦτον  διαβὰς  ἐξελαύνει  διὰ  Φρυγίας  σταθμὸν  ἕνα  παρασάγγας   §6.  Posle  prelaska  reke,  jednodnevnim  maršem  od  44  kilometra  kroz  
ὀκτὼ  εἰς  Κολοσσάς,  πόλιν  οἰκουμένην  καὶ  εὐδαίμονα  καὶ  μεγάλην.   Frigiju,  stigao  je  do  Kolose,  nastanjenog  grada,  velikog  i  naprednog.  U  
ἐνταῦθα  ἔμεινεν  ἡμέρας  ἑπτά·∙  καὶ  ἧκε  Μένων  ὁ  Θετταλὸς  ὁπλίτας   njemu  je  ostao  7  dana,  a  došao  mu  je  i  Menon  Tesalac  sa  1000  hoplita  
ἔχων  χιλίους  καὶ  πελταστὰς  πεντακοσίους,  Δόλοπας  καὶ  Αἰνιᾶνας  καὶ   i  500  peltasta,  Dolopljana,  Ainićana  i  Olinćana.  
Ὀλυνθίους.    
2.7  ἐντεῦθεν  ἐξελαύνει  σταθμοὺς  τρεῖς  παρασάγγας  εἴκοσιν  εἰς   §7.   Odatle   je   za   3   dana   marša   prešao   110   kilometara   do   Kelene,  
Κελαινάς,  τῆς  Φρυγίας  πόλιν  οἰκουμένην,  μεγάλην  καὶ  εὐδαίμονα.   naprednog  i  velikog  nastanjenog  frigijskog  grada.  U  njemu  je  Kir  imao  
ἐνταῦθα  Κύρῳ  βασίλεια  ἦν  καὶ  παράδεισος  μέγας  ἀγρίων  θηρίων   dvorac  i  veliki  vrt  sa  puno  divljih  životinja,  koje  je  lovio  kada  je  hteo  da  
πλήρης,  ἃ  ἐκεῖνος  ἐθήρευεν  ἀπὸ  ἵππου,  ὁπότε  γυμνάσαι  βούλοιτο   vežba  sebe  i  konja.  Kroz  sredinu  vrta  teče  reka  Meandar,  a  njeni  izvori  
ἑαυτόν  τε  καὶ  τοὺς  ἵππους.  διὰ  μέσου  δὲ  τοῦ  παραδείσου  ῥεῖ  ὁ   ističu  iz  dvorca.  Ona  protiče  i  kroz  sam  grad  Kelenu.  
Μαίανδρος  ποταμός·∙  αἱ  δὲ  πηγαὶ  αὐτοῦ  εἰσιν  ἐκ  τῶν  βασιλείων·∙  ῥεῖ    
δὲ  καὶ  διὰ  τῆς  Κελαινῶν  πόλεως.    
2.8  ἔστι  δὲ  καὶ  μεγάλου  βασιλέως  βασίλεια  ἐν  Κελαιναῖς  ἐρυμνὰ  ἐπὶ   §8.   U   Keleni   se,   takođe,   nalazi   i   utvrđeni   dvorac   velikog   Kralja 18 ,  
ταῖς  πηγαῖς  τοῦ  Μαρσύου  ποταμοῦ  ὑπὸ  τῇ  ἀκροπόλει·∙  ῥεῖ  δὲ  καὶ   podignut   na   izvorima   reke   Marsije,   ispod   tvrđave.   I   ova   reka   teče   kroz  
οὗτος  διὰ  τῆς  πόλεως  καὶ  ἐμβάλλει  εἰς  τὸν  Μαίανδρον·∙  τοῦ  δὲ   grad  i  uliva  se  u  Meandar.  Širina  Marsije  iznosi  7,5  metara19.  Priča  se  

16
 orig:   22   parasanga;   parasang   ili   farasang   (παρασάγγης)   je   persijska   mera   za   pređeni   put   u   nekom   vremenskom   periodu,   ali   je   ovo   rastojanje  
bilo  relativno  stalno  pa  su  ga  Grci  uzimali  kao  meru  za  dužinu.  Herodot  navodi  veličinu  parasanga  kao  30  stadija  odnosno  5250-­‐5500  današnjih  
metara.  Odgovara  rastojanju  koje  se  pređe  za  sat  umereno  brzog  hoda.  
17
 orig:   2   pletra;   Pletron   (πλέθρον)   deo   stadija,   odnosno   100   starih   koraka,   oko   31   današnji   metar.   Stadij   (στάδιον),   mera   za   dužinu,   iznosila   je  
500   helenskih   stopa.   Predstavljala   je   dužinu   trkališta,   odn.   dužinu   staze   za   takmičenje   trkača.   Eginsko-­‐atički   stadij   iznosio   je   164   metra,  
olimpijski   600   stopa   ili   192   metra,   a   helensko-­‐rimski   184   metra,   što   najbolje   odgovara   odnosu   stadija   i   parasange   (183,333...),   pa   se   za  
rastojanja  u  ovom  tekstu  uzima  vrednost  stadija  od  183  metra.  
18
 tradicionalni  grčki  naziv  persijskih  vladara,  ili  samo  Kralj.  
19
 orig:  25  stopa.  Stopa  (πούς)  atinska  stopa,  mera  za  dužinu,  iznosila  je  0,3038  m.  
6
Μαρσύου  τὸ  εὖρός  ἐστιν  εἴκοσι  καὶ  πέντε  ποδῶν.  ἐνταῦθα  λέγεται   da   je   na   tom   mestu   Apolon   odrao   Marsiju20  kada   ga   je   pobedio   u  
Ἀπόλλων  ἐκδεῖραι  Μαρσύαν  νικήσας  ἐρίζοντά  οἱ  περὶ  σοφίας,  καὶ  τὸ   naretanju  u  veštini  muziciranja  i  njegovu  kožu  obesio  u  pećini  iz  koje  
δέρμα  κρεμάσαι  ἐν  τῷ  ἄντρῳ  ὅθεν  αἱ  πηγαί·∙  διὰ  δὲ  τοῦτο  ὁ  ποταμὸς   izvor  istače.  Zato  se  reka  zove  Marsija.  
καλεῖται  Μαρσύας.    
2.9  ἐνταῦθα  Ξέρξης,  ὅτε  ἐκ  τῆς  Ἑλλάδος  ἡττηθεὶς  τῇ  μάχῃ  ἀπεχώρει,   §9.  Tu  je  Kserks,  kada  se  vraćao  iz  Grčke  izgubivši  rat,  kažu,  izgradio  i  
λέγεται  οἰκοδομῆσαι  ταῦτά  τε  τὰ  βασίλεια  καὶ  τὴν  Κελαινῶν   dvorac   i   Kelensku   tvrđavu.   Ovde   je   Kir   ostao   30   dana   i   tu   je   stigao  
ἀκρόπολιν.  ἐνταῦθα  ἔμεινε  Κῦρος  ἡμέρας  τριάκοντα·∙  καὶ  ἧκε   Klearh,   prognanik   iz   Sparte,   sa   1000   hoplita,   800   tračkih   peltasta   i   200  
Κλέαρχος  ὁ  Λακεδαιμόνιος  φυγὰς  ἔχων  ὁπλίτας  χιλίους  καὶ   kritskih   strelaca.   Istovremeno   je   stigao   i   Sozis   Sirakužanin   sa   300  
πελταστὰς  Θρᾷκας  ὀκτακοσίους  καὶ  τοξότας  Κρῆτας  διακοσίους.  ἅμα   hoplita   i   Sofenet   Arkađanin21  sa   1000   hoplita.   Tu   je   Kir   u   svome   vrtu  
δὲ  καὶ  Σῶσις  παρῆν  ὁ  Συρακόσιος  ἔχων  ὁπλίτας  τριακοσίους,  καὶ   izvršio   smotru   i   utvrdio   broj   helenskih   vojnika.   Izašlo   je   da   hoplita   ima  
Σοφαίνετος  Ἀρκάδας  ἔχων  ὁπλίτας  χιλίους.  καὶ  ἐνταῦθα  Κῦρος   ukupno  11000,  a  peltasta  oko  200022.  
ἐξέτασιν  καὶ  ἀριθμὸν  τῶν  Ἑλλήνων  ἐποίησεν  ἐν  τῷ  παραδείσῳ,  καὶ    
ἐγένοντο  οἱ  σύμπαντες  ὁπλῖται  μὲν  μύριοι  χίλιοι,  πελτασταὶ  δὲ  ἀμφὶ    
τοὺς  δισχιλίους.    
2.10  ἐντεῦθεν  ἐξελαύνει  σταθμοὺς  δύο  παρασάγγας  δέκα  εἰς  Πέλτας,   §10.   Odatle   ga   je   dvodnevni   marš   od   55   kilometara   doveo   do   Pelte,  

20
 ime   satira,   nižeg   božanstva   (lat:   Sylenus),   koji   je   po   maloazijskom   predanju   izumeo   frulu   i   predstavlja   duha   izvora   i   frule.   Odatle   je   preuzet   u  
grčko-­‐rimsku  mitologiju.  Po  predanju,  njegovo  takmičenje  sa  Apolonom  sastojalo  se  u  nadmetanju  frule  i  harfe.  Marsija  je  izgubio  trikom:  kada  
Apolon   nije   mogao   pobediti   lepotom   muzike   i   veštinom   sviranja,   pozvao   ga   je   da   istovremeno   peva,   prateći   se   svojim   instrumentom,   što   je   uz  
frulu  nemoguće.  Za  kaznu,  Apolon  je  odrao  kožu  Marsiji.  
21
 u  drugim  verzijama  rukopisa  stoji  Agija  Arkađanin,  zbog  toga  što  se  u  tekstu  nigde  više  ne  spominje  Sofenet,  pa  se  misli  da  je  to  greška  u  
rukopisu.  
22
 broj   grčkih   vojnika   je   bio   sledeći:   sa   Ksenijom   4000   hoplita;   sa   Proksenom   1500   hoplita   i   500   gimneta;   sa   Sofenetom   Stimfalcem   1000  
hoplita;  sa  Sokratom  500  hoplita;  sa  Pasijom  300  hoplita  i  300  peltasta;  sa  Menonom  1000  hoplita  i  500  peltasta;  sa  Klearhom  1000  hoplita,  
800   tračkih   peltasta,   40   konjanika   i   200   kritskih   strelaca;sa   Sosijom   300   hoplita;   sa   “Sofenetom   Arkađaninom”   1000   hoplita.   Ukupno   je   bilo  
10600  hoplita  i  2300  peltasta.  U  taj  broj  nisu  uračunati  robovi,  pratioci  koji  su  nosili  oružje  i  vodili  komoru,  vozači,  trgovci,  konjušari,  osobe  koje  
su  obavljale  pomoćne  poslove  u  logoru  (drvodelje,  tesari,  oružari,  kuvari),  kao  i  jedan  broj  žena  i  robinja.  Ovi  ostali  ljudi  nazivani  su  u  tekstu  
“ostala  gomila”  (ὄχλος),  odakle  potiče  npr.  i  današnja  reč  “ološ”.  
7
πόλιν  οἰκουμένην.  ἐνταῦθ'  ἔμεινεν  ἡμέρας  τρεῖς·∙  ἐν  αἷς  Ξενίας  ὁ   nastanjenog   grada.   Tu   je   ostao   tri   dana   i   za   to   vreme   je   Ksenija  
Ἀρκὰς  τὰ  Λύκαια  ἔθυσε  καὶ  ἀγῶνα  ἔθηκε·∙  τὰ  δὲ  ἆθλα  ἦσαν   Arkađanin  proslavio  Likejske  svetkovine23  i  priredio  razna  nadmetanja.  
στλεγγίδες  χρυσαῖ·∙  ἐθεώρει  δὲ  τὸν  ἀγῶνα  καὶ  Κῦρος.  ἐντεῦθεν   Nagrade   su   bile   zlatni   ukrasni   češljevi24,   a   borbe   je   posmatrao   i   sam  
ἐξελαύνει  σταθμοὺς  δύο  παρασάγγας  δώδεκα  ἐς  Κεράμων  ἀγοράν,   Kir.   Odatle   je   prevalio   za   dva   dana   60   kilometara   do   Keramona25,  
πόλιν  οἰκουμένην,  ἐσχάτην  πρὸς  τῇ  Μυσίᾳ  χώρᾳ.   nastanjenog  grada  na  krajnjoj  granici  Mizije.  
2.11  ἐντεῦθεν  ἐξελαύνει  σταθμοὺς  τρεῖς  παρασάγγας  τριάκοντα  εἰς   §11.  Zatim  je  sledio  trodnevni  marš  od  165  kilometara  do  Kaistropolja,  
Καΰστρου  πεδίον,  πόλιν  οἰκουμένην.  ἐνταῦθ'  ἔμεινεν  ἡμέρας  πέντε·∙   nastanjenog  grada.  Tamo  su  ostali  pet  dana,  a  Kir  je  svojim  vojnicima  
καὶ  τοῖς  στρατιώταις  ὠφείλετο  μισθὸς  πλέον  ἢ  τριῶν  μηνῶν,  καὶ   dugovao   platu   za   više   od   tri   meseca   i   često   su   mu   dolazili   na   vrata  
πολλάκις  ἰόντες  ἐπὶ  τὰς  θύρας  ἀπῄτουν.  ὁ  δὲ  ἐλπίδας  λέγων  διῆγε  καὶ   zbog   toga.   On   im   je   davao   obećanja   i   odugovlačio,   ali   je   očito   zbog  
δῆλος  ἦν  ἀνιώμενος·∙  οὐ  γὰρ  ἦν  πρὸς  τοῦ  Κύρου  τρόπου  ἔχοντα  μὴ   toga   bio   uznemiren   jer   nije   ličilo   na   Kira   da   ne   isplati   novac   ako   ga  
ἀποδιδόναι.   ima.  
2.12  ἐνταῦθα  ἀφικνεῖται  Ἐπύαξα  ἡ  Συεννέσιος  γυνὴ  τοῦ  Κιλίκων   §12.  Utom  je  kod  Kira  došla  Epiaksa,  žena  Sijenezisa,  kralja  Kilikije,  pa  
βασιλέως  παρὰ  Κῦρον·∙  καὶ  ἐλέγετο  Κύρῳ  δοῦναι  χρήματα  πολλά.  τῇ   se  priča  da  je  Kiru  donela  mnogo  novca.  Zaista,  Kir  je  tada  vojsci  dao  
δ'  οὖν  στρατιᾷ  τότε  ἀπέδωκε  Κῦρος  μισθὸν  τεττάρων  μηνῶν.  εἶχε  δὲ   platu  za  četiri  meseca.  Kiličanka  je  imala  oko  sebe  stražare,  Kilikijce  i  
ἡ  Κίλισσα  φυλακὴν  [καὶ  φύλακας]  περὶ  αὑτὴν  Κίλικας  καὶ  Ἀσπενδίους·∙   Aspendijce.  Pričalo  se  i  da  je  Kir  sa  njom  stupio  u  ljubavni  odnos.  
ἐλέγετο  δὲ  καὶ  συγγενέσθαι  Κῦρον  τῇ  Κιλίσσῃ.    
2.13  ἐντεῦθεν  δὲ  ἐλαύνει  σταθμοὺς  δύο  παρασάγγας  δέκα  εἰς   §13.  Zatim  je  za  dva  dana  marša  prešao  55  kilometara  do  Timbriona,  
Θύμβριον,  πόλιν  οἰκουμένην.  ἐνταῦθα  ἦν  παρὰ  τὴν  ὁδὸν  κρήνη  ἡ   nastanjenog   grada.   Tamo   je,   pored   puta,   bunar   koji   je   nazvan   po  

23
 praznik   Arkađana,   priređivan   na   Likejskoj   gori   (danas   Dioforti),   u   čast   Likejskog   Zevsa.Tada   su   se   na   Likejskom   hipodromu   izvodila   mnoga  
nadmetanja,  kao  što  su  konjske  trke,  trčanje  pod  oružjem,  boks,  rvanje  i  sl.  
24
 zlatni   ukrasni   češljevi   (Orig:   στλεγγύς).   -­‐   a)   vrsta   metalnog   oruđa   u   vidu   polukružne   kašike   sa   dugom   drškom.   Davani   su   pobednicima   u  
takmičenju  kako  bi  se  za  vreme  kupanja,  između  borbi,  njome  strugao  znoj,  prašina,  ulje  i  vosak.  Korišćena  je  i  u  rimskim  kupatilima.  Izrađivane  
su  najčešće  od  mekog  metala,  srebra  ili  bakra;  b)  zlatni  ukrasni  češalj  koji  su  nosili  i  muškarci,  a  posebno  glasnici,  glumci,  sveštenici,  u  svečanim  
prilikama.  U  prevodu  su  moguća  oba  značenja.  
25
 Keramon  (Κεραμῶν  ἀγορά)  -­‐  “grnčarska  pijaca”  
8
Μίδου  καλουμένη  τοῦ  Φρυγῶν  βασιλέως,  ἐφ'  ᾗ  λέγεται  Μίδας  τὸν   Midi, 26  frigijskom   kralju,   iz   koga   je,   kako   kažu,   Mida   opio   Satira  
Σάτυρον  θηρεῦσαι  οἴνῳ  κεράσας  αὐτήν.   napunivši  bunar  vinom.  
2.14  ἐντεῦθεν  ἐξελαύνει  σταθμοὺς  δύο  παρασάγγας  δέκα  εἰς   §14.   Odatle   ga   je   marš   od   dva   dana   i   55   kilometara,   doveo   do  
Τυριάειον,  πόλιν  οἰκουμένην.  ἐνταῦθα  ἔμεινεν  ἡμέρας  τρεῖς.  καὶ   Tirijejona,   nastanjenog   grada.   Tamo   su   ostali   tri   dana.   Priča   se   da   je  
λέγεται  δεηθῆναι  ἡ  Κίλισσα  Κύρου  ἐπιδεῖξαι  τὸ  στράτευμα  αὐτῇ·∙   Kiličanka   tražila   od   Kira   da   joj   prikaže   vojsku,   a   on   je,   želeći   da   joj   je  
βουλόμενος  οὖν  ἐπιδεῖξαι  ἐξέτασιν  ποιεῖται  ἐν  τῷ  πεδίῳ  τῶν   pokaže,  izvršio  smotru  Helena  i  varvara  u  ravnici.  
Ἑλλήνων  καὶ  τῶν  βαρβάρων.    
2.15  ἐκέλευσε  δὲ  τοὺς  Ἕλληνας  ὡς  νόμος  αὐτοῖς  εἰς  μάχην  οὕτω   §15.  Naredio  je  Helenima  da  se,  kao  što  je  njihov  običaj,  postroje  i  da  
ταχθῆναι  καὶ  στῆναι,  συντάξαι  δ'  ἕκαστον  τοὺς  ἑαυτοῦ.  ἐτάχθησαν   svaki   vojskovođa   stane   sa   svojima,   kao   za   bitku.   Oni   su   se   onda  
οὖν  ἐπὶ  τεττάρων·∙  εἶχε  δὲ  τὸ  μὲν  δεξιὸν  Μένων  καὶ  οἱ  σὺν  αὐτῷ,  τὸ  δὲ   postavili   u   stroj   dubine   4   vojnika:   na   desnom   krilu   Menon   i   njegovi  
εὐώνυμον  Κλέαρχος  καὶ  οἱ  ἐκείνου,  τὸ  δὲ  μέσον  οἱ  ἄλλοι  στρατηγοί.   ljudi,  na  levom  krilu  Klearh  sa  svojima,  a  u  sredini  ostale  vojskovođe.  
2.16  ἐθεώρει  οὖν  ὁ  Κῦρος  πρῶτον  μὲν  τοὺς  βαρβάρους·∙  οἱ  δὲ   §16.  Napre  je  Kir  izvršio  smotru  varvara,  koji  su  prolazili  pored  njega  u  
παρήλαυνον  τεταγμένοι  κατὰ  ἴλας  καὶ  κατὰ  τάξεις·∙  εἶτα  δὲ  τοὺς   eskadronima   konjice 27  i   redovima   pešadije.   Posle   toga   je   izvršio  
Ἕλληνας,  παρελαύνων  ἐφ'  ἅρματος  καὶ  ἡ  Κίλισσα  ἐφ'  ἁρμαμάξης.   smotru   Helena,   vozeći   se   ispred   njih,   on   ubojnim   a   Kiličanka   u  
εἶχον  δὲ  πάντες  κράνη  χαλκᾶ  καὶ  χιτῶνας  φοινικοῦς  καὶ  κνημῖδας  καὶ   svečanim  kolima.  Svi  Heleni  su  imali  bronzane  šlemove,  crvene  hitone,  
τὰς  ἀσπίδας  ἐκκεκαλυμμένας.   štitnike  za  potkolenice  i  otkrivene  štitove.  
2.17  ἐπειδὴ  δὲ  πάντας  παρήλασε,  στήσας  τὸ  ἅρμα  πρὸ  τῆς  φάλαγγος   §17.   Kada   je   Kir   prošao   ispred   svih   odreda,   zaustavio   je   kola   kod  
μέσης,  πέμψας  Πίγρητα  τὸν  ἑρμηνέα  παρὰ  τοὺς  στρατηγοὺς  τῶν   sredine   falange 28 ,   poslao   svoga   tumača   Pigreta   helenskim  

26
 istorijska   ličnost,   kralj   Frigije,   živeo   oko   800   god.   pre   n.   e.   Njegovo   ime   povezano   je   sa   pojmom   bogataša   koji   nagomilava   blago   na   svaki  
način,  jer  je  ono  osnovni  cilj  njegovog  života.  Ušao  je  u  legendu  o  “zlatnom  dodiru,  po  kojoj  se  sve  što  je  dodirnuo  pretvaralo  u  zlato.  
27
 eskadron:  (ἴλα)  grupa  konjanika  veličine  60-­‐120  ljudi  (lat.  “ala”).  
28
 falanga:   (φάλαγξ)   zbijen,   linijski   grčki   bojni   red,   zaklonjen   štitovima,   obično   postrojen   u   dubinu   po   osam   vojnika.   U   tom   poretku   veliki   štit   je  
zaklanjao  levu  stranu  borca  i  desnu  stranu  suseda,  što  je  imalo  više  posledica.  Pošto  je  desna  ruka  držala  napadno  oružje,  desno  krilo  je  bilo  
manje  zaštićeno  ali  više  aktivno  i  tu  je  postavljana  bolja  vojska.  Levo  krilo  je  bilo  bolje  zaštićeno,  slabije  i  manje  aktivno.  Kretanje  reda  je  moralo  
biti  ujednačeno,  nije  se  smelo  trčati  ni  istupati.  Neravan  teren  i  prepreke  kvarile  su  ovaj  red,  koji  se  pri  prelasku  prepreka  raspadao.  Rastojanje  
između   suseda   iznosilo   je   oko   30-­‐50   cm.   Formirana   falanga   bila   je   bukvalno   neprobojna,   ali   nezgodna   za   manevre.   Zaobilaženje   oko   krila   i  
9
Ἑλλήνων  ἐκέλευσε  προβαλέσθαι  τὰ  ὅπλα  καὶ  ἐπιχωρῆσαι  ὅλην  τὴν   zapovednicima  i  naredio  da  vojnici  isture  koplja  i  pokrenu  falangu.  Oni  
φάλαγγα.  οἱ  δὲ  ταῦτα  προεῖπον  τοῖς  στρατιώταις·∙  καὶ  ἐπεὶ  ἐσάλπιγξε,   to   preneše   vojnicima.   Tada   se   oglasiše   trube   i   bojni   red,   isturivši  
προβαλόμενοι  τὰ  ὅπλα  ἐπῇσαν.  ἐκ  δὲ  τούτου  θᾶττον  προϊόντων  σὺν   koplja,  krenu  napred.  Zatim,  ubrzavajući  korak,  uz  viku,  vojnici  sami  od  
κραυγῇ  ἀπὸ  τοῦ  αὐτομάτου  δρόμος  ἐγένετο  τοῖς  στρατιώταις  ἐπὶ  τὰς   sebe   promeniše   korak   u   trk   prema   šatorima,   ali   varvare   obuze   veliki  
σκηνάς,  τῶν  δὲ  βαρβάρων  φόβος  πολύς,   strah;  
2.18  καὶ  ἥ  τε  Κίλισσα  ἔφυγεν  ἐπὶ  τῆς  ἁρμαμάξης  καὶ  οἱ  ἐκ  τῆς  ἀγορᾶς   §18.   i   Kiličanka   pobeže   u   svojim   kolima,   a   ljudi   na   trgu   razbežaše   se  
καταλιπόντες  τὰ  ὤνια  ἔφυγον.  οἱ  δὲ  Ἕλληνες  σὺν  γέλωτι  ἐπὶ  τὰς   ostavljajući  robu.  Heleni,  smejući  se,  stigoše  do  svog  logora.  Kiličanka  
σκηνὰς  ἦλθον.  ἡ  δὲ  Κίλισσα  ἰδοῦσα  τὴν  λαμπρότητα  καὶ  τὴν  τάξιν  τοῦ   je   bila   zadivljena   kada   je   videla   sjaj   i   uvežbanost   vojske,   a   Kir   se  
στρατεύματος  ἐθαύμασε.  Κῦρος  δὲ  ἥσθη  τὸν  ἐκ  τῶν  Ἑλλήνων  εἰς  τοὺς   radovao  pošto  je  video  kakav  strah  Heleni  zadaju  varvarima.  
βαρβάρους  φόβον  ἰδών.    
2.19  ἐντεῦθεν  ἐξελαύνει  σταθμοὺς  τρεῖς  παρασάγγας  εἴκοσιν  εἰς   §19.   Odatle   je   Kir   napredovao   za   tri   dana   marša   110   kilometra   do  
Ἰκόνιον,  τῆς  Φρυγίας  πόλιν  ἐσχάτην.  ἐνταῦθα  ἔμεινε  τρεῖς  ἡμέρας.   Ikoniona,  poslednjeg  grada  u  Frigiji.  Tamo  je  ostao  tri  dana.  Zatim  se  
ἐντεῦθεν  ἐξελαύνει  διὰ  τῆς  Λυκαονίας  σταθμοὺς  πέντε  παρασάγγας   kretao   kroz   Likaoniju,   tokom   pet   dana   marša   165   kilometara.   Ovu  
τριάκοντα.  ταύτην  τὴν  χώραν  ἐπέτρεψε  διαρπάσαι  τοῖς  Ἕλλησιν  ὡς   zemlju   prepustio   je   Helenima   da   je   pustoše   jer   je   to   neprijateljska  
πολεμίαν  οὖσαν.   teritorija.  
2.20  ἐντεῦθεν  Κῦρος  τὴν  Κίλισσαν  εἰς  τὴν  Κιλικίαν  ἀποπέμπει  τὴν   §20.  Zatim  je  najkraćim   putem   poslao   Kiličanku   nazad   u   Kilikiju   i   kao  
ταχίστην  ὁδόν·∙  καὶ  συνέπεμψεν  αὐτῇ  στρατιώτας  οὓς  Μένων  εἶχε  καὶ   pratnju   joj   dao   samog   Menona   sa   vojskom.   Kir   je   sa   ostalima   četiri  
αὐτόν.  Κῦρος  δὲ  μετὰ  τῶν  ἄλλων  ἐξελαύνει  διὰ  Καππαδοκίας   dana   napredovao   kroz   Kapadokiju,   prešavši   137   kilometara   do   Dane,  
σταθμοὺς  τέτταρας  παρασάγγας  εἴκοσι  καὶ  πέντε  πρὸς  Δάναν,  πόλιν   nastanjenog   grada,   velikog   i   naprednog.   Tu   je   ostao   tri   dana   i   za   to  
οἰκουμένην,  μεγάλην  καὶ  εὐδαίμονα.  ἐνταῦθα  ἔμειναν  ἡμέρας  τρεῖς·∙   vreme  pogubio  Persijanca  Megaferna,  dvoranina,  nosioca  kraljevskog  
ἐν  ᾧ  Κῦρος  ἀπέκτεινεν  ἄνδρα  Πέρσην  Μεγαφέρνην,  φοινικιστὴν   purpura 29  i   još   jednog   iz   porodice   hiparha 30  optuživši   ih   da   su   se  

napad   iz   pozadine   za   falangu   su   bili   veoma   opasni   ukoliko   borci   nisu   bili   obučeni   da   sinhrono   izvedu   potrebnu   promenu   rasporeda.   Rimski  
raspored  sa  rastojanjem  od  1,5  metara  između  boraca  bio  je  mnogo  nadmoćniji  u  odnosu  na  falangu.  
29
 doslovno:   “kraljevsku   feničku   boju”   -­‐   ”φοῖνιξ“),   tj.   “plemića   iz   dvorske   porodice”,   od   onih   koji   su   imali   pravo   da   nose   ovu   retku   boju.   Boja   se  
dobijala   iz   jedne   vrste   morske   školjke   (Murex   purpurea)   i   bila   je   vrlo   skupa.   Purpurna   boja   je   bila,   a   i   danas   je,simbol   vladara.   Sa   istim  
značenjem  u  Vizantiji  se  koristio  izraz  “porfirogenet”  (“rođen  u  purpuru”).  Ovaj  stav  prenesen  je  kasnije  u  Rim,  Vizantiju,  na  evropske  feudalne  
dvorove  i  pororce,  sve  do  današnjih  dana.  
10
βασίλειον,  καὶ  ἕτερόν  τινα  τῶν  ὑπάρχων  δυνάστην,  αἰτιασάμενος   zaverili  protiv  njega.  
ἐπιβουλεύειν  αὐτῷ.    
2.21  ἐντεῦθεν  ἐπειρῶντο  εἰσβάλλειν  εἰς  τὴν  Κιλικίαν·∙  ἡ  δὲ  εἰσβολὴ  ἦν   §21.   Odmah   zatim   pokušao   je   da   uđe   u   Kilikiju,   do   koje   je   vodio   kolski  
ὁδὸς  ἁμαξιτὸς  ὀρθία  ἰσχυρῶς  καὶ  ἀμήχανος  εἰσελθεῖν  στρατεύματι,  εἴ   put  uzbrdo,  uzak  i  nesavladiv  za  vojsku  ako  bi  ga  ko  zaprečio.  Govorilo  
τις  ἐκώλυεν.  ἐλέγετο  δὲ  καὶ  Συέννεσις  εἶναι  ἐπὶ  τῶν  ἄκρων  φυλάττων   se   da   se   Sijenezis   nalazi   na   stenama   koje   čuvaju   prolaz31.   Kir   je   zato  
τὴν  εἰσβολήν·∙  διὸ  ἔμεινεν  ἡμέραν  ἐν  τῷ  πεδίῳ.  τῇ  δ'  ὑστεραίᾳ  ἧκεν   čekao   jedan   dan   u   ravnici.   Sutradan   je   došao   glasnik,   javljajući   da   je  
ἄγγελος  λέγων  ὅτι  λελοιπὼς  εἴη  Συέννεσις  τὰ  ἄκρα,  ἐπεὶ  ᾔσθετο  ὅτι   Sijenezis32  napustio   vrhove   kada   je   saznao   da   je   Menonova   vojska   već  
τὸ  Μένωνος  στράτευμα  ἤδη  ἐν  Κιλικίᾳ  ἦν  εἴσω  τῶν  ὀρέων,  καὶ  ὅτι   u   Kilikiji   s   druge   strane   planina   i   da   se   neke   trijere33  pod   komandom  
τριήρεις  ἤκουε  περιπλεούσας  ἀπ'  Ἰωνίας  εἰς  Κιλικίαν  Ταμὼν  ἔχοντα   Tamona   približavaju   od   Jonije   ka   Kilikiji;   jedne   su   bile   spartanske,   a  
τὰς  Λακεδαιμονίων  καὶ  αὐτοῦ  Κύρου.   druge  Kirove.  
2.22  Κῦρος  δ'  οὖν  ἀνέβη  ἐπὶ  τὰ  ὄρη  οὐδενὸς  κωλύοντος,  καὶ  εἶδε  τὰς   §22.  Kir  se  tako  uspeo  na  planinski  vrh  a  niko  mu  se  nije  suprotstavio  i  
σκηνὰς  οὗ  οἱ  Κίλικες  ἐφύλαττον.  ἐντεῦθεν  δὲ  κατέβαινεν  εἰς  πεδίον   video   je   logor   u   kojem   su   stražarili   Kilikijci.   Odatle   se   spustio   u   veliku   i  
μέγα  καὶ  καλόν,  ἐπίρρυτον,  καὶ  δένδρων  παντοδαπῶν  σύμπλεων  καὶ   lepu  ravnicu,  navodnjenu  i  bogatu  svim  vrstama  drveća  i  vinove  loze.  
ἀμπέλων·∙  πολὺ  δὲ  καὶ  σήσαμον  καὶ  μελίνην  καὶ  κέγχρον  καὶ  πυροὺς   U   ravnici   obilno   rađa   sezam,   sitan   i   krupni   proso,   žito   i   ječam.   Ravnicu  
καὶ  κριθὰς  φέρει.  ὄρος  δ'  αὐτὸ  περιεῖχεν  ὀχυρὸν  καὶ  ὑψηλὸν  πάντῃ  ἐκ   okružuje  planinski  venac  i  zatvara  je  od  mora  do  mora.  
θαλάττης  εἰς  θάλατταν.    
2.23  καταβὰς  δὲ  διὰ  τούτου  τοῦ  πεδίου  ἤλασε  σταθμοὺς  τέτταρας   §23.   Spustivši   se,   prešao   je   kroz   ovu   dolinu   za   četiri   dana   marša   137  
παρασάγγας  πέντε  καὶ  εἴκοσιν  εἰς  Ταρσούς,  τῆς  Κιλικίας  πόλιν   kilometara   do   Tarzusa,   velikog   i   naprednog   kilikijskog   grada.   Tu   se  

30
 hiparh  (ἵππαρχος)  zapovednik  konjice,  vitez,  oznaka  plemićkog  staleža.  
31
 Prolaz  (tzv.  “Kilikijski  prevoj”  ili  “Kilikijska  vrata”)  strategijski  značajan  prelaz,  najkraći  ali  najteži  prolaz  između  zemalja  Likaonije,  Kapadokije  i  
Sirije,  na  putu  za  Tarzus.  Nalazio  se  na  planini  Taurusu,  između  Tianona  i  Taurusa,  na  visini  od  1200  metara.  Sada  se  ovaj  prolaz  na  Turskom  
naziva  “Đulek-­‐Bogaz”.  
32
 Sijenezis   je   postupio   dvolično.   Poslao   je   ženu   da   učvrsti   prijateljstvo   sa   Kirom,   a   sa   vojskom   se   ponašao   kao   da   hoće   da   spreči   njegovo  
napredovanje.  Takođe  je  uputio  i  poruku  upozorenja  Artakserksu  (Ktezija  F-­‐2.16  i  Diodor  16.20.3.)  da  Menon  nije  u  Kilikiju  ušao  drugim  putem,  
on  bi  zadržao  Kilikijska  vrata  i  ostao  veran  Kralju.  
33
 brzi  bojni  brod  sa  tri  reda  vesala  jedan  iznad  drugog  sa  svake  strane,  ukupno  170  vesala  (lat:  “Trirema”).  
11
μεγάλην  καὶ  εὐδαίμονα,  οὗ  ἦν  τὰ  Συεννέσιος  βασίλεια  τοῦ  Κιλίκων   nalazio   dvorac   Sijenezisa34,   kilikijskog   kralja.   Kroz   sredinu   grada   teče  
βασιλέως·∙  διὰ  μέσου  δὲ  τῆς  πόλεως  ῥεῖ  ποταμὸς  Κύδνος  ὄνομα,   reka  po  imenu  Kidnos,  široka  oko  60  metara.  
εὖρος  δύο  πλέθρων.    
2.24  ταύτην  τὴν  πόλιν  ἐξέλιπον  οἱ  ἐνοικοῦντες  μετὰ  Συεννέσιος  εἰς   §24.   Stanovnici   su   sa   Sijenezisom   napustili   grad   i   sa   svojih   poseda  
χωρίον  ὀχυρὸν  ἐπὶ  τὰ  ὄρη  πλὴν  οἱ  τὰ  καπηλεῖα  ἔχοντες·∙  ἔμειναν  δὲ   pobegli  u  planinska  utvrđenja,  osim  onih  koji  su  držali  radnje  i  krčme.  
καὶ  οἱ  παρὰ  τὴν  θάλατταν  οἰκοῦντες  ἐν  Σόλοις  καὶ  ἐν  Ἰσσοῖς.   Ostali  su  i  stanovnici  pored  mora,  u  Soli  i  Isu.  
2.25  Ἐπύαξα  δὲ  ἡ  Συεννέσιος  γυνὴ  προτέρα  Κύρου  πέντε  ἡμέραις  εἰς   §25.  Epiaksa,  Sijenezisova  žena,  stigla  je  u  Tarzus  pet  dana  pre  Kira.  Na  
Ταρσοὺς  ἀφίκετο·∙  ἐν  δὲ  τῇ  ὑπερβολῇ  τῶν  ὀρέων  τῇ  εἰς  τὸ  πεδίον  δύο   planinskom   prelazu   prema   ravnici   nestale   su   dve   čete35  Menonovih  
λόχοι  τοῦ  Μένωνος  στρατεύματος  ἀπώλοντο·∙  οἱ  μὲν  ἔφασαν   vojnika.  Neki  su  govorili  da  su  čuli  kako  su  ove  vojnike  posekli  Kilikijci  
ἁρπάζοντάς  τι  κατακοπῆναι  ὑπὸ  τῶν  Κιλίκων,  οἱ  δὲ  ὑπολειφθέντας   dok  su  pljačkali.  Drugi  su  govorili  da  su  bili  u  zaštitnici  i  da  nisu  mogli  
καὶ  οὐ  δυναμένους  εὑρεῖν  τὸ  ἄλλο  στράτευμα  οὐδὲ  τὰς  ὁδοὺς  εἶτα   naći   ostalu   vojsku   niti   puteve   i   propali   su   tako   lutajući,   a   bilo   ih   je   oko  
πλανωμένους  ἀπολέσθαι·∙  ἦσαν  δ'  οὖν  οὗτοι  ἑκατὸν  ὁπλῖται.   100  hoplita.  
2.26  οἱ  δ'  ἄλλοι  ἐπεὶ  ἧκον,  τήν  τε  πόλιν  τοὺς  Ταρσοὺς  διήρπασαν,  διὰ   §26.  Kada  su  ostali  vojnici  prispeli,  opustošili  su  grad  Tarzus  i  kraljevski  
τὸν  ὄλεθρον  τῶν  συστρατιωτῶν  ὀργιζόμενοι,  καὶ  τὰ  βασίλεια  τὰ  ἐν   dvor,   razljućeni   zbog   gubitka   svojih   drugova.   Kir   je   zatim,   ušavši   u  
αὐτῇ.  Κῦρος  δ'  ἐπεὶ  εἰσήλασεν  εἰς  τὴν  πόλιν,  μετεπέμπετο  τὸν   grad,  pozvao  Sijenezisa,  ali  on  mu  najpre  odgovori  da  još  nikada  nije  
Συέννεσιν  πρὸς  ἑαυτόν·∙  ὁ  δ'  οὔτε  πρότερον  οὐδενί  πω  κρείττονι   išao  u  ruke  jačem  od  sebe.  On  i  nadalje  nije  hteo  da  dođe  kod  Kira,  sve  
ἑαυτοῦ  εἰς  χεῖρας  ἐλθεῖν  ἔφη  οὔτε  τότε  Κύρῳ  ἰέναι  ἤθελε,  πρὶν  ἡ   dok  ga  žena  nije  nagovorila  i  postigla  sporazum.  
γυνὴ  αὐτὸν  ἔπεισε  καὶ  πίστεις  ἔλαβε.    
2.27  μετὰ  δὲ  ταῦτα  ἐπεὶ  συνεγένοντο  ἀλλήλοις,  Συέννεσις  μὲν  ἔδωκε   §27.   Posle   toga   susreli   su   se   jedan   sa   drugim,   i   Sijenezis   je   dao   Kiru  
Κύρῳ  χρήματα  πολλὰ  εἰς  τὴν  στρατιάν,  Κῦρος  δὲ  ἐκείνῳ  δῶρα  ἃ   mnogo  novca  za  vojsku,  a  Kir  je  njemu  dao  darove  koji  su  se  smatrali  
νομίζεται  παρὰ  βασιλεῖ  τίμια,  ἵππον  χρυσοχάλινον  καὶ  στρεπτὸν   dostojnim   kralja:   konja   sa   zlatnom   opremom,   zlatnu   ogrlicu   i  
χρυσοῦν  καὶ  ψέλια  καὶ  ἀκινάκην  χρυσοῦν  καὶ  στολὴν  Περσικήν,  καὶ   narukvice,   zlatan   paradni   mač36  i   persijsku   odeću.   Kir   je   obećao   da  
τὴν  χώραν  μηκέτι  διαρπάζεσθαι·∙  τὰ  δὲ  ἡρπασμένα  ἀνδράποδα,  ἤν   neće  više  pustošiti  zemlju,  a  da  će  mu  oteti  robovi,  ako  budu  nađeni,  

34
 to  je  nasledna  titula  vladara  Kilikije  i  nije  lično  ime,  kako  je  to  Ksenofont  pretpostavljao.  
35
 loha,  četa  od  približno  100  ljudi.  Delila  se  na  dve  “pentekostije”  (voda)  po  50  vojnika.  
36
 zlatni   paradni   mač   -­‐   (ἀκινάκης)   oružje   starih   Persijanaca   i   Skita.   To   je   bio   kratak   mač,   prav   i   široke   oštrice,   oštar   sa   obe   strane.   Često   bogato  
ukrašen  i  prevučen  plemenitim  metalom.  Nosili  su  ga  kao  oružje  i  ukras  persijski  vladari,  plemići  i  vojskovođe.  “Sablja”  je  netačan  prevod.  
12
που  ἐντυγχάνωσιν,  ἀπολαμβάνειν.   biti  vraćeni.  
   
  GLAVA  3.  
  Sumnje   u   grčkoj   vojsci   o   pravom   cilju   pohoda.   Kir   daje   privremeno  
3.1  Ἐνταῦθα  ἔμεινεν  ὁ  Κῦρος  καὶ  ἡ  στρατιὰ  ἡμέρας  εἴκοσιν·∙  οἱ  γὰρ   objašnjenje.  
στρατιῶται  οὐκ  ἔφασαν  ἰέναι  τοῦ  πρόσω·∙  ὑπώπτευον  γὰρ  ἤδη  ἐπὶ   §1.  Kir  je  tu  ostao  sa  vojskom  20  dana  jer  vojnici  nisu  hteli  da  idu  dalje,  
βασιλέα  ἰέναι·∙  μισθωθῆναι  δὲ  οὐκ  ἐπὶ  τούτῳ  ἔφασαν.  πρῶτος  δὲ   pretpostavljajući   da   on   ide   protiv   Kralja   i   govorili   su   da   za   to   nisu  
Κλέαρχος  τοὺς  αὑτοῦ  στρατιώτας  ἐβιάζετο  ἰέναι·∙  οἱ  δ'  αὐτόν  τε   plaćeni.   Najpre   je   Klearh   svojim   vojnicima   zapovedio   da   krenu,   a   oni  
ἔβαλλον  καὶ  τὰ  ὑποζύγια  τὰ  ἐκείνου,  ἐπεὶ  ἄρξαιντο  προϊέναι.   su  bacali  kamenje  na  njega  i  njegove  tovarne  životinje  čim  je  pokušao  
3.2  Κλέαρχος  δὲ  τότε  μὲν  μικρὸν  ἐξέφυγε  μὴ  καταπετρωθῆναι,   da  pođe.  
ὕστερον  δ'  ἐπεὶ  ἔγνω  ὅτι  οὐ  δυνήσεται  βιάσασθαι,  συνήγαγεν   §2.  Jedva  je  izbegao  da  bude  kamenovan.  Kada  je  kasnije  shvatio  da  to  
ἐκκλησίαν  τῶν  αὑτοῦ  στρατιωτῶν.  καὶ  πρῶτον  μὲν  ἐδάκρυε  πολὺν   ne  može  sprovesti  silom,  sazvao  je  skupštinu,  svojih  vojnika.  I,  najpre  
χρόνον  ἑστώς·∙  οἱ  δὲ  ὁρῶντες  ἐθαύμαζον  καὶ  ἐσιώπων·∙  εἶτα  δὲ  ἔλεξε   je  dugo  plakao,  stojeći,  a  oni  su  se,  gledajući  ga,  čudili  i  ćutali.  Zatim  im  
τοιάδε.   ovako  reče:  
3.3  Ἄνδρες  στρατιῶται,  μὴ  θαυμάζετε  ὅτι  χαλεπῶς  φέρω  τοῖς   §3.   “Drugovi   vojnici,   ne   čudite   se   što   se   osećam   neprijatno   u  
παροῦσι  πράγμασιν.  ἐμοὶ  γὰρ  ξένος  Κῦρος  ἐγένετο  καί  με  φεύγοντα   poslovima   kako   sada   idu.   Kir   je   mene   prihvatio   onda   kada   su   me  
ἐκ  τῆς  πατρίδος  τά  τε  ἄλλα  ἐτίμησε  καὶ  μυρίους  ἔδωκε  δαρεικούς·∙   prognali  iz  otadžbine  i  svojim  drugim  postupcima  ukazao  mi  je  čast,  i  
οὓς  ἐγὼ  λαβὼν  οὐκ  εἰς  τὸ  ἴδιον  κατεθέμην  ἐμοὶ  οὐδὲ  καθηδυπάθησα,   dao  mi  je  10000  darika.  Ja  sam  ih  od  njega  uzeo  i  nisam  ih  zadržao  za  
ἀλλ'  εἰς  ὑμᾶς  ἐδαπάνων.   sebe,  niti  potrošio  na  moja  zadovoljstva,  već  na  vas.  
3.4  καὶ  πρῶτον  μὲν  πρὸς  τοὺς  Θρᾷκας  ἐπολέμησα,  καὶ  ὑπὲρ  τῆς   §4.  Najpre  sam  vodio  rat  protiv  Tračana  koji  su  hteli  da  otmu  zemlju  
Ἑλλάδος  ἐτιμωρούμην  μεθ'  ὑμῶν,  ἐκ  τῆς  Χερρονήσου  αὐτοὺς   od  tamošnjih  helenskih  stanovnika,  pa  smo  stekli  čast  za  Heladu  kada  
ἐξελαύνων  βουλομένους  ἀφαιρεῖσθαι  τοὺς  ἐνοικοῦντας  Ἕλληνας  τὴν   smo   Tračane   proterali   sa   Hersoneza.   A   kada   me   je   Kir   pozvao,   uzeo  
γῆν.  ἐπειδὴ  δὲ  Κῦρος  ἐκάλει,  λαβὼν  ὑμᾶς  ἐπορευόμην,  ἵνα  εἴ  τι   sam   vas   i   krenuo   sa   namerom   da   mu,   ako   bude   potrebno,   uzvratim   za  
δέοιτο  ὠφελοίην  αὐτὸν  ἀνθ'  ὧν  εὖ  ἔπαθον  ὑπ'  ἐκείνου.   to  što  mi  je  dobro  učinio.  
3.5  ἐπεὶ  δὲ  ὑμεῖς  οὐ  βούλεσθε  συμπορεύεσθαι,  ἀνάγκη  δή  μοι  ἢ   §5.  Pošto  vi  sada  ne  želite  da  idete  dalje,  moj  izbor  je  ili  da  vas  ostavim  
ὑμᾶς  προδόντα  τῇ  Κύρου  φιλίᾳ  χρῆσθαι  ἢ  πρὸς  ἐκεῖνον  ψευσάμενον   kako   bih   zadržao   Kirovo   prijateljstvo,   ili   da   prekršim   datu   reč   pa   da  
μεθ'  ὑμῶν  εἶναι.  εἰ  μὲν  δὴ  δίκαια  ποιήσω  οὐκ  οἶδα,  αἱρήσομαι  δ'  οὖν   ostanem  sa  vama.  Pošto  ne  znam  da  li  je  ono  što  ću  učiniti  ispravno,  
ὑμᾶς  καὶ  σὺν  ὑμῖν  ὅ  τι  ἂν  δέῃ  πείσομαι.  καὶ  οὔποτε  ἐρεῖ  οὐδεὶς  ὡς   odlučiću  se  za  vas  i  biću  sa  vama  što  god  da  se  desi.  Niko  nikada  neće  

13
ἐγὼ  Ἕλληνας  ἀγαγὼν  εἰς  τοὺς  βαρβάρους,  προδοὺς  τοὺς  Ἕλληνας  τὴν   moći  reći  kako  sam  Helene  vodio  u  varvarsku  zemlju  i  ostavio  ih  da  bih  
τῶν  βαρβάρων  φιλίαν  εἱλόμην,   zadobio  prijateljstvo  varvara.  
3.6  ἀλλ'  ἐπεὶ  ὑμεῖς  ἐμοὶ  οὐ  θέλετε  πείθεσθαι,  ἐγὼ  σὺν  ὑμῖν  ἕψομαι   §6.   Pošto   vi   ne   želite   da   se   meni   pokoravate,   ja   ću   ići   sa   vama   i  
καὶ  ὅ  τι  ἂν  δέῃ  πείσομαι.  νομίζω  γὰρ  ὑμᾶς  ἐμοὶ  εἶναι  καὶ  πατρίδα  καὶ   podneću  sve  što  se  desi.  Vi  ste  moja  otadžbina,  prijatelji  i  saborci,  i  sa  
φίλους  καὶ  συμμάχους,  καὶ  σὺν  ὑμῖν  μὲν  ἂν  οἶμαι  εἶναι  τίμιος  ὅπου   vama   ću   biti   častan   bilo   šta   da   uradim;   sam   ne   mogu   niti   pomoći  
ἂν  ὦ,  ὑμῶν  δὲ  ἔρημος  ὢν  οὐκ  ἂν  ἱκανὸς  οἶμαι  εἶναι  οὔτ'  ἂν  φίλον   prijatelju   niti   nauditi   neprijatelju.   Zato   ću   ići   sa   vama   tamo   kuda   vi  
ὠφελῆσαι  οὔτ'  ἂν  ἐχθρὸν  ἀλέξασθαι.  ὡς  ἐμοῦ  οὖν  ἰόντος  ὅπῃ  ἂν  καὶ   odlučite  da  idete”.  
ὑμεῖς  οὕτω  τὴν  γνώμην  ἔχετε.    
3.7  ταῦτα  εἶπεν·∙  οἱ  δὲ  στρατιῶται  οἵ  τε  αὐτοῦ  ἐκείνου  καὶ  οἱ  ἄλλοι   §7.   Tako   je   on   govorio.   Njegovi   vojnici,   a   i   drugi   koji   su   ga   slušali,  
ταῦτα  ἀκούσαντες  ὅτι  οὐ  φαίη  παρὰ  βασιλέα  πορεύεσθαι  ἐπῄνεσαν·∙   odobravali   su   što   ih   nije   nagovarao   da   se   ide  protiv   Kralja.   Dve   hiljade  
παρὰ  δὲ  Ξενίου  καὶ  Πασίωνος  πλείους  ἢ  δισχίλιοι  λαβόντες  τὰ  ὅπλα   ljudi   koji   su   pripadali   Kseniji   i   Pasionu   uzelo   je   oružje   i   opremu   i  
καὶ  τὰ  σκευοφόρα  ἐστρατοπεδεύσαντο  παρὰ  Κλεάρχῳ.   ulogorilo  se  pored  Klearha.  
3.8  Κῦρος  δὲ  τούτοις  ἀπορῶν  τε  καὶ  λυπούμενος  μετεπέμπετο  τὸν   §8.  Kir  je  zbog  toga  bio  zabrinut  i  neraspoložen,  pa  je  pozvao  Klearha,  
Κλέαρχον·∙  ὁ  δὲ  ἰέναι  μὲν  οὐκ  ἤθελε,  λάθρᾳ  δὲ  τῶν  στρατιωτῶν   ali  on  nije  hteo  da  ide  bez  znanja  vojnika.  A  tajeći  od  vojnika,  poslao  
πέμπων  αὐτῷ  ἄγγελον  ἔλεγε  θαρρεῖν  ὡς  καταστησομένων  τούτων  εἰς   mu   je   glasnika   da   kaže   neka   se   strpi,   pošto   će   se   sve   odvijati   uspešno.  
τὸ  δέον.  μεταπέμπεσθαι  δ'  ἐκέλευεν  αὐτόν·∙  αὐτὸς  δ'  οὐκ  ἔφη  ἰέναι.   Uz   to,   savetovao   ga   je   da   ga   ponovo   zove,   ali   da   unapred   zna   da   on  
3.9  μετὰ  δὲ  ταῦτα  συναγαγὼν  τούς  θ'  ἑαυτοῦ  στρατιώτας  καὶ  τοὺς   neće  doći.  
προσελθόντας  αὐτῷ  καὶ  τῶν  ἄλλων  τὸν  βουλόμενον,  ἔλεξε  τοιάδε.   §9.  Posle  toga  je  sazvao  skupštinu  svojih  vojnika,  onih  koji  su  ga  sledili  
Ἄνδρες  στρατιῶται,  τὰ  μὲν  δὴ  Κύρου  δῆλον  ὅτι  οὕτως  ἔχει  πρὸς  ἡμᾶς   i  onih  koji  su  hteli  da  slušaju.  Reče  im  tada:  “Drugovi  vojnici,  sigurno  je  
ὥσπερ  τὰ  ἡμέτερα  πρὸς  ἐκεῖνον·∙  οὔτε  γὰρ  ἡμεῖς  ἐκείνου  ἔτι   da  se  Kirov  stav  prema  nama  promenio,  isto  kao  i  naš  prema  njemu.  
στρατιῶται,  ἐπεί  γε  οὐ  συνεπόμεθα  αὐτῷ,  οὔτε  ἐκεῖνος  ἔτι  ἡμῖν   Mi  nismo  više  njegovi  vojnici  i  kako  to  možemo  biti  ako  ne  idemo  sa  
μισθοδότης.   njim,  a  on  nije  više  naš  poslodavac.  
3.10  ὅτι  μέντοι  ἀδικεῖσθαι  νομίζει  ὑφ'  ἡμῶν  οἶδα·∙  ὥστε  καὶ   §10.  Ali  ja  znam  da  on  misli  kako  smo  rđavo  postupili  prema  njemu  i  
μεταπεμπομένου  αὐτοῦ  οὐκ  ἐθέλω  ἐλθεῖν,  τὸ  μὲν  μέγιστον   zato   kada   me   on   poziva   ja   ne   želim   da   idem.   To   je   uglavnom   zbog  
αἰσχυνόμενος  ὅτι  σύνοιδα  ἐμαυτῷ  πάντα  ἐψευσμένος  αὐτόν,  ἔπειτα   osećanja   stida,   jer   sam   svestan   da   sam   ga   svakako   prevario,   ali   se   isto  
καὶ  δεδιὼς  μὴ  λαβών  με  δίκην  ἐπιθῇ  ὧν  νομίζει  ὑπ'  ἐμοῦ  ἠδικῆσθαι.   tako  plašim  da  me  može  uhvatiti  i  kazniti  zbog  lošeg  postupka,  pošto  
  misli  da  sam  mu  krivo  učinio.  
3.11  ἐμοὶ  οὖν  δοκεῖ  οὐχ  ὥρα  εἶναι  ἡμῖν  καθεύδειν  οὐδ'  ἀμελεῖν  ἡμῶν   §11.  Moje  mišljenje  je  da  sada  nije  vreme  da  se  dokoliči  i  zanemari  naš  

14
αὐτῶν,  ἀλλὰ  βουλεύεσθαι  ὅ  τι  χρὴ  ποιεῖν  ἐκ  τούτων.  καὶ  ἕως  γε   interes.   Naprotiv,   moramo   pažljivo   razmisliti   šta   da   radimo   dalje.  
μένομεν  αὐτοῦ  σκεπτέον  μοι  δοκεῖ  εἶναι  ὅπως  ἀσφαλέστατα   Najvažnije  je  da  najpre,  dok  smo  ovde,  vidimo  kako  da  budemo  što  je  
μενοῦμεν,  εἴ  τε  ἤδη  δοκεῖ  ἀπιέναι,  ὅπως  ἀσφαλέστατα  ἄπιμεν,  καὶ   više   moguće   bezbedni,   a   ako   se   donese   odluka   da   odemo   moramo  
ὅπως  τὰ  ἐπιτήδεια  ἕξομεν·∙  ἄνευ  γὰρ  τούτων  οὔτε  στρατηγοῦ  οὔτε   smisliti   kako   da   odemo   uz   najveću   sigurnost   i   kako   da   obezbedimo  
ἰδιώτου  ὄφελος  οὐδέν.   snabdevanje,   jer   bez   namirnica   ni   vojskovođa   ni   običan   vojnik   ne  
  vrede  ništa.  
3.12  ὁ  δ'  ἀνὴρ  πολλοῦ  μὲν  ἄξιος  ᾧ  ἂν  φίλος  ᾖ,  χαλεπώτατος  δ'  ἐχθρὸς   §12.   Taj   čovek   je   veoma   naklonjen   prijatelj   onima   kojima   je   prijatelj,  
ᾧ  ἂν  πολέμιος  ᾖ,  ἔχει  δὲ  δύναμιν  καὶ  πεζὴν  καὶ  ἱππικὴν  καὶ  ναυτικὴν   ali  je  jako  opasan  protivnik  kao  neprijatelj,  a   silu  koju  ima  od  pešadije,  
ἣν  πάντες  ὁμοίως  ὁρῶμέν  τε  καὶ  ἐπιστάμεθα·∙  καὶ  γὰρ  οὐδὲ  πόρρω   konjice  i  brodova  svako  od  nas  vidi  i  poznaje.  Osim  toga,  čini  mi  se  da  
δοκοῦμέν  μοι  αὐτοῦ  καθῆσθαι.  ὥστε  ὥρα  λέγειν  ὅ  τι  τις  γιγνώσκει   je  njegov  logor  suviše  blizu  nas.  Zato  je  sada  vreme  da  svako  kaže  šta  
ἄριστον  εἶναι.  ταῦτα  εἰπὼν  ἐπαύσατο.   misli  da  je  najbolje”.  
3.13  ἐκ  δὲ  τούτου  ἀνίσταντο  οἱ  μὲν  ἐκ  τοῦ  αὐτομάτου,  λέξοντες  ἃ   §13.  Tako  rekavši  zastade.  Od  ostalih  ustadoše  neki  i  rekoše  sami  od  
ἐγίγνωσκον,  οἱ  δὲ  καὶ  ὑπ'  ἐκείνου  ἐγκέλευστοι,  ἐπιδεικνύντες  οἵα  εἴη   sebe  šta  su  mislili,  a  drugi,  koje  je  on  podgovorio,  stanu  dokazivati  da  
ἡ  ἀπορία  ἄνευ  τῆς  Κύρου  γνώμης  καὶ  μένειν  καὶ  ἀπιέναι.   nije  moguće  bez  Kirovog  znanja  ni  ostati  niti  otići.  
3.14  εἷς  δὲ  δὴ  εἶπε  προσποιούμενος  σπεύδειν  ὡς  τάχιστα   §14.   Neko   istupi   zahtevajući   da   se   što   pre   krene   za   Heladu   i   da   se  
πορεύεσθαι  εἰς  τὴν  Ἑλλάδα  στρατηγοὺς  μὲν  ἑλέσθαι  ἄλλους  ὡς   izaberu   druge   vojskovođe   ako   Klearh   ne   želi   da   pođe,   a   namirnice  
τάχιστα,  εἰ  μὴ  βούλεται  Κλέαρχος  ἀπάγειν·∙  τὰ  δ'  ἐπιτήδει'   treba  kupiti  odmah  (pijaca37  je  bila  u  logoru  varvara)  i  skupiti  prtljag.  
ἀγοράζεσθαι  (ἡ  δ'  ἀγορὰ  ἦν  ἐν  τῷ  βαρβαρικῷ  στρατεύματι)  καὶ   Zato  treba  otići  kod  Kira  i  tražiti  brodove  kako  bi  otplovili;  ako  ih  on  ne  
συσκευάζεσθαι·∙  ἐλθόντας  δὲ  Κῦρον  αἰτεῖν  πλοῖα,  ὡς  ἀποπλέοιεν·∙  ἐὰν   da,   tražiti   vodiča   da   ih   vodi   preko   prijateljskih   zemalja.   “A   ako   nam   ne  
δὲ  μὴ  διδῷ  ταῦτα,  ἡγεμόνα  αἰτεῖν  Κῦρον  ὅστις  διὰ  φιλίας  τῆς  χώρας   da  vodiča,  treba  se  što  pre  postaviti  u  bojni  red  i  poslati  prethodnicu,  
ἀπάξει.  ἐὰν  δὲ  μηδὲ  ἡγεμόνα  διδῷ,  συντάττεσθαι  τὴν  ταχίστην,   koja  će  zauzeti  uzvišenja  kako  bi  se  sprečilo  da  ih  bilo  Kir,  bilo  Kilikijci  
πέμψαι  δὲ  καὶ  προκαταληψομένους  τὰ  ἄκρα,  ὅπως  μὴ  φθάσωσι  μήτε   zauzmu.   Jer   smo   im   opljačkali   dosta   novca   i   dosta   njih   držimo   kao  

37
 ἀγορά  -­‐  u  to  doba  vojnici  su  nabavljali  hranu  od  trgovaca  koji  su  pratili  vojsku  ili  od  trgovaca  koji  su  otvarali  tržnicu  u  prijateljskim  gradovima  
i  selima.  “Lidijska  pijaca”  nalazila  se  u  Kirovom  logoru.  U  neprijateljskim  zemljama  vojska  se  snabdevala  pljačkom.  Vojna  služba  snabdevanja  
tada   nije   postojala   i   formirana   je   tek   u   rimskoj   vojsci.   Vojnici   su   za   kupovinu   hrane   dobijali   novac   nezavisno   od   onoga   za   vojnu   službu  
(σιτηρέσιον),  a  u  rimskoj  vojsci  poseban  novac  davan  je  za  kupovinu  soli  (lat.  salarium).  Kir  je  obezbedio  rezerve  ječma  (400  kola)  samo  za  marš  
kroz  pustinju.  
15
Κῦρος  μήτε  οἱ  Κίλικες  καταλαβόντες,  ὧν  πολλοὺς  καὶ  πολλὰ  χρήματα   zarobljenike.”  Tako  taj  reče,  a  Klearh  pospe  toga  odgovori  ovako:  
ἔχομεν  ἀνηρπακότες.  οὗτος  μὲν  τοιαῦτα  εἶπε·∙  μετὰ  δὲ  τοῦτον    
Κλέαρχος  εἶπε  τοσοῦτον.   §15.   “Za   takvu   strategiju   ja   vam   nikada   neću   biti   vojskovođa   i   imam  
3.15  Ὡς  μὲν  στρατηγήσοντα  ἐμὲ  ταύτην  τὴν  στρατηγίαν  μηδεὶς  ὑμῶν   mnogo   zamerki   na   takav   poduhvat,   ali   ću   sa   onim   kojeg   izaberete  
λεγέτω·∙  πολλὰ  γὰρ  ἐνορῶ  δι'  ἃ  ἐμοὶ  τοῦτο  οὐ  ποιητέον·∙  ὡς  δὲ  τῷ   sarađivati  što  bolje  mogu  da  biste  videli  kako  znam  da  se,  kao  i  svaki  
ἀνδρὶ  ὃν  ἂν  ἕλησθε  πείσομαι  ᾗ  δυνατὸν  μάλιστα,  ἵνα  εἰδῆτε  ὅτι  καὶ   drugi  čovek,  veoma  dobro  pokoravam  onome  koji  upravlja”.  
ἄρχεσθαι  ἐπίσταμαι  ὥς  τις  καὶ  ἄλλος  μάλιστα  ἀνθρώπων.   §16.   Među   vojnicima   ustade   drugi,   objašnjavajući   preveliku   glupost  
3.16  μετὰ  τοῦτον  ἄλλος  ἀνέστη,  ἐπιδεικνὺς  μὲν  τὴν  εὐήθειαν  τοῦ  τὰ   predloga  onih  koji  pozivaju  da  se  traže  brodovi,  kao  da  će  Kir  ponovo  
πλοῖα  αἰτεῖν  κελεύοντος,  ὥσπερ  πάλιν  τὸν  στόλον  Κύρου   da  krene  na  put.  “...I  podjednako  je  glupo  tražiti  vodiča  od  onog  kojem  
ποιουμένου,  ἐπιδεικνὺς  δὲ  ὡς  εὔηθες  εἴη  ἡγεμόνα  αἰτεῖν  παρὰ   smo   upropastili   poduhvat.   Ako   bismo   verovali   vodiču   kojeg   nam   Kir  
τούτου  ᾧ  λυμαινόμεθα  τὴν  πρᾶξιν.  εἰ  δὲ  καὶ  τῷ  ἡγεμόνι  πιστεύσομεν   da,   onda   isto   tako   možemo   tražiti   od   njega   da   za   nas   zauzme  
ὃν  ἂν  Κῦρος  διδῷ,  τί  κωλύει  καὶ  τὰ  ἄκρα  ἡμῖν  κελεύειν  Κῦρον   uzvišenja.  
προκαταλαβεῖν;   §17.  Ja  bih  oklevao  da  se  ukrcam  na  brodove  koje  nam  on  da  da  nas  
3.17  ἐγὼ  γὰρ  ὀκνοίην  μὲν  ἂν  εἰς  τὰ  πλοῖα  ἐμβαίνειν  ἃ  ἡμῖν  δοίη,  μὴ   ne   bi   potopio   trijerama,   a   plašio   bih   se   da   sledim   njegovog   vodiča   koji  
ἡμᾶς  ταῖς  τριήρεσι  καταδύσῃ,  φοβοίμην  δ'  ἂν  τῷ  ἡγεμόνι  ὃν  δοίη   nas   može   odvesti   tamo   odakle   nema   izlaza.   Ako   hoćemo   da   ga  
ἕπεσθαι,  μὴ  ἡμᾶς  ἀγάγῃ  ὅθεν  οὐκ  ἔσται  ἐξελθεῖν·∙  βουλοίμην  δ'  ἂν   napustimo   bez   njegovog   pristanka,   on   to   ne   sme   da   zna,   što   nije  
ἄκοντος  ἀπιὼν  Κύρου  λαθεῖν  αὐτὸν  ἀπελθών·∙  ὃ  οὐ  δυνατόν  ἐστιν.   moguće.  
3.18  ἀλλ'  ἐγώ  φημι  ταῦτα  μὲν  φλυαρίας  εἶναι·∙  δοκεῖ  δέ  μοι  ἄνδρας   §18.   Zato   za   sve   takve   predloge   kažem   da   su   besmisleni.   Mislim   da  
ἐλθόντας  πρὸς  Κῦρον  οἵτινες  ἐπιτήδειοι  σὺν  Κλεάρχῳ  ἐρωτᾶν  ἐκεῖνον   vojnici  koji  žele  treba  da  odu  kod  Kira,  predvođeni  Klearhom,  i  da  ga  
τί  βούλεται  ἡμῖν  χρῆσθαι·∙  καὶ  ἐὰν  μὲν  ἡ  πρᾶξις  ᾖ  παραπλησία  οἵᾳπερ   pitaju  šta  on,  u  stvari,  hoće  sa  nama.  Ako  je  posao  sličan  onome  koji  je  
καὶ  πρόσθεν  ἐχρῆτο  τοῖς  ξένοις,  ἕπεσθαι  καὶ  ἡμᾶς  καὶ  μὴ  κακίους   i  ranije  davan  plaćenicima,  mi  treba  da  idemo,  i  da  ne  budemo  gori  od  
εἶναι  τῶν  πρόσθεν  τούτῳ  συναναβάντων·∙   onih  koji  su  ranije38  sa  njim  išli.  
3.19  ἐὰν  δὲ  μείζων  ἡ  πρᾶξις  τῆς  πρόσθεν  φαίνηται  καὶ  ἐπιπονωτέρα   §19.   A   ako   se   utvrdi   da   je   posao   veći   od   ranijih   i   mnogo   teži   i   opasniji,  
καὶ  ἐπικινδυνοτέρα,  ἀξιοῦν  ἢ  πείσαντα  ἡμᾶς  ἄγειν  ἢ  πεισθέντα  πρὸς   tada,   posle   dogovora,   ili   neka   nas   vodi   dalje   ili   neka   nas   prijateljski  
φιλίαν  ἀφιέναι·∙  οὕτω  γὰρ  καὶ  ἑπόμενοι  ἂν  φίλοι  αὐτῷ  καὶ  πρόθυμοι   pusti   da   odemo.   Na   taj   način   ostaćemo   i   prijatelji   sa   njim   i   ići   ćemo  
ἑποίμεθα  καὶ  ἀπιόντες  ἀσφαλῶς  ἂν  ἀπίοιμεν·∙  ὅ  τι  δ'  ἂν  πρὸς  ταῦτα   dalje   bolje   nagrađeni   i   sa   više   oduševljenja,   a   ako   ga   ostavimo   bićemo  

38
 odnosi  se  na  Kseniju  i  300  grčkih  pratilaca,  sa  kojima  je  Kir  putovao  u  Suzu  kada  ga  je  otac  (Darije)  pozvao  pred  smrt.  
16
λέγῃ  ἀπαγγεῖλαι  δεῦρο·∙  ἡμᾶς  δ'  ἀκούσαντας  πρὸς  ταῦτα   bezbedni.  Neka  nam  se  odmah  javi  šta  on  o  svemu  tome  kaže,  a  mi,  
βουλεύεσθαι.   kada  to  čujemo,  treba  da  odlučimo  šta  ćemo.”  
3.20  ἔδοξε  ταῦτα,  καὶ  ἄνδρας  ἑλόμενοι  σὺν  Κλεάρχῳ  πέμπουσιν  οἳ   §20.  Tako  je  odlučeno  i  izabrani  su  vojnici  koji  su  poslati  sa  Klearhom.  
ἠρώτων  Κῦρον  τὰ  δόξαντα  τῇ  στρατιᾷ.  ὁ  δ'  ἀπεκρίνατο  ὅτι  ἀκούει   Oni   su   najpre   pitali   Kira   onako   kako   je   tražila   vojska.   A   on   im   odgovori  
Ἀβροκόμαν  ἐχθρὸν  ἄνδρα  ἐπὶ  τῷ  Εὐφράτῃ  ποταμῷ  εἶναι,  ἀπέχοντα   da   je   saznao   kako   se   Abrokomas, 39  njegov   neprijatelj,   nalazi   na  
δώδεκα  σταθμούς·∙  πρὸς  τοῦτον  οὖν  ἔφη  βούλεσθαι  ἐλθεῖν·∙  κἂν  μὲν  ᾖ   Eufratu,  na  dvanaest  dana  marša  odatle,  i  on  želi  da  ide  protiv  njega.  
ἐκεῖ,  τὴν  δίκην  ἔφη  χρῄζειν  ἐπιθεῖναι  αὐτῷ,  ἦν  δὲ  φύγῃ,  ἡμεῖς  ἐκεῖ   Ako  se  on  tamo  nalazi,  daće  mu  po  pravdi,  reče,  "...  a  ako  je  pobegao  
πρὸς  ταῦτα  βουλευσόμεθα.   mi  ćemo  se  tamo  o  svemu  dogovoriti”.  
3.21  ἀκούσαντες  δὲ  ταῦτα  οἱ  αἱρετοὶ  ἀγγέλλουσι  τοῖς  στρατιώταις·∙   §21.   Čuvši   to,   poslanici   su   javili   vojnicima.   Među   njima   je   ostala  
τοῖς  δὲ  ὑποψία  μὲν  ἦν  ὅτι  ἄγει  πρὸς  βασιλέα,  ὅμως  δὲ  ἐδόκει   sumnja  da  ih  vode  na  Kralja,  ali  su  ipak  odlučili  da  nastave  dalje.  Tražili  
ἕπεσθαι.  προσαιτοῦσι  δὲ  μισθόν·∙  ὁ  δὲ  Κῦρος  ὑπισχνεῖται  ἡμιόλιον   su  veću  platu  i  Kir  je  obećao  da  će  svima  dati  još  za  polovinu  više  od  
πᾶσι  δώσειν  οὗ  πρότερον  ἔφερον,  ἀντὶ  δαρεικοῦ  τρία  ἡμιδαρεικὰ  τοῦ   onoga   što   je   davao   ranije:   umesto   jednog,   još   pola   darika   za   mesec  
μηνὸς  τῷ  στρατιώτῃ·∙  ὅτι  δὲ  ἐπὶ  βασιλέα  ἄγοι  οὐδὲ  ἐνταῦθα  ἤκουσεν   dana  po  vojniku.  Ali  nikome  tada  nije  rečeno,  bar  ne  otvoreno,  da  ih  
οὐδεὶς  ἐν  τῷ  γε  φανερῷ.   vodi  na  Kralja.  
   
  GLAVA  4  
4.1  Ἐντεῦθεν  ἐξελαύνει  σταθμοὺς  δύο  παρασάγγας  δέκα  ἐπὶ  τὸν   Prolaz  kroz  Sirijska  vrata.  Dolazak  novih  grčkih  trupa.  
Ψάρον  ποταμόν,  οὗ  ἦν  τὸ  εὖρος  τρία  πλέθρα.  ἐντεῦθεν  ἐξελαύνει   §1.  Odatle  je  vojska  prešla  za  dva  dana  marša  55  kilometara  do  reke  
σταθμὸν  ἕνα  παρασάγγας  πέντε  ἐπὶ  τὸν  Πύραμον  ποταμόν,  οὗ  ἦν  τὸ   Psaros,40  široke   100   metara.   Za   sledeća   dva   dana   marša   prešli   su   27  
εὖρος  στάδιον.  ἐντεῦθεν  ἐξελαύνει  σταθμοὺς  δύο  παρασάγγας   kilometara  i  došli  do  reke  Piram,41  široke  186  metara.  Za  sledeća  dva  
πεντεκαίδεκα  εἰς  Ἰσσούς,  τῆς  Κιλικίας  ἐσχάτην  πόλιν  ἐπὶ  τῇ  θαλάττῃ   dana  marša  od  83  kilometara  došli  su  do  Isa,  poslednjeg  nastanjenog  
οἰκουμένην,  μεγάλην  καὶ  εὐδαίμονα.   velikog  i  naprednog  grada  u  Kilikiji,  na  moru.  

39
 bio  je  satrap  Fenikije.  Njemu  je  Kralj  naredio  da  zatvori  Kilikijski  prolaz  i  prelaz  preko  Eufrata,  ali  on  je  bio  ili  potkupljen,  ili  iz  straha  nije  pružio  
nikakav  otpor.  
40
 reka  koja  izvire  ispod  Antitaurusa.  Duga  je  390  kilometara  i  uliva  se  u  anadolski  deo  Sredozemnog  mora.  Danas  se  zove  Seyhan.  
41
 jedna  od  najvećih  reka  Male  Azije,  izvire  ispod  Antitaurusa,  kod  mesta  Arabisan  (danas:  Barkuz),  a  uliva  se  u  zaliv  kod  Aleksandrete.  Danas  se  
zove  Ceyhan.  
17
4.2  ἐνταῦθα  ἔμειναν  ἡμέρας  τρεῖς·∙  καὶ  Κύρῳ  παρῆσαν  αἱ  ἐκ   §2.   Tamo   su   ostali   tri   dana   i   Kiru   je   došlo   35   lađa   sa   Peloponeza,  
Πελοποννήσου  νῆες  τριάκοντα  καὶ  πέντε  καὶ  ἐπ'  αὐταῖς  ναύαρχος   kojima  je  zapovedao  Spartanac  Pitagora.   Njih  je  od  Efesa  vodio  Tamos  
Πυθαγόρας  Λακεδαιμόνιος.  ἡγεῖτο  δ'  αὐταῖς  Ταμὼς  Αἰγύπτιος  ἐξ   Egipćanin,   koji   je   zapovedao   nad   drugih   25   brodova.   Brodovi   su  
Ἐφέσου,  ἔχων  ναῦς  ἑτέρας  Κύρου  πέντε  καὶ  εἴκοσιν,  αἷς  ἐπολιόρκει   pripadali   Kiru   i   pomoću   njih   je   opsedao   grad   Milet,   koji   je   bio   uz  
Μίλητον,  ὅτε  Τισσαφέρνει  φίλη  ἦν,  καὶ  συνεπολέμει  Κύρῳ  πρὸς   Tisaferna,  pa  je  Tamos,  kao  Kirov  saveznik,  vodio  rat  protiv  njega.  
αὐτόν.    
4.3  παρῆν  δὲ  καὶ  Χειρίσοφος  Λακεδαιμόνιος  ἐπὶ  τῶν  νεῶν,   §3.   Na   njima   je   prispeo   i   Hirizof   Spartanac,   zajedno   sa   700   hoplita  
μετάπεμπτος  ὑπὸ  Κύρου,  ἑπτακοσίους  ἔχων  ὁπλίτας,  ὧν  ἐστρατήγει   kojima   je   sam   komandovao   u   Kirovo   ime.   Brodovi   su   se   usidrili   kod  
παρὰ  Κύρῳ.  αἱ  δὲ  νῆες  ὥρμουν  παρὰ  τὴν  Κύρου  σκηνήν.  ἐνταῦθα  καὶ   Kirovih  šatora.  Tu  su  se  i  Heleni  koje  je  vrbovao  Abrokomas  pobunili  i  
οἱ  παρὰ  Ἀβροκόμα  μισθοφόροι  Ἕλληνες  ἀποστάντες  ἦλθον  παρὰ   prešli  Kiru,  a  bilo  ih  je  400  hoplita,  i  pridružili  su  mu  se  u  borbi  protiv  
Κῦρον  τετρακόσιοι  ὁπλῖται  καὶ  συνεστρατεύοντο  ἐπὶ  βασιλέα.   Kralja.  
4.4  ἐντεῦθεν  ἐξελαύνει  σταθμὸν  ἕνα  παρασάγγας  πέντε  ἐπὶ  πύλας   §4.  Kir  je  zatim  za  jedan  dan  marša  od  27   kilometara  stigao  do  vrata  
τῆς  Κιλικίας  καὶ  τῆς  Συρίας.  ἦσαν  δὲ  ταῦτα  δύο  τείχη,  καὶ  τὸ  μὲν   Kilikije  i  Sirije42.  Tamo  su  bila  dva  utvrđenja:  unutrašnje  prema  Kilikiji  
ἔσωθεν  <τὸ>  πρὸ  τῆς  Κιλικίας  Συέννεσις  εἶχε  καὶ  Κιλίκων  φυλακή,  τὸ   držali   su   Sijenezis   i   kilikijska   posada,   a   spoljašnje   prema   Siriji,   kažu,  
δὲ  ἔξω  τὸ  πρὸ  τῆς  Συρίας  βασιλέως  ἐλέγετο  φυλακὴ  φυλάττειν.  διὰ   čuvala  je  Kraljeva  posada.  Između  njih  teče  reka  zvana  Karzos,43  široka  
μέσου  δὲ  ῥεῖ  τούτων  ποταμὸς  Κάρσος  ὄνομα,  εὖρος  πλέθρου.  ἅπαν   31   metar,   Od   jednog   do   drugog   utvrđenja   rastojanje   iznosi   550  
δὲ  τὸ  μέσον  τῶν  τειχῶν  ἦσαν  στάδιοι  τρεῖς·∙  καὶ  παρελθεῖν  οὐκ  ἦν  βίᾳ·∙   metara  i  kroz  ovaj  prostor  nije  moguće  proći:  pristup  je  uzak,  a  zidovi  
ἦν  γὰρ  ἡ  πάροδος  στενὴ  καὶ  τὰ  τείχη  εἰς  τὴν  θάλατταν  καθήκοντα,   se   protežu   s   jedne   strane   do   mora,   a   s   druge   do   visokih   stena.   Na  
ὕπερθεν  δ'  ἦσαν  πέτραι  ἠλίβατοι·∙  ἐπὶ  δὲ  τοῖς  τείχεσιν  ἀμφοτέροις   svakoj  od  obe  tvrđave  postoje  ugrađena  vrata.  
ἐφειστήκεσαν  πύλαι.    
4.5  ταύτης  ἕνεκα  τῆς  παρόδου  Κῦρος  τὰς  ναῦς  μετεπέμψατο,  ὅπως   §5.   Zbog   takvog   prolaza   Kir   je   poslao   po   brodove,   kako   bi   mogao   da  
ὁπλίτας  ἀποβιβάσειεν  εἴσω  καὶ  ἔξω  τῶν  πυλῶν,  καὶ  βιασόμενος  τοὺς   iskrca  hoplite  sa  spoljne  i  unutrašnje  strane  i  savlada  neprijatelje  ako  
πολεμίους  εἰ  φυλάττοιεν  ἐπὶ  ταῖς  Συρίαις  πύλαις,  ὅπερ  ᾤετο  ποιήσειν   čuvaju  Sirijski  prolaz.  Pretpostavljao  je  da  će  to  uraditi  a  Abrokomas,  
ὁ  Κῦρος  τὸν  Ἀβροκόμαν,  ἔχοντα  πολὺ  στράτευμα.  Ἀβροκόμας  δὲ  οὐ   jer  je  imao  mnogo  vojske.  Abrokomas,  međutim,  ništa  od  svega  toga  
τοῦτ'  ἐποίησεν,  ἀλλ'  ἐπεὶ  ἤκουσε  Κῦρον  ἐν  Κιλικίᾳ  ὄντα,  ἀναστρέψας   nije  učinio  nego  je,  čim  je  saznao  da  je  Kir  ušao  u  Kilikiju,  sve  prepustio  

42
 strategijsko  mesto  kod  planine  Alma  Dağ,  danas  se  naziva  Merkez.  Raskršće  puteva  za  Kilikiju  i  Siriju.  
43
 reka  Karzos  danas  se  zove  Merkez-­‐Su.  
18
ἐκ  Φοινίκης  παρὰ  βασιλέα  ἀπήλαυνεν,  ἔχων,  ὡς  ἐλέγετο,  τριάκοντα   i  iz  Fenikije  otišao  Kralju,  vodeći,  kako  se  pričalo,  300000  vojnika.  
μυριάδας  στρατιᾶς.    
  Dolazak  u  Miriandos.  Bekstvo  dvojice  grčkih  vojskovođa.  Kirov  govor.  
4.6  ἐντεῦθεν  ἐξελαύνει  διὰ  Συρίας  σταθμὸν  ἕνα  παρασάγγας  πέντε   §6.   Posle   toga   napredovali   su   kroz   Siriju   27   kilometara   za   jedan   dan,  
εἰς  Μυρίανδον,  πόλιν  οἰκουμένην  ὑπὸ  Φοινίκων  ἐπὶ  τῇ  θαλάττῃ·∙   do   Miriandosa,   grada   na   moru   naseljenog   Feničanima.   To   je   bio  
ἐμπόριον  δ'  ἦν  τὸ  χωρίον  καὶ  ὥρμουν  αὐτόθι  ὁλκάδες  πολλαί.   trgovački   centar   zemlje   i   u   njemu   su   bili   usidreni   mnogi   teretni  
ἐνταῦθ'  ἔμεινεν  ἡμέρας  ἑπτά·∙   brodovi.  Tu  su  ostali  7  dana.  
4.7  καὶ  Ξενίας  ὁ  Ἀρκὰς  [στρατηγὸς]  καὶ  Πασίων  ὁ  Μεγαρεὺς  ἐμβάντες   §7.   Vojskovođe   Ksenija   Arkađanin   i   Pasion   iz   Megare   ušli   su   u   brod,  
εἰς  πλοῖον  καὶ  τὰ  πλείστου  ἄξια  ἐνθέμενοι  ἀπέπλευσαν,  ὡς  μὲν  τοῖς   poneli  mnogo  blaga  koje  su  imali  sa  sobom  i  otplovili.  Većina  je  mislila  
πλείστοις  ἐδόκουν  φιλοτιμηθέντες  ὅτι  τοὺς  στρατιώτας  αὐτῶν  τοὺς   da   su   bili   uvređeni   zato   što   su   njihovi   vojnici   prešli   Klearhu.   Kir   je,  
παρὰ  Κλέαρχον  ἀπελθόντας  ὡς  ἀπιόντας  εἰς  τὴν  Ἑλλάδα  πάλιν  καὶ  οὐ   naime,   dozvolio   Klearhu   da   zadrži   njihove   vojnike   onda   kada   su   hteli  
πρὸς  βασιλέα  εἴα  Κῦρος  τὸν  Κλέαρχον  ἔχειν.  ἐπεὶ  δ'  ἦσαν  ἀφανεῖς,   da  se  vrate  u  Heladu  i  kada  su  odbili  da  idu  protiv  Kralja.  Kada  su  već  
διῆλθε  λόγος  ὅτι  διώκει  αὐτοὺς  Κῦρος  τριήρεσι·∙  καὶ  οἱ  μὲν  ηὔχοντο   pobegli,   proneo   se   glas   da   ih   Kir   goni   ratnim   brodovima.   Neki   su   se  
ὡς  δειλοὺς  ὄντας  αὐτοὺς  ληφθῆναι,  οἱ  δ'  ᾤκτιρον  εἰ  ἁλώσοιντο.   nadali  da  će  ih,  pošto  su  ispali  kukavice,  uhvatiti,  a  drugi  su  ih  žalili  ako  
4.8  Κῦρος  δὲ  συγκαλέσας  τοὺς  στρατηγοὺς  εἶπεν·∙  Ἀπολελοίπασιν   budu  zarobljeni.  
ἡμᾶς  Ξενίας  καὶ  Πασίων.  ἀλλ'  εὖ  γε  μέντοι  ἐπιστάσθων  ὅτι  οὔτε   §8.  Kir,  sazvavši  vojskovođe,  reče:  “Napustiše  nas  Ksenija  i  Pasion;  ali  i  
ἀποδεδράκασιν·∙  οἶδα  γὰρ  ὅπῃ  οἴχονται·∙  οὔτε  ἀποπεφεύγασιν·∙  ἔχω   oni  sami  znaju  da  odavde  ne  mogu  pobeći.  Znam  kuda  su  otišli  i  nisu  
γὰρ  τριήρεις  ὥστε  ἑλεῖν  τὸ  ἐκείνων  πλοῖον·∙  ἀλλὰ  μὰ  τοὺς  θεοὺς  οὐκ   mi  pobegli  pošto  imam  trijere  koje  mogu  sustići  njihov  brod.  Ali,  tako  
ἔγωγε  αὐτοὺς  διώξω,  οὐδ'  ἐρεῖ  οὐδεὶς  ὡς  ἐγὼ  ἕως  μὲν  ἂν  παρῇ  τις   mi  Bogova,  ne  želim  da  ih  gonim,  kako  se  ne  bi  reklo  da  ja  onoga  koji  
χρῶμαι,  ἐπειδὰν  δὲ  ἀπιέναι  βούληται,  συλλαβὼν  καὶ  αὐτοὺς  κακῶς   mi   čini   uslugu   koristim,   a   kada   hoće   da   ode   hvatam,   oduzimam  
ποιῶ  καὶ  τὰ  χρήματα  ἀποσυλῶ.  ἀλλὰ  ἴτωσαν,  εἰδότες  ὅτι  κακίους  εἰσὶ   imovinu   i   činim   mu   zlo.   Samo   neka   idu   i   neka   znaju   da   su   ispali   gori  
περὶ  ἡμᾶς  ἢ  ἡμεῖς  περὶ  ἐκείνους.  καίτοι  ἔχω  γε  αὐτῶν  καὶ  τέκνα  καὶ   prema   nama   nego   mi   prema   njima.   Osim   toga,   imam   njihovu   decu   i  
γυναῖκας  ἐν  Τράλλεσι  φρουρούμενα·∙  ἀλλ'  οὐδὲ  τούτων  στερήσονται,   žene  pod  stražom  u  Tralesu,  ali  ni  njih  neće  izgubiti,  već  ću  ih  pustiti  
ἀλλ'  ἀπολήψονται  τῆς  πρόσθεν  ἕνεκα  περὶ  ἐμὲ  ἀρετῆς.   zbog  onog  što  su  za  mene  ranije  učinili”.  
4.9  καὶ  ὁ  μὲν  ταῦτα  εἶπεν·∙  οἱ  δὲ  Ἕλληνες,  εἴ  τις  καὶ  ἀθυμότερος  ἦν   §9.  On  tako  reče,  a  čak  i  oni  Heleni  koji  su  bili  protiv  pohoda,  videvši  
πρὸς  τὴν  ἀνάβασιν,  ἀκούοντες  τὴν  Κύρου  ἀρετὴν  ἥδιον  καὶ   Kirovu  vrlinu,  još  većom  voljom  pristali  su  uz  njega.  
προθυμότερον  συνεπορεύοντο.    
Μετὰ  ταῦτα  Κῦρος  ἐξελαύνει  σταθμοὺς  τέτταρας  παρασάγγας   Kir   izlaže   Grcima   pravu   nameru   svog   poduhvata.   Posle   kolebanja  

19
εἴκοσιν  ἐπὶ  τὸν  Χάλον  ποταμόν,  ὄντα  τὸ  εὖρος  πλέθρου,  πλήρη  δ'   prelaze  Eufrat.  
ἰχθύων  μεγάλων  καὶ  πραέων,  οὓς  οἱ  Σύροι  θεοὺς  ἐνόμιζον  καὶ  ἀδικεῖν   Posle   toga   prešli   su   za   četiri   dana   marša   110   kilometara   do   reke  
οὐκ  εἴων,  οὐδὲ  τὰς  περιστεράς.  αἱ  δὲ  κῶμαι  ἐν  αἷς  ἐσκήνουν   Halos,44  široke   32   metra,   pune   umiljatih   riba*   koje   Sirijci   smatraju   za  
Παρυσάτιδος  ἦσαν  εἰς  ζώνην  δεδομέναι.   božanstva   i   ne   dozvoljavaju   da   im   iko   učini   zlo,   a   to   isto   misle   i   za  
4.10  ἐντεῦθεν  ἐξελαύνει  σταθμοὺς  πέντε  παρασάγγας  τριάκοντα  ἐπὶ   golubove45.   Sela   u   kojima   su   logorovali   bila   su   poklonjena   Parisatidi  
τὰς  πηγὰς  τοῦ  Δάρδατος  ποταμοῦ,  οὗ  τὸ  εὖρος  πλέθρου.  ἐνταῦθα   “za  kupovinu  nakita”46.  
ἦσαν  τὰ  Βελέσυος  βασίλεια  τοῦ  Συρίας  ἄρξαντος,  καὶ  παράδεισος   §10.  Odatle  su  prešli  za  pet  dana  marša  165  kilometara,  do  izvora  reke  
πάνυ  μέγας  καὶ  καλός,  ἔχων  πάντα  ὅσα  ὧραι  φύουσι.  Κῦρος  δ'  αὐτὸν   Dardas,47  široke   32   metra.   Tu   je   bio   dvorac   koji   je   pripadao   Belezisu,  
ἐξέκοψε  καὶ  τὰ  βασίλεια  κατέκαυσεν.   ranijem  satrapu  Sirije,  sa  velikim  i  lepim  vrtom  u  kojem  je  bilo  svega  
4.11  ἐντεῦθεν  ἐξελαύνει  σταθμοὺς  τρεῖς  παρασάγγας  πεντεκαίδεκα   što  se  moglo  uzgajati.  Ali  Kir  je  posekao  drveće  i  spalio  dvorac.  
ἐπὶ  τὸν  Εὐφράτην  ποταμόν,  ὄντα  τὸ  εὖρος  τεττάρων  σταδίων·∙  καὶ    
πόλις  αὐτόθι  ᾠκεῖτο  μεγάλη  καὶ  εὐδαίμων  Θάψακος  ὄνομα.  ἐνταῦθα   §11.   Odatle   je   za   tri   dana   marša   prešao   82   kilometra   do   reke   Eufrat,48  
ἔμεινεν  ἡμέρας  πέντε.  καὶ  Κῦρος  μεταπεμψάμενος  τοὺς  στρατηγοὺς   široke   732   metra,   gde   se   nalazio   veliki   i   napredan   grad   nazvan  
τῶν  Ἑλλήνων  ἔλεγεν  ὅτι  ἡ  ὁδὸς  ἔσοιτο  πρὸς  βασιλέα  μέγαν  εἰς   Tapaskos 49 .   Tu   su   ostali   pet   dana.   Tada   je   Kir,   dozvavši   helenske  
Βαβυλῶνα·∙  καὶ  κελεύει  αὐτοὺς  λέγειν  ταῦτα  τοῖς  στρατιώταις  καὶ   vojskovođe,   objavio   da   se   pohod   vodi   protiv   velikog   Kralja   u   Vavilonu,  
ἀναπείθειν  ἕπεσθαι.   i  rekao  im  da  sve  kažu  vojnicima  i  nagovore  ih  da  idu  dalje.  
4.12  οἱ  δὲ  ποιήσαντες  ἐκκλησίαν  ἀπήγγελλον  ταῦτα·∙  οἱ  δὲ  στρατιῶται   §12.   A   oni   sazvaše   skupštinu   i   sve   to   objaviše   vojnicima.   Ljuti   vojnici  

44
 reka  Halos  sada  se  zove  Nar-­‐Afin  ili  Nar-­‐el-­‐Kubasik.  Na  njenim  obalama  je  grad  Halepion.  
45
 po   sirijskoj   mitologiji,   svete   ribe   i   golubovi   pripadali   su   boginji   Derketi,   koju   su   nazivaž   i   Atargatis   ili   Tarata.   To   je   bila   boginja   plodnosti   i  
braka,   a   predstavljala   je   jednu   od   manifestacija   Velike   Boginje   matrijarhalnih   religija.   Grci   i   Rimljani   izjednačavali   su   je   sa   Artemidom   ili  
Afroditom.  Čuvena  svetilišta  bila  su  u  Efesu,  Edesi,  Aškalonu,  Apameji.  
46
 orig:  “za  njen  pojas”.  Zemljište  i  sela  dodeljivani  su  ženama  plemićkih  porodica  za  “nabavljanje  i  održavanje  ukrasa”.  Ženski  pojas  bio  je  važan  
deo  nakita.  
47
 Dardast  u  originalu  opisana  kao  “reka  koja  pripada  Eufratu”,  što  je  greška.  U  stvari,  to  je  reka  paralelna  sa  Eufratom  a  ima  ih  više.  Izvire  ispod  
planine  Aman  i  danas  se  naziva  Uzun-­‐Dere.  
48
 Eufrat  izvire  ispod  armenske  planine  Kelesin-­‐Dag  i  uliva  se  u  Persijski  zaliv.  Njena  dužina  iznosi  1850  kilometara.  
49
 naziv  grada  znači  “prelaz”.  Danas  se  zove  Biredžik.  
20
ἐχαλέπαινον  τοῖς  στρατηγοῖς,  καὶ  ἔφασαν  αὐτοὺς  πάλαι  ταῦτ'  εἰδότας   optuživali   su   ih   da   su   to   već   unapred   znali   i   skrivali   od   njih,   pa   su  
κρύπτειν,  καὶ  οὐκ  ἔφασαν  ἰέναι,  ἐὰν  μή  τις  αὐτοῖς  χρήματα  διδῷ,   odbijali  da  idu  ako  im  ne  budu  dali  platu  kakva  je  bila  data  onima  koji  
ὥσπερ  τοῖς  προτέροις  μετὰ  Κύρου  ἀναβᾶσι  παρὰ  τὸν  πατέρα  τοῦ   su  ranije50  išli  sa  Kirom,  i  to  ne  u  borbu  nego  na  poziv  Kirovog  oca.  
Κύρου,  καὶ  ταῦτα  οὐκ  ἐπὶ  μάχην  ἰόντων,  ἀλλὰ  καλοῦντος  τοῦ  πατρὸς    
Κῦρον.    
4.13  ταῦτα  οἱ  στρατηγοὶ  Κύρῳ  ἀπήγγελλον·∙  ὁ  δ'  ὑπέσχετο  ἀνδρὶ   §13.   Vojnici   su   tako   rekli   Kiru,   a   on   je   odgovorio   da   će   svakom   čoveku  
ἑκάστῳ  δώσειν  πέντε  ἀργυρίου  μνᾶς,  ἐπὰν  εἰς  Βαβυλῶνα  ἥκωσι,  καὶ   dati  pet  srebrnih  mina51  kada  stignu  u  Vavilon,  uz  punu  platu,  sve  dok  
τὸν  μισθὸν  ἐντελῆ  μέχρι  ἂν  καταστήσῃ  τοὺς  Ἕλληνας  εἰς  Ἰωνίαν   ih  ne  vrati  u  Joniju.  Ovim  je  zadobio  mnoge  od  Helena.  Menon  je,  pak,  
πάλιν.  τὸ  μὲν  δὴ  πολὺ  τοῦ  Ἑλληνικοῦ  οὕτως  ἐπείσθη.  Μένων  δὲ  πρὶν   pre  nego  što  se  znalo  šta  će  ostali  vojnici  učiniti  -­‐  hoće  li  ići  sa  Kirom  ili  
δῆλον  εἶναι  τί  ποιήσουσιν  οἱ  ἄλλοι  στρατιῶται,  πότερον  ἕψονται   ne  -­‐  sakupio  svoje  vojnike  odvojeno  od  drugih  i  rekao  im  ovako:  
Κύρῳ  ἢ  οὔ,  συνέλεξε  τὸ  αὑτοῦ  στράτευμα  χωρὶς  τῶν  ἄλλων  καὶ  ἔλεξε    
τάδε.    
4.14  Ἄνδρες,  ἐάν  μοι  πεισθῆτε,  οὔτε  κινδυνεύσαντες  οὔτε   §14.   “Ljudi,   ako   mene   slušate,   bez   opasnosti   i   napora   ćete   zadobiti  
πονήσαντες  τῶν  ἄλλων  πλέον  προτιμήσεσθε  στρατιωτῶν  ὑπὸ  Κύρου.   Kirovu   naklonost,   i   to   više   od   ostalih   vojnika.   Savetujem   vam   da  
τί  οὖν  κελεύω  ποιῆσαι;  νῦν  δεῖται  Κῦρος  ἕπεσθαι  τοὺς  Ἕλληνας  ἐπὶ   učinite   ovo:   Kir   sada   nagovara   Helene   da   krenu   dalje   na   Kralja,   a   ja  
βασιλέα·∙  ἐγὼ  οὖν  φημι  ὑμᾶς  χρῆναι  διαβῆναι  τὸν  Εὐφράτην  ποταμὸν   vam  kažem  da  treba  preći  reku  Eufrat  pre  nego  što  bude  izvesno  hoće  
πρὶν  δῆλον  εἶναι  ὅ  τι  οἱ  ἄλλοι  Ἕλληνες  ἀποκρινοῦνται  Κύρῳ.   li  se  drugi  Heleni  pridružiti  Kiru.  
4.15  ἢν  μὲν  γὰρ  ψηφίσωνται  ἕπεσθαι,  ὑμεῖς  δόξετε  αἴτιοι  εἶναι   §15.  Ako  tada  budu  glasali  da  se  ide,  vi  ćete  se  proslaviti  odlukom  da  
ἄρξαντες  τοῦ  διαβαίνειν,  καὶ  ὡς  προθυμοτάτοις  οὖσιν  ὑμῖν  χάριν   pođete   prvi,   i   Kir   će   vam,   kao   najodanijima,   biti   zahvalan   i   nagraditi  
εἴσεται  Κῦρος  καὶ  ἀποδώσει·∙  ἐπίσταται  δ'  εἴ  τις  καὶ  ἄλλος·∙  ἢν  δὲ   vas  -­‐  ume  on  to  kao  niko  drugi.  A  ako  drugi  glasaju  protiv,  vratićemo  
ἀποψηφίσωνται  οἱ  ἄλλοι,  ἄπιμεν  μὲν  ἅπαντες  τοὔμπαλιν,  ὑμῖν  δὲ  ὡς   se   na   ovu   stranu   a   nas   će,   mislim,   onda   kao   najpouzdanije   želeti   da  
μόνοις  πειθομένοις  πιστοτάτοις  χρήσεται  καὶ  εἰς  φρούρια  καὶ  εἰς   uzme   i   za   posade   utvrđenja   i   oficire,   i   drugo   što   vam   bude   trebalo  
λοχαγίας,  καὶ  ἄλλου  οὗτινος  ἂν  δέησθε  οἶδα  ὅτι  ὡς  φίλοι  τεύξεσθε   daće  vam  jer  ste  mu  ostali  prijatelji”.  
Κύρου.    
4.16  ἀκούσαντες  ταῦτα  ἐπείθοντο  καὶ  διέβησαν  πρὶν  τοὺς  ἄλλους   §16.   Čuvši   to,   ovi   vojnici   poslušaše   i   pređoše   pre   nego   što   su   drugi  

50
 Ksenija  sa  300  Helena,  koji  su  pratili  Kira  kada  je  odlazio  u  prestonicu  povodom  očeve  smrti.  
51
 novčana  jedinica,  vrednosti  436  g  srebra.  Deli  se  na  100  atičkih  drahmi.  
21
ἀποκρίνασθαι.  Κῦρος  δ'  ἐπεὶ  ᾔσθετο  διαβεβηκότας,  ἥσθη  τε  καὶ  τῷ   odlučili.   Kada   je   Kir   video   kako   oni   prelaze,   obradovao   se   i   poslao   je  
στρατεύματι  πέμψας  Γλοῦν  εἶπεν·∙  Ἐγὼ  μέν,  ὦ  ἄνδρες,  ἤδη  ὑμᾶς   Glusa   Menonovoj   vojsci   da   kaže:”   Ja   sam   vas,   o   vojnici,   i   do   sada  
ἐπαινῶ·∙  ὅπως  δὲ  καὶ  ὑμεῖς  ἐμὲ  ἐπαινέσετε  ἐμοὶ  μελήσει,  ἢ  μηκέτι  με   cenio,  ali  nastojaću  da  i  ubuduće  vi  mene  cenite,  ili  me  nikada  nećete  
Κῦρον  νομίζετε.   zvati  Kirom”.  
4.17  οἱ  μὲν  δὴ  στρατιῶται  ἐν  ἐλπίσι  μεγάλαις  ὄντες  ηὔχοντο  αὐτὸν   §17.   A   vojnici   su   bili   u   velikoj   nadi   i   molili   su   se   za   njegov   uspeh,   a  
εὐτυχῆσαι,  Μένωνι  δὲ  καὶ  δῶρα  ἐλέγετο  πέμψαι  μεγαλοπρεπῶς.   priča   se   da   je   i   Menonu   poslao   velike   i   sjajne   darove.   Posle   toga  
ταῦτα  δὲ  ποιήσας  διέβαινε·∙  συνείπετο  δὲ  καὶ  τὸ  ἄλλο  στράτευμα   prešao   je   Eufrat,   a   pratila   ga   je   sva   ostala   vojska.   Za   vreme   prelaska  
αὐτῷ  ἅπαν.  καὶ  τῶν  διαβαινόντων  τὸν  ποταμὸν  οὐδεὶς  ἐβρέχθη   reke  niko  se  nije  okvasio  iznad  grudi.  
ἀνωτέρω  τῶν  μαστῶν  ὑπὸ  τοῦ  ποταμοῦ.    
4.18  οἱ  δὲ  Θαψακηνοὶ  ἔλεγον  ὅτι  οὐπώποθ'  οὗτος  ὁ  ποταμὸς   §18.   A   stanovnici   Tapaskosa   govorili   su   kako   se   do   tada   reka   nije  
διαβατὸς  γένοιτο  πεζῇ  εἰ  μὴ  τότε,  ἀλλὰ  πλοίοις,  ἃ  τότε  Ἀβροκόμας   mogla  preći  peške,  već  samo  splavovima  koje  je  ranije  prolazeći  spalio  
προϊὼν  κατέκαυσεν,  ἵνα  μὴ  Κῦρος  διαβῇ.  ἐδόκει  δὴ  θεῖον  εἶναι  καὶ   Abrokomas   kako   Kir   ne   bi   mogao   da   pređe.   Sada   je   svima   ličilo   na  
σαφῶς  ὑποχωρῆσαι  τὸν  ποταμὸν  Κύρῳ  ὡς  βασιλεύσοντι.   božansko  delo  to  što  se  reka  povukla  kako  bi  Kir  postao  kralj.  
4.19  ἐντεῦθεν  ἐξελαύνει  διὰ  τῆς  Συρίας  σταθμοὺς  ἐννέα  παρασάγγας   §19   Odatle   je   tokom   devet   dana   nastavljen   marš   kroz   Siriju,   kada   su  
πεντήκοντα·∙  καὶ  ἀφικνοῦνται  πρὸς  τὸν  Ἀράξην  ποταμόν.  ἐνταῦθα   prešli   275   kilometara   i   stigli   do   Araksa52.   Tu   su   sela   bila   puna   žita   i  
ἦσαν  κῶμαι  πολλαὶ  μεσταὶ  σίτου  καὶ  οἴνου.  ἐνταῦθα  ἔμειναν  ἡμέρας   vina,  pa  su  ostali  tri  dana  i  snabdeli  se  namirnicama.  
τρεῖς  καὶ  ἐπεσιτίσαντο.    
  GLAVA  5.  
  Arapska   pustinja.   Sukob   Klearha   i   Menona.   Marš   kroz   Mesopotamiju  
  do  Vavnlonskih  vrata.  
5.1  ἐντεῦθεν  ἐξελαύνει  διὰ  τῆς  Ἀραβίας  τὸν  Εὐφράτην  ποταμὸν  ἐν   §1.   Dalje   su   se   kretali   kroz   Arabiju,   a   reka   Eufrat   im   je   bila   sa   desne  
δεξιᾷ  ἔχων  σταθμοὺς  ἐρήμους  πέντε  παρασάγγας  τριάκοντα  καὶ   strane   i   za   pet   dana   prešli   su   192   kilometra.   Tu   je   zemlja   ravna   kao  
πέντε.  ἐν  τούτῳ  δὲ  τῷ  τόπῳ  ἦν  μὲν  ἡ  γῆ  πεδίον  ἅπαν  ὁμαλὲς  ὥσπερ   more   i   raste   dosta   pelina.   Ima   i   drugog   žbunja   i   trske   i   sve   što   tamo  
θάλαττα,  ἀψινθίου  δὲ  πλῆρες·∙  εἰ  δέ  τι  καὶ  ἄλλο  ἐνῆν  ὕλης  ἢ  καλάμου,   raste  ima  lep  miris.  Nije  bilo  nikakvog  drveća,  ali  je  bilo  dosta  životinja.  
ἅπαντα  ἦσαν  εὐώδη  ὥσπερ  ἀρώματα·∙   Najbrojniji   su   bili   divlji   magarci.   Bilo   je   i   velikih   nojeva,   droplji   i   gazela.  
  Sve  te  životinje  konjanici  su  povremeno  lovili.  

52
 Araks  izvire  na  severozapadu  Mesopotamije,  teče  sa  severa  na  jug  i  uliva  se  u  Eufrat.  Na  tome  mestu  reka  se  danas  naziva  Habur.  
22
5.2  δένδρον  δ'  οὐδὲν  ἐνῆν,  θηρία  δὲ  παντοῖα,  πλεῖστοι  ὄνοι  ἄγριοι,   §2.  Magarci  su  bili  mnogo  brži  od  konja  i  kada  bi  ih  ko  gonio  trčali  su  
πολλαὶ  δὲ  στρουθοὶ  αἱ  μεγάλαι·∙  ἐνῆσαν  δὲ  καὶ  ὠτίδες  καὶ  δορκάδες·∙   dok   ne   odmaknu,   a   zatim   bi   stali.   Kada   im   se   konji   približe,   opet   bi  
ταῦτα  δὲ  τὰ  θηρία  οἱ  ἱππεῖς  ἐνίοτε  ἐδίωκον.  καὶ  οἱ  μὲν  ὄνοι,  ἐπεί  τις   učinili   isto   i   nije   ih   bilo   moguće   uhvatiti   ukoliko   ih   ne   gone   konjanici  
διώκοι,  προδραμόντες  ἕστασαν·∙  πολὺ  γὰρ  τῶν  ἵππων  ἔτρεχον  θᾶττον·∙   poređani  na  odstojanju  jedan  od  drugog.   Njihovo  meso  bilo  je  slično  
καὶ  πάλιν,  ἐπεὶ  πλησιάζοιεν  οἱ  ἵπποι,  ταὐτὸν  ἐποίουν,  καὶ  οὐκ  ἦν   srnetini,  samo  još  mekše.  
λαβεῖν,  εἰ  μὴ  διαστάντες  οἱ  ἱππεῖς  θηρῷεν  διαδεχόμενοι.  τὰ  δὲ  κρέα    
τῶν  ἁλισκομένων  ἦν  παραπλήσια  τοῖς  ἐλαφείοις,  ἁπαλώτερα  δέ.    
5.3  στρουθὸν  δὲ  οὐδεὶς  ἔλαβεν·∙  οἱ  δὲ  διώξαντες  τῶν  ἱππέων  ταχὺ   §3.   Noja   niko   nije   uspeo   da   uhvati:   oni   koji   su   pokušali,   brzo   su  
ἐπαύοντο·∙  πολὺ  γὰρ  ἀπέσπα  φεύγουσα,  τοῖς  μὲν  ποσὶ  δρόμῳ,  ταῖς  δὲ   odustajali.  Bežeći,  oni  bi  se  udaljili  vrlo  brzo,  trčeći  nogama  i  uzdižući  
πτέρυξιν  αἴρουσα,  ὥσπερ  ἱστίῳ  χρωμένη.  τὰς  δὲ  ὠτίδας  ἄν  τις  ταχὺ   se   od   zemlje   krilima,   kao   da   se   služe   jedrima.   Ali   droplje   se   mogu  
ἀνιστῇ  ἔστι  λαμβάνειν·∙  πέτονται  γὰρ  βραχὺ  ὥσπερ  πέρδικες  καὶ  ταχὺ   uhvatiti   ako   ih   neko   brzo   sustigne:   one   lete   na   kratkim   rastojanjima,  
ἀπαγορεύουσι.  τὰ  δὲ  κρέα  αὐτῶν  ἥδιστα  ἦν.   kao  jarebice,  i  brzo  se  umore.  Njihovo  meso  je  bilo  savršeno.  
5.4  πορευόμενοι  δὲ  διὰ  ταύτης  τῆς  χώρας  ἀφικνοῦνται  ἐπὶ  τὸν   §4.   Krećući   se   kroz   tu   zemlju   vojska   je   stigla   na   reku   Maska53,   široku  
Μάσκαν  ποταμόν,  τὸ  εὖρος  πλεθριαῖον.  ἐνταῦθα  ἦν  πόλις  ἐρήμη,   32   metra.  Tu   je   bio   veliki,   napušten   grad   po   imenu   Korzote,   okružen  
μεγάλη,  ὄνομα  δ'  αὐτῇ  Κορσωτή·∙  περιερρεῖτο  δ'  αὕτη  ὑπὸ  τοῦ  Μάσκα   lukom  reke  Maske.  Tu  su  ostali  tri  dana  i  snabdeli  se  žitom.  
κύκλῳ.  ἐνταῦθ'  ἔμειναν  ἡμέρας  τρεῖς  καὶ  ἐπεσιτίσαντο.    
5.5  ἐντεῦθεν  ἐξελαύνει  σταθμοὺς  ἐρήμους  τρισκαίδεκα  παρασάγγας   §5.  Odatle  su  za  13  dana  marša  prošli  kroz  pustinju  495  kilometara,  a  
ἐνενήκοντα  τὸν  Εὐφράτην  ποταμὸν  ἐν  δεξιᾷ  ἔχων,  καὶ  ἀφικνεῖται  ἐπὶ   Eufrat   im   je   još   uvek   bio   sa   desne   strane,   pa   su   stigli   do   Vavilonskih  
Πύλας.  ἐν  τούτοις  τοῖς  σταθμοῖς  πολλὰ  τῶν  ὑποζυγίων  ἀπώλετο  ὑπὸ   vrata54.   Za   vreme   ovoga   marša   uginule   su   od   gladi   mnoge   tegleće  
λιμοῦ·∙  οὐ  γὰρ  ἦν  χόρτος  οὐδὲ  ἄλλο  οὐδὲν  δένδρον,  ἀλλὰ  ψιλὴ  ἦν   životinje,   jer   tu   nije   bilo   ni   trave,   ni   drveća,   nego   samo   gola   zemlja.  
ἅπασα  ἡ  χώρα·∙  οἱ  δὲ  ἐνοικοῦντες  ὄνους  ἀλέτας  παρὰ  τὸν  ποταμὸν   Stanovnici   pored   reke   vadili   su,   glačali   i   pravili   mlinsko   kamenje,   pa   su  
ὀρύττοντες  καὶ  ποιοῦντες  εἰς  Βαβυλῶνα  ἦγον  καὶ  ἐπώλουν  καὶ   ga  nosili  u  Vavilon  i  živeli  razmenjujući  ga  za  žito.  
ἀνταγοράζοντες  σῖτον  ἔζων.    
5.6  τὸ  δὲ  στράτευμα  ὁ  σῖτος  ἐπέλιπε,  καὶ  πρίασθαι  οὐκ  ἦν  εἰ  μὴ  ἐν  τῇ   §6.  Vojsci  je  nedostajalo  žito,  koje  se  moglo  nabaviti  samo  na  lidijskoj  

53
 pritoka  Eufrata,  sada  se  zove  Habur.  
54
 Vrata   (πύλαι)   -­‐   slično   Kilikijskim   i   Sirijskim   vratima.   To   je   ulaz   u   vavilonsku   zemlju,   smešten   između   Eufrata   i   podignutog   zida   (tzv.  
“Semiramidin  zid”),  koji  se  protezao  od  njegove  leve  obale  put  severoistoka  do  planinskog  područja.  
23
Λυδίᾳ  ἀγορᾷ  ἐν  τῷ  Κύρου  βαρβαρικῷ,  τὴν  καπίθην  ἀλεύρων  ἢ   pijaci  u  Kirovom  logoru,  gde  se  kapit55  pšeničnog  ili  ječmenog  brašna  
ἀλφίτων  τεττάρων  σίγλων.  ὁ  δὲ  σίγλος  δύναται  ἑπτὰ  ὀβολοὺς  καὶ   prodavao  za  4  šekela56.  Šekel  je  vredeo  sedam  i  po  atičkih  obola57,  a  
ἡμιωβέλιον  Ἀττικούς·∙  ἡ  δὲ  καπίθη  δύο  χοίνικας  Ἀττικὰς  ἐχώρει.  κρέα   kapit  odgovara  dvema  atičkim  henikama58.  Vojnici  su  živeli  hraneći  se  
οὖν  ἐσθίοντες  οἱ  στρατιῶται  διεγίγνοντο.   samo  mesom.  
5.7  ἦν  δὲ  τούτων  τῶν  σταθμῶν  οὓς  πάνυ  μακροὺς  ἤλαυνεν,  ὁπότε  ἢ   §7.  Sve  ove  marševe  Kir  je  namerno  produžavao  bez  zastoja,  kako  bi  
πρὸς  ὕδωρ  βούλοιτο  διατελέσαι  ἢ  πρὸς  χιλόν.  καὶ  δή  ποτε   stigao  do  vode  ili  hrane  za  životinje.  Jednom  se  desilo  da  je  Kir  video  
στενοχωρίας  καὶ  πηλοῦ  φανέντος  ταῖς  ἁμάξαις  δυσπορεύτου  ἐπέστη   kako  je  put  veoma  uzak  i  močvaran,  tako  da  je  prolaz  tovarnih  kola  bio  
ὁ  Κῦρος  σὺν  τοῖς  περὶ  αὐτὸν  ἀρίστοις  καὶ  εὐδαιμονεστάτοις  καὶ  ἔταξε   otežan.   Zastao   je   sa   svojim   najbližim   i   najvećim   dostojanstvenicima   i  
Γλοῦν  καὶ  Πίγρητα  λαβόντας  τοῦ  βαρβαρικοῦ  στρατοῦ  συνεκβιβάζειν   naredio   Glusu   i   Pigretu   da   uzmu   deo   varvarske   vojske   i   pomognu   u  
τὰς  ἁμάξας.   izvlačenju  kola  iz  blata.  
5.8  ἐπεὶ  δ'  ἐδόκουν  αὐτῷ  σχολαίως  ποιεῖν,  ὥσπερ  ὀργῇ  ἐκέλευσε   §8.   Kada   mu   se   učinilo   da   to   rade   sporo,   naljutio   se   i   pozvao  
τοὺς  περὶ  αὐτὸν  Πέρσας  τοὺς  κρατίστους  συνεπισπεῦσαι  τὰς  ἁμάξας.   najznačajnije   Persijance   oko   sebe   da   pomognu   oko   kola.   Tada   se  
ἔνθα  δὴ  μέρος  τι  τῆς  εὐταξίας  ἦν  θεάσασθαι.  ῥίψαντες  γὰρ  τοὺς   moglo  videti  šta  prava  pokornost  može  da  postigne:  zbacivši  porfirne  
πορφυροῦς  κάνδυς  ὅπου  ἔτυχεν  ἕκαστος  ἑστηκώς,  ἵεντο  ὥσπερ  ἂν   ogrtače,  Persijanci,  gde  god  bi  se  nalazili,  potrčali  bi  kao  da  se  takmiče  
δράμοι  τις  ἐπὶ  νίκῃ  καὶ  μάλα  κατὰ  πρανοῦς  γηλόφου,  ἔχοντες   na   igrama.   Trčali   su   kao   za   opkladu,   čak   i   niz   veoma   strm   teren,  
τούτους  τε  τοὺς  πολυτελεῖς  χιτῶνας  καὶ  τὰς  ποικίλας  ἀναξυρίδας,   obučeni   u   raskošne   haljine   i   šarene   pantalone59,   a   neki   i   sa   lancima  
ἔνιοι  δὲ  καὶ  στρεπτοὺς  περὶ  τοῖς  τραχήλοις  καὶ  ψέλια  περὶ  ταῖς  χερσίν·∙   oko   vrata   i   grivnama   na   rukama.   Tako   obučeni   ušli   bi   u   blato   i   pre  
εὐθὺς  δὲ  σὺν  τούτοις  εἰσπηδήσαντες  εἰς  τὸν  πηλὸν  θᾶττον  ἢ  ὥς  τις  ἂν   nego  što  bi  to  iko  i  pomislio  izvukli  bi  kola  na  suvo.  
ᾤετο  μετεώρους  ἐξεκόμισαν  τὰς  ἁμάξας.    
5.9  τὸ  δὲ  σύμπαν  δῆλος  ἦν  Κῦρος  ὡς  σπεύδων  πᾶσαν  τὴν  ὁδὸν  καὶ  οὐ   §9.  Uopšte,  Kirova  namera  je  bila  jasna:  da  se  put  pređe   što  brže  i  bez  
διατρίβων  ὅπου  μὴ  ἐπισιτισμοῦ  ἕνεκα  ἤ  τινος  ἄλλου  ἀναγκαίου   zaostajanja.  I  nije  se  zaustavljao,  osim  radi  snabdevanja  žitom  ili  radi  

55
 persijska  mera  za  zapreminu,  otprilike  2  litra.  Sledovanje  za  vojnika  bilo  je  jedan  i  po  litar  žita  dnevno.  
56
 semitska  novčana  jedinica  od  11,5  grama  srebra,  nazivana  i  “sikal”.  
57
 1/6  atičke  drahme  (0,73  gr  srebra).  
58
 mera  za  zapreminu  (1,1  litra).  
59
 Pantalone  (ἀναξυρίδες)  deo  persijske  i  skitske  odeće,  od  polovine  tela  nadole  sličan  današnjim  šalvarama.  Grci  i  Rimljani  nisu  nosili  ovaj  deo  
odeće  i  smatrali  su  ga  varvarskim  (lat:  braccae).  
24
ἐκαθέζετο,  νομίζων,  ὅσῳ  θᾶττον  ἔλθοι,  τοσούτῳ   neke  druge  potrebe.  Smatrao  je  da  će,  ako  se  bude  brže  kretao,  zateći  
ἀπαρασκευαστοτέρῳ  βασιλεῖ  μαχεῖσθαι,  ὅσῳ  δὲ  σχολαίτερον,   Kralja   manje   pripremljenog   za   borbu,   a   ako   bude   išao   sporo   Kralj   će  
τοσούτῳ  πλέον  συναγείρεσθαι  βασιλεῖ  στράτευμα.  καὶ  συνιδεῖν  δ'  ἦν   sakupiti  više  vojske.  Pažljivi  posmatrač  bi  zaključio  da  se  Kraljeva  snaga  
τῷ  προσέχοντι  τὸν  νοῦν  τῇ  βασιλέως  ἀρχῇ  πλήθει  μὲν  χώρας  καὶ   nalazi   u   velikoj   zemlji   i   mnoštvu   ljudi,   ali   ako   bi   ko   brzo   poveo   rat60,  
ἀνθρώπων  ἰσχυρὰ  οὖσα,  τοῖς  δὲ  μήκεσι  τῶν  ὁδῶν  καὶ  τῷ  διεσπάσθαι   njegova  slabost  bila  bi  dužina  puteva  i  rasutost  snaga.  
τὰς  δυνάμεις  ἀσθενής,  εἴ  τις  διὰ  ταχέων  τὸν  πόλεμον  ποιοῖτο.    
  Sukob  Klearhovih  i  Menonovih  vojnika  kod  grada  Harmande.  
5.10  πέραν  δὲ  τοῦ  Εὐφράτου  ποταμοῦ  κατὰ  τοὺς  ἐρήμους  σταθμοὺς   §10.   Na   suprotnoj   strani   reke   Eufrat,   pri   ranije   opisanom   maršu   kroz  
ἦν  πόλις  εὐδαίμων  καὶ  μεγάλη,  ὄνομα  δὲ  Χαρμάνδη·∙  ἐκ  ταύτης  οἱ   nenastanjenu   zemlju,   nalazio   se   bogat   i   napredan   grad   nazvan  
στρατιῶται  ἠγόραζον  τὰ  ἐπιτήδεια,  σχεδίαις  διαβαίνοντες  ὧδε.   Harmande61.   Vojnici   su   tamo   kupovali   ono   što   im   je   bilo   potrebno,  
διφθέρας  ἃς  εἶχον  στεγάσματα  ἐπίμπλασαν  χόρτου  κούφου,  εἶτα   prelazeći   na   suprotnu   stranu   reke   ovako:   napunili   bi   kožu   koju   su  
συνῆγον  καὶ  συνέσπων,  ὡς  μὴ  ἅπτεσθαι  τῆς  κάρφης  τὸ  ὕδωρ·∙  ἐπὶ   koristili  za  podizanje  šatora  suvom  travom,  a  zatim  bi  je  skupili  i  ušili  
τούτων  διέβαινον  καὶ  ἐλάμβανον  τὰ  ἐπιτήδεια,  οἶνόν  τε  ἐκ  τῆς   da   voda   ne   nakvasi   seno.   Pomoću   tih   koža   su   prelazili   i   kupovali  
βαλάνου  πεποιημένον  τῆς  ἀπὸ  τοῦ  φοίνικος  καὶ  σῖτον  μελίνης·∙  τοῦτο   namirnice,   vino   načinjeno   od   urmi62  i   proso   kojeg   je   bilo   dosta   u   toj  
γὰρ  ἦν  ἐν  τῇ  χώρᾳ  πλεῖστον.   zemlji.  
5.11  ἀμφιλεξάντων  δέ  τι  ἐνταῦθα  τῶν  τε  τοῦ  Μένωνος  στρατιωτῶν   §11.   Tu   se   oko   nečega   posvađaše   vojnici   Menona   i   Klearha.   Klearh,  
καὶ  τῶν  τοῦ  Κλεάρχου  ὁ  Κλέαρχος  κρίνας  ἀδικεῖν  τὸν  τοῦ  Μένωνος   procenivši  da  je  Menonov  vojnik  kriv,  osudio  ga  je  na  šibe.  Posle  toga  
πληγὰς  ἐνέβαλεν·∙  ὁ  δὲ  ἐλθὼν  πρὸς  τὸ  ἑαυτοῦ  στράτευμα  ἔλεγεν·∙   on   je   otišao   i   ispričao   svojim   drugovima.   Menonovi   vojnici   su   se  
ἀκούσαντες  δὲ  οἱ  στρατιῶται  ἐχαλέπαινον  καὶ  ὠργίζοντο  ἰσχυρῶς  τῷ   uvredili  i  veoma  naljutili  na  Klearha.  
Κλεάρχῳ.    
5.12  τῇ  δὲ  αὐτῇ  ἡμέρᾳ  Κλέαρχος  ἐλθὼν  ἐπὶ  τὴν  διάβασιν  τοῦ   §12.   Toga   dana   Klearh   je   došao   na   prelaz   reke   i,   pošto   je   tamo  
ποταμοῦ  καὶ  ἐκεῖ  κατασκεψάμενος  τὴν  ἀγορὰν  ἀφιππεύει  ἐπὶ  τὴν   nadgledao   tržnicu,   vraćao   se   u   logor   sa   nekolicinom   svojih   vojnika.   Kir  
ἑαυτοῦ  σκηνὴν  διὰ  τοῦ  Μένωνος  στρατεύματος  σὺν  ὀλίγοις  τοῖς  περὶ   nije   stigao,   pošto   je   još   bio   na   maršu.   Jedan   od   Menonovih   vojnika  
αὐτόν·∙  Κῦρος  δὲ  οὔπω  ἧκεν,  ἀλλ'  ἔτι  προσήλαυνε·∙  τῶν  δὲ  Μένωνος   sekao  je  drva  i  kada  je  video  Klearha  kako  jaše  pored  njega  baci  sekiru,  

60
 ovo  se  posebno  pokazalo  prilikom  pohoda  Aleksandra  Makedonskog  protiv  Darija.  
61
 po  Herodotu  nazvan  Is  (Sumerski  Hit)  u  Iraku,  180  kilometara  od  Bagdada.  Danas  se  zove  Kalahat-­‐Ramandi.  
62
 u  originalu  “Fenički  žirevi”.  
25
στρατιωτῶν  ξύλα  σχίζων  τις  ὡς  εἶδε  Κλέαρχον  διελαύνοντα,  ἵησι  τῇ   ali   ga   promaši;   drugi   se   baci   kamenom,   a   za   njim   još   jedan   i   zatim  
ἀξίνῃ·∙  καὶ  οὗτος  μὲν  αὐτοῦ  ἥμαρτεν·∙  ἄλλος  δὲ  λίθῳ  καὶ  ἄλλος,  εἶτα   mnogi,  uz  veliku  viku.  
πολλοί,  κραυγῆς  γενομένης.    
5.13  ὁ  δὲ  καταφεύγει  εἰς  τὸ  ἑαυτοῦ  στράτευμα,  καὶ  εὐθὺς   §13.  Klearh  pobeže  u  svoju  vojsku,  pozva  na  oružje  i  svojim  hoplitima  
παραγγέλλει  εἰς  τὰ  ὅπλα·∙  καὶ  τοὺς  μὲν  ὁπλίτας  αὐτοῦ  ἐκέλευσε   naredi   da   uzmu   oružje   i   kleknu   na   kolena63.   On   sam   uze   Tračane   i  
μεῖναι  τὰς  ἀσπίδας  πρὸς  τὰ  γόνατα  θέντας,  αὐτὸς  δὲ  λαβὼν  τοὺς   konjanike  kojih  je  bilo  najviše  u  njegovoj  vojsci,  njih  oko  40,  od  kojih  
Θρᾷκας  καὶ  τοὺς  ἱππέας  οἳ  ἦσαν  αὐτῷ  ἐν  τῷ  στρατεύματι  πλείους  ἢ   su   većina   takođe   bili   Tračani,   te   krene   na   Menonove   ljude.   Tako  
τετταράκοντα,  τούτων  δὲ  οἱ  πλεῖστοι  Θρᾷκες,  ἤλαυνεν  ἐπὶ  τοὺς   prepade  i  njih,  i  samog  Menona,  pa  neki  potrčaše  za  oružje,  a  neki  su  
Μένωνος,  ὥστ'  ἐκείνους  ἐκπεπλῆχθαι  καὶ  αὐτὸν  Μένωνα,  καὶ  τρέχειν   stajali  u  mestu  nesposobni  da  bilo  šta  učine.  
ἐπὶ  τὰ  ὅπλα·∙  οἱ  δὲ  καὶ  ἕστασαν  ἀποροῦντες  τῷ  πράγματι.    
5.14  ὁ  δὲ  Πρόξενος  (ἔτυχε  γὰρ  ὕστερος  προσιὼν  καὶ  τάξις  αὐτῷ   §14.   Desilo   se   da   je   baš   tada   iz   pozadine   dolazio   Proksen,   i   njegova  
ἑπομένη  τῶν  ὁπλιτῶν)  εὐθὺς  οὖν  εἰς  τὸ  μέσον  ἀμφοτέρων  ἄγων   kolona   je   prolazila   kroz   hoplite,   pa   uđe   između   njih 64  i   rastavi  
ἔθετο  τὰ  ὅπλα  καὶ  ἐδεῖτο  τοῦ  Κλεάρχου  μὴ  ποιεῖν  ταῦτα.  ὁ  δ'   sukobljene,  pozivajući  istovremeno  Klearha  da  ne  čini  tako.  A  Klearh  je  
ἐχαλέπαινεν  ὅτι  αὐτοῦ  ὀλίγου  δεήσαντος  καταλευσθῆναι  πράως   krivio   Proksena   da   ne   uviđa   uvredu   koju   su   mu   naneli,   jer   je   jedva  
λέγοι  τὸ  αὑτοῦ  πάθος,  ἐκέλευσέ  τε  αὐτὸν  ἐκ  τοῦ  μέσου  ἐξίστασθαι.   izbegao  da  bude  kamenovan  i  pozivao  ga  je  da  se  skloni  sa  sredine.  U  
5.15  ἐν  τούτῳ  δ'  ἐπῄει  καὶ  Κῦρος  καὶ  ἐπύθετο  τὸ  πρᾶγμα·∙  εὐθὺς  δ'   tom  času  dođe  Kir  i,  razabravši  šta  se  dešava,  uze  konjička  koplja65  u  
ἔλαβε  τὰ  παλτὰ  εἰς  τὰς  χεῖρας  καὶ  σὺν  τοῖς  παροῦσι  τῶν  πιστῶν  ἧκεν   ruke  i  sa  svojim  pridošlim  pratiocima  dojaha  na  sredinu  te  uzviknu:  
ἐλαύνων  εἰς  τὸ  μέσον,  καὶ  λέγει  τάδε.    
5.16  Κλέαρχε  καὶ  Πρόξενε  καὶ  οἱ  ἄλλοι  οἱ  παρόντες  Ἕλληνες,  οὐκ  ἴστε   §15.   “Klearhu,   Proksene   i   vi   ostali   Heleni,   da   li   znate   šta   radite?   Ako  
ὅ  τι  ποιεῖτε.  εἰ  γάρ  τινα  ἀλλήλοις  μάχην  συνάψετε,  νομίζετε  ἐν  τῇδε   sada   započnete   međusobnu   borbu,   znajte   da   ću   istoga   dana   i   ja   biti  
τῇ  ἡμέρᾳ  ἐμέ  τε  κατακεκόψεσθαι  καὶ  ὑμᾶς  οὐ  πολὺ  ἐμοῦ  ὕστερον·∙   sigurno   smaknut,   a   i   vi   ne   dugo   posle   toga.   Ako   se   mi   danas  
κακῶς  γὰρ  τῶν  ἡμετέρων  ἐχόντων  πάντες  οὗτοι  οὓς  ὁρᾶτε  βάρβαροι   međusobno   loše   odnosimo,   svi   ovi   ovde   koje   zovete   varvarima   biće  
πολεμιώτεροι  ἡμῖν  ἔσονται  τῶν  παρὰ  βασιλεῖ  ὄντων.   vam  gori  neprijatelji  od  Kralja!”  

63
 stav  odmaranja  pod  oružjem  kao  naš  današnji  “Na  mestu  voljno”.  Vojnici  bi  ostali  postrojeni,  stavili  štitove  na  zemlju,  zaboli  donji  kraj  koplja  
u  zemlju  i  kleknuli  na  jedno  koleno  očekujući  dalja  naređenja.  
64
 Između  njih  (tj.  između  redova)  (red:  τάγμα,  τάξις)  red  od  dve  čete,  tj.  200  ljudi.  
65
 Konjaničko  koplje  (παλτόν)  oružje  slično  koplju,  ali  kraće,  namenjeno  i  za  borbu  izbliza  i  za  bacanje.  
26
5.17  ἀκούσας  ταῦτα  ὁ  Κλέαρχος  ἐν  ἑαυτῷ  ἐγένετο·∙  καὶ  παυσάμενοι   5.17  Čuvši  to,  Klearh  se  sabra  i  obe  strane  se  smiriše  i  odložiše  oružje  
ἀμφότεροι  κατὰ  χώραν  ἔθεντο  τὰ  ὅπλα.   na  zemlju.  
   
  GLAVA  6.  
  Orontova  izdaja.  
6.1  Ἐντεῦθεν  προϊόντων  ἐφαίνετο  ἴχνια  ἵππων  καὶ  κόπρος·∙  εἰκάζετο  δ'   §1.  Kada  su  krenuli  dalje,  ugledali  su  na  putu  konjske  tragove  i  izmet.  
εἶναι  ὁ  στίβος  ὡς  δισχιλίων  ἵππων.  οὗτοι  προϊόντες  ἔκαιον  καὶ  χιλὸν   Izgledalo  je  kao  da   se   radi  o   grupi   od   oko   2000   konjanika.   Oni   su   išli  
καὶ  εἴ  τι  ἄλλο  χρήσιμον  ἦν.  Ὀρόντας  δέ,  Πέρσης  ἀνήρ,  γένει  τε   napred   i   spalili   svo   seno   i   sve   što   je   bilo   korisno.   Oront   Persijanac,   u  
προσήκων  βασιλεῖ  καὶ  τὰ  πολέμια  λεγόμενος  ἐν  τοῖς  ἀρίστοις  Περσῶν   srodstvu   sa   Kraljem,   veoma   vičan   ratnim   poslovima   i   jedan   od  
ἐπιβουλεύει  Κύρῳ  καὶ  πρόσθεν  πολεμήσας,  καταλλαγεὶς  δέ.   najboljih,   zaverio   se   protiv   Kira;   on   je   ranije   ratovao   protiv   njega,   ali  
6.2  οὗτος  Κύρῳ  εἶπεν,  εἰ  αὐτῷ  δοίη  ἱππέας  χιλίους,  ὅτι  τοὺς   mu  se  sada  pridružio.  
προκατακαίοντας  ἱππέας  ἢ  κατακαίνοι  ἂν  ἐνεδρεύσας  ἢ  ζῶντας   §2.   Kiru   je   rekao   da   će,   ako   mu   bude   dao   1000   konjanika,   one   koji   idu  
πολλοὺς  αὐτῶν  ἂν  ἕλοι  καὶ  κωλύσειε  τοῦ  καίειν  ἐπιόντας,  καὶ   ispred  njih  i  pale  ili  iz  zasede  pobiti  ili  mnoge  žive  pohvatati.  Time  će  ih  
ποιήσειεν  ὥστε  μήποτε  δύνασθαι  αὐτοὺς  ἰδόντας  τὸ  Κύρου   sprečiti  da  spaljuju  zemlju  i  postići  da  ne  mogu  javiti  Kralju  ako  budu  
στράτευμα  βασιλεῖ  διαγγεῖλαι.  τῷ  δὲ  Κύρῳ  ἀκούσαντι  ταῦτα  ἐδόκει   ugledali  Kirovu  vojsku.  Kada  je  Kir  to  čuo,  učinilo  mu  se  zgodno  i  reče  
ὠφέλιμα  εἶναι,  καὶ  ἐκέλευεν  αὐτὸν  λαμβάνειν  μέρος  παρ'  ἑκάστου   mu  da  uzme  deo  konjice  od  svakog  vojskovođe.  
τῶν  ἡγεμόνων.    
6.3  ὁ  δ'  Ὀρόντας  νομίσας  ἑτοίμους  εἶναι  αὑτῷ  τοὺς  ἱππέας  γράφει   §3.   Oront   je,   misleći   da   su   mu   konjanici   osigurani,   napisao   pismo  
ἐπιστολὴν  παρὰ  βασιλέα  ὅτι  ἥξοι  ἔχων  ἱππέας  ὡς  ἂν  δύνηται   Kralju   javivši   da   će   doći   kod   njega   sa   skupljenom   što   većom   konjicom,  
πλείστους·∙  ἀλλὰ  φράσαι  τοῖς  αὑτοῦ  ἱππεῦσιν  ἐκέλευεν  ὡς  φίλιον   ali  je  molio  da  se  Kraljevoj  konjici  objavi  da  dolazi  kao  prijatelj.  Dodao  
αὐτὸν  ὑποδέχεσθαι.  ἐνῆν  δὲ  ἐν  τῇ  ἐπιστολῇ  καὶ  τῆς  πρόσθεν  φιλίας   je   u   tom   pismu   i   podsećanje   na   ranije   prijateljstvo   i   vernost.   To   pismo  
ὑπομνήματα  καὶ  πίστεως.  ταύτην  τὴν  ἐπιστολὴν  δίδωσι  πιστῷ  ἀνδρί,   dao  je  onome  koga  je  smatrao  poverljivim,  a  ovaj  ga  predade  Kiru.  
ὡς  ᾤετο·∙  ὁ  δὲ  λαβὼν  Κύρῳ  δίδωσιν.    
6.4  ἀναγνοὺς  δὲ  αὐτὴν  ὁ  Κῦρος  συλλαμβάνει  Ὀρόνταν,  καὶ  συγκαλεῖ   §4.   Pošto   ga   pročita,   Kir   uhapsi   Oronta   i   pozva   u   svoj   šator  
εἰς  τὴν  ἑαυτοῦ  σκηνὴν  Πέρσας  τοὺς  ἀρίστους  τῶν  περὶ  αὐτὸν  ἑπτά,   sedmoricu 66  svojih   najuticajnijih   Persijanaca,   a   helenskim  
καὶ  τοὺς  τῶν  Ἑλλήνων  στρατηγοὺς  ἐκέλευσεν  ὁπλίτας  ἀγαγεῖν,   vojskovođama   naredi   da   dovedu   hoplite   i   da   stanu   pod   oružjem   oko  

66
 sedam  je  bio  sveti  broj  Persijanaca.  Bilo  je  sedam  persijskih  plemena  i  zato  je  Kir  izabrao,  kao  i  Kralj,  sedmoricu  savetnika.  
27
τούτους  δὲ  θέσθαι  τὰ  ὅπλα  περὶ  τὴν  αὑτοῦ  σκηνήν.  οἱ  δὲ  ταῦτα   njegovog  šatora.  Oni  to  učiniše  i  dovedoše  3000  hoplita.  
ἐποίησαν,  ἀγαγόντες  ὡς  τρισχιλίους  ὁπλίτας.    
6.5  Κλέαρχον  δὲ  καὶ  εἴσω  παρεκάλεσε  σύμβουλον,  ὅς  γε  καὶ  αὐτῷ  καὶ   §5.   Klearha   takođe   pozva   unutra   u   šator   da   se   pridruži   savetovanju,  
τοῖς  ἄλλοις  ἐδόκει  προτιμηθῆναι  μάλιστα  τῶν  Ἑλλήνων.  ἐπεὶ  δ'   pošto   su   ga   i   on   i   ostali   Heleni   najviše   cenili.   Kada   je   Klearh   kasnije  
ἐξῆλθεν,  ἀπήγγειλε  τοῖς  φίλοις  τὴν  κρίσιν  τοῦ  Ὀρόντα  ὡς  ἐγένετο·∙  οὐ   izašao,   ispričao   je   svojim   prijateljima   kako   je   donesena   presuda  
γὰρ  ἀπόρρητον  ἦν.   Orontu,  jer  to  nije  bilo  zabranjeno.  
6.6  ἔφη  δὲ  Κῦρον  ἄρχειν  τοῦ  λόγου  ὧδε.  Παρεκάλεσα  ὑμᾶς,  ἄνδρες   §6.  Govorio  je  da  je  Kir,  koji  je  sazvao  skup,  najpre  počeo  ovako:  “Ja  
φίλοι,  ὅπως  σὺν  ὑμῖν  βουλευόμενος  ὅ  τι  δίκαιόν  ἐστι  καὶ  πρὸς  θεῶν   sam  vas,  dragi  prijatelji,  pozvao  da  bih  se  sa  vama  posavetovao  kakvu  
καὶ  πρὸς  ἀνθρώπων,  τοῦτο  πράξω  περὶ  Ὀρόντα  τουτουί.  τοῦτον  γὰρ   presudu   po   pravdi   Bogova   i   ljudi   da   donesem   ovome   ovde   Orontu.  
πρῶτον  μὲν  ὁ  ἐμὸς  πατὴρ  ἔδωκεν  ὑπήκοον  εἶναι  ἐμοί·∙  ἐπεὶ  δὲ   Najpre   mu   je   moj   otac   naredio   da   mi   bude   poslušan,   a   on   je  
ταχθείς,  ὡς  ἔφη  αὐτός,  ὑπὸ  τοῦ  ἐμοῦ  ἀδελφοῦ  οὗτος  ἐπολέμησεν   podstaknut   od   moga   brata,   kao   što   i   sam   priznaje,   poveo   rat   sa  
ἐμοὶ  ἔχων  τὴν  ἐν  Σάρδεσιν  ἀκρόπολιν,  καὶ  ἐγὼ  αὐτὸν  προσπολεμῶν   mnom.  Držao  je  tvrđavu  u  Sardu  i  ja  sam,  ratujući  s  njim,  postigao  to  
ἐποίησα  ὥστε  δόξαι  τούτῳ  τοῦ  πρὸς  ἐμὲ  πολέμου  παύσασθαι,  καὶ   da  odluči  da  prekine  borbu  protiv  mene.  Na  kraju  mi  je  dao  desnicu  i  
δεξιὰν  ἔλαβον  καὶ  ἔδωκα,  μετὰ  ταῦτα,  ἔφη,  Ὀρόντα,  ἔστιν  ὅ  τι  σε   primio   moju.   Kaži   mi   sada   Oronte   da   li   sam   ti   ikada   od   tada   učinio  
ἠδίκησα;  ἀπεκρίνατο  ὅτι  οὔ.   nepravdu“.Ovaj  odgovori  da  nije.  
6.7  πάλιν  δὲ  ὁ  Κῦρος  ἠρώτα·∙  Οὐκοῦν  ὕστερον,  ὡς  αὐτὸς  σὺ   §7.   Zatim   Kir   opet   upita:   “Zar   se   nisi   posle   toga,   mada   te,   kako   sam  
ὁμολογεῖς,  οὐδὲν  ὑπ'  ἐμοῦ  ἀδικούμενος  ἀποστὰς  εἰς  Μυσοὺς  κακῶς   kažeš,   ničim   uvredio   nisam,   odmetnuo   od   mene   Mizijcima67  i   pustošio  
ἐποίεις  τὴν  ἐμὴν  χώραν  ὅ  τι  ἐδύνω;  ἔφη  Ὀρόντας.  Οὐκοῦν,  ἔφη  ὁ   moju  zemlju  koliko  god  si  mogao?”  Oront  potvrdi  i  to.  “Zar  nisi”  reče  
Κῦρος,  ὁπότ'  αὖ  ἔγνως  τὴν  σαυτοῦ  δύναμιν,  ἐλθὼν  ἐπὶ  τὸν  τῆς   Kir   “kada   si   uvideo   svoju   vojnu   slabost   pobegao   do   Artemidinog  
Ἀρτέμιδος  βωμὸν  μεταμέλειν  τέ  σοι  ἔφησθα  καὶ  πείσας  ἐμὲ  πιστὰ   žrtvenika68,  rekao  da  si  se  pokajao  i  zaklinjući  me  ponovo  mi  dao  veru  i  
πάλιν  ἔδωκάς  μοι  καὶ  ἔλαβες  παρ'  ἐμοῦ;  καὶ  ταῦθ'  ὡμολόγει   primio  je  od  mene?”  I  to  je  Oront  potvrdio.  
Ὀρόντας.    
6.8  Τί  οὖν,  ἔφη  ὁ  Κῦρος,  ἀδικηθεὶς  ὑπ'  ἐμοῦ  νῦν  τὸ  τρίτον   §8.   “Kakvu   si   onda”,   reče   Kir,   “nepravdu   od   mene   pretrpeo,   kada   i  
ἐπιβουλεύων  μοι  φανερὸς  γέγονας;  εἰπόντος  δὲ  τοῦ  Ὀρόντα  ὅτι   treći   put   protiv   mene   istupaš   kao   otvoreni   zaverenik?”   Kada   mu   je  
οὐδὲν  ἀδικηθείς,  ἠρώτησεν  ὁ  Κῦρος  αὐτόν·∙  Ὁμολογεῖς  οὖν  περὶ  ἐμὲ   Oront   odgovorio   da   mu   nikada   nije   nanesena   nepravda,   Kir   ga   je  

67
 maloazijska  zemlja  između  Velike  i  Male  Frigije,  nasuprot  Eolide,  snažna  i  dobro  naseljena.  
68
 čuveni  hram  Artemide  u  Efesu.  
28
ἄδικος  γεγενῆσθαι;  Ἦ  γὰρ  ἀνάγκη,  ἔφη  Ὀρόντας.  ἐκ  τούτου  πάλιν   zapitao:   “Hoćeš   li   se   saglasiti   da   si   se   prema   meni   nedostojno  
ἠρώτησεν  ὁ  Κῦρος·∙  Ἔτι  οὖν  ἂν  γένοιο  τῷ  ἐμῷ  ἀδελφῷ  πολέμιος,  ἐμοὶ   ponašao?”   “To   moram   da   priznam”   reče   Oront.   Posle   toga   ga   je   Kir  
δὲ  φίλος  καὶ  πιστός;  ὁ  δὲ  ἀπεκρίνατο  ὅτι  οὐδ'  εἰ  γενοίμην,  ὦ  Κῦρε,   opet   upitao:   “Da   li   ipak   još   uvek   možeš   da   budeš   protivnik   mome  
σοί  γ'  ἄν  ποτε  ἔτι  δόξαιμι.   bratu,  a  meni  odani  prijatelj?”  “I  kada  bi  izgledalo  da  to  činim,  o  Kire,  
  više  te  u  to  ne  bih  mogao  ubediti”.  
6.9  πρὸς  ταῦτα  Κῦρος  εἶπε  τοῖς  παροῦσιν·∙  Ὁ  μὲν  ἀνὴρ  τοιαῦτα  μὲν   §9.  Posle  toga  Kir  reče  okupljenima:  “Ovaj  čovek  je  sve  tako  uradio  i  
πεποίηκε,  τοιαῦτα  δὲ  λέγει·∙  ὑμῶν  δὲ  σὺ  πρῶτος,  ὦ  Κλέαρχε,   slaže  se  da  je  sve  istina.  Hajde  najpre  ti  Klearhu,  iznesi  svoje  mišljenje  
ἀπόφηναι  γνώμην  ὅ  τι  σοι  δοκεῖ.  Κλέαρχος  δὲ  εἶπε  τάδε.  Συμβουλεύω   šta  treba  učiniti?”  Klearh  tada  odgovori:  “Ja  smatram  da  ga  treba  što  
ἐγὼ  τὸν  ἄνδρα  τοῦτον  ἐκποδὼν  ποιεῖσθαι  ὡς  τάχιστα,  ὡς  μηκέτι  δέῃ   pre   ukloniti   sa   našeg   puta   kako   se   ne   bi   morali   više   čuvati   od   njega.  
τοῦτον  φυλάττεσθαι,  ἀλλὰ  σχολὴ  ᾖ  ἡμῖν,  τὸ  κατὰ  τοῦτον  εἶναι,  τοὺς   Zbog  toga  ćemo  imati  mogućnost  da  dobro  učinimo  svakome  ko  nam  
ἐθελοντὰς  τούτους  εὖ  ποιεῖν.   želi  biti  prijatelj”.  
6.10  ταύτῃ  δὲ  τῇ  γνώμῃ  ἔφη  καὶ  τοὺς  ἄλλους  προσθέσθαι.  μετὰ   §10.   On   je   izneo   ovo   mišljenje,   a   svi   ostali   su   se   složili.   Posle   toga,  
ταῦτα,  ἔφη,  κελεύοντος  Κύρου  ἔλαβον  τῆς  ζώνης  τὸν  Ὀρόνταν  ἐπὶ   pričao   je   Klearh,   svi   oko   Kira   su   ustali   i,   uhvativši   Oronta   za   pojas69,  
θανάτῳ  ἅπαντες  ἀναστάντες  καὶ  οἱ  συγγενεῖς·∙  εἶτα  δ'  ἐξῆγον  αὐτὸν   osudili  ga  na  smrt,  čak  i  njegovi  srodnici.  Zatim  su  ga,  oni  kojima  je  bilo  
οἷς  προσετάχθη.  ἐπεὶ  δὲ  εἶδον  αὐτὸν  οἵπερ  πρόσθεν  προσεκύνουν,   naređeno,  izveli  napolje.  Oni  koji  su  ranije  pred  njim  padali  na  zemlju70  
καὶ  τότε  προσεκύνησαν,  καίπερ  εἰδότες  ὅτι  ἐπὶ  θάνατον  ἄγοιτο.   i  tada  su  pali  na  zemlju,  iako  su  znali  da  ga  vode  na  pogubljenje.  
6.11  ἐπεὶ  δὲ  εἰς  τὴν  Ἀρταπάτου  σκηνὴν  εἰσήχθη,  τοῦ  πιστοτάτου  τῶν   §11.  Onda  je  odveden  u  šator  Artapata,  najvernijeg  od  Kirovih  nosilaca  
Κύρου  σκηπτούχων,  μετὰ  ταῦτα  οὔτε  ζῶντα  Ὀρόνταν  οὔτε  τεθνηκότα   skeptra71.   Posle   toga   niko   više   nije   mogao   videti   Oronta,   ni   živog   ni  
οὐδεὶς  εἶδε  πώποτε,  οὐδὲ  ὅπως  ἀπέθανεν  οὐδεὶς  εἰδὼς  ἔλεγεν·∙   mrtvog,   niti   je   iko   zasigurno   znao   kako   je   umro;   jedni   su   pričali   ovo,  
εἴκαζον  δὲ  ἄλλοι  ἄλλως·∙  τάφος  δὲ  οὐδεὶς  πώποτε  αὐτοῦ  ἐφάνη.   drugi  ono,  ali  mu  grob  niko  nije  mogao  naći.  

69
 kod  Persijanaca  znak  poslušnosti  i  predavanje  vlasti  nad  životom.  
70
 tzv.   προσκύνησις;   lat.   prostratio   -­‐   persijski   i   istočnjački   običaj   odavanja   počasti   vladaru   padanjem   na   zemlju,   čime   se   pokazivalo   divljenje  
božanskom   sjaju   i   izražavala   pokornost.   Ovaj   čin   nazivao   se   “proskineza”   ili   “prostracija”,   a   odbacivan   je   od   Grka   i   Rimljana,   pa   i   od  
Makedonaca   kada   je   Aleksandar   Veliki   pokušao   da   ga   uvede.   Najpre   je   Dioklecijan   tokom   svoje   vladavine   uveo   sličan   običaj   i   na   rimskom  
dvoru,  a  definitivno  ga  je  učvrstio  Konstantin.  
71
 kod   Persijanaca   poverljivi   ljudi   vladara,   koji   su   tokom   ceremonija   nosili   znak   kraljevske   vlasti   (σκέπτρον).   Kod   Persijanaca   su   to   često   bili  
evnusi.  
29
    
  GLAVA  7.  
7.1  Ἐντεῦθεν  ἐξελαύνει  διὰ  τῆς  Βαβυλωνίας  σταθμοὺς  τρεῖς   Vojska   nastupa   dalje   ka   Vavilonu.   Pripreme   za   bitku.   Kirov   govor  
παρασάγγας  δώδεκα.  ἐν  δὲ  τῷ  τρίτῳ  σταθμῷ  Κῦρος  ἐξέτασιν  ποιεῖται   Grcima.  
τῶν  Ἑλλήνων  καὶ  τῶν  βαρβάρων  ἐν  τῷ  πεδίῳ  περὶ  μέσας  νύκτας·∙   §1.  Odatle  je  vojska  prešla  kroz  vavilonsku  zemlju  za  3  dana  marša  66  
ἐδόκει  γὰρ  εἰς  τὴν  ἐπιοῦσαν  ἕω  ἥξειν  βασιλέα  σὺν  τῷ  στρατεύματι   kilometara.   Krajem   trećeg   dana   Kir   je   oko   ponoći   izvršio   smotru  
μαχούμενον·∙  καὶ  ἐκέλευε  Κλέαρχον  μὲν  τοῦ  δεξιοῦ  κέρως  ἡγεῖσθαι,   Helena   i   varvara:   mislio   je,   naime,   da   će   u   zoru   naići   na   Kralja   sa  
Μένωνα  δὲ  τὸν  Θετταλὸν  τοῦ  εὐωνύμου,  αὐτὸς  δὲ  τοὺς  ἑαυτοῦ   vojskom   spremnom   za   bitku.   Naredio   je   da   Klearh   vodi   desno   krilo,  
διέταξε.   Menon  Tesalac  levo,  a  on  je  sam  rasporedio  svoje  trupe.  
7.2  μετὰ  δὲ  τὴν  ἐξέτασιν  ἅμα  τῇ  ἐπιούσῃ  ἡμέρᾳ  ἥκοντες  αὐτόμολοι   §2.   Posle   smotre,   u   ranu   zoru,   neki   prebezi   velikog   Kralja   obavestili   su  
παρὰ  μεγάλου  βασιλέως  ἀπήγγελλον  Κύρῳ  περὶ  τῆς  βασιλέως   Kira  o  kraljevoj  vojsci.  Kir  je  pozvao  helenske  vojskovođe  i  oficire72  da  
στρατιᾶς.  Κῦρος  δὲ  συγκαλέσας  τοὺς  στρατηγοὺς  καὶ  λοχαγοὺς  τῶν   se  dogovore  kako  da  izvedu  bitku  i  hrabreći  ih,  reče  im  ovo:  
Ἑλλήνων  συνεβουλεύετό  τε  πῶς  ἂν  τὴν  μάχην  ποιοῖτο  καὶ  αὐτὸς    
παρῄνει  θαρρύνων  τοιάδε.    
7.3  Ὦ  ἄνδρες  Ἕλληνες,  οὐκ  ἀνθρώπων  ἀπορῶν  βαρβάρων  συμμάχους   §3.   “O,   hrabri   Heleni,   ne   vodim   ja   vas   kao   saborce   zato   što   nemam  
ὑμᾶς  ἄγω,  ἀλλὰ  νομίζων  ἀμείνονας  καὶ  κρείττους  πολλῶν  βαρβάρων   dovoljno  mojih  vojnika,  nego  zato  što  smatram  da  ste  vi  hrabriji  i  jači  
ὑμᾶς  εἶναι,  διὰ  τοῦτο  προσέλαβον.  ὅπως  οὖν  ἔσεσθε  ἄνδρες  ἄξιοι   od   mnoštva   varvara;   zato   sam   vas   i   uzeo.   Vi   ste   slobodni   ljudi;  
τῆς  ἐλευθερίας  ἧς  κέκτησθε  καὶ  ἧς  ὑμᾶς  ἐγὼ  εὐδαιμονίζω.  εὖ  γὰρ   pokažite  se  sada  dostojni  te  slobode  koju  ste  zadobili73  i  zbog  koje  ste,  
ἴστε  ὅτι  τὴν  ἐλευθερίαν  ἑλοίμην  ἂν  ἀντὶ  ὧν  ἔχω  πάντων  καὶ  ἄλλων   pošto  je  uživate,  srećni.  Znajte  dobro  da  ja  takvu  vrstu  slobode  cenim  
πολλαπλασίων.   više  od  svega  što  imam,  pa  i  od  drugog  što  je  mnogo  puta  veće.  
7.4  ὅπως  δὲ  καὶ  εἰδῆτε  εἰς  οἷον  ἔρχεσθε  ἀγῶνα,  ὑμᾶς  εἰδὼς  διδάξω.   §4.  Ali  da  bi  znali  u  kakvu  borbu  idete,  reći  ću  vam  ono  što  ja  znam.  
τὸ  μὲν  γὰρ  πλῆθος  πολὺ  καὶ  κραυγῇ  πολλῇ  ἐπίασιν·∙  ἂν  δὲ  ταῦτα   Neprijatelja  ima  veliko  mnoštvo  i  napadaju  sa  velikom  vikom;  ali  ako  
ἀνάσχησθε,  τὰ  ἄλλα  καὶ  αἰσχύνεσθαί  μοι  δοκῶ  οἵους  ἡμῖν  γνώσεσθε   to  izdržite,  sramota  me  je  što  vam  kažem  da  ćete  tada  videti  kakvi  su  
τοὺς  ἐν  τῇ  χώρᾳ  ὄντας  ἀνθρώπους.  ὑμῶν  δὲ  ἀνδρῶν  ὄντων  καὶ  εὖ   ljudi  u  ovoj  zemlji.  Ako  se  pokažete  hrabri  i  ako  meni  poduhvat  pođe  
τῶν  ἐμῶν  γενομένων,  ἐγὼ  ὑμῶν  τὸν  μὲν  οἴκαδε  βουλόμενον  ἀπιέναι   za   rukom,   kada   se   sve   ovo   završi,   onima   koji   žele   da   se   vrate   kući  

72
 Oficir-­‐lohag  komandant  čete,  kapetan,  stotinar.  
73
 za  razliku  od  drugih  trupa,  grčki  vojnici  su  imali  sopstvenu  komandu,  vojnu  skupštinu  i  nikome  se  nisu  klanjali.  
30
τοῖς  οἴκοι  ζηλωτὸν  ποιήσω  ἀπελθεῖν,  πολλοὺς  δὲ  οἶμαι  ποιήσειν  τὰ   učiniću   da   im   tamo   susedi   zavide,   ali   mislim   da   će   mnogi   više   voleti  
παρ'  ἐμοὶ  ἑλέσθαι  ἀντὶ  τῶν  οἴκοι.   ono  što  se  nađe  kod  mene  nego  ono  što  ćete  odneti  svojima  kući”.  
7.5  ἐνταῦθα  Γαυλίτης  παρών,  φυγὰς  Σάμιος,  πιστὸς  δὲ  Κύρῳ,  εἶπεν·∙   §5.  Posle  toga  Gaulit,  prognanik  sa  Samosa,  Kirov  prijatelj  i  gost,  koji  je  
Καὶ  μήν,  ὦ  Κῦρε,  λέγουσί  τινες  ὅτι  πολλὰ  ὑπισχνῇ  νῦν  διὰ  τὸ  ἐν   bio   prisutan,   reče:   “Jedni   kažu   Kire,   da   sada,   pošto   si   u   takvom  
τοιούτῳ  εἶναι  τοῦ  κινδύνου  προσιόντος,  ἂν  δὲ  εὖ  γένηταί  τι,  οὐ   položaju   i   približavaš   se   opasnosti,   mnogo   obećavaš,   a   ako   se   sve  
μεμνήσεσθαί  σέ  φασιν·∙  ἔνιοι  δὲ  οὐδ'  εἰ  μεμνῇό  τε  καὶ  βούλοιο   dobro   završi   nećeš   se   ni   setiti   šta   si   rekao;   a   drugi   kažu   da   i   kada   bi   se  
δύνασθαι  ἂν  ἀποδοῦναι  ὅσα  ὑπισχνῇ.   setio  i  hteo  da  učiniš,  nećeš  moći  da  ispuniš  ono  što  si  obećao”.  
7.6  ἀκούσας  ταῦτα  ἔλεξεν  ὁ  Κῦρος·∙  Ἀλλ'  ἔστι  μὲν  ἡμῖν,  ὦ  ἄνδρες,   §6.  Čuvši  to,  Kir  reče:  “Ali  prijatelji,  u  zemlji  moga  oca  postoje  krajevi  
ἀρχὴ  πατρῴα  πρὸς  μὲν  μεσημβρίαν  μέχρι  οὗ  διὰ  καῦμα  οὐ  δύνανται   gde  ljudi  ne  mogu  živeti  na  jugu  od  vrućine,  a  na  severu  od  zime74,  a  
οἰκεῖν  ἄνθρωποι,  πρὸς  δὲ  ἄρκτον  μέχρι  οὗ  διὰ  χειμῶνα·∙  τὰ  δ'  ἐν  μέσῳ   između  ovih  predela  svuda  vladaju  kao  satrapi  prijatelji  moga  brata.  
τούτων  πάντα  σατραπεύουσιν  οἱ  τοῦ  ἐμοῦ  ἀδελφοῦ  φίλοι.    
7.7  ἢν  δ'  ἡμεῖς  νικήσωμεν,  ἡμᾶς  δεῖ  τοὺς  ἡμετέρους  φίλους  τούτων   §7.  Ako  mi  pobedimo,  moramo  da  učinimo  vladaocima  naše  prijatelje.  
ἐγκρατεῖς  ποιῆσαι.  ὥστε  οὐ  τοῦτο  δέδοικα,  μὴ  οὐκ  ἔχω  ὅ  τι  δῶ   Zato,  ako  sve  dobro  ispadne,  ne  plašim  se  ja  toliko  da  neću  imati  šta  
ἑκάστῳ  τῶν  φίλων,  ἂν  εὖ  γένηται,  ἀλλὰ  μὴ  οὐκ  ἔχω  ἱκανοὺς  οἷς  δῶ.   da   dam   svakome   od   prijatelja,   nego   da   ih   neću   imati   dovoljno   za   to  
ὑμῶν  δὲ  τῶν  Ἑλλήνων  καὶ  στέφανον  ἑκάστῳ  χρυσοῦν  δώσω.   koliko  bih  mogao  dati.  Uz  to  ću  svakom  od  Helena  dati  i  zlatan  venac”.  
7.8  οἱ  δὲ  ταῦτα  ἀκούσαντες  αὐτοί  τε  ἦσαν  πολὺ  προθυμότεροι  καὶ   §8.   Kada   su   sve   to   čuli,   postali   su   još   oduševljeniji   i   javili   su   sve  
τοῖς  ἄλλοις  ἐξήγγελλον.  εἰσῇσαν  δὲ  παρ'  αὐτὸν  οἵ  τε  στρατηγοὶ  καὶ   ostalima.  Išle  su  kod  njega  i  druge  vojskovođe,  i  drugi  Heleni,  želeći  da  
τῶν  ἄλλων  Ἑλλήνων  τινὲς  ἀξιοῦντες  εἰδέναι  τί  σφίσιν  ἔσται,  ἐὰν   znaju   kakvu   će   nagradu   steći   ako   pobede.   A   on   ih   je   slao   natrag   i  
κρατήσωσιν.  ὁ  δὲ  ἐμπιμπλὰς  ἁπάντων  τὴν  γνώμην  ἀπέπεμπε.   prihvatao  je  svačiju  želju.  
7.9  παρεκελεύοντο  δὲ  αὐτῷ  πάντες  ὅσοιπερ  διελέγοντο  μὴ  μάχεσθαι,   §9.   Dolazili   su   svi   kako   bi   ga   nagovorili   da   se   on   lično   ne   bori,   nego   da  
ἀλλ'  ὄπισθεν  ἑαυτῶν  τάττεσθαι.  ἐν  δὲ  τῷ  καιρῷ  τούτῳ  Κλέαρχος  ὧδέ   ostane   iza   njihovih   redova.   Kako   se   radilo   o   važnoj   stvari,   Klearh   je  
πως  ἤρετο  τὸν  Κῦρον·∙  Οἴει  γάρ  σοι  μαχεῖσθαι,  ὦ  Κῦρε,  τὸν  ἀδελφόν;   ovako  pitao  Kira:  “Hoće  li  se  protiv  tebe  boriti  i  tvoj  brat?”  “Tako  mi  
Νὴ  Δί',  ἔφη  ὁ  Κῦρος,  εἴπερ  γε  Δαρείου  καὶ  Παρυσάτιδός  ἐστι  παῖς,   Boga,   nesumnjivo”   -­‐   reče   Kir   -­‐   “pošto   je   on   sin   Darija   i   Parisatide   i   moj  
ἐμὸς  δὲ  ἀδελφός,  οὐκ  ἀμαχεὶ  ταῦτ'  ἐγὼ  λήψομαι.   brat,  bez  borbe  sa  njim  ne  mogu  sve  ovo  zadobiti.”  
  Snage  suprotstavljenih  vojski.  

74
 Kir  preteruje.  U  to  doba  granice  Persijskog  carstva  su  bile:  na  jugu  Arabija  i  Crveno  more;  na  severu  reka  Jaksart  i  Kaspijsko  more,  Kavkaz  i  
Crno  more.  
31
7.10  ἐνταῦθα  δὴ  ἐν  τῇ  ἐξοπλισίᾳ  ἀριθμὸς  ἐγένετο  τῶν  μὲν  Ἑλλήνων   §10.   Zatim   je   u   smotri   vojske   pod   oružjem 75  utvrđen   broj   ljudi:  
ἀσπὶς  μυρία  καὶ  τετρακοσία,  πελτασταὶ  δὲ  δισχίλιοι  καὶ  πεντακόσιοι,   helenskih   teških   štitova   bilo   je   10400,   a   lakih   2500.   Kirovih   varvara  
τῶν  δὲ  μετὰ  Κύρου  βαρβάρων  δέκα  μυριάδες  καὶ  ἅρματα   bilo  je  100000  i  dvadeset  kola  sa  srpovima76.  
δρεπανηφόρα  ἀμφὶ  τὰ  εἴκοσι.    
7.11  τῶν  δὲ  πολεμίων  ἐλέγοντο  εἶναι  ἑκατὸν  καὶ  εἴκοσι  μυριάδες  καὶ   §11.  Neprijatelja   je   bilo,   govorili   su,   1200000   i   200   kola   sa   srpovima.  
ἅρματα  δρεπανηφόρα  διακόσια.  ἄλλοι  δὲ  ἦσαν  ἑξακισχίλιοι  ἱππεῖς,   Od  ostalih,  bilo  je  još  6000  konjanika  koje  je  vodio  Artagerzo77;  oni  su  
ὧν  Ἀρταγέρσης  ἦρχεν·∙  οὗτοι  δ'  αὖ  πρὸ  αὐτοῦ  βασιλέως  τεταγμένοι   bili  postavljeni  ispred  samog  Kralja.  
ἦσαν.    
7.12  τοῦ  δὲ  βασιλέως  στρατεύματος  ἦσαν  ἄρχοντες  καὶ  στρατηγοὶ  καὶ   §12.   Kraljevom   vojskom   su   upravljali   (kao   vojskovođe   i   zapovednici)  
ἡγεμόνες  τέτταρες,  τριάκοντα  μυριάδων  ἕκαστος,  Ἀβροκόμας,   njih   četvorica,   svaki   sa   po   300000   vojnika:   Abrokomas,   Tisaferno,  
Τισσαφέρνης,  Γωβρύας,  Ἀρβάκης.  τούτων  δὲ  παρεγένοντο  ἐν  τῇ  μάχῃ   Gobrija  i  Arbak.  Od  svih  njih  učestvovalo  je  u  bici  900000  vojnika  i  150  
ἐνενήκοντα  μυριάδες  καὶ  ἅρματα  δρεπανηφόρα  ἑκατὸν  καὶ   kola  sa  srpovima.  Dolazeći  iz  Fenikije,  Abrokomas  je  zakasnio  za  bitku  
πεντήκοντα·∙  Ἀβροκόμας  δὲ  ὑστέρησε  τῆς  μάχης  ἡμέραις  πέντε,  ἐκ   pet  dana.  
Φοινίκης  ἐλαύνων.    
7.13  ταῦτα  δὲ  ἤγγελλον  πρὸς  Κῦρον  οἱ  αὐτομολήσαντες  [ἐκ  τῶν   §13.  Tako  su  javili  Kiru  prebezi  pred  bitku;  isto  su  javili  i  oni  neprijatelji  
πολεμίων]  παρὰ  μεγάλου  βασιλέως  πρὸ  τῆς  μάχης,  καὶ  μετὰ  τὴν   koji  su  uhvaćeni  posle  bitke.  
μάχην  οἳ  ὕστερον  ἐλήφθησαν  τῶν  πολεμίων  ταὐτὰ  ἤγγελλον.    
7.14  ἐντεῦθεν  δὲ  Κῦρος  ἐξελαύνει  σταθμὸν  ἕνα  παρασάγγας  τρεῖς   Kir  nastupa  u  bojiom  redu.  Kralj  odustaje  od  bitke.  
συντεταγμένῳ  τῷ  στρατεύματι  παντὶ  καὶ  τῷ  Ἑλληνικῷ  καὶ  τῷ   §14.   Odatle   je   Kir   prešao   za   jedan   dan   marša   16,5   kilometara,   sa  
βαρβαρικῷ·∙  ᾤετο  γὰρ  ταύτῃ  τῇ  ἡμέρᾳ  μαχεῖσθαι  βασιλέα·∙  κατὰ  γὰρ   celom   helenskom   i   varvarskom   vojskom   u   bojnom   poretku.   Mislio   je  
μέσον  τὸν  σταθμὸν  τοῦτον  τάφρος  ἦν  ὀρυκτὴ  βαθεῖα,  τὸ  μὲν  εὖρος   da   će   se   toga   dana   sukobiti   sa   Kraljem,   zato   što   su   na   sredini   marša  

75
 Smotra  vojske  pod  oružjem  (ἐξοπλισία)  izvodila  se  isto  kao  i  danas,  kao  “inspekcija”,  odn.  nadgledanje  vojničke  opreme  pojedinaca.  
76
 Kola  sa  srpovima  (ἅρματα  δρεπανηφόρα)  -­‐  persijska  borna  kola  sa  srpovima  pričvršćenim  za  točkove  i  osovine  točkova,  sa  ciljem  da  preseku  i  
razbiju  bojni  red  protivnika.  Iako  naizgled  strašno  oružje,  ono  nije  imalo  većeg  dejstva  na  dobro  uvežbanu  pešadiju.  Grci  i  Makedonci  uspešno  
su  se  suprotstavljali  razdvajanjem  redova,  posle  čega  bi  konjica  i  laka  pešadija  uništavale  kola.  
77
 vođa  Kurda  (Καρδοῦχοι).  
32
ὀργυιαὶ  πέντε,  τὸ  δὲ  βάθος  ὀργυιαὶ  τρεῖς.   toga   dana   naišli   na   iskopan   rov   u   zemlji,   preko   9   metara78  širok   i   5,5  
  metara  dubok.  
7.15  παρετέτατο  δὲ  ἡ  τάφρος  ἄνω  διὰ  τοῦ  πεδίου  ἐπὶ  δώδεκα   §15.   Rov   se   protezao   nagore,   kroz   ravnicu,   oko   66   kilometara   ka  
παρασάγγας  μέχρι  τοῦ  Μηδίας  τείχους.  [ἔνθα  αἱ  διώρυχες,  ἀπὸ  τοῦ   Medijskim   zidovima79.   U   ravnici   se   nalaze   kanali   reke   Tigra,80  ima   ih  
Τίγρητος  ποταμοῦ  ῥέουσαι·∙  εἰσὶ  δὲ  τέτταρες,  τὸ  μὲν  εὖρος   četiri,   a   širina   svakog   od   njih   je   oko   30   metara.   Oni   su   veoma   duboki   i  
πλεθριαῖαι,  βαθεῖαι  δὲ  ἰσχυρῶς,  καὶ  πλοῖα  πλεῖ  ἐν  αὐταῖς  σιταγωγά·∙   po  njima  plove  mnogi  splavovi  koji  prenose  žito.  Ulivaju  se  u  Eufrat,  a  
εἰσβάλλουσι  δὲ  εἰς  τὸν  Εὐφράτην,  διαλείπουσι  δ'  ἑκάστη   udaljeni  su  jedan  od  drugog  5,5  kilometara  i  na  svakom  se  nalazi  most.  
παρασάγγην,  γέφυραι,  δ'  ἔπεισιν.]  ἦν  δὲ  παρὰ  τὸν  Εὐφράτην    
πάροδος  στενὴ  μεταξὺ  τοῦ  ποταμοῦ  καὶ  τῆς  τάφρου  ὡς  εἴκοσι  ποδῶν    
τὸ  εὖρος·∙   §16.  Taj  rov  načinio  je  veliki  Kralj  kao  prepreku  kada  je  čuo  da  se  Kir  
7.16  ταύτην  δὲ  τὴν  τάφρον  βασιλεὺς  ποιεῖ  μέγας  ἀντὶ  ἐρύματος,   približava.   Tim   prolazom   su   prošli   Kir   i   vojska   i   došli   do   druge   strane  
ἐπειδὴ  πυνθάνεται  Κῦρον  προσελαύνοντα.  ταύτην  δὴ  τὴν  πάροδον   rova.  
Κῦρός  τε  καὶ  ἡ  στρατιὰ  παρῆλθε  καὶ  ἐγένοντο  εἴσω  τῆς  τάφρου.    
7.17  ταύτῃ  μὲν  οὖν  τῇ  ἡμέρᾳ  οὐκ  ἐμαχέσατο  βασιλεύς,  ἀλλ'   §17.   Ali   toga   dana   Kralj   nije   stupio   u   bitku,   a   otkriveni   su   mnogi  
ὑποχωρούντων  φανερὰ  ἦσαν  καὶ  ἵππων  καὶ  ἀνθρώπων  ἴχνη  πολλά.   tragovi  konja  i  ljudi  u  povlačenju.  
7.18  ἐνταῦθα  Κῦρος  Σιλανὸν  καλέσας  τὸν  Ἀμπρακιώτην  μάντιν   §18.  Tada  je  Kir  pozvao  sveštenika  Silana  iz  Amprakije  i  dao  mu  3000  
ἔδωκεν  αὐτῷ  δαρεικοὺς  τρισχιλίους,  ὅτι  τῇ  ἑνδεκάτῃ  ἀπ'  ἐκείνης   darika.   Silan   mu   je   pre   11   dana,   prilikom   žrtve,   prorekao   da   se   Kralj  
ἡμέρᾳ  πρότερον  θυόμενος  εἶπεν  αὐτῷ  ὅτι  βασιλεὺς  οὐ  μαχεῖται  δέκα   sledećih  10  dana  neće  boriti,  a  Kir  mu  je  odgovorio:  “Onda  se  uopšte  
ἡμερῶν,  Κῦρος  δ'  εἶπεν·∙  Οὐκ  ἄρα  ἔτι  μαχεῖται,  εἰ  ἐν  ταύταις  οὐ   neće   boriti   ako   se   tih   dana   ne   bude   borio.   Ali,   ako   pogodiš,   obećavam  
μαχεῖται  ταῖς  ἡμέραις·∙  ἐὰν  δ'  ἀληθεύσῃς,  ὑπισχνοῦμαί  σοι  δέκα   ti  10  talanata81”.  I  dao  mu  je  sav  novac  jer  je  isteklo  10  dana.  
τάλαντα.  τοῦτο  τὸ  χρυσίον  τότε  ἀπέδωκεν,  ἐπεὶ  παρῆλθον  αἱ  δέκα    

78
 Hvat  (ὄργυια)  -­‐  stoti  deo  stadija,  odn.  1,85  metara.  (9  metara=5  hvati).  
79
 Medijski  zid  -­‐  opisan  je  bolje  na  drugom  mesgu  (knjiga  2).  Imao  je  za  cilj  da  čuva  ulaz  u  Mediju.  Počinjao  je  na  reci  Tigar,  37  km  iznad  grada  
Opida  i  protezao  se  do  Eufrata  u  dužini  od  80  km.  
80
 Teče  paralelno  sa  Eufratom  sa  zapadne,  Anatolske  strane  kroz  Mesopotamiju.  Izvire  ispod  Armenskih  planina  u  okolini  grada  Diar-­‐Bećir,  posle  
1300  km  uliva  se  u  Eufrat  i  nastavlja  kao  Šat-­‐el-­‐Arab  do  Persijskog  zaliva.  
81
 novčana,  težinska  i  obračunska  jedinica.  Vrednost  talanta  je  26,196  kg  srebra,  odn.  60  atičkih  mina,  ili  6000  atičkih  drahmi.  
33
ἡμέραι.   §19.  Pošto  Kralj  na  rovu  nije  zaustavio  prelazak  vojske,  i  Kiru  i  drugima  
7.19  ἐπεὶ  δ'  ἐπὶ  τῇ  τάφρῳ  οὐκ  ἐκώλυε  βασιλεὺς  τὸ  Κύρου  στράτευμα   činilo  se  da  je  odustao  od  borbe.  Zato  se  sledećeg  dana  kretao  manje  
διαβαίνειν,  ἔδοξε  καὶ  Κύρῳ  καὶ  τοῖς  ἄλλοις  ἀπεγνωκέναι  τοῦ   oprezno.  
μάχεσθαι·∙  ὥστε  τῇ  ὑστεραίᾳ  Κῦρος  ἐπορεύετο  ἠμελημένως  μᾶλλον.   §20.  Trećeg  dana  već  se  kretao  sedeći  napred  u  kolima,  a  pored  sebe  
7.20  τῇ  δὲ  τρίτῃ  ἐπί  τε  τοῦ  ἅρματος  καθήμενος  τὴν  πορείαν  ἐποιεῖτο   je  imao  mali  odred.  Za  njim  su  bez  poretka  išli  vojnici,  a  oružje  većine  
καὶ  ὀλίγους  ἐν  τάξει  ἔχων  πρὸ  αὑτοῦ,  τὸ  δὲ  πολὺ  αὐτῷ   vojnika  nalazilo  se  na  kolima  i  tovarnim  životinjama.  
ἀνατεταραγμένον  ἐπορεύετο  καὶ  τῶν  ὅπλων  τοῖς  στρατιώταις  πολλὰ    
ἐπὶ  ἁμαξῶν  ἤγοντο  καὶ  ὑποζυγίων.   GLAVA  8.  
  Bitka  kod  Kunakse.  
8.1  Καὶ  ἤδη  τε  ἦν  ἀμφὶ  ἀγορὰν  πλήθουσαν  καὶ  πλησίον  ἦν  ὁ  σταθμὸς   1.  Već  je  bilo  vreme  da  se  krene  na  trg82,  marš  je  bio  završen  tamo  gde  
ἔνθα  ἔμελλε  καταλύειν,  ἡνίκα  Πατηγύας,  ἀνὴρ  Πέρσης  τῶν  ἀμφὶ   se   nameravalo   zaustaviti 83 ,   kada   se   odjednom   pojavi   Pategija,  
Κῦρον  χρηστός,  προφαίνεται  ἐλαύνων  ἀνὰ  κράτος  ἱδροῦντι  τῷ  ἵππῳ,   Persijanac,   jedan   od   Kirovih   poverljivih   ljudi,   jašući   iz   sve   snage   na  
καὶ  εὐθὺς  πᾶσιν  οἷς  ἐνετύγχανεν  ἐβόα  καὶ  βαρβαρικῶς  καὶ  ἑλληνικῶς   oznojenom   konju.   I   odmah   onima   na   koje   je   nailazio   i   na   varvarskom   i  
ὅτι  βασιλεὺς  σὺν  στρατεύματι  πολλῷ  προσέρχεται  ὡς  εἰς  μάχην   na   helenskom   jeziku   poče   da   viče   da   Kralj   dolazi   sa   velikom   vojskom  
παρεσκευασμένος.   postrojenom  za  bitku.  
8.2  ἔνθα  δὴ  πολὺς  τάραχος  ἐγένετο·∙  αὐτίκα  γὰρ  ἐδόκουν  οἱ  Ἕλληνες   §2.  Tada  je  nastala  velika  zbrka,  jer  su  i  Heleni  i  svi  ostali  verovali  da  će  
καὶ  πάντες  δὲ  ἀτάκτοις  σφίσιν  ἐπιπεσεῖσθαι·∙   na  njih  nepostrojene  neprijatelj  naići  odmah.  
8.3  Κῦρός  τε  καταπηδήσας  ἀπὸ  τοῦ  ἅρματος  τὸν  θώρακα  ἐνεδύετο   §3.   Kir,   sišavši   sa   kola,   obuče   oklop84  i   uzjahavši   konja85  uze   kratka  
καὶ  ἀναβὰς  ἐπὶ  τὸν  ἵππον  τὰ  παλτὰ  εἰς  τὰς  χεῖρας  ἔλαβε,  τοῖς  τε   koplja  u  ruke,  pa  je  svima  naređivao  da  se  naoružaju  i  postroje   svaki  

82
 u  to  doba  dan  se  delio  na  4  dela:  1.  pre  dolaska  na  trg  6-­‐9  h;  2.  odlazak  na  trg  9-­‐12  h;  3.  podne  (μεσεμβρία)  12-­‐15  h;  4.  veče  (δείλη)  15-­‐18  h.  
Noć  sedelila  na  4  straže:  prva  (18-­‐21  h);  druga  (21-­‐00  h);  treća  (00-­‐03  h);  četvrta  (00-­‐06  h).  Odlazak  na  trg  je  za  većinu  ljudi  bio  oko  10  časova.  
83
 dnevni  marš  je  prekidan  oko  podne,  kada  se  tražilo  mesto  i  podizao  logor.  
84
 Oklop  (θώραξ)  -­‐  oprema  od  čvrste  kože,  kosti,  bronze  i  drugih  metala,  sa  ciljem  da  se  zaštite  grudni  koš  i  gornji  delovi  trbuha.  Bio  je  sačinjen  
od   dve   ploče   (prednje   i   zadnje),   anatomski   prilagođene   telu,   koje   su   se   spajale   širokim   kajiševima   od   kožesa   strane,   a   otvarao   se   u   desnu  
stranu.  Navlačio  se  sa  strane.  Preko  ramena  ploče  su  se  spajale  naramenicama,  koje  su  bile  prevučene  metalom.  Nosili  su  ga  teško  naoružani  
vojnici  i  konjanici.  
85
 po  Plutarhu,  Kirov  konj  zvao  se  Pasakas.  
34
ἄλλοις  πᾶσι  παρήγγελλεν  ἐξοπλίζεσθαι  καὶ  καθίστασθαι  εἰς  τὴν   na  svoje  već  određeno  mesto.  
ἑαυτοῦ  τάξιν  ἕκαστον.    
8.4  ἔνθα  δὴ  σὺν  πολλῇ  σπουδῇ  καθίσταντο,  Κλέαρχος  μὲν  τὰ  δεξιὰ   §4.  Tada  su  se  postrojili  sa  mnogo  žurbe:  Klearh  je  vodio  desno  krilo,  
τοῦ  κέρατος  ἔχων  πρὸς  τῷ  Εὐφράτῃ  ποταμῷ,  Πρόξενος  δὲ  ἐχόμενος,   držeći  se  uz  reku  Eufrat,  Proksen  do  njega  sa  ostalima,  a  Menon  je  sa  
οἱ  δ'  ἄλλοι  μετὰ  τοῦτον,  Μένων  δὲ  †καὶ  τὸ  στράτευμα†  τὸ  εὐώνυμον   svojima  držao  levo  krilo  helenske  vojske.  
κέρας  ἔσχε  τοῦ  Ἑλληνικοῦ.    
8.5  τοῦ  δὲ  βαρβαρικοῦ  ἱππεῖς  μὲν  Παφλαγόνες  εἰς  χιλίους  παρὰ   §5.   Od   varvara,   sa   Klearhom,   na   desnom   krilu,   uz   helenske   pletaste  
Κλέαρχον  ἔστησαν  ἐν  τῷ  δεξιῷ  καὶ  τὸ  Ἑλληνικὸν  πελταστικόν,  ἐν  δὲ   ostalo  je  oko  1000  konjanika  Paflagonaca,  a  na  levom  krilu  postavio  se  
τῷ  εὐωνύμῳ  Ἀριαῖός  τε  ὁ  Κύρου  ὕπαρχος  καὶ  τὸ  ἄλλο  βαρβαρικόν,   Kirov  zamenik  Arijej  i  ostala  varvarska  vojska.  
8.6  Κῦρος  δὲ  καὶ  ἱππεῖς  τούτου  ὅσον  ἑξακόσιοι  <κατὰ  τὸ  μέσον>,   §6.  Kir  i  njegovi  konjanici,  njih  ukupno  600,  nalazili  su  se  u  sredini,  svi  
ὡπλισμένοι  θώραξι  μὲν  αὐτοὶ  καὶ  παραμηριδίοις  καὶ  κράνεσι  πάντες   u   oklopima   i   prekriveni   metalnim   pločama 86  za   bedra   i   svi   sa  
πλὴν  Κύρου·∙  Κῦρος  δὲ  ψιλὴν  ἔχων  τὴν  κεφαλὴν  εἰς  τὴν  μάχην   kacigama,   osim   Kira.   Kir   je   stupio   u   bitku   sa   nezaštićenom87  glavom.  
καθίστατο  [λέγεται  δὲ  καὶ  τοὺς  ἄλλους  Πέρσας  ψιλαῖς  ταῖς  κεφαλαῖς   Kažu   da   i   ostali   plemeniti   Persijanci   pri   sukobu   sa   neprijateljem  
ἐν  τῷ  πολέμῳ  διακινδυνεύειν].   ostavljaju  glavu  bez  zaštite.  
8.7  οἱ  δ'  ἵπποι  πάντες  [οἱ  μετὰ  Κύρου]  εἶχον  καὶ  προμετωπίδια  καὶ   §7.  Svi  konji  na  Kirovoj  strani  imali  su  zaštitne  ploče  za  čelo  i  grudi,  a  
προστερνίδια·∙  εἶχον  δὲ  καὶ  μαχαίρας  οἱ  ἱππεῖς  Ἑλληνικάς.   konjanici  su  imali  i  helenske  sablje88.  
   
  Sučeljavanje  vojski  i  raspored  pred  bitku.  
8.8  καὶ  ἤδη  τε  ἦν  μέσον  ἡμέρας  καὶ  οὔπω  καταφανεῖς  ἦσαν  οἱ   §8.  I  već  je  bila  sredina  dana,  a  nigde  se  neprijatelj  nije  mogao  videti.  
πολέμιοι·∙  ἡνίκα  δὲ  δείλη  ἐγίγνετο,  ἐφάνη  κονιορτὸς  ὥσπερ  νεφέλη   Ali  u  rano  popodne  videla  se  prašina  kao  beli  oblak,  i  malo  zatim,  kao  
λευκή,  χρόνῳ  δὲ  συχνῷ  ὕστερον  ὥσπερ  μελανία  τις  ἐν  τῷ  πεδίῳ  ἐπὶ   nekakva   tama   u   vežom   delu   ravnice.   Kada   su   prišli   bliže,   ubrzo   se  
πολύ.  ὅτε  δὲ  ἐγγύτερον  ἐγίγνοντο,  τάχα  δὴ  καὶ  χαλκός  τις  ἤστραπτε   ponegde   videlo   svetlucanje   bronze   i   vrhovi   kopalja   i   već   su   se  
καὶ  λόγχαι  καὶ  αἱ  τάξεις  καταφανεῖς  ἐγίγνοντο.   razaznavali  bojni  redovi.  
8.9  καὶ  ἦσαν  ἱππεῖς  μὲν  λευκοθώρακες  ἐπὶ  τοῦ  εὐωνύμου  τῶν   §9.   Na   levoj   strani   neprijatelja   nalazili   su   se   konjanici   u   belim  

86
 metalne  ploče  za  prekrivanje  natkolenica  konjanika  i  za  prekrivanje  konja.  
87
 po  persijskom  običaju,  plemići  su  ulazili  u  borbu  bez  šlema,  sa  Tijarom,  ukrasnom  kapom  za  glavu.  
88
 zakrivljeni  mač  sa  jednom  oštricom.  
35
πολεμίων·∙  Τισσαφέρνης  ἐλέγετο  τούτων  ἄρχειν·∙  ἐχόμενοι  δὲ   oklopima;  njih  je,  kažu,  vodio  Tisaferno.  Pored  njega  su  bili  vojnici  sa  
γερροφόροι,  ἐχόμενοι  δὲ  ὁπλῖται  σὺν  ποδήρεσι  ξυλίναις  ἀσπίσιν.   četvrtastim  lakim  štitovima89  i  teško  naoružani  vojnici  sa  štitovima  do  
Αἰγύπτιοι  δ'  οὗτοι  ἐλέγοντο  εἶναι·∙  ἄλλοι  δ'  ἱππεῖς,  ἄλλοι  τοξόται.   zemlje  (govorilo  se  da  su  to  Egipćani),  i  još  konjanika,  i  još  strelaca.  Svi  
πάντες  δ'  οὗτοι  κατὰ  ἔθνη  ἐν  πλαισίῳ  πλήρει  ἀνθρώπων  ἕκαστον  τὸ   oni  kretali  su  se  u  gusto  zbijenim  četvorougaonim  formacijama,  svako  
ἔθνος  ἐπορεύετο.   pleme  za  sebe.  
8.10  πρὸ  δὲ  αὐτῶν  ἅρματα  διαλείποντα  συχνὸν  ἀπ'  ἀλλήλων  τὰ  δὴ   §10.  Ispred  njih,  na  dosta  međusobnog  odstojanja,  kretala  su  se  borna  
δρεπανηφόρα  καλούμενα·∙  εἶχον  δὲ  τὰ  δρέπανα  ἐκ  τῶν  ἀξόνων  εἰς   kola  nazvana  “kola  sa  srpovima”.  Ta  kola  imala  su  srpove  koji  su  ukoso  
πλάγιον  ἀποτεταμένα  καὶ  ὑπὸ  τοῖς  δίφροις  εἰς  γῆν  βλέποντα,  ὡς   izbijali  iz  osovine  točkova,  kao  i  srpove  ispod  sedišta  vozača  okrenute  
διακόπτειν  ὅτῳ  ἐντυγχάνοιεν.  ἡ  δὲ  γνώμη  ἦν  ὡς  εἰς  τὰς  τάξεις  τῶν   ka  zemlji  kako  bi  posekli  ono  na  šta  naiđu.  Svrha  ovih  kola  bila  je  da  
Ἑλλήνων  ἐλῶντα  καὶ  διακόψοντα.   ulete  u  helenske  bojne  redove  i  da  ih  razbiju.  
8.11  ὃ  μέντοι  Κῦρος  εἶπεν  ὅτε  καλέσας  παρεκελεύετο  τοῖς  Ἕλλησι  τὴν   §11.   Ali   ono   što   je   Kir   ranije   rekao,   kada   je   pozvao   Helene   i  
κραυγὴν  τῶν  βαρβάρων  ἀνέχεσθαι,  ἐψεύσθη  τοῦτο·∙  οὐ  γὰρ  κραυγῇ   objašnjavao  im  da  se  ne  osvrću  na  viku  varvara,  bilo  je  pogrešno:  jer  je  
ἀλλὰ  σιγῇ  ὡς  ἁνυστὸν  καὶ  ἡσυχῇ  ἐν  ἴσῳ  καὶ  βραδέως  προσῇσαν.   neprijatelj  napredovao  bez  vike,  u  tišini  koliko  god  je  to  bilo  moguće,  
  mirno,  ravnomerno  i  sporo.  
   
  Završna  Kirova  naređenja  pred  borbu.  
8.12  καὶ  ἐν  τούτῳ  Κῦρος  παρελαύνων  αὐτὸς  σὺν  Πίγρητι  τῷ  ἑρμηνεῖ   §12.   Utom   je   sam   Kir   dojahao   sa   svojim   tumačem   Pigretom   i   još  
καὶ  ἄλλοις  τρισὶν  ἢ  τέτταρσι  τῷ  Κλεάρχῳ  ἐβόα  ἄγειν  τὸ  στράτευμα   trojicom-­‐četvoricom  i  pozvao  je  Klearha  da  vodi  vojsku  prema  sredini  
κατὰ  μέσον  τὸ  τῶν  πολεμίων,  ὅτι  ἐκεῖ  βασιλεὺς  εἴη·∙  κἂν  τοῦτ',  ἔφη,   neprijatelja,  jer  je  tamo  bio  Kralj.  “Ako  tu”  -­‐  reče  -­‐  “pobedimo,  onda  će  
νικῶμεν,  πάνθ'  ἡμῖν  πεποίηται.   sve  biti  gotovo!".  
8.13  ὁρῶν  δὲ  ὁ  Κλέαρχος  τὸ  μέσον  στῖφος  καὶ  ἀκούων  Κύρου  ἔξω   §13.  Kada  je  Klearh  video  konjičku  formaciju  neprijatelja  i  čuo  od  Kira  
ὄντα  τοῦ  Ἑλληνικοῦ  εὐωνύμου  βασιλέα  (τοσοῦτον  γὰρ  πλήθει  περιῆν   da  je  Kralj  izvan  levog  helenskog  krila  toliko  je  mnoštvo,  naime,  Kralj  
βασιλεὺς  ὥστε  μέσον  τῶν  ἑαυτοῦ  ἔχων  τοῦ  Κύρου  εὐωνύμου  ἔξω  ἦν)   imao  da  je  centar  koji  je  on  vodio  bio  izvan  Kirovog  levog  krila90  ipak  

89
 Četvrtasti  štitovi  (γέρρα)  štitovi  ispleteni  od  pruća,  prekriveni  goveđom  kožom.  Laki  štit  (πέλτη)  bio  je  prekriven  kozjom  kožom.  
90
 Izvan   Kirovog   levog   krila..   (τοῦ   Κύρου   εὐωνύμου   ἔξω)   -­‐   smatra   se   da   tekst   između   dve   poprečne   crte   nije   autentičan,   da   je   posledica   greške  
prepisivača,  te  da  treba  da  glasi  “izvan  helenskog  levog  krila”  (τοῦ  Ἑλληνικοῦ  εὐωνύμου  ἔξω).  Na  to  ukazuje  logika  Kirovog  naređenja  i  ostale  
okolnosti.  Međutim,  u  kasnijem  tekstu  (glava  8,  
36
ἀλλ'  ὅμως  ὁ  Κλέαρχος  οὐκ  ἤθελεν  ἀποσπάσαι  ἀπὸ  τοῦ  ποταμοῦ  τὸ   nije  hteo  da  pomeri  desno  krilo  sa  reke,  bojeći  se  da  ne  bude  sa  obe  
δεξιὸν  κέρας,  φοβούμενος  μὴ  κυκλωθείη  ἑκατέρωθεν,  τῷ  δὲ  Κύρῳ   strane  opkoljen.  Odgovorio  je  Kiru  kako  će  sam  preuzeti  brigu  da  sve  
ἀπεκρίνατο  ὅτι  αὐτῷ  μέλει  ὅπως  καλῶς  ἔχοι.   ispadne  dobro.  
8.14  καὶ  ἐν  τούτῳ  τῷ  καιρῷ  τὸ  μὲν  βαρβαρικὸν  στράτευμα  ὁμαλῶς   §14.   U   to   vreme   varvarska   vojska   se   približavala,   a   helenska   je   još   bila  
προῄει,  τὸ  δὲ  Ἑλληνικὸν  ἔτι  ἐν  τῷ  αὐτῷ  μένον  συνετάττετο  ἐκ  τῶν  ἔτι   na  svome  položaju  i  popunjavala  se  onima  koji  su  pristizali.  Kir  je  malo  
προσιόντων.  καὶ  ὁ  Κῦρος  παρελαύνων  οὐ  πάνυ  πρὸς  αὐτῷ   zatim   projahao   ispred   svoje   vojske   i   sa   podjednakog   rastojanja  
στρατεύματι  κατεθεᾶτο  ἑκατέρωσε  ἀποβλέπων  εἴς  τε  τοὺς  πολεμίους   posmatrao  i  prijatelje  i  neprijatelje.  
καὶ  τοὺς  φίλους.    
8.15  ἰδὼν  δὲ  αὐτὸν  ἀπὸ  τοῦ  Ἑλληνικοῦ  Ξενοφῶν  Ἀθηναῖος,  πελάσας   §15.   Iz   helenskih   redova   ugledao   ga   je   Ksenofont   Atinjanin,   izjahao   da  
ὡς  συναντῆσαι  ἤρετο  εἴ  τι  παραγγέλλοι·∙  ὁ  δ'  ἐπιστήσας  εἶπε  καὶ   ga  susretne  i  pitao  ga  ima  li  šta  da  naredi.  Kir  se  zaustavi  i  naredi  da  se  
λέγειν  ἐκέλευε  πᾶσιν  ὅτι  καὶ  τὰ  ἱερὰ  καλὰ  καὶ  τὰ  σφάγια  καλά.   svima  kaže  da  su  znaci  dobri  i  žrtve  povoljne91.  
8.16  ταῦτα  δὲ  λέγων  θορύβου  ἤκουσε  διὰ  τῶν  τάξεων  ἰόντος,  καὶ   §16.   Pošto   je   to   rekao,   čuo   je   žamor   kako   se   kreće   kroz   redove   i   pitao  
ἤρετο  τίς  ὁ  θόρυβος  εἴη.  ὁ  δὲ  [Κλέαρχος]  εἶπεν  ὅτι  σύνθημα   šta  to  znači.  Ksenofont  mu  reče  da  se  to  vraća  lozinka92.  A  Kir  je  pitao  
παρέρχεται  δεύτερον  ἤδη.  καὶ  ὃς  ἐθαύμασε  τίς  παραγγέλλει  καὶ   ko   je   dao   i   šta   je   lozinka.   Ksenofont   mu   objasni   da   je   lozinka   “Zevs  

§23)  to  se  ponavlja,  pa  je  moguće  i  da  je  tekst  autentičan.  Kirovo  naređenje  je  glasilo  da  se  grčke  trupe  postave  a  ne  da  napreduju  ukoso  prema  
persijskom  centru  (tj.  na  levo  krilo  Kirove  vojske),  u  kom  slučaju  bi  Kirove  persijske  snage  držale  desno  krilo,  uz  reku  Eufrat.  Klearh  se  s  pravom  
plašio  takve  situacije  jer  je  pretpostavljao  da  će  Kirove  persijske  trupe  popustiti  i  onda  bi  se  našao  opkoljen  sa  obe  strane.  Po  grčkoj  i  rimskoj  
vojnoj   doktrini,   jake   trupe   držale   su   desno   krilo   i   tu   se   uvek   nalazio   vojskovođa.   Sve   ovo,   kao   i   briga   za   svoje   ljude,   opravdava   Klearhov  
postupak.  
91
 pred   bitku   su   prinošene   žrtve   (σφάγια).   Način   na   koji   je   prošlo   žrtvovanje   i   izgled   utrobe   životinja   smatrao   se   pogodnim   za   određivanje  
ishoda  bitke.  Posmatrane  su,  uz  to  i  druge  pojave  (ἱερά),  kao  što  su  let  ptica,  atmosferske  prilike,  ponašanje  ljudi,  životinja  i  znaci  u  logoru,  iz  
čega  se,  takođe,  izvodio  zaključak.  Nepovoljni  znaci  i  žrtve  mogli  su  dovesti  do  odlaganja  bitke.  Tada  bi  žrtve  bile  ponavljane  svakog  dana,  sve  
dok  ne  postanu  povoljne.  
92
 lozinka  (σύνθημα)  davala  se  pred  borbu  ili  prvu  noćnu  stražu.  Sastojala  se,  kao  i  danas,  od  ra  dela  odziva  i  lozinke.  Obično  su  uzimani  izrazi  
koji   podstiču   moral   i   hrabrost,   kao   što   je   navedena   ili   npr.   “Ares   /Sa   nama”   i   “Heraklo/   Vojskovođa”.   Lozinku   je   davao   glavni   zapovednik.  
“Vraćanje   lozinke”   je   postupak   kojim   se   od   desnog   krila   lozinka   prenosi   do   kraja   levog,   pa   zatim   vraća   nazad   kako   bi   se   vojskovođa   na   desnom  
krilu  uverio  da  su  je  svi  čuli  i  ispravno  zapamtili.  
37
ἤρετο  ὅ  τι  εἴη  τὸ  σύνθημα.  ὁ  δ'  ἀπεκρίνατο·∙  Ζεὺς  σωτὴρ  καὶ  νίκη.   Spasilac  i  pobeda”.  
8.17  ὁ  δὲ  Κῦρος  ἀκούσας,  Ἀλλὰ  δέχομαί  τε,  ἔφη,  καὶ  τοῦτο  ἔστω.   §17.  Čuvši  to,  Kir  reče:  “Prihvatam,  i  neka  tako  bude”.  Zatim  odjaha  na  
ταῦτα  δ'  εἰπὼν  εἰς  τὴν  αὑτοῦ  χώραν  ἀπήλαυνε.   svoj  položaj.  
   
  Grci  sateruju  neprijatelja  u  bekstvo.  Kir  stupa  u  borbu.  
καὶ  οὐκέτι  τρία  ἢ  τέτταρα  στάδια  διειχέτην  τὼ  φάλαγγε  ἀπ'  ἀλλήλων   I   već   su   bojni   redovi   bili   na   rastojanju   500-­‐700   metara,   kada   Heleni  
ἡνίκα  ἐπαιάνιζόν  τε  οἱ  Ἕλληνες  καὶ  ἤρχοντο  ἀντίοι  ἰέναι  τοῖς   zapevaše   bojnu   pesmu 93  i   počeše   da   se   kreću   napred   prema  
πολεμίοις.   neprijatelju.  
8.18  ὡς  δὲ  πορευομένων  ἐξεκύμαινέ  τι  τῆς  φάλαγγος,  τὸ   §18.   Kako   su   napredovali,   pojedinci   su   istrčavali   ispred   falange,   a  
ὑπολειπόμενον  ἤρξατο  δρόμῳ  θεῖν·∙  καὶ  ἅμα  ἐφθέγξαντο  πάντες  οἷον   ostali   su   počeli   da   se   kreću   povećanom   brzinom;   i   zajedno   svi  
τῷ  Ἐνυαλίῳ  ἐλελίζουσι,  καὶ  πάντες  δὲ  ἔθεον.  λέγουσι  δέ  τινες  ὡς  καὶ   uskliknuše   onako   kako   se   poziva   Enijalije 94  i   svi   potrčaše.   Neki   su,  
ταῖς  ἀσπίσι  πρὸς  τὰ  δόρατα  ἐδούπησαν  φόβον  ποιοῦντες  τοῖς  ἵπποις.   kažu,  udarali  i  kopljima  o  štitove  da  uplaše  konje.  
8.19  πρὶν  δὲ  τόξευμα  ἐξικνεῖσθαι  ἐκκλίνουσιν  οἱ  βάρβαροι  καὶ   §19.   Pre   nego   što   su   prišli   na   domet   strele,   varvari   se   pokolebaše   i  
φεύγουσι.  καὶ  ἐνταῦθα  δὴ  ἐδίωκον  μὲν  κατὰ  κράτος  οἱ  Ἕλληνες,   pobegoše.   Posle   toga   svi   Heleni   krenuše   u   poteru   svom   silom,   ali   su  
ἐβόων  δὲ  ἀλλήλοις  μὴ  θεῖν  δρόμῳ,  ἀλλ'  ἐν  τάξει  ἕπεσθαι.   opominjali   jedni   druge   da   ne   idu   trkom   nego   da   nastupaju   u  
  redovima.  
8.20  τὰ  δ'  ἅρματα  ἐφέροντο  τὰ  μὲν  δι'  αὐτῶν  τῶν  πολεμίων,  τὰ  δὲ  καὶ   §20.  Borna  kola  su  jurila  bez  vozača,  jedna  kroz  same  neprijateljske,  a  
διὰ  τῶν  Ἑλλήνων  κενὰ  ἡνιόχων.  οἱ  δ'  ἐπεὶ  προΐδοιεν,  διίσταντο·∙  ἔστι   druga  kroz  helenske  redove.  Kada  bi  ih  Heleni  videli  da  se  približavaju,  
δ'  ὅστις  καὶ  κατελήφθη  ὥσπερ  ἐν  ἱπποδρόμῳ  ἐκπλαγείς·∙  καὶ  οὐδὲν   razdvajali  su  se.  Poneko  bi  stajao  na  putu  kao  na  hipodromu,  i  bio  bi  
μέντοι  οὐδὲ  τοῦτον  παθεῖν  ἔφασαν,  οὐδ'  ἄλλος  δὲ  τῶν  Ἑλλήνων  ἐν   oboren.  Ali  ni  taj,  niti  iko  drugi  od  Helena  nije  bio  povređen  u  toj  bici,  
ταύτῃ  τῇ  μάχῃ  ἔπαθεν  οὐδεὶς  οὐδέν,  πλὴν  ἐπὶ  τῷ  εὐωνύμῳ   osim  na  levom  krilu  gde  je  rečeno  da  je  neko  pogođen  strelom.  
τοξευθῆναί  τις  ἐλέγετο.    

93
 Bojna  pesma  (παιάν)  -­‐  svečana  pesma  koja  se  u  raznim  prilikama  pevala  u  slavu  Apolona,  kao  i  pred  stupanje  u  borbu.Ovom  pesmom  se  bog  
prizivao  da  s  stupi  na  stranu  koja  je  peva  i  da  donese  pobedu.  Jedno  od  Apolonovih  imena  je  i  Pean.  
94
 Eponim,  odn.   nadimak   Enijalije   u   Homerovo   doba   pripisivao   se   bogu   Aresu,   a   značio   je   “sin   boginje   Enije“.   Ovim   pozivom   se   Ares   pozivao   da  
stupi  u  borbu  na  strani  koja  ga  zove.  U  rimsko  doba  Enijalije  je  smatran  za  posebnog  boga  bitke,  isto  kao  i  Mars.  Pozivao  se  uzvikom  “Eleleu!”  ili  
“Alala!”  
38
8.21  Κῦρος  δ'  ὁρῶν  τοὺς  Ἕλληνας  νικῶντας  τὸ  καθ'  αὑτοὺς  καὶ   §21.   Kir   je   bio   zadovoljan   videvši   kako   Heleni   pobeđuju   one   ispred  
διώκοντας,  ἡδόμενος  καὶ  προςκυνούμενος  ἤδη  ὡς  βασιλεὺς  ὑπὸ  τῶν   sebe   i   savlađuju   ih,   i   već   su   mu   se   oni   oko   njega   klanjali   kao   Kralju.   Kir  
ἀμφ'  αὐτόν,  οὐδ'  ὣς  ἐξήχθη  διώκειν,  ἀλλὰ  συνεσπειραμένην  ἔχων   tada  nije  hteo  da  se  suviše  ponese  i  pridruži  gonjenju,  nego  je  držeći  
τὴν  τῶν  σὺν  ἑαυτῷ  ἑξακοσίων  ἱππέων  τάξιν  ἐπεμελεῖτο  ὅ  τι  ποιήσει   na  okupu  svojih  600  konjanika  kao  formaciju  posmatrao  šta  će  učiniti  
βασιλεύς.  καὶ  γὰρ  ᾔδει  αὐτὸν  ὅτι  μέσον  ἔχοι  τοῦ  Περσικοῦ   Kralj.  Znao  je,  naime,  da  Kralj  drži  sredinu  persijske  vojske.  
στρατεύματος.    
8.22  καὶ  πάντες  δ'  οἱ  τῶν  βαρβάρων  ἄρχοντες  μέσον  ἔχοντες  τὸ   §22.   Obično   svi   varvarski   vladari   vode   vojsku   držeći   se   centra,   pošto  
αὑτῶν  ἡγοῦνται,  νομίζοντες  οὕτω  καὶ  ἐν  ἀσφαλεστάτῳ  εἶναι,  ἢν  ᾖ  ἡ   smatraju  da  su  na  najsigurnijem  mestu  ako  su  im  njihove  snage  sa  obe  
ἰσχὺς  αὐτῶν  ἑκατέρωθεν,  καὶ  εἴ  τι  παραγγεῖλαι  χρῄζοιεν,  ἡμίσει  ἂν   strane;  a  ako  treba  nešto  da  narede,  vojska  će  to  saznati  za  polovinu  
χρόνῳ  αἰσθάνεσθαι  τὸ  στράτευμα.   vremena.  
8.23  καὶ  βασιλεὺς  δὴ  τότε  μέσον  ἔχων  τῆς  αὑτοῦ  στρατιᾶς  ὅμως  ἔξω   §23.   Kralj   se,   takođe,   nalazio   u   centru   svoje   vojske,   ali   je   opet   bio  
ἐγένετο  τοῦ  Κύρου  εὐωνύμου  κέρατος.  ἐπεὶ  δ'  οὐδεὶς  αὐτῷ  ἐμάχετο   izvan   Kirovog   levog   krila.   Pošto   se   sa   njim   niko   nije   sukobio,   ni   sa  
ἐκ  τοῦ  ἀντίου  οὐδὲ  τοῖς  αὐτοῦ  τεταγμένοις  ἔμπροσθεν,  ἐπέκαμπτεν   trupama   ispred   njega   niti   sa   onima   oko   njega,   počeo   je   da   izvodi  
ὡς  εἰς  κύκλωσιν.   zaobilazni  pokret.  
8.24  ἔνθα  δὴ  Κῦρος  δείσας  μὴ  ὄπισθεν  γενόμενος  κατακόψῃ  τὸ   §24.  Zato  Kir,  bojeći  se  da  Kralj  došavši  iza  redova  ne  pobije  Helensku  
Ἑλληνικὸν  ἐλαύνει  ἀντίος·∙  καὶ  ἐμβαλὼν  σὺν  τοῖς  ἑξακοσίοις  νικᾷ  τοὺς   vojsku,   krenu   napred   frontalno   i   naletevši   sa   svojih   600   konjanika  
πρὸ  βασιλέως  τεταγμένους  καὶ  εἰς  φυγὴν  ἔτρεψε  τοὺς  ἑξακισχιλίους,   razbi   trupe   poređane   ispred   Kralja   i   natera   u   bekstvo   onih   6000   i,  
καὶ  ἀποκτεῖναι  λέγεται  αὐτὸς  τῇ  ἑαυτοῦ  χειρὶ  Ἀρταγέρσην  τὸν   kažu,  svojom  rukom  ubi  njihovog  komandanta  Artagerza.  
ἄρχοντα  αὐτῶν.    
8.25  ὡς  δ'  ἡ  τροπὴ  ἐγένετο,  διασπείρονται  καὶ  οἱ  Κύρου  ἑξακόσιοι  εἰς   §25.   Ali   dok   se   to   odigravalo,   rasturilo   se   i   Kirovih   600   konjanika   u  
τὸ  διώκειν  ὁρμήσαντες,  πλὴν  πάνυ  ὀλίγοι  ἀμφ'  αὐτὸν   proganjanju   neprijatelja   i   oko   njega   je   ostalo   samo   nešto   malo   ljudi,  
κατελείφθησαν,  σχεδὸν  οἱ  ὁμοτράπεζοι  καλούμενοι.   pretežno  onih  koji  su  nazivani  “družbenici  za  stolom”95.  
8.26  σὺν  τούτοις  δὲ  ὢν  καθορᾷ  βασιλέα  καὶ  τὸ  ἀμφ'  ἐκεῖνον  στῖφος·∙   §26.   Sa   tom   nekolicinom   ugleda   Kralja   i   zbijenu   grupu   oko   njega.   I  
καὶ  εὐθὺς  οὐκ  ἠνέσχετο,  ἀλλ'  εἰπὼν  Τὸν  ἄνδρα  ὁρῶ  ἵετο  ἐπ'  αὐτὸν  καὶ   odmah,   ne   mogavši   da   se   uzdrži,   viknu:   “Vidim   ga!”   Zatim   jurnu   na  
παίει  κατὰ  τὸ  στέρνον  καὶ  τιτρώσκει  διὰ  τοῦ  θώρακος,  ὥς  φησι   njega,   udari   ga   u   grudi   i   rani   ga   kroz   grudni   oklop,   kako   kaže   lekar  

95
 Družbenici  za  stolom  (ὁμοτράπεζοι  -­‐  εὐτράπεζοι)  -­‐  visok  društveni  položaj  u  persijskom  sistemu  vlasti.  Sinonim  za  veoma  bliske  prijatelje.  
39
Κτησίας  ὁ  ἰατρός,  καὶ  ἰᾶσθαι  αὐτὸς  τὸ  τραῦμά  φησι.   Ktezija96,  koji  je  i  lečio  nanesenu  ranu.  
8.27  παίοντα  δ'  αὐτὸν  ἀκοντίζει  τις  παλτῷ  ὑπὸ  τὸν  ὀφθαλμὸν  βιαίως·∙   §27.   Dok   je   zadavao   udarac,   Kira   pogodi   neko   kratkim   kopljem,  
καὶ  ἐνταῦθα  μαχόμενοι  καὶ  βασιλεὺς  καὶ  Κῦρος  καὶ  οἱ  ἀμφ'  αὐτοὺς   žestoko,  ispod  oka.  Zatim  su  se  borili  i  Kralj  i  Kir,  i  oni  oko  njih  jedni  sa  
ὑπὲρ  ἑκατέρου,  ὁπόσοι  μὲν  τῶν  ἀμφὶ  βασιλέα  ἀπέθνῃσκον  Κτησίας   drugima,  a  koliko  je  palo  oko  Kralja  o  tome  govori  Ktezija  jer  se  tada  tu  
λέγει·∙  παρ'  ἐκείνῳ  γὰρ  ἦν·∙  Κῦρος  δὲ  αὐτός  τε  ἀπέθανε  καὶ  ὀκτὼ  οἱ   nalazio.  Kir  je  poginuo  i  osam  njegovih  najboljih  prijatelja  ležalo  je  na  
ἄριστοι  τῶν  περὶ  αὐτὸν  ἔκειντο  ἐπ'  αὐτῷ.   njemu.  
8.28  Ἀρταπάτης  δ'  ὁ  πιστότατος  αὐτῷ  τῶν  σκηπτούχων  θεράπων   §28.   Kažu   da   je,   kada   je   video   Kira   kako   pada   na   zemlju,   Artapat,  
λέγεται,  ἐπειδὴ  πεπτωκότα  εἶδε  Κῦρον,  καταπηδήσας  ἀπὸ  τοῦ  ἵππου   njegov   najverniji   službenik   i   nosilac   skeptra,   sišao   sa   konja   i   bacio   se  
περιπεσεῖν  αὐτῷ.   na  njega.  
8.29  καὶ  οἱ  μέν  φασι  βασιλέα  κελεῦσαί  τινα  ἐπισφάξαι  αὐτὸν  Κύρῳ,   §29.  I  jedni  kažu  da  je  Kralj  naredio  da  Artapata  ubiju  na  samom  Kiru,  
οἱ  δ'  ἑαυτὸν  ἐπισφάξασθαι  σπασάμενον  τὸν  ἀκινάκην·∙  εἶχε  γὰρ   a  drugi  da  se  sam  iznad  njega  ubio  svojim  mačem97.  Artapat  je  imao  
χρυσοῦν·∙  καὶ  στρεπτὸν  δ'  ἐφόρει  καὶ  ψέλια  καὶ  τἆλλα  ὥσπερ  οἱ   zlatni   paradni   mač   i   nosio   je   ogrlicu   i   narukvice   i   sve   što   i  
ἄριστοι  Περσῶν·∙  ἐτετίμητο  γὰρ  ὑπὸ  Κύρου  δι'  εὔνοιάν  τε  καὶ   najplemenitiji   Persijanci.   Kir   ga   je   veoma   cenio   zbog   predanosti   i  
πιστότητα.   vernosti.  
  GLAVA  9.  
  Kirov  karakter.  
9.1  Κῦρος  μὲν  οὖν  οὕτως  ἐτελεύτησεν,  ἀνὴρ  ὢν  Περσῶν  τῶν  μετὰ   §1.   Tako   je   Kir   završio.98  To   je   bio   čovek   koji   je   od   svih   Persijanaca  

96
 poreklom  sa  ostrva  Knida,  iz  grada  Karije,  pripadnik  roda  Asklepijada  (Asklepije  -­‐  bog  veštine  lečenja).  Došao  je  u  Persiju  oko  415.  god.  pre  n.  
e.  i  ostao  tamo  17  godina.  Veoma  cenjen  na  kraljevskom  dvoru  zbog  lekarske  veštine.  Tragovi  ove  veštine  nalaze  se  u  jednom  od  tradicionalnih  
sistema   lečenja   u   Persiji   i   severnoj   Indiji   i   taj   sistem   danas   se   naziva   “UNANI”   sistem,   a   nastao   je   pod   uticajem   helenističke   civilizacije  
Aleksandra  Makedonskog.  Ktezija  se  vratio  u  domovinu  oko  398.  god.  pre  n.  e.  Napisao  je  knjige  “Istorija  Persije”  i  “Istorija  Indije”;  “Istorija  
Persije”   je,   nažalost,   očuvana   samo   kao   izvod   i   nekoliko   manjih   fragmenata.   U   svojim   knjigama   je,   osim   istorije,   opisivao   i   tamošnje   biljke   i  
životinje.  Plutarh  u  “Životu  Artakserksa”  citira  Kteziju  i  njegove  podatke,  ali  navodi  da  je  “Ktezija  imao  običaj  da  u  svoje  istorije  unosi  i  priče,  
neproverene  podatke,  pa  čak  i  neverovatne  stvari".  U  tome  se  nije  razlikovao  od  mnogih  istoričara  onoga  vremena.  
97
 doslovno  “...sam  se  iznad  njega  žrtvovao”.  
98
 Plutarh  u  “Životu  Artakserksa”  (“Životopisi”,  knjiga  3,537-­‐538,  Aug.  Cesarec,  Zagreb,  1988)  citira  Ktezijin  opis  Kirove  pogibije,  koji  je  nešto  
drugačiji.   Po   Kteziji,   Kir   je   ranio   Artakserksa   u   grudi   i   kralj   se   sa   delom   vojske   povukao   na   brdo   radi   odmora.   Kir   je   mislio   da   je   pobednik   i  
40
Κῦρον  τὸν  ἀρχαῖον  γενομένων  βασιλικώτατός  τε  καὶ  ἄρχειν   rođenih   posle   Kira   starijeg99  najviše   ispoljavao   kraljevsko   ponašanje   i  
ἀξιώτατος,  ὡς  παρὰ  πάντων  ὁμολογεῖται  τῶν  Κύρου  δοκούντων  ἐν   bio  najdostojniji  da  vlada,  što  iznose  svi  koji  su  ga  lično  poznavali  i  sa  
πείρᾳ  γενέσθαι.   njim  se  družili.  
9.2  πρῶτον  μὲν  γὰρ  ἔτι  παῖς  ὤν,  ὅτ'  ἐπαιδεύετο  καὶ  σὺν  τῷ  ἀδελφῷ   §2.  Još  dok  je  bio  dete  i  dok  se  vaspitavao  zajedno  sa  svojim  bratom  i  
καὶ  σὺν  τοῖς  ἄλλοις  παισί,  πάντων  πάντα  κράτιστος  ἐνομίζετο.   ostalom  decom,  smatrali  su  ga  najboljim  od  svih.  
9.3  πάντες  γὰρ  οἱ  τῶν  ἀρίστων  Περσῶν  παῖδες  ἐπὶ  ταῖς  βασιλέως   §3.  Sva  deca  persijskih  velikodostojnika  vaspitavaju  se  na  kraljevskom  
θύραις  παιδεύονται·∙  ἔνθα  πολλὴν  μὲν  σωφροσύνην  καταμάθοι  ἄν   dvoru100,   i   tamo   ima   mnogo   prilika   da   nauče   šta   je   časno   ponašanje,   a  
τις,  αἰσχρὸν  δ'  οὐδὲν  οὔτ'  ἀκοῦσαι  οὔτ'  ἰδεῖν  ἔστι.   nema  da  se  vidi  ni  da  se  čuje  bilo  šta  nedostojno.  
9.4  θεῶνται  δ'  οἱ  παῖδες  καὶ  τιμωμένους  ὑπὸ  βασιλέως  καὶ  ἀκούουσι,   §4.  Tamo  deca  gledaju  i  slušaju  i  one  koje  Kralj  počastvuje  i  one  koje  
καὶ  ἄλλους  ἀτιμαζομένους·∙  ὥστε  εὐθὺς  παῖδες  ὄντες  μανθάνουσιν   ne  ceni,  i  na  taj  način  odmah  nauče  kako  treba  vladati  i  kako  se  treba  
ἄρχειν  τε  καὶ  ἄρχεσθαι.   pokoravati.  
9.5  ἔνθα  Κῦρος  αἰδημονέστατος  μὲν  πρῶτον  τῶν  ἡλικιωτῶν  ἐδόκει   §5.   Tamo   se   Kir,   iako   smatran   za   najpristojnijeg   među   vršnjacima,  
εἶναι,  τοῖς  τε  πρεσβυτέροις  καὶ  τῶν  ἑαυτοῦ  ὑποδεεστέρων  μᾶλλον   svojevoljno   i   u   svemu   pokoravao   starijima,   čak   i   više   nego   mlađi   od  
πείθεσθαι,  ἔπειτα  δὲ  φιλιππότατος  καὶ  τοῖς  ἵπποις  ἄριστα  χρῆσθαι·∙   njega.  Veoma  je  voleo  konje  i  njima  se  dobro  koristio.  Pokazalo  se  da  
ἔκρινον  δ'  αὐτὸν  καὶ  τῶν  εἰς  τὸν  πόλεμον  ἔργων,  τοξικῆς  τε  καὶ   je  veoma  rado  učio  ratne  veštine,  kao  što  su  gađanje  lukom  i  bacanje  
ἀκοντίσεως,  φιλομαθέστατον  εἶναι  καὶ  μελετηρότατον.   koplja,  pa  ih  je  veoma  uporno  vežbao.  
9.6  ἐπεὶ  δὲ  τῇ  ἡλικίᾳ  ἔπρεπε,  καὶ  φιλοθηρότατος  ἦν  καὶ  πρὸς  τὰ   §6.  Kada  je  dostigao  doba,  jako  je  voleo  lov  i  bio  je  uvek  spreman  da  
θηρία  μέντοι  φιλοκινδυνότατος.  καὶ  ἄρκτον  ποτὲ  ἐπιφερομένην  οὐκ   se  susretne  sa  zverima.  Kada  ga  je  medvedica  napala  nije  se  uplašio,  
ἔτρεσεν,  ἀλλὰ  συμπεσὼν  κατεσπάσθη  ἀπὸ  τοῦ  ἵππου,  καὶ  τὰ  μὲν   već   je   u   zahvatu   bio   svučen   sa   konja   i   pretrpeo   je   rane   i   zadobio  
ἔπαθεν,  ὧν  καὶ  τὰς  ὠτειλὰς  εἶχεν,  τέλος  δὲ  κατέκανε·∙  καὶ  τὸν  πρῶτον   ožiljke,  ali  je  ipak  ubio  medvedicu.  A  onoga  koji  mu  je  prvi  pritekao  u  

izdvojio  se  iz  svoje  grupe  konjanika  sa  nekolicinom,  a  prijatelji  i  neprijatelji  koji  su  ga  prepoznali  padali  su  pred  njim  na  kolena  kao  pred  kraljem.  
Kako  je  padao   mrak   i   tijara   mu   je   spala   sa   glave,   prolazeći   pored   grupe   neprijatelja   koji   ga   nisu   prepoznali,   jedan   mladi   Persijanac,   Mitridat,   ne  
prepoznavši  ga,  baci  koplje  i  pogodi  ga  u  slepoočnicu,  ali  ga  ne  ubi  odmah.  Kada  se  osvestio  i  kada  su  prijatelji  pokušali  da  ga  postave  na  konja,  
iz  druge  grupe  ljudi  koja  je  prolazila,  a  takođe  ga  nije  prepoznala,  neko  baci  koplje  i  pogodi  ga  u  zatkolenu  jamu,  posle  čega  je  izdahnuo.  
99
 Kir   Stariji   Kir   prvi   ili   Kir   Veliki   (553-­‐529.   pre   n.   e.),   jedan   od   osnivača   Persijskog   carstva.   Pokorio   je   Vavilon,   Siriju,   Egipat,   Asiriju   i   proširio  
granice.  Obnovio  je  hram  u  Jerusalimu.  Njegov  život  opisao  je  Ksenofont  u  delu  “Kirovo  vaspitanje”  (Κύρου  παιδεία).  
100
 doslovno  “na  vratima  dvora”  (θύραι),  “Dvor”  je  αὐλή“.  
41
μέντοι  βοηθήσαντα  πολλοῖς  μακαριστὸν  ἐποίησεν.   pomoć  bogato  je  nagradio,  da  su  se  svi  divili.  
9.7  ἐπεὶ  δὲ  κατεπέμφθη  ὑπὸ  τοῦ  πατρὸς  σατράπης  Λυδίας  τε  καὶ   §7.   Kada   ga   je   otac   postavio   za   satrapa   Lidije,   Velike   Frigije,  
Φρυγίας  τῆς  μεγάλης  καὶ  Καππαδοκίας,  στρατηγὸς  δὲ  καὶ  πάντων   Kapadokije   i   za   komandanta   svih   koji   se   okupljaju   u   ravnici   Kastola,  
ἀπεδείχθη  οἷς  καθήκει  εἰς  Καστωλοῦ  πεδίον  ἁθροίζεσθαι,  πρῶτον   odlučio   je   da   kao   i   u   svemu   što   radi,   bilo   to   sklapanje   saveza   ili  
μὲν  ἐπέδειξεν  αὑτόν,  ὅτι  περὶ  πλείστου  ποιοῖτο,  εἴ  τῳ  σπείσαιτο  καὶ   ugovora  ili  poduhvata,  nikada  ne  laže.  
εἴ  τῳ  συνθοῖτο  καὶ  εἴ  τῳ  ὑπόσχοιτό  τι,  μηδὲν  ψεύδεσθαι.   §8.   Ubrzo   su   povereni   gradovi   počeli   da   mu   veruju,   i   ljudi   su   mu  
9.8  καὶ  γὰρ  οὖν  ἐπίστευον  μὲν  αὐτῷ  αἱ  πόλεις  ἐπιτρεπόμεναι,   verovali.  Ako  bi  se  dogodilo  da  mu  je  neko  bio  neprijatelj,  kada  bi  se  
ἐπίστευον  δ'  οἱ  ἄνδρες·∙  καὶ  εἴ  τις  πολέμιος  ἐγένετο,  σπεισαμένου   pomirili   taj   nikada   nije   mogao   očekivati   da   će   biti   dodatno   oštećen  
Κύρου  ἐπίστευε  μηδὲν  ἂν  παρὰ  τὰς  σπονδὰς  παθεῖν.   bilo  čime  osim  onim  što  je  bilo  ugovoreno101.  
9.9  τοιγαροῦν  ἐπεὶ  Τισσαφέρνει  ἐπολέμησε,  πᾶσαι  αἱ  πόλεις  ἑκοῦσαι   §9.  Zbog  takvog  ponašanja,  dok  je  ratovao  sa  Tisafernom,  na  njegovu  
Κῦρον  εἵλοντο  ἀντὶ  Τισσαφέρνους  πλὴν  Μιλησίων·∙  οὗτοι  δὲ  ὅτι  οὐκ   stranu   prešli   su   svi   gradovi   osim   Mileta.   A   Milećani   nisu   hteli,   jer   su  
ἤθελε  τοὺς  φεύγοντας  προέσθαι  ἐφοβοῦντο  αὐτόν.   znali  da  on  neće  hteti  da  prestane  da  podržava  političke  prognanike.  
9.10  καὶ  γὰρ  ἔργῳ  ἐπεδείκνυτο  καὶ  ἔλεγεν  ὅτι  οὐκ  ἄν  ποτε  προοῖτο,   §10.   Jer   Kir   je   već   i   delom   pokazao,   a   i   govorio   je   da   ih   nikada   neće  
ἐπεὶ  ἅπαξ  φίλος  αὐτοῖς  ἐγένετο,  οὐδ'  εἰ  ἔτι  μὲν  μείους  γένοιντο,  ἔτι   napustiti   pošto   je   jednom   postao   njihov   prijatelj,   čak   i   da   ih   je   manje   i  
δὲ  κάκιον  πράξειαν.   da  su  okolnosti  gore.  
9.11  φανερὸς  δ'  ἦν  καὶ  εἴ  τίς  τι  ἀγαθὸν  ἢ  κακὸν  ποιήσειεν  αὐτόν,   §11.   Ako   bi   mu   neko   učinio   bilo   dobro   bilo   loše,   uvek   se   trudio   da  
νικᾶν  πειρώμενος·∙  καὶ  εὐχὴν  δέ  τινες  αὐτοῦ  ἐξέφερον  ὡς  εὔχοιτο   uzvrati   više.   I   neki   su   govorili   kako   se   zaklinjao   da   želi   da   živi   toliko  
τοσοῦτον  χρόνον  ζῆν  ἔστε  νικῴη  καὶ  τοὺς  εὖ  καὶ  κακῶς  ποιοῦντας   dugo   da   može   svima   da   uzvrati   dobro   još   većim   dobrim,   a   zlo   još  
ἀλεξόμενος.   većim  zlom.  
9.12  καὶ  γὰρ  οὖν  πλεῖστοι  δὴ  αὐτῷ  ἑνί  γε  ἀνδρὶ  τῶν  ἐφ'  ἡμῶν   §12.   Zato  ga  je  većina   ljudi   našega   doba   potpuno   svojevoljno   veoma  
ἐπεθύμησαν  καὶ  χρήματα  καὶ  πόλεις  καὶ  τὰ  ἑαυτῶν  σώματα   poštovala,  i  svi  su  hteli  da  mu  u  službu  povere  i  blago  i  gradove,  pa  i  
προέσθαι.   same  sebe.  
9.13  οὐ  μὲν  δὴ  οὐδὲ  τοῦτ'  ἄν  τις  εἴποι,  ὡς  τοὺς  κακούργους  καὶ   §13.   Niko   nije   pričao   da   se   ikada   dogodilo   da   ispadne   smešan   pred  
ἀδίκους  εἴα  καταγελᾶν,  ἀλλὰ  ἀφειδέστατα  πάντων  ἐτιμωρεῖτο·∙   nedostojnima  i  zločincima:  kažnjavao  je  najstrašnije  od  svih  i  često  su  
πολλάκις  δ'  ἦν  ἰδεῖν  παρὰ  τὰς  στειβομένας  ὁδοὺς  καὶ  ποδῶν  καὶ   se  duž  prometnih  puteva  mogli  videti  ljudi  bez  stopala,  ruku  ili  očiju.  I  
χειρῶν  καὶ  ὀφθαλμῶν  στερομένους  ἀνθρώπους·∙  ὥστ'  ἐν  τῇ  Κύρου   zato   je   u   Kirovom   području   vladavine   bilo   sigurno   da   onaj   koji   se  

101
 doslovno  “van  zakletog”.  Zakletva  je  bila  vezana  verskim  obredom  uz  žrtvu  izabranom  božanstvu  koje  je  bilo  garant  zakletve  i  ugovora.  
42
ἀρχῇ  ἐγένετο  καὶ  Ἕλληνι  καὶ  βαρβάρῳ  μηδὲν  ἀδικοῦντι  ἀδεῶς   ispravno  ponaša,  Helen  ili  varvarin,  može  bez  straha  bilo  gde  putovati  i  
πορεύεσθαι  ὅπῃ  τις  ἤθελεν,  ἔχοντι  ὅ  τι  προχωροίη.   bilo  šta  uz  sebe  nositi.  
9.14  τούς  γε  μέντοι  ἀγαθοὺς  εἰς  πόλεμον  ὡμολόγητο  διαφερόντως   §14.  Znalo  se  da  je  u  ratu  posebno  ukazivao  čast  hrabrim  ljudima.  Svoj  
τιμᾶν.  καὶ  πρῶτον  μὲν  ἦν  αὐτῷ  πόλεμος  πρὸς  Πισίδας  καὶ  Μυσούς·∙   prvi  rat  vodio  je  protiv  Pisiđana  i  Mizijaca.  Pošto  je  sam  vodio  napad  
στρατευόμενος  οὖν  καὶ  αὐτὸς  εἰς  ταύτας  τὰς  χώρας,  οὓς  ἑώρα   na  njihove  zemlje,  učinio  je  vladarima  teritorija  koje  je  zauzeo  sve  one  
ἐθέλοντας  κινδυνεύειν,  τούτους  καὶ  ἄρχοντας  ἐποίει  ἧς   za  koje  je  video  da  su  hteli  da  prihvate  rizik  u  borbi,  a  dao  im  je  i  druge  
κατεστρέφετο  χώρας,  ἔπειτα  δὲ  καὶ  ἄλλοις  δώροις  ἐτίμα·∙   poklone.  
9.15  ὥστε  φαίνεσθαι  τοὺς  μὲν  ἀγαθοὺς  εὐδαιμονεστάτους,  τοὺς  δὲ   §15.   To   je   radio   kako   bi   i   drugi   videli   da   će   hrabri   uvek   biti   veoma  
κακοὺς  δούλους  τούτων  †ἀξιοῦσθαι†  εἶναι.  τοιγαροῦν  πολλὴ  ἦν   srećni,   a   da   je   sudbina   loših   da   im   budu   robovi.   Zato   je   bilo   mnogo  
ἀφθονία  αὐτῷ  τῶν  ἐθελόντων  κινδυνεύειν,  ὅπου  τις  οἴοιτο  Κῦρον   onih  koji  su  hteli  da  rizikuju,  samo  ako  bi  smatrali  da  će  Kir  to  zapaziti.  
αἰσθήσεσθαι.    
9.16  εἴς  γε  μὴν  δικαιοσύνην  εἴ  τις  φανερὸς  γένοιτο  ἐπιδείκνυσθαι   §16.   Prilikom   izricanja   presuda,   ako   bi   video   da   se   neko   odlikuje  
βουλόμενος,  περὶ  παντὸς  ἐποιεῖτο  τούτους  †πλουσιωτέρους†  ποιεῖν   nesebičnošću,  uvek  se  trudio  da  mu  pomogne  više  nego  onome  koji  je  
τῶν  ἐκ  τοῦ  ἀδίκου  φιλοκερδούντων.   hteo  steći  dobitak  na  nedostojan  način.  
9.17  καὶ  γὰρ  οὖν  ἄλλα  τε  πολλὰ  δικαίως  αὐτῷ  διεχειρίζετο  καὶ   §17.  Zato  mu  je  ne  samo  uprava  u  mnogo  čemu  bila  veoma  dobra,  već  
στρατεύματι  ἀληθινῷ  ἐχρήσατο.  καὶ  γὰρ  στρατηγοὶ  καὶ  λοχαγοί,  οἳ   je   uvek   mogao   imati   pouzdanu   vojsku.   Vojskovođe   i   oficiri   koji   su  
χρημάτων  ἕνεκα  πρὸς  ἐκεῖνον  ἔπλευσαν,  ἔγνωσαν  κερδαλεώτερον   dolazili  kod  njega  saznali  bi  ubrzo  da   je  bolje  učiniti  Kiru  dobru  uslugu,  
εἶναι  Κύρῳ  †καλῶς  πειθαρχεῖν†  ἢ  τὸ  κατὰ  μῆνα  κέρδος.   nego  služiti  uz  bilo  kakvu  mesečnu  platu.  
9.18  ἀλλὰ  μὴν  εἴ  τίς  γέ  τι  αὐτῷ  προστάξαντι  καλῶς  ὑπηρετήσειεν,   §18.   Kada   bi   neko   uspešno   izveo   njegovu   naredbu,   nikada   se   nije  
οὐδενὶ  πώποτε  ἀχάριστον  εἴασε  τὴν  προθυμίαν.  τοιγαροῦν  δὴ   desilo   da   ostane   bez   nagrade.   Zato   se   govorilo   da   je   Kir   u   svakom  
κράτιστοι  ὑπηρέται  παντὸς  ἔργου  Κύρῳ  ἐλέχθησαν  γενέσθαι.   poslu  imao  najbolje  pomagače.  
9.19  εἰ  δέ  τινα  ὁρῴη  δεινὸν  ὄντα  οἰκονόμον  ἐκ  τοῦ  δικαίου  καὶ   §19.   Ako   bi   video   da   je   neko   sposoban   upravnik,   koji   radi   pravedno,  
κατασκευάζοντά  τε  ἧς  ἄρχοι  χώρας  καὶ  προσόδους  ποιοῦντα,  οὐδένα   izgrađuje   i   bogati   oblast   kojom   upravlja   a   sebi   istovremeno   stiče  
ἂν  πώποτε  ἀφείλετο,  ἀλλ'  ἀεὶ  πλείω  προσεδίδου·∙  ὥστε  καὶ  ἡδέως   imetak,   takvom   ne   samo   da   nije   ništa   uzimao   već   mu   je   uvek  
ἐπόνουν  καὶ  θαρραλέως  ἐκτῶντο  καὶ  †ὃ  ἐπέπατο  αὖ†  τις  ἥκιστα   proširivao  nadležnost.  Zato  su  svi  oni  dobro  i  sa  zadovoljstvom  radili,  
Κῦρον  ἔκρυπτεν·∙  οὐ  γὰρ  φθονῶν  τοῖς  φανερῶς  πλουτοῦσιν  ἐφαίνετο,   bez   straha   sticali   imetak   i,   štaviše,   nikada   nisu   prevarom   bilo   šta  
ἀλλὰ  πειρώμενος  χρῆσθαι  τοῖς  τῶν  ἀποκρυπτομένων  χρήμασι.   skrivali  od  njega;  on  nikada  nije  pokazivao  zavist  prema  onima  koji  su  
  pošteno   sticali   bogatstvo.   S   druge   strane   uvek   je   gledao   da   koristi  

43
9.20  φίλους  γε  μήν,  ὅσους  ποιήσαιτο  καὶ  εὔνους  γνοίη  ὄντας  καὶ   novac  onih  koji  bi  pokušali  da  ga  sakriju.  
ἱκανοὺς  κρίνειε  συνεργοὺς  εἶναι  ὅ  τι  τυγχάνει  βουλόμενος   §20.  Svi  se  slažu  da  je  one  koje  bi  prihvatio  kao  prijatelje  i  za  koje  je  
κατεργάζεσθαι,  ὁμολογεῖται  πρὸς  πάντων  κράτιστος  δὴ  γενέσθαι   znao  da  su  mu  naklonjeni  i  sposobni  da  pomognu  u  bilo  čemu,  ako  je  
θεραπεύειν.   bilo  potrebno,  pomagao  na  najbolji  mogući  način.  
9.21  καὶ  γὰρ  αὐτὸ  τοῦτο  οὗπερ  αὐτὸς  ἕνεκα  φίλων  ᾤετο  δεῖσθαι,  ὡς   §21.  On  je  smatrao  da  prijatelj  i  postoji  zbog  toga  da  bi  bio  od  pomoći,  
συνεργοὺς  ἔχοι,  καὶ  αὐτὸς  ἐπειρᾶτο  συνεργὸς  τοῖς  φίλοις  κράτιστος   pa   se   i   sam   trudio   da   što   više   bude   od   koristi   prijateljima   u   onome   što  
εἶναι  τούτου  ὅτου  αἰσθάνοιτο  ἕκαστον  ἐπιθυμοῦντα.   bi  saznao  da  je  svakome  od  njih  potrebno.  
9.22  δῶρα  δὲ  πλεῖστα  μὲν  οἶμαι  εἷς  γε  ἀνὴρ  ἐλάμβανε  διὰ  πολλά·∙   §22.  Mislim  da  je  taj  čovek  iz  mnogo  razloga  primio  više  poklona  nego  
ταῦτα  δὲ  πάντων  δὴ  μάλιστα  τοῖς  φίλοις  διεδίδου,  πρὸς  τοὺς  τρόπους   bilo   ko   drugi.   Takođe,   mnogo   je   poklona   delio   svojim   prijateljima,  
ἑκάστου  σκοπῶν  καὶ  ὅτου  μάλιστα  ὁρῴη  ἕκαστον  δεόμενον.   prema  njihovom  ukusu  i  saznanju  o  njihovim  potrebama.  
9.23  καὶ  ὅσα  τῷ  σώματι  αὐτοῦ  πέμποι  τις  ἢ  ὡς  εἰς  πόλεμον  ἢ  ὡς  εἰς   §23.   Kada   bi   mu   neko   poslao   odeću,   ili   opremu   za   rat,   ili   neki   ukras,  
καλλωπισμόν,  καὶ  περὶ  τούτων  λέγειν  αὐτὸν  ἔφασαν  ὅτι  τὸ  μὲν   uvek  je  odgovarao  da  ne  može  sve  to  staviti  na  sebe  već  da  su  najlepši  
ἑαυτοῦ  σῶμα  οὐκ  ἂν  δύναιτο  τούτοις  πᾶσι  κοσμηθῆναι,  φίλους  δὲ   ukras  čoveku  lepo  ukrašeni  prijatelji.  
καλῶς  κεκοσμημένους  μέγιστον  κόσμον  ἀνδρὶ  νομίζοι.    
9.24  καὶ  τὸ  μὲν  τὰ  μεγάλα  νικᾶν  τοὺς  φίλους  εὖ  ποιοῦντα  οὐδὲν   §24.   Nije   za   čuđenje   što   je   u   velikim   i   dobrim   delima   u   mnogome  
θαυμαστόν,  ἐπειδή  γε  καὶ  δυνατώτερος  ἦν·∙  τὸ  δὲ  τῇ  ἐπιμελείᾳ   nadmašivao   svoje   prijatelje,   jer   je   i   bio   moćniji   od   njih.   Meni   se   čini  
περιεῖναι  τῶν  φίλων  καὶ  τῷ  προθυμεῖσθαι  χαρίζεσθαι,  ταῦτα  ἔμοιγε   najviše   divljenja   dostojnim   to   što   ih   je   nadmašivao   i   u  
μᾶλλον  δοκεῖ  ἀγαστὰ  εἶναι.   predustretljivosti  i  u  nastojanju  da  ih  učini  srećnim.  
9.25  Κῦρος  γὰρ  ἔπεμπε  βίκους  οἴνου  ἡμιδεεῖς  πολλάκις  ὁπότε  πάνυ   §25.   Često   je   Kir   slao   posude   do   pola   pune102  vinom   veoma   dobrog  
ἡδὺν  λάβοι,  λέγων  ὅτι  οὔπω  δὴ  πολλοῦ  χρόνου  τούτου  ἡδίονι  οἴνῳ   ukusa,  poručujući  prijateljima  kako  odavno  nije  naišao  na  tako  ukusno  
ἐπιτύχοι·∙  τοῦτον  οὖν  σοὶ  ἔπεμψε  καὶ  δεῖταί  σου  τήμερον  τοῦτον   vino:   “Zato   ti   ga   i   šaljem,   da   ga   istoga   dana   popiješ   sa   onima   koje  
ἐκπιεῖν  σὺν  οἷς  μάλιστα  φιλεῖς.   najviše  voliš”.  
9.26  πολλάκις  δὲ  χῆνας  ἡμιβρώτους  ἔπεμπε  καὶ  ἄρτων  ἡμίσεα  καὶ   §26.   Isto   tako   slao   je   i   polovine   načetih   guski,   i   polovine   hlebova   i  
ἄλλα  τοιαῦτα,  ἐπιλέγειν  κελεύων  τὸν  φέροντα·∙  Τούτοις  ἥσθη  Κῦρος·∙   slično   tome,   naredivši   nosiocu   da   kaže:   “Ovo   je   prijalo   Kiru,   i   on   bi  
βούλεται  οὖν  καὶ  σὲ  τούτων  γεύσασθαι.   voleo  da  i  tebi  prija”.  
9.27  ὅπου  δὲ  χιλὸς  σπάνιος  πάνυ  εἴη,  αὐτὸς  δὲ  δύναιτο   §27.   Kada   je   bila   oskudica   u   senu,   on   ga   je   mogao   zadržati   za   sebe  

102
 βῖκος  -­‐  fenička  reč  za  posudu  od  drveta  ili  grnčarije,  zapremine  oko  1,5  litra.  
44
παρασκευάσασθαι  διὰ  τὸ  πολλοὺς  ἔχειν  ὑπηρέτας  καὶ  διὰ  τὴν   pošto   je   imao   mnoge   i   marljive   sluge.   Imao   je   običaj   da   ga   šalje  
ἐπιμέλειαν,  διαπέμπων  ἐκέλευε  τοὺς  φίλους  τοῖς  τὰ  ἑαυτῶν  σώματα   prijateljima  kako  bi  seno  dali  konjima  koje  oni  sami  jašu.  To  je  činio  da  
ἄγουσιν  ἵπποις  ἐμβάλλειν  τοῦτον  τὸν  χιλόν,  ὡς  μὴ  πεινῶντες  τοὺς   ne  bi  oni,  koji  nose  njegove  prijatelje,  ostali  gladni.  
ἑαυτοῦ  φίλους  ἄγωσιν.    
9.28  εἰ  δὲ  δή  ποτε  πορεύοιτο  καὶ  πλεῖστοι  μέλλοιεν  ὄψεσθαι,   §28.   Kada   je   negde   putovao   i   kada   su   ga   mnogi   posmatrali,   pozivao   je  
προσκαλῶν  τοὺς  φίλους  ἐσπουδαιολογεῖτο,  ὡς  δηλοίη  οὓς  τιμᾷ.   prijatelje   i   ozbiljno   je   sa   njima   razgovarao   i   savetovao   se   kako   bi  
ὥστε  ἐγὼ  μέν  γε,  ἐξ  ὧν  ἀκούω,  οὐδένα  κρίνω  ὑπὸ  πλειόνων   pokazao   koga   počastvuje.   Iz   onoga   što   sam   čuo,   nikada   nisam   našao  
πεφιλῆσθαι  οὔτε  Ἑλλήνων  οὔτε  βαρβάρων.   da  su  bilo  koga  od  Helena  ili  varvara  ljudi  više  voleli.  
9.29  τεκμήριον  δὲ  τούτου  καὶ  τόδε.  παρὰ  μὲν  Κύρου  δούλου  ὄντος   §29.   Još   veći   dokaz   toga   je   i   ovo:   od   onih   koji   su   bili   njegovi   potčinjeni  
οὐδεὶς  ἀπῄει  πρὸς  βασιλέα,  πλὴν  Ὀρόντας  ἐπεχείρησε·∙  καὶ  οὗτος  δὴ   niko  njegov  nije  otišao  kod  Kralja,  osim  što  je  Oront  pokušao.  I  Oront  
ὃν  ᾤετο  πιστόν  οἱ  εἶναι  ταχὺ  αὐτὸν  ηὗρε  Κύρῳ  φιλαίτερον  ἢ  ἑαυτῷ·∙   je  mislio  da  mu  je  sluga  veran,  ali  se  ubrzo  pokazalo  da  je  taj  bio  veći  
παρὰ  δὲ  βασιλέως  πολλοὶ  πρὸς  Κῦρον  ἀπῆλθον,  ἐπειδὴ  πολέμιοι   prijatelj  Kiru  nego  njemu.  S  druge  strane,  mnogi  su  prešli  od  Kralja  Kiru  
ἀλλήλοις  ἐγένοντο,  καὶ  οὗτοι  μέντοι  οἱ  μάλιστα  ὑπ'  αὐτοῦ   kada   su   njih   dvojica   postali   neprijatelji,   čak   i   oni   koje   je   Kralj   najviše  
ἀγαπώμενοι,  νομίζοντες  παρὰ  Κύρῳ  ὄντες  ἀγαθοὶ  ἀξιωτέρας  ἂν  τιμῆς   voleo,   jer   su   smatrali   da   će   ako   budu   korisni   Kiru   zadobiti   veću   čast  
τυγχάνειν  ἢ  παρὰ  βασιλεῖ.   nego  kod  Kralja.  
9.30  μέγα  δὲ  τεκμήριον  καὶ  τὸ  ἐν  τῇ  τελευτῇ  τοῦ  βίου  αὐτῷ   §30.   I   još   je   veći   dokaz   to   što   se   dogodilo   pri   završetku   njegovog  
γενόμενον  ὅτι  καὶ  αὐτὸς  ἦν  ἀγαθὸς  καὶ  κρίνειν  ὀρθῶς  ἐδύνατο  τοὺς   života,   gde   se   videlo   da   je   bio   dobrog   srca   i   sposoban   da   otkrije   i  
πιστοὺς  καὶ  εὔνους  καὶ  βεβαίους.   verne,  i  pouzdane,  i  postojane  prijatelje.  
9.31  ἀποθνῄσκοντος  γὰρ  αὐτοῦ  πάντες  οἱ  περὶ  αὐτὸν  φίλοι  καὶ   §31.   Pošto   je   on   poginuo,   svi   prijatelji   i  družbenir   za   stolom   izginuli   su  
συντράπεζοι  ἀπέθανον  μαχόμενοι  ὑπὲρ  Κύρου  πλὴν  Ἀριαίου·∙  οὗτος   boreći  se  oko  njega,  osim  Arijeja,  koji  je  bio  postavljen  na  levo  krilo  i  
δὲ  τεταγμένος  ἐτύγχανεν  ἐπὶ  τῷ  εὐωνύμῳ  τοῦ  ἱππικοῦ  ἄρχων·∙  ὡς  δ'   vodio   konjicu.   Kada   je   čuo   da   je   Kir   ubijen,   pobegli   su   i   Arijej   i   cela  
ᾔσθετο  Κῦρον  πεπτωκότα,  ἔφυγεν  ἔχων  καὶ  τὸ  στράτευμα  πᾶν  οὗ   njegova  vojska.  
ἡγεῖτο.    
  GLAVA  10.  
10.1  Ἐνταῦθα  δὴ  Κύρου  ἀποτέμνεται  ἡ  κεφαλὴ  καὶ  ἡ  χεὶρ  ἡ  δεξιά.   Nastavak  bitke.  Različito  kretanje  suprotstavljenih  vojski.  

45
βασιλεὺς  δὲ  [καὶ  οἱ  σὺν  αὐτῷ]  διώκων  εἰσπίπτει  εἰς  τὸ  Κύρειον   §1.  Zatim  su  Kiru  odsekli  glavu  i  desnu  ruku103  a  Kraljeva  vojska  navali  
στρατόπεδον·∙  καὶ  οἱ  μὲν  μετὰ  Ἀριαίου  οὐκέτι  ἵστανται,  ἀλλὰ   na   Kirov   logor.   Arijejeva   vojska   nije   se   odupirala   nego   je   pobegla   u  
φεύγουσι  διὰ  τοῦ  αὑτῶν  στρατοπέδου  εἰς  τὸν  σταθμὸν  ἔνθεν   svoj  logor,  a  to  je  bilo  mesto  odakle  su  krenuž  i  bilo  je,  kažu,  udaljeno  
ὡρμῶντο·∙  τέτταρες  δ'  ἐλέγοντο  παρασάγγαι  εἶναι  τῆς  ὁδοῦ.   22  kilometra.  
10.2  βασιλεὺς  δὲ  καὶ  οἱ  σὺν  αὐτῷ  τά  τε  ἄλλα  πολλὰ  διαρπάζουσι  καὶ   §2.   Kraljeva   vojska   je   mnogo   toga   opljačkala,   a   zarobili   su   i  
τὴν  Φωκαΐδα  τὴν  Κύρου  παλλακίδα  τὴν  σοφὴν  καὶ  καλὴν  λεγομένην   Fokiđanku104,   Kirovu   ljubavnicu,   za   koju   govore   da   je   bila   pametna   i  
εἶναι  λαμβάνει.   lepa  i  odveli  su  je  sa  sobom.  
10.3  ἡ  δὲ  Μιλησία  ἡ  νεωτέρα  ληφθεῖσα  ὑπὸ  τῶν  ἀμφὶ  βασιλέα   §3.   A   uhvaćena   Milećanka,   koja   je   bila   mlađa, 105  pobegla   je   od  
ἐκφεύγει  γυμνὴ  πρὸς  τῶν  Ἑλλήνων  οἳ  ἔτυχον  ἐν  τοῖς  σκευοφόροις   Kraljeve   vojske   bez   odeće 106  ka   Helenima   koji   su   bili   zaduženi   za  
ὅπλα  ἔχοντες  καὶ  ἀντιταχθέντες  πολλοὺς  μὲν  τῶν  ἁρπαζόντων   čuvanje   prtljaga   i   koji   su   bili   pod   oružjem.   Zauzevši   položaj,   oni   su  
ἀπέκτειναν,  οἱ  δὲ  καὶ  αὐτῶν  ἀπέθανον·∙  οὐ  μὴν  ἔφυγόν  γε,  ἀλλὰ  καὶ   pobili   mnoge   pljačkaše,   mada   su   i   neki   od   njih   poginuli.   Ipak   nisu  
ταύτην  ἔσωσαν  καὶ  τἆλλα,  ὁπόσα  ἐντὸς  αὐτῶν  καὶ  χρήματα  καὶ   pobegli,   već   su   spasli   i   nju,   i   novac,   i   robove,   i   sve   što   im   je   bilo  
ἄνθρωποι  ἐγένοντο,  πάντα  ἔσωσαν.   povereno.  
10.4  ἐνταῦθα  διέσχον  ἀλλήλων  βασιλεύς  τε  καὶ  οἱ  Ἕλληνες  ὡς   §4.  Tada  su  Kralj  i  glavna  helenska  vojska  bili  udaljeni  jedni  od  drugih  
τριάκοντα  στάδια,  οἱ  μὲν  διώκοντες  τοὺς  καθ'  αὑτοὺς  ὡς  πάντας   oko   5,5   kilometara:   Heleni   su   progonili   one   ispred   sebe   kao   da   su   ih  
νικῶντες,  οἱ  δ'  ἁρπάζοντες  ὡς  ἤδη  πάντες  νικῶντες.   potpuno   pobedili,   a   Kraljevi   ljudi   su   im   pljačkali   logor   kao   da   su   oni  
  pobedili.  
10.5  ἐπεὶ  δ'  ᾔσθοντο  οἱ  μὲν  Ἕλληνες  ὅτι  βασιλεὺς  σὺν  τῷ  στρατεύματι   §5.   Zatim   su   Heleni   čuli   da   je   Kralj   sa   svojom   vojskom   u   njihovom  
ἐν  τοῖς  σκευοφόροις  εἴη,  βασιλεὺς  δ'  αὖ  ἤκουσε  Τισσαφέρνους  ὅτι  οἱ   logoru,  a  Kralj  je  doznao  od  Tisaferna  da  su  Heleni  razbili  one  nasuprot  

103
 u   Plutarhovim   životopisima   (Artakserkso)   kaže   se   da   je   to   “učinjeno   po   zakonu   Persijanaca”,   drugi   da   je   po   naređenju   Kralja,   a   treći   da   je   to  
učinio,   takođe   po   Kraljevom   naređenju,   neki   Masabat.   Kralj   je   to   učinio   da   bi   kaznio   svoju   i   Kirovu   majku   Parisatidu,   zbog   njene   veće  
privrženosti  Kiru.  
104
 Kir  ju  je  zvao  Aspazija.  Bila  je  poreklom  iz  Fokide.  Prodata  je  kao  robinja,  ali  je  Kir  oslobodio  i  promenio  joj  ime.  Artakserkso  ju  je  uzeo  u  svoj  
harem,  sa  ostapih  360  žena  (Plutarh).  
105
 tj.  mlađa  od  Aspazije,  druga  Kirova  ljubavnica.  Grčki  običaj  je  bio  da  žene  koje  su  imale  takvu  ulogu  ne  zovu  imenom,  već  po  nazivu  grada  
rođenja.  
106
 u  originalu  “gola”  (γυμνή).  
46
Ἕλληνες  νικῷεν  τὸ  καθ'  αὑτοὺς  καὶ  εἰς  τὸ  πρόσθεν  οἴχονται   sebe  i  da  ih  i  dalje  gone.  Kralj  je  tada  ponovo  okupio  svoje  i  postavio  ih  
διώκοντες,  ἔνθα  δὴ  βασιλεὺς  μὲν  ἁθροίζει  τε  τοὺς  ἑαυτοῦ  καὶ   u   bojni   red.   Klearh   je   pozvao   Proksena,   koji   mu   je   bio   najbliži,   i  
συντάττεται,  ὁ  δὲ  Κλέαρχος  ἐβουλεύετο  Πρόξενον  καλέσας   savetovao   se   sa   njim   da   li   da   pošalje   deo   vojske   ili   da   svi   krenu   u  
(πλησιαίτατος  γὰρ  ἦν),  εἰ  πέμποιέν  τινας  †ἢ  πάντες  ἴοιεν  ἐπὶ  τὸ   oslobađanje  logora.  
στρατόπεδον  ἀρήξοντες†.    
10.6  ἐν  τούτῳ  καὶ  βασιλεὺς  δῆλος  ἦν  προσιὼν  πάλιν,  ὡς  ἐδόκει,   §6.   Utom   je   postalo   očito   da   im   se   i   Kralj   približava,   kako   izgleda,   iz  
ὄπισθεν.  καὶ  οἱ  μὲν  Ἕλληνες  στραφέντες  παρεσκευάζοντο  ὡς  ταύτῃ   pozadine.   Heleni   su   se   tada   okrenuli   i   smatrajući   da   će   ih   odatle  
προσιόντος  καὶ  δεξόμενοι,  ὁ  δὲ  βασιλεὺς  ταύτῃ  μὲν  οὐκ  ἦγεν,  ᾗ  δὲ   napasti  spremili  su  se  za  ponovnu  bitku.  Međutim,  Kralj  ih  nije  napao  
παρῆλθεν  ἔξω  τοῦ  εὐωνύμου  κέρατος  ταύτῃ  καὶ  ἀπῆγεν,  ἀναλαβὼν   nego   je   isto   tako   kao   što   je   i   prethodno   učinio,   prošao   pored   njihovog  
καὶ  τοὺς  ἐν  τῇ  μάχῃ  πρὸς  τοὺς  Ἕλληνας  αὐτομολήσαντας  καὶ   levog   krila,   priključujući   one   koji   su   tokom   bitke   pobegli   pred  
Τισσαφέρνην  καὶ  τοὺς  σὺν  αὐτῷ.   Helenima,  kao  i  Tisaferna  i  njegove  vojnike.  
10.7  ὁ  γὰρ  Τισσαφέρνης  ἐν  τῇ  πρώτῃ  συνόδῳ  οὐκ  ἔφυγεν,  ἀλλὰ   §7.   Jer   Tisaferno   u   prvom   sudaru   sa   Helenima   nije   pobegao,   već   je  
διήλασε  παρὰ  τὸν  ποταμὸν  κατὰ  τοὺς  Ἕλληνας  πελταστάς·∙  διελαύνων   prošao  pored  reke  i  napao  helenske  peltaste.  Probijajući  se,  nije  ubio  
δὲ  κατέκανε  μὲν  οὐδένα,  διαστάντες  δ'  οἱ  Ἕλληνες  ἔπαιον  καὶ   nijednog   čoveka,   pošto   su   se   Heleni   rastavili 107  i   tukli   njegove  
ἠκόντιζον  αὐτούς·∙  Ἐπισθένης  δὲ  Ἀμφιπολίτης  ἦρχε  τῶν  πελταστῶν   mačevima   i   kopljima.   Peltaste   je   vodio   Episten   iz   Amfipolisa   i,   kažu,  
καὶ  ἐλέγετο  φρόνιμος  γενέσθαι.   pokazao  se  kao  veoma  vešt  u  toj  borbi.  
   
  Heleni  ponovo  nateruju  varvare  u  bekstvo.  
10.8  ὁ  δ'  οὖν  Τισσαφέρνης  ὡς  μεῖον  ἔχων  ἀπηλλάγη,  πάλιν  μὲν  οὐκ   §8.  Tada  je  Tisaferno,  videvši  da  ne  prolazi  dobro,  odustao  od  napada  i  
ἀναστρέφει,  εἰς  δὲ  τὸ  στρατόπεδον  ἀφικόμενος  τὸ  τῶν  Ἑλλήνων  ἐκεῖ   krenuo   na   helenski   logor   gde   je   našao   i   Kralja,   i   onda   su   obojica  
συντυγχάνει  βασιλεῖ,  καὶ  ὁμοῦ  δὴ  πάλιν  συνταξάμενοι  ἐπορεύοντο.   ponovo  postrojili  bojni  red  i  krenuli  u  napad.  
10.9  ἐπεὶ  δ'  ἦσαν  κατὰ  τὸ  εὐώνυμον  τῶν  Ἑλλήνων  κέρας,  ἔδεισαν  οἱ   §9.  Pošto  su  se  oni  nalazili  nasuprot  njihovom  levom  krilu,  Heleni  su  se  
Ἕλληνες  μὴ  προσάγοιεν  πρὸς  τὸ  κέρας  καὶ  περιπτύξαντες   bojali   da   im   ne   napadnu   to   krilo   i   izvrše   opkoljavanje   sa   obe   strane,  
ἀμφοτέρωθεν  αὐτοὺς  κατακόψειαν·∙  καὶ  ἐδόκει  αὐτοῖς  ἀναπτύσσειν   posle  čega  bi  svi  izginuli.  Mislili  su  da  treba  izviti  levo  krilo  i  postaviti  se  

107
 konjica  je  upala  u  pešačke  redove,  ali  je  bila  opkoljena  i  nije  mogla  da  deluje,  već  je  trpela  gubitke  u  bliskoj  borbi.  Konjica  je  obično  nanosila  
najveće   gubitke   pri   gonjenju   već   razbijenog   neprijatelja.   U   to   doba   konjica   nije   mogla   da   savlada   organizovanu   tešku   pešadiju.   To   je   bilo  
moguće  tek  u  12.  veku,  sa  formiranjem  oklopljene  teške  konjice.  
47
τὸ  κέρας  καὶ  ποιήσασθαι  ὄπισθεν  τὸν  ποταμόν.   tako  da  im  reka  bude  pozadi.  
10.10  ἐν  ᾧ  δὲ  ταῦτα  ἐβουλεύοντο,  καὶ  δὴ  βασιλεὺς  παραμειψάμενος   §10.   Dok   su   razmišljali   o   tome,   Kralj   se   žurno   postavio   u   isti   položaj  
εἰς  τὸ  αὐτὸ  σχῆμα  κατέστησεν  ἀντίαν  τὴν  φάλαγγα  ὥσπερ  τὸ  πρῶτον   nasuprot  helenske  falange  u  kojem  se  nalazio  u  prethodnom  sudaru.  
μαχούμενος  συνῄει.  ὡς  δὲ  εἶδον  οἱ  Ἕλληνες  ἐγγύς  τε  ὄντας  καὶ   Kada  su  Heleni  videli  da  su  se  približili  i  postavili  u  bojni  red  nasuprot  
παρατεταγμένους,  αὖθις  παιανίσαντες  ἐπῇσαν  πολὺ  ἔτι   njih,  odmah  su  zapevali  pean  i  još  srčanije  krenuli  napred.  
προθυμότερον  ἢ  τὸ  πρόσθεν.    
10.11  οἱ  δ'  αὖ  βάρβαροι  οὐκ  ἐδέχοντο,  ἀλλὰ  ἐκ  πλέονος  ἢ  τὸ  πρόσθεν   §11.  A  varvari  opet  nisu  izdržali,  nego  su  se  još  ranije  razbežali  i  Heleni  
ἔφευγον·∙  οἱ  δ'  ἐπεδίωκον  μέχρι  κώμης  τινός·∙   su  ih  gonili  do  nekakvog  sela108  i  tu  su  se  zaustavili.  
10.12  ἐνταῦθα  δ'  ἔστησαν  οἱ  Ἕλληνες·∙  ὑπὲρ  γὰρ  τῆς  κώμης  γήλοφος   §12.   Iznad   tog   sela   bio   je   brežuljak,   na   kojem   su   se   oni   oko   Kralja  
ἦν,  ἐφ'  οὗ  ἀνεστράφησαν  οἱ  ἀμφὶ  βασιλέα,  πεζοὶ  μὲν  οὐκέτι,  τῶν  δὲ   okrenuli   kao   za   borbu:   nije   bilo   pešadije,   a   brežuljak   je   bio   pun  
ἱππέων  ὁ  λόφος  ἐνεπλήσθη,  ὥστε  τὸ  ποιούμενον  μὴ  γιγνώσκειν.  καὶ   konjanika,  tako  da  se  nije  moglo  razaznati  šta  se  događa,  Govorilo  se  
τὸ  βασίλειον  σημεῖον  ὁρᾶν  ἔφασαν  αἰετόν  τινα  χρυσοῦν  ἐπὶ  πέλτῃ   da   je   tamo   viđen   kraljev   znak,   koplje   sa   zlatnim   orlom   raširenih   krila  
†ἐπὶ  ξύλου†  ἀνατεταμένον.   na  štitu.  
10.13  ἐπεὶ  δὲ  καὶ  ἐνταῦθ'  ἐχώρουν  οἱ  Ἕλληνες,  λείπουσι  δὴ  καὶ  τὸν   §13.   Kako   su   Heleni   nastupali   u   tom   pravcu,   videlo   se   da   konjanici  
λόφον  οἱ  ἱππεῖς·∙  οὐ  μὴν  ἔτι  ἁθρόοι  ἀλλ'  ἄλλοι  ἄλλοθεν·∙  ἐψιλοῦτο  δ'  ὁ   napuštaju  brežuljak,  i  to  ne  u  grupama  već  svako  na  svoju  stranu.  Tako  
λόφος  τῶν  ἱππέων·∙  τέλος  δὲ  καὶ  πάντες  ἀπεχώρησαν.   se  ispraznio  brežuljak  i  svi  konjanici  su  najzad  otišli.  
10.14  ὁ  οὖν  Κλέαρχος  οὐκ  ἀνεβίβαζεν  ἐπὶ  τὸν  λόφον,  ἀλλ'  ὑπ'  αὐτὸν   §14.   Klearh   se   ipak   nije   uspeo   sa   vojskom   na   uzvišenje,   već   je  
στήσας  τὸ  στράτευμα  πέμπει  Λύκιον  τὸν  Συρακόσιον  καὶ  ἄλλον  ἐπὶ   zaustavio   vojsku   ispred,   pa   je   poslao   Likiona   Sirakužanina   sa   još  
τὸν  λόφον  καὶ  κελεύει  κατιδόντας  τὰ  ὑπὲρ  τοῦ  λόφου  τί  ἐστιν   jednim   vojnikom   da   se   popne   na   brežuljak   i,   osmotrivši,   javi   mu   šta   se  
ἀπαγγεῖλαι.   iza  njega  nalazi.  
10.15  καὶ  ὁ  Λύκιος  ἤλασέ  τε  καὶ  ἰδὼν  ἀπαγγέλλει  ὅτι  φεύγουσιν  ἀνὰ   §15.  Likion  je  odjahao  i,  pošto  je  osmotrio,  javio  je  da  neprijatelji  beže  
κράτος.  σχεδὸν  δ'  ὅτε  ταῦτα  ἦν  καὶ  ἥλιος  ἐδύετο.   iz  sve  snage.  Dok  se  sve  to  događalo,  sunce  je  već  zalazilo109.  
10.16  ἐνταῦθα  δ'  ἔστησαν  οἱ  Ἕλληνες  καὶ  θέμενοι  τὰ  ὅπλα   §16.  Heleni  su  stali,  spustili  oružje  i  odmorili  se.  Već  su  se  čudili  zašto  
ἀνεπαύοντο·∙  καὶ  ἅμα  μὲν  ἐθαύμαζον  ὅτι  οὐδαμοῦ  Κῦρος  φαίνοιτο   se   Kir   ne   pojavljuje,   niti   iko   dolazi   u   njegovo   ime.   Tada   nisu   znali   da   je  
οὐδ'  ἄλλος  ἀπ'  αὐτοῦ  οὐδεὶς  παρῄει·∙  οὐ  γὰρ  ᾔδεσαν  αὐτὸν   poginuo,   već   su   mislili   da   se   udaljio   goneći   neprijatelja,   ili   da   žuri   da  

108
 to  je  Kunaksa,  oko  90  km  od  Vavilona  (danas  Khan-­‐Hazna).  
109
 ἥλιος  ἐδύετο  -­‐  oko  19  časova.  
48
τεθνηκότα,  ἀλλ'  εἴκαζον  ἢ  διώκοντα  οἴχεσθαι  ἢ  καταληψόμενόν  τι   nešto  zaposedne.  
προεληλακέναι·∙    
10.17  καὶ  αὐτοὶ  ἐβουλεύοντο  εἰ  αὐτοῦ  μείναντες  τὰ  σκευοφόρα   §17.   Razmišljali   su   da   li   da   ostanu   tu   gde   su   i   doteraju   svoj   prtljag   iz  
ἐνταῦθα  ἄγοιντο  ἢ  ἀπίοιεν  ἐπὶ  τὸ  στρατόπεδον.  ἔδοξεν  αὐτοῖς   logora,  ili  da  odu  u  logor.  Zaključili  su  da  treba  ipak  da  se  vrate  u  logor.  
ἀπιέναι·∙  καὶ  ἀφικνοῦνται  ἀμφὶ  δορπηστὸν  ἐπὶ  τὰς  σκηνάς.   I  tako  su  stigli  do  šatora  u  vreme  večere110.  
10.18  ταύτης  μὲν  τῆς  ἡμέρας  τοῦτο  τὸ  τέλος  ἐγένετο.   §18.   Tako   se   završio   dan.   Došavši   u   logor,   videli   su   da   im   je   imovina  
καταλαμβάνουσι  δὲ  τῶν  τε  ἄλλων  χρημάτων  τὰ  πλεῖστα  διηρπασμένα   najvećim  delom  opljačkana,  isto  kao  i  jelo  i  piće.  Opljačkana  su  i  kola  
καὶ  εἴ  τι  σιτίον  ἢ  ποτὸν  ἦν,  καὶ  τὰς  ἁμάξας  μεστὸς  ἀλεύρων  καὶ  οἴνου,   sa  ječmom  i  vinom  koja  je  Kir  spremio  da  ih  da  Helenima  ako  nastane  
ἃς  παρεσκευάσατο  Κῦρος,  ἵνα  εἴ  ποτε  σφόδρα  τὸ  στράτευμα  λάβοι   veća   nestašica   hrane   u   vojsci.   Bilo   je,   kažu,   400   takvih   kola   i   njih   je  
ἔνδεια,  διαδιδοίη  τοῖς  Ἕλλησιν  (ἦσαν  δ'  αὗται  τετρακόσιαι,  ὡς   opljačkala  Kraljeva  vojska.  
ἐλέγοντο,  ἅμαξαι),  καὶ  ταύτας  τότε  οἱ  σὺν  βασιλεῖ  διήρπασαν.    
10.19  ὥστε  ἄδειπνοι  ἦσαν  οἱ  πλεῖστοι  τῶν  Ἑλλήνων·∙  ἦσαν  δὲ  καὶ   §19.  Najveći  broj  Helena  je  ostao  bez  večere,  a  nisu  stigli  ni  da  ručaju  
ἀνάριστοι·∙  πρὶν  γὰρ  δὴ  καταλῦσαι  τὸ  στράτευμα  πρὸς  ἄριστον   jer   se   Kralj   pojavio   pre   nego   što   se   vojska   zaustavila   radi   obroka.   Tako  
βασιλεὺς  ἐφάνη.  ταύτην  μὲν  οὖν  τὴν  νύκτα  οὕτω  διεγένοντο.   su  proveli  noć.  
   
 

110
 δορπηστός  -­‐  oko  20-­‐21  čas.  
49