¤×Í¡ÒÃÃÙŒ¨Ñ¡ÊÃþ¤Ø³¢Í§Çѵ¶Ø·Õè¹íÒÁÒ㪌໚¹ÂÒÃÑ¡ÉÒâä

à¾ÃÒÐÃʢͧµÑÇÂÒ¨ÐÁÕÊÃþ¤Ø³ã¹¡ÒÃÃÑ¡ÉÒâ䵋ҧ¡Ñ¹
ẋ§à»š¹ 2 ÅѡɳФ×Í ÂÒÃÊ»Ãзҹ áÅÐÃʢͧµÑÇÂÒ
ยารสประทาน แบ่งเป็ น ๓ รส ได้แก่ เย็น ร้อน สุขมุ
รสของตัวยา แบ่งออกเป็ นยา ๔ รส ๖ รส ๘ รส และยา ๙ รส

ยารสเย็น ได้แก่ พืช เขาสัตว์ เขีย้ วสัตว์ ธาตุ เช่น ยามหานิล ยามหากาฬ ยาเขียว
ยารสร้อน ได้แก่ พืช สัตว์ ธาตุ เช่น เบญจกูล ตรีกฎุก เหง้าขิง กระเพรา เช่น ยาไฟ
ประลัยกัลป์ ยาสัณฑฆาต ยาประสะกานพลู
ยารสสุขมุ ได้แก่ พืช สัตว์ ธาตุ ทีไ่ ม่รอ้ น เช่น โกศเทียน กฤษณา กระลําพัก จันทร์เทศ
เครือ่ งเทศทีไ่ ม่รอ้ น เช่น ยาหอมอินทจักร ยาหอมเนาวโกศ ยาสังข์วชิ ยั
รสยา ๔ ธาตุวภิ งั ค์
๑. ยารสฝาด ซาบไปในผิวเนื้อและเส้นเอ็น
๒. ยารสเผ็ด ซาบไปในผิวหนังทุกเส้นขน
๓. ยารสเค็ม ซาบไปในทุกเส้นเอ็นและกระดูกทัวสรรพางค์
่ กาย
๔. ยารสเปรีย้ ว ซาบไปใสเส้นเอ็นทัวสรรพางค์
่ กาย
รสยา ๖ ธาตุวโิ ยคสาร
๑. มธุระ คือ รสหวานชอบกับตาให้เจริญรสธาตุ
๒. อ้มพิระ คือ รสเปรีย้ ว ทําให้ดี ลม เสลดอนุโลม ใช้ไม่เป็ นเกิดโทษ
๓. ลวณะ คือ รสเค็ม เผาโทษเขฬะ (นํ้าลาย) ให้เจริญไฟธาตุ
๔. กฎุกะ คือ รสเผ็ด กระทําให้กาํ ลังน้อย ระงับความเกลียดคร้าน ทําให้อาหารสุก
๕. ติตติกะ คือ รสขม เจริญไฟธาตุ แก้รอ้ น กระหายนํ้า ให้ให้มตู ร คูถบริสทุ ธิ ์
๖. กะสาวะ คือ รสฝาด เจริญไฟธาตุ แก้กระหายนํ้า เจริญผิวกายและเนื้อ
รสยา ๘ ธาตุววิ รณ์ ยาแสลงกับโรคต่าง ๆ
เผ็ด ขม ฝาด ลมกําเริ บ ผีเขย่าฝ่ าโลง
๑. รสขม ย่อมซาบไปตามผิวหนัง เผ็ด เปรีย้ ว เค็ม ดีกาํ เริ บ ผัวแปดคนดีกาํ เริ บ
๒. รสฝาด ย่อมซาบมังสา(เนื้อ) หวาน เปรีย้ ว เค็ม เสลดกําเริ บ วิ่ งไปคลายเสลด
๓. รสเค็ม ซาบส้นเอ็น ฝา > ฝาด > เนื้ อ
๔. รสเผ็ดร้อน ซาบกระดูก ขวด > ขม > หนัง
ใคร > เค็ม > เอ็น
๕. รสหวาน ซึมซาบลําใส้ใหญ่ ร้อย > ร้อน > กระดูก
๖. รสเปรีย้ ว ซาบลําใส้น้อย ไว้ > หวาน > ลําไส้ใหญ่
๗. รสเย็นหอม ซาบหัวใจ ปา > เปรีย้ ว > ลําไส้เล็ก
หัว > หอม > หัวใจ
๘. รสมัน ซาบทีข่ อ้ ต่อทัง้ ปวง มัน > มัน > ข้อต่อ
รสยา 9 รส
1.รสฝาด สมาน
2.รสหวาน ซาบเนื้อ
3.รสเมาเบื่อ แก้พษิ
4.รสขม แก้ดแี ละโลหิต
5.รสเผ็ดร้อน แก้ลมจุดเสียด ขับผายลม
6.รสมัน ซาบเส้นเอ็น
7.รสหอมเย็น บํารุงหัวใจ ตับ ปอด
8.รสเค็ม บํารุง ผิวหนัง ชําระเมือกมันในลําไส้
9.รสเปรีย้ ว ขับเสมหะ แก้ไอ ระบายอุจระ
10. รสจืด ขับปสั สาวะ
 รสยาประจําธาตุ
ดิน ฝาด หวาน มัน เค็ม เก็กจํา ฝนั ว่า มีเคราะ
นํ้า เปรีย้ ว ขม เมาเบื่อ เก็กจํา ปา ข้าง บ้าน
ลม สุขมุ เผ็ดร้อน เก็กจํา สุก เผ็ด
ไฟ เย็น จืด เก็กจํา เย็น ใจ
รสยาประจําวัย
ประถมวัย เกิด-16 ปี อาโป เสมหะ หวานเปรีย้ วขม ปฐมวัย
มัฌชิวยั 16-32 ปี อาโป โลหิตและดี เปรีย้ วฝาด เปรีย้ วเค็ม ขม
ปจั ฉิมวัย 32-64-สินอายุ วาโย วาตะ ขมร้อน หอม เค็ม ฝาด
ขับรถหาคนเผ้า
 รสยาประจําฤดู
วสันต์ฤดู
10.00
14.00
22.00 ฝน วาโย วาตะ 02.00
ร้อน สุขมุ

ร้อน เตโช ปิตตะ หนาว อาโป เสมหะ

คิมหันต์ฤดู จืด เย็น สุขมุ เปรีย้ ว เหมันต์ฤดู

06.00
18.00
รสยาประจํากาล 3 ถามนํ้ากษัยยา

10.00 14.00
อาโป
22.00 02.00
โลหิต ขม
ยาม2

อาโป เสมหะ ยาม1 ยาม3 วาโย วาตะ

เสมหะ เปรีย้ ว ร้อน

06.00
18.00
รสยาประจํากาล 4 12.00
ถามสมุฐาน 24.00

โลหิต ดี
อาโป ยาม2 ยาม3 อาโป 15.00
09.00
ยาม1 ยาม4 03.00
21.00
อาโป เสมเหะ วาโย วาตะ
ลม

06.00
18.00
รส เย็น ร้อน สุขมุ
ประทาน เตโช วาโย อาโป
ยาที่ใช้ ยามหานิล ธรณีสตั ฆาต ยาหอมนวโกฐ
ยาสังฆวิ ชยั
ตารางท่องจํารสยา
ยาเขียว ยา ยาประสะ
ยาหอมอิ นทรจักร
มหากาฬ กานพลู

ตัวยาที่ใช้ ใบไม้ เขาสัตว์ ขิง พริกไทย โกศเทียน เกสร

เขียวสัตว์ กะเพราะ ขอนดอก
กะลังพัก

4 รส ฝาด เผ็ด เค็ม เปรีย้ ว

วิ ภงั ค์ เนื้อ เส้นเอ็น ผิวหนัง เส้นขน ทุกเส้นเอ็น กะดูก เส้นเอ็นทัวสพรรค์
นายอําเภอ ผัวข้า ทัวสพรรค์
่ กายอดกก กาย อีแก่

6 รส ฝาด เผ็ด เค็ม เปรีย้ ว หวาน ขม

วิ โยคสาร กสาวะ กฎุกะ ลวณะ อัมพิ ระ มธุรส ติ ดติ กะ
เจริญผิวกาย ระงับความ เผาโทษ เผา ลม ดี เสลด ชอบกับตา แก้กระหายนํ้า
เจริญรสธาตุ ทําให้มตู รและ
และเนื้อ เกียจคร้าน เขฬะ คูถบริสุทธิ ์

8 รส ฝาด เผ็ด เค็ม เปรีย้ ว หวาน ขม มัน หอมเย็น

วิ วรณ์ เนื้ อ กระดูก เอ็น ลําใส้น้อย ลําไส้ใหญ่ หนัง ข้อต่อเส้นเอ็น หัวใจ
9 รส ฝาด เผ็ด เค็ม เปรีย้ ว หวาน ขม มัน หอมเย็น เมาเบื่อ
สมาน ลมถอยถด หนัง เสมหะ ซาบเนื้อ ดี โลหิต เส้นเอ็น หัวใจ พิษ
แสลง แสลงเตโช บํารุงเตโช กระเพาะ นํ้าเหลือง ฟันผุ จุดเสียด เสมหะพิการ แก้เตโช แก้อาโป
เสีย นํ้าเหลืองเสีย แน่ เฟ้ อ
9 รส ท้องผูก ไข้ตวั ร้อน อาหารเป็ น จุดเสียว หัวใจ
ท้องเสีย ไข้ เบาหวาน หัวใจพิ การ
แผล ลมปว่ ง พิการ ไอ