ANG PAGTATALATA

Kayarian ng alinmang sulatin

PAKSANG PANGUNGUSAP

• Nagsasaad ng pangunahing kaisipan o pinakadiwa ng talata

• Kadalasang matatagpuan sa panimulang pangungusap pa lamang

2 URI NG PAKSANG PANGUNGUSAP

• LANTAD – sa unang tingin pa lamang ay nakikita o napapansin na ng

bumabasa

• DI-LANTAD – padetalyadong ipinahihiwaatig lamang

TALATA

Isang pangungusap na nagsasaad ng isang buong diwa o lipon ng mga

pangungusap na ang bawat inihahayag na kaisipan ay nafofokus sa pagbuo
ng iisang diwa o talata. Ang bawat pangungusap ay kailangang
magkakaugnay tungkol sa pangunahing kaisipan o paksa ng talata. Malimit
ang nasa unahan o hulihan ang paksang pangungusap. Ito ang naglalaman
ng diwa ng talata.

4 NA URI NG TALATA

1. PANIMULANG TALATA – dito nakikita o nahihiwatigan ang paksa ng

talata at ang layunin ng may-akda sa pagtatalakay na maaaring
pagsasalaysay, paglalarawan, paglalahad o pagmamatawid.

Katangiang Dapat taglayin ng mabuting panimulang Pangungusap

• Kailangang makatawag ito ng pansin

• Nagpapahiwatig na ito ang nilalaman ng talata

• Nang-aaakit sa mambabasang magtanong tungkol sa paksa

 2. TALATANG GANAP – binubuo ng mga kaisipang nagpapaabante sa
pangunahing diwang hangad palawakin ng may-akda para sa karagdagang
kabatiran ng mambabasa.

3. TALATANG PAGLILIPAT-DIWA – nilalagom ng talatang ito ang diwa ng

sinundang mga talata, o kaya’y nagsisilbing tagapag-ugnay ito ng sinusundan
at ng sumusunod pa. Ito rin ay madaling kilalanin ang uring ito dahil gumagamit
dito ng mga salita o ng mga parilala na tumutulong bilang clue o pananda.

NAGKAKAKLASIFIKA SA TALATANG PAGLILIPAT- DIWA

 Paghahambing gaya ng, katulad ng, kawangis ng, at iba pang panulad

 Pagdaragdag gayundin, saka, pati, at

 Pagbubuod sa maikling salita, sa medaling sabi, kaya nga, sa mga

nabanggit, atbp.

 Pagsalungat datapwat, sa kabilang dako, subalit, bagama’t, ngunit,

kahiman

 Pagpapalipas Samantala, habang, di-kaginsa-ginsa, kapagdaka, di

nagtagal, hanggang, atbp.

 Pagreresulta o bunga o kinalabasan Kung gayon, sa wakas, sa bandang

huli, atbp.

4. TALATANG PABUOD – pangwakas na talata. Binibigyang-linaw ang

lahat: mahahalagang pahayag na nabanggit sa nauna at layunin ng may-
akda sa sulatin.

DAPAT TANDAAN SA PAGBUO NG ISANG TALATA

 Sinimulang makatawag-pansin ang talata

 May isang paksang pangungusap dapat sa bawat talata
 Bawat pangungusap sa talata ay tumutulong sa pagpapaliwanag sa
paksang pangungusap
 Ayusin sa lohikal na pagkakasunod-sunod ang mga pangungusap
 Mabisang iklian lamang ang mga pangungusap para madaling
malinawan
 Tapusin ang talata sa efektibong pamamaraan din.
1. KAISAHAN – iisa ang direksyong tinutunton ng bawat pangungusap
pangungusap, walang lumilihis, bagkos, umaagapay sa pagbuo ng malinaw na
diwa
2. KAKIPILAN Kaugnayan at kaiklian ng mga pananalita ang tinutukoy ng
salitang kakipilan

3. IMFASIS Nasa pagpili ng tama’t tiyak na salitang idinedetalye sa

pangungusap o dili kaya’y tahas na tinutukoy ang salita o lantarang
ipinahihiwatig o obvious.

KATANGIAN NG ISANG MAHUSAY NA TALATA

1.KAISAHAN
Ang mga pangungusap ay umiikot sa iisang diwa. Walang kaisahan ang
talata kung watak- watak ang ideyang ipinahayag ng bawat pangungusap.
Kailangang lahat ng pangungusap ay magkatulong-tulong na mapalitaw ang
kaisipang nais palabasin.
2. KAUGNAYAN
Kailangang magkakaugnay ang mga pangungusap upang magpatuloy
ang daloy ng diwa mula sa simula hanggng sa dulo ng pahayag
3. KAANYUAN
Ang talata ay maaring buuin, ayusin at linangin ayin sa lugar o
heograpiya, ayon sa kahalagahan o ayon sa kasukdulan.

MGA DAPAT ISAALANG-ALANG SA PAGSULAT NG MGA TALATA

1. Dapat na may pasok o indensyon sa pasimula ng talata. Ang pasok o
indensyon ay isang pulgada mula sa palugit (margin) kung sulat kamay o
limang espasyo kung makinilyado.
2. Dapat din may espasyo sa gawaing kanan ng papel, hindi sagad sa dulo,
kalahati ng sukat ng palugit sa gawing kaliwa hindi kasama ang paok o
indensyon.
3. Sa bahaging may tuwirang sinabi (direct quotation), nararapat itong ihiwalay
sa punong talata.
4. Nababatay ang haba ng talata sa mga sumusunod:
a. haba ng sulatin
b. kahalagahan at pagiging masalimuot ng paksa
5. Maaring sulating isang talata ang punong kaisipan at ang haba nito ay
naaayon na sumusulat sapagkat siya ang makakapagpapasya sa
kahalagahan ng talata. Mabisa naman ang maikling talat kung may sigla at
kilos ang kaisipang nakapaloob dito.

MGA BAHAGI NG ISANG TALATA

Ang isang mabuting talata ay nahahati sa tatlong bahagi. Ang mga ito
ay ang mga sumusunod:
PANIMULANG PANGUNGUSAP
Ang isang mabuting panimulang pangungusap ay nagtataglay ng mga
sumusunod na katangian
a. Sinisimulan ang talata
b. Tumatawag ng pansin sa bumabasa
c. Nagpapahiwatig ng nilalaman ng talata d. Humihikayat sa bumabasa
para magtanong tungkol sa paksa
GITNANG PANGUNGUSAP
Ang mga pangungusap na magkakaugnay na sumusunod sa
panimulang pangungusap.
PANGWAKAS NA PANGUNGUSAP
Ang pangungusap na ito ang nagbibigay ng huling detalye, buod ng
talata o maaring nagbibigay ng palagay o opinyin sa paksa ng talata.
PAMAMARAAN AT KAAYUSAN NG MGA PANGUNGUSAP AT TALATA
AYON SA PANAHON
Ang paghahanay ng mga pangungusap ay umaalinsunod sa
pagkakasunod-sunod ng mga pangyayari. Ang pamamaraang ito ay
ginagamit sa mga pagsasalay say at pagpapaliwanag.
AYON SA LUNAN
Ginagamit sa pagsasaad ng mga bagay na makikita sa pagtanaw buhat
sa itaas pababa, buhat sa ibaba, paitaas mula sa kaliwa, pakanan, mula sa
kanan, pakaliwa atpb.
AYON SA KAHALAGAHAN
Inaayos at inihahanay ang mga pangungusap ayon sa kahalagahan ng
mga kaisipan ng mga bahagai ng isang kabuuan. Itinatampok muna ang mga
pangunahing kaisipan o bahagi. Gumamit ng iba’t-ibang uri ng pangungusap.
a.paturol
b.pautos
c.patanong
d.padamdam
Paikliin o pahabain
Karaniwan o di-karaniwang ayos

MGA PANGUNGUSAP SA TALATA

Hindi nakakawili sa mambabasa kung pawang talata ay mahahaba.
Huling talata:
4 na pangungusap
Pangalawang talata:
2 na pangungusap.
Unang talata ay maaring buuin ng 5 pangungusap.

HABA AT IKLI NG TALATAAN

MGA URI NG TALATA (AYON SA KINALALAGYAN NG KOMPOSISYON)

Ito’y naglalayong magkwento ng naranasan, nabasa, nasaksihan narinig

o napanood. Nagpapahayag ng mga magkakaugnay na pangyayaring
maaring totoo o bungang isip lamang.

PANIMULANG TALATA
– Ito ay nagsasaad ng paksa at layunin paksa ng isang pagpapahayag
sa isang malinaw na pagpapahayag sa isang malinaw na paraan. Tinitiyak nito
kung ano ang ipinaliliwanag, pangangatwiranan ilalarawan o isasalaysay at
kung minsa’y kung paano ang gagawing kung pagtalakay o paglapit sa paksa.

TALATANG GANAP
Pagpapaunlad ng mga pangunahing bahagi ng sentral na ideya ang
pangunahing tungkulin ng mga talatang ganap.
KARANIWANG GANAP
Karaniwang nakikita ito sa kalakhang bahagi ng sulatin na sa kabuuan ay
pagtalakay nang ganap sa mga paksang pangungusap sa kanyang kaisahan
at ganap na paglinang sa paksang-diwana ng sulatin sa kanilang kabuuan.

TALATA NG PAGLILIPAT-DIWA
– Mahalaga ito tungo sa ikapagtatamo ng ugnayan at kaisahan ng mga
pahayag. Nilalagom nito ang mga sinundang seksyon ng komposisyon ang
ipinahihiwatig ang pagsulong ng paksang tinalakay. Kadalasang sinasabi rito
ang pagkakaugnayan ng alinmang dalawang magkasunod na bahagi ng
komposisyon.
TALATANG PABUOD
– Ginagampanan ng talatang ito ang paglalagom o pagbubuod sa
mahahalagang pahayag sa katawan ng komposisyon sa katawan ng
komposisyon. Natatagpuan ito sa gawing hulihan ng komposisyon.

MALAYANG TALATA
– Kapag ang talata ay nagpapahayag ng isang paksa lamang, ito ay
tinatawag na malaya. Ito’y para nang isang maikling komposisyon. Madalas
gamitin ito ng mga manunulat ng pangulong tudling, mga kolumnista at sa
mga sumusulat ng patalastas.

TALATANG NAGLALARAWAN
– Layunin ng talatang ito ang ipamalas sa bumabasa o nakikinig ang
isang nakikinig na larawan sa kabuuan sa hangad na ipinakitang isang bagay
ay naiiba sa mga katulad nito.

TALATANG NAGLALAHAD
–Ito ay talatang nagpapaliwanag, nagbibigay-katuturan at
pakahulugan.

TALATANG NANGANGATWIRAN
– May layunin ang talatang ito na patunayan sa tulong ng mga
katibayan o katwiran ang mga katotohanan ng isang palagay o proposisyon.

TALATANG NAGSASALAYSAY
 Ang layunin ng ganitong uri ng talata ay bumuo ng isang malinaw na
larawan ng mga mambabasa o nakikinig. Naglalaman ng nakikita, naririnig at
nadarama ng isang tao.

PANGWAKAS NA TALATA
 Talatang Binubuo ng Salitaan o Diyalogo
 Transisyunal na Talata
 Panimulang Talata
Uri ng Talata batay sa Bahagi
May kaayusan
Ang pangungusap nito ay isinaayos sa paraang kaakit-akit.
Nagtataglay ng isang diwa, hindi lamang bahagi nito.
Nagtataglay ng isang paksang pangungusap, lantad o di-lantad.

KATANGIAN NG MABUTING TALATA

 Pagbibigay-diin sa Punong Kaisipan (Empahsis)
 Pagkakaugnay ng mga pangungusap (coherence)
 May kaisahan (unity)
 Alisin ang di- kaugnay na bagay.
 Gumagamit ng wastong pang-ugnay ayon diwa ng sinusundan talata ng
isang komposisyon.
 May wastong kayarian
Ito ay may wastong pasok at palugit; nagtataglay ng mga salitang
dapat mapasama roon at hindi sa iba pang talata.
 May karampatang haba
Gumamit ng payak na pangungusap. Iwasan ang sunud-sunod
maiikling pangungusap gayundin naman ang sunud-sunod na mahahabang
pangungusap.
  Ihiwalay ang punonng talata ang pagtatalata ng tuwirang sipi. (direct
quotation)
 Ang pasok ay isang pulgada mula sa palugit o margin.
 Sa simula ang talata ay dapat may pasok o indensyon. Ito ay hudyat ng
bagong talataan.

ILANG BAGAY NA DAPAT ISAALANG-ALANG SA PAGTATALATA

Ang haba ng talata ay ininabatay sa:
- Kahalagahan at pagkamasalimuot ng paksa
- Haba ng kabuuan ng sulatin
- Kung may diyalogo, dapat nakabukod sa talata upang makita ang palitan ng
salitaan.
- Itala nang bukod mula sa unang paglalahad kapag ang sipi ay sa bahagi ng
hulihan ng pangungusap.
Ang isang punong kaisipan ay maaaring isang talata at ang haba ay ayon sa
kahalagahan ng kaisipan.
- Bagamat walang tiyak na tuntunin sa haba ng talata, ang sumusulat ang
nakababatid ng nababagay sa uri ng sulating kanyang binubuo.

SANGGUNIAN:
 Ortiz, Allan A. et.al. Lipi 2005. Hope Publishing House, Inc. Las Piñas City
 Aguilar, Reynaldo L. Pegtuan, Zenaida M. Santos, Deogracia DC. Sining ng
komunikasyon Akademikong Filipino. 2009. Grandbook Publishing, Inc., Pateros,
Manila.
 Casanova, Arthur P. et al. Pagbasa at pagsulat sa iba’t ibang disiplina. 2001.
Rex Book Store, Inc. Sampaloc, Manila
 Conti, Therezia O. et. al. Komikasyon sa akademikong filipino. Filipino 1. 2009.
Grandbook Publishing, Inc., Pateros, Manila
TALATA (MULTIPLE CHOICE)

1.Ito ay lipon ng mga magkakaugay na pangungusap na naglalahad ng isang kaisipan o paksa.

a. Pang-angkop b. Pandiwa c. Talata d. Sugnay
2. Ilang pangungusap ang kadalasang bumubuo sa isang talata?
a. 3-5 b. 5-7 c. 6-8 d. 7-9
3. Ilang ideya o paksa ang tinatalakay sa bawat talata?
a. dalawang paksa o ideya lamang. c. limang paksa o ideya lamang.
b. Iisang paksa o ideya lamang. d. tatlong paksa o ideya lamang.
4. Dito nakikita o nahihiwatigan ang paksa ng talata at ang layunin ng may-akda sa pagtatalakay
na maaaring pagsasalaysay, paglalarawan, paglalahad o pagmamatawid.
a. Panimulang Talata c. Talatang Pabuod
b. Gitnang Talata d. Pangwakas na Talata
5. Ito ay talatang nagpapaliwanag, nagbibigay-katuturan at pakahulugan.
a. Talatang Nangangatwiran c. Talatang Pabuod
b. Talatang Nagsasalaysay d. Talatang Naglalahad
6. Ang layunin ng ganitong uri ng talata ay bumuo ng isang malinaw na larawan ng mga
mambabasa o nakikinig. Naglalaman ng nakikita, naririnig at nadarama ng isang tao.
a. Talatang Nangangatwiran c. Talatang Pabuod
b. Talatang Nagsasalaysay d. Talatang Naglalahad
7. Layunin ng talatang ito ang ipamalas sa bumabasa o nakikinig ang isang nakikinig na larawan
sa kabuuan sa hangad na ipinakitang isang bagay ay naiiba sa mga katulad nito.
a. Talatang Nangangatwiran c. Talatang Naglalarawan
b. Talatang Nagsasalaysay d. Talatang Naglalahad
8. Binubuo ng mga kaisipang nagpapaabante sa pangunahing diwang hangad palawakin ng may-
akda para sa karagdagang kabatiran ng mambabasa.
a. Talatang Ganap c. Talatang Pabuod
b. Gitnang Talata d. Panimulang Talata
9. Karaniwang nakikita ito sa kalakhang bahagi ng sulatin na sa kabuuan ay pagtalakay nang
ganap sa mga paksang pangungusap sa kanyang kaisahan at ganap na paglinang sa paksang-
diwana ng sulatin sa kanilang kabuuan.
a. Gitnang Talata c. Talatang Pabuod
b. Karaniwang Ganap d. Panimulang Talata