-1-

VI. ULUSAL FİZİK OLİMPİYATI BİRİNCİ AŞAMA SINAVI–1998 10. SINIF

1. Bir cisim v= 5 m/s sabit hız ile yatay XY düzleminde hareket etmektedir. Hareketinin başladığı nok-
tanın koordinatları (-10;0), cismin geçtiği başka bir noktanın koordinatları ise (0;5) olarak verilmektedir.
Zamana bağlı hareket denklemleri aşağıdakilerden hangisidir?

A) x= -8+4t; y=2t B) x= -12+3t; y=2 C) x= -10+2t; y=2t

D) x= -10+2t; y=t E) x= -10+t; y=t

2. Eğik atışta belli bir ilk hız ile atılan bir cismin çıktığı maksimum yükseklik h, menzil ℓ olsun. Bu cisim
aynı ilk hız ile atıldığında maksimum menzili ℓmak nedir?
2

2
h

2
h
1 8
6 h
h

h
ℓ + ℓ + ℓ+ ℓ +
4

1
2
A) ℓh B) C) D) E)
ℓ

3. Kütleleri m1 olan K ve L cisimleri ile kütlesi m2

olan M cismi ağırlıksız bir makaradan geçen ipin
ucuna uygulanan F kuvveti ile Şekil 1.’deki gibi den-
K
m

→ F gede tutulmaktadır. Makara ve cisimler yatay ve

g↓
1

M sürtünmesiz düzlem üzerinde Şekil 2.’deki gibi yer-

m
•
2

leştirilirse uygulanan aynı F kuvvetinin etkisi ile K

m

•
m

cisminin hareket ettiği ivme nedir?

1

F K 2
m

m
g

4
m

m
g
L
m

( 12
) ( )
2

14

2
+ +
1

m
L Şekil 2. A) 1m B)

1m
2
m

4
m

g
m

( ) ( )
14

12

2
+ +
2

m m m1

m
M C) D)
1

1
Şekil 1.
m

( )
1

+
2

E)

4. Kütlesi m1=3m olan sürtünmeli dikey bir çubuk üzerinde kütlesi

m2=2m olan bir cisim çubuğun üst kısmındaki bir engel saye-
→ →
g↓ g↓ sinde hareketsiz halde tutulmaktadır. Çubuk üst ucundan, yay
k k sabiti k olan bir yay ile tutturulmuştur. Bu durumda yayın uzaması
x1=5 cm’dir. Engel kaldırıldığında ve cisim çubuğa göre belli bir a
m

ivmesi ile harekete geçtiğinde yayın uzaması x2=4 cm’dir. Cisim

2

engel ile çubuk arasındaki sürtünme kuvveti kaç mg’dir?

2

a
1 8

1 43 2

1 2
m

m
1

A) B) C)

D) 1 E)
Şekil 1. Şekil 2.

5. Yarıçapları r=0,5 m olan ve ω=16 rad/s sabit açısal hızı ile

dönen iki tekerlek arasına geçirilen ve eğim açısı θ=37° olan bir
→ taşıyıcı bant üze-rinde kütlesi m=4 kg olan bir cisim bulunmak-
g↓ k tadır. Cisim ile bant arasındaki sürtünme katsayısı f=1,25’dir.
ω r Cisim yay sabiti k=50 N/m olan bir yay sayesinde yere göre
•
m sabit durmaktadır. Cisim yaydan kurtulursa banda göre kay-
maya başlar. Cismin banda göre kayması bittiğinde açığa çıkan
f
ısı kaç J’dür?
• ω
r A) 60 B) 80 C) 100
θ D) 120 E) 140
 -2-

6. Derinliği h=25 m olan su kuyusundan bir su pompası ile su çekilmektedir. Pompanın gücü P=1 kW,
verimi η=0,9; pompaya bağlı borularda akan suyun hızı v=10 m/s ise boruların yarıçapı kaç cm’dir?
A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5

7. Yay sabiti k olan bir yayın ucuna

g
→
↓ k kütlesi m olan bir cisim asıldığında
k
→
a yayda depo edilen enerji Π‘dir. Cisim
m a m
g↓ k ve yay a ivmesi ile yatay düzlem
θ üzerinde hareket eden sürtünmesiz
• • • • bir araba üzerine konulduğunda yay-
m
Π

4
Şekil 1. Şekil 2. Şekil 3. da depo edilen enerji ’tür. Cisim ve
yay, eğim açısı θ=37° olan bir takoz üzerine konuluyor. Cisim ile takoz arasındaki sürtünme katsayısı
f=0,5 olarak veriliyor. Takoz a ivmesi ile hareket ettiğinde yayda depo edilen enerji kaç Π’dir?
5 9

9 8
5 1

3 9
2

A) B) C) D) E)
5 16

m r 8. Eğim açısı θ=30° olan sürtünmesiz bir eğik düzlem üzerin-

de kütlesi m olan bir cisim bulunuyor. Cisim homojen m kütleli
g

→
bir silindirin üzerine sarılan ve bir makaradan geçen bir ip ile
↓ •
tutturulmuştur. Silindir geometrik ekseni etrafında serbestçe
m dönebilmektedir. Cismin eğik düzlem üzerindeki ivmesi kaç
θ g’dir?
1 2

1 4

1 1 1
A) B) C) D) E)
3 5 6

9. Kütlesi m olan homojen bir silindir iki makaradan geçen iple tuttu-
→ rulmuş olup eğim açısı θ olan eğik düzlem üzerinde şekildeki gibi
• • g↓ dengededir. Sürtünme katsayısı f nedir?
r
A) 1 B) tanθ C) cotθ
t
a 2
n

t
a 4
n

•
m θ θ
D) E)
θ

10. Uzunluğu ℓ=1m olan bir ipin ucunda bulunan bir cisim denge konumundan
g

→ • O
↓ θ=37° açıyla saptırılıyor. Cisme, ip ve düşey OO’ denge doğrusundan oluşan
ℓ θ düzleme (sayfa düzlemine) dik olacak şekilde belli bir ilk v0 hızı veriliyor. Bu hız ne
kadar olmalıdır ki hareket esnasında ip ile OO’ düşey doğrusu arasındaki açı 90°
olabilsin?
v0

• m O'
A) 2 B) 3 C) 4
D) 5 E) 6

11. Kütleleri m1 ve m2 olan cisimler yay sabitleri k1 ve k2 olan yaylara

a
bağlıdır. Cisimlerden birisi serbest olarak asılı diğeri ise a ivmesi ile
yukarıya doğru hareket eden bir asansörde bulunan ve eğim açısı
k2

→
k1

g↓
T2 m

θ=30° olan sürtünmesiz eğik düzlem üzerinde bulunmaktadır. Bu

durumda yayların statik uzamaları birbirine eşittir. Cisimlere titreşim
3 2
m

T1

T
hareketi yaptırıldığında titreşimlerin periyotların oranı 1 = ise a
1

θ T2
ivmesi kaç g’dir?
8 3
9 4

5 2

7 2

11
A) B) C) D) E)
5
 -3-

2
U
U

0
12. Aralarındaki uzaklık h olan ve plakaları yatay

2
=

1
= konumda bulunan paralel levhalı kondansatörün
- - - - - - - - - -
m• q m• q içinde kütlesi m ve yükün sayısal değeri q negatif

v1

v2
→ → olan noktasal bir cisim bulunmaktadır. Cisim ser-
h g↓ h g↓ best bırakıldığında bir direniş kuvvetine maruz
kalıp sabit bir hıza ulaşmaktadır. Levhalara
+ + + + + + + + + potansiyel farkı uygulanmadığında cismin hızı

U
v1=3v’dir. Üst levhaya (-), alt levhaya (+) olmak

3
= üzere levhalar arasına U2=2U potansiyel farkı
+ + + + + + + + + uygulandığında cismin hızı v2=5v oluyor. Üst
m• q levhaya (+), alt levhaya (-) olmak üzere levhalar

v3
→
h g↓ arasına U3=U potansiyel farkı uygulandığında
cismin hızı v3 kaç v olur? Cisme etki eden direniş
kuvveti ya hızı ile orantılı, ya da hızının karesi ile
- - - - - - - - - -
orantılı olabilir.
1 5

1 4

1 2
1
A) B) C) D) E) 1
3

ε' r'=r 13. E.m.k.’ları ε ve iç dirençleri r olan iki üreteç ile ℜ=r direnci
ve zıt e.m.k.’sı ε ’ ve iç direnci r’=r olan bir elektrik motorundan
ε' r'=r
oluşan iki devre veriliyor. Elektrik motorunun verimi Şekil 1. deki
r

ℜ= gibi bağlandığında η1, Şekil 2. deki gibi bağlandığında η2 olup

η 7 ε oranı nedir?
r

'
aralarındaki oran 1 = dur.
ℜ= + - η2 9 ε
+ - + -
ε r
+ - A) 2 B) 3 C) 4
ε r ε r D) 5 E) 6
εr
Şekil 1. Şekil 2.

N 14. İndüktansı L=4 H, kesit alanı S=4 dm2 ve sarım sayısı N=100
L S olan bir selenoidin uçlarına devreden geçen yükü ölçen G
B

galvanometresi bağlanmıştır. Selenoidin eksenine paralel olmak

kaydı ile, t1=45 s süre içinde sıfırdan B=0,5 T değerine düzgün
artan homojen bir manyetik indüksiyon alanı yaratılıp, t2=15 s süre
içinde bu alan tekrar sıfıra kadar düzgün olarak düşürülmektedir.
Galvanometreden her iki yönde geçen yüklerin mutlak değerleri-
G nin toplamı kaç C’dur?

A) 7,5 B) 15 C) 30 D) 60 E) 120

C 15. Bir L-C devresinin açısal titreşim frekansı ω’dır. Sığası C olan kondansatör
L + - U0 potansiyel farkına kadar yüklendikten sonra K anahtarı kapatılıyor. Kon-
dansatör boşalmaya başladıktan sonra kondansatörün enerjisi indüktansın
U
0

K enerjisinin n katı olduğunda devredeki akım nedir?

n
1 n
C 1
U

n
1 n
C 1
U

( )ω ( )ω
0

ω CU 0 ω CU 0 nωCU0 − +
A) B) C) D) E)
n−1 n+1 n +1 + −

16. Bir havuzun dibinde yalnızca λ1 ve λ2 (λ1<λ2) dalga boylarında ışık veren bir kaynak bulunmaktadır.
Havuzun içindeki suyun kırıcılık indisi λ1 ve λ2 dalga boyları için sırasıyla n1 ve n2’dir. Suyun üst yüze-
yinde iç içe iki farklı renkte dairesel aydınlanma gözlenmekte olup bu dairelerin yarıçapları λ1 için r1 ve
r
λ2 için r2’dir. 2 oranı nedir?
r1
n1n2
1 1

n2n1
1 1
n2 n1

1 1

n1 n2

1 1
n2n1
1 1
2

− − − − −
A) B) C) D) E)
2

− − − − −
 -4-

17. Kütlesi m=0,5 kg ve odak uzaklığı f=2 m olan bir yakınsak mercek
ω → uzunluğu ℓ=4 m olan bir ip sayesinde yüksekliği H=12,5 m olan bir odanın
T g↓
ℓ θ tavanına asılıdır. İp, asılma noktasından geçen düşey eksen etrafında belli
H bir ω açısal hızı ile mercek her zaman yatay konumunda kalacak şekilde
m
f döndürüldüğünde ipin asılma noktasının görüntüsü odanın zemini üzerinde
oluşmaktadır. Bu durumda ipteki T gerilme kuvveti kaç N olabilir?

A) 4 B) 6 C) 8 D) 10 E) 12

f 18. Odak uzaklığı f=12 cm olan ıraksak bir

f merceğe şekildeki gibi düşen bir ışın optik
ekseni mercekten b1=60 cm uzakta kes-
mektedir. Iraksak merceğin yerine odak
uzaklığı yine f olan yakınsak bir mercek
konulursa aynı şekilde düşen ışın optik
ekseni mercekten b2 uzakta kesmektedir.
b1
oranı nedir?
b2

A) 8 ya da 9 B) 7 ya da 9 C) 9 ya da 11 D) 10 ya da 12 E) 11 ya da 13

ekran ekran 19. a) Odak uzaklığı f olan ıraksak

f 2f bir mercek odak uzaklığı 2f olan
2f f yakınsak bir merceğin f kadar
soluna konulmuştur. Iraksak mer-
2f f 2f f cek kendi çapına eşit 2f çapında
bir ışık demeti ile aydınlatılmak-
tadır. Yakınsak merceğin çapı f
olup, bu merceğin sağında f uzak-
f f f f lıkta bir ekran vardır.

b) Odak uzaklığı 2f olan ıraksak bir mercek odak uzaklığı f olan yakınsak bir merceğin f kadar soluna
konulmuştur. Iraksak mercek kendi çapına eşit 2f çapında bir ışık demeti ile aydınlatılmaktadır. Yakınsak
merceğin çapı f olup, bu merceğin sağında f uzaklıkta bir ekran vardır. İki durumda ekrandaki
aydınlanma deseni aynı merkezli aydınlık ve karanlık daireler şeklindedir. a) ve b) şıkkındaki dairelerin
yarıçapları sırası ile içten dışa olmak üzere ne kadardır?

A) B) C) D) E)
f 2 f 2
3 4
f

f 2f 2
3 4
f

f 2
3 4
f

f 2
3 4
f

f 2 f 1

a)
; ; 2f ; ; 2f ; ; 3f ; ; 3f ; f; 2f
b) 3f f 2f f 3f 3f
4

; ;f ; f; 2f ; ; 2f ; ; 2f ; ; 2f
8 6 3 6 8 8
t

C
o

20. a) Özdeş ısıtıcılarla ısıtılan su ve bir sıvı sıcak-

( )
t

C
o

38 ( ) lıkları eşit oluncaya kadar ısıtılıp Şekil 1.’deki zaman-

sıcaklık grafik elde ediliyor. Bu sıcaklıkta kütlesi m olan
su 20 su alınıp ısıca yalıtılmış bir kabın içine konuluyor.
28
b) Ayrı ayrı kütlesi bilinmeyen ama toplam kütlesi m
3 olan buz ve su 0 °C sıcaklıkta bulunuyor. Karışım ısıca
t(dak) 5 7 t(dak) yalıtılmış bir kapta ısıtılıyor ve Şekil 2.’deki sıcaklık-
-8 zaman grafiği elde ediliyor. Karışımda bulunan buz
Şekil 2. miktarı (a) şıkkında bulunan sıcaklıktaki suya atılırsa
-20
Şekil 1. sistemin son sıcaklığı kaç °C olur?

A) 12 °C B) 14 °C C) 16 °C D) 18 °C E) 20 °C
 -5-

VI. ULUSAL FİZİK OLİMPİYATI BİRİNCİ AŞAMA SINAVI ÇÖZÜMLERİ-1998 Lise-2

y 1. Koordinatlara bağlı hareket denklemini

y=y0+0,5x
5 olarak yazabiliriz. Burada x0=0 ise y0=5 m’dir. Hareket x ekseni boyunca vx, y
ekseni boyunca vy hızı ile gerçekleşmektedir.

0
-
-
1 t
0
x2
-
x1t

y2
-
y1t
1
0 t

5
-
0 t
5 t
( )

=
-10 -5 0 5 x
vx= ; vy=
∆ ∆ ∆ ∆ ∆ ∆

2
5 t

1
0 t

5
5 t

5
=
   
v= v x 2 + v y 2 =   +   =
∆  ∆  ∆
yazabiliriz. Buradan
∆t=5s; vx=2 m/s; vy=1 m/s
x=x0+vxt= -10+2t; y=y0+vyt=0+t=t
olarak bulunur.

2. Cismin çıktığı yükseklik ve menzil için

v0
s 2
n g
i

2
v0
s
i
n g
c
o
s
2

θ θ θ
h= ; ℓ=

yazılabilir. Aralarındaki orandan

4h
tanθ=
ℓ
olarak bulunur. Trigonometrik bağıntılardan
t
a +
n t

1 t
θ 4h ℓ
sinθ= = ; cosθ= =
1
a
n

1
+
a
n
2

θ ℓ + 16h 2
2
θ ℓ 2
+ 16h 2

yazabiliriz. Buradan ilk hız ve cismin maksimum menzili

v0
1 +
6 1
h

v0g
2

2 6

(
g ℓ 2 + 16h 2 ) ℓ 2 + 16h2
2
g

h= ; v02= ; ℓmak= =
2

(ℓ ) 8h 8h

olarak bulunur.
a1

3. Uygulanan kuvvet için

a2

F=(2m1+m2)g
T1

yazabiliriz. Cisimler yatay ve sürtünmesiz düzlem üzerinde bulunduk-

K
T2
m

F larında her sistem için Newton yasasını yazabiliriz.

1

M
m

F=(2m1+m2)a2
2
m

• Burada a2 sistemin ve M cisminin ivmesidir. K ve M cisimleri için

1

F-T1=m1a1; T2=2T1=m2a2
T1

yazabiliriz. Buradan
4
m

m
g
F m1
m

F m1
m

L
( + )
a1

12

2
2

m
2
2

2
2

T1= ; F- =m1a1; a1=

( + ) ( + )
1
2

olarak bulunur.

4. Cismin harekete geçmeden önceki durumu için

m1g+m2g=kx1
yazabiliriz. Cisim harekete geçerse cisme ve çubuğa etki eden kuvvetler için
m1g+Fs-kx2=0
m2g-Fs=m2a
yazabiliriz. Buradan
m1g+m2(g-a)=kx2
olarak bulunur. Aralarındaki orandan
m g

m
g
x1x2

5 4

g 2

( + ) ;a= ; F =m (g-a)=mg
1

2g
m

= = s 2
( − )
1

+
olarak bulunur.
 -6-

5. Cisim banda göre kaymaya başladığında

Gτ=mgsinθ
Fs=fmgcosθ
kuvvetlerin etkisi ile hareket etmektedir.
ma=Gτ+Fs=mgsinθ+fmgcosθ
denkleminden cismin ivmesi
a=g(sinθ+fcosθ)
olarak bulunur. Cismin banda göre aldığı yol

v02
2 a
x=

sürtünme kuvvetine karşı yapılan iş ve dolayısıyla açığa çıkan ısı

m f
f
v0t

f
m f
r
2 n

2 a
2
ω

2
+
t
n
2
+
a
A=Q=Fsx= = =80 J
( θ) ( θ)
olarak bulunur.

6. Pompada yapılan iş suya kinetik enerji vermek için ve h yüksekliğine çıkartmak için yapılmaktadır.
Pompanın verimi
v
2
+ P
g
h
Pf P

µ
2

µ
a
y

η= =
birim zamanda akan kütle
µ=ρSv=ρπr2v
Buradan yarıçap
2 2
P g

η
v

r= =10-2 m=1 cm
2

( + ) ρπ
olarak bulunur.

7. İlk durumda yayın uzaması x1 olsun. Denge durumu için

m k
g

→ kx1=mg; x1=
g↓ k
x1

yazabiliriz. Yayda depo edilen potansiyel enerjiden

k
x12

m
g
2

2 2
2

2
k
k

m Π= = ; mg= Π
x2

k olarak bulunur. İkinci durumda yayın uzaması x2 olsun. Denge durumu için
m k
a

ma
m a
kx2=ma; x2=

• • yazabiliriz. Yayda depo edilen potansiyel enerjiden

k
x22

2 2
k
m
a
2

2 2
2

kΠ Π Π
4

k
x3

= = = ; ma=
2
g

→
↓ k olarak bulunur. Üçüncü durumda cisim eğik düzlem üzerinde bulunduğ-
ma a unda denge için
m Gτ=mgsinθ; Gn= mgcosθ; Fel=kx3; Fs=fN=maτ=macosθ
θ f man=masinθ; Gτ+maτ=Fs+Fel
• • N+man=Gn;;N=mgcosθ-masinθ
yazabiliriz. Buradan uzama
mg macosθ+mgsinθ=f(mgcosθ-masinθ)+kx3
m
a
f
s
i
n

c
o
s

m
g
s
i
n

f
c
o
s

( θ + θ) + ( θ − θ ) 3 2k Π
k

x3= =
4 k
yayda depo edilen potansiyel enerji
kx 3 2 9 Π
Π3= =
2 16
olarak bulunur.
 -7-

8. Cismin eğik düzlem üzerinde hareketi ve silindirin dönmesi şartlarından

mgsinθ-F=ma

g 3
a r
m
a 2
r

m 2
a
mr2 2gsinθ
F.r=Jα= = ; F= ; a= =
2 3
olarak bulunur.

9. Silindirin kuvvet dengesinden

F+Fsinθ+ Fs=mgsinθ
→ N+Fcosθ=mgcosθ
g↓
• • moment dengesinden
F F Fs.r=F.r
r N yazabiliriz. Buradan
Fs

•
m mg sin θ 2mg cos θ
F= ; N=(mg-F)cosθ=
2 + sin θ 2 + sin θ
θ
olarak yazılabilir. Buradan sürtünme katsayısı

t
a 2
n
mg sin θ 2mg cos θ θ
Fs=fN; =f ; f=
mg 2 + sin θ 2 + sin θ
olarak bulunur.

10. Cisme v0 hızı verildikten sonra ip ile denge konumundan geçen düşey doğrudan oluşan düzlem
arasında 90° lik açı olabilmesi için, cismin aslında bir çember üzerinde hareket ettiğini kabul etmeliyiz.
Enerji ve açısal momentum korunumu yasalarından
m
v02

2 c
g o
2

mv 2 ℓ

s
mgℓ(1-cosθ)+ =mgℓ+ ; mv0ℓsinθ=mvℓ; v0= =5 m/s
2 θ
olarak bulunur.

11. Yayların statik uzamaları için

k1x1=m1g; k2x2=m2(g+a)sinθ
cisimlerin titreşim periyotları için
m1 m2
T1=2π ; T2=2π
k1 k2
yazabiliriz. Buradan
g
a g
s
i
n

g
a g

9 4

7 2
g

( + ) θ m 1k 2 T1
2
( + )=
2

= = ; ; a=
m 2 k 1 T2 2
olarak bulunur.

12. İki durum incelemeliyiz. Birinci durumda direniş kuvveti hız ile doğru orantılıdır. Her durum için
q
.
2 h
U

q h
U

mg=kv1; mg+ =kv2; mg- =kv3

yazabiliriz. Bu denklemlerden
3
v1
-
v
q v
.
2 -2
U v

2
2
h

k= ; v3= =2v
( )
1

olarak bulunur. İkinci durumda direniş kuvveti hızın karesi ile doğru orantılıdır. Her durum için
q
.
2 h
U

q h
U

mg=kv12; mg+ =kv22; mg- =kv32

yazabiliriz. Bu denklemlerden
3
v1
-
v2
2 v
q 2
U -

2
2
h

v1

k= ; v3= =v
2

( )
2

olarak bulunur.
 -8-

ε' 13. Birinci durumda akan akım

'
2

'
r'=r
ε−ε = ε−ε

4
r
r
r
r
'
Ι1=
ℜ+ + +
verim

4
' 3
'
ℜ= ε ε

'
'
r
'
η1= =
ε +Ι ε+ ε

1
1

Ι + - + -
olarak bulunur. İkinci durumda devreden akan toplam akım Ι2 olsun. Eşdeğer

r 2
ε r ε r
e.m.k. ε ve bu eşdeğer e.m.k.’nın direnci olur. Sadece elektrik motorundan
ε' r'=r geçen akımı bulmak için Kirchhoff’un ikinci kuralını uygulamalıyız.
2
1

Ι
Ι2=Ι21+Ι22
r
r

ε = Ι2 +Ι22r; ε ‘= -Ι21r+Ι22r
2
2

Ι ℜ= 2
Bu denklemlerden
2

3 r
'
ε− ε
2

Ι
4
+ - Ι21=
r 2

ε olarak bulunur. İkinci durumda verim

'

4
'
ε 2
ε

'
'

r
'
η2= =
ε +Ι ε+ε
2
1

olarak bulunur. Verimlerin arasındaki oran

7 9

2 2

' '

η1 ε+ε
3

= =
η2 ε+ ε
olur. Buradan
ε =3
ε'
olarak bulunur.

14. Manyetik indüksiyon alanın değişmesinden indükte edilmiş e.m.k.

ε in= - L∆Ι = -N S∆B

∆t ∆t
şeklinde yazılabilir. Buradan
LΙ=NBS
bulunur. Akım sıfırdan Ι’ya kadar artmaktadır. Buradan devreden geçen yük miktarı
Ιt NBSt
q=Ιortt= =
2 2L
olarak yazılır. Galvanometreden geçen toplam yük
BSN ( t1+t 2 ) 0,5.0,04.100 ( 45+15 )
q=q1+q2= = =15 C
2L 2.4
olarak bulunur.

15. L-C devrelerdeki titreşim frekansı

1 1
ω= ; L= 2
LC ωC
olarak verilir. K anahtarın kapanması ile başlayan titreşimler sayesinde kondansatör ve indüktans üze-
rindeki enerji değişmektedir. Enerjinin korunumu yasasından
n
1 2
L

C
2

CU0
2
CU 2 LΙ 2 nL Ι 2 LΙ 2 ( + ) Ι ω CU 0
n
1
L

= + = + = ; Ι=U0 =
2 2 2 2 2 ( + ) n+1
olarak bulunur.
 -9-

r 16. Noktasal ışık kaynağından çıkan ışınlar belli α açısından daha

büyük açı ile geldiklerinde tam yansıma sonucu havaya çıkamaz-
lar. Kırılma yasasından

n
n

1
s
i
n
2
h 1
α sinα= ; cosα= − α=

n
1
2
n−
sistemin geometrisinden
r sinα 1 h
tanα= = = ;r=
h cos α 2
n −1 2
n −1
yazabiliriz. İki farklı dalga boylu ışık için buradan
n1 n2

1 1
2
r2r1

−
=
2

−
olarak bulunur.

17. Mercek formülünden mercek ile görüntü arasındaki uzaklık için

ω → 1 1 1
T g↓ + = ; a=h, b=H-h
ℓ θ h a b f
H m yazabiliriz. Buradan
f r H2
mg h= H ± − Hf ; h=10 m ya da h=2,5 m
2 4
olarak bulunur. Merceğin denge konumu için

m m
r
2 g
ω r
Tcosθ=mg; Tsinθ=mω2r=mω2ℓsinθ; tanθ= =
h
yazabiliriz. Buradan
g
ω== 1 rad/s ya da 2 rad/s
h
olarak bulunur. İpteki gerilme kuvveti
m
g h

mg ℓ
T=mω2ℓ= = =2 N ya da 8 N
cos θ
olarak bulunur. T=2 N ise cosθ=2,5 ki bu mümkün değildir. Çözüm T=8 N dur.

f 18. Birinci mercek için ışının optik ekseni

f hangi tarafta keseceğine bağlı olarak
1 1 1 1 1 1
- = - ; ya da - =-
h h (-a1) b1 f (-a 2 ) (-b1) f
a1

a1

yazabiliriz. Buradan
a1=15 cm ya da a1=10 cm
elde edilir. Yakınsak mercek için
1 1 1 1 1 1
+ = ; ya da + =
(-a1) b 2 1 f (-a 2 ) b 22 f
yazabiliriz. Buradan
20 60
b21= cm ya da b22= cm
3 11
ve aradığımız oran
b1 b
=9 ya da 1 =11
b2 b2
olarak bulunur.
 - 10 -

19. a) Iraksak merceğe düşen paralel ışık demeti

ekran merceğin sol tarafında ve mercekten f kadar uzakta
odaklanmakta olup bir S görüntüsü oluşturmaktadır.
• A Bu görüntüden çıkan ışınlar yakınsak mercekten
tarafından paralel ışık demeti haline getirilmektedir.
Benzer üçgenlerden

f f

3 4
f

f 2
f
OA OB 2
= ; OA=3f; = ; OB= ; OC=
f • B 3f 3f 2f
2f olarak bulunur.
• C b) Iraksak merceğe düşen paralel ışık demeti mer-
S f ceğin sol tarafında ve mercekten 2f kadar uzakta
• • O
odaklanmakta olup bir S görüntüsünü oluşturmak-
tadır. Bu görüntüden çıkan ışınlar yakınsak mercek-
ten kırılmakta ve ekranın arkasında bir S’ görüntüsü
f f f oluşturmaktadır. S yakınsak mercekten 3f uzakta
bulunmaktadır. S’ ise mercekten

1 b
1 f

3 2
f
ekran
1
+ = ; b=
• 3f
A
ve ekrandan

f 2
2f
f • B S’O=

C uzakta bulunmaktadır. Benzer üçgenlerden

f 23
•
S f
• O 4
A f

f 2
1 2

O 4
B f
• •
O S'
f 2

f
f
= = ; OA=2f; =

f 6
f 6
O
Cf2
f f f f
f 2f
OB= ; = 2 ; OC=
3 3f
2
olarak bulunur.

20. a) Sıvının sıcaklık artışı

- 8 o C - (-20 o C) 12 o C
τ1= = =4 °C/dak
3 dak 3 dak
olarak bulunur. Bu sıvının sıcaklığı
o o o
t1= 0 C - (-20 C) = 20 C =5 dak
τ1 τ1
sonra sıfır olur. Aynı zaman içinde suyun sıcaklık artışı
38 o C - 28 o C 10 o C
τ2= = =2 °C/dak
5 dak 5 dak
olarak bulunur. Suyun ve sıvının sıcaklıkları belli t zaman sonra eşit olur ve buradan zaman ve sıcaklık
-20 °C+tτ1=28 °C+tτ2; t=24 dak; t°=76 °C
olarak bulunur.
b) Isıtıcı 5 dakikada buzu eritmekte ve 2 dakikada suyu 0 °C’den 10 °C’ye kadar ısıtmaktadır. Isıtıcının
gücü q ise
mbλ=mb80=5q; 2mc.10=2q
yazabiliriz. Buradan
5m
mb=
8
olarak bulunur. Buz suya atıldığında ilk olarak erimektedir. Bu nedenle suyun sıcaklığı
5m
mbλ=mc(76 °C- t°1); 80 =m.1.(76 °C- t°1); t°1=26 °C
8
kadar düşmektedir. Sonra iki sıvının karıştığını kabul edebiliriz. Buradan ortak sıcaklık
5m
mc(t°1- t°ort)=mbc(t°ort-0 °C); m(26- t°ort)= t°ort; t°ort=16 °C
8
olarak bulunur.