IMUNOLOGIJA

SKRIPTA II

Leukemija je progresivna maligna bolest koja se karakterise, povecanim brojem

obicno abnormalnih ili nezrelih leukocita u krvi. Takodjer broj eritrocita i krvnih plocica se
reducira. Uobicajeni simptomi za leukemiju su anemija, hemoragicna tendencija, i povecana
sklonost ka infekcijama. Neki virusi mogu uzrokovati leukemije kod covjeka, zivotinja i ptica
( adult T-cell leukemija, avian acute leukemija virusi, bovine viral leukosis, feline leukemija
virus, murine leukemija virus ).

Postoji akutna i kronicna leukemija a po osnovu tipa celija koje su oboljele

(granularni PMNs i njihovi prekursori, BiT limfociti ili limfoblasti ili monociti, mijelociti)
postoji mijeloidna , limfaticna i monocitna leukemija. Leukociti su bijela zrnca krvi i
limfoidnog sistema (granulociti, makrofagi i limfociti), te prekursorske forme svakog od
navedenih tipova leukocita. Tokom i nakon tretmana, prisustvo preostalih leukemicnih celija
(minimal residual disease –MRD), determiniše se sa tri metode koje imaju dovoljnu
senzitivnost od 10¯³ (jedna leukemicna celija na 10³ normalnih celija ).

Nekontrolisano stvaranje malignih ćelija što dovodi do potiskivanja normalnih ćelija u

koštanoj srži, što posljedično uzrokuje njihovu manju proizvodnju, te nedostatak u perifernoj
krvi. Nedostatak normalnih stanica krvi uzrokuje nastanak simptoma koji nisu karakteristični
samo za leukemiju.U bolesnika s leukemijom najčešće se opažaju simptomi: groznica,
temperatura, slabost i nemoć, učestale infekcije, gubitak apetita i težine, spontana pojava
sitnih crvenih tačkica po tijelu, spontana pojava modrica po tijelu, bljedilo kože i sluznica,
brzo umaranje pri naporu, bezbolno povećanje limfnih čvorova, povećanje slezene i/ili jetre,
noćno znojenje, bolovi u kostima. Leukemija se pojavljuje u svakoj životnoj dobi, praktički
od rođenja pa do smrti. Uzrok leukemije je nepoznat, ali je uvijek povezan s oštećenjem ili
poremećajem deoksiribonukleinske kiseline (DNA).

Kronične leukemije su sporog toka i ne zahtijevaju tako agresivno liječenje kao u

bolesnika s akutnim leukemijama. Kronična mijeloična leukemija danas se uspješno
kontrolira primjenom imatiniba, tako da se već sada govori o eri prije i nakon imatiniba. U
onih bolesnika u kojih se ne uspije kontrolirati bolest, liječenje se nastavlja transplantacijom
koštane srži od brata ili sestre ili ako imaju podudarnog srodnika unutar porodice.

MRD metode

Protocna citometrija – imunofenotipizacija

PCR analiza Ig I T cell receptor gena

PCR analiza break-point fusion regiona hromosomskih aberacija

 ( RT-PCR analiza fuzionisanih genskih transkripata u slucajevima akutne leukemije)

HROMOSOMSKE ABERACIJE KARAKTERISTIČNE ZA AL

t(1;19)(q23;p13)

t(4;11)(q21;q23)

t(8;21)(q22;q22)

t(9;22)(q34;q11)

t(9;22)(q34;q11)

t(12;21)(p13;q22)

t(15;17)(q22;q21)

inv(16)(p13;q22)

del(1)(p32;p32)

Leukemija nastaje kao rezultat somatskih mutacija. Etiologija je uglavnom nepoznata,

izuzev poznatih slucajeva izlozenosti zracenju (Hirosima, Cernobil, Marsalovi Otoci),
radijacijska terapija ili kronicna izlozenost benzenu.

Metodi za detekciju MRD (minimal residual disease tokom I nakon terapije pacijenata sa
AML su:

- metafazna citogenetika ( target-struktura hromosoma), 1-5

- FISH ( target- struktura hromosoma ), 1
- protocna citometrija ( ekspresija povrsinskih antigena ) 0.1-1.0
- klonogeni eseji ( uzgoj malignih celija )
- PCR ( target- DNA I RNA sekvence )-0,0001-0,1000

U novije vrijeme za pracenje ili monitoring MRD-a koristi se Multiplex RT-PCR za

detekciju fuzionisanih transktipata himernih gena, te PCR za analizu Ig-gena I gena
odgovornih za receptore T-limfocita.

Hromosomske aberacije-Akutna leukemija

 Postoji devet dobro definisanih hromosomskih aberacija u osnovi kojih je fuzija
odredjenih gena, koje su najfrekventnije u slucajevima akutne leukemije.

t(1;19)(q23;p13 ) – Fuzija gena E2A/PBX1 –LDH povišen, CNS involviran, PCR

NESTED 0,0001!!!

Prvi put definisana 1984. 25%-balansirana forma, 75%-nebalansirana forma. Dva

subtipa:E13/E2 I E13-27bp-E2. Korelacija sa klinickim simptomima kao sto su visoki nivo
serumske laktat dehidrogenaze te involviranje centralnog nervnog sistema. Sensitivnost
detekcije sa PCR second round nested metodom je 0,00001.

(4;11)(q21;q23) – Fuzija gena MLL/AF4-akutna limfoidna leuk kod djece, ustvari

T-akutna limfoidna-delecija 11 MLL gena!!!

Pozitivitet od 50-70% na ovu translokaciju ustanovljen je kod ALL djece i 5% kod

pedijatrijskih slucajeva kao i odraslih sa ALL. Postoji 10 subtipova ( e8-e7;e8-e4;e9;e5;e9-
e4; e10-e6;e10-e5; e10-e4; e11-e6; e11-e5; e11-e4 ). Delecija exona 11 MLL gena je u osnovi
T-ALL. To je utvrdjeno analizama priferne krvi kao I mononuklearnih celija kostane srzi..
Znatan broj subtipova se ne moze otkriti citogenetickim metodama. Reciprocni AF4/MLL
fuzionisani transkripti su pronadjeni kod 70% slucajeva. Nepovoljan prognosticki faktor u
slucajevima akutne leukemije djece. Kod odraslih prognoza se poboljsava koristenjem visokih
doza Ara-C.

(8;21) (q22;q22 ) – Fuzija gena AML1/ETO-Akutna Mijeloidna L.,

Prvi put opisana 1973. AML1 gen ili gen akutne mijeloidne leukemije. RT-PCR
pozitivitet fuzionisanih transkripata kod skoro svih slucajeva AML. Dobar prognosticki
faktor, a terapija sa citozin arabinozidom je vrlo uspjesna. Uobicajena je kod mladjih
pacijenata. Najfrekventniji je M2 subtip. Senzitivnost sa nested PCR dostize 0.00001.

t ( 9;22 )(q34;q11 ) Fuzija gena BCR/ABL-p190, p210. HRONIČNA

MIJELOIDA LEUKEMIJA (i neki all)

Philadelphia hromosom (Ph-hromosom ) je ukljucen u pojavu kronicne mijeloidne

leukemije, a takodjer i kod slucajeva ALL (5% djeca i 20-50% odrasli). Nepovoljan
prognosticki faktor. Moze doci to ponovne pojave RT-PCR pozitiviteta i nakon izvrsene
transplantacije kostane srzi. Znaci da se radi o relapsu bolesti. Osam subtipova: e1-a2; e1-a3,
e6a2 (p190); b2a2, b3a2, c3a2,b2a3 i b3a3(p210)

Agresivna terapija, alogena ili autologna transplantacija kostane srzi ili matičnih
celija periferne krvi. U tom slucaju RT-PCR detekcija BCR/ABL fuzionisanih transkripata
predstavlja metod izbora kada se radi o monitoringu MRD-a. Adaptivna imunoterapija,
antibody-based terapije ili terapija interferonom smanjuju mogucnost post-
transplantacijskog relapsa. Kod nekih pacijenata postoji ekspresija i p-190 i p-210. P-210
protein kodiran od strane fuzije gena BCR/ABL ima povecanu aktivnost tirozin kinaze.
Studije su pokazale da dvije trecine pacijenata sa CML produciraju reciprocnu varijantu fuzije
ova dva gena, dakle ABL/BCRcija uloga jos nije razjasnjena.

BCR/ABL fuzijski protein varira u molekulskoj masi od 190-230 kDa, zavisno od breakpoint
mjesta BCR gena.Ovaj diverzitet je u korelaciji sa fenotipom leukemije I njegovom nivou
agresivnosti. Sa RT-PCR-om BCR/ABL transkripte je moguce detektovati u skoro > 95%
CML-a. Citogenetickim metodama to nije bilo moguce. Kvantitativni PCR predstavlja rani
prediktorski metod u slucajevima izvrsene alogene tranplantacije ili nakon tretmana sa
interferonom. Nested PCR imao je senzitivnost u detekciji fuzionisanih transkripata cak
0,000001 ili 10‾º I to neovisno o kojem tipu transkripata se radilo (b2-a2 ili b3-a2).

t (12;21)(p13;q22) Fuzija gena TEL/AML1-kod ALL

Prvi podaci datiraju od 1995. Ova translokacija nije se mogla otkriti postojecim
citogenetickim knonvencionalnim metodama. Velika frekvencija ove translokacije je u
slucajevima ALL kod djece ( 25% ). Dobar prognosticki faktor .Cetiri subtipa: ex2,
ex2∆ex3, ex3 i ex3∆ex3.

t(15; 17) (q22;q21), Fuzija gena PML/RARA

Ova translokacija je najcesce vezana za akutnu promijelocitnu leukemiju ( APL ). Radi

se o fuziji gena za alfa receptor retinoidne kiseline – Retinoid acid receptor alfa gen ili
RARA te gena za akutnu promijelocitnu leukemiju (APL). Kod pacijenata sa APL Pronadjeni
su himerni PML/RARA fuzionisani genski transkripti, kao i reciprocni RARA/APL
transkripti, koji nastaju kao posljedica reciprocne translokacije izmedju navedena dva genska
lokusa. Los prognosticki faktor, jer cesto dolazi do hiperleukocitoze. Nested PCR ima
senzitivnost 10‾3. Pojava ekstra elektroforetskih traka uzrokovana je alternativnim splicingom
PML exona. Postoje subtipovi: ex3/ex3; ex3δ/ex3; ex6/ex3; ex6D/ex3. Postoji jos
translokacija t(15;17)(q21;q22 ), uzrokovana fuzijom NPM/RARA gena. Los prognosticki
factor, a imaju S i L subtipovi (kratki i dugi transkripti ).
 del( 1 )( p32;p32 ) Fuzija gena SIL/TAL

TAL je oznaka za T cell leukemia gen ( gen za leukemiju T limfocita ) a SIL je oznaka
za stem cell leukemia lokus ili SCL interrupting lokus. Ovi fuzionisani genski transkripti se
ne mogu detektovati klasicnim citogenetickim metodama.

Postoje tri tipa: 1a/4; 1a/3 i 1b/3. Po BIO-RAD interpretacijskim tabelama za RT-PCR Split-
out subtipizaciju moguce je detektovati d1+d2 kombinaciju od 184 bp. SIL/TAL1 transkripti
su karakteristicni za T-ALL ( djeca 5-25% ) i za T-ALL kod mladjih odraslih osoba sa
frekvencijom od 10%.

SCID (SEVERE COMBINED

IMMUNODEFICIENCIES)-TEŠKE KOMBINOVANE
IMUNODEFICIJENCIJE

Molekularna osnova ove bolesti su mutacije gena koji su svojom ekspresijom zaduženi
za funkcionalnu maturaciju ili sazrijevanje B i T limfocita. Ovo oboljenje je dakle
karakteristično po slabom ili nefunkcionalnom humoralnom odbrambenom odgovoru
organizma, što znači da je sibnteza antitjela vrlo slaba ili skoro nikakva. Često SCID pacijenti
moraju živjeti u potpuno sterilnim uslovima i apsolutnoj izolaciji. Najčešće bolesti kojima su
SCID pacijenti izloženi od samog početka života su infekcije virusima, bakterijama, fungama,
oboljenjima pluća, kronična dijareja, pneumonija. Novorođenčad, sa ovim poremećajem ako
se ne tretiraju vrlo rijetko dožive prvu godinu života zbog teških, rekurentnih infekcija, ako
se ne podvrgnu uspješnoj transplantaciji matičnih ćelija.

X-VEZANA KOMBINOVANA IMUNODEFICIJENCIJA

Intereleukini su involvirani u proces diferencijacije i sazrijevanja B i T limfocita. Oni

funkcioniraju tako što se vezuju za odgovarajuće interleukin receptorske celularne molekule.
Međutim, ako su ti receptori afunkcionalni, oni ne mogu privatiti interleukinske proteinske
makromolekule, a time je cjelokupan proces sazrijevanja B i T limfocita do funkcionalnih
formi potpuno blokiran. Upravo to, uzrokuju mutacije IL2Rγ gena, koji kodira gama lanac
(γc), važnu proteinsku komponentu ćelijskih interleukinskih receptorskih molekula.
 Zbog toga, interleukini IL2, IL4, IL7, IL9, IL15 and IL21 ne mogu obavljati svoju
funkciju, čime biva poremećen čitav celularni proces transdukcije ili prenosa signala preko
ovih citokina. Imuni sistem postaje defektan, a u organizmu su odsutni ili slabo zastupljeni T
limfociti i NK ćelije, dok su B lifmociti nefunkcionalni, jer nisu dosegli svoj zreli i
funkcionalni status. Gen IL2Rγ (IL2 receptor gamma) lociran je na X hromosomu (Xq31.1).
Uglavnom su definisane patološke mutacije ovoga gena, koje su uzrokom teške kombinovane
imunodeficijencije. Ova svojstva se prenose na potomstvo i ovim defektom bivaju zahvaćena
muška djeca, dok su ženska prenosioci. Zbog toga su ova oboljenja označena kao X- vezane
imunodeficijencije, teškog oblika.

IL2Rγ protein-coding gen kodira gama proteinsku receptorsku interleukinsku

komponentu ili subjedinicu, molekulske mase 42.2. kDa, a sam protein je izgrađen od 369
aminokiselina. Gama subjedinica je uobičajena komponenta IL2, IL4, IL7, IL15, IL21 i
IL13 receptorskih molekula. Mutacije ovoga gena za koje se pouzdano zna da su povezane sa
indukcijom SCID su sljedeće:

- 123 (H123P, p.His123Pro).

- 62 (C62G, p.Cys62Gly).

- 231 (C231Y, p.Cys231Tyr).

- 115 (C115R, p.Cys115Arg).

- 270 (M270R, p.Met270Arg).

- 222 (R222C, p.Arg222Cys).

- 39 (D39N, p.Asp39Asn).

- 172 (L172P, p.Leu172Pro).

- 68 (E68G, p.Glu68Gly).

- 227 (F227C, p.Phe227Cys).

ADENOZIN DEZAMINAZA DEFICIJENCIJA

X-vezana SCID ili XSCID (T limfociti i NK ćelije odsutne, a B limfociti prisutni). Rijetka
kongenitalna imunodeficijencija koja je karakteristična po defektnom humoralnom i
celularnom imunošću kao i leukopenijom. U organizmu oboljele osobe skoro da nema
antitijela. Bolesnici su stalno izloženi rekuretnim, perzistentnim i oportunim infekcijama.
Uzrokovana je mutacijama ADA ili adenozin dezaminaza gena, koji je lociran na
hromosomu 20(20q13.12). ADA gen kodira enzim adenozin dezaminazu, koji vrši
hidrolizu adenozina u inozin. Mutacije ovoga gena uzrokuju poremećaj u metabolizmu
DNA i RNA, dolazi do disfunkcije B i T liomfocita, slabljenja odbrambenog potencijala
imunog sistema, te reducirane produkcije antitjela. Disfunkcija ovoga enzima također je
uzrokom hemolitičke anemije. Adenozin dezaminaza ima molekulsku masu 40,7 kDa i
izgrađena je od 363 aminokiseline. Ovaj enzim ima jednu od krucijalnih uloga u metabolizmu
DNA i RNA.

Naime, on vrši u ćelijama dezaminaciju svih molekula adenozina pretvarajući ih u

dezoksiadenozin i inozin. Također, ovaj enzim je bitan za poravak DNA, te ima svoju ulogu u
procesu apoptoze. Humani ADA protein zastupljen je u skoro svim tkivima i ćelijama.ADA
gen ima 12 exona, a do danas je detektovano preko 70 mutacija ovoga gena, pa čak postoji i
nomenklatura tih mutacija. Mutacije koje uzrokuju SCID su:

ADA-7 ( C→T ALEL ) UZROKUJE SCID

ADA-239 ( A →G ALEL )NONSENE MUTACIJA- NEMA

EFEKTA NA ADA AKTIVNOST

ADA-425 ( G →A ALEL ) BLAŽA FORMA ADA- SCID

ANTISINTETAZA SINDROM

Antisintetaza sindrom je hronično autoimuno oboljenje koje često poprima

karakteristike SCID, ako se radi o disfunkciji više enzima zaduženih za vezivanje
aminokiselina za odgovarajuću tRNA molekulu, prilikom procesa biosinteze proteina,
odnosno translacije. Uzrok je do sada nepoznat. Kliničke karakteristike su miozitis,
intersticijko oboljenje pluća, artritis. Ovo oboljenje je poznato kao i anti-jo1 sindrom. Geni
uključeni u indukciju antisintetaza sindroma su TARS za dermatomiozitis, TARS i HARS za
miozitis, te ARS i HARS za polimiozitis. Mutacije ovih gena imaju snažan negativan uticaj na
metabolizam nukleinskih kiselina u ćeliji, što se ogleda u krajnjoj liniji u blokiranju procesa
vezivanja aminikiselina za tRNA (aminacilacija). TARS (Treonyl-tRNA synthetases) gen
lociran je na 5 hromosomu (5p13.2 i 5p13.3), kodira treonil—tRNA sintetaza enzim (83,4
kDa protein, izgrađen od 723 aminokiseline), koji pripada aminoacil-tRNA sintetaza
enzimatskoj familiji. Mutacije ovoga gena uglavnom induciraju ASS .

DEFICIJENCIJA PURIN NUKLEOZID FOSFORILAZE

Autosomalni recesivni poremećaj uzrokovan mutacijama PNP gena. PNP protein-

coding gen kodira enzim purin nukleozid fosforilazu, koji je ključan u metabolizmu purinskih
baza. Ako nije funkcionalan, dolazi do povećanja nivoa dGTP, što rezultira deficijencijom T
limfocita u krajnjoj liniji, poremećajem B limfocita. Rezultat sve ga toga je smanjena
produkcija antitjela. Kodira protein molekulske mase 32,1kDa, izgrađen od 289
aminokiselina.
 Patološke mutacije PNP gena

- 128 (D128G, p.Asp128Gly).

- 234 (R234P, p.Arg234Pro).
- 174 (A174P, p.Ala174Pro).
- 89 (E89K, p.Glu89Lys).
- 192 (Y192C, p.Tyr192Cys).

OMENN SINDROM

Molekularno genetske analize mutacija RAG gena, definisale su patološke mutacije

specifične za Omen sindrom.Za RAG 1 gen to su sljedeće mutacije:

C2306T→ L732F

G3030A→ R973H

ΔT631→ T173FS

C1322T→ R404W

G1533A→ R474H

G1983A→ R624H

XLA- X VEZANA AGAMAGLOBULINEMIJA

XLA PACIJENTI IMAJU DEFICIT B LIMFOCITA

GENETIČKA DIJAGNOZA XLA POSTALA JE MOGUĆA OTKRIĆEM BRUTON

TYROSINE KINASA GENA ( Btk-GEN ).

Btk-RT-PCR METOD

IZOLACIJA RNA IZ MONONUKLEARNIH ĆELIJA PERIFERNE KRVI

 MUTACIJE Btk GENA:

11 EXON-DELECIJA

12 EXON – PRERANI STOP KODON

DNA SEKVENCIRANJE JE POKAZALO G→T SUPSTITUCIJU NA +3 POZICIJI

INTRONA 11.

Btk –GEN- X HROMOSOM(q22)

PRERANI TERMINACIJSKI KODON TGA U EXONU 12 BIO JE UZROKOVAN

MUTACIJOM U INTRONU 11. DAKLE POINT MUTACIJA 11 INTRONA Btk GENA JE
UZROK XLA, Btk PROTEIN- GUBITAK ENZIMSKE AKTIVNOSTI

RAG1 i RAG 2 geni

Geni koji kodiraju rekombinaza 1 i 2 enzime, nalaze se na 11 hromosomu (11p13). Ovi

enzimi su specifični samo za B i T limfocite i njihova unikatna uloga je rearanžiranje
nefunkcionalnih genskih segmenata u funkcionalne gene, koji kodiraju određenu vrstu BCR i
TCR receptorskih nastavaka. Njihova ekspresija je istovremena, a mali poremećaj u njihovoj
sinhroniziranoj aktivnosti, uzrokuje tešku kombinovanu imunodeficijenciju koja je označena
kao RAG 1 i 2 SCID.

Naime humani genom ima oko 30.000 gena, a imuni sistem stvara milione različitih
vrsta antitjela koji učestvuju u odbrani organizma od različitih infektivnih agenasa i antigena.
Takvu raznolokost i moćnu imunu odbranu omogućavaju RAG1 i RAG 2 enzimi. Mutacije
gena koji ih kodiraju, dovode disfunkcionalnosti nekog od ovih enzima ili smanjena njegove
aktivnosti. Također, neistovremena njihova ekspresija dovodi do drastičnog pada efikasnost i
odbrambenog odgovora organizma i na kraju do teške kombinovane imunodeficijencije.

Primarne imunodeficijencije su karakteristične po reumatološkim i autoimunim

manifestacijama, a uzrokovane su mutacijama RAG1 i RAG 2 gena

Metodologijom rekombinantne DNA, danas se dizajniraju himerna i humanizirana

monoklonalna antitjela, odnosno biološki lijekovi. Himerno monoklonalno antitijelo sadrži
varijabilne lake i teške segmente imunoglobulinskih lanaca, porjeklom od miša, a ostali dio
su humani imunoglobulinski lanci. Međutim, kada se radi o humaniziranim antitjelima, to su
humana monoklonalna rekombinantna antitjela, čije su humane CDR sekvence zamjenjene sa
CDR sekvencama miša. Inače CDR sekvence (complementarity determining regions-CDR) su
hipervarijabilni segmenti antitjela zaduženi sa kontakt sa antigenima. Oni su izgrađeni od 9-
12 aminokiselina, koje imaju svojstvo promjene mjesta, a da se uopšte pri tome ne narušava
kompatibilnost i funkcionalnost antitjela.
 Preporučena biološka terapija za SLE tretman, u kome su terapeutska meta B
limfociti, obuhvata sljedeće medikamente: Rituximab, Epratuzumab, Belimumab, Atacicept.
Preporučena biološka terapija za SLE tretman, u kome su terapeutska meta T limfociti,
obuhvata korištenje sljedećih lijekova: Abatacept, Sirolimus, Efalizumab. Kada je riječ o
terapiji koja podrazumjeva inhibiciju citokina najčešći biološki lijekovi za tu svrhu su:
Infliximab (anti TNF-alfa), Anakinra (anti-IL1), a za slučajeve lupusnog artritisa,
Tocilizumab (anti-IL6) i B-N10 (anti-IL10).

AUTOIMUNA I REUMATSKA OBOLJENJA-GENSKE

OSNOVE

Na humanom 6 hromosomu postoji nukleotidni dio od 3,6 Mb (3.600.000 baznih

parova). Od oko 140 gena smještenih u tom regionu, njih skoro plovina kodira komponente
imunog sistema. Označen je kao glavni kompleks histokompatibilnosti (tkivne podudarnosti)
ili MHC (major histocompatibility complex) ili HLA kompleks (human leukocyte antigen
system). Postoje tri klase HLA gena. To su: HLA–klasa I, HLA-klasa II i HLA–klasa III.

Produkti gena klase I i II imaju značajnu funkciju u intercelularnoj komunikaciji, a

odgovarajući geni koji ih kodiraju, imaju izuzetno visok stepen polimorfizma (multialeli i
multigeni). Za samo tri lokusa klase I gena otkriveno je čak 43 različita alela. Klasa I HLA
gena kodira heterodimerne peptid-binding proteine, te antigen processing molekule kao što su
TAP i Tapasin, kao i integralne membranske proteine, koji funkcioniraju kao signalni
transplantacioni antigeni (AgS). Oni mogu da prepoznaju strane ćelije inkopatibilne HLA
sistemu, što u krajnjoj liniji znači aktivaciju celularnog imunog odgovora. Primarna funkcija
molekula klase I je prepoznavanje peptida odnosno, njihovo razlikovanje od endogenih
antigena kao što su virusni proteini, proteini porijeklom od nekih drugih celularnih
patogena i tumor specifični antigeni. Za ovakve proteine se vezuje ubiquitin, te ih u
kompleksu transportira do proteosoma gdje se vrši njihova degradacija. Interesantno je da
je ekspresija HLA gena klase koordinirano kontrolirana od strane Beta-2
mikroglobulin gena, koji je smješten na hromosomu broj 2, a to znači da uopšte ne pripada
MHC kompleksu.Klasa II gena kodira heterodimerne peptid–binding proteine.HLA geni
klase III kodiraju ostale imunološke komponente kao što su komponente komplementa
(C2, C4, faktor B, te citokine ).

Mutacije gena koje pripadaju HLA lokusu, mogu dovesti do toga da se produkuju
antitijela izmjenjenih aditivnih svojstava. Takva antitjela su označena kao autoantitjela i
mogu pripadati bilo kojoj od svih pet imunoglobulinskih klasa. Autoantitjela nemaju
tendenciju vezivanja za strane antigene (virusi, bakterije, funge) nego na vlastite celularne,
normalne, strukturalne, proteinske, ili nukleoproteinske molekule. Detektovan je veliki broj
specifičnih autoantitjela kao što su na primjer antinuklearna antitjela(ANA), anti-ds-DNA,
anti-RNPs, anti-mitohondrijalna itd.
 Mnoge od tih molekula funkcioniraju kao enzimi koji imaju važnu funkciju u
metabolizmu DNA i RNA, ili pak ostalim molekularnim procesima. Pojava autoantitjela
ukazuje na autoimune poremećaje ili oboljenja.

To su najčešće sistemski eritemski lupus (SLE-systemic lupus erythrematodus),

reumatoidni artritis (RA), skleroderma (SD), dermatomiozitis (DM) i polimiozitis (PM).
Određivanje klasa autoantitjela ima samo orjentacioni značaj, ali određivanje specifičnih
autoantitjela ima izuzetan dijagnostički i terapeutski klinički značaj.

Autoimune bolesti predstavljaju jedan od najvećih izazova u naučnom i kliničkom

smislu u oblasti imunologije. Sadašnja saznanja u oblasti patogenih mehanizama su prilično
nekompletna. Daljim razvojem nauke vjerovatno će se dokučiti neke ključne tačke u ovoj
nesvakidašnjoj enigmi zvanoj autoimunost.

Većina autoimunih bolesti su poligenskog karaktera. Stotine gena imaju izmjenjenu

ekspresiju. Obolijevaju osobe koje su naslijedile multiple genetičke polimorfizme, a koji su
odgovorni za osjetljivost na ovu bolest. Radi se o genima HLA lokusa smještenim na šestom
hromosomu. Vjeruje se da produkti ovih gena imaju ulogu u izgradnji samotolerantnosti u
normalnim okolnostima.

Faktori koji induciraju autoimunost su:

- 1. Stres, 2. sekundarne infekcije, 3. postraumatski uveitis i 4. orhitis

- Hormoni. Incidenca autoimunih oboljenja mnogo je veća kod žena u odnosu na

muškarce. SLE je npr.deset puta učestaliji kod žena u odnosu na muškarce. Uzrok
tome je nepoznat, ali se pretpostavlja da bi to moglo biti zbog lučenja ženskih
hormona.

Većina autoimunih oboljenja su poligenskog i individualnog karaktera, jer je

ekspresija gena, odgovornih za produkciju autoantitijela, specifična za svakog čovjeka
ponaosob. Glavni uzrok su mutacije gena, a taj genski polimorfizam uzrokuje sintezu
defektnih nespecifičnih proteinskih molekula. Radi se o genskim lokusima koji sadrže na
desetine pa i stotine ANA kodirajućih gena, a njihova međusobna uzajamna povezanost i
specifičnost za određenu bolest, ostala je i do danas nerazjašnjena. Jezgarni antigeni za koje
se vezuju autoantitijela označeni su kao autoantigeni.

ANA su najprije otkrivena u serumima bolesnika oboljelih od sistemskog eritemskog

lupusa (SEL). Limitiranost prvobitnih tehnika dozvoljavala je samo detekciju ukupnih ANA
(tANA), ali ne i njihovu dalju karakterizaciju. Razvojem novih visokospecifičnih detekcionih
metoda, otvorene su mogućnosti određivanja različitih ANA podgrupa ili specifičnih ANA
(sANA) za pojedine nuklearne autoantigene.

ANA se najčešće detektiraju u uzorcima seruma osoba oboljelih od sistemskih bolesti

vezivnog tkiva (SBVT), također i kod mnogih drugih bolesti pa čak i kod zdravih osoba. U
suspektnim slučajevima testiranje pacijenata započinje određivanjem tANA u uzorcima
seruma, njihovog titra, a nastavlja detekcijom sANA. Selektivna pojava nekih sANA koristi
se u dijagnostičke svrhe, procjenu težine bolesti, praćenju efekata primjene terapije, te za
prognozu bolesti.

IFA-ANA ili ANA-imunofluorescentna tehnika već decenijama se koristi kao

screening test u dijagnosticiranju SVBT kao što su sistemni eritemski lupus (SEL),
skleroderma, CREST (calcinosis, Raynaud,s fenomen, esophageal motility abnormalities,
sclerodactyly, telangiectasia), Sjogrenov sindrom, polimiozitis i dermatomiozitis.
Senzitivnost ovoga metoda varira od jednog kliničkog slučaja do drugog, a pouzdano je
utvrđeno da se pojavljuju u 95% pacijenata sa SLE i 10-50% pacijenata sa dermatomiozitisom
i polimiozitisom. Osnovni princip ANA-IFA je korištenje slajdova sa epitelijalnim Hep-2
ćelijama kao supstratom.

Također, može se koristiti i ELISA kao screening test, a to opet zavisi od određenih
kliničkih okolnosti. I jedan i drugi metod imaju svoje prednosti i nedostatke.

Standardni merod za detekciju i karakterizaciju autoantitjela je IFT ili imunofluorescentna

tehnika za koju je neophodan fluorescentni mikroskop. Pomoću fluorescentno obilježenih
monoklonskih antitjela detektuju se autoantitjela kao što su ANA ili antinuklearna antitjela,
anti-ds-DNA antitjela, anti mitohondrijalna antitjela, i td. Slike prikazuju detektovana ANA i
anti-ds-DNA antitjela.

ANA imunofluorescentni paterni mogu biti homogeni, tačkasti, ivični i nukleolarni.

Svaki od njih ukazuje na određeni dijagnostički put u definisanju finalne dijagnoze
autoimunog oboljenja.