MULTIMEDIJA

Definicije i opći pojmovi

• Pojam multimedija (multimedia) - dolazi od latinskih riječi
multus (mnogi) i medium (medijum)
• Multimedija predstavlja integraciju različitih medijskih
elemenata koji su u osnovi samostalni sadržaji.
• Multimedija je informacija predstavljena ili memorirana u
kombinaciji teksta, grafike, zvuka, animacije i videa
objedinjenih pomoću računara.
• Multimedija su aplikacije i dokumenti poboljšani
dodavanjem zvuka, animacije ili videa; u najširem smislu
programska podrška koja korisnicima omogućuje pristup
ovim medijima
• Interaktivna multimedija – korisnicima je omogućena
kontrola nad aplikacijom, ako je dodana struktura
hiperveza
- hipermedija
Hipertekst i hipermedia
• Hipertekst
– To je tekst, prikazan na računaru, koji sadrži linkove
ka drugim tekst dokumentima. Čitalac može
jednostavnim klikom na link da otvori drugi tekst koji
detaljnije objašnjava tu reč.
– Na ovaj način, čitalac hiperteksta stvara vlastiti put
pretraživanja i čitanja
– Prete
retečča hiperteksta hiperteksta je
je i poznato
poznato
delo
delo Milorada Milorada PaviPavićća
• Hipermedija
: Hazarskiazarski rereččniknik
– Nastaje kada se u hipertekst dodaju slike, animacija,
zvuk, video, itd.
– Koristi se za WWW (World Wide Web)

Osnovi informatike
Primjer hipertekstualnog dokumenta

tmarusic
2014-03-29 16:58:45
--------------------------------------------
klćlćlž

AleksandarAl Osnovi informatike

eksandar
Interaktivnost
• Interaktivnost – vrsta dijaloga korisnika i aplikacije
• Hipermedija kao svoju bitnu komponentu uključuje
interaktivnost i od korisnika zahtjeva aktivnost:
hipermedijske teme su povezane tako da korisnik u potrazi
za informacijom prelazi s predmeta na drugi povezani
predmet.
• Interaktivnost omogućava korisniku biranje, odlučivanje, ali
i povratni uticaj na program u realnom vremenu zahvaljujući
postojanju više navigacijskih putanja u hipermedijskom
programu.
• Navigacija (navigation) - način kretanja korisnika kroz
hipermedijsku aplikaciju.
• Olakšavanje navigacije u aplikaciji: dodaju se pomoćni alati
kao što su mape, dugmad s tekstom ili simbolima, ikone itd.
AleksandarAl Osnovi informatike
eksandar
Mrežni hipermedijski sistemi
• Početak hipermedije je pristup neumreženoj
hipermediji: jedan korisnik u interakciji s jednom
aplikacijom (obično na CD-ROM-u)
• Razvoj računarskih mreža - istovremeno
pregledavanje aplikacije od strane više korisnika
unutar kompanija, škola, kod kuća,...
• Posebno značajno korištenje Interneta, tj. WWW-a
kao globalnog mrežnog hipermedijskog sistema.
• WWW (World Wide Web)
• Nastao je kao hipertekstualni sistem, dodavanjem
multimedijskih elemenata postaje hipermedijski
sistem - globalna hipermedija (hiperveze povezuju
čvorove na računarima bilo gdje na Internetu)
AleksandarAlek Osnovi informatike
sandar
Prednosti mrežne hipermedije
• Autor teksta može jednostavno dodavati
reference ka drugim tekstovima drugih autora
koji se nalaze na drugim računarima
• Pritom svaki autor mijenja, dopunjuje i
poboljšava svoj tekst
• Samim tim, autor nema potrebe da objašnjava
ono što su drugi prije njega (bolje) objasnili, a i
čitalac ima pristup najkvalitetnijim informacijama
• Cio internet je praktično jedan globalni
hipermedijski sistem na kome bukvalno nema
šta ne može da se pronađe

AleksandarAle Osnovi informatike

ksandar
Primjena multimedije
• Pogodna u svim područjima gdje je potreban
pristup elektronskim informacijama
• Čovjek je u stanju zapamtiti oko 20% podataka ako
ih je samo čuo, 40% ako ih je vidio i čuo, a 75% ako
ih je vidio, čuo i aktivno koristio.
• U poslovanju
– Poslovne multimedijske aplikacije: marketing, prezentacije,
reklame, simulacije, katalozi, obuka zaposlenika,
videokonferencije, on-line prodaja.
• Na javnim mjestima
– Hoteli, autobuske i željezničke stanice, trgovački
centri, muzeji i slično gdje god su potrebne informacije.

AleksandarAl Osnovi informatike

eksandar
Primjena multimedije
• Kod kuće
– PC računari, Internet
• U obrazovanju
– Obrazovne ustanove izuzetno pogodna mjesta
za primjenu hipermedije.
– Najmlađi uzrast - važna grafika, animacija i zvuk koji
vrlo često zamjenjuje ili nadopunjuje tekst (na Primjer
kod učenja čitanja).
– Odrasli - slike-fotografije upotpunjene tekstom i video
zapisi
– Oblik korištenja multimedije u edukaciji: uključivanje
studenata u proces izrade multimedijske aplikacije
– Obrazovanje na daljinu

Aleksandar
FPMOZ Al Osnovi informatike
eksandar
MOSTAR
Multimedijalni računarski sistem
• Računarski sistem za razvoj (autori) i za pregledavanje (korisnici)
multimedijskih aplikacija
• Prevladavaju Windows i Macintosh platforme
• Opća pravila: vrlo brzi računari sa velikom radnom memorijom i hard
diskom

FPMOZ
AleksandarAl Osnovi informatike
MOSTAR
eksandar
Hardverska podrška
• Memorija
– RAM, ROM, hard disk
– disketa, magnetni i optički uređaji
– DVD (Digital Versatile Disc)
– CD-ROM čitači i snimači
• Ulazni uređaji
– tastatura, miš, trackball, touchscreen, grafičke table
(tablets), skeneri, digitalne kamere, sistemi za
prepoznavanje govora (mikrofon)
• Izlazni uređaji
– monitori, zvučnici, video uređaji, projektori, printeri
• Komunikacioni uređaji
– modem, ISDN adapter, ADSL modem
AleksandarAl Osnovi informatike
eksandar
Softver
• Sistemski softver - Microsoft Windows ili MacOS
• Obrada teksta i OCR programi
• Alati za crtanje, slikanje i obradu grafike
• 3D modeliranje
• Obrada zvuka
• Obrada animacija i video signala
• Konverzija izmedju različitih formata video i
zvučnog signala
• Multimedijski autorski alati

AleksandarAl Osnovi informatike

eksandar
Osnovni elementi multimedije

• Grafika
• Tekst
• Zvuk
• Animacija
• Video

AleksandarAl
FPMOZ Osnovi informatike
MOSTAR
eksandar
Grafika
• Važna za vizualni efekt multimedijske
aplikacije
• Bitmape (paint ili rasterska grafika) ili
vektorske (drawn grafika)
– Bitmape - foto-realistične slike i za kompleksne
crteže koji zahtijevaju fine detalje
– Vektorska grafika - za grafičke oblike koji se
mogu matematički izraziti koordinatama,
dužinom i uglovima (linije, pravokutnici,
poligoni, kružnice,...)

AleksandarAle
FPMOZ
ksandar
MOSTAR
Vrste grafike
A) Bitmape (paint ili rasterska grafika)
B) Vektorske (drawn grafika)

• Bitmape
– sastavljene od pojedinačnih tačaka - pixela (picture
element)
– svaki pixel iste veličine
– rezolucija - broj piksela po horizontali i vertikali -
određuje kvalitet slike
– matrica za memoriranje informacija o svakom pixelu koji
čini sliku (lokacija, boja), dimenzija matrice zavisi od
broja boja.

FPMOZ
Aleksandar
MOSTAR Al Osnovi informatike
eksandar
 Bitmape - boje i veličina slike
• Crno-bijela slika (monochromatska)
– Svaki pixel je memoriran kao jedan bit (0 ili 1) pa 640 x 480 slika
zahtjeva 37.5 KB (640 x 480 / 8 / 1024)
• Slika u tonovima sive boje (gray-scale)
– Svaki pixel je memoriran kao byte (vrijednost između 0 to 255) 640
x 480 slika zahtjeva preko 300 KB.
• Slika u 8-bitnoj boji (indeksirana)
• Slika u 24-bitnoj boji
– Svaki pixel je memoriran kao 3 byta (za svaku RGB boju po jedan)
– Podržava 256 x 256 x 256 mogućih kombinacija boja (16,777,216)
640 x 480 slika zahtjeva 921.6 KB.
– Mnoge RGB slike se memoriraju kao 32-bitne slike jer se dodatni
byte podataka za svaki pixel koristi za memoriranje alpha
vrijednosti koja predstavlja informaciju o nekim posebnim efektima.
FPMOZ
MOSTAR
AleksandarAl Osnovi informatike
eksandar
 Ako su u pitanju 24bitne
boje onda ovaj pixel ima
sljedeće komponente
R=0.37*255=94
G=0.36*255=91
B=0.13*255=33

Aleksandar
FPMOZ Al Osnovi informatike
eksandar
MOSTAR
 Originalna slika

Uvećani detalji

AleksandarAl
FPMOZ Osnovi informatike
eksandar
MOSTAR
Vektorska grafika
• Poređenje bitmape i vektorske grafike
– Veličina datoteke - za gornji Primjer oko 30 bajtova
alfanumeričkih podataka nasuprot 5000 bajtova
(200x200/8) za crno-belu sliku ili 40 000 (200x200) za
sliku sa 256 boja.
– Kod vektorskih slika se ne mogu pojedine informacije
pridruživati nekom dijelu objekta (npr. dijelovi crte u
više boja)
– Pri povećanju bitmap slike opada kvalitet slike
(stepenasta izobličenje crta - jaggies)
– Dijelovi bitmap slike se ne mogu pomjeriti tako da se
sačuvaju objekti koji su nacrtani ispod (kod
pomijeranja ostaje prazni prostor).

FPMOZ
AleksandarAl Osnovi informatike
MOSTAR
eksandar
Kod Rasterske grafike, kvalitet slike zavisi od rezolucije

Rasterska grafika

Vektorska grafika

AleksandarAl OsnoviOsnovi informatike

informatike
eksandar
Grafički formati
• Formati slika
– za bitmape i vektorsku grafiku
– zavisni i nezavisni od platforme
– sa kompresijom i bez kompresije

• Ime formata Tip datoteke Tip slike

• Tagged Image File Format .TIFF bitmapa
• GIF (Graphics Interchange Format) .GIF bitmapa
• JPEG .JPG bitmapa
• PNG (Portable Network Graphics) .PNG bitmapa
• Encapsulased PostScript .EPS vektorska
• Windows Bitmap .BMP bitmapa
• Windows Metafile .WMF vektorska
• Macintosh PICT i PICT2 .PIC oba
• Adobe Photoshop .PSD bitmapa
• Adobe Illustrator .AI vektorska
• CorelDraw CRD .CRD vektorska

AleksandarAl Osnovi informatike

eksandar
Grafika za Web
• Komprimirani formati slika za brz prijenos mrežom
– Kompresija uz gubitak sadržaja (lossy compression) i
– Kompresija bez gubitaka (lossless compression)
• Vektorska grafika za Web: Scalable Vector Graphics
(SVG)
• Bitmap grafika: GIF, JPEG, PNG
• Scalable Vector Graphics (SVG)
– nije format, nego jezik za opisivanje 2-D grafike u XML-u
• PNG (Portable Network Graphics)
– noviji format, zamjena za GIF, kompresija bez gubitaka

AleksandarAl Osnovi informatike

Grafika za Web
• Podsjetimo se, to je grafika sačinjena od tačaka,
zadatih matematičkim koordinatama, i linija kojima su
te tačke povezane, a koje su zadate matematičkim
formulama.
• Vektorski crteži su mnogo fleksibilniji od bitmapa.
• Kako su zadati matematičkim formulama, ovi crteži se
veoma lako i bez gubitka na kvalitetu mogu povećati ili
smanjiti. Dovoljno je samo promijeniti određeni
parametar u odgovarajućoj formuli.
• To nije slučaj sa bitmapama, kod kojih se uvećanjem ili
smanjenjem dimenzija slike gubi na kvalitetu.
Grafički formati - GIF
• GIF (Graphics Interchange Format)
– 8-bitna boja (prikaz do 256 boja)
– 1987. uvela ga je kompanija CompuServe
– Postao popularan zbog efikasnog algoritma za kompresiju
– Pogodan za slike s većim područjima u istoj boji
(ilustracije, ikone, logo,...)
– Čak i spori modemi omogućavaju prijenos relativno
velikih slika.
– Komprimirani format bez gubitaka; Kompresija se vrši red
po red tako što se skup pixela iste boje zamjenjuje
jedinstvenim opisom (na pr. manja slika sa horizontalnim
linijama, nego slika iste veličine sa vertikalnim).

AleksandarAl Osnovi informatike

eksandar
 Osnovne karakteristike formata GIF
• Transparent Image – transparentna pozadina slike,
tj. slika sa providnom pozadinom
• Animated GIF – jedini opće prihvaćeni grafički
format koji podržava pravljenje animacija; koristi se
za kratke animacije i filmove niske rezolucije za WEB
stranice. Animaciju čini nekoliko frame-ova, koji se
velikom brzinom, jedan za drugim prikazuju na
ekranu.

AleksandarAl Osnovi informatike

eksandar
 Slika sa neprovidnom
pozadinom

Slika sa providnom
pozadinom

AleksandarAl Osnovi informatike

eksandar
Imamo ukupno 8 slika koje se naizmjenično ponavljaju

Ove pojedinačne slike nazivaju se okviri (engl. frames).

Definira se i vremensko trajanje svakog okvira, kao i da li se
animacija ponavlja od početka kad stigne do kraja.
AleksandarAl Osnovi informatike
eksandar
Grafički formati - JPEG
• JPEG (Joint Photographic Experts Group)
– Ime po organizaciji koja je kreirala standard
– Rasterski grafički format
– 24-bitna dubina boja (preko 16 miliona boja)
– Pogodan za fotografije
– Kompresija formata sa gubitkom
– Kompromis između nivoa kompresije (veličine slike) i kvaliteta
slike
– Bolji rezultati za "zamagljene" slike bez oštrih prijelaza i
jednoličnih boja
– Najbolji format za prikaz fotografija i realnih slika sa glatkim
varijacijama u tonu i boji.
– Slika je mnogo kvalitetnija od GIF-a.
– Dekompresiju vrši aplikativni program prije prikaza

AleksandarAl Osnovi informatike

eksandar
Grafički formati - PNG
• PNG (Portable Network Graphics)
– bitmap - rasterski format
Nastao kada je kompanija Unisys objavila da će patentirati
algoritam za kompresiju koji koristi GIF, što bi značilo da
proizvođači softvera koji koriste GIF moraju da plaćaju za
korištenje algoritam za kompresiju.
– PNG format je baziran na drugom algoritmu za kompresiju
podataka
– PNG podržava i kompletnu ali i djelimičnu
transparentnost (GIF samo kompletnu)
– Veća dubina boja (24, 32 ili čak 48 bitova za boje)
– Kod većine slika omogućava veću kompresiju nego GIF

AleksandarAl Osnovi informatike

eksandar
Grafički formati - Poredjenje
• Format GIF omogućava dubinu od 256 boja; Kompresija ima
“lossless” shemu – ne gube se detalji slike sa malo boja;
potrebnije je sačuvati detalje nego smanjiti veličinu datoteke,
• Format JPEG omogućava dubinu od 16.7 miliona; Kompresija
zasnovana na “lossy” shemi – kod memoriranja se gube
detalji sa fotografije. JPEG ne podržava isprepletene slike,
transparentnost i animaciju.
• GIF podržava, PNG bolji u predstavljanju transparentnih i
isprepletenih slika. GIF najbolji za animaciju.
• Najavljeno proširenje PNG u APNG za bolju podršku
animaciji.
• Sva tri formata se zasnivaju na kompresiji.
• Postoje formati kao Windows bitmap .bmp koji ne
podrazumijevaju kompresiju.

AleksandarAl Osnovi informatike

eksandar
Modeli boja
• Trihromatska teorija boja (1801 Thomas
Young, kasnije usavršio Herman von Helmholtz)
– Osnovni princip: svaka boja se može dobiti kao kombinacija
tri osnovne boje, tako su na primjer tri osnovne slikarske boje:
crvena, žuta i plava.
• Aditivni model boja
– Mediji koji emitiraju svjetlost (TV ekran, monitor) koriste
tzv. aditivni sistem miješanja boja.
– Osnovne boje su : crvena (red – R), zelena (green – G) i
plava (blue – B), to je RGB model boja.
– Svaka od ovih boja stimulira jedan od tri tipa receptora boja u
oku, sa što je moguće manjom stimulacijom preostala dva.
– Kombinacijom po dvije osnovne boje dobijaju se tzv.
subtraktivne boje R+B=magenta, R+G=yellow, G+B = cyan.
R+G+B = bela

AleksandarAl Osnovi informatike

eksandar
Modeli boja
• Subtraktivni sistem boja - CYMK (Cyan,
Magenta,Yellow, blacK)
– model boja za štampanje
– Pogodan u slučajevima kada naše oko prihvata svjetlost koja se odbija
sa nekog predmeta.
– Predmet apsorbira određenu valnu dužinu bele svjetlosti, a preostale
reflektira.
– Štampana strana sastoji se od vrlo sitnih tačaka primarnih boja i crne.
– Cyan – suprotna od crvene, dobija se kad se od bele oduzme crvena
(tj. predmet apsorbira crvenu). G+B = cyan
– Magenta – suprotna od zelene. R+B = magenta
– Yellow – suprotna od plave. R+G = yellow
– Cyan, magenta i yellow mastilo ne mogu kombiniranjem da daju crno
mastilo, pa se ovim bojama obavezno pridružuje i crna (blacK) čime se
dobija CYMK sistem boja.

AleksandarAl Osnovi informatike

eksandar
Digitalno predstavljanje boja
• Color depth – dubina boja je broj bitova koji se koristi
za predstavljanje boje
– 8 bita – 256 boja
– 16 bita- 65 536 boja, Hi Color
– 24 bita – 16 777 216 boja, True Color
– U RGB modelu se po 8 bitova koristi za predstavljanje intenziteta
svake od 3 osnovne boje.
• Složene boje se predstavljaju kao trojke brojeva oblika
(r,g,b)
– r – intenzitet crvene boje (0-255)
– g – intenzitet zelene boje (0-255)
– b – intenzitet plave boje (0-255)
• Brojevi (r,g,b) se predstavljaju u binarnom, dekadnom ili
heksadekadskom sistemu
AleksandarAl Osnovi informatike
eksandar
Unošenje teksta u računar
• Ručno nošenje - kucanje teksta
• ASCII (TXT) zapis (na pr. Notepad)
• HTML zapis (na pr. MS Frontpage)
• Poseban aplikativni program za slaganje teksta (na pr. MS
Word)

• Automatsko unošenje – prepoznavanje teksta

• Štampani tekst, ali i tekst ispisan rukom
• Skeniranje teksta i prepoznavanje znakova i pretvaranje u
tekstualni zapis pomoću OCR (Optical Character Recognition)
programa (na pr. Recognita)

AleksandarAl Osnovi informatike

eksandar
Fontovi
• oblik (typeface) – skup grafičkih znakova koji imaju isti prepoznatljiv
oblik i dizajn na pr. Times, Arial, Courier,...
• pismo ili font – skupina znakova iste veličine i stila koji pripadaju
određenom obliku, na pr. Times 12-point bold
• stil fonta: podebljano (bold), iskošeno (italic), podvučeno (underline),...
• veličina fonta: u jedinicama points
• velika i mala slova (uppercase/lowercasse) – čitljivija kombinacija malih
i velikih slova
• proporcionalni (varijabilna širina znakova, npr. Times) i
neproporcionalni font (stalna širina znakova, npr. Courier)

AleksandarAle Osnovi informatike

ksandar
Animacije
• Animacija predstavlja niz neznatno različitih
slika koje se prikazuju jedna za drugom
dovoljnom brzinom da se time stvori utisak
kretanja.
• Sve te slike zapakovane su u jedan isti fajl, u
jednom od animaciskih formata.
• Postoje razne vrste animacija, počevši od
najjednostavnijih, kakav je, na primjer, animirani
GIF, do mnogo složenijih animacija.

AleksandarAl Osnovi informatike

eksandar
 3D animacija
Trodimenzionalna animacija se sastoji se od tri složena koraka:
modeliranje;
animiranje;
rendering.
• 3D modeliranje je proces izrade konture predmeta, odnosno
formiranje osnovnog izgleda predmeta. Od konture predmeta generira
se trodimenzionalni predmet, kome se, radi povećanja stepena
realističnosti, dodaju teksture, odsjaji, sjenke itd.
• Animiranje kreiranog 3D predmeta vrši se zadavanjem polazne tačke i
odredišne tačke, zadavanjem putanje između ove dvije tačke, kao i
određivanjem vrste i dinamike kretanja. Na osnovu ovih elemenata,
računar kreira sekvence koje u nizu stvaraju iluziju kretanja.
• Rendering je posljednji korak 3D animacije karakterističan po velikim
proračunima koji mogu trajati više minuta, sati, ali i danima. Rendering
je proces formiranja sinhroniziranog kretanja na osnovu zadatih
elemenata tj. proces formiranja kontinuirane animacije sa svim njenim
kvalitativnim elementima (boje, teksture, sjenke i dr.).
• Najpoznatiji programi za animaciju su 3D Studio Max, Softimage 3D
Extreme i Lightwave 3D.
AleksandarAl Osnovi informatike
eksandar
Za animacije se koriste razni formati fajlova.

Najpoznatiji animacijski formati prikazani su u sljedećoj tabeli:

Format Ekstenzija
Animirani CompuServe GIF .gif
Windows Audio Video Interleaved Format .avi
Motion Video .mpg .mpeg
Flash .swf
Macromedia Director .dir .dcr
3D Studio Max .max

AleksandarAl Osnovi informatike

eksandar
Flash animacije
• Jedan od danas najpopularnijih programa za
pravljenje animacija je FLASH, kompanije
Macromedia.
• On takođe omogućava i kreiranje animacija sa
zvukom i interaktivni rad.
• Pri kreiranju animacija Flash vrši i kompresiju
podataka, pa su Flash fajlovi relativno mali i
veoma su pogodni korištenje na Internetu.

AleksandarAl Osnovi informatike

eksandar
Zvuk (audio)
• Zvuk se u računaru proizvodi uz pomoć
uređaja koji nazivamo zvučna kartica.
• Zvučna kartica proizvodi dvije vrste zvuka:
• MIDI audio – to je vještački, sintetički zvuk
koji računar generira uz pomoć dela zvučne
kartice koji se naziva sintesajzer
• digitalni audio – to je zvuk mnogo bliži realnom
zvuku koji se dobija digitalizacijom analognih
zvučnih signala, tzv. procesom sempolvanja
(uzorkovanja)

AleksandarAl Osnovi informatike

eksandar
MIDI format
• MIDI je skraćenica od
Musical Instrument Digital Iterface
• to je standard razvijen 1980-tih godina za uspostavljanje
komunikacije između elektronskih muzičkih instrumenata
(tzv. sintesajzera) i računara.
• Ovaj standard je omogućio računarskim programima da
reprodukuju zvuk i muziku preko zvučne kartice.
• Najpre je to bilo za potrebe računarskih igrica, a kasnije
se proširilo i na ostala polja primene računara.

AleksandarAl Osnovi informatike

eksandar
MIDI format
• MIDI fajl ne sadrži samu muziku, već samo instrukcije kako računar
treba da odsvira tu muziku.
• On se može shvatiti kao neka vrsta notnog zapisa koji zvučna
kartica čita i na osnovu njega reprodukuje muziku.
• Na primjer, MIDI fajl sadrži instrukcije o instrumentu, noti, koliko
dugo držati notu, koliko glasno je odsvirati i o drugim muzičkim
atributima.
• Boja zvuka za svaki instrument ponaosob nije zabeležena u MIDI
fajlu. Ona je zabeležena u zvučnoj kartici, i kvalitet zvuka zavisi od
kvaliteta kartice.
• Tabela od 128 instrumenata po MIDI standardu može se naći na
168-170 strani knjige Majstor za Multimediju...

AleksandarAle Osnovi informatike

ksandar
Digitalni audio
Za razliku od MIDI audia, digitalni audio predstavlja
stvarni zvuk.
Digitalni audio je dobiven preradom, tzv.
digitalizacijom realnog zvuka, ali tako da naše uši
teško da mogu da primete razliku u kvalitetu.
Realni zvuk je analogna fizička veličina – parametri zvuka
se neprekidno mijenjaju od jednog do drugog vremenskog
trenutka.
Digitalizacijom zvuka se ne bilježe parametri zvuka u
svakom trenutku vremena, već samo u pojedinim
diskretnim trenucima vremena.
AleksandarAl Osnovi informatike
eksandar
U svakoj sekundi se uzima nekoliko hiljada trenutaka, i bilježi
se vrijednost parametara zvuka u svakom od njih.
Drugim riječima, mi uzimamo nekoliko hiljada uzoraka zvuka
u svakoj sekundi, zbog čega se to naziva uzorkovanje ili
samplovanje (engl. sample – uzorak).
AleksandarAl Osnovi informatike
eksandar
 Broj tih trenutaka u sekundi (broj uzoraka) nazivamo
frekvencijom uzorkovanja (semplovanja).

Frekvencija uzorkovanja se mjeri u hercima (Hz), odnosno

kilohercima (KHz).

U praksi se uglavnom koriste sljedeće frekvencije:

44,1 KHz, 22,05 KHz i 11,025 KHz

Ove frekvencije daju tzv. CD-kvalitet zvuka.

Smatra se da se frekvencijom većom od 44,1 KHz ne bi

dobilo bitno poboljšanje u kvalitetu zvuka, jer ljudsko uho
ne bi bilo u stanju da primjeti razliku u kvalitetu.

AleksandarAl Osnovi informatike

eksandar
 Kvalitet zvuka kod digitalnog audia zavisi najviše od
sljedeća tri faktora:
• frekvencije uzorkovanja – kao što smo rekli, koriste se
frekvencije od 44,1 KHz, 22,05 KHz i 11,025 KHz;
• rezolucije odnosno veličine uzoraka – to je broj bitova
koji koristimo za opisivanje parametara zvuka svakog
od uzoraka; u upotrebi su rezolucije od 8 i 16 bitova;
• izbora stereo ili mono audia.
Naravno, bolji kvalitet daju veće frekvencije uzorkovanja i
veće rezolucije, i stereo zvuk je bolji od mono zvuka.

Međutim, sa povećanjem frekvencije i rezolucije, i izborom

stereo zvuka, povećava se i veličina fajlova u kojima se čuva
digitalizirana muzika.
AleksandarAl Osnovi informatike
eksandar
Veličina fajlova za stereo snimke računa se prema formuli

(frekvencija ® trajanje ® rezolucija ® 2) : 8

pri čemu se trajanje snimka mjeri u sekundama.

Formula kod mono snimaka je skoro ista – jedino nema

množenja sa 2 (veličina je duplo manja).

Na primjer, kod digitalnog audia najboljeg kvaliteta (44,1

KHz, 16 bita, stereo) za čuvanje 1 minuta muzike potrebno je

(44100 ® 60 ® 16 ® 2) : 8 = 10584000 B CD 10,5 MB

Dakle, za jednu prosječnu pjesmu (3-4 minuta) potrebno je

oko 30-40 MB. Kao što znamo, na običan muzički CD,
kapaciteta 650-700 MB, staje oko 70 minuta muzike.

AleksandarAl Osnovi informatike

eksandar
Prednosti MIDI fajlova
• MIDI fajlovi su mnogo manji, i to 200 do 1000 puta, nego
fajlovi za digitalni audio, pa ne zauzimaju previše RAM-a,
prostora na disku, resursa procesora itd;
• zbog toga što su mali, MIDI fajlovi ugrađeni u Web strane
učitavaju se i izvode mnogo brže nego fajlovi
za digitalni audio;
• ako se koristi MIDI uređaj visokog kvaliteta, MIDI fajl
može zvučati i bolje od digitalnog audia;
• MIDI podaci se mogu lako mijenjati, može se
mijenjati dužina i manipulirati dijelovima MIDI
kompozicije, što se ne može sa digitalnim audiom.
AleksandarAl Osnovi informatike
eksandar
Nedostaci MIDI fajlova
• zvuk kod MIDI audia zavisi od kvaliteta zvučne kartice
na našem računaru, i zvuk nekog instrumenta može
zvučati mnogo drugačije sa različitim karticama;
• MIDI se vrlo teško može upotrijebiti za
reprodukciju ljudskog glasa;
• mnogo je širi izbor softvera i sistemske podrške za
digitalni, nego za MIDI audio;
• pravljenje digitalnog audia ne zahtjeva
poznavanje muzičke teorije, dok rad sa MIDI
audiom zahtjeva izvjesno poznavanje te teorije.

AleksandarAl Osnovi informatike

eksandar
Wav fajlovi
Wav fajlovi su zvučni fajlovi koji sadrže uzorke zvuka
(semplove) u digitalnoj formi. Nastavak im je .wav
Oni sadrže samo po nekoliko sekundi zvuka, pa su manje
veličine od uobičajenih fajlova za digitalni audio.
Wav semplovi se koriste uglavnom kao zvučni efekti.

Wav je skraćenica od Wave (talas) -

format praktično sadrži semplovan valni
oblik zvuka

aplauz
(Claps Cheers)
AleksandarAle Osnovi informatike
ksandar
Formati audio fajlova

Navest ćemo samo one formate audio fajlova koji se

kod nas najčešće koriste:

Format Ekstenzija
MIDI audio .mid .midi
Wav audio .wav
CD audio (obični muzički CD-i) .cda
MP3 audio .mp3
RealAudio .ra

AleksandarAl Osnovi informatike

eksandar
MP3 Audio
MP3 audio je kod nas jedan od najpopularnijih audio
formata.

MP3 je skraćenica od

MPEG Audio Layer 3.

To je tehnologija kompresije audio signala koja je u stanju

da fajl za digitalni audio svede na oko 10% svoje veličine, uz
samo neznatan gubitak u kvalitetu zvuka.

MP3 za zvuk predstavlja isto što JPEG i GIF predstavljaju

za slike.

AleksandarAl Osnovi informatike

eksandar
Postoji veliki broj programa koji mogu da komprimiraju
CD audio i prave MP3 fajlove.
Prilikom kompresije, jedan od bitnih parametara koji utiče na
brzinu i kvalitet reprodukcije MP3 fajlova je tzv. bitrate (čita se
bitrejt).
Bitrate se mjeri u kilobitima u sekundi – kbps. To je
prosječan broj kilobita koji se koristi za pamćenje jedne
sekunde zvuka.
Što je taj broj veći, to je kvalitet muzike bolji, ali nam trebaju
jači računari za njihovu reprodukciju.
Koriste se sljedeće vrijednosti za bitrate:
• CD Quality (CD kvalitet): 128, 160, 192 kbps i više;
• Near CD Quality (skoro CD kvalitet): 96 kbps;
• FM Radio Quality (FM radio kvalitet): 64 kbps.
Ove vrijednosti predstavljaju tzv. konstantni bitrate (CBR).

Danas se sve više koristi i tzv. variable bitrate (VBR), gdje

na nivou cijele muzičke kompozicije (muzičkog fajla) ne
postoji stalna vrijednost za bitrate, već je bitrate promjenljiv.

Posebnim algoritmima je postignuto da različiti dijelovi

muzičke numere imaju različite bitrate-vrijednosti, čime je
kvalitet zvuka poboljšan bez povećanja veličine fajlova.

MP3 muzika je danas veoma popularna, i to ne samo za

reprodukciju na računarima – danas postoji veliki broj
muzičkih stubova i CD-plejera koji reprodukuju i MP3, pa čak
postoje i mali prenosivi plejeri samo za MP3 muziku.

AleksandarAl Osnovi informatike

eksandar
Video
Digitalni video je najkompleksniji vid multimedije, koji u
sebe uključuje i grafiku, i zvuk, i drugo.
Slika na ekranu kod digitalnog videa se dobija tako što se u
jednoj sekundi jedna za drugom prikažu 30 nepokretnih slika
(okvira, engl. frame) najvišeg kvaliteta.
Svaka takva nepokretna slika zahtjeva i do 1 MB memorije,
pa je za digitalni video potrebno čak do 30 MB memorije po
sekundi, 1,8 GB po minutu, i 108 GB po satu.
Kada se tome doda i zvuk, vidi se da se radi o ogromnoj
količini informacija koju treba skladištiti, prenositi i obrađivati.

AleksandarAl Osnovi informatike

eksandar
Rad sa ovolikom količinom podataka zahtjeva ne samo
ogromnu memoriju, već i vrlo visoke karakteristike svih ostalih
komponenti računara, kao i softvera.

Problem nije samo u skladištenju ogromne količine podataka

koju zahtjeva digitalni video, već i u prijenosu 30 MB podataka
u svakoj sekundi, kao i u obradi tolike količine podataka.

Ovi problemi se prevazđu korištenjem raznih algoritama za

kompresiju digitalnog videa.

Takav algoritam se naziva kodek, engl. codec (potiče od

coding/decoding ili compression/decompression).

Kodek je algoritam za kompresiju (kodiranje) digitalnog videa

radi isporuke, i kasniju dekompresiju (dekodiranje) radi
njegovog prikaza.
AleksandarAl Osnovi informatike
eksandar
Ovi algoritmi mogu komprimirati digitalne video informacije u
rasponu od 50:1 do 200:1, što značajno smanjuje količinu
podataka sa kojima se radi.
Međutim, prilikom kompresije, izvjesna količina podataka
se nepovratno gubi, pa dolazi do gubitaka u kvalitetu videa
(kompresija je "loosy").
Od kompresijskih algoritama, kod nas se najviše koriste
MPEG, JPEG, DivX i drugi.
MPEG je međunarodni standard za digitalnu prezentaciju
pokretnih slika koju je napravila
Moving Picture Experts Group
odakle i potiče ova skraćenica.
Danas se koriste MPEG, MPEG1 i MPEG2, a u razvoju su i
još naprednije varijante ovog standarda (MPEG4, MPEG7).
AleksandarAl Osnovi informatike
eksandar
Video formati

Kod nas su najčešće u upotrebi sljedeći formati

video fajlova:

Format Ekstenzija
Moving Picture Experts Group - MPEG .mpg .mpeg
Windows Audio Video Interleaved Format - AVI .avi
DVD Video .vob
Video CD .vcd
Intel Indeo Video File .ivf

AleksandarAl Osnovi informatike

eksandar
Video na CD, DVD, Blu-Ray
DVD (Digital Versatile Disk) diskovi su kreirani upravo za
skladištenje digitalnog video materijala, isto kao što su CD
diskovi kreirani za skladištenje digitalnog audia.
Kod DVD filmova se koristi MPEG1 ili MPEG2 kompresija
video zapisa, obično u rezoluciji 720x480.
Veličina filma je između 4 i 9 GB, zbog čega se moraju
koristiti DVD diskovi, jer je to previše za CD diskove.
Kvalitet ovih filmova je veoma dobar.
Sa ovakvom kompresijom, na CD-e se mogu
smještati samo vrlo kratki filmovi (spotovi, reklame i
sl.).
Međutim, uz povećanje kompresije ili smanjenje rezolucije,
moguće je dugometražne filmove skladištiti i na CD-e.

U VCD (Video CD) formatu, gdje se koristi MPEG1 kompresija,

filmovi se rade u veoma maloj rezoluciji - 320x240.

Kod DivX formata kompresija video zapisa je MPEG4, a ona

omogućuje da se 4 - 9 GB komprimiraju na 1 - 1.4 GB.

Na taj način čitav film staje na jedan do dva CD-a koje čita
običan CD-ROM, a da je pri tome zadržana DVD rezolucija
720x480 i zvuk od 48Khz.

Zato su DivX filmovi kod nas danas veoma popularni. Oni se

uglavnom smještaju u .avi fajlove.

Naravno, i kod DivX-a dolazi do izvjesnih gubitaka u kvalitetu.

AleksandarAl Osnovi informatike
eksandar
Paketi kodeka
• Danas postoji veliki broj različitih vrsta kodeka
• Zbog ovoga je česta situacija da korisnik
presnimi neki film na svoj računar, ali ne može
da ga odgleda jer nema instaliran kodek
• Da ne bi korisnik morao sam da traži i instalira
svaki kodek, postoje paketi kodeka
• Ovi paketi sadrže veći broj različitih kodeka koji
se koriste najčešće za dekompresiju video
materijala
• primjer takvog paketa kodeka je ffdshow

AleksandarAl Osnovi informatike

eksandar
 Titlovi
Titl (engl. subtitl) je prijevod stranog govora koji se daje u
ispod slike u obliku teksta.
U mnogim programima za reprodukciju video materijala
omogućeno je korištenje titlova, pri čemu se može
podešavati font, veličina slova i njihov položaj na ekranu.
Titlovi se daju kao obični tekstualni (ASCII) fajlovi.
Oni su formatirani tako da za svaki dio teksta upućuju na
redni broj okvira gdje taj dio teksta treba da se pojavi na
ekranu, i na redni broj okvira gdje će taj dio iščeznuti sa
ekrana (vidi primjer na narednoj strani).

AleksandarAl Osnovi informatike

eksandar
iii Lister - [F:\sword -sr.sub] (QJ
File Edit Options Help
{200}{500}0brada by: RATKO ©20011http://go.to/diuxgenius
{909}{960}2nate li koji je proble sa Holiuudo ?
{965}{1068}Praue sranja. Heuerouatna sranja,)u koje niko ne ole da poueruje.
{1073}{1136}Hisa neki fil adlija ...
{1141}{1233}...koji trali shuatanje postojanja)kro z di od bo bi.
{1238}{1320}He, lako je proualiti lolu glu u.)kratkouidu reliju ...
{1325}{1420}...i oronske scenarije.
{1425}{1524}He, ja priea o)nedostatku realiz a- Realiza -
{1529}{1625}To je ono Ita danas nedostaje)u odernoj A eriekoj kine atografiji.
{1647}{1769}Uz ite PSEfE POPODHE, na pri er.)Kalu da je to Al Pa inou najbolji
fil -
{1773}{1884}Posle fil a LICE SA OIILJKOM)i KUMA 1, narauno .
{1889}{1969}Re ek delo relije,)najbolji la atou fil -
{2005}{2127}Dobra fotografija, scenario,)glu a. sue je urhunsko. Ali ...
{2316}{2385}...ali nisu illi do kraja.
{2400}{2528}1ta bi bilo da je na kraju fil a Sani leleo)da se izuuee iz suega?
Stuarno leleo.
{2555}{2664}0uo je telak dio .Ita bi bilo)da je od ah poeeo da ubija taoce?
{2669}{2713}Bez ilosti, bez kajanja.
{2730}{2864}"lspunite nale zahteue ili 1 plauula leti po zidu." Gotouo i kraj.
{2869}{2933}1ta, jol ne a busa? Hajde.
{2942}{3028}Koliko je potrebno neuinih)lrtaua da zaurli po zidoui a ...
{3033}{3092}...kako bi gradska ulada pro enila)suoju politiku pre a taoci a?
{3098}{3223}0uo je 1976. He a CHH-a.)He a CHBC-a .He a lnterneta .
{3271}{3366}Da pre ota o unapred.)Danalnjica, ista situacija.
{3371}{3458}2a koliko ure ena bi ediji)naprauili ludilo? Za par sati.
{3463}{3555}To bi bila najue a priea od)Bostona do Budi pelte.
{3581}{3626}10 taoca u iru.
{3641}{3684}20, 30.
{3689}{3760}Bez ilo sti. Ba . bu .)Jedan za drugi .
{3786}{3930}Sui su sni ljeni u uisokoj rezoluciji, uz po o ko pjutera.)Skoro da
v

primjer titla
OsnOVI mronnafil<e
. .
Reprodukcija videa
Za reprodukciju digitalnog videa koriste se razni programi.
Može se naći veliki broj programa za reprodukciju DVD,
VCD, DivX i drugih vrsta filmova i video materijala.
Program Windows Media Player, dio standardne
instalacije najnovijih verzija Windows-a, može se koristiti
za reprodukciju svih ovih vrsta video materijala.
Nedostatak mu je to što upotrebu titlova dozvoljava samo
kod DVD filmova, a ne i kod DivX (.avi) filmova.
Za reprodukciju DVD filmova postoje i mnogi drugi
specijalizirani programi.

AleksandarAl Osnovi informatike

eksandar
Za reprodukciju DivX filmova kod nas se najviše koriste
sljedeći programi (plejeri):

Micro DVD Player

Iako u imenu ima DVD, to nije DVD već DivX plejer.
Glavna prednost mu je što je to mali program (oko 2-3 MB),
koji se obično nareže na CD zajedno sa filmom, pa nema
problema sa reprodukcijom ako nemamo drugi plejer.

GOM Player, Media Player Classic

Mali besplatan DivX plejer, veoma zgodan za rad i jako dobrih
mogućnosti.

AleksandarAl Osnovi informatike

eksandar