– Sisteme komutuese Kl XII1 Shkolla mesme profesionale

"Feriz Guri dhe Vëllezërit Çaka"

Kaçanik

3.1. Trafiku në telekomunikacion

Parashikimi i trafikut të telekomunikacionit planifikim kualitativ respektivisht dimenzionimin e
ruserseve të nevojshëm (kapacitetet sistemeve transmetuese dhe komutuese) për të përmbushur
kualitetin e shërbimit të dëshiruar.
Përcjellja (Monitorimi) e vazhdueshme respektivisht matja dhe analizimi i trafikut
telekomunikues mundëson optimizmin e resurseve ekzistuese të rrjetit që përfundimisht rezulton
kënaqshëm cilësie e shërbimit.
Trafiku telekomunikues i sistemit ose rrjetit të vrojtuar ndryshon në varësi të kohës së ditës,
javë dhe sezone, dhe ngjarje specifike siç janë pushimet, ose vota në TV të ose në radio ndryshme dhe
lojëra dhe të ngjashme. Figurat tregojnë një shembull të variacionit ditor e trafikut si dhe ndryshimet
javore të trafikut.

Trafiku(Erlang)

|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
+---+---+---+---+---+---+---+---+---+---+---+----
2 4 6 8 10 12 14 16 18 20 22 24

Orët

Trafiku më i madh ditor (Erlang)

| *
| * *
| * * * * *
| * * * * *
| * * * * * *
| * * * * * * *
| * * * * * * *
| * * * * * * *
| * * * * * * *
| * * * * * * *
| * * * * * * *
+---+---+---+---+---+---+---+---
H M M E P S D

Trafiku në sistemin komutues /2018-19 1

– Sisteme komutuese Kl XII1 Shkolla mesme profesionale
"Feriz Guri dhe Vëllezërit Çaka"
Kaçanik

ditë në javë

fig 4.1. Trafiku në sistemin telekomunikues

3.1.1. Ora kryesore e trafikut

Trafiku i shërbyer nga sistemi i telekomunikacionit mund të ndryshojë në varësi të orës së
ditës ose dita e javës dhe madje edhe në varësi të muajit të vitit. Ka shumë rëndësi në analizën e
trafikut
jep cilësi të shërbimit në një kohë kur sistemi është më i ngarkuari. Kohë periudha prej një ore
gjatë së cilës sistemi telekomunikues është në shërbim me vëllim më i lartë i trafikut quhet Ora e
zënë kryesore PBH (Peak Busy Hour). Sistemi telekomunikues duhet të sigurojë shërbim cilësor
në tërë kohën shërbimit. Nëse parametrat e vëzhguar një shërbimi të veçantë telekomunikues
janë të kënaqshme në kohën e orës kryesore të trafikut, pritet të jetë e njëjtë të paktën po aq mirë
sa sistemi përpunon më pak trafik.
Në praktikë, në analizën e trafikut si orë kryesore e trafikut zakonisht merret një
periudhë prej 60 minuta ndërmjet dy orëve të plota për shkak të matje më të lehtë dhe analizë të
matjes. Në disa sisteme duhet të përcaktojnë më shumë detaje të orës kryesore të trafikut, për
shembull në matjet fillestare çdo 15 minuta. Për sistemet ku trafiku ndryshon dukshëm për çdo
15 minuta definohet një e katërta e orës kryesor të trafikut - – PBQ (Peak Busy Quater). Ora
kryesore i trafikut ose një çerekshi mund të varet nga dita e javës ose muaji.

3.1.2. Ngulfatja
Kur sistemi telekomunikues nuk mund të përpunojë sasinë e kërkuar të trafiku ndodh
bllokimi(congestion) . Nga një këndvështrim i nyjës komutuese , forma më e zakonshme kongjestioni
është bllokim në interfejset (linjat ) ndërmjet dy nyjeve . Krahas një bllokim i tillë është edhe bllokimi
brenda sistemit komutues.

Ekzistojnë dy lloje të bllokimeve:

- ngulfatja kohor
- ngulitja e Thirrjes

Ngulfatja kohor është periudha e kohës që koha kur është e zënë të resursi i fundit i zënë deri në kohën
kur resursi i parë lirohet .

Bllokimi(ngulfatja) i thirrjeve është periudha kohore ndërmjet kur telefonata e parë arrin kur të jenë por të
gjitha resurset janë të zënë dhe në momentin kur lirohet resursi i parë.

Trafiku në sistemin komutues /2018-19 2

– Sisteme komutuese Kl XII1 Shkolla mesme profesionale
"Feriz Guri dhe Vëllezërit Çaka"
Kaçanik

Në varësi të mënyrës se si nyja komutuese I trajton me thirrjet "përmbingarkuara " kërkesat për
lidhje dallohen nga:

- sisteme me humbje
- sisteme me vones

Sistemi komutues me humbje hedh poshtë çdo përpjekje për t'u lidhur kur janë të gjitha
burimet e zëna, përkatësisht, refuzojnë çdo thirrje gjithëpërfshirëse. Për të bërë një lidhje
nevojitet një përpjekje e re.

Sistemi komutues me vones kur të gjitha resurset janë të zënë, thirrjet në tejkalim në
numër i vendos thirrjet në pritje derisa resurset të lirohen që mund të shërbejnë lidhjen Kur të
lirohet resursi i i parë, shërbehet thirrja e parë që është mbajtur në pritje . Koha e pritjes së
telefonatës në radhë përcaktohet në secilën qendër(nyje) komutimi.

Qendrat e sotme të komutimi në rast të bllokimeve përdorin të dyja qasjet respektivisht

sistem me humbje dhe sistem me vonesë. Cili parim do të përdorë nyja komutuese varet nga
natyra lidhje midis dy nyjeve komutuese dhe llojit të nyjës ose transmetimit informacion –
komutimi i kanaleve dhe paketave.

3.1.3. Njësia e trafikut tëtelekomunikacionit Erlang

Njësia ndërkombëtare e telekomunikacionit është 1 Erlang. Erlang është një njësi e cila tregon
zënësin e resursit (sistemit) të telekomunikacionit. Trafiku në sistemin telekomunikues mund të
arrijë nga 0-1 Erlang në kohën e vëzhguar .
Në sistemet e telekomunikacionit me komutim të e kanalit Erlang, tregon në zënësin në
kohë i sistemit të vëzhguar. Për shembull, nëse një linjë është e zënë gjatë gjithë kohës së
vëzhgimit, atëherë ai realizon një trafik prej 1 Erlang. Shpesh është interesante matja e trafikut
të telekomunikacionit për linja të shumta. Në këtë rast, grup trafiku i vëzhguar mund të jetë më
shumë se një Erlang. Periudha kohore më e zakonshme vëzhgimi është 1 orë ose 15 minuta.
Që sistem komutues kanalesh të jetë në dispozicion duhet një aq linja lidhëse midis
nyjeve sa të jetë e mundësia teorike për të vendosur një lidhje në nyje e tjera - numri i
përdoruesve që shërben nyja. Nëse kjo nuk është e mundur nevojitet të dimensionohen siç duhet
linjat midis nyjeve në në mënyrë probabiliteti i bllokimit të jetë sa më i ulët të jetë e mundur.

Prandaj, definohet cilësia e QOS (Quality of Services). Cilësia e shërbimit është mund të
definohet si raport i numrit të thirrjeve të pasuksesshme me numrin e përgjithshëm të thirrjeve.
Për dimenzionimin e e linjave lidhëse(trunteve) midis dy nyjeve komutuese përdoret për
Formula Erlang B ose tabela Erlang B. Tabelat Erlang B përdoren për llogaritjen një nga tre
parametrat:

cilësia e shërbimit të kërkuar (%)

Trafiku në sistemin komutues /2018-19 3

– Sisteme komutuese Kl XII1 Shkolla mesme profesionale
"Feriz Guri dhe Vëllezërit Çaka"
Kaçanik

numri i linjave të nevojshme

trafiku (Erlang)
Nevojitet të njihni dy parametra për të llogaritur parametrin e tretë. Për shembull,
nëse trafiku i pritshëm për përdorues është i njohur, për cilësinë e kërkuar e shërbimit të
dëshiruar nevojitet numri i duhur i përdoruesve.
Për sistemet me pritje, përdoret formula Erlang C. Formula bën të mundur llogaritja e
numrit të kërkuar të linjave lidhëse dhe numrit të agjentëve me kohën e parashikuar pritjes. Kjo
formulë përdoret shpesh për të llogaritur kohën e pritjes së thirrjeve Qendra e Thirrjeve (Call
Center)- Koha nga fillimi i thirrjes deri tek reagimi i agjentit qendër telefonike të thirrur.
Te sistemet komutuese me komutim të paketeve, çelsat Erlang tregojnë përdorimin
Bandwidths në dispozicion. Për shembull, nëse ekziston një lidhje lidhëse midis dy nyjeve
gjerësia e brezit prej 512 kb / s dhe gjatë kohës së vrojtuar transmetohet 256 kb / s atëherë themi
se sistemi (linja lidhëse) ka një trafik prej 0,5 Erlang
Meqenëse aplikacione të ndryshme shkaktojnë prurje(rrjedhje) të ndryshme trafiku,
trafiku i pakove në pajtim me karakteristikave të tij kategorizohet sipas sipas klasave të
caktuara. Rrjedhat e trafikut me veçori të ngjashme kategorizohen si kategori e njëjtë
respektivisht QoS klasë. Sipas tipareve themelore të secilës kategori të trafikut është përcaktuar
cilësia e shërbimit QoS.
Shërbimet në kohë reale, siç janë aplikimet audio dhe video, kanë kërkesa në
për sa i përket garancisë së shpejtësisë së transmetimit, raportit të vogla të humbjes së paketave
dhe vonesave të vogla dhe në varacionine vonesës. Shërbime të tilla nuk u nënshtrohen
korrigjimin e gabimit për shkak të kohës reale në të cilën zhvillohet aplikimi. Shërbime në kohë
jo-reale, Për shembull, transferimi i skedarëve, Uebi, posta elektronike, kërkojnë një gjerësi
minimale të brezit gjerësia të lidhjes dhe një raport i vogël i paketave të humbura. Te trafik si
ky, është e mundur korrigjimi i gabimit

3.1.4. Modeli i trafikut

Për parashikimin e trafikut telekomunikues dhe respektivisht dimensionimin e duhur
sistemet e telekomunikacionit përdoret modeli i trafikut.
Modeli trafikut është një grup i parametrave të matur dhe të llogaritur që tregojnë
sjelljën e përdoruesve të rrjetit që mund të përdoret për të llogaritur pritjet e trafiku i
telekomunikacionit dhe përcaktimi i trafikut të ofruar telekomunikues.
Parametrat e modelit të trafikut varen nga lloji i sistemit që dimensionohet. Për shembull,
Përdimenzionimi e sistemit të komutimit në rrjetet publike mobile një prej tyre i parametrave të
modelit të trafikut është "numri i mesazheve SMS të dërguara për çdo përdorues në periudha të
vëzhguara kohore "ndërsa për madhësinë e sistemit të komutimit që i shërben trafikut të të
dhënave si një nga parametrat të modelit të trafikut ” numri i sesioneve të iniciuara nga
përdoruesit në periudhën kohore të vëzhguar. "
Me rastin e llogaritjes modilit të trafikut duhet të merret parasysh sellja e pajisja e

Trafiku në sistemin komutues /2018-19 4

– Sisteme komutuese Kl XII1 Shkolla mesme profesionale
"Feriz Guri dhe Vëllezërit Çaka"
Kaçanik

përdoruesit e sistemit ose të rrjetit në orën kryesore të trafikut dhe ndryshimin e pritur tëm
sjelljes e përdoruesve të sistemit / rrjetit në kohën për të cilën dimensioni i sistemit.
Sistemi telekomunikues dimensionohet bazuar në modelin e përcaktuar të trafikut
e cila llogarit orën kryesore të trafikut. Sidoqoftë, në dimenzionim duhet të merret parasysh
ngjarjet specifike që nën veprimin e tilla parametra të caktuara të modelit të trafikut dalin nga
kuadri e përcaktuara - për shembull, numri i thirrjeve zanore për Vitin e Ri në rrjetet
telekomunikuese publik. Prandaj, kur dimensionohet e sistemi, është e nevojshme të merret
shqyrtimi i specifikave të ngjarjeve të tilla.

3.2. Karakteristikat themelore të transmetimit

dhe komutimit të kanaleve
Bazuar në informacionin komutues, përmes sistemeve përkatëse komutuese vendoset
rruga lidhëse - kanali. Për çdo lidhje kërkohet vendosja dhe përfundimin(shkëputjen)
E rrugës lidhëse ose kanalit. Me fjalë të tjera, ndërmjet përdoruesve vendoset një lidhje e
përhershme që zgjat për tërë kohëzgjatjen e telefonatës. Në të kaluarën, rrugë lidhëse
kërkonte vendosjen e një shtegu fizik të lidhjes prej –skaji –në skaj .
Rruga e vendosur e lidhjes është e brezit fikse, d.m.th shpejtësia e transmetimit të
informacionit është fikse përgjatë gjithë kohës së lidhjes. Edhe nëse përdoruesi nuk ka
nevojë për një brezë të tillë, i rezervohet lidhjes së tij. Në këtë mënyre të transmetimit dhe
komutimit , së pari vendoset një rrugë lidhëse dhe më pas përmes rruga lidhëse vie
shkëmbimi i informacionit ndërmjet përdoruesve.
Përparësitë kryesore të kësaj mënyre për transmetimin dhe komutimit e informacionit
janë:
vonesë e vogël,
garantimin e cilësisë së shërbimit.
Disavantazhet kryesore të ndërrimit të kanaleve janë:
të gjitha lidhjet me shpejtësi të njëjtë,
Gjerësia e brezit të rezervuar për një lidhje nuk mund të përdoret për një lidhje tjetër në të
njëjtën kohë,
Përdorimi i dobët i linjave lidhëse.
Rrjetet telekomunikuese me komutim të kanaleve janë të dizajnuara kryesisht për
sigurimi i shërbimit zanor. Sistemet e komutimit të kanaleve janë akoma të përfaqësuar
në rrjetet e telekomunikacionit të sotëm.
Figura më poshtë tregon një shembullin e komutimit të kanaleve ku një përdoruesi i
është ndar një kanalgjerësia e e brezit 64 kbps për tërë kohëzgjatjen e lidhjes. Detyra e sistemit
komutues është për të komutuar një kanal nga një hyrje specifike në një dalje specifike sipas
kërkesë së përdoruesit.

Trafiku në sistemin komutues /2018-19 5

– Sisteme komutuese Kl XII1 Shkolla mesme profesionale
"Feriz Guri dhe Vëllezërit Çaka"
Kaçanik

3.3. Karakteristikat themelore të transmetimit

dhe komutimit të paketave
Mesazhi i burimit, ose informacioni i përdoruesit, në hyrjen e rrjetit ndahet blloqe të
formatit përkatës. Në secilin bllok shtohet Informacioni i menaxhmentit. Blloqet e formuara në
këtë mënyrë quhen pako(oakete). Në këtë mënyrë çdo paketë përbëhet nga pjesa e
kontrollit(control part) dhe pjesa e përdoruesit(user part).
Pjesa e kontrollit konsiston në informacionin e kursit ose informacionin mbi
destinacionin, informacionin e nevojshëm për të transmetuar paketën dhe informacionin mbi
bazën e të cilit blloqet destinacion lidhen.
Informacioni për destinacionin analizohet në sistemin komutues dhe paketa drejtohet
sipas sistemit tëtjetër ose sipas përdoruesit. Rruga e transmetimit të të gjitha paketave kanë të
bëjnë me lidhje të caktuar nuk është e tanuan të jetë e njëjtë respektivisht secila paketë mund
të udhëtojë përmes shtegu ndryshe nga i paketave të tjera nga i njëjti destinacion. Komutimi i
paketave nuk kërkon vendosjen patjetër të një rruge lidhëse para dërgimit të paketës.

Paketat mund të jenë me gjatësi fikse ose të ndryshueshme në varësi të teknologjisë së

përdorur për të transmetim dhe komutim. Nëse paketat janë me gjatësi të ndryshueshme,
definohet gjatësia maksimale e paketës para komutimit. Te kjo mënyrë të transmetimit dhe
komutimit të informacionit i gjithë brezi frekuencat është në dispozicion për të dërguar të
gjitha paketat - varësisht cilësia e shërbimit të kërkuar
.
Përparësitë e kësaj mënyre të transmetimit dhe komutimit të informacionit janë:

Mundësia e dërgimit të rtë sërishëm të pakos në rast gabimi

Përdorues të shumtë mund të përdorin njëkohësisht burime të disponueshme – përdorim
efikase i i burimeve
Paketat kanë rrugë alternative deri në destinacionin e tyre

Trafiku në sistemin komutues /2018-19 6

– Sisteme komutuese Kl XII1 Shkolla mesme profesionale
"Feriz Guri dhe Vëllezërit Çaka"
Kaçanik

Disavantazhi themelor i transferimit dhe komutimit të paketave lidhet me sigurimin

respektivisht Garantim i cilësisë QoS (Quality of Services)). Prandaj, aplikohen mekanizme të
ndryshme me të cilët përmbushet cilësia e kërkuar e shërbimeve të ndryshme.

3.4.KONCEPTET THEMELORE DHE karakteristikat ISDN

ISDN është një “mjet”(rrjetë) unik që mundëson përdoruesit të dërgojë dhe të
marrë çfarëdo sasie informacioni në çdo formë në rrjetin telefonik "me shpejtësi të lartë"
me saktësi absolute.

Ekzistojnë dy lloje të lidhjeve ISDN:

• Qasje bazë ISDN2 (2B + D) që përmban 2B kanale me shpejtësi të rrjedhës nga

64 Kbit / s. i cili mund të përdoret për transmetimin e zërit ose të të dhënave dhe një
kanal D 16 Kbit / sec. që shërben për sinjalizim.

• Qasje primare ISDN30 (30B + D) që përmban 30B kanale me shpejtësi së

rrjedhës 64kbit / s që mund të përdoren për transmetimin e zërit ose të të dhënave dhe një
kanal 64kbps për sinjalizimin.

Termie themelore ISDN:

B kanal – është njësia bazë e përdoruesit e kanalit

(konekcionit ), shpejtësia është 64 Kbit /
s. Mund të përdoret për transferimin e të
dhënave ose të zërit.
D kanal – përdoret për të transmetuar sinjalizim në
rrjetin ISDN Bandwidth është 14 Kbit / s
ose 64 Kbit / sec. Nuk mund të përdoret
për të transferuar të dhëna vetm nëse
provajderi ISDN nuk lejon qasjen në

Trafiku në sistemin komutues /2018-19 7

– Sisteme komutuese Kl XII1 Shkolla mesme profesionale
"Feriz Guri dhe Vëllezërit Çaka"
Kaçanik

rrjetin publike X.25 të paketës

B R I (Basic Rate Interface) qasja bazë është një terminal standard
– ISDN me kapacitet 144 Kbit / s. Paraqet
dy linja të ndara.
P R I (Primary Rate qasja primare është linja ISDN me
Interface) – kapacitet të lartë prej 2 Mbit / sec.
Përfaqëson 30 lidhje dmth kanale.
S/T Interfejs – (Sibskriber / Termination-përdorues )
është ndërfaqja standarde midis pajisjeve
të abonimit dhe provajderve ISDN.
Përdor dy çiftore për të transferuar
sinjalin nga priza e murit në përshtatësin
ISDN ose në pajisje të tjera ISDN.
U interfejs – transmeton sinjale përmes një çiftore
ndërmjet centralit telefonik dhe
vendndodhjes së parapaguesit.
NT – është një pajisje për konverzionin e
linjës dy tel[she ISDN nga provajderi tek
përdoruesi dhe ndërfaqja e pajisjes se
përdoruesit

TE1

S/T U

TEn

përdoruesi linja centrali

MUNDËSITË ISDN

• Transmetim i njëkohshëm i bised[s dhe të dhënave

• komutim Kanaleve dhe paketave

• Shpejtësi e lartë e lidhjes(konekcionit) bazë - 64Kbit / s

• Vendosje e shpejt lidhjes (0.3s) dhe shpejt[si shk[pujes s[ lidhjes

• Lidhje digjitale skaj m[ skaj

Trafiku në sistemin komutues /2018-19 8

– Sisteme komutuese Kl XII1 Shkolla mesme profesionale
"Feriz Guri dhe Vëllezërit Çaka"
Kaçanik

• Shërbime të integruara të të folurit, të dhënave, video dhe teksteve

• Ndërfaqe standarde shumë qëllimshe

Përparësitë e rrjetit ISDN

• Dixhital dhe i shpejtë (transmetimi digjital me shpejtësi të lartë në mënyrë të

besueshme dhe pa gabime)

• vetëm një rrjet për telefoni dhe kompjuter (zvogëlon shpenzimet)

• Menaxhim më i lehtë dhe më i lirë

• Integrimi në rrjetin ISDN në mbarë botën

• Sasia e njëjtë e informacionit transmetohet më shpejt nga ISDN sesa nga një rrjet
zakonshëm telefonik.

• ISDN mundëson zhvillimin e aplikacioneve të ndryshme që nuk ishin të mundshme

përmes një rrjeti të të zakonshëm telefonik (forwarding thirrjes, indetifikacion, lidhja
konferenciale)

• konfidencialitet i plotë i të dhënave.

ek

Ekzistojnë dy këndvështrime në shikim të sistemit ISDN. Nga këndvështrimi i

përdoruesit, ISDN ofron lidhje dixhitale në rrjetin telefonik. Kjo do të thotë përdorimi i telefonit
në të njëtën kohë të punës në internet nuk është e mundur, kështu që ISDN zakonisht paguhet
për minutë përdorimi. Përveç kësaj, ky sistem kërkon një lidhje interneti dhe nga ana tjetër ofron
më pak shpejtësi sesa DSL, kështu që nga përfaqësimi DSL e bëri të vjetëruar. Nga perspektiva
e industrisë telefonike, një avantazh i madh ISDN mbi DSL është që kodimi i të dhënave zgjatë
shumë më të shkurtër, kështu që vendosja e thirrjes më të shpejtë.
DSL (Digital Subscriber Loop) është një familje e teknologjisë që siguron qasje
Interneti duke dërguar sinjale dixhitale përmes një rrjeti telefonik lokal. Është patentuar në vitin
1988.. Ky trafik i DSL zhvillohet paralelisht me telefoninë klasike dhe nuk zë linjën e telefonit .
Arsyeja është se DSL përdor brezet frekuencor më lartë a për të dërgim të të dhënave . shpejtësi
Transmetimi i të dhënave në përgjithësi ndryshon nga 256 kbit / s deri në 40 Mbit / s.

Teknologjia DSL në të vërtetë ndahet në dy sisteme:

DSL (Loop Digital Subscriber)

Trafiku në sistemin komutues /2018-19 9

– Sisteme komutuese Kl XII1 Shkolla mesme profesionale
"Feriz Guri dhe Vëllezërit Çaka"
Kaçanik

ADSL (DSL asimetrike)

ADSL aktualisht është më e përhapur për arsyen që DSL ka një shpejtësi trafiku kah
kompjuteri dhe trafiku nga kompjuteri sinkron, ndërsa me ADSL shpejtësinë e transferimit nga
kompjuteri
(ajoi që ka më shumë rëndësi për përdoruesit ) është zvogëluar në favor të rritjes së shpejtësisë
së trafikut drejt PC. Për shkak se numri i ofruesve të shërbimeve ishte shumë i vogël, ajo çoi në
monopolin e disave kompanive, rregullat e sotme janë të tilla që pronarët e çifteve nga koha e f
monopole ve të lira duhet të të lejojnë përdorimin e çifteve të tyre në konkurrencë pa
infrastrukturën e tyre, me kompensim parave .

3.4.1Rrjeti ISDN brezë gjerë

Rrjeti ISDN brezë gjerë(Broadband ISDN, B-ISDN Këto janë shërbime që kërkojnë një shkallë
më të lartë 128 kbps).

Ekzistojnë disa forma të B-ISDN. Disa janë të renditura më poshtë:

Frame relay service. Relay frame konsiderohet të jetë një shërbim B-ISDN. Frame Relay është
servis i komutimit të paketave që ofrohet nga korporatat telefonike për të zëvendësuar
protokollin X-25. Është një rrjet WAN.

Switched Multimegabit Digital Service (SMDS)- Shërbimi Dixhital i komutimit Multimegabit

(SMDS). SMDS është një dixhital që siguron një rrugë(shtegë) dixhitale me shpejtësi të lartë.
Shpejtësia e transportit të SMDS është zakonisht 155 Mbps.

ATM. Shpejtësia e transportit të shumicës së aplikacioneve të ATM-ve është 155 Mbps.

B-ISDN përdor të njëjtat grupime funksionale të N-ISDN. Por të quajtur si B-NT1, B-NT2,B-
TE1, B-TE2 dhe B-TA. B-ISDN përdor të njëjtat pika reference R, S, T dhe U. Megjithatë
BISDN përdor tre metoda të ndryshme të qasjes për të kënaqur nevojat e përdoruesit. Ato janë
simetrike 155.52 Mbps, asimetrike 155.520 Mbps dhe simetrik 622.080 Mbps.

3.4.2.Numeracioni dhe adresimi (I.330.Rekomandimi ITU-T )

 Në ISDN ekziston dallim ndërmjet numeracionit dhe adresimit

 Numeracioni duhet të jetë plotësisht në pajtim me I.330.Rekomandimi ITU-T

CC NDC SN

Numri total i shifrave 15

Trafiku në sistemin komutues /2018-19 10

– Sisteme komutuese Kl XII1 Shkolla mesme profesionale
"Feriz Guri dhe Vëllezërit Çaka"
Kaçanik

CC country code-kodi i shtetit -3 shifra 383 për Kosovë

NDC- national destination code-identifikimi i zonës gjeografike brenda një shteti(grupi i rrjetit)-
numër arbitrar i shifrave

SN ubscriber number-nmri i parapagesat në kuadër të grupit të rrjetit të caktuar- numër arbitrar i

shifrave

 Në bazë të nmrit thirrja rutiron nëpër rrjetë

 Adresimi në numrin unik shtohet e ashtuquajtura “nënadresa”
o Nënadresa përmban informacione shtesë të cilat nk përdoren për rutirim të
thirrjes nëpër rrjetë,veç lokalioshtë – te përdoresi që thirrja të dërgohet te
terminali përkatës (pika referente S


CC NDC SN subadsress

numri
Nënadresa – subadsress-Mësë
shumti 40 shifra(20 oktet

3.5. Njohuri të përgjithshme për rrjetin e Internetit

Interneti është një rrjet paket e cila lidhë rrjetin lokal (Local Area Network ,LAN) me një lloj të
rrjetit global. Baza për mundësinë e kësaj lidhjeje janë të njëjtat rregulla të sjelljes për të gjitha
pjesët e internetit t. Pavarësisht nga prodhuesi i pajisjeve dhe sistemeve operative të përdorura në
elementët e Internetit, çdo pjesë e internetit e sheh pjesën tjetër të rrjetit si një rrjet unik.

Elementët e internetit si një rrjet janë stacionet punuese si pajisje të përdoruesit, routerët si
nyjet e rrjetit, serverat dhe komponentët e softuerit (protokollet) të cilët mundësojnë punën.

Çdo kompjuterë, që përdor protokollin e komunikimit në rrjet TCP/IP dhe që është fizikisht i
lidhur me një kompjuter tjetër në internet është dhe vetë pjesë e internetit

Karakteristikat

o Rrjet global
o Rrjet i bazuar në komutim të paketeve
o I parapar para së gjithash për transmetim të të dhënave

Trafiku në sistemin komutues /2018-19 11

– Sisteme komutuese Kl XII1 Shkolla mesme profesionale
"Feriz Guri dhe Vëllezërit Çaka"
Kaçanik

o Nuk ka infrastruktur të zhvilluar në pjesën e rrjetit për qasje(deri te shfrytëzuesi

fundor), por kryesisht përdor rrjetet ekzistuese siç janë PSTN/ISDN ose rrjetin
kabllovik
o Rrjetë shumë fleksibil
o Nuk mund të ofron karakteristikat e PSTN. Përdor protokollin TCP/IP
o Kritik është kualiteti i nevojshëm për transmetim të përmbatjeve multimediale në
kohë reale etj.

3.5.1. Struktura e internetit

Rrjeti kurrizor i Internetit( Internet backbone) është një koleksion i kompanive që instalojnë,
shërbejnë dhe mirëmbajnë rrjete të mëdha në mbarë vendin dhe madje edhe mbarë botën të
kabllit fiber-optik me shpejtësi të lartë. Kompanitë zotërojnë pajisjet dhe i përdorin për të
siguruar qasje universale në internet. Në shumë mënyra, këto kompani janë Internet, sepse ato
sigurojnë komunikimin bazë të mediumeve, pajisje dhe softuer që lejojnë çdo kompjuter të ketë
qasje në secilin do tjetër.

Megjithëse secili nga ofruesit e backbone ka rrjetin e vet kombëtar, ofruesit zakonisht lidhen me
njëri-tjetrin për të siguruar rrugë të ndryshme nga një kompjuter në tjetrin. Ka më shumë se 50
pika të interkoneksionit në Shtetet e Bashkuara. Njohur si pikat e qasjes në rrjet (network access
points -NAPs), këto objekte sigurojnë lidhjet mes bakboneve

Trafiku në sistemin komutues /2018-19 12

– Sisteme komutuese Kl XII1 Shkolla mesme profesionale
"Feriz Guri dhe Vëllezërit Çaka"
Kaçanik

Fig spektri frekuencor i linjave telefonike të përdorura nga ADSL dhe VDSL

Trafiku në sistemin komutues /2018-19 13

– Sisteme komutuese Kl XII1 Shkolla mesme profesionale
"Feriz Guri dhe Vëllezërit Çaka"
Kaçanik

3.5.2 Performansa shtresore e Internetit

Siç ndodh shpesh në modelet e telekomunikacionit edhe në internet ka paraqitjen e vet të
shtresore , Figura 3.6. Interneti mund të paraqitet n shtresën lidhjes, rrjetive, transportit dhe
aplikacionit. Detyrat e shtresave individuale janë si më poshtë.

- Shtresa e lidhjes ka detyrën e përshtatjes së mediumit të transmetimit (simetrik, koaksial,

kabllo optike ose transmetimi i radios) në marrjen dhe transmetimin e të dhënave në pikat e
përdoruesit ose të rrjetit. Prandaj, shtresa e lidhjes quhet gjithashtu interfes rrjeti. Kjo shtresë
përbëhet nga ashtuquajtura kartela e rrjetit dhe softueri përkatës ashtuquajtur drajver.

- Shtresa e rrjetit (ose IP) ju lejon të bëni referencat e internetit si një rrjet. Kjo shtresë përbëhet
nga tre protokolle: IP (Internet Protocol), ICMP (Internet Control Message Protocol) dhe IGMP
(Internet Group Management Protocol). Për fat të keq, shkurtesa e IP ka përdorime të shumta në
mënyrë që të mund të thuhet këtu se shkurtesa është përdorur në formën e saj origjinale dhe të
ngushtë.

- Protokolli i transportit përcakton llojin e transmetimit në të gjithë rrjetin. Bartja mund të

bëhet përmes një transferimi të orientuar në lidhje(connection oriented transfer) ose në një paket
lidhje (transferim pa lidhje- connectionless transfer). Në internetin origjinal, në rastin e parë,
përdoret TCP (Transmisionit Control Protocol) ndërsa në dytin përdoret UDP dytë (User
Datagram Protocol).

- Shtresa e aplikimit është përgjegjëse për shërbimin specifik që përdoret. Funksionimi i kësaj
Shtresabazohet
shtrese e në të dhënat e përdoruesit që, me ndihmën e tre shtresave të ulëta, shkëmbehet
aplikacionit
mes pikave në rrjet. Kjo shtresë e arrin qëllimin e saj me protokolle të ndryshme të cilat i ka
dukshëm më shumë se në shtresat e ulëta.

Trafiku në sistemin komutues /2018-19 14

– Sisteme komutuese Kl XII1 Shkolla mesme profesionale
"Feriz Guri dhe Vëllezërit Çaka"
Kaçanik

aplikimi 1 aplikimi 2 aplikimi 3 aplikimi n

…
.
Shtresa e
transportit UDP
TCP

Shtresa e
rrjetit ICMP IP IGMP

Shtresa e linkut të
dhënave ARP MP RARP

Mediumi për qasje

3.5.3. Karakteristikat e rrjeteve ekzistuese (PSTN

dhe INTERNET)
Fleksibiliteti dhe Besueshmëria e rrjeteve tk ekzistuese me njëri-tjetrin janë në opozitë.

Arkitektura e rrjetit optimal; - kombinimi selektiv i tipareve të të dy rrjeteve, duke kombinuar

fleksibilitetin Interneti dhe kualitetin e shërbimit të ofruar nga PSTN.

Kalimi në në arkitekturën e rrjetit të gjeneratës s

ardhshme Next Generation Network, NGN))
Ekzistenca e mundësisë së servisit zanore për të ofruar mbi rrjetin transferimin e të dhënave, më
efikase dhe më lirë se shërbimi i të folurit që ofron Rrjeti PSTN, shkaktojnë nevojën për
ridizajnimin e arkitekturës ekzistuese.

Qëllimi themelor i këtij redesign është të përcaktojë një shërbim zëri që do të ofrohen përmes një
rrjeti të veçantë të transferimit të të dhënave, bazuar në komutimin min e paketës, e cila
krahas shërbimit zërit plotëson të gjitha nevojat ekzistuese të përdoruesve fundor për servis të
transferimin e të dhënave.

Për të kaluar në rrjetin e gjeneratës të ardhshëm është i nevojshëm:

cilësia e shërbimeve të ofruara është të paktën në të njëjtin nivel me atë ekzistues,

Trafiku në sistemin komutues /2018-19 15

– Sisteme komutuese Kl XII1 Shkolla mesme profesionale
"Feriz Guri dhe Vëllezërit Çaka"
Kaçanik

kostoja të jetë më e ulët në krahasim me rrjetet ekzistuese të gjeneratës së mëparshme.

arkitektura e rrjetit që do të vijë në vitet që vijnë duhet zëvendësuar plotësisht arkitekturën

klasike PSTN / ISDN.

Ofrimi i të gjitha shërbimeve të telekomunikacionit përmes një infrastrukture unike

Në esencë rrjeti është transmetimi i paketë i të dhënave të i pajisur protokollet për të

mbështetur sigurimin e cilësisë së shërbimit, QoS Teknologjia IP është plotësisht MPLS (Multi-
Protocol Label Switching) teknologji për mbështetje e cilës së shërbimit

Karakteristikat NGN –

o transmetim i bazuar në pakete;

o aftësia për të ofruar të gjitha shërbimet e telekomunikacionit duke përfshirë zë, video,

të dhënat audio dhe vizuale, përmes sesionit dhe në mënyrë interaktive në unicast, multicast dhe

brodcast regjimin nëpërmjet një infrastrukture të rrjetit unik;

o Skalabil;
o Kostot e vogla të ndërtimit dhe mirëmbajtjes;
o Pavarësia e funksioneve të shërbimeve të aplikuara;
o mundësinë e qasjes së pakufizuar në shërbime nga oferta të ndryshme (ofruesi i
shërbimit)service provider ;
o Garancionë shërbime prej skaji në skaj për shërbimet broadband dhe në kohë reale
(biseda);
o Futja e shërbimeve të reja multimediale si konferenca video, streaming pavarësisht nga
rrjeti dhe llojin e qasjes që përdor përdoruesi
o Sigurimi i mobilitetit të përdoruesve;
o Sigurimi i ndërveprimit me rrjetet PSTN / ISDN tashmë ekzistuese, rrjetet PLMN
përmes ndërfaqeve të hapura dhe me rrjetet NGN të operatorëve të tjerë.

Trafiku në sistemin komutues /2018-19 16