Univerzitet u Sarajevu

Fakultet zdravstvenih studija

Odsjek: Laboratorijske tehnologije

Staphylococcus Aureus

Seminarski rad
Sadržaj

1. Uvod ....................................................................................................................................... 3

2. Staphylococcus Aureus .......................................................................................................... 4

2.1 Historijat i taksonomija Stapyhilococcus aureus .............................................................. 4

2.2. Građa Staphylococcus aureus .......................................................................................... 4

2.2.3. Patogenost ................................................................................................................. 7

2.2.4. Rezervoar infekcije i putevi prenošenja .................................................................. 10

2.2.5. Klinička slika .......................................................................................................... 10

2.2.6. Dijagnoza ................................................................................................................ 11

2.2.7. Liječenje .................................................................................................................. 11

2.2.8. Prevencija ................................................................................................................ 12

2.3. Genom Staphylococcus aureus ...................................................................................... 12

2.4. Kulturelne osobine Staphylococcus aureus ................................................................... 13

2.5. Ekstracelularni produkti Staphylococcus aureus ........................................................... 14

3. Zaključak .............................................................................................................................. 16

4. Literatura .............................................................................................................................. 17

2
1. Uvod

Staphylococcus aureus je jedan od najčešće izolovanih humanih bakterijskih patogena i

uzročnik brojnih i hroničnih infekcija. Neke od njih je teško eradicirati, a česti relapsi i poslije
adekvatne i prolongirane terapije antibioticima, sugerišu da je S. aureus u stanju razviti
specifičan način za prilagođavanje različitim uslovima sredine. Zbog toga je poznat i kao
jedan od najznačajnijijh i najadaptibilnijih patogena kod čovjeka. Na adaptaciju utiču različiti
faktori kojima je stafilokok izložen, kao što su selektivni pritisak od strane antimikrobnih
lijekova, odbrana domaćina ili promjene sredine u kojoj se nalazi. U kliničkom smislu, to
znači mogući relaps infekcije i poslije dužeg asimptomatskog perioda: pacijent može biti
dugogodišnji, asimptomatski kliconoša, a genom uzročnika odgovornog za relaps infekcije se
razlikuje od onog kojim je prvobitno pacijent bio kolonizovan.

S. aureus često kolonizuje nazalni vestibukum zdravih ljudi, iako i druge anatomske regije,
kao što su grlo, aksile, perineum i genitalni trakt, mogu biti kolonizovane. Smatra se da je oko
20% populacije zastupljeno perzistentno, a u oko 30% intermitentno kliconoštvo. Kliconoše
imaju veći rizik od infekcija i dprinose njihovom širenju. S. aureus se širi direktnim
kontaktom, obično koža na kožu.

3
2. Staphylococcus Aureus

2.1 Historijat i taksonomija Stapyhilococcus aureus

Davne 1880. godine, Aleksandar Ogston, škotski vojni hirurg, bio je ubijeđen da postoji
jedinstven uzročnik gnojenja rana, posmatrao je pod mikroskopom gnoj uzet od bolesnika sa
flegmonom noge i otkrio grupice i lance loptastih organizama koji su se bojili u ljubičasto
anilinskom bojom. Ispitao je više od 80 apscesa i kod većine dokazao prisustvo koka.
Ilustracije njegovih radova pokazuju da je pravio razliku između streptokoka, koje je nazivao
„lančanim mikrokokama“ i „grupisanih mikrokoka“ koje naziva stafilokoke. Ukazao je i na
postojanje stafilokoknih toksina, smatrajući da se iz žarišta putem krvi raznose po čitavom
organizmu i dovode do općih poremećaja. Za mikroorganizme u vidu grupisanih mikrokoka,
Ogston je prvi predložio generičko ime Staphylococcus. Samo nekoliko godina kasnije, 1884.
godine, njemački mikrobioloh Fridrih Rozenbah je napravio prvu klasifikaciju stafilokoka po
boji njihovih kolonija na Staphylococcus (zlatno žuti pigment) i Staphylococcus albus (bijeli
pigment). Poslije brojnih pokušaja klasifikacije od otkrića stafilokoka do danas, dokazano je
da stafilokoke nisu bliske mikrokokama i da je rod Staphylococcus jasno odvojen od roda
Micrococcus. Na osnovu novog genetskog markera hsp60 za species identifikaciju,
Staphylococcus spp. Je ustao unutar pet podgrupa: „aureus grupa“, „epidermis grupa“,
„haemolyticus grupa“ i „intermedius grupa“ što se u potpunosti slaže sa važećom
taksonomijom ove raznolike familije. Međunarodni komitet za sistematiku u bakteriologiji
preporučuje hsp60 gen kao alternativu DNK-DNK hibridizaciji ili 16S rRNK sekvenciranju
za taksonomsku klasifikaciju članova roda Staphylococcus i Micrococcus.1

2.2. Građa Staphylococcus aureus

S. aureus je nesporogena, nepokretna, gram pozitivna koka. Grupiše se karakteristično, u

nepravilne gomile koje formiraju grupice ili grozdove. Samo neke vrste mogu imati kapsulu
koja okriva bakterijski zid, polisaharidne je prirode, a ujedno je i faktor virulencije ove

1
Duraković S., Delaš F., Duraković L.(2002). Moderna mikrobiologija namirnica – knjiga prva, Kugler. Zagreb.

4
bakterije (antifagocitna bakterija). Kapsularni polisaharid nazvan je polisaharidni antigen.
Neke vrste produkuju drugi tip omotača kao odgovor na nutritivne faktore sredine: to je
sluzava ovojnica građena od monosaharida, proteina i malih peptida i ima ulogu u adherenciji
ćelije, tkiva i nežive površine. Ćelijski zid S. aureus se nalazi sa spoljašnje strane
citoplazmatske membrane i sastoji se od: peptidoglikana, polisaharida, teihoinske kiseline i
proteina; najvažniji je stafilokokni protein A (SpA), koga neke vrste S. aureus produkuju u
velikim količinama. Svi dijelovi ćelijskog zida pokazuju antigensku aktivnost.

Klamping (engl. Clumping) faktor je komponenta ćelijskog zida stafilokoka koja direktno
reaguje sa fibrinogenom i prevodi ga u fibrin. Prvi ga je opisao Much 1908. Godine i
prvobitno je nazvan „vezana koagulaza“. Blackstock je 1968. Godine dokazao da
inkapsulirane vrste, iako posjeduju klamping faktor, ne daju pozitivnu reakciju zbog
inhibitorne uloge kapsularnog polisaharida. Vrste koje proizvode klampiong faktor češće
izazivaju infekcije jer dovode do supresije fagocitoze. Citoplazmatska membrana je
lipoproteinske građe i glavna osmotska selektivna barijera stafilokoka. Učestvuje u kontroli i
transmembranskog transporta membrana-zavisnih elektrona, u formiranju septuma,
razdvajanju replikovanih DNK lanaca i u ćelijskom disanju.

Staphyloccocus aureus je gram-pozitivna kuglasta bakterija veličine 0,8-1,2 µm, rastu

pojedinačno, mogu biti u parovima, a češće su u nakupinama grozdasta oblika. Raste brzo na
svim hranjivim podlogama, fakultativni je anaerob, ali ipak najbolje raste u aerobnim
uslovima.2

2
Duraković S., Delaš F., Duraković L.(2002). Moderna mikrobiologija namirnica – knjiga prva, Kugler. Zagreb.

5
 Slika 1: Staphylococcus aureus

Izvor:
http://www.bacteriainphotos.com/Staphylococcus%20aureus%20electron%20microscopy.htm
l (pristupljeno: 05.01.2018)

Rod Staphylococcus (obuhvata 19 vrsta) pripada porodici Micrococcaceae. S. aureus je

najvažnija stafilokokna vrsta, lako prepoznatljiva prema njegovim zlatnožuto obojenim
kolonijama (aureus znači zlatan). Gram-pozitivna je bakterija, okruglog oblika, nepokretna,
asporogena. Dijele se u više ravnina, pa se stanice nalaze u grupama ili grozdovima. Neki
sojevi su inkapsulirani, a neki posjeduju i sluzavi ovoj. Okrugao oblik, kombiniran s gram-
pozitivnom staničnom stjenkom, omogućuje im preživljavanje i rast u okolišu s visokim
osmotskim tlakom. Veličina im varira, ovisno od vrste ili soja, starosti kulture ili vrste
podloge od 0,8 do 1 m. Staphylococcus aureus je fakultativni anaerob, ali najbolje raste u
aerobnim uvjetima. Rastu pri temperaturnom rasponu od 7 do 47,8 °C, optimalna temperatura
je 35 °C, te pri pH 4,5 – 9,3. Kontaminanti su slatkih i slanih namirnica jer podnose 15%
NaCl. Stafilokoke nalazimo u zraku, prašini, otpadnim vodama, vodama, hrani, mlijeku, na
ljudima, životinjama te raznim radnim površinama. Kod ljudi naseljavaju kožu, mukozne
površine gornjeg respiratornog sustava, tvore čireve. U probavni sustav dospijevaju putem
kontaminirane hrane. Umnožavaju se u crijevima

S. aureus luči čitav niz raznih celularnih i ekstracelularnih spojeva. Većina ekstracelularnih
spojeva je toksična, što pridonosi patogenosti ove bakterije. U najznačajnije ekstracelularne
toksine spadaju:

6
  Enterotoksin: termostabilan je i prema temperaturama od 100 °C. Jedan enterotoksičan
soj S. aureus može izlučivati više različitih enterotoksina. Enterotoksine se stvaraju u
hrani bogatoj ugljikohidratima (sladoled, kolači). Enterotoksikogeni sojevi S. aureus
kod ljudi izazivaju alimentarne toksikoinfekcije. Do bolesti dolazi konzumiranjem
kontaminirane hrane. Bolest je praćena povraćanjem, mučninom i dijarejom i
 Epidermolitički toksin: Kod stafilokoknih infekcija djece te novorođenčadi izaziva
toksičnu nekrolizu površinskih slojeva kože. Zbog utjecaja toksina, na koži se stvaraju
mjehuri, nakon čega se koža počinje ljuštiti i izgleda kao opečena. S. aureus uzrokuje
niz drugih kliničkih bolesti zvanih stafilokokoze (zarazne bolesti) poput: stafilokoknog
akutnog enteritisa, stafilokokne upale pluća, oštećenja na površini kože, artritis,
ponekad i meningitis, te infekcije sluznice nosa, grla i sinusa.

2.2.3. Patogenost

Staphylococcus aureus produkuje više vrsta toksina koji izazivaju različite biološke efekte na
ćelije čovjeka i drugih sisara. Najpoznatiji toksini koji učestvuje u mehanizmu nastanka
gastroenteritisa uzrokovanog Staphylococcus aureus-om su enterotoksini.
Do danas ih je identifikovano i opisano 20 seroloških tipova ovih toksina (A, B, C, C1, C2,
C3, D, E, F, H, G, I...). Nastaju vrlo brzo tokom umnožavanja bakterija u kontaminiranoj
hrani. Količina izlučenih enterotoksina zavisi od uslova rasta bakterijske ćelije (temperatura,
pH, prisustvo ili odsustvo kiseonika). Zbog svoje strukture otporni su na toplotu i na crevne
enzime (proteaze). Mogu preživjeti i više od 30 minuta na temperaturi od 100°C tako da
termičkom obradom namirnica žive stafilokoke budu eliminisane, ali toksini ostaju
neoštećeni. Najčešće uključeni u trovanja hranom su toksin A i D, pojedinačno ili u
kombinaciji. Za enterotoksin A vezano je oko 75% slučajeva trovanja prouzrokovanih
stafilokokama. U zadnje vrijeme kao mogući proizvodači enterotoksina označeni su pored
zlatnog stafilokoka i Staph. intermedius i Staph. hycus. Jedna enterotoksična vrsta
Stafilokoka može da produkuje više različitih tipova enterotoksina.

7
2.2.3.1. Patogeneza stafilokokne infekcije

Prvi korak u nastajanju stafilokokone infekcije je kolonizacija S. aureus koja započinje

adheriranjem ovog patogena za ćelije domaćina. S. aureus posjeduje specifične površinske
proteine (engl. Microbial surface components recognizing adhesive matrix molecules,
MSCRAMM) koji omogućuju adheziju za kolagen, fibronektin, ili fibrinogem tkiva
domačina. Smatra se da MSCRAMM proteini imaju ključnu ulogu u endovaskularnim
infekcijama, infekcijama kostiju i zglobova, kao i u infekcijama medicinskih implantata. S.
aureus može stvarati biofilm na mjestu infekcije ili na implantatu i tako uspješno izbjegne
ćelije odbrane domaćina i antimikrobne lijekove. Pored toga, može egzistirati u SCV formi,
krijući se unutar ćelija domaćina i ne izazivajući veća oštećenja, a da se kasnije vrati u „divlji
tip“ koji će izazvati rekurentnu infekciju.

Slika 2:Preživljavanje Staphylococcus aureus tokom infekcije

Izvor: https://www.intechopen.com/books/the-rise-of-virulence-and-antibiotic-resistance-in-
staphylococcus-aureus/staphylococcus-aureus-biofilms-and-their-impact-on-the-medical-field
(pristupljeno: 06.01.2018)

Invazija domaćina, poslije kolonizacije, podrazumijeva prodor mikroorganizma kroz epitelne

ili mukozne površine uz pomoć stafilokokne proteaze, elastaze, lipaze. Kada probije mukoznu
ili epitelnu membranu, stafilokok može biti ingestiran i ubijen od strane polimorfonuklearnih
fagocita. Fagociti prepoznaju S. aureus pomoću receptora za Fc fragment IgG antitijela i

8
receptora za C3b sistema komplementa, tako da, ingestiran, unutar polimorfonukleara, biva
izložen djelovanju niza baktericidnih mehanizama: kiseli pH, djelovanje vodik.peroksid,
mijeloperoksidaze, produkata metabolizma kiseonika, hidrolitičkih enzima, lozozima. Kada
uspije izbjeći sve prepreke domaćinove odbrane, uz pomoć svojih brojnih ekstracelularnih
produkata, toksin i enzima, dovodi do različitih infekcija. Imunosupresija, urođena ili stečena,
stvara predispozicije za nastajanje teških ili ponavljanih stafilokoknih infekcija.3

U patogenezi stafilokokne infekcije važnu ulogu ima i strano tijelo i to sve važniju. Obzirom
da je upotreba vještačkih proteza i intravaskularnih katetera u porastu. Mnoge od infekcija
stranih tijela nastaju učešćem S. aureus ili meticilin-rezistentnog S.aureus (MRSA), a
događaju se kratko vrijeme poslije operacije zbog lokalne komunikacije implantirane proteze.
Jednom nastala infekcija se ne može eradicirati samo medikamentozno, čak i u prisustvu
antibiotika na koji je bakterija osjetljiva. Poslije uklanjanja proteze, infekcija se lakše liječi
antibiotikom, mada reimplantacija protetičkog materijama može biti otežana prethodnom
infekcijom. Poslije kontakta sa stranim tijelom (protezom) S.aureus je sposoban da luči
ekstracelularnu, gustu supstancu, biofilm, koji onemugaćava prilaz fagocitima i obavljanje
njihove fagocitne funkcije.

Slika 3: Patogeneza stafilokokne invazije tkiva

Izvor: http://textbookofbacteriology.net/staph_2.html (pristupljeno: 06.02.2018)

3
https://dr.nsk.hr/islandora/object/ptfos%3A138/datastream/PDF/view (pristupljeno:05.01.2018)

9
2.2.4. Rezervoar infekcije i putevi prenošenja

Prirodni rezervoar je čovek i neke domaće životinje. Nalazi se na koži i sluzokoži zdravih
osoba kao prolazna flora. Stafilokok se može naći u guši i nosu u oko 50 % zdrave populacije.
Prisutni su i na predmetima opće upotrebe, ali i u mlijeku, siru, mesu i drugim prehrambenim
proizvodima, gde najčešće dospijevaju nepažnjom i niskom ličnom higijenom oboljelih lica.
Ove namirnice su pogodne za nastavak razmnožavanja sa istovremenim lučenjem
termostabilnog egzotoksina. Tako se često dešavaju masovna trovanja burekom, zbog
upotrebe kontaminiranog sira ili mesa. Česta su i masovna, eksplozivna trovanja sladoledom,
bilo da je sladoled pravljen od kontaminiranog mlijeka ili jaja u prahu, ili da je naknadno
kontaminiran prilikom proizvodnje, transporta ili prodaje. Sve vrste mljevenog mesa
predstavljaju vrlo pogodnu sredinu za razmnožavanje bakterija. Šunke mogu biti proizvod
visokog rizika po zdravlje ljudi kada su u pitanju stafilokokna trovanja, ukoliko u naknadnoj
manipulaciji dođe do njihove kontaminacije jer sadržaj soli i rezidualnog nitrita ne predstavlja
prepreku za razmnožavanje stafilokoka. Nisu sigurna ni kuhana jela, ako su kontaminirana i
ostavljena 3-5 h na sobnoj temperaturi, zbog izlučenog egzotoksina koji ostaje patogen za
čovjeka i poslije uticaja visoke temperature.. Stafilokokno trovanje najčešće se javlja u
ljetnim mjesecima.4

2.2.5. Klinička slika

Alimentarnu intoksikaciju izazivaju samo oni sojevi žutog stafilokoka, koji luče
enterotoksin. Alimentarna intoksikacija je akutni gastroenteritis, izazvan stafilokoknim
egzotoksinom koji je prethodno izlučen u hrani. Patogeni efekat enterotoksina se ne može
uništiti kad se prokuhaju ili ispeku namirnice u kojima je već izlučen jer je ovaj toksin
termostabilan. Broj mikroorganizama dovoljan da proizvede količinu toksina koja izaziva
oboljenje je (> 106/g). Inkubacija je veoma kratka, svega 2-6 h. Bolest počinje naglo iz punog
zdravlja. Prvo se javlja vrtoglavica, zatim malaksalost, mučnina i nelagodnost u stomaku.
Veoma brzo počinje nezadrživo povraćanje sadržaja hrane, zatim želudačnog soka i na kraju
žuči. Bolest je praćena vrlo jakim grčevima u stomaku i učestalim stolicam. Bolesnik ima u
toku jednog dana 10-30 stolica, koje su vodenaste i vrlo obilne. Bolest nije praćena
povećanjem tjelesne temperature. Poslije samo nekoliko časova bolesnik je malaksao,
intoksiciran, adinamičan, lice mu je blijedo, pokriveno hladnim znojem, oči su upale i
bolesnik se osjeća krajnje iscrpljeno. Osim toga, javljaju se veoma bolni grčevi u listovima.

4
https://dr.nsk.hr/islandora/object/ptfos%3A138/datastream/PDF/view (pristupljeno:05.01.2018)

10
Stanje kardiovaskularnog kolapsa je manje ili više izraženo: hipotenzija, tahikardija, hladni i
plavičasti ekstremiteti. Stomak je difuzno osetljiv, sa čujnom i veoma živom peristaltikom.
Zbog veoma burnog početka sa sklonošću ka hipotenziji i šoku, često je potrebna urgentna
intervencija.
Stafilokokno trovanje traje 1-2 dana pa povraćanje i proliv spontano prestaju poslije 24-48
sati. Za to vrijeme bolesnik može da izgubi 3-8 kg. Bolest se završava brzim i potpunim
izlječenjem.
Alimentarna intoksikacija može da liči na trovanje hranom izazvano salmonelama, na akutna
hirurška oboljenja u stomaku, trovanje pečurkama i teškim metalima, infarkt itd.
Mogući su i smrtni ishodi, naročito djece i starih osoba.

2.2.6. Dijagnoza

Dijagnoza se postavlja na osnovu kliničke slike i epidemioloških podataka pogotovo u slučaju

masovnog trovanja. Etiološka dijagnoza je moguća na osnovu direktnog izolovanja i
dokazivanja mikrorganizma iz ostataka konzumirane hrane.

2.2.7. Liječenje

Liječenje je simptomatsko i uključuje nadoknadu izgubljene tečnosti i elektrolita i borbu

protiv bola u stomaku. Lakšim bolesnicima se prvenstveno daju topli napitci (čajevi, tople
supe, rižina voda) a težim izotonični fiziološki rastvor i rastvor glukoze u infuziji). Dijeta je
sastavni dio liječenja. Bolesnik uzima samo tečnosti dok traje proliv. Kad glavne tegobe
prestanu, u ishranu se uvode pečene jabuke, dvopek, pire od krompira, sutlija. Kada se stolica
počne normalizovati, u ishranu se uvode i proteini: nemasno meso, kuhano ili pripremljeno
na žaru, mlad sir itd. Bolesnik prelazi na normalnu ishranu poslije 10 dana. Antibiotska
terapija uglavnom nije potrebna. Široka i nekritična upotreba antibiotika brzo dovodi do
stvaranja rezistentnih sojeva. Meticilin rezistentni stafilok je jedan od najpoznatijih primjera.

11
2.2.8. Prevencija

Najbolji način prevencije jeste sprečavanje mogućnosti kontaminacije hrane tokom

proizvodnje i obrade. Kontinuirana kontrole u procesu proizvodnje na tzv. kritičnim
kontrolnim tačakama na kojima najvjerovatnije može doći do kontaminacije obezbjeđuje više
mogućnosti za utvrđivanje kontaminacije pre nego što se hrana isporuči na tržište.
Otkrivanje kliconoša, redovnim sanitarnim nadzorom zaposlenih u proizvodnji i distribuciji
hrane, kao i redovna mikrobiološka kontrola namirnica u prometu, naročito onih napravljenih
od mlijeka i mesa. Pravilno čuvanje i skladištenje svežih namirnica, kao i ostataka
pripremljene hrane na temperaturi frižidera smanjuje mogućnost naknadne kontaminacije,
kao i umnožavanje bakterija. Sprovođenje higijenskih mjera redovnim pranjem ruku u
procesu pripreme i distribucije namirnica. Prije pripreme hrane, temeljno oprati ruke vodom i
sapunom, kao i pribor kojim se služite pri pripremi jela. Da bi se sprečila unakrsna
kontaminacija izbjegavati kontakt svježe i nepripremljene sa termički obrađenom hranom,
preko pribora i posuđa koje se koristi u pripremi. Ne koristiti namirnice koje su promijenile
boju, miris ili su počele da truhnu.

2.3. Genom Staphylococcus aureus

Genom S. aureus čini hromosom, koji je kružni model dvolančane DNK, veličine oko 2,8 x
106 baznih parova (bp). Pored toga, u citoplazmi se mogu nalaziti i ekstrahromosomske
prstenaste forme dvolančane DNK, plazmidi. Plazmidi mogu nositi različite gene: gene
neophodne za sopstvenu replikaciju, za prenošenje genetskog materijala u drugu bakterijsku
ćeliju, za rezistenciju na antibiotike, rezistenciju na sredstva za dezinfekciju, sintezu toksina i
drugih faktora virulencije. U genomu S. aureus mogu se nalaziti i transpozni, linearne
molekule dvolančane DNK, koji postoje kao integralni dio hromosoma ili plazmida.
Transpozni najčešće nose gene za rezistenciju na antibiotike, a mogu sadržavati i druge gene
koje sadrže i plazmidi. Slični transpozonima, ali znatno kraći, su insercioni elementi, koji
sadrže samo gen koji kodira enzim transposazu. Ovaj enzim, čiji gen sadrže i transpozoni,
omogućava insercionim elementima i transpozonima da budu mobilni i premještaju se unutar
genoma bakterije. Pomoću plazmida, ovi genetički elementi lahko mogu preći iz jedne u
drugu bakterijsku ćeliju, tokom procesa koji se naziva konjugacija. Na taj način bakterije

12
 između sebe razmjenjuju i šire gene za rezistenciju, virulenciju i druge.5

Slika 4: Genom Staphylococcus aureus

Izvor: http://www.thelancet.com/journals/lancet/article/PIIS0140-6736%2800%2904403-
2/abstract (pristupljeno: 04.01.2018)

S. aureus ima razvijen sistem odbrane integriteta svog genoma: on posjeduje četiri tipa
restrikciono-modifikacionih sistema koji predstvaljaju odbranu od preuzimanja strane i
eventualne štetne DNK. Tipovi II i IV se sastoje od metiltransferaza, koje modifikacijom
specifične DNK sekvemce štite sopstvenu DNK od cijepanja, a endonukleazi omogućavaju
digestiju nezaštićene DNK. Kod tipa I postoji specifična subjedinica HsdS, odgovorna za
prepoznavanje ciljne sekvence DNK koja treba da bude metilovana HsdS-om. Prisustvo
restrikciono.modifikacionih sistema ograničava preuzimanje strane DNK u prirodnim i u
laboratorijskim uslovima.

2.4. Kulturelne osobine Staphylococcus aureus

S. aureus raste na većini hranjivih podloga u aerobnim i mikroareobnim uslovima na 37°C.

Kolonije na čvrstoj podlozi su glatke, okrugle, sjajne, konveksne. Na krvavom agaru može da
stvara beta hemolizu, a vrste sa kapsulom daju sluzav porast, za razliku od njih, SCV fenotip
se odlikuje manjim kolonijama, smanjenom pigmentacijom i hemolizom. S. aureus je
fakultativni anareob, razgrađuje ugljične hidrate do mliječne kiseline bez gasa. Pokazuje
toleranciju na visoke koncentracije NaCl.

5
Bem, Z., Adamič, J.(1991). Mikrobiologija mesa i proizvoda od mesa, Tehnološki fakultet, Univerzitet u Novom
Sadu.

13
 Slika 5: Kolonije S. aurusa i SCV (small colony
variants) fenotip

Izvor: http://essays.biochemistry.org/content/61/1/71 (pristupljeno: 05.01.2018)

2.5. Ekstracelularni produkti Staphylococcus aureus

Stafilokoke izazivaju heterogena oboljenja posredstvom više od 200 faktora virulencije, među
kojima su i faktori invazivnosti – enzimi i toksini. Sinteza kodirana je genima koji se nalaze
na hromosomu ili/i plazmadima. Postoje tri grupe toksina koje se razlikuju premas vojoj
biološkoj aktivnosti:

Citotoksini (oštećuju ćelijsku membranu): hemolizini i leukocidini, koji dovode do lize

eritrocita, leukocita, trombocita i oštećenja makrofaga.

Enterotoksini - Enterotoksini S. aureus pripadaju velikoj familiji stafilokoknih i

streptokoknih pirogenih egzotoksina, koji dijele zajedničko filogenetsko srodstvo, strukturu,
funkciju i sekvencionu homologiju. Ovi toksini uzrokuju toksičnom šoku – slične sindrome,
kao i trovanja hranom i neka alergijska i autoimuna oboljenja. U ovu grupu spadaju i dva
oblika toksičnog šok sindroma toksina (TSST). Stafilokokni enterotoksini nisu samo moćni
gastrointenstinalni toksini, već i superantigeni koji stimulišu profileraciju nespicifičnih T-
ćelija.

Eksfolijatini (poznati i kao epidermolitični toksini) pokazuju jaku proteolitičlu aktivnost:

kidaju intercelularne veze u površinskim slojevimakože, što za posljedicu ima ljuštenje
epiderma u vidu različitih kožnih promjena nazvanih sindrom oparene kože. Produkuje ih 5-
10% vrsta S. aureusa.

Neki od enzima koji mogu imati ulogu u patogenezi oboljenja izazvanih S. aureus, su:

14
Hijaluronidaza je nezim koji razgrađuje hijaluronsku kiselinu, osnovnu supstancu vezivnog
tkiva. Frakcije hijaluronidaze I, II i III karakteristične su za stafilokokne infekcije
respiratornog trakta, endokarda i infekcije kože i mehkih tkiva.

Lipaza hidrolizuje estarske veze lipida, pri čemu nastaju alkoholi i kiseline.

Slobodna koagulaza stimuliše konverziju fibrinogena u fibrin vezivanjem za protrombin.

Lučenje stafilokoagulaze korelira se virulencijom stafilokoka.

Stafilokinaza djeluje na plazminogen kojeg aktivira u plazmin, te omogučuje fibrinolitičku

aktivnost S. aureus.

Slika 6: Faktori virulencije kod Straphylococcus aureus

Izvor: https://www.kullabs.com/classes/subjects/units/lessons/notes/note-detail/9272
(pristupljeno: 05.01.2018)

15
3. Zaključak

S. aureus je nesporogena, nepokretna, gram pozitivna koka. Grupiše se karakteristično, u

nepravilne gomile koje formiraju grupice ili grozdove. Samo neke vrste mogu imati kapsulu
koja okriva bakterijski zid, polisaharidne je prirode, a ujedno je i faktor virulencije ove
bakterije (antifagocitna bakterija). Kapsularni polisaharid nazvan je polisaharidni antigen.
Neke vrste produkuju drugi tip omotača kao odgovor na nutritivne faktore sredine: to je
sluzava ovojnica građena od monosaharida, proteina i malih peptida i ima ulogu u adherenciji
ćelije, tkiva i nežive površine. Ćelijski zid S. aureus se nalazi sa spoljašnje strane
citoplazmatske membrane i sastoji se od: peptidoglikana, polisaharida, teihoinske kiseline i
proteina; najvažniji je stafilokokni protein A (SpA), koga neke vrste S. aureus produkuju u
velikim količinama. Svi dijelovi ćelijskog zida pokazuju antigensku aktivnost.

Rod Staphylococcus (obuhvata 19 vrsta) pripada porodici Micrococcaceae. S. aureus je

najvažnija stafilokokna vrsta, lako prepoznatljiva prema njegovim zlatnožuto obojenim
kolonijama (aureus znači zlatan). Gram-pozitivna je bakterija, okruglog oblika, nepokretna,
asporogena. Dijele se u više ravnina, pa se stanice nalaze u grupama ili grozdovima. Neki
sojevi su inkapsulirani, a neki posjeduju i sluzavi ovoj. Okrugao oblik, kombiniran s gram-
pozitivnom staničnom stjenkom, omogućuje im preživljavanje i rast u okolišu s visokim
osmotskim tlakom. Veličina im varira, ovisno od vrste ili soja, starosti kulture ili vrste
podloge od 0,8 do 1 m.

Prirodni rezervoar infekcije je čovek i neke domaće životinje. Nalazi se na koži i sluzokoži
zdravih osoba kao prolazna flora. Stafilokok se može naći u guši i nosu u oko 50 % zdrave
populacije. Prisutni su i na predmetima opće upotrebe, ali i u mlijeku, siru, mesu i drugim
prehrambenim proizvodima, gde najčešće dospijevaju nepažnjom i niskom ličnom higijenom
oboljelih lica. Ove namirnice su pogodne za nastavak razmnožavanja sa istovremenim
lučenjem termostabilnog egzotoksina. Tako se često dešavaju masovna trovanja burekom,
zbog upotrebe kontaminiranog sira ili mesa.

16
4. Literatura

1. Bem, Z., Adamič, J.(1991). Mikrobiologija mesa i proizvoda od mesa, Tehnološki

fakultet, Univerzitet u Novom Sadu.
2. Boyce JM. (1998). Are the epidemiology and microbiology of methicillin-resistant
Staphylococcus aureus changing? JAMA. Str. 623–624
3. Duraković S., Delaš F., Duraković L.(2002). Moderna mikrobiologija namirnica –
knjiga prva, Kugler. Zagreb.
4. Naimi TS, LeDell KH, Como-Sabetti K, Borchardt SM, Boxrud DJ, Etienne J,
Johnson SK, Vandenesch F, Fridkin S, O'Boyle C, Danila RN, Lynfield R. (2003).
Comparison of Community- and Health Care–Associated Methicillin-
Resistant Staphylococcus aureus Infection. JAMA. str. 2976–2984.
5. Payne M.C., Wood H.F., Karakawa W. i Gluck L. (1965). A prospective study of
staphylococcal colonization and infections in newborns and their families. str. 305–
316
6. Waldvogel, F.A. (2000). Staphylococcus aureus (including toxic schock syndrome).
Philadelphia: Churchill Livingstone
7. http://www.zjzs.org.rs/page.php?id=479 (pristupljeno: 04.01.2018)
8. http://www.msd-prirucnici.placebo.hr/msd-prirucnik/infektologija/gram-pozitivni-
koki/stafilokokne-infekcije (pristupljeno: 04.01.2018)
9. http://www.thelancet.com/journals/lancet/article/PIIS0140-6736%2800%2904403-
2/abstract (pristupljeno: 04.01.2018)

10. http://textbookofbacteriology.net/staph_2.html (pristupljeno: 06.02.2018)

11. https://www.intechopen.com/books/the-rise-of-virulence-and-antibiotic-resistance-in-
staphylococcus-aureus/staphylococcus-aureus-biofilms-and-their-impact-on-the-
medical-field (pristupljeno: 06.01.2018)
12. https://www.kullabs.com/classes/subjects/units/lessons/notes/note-detail/9272
(pristupljeno: 05.01.2018)

17