0

ΓΕΡΟΝΤΟΣ
ΑΡΣΕΝΙΟΥ ΜΠΟΚΑ
ΡΟΥΜΑΝΟΥ ΙΕΡΟΜΟΝΑΧΟΥ
(1910-1989)

ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΑ ΜΑΡΓΑΡΙΤΑΡΙΑ

ΜΕΤΑΦΡΑΣΙΣ-ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ
Μ.Δ.Γ
2003
 1

Νά γνωρίσουμε τήν ὁδό

(Ἰωάν.14,5)

Πρώτη προϋπόθεσις ἀκολουθήσεως ὀπίσω τοῦ Κυρίου μας Ἰησοῦ Χριστοῦ εἶναι
ἡ ἀπάρνησις τοῦ ἑαυτοῦ μας. Ὁ Χριστός ἦτο ὑπάκουος μέχρι θανάτου καί μάλιστα
ἐξουθενωμένου θανάτου. Ὁ ὑπάκους Χριστός μᾶς λέγει: «Ὑπόδειγμα γάρ δέδωκα
ὑμῖν, ἵνα καθώς ἐγώ ἐποίησα ὑμῖν, καί ὑμεῖς ποιεῖτε» (Ἰωάν.13,15). «Ἄρατε τόν ζυγόν
μου ἐφ᾿ ὑμᾶς καί μάθετε ἀπ᾿ ἐμοῦ, ὅτι πρᾶος εἰμι καί ταπεινός τῇ καρδίᾳ, καί
εὑρήσετε ἀνάπαυσιν ταῖς ψυχαῖς ὑμῶν· ὁ γάρ ζυγός μου χρηστός καί τό φορτίον μου
ἐλαφρόν ἐστιν» (Ματ.11,29-30).
Ἐπειδή ὁ Κύριος ἦτο:
-πτωχός, δέν εἶχε ποῦ νά κλίνη τήν κεφαλή Του.
-ἀειπάρθενος, διότι δέν ἦτο κατά τήν φυσική τάξι· κι αὐτό φαίνεται ὅταν ἡ
Μαρία ἡ Μαγδαληνή, ἐπειδή εἶχε τά ἑπτά κορυφαῖα διαβολικά πάθη, δέν ἠμποροῦσε
νά πλησιάση τόν Χριστό μέχρις ὅτου Ἐκεῖνος τήν ἀπήλλαξε ἀπ᾿ αὐτά.
-ὑπάκουος μέχρι θανάτου καί μάλιστα σταυρικοῦ· ἐάν ἡ προσευχή, ἡ νηστεία
καί ἡ πρός τούς ἐχθρούς ἀγάπη εἶναι γνωστές ἐντολές, ὁ θάνατος (πού γίνεται δεκτός
διά τῆς ὑπακοῆς) εἶναι μία ἐντολή, ὀλιγώτερο γνωστή ἀνάμεσα στούς ἀνθρώπους.
Ἀλλά τί κάνουν οἱ ἄνθρωποι; Ἀγαποῦν ὑπερβολικά αὐτή τήν ζωή καί μέ τά δόντια
φυλάγουν τόν ἑαυτό τους, φυλάγουν τόν ἐγωϊσμό τους καί ἔτσι παρεμποδίζουν τήν
πνευματική τους πορεία γιά τήν σωτηρία.
Στόν νοῦ τοῦ ἀνθρώπου γίνεται μάχη μεταξύ Θεοῦ καί διαβόλου. Ὁ Θεός
κρύβεται πίσω ἀπό τίς ἐντολές Του, ἐνῶ ὁ διάβολος ἐμποδίζει τόν ἄνθρωπο νά
ἐκπληρώση τό θέλημα τοῦ Θεοῦ, μέσῳ τῶν ἐντολῶν Του. Διότι ἔτσι λέγει ἡ Γραφή: «Εἴ
τις θέλει ὀπίσω μου ἔρχεσθαι, ἀπαρνησάσθω ἑαυτόν καί ἀράτω τόν σταυρόν αὐτοῦ
καθ᾿ ἡμέραν καί ἀκολουθείτω μοι» (Λουκ.9,23). Ὁ σταυρός πού ἀναφέρεται ἐδῶ
ἐννοεῖ τό ἐπίπεδο τῆς αὐταπαρνήσεως καί τῆς ἀρνήσεως αὐτῆς τῆς ζωῆς, δηλαδή
εἶναι ἐντολή νά πεθαίνω κάθε ἡμέρα, διότι καί ὁ Κύριος τό ἴδιο ἔκανε. Ἀπόδειξις
αὐτοῦ εἶναι ἡ προσευχή Του στήν Γεθσημανῆ: «Πάτερ μου, εἰ δυνατόν ἐστι,
παρελθέτω ἀπ᾿ ἐμοῦ τό ποτήριον τοῦτο· πλήν οὐχ ὡς ἐγώ θέλω, ἀλλ᾿ ὡς σύ»
(Ματ.26,39) καί προσθέτει «ἀλλά διά τοῦτο ἦλθον εἰς τήν ὥραν ταύτην» (Ἰωάν.12,27),
τῆς θυσίας, τοῦ θανάτου...
Ἐντολή τῆς ἀγάπης: Νά μήν ἀνέχεσαι καμμία κατάκρισι γιά τούς ἄλλους,
καμμία ἀπομάκρυνσι ἀπό τόν ἀδελφό σου, ἀλλά προσευχήσου γι᾿ αὐτόν πού σέ
ἀδίκησε.
Ὁ σατανᾶς μάχεται μέ ὅλους τούς τρόπους νά χαλάση αὐτές τίς ὑποσχέσεις,
αὐτές τίς ἐντολές, νά σέ ὑποσκελίση καί ν᾿ ἀρχίσης νά κρίνης τούς ἄλλους μέ
γογγυσμούς καί περιφρονήσεις ἐναντίον τους. Ὁποιαδήποτε ὑπακοή καί νά κάνης,
ἔρχεται ὁ διάβολος καί σοῦ «βιδώνει» τήν ἰδέα γιά νά σοῦ τροποποιήση τόν σκοπό τῆς
ὑπακοῆς, ὅπως στόν καιρό τῆς ἀνταποδόσεως, ὅπου μπορεῖ νά λέγης: «Κύριε, ἔκανα
ὑπακοή σέ Σένα»! Αὐτή εἶναι ἡ ρίζα τῆς ἐχθρικότητος μεταξύ σοῦ καί τοῦ ἀδελφοῦ
σου.
 2
Στόν Ψαλμό λεγεται: «Ἰδού δή τι καλόν ἤ τί τερπνόν, ἀλλ᾿ ἤ τό κατοικεῖν
ἀδελφούς ἐπί τό αὐτό» (Ψαλμ.132,1)
Τί λέγουν οἱ μεγάλοι πατέρες; Ὅσες φορές πληγώνεις κάποιον, εἴτε ἀκόμη
καί μέ τόν λόγο, ὅσες φορές κρίνεις τόν ἀδελφό σου, νά ξέρης ὅτι δέν ἠμπορεῖς πλέον
νά προσεύχεσαι. Ἡ προσευχή σου δέν εἶναι εὐπρόσδεκτη, δέν εἰσακούεται ἀπό τόν
Θεό, ἀλλά ἀπορίπτεται.
Πόσες φορές καταπατεῖς τό θέλημα τοῦ Θεοῦ, ὑπακούοντας στήν συμβουλή
τοῦ πειρασμοῦ, ἀπομονώνεσαι ἀπό τόν ἀδελφό σου, διχάζεσαι καί τότε αὐξάνεται
ἐπάνω σου ἡ δύναμις τοῦ διαβόλου καί, χωρίς νά τό ἀντιλαμβάνεσαι, πετάγεσαι ἔξω
ἀπό τόν δρόμο; Στήν ψυχική ἑνότητα φθάνεις μόνο διά τῆς τελείας ἀπαρνήσεως τοῦ
ἑαυτοῦ σου: μέσῳ τῆς εἰλικρινοῦς καί λεπτομεροῦς ἐξαγορεύσεως ὅλων τῶν
ἁμαρτιῶν καί παθῶν σου καί τήν ἀπομάκρυνσί σου ὁριστικά ἀπ᾿ αὐτά, διά τῆς
ὑπακοῆς, τῆς ταπεινώσεως καί τῆς ἀγάπης.
Τί πρέπει νά κάνω; Νά ἐπανέλθης στήν πορεία τοῦ Θεοῦ, νά ὑπακούης σ᾿
Αὐτόν καί αὐτό νά τό κάνης ἀπό τήν νεότητά σου. Ἡ νεότης πρέπει νά εἶναι
πειθαρχική. Διά τῆς μετακινήσεως αὐτῆς ἀπό τόν δρόμο τοῦ διαβόλου στόν δρόμο τοῦ
Θεοῦ, μεταπηδοῦμε ἀπό τήν παρά φύσι στήν ὑπέρ φύσι ζωή μας. Γινόμεθα μαθητές
τοῦ Κυρίου Ἰησοῦ Χριστοῦ.
Πῶς μπορεῖ νά γίνη ἡ ἑνοποίησις τῶν δυνάμεων τῆς ψυχῆς; Μέ τήν
ἐπιστροφή τῆς νεανικῆς δυναμικότητος στόν Θεό.
Αὐτός πού ἐπανέρχεται μέ ὅλες τίς δυνάμεις τῆς ὑπάρξεώς του καί μέ ὅλη τήν
εἰλικρίνειά του στόν Χριστιανισμό - πού εἶναι ἡ δεύτερη δημιουργία τοῦ κόσμου, ἡ
δεύτερη δημιουργία τοῦ ἀνθρώπου, ἡ δεύτερη δημιουργία τῆς φύσεώς μας - αὐτός
ἠμπορεῖ νά ἐπιστρέψη στόν Κύριό μας Ἰησοῦ Χριστό μέ εἰλικρίνεια καί μέ ὅλο τό φῶς
τῆς γνώσεως καί τῆς ἀγάπης, ἀπό τήν ὁποία πηγάζει ἡ θεία γνῶσις, ἡ ὁποία
μετατρέπεται σέ μία ἑνοποιό ἀγάπη γιά τόν Θεό - οἰκειοποιεῖται μέ ἄγνωστο τρόπο -
γιά τήν κοινότητα. Αὐτή ἡ γνῶσις εἶναι ἡ μοναδική αἰτία, ἡ ὁποία μπορεῖ νά φέρη τήν
ἑνοποίησι τῆς ψυχῆς.
Αὐτή ἡ ἐπιστροφή τῆς νεανικῆς ἐνεργείας στόν Θεό εἶναι ἀναγκαία. Χωρίς
αὐτή τήν ἐπιστροφή τῶν ψυχικῶν σου δυνάμεων, οἱ μικροπρέπειες καί ὅλα τά εὐτελῆ
πράγματα σέ θρυμματίζουν σκορπίζοντας ὅλη τήν δύναμι καί ἐνέργεια, ἐνῶ, ἐάν
εἶχες ὑποτάξει τιποτένια πράγματα, θά ἤσουν ἑνωμένος μέ τόν Θεό καί μακάριος.
Στούς πέντε πρώτους μακαρισμούς εὑρίσκεται ἀκριβῶς ἡ ὁδός πού ἀναφέρουμε ἐδῶ.
Μᾶς φαίνεται παράδοξο, διότι ἐνῶ ζοῦμε, οἱ μακαρισμοί γίνονται ἡ ὁδός τῆς ζωῆς,
τοῦ σκοποῦ καί τῆς κατανοήσεώς μας μέ τούς ἄλλους. Εἶναι ἀναγκαῖο νά
ἁρπαζώμεθα ἀπό ἕνα γερανό, ὁ ὁποῖος θά μᾶς ἀνυψώνη σ᾿ ἕνα ἄλλο ἐπίπεδο
ὑπάρξεως. Νά μεταβαλώμεθα μέ ὅλη μας τήν ὕπαρξι, νά γίνουμε μαθητές τοῦ
Κυρίου μας Ἰησοῦ Χριστοῦ, ἐμβαθύνοντας σ᾿ αὐτή τή καινούργια πορεία πού εἶναι ὁ
Χριστός.

Ὁ πνευματικός σταυρός σάν σημεῖο αὐταπαρνήσεως

Ὑπάρχει σ᾿ ἐμᾶς ἕνας θρόνος κι ἕνας σταυρός. Ὅταν ἐμεῖς στεκώμεθα στόν
θρόνο, ὁ Χριστός μας κάθεται στόν σταυρό, καί ἀντίστροφα.
Οἱ διάφορες σταυρώσεις εἶναι τά μέσα τῆς αὐταπαρνήσεώς μας.
 3
Ὁ ἑαυτός μας εἶναι ὁ ἐσωτερικός μας κόσμος ἤ τό στρῶμα τῆς ἐσωτερικῆς μας
δυστυχίας, πού τοποθετεῖται μπροστά στήν Μορφή τοῦ Χριστοῦ διά τῆς ψυχῆς μας·
ἐνῶ τό ὑποσυνείδητο εἶναι ἡ κληρονομική μας κληρονομιά. Πρέπει ν᾿
ἀπομακρύνουμε τήν πολλή δυστυχία τῆς ψυχῆς μας γιά νά τυπωθῆ μέσα μας ἡ
χρυσῆ Μορφή τοῦ Θεοῦ. Ὅμως οἱ ὑπάρχουσες μικρότητες θρυμματίζουν τήν δύναμι
καί ἐνέργεια τοῦ Θεοῦ, γι᾿ αὐτό καί ἡ παραμικρή ἀκαθαρσία πρέπει νά καθαρισθῆ.
Ἐξαρτᾶται ἀπό τήν συνείδησί σου, ἐάν θέλης νά καθαρισθῆς.
Ὅταν πηγαίνης στήν ἐξομολόγησι, βάλε τόν ἑαυτό σου στήν ζυγαριά τῆς
συνειδήσεώς σου, τῆς σοβαρότητος, τῆς εὐθύνης, τῆς εἰλικρινείας σου καί λέγε:
Ποιόν ὑπερασπίζεις;
-τόν παλαιό ἄνθρωπο ἤ τόν Νέο πού ἦλθε ἀπό τόν οὐρανό τόν Ὁποῖον
ἐνδυθήκαμε, δι᾿ Αὐτοῦ ἀναγεννηθήκαμε, Τόν ὁμολογοῦμε, Τόν ζοῦμε μ᾿ ἕνα ἄλλο
τρόπο ὑπάρξεως, μέ τήν ἀρετή τῆς διακρίσεως καί μέ τήν συμβουλή;
-τόν Νέο Ἄνθρωπο πού ἦλθε ἀπό τόν οὐρανό νά μᾶς βοηθήση, νά μᾶς δεχθῆ,
νά μᾶς θρέψη, νά μᾶς ἀναθρέψη, νά μᾶς μεταφέρη σ᾿ ἕνα ἄλλο ἐπίπεδο ὑπάρξεως, ἤ
αὐτόν πού σέ τραβᾶ σίγουρα στόν θάνατο;
Ἡ μάχη μέ τήν φύσι εἶναι δύσκολη. Τί πρέπει νά κάνουμε; Πρέπει νά
ἐπανέλθουμε μέ ὅλη μας τήν ὕπαρξι, μέ ὅλη μας τήν λογική, μέ ὅλη μας τήν ἀγάπη,
ἡ ὁποία εἶναι ἡ περίληψις τῆς Γραφῆς.

Ἡ ἐντολή ἀπαρνήσεως αὐτῆς τῆς ζωῆς

Νά χαίρεσαι ὅταν εἶσαι ἀδίκως σταυρωμένος. Μέσῳ μιᾶς τέτοιας δοκιμασίας
πλένεται τό ἐσωτερικό τῆς ψυχῆς σου, κτυπιέται ἡ φιλαυτία σου.
Ὅπου ὑπάρχει τό κακό, ἐκεῖ κρύβεται τό καλό. Ὅπου ὑπάρχει τό κακό, ἐκεῖ
εἶμαι ἐγώ (ὁ ἑαυτός μου). Ὅταν πᾶς καλά στά κοσμικά πράγματα, ἐκεῖ δέν
προκόπτεις στά πνευματικά. Ὅπου παρουσιάζονται μεγάλες δυσκολίες, ἐκεῖ
καθαρίζεσαι σίγουρα. Ἐκεῖ ὅπου δέν λαξεύεσαι, παραμένεις ἀλάξευτος.
Ὁ μοναχισμός εἶναι ἕνας ἐξιλασμός καί ἕνα καθάρισμα τῆς φύσεώς σου·
καθαρίσου ἀπό τήν φιλαυτία σου καί λαμβάνεις παρηγορία. Ὁ μοναχισμός (ὁμιλῶ
πνευματικά) εἶναι ὁ θάνατος τοῦ ἑαυτοῦ μας. Δόξα στόν Θεό διότι στόν Ἄθωνα
ἐπῆγα στόν ἄνθρωπο, ὁ ὁποῖος μέ ὠφέλησε. Ἔζησε ἕνα αἰῶνα πρίν ἀπό ἐμᾶς, μέ
μεγάλες μοναχικές ἀσκήσεις καί μοῦ ἔλεγε: «Ἐνασχόλησις μέ τόν καλό θάνατο».
Ἀσχολήσου μόνο μέ τόν καλό θάνατο, θανάτωσε τά πάθη καί φθάνεις κἄπως
γρήγορα στόν ἄλλο τρόπο τῆς ζωῆς μας.
Ὁ νόμος τοῦ ἐξιλασμοῦ: Ἡ ὁδός τοῦ μοναχισμοῦ θά εἶναι καί μία ἐξιλαστήρια
ὁδός καί γιά τούς ἄλλους. Πολέμησε τίς ἀδυναμίες καί τά λάθη σου, τά ὁποῖα
ἔρχονται μαζί σου ἀπό τήν γέννησί σου. Νίκησε τίς ἀδυναμίες σου γιά λογαριασμό
τῶν ἰδικῶν σου: ἀδελφῶν, γονέων, πάππων,προπάππων κλπ.
Οἱ ἀσθένειες εἶναι μία παίδευσις ἤ ἕνα δίκαιο τοῦ διαβόλου νά σέ βασανίζη
στόν κόσμο αὐτόν. Ἡ ἀσθένεια εἶναι τό τελευταῖο ἔλεος τοῦ Θεοῦ στόν ἄνθρωπο πού
καθυστερεῖ στήν μετάνοια καί δέν σκέπτεται τήν σωτηρία του. Ὁ Θεός βλέπει τά
κακά ἔργα τοῦ ἀνθρώπου καί ζητεῖ νά τά διορθώση.
 4
Ὁ ξαφνικός θάνατος μπορεῖ νά εἶναι καί ἐξιλαστήριος. ὁ ἄνθρωπος
φορτώνεται μέ ἁμαρτίες μέχρις ὅτου ὁ Θεός θέσει τό τέρμα. Χωρίς ἀμφιβολία
πληρώνεται τό ἔργο μέ τό ὁποῖο καταπίεσες τόν ἄλλον.
Οἱ ἄνθρωποι παραμένουν στά ἔργα τους καί θέλουν νά πηγαίνουν στούς
τόπους τους.
Ὁ Σωτήρας μας Χριστός ἔγινε ἐξιλασμός γιά ἐμᾶς ἐπί τοῦ σταυροῦ, ἀλλά μέ
ἕνα ἰδιαίτερο τρόπο, διότι ἐσυγχώρησε τούς ἐχθρούς Του. Οἱ δυνατότητες σωτηρίας ἐκ
μέρους τοῦ Θεοῦ εἶναι ἀτελείωτες.
Ἐάν δέν ταπεινούμεθα μέ τήν θέλησί μας, θά ταπεινωθοῦμε διά τῆς ἐνοχῆς
μας. Σᾶς διαβεβαιώνω ὅτι Κάποιος μᾶς βλέπει, ἔτσι ὅπως εἴμεθα. Μᾶς δείχνει στοργή
καθημερινά, διότι εἶναι Αὐτός πού θέλει νά μᾶς βοηθήση. Ὁ Θεός εἶναι προσεκτικός
στήν ἀντίληψι τῆς ζωῆς τοῦ ἀνθρώπου καί ὑπολογίζει ἀκόμη καί τά χρόνια.
Γιά μερικούς, τά γηρατειά εἶναι τιμωρία, γιά ἄλλους εἶναι διδασκαλία καί
σύνεσις. Θά ὠφεληθῆτε ἀπό τό μέτρο τῆς ὑπακοῆς σας, διότι δέν ὑπακούετε σ᾿ ἐμένα,
ἀλλά σ᾿ Αὐτόν πού πρέπει. Ὅσοι ὁμιλοῦν, ὁμιλοῦν σύμφωνα μέ τό χάρισμα πού τούς
δόθηκε ἀπό τόν Θεό, ἐνῶ οἱ ὑποτακτικοί χρησιμοποιοῦν τήν πίστι, ἡ ὁποία
ἀποδεικνύεται ἀπό τά ἔργα τους.
Νά γνωρίσετε τήν Ἀλήθεια καί ἡ Ἀλήθεια θά σᾶς ἐλευθερώση. Ἡ Ἀλήθεια
εἶναι μία προσωπική πραγματικότης.
Δέν εἶναι καλόν νά ὑπηρετῆς δύο ἀφεντικά. Οἱ ἄνθρωποι παίρνουν τήν μορφή
αὐτοῦ πού τόν ὑπηρετοῦν ἤ τόν ἀγαποῦν.

Τούς ἀνθρώπους τούς προστατεύει ἡ ζωή τους, ὁ ἑαυτός τους

καί τό «ἐγώ» τους
Ἔλεγε ὁ πατριάρχης τῆς Ἐκκλησίας μας Ἰουστῖνος: «Ὅσο γοητευτικός κι ἄν
μᾶς φαίνεται ὁ παράδεισος, ὁ καθένας ἀπό ἐμᾶς θέλει νά φθάση ἐκεῖ, ὅσο ἀργότερα
γίνεται. Εἶναι ὁ ἐγωϊσμός μας καί τό δέσιμο μ᾿ αὐτή τήν ζωή». Διά τοῦ ἐγωϊσμοῦ του ὁ
ἄνθρωπος μπερδεύει τόν δρόμο καί τήν πνευματική του πορεία.
«Ἐν ἀρχῇ ἦν ὁ Λόγος...» (Ἰωάν.1,1). Πρίν ἀπό τήν δημιουργία τοῦ κόσμου
ὑπῆρχε ὁ Θεός, ὁ Ὁποῖος δέν ὑποτάχθηκε στόν χρόνο καί στόν χῶρο, ἐπειδή ἡ
αἰωνιότης Του εἶναι ὑπεράνω τοῦ χρόνου καί τοῦ χώρου.
Ὁ ἄνθρωπος εἶναι ὅπως ἕνα δένδρο. Τό κούτσουρο εἶναι ἡ παλαιά φύσις. Ὁ
ἐκκεντρισμός μέσῳ τοῦ Κυρίου μας Ἰησοῦ Χριστοῦ εἶναι τό οὐράνιο βλαστάρι, εἶναι ὁ
νέος ἄνθρωπος. Βλαστάρια τῆς παλαιᾶς μας φύσεως εἶναι τά πάθη. Ὁ ἄγριος χυμός
πρέπει νά ἐπανέλθη καί νά διοχετευθῆ στό οὐράνιο βλαστάρι.

Ὅταν πάρης τό τάλαντο...

Ἀμέσως μετά τόν ἐρχομό μας στόν κόσμο, ἡ Ἐκκλησία τοῦ Χριστοῦ μᾶς γεννᾶ
πνευματικά διά τοῦ ἁγίου Βαπτίσματος μέσα στήν κοινότητα τῶν Χριστιανῶν ἤ
μαθητῶν τοῦ Χριστοῦ. Διά τοῦ ἁγίου Μύρου λαμβάνουμε τό ἐπιστέγασμα τῶν
δωρεῶν τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, φυσικά μέ τήν φροντίδα τοῦ Θεοῦ γιά τόν καθένα μας,
ἐνισχύοντας τήν αὔξησι πρός τό καλό τῶν κρυπτῶν ταλάντων στό κάθε ἄτομο ἀπό
τήν γέννησί του. Ἐνῶ διά τῆς θείας Μεταλήψεως λαμβάνουμε τόν Ἴδιο τόν Κύριο καί
 5
Θεό καί Σωτήρα μας Ἰησοῦ Χριστό. Ἔτσι προσέφερε στόν καθένα μας τόν Ἑαυτό Του
μέ τά τρία αὐτά πρῶτα Μυστήρια, ἀπό τήν ἀρχή ἀκόμη τῆς ζωῆς μας, σάν τό φῶς πού
φωτίζει κάθε ἄνθρωπο πού ἔρχεται στόν κόσμο (Ἰωάν.1,9), ἀκολουθώντας ἔτσι τήν
ἡλικία τῆς εὐφυΐας, ὁπότε μαθαίνουμε γιά τόν μυστικό οὐράνιο θησαυρό πού εἶναι
μέσα μας, διά τῆς γνώσεως τοῦ Θεοῦ. Ἔτσι ἐνισχύεται ἡ φύσις μας στήν κατάστασι
τῆς καθαρότητος πού ἐλάβαμε ἀπό τό Βάπτισμα, ἐργαζόμενοι κατόπιν γιά τήν
ἀπόκτησι τῶν ἀρετῶν, ἐπιμένοντας μέ ἀγάπη στήν ὑπακοή τῶν ἐντολῶν Του καί
συνεργαζόμενοι ὁ καθένας μέ τήν ληφθεῖσα ἀπό τό Βάπτισμα Θεία Χάρι. Ἐπίσης ἀπό
τό ἅγιο Βάπτισμα λαμβάνουμε καί τόν φύλακα ἄγγελό μας, ὁ ὁποῖος εἶναι κοντά μας
ὅλο τόν καιρό τῆς ζωῆς μας καί στήν ἔξοδό μας ἀπ᾿ αὐτή τήν ἐπίγεια ζωή. Συνεπῶς,
ὅταν βαπτιζώμεθα, λαμβάνουμε κοντά μας καί τό Πρόσωπο τοῦ Κυρίου μας Ἰησοῦ
Χριστοῦ, τόν Ὁποῖον ἐνδυόμεθα καί τά χαρίσματα, τά ὁποῖα μποροῦμε νά
ἐπαυξήσουμε μέ τήυν βοήθειά Του. Πῶς χάνονται αὐτά; Ὅποιος δέν ἐργάζεται δι᾿
αὐτῶν γιά τήν σωτηρία του, τά χάνει.

Ὁ νοῦς στόν ἀγῶνα μέ τόν ἀόρατο πόλεμο

Ὁ ἀόρατος πόλεμος: Οἱ χριστιανοί πού θέλουν πραγματικά νά σωθοῦν θά
πρέπει νά ξέρουν ὅτι ὁ σατανᾶς ἀρνούμενος νά ἐμφανισθῆ ὅπως εἶναι, μεθοδεύει
κάθε εἶδος πολέμους ἀπό ὄπισθεν ἐπιτελῶντας ἕνα ἀόρατο πόλεμο, «Ἰδού ὁ σατανᾶς
ἐξητήσατο ὑμᾶς τοῦ συνιάσαι ὡς τόν σῖτον» (Λουκ.22,31), δηλαδή ὁ σατανᾶς ἐζήτησε
νά σᾶς κοσκινίση σάν τό σιτάρι, ἀγωνιζόμενος μέ τά πάθη καί ἐλαττώματα, τά ὁποῖα
ἐνισχύουν στήν ψυχή τό σκοτάδι τῆς ἀπιστίας τοῦ Θεοῦ.
Ὁ ἀόρατος πόλεμος εἶναι ἀδυσώπητος, ἰδιαίτερα ὅταν μᾶς πιάνη ἐπ᾿
αὐτοφώρῳ καί δέν στεκόμεθα μέ ἄγρυπνο τόν νοῦ μας. Ἀντί νά εἴμεθα προσεκτικοί
στά ἰδικά μας λάθη, ξεγλιστρᾶ ὁ νοῦς μας ἀπό τό «Κύριε Ἰησοῦ Χριστέ...» καί
παρατηροῦμε τά σφάλματα τῶν ἄλλων καί γι᾿ αὐτό μπερδευόμεθα ἄσχημα σ᾿ αὐτόν
τόν πόλεμο. Προσέχουμε στά πάθη τῶν ἄλλων καί ὄχι τά ἰδικά μας, ὄχι στά
παγωμένα δρομάκια τῆς ἰδικῆς μας πορείας καί ἀντί νά ἀτενίζουμε στό βάθος τῆς
ψυχῆς μας, κυττάζουμε τί κάνουν οἱ ἄλλοι.
Ὅποιος δέν ἠμπορεῖ νά εἶναι προσεκτικός στίς σκέψεις τοῦ νοῦ του, δέν ἔχει νά
ζητήση κάτι στήν χριστιανική ζωή.
Σώζονται αὐτοί, τῶν ὁποίων ὁ σατανᾶς δέν ἠμπορεῖ νά ὑποτάξη τόν νοῦ τους.
Αὐτό σημαίνει ὅτι «τήν περικεφαλαία τῆς σωτηρίας μας» ν᾿ ἀγωνιζώμεθα νά τήν
διατηροῦμε καθαρή καί φωτεινή, σύμφωνα μέ τίς ἐντολές τοῦ Χριστοῦ.
Τήν νύκτα πειραζόμεθα ὁμοίως πολύ ἀπό τόν νοητό ἐχθρό μας, γι᾿ αὐτό
πρέπει νά προσευχώμεθα πολύ· καί, ὅταν βλέπουμε ὄνειρα, νά μήν ἀνησυχοῦμε,
διότι εἴμεθα ὑποτακτικοί σέ Γέροντα καί οἱ εὐχές του μᾶς σώζουν. Νά ἔχουμε πλήρη
τήν πεποίθησι ὅτι φέρουμε μέσα μας τόν Ἰησοῦ Χριστό.

Τό Ἅγιον Πνεῦμα, τό πνεῦμα τοῦ ἀνθρώπου, τά κακά πνεύματα

Οἱ σχέσεις πού ἠμπορεῖ νά κάνη ὁ διάβολος μέ ἐμᾶς εἶναι ἀπίστευτα δυνατές,
γι᾿ αὐτό καί οἱ ἐπιθέσεις πού ἔχουμε μέ τά πονηρά πνεύματα τοῦ αἰθέρος εἶναι
ἐξαιρετικά σκληρές, ἐάν δέν σκεπάζουμε τόν νοῦ μας ἀπό τίς παγίδες του. Ἀπό τήν
 6
δύναμι τοῦ διαβόλου λυτρώνεται ὁ ἄνθρωπος μέ τήν βοήθεια τοῦ Θεοῦ: «Ἄνευ ἐμοῦ
οὐ δύνασθε ποιεῖν οὐδέν», ἐν ὄψει τῆς λυτρώσεως ἀπό τόν διάβολο (Ἰωάν.15,5).
Ἀπό τά δαιμονικά τελώνια περνοῦν ὅλοι, ἐκτός ἀπ᾿ αὐτούς πού εἶναι
φλογισμένοι ἀπό τό πῦρ τοῦ Ἁγίου Πνεύματος. Παράδειγμα: Τά φλογισμένα χέρια
τοῦ Ἀββᾶ Ἰωσήφ, τά ὁποῖα εἶδε ὁ μαθητής του, ἐνῶ ὁ Γέροντάς του , τοῦ εἶπε: «Ἐάν
θέλης, νά γίνης τό ἴδιο σάν μία φλόγα, καί ὄχι μόνο τά χέρια»· πού σημαίνει «ἐάν
θέλης» σέ μία προσπάθεια μεταξύ ζωῆς καί θανάτου.
Αὐτοί πού ζοῦν ἐν Ἁγίῳ Πνεύματι, στόν καιρό τῶν δαιμονικῶν τελωνείων,
περνοῦν ἀνάμεσά τους σάν μία φλόγα πυρός βοηθούμενοι συνεχῶς ἀπό τούς
ἀγγέλους.
Τί κυττάζουμε; Ἰδού τό Ἅγιο Πνεῦμα μᾶς ὁμιλεῖ, ἐνῶ ἐμεῖς, ἐάν δέν Τό ἔχουμε,
δέν ἠμποροῦμε νά κρατήσουμε ἀδούλωτο τόν νοῦ μας. Πρέπει, λοιπόν, νά Τό
ἀναζητήσουμε.

Γιά τήν μάχη τῆς νηστείας μέ τά κακά πνεύματα

Ἀνάμεσα σ᾿ αὐτούς, οἱ ὁποῖοι εἶχαν ἀπό τόν Θεό κάποια διακονία πρός τούς
ἀνθρώπους, προσκεκλημένοι στήν μετάνοια ἦσαν οἱ πιό θαρραλέοι, διότι ὅλοι
ἐσκέπασαν τήν πρόσκλησι μέ τήν ζωή τους, ἐμφανιζόμενοι σάν πρῶτοι μεταξύ τῶν
ἁμαρτωλῶν. Καί, ἐάν ἦτο ἀνάγκη, τούς καλοῦσαν στήν μετάνοια μέ τήν ἀξία τῆς
ζωῆς τους. Διότι ὁ λόγος τους ἦτο ἀνοικτός, καθαρός ἀπό τόν Θεό καί φονευτής τῶν
κακῶν πνευμάτων.
Ὅλοι ὡμίλησαν δυνατά καί συγκλονιστικά γιά τήν ζωή καί τήν ψυχή.
Σᾶς εἶπα αὐτά γιά νά δεχθῆτε τήν πρόσκλησι γιά τήν μετάνοια καί μέ τά εἴδης
της γιά νά τήν κατορθώσετε καί νά μή μείνετε μέ κλειστά τά αὐτιά σας.
Ἀπό προηγούμενο λόγο μου σᾶς ὑπενθυμίζω, γιά νά μάθουν τώρα ὅλοι ὅτι δέν
θέλουν νά ἐξομολοῦνται καί νά κοινωνοῦν, παρά αὐτοί πού κράτησαν τίς
προηγούμενες νηστεῖες, πού ἔχουν καθιερωθῆ ἀπό τήν Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία μας. Οἱ
γονεῖς μᾶς ἐγέννησαν σωματικά, ἐνῶ ἡ Ἐκκλησία ἐξ ὕδατος καί Πνεύματος· καί ἡ
πνευματική γέννησις τῆς Ἐκκλησίας εἶναι φυσικά ἀνώτερη ἀπό τήν σωματική τῶν
γονέων. Ἀπό τήν πνευματική μας γέννησι, διά τοῦ Ἁγίου Βαπτίσματος καί
Χρίσματος, ἐλάβαμε τόν φύλακα ἄγγελο, γι᾿ αὐτό βαπτίζονται σέ μικρή ἡλικία τά
παιδιά, ἄσχετα τί λέγουν μερικοί ἄλλοι, γιά νά τά προστατεύη ὁ ἄγγελός τους ἀπό
τούς ὁρατούς καί ἀοράτους ἐχθρούς καί κινδύνους.
Ὁπότε, ἐάν ἡ Ἐκκλησία μᾶς γεννᾶ, αὐτή καί μᾶς ἀνατρέφει καί ἀνάμεσα στίς
ἐντολές μέ τίς ὁποῖες μᾶς ἀνατρέφει πνευματικά, στό μέτρο τελειώσεώς μας εἶναι καί
ἡ νηστεία. Συνεπῶς, πρέπει νά ὑπακούουμε αὐτή τήν ἐντολή καί νά νηστεύουμε. Οἱ
ἅγιοι Πατέρες, κυρίως οἱ παλαιότεροι παρετήρησαν ὅτι ὅλα τά κακά ξεκινοῦν ἀπό τό
στομάχι, γι᾿ αὐτό εἶπαν ἕνα λόγο, ὅτι ἡ νηστεία εἶναι πόρτα καί τό ἐπιτραχήλιο εἶναι
ἡ θύρα, ὅλοι οἱ ἄλλοι μᾶς κλέβουν τόν καιρό.
Σήμερα, μέ τήν χάρι τοῦ Θεοῦ, ἐπιβάλλεται νά σᾶς διδάξω καί νά πιστεύετε
ὅλοι, ποιά εἶναι ἡ μάχη τῆς νηστείας μέ τά κακά πνεύματα καί γιά τόν τρόπο μέ τόν
ὁποῖον ἡ νηστεία σκοτώνει τά πάθη.
Τά πάθη ἤ οἱ ἁμαρτίες εἶναι τριῶν εἰδῶν, ἰδού:
1. Ἁμαρτίες πού γίνονται ἐναντίον μας.
 7
2. Ἁμαρτίες ἐναντίον τοῦ πλησίον μας.
3. Ἁμαρτίες ἐναντίον τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, ἐναντίον τῆς Ἀληθείας.
Αὐτά τά τρία εἴδη εἶναι καί ἁμαρτίες ἐνώπιον τοῦ Θεοῦ, διότι ἐσύ δέν ἀνήκεις
στόν ἑαυτό σου, ἀλλά στόν Θεό. Ἑπομένως καί τίς ἁμαρτίες, τίς ὁποῖες κάνεις δέν τίς
κάνεις ἐναντίον σου, ἀλλά καί ἐναντίον τοῦ Θεοῦ. Γιατί; Ἐπειδή εἶσαι υἱός τοῦ Θεοῦ.
Σήμερα νά προσπαθήσουμε ἰδιαίτερα ν᾿ ἀπαλλαγοῦμε γιά τίς ἁμαρτίες πού
στρέφονται ἐναντίον μας καί ἐναντίον τοῦ πλησίον μας.
Οἱ ἁμαρτίες πού γίνονται ἐναντίον μας, εἶναι τά ἑπτά κορυφαῖα ἤ θανάσιμα
ἁμαρτήματα: ἡ ὑπερηφάνεια, ἡ φιλαργυρία, ἡ ἀκολασία, ἡ λαιμαργία, ὁ θυμός, ἡ
ὀργή καί ἡ ἀκηδία.
Ἀνάμεσα σ᾿ αὐτά τά ἑπτά εὑρίσκεται καί ἡ ρίζα τῶν κακῶν: ἡ γαστριμαργία ἤ
ὁ ἀπατηλός θεός τοῦ σώματος. Αὐτή πρέπει νά κατευνασθῆ μέ τήν νηστεία. Διότι,
ἐάν δέν καταμαραθῆ μέ τή νηστεία καί ἐκδιωχθῆ ἔξω, ἰδού, πῶς αὐξάνεται καί
ἐξαπλώνεται αὐτό τό δένδρο τοῦ διαβόλου, αὐτός ὁ ψεύτικος θεός τοῦ σώματος· καί
ἰδού, πῶς συγκεκριμένα: Ἐξ αἰτίας τῆς γαστριμαργίας βλαστάνει κάποια στιγμή ἀπό
τήν ρίζα μία πληθώρα κλάδων ἀπό τά ὁποῖα ἐμφανίζονται: ὁ θυμός, ἡ ἀκολασία καί
ἡ φιλαργυρία.
Πρέπει νά γνωρίζετε ἕνα πρᾶγμα ἀκόμη, ὅτι οἱ ἁμαρτίες ἤ τά πάθη ἔχουν δύο
θυγατέρες: ἡ μία εἶναι τοῦ ἀνθρώπου καί ἡ ἄλλη τοῦ διαβόλου· ἤ δύο πλευρές: μία
ὁρατή καί ἡ ἄλλη ἀόρατη. Ἀπό ἐκεῖ, ἀπό τήν σκιά, κατευθύνονται καί αὐξάνουν ὅλα
τά πάθη μας. Ὁ διάβολος, ὁ πανοῦργος αὐτός τεχνίτης τῶν κακῶν, ἔχει δούλους ἤ
ἀφεντικά γιά κάθε πάθος. Ἔτσι, θά καταλάβετε, ὅτι τά πάθη ὠνομάσθιηκαν πάντοτε
ἀπό τούς Ἁγίους Πατέρες δαίμονες. Ἔτσι: ὁ δαίμονας τῆς φιλαργυρίας, ὁ δαίμονας
τῆς γαστριμαργίας, τῆς ὀργῆς, τῆς πορνείας καί οἱ ἄλλοι. Ὠνομάσθηκαν ἔτσι διότι τά
ἁμαρτήματα αὐτά κατευθύνονται μέ τήν σκιά τοῦ διαβόλου. Τά ὠνόμασαν καί
κορυφαῖα, διότι ἐργάζονται γιά την ψυχική ἀπώλεια τοῦ ἀνθρώπου καί γίνονται
πρόξενα ἄλλων μικροτέρων ἁμαρτιῶν καί παθῶν.
Ἀπό τήν Καινή Διαθήκη γνωρίζετε ὅτι ἡ Μαρία ἡ Μαγδαληνή εἶχε αὐτά τά
ἑπτά κορυφαῖα πάθη, ἀπό τά ὁποῖα τήν ἀπήλλαξε ὁ Κύριος. Ἐπίσης γνωρίζετε ὅτι γιά
τόν δαιμονισμένον πέραν τῶν Γαδαρηνῶν, στόν ὁποῖον εἶχε εἰσέλθη μία λεγεών
δαιμονίων, δηλαδή 6000 κακά πνεύματα, μόλις ὁ Κύριος τούς ἐπέτρεψε νά μποῦν
στήν ἀγέλη τὼν χοίρων, ἀμέσως ὥρμησε τό κοπάδι στήν θάλασσα.
Τώρα προσέχετε διότι ἔχω νά σᾶς διδάξω πῶς θά ἠμπορέσετε καί ἐσεῖς νά
ἀντιλαμβάνεσθε καί νά βλέπετε μέσα σας τήν ἐργασία τοῦ πονηροῦ πνεύματος.
Ὁμιλῶ ἀνοικτά - ὁπότε νά μή στενωχωρηθῆ κανείς. Ἄλλοι εἶναι πολύ εὐαίσθητοι
στήν μύτη καί στενοχωροῦνται. Ἐμεῖς ὅμως πρέπει νά ὁμιλοῦμε ἀνοικτά, διότι ὅλοι
πειραζόμεθα.
Εἶναι πολύ εὔκολο νά καλύψουμε τήν ἀκάθαρτη πρᾶξι μας πού γίνεται μέσα
μας. Γιά παράδειγμα, μέ τήν λαιμαργία, παρατηρεῖς ὅτι τό στομάχι γεμίζει, ἀλλά ἡ
ἐπιθυμία δέν χορταίνει. Ἰδού τό ἔργο τοῦ διαβόλου: ἐπιθυμία πάνω ἀπό τήν φύσι.
Βλέπετε πόσο εὔκολο εἶναι νά ἠμορέσης νά τήν ἀντιληφθῆς, ἐάν ξέρης;!
Εἶναι γνωστή ἡ λαιμαργία τῶν λύκων, καί ὅμως δέν τρώγουν περισσότερο,
παρά μόνο, ὅσο πεινοῦν. Τώρα ἐάν ἡ πεῖνα τους εἶναι ἄγρια, αὐτό εἶναι ἄλλο θέμα.
Τά σκυλιά κρύβουν τό ψωμί πού δέν ἠμποροῦν ἀμέσως νά τό φάγουν.
 8
Ἰδού λοιπόν, ὅτι καί τά θηρία καί ὅλα τά ζῶα, δέν ἔχουν πάνω ἀπό τήν φύσι
τους τήν ἐπιθυμία τῆς λαιμαργίας τους καί μόνο ὁ ἄνθρωπος τά ξεπερνᾶ, διότι μόνο
τόν ἄνθρωπο ἔχει στό στόχαστρο ὁ διάβολος καί προσπαθεῖ νά τόν νικήση.
Ἰδού γιατί δέν πρέπει νά ὑπακούετε ποτέ στήν ἐπιθυμία τῆς κοιλίας, διότι
ὑπακούετε στόν διάβολο. Αὐτό νά τό ἔχετε στόν νοῦ σας, ὅσον ἀφορᾷ τό στομάχι σας.
Ἔτσι συμβαίνει καί μέ ὅλα τά πάθη. Ὅταν θά εὑρεθῆ περισσότερος χρόνος θά σᾶς
ὁμιλήσω καί γιά τά ἄλλα.
Ὁ πόλεμος τοῦ στομάχου, ὅμως, εἶναι ὁ πρῶτος πόλεμος τόν ὁποῖον ἔχασε ὁ
ἄνθρωπος στόν παράδεισο καί ἡ πρώτη νίκη τοῦ διαβόλου. Καί μ᾿ αὐτή τήν νίκη
ἐλπίζει ὁ διάβολος νά κερδίση τούς ἀνθρώπους καί νά ἀντικαταστήση τόν Θεό. Καί
νά ξέρετε ὅτι, ἐάν δέν προσέξουν οἱ ἄνθρωποι ὁ διάβολος καί πάλι θά νικήση.
Ἰδού γιατί κράζουμε ν᾿ ἀκούσουν ὅλοι: Πίσω στήν νηστεία, διότι χωρίς τήν
νηστεία ἔρχονται οἱ κακίες!
Καί ἰδού πόσες κακίες!
Ὅποιος δέν ἀρνεῖται τό κρέας καί τό πάχος γρήγορα θά κυριευθῆ ἀπό τήν ὀργή
καί τήν ἀκολασία, τίς ἄλλες δύο πλευρές τῆς γαστριμαργίας. Καί βλέπετε πῶς:
Ἡ κρεωφαγία καί ἰδιαίτερα φαγητά πού ἐξωθοῦν στήν ἀκάθαρτη ἐπιθυμία,
γιά νά γίνουν αἷμα ἔχουν ἀνάγκη ἀπό χολή, ἡ ὁποία εἶναι ἕνα δηλητήριο τοῦ
σώματός μας. Ἡ χολή αὐτή χωνεύει τό κρέας καί τό πάχος, ἀκριβῶς, ὅπως λειώνει ἡ
σόδα τό χοιρινό λῖπος, ὅταν κάνουν οἱ γυναῖκες τό σαποῦνι. Ἡ χολή εἶναι ἕνα πολύ
δυνατό δηλητήριο.
Ἐάν αὐξάνεται ἡ κρεωφαγία, αὐξάνεται καί τό δηλητήριο, τό ὁποῖο πρέπει νά
λειώση τό κρέας. Καί τόσο πολύ αὐξάνει τό δηλητήριο, ὥστε δέν χωρεῖ πλέον στήν
σακκουλίτσα τοῦ συκωτιοῦ καί τότε ὁ ἄνθρωπος αἰσθάνεται πόνους στήν ἄκρη τοῦ
στήθους, διότι ἡ σακκουλίτσα εἶναι ἕτοιμη νά σπάση. Ὅταν δέν χωρεῖ μέσα ἡ χολή,
γεμίζει ἀπό αἷμα ἀπό πάνω ἕως κάτω, χωρίς λόγο, καί τό δηλητήριο ὅπως εἶναι,
κτυπᾶ στά νεῦρα, τά ἀδυνατίζει καί κατόπιν ἔρχεται ἡ ἀνυπομονησία, ὁ ἐκνευρισμός
καί ὁ θυμός. Ἀπό τήν χολή παθαίνουν βλάβη τά νεῦρα. Ἐδῶ εἶναι τό κλειδί: Γιατί
θυμώνουν τόσο εὔκολα μερικοί, ἀπό μικρότητες, ἀπό τιποτένιες αἰτίες; πεθαίνουν
ἀπό τήν στενοχώρια τους, διότι εἶναι γεμάτη ἀπό αἷμα ἡ χολή καί - διακόπτονται τά
τηλέφωνα, ὅπως λέγω ἐγώ συνήθως στούς νευροπαθεῖς - μέ τόν παραμικρό λόγο
ἀνάβουν ἀπό θυμό καί βασανίζονται φοβερά κι αὐτοί μέ τήν σειρά τους βασανίζουν
τούς ἄλλους.
Ἀνοῖξτε τίς πόρτες γιά νά ἀκούουν καί οἱ ἄλλοι ἀπέξω. Ἀνοῖξτε καί τίς πόρτες
τῶν ψυχῶν σας, γιά νά εἰσέλθη τό Πνεῦμα τοῦ φωτός γιά νά ἀκούσετε καί νά μή
μείνετε μόνο ἀκροατές, ἀλλά τηρητές τῶν λόγων μου!
Βλέπετε ὅτι ἡ χολή εἶναι τό πετρέλαιο, ἐνῶ οἱ νευροπαθεῖς εἶναι τό φυτίλι καί ἡ
ὀργή εἶναι ὁ παρᾶς τοῦ διαβόλου. Αὐτός ἀνάπτει τό φυτίλι, διότι μόνο αὐτός θέλει νά
ἐρημώση μέ κάθε τίμημα καί μέ κάθε τρόπο αὐτόν τόν οἶκο τοῦ Ἁγίου Πνεύματος,
πού εἶναι τό σῶμα τοῦ καθενός μας. Αὐτό τό σῶμα, τό ὁποῖον δέν εἶναι ἰδικό μας,
ἀλλά εἶναι κατοικητήριο τοῦ Ἁγίου Πνεύματος. Τό πιστεύετε αὐτό ἐσεῖς; Ἀλλά ἰδού τί
εἶναι γραμμένο: «Ἤ δέν ἠξεύρετε ὅτι τό σῶμα σας εἶναι ναός τοῦ Ἁγίου Πνεύματος,
τό ὁποῖον κατοικεῖ μέσα σας καί τό ἔχετε λάβει ἀπό τόν Θεόν, καί συνεπῶς δέν
ἀνήκετε στόν ἑαυτόν σας; Διότι ἐξαγορασθήκατε μέ βαρύ τίμημα. Κι ἔτσι δοξάσατε
 9
τόν Θεόν μέ τό σῶμα σας καί μέ τό πνεῦμα σας, τά ὁποῖα ἀνήκουν στόν
Θεό»(Α΄Κορ.6,19-20). Καί βλέπετε μέ τί ἄρχισε; Μέ τήν γαστριμαργία, δηλαδή μέ τήν
ὑπερβολική χορήγησι τροφῶν στό στομάχι τοῦ ἀνθρώπου.
Λόγῳ τῆς κρεωφαγίας προέρχονται καί ἄλλοι κίνδυνοι: ἕνα πλῆθος ἀπό ἄλλα
δηλητήρια, τά ὁποῖα φθείρουν τόν οἶκο μας, τό σῶμα μας· αὐτά προκαλοῦν ἀσθένειες
τῆς καρδιᾶς, πόνους στά νεφρά, στό συκώτι καί ἀλλοῦ.
Ὅλα θεραπεύονται ἀπό τόν ἑαυτό μας, ἀφοῦ καθαρίσουμε τά περιττά αἵματα
τῆς χολῆς μέ τήν νηστεία. Διότι ὅλες οἱ ἀσθένειες εἶναι ἐν δυνάμει, ὅταν τό αἷμα εἶναι
δηλητηριασμένο. Θέλεις νά βρῆς τήν ὑγεία σου; Πάρε τήν ὁδό τῆς ἐπιστροφῆς.
Λοιπόν, προσέχετε τί τρῶτε. Διότι, κύτταξε πῶς παιδεύει ὁ Θεός τήν
περιφρόνησι τῆς νηστείας, μέ ἀρρώστειες καί ἐνίοτε ἀθεράπευτες, ὅπως γιά
παράδειγμα ὁ καρκῖνος, ὁ ὁποῖος προέρχεται ἀπό τήν συχνή τροφή μυελοῦ τῶν ζώων,
γι᾿ αὐτό ὑπάρχουν περισσότεροι καρκίνοι στίς πόλεις καί στά χωριά, ὅπου ὑπάρχουν
χασάπικα. Ἡ πλήρης ἤ μερική παραλυσία τοῦ σώματος, προέρχεται ἐπίσης ἀπό τήν
ἀδιακρισία τῶν τροφῶν καί τήν περιφρόνησι τῆς νηστείας.
Συνήθως μέ παραλυσία παιδεύει ὁ Θεός, ὅλους αὐτούς πού ἔχουν ἀπληστία
στίς περιουσίες. Μπορεῖ νά εἶναι καί κληρονομιές στήν μέση. Καί τότε, ἐάν
αἰσθάνεσαι αὐτό τό πρᾶγμα, μπορεῖς νά τό ἀποφύγης ἤ νά τό περιορίσης
νηστεύοντας πάρα πολύ. Πολλοί δέν νηστεύουν, διότι κάνουν μία ἐσφαλμένη σκέψι
γιά τήν νηστεία, λέγοντες ὅτι, ἐάν νηστεύσουν δέν θά ἠμποροῦν νά τρέχουν καί νά
ἐργάζωνται. Αὐτοί ἐπίστευσαν τήν συμβουλή τοῦ πονηροῦ διαβόλου περί τῆς ἀγάπης
τῶν ὑλικῶν ἀγαθῶν. Ὁπότε, σκέφθηκαν ἐσφαλμένα ἐνώπιον τοῦ Θεοῦ. Γι᾿ αὐτό ὅλοι
οἱ φιλόπονοι νά προσέχουν καί νά κρατοῦν τήν νηστεία, μήπως μετά ἀπό πολλά
μάταια τρεχάματα ἔλθη ὁ καιρός, πού θ᾿ ἀναγκασθοῦν νά μένουν στό κρεββάτι σ᾿
ὅλη τήν ὑπόλοιπη ζωή τους. Ἀλλά κι αὐτό τούς συμβαίνει, πάλι ἀπό τό ἔλεος τοῦ
Θεοῦ γιά νά σκεφθοῦν, δεδομένου ὅτι τούς δίνει τήν εὐκαιρία νά καλοζυγίσουν τά
πράγματα καί νά γνωρίσουν τό λάθος τους. Διότι ὁ Θεός δέν μᾶς παιδεύει πρός
θάνατον, ἀλλά γιά τήν ἐπιστροφή μας· διότι τό σῶμα δέν πληρώνει τίποτε, ὅταν ἀπ᾿
αὐτό βγάζεις ἕνα κακό ἐργαλεῖο (ἀνάγκη ἐξαγωγῆς ἑνός ὄγκου διά ἐγχειρήσεως). Οἱ
Ἅγιοι ἔβγαλαν κάτι τό τελείως τό διαφορετικό: Ἔβγαλαν τά πάθη τους καί ἔγιναν οἱ
ἴδιοι λαμπάδα τοῦ Ἁγίου Πνεύματος.
Ἑπομένως, ὅποιος δέν κρατεῖ τήν νηστεία, θ᾿ ἀνάψη στό στόμα του ἡ φλόγα
τῆς ὀργῆς, ἀπ᾿ ὅπου ἀρχίζουν ὅλες οἱ διχόνοιες καί οἱ ἀσθένειες διαδέχονται ἡ μία
τήν ἄλλη.
Δέν ἠμπορῶ νά μήν σᾶς εἰπῶ ὅτι ἀπό τήν λαιμαργία τοῦ στομάχου γεννᾶται
καί ἡ πορνεία. Γιά τόν διαβολικό ἀέρα της δέν ἀμφιβάλλει κανείς: αὐτό τό πάθος
εἶναι ἡ φωτιά τοῦ ἄδου.
Τώρα προσέχετε διότι δέν θά σταματήσω νά σᾶς εἰπῶ ἐκτενέστερα, καί
μάλιστα κάτι ἀπό τούς ἰδικούς σας πόνους. Ὁ γάμος τόσο πολύ εἶναι εὐλογημένος
ἀπό τόν Θεό, ὥστε δι᾿ αὐτοῦ οἱ ἄνθρωποι νά γεννοῦν παιδιά. Πέραν ὅμως ἀπό τό
ἔργο αὐτό, οἱ σύζυγοι πέφτουν στό ἁμαρτήμα τῆς ἀκολασίας, ὅταν οἱ σχέσεις τους
δέν ἀποβλέπουν στήν ἀπόκτησι παιδιῶν. Καί γιά τό ἁμάρτημα αὐτό ἔρχεται ἡ
ρομφαία τοῦ Θεοῦ στούς ἀνθρώπους μέ διαφόρων εἰδῶν βάσανα.
 10
Ἡ ἀκολασία μεταξύ τῶν συζύγων εἶναι ἡ αἰτία γιά τήν ὁποία ἔρχεται καιρός
νά κτυπηθῆ καί ἐρημωθῆ τό σπίτι τους. Γιά τ΄πην περιφρόνησι τῆς νηστείας καί τήν
ἔλλειψι ἐγκρατείας τίς ἡμέρες τῶν ἑορτῶν, γεννῶνται παιδιά πρόωρα, στά ὁποῖα δέν
προσφέρεται ἡ δωρεά ἀλλά ἡ παίδευσις τοῦ Θεοῦ. Ἐπειδή δέν ἐγκρατεύονται στίς
σαρκικές τους ἐπιθυμίες, μετά τήν ἐγκυμοσύνη τῶν ἐννέα μηνῶν, γεννῶνται παιδιά
θυμώδη, ἀνυπάκουα καί ἀθεόφοβα. Αὐτά θά πέσουν στήν πορνεία καί δέν θά εἶναι
εὐχαριστημένα ἀπό τήν ζωή τους.
Προσέχετε, γονεῖς, διότι δέν εἶναι ἀστεῖο ἡ ζωή τῶν παιδιῶν σας, τά ὁποῖα
ἀποκτήσατε ἤ θέλετε ν᾿ ἀποκτήσετε. Θ᾿ ἀπολογηθῆτε γι᾿ αὐτά καί γιά τήν ζωή τους,
διότι αὐτά πού τούς δώσατε, αὐτά καί θά ἔχουν! Καί τά παιδιά σας θά σᾶς κρίνουν,
ὅπως ξέρετε καί καλά νά πάθετε. Ὅταν τά παιδιά σας, σᾶς στενοχωροῦν, νά εἶσθε
προσεκτικοί καί μή τά βλαστημᾶτε, ἀκούοντας τίς συμβουλές τοῦ διαβόλου μέχρι
τέλους τῆς ζωῆς σας, ἀλλά νά σκέπτεσθε ὅτι αὐτά προσέχουν τίς ἁμαρτίες σας, τίς
ἀνεξομολόγητες καί ἀσυγχώρητες. Νά προσεύχεσθε γι᾿ αὐτά καί προσεύχεσθε καί
γιά τόν ἑαυτό σας, ἀκόμη κι ὅταν τά βλασφημῆτε, γιά νά σᾶς συγχωρήση ὁ Θεός.
Φυλαχθῆτε ἀπό τήν πλευρά τῶν σωματικῶν ἐπιθυμιῶν, νά ἔχετε τόν φόβο καί
χριστιανική συνέπεια στήν ζωή σας. Μή θλίβετε μέ τίς ἡδονές τό σῶμα σας, ἐάν
θέλετε νά χαίρεσθε τά παιδιά σας· διαφορετικά θά μεγαλώνουν μέ τίς κακίες μέσα
τους, ὥστε θά σφάζη ὁ γυιός τόν πατέρα του καί θά στραγγαλίζη ἡ κόρη τήν μητέρα
της! Γράφει αὐτά καί ἡ Ἁγία Γραφή! Ἔτσι θά γίνη καί στούς ἐσχάτους χρόνους..
Προσέχετε, ἑπομένως, καί μάθετε τά παιδιά σας γιά νά ζήσουν μακριά ἀπό τά
ἀκάθαρτα διαβολικά πνεύματα, μέ τά ὁποῖα ἐσεῖς συνηθίσατε νά ζῆτε.
Προσέχετε, ἐάν θέλετε νά μή ἐκπέσετε ἀπό τήν χριστιανική σας πίστι καί
θέλετε νά νικήση ὁ Θεός γιά χάρι μας καί ὄχι ὁ διάβολος μέσῳ τῶν παθῶν μας.
Ἀγωνισθῆτε μέ ὅλες τίς δυνάμεις σας μέ τό ὅπλο τῆς νηστείας, διότι, ὅπως
καταλάβατε, ἡ νηστεία εἶναι ὁ φονευτής τῶν παθῶν. Διότι εἶναι καί ἡ Χάρις τοῦ Θεοῦ,
πού ἔχει δοθῆ σ᾿ ὅλους τούς ἀνθρώπους νά ἐπιτελοῦν τόν καλόν ἀγῶνα.
Κάνετε τήν ἀρχή αὐτή καί θά ἰδῆτε πῶς θά ἀνακαινισθῆ πνευματικά ἡ ζωή
σας καί θά ἔλθη εἰρήνη στό σπίτι σας.

Ἀπόψεις περί τῶν σχέσεων μεταξύ νευρολογίας,

ἐνδοκρινολογίας καί πνευματικότητος
Κάθε ἄνθρωπος, σκεπτόμενος πάντοτε στόν κόσμο καί γιά τήν ἐπέκεινα τοῦ
τάφου ζωή, θά ἔπρεπε νά φροντίζη τό σῶμα του νά εἶναι πάντα ὑγιές μέ σκοπό νά
φθάση μέχρι τό τέλος τῆς ζωῆς του σάν ἕνα ἀνθρώπινο στήριγμα στήν προσπάθεια
ἁγιασμοῦ ἑνός πιστοῦ χριστιανοῦ.
Ὅταν ὅμως ὁ ἄνθρωπος βλέπει τόν σκοπό του μόνο σ᾿ αὐτή τήν ζωή, αὐτό
σημαίνει ὅτι εἶναι μόνο σῶμα. Τά πάθη ἐσκότισαν τήν ὅρασί του καί δέν βλέπει
πλέον τίποτε.
Πῶς ἐξηγεῖται αὐτό;
Ὁ Θεός ἔβαλε στήν φύσι τοῦ ἀνθρώπου μερικούς θεμελιώδεις νόμους, πού
καλοῦνται ἔνστικτα, ὅπως εἶναι τό ἔνστικτο τῆς συντηρήσεως τῆς ζωῆς καί τό
ἔνστικτο τῆς διαιωνίσεως τῆς ζωῆς. Αὐτά τά ἔχουμε κοινά μέ ὅλες τίς τάξεις τῶν
ζώων, τά ὁποῖα ὅμως τά ἔχουν σάν σταθερές καθορισμένες ἀρχές τῆς ζωῆς τους.
 11
Μόνο ὁ ἄνθρωπος μπορεῖ νά τά ὑπερβαίνει μέ τήν ἐλευθερία τῆς θελήσεώς του καί
μέ τήν λειτουργία τῆς συνειδήσεώς του, νά τροποποιῆ τήν φύσι αὐτῶν τῶν σταθερῶν
νόμων, μέ δύο τρόπους:
1. Μέ τήν ἐκ νέου ρύθμισί τους, ὁπότε μετατρέπονται σέ πάθη·
2. Μέ τήν μετατροπή καί μεταποίησί τους σέ ἀρετές καί τήν ἐλευθερία ἀπό τήν
τυραννία τους, μέσῳ τῆς ἀσκήσεως καί τῆς μεθοδικῆς πνευματικῆς μάχης.
Ἔτσι, ἐάν ὁ ἄνθρωπος ὑπερβῆ μέ τόν πρῶτο, οἱ νόμοι τῆς ὑπάρξεως
φυτεύονται στήν φύσι τοῦ ἀνθρώπου, ἀφοῦ ρυθμισθοῦν ἐκ νέου, μετά ἀπό τήν γεῦσι
τοῦ δηλητηρίου τῆς ἁμαρτίας πού ἔνοιωσαν. Ἔτσι:
-τό πάθος τῆς συντηρήσεως, ἐκδηλώνεται μέ τήν λαιμαργία καί τήν μέθη.
-τό πάθος τῆς ἰδιοκτησίας, ἐκδηλώνεται μέ τήν φιλαργυρία, τήν ληστεία, τήν
τσιγγουνιά...
-τό πάθος τῆς ἀναπαραγωγῆς, ἐκδηλώνεται μέ τήν ἀκολασία καί τά ἄλλα
σαρκικά ἁμαρτωλά πάθη..
-τό πάθος τῆς ἐξουσίας ἐκδηλώνεται μέ τήν ὑπερηφάνεια.
Συνεπῶς, ἕνα ἔνστικτο πού φυτεύεται σάν νόμος ὑπάρξεως στήν φύσι τοῦ
ἀνθρώπου, γίνεται ἁμαρτωλό πάθος, μέ τήν ἐλεύθερη συγκατάθεσι τοῦ ἀνθρώπου.
Πῶς ἐξηγεῖται αὐτό; Ἡ ἐκπλήρωσις τοῦ ὁποιουδήποτε ἐνστίκτου τῆς φύσεως
συνοδεύεται ἀπό τήν ἡδονή. Ὁ ἄνθρωπος, μόνο ὁ ἄνθρωπος, ἀνάμεσα στίς ζωϊκές
ὑπάρξεις, θέλει νά διαχωρίση τήν βιολογική ἐργασία τοῦ ἐνστίκτου στά δύο, θέλει νά
χωρίση τόν σκοπό τοῦ ἐνστίκτου ἀπό τήν ἡδονή πού τό συνοδεύει, ἐπιλέγοντας τήν
ἡδονή καί ἀρνούμενος τόν σκοπό της. Ζητῶνας σκοπίμως τήν ἡδονή, μέ ἀναπό-
φευκτες συνέπειες ἐπάνω σέ ἄλλες συνέπειες, μέ τίμημα τήν ἀπώλεια τῆς
ἐλευθερίας, τήν ὁποία, ὅταν τήν εἶχε τήν χρησιμοποιοῦσε μόνο γιά τό κακό, μέ
τίμημα τήν ἐκ νέου ρύθμισι τῶν ἐνστίκτων στήν ὑπέρ φύσιν ζωή, τήν ὁποίαν δέν
ἐνδιαφέρεται πλέον νά τήν καλλιεργήση. Διότι ὁ Θεός ἔδωσε στόν ἄνθρωπο νόμους,
διά τῶν ὁποίων κατευθύνει τήν ζωή του καί τήν δύναμι νά θέλη ἤ νά μή θέλη νά τά
σέβεται, δηλαδή, ἔδωσε στόν ἄνθρωπο τήν ἐπικίνδυνη τιμή τῆς ἐλευθερίας τῆς
θελήσεώς του.
Συνεπῶς, ἐάν ἀποφασίζη νά παραμένη στούς στόχους του, πού εἶναι σύμφωνοι
μέ τόν Θεό, τότε θά ζήση κατά φύσιν μέ ὅλη τήν ἐλευθερία του. Ὅμως, ἐάν ἐπιλέξη
νά πορευθῆ ἐναντίον τῶν νόμων τῆς ζωῆς, καί συνεπῶς ἐναντίον τῶν ἐπιθυμιῶν τοῦ
Θεοῦ, τότε ἁμαρτάνει, φθείρεται ἡ ἐλευθερία του, ὁδηγεῖται στήν ἀναπηρία τῆς
φύσεώς του καί κινδυνεύει ἡ ζωή του στήν κυριολεξία.
Τά ἔνστικτα - αὐτές οἱ τυφλές δυνάμεις τῆς φύσεως - ἔχουν σάν σκοπό τήν
προστασία τῆς ζωῆς, πού ἀπειλεῖται ἀπό τόν θάνατο. Πῶς ὅμως ἡ πλειοψηφία τῶν
ἀνθρώπων ἐρύθμισαν ἐκ νέου τόν κανονικό αὐτό σκοπό τῶν ἐνστίκτων
ἀκολουθώντας ἀποκλειστικά τήν ἡδονή, ἡ ὁποία ἀποσκοπεῖ στήν ἱκανοποίησί τους,
ἀρνούμενοι τόν βασικό σκοπό τοῦ ἐνστίκτου; Μέ τόν τρόπο αὐτό οἱ ἄνθρωποι
κατήντησαν δοῦλοι τῶν παθῶν τους καί ἔχασαν πλήρως τήν ἐλευθερία τους. Ἡ
ἐπιδίωξις μόνο καί μόνο τῆς ἡδονῆς, δημιουργεῖ ὅλο καί περισσότερο τήν ἐπανάληψί
της μόνο γιά σωματική ἱκανοποίησι, μέχρις ὅτου φθάση ὁ ἄνθρωπος στήν
καταστροφή τῶν ὁποιωνδήποτε ἠθικῶν δεσμῶν καί ἐμποδίζοντας τίς δυνατότητες
τῆς κανονικῆς λειτουργίας τοῦ ἐνστίκτου, φθάνουν μερικοί στήν τρέλλα.
 12
Παρ᾿ ὅλα αὐτά ὑπάρχει καί δεύτερος σκοπός, πού μεταβάλλει τήν λειτουργία
τοῦ ἐνστίκτου, ὁ θεῖος σκοπός, τόν ὁποῖον ἐμνημόνευσα καί παραπάνω. Διότι ἡ
ἀνθρώπινη φύσις εἶναι σχηματισμένη ἀπό δύο φύσεις· μία τήν ἰδική μας, ἡ ὁποία
εἶναι ἡ βιολογική, φυσική καί ἡ ἄλλη εἶναι ἡ πνευματική φύσις, μέ θεία καταγωγή, ἡ
ὁποία κατοικεῖ προσωρινά στήν φυλακή αὐτοῦ τοῦ σώματος. Τό σῶμα καί τήν ψυχή
πρέπει νά τά ὁδηγοῦμε σέ μία ἑνοποίησι, ἔτσι ὅπως ἦσαν στήν σκέψι τοῦ Θεοῦ ἀπό
τήν ἀρχή τῆς δημιουργίας. Γι᾿ αὐτό, γιά νά μή γίνη ὁ ἄνθρωπος μόνο βιολογική φύσις
«μόνο σάρκα», πέρα ἀπό τόν μηχανισμό τῆς λειτουργίας τοῦ ἀνθρώπου,
τοποθετήθηκαν ἀπό τήν δημιουργία μας, δύο ἐνέργειες διοικητικές:
1. Λογοκρισία τῆς λογικῆς καί
2. μαρτυρία τῆς συνειδήσεως.
Γιά τόν μηχανισμό τῆς λειτουργίας τοῦ ἀνθρώπου ἠμποροῦμε νά εἰποῦμε κατ᾿
ἀρχήν ὅτι ὁ ἄνθρωπος ἔχει περίπου 13 ἑκατομμύρια νεῦρα, τά ὁποῖα ἁπαρτίζουν τό
νευρικό σύστημα καί τά ὁποῖα ἔχουν ἀνάγκη τροφῆς καί ἐκπαιδεύσεως:
1. Τό ὀξυγόνο τό ὁποῖο τά αἱμοσφαίρια τοῦ αἵματος τό φέρουν στόν ἐγκέφαλο.
2. Ἡ γλυκόζη εἶναι ἡ εἰδική ζάχαρι, πού ἑτοιμάζεται ἀπό τήν φύσι γιά τά
νεῦρα.
3. Οἱ ὁρμόνες, δηλαδή τό προϊόν τῶν ἐνδοκρινῶν ἀδένων, οἱ ὁποῖες κινοῦν
ὁλόκληρο τόν ὀργανισμό καί ἰδιαίτερα τό νευρικό σύστημα.
4. Ὁ ὕπνος, εἶναι ἀλήθεια ὅτι ὁ ὕπνος εἶναι ὑποχρεωτικός, γνωρίζοντας ὅτι ὁ
ἄνθρωπος, χωρίς τόν ὕπνο πεθαίνει.
5. Μία ἀντίληψις τῆς ἀναγκαίας ζωῆς τῶν νεύρων, τά ὁποῖα φέρουν μέσα τους
τήν ἐγκράτεια ἀπό ὁποιαδήποτε ὑπερβολή.
Στόν ὀργανισμό μας ἔχουμε διασκορπισμένα περισσότερους ἀδένες, τῶν
ὁποίων ἡ ἐσωτερική ἔκκρισις εἶναι οἱ ὁρμόνες. Αὐτές εἶναι ἕνα εἶδος ἁλάτων, ἕνα
εἶδος χημικῶν οὐσιῶν, οἱ ὁποῖες ἔχουν σκοπό νά ἐρεθίσουν στήν πρᾶξι ἐσωτερικά
ὄργανα, νά κινηθοῦν τά νεῦρα καί νά ἀνανεωθῆ ὁ νοῦς, νά μᾶς κάνουν τήν ζωή μας
εὐχάριστη καί τό σπουδαιότερο μ᾿ ἕνα λόγο οἱ ὁρμόνες εἶναι οἱ πράκτορες πού
βοηθοῦν στήν παράτασι τῆς ζωῆς. Ἀνάμεσα σ᾿ αὐτούς τούς ἀδένες εἶναι κι αὐτοί πού
παράγουν τό σπέρμα στόν ἄνθρωπο, καί οἱ ὁποῖοι, πρός διάκρισι ἀπό τούς ἄλλους,
ἔχουν μία διπλῆ λειτουργία, μία ἐσωτερική -ἔκκρισις ὁρμονῶν - καί μία ἐξωτερική -
παραγωγή ἐκφυομένων κυττάρων· δίπλα στούς ἄλλους σκοπούς ἔχουν ἐπί πλέον νά
προκαλοῦν τήν λειτουργία τῶν ἄλλων ἀδένων καί δίνουν μία εἰδική διάπλασι,
γεμάτη ἀπό εὐρρωστία πού προσδιορίζει ὁλόκληρο τό σῶμα, εἴτε τοῦ ἀνδρός, εἴτε τῆς
γυναικός.
Μέσα στό αἷμα εὑρίσκονται ἐκτός ἀπό τίς ὁρμόνες καί οἱ βιταμίνες, κυτταρική
ἔκκρισις τοῦ κάθε ἱστοῦ ξεχωριστά, κατόπιν ὀξυγόνο, τοξίνες, μικρόβια καί ἄλλα.
Ὅλα αὐτά εὑρισκόμενα σ᾿ ἕνα τόπο ἀποτελοῦν τό ἐσωτερικό μας περιβάλλον,
τό ὁποῖον πρέπει νά ἔχη μία κανονική σύνθεσι καί καθοριστική θέσι γιά νά
λειτουργήση φυσιολογικά ὁ ὀργανισμός μας, διότι αὐτή εἶναι ἡ ἐπίδρασις ἐπάνω στό
νευρικό σύστημα καί στήν κεφαλή, στόν ἐγκέφαλο.
Γνωρίζοντας αὐτά ἠμποροῦμε νά διακρίνουμε μία σχέσι συγκρούσεων, καθώς
καί μία καλή συγκατάθεσι μεταξύ τῆς λογικῆς καί τοῦ ἐνστίκτου, ἐπειδή κατά τήν
ἀντίληψι τῆς ζωῆς, αὐτοί οἱ δύο ἀδένες ἔχουν μία στενή σχέσι. Ἔτσι, κατά ἕνα
 13
ὑπερβολικό τρόπο, λειτουργοῦν ὅλοι οἱ ἐνδοκρινεῖς ἀδένες, ὅταν ὁ ἄνθρωπος ἔχει, γιά
παράδειγμα, τήν ἀντίληψι τῆς ζωῆς κατά τόν Ἐπίκουρο καί τῶν διαδόχων του πού
βασίζονται στήν σαρκική ἡδονή. Ὅμως, ὅταν ἔχης μία καλλίτερη ἀντίληψι γιά τήν
ζωή, δηλαδή τήν χριστιανική θέωσι, τότε δέν παράγεται αὐτή ἡ ἔκκρισις ὁρμονῶν,
διότι ἐγκρατεύεσαι ἀπό ἁμαρτίες σαρκικές.

Καλοί καί κακοί λογισμοί

Πνευματικές συμβουλές
Σέ μιά στιγμή εἴμεθα μέ τόν λογισμό μας στήν γῆ καί τήν ἄλλη στόν οὐρανό!
Ἀπό τίς ἐσχατιές καί ἀπό τά βάθη τοῦ κόσμου ἔρχονται νά μᾶς εἰποῦν
ψιθυριστά κάθε τι πού θέλουμε νά ἐκπληρώσουμε: καλό ἤ κακό, ἀλλά ἐσύ, ὦ
ἄνθρωπε, διαλέγεις! Κακούς λογισμούς.....σκουπίδια! Αὐτοί ὁρμοῦν συνήθως στόν
νοῦ τοῦ ἀνθρώπου, εἰσχωροῦν στήν ὥρα τῆς προσευχῆς ἤ εἶναι ἀποφασισμένοι νά
κάνουν τό κακό!
Ἀνεπιθύμητοι ἐπισκέπτες πού καρφώνουν σάν τριβόλια στήν βραγιά καί
ξεριζώνουν ὅ,τι ὑπῆρχε προηγουμένως γιά ν᾿ ἀναπτυχθοῦν μόνοι τους στόν νοῦ σου.
Τί θαυμαστό στρῶμα! Μία γῆ τόσο καρποφόρα!...Ἀλλά, ἐάν δέν ἰδῆς τά
τριβόλια ἀπό πρίν, θά τά θυμηθῆς στό φθινόπωρο τῆς ζωῆς σου.
Ἐπιθυμεῖς νά εἶσαι ὠφέλιμος γιά τόν ἑαυτό σου, γιά τήν ζωή, γιά τήν
ἀνθρωπότητα; Ξερίζωσαι ἀπό τήν ρίζα αὐτόν τόν λογισμό πού σοῦ καταστρέφει τόν
νοῦ καί μή κυττάζης τούς κακούς λογισμούς σάν νἆναι καθρέπτης καί περιστρέφης
τόν νοῦ σου γιά νά ἰδῆς ὅλα τά κορίτσια τοῦ κόσμου! Διότι ἀπ᾿ ἐδῶ ἀρχίζει ἡ ἁμαρτία,
ἡ ὁποία γλυκαίνει τόν νοῦ μέ τήν ἀπατηλή θεωρία τέτοιων προσώπων. Μέ τούς
ληστές μή κάνης ἐμπόριο, ἀλλά ἀπομακρύνσου! Ἐάν θέλης μπορεῖς, νά τούς βλέπης
(τούς κακούς λογισμούς) σάν τά πετούμενα πουλιά, ἀλλά μή τούς ἀνοίγης τό
παράθυρο τῆς καρδιᾶς σου γιά νά σοῦ πετάξουν σπόρους. Ἄφησέ τους νά περάσουν
πετῶντας ἔξω ἀπό τόν ἀγρό τῆς ψυχῆς σου, χωρίς νά τούς δώσης τροφή. Θά τούς ἰδῆς
καί δέν θά ἔλθουν σέ σένα, διότι θά πετάξουν μακριά σου καί ἡ ἁμαρτία θά
διασκορπισθῆ σάν καπνός πρίν αὐτοί καθίσουν στήν ἑστία τῆς ψυχῆς σου.
Ὦ, ἐσεῖς οἱ λογισμοί, μόλις γεννηθῆτε, γιατί ἀφήνετε ταραχή, ὅπου μπαίνετε;
Γιατί φεύγετε, ἐλεγχόμενοι ἀπό τόν νοῦ, σάν ἕνα κοπάδι προβάτων, γιά νά πᾶτε σέ
ξένο βοσκοτόπιο; Βλέπετε πῶς σκορπίζονται κάτω ἀπό τά μάτια τοῦ ποιμένος; Εἴτε
τούς ξεσχίζουν τά ἄγρια θηρία, εἴτε τούς δηλητηριάζει τό πικρό χορτάρι. Ἐάν
λυτρωθῆς ἀπό τήν γοητεία τῶν πειρασμῶν μέ τήν πολλή ἐπιτήρησι, ἄλλες παγίδες
κατόπιν σέ ἀπειλοῦν.
Ὤ ἄνθρωπε! Βάλε τό χέρι στήν ράβδο τῆς προσευχῆς καί «θύραν περιοχῆς περί
τά χείλη (τοῦ νοῦ) σου κάτω ἀπό τόν ἔλεγχο τῆς συνειδήσεως γιά νά μένη στό σπίτι
μέ τό ἔλεος τοῦ Θεοῦ, ὁ Ὁποῖος τήν τρέφει καί δέχεται τίς προσευχές μας. «Τάς ψυχάς
ἡμῶν ἁγίασον, τά σώματα ἅγνισον, τούς λογισμούς διόρθωσον, τά ἐννοίας κάθαρον
καί ρῦσαι ἡμᾶς ἀπό πάσης θλίψεως, κακῶν καί ὀδύνης...» (Εὐχή ἀπό τό Μέγα
Ὠρολόγιο).
Τήν ἀνελέητη ἀρρώστεια τῶν ἀνθρωπίνων ψυχῶν, τό μικρόβιο πού εἰσχωρεῖ
κρυφίως στήν πληγή τῆς ψυχῆς, τά καρφιά τοῦ διαβόλου, πού κτυποῦν τό δένδρο τῆς
ἀνθρώπινης ζωῆς, κτύπησέ τα μέ τήν πυράγρα τῆς προσευχῆς καί ἄλειψέ σου τούς
 14
πόνους μέ τήν Χάρι τῶν Ἁγίων Μυστηρίων. Λυτρώσου ἀπό τόν σατανᾶ; Μπορεῖ νά
τόν ἐγνώρισες ἀπό μία βρισιά. Ὤωω...καί εἶναι τόσο πονηρός! Διότι λέγει ὁ ἅγιος
Ἰάκωβος ὅτι ἡ γλῶσσα ἔχει τήν θέσι της ἀνάμεσα στά ἄλλα μέλη τοῦ σώματος, ἀλλά
μολύνει ὅλο τό σῶμα.
Πιστεύεις ὅτι ἡ ὕβρις σέ ἐνισχύει καί σοῦ αὐξάνει τίς δυνάμεις; Μοιάζει μέ μία
μορφίνη τῆς ψυχῆς, ἡ ὁποία σέ ἐλαφρύνει γιά μιά στιγμή καί σέ φορτώνει μέ θλῖψι
στόν ἅπαντα αἰῶνα. Νά εἶσαι ἀποφασισμένος! Προσπάθησε νά βλέπης ἕνα
ἄνθρωπο, ὁ ὁποῖος θέλει νά εἶναι καθαρός. Ἕνας καλός ἄγγελος θέλει νά σέ
βοηθήση, μήν τόν διώχνης.
Ἴσως νά ἔχης φθάση νά εἶσαι δοῦλος τῆς μέθης ἀπό τήν στενοχώρια, ἀπό
ἀκράτεια, ἀπό τά πάθη. Ὤωω...! δέν γνωρίζεις ὅτι ἡ μέθη εἶναι ἡ φωλιά τοῦ σατανᾶ
στήν ζαλισμένη ψυχή; Δέν εἶδες ὅτι, ὅπου φυτρώνουν ἀγριόχορτα κρύβονται φίδια
καί ὀχιές; Ἀλλά, ἄραγε στά ἀγριόχορτα τῆς μέθης (διαταραχή τοῦ αἵματος καί τοῦ
ἐγκεφάλου) δέν συγκεντρώνονται τά φίδια τῶν παθῶν - σωματική καί ψυχική
ἀκαθαρσία: Πρόστυχα λόγια καί ἀνεξέλεγκτα ἀστεῖα, ὕβρεις, ἀκολασίες καί ἄλλα;
Ἐνθυμήσου ὁ Ἀπόστολος Παῦλος τί γράφει στούς Κορινθίους: «Μή πλανᾶσθε· οὔτε οἱ
πόρνοι, οὔτε οἱ εἰδωλολάτρες, οὔτε οἱ μοιχοί, οὔτε οἱ ἐκθηλυμένοι καί γυναικώδεις,
οὔτε οἱ ἀρσενοκοίτες, οὔτε οἱ πλεονέκτες, οὔτε οἱ κλέπτες, οὔτε οἱ μέθυσοι, οὔτε αὐτοί
πού ἐμπαίζουν καί ὑβρίζουν τούς ἄλλους, οὔτε οἱ ἅρπαγες κατ᾿ οὐδένα τρόπον θά
κληρονομήσουν τήν βασιλείαν τοῦ Θεοῦ» (Α Κορ.6,9-10). Ὁ Σωτήρας μας Χριστός
θέλει νά σωθοῦν ὅλοι οἱ ἄνθρωποι καί νά γνωρίσουν τήν ἀλήθεια. Λοιπόν, μή
καθυστερῆς! Μή ξεχνᾶς ὅτι σ᾿ αὐτή τήν ζωή εἶσαι διαβάτης.
Ἄνθρωπε, δέν ξέρεις ὅτι ἀπό τήν πρώτη μέχρι τήν τελευταία ἡμέρα τῆς ζωῆς
σου τρέχεις πάντοτε; Ἀλλά μεταφέρης τήν ψυχή σου στό λιμάνι τῆς Βασιλείας τοῦ
Θεοῦ, μέσα στήν καρότσα τοῦ σώματός σου;
Σκέφθηκες τί προετοιμασίες θά κάνης στήν καρότσα σου; Κανείς συνετός
ἄνθρωπος δέν φορτώνει ξύλα, σανό ἤ ὅ,τιδήποτε ἄλλο στό κάρρο του, ἐάν πρῶτα δέν
τό ἐξετάση καί δέν τό προετοιμάση: Τό βγάζει στό δρόμο, τοῦ βάζει τίς ἁλυσίδες, τοῦ
βάζει γράσσο στίς ρόδες καί κατόπιν τό φορτώνει μέ πράγματα πού θέλει νά τά
μεταφέρη. Ἐάν γιά τήν φόρτωσι ἑνός συνηθισμένου φορτίου προετοιμάζουμε τήν
καρότσα μέ τόση φροντίδα καί προσοχή, μέ πόσες ἀρετές πρέπει νά προετοιμάσουμε
τήν καρότσα τοῦ σώματός μας, μέ τίς ἁλυσίδες τῆς ἐγκρατείας γιά νά ἠμποροῦμε νά
μεταφέρουμε μέ εἰρήνη καί ἀσφάλεια τήν ψυχή μας στόν Χριστό.
Ἐάν ἐμεῖς οἱ ἄνθρωποι, δέν τολμοῦμε νά φορτώσουμε μία καρότσα
ἀπροετοίμαστη, πόσο περισσότερο ὁ Κύριός μας Ἰησοῦς Χριστός δέν θά ἐκχύση τήν
Χάρι Του σ᾿ ἕνα ἀφρόντιστο σῶμα καί σέ μιά ἔρημη ἀπό ἀρετές ψυχή!
Δέν λέγω ἐγώ, ἀλλά ὁ Ἀπόστολος Παῦλος λέγει: «Καί κάθε τι πού κάνετε, νά
τό ἐργάζεσθε πρόθυμα καί μέ τήν καρδία σας, σάν νά τό ἐργάζεσθε εἰς τόν Κύριον
καί ὄχι εἰς ἀνθρώπους» (Κολ.3,23). Στό ὄνομα τοῦ Κυρίου Ἰησοῦ καί δι᾿ Αὐτοῦ νά
εὐχαριστῆτε τόν Θεό Πατέρα, ἐνῶ ὁ λόγος σας νά εἶναι ἀρτυμένος μέ ἁλάτι καί μέ
σπουδή νά ὑπακούετε, βραδεῖς στόν λόγο καί στήν ὀργή (Βλέπε Ἰακ.1,19). Ἐάν
κάποιος νομίζει ὅτι εἶναι εὐλαβής, ἀλλά δέν βάζει χαλινό στήν γλῶσσα του, ἐξαπατᾶ
τήν καρδιά του καί ἡ εὐλάβειά του εἶναι ματαία καί ὑποκριτική (Ἰακ.1,26).
 15
Γι᾿ αὐτό, ἄνθρωπε, ὅταν ὁμιλῆς, σκέψου ὅτι τά λόγια σου θά γραφτοῦν σάν
ταινία στήν ψυχή αὐτοῦ πού σέ ἀκούει. Σκέψου ὅτι πρέπει νά οἰκοδομῆς τόν ἑαυτό
σου καί τόν ἄλλον μέ κάθε λόγο σου, διότι αὐτός καί ἐσύ εἶσθε τοῦ Χριστοῦ, ὁ Ὁποῖος
γιά ἐμᾶς τούς χριστιανούς εἶναι τό θεμέλιο τῆς ζωῆς μας. Μή ξεχνᾶς ὅτι εἶσαι μία
πνευματική κεραμίδα ἀπό τήν μεγάλη οἰκοδομή τῆς Ἐκκλησίας τοῦ Χριστοῦ. Μεῖνε
συνετά σ᾿ αὐτή τήν οἰκοδομή, δεμένος μέ τίς ἄλλες κεραμίδες μέ τό ἀμμκονίαμα τῆς
ἀγάπης.
Μή φεύγης ἀπό τήν σειρά αὐτῆς τῆς πνευματικῆς οἰκοδομῆς, στρογγυλεύοντας
τά λόγια σου στήν καθαρή ζύμη τῶν λογισμῶν, ψῆσε τα στόν φοῦρνο τοῦ
φλογισμένου νοῦ καί κατόπιν νά τά στείλης στόν μεγάλο ἐργοτάξιο τῆς ἀνθρώπινης
ζωῆς. Ἡ οἰκοδομή πού ἔχει ἐκεῖ κατασκευασθῆ οὐδέποτε θά γκρεμισθῆ.
Μακάριοι εἶναι ἐκεῖνοι, οἱ ὁποῖοι πεθαίνουν γιά τόν Κύριο, διότι τά ἔργα τους
τούς ἀκολουθοῦν κιαί ζοῦν στήν αἰωνιότητα.
Ὤ ἄνθρωπε, πρέπει ν᾿ ἀλλάξης ζωή. Κόψε μέ τό ψαλίδι τό θέλημά σου, δηλαδή
τά κακά ἀποκυήματα: ἀνυπακοές, ἀντιρρήσεις, νοητικές ἀλλοιώσεις καί θά
παραμείνη ἕνα δένδρο, τό ὁποῖον δέν θά σαπίση στόν αἰῶνα. Αὐτά λέγει ὁ Κύριος καί
Θεός μας.
Κάθε ἡμέρα διάβασε, ἐάν μπορῆς, ἔστω ἕνα στίχο, ἔστω ἕνα κεφάλαιο ἤ ἕνα
ψαλμό μέ τά ὁποῖα νά δένης τούς λογισμούς σου καί ἔτσι νά τούς μετακινῆς ἀπό τά
φθαρτά στά ἄφθαρτα καί αἰώνια. Δίνοντας ἔτσι δουλειά στούς λογισμούς σου, δέν
τούς ἀφήνης πλέον νά γεννοῦν τήν ἁμαρτία, ἡ ὁποία κατόπιν γεννᾶ τά ἔργα τῆς
ἐντροπῆς.
Ἡ προσευχή καί ἡ νηστεία, αὐτές οἱ δύο πτέρυγες τῆς ψυχῆς, τά δυνατά ὅπλα
τῆς πνευματικῆς μάχης, μέ τά ὁποῖα μπορεῖς νά κερδίσης τήν μάχη ἐναντίον τῆς
ἁμαρτίας, τά γνωρίζεις καί ἐσύ, ἄνθρωπε, καί ξέρεις ἀκόμη πόσο ὠφέλιμα εἶναι.
Ναί! Ἡ Προσευχή καί ἡ νηστεία εἶναι τά θαυμαστά πνευματικά ἐργαλεῖα, μέ
τά ὁποῖα μαζεύεις πότε τόν ἕνα καί πότε τόν ἄλλον, τούς καρπούς τῶν πνευματικῶν
σου κόπων, ὅπως εἶναι καί τά ἐργαλεῖα στό νοικοκυριό ἑνός σπιτιοῦ. Ὅταν θέλης νά
κόψης τό χορτάρι, χρησιμοποιεῖς τήν κόσα, ἐνῶ ἐδῶ στήν πνευματική μάχη παίρνεις
τήν κόσα τῆς προσευχῆς καί κόβεις τήν ἁμαρτία καί συγκεντρώνεις τίς ἀρετές καί τίς
φυλάγης γιά νά μή ὁρμήσουν τά ἄγρια πουλιά τῶν λογισμῶν καί ἁρπάξουν τούς
σπόρους τῶν ἀρετῶν.
Χρησιμοποίησε αὐτά, ὅταν πρέπει, διότι κανείς δέν γνωρίζει καλλίτερα ἀπό
σένα ποῦ συγκεντρώνεις καί ποῦ κόβεις, μόνο ἐσύ, ἄνθρωπε, τά γνωρίζεις αὐτά.
Διότι εἶναι γραμμένο: Ὑπάρχει καιρός νά κλαῖς, καί καιρός νά ὁμιλῆς καί καιρός νά
σιωπᾶς καί ὅλα στόν καιρό τους καί ὅλα μέ μία ἀληθινή σοφία (Ἐκκλησιασ.3,4-8).
Λέγει ὁ Ἀπόστολος Παῦλος: «Ἐγώ θέλω νά εἶναι ὅλοι οἱ ἄνθρωποι, ὅπως εἶμαι
καί ἐγώ, δηλαδή ἄγαμοι. Ἀλλ᾿ ὁ καθένας ἔχει ἰδικό του χάρισμα ἀπό τόν Θεό»
(Α΄Κορ.7,7).
Κάνε βιαστικά κάτι, ὅ,τι ἠμπορεῖς, ἀλλά μέ πνεῦμα ταπεινώσεως, διότι ὁ Θεός,
ἐναντιώνεται στούς ὑπερηφάνους καί ἀλαζόνες, ἐνῶ στούς ταπεινούς δίνει τήν χάρι.
Εὑρίσκεσαι σέ περίοδο νηστείας, μή ξεχνᾶς ὅτι σέ βοηθεῖ κι αὐτή καί εἶναι σάν
μία αἴθουσα διαμονῆς, στήν ὁποία ὁ ἄρρωστος ἀπό τίς ἁμαρτίες του χριστιανός
πρέπει νά σκεφθῆ, μέχρι νά ἔλθη ἡ σειρά του, πῶς νά ξεσκεπάση πιό εἰλικρινά τήν
 16
ἀσθένειά του μπροστά τόν Πνευματικό του στήν ἐξομολόγησι, διότι, ἐφ᾿ ὅσον ἦλθες
στόν γιατρό δέν πρέπει νά ἐπιστρέψης ἀθεράπευτος, ἀλλά νά λάβης μέρος κατά ἕνα
ὠφέλιμο τρόπο στούς οὐράνιους γιατρούς τῆς Ἁγίας Τριάδος.
Ἡ προσευχή εἶναι ἡ ἀναπνοή τῆς ψυχῆς, ἐνῶ ἡ νηστεία εἶναι τό νερό, τό ὁποῖον
σβήνει τήν φλόγα τῶν παθῶν..
Κάθε ἐργαλεῖο ἔχει δύο ὄψεις. Ἐάν δέν τό χρησιμοποιήσης ὅπως πρέπει, ἀπό
τήν θέσι πού κόβει, σέ κόβει ἐσένα καί ἀντί νά κτίζης, νά γκρεμίζης. Συνεπῶς, νά
εἶσαι μέ τήν ἐλπίδα στόν Κύριο, ὅταν χρησιμοποιῆς τά ἐργαλεῖα Του.
Σοὺ ὑπενθυμίζω τήν μυστική ἐκείνη ὁμάδα, ἡ ὁποία ἔβαλε στόν δρόμο
ἀνθρώπους της γιά τήν σύλληψι τοῦ Ἰησοῦ. Ἦτο ἡμέρα Τετάρτη καί μετά τρεῖς
ἡμέρες, δηλαδή τήν Παρασκευή, λοχεύθηκε γιά τίς ἁμαρτίες μας καί ραντίσθηκε μέ
τό Αἷμα Του γιά τίς ἀνομίες μας. Ὁ Χριστός βασανίσθηκε γιά τήν σωτηρία μας καί μέ
τίς πληγές Του ὅλοι ἐμεῖς θεραπευθήκαμε.
Βασανισμένος καί ταλαιπωρημένος καθώς ἦτο, δέν ἄνοιξε τό στόμα Του, καί
σάν πρόβατο ὡδηγήθηκε στήν σφαγή καί σάν ἀμνός ἄμωμος στάθηκε μπροστά σ᾿
αὐτόν γιά νά Τόν κουρέψη καί δέν ἄνοιξε τό στόμα Του (Πράξεις Ἀποστόλων 8,32).
Καί ἐπειδή αὐτές τίς δύο ἡμέρες ἔπαθε ὁ Ἰησοῦς γιά χάριν τῆς σωτηρίας ὅλων
μας, ἐπιθυμῶντας κατά ἕνα ἰδιαίτερο τρόπο νά μᾶς βγάλη ἀπό τήν λάσπη τῆς
ἁμαρτίας, τῶν παθῶν, τῆς αἰωνίου καταδίκης, θέλοντας νά μᾶς σώση, ἐμεῖς θά
παραμείνουμε, ἄραγε, ἀδιάφοροι μπροστά στήν μεγάλη Του θυσία; Νά μή
θυσιάσουμε κι ἐμεῖς κάτι χρησιμοποιῶντας τό ὅπλο τῆς ἐγκρατείας;

Ἡ Πίστις μᾶς ἐνδυναμώνει τήν θέλησι

Ἐάν δέν μπορῆς περισσότερο, τουλάχιστον νά εἶσαι προσεκτικός στόν ἴδιο τόν
ἑαυτό σου. Γιά τήν δική σου σωτηρία τίμα μέ ὅλη σου τήν ζωή αὐτές τίς δύο ἡμέρες
τῆς ἑβδομάδος, γιά νά ἀλλάξη ἡ πνευματική καί κοινωνική ζωή σου.
Γιατί νά καταστρέψης τήν ζωή σου, πρό τῆς ὥρας σου; Βοήθησε τόν ἑαυτό σου
καί μή ξεχνᾶς ὅτι ἡ σωτηρία εἶναι τό σχοινί πού δένει μέ τήν θεία Χάρι τήν ἐλεύθερη
θέλησί σου. Ἅπλωσε τά χέρια σου πρός τόν Χριστό. Αὐτός θέλει νά σέ βοηθήση.
Δέξου νά δεθῆς πνευματικά μέ ἕνα σχοινί καί θά ἀνυψωθῆς στήν Βασιλεία τοῦ Θεοῦ.
Ἡ Βασιλεία ἡ ὁποία δέν εἶναι φαγητό καί ποτό, ἀλλά εἰρήνη, δικαιοσύνη κιαί χαρά ἐν
τῷ Ἁγίῳ Πνεύματι.
Μή ξεχνᾶς, λοιπόν, ὅτι Αὐτός πού θυσιάσθηκε γιά τήν σωτηρία μας, μᾶς
προτρέπει νά θυσιασθοῦμε κι ἐμεῖς. Ἡ σωτηρία τῆς ψυχῆς ἔχει καί μία ἀντίστροφη
ἀνταπόδοσι.
Τί εὐλογημένο δῶρο ἀπό τόν Θεό εἶναι τό νερό στήν ζωή τῶν ἀνθρώπων! Τό
πίνουμε καί σβήνει ἡ δίψα μας, ἀλλά τό σπουδαιότερο εἶναι ὅτι δροσίζεται τό
φλογισμένο ἀπό τούς κόπυς σῶμα μας καί πλένουμε μ᾿ αὐτό τά ἀκάθαρτα ροῦχα μας
καί πόσο ὡραῖα αἰσθάνεσαι ὅταν εἶσαι καθαρός!
Ἕνας χριστιανός γνωρίζει ὅτι ἔχει καί ψυχή - ἄραγε ἡ ψυχή του δέν μολύνεται
μέσα στήν ζωή; Ἀλλά δέν εἶναι ἁμαρτία ἡ φοβερή ἀκαθαρσία τῆς ψυχῆς, ἡ ὁποία
σκοτίζει ἀκόμη καί τά μάτια τοῦ νοῦ; Διότι εἶναι γραμμένο: «Ἐάν εἴπωμεν ὅτι δέν
ἔχομεν ἁμαρτίαν, πλανῶμεν τούς ἑαυτούς μας καί ἡ ἀλήθεια δέν ὑπάρχει μέσα μας»
 17
(Α΄Ἰωάν. 1,8). Ἐάν ὁμολογοῦμε τίς ἁμαρτίες μας, ἡ ἐξομολόγησις εἶναι ἀκριβῶς τό
λουτρό τῆς καθαριότητος τῆς ἀνθρωπίνης ψυχῆς μας.
Ὤ ἄνθρωπε, πλῦνε τήν ψυχή σου γιά νά ἠμπορέσης νά τραφῆς μέ τόν ἄρτο τῆς
αἰωνίου ζωῆς (Θεία Κοινωνία). Μήν ἐπιθυμῆς νά ἐνδύσης μέ ὑποκάμισο τόν Χριστό.
Βοήθησε τήν ψυχή σου νά δεχθῆ κι αὐτή τόν ἄρτο τῶν ἀγγέλων. Ἀλλά νά ξέρης
ἀκόμη κι αὐτό, ὅτι ἕνα κομμάτι ψωμιοῦ, πού τό τρώγης μέ στενοχώρια, αἰσθάνεσαι
ὅτι εἶναι ἄδειο τό στόμα σου.
Ὤ! Ἐάν ἀγαπᾶς περισσότερο τόν Χριστό θά προοδεύσης καί ἐσωτερική χαρά
θά αἰσθάνεσαι τότε καί ἀληθινή τήν γλυκύτητα τῆς Θείας Μεταλήψεως. Ἐνῶ, ὅποιος
τρώγη ἀπό τόν Ἄρτο αὐτό, θά παραμείνη ζωντανός στόν αἰῶνα.
Μία ψυχή ταραγμένη ἀπό τήν δίνη τῶν παθῶν καί τοῦ μίσους, δέν ἠμπορεῖ νά
λάβη τόν σπόρο τῆς χάριτος, οὔτε τόν Χριστό στά Ἅγια Μυστήρια. Γι᾿ αὐτό πολύ
φωτίζεται ἡ δύναμις τοῦ νοῦ σέ μία ψυχή πού ζῆ εἰρηνικά. Μία εὐθεῖα ψυχή εἶναι
σημεῖο ἀτελευτήτου χαρᾶς.
Προσπάθησε, συνεπῶς, νά σβήσης τήν φουρτοῦνα, πού ταράζει τήν μικρή
βασιλεία τῆς ψυχῆς σου καί ὁλόκληρη ἡ ζωή σου θά ἐκτυλίσσεται σάν ἕνα
ἀνεμοσάλευμα ἐπάνω στούς πόνους. Δέν γνωρίζεις ὅτι κάθε ἔργο, εἴτε καλό, εἴτε
κακό, γλυκαίνεται ἤ γίνεται πικρό πρῶτα ἀπό τόν δημιουργό του; Καί τό φῶς, τό
ὁποῖον ἀνάβει γιά νά σκορπίση τό γύρω σου σκοτάδι, φωτίζει τό πρόσωπό σου καί
κατόπιν σκορπίζεται μακρύτερα. Μή σβήνης ἕνα τέτοιο φῶς.
Μή ξεχνᾶς ὅτι τό νερό πού κτυπιέται στήν φουρτοῦνα, δέν ἠμπορεῖς νά τό
καταπραΰνης κτυπῶντας το μ᾿ ἕνα καμτσίκι. Καί τόν ἐχθρό σου δέν ἠμπορεῖς νά τόν
εἰρηνεύσης, ἐνῶ τόν μισεῖς καί τόν βλασφημᾶς. Μόνο προσευχόμενος γι᾿ αὐτόν μέ
εἰρήνη καί γιά τήν σωτηρία του θά τόν ἀποσπάσης ἀπό τήν δεσποτεία τοῦ πονηροῦ
διαβόλου. Ποιός εἶναι ὁ σκοπός τῆς ἀγάπης μας πρός τούς ἐχθρούς μας; Ἡ ἀγάπη
πρός τούς ἐχθρούς μας, φαίνεται ὅτι εἶναι τό καλλίτερο μέσον καταργήσεως τῆς
ἐκδικήσεως.
Ἀπό πρακτικῆς πλευρᾶς μόνο ἐνώπιον τῶν συγγενῶν καί φίλων, ἡ ἀγάπη
εἶναι ἀπεριόριστη καί ἐκτείνεται μέχρι τήν περιοχή τῆς ψυχῆς καί συγκεκριμένα
ἀκόμη σ᾿ ἐκεῖνον πού ἔχει ἄγριες προδιαθέσεις γιά ὀργή καί ἐκδίκησι. Ἀλλά ἡ
προσπάθεια νά συμπεριφερθῆς πρός τόν ἐχθρό σου, σύμφωνα μέ τό παράδειγμα τοῦ
Σωτῆρος μας Χριστοῦ, σέ δεσμεύει πλήρως, ὥστε οἱ διαθέσεις γιά ὀργή καί ἐκδίκησι
μπήγονται στήν ψυχή σου καί φθάνης στήν κατάστασι σέ κάποια στιγμή νά μήν
ἔχης τήν δύναμι νά ἐκδικηθῆς, διότι ἄλλες πνευματικές δυνάμεις σέ ἐνισχύουν καί οἱ
σκοτεινές δυνάμεις εἶναι ἀνίκανες νά ἐξασκήσουν κάποιο εἶδος τυραννίας ἐπάνω
σου. Εἶναι σωστό αὐτό καί μποροῦμε νά τό εἰποῦμε ὅτι μόνο ἡ ἀγάπη πρός τόν ἐχθρό
μπορεῖ νά σέ ἐλευθερώση ἀπό τήν εὐτελῆ δουλεία τῶν κινήσεων τῆς ψυχῆς σου πρός
ὀργή καί ἐκδίκησι. Ὅταν ὁ Σωτῆρας μας διατάζει ἀγάπη πρός τούς ἐχθρούς, Αὐτός
δέν τό κάνει γιά νά σέ γονατίση μπροστά στό κακό, ἀλλά γιά νά ἐλευθερώση ἐσένα
ἀπό τό κακό καί νά σέ προφυλάξη ἀπό τέτοια κακά.
Καί ἐάν πράγματι στήν ἐχθρικότητα ἀπαντᾶς μέ ἐχθρικότητα, μέ τόν τρόπο
αὐτό δέν ἀποδεικνύεις τήν δύναμί σου, ἀλλά δείχνεις ὅτι καί σύ ὁ ἴδιος μολύνθηκες
ἀπό τό κατώτερο συναίσθημα, ὅτι καί σύ ὁ ἴδιος κυριεύθηκες ἀπό τόν διάβολο. Ἔτσι
ὥστε, ἐκεῖ πού προηγουμένως στήν κακία μέ τήν κακία σου, τό κακό ἦτο
 18
περιορισμένο μόνο στόν ἐχθρό σου, τώρα ἐπιστρέφει καί ἐπάνω σου. Ἐκεῖ πού ἦτο
μόνο τό κακό: ὁ ἐχθρός σου, τώρα εἶσθε δύο: Ὁ ἐχθρός σου καί ἐσύ, ὁ ἐχθρός τοῦ
ἐχθροῦ σου. Ἐάν ὅμως ἀπαντήσης στήν κακία μέ ἀνοχή, ὑπομονή, συγχώρησι, μέ
ἀδελφική συμπεριφορά καί τό κάθε τι πάντα μέ ἀγάπη, ὁ διάβολος ἤδη δέχθηκε μία
θανάσιμη πληγή μέσα στήν ψυχή σου.
Προσευχήσου γιά τόν ἐχθρό σου καί θά ἐντραπῆ ὁ διάβολος ἀφήνοντας μόνον
καί ἐξαντλημένον αὐτόν τόν ἄνθρωπο. Μή τόν μισῆς πλέον, ἀλλά δεῖξε καλωσύνη σ᾿
αὐτόν ἐπειδή εἶναι ἄνθρωπος, ἐπειδή εἶναι ἀδελφός σου, εἶναι υἱός τοῦ Ἰδίου
Οὐρανίου Πατρός. Νά εὔχεσαι στόν ἐχθρό σου νά γίνεται αὐτό πού ζητεῖς ἐσύ ἀπό
τόν Θεό στήν προσευχή σου γιά τόν ἑαυτό σου. Στήν ἀρχή εἶναι δύσκολο γιατί εἶσαι
καί σύ ἄνθρωπος ἐμπαθής, ὅπως ὅλοι οἱ ἄνθρωποι. Ἀλλά ἡ ἐπιμονή κοιλαίνει τήν
πέτρα καί μετά ἀπό ὀλίγο καιρό θά αἰσθάνεσαι τήν ἀνάγκη νά προσεύχεσαι γι᾿
αὐτόν ἀπό εὐσπλαγχνία. Δέν ἠμπορεῖς πλέον νά μισήσης τόν ἐχθρό σου, δέν εἶσαι
πλέον σέ θέσι νά μισήσης κανένα ἄνθρωπο. Μόλις τότε θά ἰδῆς ὅτι ἐνίκησες τόν
διάβολο, τόν ἐχθρό ὅλης τῆς ἀνθρωπότητος, τόν καταστροφέα τῆς εἰρήνης καί
κακοποιόν ὅλων τῶν ἀνθρώπων.
Θέλεις νά ἰδῆς τόν νοητό ἥλιο νά ἀνεβαίνη ἐσωτερικά μέ μιά ὡραία ἀνατολή
στόν οὐρανό τῆς προσωπικῆς σου ζωῆς; Προσπάθησε αὐτό νά τό αἰσθάνεσαι τό ἕνα
μετά τό ἄλλο τά βράδυα, συνομιλῶντας μέ τόν ἑαυτό σου, ἐνισχυόμενος μέ τίς
μετάνοιες, μέ τήν ἀνάγνωσι ἑνός ψαλμοῦ, μέ μία προσευχή, μέ τήν ταπείνωσι
ἀνεβάζοντας ἔτσι τήν ψυχή σου καί προοδεύοντας στήν ἀγάπη γιά τόν κάθε
ἄνθρωπο. Κάθε ἡμέρα νά στέκεσαι ἐνώπιόν σου, σάν νἆναι ἡ τελευταία τῆς ζωῆς
σου, καί θά πάρης κουράγιο, θά αἰσθανθῆς τήν δύναμι τῆς Θείας Χάριτος, νά
ἐργάζεται μαζί μέ σένα.
Ἡ ζωή τῶν ἀνθρώπων ὁμοιάζει μέ μία αὐλακιά πού χαράσσεται μέ τό ἀλέτρι
στόν ἀγρό τῶν ἐτῶν ἡ ὁποία φθάνει μέχρι τήν ἄκρη τοῦ συνόρου τῆς ζωῆς μας. Γι᾿
αὐτό χάραξε τήν αὐλακιά τῆς προσωπικῆς σου ζωῆς ἐπάνω στά χρόνια σου, ὅσο πιό
εὐθεῖα ἠμπορεῖς. Παραμέρισε τά ζιζάνια καί τά ἄγρια χόρτα (λάθη καί πάθη). Καί,
ἐάν ἄρχισες νά ἐπιτελῆς αὐτό τό ἔργο, εὐθυγράμμισε τήν αὐλακιά, πρίν ἀκόμη
νυκτώση καί πρίν πέση παγωνιά, κάνοντας τό καλό τό ὁποῖον εἶσαι καλεσμένος νά
κάνης, μέχρις ὅτου τό ἀλέτρι τῆς ψυχῆς νά ἠμπορῆ νά κάνη τήν αὐλακιά μέχρι τό
τέρμα τῆς ζωῆς σου, ὑπό τήν καθοδήγησι τῶν καθαρῶν λογισμῶν σου καί τοῦ ἐλέους
τοῦ μεγάλου Θεοῦ, ἐνθυμούμενος πάντοτε πόσο εὐτυχισμένοι εἶναι αὐτοί πού
ἐπιδιώκουν τήν εἰρήνη.
Μέχρι τόν Θεό δέν ὑπάρχει κάτω, οὔτε ἄνω, οὔτε κοντά, οὔτε μακριά, διότι ὁ
Θεός εἶναι πανταχοῦ παρών καί γι᾿ αὐτό εἶναι πλησιέστερα ἀπό σένα, ἀπό ὅ,τι εἶναι
ἡ ψυχή καί τό σῶμα σου. Μόνο νά γνωρίζης καί νά ἐφαρμόζης στήν ζωή σου ὅτι αὐτή
ἡ προσέγγισις γίνεται μέ τήν πίστι καί τήν προσευχή.
Ὁ Κύριος εἶναι κοντά σ᾿ ὅλους αὐτούς πού Τόν καλοῦν μέ ὅλη τήν καρδιά τους.

Ἡ ἐλεημοσύνη
Πόσο πολύ σήμερα ὁ κόσμος ἀγωνίζεται νά πλουτίζη σέ ἔργα ἀηδιαστικά καί
ἐφήμερα! Γι᾿ αὐτό εἶναι μεγάλη ἀνάγκη τά παιδιά τοῦ Θεοῦ νά πλουτίζωνται, ὅσο
γίνεται περισσότερο, μέ αἰσθήματα καί ἔργα ἐλεημοσύνης. Ὁ ἄνθρωπος, ὁ ὁποῖος
 19
ἠμπορεῖ νά κάνη τό καλό καί δέν τό κάνει, εἶναι μία ἐλεεινή ὕπαρξις. Ἐάν δέν δίνουμε
στόν πτωχό ἀπ᾿ αὐτά πού ἀπομένουν ἀπό τίς ἀνάγκες μας, αὐτό σημαίνει σάν νά
ἁρπάζουμε τά καλά τοῦ ἄλλου.
Ὁ Θεός παραχωρεῖ νά ὑπάρχουν πολλές δυστυχίες καί συμφορές στόν κόσμο
γιά νά σωθοῦν οἱ παθόντες διά τῆς ὑπομονῆς, ἐνῶ ἐσύ διά τῆς ἐλεημοσύνης.
Οἱ πλούσιοι παρέχουν στούς πτωχούς τά μέσα διατροφῆς τους, ἐνῶ οἱ πτωχοί
μεσολαβοῦν στόν Θεό γιά τήν σωτηρία τῶν πλουσίων.
Χωρίς δυστυχίες ἠμπορεῖς νά εἰσέλθης στήν Βασιλεία τῶν Οὐρανῶν, ἀλλά
χωρίς ἐλεημοσύνη ποτέ! Εἶναι ἀπολύτως ἀδύνατο νά φθάσης, ἔστω καί στήν πόρτα
τοῦ οὐρανοῦ, χωρίς τήν ἐλεημοσύνη.
Χωρίς ἐλεημοσύνη, ἡ ἴδια ἡ προσευχή εἶναι χωρίς καρπό. Μέ τί ἐλπίδα θά
προσευχηθῆς στόν Θεό, ὅταν σύ ὁ ἴδιος δέν ἀκούεις τίς προσευχές τῶν ἄλλων
ἀνθρώπων, οἱ ὁποῖοι εἶναι ὅμοιοι μέ σένα; Πῶς θά ζητήσης μαζί μέ τούς ἄλλους
χριστιανούς τῆς Ἐκκλησίας ἀπό τόν Χριστό λέγοντας: «Δός μου, Κύριε...», ὅταν ἐσύ ὁ
ἴδιος δέν βοηθεῖς τούς πτωχούς, ἐνῶ μπορεῖς νά τούς δώσης; Μέ τί στόμα θά εἰπῆς:
«εἰσάκουσόν μου, Κύριε»!, ὅταν ἐσύ δέν ἀκούεις τόν πτωχό, ἤ πιό σωστά νά εἴπω τόν
Χριστό, ὁ Ὁποῖος κράζει πρός ἐσένα διά τοῦ πτωχοῦ;
Ἔτσι ὅπως συμπεριφερόμεθα ἐμεῖς πρός τόν πλησίον μας, ἔτσι ἀκριβῶς
συμπεριφέρεται καί ὁ Θεός πρός ἐμᾶς. Περιφρόνησες τόν πτωχό καί τόν περιέπαιξες,
χωρίς νά τόν προστατεύσης; Καί ὁ Θεός θά περιφρονήση καί σένα. Δέν ἄνοιξες σ᾿
αὐτόν ποῦ σοῦ κτυπᾶ τήν πόρτα; Δέν θά ἀνοιχθοῦν οὔτε καί σέ σένα οἱ πόρτες τῆς
Βασιλείας τοῦ Θεοῦ. Δέν ἄκουσες τόν στεναγμό αὐτοῦ πού ὑποφέρει; Οὔτε ὁ Θεός θ᾿
ἀκούση τόν στεναγμό σου στήν ὥρα τῆς προσευχῆς σου.
Τά δάκρυα εὐγνωμοσύνης τῶν πτωχῶν πού ἔχυσαν γιά τίς βοήθειές σου σ᾿
αὐτούς θά εἶναι γιά σένα ἀστραφτερά μαργαριτάρια στήν πέραν τοῦ τάφου ζωή σου.
Ὅσα δάκρυα θά χύση ὁ πτωχός ἐξ αἰτίας τῆς ψυχρότητος καί ἀδιαφορίας σου,
θά πέσουν στήν ψυχή σου σάν μία φλόγα φωτιᾶς μπροστά στόν θρόνο τοῦ Θεοῦ.
Ζήτησε τό ἔλεος τοῦ Θεοῦ διά τῆς ἐλεημοσύνης πρός τούς πτωχούς!
Θά σοῦ δώση ὁ Θεός! Λέγουν μερικοί στόν πτωχό καί δέν θέλουν οὔτε νά τόν
κυττάξουν.
Ἀλλά πῶς ἐσύ συμπεριφέρεσαι ἔτσι στόν ἀδελφό σου, ἐνῶ αὐτός εἶναι στήν
δυστυχία του; Ὁ Θεός στέλλει τόν Θεό σέ σένα καί σύ τόν στέλλεις πάλι στόν Θεό;
Ὁ Θεός θά τοῦ δώση ὁπωσδήποτε, μέσῳ ἄλλου ἀνθρώπου, ἀλλά τόν στέλλει σέ
σένα νά τοῦ δώσης ἐσύ. Αὐτός θά δώση στούς πτωχούς γιά νά δώση καί σέ σένα τό
ἔλεός Του, διότι ἐσύ ἔχεις ἀπείρως μεγαλύτερη ἀνάγκη ἀπό τό ἔλεος τοῦ Θεοῦ, παρά
ὁ πτωχός ἀπό τήν ἐλεημοσύνη σου.
Ὁ Θεός δέν ἐγκαταλείπει κανέναν, ἀλλά ἐσύ, στέλλοντας ὁ Θεός τόν πτωχό σέ
σένα, ἀπογοητεύθηκες γιά τήν τιμή πού σοῦ ἔκανε ὁ Θεός καί ἀπεμάκρυνες τό δῶρο
Του πού ἦλθε νά σοῦ δώση μέσῳ τοῦ πτωχοῦ.
Ἀγάπα τούς πτωχούς, διότι δι᾿ αὐτῶν καί ἐσύ θά εὕρης τό ἔλεος τοῦ Θεοῦ γιά
τήν σωτηρία σου. Πρόσφερε μέ ἁπλωχεριά στούς πτωχούς καί αὐτοί θά κάνουν τόν
Θεό ἐλεήμονα γιά σένα στήν Δικαία Κρίσι Του.
 20

Μαθήματα ἀπό τόν ἑαυτό μας...

Ἔτσι θέλει ὁ Θεός νά ἀνέλθουμε στήν ἐκπλήρωσι τῶν ἐντολῶν: καθώς δέν
εὐχαριστῆς τό παιδάκι σου, τό ὁποῖον σέ ὑπηρετεῖ, παρότι ἐκεῖνο δέν ἔχει κάποιο
λόγο νά στενοχωρηθῆ, ἔτσι ἀκριβῶς καί ἐμεῖς ἐνώπιον τοῦ Θεοῦ, δέν θά ἔχουμε τήν
ἀξίωσι νά μᾶς εὐχαριστήση ὁ Θεός, ἐπειδή ἐξεπληρώσαμε τίς ἐντολές Του.
Εἶναι ἀλήθεια ὅτι Αὐτός δέν ἀφήνει ἀπλήρωτο οὔτε ἕνα ποτήρι νερό πού θά τό
δώσουμε σέ κάποιον διψασμένον μέ ἀγάπη στό ὄνομα τοῦ Κυρίου.
Ὁ Ἰησοῦς δέν δέχεται, οὔτε δόξα ἀπό τούς ἄλλους, οὔτε δόξα ἀπό τόν ἑαυτό
του. Ἦτο δοξασμένος ὁ Ἰησοῦς καί μερικές φορές ἀπέφευγε τήν δόξα τοῦ ἑαυτοῦ του.
Ὁ Ἰησοῦς, ὅμως, χαίρεται ἀπό μερικούς ἀνθρώπους. Ἡ εὐγνωμοσύνη ἦτο ἡ
καλλίτερη παρηγοριά καί ὁ Ἰησοῦς τήν εἶχε, παρότι τήν ἐπέστρεφε πρός ὠφέλεια τοῦ
ἀνθρώπου. Ἡ δόξα ἀπό τόν ἑαυτό μας καί ἡ δόξα ἀπό τούς ἄλλους εἶναι κενοδοξία
καί δέν εἶναι ἔργα ἄξια πληρωμῆς ἀπό τόν Θεό. Οἱ κενόδοξοι ἄνθρωποι πληρώνονται
ἐδῶ ἀπό τούς ἀνθρώπους.
Αὐτοί πού θέλουν νά πάρουν τήν δόξα ἀπό τόν Θεό, ἐργάζονται γιά τούς
ἀνθρώπους σάν νά ἐργάζωνται γιά τόν Θεό, ἐνῶ ἀπό τούς ἀνθρώπους δέν
λαμβάνουν κάλπικη πληρωμή ἤ ἐάν τούς τήν δώσουν, αὐτοί τήν ἐπιστρέφουν στόν
Θεό.
Ὁ Ἰησοῦς θέλει τό καλό ἔργο νά πηγάζη φυσιολογικά, μέ τρόπο ἀνιδιοτελῆ,
ὅπως αὐξάνει ὁ κόκκος τοῦ σίτου καί ὅπως ἐκπηγάζει τό νερό ἀπό τόν βράχο, χωρίς
νά ὑποχρεώνεται ἀπό τήν καλωσύνη τους.
Τό καλό ἔργο εἶναι καλό, ἐάν σκεπάζεται μέ τήν ταπείνωσι. Ὄχι νά σκεπάζεται
ἀπό πονηρίες ἤ ἀπό ἄλλα ἐνδιαφέροντα. Ἡ ταπείνωσις, ὅπως καί ἡ ἀγάπη δέν ζητεῖ
κάτι δικό της.
Θέλει νά εἶναι ὁ ἄνθρωπος καλός, ἀκόμη κι ἄν δέν ὑπάρχει παράδεισος ἤ
κόλασις. Ἡ θέλησις μιᾶς καλῆς φύσεως εἶναι νά κάνη τό καλό, ἀφοῦ τό κατανοῆ ἀπό
μέσα της.
Μία καλωσυνάτη φύσις ἁπλοποιεῖ γιά τόν ἑαυτό της τά πρωτεῖα καί τά ὅρια.
Πλησιάζουν μία τέτοια φύσι ἀνθρώπου, ἡ ὁποία ἐμφανίζει τά χαρακτηριστικά τῆς
εἰκόνος τοῦ Θεοῦ, κυρίως τά παιδιά, τά ὁποῖα καί ἔχουν αὐτή τή ἀπρόσβλητη ἀπό τήν
κακία εἰκόνα στήν ζωή τους.

Γιά τήν συνείδησι καί τήν γνῶσι τοῦ ἑαυτοῦ μας

Νά μήν εἶσαι φοβισμένος ἐξ αἰτίας κάποιου, οὔτε φυσικά καί ἀπό τόν ἴδιο τόν
ἑαυτό σου. Στά βάθη τῆς ὑπαρξεώς μας ζῆ ἕνα κριτής, ὁ ὁποῖος δέν μᾶς ἐξαπατᾶ καί
ἡ φωνή του εἶναι πολύ σπουδαιότερη ἀπό τήν γνώμη ὅλου τοῦ κόσμου.
Στήν ψυχή τοῦ ἁμαρτωλοῦ, ὁ ὁποῖος δέν ἐλέγχεται ἀπό τήν συνείδησί του,
ἐνωρίτερα ἤ ἀργότερα, θά ἔλθουν ὅμως στιγμές, πού ἡ φωνή τῆς συνειδήσεώς του θά
διαμαρτυρηθῆ μέ ὅλη τήν δύναμί της. Αὐτές εἶναι στιγμές βασανιστικές, στιγμές οἱ
ὁποῖες θά κρατήσουν χρόνια καί οἱ ὁποῖες θά εἶναι μόνο ἡ ἀρχή, χωρίς τέλος.
Ἀλλοίμονο σ᾿ ἐκεῖνον, ὁ ὁποῖος κλίνει περισσότερο πρός τό κακό καί στό βάθος τῆς
ψυχῆς του φωλιάζει ἡ ἁμαρτία.
 21
Ἄνθρωπος λέγεται μόνο ἐκεῖνος πού ξέρει τόν ἑαυτό του. Γιά νά γνωρίσης τόν
ἑαυτό σου, εἶναι ἡ δυσκολώτερη καί ἡ ὠφελιμώτερη γνῶσις. Ὁ ἐγωϊσμός μεγαλύνει
πάντοτε, ἐσφαλμένα βέβαια, τόν ἑαυτό μας καί τά χαρίσματά μας πρῶτα στά ἰδικά
μας μάτια! Δέν εἶναι τίποτε εὐκολώτερο ἀπό τό νά ἀπατᾶσαι ἀπό τόν ἴδιο τόν ἑαυτό
σου καί καπνιζόμενος μέ τήν κενοδοξία νά νομίζης ὅτι εἶσαι κάτι, ἐνῶ δέν εἶσαι
τίποτε.
Μή καταπιάνεσαι νά κρίνης τούς ἄλλους, ὅσο νά ἐξετάζης τόν ἴδιο τόν ἑαυτό
σου...δεκαπλασίασε τό κλᾶμμα καί τόν στεναγμό τῆς καρδίας σου γιά τίς ἁμαρτίες
σου, διότι εἶναι δυνατόν αὐτές νά εἶναι δέκα φορές χειρότερες ἀπό ὅ,τι ἐσύ πιστεύεις
καί ταπείνωσε ἑκατό φορές τήν δῆθεν καλωσύνη τῶν καλῶν σου ἔργων, διότι ἴσως
πράγματι νά εἶναι ἔτσι. Αὐτή ἡ διδασκαλία περιλήφθηκε ἀπό τόν ἅγιο Μακάριο τόν
Αἰγύπτιο.
Βίαζε νά γνωρίσης τόν ἑαυτό σου καί τότε θά γνωρίσης πολλά πράγματα.
Ὅποιος βλέπει τίς ἁμαρτίες του θά ἰδῆ νά μπαίνη μέσα του ἡ εἰρήνη τοῦ Θεοῦ.
Πολλοί θέλουν νά ξέρουν τί γίνεται στίς ξένες χῶρες, ἀλλά τί εὑρίσκεται στήν ψυχή
τους δέν θέλουν νά ἐξετάσουν.
Δέν ὑπάρχει τίποτε μεγαλύτερο ἀπό τό νά γνωρίζης τήν ἀδυναμία καί ἀμάθειά
σου. Τό πρῶτο σημεῖο τῆς σοφίας σου εἶναι νά ἀναγνωρίσης τά λάθη σου. Ἡ γνῶσις
τοῦ ἑαυτοῦ μας καί τῶν σφαλμάτων μας εἶναι ἡ ἀρχή τῆς σωτηρίας μας. Ὅποιος
ἐγνώρισε τίς ἁμαρτίες του, ἔφθασε στό μέσον τοῦ δρόμου γιά τήν δικαίωσί του, ἀλλά
ὅποιος ὅμως δέν τίς ἐγνώρισε, ἐκεῖνος ἀκόμη δέν ἄρχισε οὔτε τήν νηστεία, οὔτε τήν
προσευχή.
Γιά νά γνωρίσουμε τόν ἑαυτό μας, πρέπει νά καλοῦμε κάθε ἡμέρα τήν ψυχή
μας σέ δικαστήριο καί νά ζητοῦμε λογαριασμό γιά τήν ζωή καί τήν συμπεριφορά του
ἀπέναντί μας, ἀπέναντι τοῦ κόσμου καί ἀπέναντι τοῦ Θεοῦ. Νά μή κοιμούμεθα,
προτοῦ νά σκεφθοῦμε τίς ἁμαρτίες τίς ὁποῖες ἐπετελέσαμε στόν διάβα τῆς ζωῆς μας.
Δέν ὑπάρχει μεγαλύτερος νικητής στήν γῆ, παρά ἐκεῖνος, πού ἐνίκησε τόν ἴδιο
τόν ἑαυτό του καί κυριαρχεῖ ἐπάνω στά πάθη του.
Δέν ὑπάρχει μεγαλύτερος ἐχθρός γιά τόν ἄνθρωπο ἀπό τόν ἴδιο τόν ἄνθρωπο
καί ἀπό τίποτε δέν πρέπει νά φοβᾶται ὁ ἄνθρωπος, ὅσο ἀπό τόν ἴδιο τόν ἑαυτό του.
Ὅποιος ἐξουσιάζει τίς αἰσθήσεις του, αὐτός διέρχεται τήν ζωή του μέ εἰρήνη.
Ἡ ἀπόκτησις τῆς εἰρήνης δέν πρέπει νά ἀναζητηθῆ πρῶτα μεταξύ τῶν
ἀνθρώπων, ἀλλά πρῶτα στό σῶμα σου, στό πνεῦμα σου καί στήν ψυχή σου. Ἐάν δέν
γίνης βασιλεύς ἐπάνω στίς ἐπιθυμίες καί τούς λογισμούς σου, δέν θά κληρονομήσης
τήν Βασιλεία τῶν Οὐρανῶν.
Ἐπειδή δημιουργήθηκες ἐλεύθερος καί κλήθηκες στήν ἐλευθερία, μήν
ἀνέχεσαι νά γίνης δοῦλος τῶν ἀκαθάρτων παθῶν σου.
 22

Ἡ Φιλία
Ἡ καλλίτερη ἀπόδειξις φιλίας εἶναι ἡ σχέσις μέ ἕνα πιστό χριστιανό. Ἕνας
καλός καί εἰλικρινής φίλος εἶναι πλησιέστερα ἀπό τόν ὁποιονδήποτε συγγενῆ.
Μή κάνης γνωριμία μέ πονηρό ἄνθρωπο. Ἡ φιλία μέ τέτοιο ἄνθρωπο εἶναι
φιλία μέ τόν διάβολο.
Μ᾿ αὐτούς οἱ ὁποῖοι σέ ἐπισκέπτονται γιά νά μή σκοτώνεις τόν χρόνο σου καί
τόν ἑαυτό σου, μίλησε μαζί τους γιά τόν Χριστό, γιά τόν θάνατο, γιά τήν μέλλουσα
ζωή καί τήν Κρίσι, γιά τόν παράδεισο καί τήν κόλασι καί τότε, εἴτε θά φύγουν ἀπό τό
σπίτι ὠφελημένοι, εἴτε δέν θά ἔλθουν πάλι νά σοῦ κλέψουν τόν πολύτιμο χρόνο σου.
Νά στέκεσαι ἐνώπιον τοῦ Θεοῦ καί ἐνώπιον τῆς συνειδήσεώς σου διαυγής, σάν
ἕνας ποταμός μέ γάργαρο νερό, ἀλλά μήν ἀφήνης τούς διεφθαρμένους καί κακούς
νά κυττάζουν μέσα στήν ψυχή σου, διότι ἡ ματιά τοῦ φαύλου ἀνθρώπου σκοτίζει τήν
ψυχή.
Μέ τούς ἀνθρώπους νά εἰρηνεύης, ἀλλά μέ τίς ἁμαρτίες σου νά εὑρίσκεσαι σέ
διαρκῆ μάχη. Ὁ χριστιανός, ὁ ὁποῖος πληρώνει μέ κακό τό κακό, αὐτός εἶναι
χειρότερος κι ἀπό τόν εἰδωλολάτρη. Τί θά εἶναι ἄραγε ἐκεῖνος, ὁ ὁποῖος πληρώνει μέ
τό κακό τήν καλωσύνη τοῦ συνανθρώπου του;
Ἐάν κάποια λοιδορία εἰσέλθη μέσα στήν καρδιά σου γιά κάποιον, ἐνθυμήσου
τόν Χριστό καί τίς πληγές Του, σκέψου ὅτι αὐτά πού ἐσύ ὑπομένεις εἶναι ἀπείρως
μικρότερα ἀπ᾿ αὐτά, τά ὁποῖα ὑπέφερε ὁ Χριστός, καί τότε σβήνει σάν μέ νερό ἡ
σιχαμερή κακία πού μπῆκε μέσα σου.
Ὁ ἐχθρός σου δέν ἀξίζει συγχωρήσεως; Ἀλλά, ἄραγε, ὁ Ἰησοῦς Χριστός δέν
ἀξίζει, ἀπό ἀγάπη γι᾿ Αὐτόν, νά συγχωρήσης καί ἐσύ τόν πλησίον σου, τόν ὁποῖον
προσέβαλλες;
Εἶναι προτιμώτερο νά ὑποφέρης τό κακό, παρά νά γίνης αἰτία τοῦ κακοῦ. Εἶναι
προτιμώτερη ἡ λύπη α᾿ αὐτόν πού ὑποφέρει ἀδίκως, παρά ἡ χαρά σ᾿ αὐτόν πού
ἐργάζεται μέ ἀδικία.
Αὐτός πού ἐκδικεῖται τόν ἄλλον, σίγουρα θά λάβη τήν ἐκδίκησι ἀπό τόν Θεό.
Γι᾿ αὐτό συγχώρεσε αὐτόν πού σέ ὑβρίζει, διότι καί ἐσύ ἔχεις ἀνάγκη συγχωρήσεως
ἀπό τόν Θεό. Ἐάν ἐμεῖς συγχωροῦμε, θά συγχωρηθοῦμε. Ὁ Κύριος εἶπε καί δέν
ἀρνεῖται τόν λόγο Του. Ὅπως ἐμεῖς συμπεριφερώμεθα πρός τούς συναθρώπους μας,
ἔτσι θά συμπεριφερθῆ καί σ᾿ ἐμᾶς ὁ Θεός. Ὁ Θεός μᾶς ἔδωσε τήν κρίσι μας στά χέρια
μας. Ἐάν ἐμεῖς εἴμεθα κρεμασμένοι ἀπό ἐδῶ, ἀπ᾿ αὐτή τήν γῆ, νά ἀποφασίσουμε ἀπό
πρωτύτερα τήν καταδίκη μας καί τήν ἐναντίον μας δικαστική ἀπόφασι.
Μακάριος εἶναι ἐκεῖνος ὁ ὁποῖος ἠμπορεῖ νά λέγη μαζί μέ τόν ἅγιο Γρηγόριο
Νύσσης: «Κύριε, κάνε σέ μένα αὐτό πού ἐγώ κάνω στούς ἄλλους».
Συμπαθῆστε οἱ μέν τούς δέ γιά νά σᾶς συμπαθήση καί ἐσᾶς ὁ Θεός. Νά εἴμεθα
ἀνεκτικοί μέ τούς ἐχθρούς μας, γιά νά κερδίσουμε τόν Θεό, ὁ Ὁποῖος εἶναι τόσο
ἀνεκτικός ἀπέναντί μας.
Μή κρατᾶς κακία ἐναντίον κανενός ἀνθρώπου, ἔστω νά εἶναι κακός, διότι ἡ
προσευχή σου δέν θά εἰσακουσθῆ ἀπό τόν Θεό. Πῶς θά εἰπῆς: «Κύριε ἐλέησόν με»,
ἐάν ἐσύ δέν ἐλεεῖς τόν φίλον ἤ τόν ἀδελφό σου;
 23
Μάταιες εἶναι οἱ προσευχές καί οἱ ἀσκήσεις τοῦ ἀνθρώπου ἐκείνου, ὁ ὁποῖος
διατηρεῖ στήν καρδιά του κακία ἐναντίον τοῦ πλησίον του. Ἡ προσευχή αὐτοῦ πού
ἔχει μέσα του κακία γιά τόν ἄλλον ὁμοιάζει μέ τόν σπόρο πού ἔπεσε στήν πέτρα.
Ὅπου δέν ὑπάρχει ἡ εἰρήνη, ἐκεῖ δέν ὑπάρχει ὁ Θεός!
Αὐτός πού διατηρεῖ τήν κακία μέσα στήν καρδιά του, ὁμοιάζει μ᾿ ἐκεῖνον πού
διατηρεῖ φωτιά στά ἄχυρα. Ὅποιος κρύβει τήν κακία στήν καρδιά του, κρύβει τό φίδι
στόν κόρφο του. Ἐάν στό σπίτι σας μπῆκε ἕνα φίδι, τί δέν κάνετε γιά νά γλυτώσετε
ἀπ᾿αὐτό! Ἀλλά τό μῖσος καί ἡ ἐχθρότης εἶναι χειρότερα ἀπό τά ζῶα καί παρ᾿ ὅλα
αὐτά δέν θέλετε νά καθαρίσετε τήν καρδιά σας ἀπ᾿ αὐτά, ἡ ὁποία καρδία εἶναι οἶκος
τοῦ Θεοῦ.
Νίκησε τό κακό μέ τό καλό! Μεῖνε πρόβατο καί μέ τήν δύναμι τοῦ Χριστοῦ θά
νικήσης τούς λύκους!
Ὅταν ὑποφέρης κάποια ἀτιμία ἐκ μέρους τῶν ἄλλων, σκέψου τήν ὠφέλεια τήν
ὁποία ἠμπορεῖς νά λάβης, ἐάν ὑπομείνης μέ μία πραεῖα καρδιά. Ὅταν δέχεσαι
ἀτιμίες ἀπό τούς ἀνθρώπους, νά ξέρης ὅτι αὐτές σοῦ τίς στέλλει ὁ Θεός γιά νά σέ
δοξάση.
Πρέπει νά προσευχώμεθα καί γιά τούς ἐχθρούς μας. Στό μεγαλύτερο μέρος
τους αὐτοί εἶναι πτωχοί, μόνοι τους, δέν ἀντιλαμβάνονται τί κάνουν, μάλιστα, τό
βασικώτερο, εἶναι καί εὐεργέτες μας, διότι μέ τίς ἐπισκέψεις τους, μᾶς ἐνισχύουν στίς
ἀρετές, μᾶς ταπεινώνουν τό πνεῦμα μέχρις ἐδάφους, ἐνῶ στούς οὐρανούς μᾶς
ἑτοιμάζουν τό στεφάνι τοῦ παραδείσου. Τούς ἐχθρούς, λοιπόν, πρέπει νά τούς
θεωροῦμε σάν τούς καλλίτερους εὐεργέτες μας. Πῶς νά μή τούς εὐχαριστήσουμε,
πῶς νά μή προσευχηθοῦμε γι᾿ αὐτούς γιά νά τούς διαφυλάττει ὁ Κύριος καί νά τούς
ὁδηγήση στήν σωτηρία. Ὅταν προσευχώμεθα, ἡ προσευχή μας νά εἶναι περισσότερη
γι᾿ αὐτούς, παρά γιά τούς ἀληθινούς εὐεργέτες μας.
Ὅμως τό αἴσθημα τῆς τιμῆς θά ἔπρεπε καί πρέπει νά μᾶς προτρέπη πρός τήν
ἐκπλήρωσιν τῶν ἐντολῶν τοῦ Χριστοῦ. Ἀγάπα τούς ἐχθρούς σου καί θά γίνης φίλος
τοῦ Θεοῦ.

Ἡ σωτηρία τῆς ψυχῆς

Ὁ χριστιανός πρέπει νά πονᾶ βαθειά γιά τήν σωτηρία τῆς ψυχῆς του, σάν νά
εἶναι τό πλέον πρωταρχικό του καθῆκον, ἀκόμη τό μοναδικό γι᾿ αὐτόν, και ὅλα τἄλλα
εἶναι μόνο μέσα γι᾿ αὐτή τήν ἐργασία τῆς σωτηρίας. Ὅλα τά ἔργα αὐτοῦ τοῦ κόσμου,
ὅσονδήποτε σπουδαῖα καί μεγάλα κι ἄν φαίνωνται, δέν εἶναι βασικά παρά μικρά
ἔργα, διότι τά πρῶτα καί πλέον ἀξιοσημείωτα ἀπ᾿ ὅλα τά ἔργα πρέπει νά εἶναι τά
ἔργα τῆς σωτηρίας μας. Ἡ αἰώνια σωτηρία τῆς ψυχῆς εἶναι τόσο ἀναγκαία ὥστε
χωρίς αὐτήν τό πᾶν στόν κόσμο εἶναι μηδέν.
Ὅλες οἱ χαρές τοῦ κόσμου, ὅλες οἱ ὡραιότητες, τά δῶρα, ὅλες οἱ ἐπιστῆμες, οἱ
τέχνες, τά ἐπαγγέλματα πρέπει νά ἐκτιμοῦνται μόνο στό μέτρο στό ὁποῖο
συμβάλλουν στήν ἀπόκτησι τῶν ἀρετῶν.
Ἀλήθεια, ὠφέλιμο εἶναι τό ἔργο ἐκεῖνο πού γίνεται γιά τήν ἀπόκτησι τῆς
αἰωνίου ζωῆς καί ὄχι ἡ ἄνεσις καί τά ἐπίγεια ἔργα. Εἶναι τελείως ἀνόητος ἐκεῖνος πού
φροντίζει περισσότερο γι᾿ αὐτά, τά ὁποῖα δέν θά τόν βοηθήσουν καθόλου γιά τήν
σωτηρία του.
 24
Ἐάν θέλης νά ζήσης σωματικά μόνο, τότε θά χάσης τήν ψυχή καί τό σῶμα σου,
ἐνῶ, ἐάν θέλης νά ζήσης μέ τό θέλημα τοῦ Θεοῦ, τότε θά σώσης καί τά δύο: καί τό
σῶμα σου καί τήν ψυχή σου.
Ἡ ἀληθινή ἀρετή δέν καίγεται στήν φωτιά καί δέν πνίγεται στό νερό, οὔτε
βεβαίως χάνεται ἐδῶ στήν γῆ. Τί κακό τούς προξένησε ἡ ἀρετή στήν γῆ, γιά
παράδειγμα, στούς: ἅγιο Ἰωάννη τόν Χρυσόστομο, στόν Μέγα Ἀθανάσιο καί στούς
ἄλλους ἀγωνιστές τῆς πίστεως;
Ἄφησε νά κακολογοῦν τήν ἀλήθεια, ἄφησε νά σοῦ στερήσουν τήν ζωή σου: ἡ
ἀλήθεια θά ἐπαληθευθῆ, ἡ ἀγάπη θά νικήση, ἡ ζωή θά ἀναστηθῆ.
Ἐάν ἐπιθυμῆς τήν σωτηρία, κάνε ὅ,τι ἠμπορεῖς γι᾿ αὐτήν. Ὅπως εἶναι ἁμαρτία
νά κάνης τό κακό, ἔτσι εἶναι ἁμαρτία νά μή κάνης τό καλό.
Ἐάν ὑπομένουμε τόν διεφθαρμένο ἄνθρωπο, ἀλλά δέν ἐργαζόμεθα μέ
ἐπιμέλεια γιά τόν Κύριο περιστρεφόμεθα μεταξύ οὐρανοῦ καί γῆς σάν σκουπίδια
στόν ἄνεμο καί σ᾿ ἐμᾶς δέν ὑπάρχει, οὔτε πέταγμα γιά τά ὑψηλά, οὔτε κάποιος τόπος
νά σταθοῦμε στήν γῆ.
Εἶναι καλό, ἐάν δέν ἔχης πέτρινη καρδιά, ἀλλά δέν εἶναι καλό, ἐάν ἔχης ἕνα
ξερό χέρι, τό ὁποῖον καί δέν τό ἀνοίγης μπροστά στόν πτωχόν.
Δέν ἠμπορεῖ νά θεωρηθῆ δοῦλος τοῦ Κυρίου ἐκεῖνος ὁ ὁποῖος ὑποτάσσεται στίς
ἐπιθυμίες του, διότι ποιός κατευθύνει ποιόν; (Ματ.6,24).
Τό ἔργο τῆς σωτηρίας σου δέν θά τό ἐπιτελέσης χωρίς τόν Χριστόν, οὔτε Αὐτός
θά τό κάνη χωρίς ἐσένα.
Εἶναι καλλίτερο νά ἐπιλέγουμε τά δύσκολα γιατί εἶναι ὠφέλιμα καί νά
ἀφήνουμε τά εὔκολα, ἐάν τραυματίζουν τήν ψυχή. Μή νομίζης ὅτι θ᾿ ἀποκτήσης τόν
οὐρανό δωρεάν, χωρίς νά κάνης μία ζωή ἄξια γιά τόν οὐρανό.
Ὅποιος ἀποφεύγει τήν ὑπομονή, ἀποφεύγει καί τήν σωτηρία. Ἡ σωτηρία δέν
εἶναι μόνο νά μή κάνης τό κακό στήν πρᾶξι, ἀλλά καί νά ὑπομένης στήν πρᾶξι
ἀνδρείως τό κακό.
Εἶναι δύσκολη ἡ σωτηρία, ἀλλά δέν ἠμποροῦμε νά εἰποῦμε ὅτι εἶναι καί
ἀδύνατη.
Τί πολλοί κόποι καταβάλλονται γιά τόν ἐπίγειο μισθό! Ἄραγε δέν πρέπει νά
κοπιάσουμε περισότερο γιά τήν οὐράνια ἀμοιβή; Εἶναι μεγάλος ὁ ἀγῶνας γιά τίς
ἀρετές, ἀλλά εἶναι μεγαλύτερος ὁ μισθός καί τιμιώτερη ἡ ἄσκησις.
Εἶναι δύσκολο, λέγουν πολλοί, νά σωθῆς, ἀλλά εἶναι καί μεγάλη ἐντροπή καί
ἀσυγχώρητο κακό νά μή σωθῆς, ὅταν ἔχεις πρόχειρα κοντά σου τόσες βοήθειες γι᾿
αὐτό τό ἔργο.
Ὅποιος δίνει ἐντολή, δίνει ταυτόχρονα καί τήν δύναμι ἐκπληρώσεως τῆς
ἐντολῆς, χωρίς ἐξαναγκασμό τῆς θελήσεώς μας. Κάνε αὐτό τό ὁποῖον ἠμπορεῖς καί
προσεύχου στόν Θεό, γι᾿ αὐτό πού δέν ἠμπορεῖς, καί αὐτός θά ἔλθη ἀναμφισβήτητα
εἰς βοήθειά σου.
Γιά ἕνα πουλί πού πετᾶ στόν ἀέρα ἄρα γε εἶναι βαρειές οἱ πτεροῦγες του; Ὄχι.
Ἔτσι ἀκριβῶς καί γιά τόν ἀληθινό χριστιανό δέν εἶναι δύσκολες οἱ ἐντολές τοῦ
Χριστοῦ, διά τῆς ἐφαρμογῆς τῶν ὁποίων ἡ ψυχή μας ἐνισχυομένη πετᾶ στόν οὐρανό.
 25
Μακάριος εἶναι ἐκεῖνος, ὁ ὁποῖος ἀρχίζει καλά, ἀλλά ἄν καί θά τελειώση καλά
τόν ἀγῶνα του. Ἡ ἄσκησις τῆς μετανοίας καί τῆς μάχης μέ τά πάθη πρέπει νά
γίνεται σέ ὅλη μας τήν ζωή.
Ἐάν φέρης καθημερινά στόν νοῦ σου τίς ἀδυναμίες σου, τότε δέν θά
καταπατήσης ποτέ τήν ἀπόφασι τῆς ἐπαγρυπνίσεώς σου. Μέ ἕνα μόνο ἀκάθαρτο
λογισμό μπορεῖς νά χάσης κόπους 100 χρόνων πού ἔκαμες στόν ἀγρό τῆς σωτηρίας
σου. Ἡ προσευχή καί ὁ φόβος τοῦ Θεοῦ νά μή σέ ἐγκαταλείψουν οὔτε ἕνα λεπτό στήν
ζωή σου.
Ὁ πιστός πρέπει νά κάνη τό καλό, χωρίς νά σκέπτεται, ἐάν τόν θυμᾶται
κάποιος ἤ ὄχι στό ἔργο του. Τά καλά ἔργα εἶναι ἀξιοτίμητα μετά τόν σκοπό τους. Τά
ἔργα πού δέν γίνονται μέ καλή πρόθεσι ὁμοιάζουν μέ σῶμα χωρίς ψυχή καί ὁ Θεός τά
ἀπορρίπτει.
Ὅλες οἱ ἐντολές τοῦ Θεοῦ ἑνώνονται στήν ἐντολή τῆς ἀγάπης.

Ἡ ταπείνωσις
Συνδέσου φιλικά, ὅσο δύνασαι, μέ τήν ταπείνωσι, ὥστε χωρίς αὐτήν τίποτε νά
μή σκέπτεσαι, νά μή ὁμιλῆς καί νά μή κάνης κάτι. Ἀγάπα τήν ταπείνωσι τήν ὁποίαν
ἀγαπᾶ ὁ Θεός. Στούς ἀνθρώπους εἶναι πλοῦτος ἀνεκτίμητος, ἐνῶ γιά τόν Θεό εἶναι
ἀξιοτίμητη μία ταπεινή ψυχή (Ἅγιος Ἰσαάκ ὁ Σῦρος).
Ἐάν ἡ ψυχή ἐλέγχεται ἐνώπιον τοῦ Θεοῦ, τότε ὁ Θεός τήν ἀγαπᾶ. Μακάριοι
εἶναι οἱ ὀφθαλμοί τοῦ ἀνθρώπου ἐκείνου, ὁ ὁποῖος ἐξ αἰτίας τῆς ταπεινώσεώς του δέν
τολμᾶ νά τούς ὑψώση στόν οὐρανό.
Ἐάν ἕνας ἀρχιτέκτων σκάβει καί τοποθετεῖ βαθειά στήν γῆ τήν πέτρα γιά
θεμέλιο τῆς οἰκοδομῆς πού θέλει νά κάνη, ἔτσι ἀκριβῶς καί ὁ χριστιανός, ὁ ὁποῖος
θέλει νά οἰκοδομήση τήν σωτηρία του ἐπάνω σέ σταθερό θεμέλιο, πρέπει νά τήν
θεμελιώση ὁπωσδήποτε ἐπάνω στήν ταπείνωσι.
Πολλοί ἐσώθησαν χωρίς νά κάνουν σημεῖα καί θαύματα, ἀλλά χωρίς τήν
ταπείνωσι κανείς δέν θά εἰσέλθη στήν οὐράνια κατοικία. Τό κλᾶμμα γιά τίς ἁμαρτίες
μας κτυπᾶ τίς πῦλες τοῦ οὐρανοῦ, ἐνῶ ἡ ταπείνωσις τίς ἀνοίγει. Ἀγάπα τήν
ταπείνωσι! Αὐτή θά σοῦ σκεπάση ὅλες τίς ἁμαρτίες σου.
Ἡ ταπείνωσις εἶναι ἕνα ἀπό τά ἀληθινά σημεῖα τῆς ἀληθινῆς σοφίας.
Μακάριος εἶναι ὁ ἄνθρωπος ὁ ὁποῖος θεωρεῖ τόν ἑαυτό του χειρότερο ἀπό ὅλους,
χωρίς νά πίπτη στήν ἀπελπισία. Μακάριοι εἶναι ἐκεῖνοι, οἱ ὁποῖοι ἀκατάπαυστα
βλέπουν τίς ἁμαρτίες τους. Ὅποιος ἐνθυμῆται τίς ἁμαρτίες του, γρήγορα ἀποκτᾶ τήν
ταπείνωσι.
Ἐάν θέλης ν᾿ ἀποκτήσης ἀνάπαυσι σ᾿ αὐτόν τόν αἰῶνα καί στόν ἄλλον, νά
ἐρωτᾶς τόν ἑαυτό σου κάθε φορά: «Ἀλλά, ἐγώ ποιός εἶμαι;» Καί νά μή κατηγορῆς
κανέναν.
Ἐάν θέλης ν᾿ ἀποκτήσης τήν ἀληθινή ταπείνωσι, συνήθιζε νά ὑπομένης
ἀνδρειοφρόνως τίς κατηγορίες, τίς περιφρονήσεις καί χλευασμούς τῶν ἄλλων.
Ὁ ταπεινός δέν ἐνθυμῆται τό κακό πού τοῦ ἔκαναν οἱ ἄλλοι καί δέν ὀνειδίζει
τόν ἄνθρωπο πού ἁμαρτάνει. Μ᾿ αὐτόν τόν τρόπο ἀποκτᾶ τήν συγχώρησι τῶν
ἁμαρτιῶν του μέ τά τρία αὐτά μέσα:
 26
1. Αὐτός πού δέν κρίνει τούς ἄλλους δέν θά κριθῆ.
2. Μένει ταπεινός κάποιος δημιουργώντας μέσα του ταπεινούς στοχασμούς.
3. Αὐτός πού συγχωρεῖ τούς ἄλλους θά συγχωρηθῆ.
Ὅπως ὁ ἄνθρωπος πού θέλει νά κτίση μία οἰκία σκάβει στήν γῆ μέχρις ὅτου
εὕρη σκληρό ἔδαφος, ἔτσι καί ἐμεῖς πρέπει νά σκάβουμε βαθειά καί νά εἰσχωροῦμε
στό βάθος τῆς καρδιᾶς μας, γιά ν᾿ ἀντικρύσουμε ἐκεῖ ὅλο τό βάθος τῶν παθῶν καί
τῶν ἐμφωλευσάντων δρακόντων καί διά τῆς μετανοίας νά διδαχθοῦμε τήν ἀληθινή
ταπείνωσι.
Ἡ ταπείνωσις εἶναι ἕνα ὕψος καί μία συνεχής ἀνάβασις. Ὅσο κάποιος
ταπεινώνεται βαθειά, ἄλλο τόσο ἀνεβαίνει ὑψηλά. Ὅσο ταπεινός εἶναι ὁ ἄνθρωπος,
πτωχός καί μηδαμινός στά μάτια του, ἄλλο τόσο μεγάλος εἶναι στά μάτια τοῦ Θεοῦ.
Αὐτός πού καταφρονεῖ τόν ἑαυτό του, ἀπέκτησε τήν ὁδό πρός τήν σωτηρία. Ὁ
Θεός συγχωρεῖ μόνο ἐκεῖνον πού δέν συγχωρεῖ τόν ἑαυτό του.
Ἀγάπα τήν ταπείνωσι, διότι μέσῳ αὐτῆς ὁ Θεός θά σοῦ σκεπάση τ᾿
ἁμαρτήματα. Ἡ ταπείνωσις εἶναι τό ἁλάτι τῶν ἀρετῶν. Ὅπως τό ἁλάτι δίνει γεῦσι
στά φαγητά, ἔτσι καί ἡ ταπείνωσις συμβάλλει στήν τελειότητα τῶν ἀρετῶν. Χωρίς
ἁλάτι τό ἐλαφρό φαγητό χαλάει· χωρίς τήν ταπείνωσι ἡ ἐλαφρά ἀρετή
«ἀποσυντίθεται»: μέ τήν ὑπερηφάνεια, μέ τήν κενοδοξία, τήν ἀνυπομονησία καί τήν
ἀκηδία. Τίποτε δέν ἠμπορεῖ νά συγκριθῆ μέ τήν ἀρετή τῆς ταπεινώσεως. Αὐτή εἶναι
μητέρα, ρίζα, τροφή, θεμέλιο καί δεσμός τοῦ κάθε καλοῦ (ἅγιος Ἰωάννης ὁ
Χρυσόστομος).
Γιά νά βαδίσης στίς ἀρετές σημαίνει ὅτι βαδίζεις τόν δρόμο τῆς ταπεινώσεως.
Δέν σέ ἀνυψώνει ἡ πίστις καί ἡ ἁγιωσύνη σου, ἀλλά τό πέρασμά σου ἀπό τόν φόβο
τοῦ Θεοῦ μέχρι τήν τελευταία σου ἀναπνοή (Ἀββᾶς Ἠσαΐας).
Ἦλθε ἕνας γέροντας σ᾿ ἕνα ἄλλο γέροντα καί καθώς ὡμιλοῦσαν εἶπε ὁ ἕνας
στόν ἄλλο:
-'Εγώ ἀπέθανα γιά τόν κόσμο. Καί ὁ ἄλλος τοῦ ἀπήνησε:
-Μή στηρίζης τήν ἐλπίδα σου πουθενά, ὅσο καιρό ἀκόμη δέν
ἐξῆλθες ἀπ᾿ αὐτό τό σῶμα.

Περί μετανοίας
Μετάνοια εἶναι ἡ λύπη γιά τίς ἁμαρτίες μας. Αὐτός ὅμως πού λυπεῖται, χωρίς
ἐλπίδα γιά τήν σωτηρία του, εἶναι ὁ ἀπελπισμένος.
Ὅμως ἀδελφέ μου, γιά ὅσες ἁμαρτίες βαρύνεσαι, ἀκόμη κι ἄν ἔχης τόν θάνατο
μπροστά σου, μήν ἀπελπίζεσαι, διότι πρέπει νά γνωρίζης ὅτι τό ἔλεος τοῦ Θεοῦ εἶναι
ἀπείρως ἀναρίθμητο ἀπό τίς ἁμαρτίες σου. Αὐτή ἡ ἐλπίδα σου στό ἔλεος τοῦ Θεοῦ,
πρόσεχε, νά μή γίνη αἰτία ὑπερβολικῆς ἐμπιστοσύνης σου καί κατόπιν συνεχίζεις νά
ἁμαρτάνης, γνωρίζοντας ὅτι θά σέ συγχωρέση ὁ Θεός.
Ὁ Θεός εἶναι ἐλεήμων ἐνώπιον τῶν ἁμαρτωλῶν, ἀλλά ὄχι ἐνώπιον ὅλων. Εἶναι
ἐλεήμων μόνο σ᾿ αὐτούς πού μετανοοῦν, ἐνῶ στούς ἰσχυρογνώμονες εἶναι δίκαιος
Κριτής.
Ἡ ἁμαρτία εἶναι τρομακτικό κακό σ᾿ αὐτόν πού τήν κρατεῖ μέσα του, ἀλλά
εἶναι εὔκολο νά θεραπευθῆ γι᾿ αὐτόν πού θά τήν βγᾶλη ἀπό τήν ζωή του μέ τήν
μετάνοια.
 27
Ἡ πέτρα πού πετιέται μακριά παραμένει ἄγνωστη γιά τόν ὁποιονδήποτε. Ἔτσι
καί ἡ ἁμαρτία μας πνίγεται στό βάθος τοῦ ἐλέους τοῦ Θεοῦ. Θά ἐξαφανισθοῦν καί
ἐνώπιον τῶν ὀφθαλμῶν τοῦ Οὐρανίου Κριστοῦ, ἐάν ἐμεῖς μετανοήσουμε μέ καθαρή
καρδιά ἐνώπιόν Του.
Ἕνας στατιώτης ἐρώτησε τόν ἀββᾶ Μωϋσῆ:
-Δέχεται, ἄραγε ὁ Θεός τήν μετάνοια;
Καί ὁ γέροντας τοῦ ἀπήντησε:
-Λέγε μου, ἀγαπητέ, ἐάν θά σχισθῆ τό σακκάκι σου, θά τό πετάξης;
Καί ἀπήντησε ὁ στρατιώτης: Ὄχι, ἀλλά θά τό ράψω καί θά τό χρησιμοποιήσω
πάλι.
-'Εάν ἐσύ διορθώνης τό ροῦχο σου, τοῦ εἶπε ὁ Γέροντας, πόσο περισσότερο ὁ
Θεός δέν θά φροντίση γιά τό πλάσμα Του;
Ἡ γνῶσις τῆς ἁμαρτωλότητός μας καί ἡ προσωπική μας ἀκαθαρσία μᾶς
συνιστοῦν τούς πρώτους ὅρους γιά τά πρῶτα βήματα τῆς μετανοίας (Λουκ.15,18,19).
Ὅποιος ἁμάρτησε πρέπει νά καταδικάζη ὡς ἔνοχο τόν ἑαυτό του, ἔστω κι ἄν δέν τόν
κατηγορεῖ κανένας ἄλλος. Ἐάν ἡ ψυχή ἐνοχοποιεῖται ἐνώπιον τοῦ Θεοῦ, ὁ Κύριος τήν
ἀγαπᾶ. Ἀφ᾿ ὅτου ὁ ἁμαρτωλός θά καταγγείλη ὡς ἔνοχο τόν ἑαυτό του, θά νικήση
ὑπέρ αὐτοῦ τήν κρίσι τοῦ Θεοῦ. Ὅποιος εἶναι δυσαρεστημένος ἀπό τόν ἑαυτό του,
εὑρίσκεται στήν καλή ὁδό καί ἠμπορεῖ νά περιμένη τήν συγχώρησι τῶν ἁμαρτιῶν
του. Συγχώρησε τούς ἄλλους γιά τό κάθε παράπτωμά τους, ἀλλά νά μή συγχωρῆς
κανένα δικό σου παράπτωμα ἤ ἐλάττωμα!
Ἡ ἀναγνώρισις τῶν ἁμαρτιῶν μας, μᾶς δίνει τήν δυνατότητα νά τίς
σταματήσουμε. Ἐάν δέν ἀναγνωρίζης τά λάθη σου, αὐτό σημαίνει ὅτι θά ἐπαυξηθοῦν
στήν ζωή σου. Ὅποιος ἁμαρτάνει καί δοξάζεται μέ τήν ἁμαρτία, αὐτός ἁμαρτάνει δύο
φορές. Εἶναι καταδικασμένος ὄχι τόσο γιά τήν διάπραξι τῆς ἁμαρτίας, ὅσο προπαντός
γιά τήν ἀδιαντροπιά τῆς ἀμαρτίας (ἅγιος Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος).
Ὅπου καταπατήθηκε μέ τά πόδια τό αἴσθημα τῆς τιμῆς, ἐκεῖ δέν ὑπάρχει
πλέον ἡ ἐλπίδα τῆς δικαιοσύνης, ἀλλά ἐκεῖ ὅπου διατηρεῖται, ὑπάρχει ἡ ἐλπίδα τῆς
σωτηρίας.
Κανείς δέν εἶναι τόσο καλός καί ἐλεήμων σάν τόν Κύριο Ἰησοῦ Χριστό, ἀλλά
αὐτόν πού δέν μετανοεῖ, οὔτε ὁ Χριστός ἠμπορεῖ νά τόν συγχωρέση. Ὁ Ἅγιος καί
ἀναμάρτητος Θεός δέν λυπήθηκε γιά σένα τόν Μονογενῆ Του Υἱό, ἐνῶ ἐσύ,
δυστυχισμένος ἁμαρτωλός, ὁ ὁποῖος δέν μετανοεῖς, δέν λυπᾶσαι οὔτε τόν ἑαυτό σου;
Ὁ Θεός σέ ὑπέμεινε μέχρι τώρα βλέποντας τά παράνομα ἔργα σου, ἀλλά δέν
γνωρίζεις, ἐάν σέ ὑπομείνη ἀπό τώρα καί ἐμπρός. Μή καθυστερῆς, ὦ ἁμαρτωλέ, νά
ἐπιστρέψης στόν Κύριο, μήπως ἀντί τῆς ἐλεημοσύνης τοῦ Θεοῦ, συναντήσης μπροστά
σου τήν ἀνελέητη κρίσι Του.
Νά φεύγουμε μακριά ἀπό ἀνθρώπους τῆς ἀπωλείας καί κακοποιούς καί νά
ἀρνούμεθα νά δεχθοῦμε τά λόγια τους· ἄς μένουμε ἄγρυπνοι γιά νά ξεκινήσουμε τήν
ἐπιτέλεσι τῶν καλῶν ἔργων.
Ὅποιος θέλει νά εὕρη τόν Θεό, ἀρνεῖται τόν ἑαυτό του, χωρίς νά λυπᾶται γι᾿
αὐτό καί βάζει ἔχθρα μεταξύ τοῦ ἑαυτοῦ του καί ὅλων αὐτῶν πού κάνουν μία
κοσμική ζωή. Μή περιφρονήσης αὐτές τίς προτροπές μου· μή κάθεσαι κοντά τους,
οὔτε νά συνομιλῆς ἄσχημα λόγια μ᾿ αὐτούς, οἱ ὁποῖοι δηλητηριάζουν τήν ψυχή καί
 28
τήν πετοῦν νά συντρίβεται ἀπό τούς κακούς λογισμούς καί τήν συχνή ἐνθύμησί τους.
Ἄνθρωπε, νά φοβᾶσαι τό δόλωμα μέ τό ἀγκίστρι καί ἄκουσέ με: Φῦγε μακριά ἀπ᾿
αὐτούς, γιά νά μή κατέβη πάλι ἡ ψυχή σου στόν ἄδη. Κυριάρχησε στούς λογισμούς
σου καί μήν τούς ἀφήνης νά σέ πλανήσουν ν᾿ ἀκούης τά μάταια τοῦ κόσμου. Μή
ἐπιστρέφης στά ὀπίσω, μήν εἶσαι ἀργός καί μήν αἰχμαλωτίζεσαι ἀπό τήν ἀκηδία, μή
δίνης ὕπνο στούς ὀφθαλμούς σου, οὔτε νά γλυκαίνεται ὁ λάρυγγά σου μέ τά γλυκά
ἐδέσματά τους μέχρις ὅτου, χωρίς νά δοκιμάσης, νά τρέξης γιά τήν σωτηρία σου
(ἅγιος Συμεών Νέος Θεολόγος).
Ἐάν ὁ Θεός ἦτο τόσο φοβερός βασανιστής γιά τίς ἁμαρτίες τῶν ἄλλων, τί θά
ὑποφέρουν γιά τίς ἁμαρτίες τους αὐτοί πού ἁμαρτάνουν μέ τήν δική τους θέλησι; Ἡ
ἁμαρτία πού δέν εἶναι θανάσιμη ἐδῶ, μετά τόν θάνατο θά εἶναι ἐκεῖ τό βάσανό μας.
Ἀγωνίσου νά μή πέσης στόν πειρασμό, ἀλλά ἐάν ἔπεσες, ἀπομακρύνσου
γρήγορα μέ τήν ἐξομολόγησι καί τήν μετάνοια! Δέν ὑπάρχει ἀσυγχώρητη ἁμαρτία,
παρά μόνο ἡ ἁμαρτία γιά τήν ὁποία δέν μετανόησε ὁ ἄνθρωπος. Τό νά πέσω εἶναι
φαινόμενο τῆς ἀδυναμίας μου, ἀλλά τό νά παραμείνω στήν ἁμαρτία εἶναι ἔργο τοῦ
διαβόλου καί εἶναι ἡ ὁλοσχερής ἀπωλειά μου. Τό νά ἐπιστρέψω ἀπό τήν ἁμαρτία
αὐτό εἶναι θεῖο καί ἅγιο καί σωτήριο ἔργο τοῦ Θεοῦ. Δέν στενοχωροῦμε τόν Θεό τόσο
γιά τήν ἁμαρτία πού ἐπράξαμε, ὅσο γιά τήν ἀδιαφορία μας γιά τήν διόρθωσι καί τήν
ἐπιστροφή μας (ἅγιος Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος).
Δέν πρέπει ν᾿ ἀναβάλλουμε τόν καιρό τῆς διορθώσεώς μας γιά τήν αὐριανή
ἡμέρα, διότι δέν γνωρίζουμε, ἐάν θά ζήσουμε αὔριο. Μή λέγης: «Σήμερα θ᾿ ἁμαρτήσω
καί αὔριο θά μετανοήσω». Καλλίτερα εἶναι νά μετανοοῦμε σήμερα, διότι τό αὔριο
ἀνήκει στά χέρια τοῦ Θεοῦ. Νά ξέρης ὅτι στήν ὥρα τοῦ θανάτου σου δέν θά ἔχης τήν
δύναμι νά κάνης τό καλό, ἐάν δέν τό ἔκαμες στήν διάρκεια τῆς ζωῆς σου.
Ἡ νηστεία εἶναι τό ὅπλο, ἡ προσευχή τό ἀπόρθητο τεῖχος καί τά δάκρυα τῆς
μετανοίας τό λουτρό τῆς ψυχῆς. Νά κλαῖμε, ἀδελφοί! Τά μάτια μας νά χύνουν
δάκρυα, πρίν νά φύγουμε ἀπ᾿ αὐτόν τό κόσμο στόν ἄλλον, ὅπου ἐκεῖ τά δάκρυά μας
καί τά σώματά μας δέν θά ἔχουν καμμία ἀξία. Ὅποιος δέν κλαίει ἐδῶ γιά τόν ἑαυτό
του, θά κλάψη ἐκεῖ, καί συνεπῶς, εἶναι ἀναγκαῖο νά κλαίγουμε, εἴτε ἐδῶ μέ τήν καλή
μας θέλησι, εἴτε ἐκεῖ ἐξ αἰτίας τῶν βασάνων τῆς κολάσεως. (Ἀββᾶς Ἀρσένιος).
Τά δάκρυα εἶναι τό σύμβολο τῆς μετανοίας, εἶναι ἀνεκτίμητα καί δέν χάνεται
ποτέ ἡ ἀξία τους. Εἶναι δῶρο τοῦ Θεοῦ σ᾿ αὐτόν πού ἐπιδιώκει μέ ταπείνωσι τήν
μετάνοια.
Ὅποιος θέλει νά λυτρωθῆ ἀπό τήν ἁμαρτία, λυτρώνεται διά τῶν στεναγμῶν
καί ὅποιος θέλει νά κάμη τά καλά ἔργα, ἄς τά ἐπιτύχη πάλι μέ τούς στεναγμούς.
(Ἀββᾶς Ποιμήν). Ὁ ὠφέλιμος στεναγμός εἶναι τοῦ ταπεινοῦ ἀνθρώπου, ὁ ὁποῖος
γνωρίζει καλλίτερα τόν ἑαυτό του· ὁ ὠφέλιμος στεναγμός ἀποδεικνύει μία ψυχική
κατάστασι μετανοίας, ταπεινώσεως καί εὐτελείας.
Στό Πατερικό τῶν Ὁσίων τοῦ Κιέβου διαβάζουμε γιά κάποιον, ὁ ὁποῖος
συγκέντρωνε τά δάκρυα, πρίν ἀπό τόν θάνατό του, μέσα σ᾿ ἕνα βάζο καί τά ἔδειχνε
στήν κρίσι πού ἔκανε γιά τόν ἑαυτό του. Ὁ ἄγγελός του τοῦ ὑπενθύμισε ὅτι ἔχει χύσει
καί ἄλλα πολλά δάκρυα, τά ὁποῖα δέν εἶναι συγκεντρωμένα σ᾿ αὐτό τό βάζο. Τότε
ἐπῆρε ὅλα τά δάκρυά του καί τά ἔχυσε ἐπάνω στό μνῆμα του, πού εἶχε ἑτοιμάσει γιά
 29
τόν ἑαυτό του, καί ἀμέσως τά δάκρυα αὐτά ἀνέβηκαν στόν οὐρανό σάν καπνός
θυμιάματος καί σάν σημεῖο τῆς μετανοίας του.
Ἀλλά ὑπάρχουν καί φυσικά δάκρυα, πού προέρχονται ἀπό πολλές αἰτίες καί
δέν ἀποτελοῦν ἀπαραιτήτως ἕνα σημεῖο γιά σωτηρία, δέν συμβάλλουν στήν σωτηρία,
διότι, ἐνίοτε αὐτός πού τά ἔχει ὑπερηφανεύται μ᾿ αὐτά. Δάκρυα ἀπελπισίας ἔχουν οἱ
ὑπερήφανοι ἄνθρωποι. Δέν ἀρκοῦν βέβαια τά πνευματικά δάκρυα γιά τήν σωτηρία.
Ἀπό κάποια ὡρισμένη ἡλικία τά δάκρυα σταματοῦν.
Ἰσοδύναμη μέ τά δάκρυα τῆς μετανοίας εἶναι ἡ συνείδησις. Τά δάκρυα πού
βλέπεις, ἐνίοτε μπερδεύεσαι νά ξεχωρίσης ἄν εἶναι ἀπό τόν Θεό ἤ ἀπό τήν
ὑπερηφάνεια. Γι᾿ αὐτό, τά ὠφέλιμα δάκρυα τά ξέρει μόνο ὁ Κύριος Ἰησοῦς Χριστός.
Μακάριος βέβαια εἶναι ἐκεῖνος ὁ ὁποῖος κλαίει πάντοτε γιά τίς ἁμαρτίες του. Ἡ
λύπη κατά Θεόν εἶναι καλλίτερη καί ὠφελιμώτερη ἀπό τήν χαρά τοῦ κόσμου. Ὅπως
ἡ κοσμική χαρά εἶναι ἀναμειγμένη μέ τήν λύπη, ἔτσι καί τά κατά Θεόν δάκρυα
βλαστάνουν μία παντοτεινή καί ἀνεκδιήγητη χαρά
Ἄς βιαζώμεθα νά σπέρνουμε δάκρυα μετανοίας, γιά νά θερίσουμε τήν χαρά
τῆς σωτηρίας. Ὁ Θεός γνωρίζει σίγουρα ὅλες τίς ἁμαρτίες μας, ἀλλά περιμένει τήν
στιγμή, ὅταν θά ἐμφανισθῆ τό κακό μπροστά μας, θά τό ὁμολογήσουμε ἐνώπιόν Του
καί θά ζητήσουμε συγχώρησι; Μόνο σέ μία τέτοια περίπτωσι ὁ Θεός μᾶς ἀναγγέλλει
τήν συγχώρησι τῶν ἁμαρτιῶν μας, μέσῳ τοῦ ἱερέως.
Ἡ ἁμαρτία περνᾶ μέσα ἀπό ἄνομες ἀπολαύσεις, πού διώχνονται μέ τήν
προσευχή. Τό Μυστήριο τῆς Μετανοίας εἶναι τό λουτρό, στό ὁποῖο ὁ ἁμαρτωλός
καθαρίζεται ἀπό τήν ἁμαρτία του γιά νά μπῆ ἕτοιμος στόν οὐρανό.
Στό βιβλίο τῆς ζωῆς μας εὑρίσκονται πολλές σκοτεινές σελίδες. Αὐτές οἱ
σελίδες πρέπει νά ξεπλυθοῦν μέ τά δάκρυα τῆς μετανοίας. Ἡ ἁμαρτία ἐπικάθεται
ἐπάνω μας σάν μία μαύρη κηλίδα, τήν ὁποία ἐμεῖς δέν ἠμποροῦμε νά πλύνουμε, οὔτε
μέ χίλιες πηγές, παρά μόνο μέ τά δάκρυα καί τήν μετάνοιά μας. Ὅποιος θέλει νά
καθαρισθῆ ἀπό τήν ἁμαρτία του, καθαρίζεται μέ τά δάκρυα.
Ἐάν θαυμάζης πῶς ὁ Χριστός εὑρίσκεται καί προσφέρεται ὁλόκληρος στούς
πιστούς, εἴτε μέ τό μικρότερο τεμάχιο τοῦ Σώματός Του, εἴτε μέ τό μεγαλύτερο,
ἀπορεῖς μέ τό γεγονός ὅτι ἡ φωνή μου, ἡ ὁποία εἶναι μία, τόσο στό στόμα μου, ὅσο καί
στά αὐτιά μου, αὐτή πάλι τό ἴδιο, δέν εἶναι παρά μία μόνο φωνή.
Ζῆσε χωρίς νά περιφρονῆς τούς ἄλλους ἀδελφούς σου καί κράτησε μόνιμα
στόν νοῦ σου τήν ὥρα τοῦ θανάτου σου. Ἀγωνίσου νά ζῆς μέ τέτοιο τρόπο, ὥστε στήν
ὥρα τοῦ θανάτου σου νά ἔχης περισσότερη χαρά, παρά λύπη. Ἀγάπα τόν θάνατο σάν
φίλο σου, ὁ ὁποῖος θά σέ ὁδογήση στόν Χριστό.
Εἶναι κακό ν᾿ ἀπομακρύνεσαι ἀπό τήν Θεία Κοινωνία, ἀλλά μεγαλύτερο κακό
εἶναι νά πλησιάζης ἀδιόρθωτος.
Γυμνός εἰσῆλθες στόν κόσμο. Ὤ....μακάρι ἀπ᾿ αὐτή τόν κόσμο νά ἐξέλθης καί
γυμνός ἀπό ἁμαρτίες!
Σκέψου ὅτι σήμερα θά ἀποθάνης ἤ αὔριο καί ὁποιαδήποτε ματαιότητα θά
ἐξαφανισθῆ ἀπό τήν καρδιά σου. Ὅ,τι κάνεις, νά τό κάνης σάν νά περνᾶς ἐκείνη τήν
στιγμή στήν αἰωνιότητα, στήν κρίσι τοῦ Θεοῦ. Ὅποιου χριστιανοῦ ἡ ζωή εἶναι
παράνομη καί ἀμετανότητη δέν θά χαρῆ τήν ἡμέρα τῆς ἀναστάσεως, ἀλλά θά
περάση στό ἀτελεύτητο σκοτάδι.
 30

Περί ἐξομολογήσεως
Στήν ἐξομολόγησι δέν πρέπει νά λέγης γιά ἐκεῖνα τ᾿ ἁμαρτήματα γιά τά ὁποῖα
μετενόησες προηγουμένως καί τά ἐξωμολογήθηκες καί δέν τά ἐπανέλαβες πλέον.
Ἀλλιῶς αὐτό θά ἐσήμαινε ὅτι δέν ἔχεις ἐμπιστοσύνη στήν δύναμι τοῦ τελεσθέντος
Μυστηρίου διά τῆς ἐξομολογήσεως. Δέν πρέπει νά μνημονεύης τό πρόσωπο μέ τό
ὁποῖο ἤσουν τήν στιγμή διαπράξεως τῆς ἁμαρτίας, διότι πρέπει μόνο τόν ἑαυτό σου
νά καταδικάζης. Οἱ Ἅγιοι Πατέρες δέν ἐπιτρέπουν στούς χριστιανούς νά λέγουν τίς
ἁμαρτίες τους μέ ὅλες τίς λεπτομέρειες, ἀλλά νά τίς ὁμολογοῦν γενικά, διότι ὑπάρχει
κίνδυνος νά δοθῆ ἀφορμή νά σκανδαλισθῆ ἡ ψυχή σου, ἀκόμη καί τοῦ Πνευματικοῦ
σου.
Ἦλθες νά ἐξομολογηθῆς κι ὅμως δέν μετανοεῖς γιά τήν ἁμαρτία σου, ἐπειδή
δέν γνωρίζεις νά μετανοῆς, ὅπως πρέπει, δηλαδή νά ἐνθυμῆσαι τήν ἁμαρτία σου μέ
ἀποστροφή καί περιφρόνησι.
Ἀράδιασες στήν ἐξομολόγησι ὅλες τίς λεπτομέρειες, ἐνῶ τά σπουδαιότερα τά
ἀπέκρυψες. Δέν ἐξωμολογήθηκες τά βαρειά σου ἁμαρτήματα, δέν τά ἀνεγνώρισες
καί δέν ἐσημείωσες ὅτι:
-Δέν ἀγαπᾶς τόν Θεό.
-ὅτι μισεῖς τόν πλησίον σου,
-ὅτι δέν πιστεύεις σ᾿ αὐτά πού λέγει ὁ λόγος τοῦ Θεοῦ.
-ὅτι εἶσαι γεμᾶτος ἀπό ὑπερηφάνεια καί κενοδοξία. Μ᾿ αὐτά τά τέσσερα
ἁμαρτήματα ἐπιτρέπεις νά μπαίνουν μέσα σου ἡ κακία πού προκαλεῖ τήν
πνευματική σου διαφθορά. Οὐσιαστικά εἶναι οἱ πρωταρχικές ρίζες ἀπό τίς ὁποῖες
βλαστάνουν ὅλα τά βλαστάρια γιά τήν πτῶσι μας στίς ἁμαρτίες.

Ρίχνοντας μιά ματιά μέ πολλή προσοχή μέσα στήν ψυχή μου καί
παρατηρῶντας τήν ἐσωτερική πορεία της διεπίστωσα ἐμπειρικά ὅτι δέν ἀγαπῶ τόν
Θεό, δέν ἔχω ἀγάπη γιά τόν πλησίον, δέν πιστεύω σέ τίποτε ἀπ᾿ αὐτά πού γνωρίζω
γιά τήν θρησκεία καί εἶμαι πλήρης ἀπό ὑπερηφάνεια καί φιλαυτία. Ὅλα αὐτά
ὑπάρχουν πράγματι σέ μένα, μετά ἀπό μία λεπτομερῆ ἐξέτασι πού ἔκανα ἐπάνω στά
αἰσθήματά μου καί στά ἔργα μου.
Δέν ἀγαπῶ τόν Θεό, διότι δέν ἐκπληρώνω τίς ἐντολές Του.

Ὅταν ἀπουσιάζει ὁ πνευματικός μας διδάσκαλος καί Πατέρας, εἴθε νά ἔχουμε

τήν μορφή του στόν νοῦ μας καί γιά κάθε τι τό ὁποῖον γνωρίζουμε ὅτι τό ἀηδιάζει, νά
προσπαθοῦμε κι ἐμεῖς νά μή τό κάνουμε: εἴτε εἶναι λογισμοί, εἴτε λόγια, εἴτε ἔργα,
εἴτε τροφές, εἴτε ὕπνος, εἴτε ὅ,τιδήποτε ἄλλο· ἀπ᾿ ὅλα αὐτά νά ἀπέχουμε. Τότε
γνωρίζουμε ἀληθινά ποιός εἶναι ὁ βαθμός τῆς ὑπακοῆς μας. Μόνο τά ἄμυαλα παιδιά
χαίρονται ὅταν ἀπουσιάζει ὁ διδάσκαλός τους.
Αὐτός πού ἀποκαλύπτει στόν πατέρα του τά φίδια τῶν πειρασμῶν, αὐτός
ἀποδεικνύει τήν ἀληθινή του πίστι, ἐνῶ αὐτός πού τά κρύβει, ἀκολουθεῖ τόν δρόμο
τῆς ἀπωλείας του.
Μήν ἀργοπορῆς νά ὁμολογήσης τίς ἁμαρτίες σου μέ τρόπο ταπεινό, στόν
Πνευματικό σου, σάν ἐνώπιον τοῦ Θεοῦ. Διότι Αὐτός εἶναι ὁ βοηθός σου. Διότι εἶδα
 31
ἁμαρτωλούς, οἱ ὁποῖοι μέ θλιβερή ὄψι, μέ ἐξομολόγησι ταπεινή καί μέ προσευχή
ἐγλύκαναν τήν αὐστηρότητα τοῦ κριτοῦ καί ἡ ὀργή του μετεστράφη σέ εὐσπλαγχνία.
Γι᾿ αὐτό καί ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Βαπτιστής πρῶτα ζητοῦσε τήν ἐξαγόρευσι καί
κατόπιν ἔκαναν τό βάπτισμα αὐτοί πού ἤρχοντο, τό ὁποῖον δέν ἦτο γιά τήν σωτηρία
τους, ἀλλά γιά τήν μετάνοιά τους.

Περί προσευχῆς
Ἡ προσευχή εἶναι τό πρῶτο καθῆκον τοῦ χριστιανοῦ τό ὁποῖον πρέπει νά
ἐκπληρώνη. «Τοῖς πᾶσι χρόνος καί καιρός παντί πράγματι ὑπό τόν οὐρανόν»
(Ἐκκλησ. 3,1). Ἀλλά πῶς νά μήν εἶναι χρόνος γιά προσευχή, ἀφοῦ εἶναι τό πρῶτο
ἔργο πού πρέπει νά γίνεται κάτω ἐδῶ στήν γῆ;
Ἐάν ὑπάρχη χρόνος γιά διασκέδασι, μπορεῖς νά διαμαρτύρεσαι ὅτι δέν ὑπάρχη
πλέον χρόνος γιά προσευχή;
Μόνον αὐτός πού δέν θέλει νά προσεύχεται, δέν εὑρίσκει χρόνο γιά προσευχή.
Ὅσο καί νά εἶσαι ἀπησχολημένος, ὅσο καί νά εἶναι δύσκολη ἡ ἐργασία σου, μέ τήν
ὁποία ἀποκτᾶς τήν τροφή τῆς ζωῆς σου, δέν εἶσαι σέ θέσι νά προσθέσης δίπλα στό
ἐργατικό σου ὡράριο τίς πρῶτες ὥρες τῆς ἡμέρας καί τῆς νυκτός γιά τήν συνομιλία
σου μέ τόν Θεό, μέσῳ τῆς προσευχῆς;
Ἐάν εἶναι δυνατόν, ἀκόμη καί στόν καιρό τῆς ἐργασίας σου, μήν ἀφήνης τήν
προσευχή! Ἕνας ἀσκητής λέγει ὅτι τό ἔργο νά γίνεται μέ τά χέρια καί ἡ προσευχή μέ
τό στόμα.
Ἡ προσευχή εἶναι τό πρῶτο δῶρο τοῦ Θεοῦ, ἀπό τό ὁποῖο ἀποκτοῦνται ὅλα τά
ἄλλα δῶρα.
Ὅπως ἕνας ἐπαίτης γιά νά δεχθῆ ἐλεημοσύνη, πρέπει νά ἐκτείνη τό χέρι του,
ὅπως ἕνα νήπιο γιά νά δεχθῆ τήν τροφή του πρέπει ν᾿ ἀνοίξη τό στόμα του,
παρομοίως πρέπει καί ὁ ἄνθρωπος νά ἀνοιχθῆ πρός τόν Θεό γιά νά λάβη τό δῶρο
Του. Πρέπει νά ἔχη ψυχή ἀνοικτή γιά νά λάβη τά χαρίσματα τοῦ Θεοῦ.
Ἡ προσευχή εἶναι τό ἀνοικτό χέρι γιά τήν παραλαβή τῶν δωρεῶν τοῦ Θεοῦ,
εἶναι τό ἀνοικτό στόμα γιά τήν γεῦσι τῆς οὐράνιας τροφῆς. Ἡ προσευχή ὁμοιάζει μέ
τό χρυσό κλειδί μέ τό ὁποῖο ἀνοίγονται ὅλοι οἱ θησαυροί τῶν οὐρανίων ἀγαθῶν.
Ἡ προσευχή ἀνέρχεται καί ἡ εὐλογία τοῦ Θεοῦ κατέρχεται στόν ἄνθρωπο.
Χωρίς προσευχή, ἡ πνευματική μας ζωή πεινᾶ, διψᾶ καί πεθαίνει.
Ὅποιος θέλει νά γίνη εἰσακουστός ἀπό τόν Θεό στήν προσευχή του, πρέπει νά
ὑπακούση τόν Θεό διά τῶν ἐντολῶν Του.
Δέξου τόν Νομοδότην Θεόν καί Αὐτός θά δεχθῆ ἐσένα, ὅταν προσεύχεσαι. Δέν
γίνεται, ὅταν ὁ ἄνθρωπος ὑπακούει στόν Θεό, ὁ Θεός νά μήν τόν ἀκούη, διότι ὁ Θεός
δέν εἶναι μακριά ἀπό τόν ἄνθρωπο. Ἡ ὑπακοή ἀκολουθεῖ τήν ὑπακοή. Ἐάν κάποιος
ὑπακούη στόν Θεό καί ὁ Θεός τόν ὑπακούει (Ἀββᾶς Μωϋσῆς).
Βάδιζε τόν δρόμο πού πηγαίνει πρός τόν Θεό κι αὐτός ὁ δρόμος θά σέ φέρη
στήν θεία σοφία. Ἡ ὁδός πρός τόν Θεό εἶναι γνωστή: Ταπεινοί στοχασμοί, προσευχή
καί πίστις.
Ὅλες οἱ γνώσεις μας εἶναι ἀνώφελες, ἐάν δέν γνωρίσουμε τόν Ἰησοῦ Χριστό. Ἡ
ψυχή ἡ ὁποία μένει σάν ξένη μακριά ἀπό τόν Θεό, τήν Πηγή τῆς Ζωῆς, τήν Ἀρχή
παντός ἀγαθοῦ, ματαίως ὀνειρεύεται ὅτι προοδεύει καί πηγαίνει μπροστά.
 32
Προσευχήσου στόν Θεό καί, ὅταν Τόν βλέπεις, σέ βλέπει καί ἐκεῖνος.
Γιατί οἱ χριστιανοί τήν ὥρα τῆς προσευχῆς τους κλείνουν τά μάτια; Διότι
στέκονται ἐνώπιον τοῦ φωτεινωτάτου Προσώπου τῆς ἀνωτάτης θεανδρικῆς
Ὑπάρξεως. Νά σκέπτεσαι μέ ποιόν συζητῆς γιά νά μή σοῦ λογισθῆ ἡ προσευχή σάν
ἁμαρτία.
Αὐτός πού προσεύχεται μόνο μέ τό στόμα, προσεύχεται στόν ἀέρα καί ὄχι στόν
Θεό. Ἡ μνήμη τοῦ Θεοῦ πρέπει νά κατευθύνεται στόν καρδιά καί ὄχι μόνο στά λόγια.
Ἡ προσευχή πού ἐπιτελεῖται μέ ἀμέλεια καί ὀκνηρία εἶναι μία κενή συνομιλία. Ἀφοῦ
ἐσύ ὁ ἴδιος δέν ἀκοῦς τήν προσευχή σου, πῶς θέλεις νά τήν ἀκούση ὁ Θεός;
Πρέπει νά καθαρίσουμε πρῶτα τόν ἑαυτό μας καί μετά νά σταθοῦμε σέ
συνομιλία μέ τόν Καθαρώτατο Ἰησοῦ Χριστό μας (ἅγιος Γρηγόριος ὁ Θεολόγος).
Μόνο μία καθαρή ψυχή ἀναπέμει καθαρή προσευχή πρός τόν Θεό (Ἀββᾶς
Ἠσαΐας).
Ὅπως θέλουμε νά εἴμεθα στόν καιρό τῆς προσευχῆς, ἔτσι πρέπει νά εἴμεθα καί
πρίν ἀπό τήν προσευχή. Μακάριος εἶναι ἐκεῖνος, ὁ ὁποῖος ταπεινώνει τόν ἑαυτό του
σέ ὅλα, διότι αὐτός θά ὑψωθῆ.

Γιά τήν σπουδαιότητα τής προσευχῆς

Ὅταν τό πρωΐ σηκώνεσαι ἀπό τόν ὕπνο, σκέψου ὅτι σάν Θεός σοῦ δίνει τήν
ἡμέρα, τήν ὁποία δέν ἤσουν σίγουρος ὅτι θά σοῦ τήν δώση. Ξεχώρισε μία, τήν πρώτη
πρωϊνή ὥρα ἤ ἔστω ἕνα τέταρτο τῆς ὥρας ἀπό τήν ἡμέρα πού σοῦ δόθηκε καί
πρόσφερε αὐτή τήν ὥρα θυσία στόν Θεό μέ μία εὐχαριστιακή καί ἱκετευτική
προσευχή. Ὅσο πιό ἐπιμελῶς θά κάνης αὐτό τό ἔργο, τόσο περισσότερο θά ἁγιάζης
τήν ἡμέρα σου, τόσο δυνατώτερα θά ἀνθίστασαι στούς πειρασμούς, πού θά σοῦ
ἔρχωνται στήν καθημερινή σου ζωή.
Ἐπίσης, ὅταν πηγαίνης γιά ὕπνο, σκέψου ὅτι ὁ Θεός σοῦ χαρίζει αὐτή τήν
ἀνάπαυσι ἀπό τούς κόπους σου. Ἀφιέρωσε στόν Θεό μία καθαρή καί ταπεινή
προσευχή. Ἡ εὐωδία της θά δέρη κοντά τόν ἄγγελό σου γιά νά σέ φυλάξη.
Ἡ πρωϊνή προσευχή γιά τόν ἄνθρωπο εἶναι ὅπως ἀκριβῶς ἡ προωϊνή δροσιά
στά φυτά. Ὅποιος προσεύχεται στόν Θεό τό πρωΐ, μέ τήν πρέπουσα προσοχή καί
εὐλάβεια, εἶναι εὐτυχισμένος καί εἰρηνικός ὅλη τήν ὑπόλοιπη ἡμέρα. Ὁ νοῦς εἶναι
ἀπησχολημένος ὅλη τήν ἡμέρα μ᾿ αὐτό πού ἔζησε τό πρωΐ στήν προσευχή του, σάν
μία πέτρα τοῦ μύλου, ἡ ὁποία ἀλέθει τό ὑπόλοιπον τῆς ἡμέρας σιτάρι.
Ἄς προσπαθοῦμε νά βάζουμε πάντοτε τό πρωΐ σιτάρι, γιά νά μή ἀλέση ὁ
ἐχθρός ἦρα. Ὅταν περνᾶμε τήν ἡμέρα μας, ἔτσι ὅπως εἶπα ν᾿ ἀρχίζουμε τό πρωΐ, ἔτσι
θά φθάσουμε καί στήν αἰώνια ἡμέρα τοῦ φωτός καί ὄχι στήν αἰωνιότητα τοῦ σκότους.
Ἀγωνίσου, ἀνάμεσα στίς ἀπασχολήσεις σου, νά εὑρίσκης ἔστω καί λίγα λεπτά
γιά νά ἐπιστρέψης μέ τόν νοῦ σου διά τῆς προσευχῆς σου, πλήρης εὐλαβείας πρός
Ἐκεῖνον, ὁ Ὁποῖος εὐλογεῖ τήν τιμημένη ἐργασία μας καί δίνει ἐπιτυχίες στά καλά
μας ἔργα.
Ἡ ἐργασία καί ἡ προσευχή εἶναι πολύ ἀναγκαία καί ὠφέλιμη στήν ζωή μας,
τήν ὁποία μᾶς δίνει ὁ Θεός κάθε ἡμέρα λέγοντάς μας: «Προσεύχου καί ἐργάζου»!
Ἰδού ὁ χρυσός κανόνας πού ἀγκαλιάζει ὅλη τήν σοφία τῆς ἐπιγείου ζωῆς.
 33
Ἐσύ δέν εἶσαι πλασμένος γιά τήν γῆ, ἀλλά γιά τόν οὐρανό. Μετά τούς κόπους
καί τίς φροντίδες τῆς ζωῆς, ὑψώσου μέ τόν νοῦ καί τήν καρδιά καί ἄφησε ἐνώπιον τοῦ
Θεοῦ τήν ψυχή σου σέ προσευχή καί εὐχαριστία. Προσεύχου! Αὐτό εἶναι τό καθῆκον
σου, ἡ δόξα σου,
ἡ εὐτυχία σου. Ἀπό τήν ἐργασία πέρασε στήν προσευχή κι ἀπό τήν προσευχή στήν
ἐργασία! Προσεύχου καί ἐργάζου!
Ν᾿ ἀρχίζη καί νά τελειώνη ἡ ἡμέρα σου μέ τόν Θεό. Ὅταν πηγαίνης γιά ὕπνο,
νά ἐνθυμῆσαι τόν θάνατο, τοῦ ὁποίου σύμβολο εἶναι ὁ ὕπνος. Ἐνθυμοῦ τά
περασμένα σου καί ἔλπιζε στόν Κύριο γιά τά μέλλοντα. Καί ἀπό τά παρόντα νά
ὠφελῆσαι.

Περί τῆς προσευχῆς: «Κύριε Ἰησοῦ Χριστέ...»

Ἡ προσευχή: «Κύριε Ἰησοῦ Χριστέ, Υἱέ τοῦ Θεοῦ ἐλέησόν με, τόν ἁμαρτωλόν»,
χωρίζεται σέ δύο μέρη: Πρῶτο μέρος εἶναι τό: «Κύριε Ἰησοῦ Χριστέ, Υἱέ τοῦ Θεοῦ».
Αὐτό μᾶς φέρει τόν νοῦ στήν ἱστορία τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ, ἐνῶ οἱ Ἅγιοι Πατέρες λέγουν
ὅτι: μέ τά λόγια αὐτά συνοψίζεται ὁλόκληρο τό Εὐαγγέλιο. Τό δεύτερο μέρος:
«ἐλέησόν με, τόν ἁμαρτωλόν», παρουσιάζει τήν ἱστορία τῆς ἀδυναμίας καί
ἁμαρτωλότητός μας.
Ὁ ἅγιος Μακάριος λέγει: «Νά προσεύχεσαι ὁπωσδήποτε, ἀλλά νά προσεύχεσαι
συχνά. Γιά νά προσεύχεσαι ἀληθινά αὐτό εἶναι ἔργο τοῦ Ἁγίου Πνεύματος». Ὁ ἅγιος
Ἰωάννης τῆς Κλίμακος λέγει: «ὅταν σκοτίζεται ὁ νοῦς σου μέ ἀκάθαρτες σκέψεις, νά
νικᾶς τούς ἐχθρούς σου μέ τό ὄνομα τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ, ἐπαναλαμβάνοντάς το πολύ
συχνά. Δυνατώτερο ὅπλο καί πλέον νικηφόρο δέν θά εὕρης πουθενά οὔτε στόν
οὐρανό, οὔτε στήν γῆ».
Προσευχήσου μέ βάθος καί σκέψου κατόπιν τί θέλεις ἀπό τά πνευματικά ἔργα
καί οἱ σκέψεις σου νά εἶναι καθαρές. Προσευχήσου μέ δύναμι καί κάνε αὐτά τά
πνευματικά ἔργα πού θέλεις κι αὐτά θά εἶναι εὐάρεστα στόν Θεό καί σέ σένα
ψυχωφελῆ καί σωτήρια. Προσευχήσου θερμά καί μή φοβᾶσαι τίποτε, μή τρομάζης
στίς δοκιμασίες, μή ἀπορῆς γιά τίς συκοφαντίες, διότι ἡ προσευχή θά τά παραμερίση
ὅλα. Προσευχήσου μέ δύναμι καί ἐλπίδα, προσευχήσου πάντοτε καί μήν ἀνησυχῆς
γιά τίποτε, νά εἶσαι χαρούμενος καί εἰρηνικός στό πνεῦμα, διότι ἡ προσευχή σου θά
σέ κάνη σοφό!
Ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος λέγει: «Ἡ προσευχή μέ καθαρίζει ἀμέσως». Ὁ
ἅγιος Μᾶρκος ὁ Ἀσκητής λέγει: «Ἄς προσευχώμεθα μέ ὁποιονδήποτε τρόπο ταιριάζει
στόν χαρακτῆρα μας, ἀλλά γιά νά προσευχώμεθα καθαρά, αὐτό εἶναι οὐράνιο δῶρο».
Ἐάν θέλετε νά ἔχετε ὑπομονή στίς δοκιμασίες, νά γνωρίζετε ὅτι θά ἔχετε καί
τό Ἅγιο Πνεῦμα μαζί σας. Ἐάν θά ἔχετε τήν δύναμι νά λέγετε «εὐχαριστῶ» στίς
δοκιμασίες, τότε τό Ἅγιο Πνεῦμα λάμπει ἐπάνω σας.
 34

Γιά τίς βαθμίδες τῆς προσευχῆς

Στήν ἀρχή νά λέγης:
1. Τήν προσευχή μέ κομποσχοίνι.
Τό ἀποτέλεσμα: Μετά ἀπό καιρό ἡ προσευχή γίνεται ἀπό μόνη της. Οἱ σκέψεις
ὅλες ἐνισχύθηκαν μέ τήν παρουσία τοῦ Κυρίου Ἰησοῦ Χριστοῦ, στό Ὄνομα τοῦ
Ὁποίου εἴμεθα βαπτισμένοι. Ὁ χωρισμός ἀπό τά πάθη εἶναι καρπός ἀδιακόπου
προσευχῆς. Τότε θά εἶσαι σέ μία κατάστασι, πού εἶναι ἡ δεύτερη βαθμίδα τῆς
προσευχῆς.
2. Κατόπιν ἡ προσευχή ἀρχίζει νά λέγεται μόνη της χωρίς νά μετρᾶς τήν εὐχή
μέ τό κομποσχοίνι.
3. Ἡ τρίτη βαθμίς εἶναι ὅταν ἀρνήθηκες ὅλους τούς λογισμούς σου. Αὐτός ὁ
Ἰησοῦς Χριστός τότε ὁμιλεῖ μέ τό στόμα σου. Ὅταν οἱ λογισμοί καί τά λόγια σου, ὁ
νοῦς καί τά αἰσθήματά σου χρησιμοποιοῦνται ἀπό τόν Ἴδιον τόν Κύριο μας Ἰησοῦ
Χριστό· Αὐτός ὁμιλεῖ διά τοῦ στόματός σου.
Ὁ Ἀπόστολος Παῦλος λέγει: Νά ἔχης τήν αἴσθησι καί τόν νοῦ τοῦ Κυρίου μας
Ἰησοῦ Χριστοῦ (Φιλιπ.2,1-5).

Γιά τίς δαιμονικές πλάνες καί τά οὐράνια ὁράματα

Δέν φθάνεις στήν ἀδιάκοπη προσευχή, ὅσο καιρό εἶσαι ἐμπαθής, ἀλλά
φθάνης στόν κίνδυνο νά βλέπης φαντασίες, παραισθήσεις, ἀκόμη καί ὅταν εἶσαι
ἄγρυπνος. Ὅταν ἀνακατεύεται ἡ προσευχή μέ τά πάθη, νικοῦν τά πάθη μέ τίς κάθε
εἴδους φαντασίες. Μερικοί, λέγουν, ὅτι βλέπουν τόν Κύριο Ἰησοῦ Χριστό σάν ἕνα
νεαρό μέ τόν ὁποῖον κάνουν ἔρωτα, ἄλλοι σάν ἕνα παιδί, τό ὁποῖο σφίγγουν στήν
ἀγκαλιά τους· κι αὐτά εἶναι καρπός τῆς ἐμπαθείας τους. Μέ τίς ἀπάτες αὐτές ὁ
ἄνθρωπος φθάνει μέχρι τήν τρέλλα. Αὐτός πού εἶναι ἀσθενής ψυχικά, ἠμπορεῖς νά
τόν βοηθήσης, ἐάν ἔχη συνείδησι τῆς ἀσθενείας του.
Μέχρις ὅτου ἀκόμη τά πάθη δέν ἀπεχώρησαν, δέν ὑπάρχει ἀκατάπαυστη
προσευχή, διότι ὁ σατανᾶς σέ συλλαμβάνει σέ δαιμονικές παγίδες, ἀντί τῶν θείων
ὁραμάτων. Πρῶτα πρέπει νά ἐπιτευχθῆ ἡ κάθαρσις ἀπό τά πάθη. Πῶς; Πρέπει ν᾿
ἀρνηθῆς τήν φιλαυτία σου, τήν ἀγάπη πρός τά σαρκικά ἁμαρτήματα καί σημεῖα
αὐτῆς τῆς ἀγάπης, ἀνάμεσα στά ἄλλα εἶναι καί αὐτά: ἡ κατάκρισις, ὁ γογγυσμός, τά
παράπονα.
Ὑπάρχουν δύο φάσεις ἀγωνισμάτων:
1. Ἡ ἀσκητική φάσις, πού εἶναι ἡ προσπάθεια ἐκ μέρους τοῦ ἀνθρώπου νά
καθαρισθῆ ἀπό τά πάθη του, καί
2. ἡ δεύτερη φάσις, μετά ἀπ᾿ αὐτή τήν νίκη, ἡ ὁποία χαρακτηρίζεται ἀπό τά
χαρίσματα τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, τό Ὁποῖο ὑψώνει τόν νοῦ στήν κατάστασι τῆς
φωτεινῆς πίστεως. Οἱ Ἅγιοι ἔκαναν φοβερές ἀσκήσεις καί ἔφθασαν στήν κατάστασι
τοῦ Ἀδάμ, πρό τῆς πτώσεώς του, ὅπου τά ἄγρια ζῶα μέ τήν παρουσία τους
συμπεριφέροντο μέ ἠμερότητα. Σάν σύγχρονο παράδειγμα ἔχουμε τόν Ἅγιο
Σεραφείμ τοῦ Σάρωφ, πλησίον τοῦ ὁποίου ἤρχοντο τά ἄγρια ζῶα καί ἐστέκοντο μέ
παραότητα. Οἱ Ἅγιοι ἀγαποῦν ὅλη τήν φύσι τοῦ Θεοῦ.
 35
Ἡ ἀσκητική φάσις περιέχει ἀγῶνες, ἐνῶ ἡ δεύτερη φάσις εἶναι μυστική καί
χαρακτηρίζεται ἀπό τήν κάθοδο τῶν χαρισμάτων τοῦ Ἁγίου Πνεύματος.
Ἀπάρνησις τοῦ κόσμου σημαίνει ἀπάρνησις τῶν παθῶν τοῦ κόσμου καί ὄχι τοῦ
κόσμου πού εἶναι δημιούργημα τοῦ Θεοῦ. Μέσα στόν κόσμο εὑρίσκονται ἄνθρωποι
τοῦ Θεοῦ καί ἄνθρωποι τοῦ κόσμου.

Περί σιωπῆς
Πρέπει νά μάθουμε πρῶτα νά σιωποῦμε: «ὅποιος δέν ξέρει νά σιωπᾶ, δέν ξέρει
οὔτε νά ὁμιλῆ».
Ὁ λόγος γιά τόν ὁποῖον πρέπει νά διακόψης τήν σιωπή πρέπει νά εἶναι πολύ
οἰκοδομητικός γιά τήν ψυχή. Μόνον ἡ πνευματική συνομιλία εἶναι ὠφέλιμη, ἐνῶ ἡ
σιωπή προτιμώτερη ἀπό ὅλα. Ἕνας καλός λόγος καί μόνο ὁ καλός ὁμοιάζει μέ τόν
ἄργυρο, ἐνῶ ἡ σιωπή ὁμοιάζει μέ τόν καθαρό χρυσό.
Κάθε τι τό ἄδικο, κάθε τί τό ψεύτικο, θά χαθῆ ἐνωρίτερα παρά ἀργότερα.
Μόνον ἡ ἀλήθεια δέν ἐξαφανίζεται ἀπό τόν χρόνο, μόνον ἡ ἀλήθεια περνᾶ
στόν αἰῶνα.
Πρέπει νά βλέπουμε τόν κόσμο σάν ἕνα μεγάλο κίνδυνο· μεταξύ τοῦ καλοῦ καί
τοῦ κακοῦ, μεταξύ ἀληθείας καί πλάνης, μεταξύ ὑπομονῆς καί ἐλπίδος.
Εἶναι καλλίτερο νά ὑποφέρης μία στενοχώρια γιά τήν ἀλήθεια, παρά νά λέγης
ἕνα ψέμμα. Ἕνας κακός λόγος, κάνει κακούς καί τούς καλούς, ἐνῶ ἕνας καλός λόγος
καί τούς κακούς τούς κάνει καλούς.
Ἡ γλῶσσα εἶναι ἕνα μικρό μέλος, ἀλλά προκαλεῖ πολλές καί μεγάλες
δυστυχίες. Αὐτή εἶναι περιφραγμένη μέ δύο φρουρούς, μέ τήν σειρά τῶν ὀδόντων καί
μέ τά χείλη, ἀλλά εἶναι πολύ εὔκολο γι᾿ αὐτήν νά ξεφεύγη τούς φρουρούς της καί νά
«τσακίζη κόκκαλα».
Σκέψου καλά, ἐάν ὁ λόγος πού λέγεις στόν κόσμο θά εἶναι γιά τό καλό σου καί
γιά τό καλό τῶν ἄλλων. Ὁ λόγος, ὅσο μικρός καί ἀσήμαντος κι ἄν φαίνεται, θά ζήση
μέχρι τήν Μέλλουσα Κρίσι τοῦ Θεοῦ, ὅπου θά ἀπολογηθῆ εἴτε ὑπέρ σοῦ, εἴτε
ἐναντίον σου.
Μήν ἀνοίγης τό στόμα σου νά γελάσης· αὐτό εἶναι σημεῖο μιᾶς
διασκορπισμένης καί ἀφρόντιστης ψυχῆς, πού εἶναι ξένη στόν φόβο τοῦ Θεοῦ.
Διάλεξε τήν σιωπή, ἡ ὁποία θά σέ προφυλάξη ἀπό πολλά κακά.
Ἐάν ἀκόμη ὁ ἄνθρωπος ἠμπορέση νά μάθη ὁλόκληρη τήν Ἁγία Γραφή καί
πάλι θά ἰσχύη τό χωρίο: «ἐκ τῶν λόγων σου θά δικαιωθῆς καί ἐκ τῶν λόγων σου θά
κατακριθῆς». Τότε θά ἀποφασίσης ὅτι εἶναι προτιμώτερο νά σιωπᾶς.
Ἡ σιωπή εἶναι καλή στόν κατάλληλο καιρό της. Ἀκόμη εἶναι ἡ μητέρα τῶν
σκέψεων τῆς σοφίας.
Οἱ συζητήσεις μας νά εἶναι τόσο φυσικές, ὥστε νά μή συνατήσουμε ἐξ αἰτίας
τους στήν ἄλλη ζωή τά αἰώνια βάσανα. Ὁποιοσδήποτε λόγος δέν στηρίζεται στό
ἔργο, δέν περνᾶ πέρα ἀπό τά αὐτιά, ἐνῶ, ὅταν στηρίζεται στό ἔργο, αὐτός δίνει ζωή
καί εἰσέρχεται μέχρι τήν καρδιά.
Μάθε νά συνομιλῆς πολύ μέ τόν ἑαυτό σου καί μέ τόν Θεό καί ὀλιγώτερο μέ
τούς ἀνθρώπους. Ὅσο ὀλιγώτερο ὁμιλεῖς μέ τούς ἀνθρώπους, τόσο περισσότερο θά
ὁμιλῆς μέ τόν Θεό. Κἄπου-κἄπου νά συνομιλῆς μαζί Του στήν καρδιά σου.
 36

Ἀπαγορεύσιμα λόγια
Ἡ λέξις «τρελλός» δέν εἶναι μία ἀπαγορεύσιμη λέξις. Ὅποιος ὅμως λέγει τόν
ἀδελφό του «ἀνόητον, τρελλόν» θά βασανίζεται στό πῦρ τῆς γεέννης. Γιατί; Ἐπειδή
ἁπλῶς καί μόνο ὁ ἐκσφενδονισμός αὐτοῦ τοῦ λόγου στό μάγουλο τοῦ ἄλλου
ἀνθρώπου «στραπατσάρει» τήν φυσιογνωμία τοῦ νοῦ του.
Εἶναι γνωστή ἡ ἐμπειρία πολλῶν ἀτόμων τά ὁποῖα ὠργάνωσαν κάποτε τήν
ἑπόμενη ψυχολογική συνωμοσία: Ἐξέλεξαν τό θῦμα καί παρουσιάσθηκαν στήν
σειρά, σέ ἀκανόνιστα χρονικά διαστηματα καί ἄρχισαν νά ξαφνιάζουν μέ τίς
ἐρωτήσεις τους τό θῦμα.
-Τί γίνεται μέ σένα, μήπως ἐσύ ἄλλαξες κάτι; Καί ἔφευγε. Ἐρχόταν ὁ ἑπόμενος:
-Τί ἔπαθες, ἀδελφέ, δέν βλέπεις καλά; Τί θά γίνη μέ σένα;
Ἔφευγε κι αὐτός. Ἄλλη φορά ὁ τρίτος τοῦ λέγει τόν μεγάλο θαυμασμό του ὅτι
τόν βρῆκε κἄπως ἀλλαγμένον καί πώς δέν εἶναι πλήρως καλά. Ὁ ἑπόμενος τόν βρῆκε
ὅτι ἦτο περίεργος στά μυαλά του. Ἔτσι καί οἱ ἄλλοι, μέχρι τόν τελευταῖο, ὁ ὁποῖος τόν
μετέφερε στό ψυχιατρεῖο γιά ψυχικές καί διανοητικές του διαταραχές. Καί τό
δυστυχισμένο θῦμα χάνοντας σταδιακά τήν ἡσυχία του καί μή γνωρίζοντας τήν
παγίδα, ἔφθασε στήν τρέλλα. Ἔπρεπε νά γίνη τό κακό καί κατόπιν ὅλοι αὐτοί ν᾿
ἀποκαλύψουν τήν συνομωσία. Τελικά, μέ μεγάλη δυσκολία ὁ ἄνθρωπος ἐπανεῦρε τό
μυαλό του. Μόλις κατώρθωσε νά γίνη πάλι διαυγής ὁ νοῦς, μετά τήν συστηματική
ἀπάτη πού ὑπέστη γιά νά ὑποστῆ τήν διαταραχή πού ἔπαθε.
Τό ψέμμα καί οἱ βαθμοί του, λέγονται εὔκολα γιά ἀστεῖο, ἀλλά ἐπιφέρει
μεγάλη ψυχική βλάβη στόν ἄνθρωπο. Ἡ ἐπόμενη ἐμπειρία θά μᾶς τό ἀποδείξη:
Εἴχαμε ὑπ᾿ ὄψιν μας ἕνα μαθητή. Τοῦ συνέβη κάποτε νά κοιμηθῆ τό ἀπόγευμα
περισσότερο. Ἦτο καί φθινόπωρο καί ἡ ἡμέρα νεφελώδης, ὁπότε σηκώθηκε τό βράδυ
στίς ἑπτά. Πῶς ἐπῆγε ὁ ὕπνος; Τόν ἐπήραμε μέ τήν εἰρωνεία. «Ἄϊντε γρήγορα στό
μάθημα. Ἄργησες».
-Ἀλλά, μοῦ φαίνεται ὅτι σκοτίνιασε ἔξω, εἶπε ἐκεῖνος.
-Ναί, ἀλλά εἶναι πρωΐ. Αὐτό πού βλέπεις εἶναι ἔκκλειψις ἡλίου.
Πιέσθηκε νά πιστεύση στήν ἀναφερθεῖσα αὐτή κατάστασι. Παίρνοντας κάτι
στό στόμα του, ἑτοιμάσθηκε νά ἀναχωρήση ἀπό τό σχολεῖο.
-Στάσου, Γκικοῦλε, εἶναι βράδυ.
-Καί γελᾶτε μέ μένα; Τούς εἶπε καί ἀνεχώρησε γρήγορα. Χρειάσθηκαν καί
ἄλλοι τρόποι γιά νά τοῦ ἀποδείξουν ὅτι εἶναι βράδυ καί ὄχι πρωΐ. Τότε εἶδα τήν
ταραγμένη καί ἀλλοπρόσαλλη κατάστασι στό πρόσωπο αὐτοῦ τοῦ παιδιοῦ.
Συνεπῶς, πρέπει νά εἴμεθα ἀνώτεροι ἀπό ἀστεῖα, ψέμματα καί λόγια
κοσμικῶν ἀνθρώπων: Οὔτε μέ τά λόγια μας νά τούς ἐπαινοῦμε πολύ, οὔτε νά τούς
κακολογοῦμε. Τά λόγια εἶναι ζωντανές ὑπάρξεις, ἱκανές νά κάνουν ἔργο γιά τό ὁποῖο
ἐστάλησαν. Καί ἐπειδή εἶναι ζωντανές ὑπάρξεις, ζωή ἀπό τήν ζωή ἐκείνου ὁ ὁποῖος
τά ἐδημιούργησε, αὐτά (λόγια) τόν συνοδεύουν μέχρι τήν Ἔσχατη Κρίσι, σάν παιδιά
του, μέ ὅλα τά κατορθώματά τους καί μέ ὅλες τίς συνέπειές τους. Ἡ ἐξομολόγησίς
τους μέ μετάνοια, μπορεῖ ν᾿ ἀλλάξη τήν κατάστασι. Τό μυστήριο τῆς μετανοίας εἶναι
μία εὐσπλαγχνική κρίσις· ὅ,τιδήποτε σταματᾶ ἐδῶ, δέν πηγαίνει πιό πέρα, στήν ἄλλη
 37
ζωή. Δέκα ἐντολές ἔχει ἡ σοφία: στίς ἐννέα νά σιωπᾶς καί στήν μία νά ὁμιλῆς καί
τότε μέ λίγα λόγια.

Ὀργή καί ὑπομονή

Μήν ὁμιλῆς τίποτε μέ ταραχή, διότι ἡ κακία δέν γεννᾶ τό καλό, ἀλλά νά
ὑπομείνης μέχρις ὅτου εἰρηνεύσης καί τότε νά ὁμιλήσης εἰρηνικά. Μήν ἀνέχεσαι ἡ
ὀργή νά ἐξυψώνεται πάνω ἀπό τόν τράχηλό σου. Ὅποιος δέν συγκρατεῖ τήν γλῶσσα
του στόν καιρό τῆς ὀργῆς, αὐτός δέν ἠμπορεῖ νά συγκρατήση κανένα πάθος.
Ἐμεῖς οἱ χριστιανοί γνωρίζουμε καλά λόγια τά ὁποῖα ἠμποροῦμε νά τά
χρησιμοποιήσουμε στόν νοῦ καί στήν καρδιά γιά νά ἀπαλλαγοῦμε ἀπό τήν ταραχή.
Ἀκούοντας τίς κατηγορίες σιωπηλά, μιμούμεθα τόν Κύριό μας Ἰησοῦ Χριστό.
Ἡ πραότης καί ἡ ὑπομονή ἔχουν μεγαλύτερη δύναμι ἀπό ὅ,τι ὁ θυμός καί τό
πεῖσμα. Ἡ φωτιά δέν μπορεῖ νά σβήση μέ τήν φωτιά, ἀλλά μέ τό νερό, οὔτε ἡ ὀργή
δέν νικᾶται μέ τήν ὀργή, ἀλλά μέ τήν πραότητα καί τήν πολλή ὑπομονή. Εἶναι
προτιμώτερο νά κόπτης τόν ἐρεθισμό σου μέ ἕνα χαμόγελο, παρά νά ὁρμᾶς σάν ἕνα
ἀγριεμένο θηρίο.
Ἐάν κάποιος σέ κατηγορήση μέ τήν μορφή κάποιας ἁμαρτίας, στήν ὁποία ἐσύ
δέν εἶσαι ἔνοχος, ταπεινώσου ἐνώπιον αὐτοῦ ὁ ὁποῖος σέ κατηγορεῖ καί θά
κληρονομήσης τόν στέφανο τῆς ἀφθαρσίας. Θά εἶσαι σοφός, ὅταν κλείνης τά
στόματα τῶν ἄλλων πού ὁμιλοῦν τό κακό μέ τήν σιωπή σου καί ὄχι μέ τήν ὀργή σου.
Νά μή θυμώνης καί νά μή ὀργίζεσαι παρά μόνο μέ τόν ἴδιο τόν ἑαυτό σου. Ἡ ὀργή καί
τό πεῖσμα εἶναι ἀνεξέλεγκτες δυνάμεις τῆς ψυχῆς.
Αὐτός πού ἀκούει ἀπό ἀγάπη τόν Θεό, πάντοτε ἐκλέγει τό ὠφέλιμο. Ὅπου
ὑπάρχει ἡ εἰρήνη, ἐκεῖ ὑπάρχει καί ὁ Θεός τῆς εἰρήνης.
Ἐκεῖνος ὁ ὁποῖος ἐνθυμεῖται πάντοτε τίς ἀδυναμίες καί τίς ἁμαρτίες του,
βλέπει παρακάτω ἀπ᾿ ὅλους τούς ἀνθρώπους, ὅσον ἀφορᾷ τήν φθορά τῆς ψυχῆς του.
Σ᾿ αὐτοῦ τήν ψυχή δέν ἀνάβει τό πάθος τοῦ θυμοῦ καί δέν ταράζεται ἐναντίον
ἄλλων.

Περί ὑπερηφανείας
Μή ὑπερηφανεύεσαι, ὦ ἄνθρωπε, σύ πού εἶσαι σκόνη καί στάκτη. Γιατί
ὑψώνεις τό μετωπό σου; Νά γνωρίζης ὅτι δέν εἶσαι τίποτε παρά μόνο χῶμα καί
στάκτη. Ἀπό τήν γῆ προῆλθες καί στήν γῆ γρήγορα θά ἐπιστρέψης. Φοβήσου καί
φῦγε ὄχι μόνο ἀπό τήν ὑπερηφάνεια, ἀλλά ἀπό κάθε τι τό ὁποῖον σέ ὁδηγῆ σ᾿ αὐτήν
καί προπαντός ἀπό τήν κενοδοξία. Ἡ ἀρχή τῆς ὑπερηφανείας εἶναι ἡ ἀρχή τῆς
κενοδοξίας. Αὐτός πού δέν αἰχμαλωτίσθηκε ἀπό τήν κενοδοξία, αὐτός δέν ἔπεσε στήν
παράλογη ὑπερηφάνεια, ἡ ὁποία εἶναι ἐχθρός ἐνώπιον τοῦ Θεοῦ.
Μή στέκεσαι μέ τόν λογισμό σου ὅτι εἶσαι ἀνώτερος τῶν ἄλλων, γιά νά μή
πέσης πολύ χαμηλά ἐνώπιον τοῦ Θεοῦ. Νά μή ἀνυψούμεθα ὁ ἕνας ἀπέναντι στόν
ἄλλον, διότι τό χῶμα θά μᾶς δεχθῆ ὅλους καί θά δώση στόν καθένα τόν ἴδιο χῶρο γιά
τό πτῶμα μας. Διότι στό ἔδαφος περπατᾶμε, στό ἔδαφος ζοῦμε καί στό ἔδαφος θά
γυρίσουμε. Ἠμποροῦμε νά ὑπερηφανευθοῦμε γιά κάτι τό ὁποῖον ἐμεῖς δέν τό ἔχουμε,
οὔτε ἀκόμη καί κάποιο εἶδος ἰδιοκτησίας μας, ἐκτός μόνον ἀπό τίς ἁμαρτίες καί
ἀδυναμίες μας; Ἡ ἀξία μας δέν ἔχει καμμία ἀξία καί εἶναι ἄξια μόνο γιά τά παρόντα
 38
καί τά αἰώνια βάσανα. Τί εἴμεθα ὅλοι ἐμεῖς, παρά σάν μερικούς ζητιάνους; Τί ἔχουμε
ἰδικό μας; Ἀλήθεια, τίποτε δέν ἔχουμε, ἐκτός ἀπό τίς ἁμαρτίες μας.
Μακάριος εἶναι ἐκεῖνος ὁ ὁποῖος ἔχει πρό ὀφθαλμῶν του, ἡμέρα καί νύκτα, τήν
ἔξοδο τῆς ψυχῆς του ἀπό τό σῶμα καί μισεῖ τήν ὑπερηφάνεια καί τό ψέμμα.
Δοξάσθηκε κάποιος στήν ἀποκάλυψι: «Λέγεις ἐξ αἰτίας τῆς ὑπερηφανείας σου
ὅτι εἶμαι πλούσιος εἰς ἀρετάς καί ἔχω πλουτίσει καί δέν μοῦ χρειάζεται τίποτε. Καί
δέν ἠξεύρεις ὅτι σύ εἶσαι πράγματι ὁ ταλαίπωρος καί ἐλεεινός καί πτωχός εἰς ἀρετήν
καί τυφλός, ὥστε νά μή βλέπης τήν πραγματικήν πνευματικήν σου κατάστασιν καί
γυμνός»! (Ἀποκ.3,17).
Εἶναι καλλίτερα νά εἶσαι ἕνας ταπεινός ἁμαρτωλός, παρά ἕνα δίκαιος
ὑπερήφανος. Μήν ὑψώνεσαι μέ τόν λογισμό σου στά ὕψη γιά νά μή πέσης στά βάθη.
Τό καλλίτερο εἶναι ν᾿ ἀναγνωρίζουμε τίς ἁμαρτίες μας μέ ταπείνωσι. Ὅλες οἱ
ἁμαρτίες μας εἶναι μισητές ἐνώπιον τοῦ Θεοῦ, ἀλλά ἡ πιό μισητή ἀπό ὅλες εἶναι ἡ
ὑπερηφάνεια.
Αὐτός πού ἀποκαλύπτει τά καλά του ἔργα καί τά σαλπίζει ὁμοιάζει μέ τόν
γεωργό, ὁ ὁποῖος σπέρνει τόν σπόρο μπροστά του, στίς πέτρες καί ἔρχονται τά
πετεινά τοῦ οὐρανοῦ καί τόν τρώγουν.
Ἕνα τρύπιο σακκί δέν ἠμπορεῖ νά διατηρήση μέσα αὐτό πού κάποιος ἔβαλε,
ἔτσι καί ἡ κενοδοξία σκορπίζει τόν πλοῦτο τῶν καλῶν ἔργων. Ἡ κενοδοξία
μεταβάλλει τά καλά ἔργα καί τά κάνη ἀνώφελα καί κοσμικά.

Χρόνος καί αἰωνιότης

Ὤωω...χρόνε, χρόνε! Πόσο γρήγορα μᾶς φεύγης καί πόση ἀνασφάλεια
νοιώθουμε κοντά σου!
Ὁ χρόνος φαίνεται μακρύς μόνο γι᾿ αὐτούς πού γνωρίζουν πῶς νά τόν
χρησιμοποιήσουν. Καί παρ᾿ ὅλα αὐτά ἐμεῖς, οἱ ἀπερίσκεπτοι, περιορίζουμε ὅλες τίς
φροντίδες μας μέχρι σ᾿ αὐτό τό τίποτε καί γιά τήν αἰωνιότητα πού πλησιάζει δέν
σκεπτόμεθα τίποτε, νομίζοντας ὅτι αὐτή δέν ὑπάρχει γιά ἐμᾶς. Ὁ χρόνος πετᾶ, καί ἡ
αἰωνιότης πλησιάζει. Ἡ αἰωνιότης ὑπάρχει πάντοτε καί δέν τελειώνει ποτέ.
Ἐνθυμοῦ πάντοτε τήν αἰωνιότητα καί δέν θά ἐπιθυμήσης τίποτε στόν κόσμο.
Ἡ μνήμη τῆς αἰωνιότητος πάντοτε ἐπιφέρει ἕνα μεγάλο ἔργο: Ἐμπνέει τούς
μαθητές τοῦ Χριστοῦ νά ἀντιμετωπίζουν τίς τρομακτικές δοκιμασίες τῆς ἄλλης ζωῆς
μέ ἀφοβία. Αὐτή ἡ μνήμη κλείνει πολλούς ἀγωνιστές στήν ἔρημο νά κάνουν μία
ὑπεράνθρωπη προσπάθεια ἀρνούμενοι τόν ἑαυτό τους. Αὐτή ἐμποδίζει τούς
ἐμπαθεῖς ἁμαρτωλούς ἀπό τήν ὁδό τῆς παρανομίας καί τούς βοηθεῖ νά μάχωνται
κατά τῶν παθῶν τους μέ ἀνδρικό φρόνημα. Πόσα δέν ἔχει νά μᾶς προσφέρει ἡ μνήμη
τῆς αἰωνιότητος, ἐάν ἐμεῖς προσέχουμε στήν σωτηρία τῆς ψυχῆς μας καί γνωρίζουμε
νά ὑπομένουμε, ὅπως πρέπει τά βάσανα τῆς ζωῆς μας!
Νά ζῆς γιά νά σκέπτεσαι ὅτι ἡ ζωή σου θά τελειώση λίαν προσεχῶς καί ὅτι ἐσύ
ἀκόμη εἶσαι δεμένος μ᾿ αὐτή τήν ζωή. Νά ζῆς καί νά σκέπτεσαι τήν αἰωνιότητα, ἡ
ὁποία θ᾿ ἀκολουθήση μετά ἀπ᾿ αὐτή τήν παροδική ζωή. Γι᾿ αὐτό ζῆσε χριστιανικά,
στά ὑπόλοιπα χρόνια πού σοῦ ἀπόμειναν. Ζῆσε κατά τέτοιο τρόπο, ὡσάν νά ἔχης νά
πεθάνης σήμερα. Ἐργάζου κατά τέτοιο τρόπο, ὡσάν νά ζῆς αἰωνίως.
 39
Ἀξιοποίησε τόν χρόνο σου! Αὐτός εἶναι πολυτιμώτερος ἀπό τόν χρυσόν! Μ᾿
αὐτόν θ᾿ ἀγοράσης τήν αἰώνια εὐτυχία. Ὄχι μόνο τίς ἡμέρες, ἀλλά καί τίς ὥρες
ἀνάγκαζε τόν ἑαυτό σου νά τίς ἀξιοποιήσης γιά τήν ὠφέλεια τῆς σωτηρίας σου, διότι
ἀπό τά μικρά ἔργα ξεκινοῦν τά μεγάλα. Μή χάνης ἀκόμη οὔτε κι ἕνα λεπτό, μέ τό
ὁποῖο ἠμπορεῖς νά κερδίσης κάτι γιά τήν αἰωνιότητα. Ἐκμεταλλεύσου τήν κάθε
στιγμή, διότι κάθε μία ἀπ᾿ αὐτές συνοψίζει τήν ζωή σου. Νά βλέπης τά ὠφέλιμα, νά
ἀκοῦς τά ὠφέλιμα νά ἀπαντᾶς τά ὠφέλιμα.
Κάθε ὥρα καί κάθε λεπτό εἶναι ἀκριβά, διότι μᾶς ἐδόθησαν γιά κάποιο σκοπό
κι ἐμεῖς θά δώσουμε ἀπολογία γι᾿ αὐτά τά λεπτά τῆς ὥρας! Ὁ χρόνος εἶναι πολύτιμος
καί παρ᾿ ὅλα αὐτά μέ πόση εὐκολία τό σκεπτόμεθα καί πόσο ἐλάχιστα τό ἐκτιμοῦμε
αὐτό! Δέν ὑπάρχει χρόνος τόν ὁποῖον παραμελήσαμε, χωρίς κίνδυνο γιά τήν ψυχή
μας, διότι σέ κάθε χρονική στιγμή ἠμποροῦμε νά σωθοῦμε ἤ καί νά κολασθοῦμε.
Τό καλό ἔργο πού μπορεῖ νά γίνη τήν παροῦσα στιγμή, δέν πρέπει νά τό
ἀναβάλλουμε γιά τό αὔριο. Πρέπει νά ἀξιοποιοῦμε τόν χρόνο μας. Ἀλλοίμονο στόν
τεμπέλη! Θά ζητῆ τόν χρόνο πού ἐδαπάνησε στό κακό καί δέν θά τόν εὑρίσκει! Ὅπως
τά λόγια πού λέγονται δέν ἐπιστρέφονται πίσω, ἔτσι ἀκριβῶς ὁ χαμένος χρόνος δέν
μπορεῖ νά εὑρεθῆ. Ὅποιος δέν δίνει στόν Θεό τόν χρόνο του, θά στερηθῆ ἀπό τόν Θεό
τήν αἰώνια μακαριότητα τῆς ψυχῆς τους.
Ἐνθυμοῦ τήν δικαία Κρίσι τοῦ Θεοῦ, ὄχι γιά νά τρομάξης, οὔτε νά ξεχάσης τήν
πολλήν εὐσπλαγχνία Του, ἀλλά γιά νά μή πέσης στήν ἀπελπισία.
Τό νά ἀπελπισθῆς σημαίνει νά ἀπομακρύνης μόνος σου ἀπό κοντά σου τό
ἔλεος τοῦ Θεοῦ, τόν Κύριο, Ὁ Ὁποῖος εἶναι πάντοτε ἕτοιμος σέ κάθε στιγμή νά σέ
βοηθήση. Ὁ οὐράνιος ἰατρός δέν διατηρεῖ ἀθεράπευτους ἀσθενεῖς. Ὅσο καιρό ζοῦμε,
ἠμποροῦμε νά σωθοῦμε, ὅσο μεγάλες κι ἄν εἶναι οἱ ἁμαρτίες μας.
Ἐάν καί ὁ ἴδιος ὁ Ἰούδας ἀντί τοῦ ξύλου τῆς ἀπωλείας ἔτρεχε στό Ξύλο τοῦ
Σταυροῦ, τοῦ Χριστοῦ μέ πίστι καί μετάνοια, θά εἰσερχόταν κι αὐτός στόν παράδεισο
μαζί μέ τόν μετανοήσαντα ληστή. Διότι τόν ἄνθρωπο τόν σκοτώνει ὄχι τόσο ἡ δόξα,
ὄχι τό πλῆθος τῶν ἁμαρτιῶν, ἀλλά ἡ ἀμετανόητη καί σκληροτράχηλη καρδία του.
Μόνο σ᾿ αὐτούς πρέπει αἰώνια τιμωρία μέ τόν διάβολο στήν κόλασι, διότι δέν θέλουν
νά μετανοήσουν καί νά ἐγκαταλείψουν τήν ἁμαρτία, ἐνῶ γι᾿ αὐτούς πού μετανοοῦν
καί ἀφήνουν τήν ἁμαρτία, οἱ πῦλες τοῦ θείου ἐλέους εἶναι ἀνοικτές.
Ὁ Κύριος δέν θέλει τόν θάνατο τοῦ ἁμαρτωλοῦ, διότι Αὐτός ἀπέθανε γιά τούς
ἁμαρτωλούς. Ὁ Υἱός τοῦ Θεοῦ ἀγαπᾶ τόν ἄνθρωπο πού δέν ἔπεσε καί πονᾶ γιά τόν
ἐκπεσόντα· γι᾿ αὐτό ὁ Ἴδιος ἦλθε νά τόν ἀνυψώση καί εἶπε: «Σήκω ἐπάνω ἐσύ πού
κοιμᾶσαι τόν ὕπνο τῆς ἁμαρτίας καί ἀναστήσου ἀπό τήν νέκραν καί τόν θάνατον, εἰς
τόν ὁποῖον σέ ἔρριψεν ἡ ἁμαρτία. Καί θά σέ φωτίση ὁ Χριστός» (Ἐφεσ.5,14).

Τί πρέπει νά κάνουμε γιά τούς νεκρούς μας

Γιά τούς νεκρούς δέν πρέπει νά κλαῖμε τόσο πολύ, ἀλλά περισσότερο πρέπει
νά προσευχώμεθα καί νά κάνουμε ἐλεημοσύνη.
Γιά τούς Ἁγίους Ἀποστόλους εἶναι γραμμένο ὅτι, τήν ὥρα πού προσκυνοῦσαν
τόν θεῖο Διδάσκαλο καί Κύριό τους, ἀνελήφθη στούς οὐρανούς. Καί, ἐνῶ Τόν
ἀγαποῦσαν μέ ὅλη τήν δύναμι τῆς ψυχῆς καί τῆς καρδίας τους, ἐπέστρεψαν στήν
Ἱερουσαλήμ μέ μεγάλη χαρά, μέ τήν ἐλπίδα ὅτι κάποτε πάλι θά ἐπανέλθουν οἱ
 40
δεσμοί τῆς ἀγάπης μαζί Του, ἐνῶ μέ τόν πνεῦμα τους δέν ἀποχωρίσθηκαν ἀπ᾿ Αὐτόν,
οὔτε καί μετά τήν Ἀνάληψί Του (Λουκ.24,52).
Ἔτσι ἀκριβῶς καί ἐμεῖς, κλαίγοντας ἄς συνοδεύσουμε μέ τήν προσευχή μας
τούς νεκρούς μας στόν τόπο ἀναπαύσεώς τους καί νά ἐπιστρέψουμε στά σπίτια μας
μέ εἰρηνική καρδιά καί μέ τήν ἐλπίδα τῆς παρηγοριᾶς, διότι θά εἰδωθοῦμε καί πάλι
τήν ἡμέρα τῆς κοινῆς ἀναστάσεως.

Ἡ φοβερή Κρίσις τοῦ Χριστοῦ

Θά ἔλθη καιρός, πού ὅλοι ἐμεῖς θά κληθοῦμε σέ ἀνοικτή ἐξέτασι ἐνώπιον ὅλου
τοῦ κόσμου. Δηλαδή στό φοβερό Βῆμα τοῦ Χριστοῦ, ὅπου ὁ Ἴδιος ὁ Χριστός, ὁ Ὁποῖος
τώρα μᾶς καλεῖ ὅλους κοντά Του, τότε θά καλέση κι αὐτούς πού δέν ἦλθαν ἐδῶ στήν
πρόσκλησί Του.
Νά φοβούμεθα ἐκείνη τήν ὥρα, διότι εἶναι πράγματι πολύ φοβερά, στήν ὁποία
δέν θά μᾶς προστατεύσουν οὔτε ὁ ἀδελφός, οὔτε ὁ συγγενής, οὔτε ἡ ἐξουσία, οὔτε ὁ
πλοῦτος, οὔτε ἡ κοσμική δόξα. Θά εἶναι μόνο: ὁ ἄνθρωπος καί τά ἔργα του.
Τί θά εἶναι μαζί μας τήν ἡμέρα τῆς φοβερᾶς κρίσεως; Νά σκεπτώμεθα καί νά
δουλεύουμε γι᾿ αὐτήν τήν ἡμέρα, ἀρχίζοντας ἀπό τώρα, ὅσο εἴμεθα ἀκόμη μέ τό
σῶμα. Ἐάν ἡ Κρίσις τοῦ Θεοῦ εἶναι φοβερά, ἄς φοβηθοῦμε τούς ἀδελφούς μας
συναμαρτωλούς, οἱ ὁποῖοι γίνονται ἡ αἰτία νά γίνεται ἡ κρίσις φοβερώτερη γιά ἐμᾶς.
Ποῦ θά εἴμεθα τότε; Τί θά συμβῆ μ᾿ ἐμᾶς τότε, ἐάν δέν κληθοῦμε στό δεξιό μέρος τῆς
Βασιλείας τοῦ Χριστοῦ;
Σκέψου κάθε πρωΐ, ὅταν σηκώνεσαι ἀπό τό κρεββάτι, τί θ᾿ἀπαντήσης στόν Θεό
γιά ὅλα τά ἔργα σου καί δέν θ᾿ ἁμαρτάνης ἐνώπιόν Του, ἀλλά ὁ θεῖος φόβος θά
εἰσέλθη μέσα σου. Κράτησε καλά στόν νοῦ σου πώς ὅ,τι κάνεις, τήν στιγμή αὐτή θά
περάση στήν αἰωνιότητα, στήν Κρίσι τοῦ Θεοῦ. Κοπίασε νά κάνης τώρα ἐνώπιον τοῦ
Θεοῦ, ἔτσι ὅπως θά ἐπιθυμοῦσες νά σταθῆς στήν Κρίσι. Ἐάν σ᾿ αὐτή τήν ζωή μάχεσαι
νά ἀρνηθῆς τόν ἑαυτό σου, τότε στήν Κρίσι ὁ Χριστός θά σέ ὑπολογίση μέ τούς
ἰδικούς Του.
Δέν θά φθάσης στήν φοβερά Κρίσι μέ κανένα εἶδος ἐπιγέιου θησαυροῦ, ἐκτός
ἀπ᾿ αὐτά πού ἔδωσες στούς πτωχούς.
Ἐάν εἴμασταν σέ μία σκοτεινή καί στενή φυλακή καί θά μᾶς ἔβγαζε κάποιος
καί θά μᾶς μετέφερε σέ μιά ὁλόφωτη αἴθουσα καί ἀπό ἐκεῖ σέ μία πιό λαμπρά
κατοικία, περισσότερο ἀπό τόν ἥλιο πού μᾶς φωτίζει, τότε θά ἠμπορούσαμε νά
καταλάβουμε καλλίτερα αὐτούς τούς καθορισμένους τόπους ἀπ᾿ ὅπου περνᾶ ὁ
ἄνθρωπος. Αὐτοί οἱ τόποι εἶναι: Ἡ κοιλία τῆς μητέρας μας, αὐτός ὁ κόσμος καί ὁ
οὐρανός, ὁ ὁποῖος μᾶς περιμένει. Στήν πρώτη κατοικία περνοῦμε μόνο ἐννέα μῆνες,
σ᾿ αὐτήν ἐδῶ τήν ζωή 60-70 χρόνια περισσότερα ἤ ὀλιγώτερα, ἐνῶ στήν τρίτη
μπαίνουμε ν᾿ ἀποκτήσουμε καί νά ζήσουμε ἐκεῖ τήν αἰώνια ζωή.
Εἶναι ἀδύνατον νά κυττάζουμε μέ τό ἕνα μάτι τήν γῆ καί μέ τό ἄλλο τόν
οὐρανό.
Μήν ἐλπίζης ὅτι θά καταλάβης τόν οὐρανό δωρεάν, χωρίς νά ζήσης ἐδῶ μιά
ζωή ἄξια γιά τόν οὐρανό. Εἶπαν οἱ ἀδελφοί σ᾿ ἕνα μεγάλο στάρετς, ὁ ὁποῖος εἶχε
περάσει ἀπό μεγάλες ἀσκήσεις: «Ἀββᾶ, σταμάτα νά ἀγωνίζεσαι μέ τόσους καί
μεγάλους ἀσκητικούς κόπους, διότι ἐξαντλήθηκες σωματικά»! Καί ἐκεῖνος τούς
 41
ἀπήντησε: «Πιστεύσατέ με, Ἀδελφοί, ὅτι καί ὁ Ἀβραάμ βλέποντας τά
προετοιμασμένα μεγάλα δῶρα γιά τούς Ἁγίους, πού ἐκοπίασαν γιά τόν Θεό,
λυπήθηκε διότι ἀγωνίσθηκε ὀλιγώτερο γιά τόν Θεό σ᾿ αὐτή τήν ζωή.
Ὅσοι δέν περιμένουν μέ ἐλπίδα τήν αἰώνια ζωή, εἶναι νεκροί ἀπ᾿ αὐτήν ἀκόμη
τήν ζωή.
Οἱ κόποι, ἀλήθεια, εἶναι ἐνίοτε δύσκολοι ἐδῶ, ἀλλά ἡ ἀνάπαυσις, μετά ἀπ᾿
αὐτά τά παροδικά, θά εἶναι γλυκειά καί αἰώνια. Ἄς κοπιάσουμε ὀλίγο γιά νά
ἀναπαυώμεθα αἰώνια. Μή ζητᾶμε ἐδῶ τήν ἀνάπαυσι, γιά νά τήν εὕρουμε αἰωνίως
στόν οὐρανό. Διότι κανείς δέν θά εἰσέλθη στήν Βασιλεία τοῦ Θεοῦ, ἐάν δέν ἔχη τήν
Βασιλεία τοῦ Θεοῦ στήν καρδιά του. Νά ἐνθυμῆσαι σέ κάθε στιγμή τῆς ζωῆς σου τήν
Βασιλεία τῶν Οὐρανῶν, διότι ἡ ἀνάμνησίς της σέ ἑλκύει λίγο-λίγο σέ ἀναζήτησί της.
Βάδιζε ἐδῶ στήν γῆ, ὄχι σάν θνητός, ἀλλά σάν οὐράνιος ἄνθρωπος. Ἄς
κατευθύνης τά μάτια σου κάτω, γιά τίς ἀνάγκες πού ἀντιμετωπίζεις, ἀλλά μέ τήν
ψυχή σου νά ταξιδεύης πρός τά ἐπάνω!
Ἐπειδή δέν ὑποφέραμε ποτέ τά βάσανα τοῦ ἄδου, νομίζουμε ὅτι οἱ ἐπιγειες
δοκιμασίες εἶναι πολύ δύσκολες. Ὅμως ἑκατό φορές εἶναι καλλίτερα νά
βασανιζώμεθα ἐδῶ σ᾿ ὅλη μας τήν ζωή μέσα στήν φωτιά, παρά νά χάσουμε τήν
αἰώνια μακαριότητα καί νά τιμωρούμεθα παντοτεινά. Εἶναι φοβερό καί ν᾿ ἀκούσωμε
τά αἰώνια βάσανα, πόσο μᾶλλον καί νά τά ὑπομείνουμε! Ἐάν εἶναι δύσκολο νά
ὑπομείνουμε μία σπίθα φωτιᾶς πού πέφτει ἐπάνω στό χέρι μας, τί θά γίνη μέσα στή
πηγή τῆς φωτιᾶς, ἡ ὁποία εἶναι ἀναμμένη διαρκῶς σέ ὅλους τούς αἰῶνες;
Ἡ φωτιά τοῦ ἄδου θά εἶναι ὁπωσδήποτε μυστική· αὐτή θά καίη μέ μία
ἀνεξήγητη ἰδιότητα τά σώματα τῶν ἁμαρτωλῶν καί ταυτόχρονα θά διατηροῦνται
ὁλόκληρα. Ἡ δύναμίς της ὄχι μόνο δέν θά μειώνεται, ὅπως γίνεται μέ τήν ἐπίγεια
φωτιά, ἀλλά ἀντιθέτως, ὅπως μᾶς διδάσκουν οἱ Ἅγιοι Πατέρες, ἡ αἰώνια φωτιά καίει,
ἀλλά δέν φωτίζει, κατατρώγει, ἀλλά δέν δαπανᾶται, βασανίζει ἀλλά δέν θανατώνει.
Μία σπίθα φλόγας τῆς κολάσεως θά εἶναι βασανιστικώτερη γιά ἕνα
ἁμαρτωλό, ἀπό ὅ,τι χίλια χρόνια πόνων καί βασάνων μιᾶς γυναίκας πού γεννᾶ.
Ἄς φανταζώμεθα, ὅσο μᾶς εἶναι δυνατόν, τά φοβερά βάσανα τοῦ ἄδου: Τό
ἀδιαπέραστο σκοτάδι, τό ὁποῖον θερμαίνει μέ τήν φλόγα καί τήν πίσσα καί μέ τά
ἀκοίμητα σκουλήκια καί θά εἶναι γεμᾶτο ἀπό τόν θόρυβο τριξίματος τῶν ὀδόντων
καί τούς στεναγμούς ἐκ τῶν πόνων. Τά λεπτά ἐκεῖ περνοῦν σάν τά χρόνια, ἐνῶ τά
χρόνια δέν περνοῦν εὔκολα καί δέν ὑπάρχει παρά μόνο ἡ ἀρχή τῶν ὠδίνων. Θά
περάσουν τόσες χιλιάδες χρόνια, ὅσο συνεχίσει νά ὑπάρχη σκόνη στόν παρόντα
κόσμο καί δέν θά εἶναι παρά ἡ ἀρχή τῶν βασάνων.
Σκέψου ὅτι στόν ἄδη τά βάσανα δέν ἔχουν τέλος, ἐκεῖ οἱ ἁμαρτωλοί ὑποφέρουν
ἀπό παντός εἴδους βάσανα καί αἰωνίως. Θά περάσουν ἑκατοντάδες καί χιλιάδες καί
ἑκατομμύρια καί δισεκατομμύρια χρόνια βασάνων κι αὐτά θά εἶναι ἀκόμη στήν ἀρχή.
Πῶς μπορεῖ κατόπιν ἕνας ἁμαρτωλός, γνωρίζοντας ὅλα αὐτά, νά συνεχίση νά ζῆ
στήν ἁμαρτία;
Ἐάν ἔχουμε πέτρινη καρδιά καί ἐπιμένουμε στά κακά μας ἔργα, σταυρώνοντες
τόν Ἰησοῦν, κατά τόν λόγο τοῦ Ἀποστόλου, γιά δεύτερη φορά, ὁ Ὁποῖος ἔχυσε τό
Πανακήρατο αἷμα Του γιά χάριν μας, δέν θά εἶναι ἄραγε τά αἰώνια βάσανα τιμωρία
γιά ἐμᾶς; Πόσο θά λυπηθοῦμε στήν ὥρα τοῦ χωρισμοῦ τῆς ψυχῆς ἀπό τοῦ σώματός
 42
μας, διότι δέν ἐκμεταλλευθήκαμε τήν κάθε ὥρα γιά τήν ὠφέλεια καί τήν σωτηρία
τῆς ψυχῆς μας καί ἐχάσαμε, κάθε εὐκαιρία τήν ὁποία εἴχαμε γιά τήν ἐνίσχυσι στίς
ἀρετές καί τήν ὁποία ἐχάσαμε ἀλλοῦ. Πολύ περισσότερο ὁ Θεός, πού εἶναι ὁ μόνος
Πάγκαλος καί δίκαιος Κριτής, δέν θά δεχθῆ ποτέ στήν οὐράνια Βασιλεία Του
ἀνθρώπους μέ πεισματώδη καί κακότροπη θέλησι.

Ἡ μνήμη τοῦ Θεοῦ εἶναι ἀναγκαιότερη ἀπό τήν ἀναπνοή

Ὁ ἄνθρωπος πρέπει νά θεωρῆ ὅτι εὑρίσκεται ἀδιάκοπα μπροστά στήν Κρίσι
τοῦ Θεοῦ. Οἱ ὧρες πού φεύγουν χωρίς νά σκέπτεσαι τόν Θεό, οὔτε βάζεις ἕνα καλό
καί εὐλαβικό λογισμό στόν νοῦ σου, δέν ἁγιάζουν τήν ψυχή σου καί νά τίς θεωρῆς
χαμένες γιά τήν σωτηρία σου. Λοιπόν, σκέψου ν᾿ ἀγαπᾶς χριστιανικά τόν χρόνο πού
ἔχασες μέχρι τώρα.
Ζήτησε συγχώρησι ἀπό τόν Θεό γιά τόν χαμένο χρόνο σου καί ζῆσε στό μέλλον
μέ περίσκεψι, χριστιανικά. Προσκύνησε τόν Θεό κάθε ἡμέρα καί κάθε νύκτα στήν
προσευχή σου, εὐχαριστώντας Τον γιά τά περασμένα καί παρακαλῶντας Τον στό
διάστημα τῆς ἡμέρας νά εὐλογῆ τό μέλλον σου.
Ἀγωνίσου κατά τήν δύναμί σου, ὅσο γίνεται περισσότερο, ἔστω καί μερικά
λεπτά νά ἐνθυμῆσαι τόν Θεό ὑψώνοντας σ᾿ Αὐτόιν, κατά τρόπο μυστικό μέσα στήν
καρδιά σου ἕνα λογισμό εὐλαβείας, εὐχαριστίας καί ἱκεσίας.
Ἐνθυμοῦ πάντοτε τόν Θεό γιά νά σέ ἐνθυμηθῆ καί Αὐτός, ὅταν θά εὑρίσκεσαι
ἰδιαίτερα σέ πτῶσι καί ἀποτυχία. Δέν θά σέ ἀφήση ὁ Θεός, ἀλλά φοβήσου ἐσύ μήν
Τόν ἐγκαταλείψης κάποτε. Νά ἐπιστρέφης συχνά μέ τόν νοῦ καί τήν καρδιά σου πρός
τόν Θεό - τήν Πηγή τῆς ζωῆς -καί θά κάνης μέ τήν βοήθειά Του καλά ἔργα καί τότε
δέν θά φοβᾶσαι κανέναν καί τίποτε στόν κόσμο.
Ἐάν δέν αἰσθάνεσαι πάντοτε μέσα σου τήν ἐπιθυμία νά ἐπιτελῆς ὅ,τι εἶναι
εὐάρεστον στόν Θεό, τότε εἶσαι τυφλός καί κωφός καί χωλός ἀπό χέρια καί πόδια.
Ἐγώ εἶμαι σκουλήκι καί ὄχι ἄνθρωπος. Τό ἔλεος τοῦ Θεοῦ κατορθώνει ὅλα τά
καλά ἔργα.
Θέλημα τοῦ Θεοῦ δέν εἶναι μόνο ὁ νόμος Του πού μᾶς ἦλθε ἐξ οὐρανοῦ, ἀλλά
εἶναι καί τά καλά ἔργα πού ἔρχονται κι αὐτά ἀπό τόν οὐρανό. Ὅποιος ἐφαρμόζει τίς
ἐντολές τοῦ Θεοῦ, αὐτόν τόν φυλάγει καί ὁ Θεός ἀπό κάθε κακό.
Ἡ ἀληθινή χαρά πηγάζει ἀπό τόν Θεό καί προσφέρεται μόνο σ᾿ αὐτόν πού
ἀρνεῖται τό θέλημά του καί ἐφαρμόζει τό θέλημα τοῦ Θεοῦ σέ ὅλα. Τί καλά θά ἦταν
ἐάν ἐζούσαμε στόν κόσμο, ὄχι μέ τό θέλημά μας καί τίς ἰδέες μας, ἀλλά πάντοτε
ἐρωτούσαμε τόν Κύριο, μέ τόν ἴδιο τόν λόγο Του: «Λέγε, Κύριε, πρέπει ἄραγε νά κάνω
αὐτό τό ἔργο ἤ ὄχι; (Ἡσ.8,20 καί Δευτερ.12,8-22).
Ὅπου ὑπάρχει ὁ φόβος τοῦ Θεοῦ, ἐκεῖ ὑπάρχει καί ὑψηλή ἀρετή, ἐνῶ, ὅπου
ὑπάρχει ἀδιαφορία καί ἀθεοφοβία, ἐκεῖ ὑπάρχει συμμαχία μέ τό κακό.
Ὁ φόβος τοῦ Θεοῦ εἶναι ἡ ἀρχή καί ἡ ρίζα τῆς ἀνθρωπίνης εὐλαβείας. Τά πάθη
δέν ἠμποροῦν νά νικήσουν αὐτόν πού ἔχει μέσα του τόν θεῖο φόβο. Ὅπως λειώνει ἡ
φωτιά τό κερί, ἔτσι λειώνει τό ἀκάθαρτο πνεῦμα τόν φόβο τοῦ Θεοῦ. Φύλαττε τόν
φόβο τοῦ Θεοῦ καί δέν θά ἔχης τόν φόβο τῆς πτώσεώς σου.
 43
Νά φοβᾶσαι τόν Θεό ὄχι σάν τιμωρό, ἀλλά ἀπό ἀγάπη. Ὅταν εἶναι παρών ὁ
θεῖος φόβος, τότε δέν μᾶς φοβίζει τίποτε: οὔτε ἡ πτωχεία, οὔτε ἡ ἀσθένεια, οὔτε ἡ
δουλεία, οὔτε ὁποιαδήποτε συμφορά.
Ὁ Θεός εἶναι φιλάνθρωπος, ἔτσι ὅπως Τόν ὀνομάζουμε ὅλοι, ὁπότε πρέπει καί
ὁ ἄνθρωπος νά εἶναι φιλόθεος. Πῶς νά μήν ἀγαπᾶμε τόν Θεό; Μέ Αὐτόν ζοῦμε,
ἀναπνέουμε καί κινούμεθα.
Ἡ ἀγάπη σου γιά τόν Θεό νά κατευθύνεται πάντοτε πρός τόν οὐρανό. Μέτρο
τῆς ἀγάπης μας γιά τόν Θεό εἶναι ἡ ἀγάπη, χωρίς μέτρο.
Ὁ εὐλαβής Μακάριος, μαθητής τοῦ Ἁγίου Ἀντωνίου, πηγαίνοντας κάποτε μέ
τούς ἀδελφούς του, εἶδε στόν δρόμο ἕνα παιδάκι, τό ὁποῖον εἶπε στήν μητέρα του:
ἕνας πλούσιος ἄνθρωπος μέ ἀγαπᾶ, ἀλλά ἐγώ δέν ξέρω γιατί τόν μισῶ, ἐνῶ ἕνα
πτωχός μέ μισεῖ καί ἐγώ τόν ἀγαπῶ! Ἀκούοντας τά λόγια αὐτά ὁ ἀββᾶς Μακάριος
ἐθαύμασε καί ἔπεσε σέ συλλογισμό.
-Τί συμβαίνει μέ σένα; Τόν ἐρώτησαν οἱ Ἀδελφοί.
-Τά λόγια τά ὁποῖα ἄκουσα, τούς εἶπε, σημαίνουν τά ἑξῆς: Ὁ Κύριός μας
Ἰησοῦς Χριστός εἶναι πλούσιος σέ ἔλεος καί μᾶς ἀποδεικνύει καθημερινά τήν πατρική
του ἀγάπη, ἐνῶ ἐμεῖς οἱ τρελλοί δέν ξέρουμε νά ἐκτιμοῦμε τά δῶρα Του. Ὁ πτωχός
ἄνθρωπος πού μᾶς μισεῖ εἶναι ὁ διάβολος, ὁ ὁποῖος μᾶς πληγώνει καί ζητεῖ σάν
λιοντάρι νά μᾶς κατασπαράξη, κι ἐμεῖς οἱ τυφλοί τόν ἀγαποῦμε καί δέν ἐντρεπόμεθα
νά εἴμεθα δοῦλοι του ἐνώπιόν του.
Ὅποιος ἔχει τόν νοῦ του δεμένον μέ κάτι τό ἐπίγειο, αὐτός δέν ἀγαπᾶ τόν Θεό.
Ὅπως δύο ψυχές δέν ἠμποροῦν νά συνυπάρξουν στό ἴδιο σῶμα, ἔτσι καί δύο
ἀγάπες -ἡ ἀγάπη πρός τόν Θεό καί πρός τόν κόσμο - δέν ἠμποροῦν νά συνυπάρξουν
σέ μία ψυχή. Ἐπειδή ἡ ἀγάπη τοῦ Θεοῦ μᾶς κάνει πολίτες τῆς Ἄνω Ἱερουσαλήμ, ἐνῶ
ἡ ἀγάπη τοῦ κόσμου μᾶς κάνει πολίτες τῆς Βαβυλῶνος, τῆς πόλεως ὅλων τῶν
ἁμαρτιῶν. Ἄς ἐρωτήσει ὁ καθένας τόν ἑαυτό του: Τί ἀγαπᾶ; Καί θά μάθη ποιᾶς
πόλεως εἶναι πολίτης.
Ὁποιαδήποτε ψυχή πού ἀγαπᾶ κάτι ἄλλο περισότερο ἀπό τόν Θεό πορνεύει.
Αὐτός πού ἀγαπᾶ ἐκεῖνο πού ὁ Θεός ἀπαγορεύει, αὐτός δέν ἀγαπᾶ τόν Θεό.
Τό καλλίτερο σημεῖο διά τοῦ ὁποίου φαίνεται ὅτι δέν ἀγαπᾶμε οὔτε μέ τήν
ἀρχική ἀγάπη τόν Θεό εἶναι ἡ δυσκολία μας νά ὑπηρετήσουμε τόν Θεό καί ὅταν δέν
θέλουμε νά ἐκπληρώσουμε τίποτε, παρά μόνο τά καθήκοντά μας πού ἔχουν σχέσι μέ
τόν ἑαυτό μας. Κάποιος εἶπε στόν Ἀββᾶ Ἀγάθωνα: «Μοῦ δόθηκε ἐντολή, ἀλλά ἡ
ἐκπλήρωσις της εἶναι στενά δεμένη μέ δυσκολίες· θέλω νά τήν ἐκπληρώσω, ἀλλά μέ
συνέχει ὁ φόβος τῶν θλίψεων καί πειρασμῶν». Ὁ Γέροντας τοῦ ἀπήντησε: «Ἐάν εἶχες
ἀγάπη, θά ἐξεπλήρωνες τήν ἐντολή καί θά νικοῦσες καί τούς πειρασμούς πού θά
ἤρχοντο».
Μή μοῦ λέγης ὅτι ἀγαπᾶς τόν Θεό, διότι αὐτά εἶναι ἁπλᾶ λόγια. Δεῖξε μου τήν
ἀγάπη σου μέ τό ἔργο.
Τίποτε δέν ἠμπορεῖ νά ἀντικαταστήση τήν ἔλλειψι τῆς ἀγάπης, διότι ἡ ἀγάπη
κατοικεῖ μέσα σ᾿ ὅλες τίς δυσχέρειες τῆς ζωῆς.
Ἀγάπα καί θά ἐνεργῆς μέ δικαιοσύνη σέ κάθε περίπτωσι τῆς ζωῆς σου. Αὐτή ἡ
πνευματική ἀρχή θά σέ διδάσκη πῶς νά ἐνεργῆς σ᾿ ὅλες τίς ἐνασχολήσεις σου.
 44
Δέν φωτίζει τό καντήλι δίχως τό λάδι, οὔτε καί ἡ προσευχή χωρίς τήν ἀγάπη. Ὁ
καπνός τοῦ θυμιάματος δέν ἀνεβαίνει ψηλά, χωρίς τό ἀναμμένο κάρβουνο, οὔτε καί
ἡ προσευχή δέν ἀνεβαίνει στόν Θεό, χωρίς τήν ἀγάπη. Ἡ ἀγάπη τοῦ Θεοῦ τά
ἐπαναφέρει ὅλα στό κέντρον γιά τήν σωτηρία καί πνευματική εὐτυχία μας.
Νά ἀποφεύγουμε τήν κακολογία, διότι εἶναι μεγάλη ἁμαρτία. Μή κατηγορῆς
κανέναν, ἀλλά λέγε: «Ὁ Θεός γνωρίζει τόν καθένα μας».
Τό νά κρίνης τόν ἄλλον εἶναι μία ἀδιάντροπη ἁρπαγή τοῦ ἀξιώματος τοῦ
Θεοῦ-Κριτοῦ.
Μήν ὀνειδίζης τόν πλησίον σου· ἴσως νά ξέρης μόνο τήν ἁμαρτία του, δέν
ξέρεις ὅμως τήν μετάνοιά του. Δέν εἶναι τίποτε πιό βαρύ καί πιό κακό, ἀπό τήν
καταδίκη τοῦ πλησίον. Νά μή κρίνουμε κανέναν γιά νά μήν εἴμεθα ἄξιοι
κατακρίσεως. Ἡ γλῶσσα αὐτοῦ πού κατακρίνει εἶναι πιό πικρή καί κακή καί ἀπό τό
δηλητήριο.
Στόν φίλο σου, ὁ ὁποῖος σφάλλει νά τοῦ ὑπενθυμίσης τήν κρίσι τοῦ Θεοῦ. Ἔτσι
ὠφελεῖς καί αὐτόν, ταυτόχρονα καί τόν ἑαυτό σου. Διότι αὐτό τό ἔργο, ὅταν
κοινοποιεῖται, ὠφελεῖ τούς ἄλλους, ἀλλά καί τόν ἴδιον πού τό λέγει.
Ὅταν ἰδῆς τόν πλησίον σου ν᾿ ἁμαρτάνη, στρέφου μέ τόν νοῦ σου στόν Θεό καί
εἰπέ Του μέ εὐγνωμοσύνη: «Ἀλλοίμονό μου, Κύριε, ἐάν ἐσύ δέν μέ ἀνεχόσουν, ἐγώ θά
ἔκανα περισσότερα κακά ἀπ᾿ αὐτόν». Ἐάν ὁ Θεός δέν ἐνισχύση τόν ἄνθρωπο, θά
πέση ὁπωσδήποτε. Δέν ἠμποροῦμε νά σταθοῦμε, χωρίς τήν βοήθεια τοῦ Θεοῦ.
Δέν πρέπει νά κρίνουμε κανέναν, καθώς μᾶς λέγει καί ὁ λόγος τοῦ Χριστοῦ:
«Μή κρίνετε καί οὐ μή κριθῆτε· μή καταδικάζετε , καί οὐ μή καταδικασθῆτε· ἀπολύετε
καί ἀπολυθήσεσθε»(Λουκ.6,37). Πρέπει νά ἀναγνωρίζουμε ὅτι ἐμεῖς οἱ ἴδιοι εἴμεθα
περισσότερο ἁμαρτωλοί ἀπ᾿ ὅλους τούς ἄλλους καί νά βλέπουμε τά σφάλματα τοῦ
ἀδελφοῦ μας πολύ μικρότερα ἀπό τά δικά μας καί νά μή μισοῦμε αὐτόν, ἀλλά τόν
διάβολο, ὁ ὁποῖος τόν ἐξηπάτησε.
Μή σκέπτεσαι τό κακό γιά κανέναν. Ὅταν θά ἰδῆς ἤ θ᾿ ἀκούσης κάτι κακό γιά
τόν ἀδελφό σου, τότε σφράγισε τό στόμα σου μέ τήν σιωπή καί στέναξε πρός τόν Θεό
νά τόν διορθώση Ἐκεῖνος καί προσευχήσου καί γιά τόν ἑαυτό σου γιά νά μή πέσης
στό ἴδιο πάθος.
Μήν ἐπιδιώκης νά μάθης τά ἔργα τῶν ἄλλων, διότι θά εὕρης καί στόν ἑαυτό
σου πολλά ἀπό τά ἴδια ἔργα, τά ὁποῖα βλέπεις στόν πλησίον σου. Νά εἴμεθα
προσεκτικοί στόν ἑαυτό μας καί νά μή περιγελοῦμε τόν πλησίον μας, διότι καί στόν
ἴδιο τόν ἑαυτό μας ὑπάρχουν πολλά, τά ὁποῖα περιγελοῦμε στά πρόσωπα τῶν ἄλλων.
Ὁ καλός ἄνθρωπος βλέπει ὅλους τούς ἀνθρώπους καλούς, ἐνῶ ὁ κακός καί
πονηρός κατηγορεῖ, καταδικάζει καί κακολογεῖ ὄχι μόνο αὐτούς πού περπατοῦν
στραβά, ἀλλά κι αὐτούς πού βαδίζουν τόν ἴσιο δρόμο. Ὅποιος ἔχει καθαρή καρδιά
βλέπει καί πιστεύει ὅτι ὅλοι οἱ ἄλλοι εἶναι καθαροί, ἀλλά ὅποιος ἔχει καρδιά
βουτηγμένη στά πάθη, δέν βλέπει κανέναν καθαρό, ἀλλά θεωρεῖ ὅλους τούς
ἀνθρώπους ὁμοίους του, δηλαδή ἀκαθάρτους καί ἁμαρτωλούς.
Θέλετε νά ξέρετε, γιατί μέσα σας δέν εὑρίσκεται δίψα γιά τελειότητα καί
ἐπιπόλαιος πόθος γιά τόν Θεό; Διότι δέν θέλετε νά πετάξετε ἔξω τά φίδια σας,
δηλαδή τά σωματικά πάθη σας. Νά σκοτώσετε πρῶτα αὐτά τά φίδια τῆς ἀνομίας καί
τότε μέ πλήρη ζῆλο θά τρέχετε στήν πηγή τῆς ζωῆς καί τῆς ἀληθείας.
 45

Στήν μάχη κατά τῆς ἁμαρτίας βοηθός εἶναι ὁ Χριστός

Ἡ καρδία τοῦ ἀνθρώπου εἶναι μία πεδιάδα γεμάτη ἀπό τά ἀγκάθια τῶν
ἁμαρτιῶν. Προσπάθησε πάντοτε νά νικᾶς τά πάθη σου καί ὄχι νά ἐξέρχεσαι
νικημένος. Ξερρίζωσε τούς κακούς λογισμούς ἀπό τήν καρδιά σου καί βάλε στόν νοῦ
σου πῶς θά ἐφαρμόσης τίς ἐντολές τοῦ Θεοῦ, οἱ ὁποῖες διακόπτουν τό φθοροποιό
ἔργο τῶν παθῶν.
Ἐάν ὁ σατανᾶς ἔχει τήν δύναμι, μέ τήν ἄδειά μας βέβαια, νά κατοικῆ διά τῶν
παθῶν μας μέσα μας, τότε πόση δύναμι ἔχει ὁ Κύριός μας Ἰησοῦς Χριστός, ὁ
Δημιουργός μας, ὁ Ὁποῖος εἶναι ἀπείρως δυνατώτερος γιά νά τά ξερριζώση;!
Στήν μάχη μέ τήν ἁμαρτία ζήτησε τήν βοήθεια Ἐκείνου, ὁ Ὁποῖος λέγει:
«Χωρίς ἐμένα δέν ἠμπορεῖτε νά κάνετε τίποτε» (Ἰωάν.15,5) καί θά ἐξέλθης νικητής
ἀπό τήν μάχη. Διότι ἡ ψυχή ἠμπορεῖ νά ἀντισταθῆ στήν ἁμαρτία, ἀλλά δέν ἠμπορεῖ
νά ξερριζώση τό κακό, χωρίς τήν βοήθεια τοῦ Θεοῦ.
Εἶναι εὔκολο νά κάνης τήν ἁμαρτία, ἀλλά εἶναι δύσκολο νά ἐλευθερωθῆς ἀπ᾿
αὐτήν. Ὅποιος δέν μισεῖ τήν ἁμαρτία, ἀκόμη κι ἄν δέν τήν κάνη, συναριθμεῖται μέ
τούς ἁμαρτωλούς.
Ἕνας Γέροντας εἶπε: «Θαυμαστό πρᾶγμα, ἐμεῖς κάνουμε τήν προσευχή μέ
τέτοιο τρόπο ὡσάν νά εἶναι ὁ Θεός μπροστά μας καί ἀκούει τά λόγια μας. Ἐνῶ, ὅταν
ἁμαρτάνουμε, θέλουμε νά νομίζουμε ὅτι Αὐτός εἶναι μακριά μας καί δέν μᾶς βλέπει.
Ὅμως τίποτε δέν εἶναι κρυπτό ἐνώπιον τοῦ Κριτοῦ Θεοῦ, ἀπό τόν Ὁποῖον ματαίως
ζητοῦμε ν᾿ ἁμαρτήσουμε κρυφίως.
Κάθε καινούργια ἁμαρτία εἶναι καί μία νέα κηλίδα στήν ψυχή μας. Εἶναι
καλλίτερο νά στερούμεθα χιλιάδες φορές τίς σωματικές μας ὀμορφιές, παρά νά
παρουσιαζώμεθα μπροστά στόν Παντεπόπτη, ἔστω καί μέ τήν παραμικρή κηλίδα
στήν ψυχή καί στήν συενίδησί μας. Ὅμως φῦγε μακριά ἀπό τίς μικρότερες ἁμαρτίες,
διότι αὐτός πού δέν ἀπομακρύνεται ἀπ᾿ αὐτές, ὁπωσδήποτε θά πέση καί στίς
μεγαλύτερες καί χειρότερες.
Ὅποιος ζῆ στήν ἁμαρτία δέν διαφέρει καθόλου ἀπό τούς νεκρούς. Καί μία μόνο
ἁμαρτία, πού λαμβάνεται σάν προσβολή τῆς μεγαλειότητος καί τῆς ἀγάπης τοῦ
Θεοῦ, εἶναι ἄξια αἰωνίων βασάνων καί τοῦ πνευματικοῦ θανάτου. Ἀντί νά
ἁμαρτάνης στήν πρᾶξι καί νά εἶσαι πεθαμένος, εἶναι προτιμώτερο νά πεθάνης, ὅταν
τό ἐπιτρέψη ὁ Θεός, παρά νά ἁμαρτάνης.
Μία ἁμαρτία πάντοτε θά φέρη τήν ἄλλη. Εἶναι γεγονός ὅτι προκαλεῖται ἡ
μεγαλύτερη ψυχική ὀδύνη στόν ἄνθρωπο πού ἱκανοποίησε τήν ἐπιθυμία του σέ
κάποιο συγκεκριμένο ἔργο. Ἡ ἐκπλήρωσις μιᾶς μόνης ἐπιθυμίας θά γίνη ἀρχή καί
γιά ἄλλες περισσότερες.
Ὅποιος δέν βλέπει πόσο χαμένος εἶναι, λόγῳ τῆς ἁμαρτίας του, αὐτός εἶναι
τυφλός στούς ὀφθαλμούς τῆς ψυχῆς.
Παρατήρησε βαθειά στήν καρδιά σου, καί θά ἰδῆς ὅτι κάθε κακή σκέψις, κάθε
κακή ἐπιθυμία καί κάθε κακό ἔργο σοῦ προκαλοῦν ἐντροπή. Τά κακά ἔργα, πρίν
ἀκόμη καί ἀπό τήν κόλασι, βασανίζουν τήν συνείδησι σου ἐδῶ στήν γῆ. Κανείς
σχεδόν δέν ξέρει τίς σκέψεις σου, τίς ἐπιθυμίες καί τά ἔργα σου, ἀλλά θά ἔλθη καιρός
πού ὅλα αὐτά θά τά μάθουν οἱ πάντες.
 46
Ὅταν σέ κυριεύουν οἱ πειρασμοί καί οἱ κακοί λογισμοί, προσευχήσου μέ δύναμι
καί μέ στεναγμό: Κύριε, ἐλέησόν με· Κύριε, μή μέ ἐγκαταλείπης· Θεέ μου, σπεῦσον
πρός σωτηρία μου· Κύριε, σπεῦσον πρός βοήθειάν μου! Κι ἔτσι δέν θά νικηθῆς πλέον
ἀπό τούς λογισμούς σου. Ὕψωνε συχνά τόν νοῦ σου στήν προσευχή καί θά
ἐξαφανισθοῦν οἱ κακές σκέψεις, οἱ ὁποῖες ζητοῦν νά εἰσχωρήσουν στήν καρδία.
Μή τρέφης ὑπερβολικά τό σῶμα σου καί οἱ ἀκάθαρτοι λογισμοί σου θά
ἐλαττωθοῦν στήν καρδιά σου.
Μήν ἀνέχεσαι νά εἰσέλθη ποτέ στήν καρδιά σου κάποιος λογισμός,
ὁ ὁποῖος θά προκαλέση τόν Θεόν σέ ὀργή. Ἀπομάκρυνε ἀπό τήν καρδιά σου κάθε
ἁμαρτωλό λογισμό, ὅσο ἠμπορεῖς γρηγορώτερα. Ὅπως δέν δέχεσαι νά κρατήσης στό
στῆθος σου ἕνα φίδι, ἔτσι νά μή κρατήσης ἕνα κακό λογισμό στήν καρδιά σου! Ὅπως
δέν εἶναι καλό ν᾿ ἀναπτυχθῆ τό ζιζάνιο στίς βραγιές μαζί μέ τά λαχανικά, ἔτσι νά
μήν ἀφήσης ν᾿ ἀναπτυχθῆ στήν ψυχή σου ὁ πονηρός λογισμός. Ἐάν κόψουμε τούς
λογισμούς, θά κόψουμε καί τά πάθη μας.
Μή σκέπτεσαι νά παραμελήσης ἔστω καί γιά λίγο τήν παρακολούθησι τῶν
λογισμῶν σου, διότι καί ὁ μικρότερος λογισμός δέν μπορεῖ νά μείνη κρυφός ἀπό τόν
Θεό. Διότι ὁ Θεός εἶναι κριτής ὄχι τῶν ἐξωτερικῶν μας ἔργων, ἀλλά καί τῶν
ἐσωτερικῶν σκέψεών μας. Νά εἶσαι ὁ πορτάρης τῆς καρδιᾶς σου καί νά προσέχης νά
μήν εἰσέλθη τίποτε καί κανένας μέσα σ᾿ αὐτήν. Λέγε πάντοτε στόν λογισμό σου,
ὅταν ἔρχεται: «Εἶσαι σύ ἀπό τούς δικούς μας ἤ ἀπό τήν παράταξι τῶν ἐχθρῶν μας;»
Ἐάν, ἐνίοτε σέ ταράζουν οἱ ἄπρεποι λογισμοί, μήν ἀπελπίζεσαι, ἀλλά νά ἐνθυμῆσαι
τήν εὐσπλαγχνία τοῦ Θεοῦ. Εἶναι μεγάλη ἡ δύναμις τῆς ἁμαρτίας, ἀλλά ἑκατό φορές
μεγαλύτερη εἶναι ἡ δύναμις τῆς δωρεᾶς τοῦ Θεοῦ.
Μή κάνης κάποιο κακό ἔργο, οὔτε γιά ἀστεῖα, ἐπειδή συμβαίνει κάποιος νά
κάνη στήν ἀρχή κάποιο κακό γιά ἀστεῖα καί κατόπιν παρασύρθηκε στό κακό
ἀστειευόμενος. Πάντοτε καί σέ ὅλα, ἰδιαίτερα στά κακά ἔργα, τό πιό σπουδαῖο εἶναι
τό πρῶτο βῆμα, τό πρῶτο βῆμα εἶναι δύσκολο, τό δεύτερο εὐκολώτερο καί ἀργότερα ὁ
ἄνθρωπος δέν πηγαίνει ὁ ἴδιος, ἀλλά ἀκολουθεῖ σάν δοῦλος καί κατρακυλᾶ στήν
ὀλισθηρά ὄχθη τοῦ ποταμοῦ.
Ὅποιος νομίζει ὅτι τά σφάλματά του δέν εἶναι μεγάλα, ἐκεῖνος πίπτει σέ ἄλλα
μεγαλύτερα ἀπό τά πρῶτα. Κι ἕνα ἀκόμη μικρό ἁμάρτημα μπορεῖ νά ὁδηγήση τόν
ἄνθρωπο μέχρι τήν θάλασσα τῆς ἀνομίας. Φυλάξου, ἀδελφέ μου, ἀπό τίς μικρές
ἁμαρτίες, γιά νά μή πέσης στίς μεγαλύτερες.
Εἶναι γλυκειά ἡ ἁμαρτία στόν ἄνθρωπο, ἀλλά οἱ καρποί της εἶναι πικροί καί
ὀδυνηροί. Ὁποιαδήποτε ἁμαρτία εἶναι μία μέθη καί μετά ἀπό τήν ἀφύπνισί σου ἀπ᾿
αὐτήν αἰσθάνεσαι μιά πικρία καί μία στενοχώρια. Ἡ γλυκύτης τῆς ἁμαρτίας εἶναι
ὀλιγόλεπτη, ἀλλά ὁ θάνατος πού ἀκολουθεῖ εἶναι αἰώνιος.
Φῦγε ἀπό τήν φωτιά γιά νά μή καῆ τό σῶμα σου, φῦγε κι ἀπό τήν ἁμαρτία γιά
νά μή καίγεται ἡ ψυχή σου στό ἄσβεστο πῦρ τῆς κολάσεως.
Ὅποιος ζῆ στό κακό, σ᾿ αὐτόν θά μείνη ἡ κακία του. Ὅποιος κάνει τό κακό,
αὐτόν ἀκριβῶς θ᾿ ἀκολουθήση τό κακό. Αὐτό πού ἀποκτᾶται μέ κακό τρόπο, μέ κακό
τρόπο καί διασκορπίζεται. Δέν μένει τίποτε καλό ἀπλήρωτο, οὔτε ἡ ἁμαρτία χωρίς
τιμωρία.
 47
Ὁ ἄνθρωπος πού κάνει τό κακό, τό ἴδιο τό κακό ἐπιτίθεται στόν ἑαυτό του, τό
ὁποῖο δέν τοῦ δίνει ἡσυχία οὔτε ἡμέρα, οὔτε νύκτα. Εἶναι ἕνα σκουλήκι τό ὁποῖον
κατατρώγει καί «λιμάρει» τήν ψυχή του ἀκατάπαυστα.
Εἶναι πολύ εὐκολώτερο νά ὑποφέρης καί τήν πικρία καί τήν ἀποτυχία, παρά νά
τήν προκαλέσης μέ τόν ἑαυτό σου. Ὁ ἄνθρωπος πού ἔχει καθαρά τήν συνείδησί του
ὑπομένει, ἀλλά ἡ εἰρήνη τῆς ψυχῆς του εἶναι ἀδιατάρακτη.
Ἐκεῖνος ὁ ἄνθρωπος, πού εἶναι ὁ νικητής τοῦ διαβόλου, στόν ὁποῖον ζῆ ὁ
Κύριός μας Ἰησοῦς Χριστός, δέν μπορεῖ νά τόν νικήση ὁ διάβολος. Τό ὄνομα τοῦ
Ἰησοῦ Χριστοῦ εἶναι δυνατώτερο ἀπό τό διαμάντι καί σκληρότερο ἀπό τόν γρανίτη.
Δέν ὑπάρχει ἀσπίδα πιό δυνατή καί ὅπλο ἀνίκητο στόν πνευματικό πόλεμο ἀπό τήν
εὐχή τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ.
Ὅπως μετά ἀπό ἕνα δυνατό ἄνεμο σηκώνεται σκόνη, ἔτσι καί ὁ ἐχθρός μας
διάβολος σηκώνεται καί φεύγει μακριά ἀπό τήν φωνή τῆς δοξολογίας μας στόν Θεό,
ἀπό τήν προσευχή καί τά δάκρυά μας. Βλεποντας ὁ διάβολος τό σημεῖο τοῦ σταυροῦ
τοῦ Χριστοῦ, μέ τό ὁποῖο κατέστρεψε τό κράτος του, φοβᾶται, τρέμει καί φεύγει.
Ἀνάμεσα σ᾿ ὅλα τά ἀνθρώπινα κακά, μόνη ἁμαρτία εἶναι τό ἀληθινό κακό. Ἡ
ἁμαρτία εἶναι πλησιέστερα ἀπό ὅ,τι ὁ διάβολος, διότι τήν ἁμαρτία τήν ἔπραξε ὁ ἴδιος
ὁ διάβολος, διότι ἀπό ἄγγελος φωτεινός ἔγινε σκοτεινός διάβολος.
Κανέναν δέν ἠμπορεῖ μέ τόση εὐκολία νά πλησιάση ὁ σατανᾶς, ὅσο αὐτόν πού
ζῆ μέ ἀργία καί τεμπελιά.
Ἐπιστρέψετε μέ τόν νοῦ καί τήν καρδιά σας πρός τόν οὐρανό καί πρός τήν
αἰωνιότητα καί δέν θά αἰχμαλωτισθῆτε ἀπό τόν διάβολο. Ἡ προσευχή τοῦ πιστοῦ
εἶναι τό μεγαλύτερο βασανιστήριο γιά τά πονηρά πνεύματα. Ἡ θερμότης τῆς καρδίας
στήν ὥρα τῆς προσευχῆς εἶναι γιά τούς δαίμονες μία ἀναμμένη φλόγα.
Νά ἀσχολούμεθα πάντοτε μέ πνευματικά ἔργα καί ἰδιαίτερα μέ τήν προσευχή
καί, ἄν προσπαθήση νά μᾶς πλησιάση ὁ ἐχθρός θά εὕρη τήν ψυχή μας κλειστή καί
ἐξοπλισμένη.
Ὁ σατανᾶς τυφλώνει τόν ἄνθρωπο μέ σκοπό νά τόν ρίξη στήν ἁμαρτία, ἐνῶ
κατόπιν τοῦ ἀνοίγει τούς ὀφθαλμούς γιά νά τόν ὁδηγήση στήν ἀπελπισία.
Κανείς δέν ἠμπορεῖ νά ἐξαπατηθῆ ἀπό τόν διάβολο, ἐάν ὁ ἄνθρωπος δέν θά
συγκατατεθῆ μέ τήν θέλησί του, διότι εἶναι γραμμένο: «Στάσου γενναῖα ἀπέναντι
στόν διάβολο κι αὐτός θά φύγη ἀπό ἐσένα».
Δέν προσπαθοῦμε ἐμεῖς τόσο πολύ γιά τήν σωτηρία μας, ὅσο περισσότερο
προσπαθεῖ ὁ διάβολος γιά τήν ἀπώλειά μας.
Νόμιζε ὅτι αὐτή ἡ ζωή εἶναι ἕνα μαστίγιο κι ἀλλοίμονο σ᾿ αὐτόν πού δέν θά
ἐξέλθη νικητής. Τό τέλος του θά εἶναι ὁ αἰώνιος θάνατος.
Νά βλέπης κάθε βῆμα τῆς ζωῆς σου σάν ἕνα βῆμα πρός τόν οὐρανό ἤ πρός τόν
ἄδη. Ἡ ζωή εἶναι ἕνα θεῖο δῶρο. Ἡ ζωή τοῦ ἀνθρώπου εἶναι ἕνας συνεχής πόλεμος,
μία μάχη μέ τόν κόσμο καί μέ τόν διάβολο. Ἀγρύπνα, ἀδελφέ μου! Εἶσαι παροδικός σ᾿
αὐτή τήν ζωή, ἀλλά μήν ἐπιθυμῆς χάριν τῶν ὀλογοχρονίων ἀπολαύσεων αὐτοῦ τοῦ
βίου νά χάσης τήν αἰώνια ζωή. Ἡ ζωή μας ἐν συγκρίσει μέ τήν αἰωνιότητα εἶναι μόνο
ἕνα δευτερόλεπτο.
Ἕνας Ἀδελφός ἐπῆγε σ᾿ ἕνα ἐνάρετο Γέροντα καί τοῦ εἶπε:
 48
-Ἀββᾶ, μοῦ εἶναι ἀνιαρό νά ζήσω ἀκόμη στήν ἔρημο. Καί ὁ Γέροντας τοῦ
ἀπήντησε:
-Προσευχήσου πιό συχνά στόν Θεό κι Αὐτός θά σέ βοηθήση, θά σέ δυναμώση
καί θά σέ εἰρηνεύση.
Ἡ προσευχή εἶναι τό φάρμακο τῆς σωτηρίας καί τοῦ μίσους τοῦ διαβόλου.

Ὁ ἀληθινός Χριστιανός
Χριστιανός νά εἶσαι καί ὄχι μόνο νά φαίνεσαι! Ἰδού ἕνα ἀπό τά πρωταρχικά
σου καθήκοντα. Τό ὄνομα Χριστιανός χωρίς χριστιανική ζωή εἶναι μία ὑποκρισία.
Χριστιανός εἶναι ἐκεῖνος ὁ ὁποῖος, ὅσο εἶναι δυνατόν στόν ἄνθρωπο, μιμεῖται τόν
Κύριο Ἰησοῦ: μέ τά λόγια του, μέ τά ἔργα του καί μέ τίς σκέψεις του. Γιά τήν
ἐκπλήρωσι τῶν ἐντολῶν τοῦ Θεοῦ χρειάζεσαι τήν ἁπλότητα.
Καθώς τό ὄνομα Ἀπόστολος μέ τό ὁποῖο ὠνομάσθηκε ὁ Ἰούδας, ὁ
ὁποῖος εἶχε λογισμούς, σχέδια καί ἄλλα κακά δέν τοῦ ἐμφανίσθηκαν, ὅταν ζοῦσε,
ἐνώπιόν του τά αἰώνια βάσανα, ἔτσι ἀκριβῶς οὔτε καί ἐμεῖς δέν θά ἐξαγοράσουμε μέ
μία παρόμοια παίδευσι τό ὄνομα Χριστιανός, ἐάν δέν ζήσουμε τήν ζωή μας κατά τόν
νόμο τοῦ Κυρίου μας Ἰησοῦ Χριστοῦ.
Πτωχός εἶναι ὁ Χριστιανός, ὁ ὁποῖος ζητεῖ πολλά καί τά προμηθεύεται στόν
κόσμο αὐτόν.
Κάθε Χριστιανός πρέπει νά σηκώνη τόν σταυρό του.
Ὁ πραγματικός χριστιανός ἠμπορεῖ νά λέγη μέ μία γεμάτη ἀπό χαρά καί
τόλμη καρδιά, ἀκόμη καί στό κατώφλιο τοῦ θανάτου, πού πλησιάζει, νά λέγη: «Ποῦ
εἶναι ἄδη τό κεντρί σου;»(Α΄Κορ.15,55). Ἐπειδή ζώντας στήν γῆ ὁ ἀληθινός χριστιανός
ἀρνεῖται τίς ἀπολαύσεις, τά αἰσθήματα, ἀλλά ἀντίθετα μετά θάνατον αὐτός θά
ἀξιωθῆ στόν οὐρανό τῶν θείων εὐεργεσιῶν πού τίς περιγράφει ὁ Ἀπόστολος Παῦλος
ὅτι: «μάτι δέν τίς εἶδε καί αὐτί δέν τίς ἄκουσε καί στήν καρδία ἀνθρώπου δέν
ἀνέβηκαν». (Α΄Κορ.2,9). Αὐτά δέν εἶναι δυνατόν οὔτε ἐμεῖς νά τά φαντασθοῦμε, οὔτε
νά παρουσιασθοῦν μπροστά μας.
Ὁ χριστιανός στήν γῆ δέχεται τήν παρηγορία τοῦ Θεοῦ.
Εἶναι ἀδύνατον νά κυριαρχῆ κάποιος στά πάθη τῶν ἄλλων, ἐάν ὁ ἴδιος δέν
ἐνίκησε τά ἰδικά του. Ἐάν εἶσαι κυβερνήτης τῶν ἄλλων ἀνθρώπων, νά ἐνθυμῆσαι ὅτι
γιά σένα εἶναι κυβερνήτης ὁ Θεός. Νά συμπεριφέρεσαι μ᾿ ἐκείνους πού σέ ὑπηρετοῦν,
ὅπως θά ἐπιθυμῆς νά εἶναι ἀπέναντί σου ὁ Θεός.
Εἶναι καλλίτερα οἱ ὑπήκοοί σου νά σέ ἀγαποῦν, παρά νά σέ φοβοῦνται, διότι
ἀπό τόν φόβο γεννᾶται ἡ ὑποκρισία καί τό ψέμμα, ἐνῶ ἀπό τήν ἀγάπη γεννᾶται ἡ
ἀλήθεια.
Τό καθῆκον τῶν κυβερνώντων εἶναι νά σώζουν καί ὄχι νά παιδεύουν. Αὐτός
πού ὑποτάσσεται στόν κυβερνήτη του ἐν ὀνόματι τοῦ Κυρίου Ἰησοῦ, ὑποτάσσεται
στόν Θεό.
Ὀνομάζεσαι πατήρ τῶν παιδιῶν σου κατά σάρκα, νά εἶσαι καί πατήρ τους
κατά πνεῦμα. Ὄχι μόνο νά κάνης τήν ἁπλῆ γέννησι σάν πατέρας, ἀλλά προπαντός
νά τούς δώσης τήν καλή ἀγωγή στό πνεῦμα τῆς ὀρθοδόξου Πίστεως. Ἔμαθες νά
γεννᾶς παιδιά; Τώρα νά τά παιδαγωγήσης, ὅπως πρέπει γιά νά φέρης μέ ἀξία τό
ὄνομα τοῦ πατρός.
 49
Ὄχι μόνο ἡ κυοφορία τοῦ παιδιοῦ στήν κοιλιά σου σέ κάνει μητέρα, ἀλλά μία
καλή χριστιανική ἀγωγή τῶν παιδιῶν σου. Ὁ πρῶτος λόγος πού πρέπει νά εἰπῆς στό
παιδί σου νά εἶναι γιά τόν Θεό, στόν Ὁποῖον χαρίζεται καί τό πρῶτο χαμόγελο τοῦ
παιδιοῦ σου.
Ὅταν γεννᾶται ἕνα παιδί, ἡ μητέρα δίνει στόν κόσμο ἕνα ἄνθρωπο καί στήν
συνέχεια πρέπει δι᾿ αὐτῆς νά δώση ὁ οὐρανός ἕνα ἄγγελο. Ἡ πρώτη ἰδανική
κατάστασις τῶν παιδιῶν ἐξαρτᾶται κατά μέγα μέρος ἀπό τήν ἠθική ἐπίδρασι τήν
ὁποία ἔχει ἡ μητέρα ἐπάνω τους.
Δώστε μας τίς καλλίτερες μητέρες (ταπεινές καί πιστές στόν Θεό) καί θά σᾶς
δώσουμε τούς καλλίτερους ἀνθρώπους.
Δέν ὑπάρχει καμμία ἀνώτερη τέχνη ἀπό τήν τέχνη τῆς ἀγωγῆς. Ὅ,τι ἀγωγή
θά δώσουν οἱ γονεῖς στά παιδιά τους, στήν νηπιακή τους ἡλικία, ἀπ᾿ αὐτή συνήθως
θά ἐξαρτηθῆ, ἄν θά γίνουν εὐάρεστα ἤ μισητά στόν Θεό, ἀγγελικά ἤ διαβολικά, μ᾿
αὐτό τόν τρόπο καί θά ζήσουν. Οἱ γονεῖς θά τιμωρηθοῦν ὄχι μόνο γιά τίς ἁμαρτίες
τους, ἀλλά καί γιά τά παιδιά τους, τά ὁποῖα δέν τά ἀνέθρεψαν μέ τόν πνεῦμα τῆς
εὐλαβείας καί τῆς πίστεως στόν Χριστό. Γονεῖς οἱ ὁποῖοι δέν μεγαλώνουν τά παιδιά
τους ὅπως πρέπει, δηλαδή χριστιανικά, τά γεννοῦν μόνο γιά μία παροδική ζωή,
σωματική καί τούς ἀνοίγουν τήν πόρτα γιά τόν αἰώνιο θάνατο, τήν κόλασι.
Νά εἶσαι πρῶτα ἐσύ ὁ ἴδιος, αὐτό πού θέλεις νά κάνης στόν ἄλλον. Ἐάν θέλης
νά διδάξης τά παιδιά, δίδαξε πρῶτα τά ἰδικά σου ἐν πνεύματι τοῦ Θεοῦ.

Περί ὑπάρξεως τοῦ Θεοῦ

Μερικές ἀπαντήσεις σέ μερικές ἐρωτήσεις:
Ἕνας ἐπιστήμων ἄνθρωπος καί ἄπιστος μπῆκε κάποτε στό σπίτι ἑνός
ἀστρονόμου, ὅπου εἶδε μία πολύ ὡραία σφαῖρα τοῦ οὐρανοῦ καί, ἔκθαμβος, τόν
ἐρώτησε:
-Ποιός τήν ἔκανε;
-Κανείς:
-Πῶς «κανείς»;
-Ναί, κανείς! Ἔγινε μόνη της ἡ σφαῖρα...ἔτσι, κατά σύμπτωσιν. Καί ὅταν ὁ
ἐπιστήμων, ὁ ἄνθρωπος τῆς λογικῆς, στενοχωρήθηκε διότι περιπαίχθηκε ἄσχημα, ὁ
ἀστρονόμος τοῦ εἶπε πάλι:
-Βλέπεις, ἡ ἀφεντιά σου δέν μπορεῖς νά καταλάβης μία ἁπλῆ χάρτινη σφαῖρα,
ὅτι γίνεται μόνη της, ἀλλά θαυμάζεις ὅτι ὁλόκληρη ἡ οἰκουμένη εἶναι ἀποτέλεσμα
συμπτώσεων. Οἱ νόμοι τῆς οἰκουμένης δέν εἶναι νόμοι συμπτώσεων, ἀλλά τοῦ
Νομοδότου Θεοῦ. Ἡ ὕπαρξις τῆς οἰκουμένης εἶναι τό ἐπιχείρημα ὑπάρξεως τοῦ Θεοῦ.
Ἡ οἰκουμένη χωρίς τόν Θεό δέν ἐξηγεῖται.
Ἰδού, φίλε μου, ἕνας λογικός ἐξαναγκασμός!
 50

Μεταξύ Θεοῦ καί ἀνθρώπου ἤ μεταξύ λογικῆς καί πίστεως

Ὅλος ὁ κόσμος ἐπικρέμαται ἀπό τόν Δημιουργό του. Ὁ κόσμος τῶν ἔργων
κρέμεται ἀπό τόν Θεό χωρίς νά τό ξέρη. Ἐμεῖς οἱ χριστιανοί τό ξέρουμε.
Ἀκόμη κι ἄν δέν θέλουμε, εἴμεθα κρεμασμένοι ἀπό τόν Θεό, διότι πρός διάκρισι
ἀπό ὅλο τόν κόσμο τῶν κτισμάτων, ἐμεῖς οἱ ἄνθρωποι πού εἴμεθα ἀκόμη ἐδῶ μέ τό
σῶμα, δέν ἔχουμε τήν ὁριστική μας κατοικία.
Εἴμεθα ἀκόμη σέ ἐργασία, πού σημαίνει ὅτι αἰσθανόμεθα τίς δυσχέρειές μας,
τίς ἐπιπολαιότητές μας καί τίς ἐντάσεις μας γιά πνευματική τελειοποίησι.
Ἡ θέσις τοῦ ἀνθρώπου στήν κτίσι εἶναι μοναδική, εἴμεθα κτίσματα τοῦ Θεοῦ,
ἀλλά καί ὀντότητες πραγματικές.
Ἐξ αἰτίας αὐτῆς τῆς καταστάσεως ἀκούγεται συχνά ἡ τραγική διαπίστως: ὅτι
«δέν ἔκανα τίποτε» στήν ζωή. Γίνεται αὐτή ἡ διαπίστωσις διότι δέν ἔδωσες στήν ζωή
σου τήν σωστή ἔννοια καί τόν προορισμό της.
Ὁ ἄνθρωπος εἶναι ἕνα ἀποτέλεσμα τῆς θείας δημιουργίας.
Ἐμεῖς δέν εἴμεθα μόνο κτίσματα γιά νά ἀνήκουμε στούς νόμους τῆς
ἀναγκαιότητος, ἀλλά εἴμεθα καί πνευματικές ὑπάρξεις, προικισμένες μέ συνείδησι
καί συνεπῶς πηγαίνουμε στήν ἀρετή τῶν νόμων τῆς ἐλευθερίας. Ὁπότε ἀναζητοῦμε
τήν ἀλήθεια, ἄρα ἀναζητοῦμε τόν Θεό.
Γιά τόν προσανατολισμό μας στόν ὁρατό κόσμο μᾶς δόθηκε ἡ πίστις καί ἕνα
πρότυπο ἀνθρώπου, ὁ Ἰησοῦς Χριστός.
Στίς πόρτες τῆς ἀνθρωπίνης ψυχῆς μας ὁ Θεός παύει νά κυριαρχεῖ καί θέλει
τήν ἀγάπη μέ δική μας συγκατάθεσι. Ὁ Ἰησοῦς θέλει νά γίνεται δεκτός μέ δική μας
πρωτοβουλία. Ἑπομένως, στήν ἐκπλήρωσι τοῦ στόχου ἤ τοῦ σκοποῦ μας μέσα στήν
δημιουργία ὁ Θεός μᾶς περιμένει σάν κτίσματά του καί ἐμεῖς συνειδητοποιοῦμε τήν
συγγένεια πού ἔχουμε μαζί Του.
Πρέπει ἐμεῖς νά πραγματοποιοῦμε μέσα μας αὐτή τήν θεία εἰκόνα: τό πρότυπο
τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ.
Χωρίς αὐτό τό εἶδος προτύπου ἀπό τό ὁποῖον κρέμονται ὅλες οἱ ἀποφάσεις μας
γιά κάθε ἡμέρα καί στιγμή, συνίσταται ἕνας ἄνθρωπος χωρίς σκοπό, ἕνας ἄνθρωπος
χωρίς τροφή μπροστά στό χάος, τό ὁποῖο ἐπιθυμεῖ νά σέ ρουφήξη στήν τραγωδία τῆς
ἀνυπαρξίας, πού εἶναι μία ἀπό τίς ἐπιδιώξεις τοῦ κακοῦ στόν κόσμο.
Ὁ προσωπικός σου προορισμός περιμένει ἀπό σένα τήν ἀπόφασι αὐτῆς τῆς
μεταθέσεώς σου, στήν εἰκόνα τοῦ Θεοῦ, μετάθεσις ἡ ὁποία γίνεται μέ ἰδανικό
πρότυπο τήν ζωή τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ στόν κόσμο.
Ἰδού γιατί θέλουν νά σᾶς παρασύρουν: στήν πτῶσι τοῦ θρησκευτικοῦ
μηχανισμοῦ τῆς ψυχῆς.
Ἡ ψυχή γνωρίζει τόν Πατέρα της καί τόν ἀκολουθεῖ. Ἐπειδή εἶναι ἐντός τοῦ
σώματος, τό ὁποῖον συμμετέχει τοῦ κόσμου, καί ἡ ψυχή συμμετέχει τοῦ ἐξωτερικοῦ
κόσμου πιστεύοντας ὅτι μέσα σ᾿ αὐτόν τόν κόσμο θά εὕρη τήν ἡσυχία της. Ἀλλά δέν
τήν εὑρίσκει, γι᾿ αὐτό ὅλη ἡ ἄσκησις τῆς χριστιανικῆς ζωῆς ἔχει αὐτή τήν λογική: νά
μήν ἀφήνη τήν ψυχή νά προσκολλᾶται δυνατά στά ὁρατά πράγματα τοῦ κόσμου,
παρά μόνο στά ἀόρατα μυστήρια καί ἐνεργήματα τοῦ Θεοῦ.
 51
Ἐπειδή ὁ Θεός εἶναι Πνεῦμα, ἀγάπη καί ἀλήθεια, δέν ἠμποροῦμε νά Τόν
ἰδοῦμε, δέν ὑπάρχουν ἀπεικονίσεις Του, σάν κινηματογραφικές ταινίες, γι᾿ αὐτό
ἔχουμε τήν ἐντύπωσι ὅτι ἡ πίστις στόν Θεό εἶναι ἕνας κίνδυνος ἤ ἕνα στοίχημα
λογικῆς.
Εἶναι γεγονός ὅτι ἡ πίστις εἶναι μία συνέχεια ἀσκήσεως ζωῆς ἐν Χριστῷ, ἐπειδή
ὁ Θεός εἶναι ἄλλη φύσις καί ὄχι δημιουργημένη ὕπαρξις καί ἡ γνῶσις τοῦ Θεοῦ ζητεῖ
καί ἡμᾶς καθ᾿ ὁλοκληρίαν νά ζοῦμε σ᾿ ἕνα ἄλλο τρόπο ζωῆς.
Ἡ γνῶσις τοῦ Θεοῦ, ὅποιος θέλει νά τήν ἔχη - καί δέν εἶσαι ἥσυχος, μέχρι νά
τήν ἀποκτήσης - ἀσκεῖται σ᾿ ὁλόκληρη τήν ὕπαρξί μας μέ ὅλες τίς ρίζες τῆς ὑπάρξεώς
της. Εἴμεθα ἀκαταμάχητοι κυνηγοί αὐτῆς τῆς μεταφυσικῆς γνώσεως τοῦ Θεοῦ καί
συνεπῶς φυλαχθῆτε ἀπό τίς δυσκολίες καί ἐμπόδια πού ὀρθώνουν μπροστά σας οἱ
ἄνθρωπι τοῦ κόσμου.
Ἰδού ἡ τραγικότης καί ἡ ταπείνωσις τῆς γνώσεώς μας.
Ἀπ᾿ ὅλα ὅσα εἴπαμε μέχρι τώρα θά πρέπει νά κρατήσουμε στό νοῦ μας ὅτι
ὁλόκληρη ἡ ὕπαρξίς μας πρέπει ν᾿ ἁγιασθῆ, γιά νά ἠμπορέση νά πλησιάση τόν Θεό.
Θεωρητικοί γνῶσι τοῦ Θεοῦ ἔχουν καί οἱ δαίμονες, ἀλλά αὐτή δέν ἁγιάζει. Ὁ Θεός
θέλει νά λαμβάνη μέρος στόν προορισμό τοῦ ἀνθρώπου. Ἡ ψυχή μας παραμένει
ἀνήσυχη μέχρις ὅτου ἀναπαυθῆ στήν ἀγκαλιά τοῦ Θεοῦ.
Γι᾿ αὐτό, ὅταν λείπη ἡ ἀπασχόλησίς μας γιά τήν σωτηρία τῆς ὑπάρξεώς μας,
αὐτό εἶναι μία αἰώνια ἀπώλεια, ἡ ὁποία κι αὐτή (ἀπώλεια) ἐξαπατᾶται μέ μία
«ἀνάπαυσι».

Μία ἐπίσκεψις τοῦ π. Ἀρσενίου Μπόκα (συγγραφέως τοῦ

παρόντος βιβλίου)
Ὁ π. Σακελλάριος, ὁ Πνευματικός τῆς ἐκκλησιαστικῆς μοναχικῆς μας σχολῆς,
μᾶς διηγήθηκε ὅτι κάποια ἡμέρα ἦλθε ὁ π. Ἀρσένιος, ἡγούμενος τότε τῆς μονῆς
Βρινκοβεάνου, πλησίον τοῦ χωριοῦ Σίμπαντα ντέ Σιούς.
Ἦλθε, μᾶς εἶπε, τό ἀπόγευμκα στίς 4 μ.μ συνοδευόμενος ἀπό τόν Πνευματικό
μας. Στό χέρι του κρατοῦσε μία τσάντα στήν ὁποία εἶχε μέσα τήν Ἁγία Γραφή.
Ὁ π. Ἀρσένιος εἶναι ἄνθρωπος κανονικοῦ ἀναστήματος, ντυμένος μέ ἁπλᾶ καί
καθαρά ροῦχα· τό σκουφί του εἶναι μικρό καί τά ράσα του μέ μεγάλα μανίκια σάν
αὐτά πού φοροῦν οἱ μοναχοί τοῦ Ἁγίου Ὄρους. Ἡ μορφή του εἶναι ξηραμένη, ἀλλά
φωτεινή, ἐνῶ στά γαλανά του μάτια κρύβεται μία μυστική ἀκτινοβολία καί φαίνεται,
ὅπως φαίνεται ὁ βυθός τοῦ ποταμοῦ, ὅταν τά νερά εἶναι ἤρεμα καί διαυγῆ ἤ ὅπως
εἶναι καθαρός καί γαλήνιος ὁ οὐρανός.
Μετά τόν συνηθισμένο του καλογερικό χαιρετισμό, ὁ π. Ἀρσένιος ἄρχισε νά
μᾶς ὁμιλῆ. Μᾶς ὡμίλησε γιά τήν ἀποστολή μας, γιά τήν ἐλπίδα καί τήν πίστι, τήν
ὁποία πρέπει νά ἔχουν οἱ ἐργάτες τῆς Ἐκκλησίας.
«Ἐάν πιστεύης αὐτό τό ὁποῖο λέγης, ἡ πίστις σου μεταβαίνει σ᾿ αὐτό τό ὁποῖο
διδάσκεις, σ᾿ αὐτό τό ὁποῖο ὑποστηρίζεις μέ λόγια. Ἐνῶ, ἐάν δέν πιστεύης, δέν θά
ἠμπορέσης νά τό μετατρέψης, νά τό σχηματίσης σ᾿ αὐτό τό ὁποῖον διδάσκεις. Δέν θά
νικήσης, ἐάν δέν κάνης ἐκεῖνο τό ὁποῖον λέγεις. Τά λόγια σου νά εἶναι ἀληθινά, ὅπως
τά λόγια τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ. Νά μή δεχεσαι ἀνθρώπινες διδασκαλίες στό ὄνομα τοῦ
Θεοῦ, διότι ἀλλοίμονό σου!
 52
-Ἐάν μερικοί δέν ἀκοῦνε τά λόγια, θά κερδίζουν χωρίς λόγια, μέ τά καλά σας
ἔργα, ὅταν θά βλέπουν τήν συμπεριφορά τῆς ζωῆς σας: καθαρότης καί φόβος Θεοῦ.
Στολισμός σας νά μήν εἶναι τά ἐξωτερικά σας στολίδια, ἀλλά νά εἶναι ὁ
μυστικός κόσμος τῆς καρδίας σας, ὅπου ὑπάρχει ἡ ἄφθαρτη καθαρότης, ἡ ὁποία εἶναι
ἀνεκτίμητης ἀξίας ἐνώπιον τοῦ Θεοῦ.
-Νά κοπιάζετε γιά τόν Κύριο, διότι ὁ θερισμός εἶναι πολύς καί οἱ θεριστές
ὀλίγοι. Ὁ Κύριος διατάζει μέσῳ τοῦ Προφήτου: «καί ἐν τῷ ἀποστρέφειν δίκαιον ἀπό
τῶν δικαιοσυνῶν αὐτοῦ καί ποιήσει παράπτωμα καί δώσω τήν βάσανον εἰς
πρόσωπον αὐτοῦ, αὐτός ἀποθανεῖται, διότι οὐ διεστείλω αὐτῷ καί ἐν ταῖς ἁμαρτίαις
αὐτοῦ ἀποθανεῖται, διότι οὐ μή μνησθῶσιν αἱ δικαιοσύναι αὐτοῦ, ἅς ἐποίησε, καί τό
αἷμα αὐτοῦ ἐκ τῆς χειρός σου ἐκζητήσω. Σύ δέν ἐάν διαστείλῃ τῷ δικαίῳ τοῦ μή
ἁμαρτεῖν, καί αὐτός μή ἁμάρτῃ, ὁ δίκαιος ζωῇ ζήσεται, ὅτι διεστείλω αὐτῷ, καί σύ τήν
σεαυτοῦ ψυχήν ρύσῃ» (Ἰεζεκ.3,20-21).
Ἦλθα νά σᾶς ἐπισκεφθῶ διότι μέ ἐνίκησε ἕνα βιβλίο γραμμένο ἀπό τόν
Πνευματικό σας μέ τίτλο: «Ἡ μοναχική ἄσκησις στούς πρώτους αἰῶνες». Κυττᾶξτε νά
ὠφεληθῆτε κυρίως ἀπό τήν τέχνη τοῦ διδασκάλου σας. Νά συνδιάζετε τήν γνῶσι μέ
τόν σωματικό κόπο, τήν σωματική μέ τήν ψυχική καθαρότητα. Ἐάν πιστεύης καί
ἐργάζεσαι αὐτό τό ὁποῖον λέγεις, θά νικήσης καί θά διαδώσης τό φῶς γύρω σου.
Εἶναι μερικοί πού στεροῦνται τοῦ χαρίσματος τῆς πίστεως. Αὐτοί δέν θέλουν
νά πιστεύσουν γιά δύο λόγους:
1. Ἤ διότι εἶναι κυριευμένοιι ἀπό τόν δαίμονα τῆς ὑπερηφανείας,
2. ἤ διότι δέν θέλουν νά ὑπάρχη ἕνας δίκαιος κριτής, ὁ ὁποῖος νά ἐξετάζη μέ
διάκρισι τά παράνομα ἔργα τους καί τήν ἀνήθικη ζωή πού κάνουν».
Κατόπιν ὁ π. Ἀρσένιος ἀνεχώρησε καί ὅλοι ἐμεῖς παραμείναμε σιωπηλοί
ἀρκετή ὥρα. Μᾶς ἐντυπώθηκαν πολύ βαθειά μέσα στόν νοῦ καί στήν καρδιά μας τά
λόγια καί ἡ φωτεινή μορφή τοῦ π. Ἀρσενίου.

Ὑπεύθυνοι γιά τούς ἀνθρώπους

«Κάθε ἐξουσία προέρχεται ἀπό τόν Θεό» (Ρωμ.13,1). Ὅλοι οἱ ἄνθρωποι εἶναι
παιδιά καί δοῦλοι τοῦ Θεοῦ, ἀκόμη καί συνεργάτες τοῦ Θεοῦ.
Παρ᾿ ὅλα αὐτά, ἡ διαφορά μεταξύ τῶν ἱκανοτήτων τῶν ἀνθρώπων ὄντας
προφανής, κατανοεῖται σάν μία ἀπογραφή μιᾶς ἱεραρχίας, σάν μία ὁδήγησις. Γι᾿
αὐτό, ἡ Θεία πρόνοια ἀναζητεῖ «σοφό καί πιστό οἰκονόμο» γιά τούς ἀνθρώπους νά
προσφέρη τόν χρόνο του γιά τόν θερισμό στόν ἀγρό τοῦ Κυρίου.
Τό κείμενο μπορεῖ νά κατανοηθῆ κατά τρόπο πρακτικό. Ἀλλά, ὅσον ἀφορᾷ γιά
τόν Χριστιανό δέν εἶναι πουθενά γραμμένο, ἐάν ἡ συμμετοχή του στόν σῖτο θά εἶναι
ἰδιωτική ἤ κοινοτική ὑπόθεσις. Αὐτό πού τραβᾶ τόν νοῦ εἶναι ἡ ποιότης τοῦ
οἰκονόμου, τοῦ πιστοῦ καί σοφοῦ, ὁ ὁποῖος συμβάλλει στήν ἀνάπτυξι τοῦ σίτου. Ἡ
ἐπανάστασις τῆς ἀνθρωπίνης κοινωνίας γιά συλλογική ἐργασία, διά τῶν
Συνεταιρισμῶν, πρός ἐπίγεια ὀργάνωσι τοῦ ἀνθρώπου σέ κοινωνικές βάσεις εἶναι ἕνα
ἔργο αὐτονόητο. Ἡ κατάργησις τῶν συνόρων ἀνάμεσα στούς ἀνθρώπους εἶναι ἡ
κατάργησις τῶν αἰτιῶν τοῦ πολέμου ἀνάμεσα στούς χριστιανούς.
Ὁ ὀρθολογισμός παρέσυρε τούς ἀνθρώπους στόν ἐπικίνδυνο κατήφορο πού
κλίνει πρός τόν μηδενισμό. Ὅλοι οἱ ἄνθρωποι ἀναγνωρίζουν τήν ὑπεροχή τῆς
 53
Ἀληθείας, ἀλλά μόνον ὀλίγοι γνωρίζουν ἀκριβῶς αὐτή τήν ἀλήθεια. Ἕνας ἀνάμεσα
στούς ὁρισμούς του, μεγάλης διαδόσεως, εἶναι ἡ ἰσοδυναμία τῆς λογικῆς μέ τήν
πραγματικότητα. Γι᾿ αὐτό λέγεται ὅτι ἡ πραγματικότητα εἶναι αὐτό τό ὁποῖο μοῦ
λέγει ὁ νοῦς ὅτι εἶναι πραγματικότητα, ἐνῶ ἐκεῖνο πού μοῦ λέγει ὁ νοῦς μου ὅτι δέν
εἶναι, σημαίνει ὅτι δέν ὑπάρχει, δέν ὑπῆρξε παρά ἕνα βῆμα. Ὁ ἰσχυρισμός αὐτός
περιέχει μέσα του καί μία ἀρχή πού κράζει: Εἶναι τό «ἐγώ». Τό «ἐγώ» εἶναι ἕνα καλό
πρᾶγμα στήν θέσι του, ἐάν δέν ἐξάπτεται καί δέν γίνεται τό κριτήριο τῆς ἀληθείας.
Μόνο ἡ σκέψις τοῦ Θεοῦ φέρει ἰσοδυναμία καί ἰσορροπία στήν δημιουργία. Ὁ
ἄνθρωπος εἶναι δημιουργός κατά φαντασίαν. Ἡ πιό φανταστική δημιουργία τοῦ
ἀνθρώπου εἶναι: ἡ φαντασία ὅτι δέν ὑπάρχει Θεός, εἶναι ἀρνητική. Ἰδού μία
ἐσφαλμένη ἑρμηνεία τοῦ ἀνθρωπίνου προσδιορισμοῦ, τοῦ οἰκονόμου τοῦ Θεοῦ.

Ἡ στιγμή τοῦ θανάτου

Γιά τήν κατανόησι αὐτῶν πού γίνονται κατά τήν ἔξοδο τῆς ψυχῆς ἀπό τό
σῶμα, πολύ μᾶς βοηθεῖ ἡ θεολογία τῆς κατ᾿ εἰκόνα καί ὁμοίωσιν κατασκευῆς τοῦ
ἀνθρώπου.
Ἐπαναλαμβάνουμε μέ συντομία μερικές χρονικές στιγμές:
Ὁ ἄνθρωπος δημιουργήθηκε κατ᾿ εἰκόνα καί ὁμοίωσιν τοῦ Θεοῦ. Εἰκόνα εἶναι
οἱ ψυχικές ἰδιαιτερότητες πού λαμβάνει διά τῆς φύσεώς του ὁ ἄνθρωπος, ἐνῶ
ὁμοίωσις εἶναι νά δεχθῆ ὁ ἄνθρωπος τίς δυνατότητς πού δίνει ἡ θεί Χάρις διά τήν
πνευματική του τελείωσι, πάντοτε βέβαια μέ τήν προσωπική του ἄσκησι. Συνεπῶς, ἡ
εἰκόνα τοῦ Θεοῦ μᾶς ἐδόθηκε, ἐνῶ ἡ ὁμοίωσις πρέπει νά πραγματοποιηθῆ κατά τόν
διάβα αὐτῆς τῆς ζωῆς μας.
Ἡ ἐντολή τοῦ Θεοῦ ἀπό τήν ἀρχή ἦτο «αὐξάνεσθε..»πού σημαίνει ἀκριβῶς
αὐτή τήν ἄνοδο στήν ὁμοίωσι τοῦ Θεοῦ διά τῆς ὑπακοῆς καί τῆς συνεργασίας μέ τήν
θεία θέλησι.
Ἀλλά ὁ ἄνθρωπος, παρακούοντας μέ τόν λόγο του, διά τῆς ξένης συμβουλῆς
βιάσθηκε νά ἐφαρμόση τό δεύτερο μέρος τῆς θείας ἐντολῆς, τό «πληθύνεσθε»,
προτοῦ νά αὐξηθῆ. Αὐτό τόν ἀνάγκασε νά ἐνδυθῆ μέ τούς δερμάτινους χιτῶνες, τῶν
ὁποίων τό τέλος εἶναι ὁ θάνατος. Μέ τήν παρακοή, ἡ ὁποία ὡδήγησε τόν ἄνθρωπο
στόν θάνατο, ὁ Θεός ἔδωσε στήν συνέχεια τίς προϋποθέσεις γιά τήν πρόοδο τοῦ
ἀνθρώπου στό «καθ᾿ ὁμοίωσι».
Αὐτή ἡ κατάστασις διήρκεσε σ᾿ ὁλόκληρο τό ἀνθρώπινο γένος μέχρι τήν
ἐνανθρώπησι τοῦ Χριστοῦ, τοῦ νέου Ἀδάμ, ὁ Ὁποῖος ἔγινε ὑπήκοος μέχρι θανάτου
καί μάλιστα σταυρικοῦ. Διά τῆς ὑπακοῆς του, ἡ ὁποία δοκιμάσθηκε ἀπό πειρασμούς,
ὁ ἄνθρωπος ἀπέκτησε πάλι τήν δυνατότητα τῆς ὁμοιώσεώς του μέ τόν Θεό, κατά
χάριν. Πρίν ἀπό τόν Χριστό δέν ὑπῆρχε σωτηρία καί ἔξω ἀπό τόν Χριστό δέν ὑπάρχει
σωτηρία, ἀλλά μόνο διά τοῦ Χριστοῦ ἠμποροῦμε νά σωθοῦμε.
Κατά κάποιο τρόπο ἡ ὑπακοή μαζί μέ τήν σωτηρία δημιουργοῦν ἕνα πολύ
στενό δεσμό. Διότι δέν ἠμποροῦμε νά σωθοῦμε μόνο κατ᾿ εἰκόνα, χωρίς τήν ὁμοίωσι
καί δέν ἠμποροῦμε νά προοδεύσουμε ἀπό τό κατ᾿ εἰκόνα στό καθ᾿ ὁμοίωσι, χωρίς
ὑπακοή καί δέν ἠμποροῦμε νά ὑπακούσωμεν ἐκ φύσεως, χωρίς τόν Χριστό.
Συνεπῶς, ἡ ὑπακοή μέχρι θυσίας τοῦ Χριστοῦ βοηθεῖ καί τήν ἰδική μας ὑπακοή,
τήν ὁποία καί ἐπαναφέρει στήν πρωταρχική ὑπακοή, τήν ὁποία εἶχε χάσει ὁ Ἀδάμ
 54
μέσα στόν παράδεισο. Ὅ,τι ἐχάσαμε ὅλοι μας στό πρόσωπο τοῦ Ἀδάμ τό
ξανακερδίσαμε ὁ καθένας μας στό Πρόσωπο τοῦ Χριστοῦ. Γι᾿ αὐτό ὀνομάζεται καί ὁ
Χριστιανισμός δευτέρα δημιουργία τοῦ ἀνθρώπου.
Παρ᾿ ὅλα αὐτά ὁ θάνατος συνεχίζεται καί μετά Χριστόν. Ἀλλά τώρα δέν ἔχει
πλέον τήν ἔννοια τῆς τιμωρίας, σάν μισθό τῆς παρακοῆς, διότι ἡ ὑπακοή τοῦ Χριστοῦ
-Θυσία Του -μετέτρεψε τόν θάνατο σέ ἐλευθερία ἀπό τά πάθη.
Ἡ θυσία τοῦ Σωτῆρος μας Χριστοῦ ἐνίκησε τόν θάνατο, ὁ ὁποῖος ἐδῶ
ἐξαπλώθηκε καί ἐπάνω στίς ἀθάνατες ψυχές μας, καθ᾿ ὅσον τίς κρατοῦσε
κλειδωμένες στόν ἄδη.
Ἡ ἀνάστασις τοῦ Χριστοῦ ἐνίκησε τόν θάνατο γιά ἐμᾶς, ἀφήνοντας στόν
θάνατο νά ἔχη ἐξουσία μόνο στό σῶμα, τό ὁποῖον δέν ὑποτάσσεται στόν Θεό, οὔτε
ἠμπορεῖ, ἐνῶ τήν ψυχή τήν ὡδήγησε στήν ἀνάστασι. Ἡ ἀνάστασις τοῦ Χριστοῦ εἶναι
ταυτόχρονα καί ἡ θρησκευτική σιγουριά τῆς κοινῆς ἀναστάσεως, τῆς ὁποίας ἀπαρχή
ἔγινε ὁ Ἴδιος ὁ Κύριός μας Ἰησοῦς Χριστός. Ὁπότε ὁ Χριστός διά τῆς θυσίας Του
ἐκέρδισε τήν νίκη ἐπάνω στόν θάνατο, ἡ ὁποία δόθηκε σ᾿ ἐμᾶς. Μέ τήν δύναμι τῆς
ὑπακοῆς Του, ἀνεκαίνισε τό κατ᾿ εἰκόνα, τό ὁποῖον εἶχε ἀμαυρωθῆ καί εἴδαμε τήν
δόξα τοῦ καθ᾿ ὁμοίωσιν σάν «δόξαν ὡς μονογενοῦς παρά Πατρός». Ἀνεκαίνισε τό
πρωταρχικό καθ᾿ ὁμοίωσιν τοῦ ἀνθρώπου μέ ὅλες τίς συνακόλουθες συνέπειες.
Μ᾿ αὐτές τίς δογματικές ἀναφορές ἠμποροῦμε νά καταλάβουμε κἄπως
καλλίτερα καί ὅ,τι συμβαίνει μέ τήν ἔξοδο τῆς ψυχῆς καί τήν μετά θάνατον ζωή τοῦ
ἀνθρώπου, ἐνῶ γιά μία ἐναργέστερη κατανόησι τῶν πραγμάτων χωρίζουμε τήν
περιγραφή τῶν γεγονότων τά ὁποῖα γίνονται σέ δύο ἐξωτερικές καταστάσεις,
ἀφήνοντας ἐννοεῖται τίς ἐνδιάμεσες βαθμίδες τῶν ὁποίων ἡ μεταβολή εἶναι σχεδόν
ἄπειρη.
Στήν κατηγορία αὐτή ἀνήκει ἡ κατάστασις τῶν ψυχῶν, οἱ ὁποῖες στήν διάρκεια
τῆς ἐπιγείου ζωῆς δέν εἶχαν καμμία φροντίδα γιά τήν σωτηρία τους, ἐφρόντιζαν μόνο
γιά τό σῶμα, μόνο γιά τήν φύσι, μόνο γιά τήν μορφή.
Στήν ἄλλη κατηγορία ἀνήκει ἡ κατάστασις τῶν ψυχῶν, οἱ ὁποῖες στόν διάβα
τῆς ἐπιγείου ζωῆς τους ἔτρεξαν νά προσκολληθοῦν στόν Κύριο, ἐνίκησαν τό σῶμα
διά τοῦ πνεύματος, διά τῆς ἀσκήσεως καί τῆς χάριτος, ὑπερέβησαν τήν φύσι καί
ἔλαβαν δωρεάν τόν στέφανο τοῦ ἀθλήσεως: τήν ὁμοιότητα μέ τόν Υἱό, τήν τελείωσι
καί τήν θεία δόξα.
Ὡσαύτως γιά τήν ἀποφυγή ἐντάξεως αὐθαιρέτων καί φανταστικῶν
ἀπελπιστικῶν καταστάσεων, περιγράφουμε καί μερικές ἐνδιάμεσες καταστάσεις,
πού συμπτωματικά προσλήφθηκαν ἐδῶ.
Παίρνουμε τά γεγονότα ὅπως ἔρχονται, ὡς ἑξῆς:
1. Στήν πρώτη φάσι: Τό σῶμα ἀδυνατίζει, ὁ δεσμός μέ τήν ὕλη λεπτύνεται, ἡ
σχέσις μ᾿ αὐτόν τόν αἰῶνα διαρήγνυται, εἴτε διά τῆς ὁδοῦ κάποιας ἀσθενείας, εἴτε διά
τῆς ἀσκητικῆς ὁδοῦ. Ἐπειδή ὁ ἄνθρωπος ἔζησε περισσότερο, σύμφωνα μέ τήν
ἀνθρώπινη φύσι, στό τέλος παρουσιάζεται σάν ἕνας νικημένος, πικραμμένος καί
παραδομένος. Στήν πραγματικότητα ἡ ψυχή εἶναι ἀκόμη στό σῶμα, ἀλλά δέν εἶναι
δραστήρια κατά τήν φύσι της. Εἶναι μαραζωμένη, ὅπως φυσικά καί τό σῶμα. Ἐδῶ
ἔχουμε μία ἐντύπωσι ἀπουσίας κινήσεων.
 55
Ὁ φυσικός καί σωματικός ἄνθρωπος δέν βλέπει τήν ψυχή, μόλις λίγο
διαπιστώνει τήν ὄψι της, ὅμως χωρίς νά ἐπιβεβαιώνη τήν καταγωγή της. Δέν ἠμπορεῖ
νά σχηματίση μία καθαρή ἰδέα γιά τήν ψυχή, παρότι εὑρίσκεται αὐτή μέσα στό σῶμα,
σάν μέσα σέ μία σκοτεινή φυλακή.Ὅταν τό σῶμα ἀδυνατίση, πού εἶναι, θά ἐλέγαμε,
ἡ δύναμις τῆς φυλακῆς, ὅπου κατοικεῖ μέσα ἡ ψυχή καί ὁ καιρός ἐξόδου ἀπ᾿ αὐτόν
τόν κόσμο πλησιάζει, ἡ ψυχή ἔχει γνῶσι τοῦ ἑαυτοῦ της μέ ἕνα τρόπο βίαιο, ἐγείρεται,
σάν μία πνευματική ὕπαρξις, παρότι εἶναι ἀβαρής, στέκεται στό κατώφλιο τῆς
συνειδήσεως, μεταξύ δύο κόσμων. Μόλις τώρα ἡ ψυχή βλέπει τόν ἑαυτό της καί
διακρίνει τόν χρόνο πού ἐπέρασε μαζί μέ τό σῶμα. Στό σῶμα τοῦ ἔδωσε σάν δανεική
τήν ἐνέργεια τῶν αἰθήσεων. Μέ βάσι τήν ἐνέργεια τῆς ψυχῆς, τό σῶμα εἶναι ζωηρό,
ὑγιές καί ἱκανό γιά μιά ζωή σχετική μέ τόν ἐξωτερικό κόσμο. Ὅταν ὁ ἄνθρωπος, πού
ἔζησε κατά τρόπο ἁμαρτωλό στήν ζωή, καί ἀντιμετώπισε τήν κάθε πραγματικότητα
μόνος του, παρημέλησε ἤ ἀρνήθηκε τήν ψυχή καί ὅλους τούς τομεῖς τῆς ὑπάρξεώς
του, τώρα στήν βιαία αὐτή συνάντησι μέ τόν ἄλλον κόσμο, πέραν τοῦ τάφου, τήν
ὁποία θεωροῦσε μέχρι τώρα ψεύτικη καί περιπλανητική, κράζει καί βοᾶ ἀπό τήν
ἔκπληξι καί τήν τρομάρα της. Αὐτή ἡ κραυγή ἀντανακλᾶ καί στό σῶμα, σάν μία ἠχώ
στό δάσος, ἐνῶ αὐτοί πού εἶναι δίπλα λέγουν, ἀκούοντας αὐτές τίς σπαρακτικές
φωνές, ὅτι παραμιλεῖ.
-Τί συμβαίνει κατόπιν;
Ἡ ψυχή πλησιάζει ἡ ὥρα νά βγῆ ἀπό τό σῶμα καί βλέπει καθαρά τήν
κατάστασι τῆς πνευματικῆς της φύσεως πολύ καθαρώτερα ἀπό ὅ,τι ἐμεῖς ἠμποροῦμε
νά ἰδοῦμε στόν καθρέπτη. Αὐτή ἡ θεωρία σέ ἐμᾶς ἔχει περισσότερο μπροστά μας μία
ἠθική διάστασι. Τώρα ἀπελυθερώνεται ἡ ἠθική λειτουργία τῆς συνειδήσεως, «ὅπου»
ἦτο προσεκτικά φυτευμένη ἡ ἐνέργεια γιά τό «καθ᾿ ὁμοίωσιν» καί τῆς ὁποίας τήν
ὕπαρξι τήν αἰσθανόμεθα μέ τό «πέπλο» τοῦ σώματος. Τό σῶμα παραμένει ἀνώφελο
καί ἀδύνατο, ἀλλά εἶναι «δεμένο» μέ μία πνευματική ὕπαρξι, πού τώρα
ἀπελευθερώνεται, ἐξαιρετικά ἐντυπωσιακή, καταπληκτική, ἡ ὁποία μπορεῖ νά τό
κάνη κι αὐτό ἱκανό γιά δρᾶσι καί ἀσυνήθιστη ἀντοχή κατά τρόπο κανονικό. Αὐτή ἡ
ἀβαρής ὕπαρξις, ἐλευθερωμένη ἀπό τόν νόμο τῆς βαρύτητος, βασικά χάριν τῆς
ὁποίας τά σώματα ἀποκτοῦν βαρύτητα, δέν εἶναι καθόλου στατική. Τώρα ἀρχίζει
δυναμικά ἕνας διάλογος ἐσωτερικός πού συνάπτεται μεταξύ τῆς φωτισμένης
συνειδήσεως καί τοῦ σκότους τῶν παθῶν, τά ὁποῖα εἶχαν δεθῆ μέ τό σῶμα καί μέ
ἄλλες θλίψεις μέ τίς ὁποῖες ὁ ἄνθρωπος ἔζησε στήν ἐπίγεια ζωή του, ἐξωτερικά
φαινόμενος ὡς ἄνθρωπος ἠθικός. Τά ἁμαρτήματα ἀπ᾿ αὐτή τήν ἠθική συντριβή, πού
εἶναι ἀποδείξεις ἀπιστίας ἠμποροῦσαν νά σβήσουν ἀπό τό «ἔνδυμα» τῆς ψυχῆς στήν
πορεία τῆς ζωῆς ἔχοντας βοηθό τό φῶς τῆς συνειδήσεως μέ τήν θεία δύναμι τῶν
Παναχράντων Μυστηρίων, στά ὁποῖα κατά τρόπο μυστικό καί φανερό εἶναι ὁ
Χριστός, ἀλλά αὐτό πλέον δέν μπορεῖ νά γίνη. Ὅλα αὐτά προκαλοῦν μία φοβερή
ἀντινομία, ἀνυπόφορη, χωρίς διέξοδο καί χωρίς τέλος. Τό γεγονός αὐτό κάνει
μερικούς νά κράζουν μέ ἕνα φρικιαστικό βογγητό, μακρόχρονο σάν νἆναι ὁ
ἄνθρωπος τρελλός.
Ἐδῶ ἐφαρμόζεται τό ψαλμικό: «Καί ἄνθρωπος ἐν τιμῇ ὤν οὐ συνῆκε,
παρασυνεβλήθη τοῖς κτήνεσι τοῖς ἀνοήτοις καί ὡμοιώθη αὐτοῖς» (Ψαλμ.48,21), τὀ
ὁποῖον εἶναι μία φοβερή πραγματικότητα. Οἱ φοβεροί στήν ὄψι δαίμονες
 56
ἐπανλαμβάνουν σ᾿ αὐτόν πού φέρει τήν ψυχή: «Σ᾿ ἐμᾶς ἔχει δοθῆ, σ᾿ ἐμᾶς ἔχει δοθῆ»,
τό μῖσος τῶν ὁποίων προκαλεῖ μεγάλο φόβο στήν ψυχή. Τώρα ἐκτείνει ὁ
ἑτοιμοθάνατος τό χέρι του καί ζητεῖ βοήθεια καί κράζει πρός ὅλους καί κανείς δέν τόν
βοηθεῖ, διότι «μεγάλη δυσκολία ἔχει καταλάβει τήν ψυχή».
Ὁ πόνος τῆς ψυχῆς ἀρχίζει ἀπότομα ἀπ᾿ αὐτή τήν διαπίστωσι τῆς παρουσίας
του δαιμονικοῦ πνεύματος μπροστά στήν ψυχή, ἡ ὁποία ἐπέρασε τήν ζωή της στήν
ἀπιστία καί ἐνάντια στήν θυσία τοῦ Χριστοῦ, τήν ὁποία ἔπρεπε νά τήν δεχόταν κάθε
ἡμέρα μέ ταπείνωσι καί σταθερή αὐταπάρνησι τῆς κοσμικῆς ματαιότητος. Τώρα
φαίνεται πόσο γεμάτη εἶναι ἡ ψυχή ἀπό δαιμονικά πάθη, τά ὁποῖα, ὅταν ζοῦσε,
ἐνόμιζε ὅτι αὐτή εἶναι ἡ ἀληθινή ζωή, ἐνῶ τελικά ἀποδεικνύεται τώρα ὅτι εἶναι ὁ
θάνατός της. Ἡ ἀπελπισία καί ἀλαζονεία κυριεύουν τήν ψυχή, ἡ ὁποία ἔρχεται σέ μία
λοχομαχία μέ τά πνεύματα τοῦ ἄδου. Τώρα πλέον τά πάθη μή ἔχοντας τήν
δυνατότητα τῆς ἱκανοποιήσεώς τους μέσῳ τοῦ σώματος αὐξάνουν τά βάσανα τῆς
ψυχῆς, χωρίς διακοπή καί διέξοδο. Αὐτός εἶναι ὁ ἄδης.
Τώρα στήν 12ην ὥρα βλέπει ἡ ψυχή ὅτι ἔσφαλε στήν ζωή της παίρνοντας
λάθος δρόμο, παραμένοντας πιστή στήν ἀγάπη τῶν παθῶν καί τῆς φιλαυτίας πού
εἶναι ὅλα αὐτά ἐναντίον τῆς ἀληθινῆς καί αἰωνίου ζωῆς, ἀλλά τώρα μόνη της δέν
μπορεῖ πλέον νά βοηθήση τόν ἑαυτό της σέ τίποτε. Τώρα εἶναι νύκτα, ὅπου δέν
ἠμπορεῖ πλέον κανείς νά ἐργάζεται γιά τήν σωτηρία του, δηλαδή νά ἐργασθῆ γιά τήν
λύτρωσι ἀπό τά ψυχοκτόνα πάθη.
Αὐτή ἡ ἐξαιρετικά δύσκολη κατάστασι τῆς ψυχῆς μπορεῖ νά ἀλλάξη μόνο, ἐάν
ὑπάρχη γι᾿αὐτήν ἀκόμη θεῖον ἔλεος. Ἔτσι, ἐάν ἐπέμβη δραστικά τό θεῖον ἔλεος διά
τῆς βοηθείας τῶν προσευχῶν τῶν ἀνθρώπων, μπορεῖ νά κάνη ἐξομολόγησι καί νά
σωθῆ. Ἡ ἀγάπη τῶν ἀνθρώπων διαρκεῖ καί οἱ προσευχές τῆς Ἐκκλησίας συνοδεύουν
τούς ταξιδέυοντας ἀπ᾿ αὐτή τήν ζωή μέχρι τήν τελική Κρίσι.

Οἱ λογισμοί καί οἱ πονηρίες τους

Οἱ λογισμοί ἔρχονται στό νοῦ ἀπό τήν φύσι, ἀπό τόν Θεό καί ἀπό τόν διάβολο.
Ἀπό τήν φύσι εἶναι οἱ σκέψεις τῆς πείνας, τῆς δίψας, τοῦ κρύου καί ἄλλες.
Ἀπό τόν Θεό εἶναι οἱ σκέψεις γιά τήν φροντίδα τῆς ψυχῆς, γιά τήν θεῖο
φωτισμό του, γιά τήν καθαρότητά του ἐνώπιον τοῦ Θεοῦ, καθώς καί ἡ νῆψις γιά τήν
εἰρήνη τῆς συνειδήσεως καί ἄλλες.
Ἀπό τόν διάβολο εἶναι ἡ ἐπιθυμία ἀπολαύσεως τοῦ κακοῦ, ἡ λήθη τοῦ Θεοῦ καί
ὅλα τά πάθη. Καί ἕνα ἄλλο χαρακτηριστικό του εἶναι ὅτι πιέζει τόν ἄνθρωπο νά κάνη
ὅλα τά ἐξτρεμιστικά ἔργα πού ὑπερβαίνουν τίς δυνάμεις του.
Ὁ νοῦς, ὄχι ὁ ἐγκέφαλος, πρέπει νά γνωρίζη νά διακρίνη ποιός λογισμός
ἔρχεται ἀπό τόν Θεό, ἤ ἀπό τήν φύσι, ἤ ἀπό τόν διάβολο. Μέ τόν νοῦ περνᾶμε πέραν
ἀπό τόν τάφο, διότι ὁ νοῦς δέν ὑποδουλώνεται στόν θάνατο.
Ὅλα αὐτά σάν λογισμοί.
Ἀλλά ὁ διάβολος παρασύρει τόν ἄνθρωπο κατόπιν καί στά ἔργα καί ἔτσι τόν
κυριεύει γιά τά καλά.
Ἐπίσης ἐπέρχεται καί μία σύγχυσις μέ τά καθήκοντα πού πρέπει νά κάνη ὁ
ἄνθρωπος πρός τόν Θεό. Ἐάν ὁ νοῦς δέν προσέχη, ὁ διάβολος συνεργάζεται μέ τόν
ἄνθρωπο, ὅπως κάνει καί μέ τούς αἱρετικούς. Παρασύρει πρός τήν πλάνη τόν
 57
ἄνθρωπο γιά νά μήν ἀκούη ὁποιαδήποτε ἄλλη διδαχή καί τάξι, ἀλλά μόνο τό κεφάλι
του στό ὁποῖο ὁ διάβολος εἶναι καθηγητής του.
Τό ἰδιαίτερο πού μᾶς ἐνδιαφέρει νά ξέρουμε ἐδῶ εἶναι τί κάνει ὁ διάβολος μέ τά
πρῶτα ἔνστικτα τοῦ ἀνθρώπου, πῶς τά πολιορκεῖ καί τά ἀλλοιώνει, πῶς τά
μεγαλοποιεῖ...παρουσιάζοντάς τα στόν ἄνθρωπο σάν φυσικά του δικαιώματα,
σκεπτόμενος μέ πλήρη τήν διανοητική του ἐλευθερία. Ὅτι αὐτά εἶναι καί τίποτε
ἄλλο. Καί γιά νά μή μάθη μεγαλώνοντας ὁ ἄνθρωπος ὅτι ὑπάρχει ἀκόμη καί νοῦς καί
ψυχή, τοῦ φουσκώνει τήν ὑπερηφάνεια, τήν ἱκανοποίησι τοῦ ἑαυτοῦ του, τήν
παρακοή καί τό πεῖσμα.
Ἕνα ἄλλο χαρακτηριστικό τοῦ διαβόλου εἶναι ὅτι εἶναι ὁ μεγαλύτερος
πειραστής στό κεφάλι τοῦ ἀνθρώπου καί παρακολουθεῖ τόν νοῦ ἀκόμη καί στόν ὕπνο
μέ τά ἀπατηλά ὄνειρα καί τίς διεστραμμένες διδασκαλίες του. Ἐπίμονες σεξουαλικές
σκηνές. Αὐτό σημαίνει ὅτι ὑπάρχουν παρόμοιοι λογισμοί, οἱ ὁποῖοι κτυποῦν τόν νοῦ
μέχρι νά τόν νικήσουν καί φέρουν τόν δυστυχῆ καί ἀπρόσεκτο ἄνθρωπο σέ
ἀμφιβολία, τόν παρακινοῦν στό ἔργο τῆς ἁμαρτίας καί τελικά τόν ρίχνουν. Ἡ
ἀπατηλή ἡδονή, πού εἶναι μία στιγμή πτώσεως στήν ἁμαρτία γίνεται ἡ ἰχθυόκολλα
τῆς μνήμης καί ἐξοικειώνεται πλέον ἀπό ἐκείνη τήν στιγμή ζητῶντας νά ἐπαναλάβη
τήν ἁμαρτία καί ὁ ἄνθρωπος χάνει πλέον τόν ἔλεγχο τοῦ ἑαυτοῦ του καί βαδίζει στήν
ὁδό τῆς ἁμαρτίας μέχρι τήν ἐξάντλησί του, μέχρι θανάτου καί μάλιστα μέ ἄσχημο
θάνατο. Νευροπάθειες, ψυχολογικά προβλήματα εἶναι τά ἀποτελέσματα τῆς
καταχρήσεως αὐτοῦ τοῦ σαρκικοῦ ἐνστίκτου. Ἔτσι ὁ ἄνθρωπος, κυβερνώμενος χωρίς
καί νά τό ἀντιλαμβάνεται ἀπό τόν διάβολο προβαίνει σέ μιά ἐκρηκτική χρῆσι τοῦ
ἐνστίκτου τῆς φύσεώς του. Ἡ ἐπανάληψίς του ἀδυνατίζει τήν φύσι τοῦ νοῦ, τήν
αὐτοκυριαρχία του, ἡ συνείδησίς του παύει νά τόν ἐλέγχη καί εὑρισκόμενος ὁ νοῦς σέ
πλήρη παραλυσία, φθάνει στήν σχιζοφρένεια, στήν παράνοια καί στόν νευρικό
κλονισμό.
Ἡ ὁδός τοῦ χριστιανοῦ δέν ἀκολουθεῖ τίς ἐπιθυμίες τῆς φύσεως, ἀλλά ζητεῖ τήν
ἐξ οὐρανοῦ θεία δύναμι. Ἀναγνωρίζει ὅτι αὐτή ἡ θεία δύναμις εἶναι ἀνώτερη ἀπό τήν
φύσι του, ὅτι προέρχεται ἀπό τόν Θεό καί τυχόν πλήρης ἀπομάκρυνσίς του ἀπό τόν
Θεό θά τόν ὁδηγήση στήν διαστροφή τῆς φύσεώς του.
Τό μεγαλύτερο πλεονέκτημα εἶναι νά ὑπακούη ὁ ἄνθρωπος παρά νά διατάζη.
Ὁ ὑπάκουος ἐλέγχει τήν ὑπακοή του, ἐνῶ αὐτός πού διατάζει ἐλέγχεται ἡ προσφορά
του ἀπό τίς ἀπαντήσεις πού παίρνει. Ὁ ὑποτακτικός εἶναι πάντοτε κερδισμένος, ἐνῶ
αὐτός πού διατάζει ὄχι.
Ἕνας ρουμᾶνος ποιητής, ὁ Ἰόργκα ἔλεγε: Ὅταν σέ γαυγίζουν οἱ σκύλοι, πρέπει
νά ἀνέβης ψηλότερα, στό ἑπόμενο σκαλί. Βέβαια αὐτός τό ἔλεγε περιφρονητικά,
ἀλλά ἀπό χριστιανικῆς πλευρᾶς σημαίνει νά ὑψώνεσαι πρός τήν ταπείνωσι καί ν᾿
ἀγαπᾶς ὅλους τούς ἀνθρώπους. Χρειάζεται πολλή ταπείνωσις.
Γιά τήν ἀπαλλαγή σας ἀπό τήν κενοδοξία πρέπει νά κοπιάσετε πολύ,
περισσότερο ἀπό ὅ,τι γιά τήν ταπείνωσι. Καθαρίστε τόν χῶρο τῆς ψυχῆς σας, ὅσο
μπορεῖτε περισσότερο, ἀλλά ὄχι γιά νά σᾶς ἐπαινέσουν ἀλλά γιά νά κατοικήση ἐκεῖ
μόνιμα ἡ Χάρις τοῦ Ἁγίου Πνεύματος.
 58
Πῶς ἠμπορεῖτε νά πιστεύετε ὅτι θά λάβετε δόξα ὁ ἕνας ἀπό τόν ἄλλον καί τήν
δόξα τήν ὁποία σᾶς δίνει ὁ Θεός δέν τήν ἐπιδιώκετε; Δέν ἠμπορεῖτε νά ἐργάζεσθε σέ
δύο ἀφεντικά, καί στό πνεῦμα τῆς κενοδοξίας καί στό ἀληθινό πνεῦμα τοῦ Θεοῦ.
Σκεφθῆτε καί κάνετε τό καλλίτερο!

Ἡ πορεία μας ὀπίσω τοῦ Χριστοῦ

Φύσις - θηρίο
Ἡ φύσις μας, ἔτσι ὅπως τήν ἐλάβαμε ἀπό τό σπίτι μας, εἶναι φύσις φυσική, ἡ
ὁποία περιέχει: ἔνστικτα, ἀδυναμίες, πάθη καί ἐρχόμενοι μ᾿ αὐτά στόν μοναχισμό τά
μεταποιοῦμε σέ μία κατάστασι ὑπερφυσική. Ὅμως, δέν ἠμπορεῖτε νά κάνετε τίποτε
μέ τήν ἰδική σας δύναμι, δεδομένου ὅτι κι αὐτή εἶναι ἕνα δῶρο τοῦ Θεοῦ.
Ἡ ἀνυπακοή δέν φέρει ταπείνωσι, δέν ὁδηγεῖ στήν αὐταπάρνησι, δέν εἶναι
ὑπακοή. Ἡ ὑπακοή καί ἡ αὐταπάρνησις εἶναι περίπου ἕνα καί τό αὐτό πρᾶγμα. Ἡ
ἀνυπακοή εἶναι χαρακτηριστικό τῶν λαϊκῶν χριστιανῶν καί ὄχι τῶν μοναχῶν. Ἡ
προσωπική μας ὑπεράσπισις καί ἡ ταπείνωσις ἐκδιώκουν τό ἕνα τό ἄλλο. Εἶναι ὅπως
τό νερό μέ τήν φωτιά. Αὐτός πού ὑπερασπίζει τόν ἑαυτό του καί δικαιολογεῖ τίς
πράξεις του, διώχνει τήν ταπείνωσι ἀπό τήν ψυχή του.
Οἱ σημερινοί μοναχοί, εἶναι οἱ μοναχοί-οὐραγοί αὐτοῦ τοῦ αἰῶνος.
Οἱ τρεῖς μοναχικές ἀρετές πρέπει νά βιώνωνται, διότι ἐάν μένουν μόνο στήν
θεωρητική τους γνῶσι, δέν πραγματοποιεῖται ἡ μετακίνησις ἀπό τήν ἐμπαθῆ ὁδό
στήν φυσική καί ἀπό ἐκεῖ στήν ὑπερφυσική, τήν ὁποία πρέπει νά φθάσης. Δέν εἶναι
ἀρκετό νά πηγαίνης στό μοναστήρι, διότι δέν θέλεις νά δοξάζεσαι. Ὁ μοναχισμός δέν
εἶναι μόνο μία κρεμάστρα τοῦ μαύρου ράσου σου. Νά εἶσαι μοναχός ὄχι μόνο μέ τά
ἐνδύματα, ἀλλά μέ τό ἔργο, δηλαδή μοναχός, μόνος σου. Ὁ μοναχός πρέπει νά ζῆ
μόνος του καί ὁ ἄλλος νά εἶναι ὁ Κύριος. Ἡ ἐπί τῆς γῆς μοναξιά ὁδηγεῖ στήν οὐράνια
κοινότητα. Ὅποιος ἀπομακρύνεται ἀπό τά ἐπίγεια καί τούς φίλους, δέχεται κοντά
του τόν Θεό μέ τούς ἁγίους Ἀγγέλους Του. Ἐάν θέλης νά βαδίσης αὐτή τήν ὁδό,
πρέπει νά ἀγωνισθῆς ν᾿ ἀποκτήσης μία φλόγα γιά τόν Θεό, ἀλλιῶς σταματᾶς τόν
θεία ὁδό καί μπλέκεσαι μέ τά προβλήματά σου.
Γιά ν᾿ ἀποκτήσης πραότητα καί ἀρετή σοῦ χρειάζεται βία τῆς φύσεώς σου,
αὐταπάρνησι, δηλαδή ὑπακοή, προσδοκία τῶν θλίψεων καί νά χαίρεσαι, ὅταν
ἔρχωνται ἄσχημες περιστάσεις, διότι αὐτές σοῦ λαξεύουν τίς αἰχμές τῆς ψυχῆς σου.
Δέν πρέπει νά λυπῆσαι, διότι ἔτσι δέν ἀρνεῖσαι τόν παλαιό ἄνθρωπο.
Ἐμεῖς οἱ ἱερεῖς εἴμεθα φορτωμένοι μέ τίς ἁμαρτίες τῆς κοινότητός μας, ἐάν
ὑπομένουμε τά λάθη τους. Ἡ γνώμη καί ἡ ἀπάντησις ἑνός ἱερέως εἶναι μεγαλύτερη
ἀπό τόν ὁποιονδήποτε.

Ὁ ἀληθινός μοναχός
Γιά τόν ἀληθινό μοναχό δέν ὑπάρχει κανείς καί τίποτε ἐπάνω στήν γῆ. Χαρά
καί εὐφροσύνη του εἶναι ἡ ἀκατάπαυστη προσευχή του. Αὐτός ἀγαπᾶ ὅλους τούς
ἀνθρώπους, ἀλλά ἐνοχλεῖται κι ἀπό ὅλους, διότι αὐτοί ζοῦν ἀπομακρυσμένοι ἀπό τόν
Θεό.
Ἡ ζωή τοῦ μοναχοῦ πρέπει νά εἶναι τό κάτι ἄλλο ἀπ᾿ αὐτούς πού ζοῦν στόν
κόσμο. Ἡ ἡσυχία εἶναι μία γλυκύτης, ἐνῶ ἡ προσευχή εἶναι μία πνευματική θεωρία.
 59
Ὁ λόγος τοῦ Θεοῦ εἶναι τροφή γιά τήν ψυχή του, εἶναι ἡ γλυκύτερη συνεργασία μέ
τόν Θεό. Ἡ Ἐκκλησία εἶναι τό μοναδικό καταφύγιο, ἡ αὐλή τοῦ ἱεροῦ τόπου. Εἶναι ἕνα
σύνορο. Ὁ κόσμος του εἶναι ἡ αἰωνιότης, ἐκεῖ εἶναι ὁ θησαυρός του, ἐκεῖ εἶναι ἡ
καρδία του.
Μοναδικός δεσμός μέ τούς ἐν τῷ κόσμῳ ζῶντας εἶναι ἕνα καντήλι, ἡ προσευχή
γι᾿ αὐτούς. Ἰδού ποιά εἶναι ἡ ζωή τοῦ μοναχοῦ.
Ὁ μοναχός δέν ἔχει παρά μόνο μία ἐπιθυμία στήν καρδιά του, μία μοναδική
φροντίδα, πῶς νά εὐαρεστῆ τόν Θεό καί νά ἐργάζεται γιά τόν Θεό. Ὅταν ὁ ἅγιος
Ἰωάννης τῆς Κλίμακος ἐρωτήθηκε: «Ποιός εἶναι ὁ ἀληθινός καί συνετός μοναχός;
Ἀπήντησε: «Αὐτός ὁ ὁποῖος κάθε ἡμέρα, μέχρι τόν θάνατό του, δέν σταματᾶ νά
προσθέτει φλόγα ἐπάνω στήν φλόγα, ἐπιθυμία ἐπάνω στήν ἐπιθυμία, ἄσκησι ἐπάνω
στήν ἄσκησι». Ἐκεῖνος εἶναι μοναχός ὁ ὁποῖος, ὄντας ἐνδεδυμένος μέ φθαρτό καί
ὑλικό σῶμα, μιμεῖται τήν ζωή τῶν ἀσωμάτων ἀγγέλων.
Αὐτός πού θέλει νά εἶναι ἀληθινός μοναχός πρέπει νά ἔχη μία μεγάλη
ἀγωνιστική διάθεσι, νά ἐπιδιώκη νά μή ἀπουσιάζη ἀπ᾿ ὅλα τά ἀναγκαῖα καθήκοντά
του. Ν᾿ἀγαπᾶ τήν πτωχεία, τήν θλῖψι, τήν ταλαιπωρία καί τήν νηστεία: ἰδού τά ὅπλα
τῆς ἐργασίας τοῦ μοναχοῦ.
Μοναχός εἶναι ἐκεῖνος ὁ ὁποῖος εἶναι βιαστής σέ ὅλα καί ἐπιδιώκει νά ζῆ
μόνος. Μοναχός ὁ ὁποῖος δέν ἀνανεώνει μέσα του τήν κλῆσι του, καλλίτερα νά εἶχε
σαπίση στήν κοιλιά τῆς μητέρας του.
Μοναχισμός, ὅπως ἄλλωστε τό λέγει καί ἡ ἴδια ἡ λέξις σημαίνει ζωή στήν
μοναξιά, χωρίς τήν κοινωνία μέ ἄλλο κόσμο. Γι᾿ αὐτό καί οἱ σοφοί διδάσκαλοι τοῦ
μοναχικοῦ βίου, προσπαθοῦν κατά ἕνα ἰδιαίτερο τρόπο νά πείσουν τούς μοναχούς νά
ζοῦν μέ μόνη κυρίως τήν παρηγοριά καί τήν παρουσία τοῦ Θεοῦ στήν ζωή τους,
δείχνοντάς τους ἀπό τήν ἄλλη πλευρά τούς καλούς καρπούς αὐτῆς τῆς μοναχικῆς
ζωῆς καί παράλληλα ἀναφέρουν καί τά κακά πού προέρχονται ἀπό τήν ἔκπτωσι ἀπ᾿
αὐτή τήν ἀγγελοειδῆ πολιτεία.
Νά εἶσαι μοναχός ὄχι μόνο στήν ἐνδυμασία, ἀλλά στό ἔργο καί στήν πρᾶξι: Νά
εἶσαι μοναχός, δηλαδή μόνος μέ τόν Θεό. Ἡ μοναχική ζωή ἐπί τῆς γῆς. Ὅποιος
ἀπομακρύνεται ἀπό τά ἐπίγεια καί τούς φίλους, αὐτός πλησιάζει τόν Θεό μέ τούς
Ἁγίους Ἀγγέλους.
Μέ τίποτε περισσότερο δέν σφάλλει ὁ ἄνθρωπος ἐπί τῆς γῆς, ὅσο μέ τήν
γλῶσσα, τήν ὁποία μόνο ἡ μοναξιά μπορεῖ τελείως ν᾿ ἀφανίση. Οἱ καλοί καί οὐράνιοι
λογισμοί γεννῶνται στήν ἡσυχία καί ὄχι μέ τό πολύ πλῆθος καί τόν θόρυβο. Κάθισε
στό κελλί σου κι αὐτό θά σέ διδάξη τά πάντα. Στήν μοναξιά δέν ὑπάρχει φλυαρία,
παρά μόνο ἀγωνία τί ἀπάντησι θά δώσουμε τήν ἡμέρα τῆς κρίσεως. (Ματ.12,36).
Ἀλλά, μή νομίσης ὅτι, ἀπομακρυνόμενος στήν ἔρημο, ἔγινες και ἡσυχαστής. Ἐάν δέν
εἶσαι μέ τόν Θεό, τότε ὁπωσδήποτε εἶσαι μέ τόν διάβολο.
Στό μέτρο στό ὁποῖο ὁ ἄνθρωπος ἀπομακρύνεται ἀπό τούς δεσμούς του μέ τόν
κόσμο, στό ἴδιο μέτρο ἀξιώνεται νά δέχεται ἐν ἐλευθερίᾳ τόν Θεό στόν νοῦ καί στήν
καρδιά του.
Ὅπως σ᾿ ἕνα ποτήρι γεμᾶτο μέ διαυγές νερό φαίνεται καλλίτερα ὁ ἥλιος,
ἀπ᾿ὅ,τι σέ ἕνα ποτήρι μέ θολωμένο νερό, ἔτσι ἀκριβῶς καί ὁ αἰώνιος Ἥλιος Χριστός
 60
γνωρίζεται καλλίτερα στήν ἡσυχία διά τῆς πίστεως καί τῶν νοερῶν ὀφθαλμῶν, παρά
στήν ταραχή καί στόν θόρυβο τοῦ κόσμου.
Ὁ ἄνθρωπος πού ἐγνώρισε τήν γλυκύτητα τοῦ κελλιοῦ του φεύγει τόν πλησίον
του, παρότι τόν ἀγαπᾶ καί τόν σέβεται. Ὁ Ἀββᾶς Μᾶρκος ἔλεγε στόν Ἀββᾶ Ἀρσένιο:
-Γιατί μᾶς ἀποφεύγεις; Καί ὁ Γέροντας τούς ἀπήντησε:
-Ὁ Θεός βλέπει ὅτι σᾶς ἀγαπῶ, ἀλλά δέν ἠμπορῶ νά εἶμαι μαζί καί μέ τόν Θεό
καί μέ τούς ἀνθρώπους.
Στόν οὐρανό, χιλιάδες καί ἑκαστομμύρια πνευμάτων καί Ἁγίων ἔχουν μία
μόνη ἐπιθυμία, ἐνῶ οἱ ἄνθρωποι ἔχουν πολλῶν εἰδῶν ἐπιθυμίες καί θελήματα.
Ἡ παραμονή στήν μοναξιά γεννᾶ ἕνα πνευματικό θησαυρό, ἐνῶ ἡ ἀπουσία
της, τόν διασκορπίζει. Χωρίς μεγάλη ἀνάγκη, μήν ἐξέρχεσαι ἀπό τό μοναστήρι καί
μήν εἰσέρχεσαι σέ σπίτι λαϊκοῦ χριστιανοῦ, διότι θά ἐξέλθης διαφορετικός ἀπό ὅ,τι
μπῆκες.
Νά εἶσαι σέ ἐπιφυλακή στό κελλί σου καί ἔξω ἀπ᾿ αὐτό. Ἐάν δέν μάθης νά ζῆς
μέ εἰρήνη μέ τούς ἀνθρώπους, τότε δέν θά βρῆς τήν εἰρήνη οὔτε στήν ἔρημο. Μή
νομίσης ὅτι ἀπομακρυνόμενος στήν ἔρημο εἶσαι μόνος καί ἐρημίτης. Ὅπου καί νά
εἶσαι δέν ἠμπορεῖς νά λυτρωθῆς ἀπό τίς παγίδες τοῦ σατανᾶ.
Ὅποιος μπῆκε στό μοναχικό πολίτευμα πρέπει νά ξέρη ὅτι ἐδῶ στήν μοναξιά
ἐμφανίζεται κατά ἰδιαίτερο τρόπο τό κακό πνεῦμα, πού ἐπιθυμεῖ νά τόν ἐμποδίση
στήν ὁδό τῆς σωτηρίας του. Ὅποιος ζῆ στόν κόσμο, μάχεται μέ τούς δαίμονες σάν μέ
τίς μυῖγες, ἐνῶ αὐτοί πού ζοῦν στήν ἐρημιά μάχονται μ᾿ αὐτούς σάν νά ἦλθαν τίγρεις
καί λεοπαρδάλεις. Ὅποιος ζῆ στήν ἔρημο εἶναι ἀπηλλαγμένος ἀπό τρεῖς μεγάλας
ἐχθρούς: ἀπό τόν πειρασμό τῆς φιλαργυρίας, τῆς φλυαρίας καί τῆς ὁράσεως. Αὐτός
δέν ἔχει ἄλλο πειρασμό νά πολεμήση παρά τούς πειρασμούς τῆς καρδίας.
Στήν ἀρχή τά πονηρά πνεύματα πολεμοῦν τόν μοναχό ἰδιαίτερα μέ τήν πλῆξι,
μέ τήν ἀπελπισία, μέ τήν στενοχώρια καί ὅσα ἄφησε στόν κόσμο ἔρχονται καί τοῦ
λέγουν ν᾿ἀφήση τήν ἔρημο καί ἐκ νέου νά ἐπιστρέψη στόν κόσμο. Ὁ μοναχός πρέπει
νά ξέρη αὐτόν τόν πόλεμο ἀπό πρίν, γιά νά μή ἐξασθενήση ἡ ψυχή του σ᾿ ἕνα
παρόμοιο πειρασμό, ἀλλά νά πολεμήση ἀνδρεῖα μ᾿ αὐτόν προτάσσοντάς του τό
ἀνίκητο ὅπλο τῆς προσευχῆς. Ἡ προσευχή εἶναι τό φάρμακο τῆς στενοχώριας καί τοῦ
μίσους.
Νά εἶσαι πάντοτε μέ τόν Θεό, ἐάν θέλης κι Αὐτός νά εἶναι πάντα μαζί σου. Ὁ
Θεός εἶναι παρών ὁπουδήποτε, ἐνῶ ἐσύ νά στέκεσαι μπροστά Του.
Πρέπει νά πιστεύουμε δυνατά ὅτι τά μάτια τοῦ Θεοῦ εἶναι παντοτεινά πιό
φωτεινά ἀπό τόν ἥλιο, ὅτι παρακολουθοῦν τούς υἱούς τῶν ἀνθρώπων καί ὅτι τίποτε
δέν ἠμπορεῖ νά κρυφθῆ ἀπ᾿ αὐτούς: οὔτε σκέψεις, οὔτε ὄνειρα, οὔτε ὁποιαδήποτε
αἴσθησις τῆς καρδίας.
Ὁ Κύριος εὐδοκεῖ νά ξεχύνονται πλούσια τά χαρίσματά Του σ᾿ αὐτούς πού Τόν
δέχονται μέ μία εὐγνωμοσύνη ταπεινή. Ἐνῶ ἀπό τόν ἀγνώμονα θά τοῦ πάρη κι αὐτό
πού τοῦ ἔδωσε.
Νά δοξάζης τόν Θεό καί θά δοξασθῆς καί σύ ἀπ᾿ Αὐτόν.
Ὅποιος ξεχνᾶ τόν Θεό κι Αὐτός θά τόν ξεχάση.
Ἦλθε μία εὐλογία στήν ζωή σου, εὐχαρίστησε τόν Θεό καί ἡ πνευματική σου
κατάστασίς θά γίνη καλλίτερη.
 61
Ἦλθε μία δυστυχία, εὐχαρίστησε τόν Θεό καί θά παρέλθη. Δόξαζε τόν Θεό γιά
ὅλα.
Εἴτε εἶσαι στά βουνά, εἴτε στίς κοιλάδες δῶσε τό χέρι σου νά σέ καθοδηγῆ τό
χέρι τῆς Θείας Προνοίας καί νά σέ ἀνεβάζη ψηλά.
Ἀκόμη κι ἀπό τήν γέννησί Του ὁ Κυριός μας Ἰησοῦς ὑπέφερε: Γεννήθηκε στήν
φάτνη, ἔζησε ὅπως τό ἔφεραν οἱ συνθῆκες καί ἀπέθανε στόν σταυρό. Ἐνῶ ἐμεῖς
ξεχνοῦμε τόν σταυρό τοῦ Κυρίου καί διαβάζουμε τά πάθη Του καί μόνοι μας δέν
ὑπομένουμε τήν παραμικρή ὕβρι. Ὁ Κύριός μας ἀπέθανε γιά νά θανατώση τά πάθη
πού κατοικοῦσαν μέσα μας.
Ὅταν ἡ φουρτοῦνα ἀρχίζει νά κλονίζη τό πλοῖο τῆς ψυχῆς μας, τότε νά
παρακαλᾶμε τόν Κύριό μας Ἰησοῦ Χριστό διά τῆς προσευχῆς καί ἡ εἰρήνη Του θά
κατασκηνώση ἐπάνω μας. Αὐτός πού σταυρώθηκε γιά ἐμᾶς θά μᾶς βοηθήση νά
σταυρώσουμε κι ἐμεῖς τά πάθη μας καί τίς ἐπιθυμίες μας.
Ὁ Ἰησοῦς εἶναι πάντοτε καί γιατρός καί ἰατρεῖο. Ὁ Ἰησοῦς διά τοῦ θανάτου Του
ἐνίκησε τήν ἁμαρτία, ἐνῶ μέ τήν ἀνάστασί Του ἐνίκησε τόν θάνατο. Παρότι δέν Τόν
βλέπεις, ὅμως Τόν πιστεύεις, Τόν ἀγαπᾶς καί χαίρεσαι καί θά εἶσαι εὐτυχισμένος καί
στήν ἄλλη ζωή.
Ἐάν ἐσύ παράλληλα μέ τίς Μυροφόρες δέν κοιμᾶσαι τό πρωΐ γιά τόν Κύριο καί
προετοιμάζεσαι γι᾿ Αὐτόν μέ τό πνεῦμα σου, τότε, ἀκόμη κι ἄν δέν Τόν ἰδῆς, θά λάβης
ὁπωσδήποτε μία συμβουλή, ὅπου κι ἄν εὑρίσκεσαι.
Βλέπε βαθειά στήν καρδιά σου καί θά ἰδῆς ὅτι ὁ κάθε λογισμός ἡ κάθε
ἐπιθυμία σου, τό κάθε ἔργο σου θά σοῦ προκαλοῦν ἐντροπή καί θλῖψι. Κανείς δέν
γνωρίζει τούς λογισμούς καί τά ἔργα σου, ἀλλά θά ἔλθη καιρός πού τά πάντα θά
δημοσιευθοῦν στήν Μέλλουσα Κρίσι.
Ὁ ἄνθρωπος πού ἔχει καθαρά συνείδησι ὑποφέρει (ἀπό πόνο γιά τούς
ἄλλους), ἀλλά ἡ εἰρήνη τῆς ψυχῆς του εἶναι ἀδιατάρακτη.
Ὅπως δέν ἠμπορεῖς νά σταματήσης τόν ἄνεμο, ἔτσι δέν ἠμπορεῖς καί νά
σταματήσης τούς κακούς λογισμούς σου.
Ἐάν ἀντιστεκώμεθα μέ ζῆλο κατά τῶν λογισμῶν, τότε ἡ μάχη μέ αὐτούς εἶναι
γιά ἐμᾶς πλήρης φωτεινῶν στεφάνων.
Ὅπως δέν θέλης νά κρατήσης ἕνα σκορπιό στό στῆθος σου, ἔτσι μή κρατῆς κι
ἕνα κακό λογισμό στήν καρδιά σου. Ἐάν κόπτουμε τούς λογισμούς, θά κοπῆ καί ἡ
ἁμαρτία.
Ὁ ἄνθρωπος μέ τήν καλή συνείδησι ἠμπορεῖ νά δημιουργήση φιλία μέ τόν
ὁποιονδήποτε, ἐνῶ ὁ κακός βασανίζεται καί δέν ἔχει ἡσυχία οὔτε καί στήν ἐρημιά
του.
Ὅποιος πτωχεύει γιά τόν Θεό, ἀποκτᾶ θησαυρό, ὁ ὁποῖος οὐδέποτε μειώνεται.
Στό μέτρο στό ὁποῖο ὁ ἄνθρωπος ἀρνεῖται τίς παρηγοριές τοῦ κόσμου, στό ἴδιο μέτρο
ἀξιώνεται νά ἀπολαμβάνη τίς χαρές καί εὐλογίες τοῦ Θεοῦ διά τοῦ Ἁγίου Πνεύματος.
ὅσο μακρύτερα εἶσαι ἀπό τόν κόσμο, τόσο πλησιέστερα εἶσαι στόν Θεό.
Μεταξύ μοναχικῆς καί χριστιανικῆς ἐν τῷ κόσμῳ ζωῆς ἡ διαφορά εἶναι τόση,
ὅση εἶναι μεταξύ λιμανιοῦ καί θαλάσσης.
Γιά νά ἀγγίξης τούς σκοπούς τοῦ ἀληθινοῦ μοναχισμοῦ - ἠθική τελειότης καί
στενή ἕνωσις μέ τόν Θεό διά τοῦ Ἁγίου Πνεύματος - εἶναι ἀναγκαῖο νά γνωρίζης καί
 62
νά ἐκπληρώνης τά ἐσωτερικά τῆς ψυχῆς σου καί ἐξωτερικά τῆς Μονῆς σου μοναχικά
καθήκοντα. Ἔτσι, ἠμπορεῖς νά ζῆς μέσα στά τείχη τῆς Μονῆς, ἔξω ἀπό τόν θόρυβο
καί τίς κοσμικές ματαιότητες, μπορεῖς νά φέρης ἐνδυμασία καί τήν ὀνομασία τοῦ
μοναχοῦ, ἐνῶ ἐξωτερικά νά εἶσαι ἕνας ἄνθρωπος ταπεινός καί ἄσημος, περισσότερο
ἀπό ἕνα συνηθισμένο λαϊκό.
Καθένας πού πειράζεται ἀπό τόν ἑαυτό του καί μετά τρώγει τόν ἄρτο τῆς
καλογερικῆς ζωῆς, πού εἶναι ἀνάμεικτος μέ τά πικρά ἀγριόχορτα καί νά πίνη ἀπ᾿
αὐτό τό ποτήρι πού εἶναι γεμᾶτο ἀπό τά δάκρυα, γιά νά μή κοπιάζη εἰς μάτην καί
πρός τιμωρίαν του. Στήν περίπτωσι αὐτή εἶναι καλλίτερα νά μή κάνης ἀρχή
ἀρνήσεως τοῦ ἑαυτοῦ σου παρά νά τό ἐκπληρώσης ἀργότερα μέ ἀδιαφορία καί νά
ἐκτεθῆς σέ μεγαλυτέρους κινδύνους.
Εἶναι καλλίτερο νά μή δώσης ὑποσχέσεις, παρά νά τίς δώσης καί νά μή τίς
ἐκπληρώσης. Ὅλοι οἱ μοναχοί, ὅσοι ζοῦν στό μοναστήρι δέν εἶναι ἀληθινοί, ἀλλά
μόνο αὐτοί, οἱ ὁποῖοι ἐκπληρώνουν τά καθήκοντά τους.
Ἡ μοναχική ζωή εἶναι ἡ σοφία πάσης ἄλλης σοφίας καί ἐμπειρία πάσης ἄλλης
ἐμπειρίας.
Στήν ζωή ἑνός μοναχοῦ τό κάθε τι πρέπει νά εἶναι διαφορετικό: Τά αἰσθήματά
του, τό καθημερινό πρόγραμμά του, ὁλόκληρη ἡ ζωή του· ὅλα νά διαφέρουν ἀπό τήν
ζωή αὐτῶν πού ζοῦν στόν κόσμο. Ἡ ἡσυχία εἶναι γλυκύτης, ἡ προσευχή εἶναι
πνευματική ἀνάβασις καί θεία νοερά ἐποπτία. Ὁ λόγος τοῦ Θεοῦ εἶναι τροφή τῆς
ψυχῆς, εἶναι ἡ γλυκύτερη συνομιλία μέ τόν Θεό.
-Οἱ ὑποσχέσεις τοῦ μοναχοῦ εἶναι: ἀκτημοσύνη, παρθενία καί ὑπακοή.
-Διά τῆς μετοικίσεως στό μοναστήρι ἤ στήν ἔρημο μεταπηδοῦμε ἀπό τήν παρά
φύσιν καί κατά φύσιν στήν ὑπέρ φύσιν ζωήν.

.
63