JAVNA USTANOVA GIMNAZIJA „VASO PELAGIĆ“

BRČKO DISTRIKT BOSNE I HERCEGOVINE

MATURSKI RAD

TEMA: Multimedijalni hardwere DVD

MENTOR KANDIDAT

Brčko, maj 2013. Godine

 SADRŽAJ:

SADRŽAJ: ................................................................................................................................................... 2

UVOD .......................................................................................................................................................... 3

1. TEHNIČKE KARAKTERISTIKE ....................................................................................................... 4

1.1. Opticki zapis ................................................................................................................................................... 4

1.2. Velicina i kapacitet ......................................................................................................................................... 5

Slika 3. Kapacitet DVD medije ............................................................................................................................... 5

1.3. Zaštita medija ................................................................................................................................................. 5

1.2.1. Analogna zaštita Macrovision ........................................................................................................................ 6
1.2.2. Content Scrambling System (CSS) .................................................................................................................. 6
1.2.3. Content Protection for Prerecorded Media (CPPM) ...................................................................................... 6
1.2.4. Regionalna zaštita .......................................................................................................................................... 6

2. FORMATI DVD ZAPISA ..................................................................................................................... 7

2.1. DVD-ROM (DVD-DATA)................................................................................................................................... 7

2.2. DVD-Video ...................................................................................................................................................... 7

2.3. DVD-Audio ..................................................................................................................................................... 8

3. ZAPISIVI FORMATI – MINUS PROTIV PLUSA ......................................................................... 10

3.1. DVD-R/RW ....................................................................................................................................................11

3.2. DVD+R/RW ....................................................................................................................................................11

3.3. DVD-RAM ......................................................................................................................................................11

3.4. Buducnost je plava ........................................................................................................................................12

ZALJUČAK .............................................................................................................................................. 13

LITERATURA ........................................................................................................................................ 14

2
UVOD
DVD je standard optickih diskova nastao 1995. Razvio se iz CD-a i srodnih tehnologija. Prvi
koraci su napravljeni još 1993. kada su dva tabora, jedan okupljen oko Toshibe, a drugi oko
Sony-a i Philipsa. Kako bi se izbjegao rat formata slican onom izmedu VHS i Betamax traka,
obje su se strane udružile i izbacile jedinstveni standard – DVD. Službeni standard objavio je
konzorcij 10 kompanija, uz doprinos mnogih drugih kompanija i pojedinaca:

• Hitachi
• JVC
• Matsushita
• Mitsubishi
• Philips
• Pioneer
• Sony
• Thomson
• Time Warner
• Toshiba

U julu 1997. DVD Consortium je preimenovan u DVD Forum, organizaciju otvorenu svim
kompanijama. 2003. godine DVD Forum je cinilo 220 kompanija iz svih krajeva svijeta. Naziv
DVD potice od "Digital Video Disc". Neki clanovi DVD Forum-a željeli su promijeniti frazu u
"Digital Versatile Disc" kako bi naglasili da sadržaj DVD-ova nije ogranicen samo na video.
Medutim prijedlog nije prošao i DVD Forum je 1999. godine odredio da akronim DVD nema
nikakvog posebnog znacenja.
DVD logo je na pocetku bio u vlasništvu Time Warner-a no prepušten je DVD FLLC-u (DVD
Format/Logo Licensing Corporation). Nakon nekih preinaka koje je zahtijevala filmska
industrija (CSS enkripcija i podjela na zone), DVD je postao vodeci standard za distribuciju
filmskih i video sadržaja te poslao VHS u mirovinu. Vrlo brzo CSS zaštita je razbijena, isto se
dogodilo i sa regionalnom zaštitom. No niža cijena proizvodnje medija i niža cijena DVD
playera bila je neupitna. I u racunalnom segmentu DVD se probio pružajuci korisnicima racunala
velik i jeftin kapacitet prenosnih medija. Najmanje uspjeha imao je DVD na audio tržištu: novi
standard DVD-Audio jednostavno nije bio toliko bolji od audio CD-a, a nije ispravio njegove
najvece mane.

3
 1. TEHNIČKE KARAKTERISTIKE

1.1. Opticki zapis

Tehnologije zapisa na opticke medije u osnovi su vrlo slicne. Na pisanom mediju informacije su
spremljenu u obliku jamica koje su rasporedene u spiralnu brazdu na polikarbonatnoj osnovi.
Izbrazdana strana diska presvucena je reflektirajucim materijalom poput aluminija koji je spojen
sa zaštitnim plasticnim slojem, a na kojeg je navucena podloga za oznacavanje. Kada laserska
zraka prolazi brazdom, svjetlost se odbija od reflektirajuceg sloja, a ovisno o kolicini
reflektiranog svjetla senzor odreduje radi li se o jamici ili "ravnom dijelu" – odlucuje izmedu dva
moguca stanja koja predstavljamo nulom i jedinicom. Prazni DVD medij za snimanje nema
jamice, vec simulira jamicu u sloju organske boje. RW opticki medij umjesto sloja organske boje
sadrži sloj legure.

Slika 1. Tehnika zapisivanja na medije

DVD medij jednake je velicine kao i CD medij no veceg kapaciteta. CD mediji imaju kapacitet
oko 0.7 GB, dok je jednostrani jednoslojni DVD kapaciteta 4.37GB (a ne 4.7GB kako se
reklamiraju, no o tome kasnije). Veci kapacitet ostvaren je vecom gustocom zapisivanja
podataka. To je omoguceno korištenjem lasera manje talasne dužine. Daljnje smanjivanje talasne
duzine dovelo je do plavog lasera i nove generacije optickih medija ciji je predstavnik Blu-ray
Disc.

Slika 2. CD, DVD, Blue-ray disk

Kako je vidljivo iz slike, sloj sa digitalnim zapisom smješten je u sredini medija što ga cini
mnogo otpornijim na oštecenja od CD i BD medija.

4
 1.2. Velicina i kapacitet

Mnogo je varijacija na DVD temu:

Velicina medija:
· promjer 12 cm
· promjer 8 cm

Broj strana zapisa:

· jednostrani medij (single–sided, SS)
· dvostrani medij (double-sided, DS)

Broj slojeva po strani:

· jednoslojni (single-layer, SL)
· dvoslojni (double-layer, DL)
· troslojni

Brojku 4.7 GB svi obicno prepoznaju kao standardni kapacitet jednostranog jednoslojnog DVD
medija. Medutim nije rijec o 4.7 gigabajta, vec 4.7 milijardi bajtova što je otprilike 4.37
gigabajta. Radi se o marketinškom triku, jer se umjesto višekratnika od 1024 za pretvaranje
bajtova u gigabajte koristi višekratnik od 1000 cime se dobiva veci broj.

Slika 3. Kapacitet DVD medije

1.3. Zaštita medija

Glavni razlog razvoja novog standarda bio je da zamijeni stari VHS. Zbog toga je osim
kapaciteta koji bi zadovoljio prikaz filmova visoke kvalitete DVD morao udovoljiti i dodatne
sigurnosne zahtjeve.

5
 1.2.1. Analogna zaštita Macrovision

Ovaj nacin zaštite poznat je još iz doba videorekordera. Svaki DVD player i izlaz graficke
kartice racunala ima ugraden tzv. Macrovision cip koji zbunjuje elektroniku zaduženu za
odredivanje razine signala u video rekorderu i time onemogucuje presnimavanje.

1.2.2. Content Scrambling System (CSS)

Ova digitalna zaštita onemogucava kopiranje medija kriptiranjem sadržaja medija. Koristi se kod
DVD-Video formata. Citanje medija je moguce samo pomocu kljuceva koje proizvodaci
linijskih i softverskih playera moraju licencirati od filmske industrije. CSS je ubrzo razbijen od
strane petnaestogodišnjeg norveškog srednjoškolca Jona Johansena tako da se danas na tržištu
mogu naci programska rješenja koja mogu presnimiti zašticeni sadržaj DVD-a.

1.2.3. Content Protection for Prerecorded Media (CPPM)

CPPM je pandan CSS-u za DVD-Audio diskove. Razvijan je kasnije i stoga malo unaprijeden u
odnosu na CSS no takoder probijen.

1.2.4. Regionalna zaštita

Podjela svijeta na 6 zona (zapravo 8, naslovi koji se prikazuju na putovanjima avionom, brodom
i sl. pripadaju posebnoj zoni 8 + rezervirana zona 7) ostvarena je kako bi se kontrolirala
distribucija DVD naslova na pojedinim tržištima. Premijere filmova u pojedinim dijelovima
svijeta odvijaju se u razlicito vrijeme pa je moguce da film koji je u SAD-u vec na DVD-u u
Burmi tek igra u kinima. Stoga se filmska industrija željela osigurati da gledatelji svaki novi
naslov prvo pogledaju u kinu. Zato je onemogucena reprodukcija naslova jedne zone na DVD
uredaju druge zone. Medutim u praksi to ne funkcionira u potpunosti. Mnogi proizvodaci
ugradili su mogucnost gašenja regionalne zaštite ili ugradnje novog firmware-a kod kojeg ona
nije ukljucena.

Slika 4. Kako je DVD podijelio svijet

6
 2. Formati DVD zapisa
Razvoj DVD standarda zanimao je mnoge zbog njegovog pretpostavljenog statusa u filmskoj
industriji. I dok je standardizacija DVDROM i ostalih aplikacijskih formata protekla relativno
glatko, jer je došlo do konsenzusa svih zainteresiranih strana, tržište recordable i rewritable
medija još je uvijek podijeljeno.

2.1. DVD-ROM (DVD-DATA)

DVD-ROM je osnovni read-only oblik zapisa na DVD medij. Cesto se pod pojmom DVD-ROM
misli na kopirane DVD medije. Kod CD-a bi bio analogan CD-ROM formatu. DVD-ROM
koristi RS-PC zaštitu od pogrešaka temeljenu na Reed-Solomonovim kodovima za razliku od
CD-ROMa koji koristi CIRC. Takoder EFM modulacija (Eight to Fourteen Modulation) je
zamijenjena sa efikasnijom EFMPlus modulacijom zapisa. Stoga je DVD-ROM zapis 47%
efikasniji od CDROM zapisa.
DVD-ROM-ov file system zove se UDF (Universal Disc Format), nasljednik je ISO9660
standarda. DVD-ROM definira stvarni fizicki zapis na DVD-medij dok su DVD-Video i DVD-
Audio samo aplikacijski formati zapisa - samo definiraju organizaciju podataka na disku, ne sam
fizicki zapis.

2.2. DVD-Video

Krivac za sve, format za snimanje video sadržaja na DVD medij. Zbog razlike u formatima TV
prikaza razlicitih zemalja i ovdje postoji zbrka.

Postoje tri formata TV prikaza:

Slika 5. Tri formata Tv Prikaza

SECAM i PAL su jako slicni i vecina uredaja može prikazati oba sustava pa možemo usporediti
samo PAL i NTSC. NTSC je nešto stariji (1953.) pa kvalitetom zaostaje za PAL (1960.)
sustavom. Razlike u sustavima dovode do problema s prikazom na uredaju drugog sustava (više
problema je sa prikazom PAL slike na NTSC uredaju nego obratno).

Razlike se ocituju u:

Slika 6. Razlike između PAL i NTSC sistema

7
Danas vecina PAL uredaja posjeduje i Dolby Digital AC-3 zvuk DVD-Video koristi MPEG-2 i
MPEG-1 kompresiju videa.

Uzimajuci i to u obzir, moguce rezolucije prikaza su:

· MPEG-2, NTSC : 720x480, 704x480, 352x480, 352x240

· MPEG-2, PAL : 720x576, 704x576, 352x576, 352x288
· MPEG-1, NTSC : 352x240
· MPEG-1, PAL : 352x288

Zvuk na DVD-Videu može biti kodiran u nekoliko formata:

· Linearni PCM (48/96 kHz, 16/20/24 bita/uzorku)

· Dolby Digital (AC-3)
· MPEG audio
· DTS
· THX

Izmedu ostalog DVD nudi i:

· 4:3 i 16:9 (wide-screen) formate slike

· do 8 razlicitih jezika
· do 32 titla
· interaktivne menije

2.3. DVD-Audio

Cak i danas, dvadeset godina nakon njegove premijere, CD je apsolutni kralj na polju pohrane
audiopodataka. DVD-Audio je zamišljen kao standard koji ce ga naslijediti.
Po konceptu pohrane, ne može se reci da se DVD-Audio narocito razlikuje od audio CD-a. Radi
se o digitalnom PCM zapisu koji se dijeli na staze, indekse i sl. No novi format donosi povecanje
frekvencije uzorkovanja, rezolucije uzoraka, broja kanala i druga poboljšanja. No uza sva
poboljšanja u odnosu na audio CD, jer DVD-Audio je stvarno tehnicki superiorniji, ovaj format
nije se znacajnije raširio.
Proizvodaci opreme još su uvijek oprezni i uredaja koji citaju DVD-Audio kao niti glazbenih
naslova na tom mediju nema puno. Razlog tome možemo potražiti u cinjenici da takvo glazbeno
savršenstvo znaci nešto samo pravim audiofilima dok glavne mane CD-a nisu riješene:
· zahtjeva pažljivo rukovanje (bez dodirivanja reflektivne površine)
· osjetljivost na ogrebotine
· osjetljivost na vibracije pri reprodukciji (DVD je još osjetljiviji)
Konacno hardver za reprodukciju je skuplji i malo ga je.

8
Slika 7. Karakteristike zvuka sa optičke medije

9
 3. Zapisivi formati – Minus protiv plusa
Trenutno se na tržištu R/RW (neizbrisivih, Write-Once / izbrisivih) medija vodi borba izmedu
dva tabora:
· "minus" kojeg podržava DVD Forum
· "plus" kojeg podržava DVD+RW alijansa

Clanice DVD+RW alijanse su:

· Hewlett-Packard
· Mitsubishi Chemical
· Philips
· Ricoh
· Sony
· Dell
· Compaq
· Yamaha

Iako neke od njih pripadaju i DVD Forumu, razilaze se u mišljenju kako bi standarda R/RW
DVD medija trebao izgledati. Tehnologije zapisivanja su slicne no "plus" je noviji i po
tehnološkim karakteristikama nadmocniji "minusu". Raznolikost formata dovodi do
nekompatibilnosti no vecina uredaja danas (MultiFormat može citati svih 5 formata (ukljucujuci
DVD-RAM, koji je došao prvi no nije stekao veliku popularnost) te pisati 4 (osim DVD-RAM
a).

Slika 8. Usporedba obrisivih i neobrisivih DVD formata

Prazni DVD+R i DVD-R mediji za snimanje nemaju jamice (za razliku od DVD-ROM-a), vec se
ispred izbrazdanog sloja nalazi sloj organske boje osjetljive na toplinu. Tijekom snimanja
laserska zraka zagrijavanjem sitnog dijela organske boje mijenja njezina opticka svojstva i time
simulira jamicu.
RW mediji umjesto sloja organske boje imaju sloj legure omeden s dva dielektricna sloja koji
sprecavaju pregrijavanje legure tijekom snimanja. Stanje (ili faza, na engleskom se taj sloj zove
phase change layer) sloja s legurom može se više puta mijenjati. Legura je prvo u amorfnom,
prozirnom stanju (slaba reflektivnost materijala, zbog cega se svjetlost može od reflektivnog
sloja odbiti do senzora). Koristi se laserska zraka sa tri razlicite snage – pod utjecajem najjace, za
zapisivanje/snimanje, legura prelazi u kristalno stanje, što znaci da joj se uvecava reflektivnost
pa se laserska zraka za citanje (najslabije snage) više ne reflektira prema senzoru. Laserska zraka
srednje snage koristi se za brisanje medija – pod njezinim utjecajem legura se vraca u amorfno
stanje.

10
Izbrisivi mediji imaju mnogo manju reflektivnost zbog cega se teže citaju i osjetljiviji su na
fizicka oštecenja, a dobar dio starijih uredaja, pogotovo glazbenih linija i CD playera izbrisive
medije uopce ne može citati.

Slika 9. DVD +/- R struktura Slika 10. DVD +/- RW struktura

3.1. DVD-R/RW

DVD-R/RW formati razvijeni su od strane DVD Foruma kako bi zamijenili CD-R i CD-RW
medije. Njihov razvoj je bio postepen pa postoje razni podstandardi unutar istog npr. postoje RW
diskovi verzije 1.0 koji su imali problema sa kompatibilnošcu pa su zamijenjeni novijim verzije
1.1. DVD-R diskovi su dogurali cak do verzije 2.0. Nadalje DVD-R dolaze u authoring DVD-
R(A) i general DVD-R(G). Naravno ta dva formata zapisa nisu kompatibilni i zahtijevaju
razlicite vrste snimaca. DVD-RW medije je potrebno formatirati što je kod starih uredaja znalo
trajati i do sat vremena.

3.2. DVD+R/RW

DVD+RW razvijen je na CD-RW tehnologiji od strane DVD+RW alijanse. Razvijen je nakon

"minus" standarda i tehnološki je superiorniji. Kod razvoja se pazilo na to da bude (na fizickoj
razini) što kompatibilniji sa postojecim DVD playerima. DVD+VR (DVD+R/RW Video
Recording) nacin zapisivanja na ovim medijima stvara zapis identican onom na DVD-ROM
filmskim naslovima. Nadalje DVD+R/RW uredaji podržavaju hardverski defect managment –
bezbolno ignoriranje minornih pogrešaka na disku. Prekide snimanja "plus" format takoder
mnogo bezbolnije podnosi. Naime "plus" snimaci mogu citati adresne informacije za vrijeme
zapisivanja što im omogucuje da nastave tocno tamo gdje je zapisivanje prekinuto. Na ovo se
nadovezuje loseless linking princip zapisivanja – na DVD+RW medij moguce je precizno
pozicionirati nove blokove podataka i individualno izmijeniti svaki blok na bilo kojem dijelu
diska (bez prethodnog brisanja bloka ili cijelog diska). Zahvaljujuci tome DVD+RW uredaji
mogu snimiti VBR videozapis te podržati Mount Rainier nacin rad – zapisivanje slicno
paketnom zapisivanju kod CD-RW-a. Takoder podržano je formatiranje u pozadini (znaci da su
spremni za rad gotovo odmah) i CAV (constant angular velocity)nacin rada. Takoder DVD+RW
alijansa je prva izdala dvoslojni disk kapaciteta 8.5GB. Cijena uredaja koji omogucavaju
snimanje istih je tek nešto viša od obicnih dok su cijene novih medija još uvijek visoke. Prednost
je novog medija što na njega stane vecina filmskih naslova bez potrebe za povecanjem
kompresije ili cijepanjem filma. Format nije podržan od strane DVD Foruma.

3.3. DVD-RAM

Ovo je prvi format za izradu rewritable DVD-ova na racunalima koji je bio dostupan na tržištu i
ujedno prvi službeno podržan od strane DVD Foruma. Format je namijenjen iskljucivo snimanju
11
podataka, ne i videa. DVD-RAM uredaji prve generacije koristili su medije u kazetama
kapaciteta 2.6 GB koji nisu bili citljivi u obicnim DVD pogonima. Druga generacija donijela je
klasicne diskove, bez kazete, kapaciteta 4.7 GB, no i dalje necitljive u obicnim pogonima. To se
nije promijenilo do današnjih dana i stoga DVD-RAM nikada nije postigao popularnost medu
korisnicima.

3.4. Buducnost je plava

Prije nego opišemo nove formate optickih medija nužno je shvatiti zašto su uopce nastali.
Pokretac je slicno kao i kod DVD-a bila showbiz industrija. Postojeci analogni TV formati PAL i
NTSC prilicno su dugo u uporabi pa se rodila ideja da ih se zamijeni modernijim formatom.
Tako se rodio americki HDTV (High-Definition TV) standard koji nudi 16:4 prikaz slike zajedno
sa visokom kvalitetom slike (do 1920x1080) i visokokvalitetnim višekanalnim (AC-3 5.1)
zvukom. Dakako ovaj standard nije jedini – Europa i Japan izdali su svoje standarde (DVB i
ISDB).
Koji god standard uzeli, povecanje kvalitete zahtjeva povecanje kapaciteta medija koje DVD nije
mogao pružiti (cak ni u DVD-18 inacici). Tu uskacu Blu-ray i HD-DVD. Rijec je o novoj
generaciji optickih uredaja kapaciteta mnogo veceg od DVD-a. Veci kapacitet znaci gušci zapis.
Gušci zapis ostvaren je preciznijom laserskom zrakom – rijec je o plavom (plavoljubicastom)
laseru valne duljine 405 nm. S obzirom da su bazirani na laserskoj svjetlosti iste valne duljine,
zašto dva standarda? Blu Ray je razvijan od strane cijelog niza tvrtki okupljenih oko Blu-Disc
Association (BDA) dok su HD-DVD razvijale samo 3 tvrtke (pogledaj tablicu). No HD-DVD
ima podršku DVD Foruma kao nasljednik DVD-a dok je Blu-ray nema. Pošto su obje strane
mnogo uložile u svoje standarde, borba se nastavlja.
Tehnicki ova dva formata su dosta slicni no Blu-ray je u maloj prednosti zbog (znacajno) veceg
kapaciteta po sloju medija. Razlog tomu je novi radikalni dizajn Blu-ray medija – sloj s
podacima nalazi se samo 0.1 mikron ispod zaštitne površine što omogucuje bolju preciznost
lasera no istovremeno povecava osjetljivost na oštecenja. Zbog toga su prvi Blu-ray mediji
dolazili u plasticnim kutijama. Nedavnim priklanjanjem tvrtke TDK Blu-ray alijansi i ovaj je
problem riješen – TDK je razvio tehnologiju koja stvari ultratvrdi zaštitni sloj i time smanjuje
osjetljivost na oštecenja. Nadalje novi dizajn donosi još jedan problem – uredaji za proizvodnju
DVD uredaja nisu kompatibilni sa novim specifikacijama pa bi ih trebalo mijenjati. HD-DVD
mediji nemaju tih problema. Što se kompatibilnosti tice za HD-DVD uredaje je vec najavljeno da
ce moci citati, cak i snimati starije medije. Kako ce ova borba završiti još je neizvjesno. Iako je
tehnologija razvijena, masovna proizvodnja se još ne nazire. Tržište ce donijeti presudu no na to
moramo još malo pricekati.

Slika 11. Usporedba Blu-ray-a i HD-DVD-a

12
 ZALJUČAK
DVD se tokom posljednjih godina uvriježio u kucnoj kako i poslovnoj uporabi. Novi filmski
naslovi dostupni su u DVD formatu uz stalno izdavanje starih naslova u novom formatu.
Možemo reci da je DVD dostojno zamijenio VHS. Na racunalnom tržištu ostvaren je znacajan
proboj pogotovo pojavom multiformat uredaja koji omogucuju citanje i zapisivanje na sve
dostupne +/- R/RW medije. Buducnost DVD-a u audio sektoru sa DVD-Audio formatom ne
izgleda tako blistavo, jer unatoc superiornijoj kvaliteti zvuka ne pruža dovoljno da bi se napustio
CD. Ukratko DVD ce nas pratiti još neko vrijeme, barem dok uredaji i izdanja temeljene na
plavom laseru ne postanu dostupni širim masama.

13
 LITERATURA

1. Klem, N; Računarstvo i informatika, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd

2. Popović, R; Cvetković, D; Marković, D; (2010): Multimedija, Univerzitet Singidunum,

Beograd

14