Ali Rıza Bayzan - Misyoner Örgütlerin Kürt Ve Alevi Operasyonu

ALi RIZA BAYZAN
~-
Misyoner Orgutlerin
-- -
ve I
OPERASYONU .. ._. . .
IQ Kiiltiir Sanat Yaymctllk: 275
Ara~tmna-inccleme Dizisi: 232
Misyoner Orgiitlerin
Kiirt ve Alevi Operasyonu
Ali R1za Bayzan
Kitabm tum yaym haklan IQ Kiiltiir Sanat Yaymcdtk

Uluslararas1 Tamt1m Hizmetleri Ticaret Limited f;)irketi'ne aittir.
Yaymevinden yazd1 izin almrnadan k1smen veya tamamen almtl yap1lamaz,
hi<;bir ~ekilde kopya edilcmez. <;ogaltllamaz ve yayun!anamaz.
I. Bask1: Ocak I 2008 I istanbul
ISBN: 978-975-255-173-2
Gencl Yaym Yonctmcni: Adem Sangi:il
Editor: Deniz Sara<;
Dizgi-Mizanpaj: Zehra Unverdi
Kapak Tasanm: Yunus Karaaslan
Montaj: Biilent Birkan
Halkla ili~kilcr ve Dagttim Sorumlusu: Yusuf San go!
Baskt-Cilt: Kilim Matbaas1
Litros yolu Fatih Sanayi Sitesi 12/204
Topkap1 I istanbul Tel: 0212 612 95 59
Copyright il'=' 2008, !Q Kiiltiir Sanat Yaymcthk

lJluslararasi Tamtun Hizmctleri Ticaret Limited Sirkcti
Copyright © 2008, Ali R1za Bayzan
IQ K0LT0R SANAT YAYINCILIK,
Toplumu "Bilgi I~·tgmda Aydmlanmaya" yagmyor

"Bir Kitap Bill Silaht Susturur"
GENEI, DAGI'fiM
www. iqkultursanat. com
e-mail: info@iqkultursanat. com
~.®
TOPLU ALIMlARDA ISTEME ADRESi
IQ KOLTOR SANAT YAYINCIUK ve ULUSlARARASI
TANITIM HIZMETIERl Tic. LTO. Fl.
Alemdar Mah. Ticarethane Sokak. Fetih Han
No. 33/47-43 Cagaloglu-i>tanbu1 Tel. 0212 520 91 12
Beige ge<;er: 0212 520 91 12
Ccp: 0544 60S 58 58
"hzsam y~at /(j
devfet y~astn! ''
.)eyli T.de6afl
Ali Rtza Bayzan
1968 Trabzon dogumlu. Lisans egitimini Ankara Universitesi Siyasal Bilgiler Fakultesi'nde
yaph. Uludag Oniversitesi Sosyal Bilimler Ensti!Usu'nde "(_;agda§ Psikoterapi
Sistemleri A~tsmdan Tasavvufi Bilin~ Yaptlanmasmm Degerlendirmesi" ba§hkh
teziyle yuksek lisansmt yap!t; yazar tezinin geli§!irilmi§ versiyonu olan Tasavvufi-Terapi
ba§hklt <;alt§masmt (yakla§tk 500 sayfa) yakmda yayimlamayi planlamaktadn. Felsefeyle
ilgili <;e§itli kitaplan Alfa ve Okyanus yaymlan arasmda <;tklt. Turkiye'de felsefe alamnda
ilk egitim CD'lerinden birisini haz1rladL (1996-2002)
1998'den itibaren ara§!IrmaCI gazeteci olarak "Misyoner Orgiitlerin faaliyetleri"

uzerine yap!@ ara§hrmalar 2500 sayfay1 a§lt. Bu konudaki kitap <;ah§malan §Unlardtr:
• Kiiresel Vaftiz, IQ Kul!Ur Sana! YaymCiltk (1. bask1. May1s 2004, 2. bask1
Agustos 2004, 3. bask1 Agustos 2007)
Misyonerin Soykmm Oyunu: Ermeni, Rum/Pontus, Siiryani/Nasturi
Gailesi, IQ Kul!Ur Sana! Yaymcthk (1. baskt, Nisan 2006, 2. bask1 Kas1m
2006)
Tiirkiye'de Amerikan Misyonerleri, (Mormonlar, Yedinci Gun Adventistleri.
Yehova !;iahitleri ve Moon Hareketi), Ankara-2006, Bilgi Yaymevi
• IQ Kultur Sanat Yaymc1hk'ta <;~kan "Hz. isa Tanrt Degildir/Htristiyanhgm
Seriiveni" adh kitaba (istanbul.-2006) birka<; makalesiyle katk1da bulundu.
• "Misyoner Orgutlerin KUrt ve Alevi Operasyonu" IQ KUltur Sana! YaymCihk,
istanbul-ZOOS
"Uiuslararast Denklemde Misyoner Orgiitlerin Tiirkiye Operasyonu" ve

"Misyonerin Soykmm Oyunu" ''Misyoner Orgiitlerin Kiirt Operasyonu'' ba§hkl1
konularda lOOO'i a§klll beige ve resim i<:;eren Li<:; ayn power point sunusu haz1rladL Se<:;kin
kurumlarca organize edilen 20'yi a§km panel ve konferansta bu <:;ah§malanm "slayt
gosterisi e§liginde doga~lama sunu" olarak ka!tltmctlarla payla§!L
Halen bir yaym kurulu§unda Gene! Yaym Yonetmeni olarak .;ah§maktadtr. Ara§hrmact-
Gazetecilik eksenli <;alt§malanm serbest olarak yUrutmekte, bazt <;ah§malanm ki§ise\ web
sitesinde - www.bayzan.net - yaytmlamaktad1r.
ic;iNDEKiLER
SOZ BA~I .........9
Gi:Ri:$......... 13
MGK: misyonerlerin amac1 "TUrkiye'yi bi:ilmek" ..... 14

TSK: Misyonerler, Alevileri ve KUrtleri hedef ald1. .... l6
Hem H1ristiyanhk Hem de KUrtc;UIUk PropagandasJ. ... l7
Polisiye Yakla~Jm ..... l8
Yeni Bir Paradigma ..... 18
Kurumsal Akti:irler ve Uluslararas1 Konsept ..... 19
KJrmJZJ <;;izgi: Toplumsal Dirlik ve Kamusal DUzen ..... l9
Uluslararas1 Hukuk Ac;rsmdan "Misyonerlik" ..... 20
Avrupa insan Haklan Mahkemesi ve Prozelitizm ..... 21
Misyoner brgUtlerin KUrt ve Alevi Operasyonu ..... 23
Nic;in KUrtler ve Aleviler? ..... 24
Paradigmatik $a~Jhktan Kurtulmak ic;in ..... 25
Misyoner brgi.itlerin SekOier ve Profesyonel Faaliyetleri ..... 26
"insam ya~at ki devlet ya~asm." ..... 28
BiRiNCi BOLUM
MiSYONER ORGUTLERiN KURT OPERASYONU ......... 31
21 Ekim 2007'de yUregimiz Daghca ile daglanmJ~J. .... 31

Ulusal GUvenligimize Yi:inelik Tehditler..... 33
Misyoner OrgUtlerin Ki.irtlere Yi:inelik Tarihi ilgisi ..... 34
Dunmore'un Raporu: Harput Ovas1, Umut Ovasl. .... 35
Amerika'ya Gotiiriilen KUrtler ve Aleviler..... 37
Asi $eyh Ubeydullah .... .39
Misyonerlerin KUrt Kimligi Tasans1:
TUrk DU~mam, H1ristiyan ve israii-Sever".... .42
KUrtlere "Med Kimligi" .... .42
"Komplo Teorisi mi "Komplonun" Teorisi mi? .... .47
Douglas Layton'm ilginc; BaglantJian .... .48
Layton, Kimler ic;in Fikir Babasl? .... .49
<;;agda~ Mesih (!?) bcalan ..... Sl
Kurdistan Kalkmma Kurumu ..... 59
Kuzey Irak'ta Faaliyet Gi:isteren Misyoner NGO'Iar..... 64
Silahlann Gi:ilgesinde HJristiyanla~tJrJian KUrtler..... 66
Misyoner General Sada ..... 69
insani yard1m ad1 altmda H1ristiyanla~1rma ..... 7l
PKK-Sever Misyoner Lobisi ..... 74
Vatikan, PKK'nm Arkasmda ..... 77
5
Ali R1za Bayzan
6calan'1n Papa'ya Mektubu ..... 79

Vatikan'dan PKK'ya Arrnagan: C 1V..... 86
Vatikan'dan Terore Teolojik Destek: Kurtulu~ Teolojisi. .... 86
bcalan'm Ziyaretc;ileri ..... 89
Kato\ik Misyoner Yard1m Orguti.'l: Caritas ..... 91
Caritas'm Amac1: Tann'n1n Kralhgl ..... 92
Caritas'm iki YUzU ..... 93
On YUz: Yard1msever Caritas ..... 93
Arka Yuz: PKK-Sever Caritas..... 94
Oc;UncU Bin Yilda Asya'y1 H1ristiyanla~twrna Projesi .... 96
PKK ve Misyoner OrgUtlerin K1skacmdaki Yezidiler ..... 100
israii-Sever KUrdistan Projesi ..... 111
Klirtler ve Yahudiler: Sana! Akrabahktan Stratejik ittifaka ..... l13
Genetikbilirni uluslararasl politikanm hizrnetinde ..... ll.4
Meger Turkler de Yahudilerle Akraba irni~ ..... 116
izak Ben Zvi: KUrdistanh Yahudi\er, Kay1p Kabile ..... 118
KUrtler ve Yahudiler ibrahim Peygarnberde Bulu~uyor (!?) ..... 121
Kuzey Irak'ta TUrkiye'ye kar~1 akraba (!?) dayan1~mas1. .... 124
Yinon Plam: israil'in Bekas1 ir;in Irak Or;e Bo1Unmeli ..... 125
Arz-1 Mev'ud ve Amageddon Sava~l ..... 126
iKiNCi BOLUM
MiSYONER ORGUTLERiN ALEvi OPERASYONU ......... 131
Aleviler..... l31
Sosyolojik Ac;1dan Alevi Gruplar..... 133
Amerikan Board'm Alevileri Yonelik Tarihi ilgisi ..... 142
Misyoner Dunmore'un Raporlan: "Sozde MOs!Omanlar" ..... 142
Misyoner Riggs: Dersimliler H1ristiyan olmak istiyor ..... 144
Misyoner Wheeler: gen;ek inanc;lann1 gizlemeye c;ali~lrlar ..... 147
Osmanh, Alevileri Tan1maya <;ah~lyor ..... 151
Oryantalist ve Misyoner LiteratOrde Alevi Tasanml. .... 152
Misyonerlerin Alevilere Yonelik S6ylemleri ..... 155
Bir 06nUm Noktas1: Diyarbak1r incili Toplulugu ..... 157
Avrupa Birligi ve Aleviler ..... 160
AB'nin politikas1 ile misyoner faaliyetler arasmdaki paralellik ..... 167
Alevilerin Avrupa Birli9i'nden Beklentileri ..... 169
Uluslararas1 Din bzgUrlligu Raporu'nda Aleviler..... 171
Almanya'nm Havu<;-Sopa Politikaswa da Kurumsal Prozelitizm. .... 173
A!manya Alevi Birlikleri Federasyonu ..... 177
Avrupa'da Alevi!ik is!am'dan Ayn Bir inane; Olarak Tamnma SUrecinde ..... 180
Almanya'da Si.irec; i~liyor .... 180
Oanimarka'da Alevilik islam'dan ayn bir inan<; ..... 182
Hollanda'da sUrec; i~liyor ..... 183
6
Misyoner cirgutlerin Kurt ve Alevi Operasyonu
"Aiev1iik, islam-D1~1 Bir inan9:1r." Tezinin Aktbrleri. .... l84

ismail Be~ikr;i ..... 184
Onsal 6zturk ..... 187
Faik Bulut.. ... 188
Nuri Dersimi ..... 190
Cem~id Bender..... 192
Mehmet Bayrak..... 193
Nejat Birdogan ..... 194
Erdogan Aydm ..... 197
Diger Aktbrler..... 199
PKK'nm Alevil@ DbnU~tiirme Projesi ..... 201
Alevi Kurumlar Alevil@ Tart1~1yor: Alevilik Islam'm kinde mi D1~mda m1? .. 210
Alevi TV'Ier Aleviligi Tart1~1yor..... 210
Alevi 6rgl.itler Aleviligi Tartl~lyor ..... 213
Karacaahmet Sultan Dernegi ..... 213
;>ahkulu Sultan Dergah1 Vakf1. .... 21s
Cem Vakf! ..... 215
Alevi Bekta~i Federasyonu ve Avrupa Alevi Birlikleri Konfederasyonu ..... 216
Hao Bekta~ Veli Ki.ilti.ir ve Tamtma Dernegi ve Hac1 Bekta~ Veli Anadolu
KUIWr Vakfl ..... 228
Pir Sultan Abdal KiiltUr Dernegi ..... 229
;liilik Yanhs1 Aleviler .... 231
HaCI Bekta~ Dergah1 ..... 234
c;:elebiyan/Dedegan Kolu: Veliyettin Ulusoy Efendi ..... 233
c;:elebiyan/Dedegan Kolu: Mehmet MGnir Ulusoy Efendi ..... 234
Babagan Kolu: Bedri Noyan Dede-Baba ..... 234
Serr;e~me Dergisi ve Esat Korkmaz ..... 236
Aleviligin Siyasalla~mlmasJ ..... 239
Alevi Ocaklar ve Dergahlann Ortak Sesi:
Alevilik islam'1n Orijinal Bir Yorumudur.... .242
Kurultay Sonuc; Bildirgesi. .... 245
YeniBir kat: "Yahudi Aleviler" ..... 252
SON SOZ YERiNE ......... 259
EK BOLUM ......... 265
KAYNAK<;A ......... 307
7
SOZ BA~I
"Misyoner Orgutlerin Kurtlere ve Alevilere Yonelik Faaliyetleri" daha once

kitaphk ~apta ele ahnml§ bir konu degildir. Bu konuyu ele alan makaleler bile
s1mrhdJr. Konuyla ilgili yaz1 ve haberlerin ~ogu, bilgiye ve belgeye dayah degildir.
Bu durum konuyla ilgili istihbarat ve gilvenlik raporlan i~in bile ge<;;erlidir. Bu
bak1mdan elinizdeki kitap yakla§Jk 10 y!ld1r konuyla ilgilenen bir ara§tumaci
olarak bizim i<;;in de yorucu bir <;;ah§ma sonucu ortaya <;;1kti.
Burada yazdiklanm1z bizim i<;;in asia son soz degildir. Bu bak1mdan bilgiye ve
belgeye dayah olarak gelecek ele§tirilere ve onerilere a<;;1k oldugumuzu ozellikle
belirtmek isteriz. Okuyuculanmiz e-posta yoluyla ya da Yaymevi'ne telefon ya
da faks yoluyla ele§tirilerini ula§tuabilirler. Ele§tiri ve oneriler prensip olarak
kar§IhksiZ kalmayacaktir.
Bu <;ah§ma yazara Kurt ve Alevi yurtta§lanmizin kahir ekseriyetinin sagduyusunu

yeniden gorme imkam vermi§tir. Bu sagduyu sorunlann ~eyh Edebali'nin
siyaset i<;in 6ng6rdilgil "insaru ya§at kl devlet ya§asm" ilkesi <;;en;evesinde
<;6zillebilecegini gostermektedir.
Okuyuculanmlz, "Ni<;in "Kilrtler ve Aleviler" de 'Turkler ve Silnniler" degil?"

diye soralabilirler. Bu soruya Giri§ bolilmiinde cevap verdik. Soz ba§mda kitapla
ilgili birka<; noktaya deginmekle yetinecegiz.
Bu <;;ah§mada, IQ Kultilr Sanat Yaymc1hk'ta <;;1kan "Kuresel Vaftiz" adh

kitab1m1zm 3. bask1smda (ist.-2007) yer alan
• "Misyoner Orgiltlerin Alevilere Yonelik Operasyonu" (s. 241-256),
• "Misyoner Orgiltlerin Kurtlere Yonelik Operasyonu" (s. 257-274) 1
• "Katolik Misyoner Yard1m Orgiltil Caritas" (s. 195-207) ba§hkh
dosyalan ile,
1. Bu dosyanm geli~irilmi~ versiyonu 2023 Dergisi'nin Kas!ID 2007 tarihli say1s1nda "Kuresel Misyoner
Orgiitlerin Kurt Operasyonu" bru;hg1yla yay1mlamm~hr. Daha da geli~tirilmi!; olarak 17 Kas1m 2007'de Turk
Dunyas1 Ara~hrrnalan Vakfi'nda slayt gosterisi e~liginde "Misyoner Orgutlerin Kurt Operasyonu" bru;hkh
konferans olarak sunulmu~tur. S6z konusu konferans, Tiirk DD.nyast Ara~hrmalan Vakf1 tarafmdan CD olarak
yayunlanacakhr. Konferansm bir bolumi.i Turk D(myasl Tarih Kulti.ir Dergisi'nin Arahk 2007 tarihli 252.
sayLc;mda yer alan ''Misyonerlerin KUrt Kimligi Tasanst: TUrk Dll!jmam, H1ristiyan ve israii-Sever" ba.!ihg, ile
yay1mlanm1.~hr.
9
Ali R1za Bayzan
Bilgi Yaymevi'nde ~1kan "Tiirkiye'de Amerikan Misyonerlerr· ndiJ

kitabJmizm 2
• "Uiuslararas1 Hukuk Ac;1smdan Misyonerlik" (s. 311-315) ba~hkh bahsi
temel almi§hr. Ozellikle ilk iki dosya i.izerinde ~ah~<uak, refcrans dosyalan
neredeyse 10 kat derinle§lirdik.
<::ah§malanmizda referans noktam1zm politik olmadJgmi: arnacnmzm, medeniyet

perspektifine dayah ara~hrmac1 gazetecilik ekseninde konu:;la ilgili olarak
SN + 1K son1suna cevap verrnekten ibaret oldugunu belirtmek gerek. Bu
baglamda kendi ad1rmza, toplumsalhkla kumlu olan baglantdanrmzm ozgi.inluk
esasma dayah oldugunu, bu nedenle bir kirnlik gostergesi sayJlamayacagmJ
ozellikle not etmeliyiz.
Okuyucuyu yormamak i~in kimi aynnt1lar dipnotlara birakdmi§hr. l\amuoyunun

yeterince tammad1gmi ama tammas1 gerektigini dli~undugumuz i~in Alevi
orgutler ve aktorler hakkmda dipnotlarda gerekli bilgiler verilmi§tir.
Emik baki§ ac,;Ismi onemsedigimiz ic;in hrnak ic:i ahnblar t;ah§manl!Zda onemli bir
yer tutmaktad1r. Okuyucunun birebir yapilan aimlllan aynt edebilmesi ic;in hem
italik olarak dizilmi§, hem .de tlrnak i<,;inde verilmi~tir. Bu arada llrnak ic,;i
ahnl!larm ic;eriginden sommlu olrnadtgmlJZJ da not etmeliyiz. Bu tur ahntJlan
propaganda olarak alg1yacak okuyucu bu kitaptan uzak durmahdn·. Esas
maksadimJz gbri.i§lerin tesbiti oldugu i<,;in istisnalar haric,; ic;erigine katJlmadJgmllZ
ahnhlann tartJ§masi yapmad1k. Okuyucu bizim duru§Urnuzu bir butlin olarak
"Giri§" bolumunde ve ''Sonuc;''ta gorebilir.
Kitapta kimi yazarlann Kurt, Alevi ya da Bekta§i olduklannm belirtilmesinin

amac1. okuyucular ic;in "i<;eriden" yap!lan yorurnlan i§aretlemektir.
Kitaba bin;ok dostumuzun katkiSI oldu. <::ah§manm Giri~ ve ikinci bblumunu

ba~tan sona okuyarak ele§tiri ve onerileriyle katk1da bulunan Alevilik konusunda
say1h uzmanlardan birisi olan Yrd. Do~. Dr Ali Yaman'a, birer makalelerini
oldugu gibi kullanmamtza izin veren oksidantalist Aytun~ Altmdal ve
ara§llrmaci yazar Miifid Yiiksel' e, Yezic\ilerle ilgili bahse onemli kalktda
bulanan dinler tarihi ara§hrmacisi Murat Hakan Ylldmm'a, misyoner
orgutlerin Kurtlere ve Alevilere yonelik faaliyetleri konusunda ilgili bilgi ve
g6ri.i§lerini payla§an Do~. Dr. Erda! A~tkses'e, Kurt Yahudiler, Yahudi
Aleviler ba~ta olmak uzere bin;ok konuda bilgi ve gcnii§i.inii payla§an yazar
Rifat N. Bali'ye, Arnerika'ya goc; eden ilk Tiirklerle ilgili olarak bilgi ve
gbri.i§lerini payla§an Prof. Dr. Uygur Kocaba§oglu ve cigretim gbrevlisi
Sedat i§~i'ye, <;e§itli konulardaki gbrli§ ve yorumlanyla katk1da bulunan
2 Ank.-2006
10
Misyoner OrgiJtlerin Kurt ve Alevi Operasyonu
Alevilikle ilgili ara§tm11alanyla tanman Ara~tmnac1 Cemal ~ener'e Bekta§i

Babas1 ~akir Ker,:eli'ye, Doc;. Dr. ityas Uziim'e ara§limlaci Bekta§i Refik
Engin'e. Sen;e~me Dergisi'nin Gene] Ya'im Yonetmeni Esat Korkmaz'a
c;ah§marniZl hukuk ac;1smdan inceleyen Avukat Mustafa <;:ir,:ek ve Avukat
Metin Korkmaz'a. c;evirileriyle katk1da bulanan Ozgiir Becermen, Recep
Odaba~ ve Murat Kotan'a gi:ini.il dolusu te§ekki.ir sunanm.
Katk1da bulunan dostlanrmzm kitabm ic;erigini benimsedikleri anlam1 c;Ikrnarnah.

Her yazar, dogal olarak yazd1klannm sorumlulugunu ki§isel olarak i.istlenme.lidir.
Destek ve te§viklerini eksik etmeyen Ti.irk Di.inyasi Ara§l!rmalan Vakf1 Ba§kam

Prof. Dr. Turan Yazgan'a, Turk Egitim Sen Gene\ Ba§kam ~uayp Ozcan'a,
Prof. Dr. Zeki Arslantiirk'e 2023 Dergisi'nin Yaym Koodinatori.i M. Ragzp
Vural"a, Ti.irk Ocag1 Kad1ki:iy $ube Ba§kam Dr. Nam1k Kemal Kurfa, Yazar
Ya~ar iliksiz'e, Gazeteci Yiiksel Mutlu'ya, TDAV Ki.ilti.ir Sorurnlusu Metin
Kose'ye, degerli dost Mustafa Nar ve Recep Deniz'e, kitab1 dil ar,;1smdan
gozden gec;iren Omriim Alp'e te§ekki.lr borc;luyum.
Kaynak temini ir,;in IQ Ki.ilti.ir Sanat Yaymc1hk'm Halkla ili§kiler ve Dag1t1m

Sorumlusu Yusuf Sangol'e, dizgi ve beige tarama konulanndaki katkdan ic;in
Yusuf Ozti.lrk"e, kitabm ismine katk1da bulunan Zehra Onverdi'ye, kapag1
hamlayan Yunus Karaaslan'a da mi.ite§ekkirim. En sonda anmakla birlikte kitab1
yaym di.lnyasma kazand1ran IQ Ki.ilti.ir Sanat Yaymc1hk'm sahibi ve Gene! Yaym
Yonetmeni Adem Sangol'e ozel olarak te§ekki.ir borcum var.
Bu kitap sevgideger e§im Nili.ifer' e am1agand1r; onun insan ilsti.i ozverisi

olmasayd1 bu kitap belki de asia vilcut bul(a)mayacaktJ.
Umut dolu bir Tilrkiye dilegiyle.

Ali Rtza Bayzan
www .bayzan. net

arbayzan@hotJnail.com
07 Ocak 2008
11
GiRi~
Misyonerlik ya da bizce daha dogrusu misyoner orgi.itlerin

faaliyetleri, yalmzca islam ulkelerinde degil bin;ok Hlristiyan
ulkesinde de ciddi bir sorun olarak gundeme gelmektedir. 3 Bu tur
faaliyetler, Turkiye'de zaman zaman istihbarat ve gi.lvenlik
raporlanna konu olmaktad1r. 4 Bu durum Radikal'den Tolga
Akmer tarafmdan garipsenmektedir. Yaz1smm ba§hgma bak1hrsa
aslmda Akmer pek de haks1z sayilmaz; yazmm ba§hg1 §U:
"Misyonerlik su~ de{jil ama nedense 'tehdit"' 5 ~oyle yaz1yor
Akmer:
"Turkiye'nin MiT, TSK ve Emniyet gibi guvenlik kurumlan

son yedi y1lda misyonerlik sorununu deja/area masaya yat1rd1
ve bu giri§imler medyaya yansltlhrken gayrimuslimler
3 Bu ba§lamda ·'Misyonerligi Onle sonra g6ril~elim" ba.§hkh haber amlmaya de§er: Rusya Ortodoks Kilisesi
Patriarkt Aleksi II Vatikan'm Rusya'da sUrdUrdli§i.i misyoner faaliyetleri durdurmast kar.§th§1nda Papa 16.
Benediktus'le gOrU.§ebilece§ini s6yledi. ltalyan II Giornale gazetesine verdiQi demecinde Aleksi 11 Vatikan'm
Rusya'da Katolik mezhebinin yaygml~mast ic;in Ortodokslar arasmda silrdilrdi.i§i.i misyoner faaliyetlerini
durdurmastm istedi .. Vatikan'1 ziyaret eden tek Rus lider olarak tarihe gec,;en Putin, Hristiyanhk dilnyasmdan .
bilylik takdir toplayaca§m1 dli.§ilndi.i§G bulu~ma ic;in de ~aba sarfediyor. Vatikan'la g6rU§meye mesafeli duran
Rusya Ortodoks Kilisesi konunun sadece birlikte bir kao; fotograf o;ektirerek tum dunya kamuoyunda gundeme
gelmek olmad19mi savunuyor. . Sovyetler Birligi'nin dagilmasmdan soma dini ac;1dan bi.iytik bir bo§lugun
oldugu du,onulen Rusya Federasyonu'nda Rusya Ortodoks Kilisesi ile Vatikan arasmda rekabet her geo;en gun
arhyor. Aleks1 II ytizyillard1r devam eden miicadelenin kolayhkla unutulamayaca9,mi belirterek, "Rusya yUzy!llar
boyunca Ortodoks inancmm merkezi olmu§. Katolik kilisesinin buralarda misyoner c;ah§malarda bulunmamas1
gerek1r. Bu bizim ic;.in birinci 6ncelikli sorun.. Bu so run c;6zi.ilmeden Vatikan 'Ia g6rU§meyiz."
degerlendinnesinde bulundu. 30.08.2007 Yeni $afak. Aynca bkz., 26 Arahk 2007 Hiirriyet
4 Bkz., "istihbarat ve giivenlik raporlannda misyonerlik" 21 Arahk 2004 Ak<am
5 22 Arahk 200i' Radikal
13
Ali R1za Bayzan
misyonerler olarak hedef haline geldi. Oysa, devletin

kurum/anmn srkr takip ve denetime tabi tutarak raporlara
konu ettigi misyonerlik, mevcut yasa/ara gore sue; olmak §6yle
dursun, 'kabahat' bile degil. ''
Buna kar~Ilrk Orner Liitfi Mete, "Misyonerlik Demokratik

Hak mr?'' ba~hkh yaztsmda aksine bir gbru§u savunmaktad1r.
~byle yaz1yor Mete:
"Dii§manca faa/iyet gosteren sayrszz gizli servis i<;inde en gii<;lii

o/anm yonlendirdigi 'misyonerlik' maskeli siyasi ve stratejik
kampanyayz etkisiz kzlacak kurum herhalde Diyanet i§leri
Ba§kanlzgr veya Mil/i Egitim degildir. Bu i§ derin giivenlik ve
istihbarat i§idir." c,
Akmer ile Mete arasmda kutupsal kar~zthk oldugu soylenebilir.

Acaba hangi kutup hakh? Yoksa iki kutup dt~mda uc;uncu bir
duru§tan sbz edilebilir mi? Bu sorulan ele almak ic;in Milli
Guvenlik Kurulu. Turk Silahlt Kuvvetleri ve Emniyet Gene!
Mudurlugu'ne atfedilen raporlarla ba§langt<; yapacagtz. Medyada
yer alan MGK, TSK ve EGM'ne atfedilen raporlann ortak
temalanndan birisine gore misyoner brg\ltler, Alevi ve Kurtleri
bncelikli hedef kitle olarak belirlemi§lerdir.
MGK: misyonerlerin amac1 "Tiirkiye'yi bolmek"
"Misyoner alarmr: MGK'nm Aralzk top/antrszmn gundemine

misyonerlik faaliyetleri de alrndc. MGK ic;in lwzzrlanan
raporda misyonerlerin boliicii ama<;lan oldugu uyansr yer a/dz
Tiirkiye, Orta Asya ve Kafkasya'daki Turk cumhuriyetlerinde
yogun/a§an misyonerlik faaliyetleri Milli Giivenlik Kurulu'nun
Aralzk ayz top/antrsz gundemine almdz. MGK i<:;in hazrr/anan
raporda, asz/ amacmm; bir din propagandasr yapmaktan ate
"Tiirkiye'yi bolmek" o/dugu vurgu/anan misyonerlik
6 24.03.2005 St>bah
14
Misyoner brgi.itlerin Kurt ve Alevi Operasyonu
faaliyetleri kar§tsmda gereken tedbirlerin a/mamadzgz,

yasalann bu faaliyetleri onlemede yetersiz kaldzgz vurgu/and1.
MGK'ya sunulacak bilgilere gore, Turkiye'de misyonerlik
faaliyetleri, bin;;ok Ulkede faaliyette bulunan Ermeni
Topraklan Merkezi, Avrupa Kiliseler Birligi, Ortodoks Ki/iseler
Birligi, Dunya Kiliseler Birligi uyesi ki§iler tarafzndan
surduru!Uyor. Son zamanlarda misyonerlik faa/iyetlerinde
Turklerin sempatisini kazanmz§ olduklan i<;;in Gi.iney Kore
vatanda§lannm da kullandmaya ba§landtgma i§aret ediliyor.
Raporda, misyonerlik faaliyetlerinin Karadeniz'de Pontus,
Guneydogu'da Yezidilik, Keldanilik ve Htristiyan Kurtler,
Dogu Anadolu'da Ermenilik, Ege ve istanbul'da ise
Htristiyanhgm eski topraklan §eklinde gundeme geldigi
ac;;tklanzyor. Raporda Turkiye'deki misyonerlik kurulu§/annm
§tlphe c;;eken faaliyetleri §6yle szralandz:
Son uc;; yzlda ucretsiz olarak dagttdan incil saytst sekiz milyonu
buldu. Bu kadar incil'i dagttmak buyuk bir maddi guc;;
gerektirdigi halde, misyonerlik yapan kurulu§lann gelir
kaynaklan ve verdikleri vergi miktan bilinmiyor.
Misyonerler istanbul'da baz1 radyo istasyonlanndan Turkc;;e

olarak Htristiyanhk propagandasz yaptyor. Bazz kitabev/erinin
de bizzat sahibi durumunda. Bu yaymevleri bo/Ucu nite/ik/i
Turkiye haritalan yayzn/adtklan halde hak/annda herhangi bir
i§lem yaptlrmyor. (. .. )
Propaganda faaliyetlerini ozellikle lise son smtf ve universite

ogrencileri uzerinde yogunla§tmyor. Maddi gucu olmayan
vatanda§lar da i§ ve para uaadiyle Htristiyan yapz/ryor.
Misyoner/er, mus!Uman ulkelerdeki her sorunu da "ftrsat"

olarak kullamp taraftar kazanmaya c;;ah§Iyor. Ornegin
"Kurtler" misyonerlerin hedef kitleleri arasmda yeralzyor."
07.12.2001 Sabah, Mehmet <;:etingiilee<'in haberi
15
Ali R1za Bayzan
TSK: Misyonerler, Alevileri ve Kiirtleri hedef aldt
Bu raporlardan birisi "TSK: Misyonerler, Alevileri ve Kurtleri

hedef aid!" ba§hg1yla medyada yer almi§ti:
"TSK'nm "Ulkemizdeki ve Dunyadaki Misyonerlik

Faaliyetleri" ba§l@yla haz1rlatt1g1 raporda, Turkiye'de faaliyet
gosteren Protestan misyonerlerin, 2020 yllma kadar Turkiye
nufusunun yuzde lO'unu Hlristiyanla§t1rmay1 ve 1 rnilyon
incil dag!tmayl hedefledikleri ileri suruldu. <;ah§mada
misyoner/erin manevi bo§luk iqerisinde oldugunu kabul
ettikleri Alevi ve Kurt vatanda§lara daha fazla yogunla§t1klan
ifade edildi. (. .. )
Misyonerlerin ama~lanna ula§abilmek i~in, hedef olarak, dini

bilgiden yoksun, manevi bo§luk iqindeki genqler ile daha ~ok
Kurt ve Alevi vatanda§lan seqtiklerine dikkat r;;ekilen raporda
§U gorrJ§lere yer verildi.· Misyonerler sava§, iq r;ati§ma ve teror
ortammda ya§ayanlar ile deprem gibi dogal afetlere maruz
kalanlan da kazanmaya qah§IYOT. Bu Wr faaliyetlerin onLine
geqmek iqin, valilikler, emniyet birimleri, il muftU/ukleri ve
milli egitim mudur/Ukleri i/e i§birligi ir;;erisine girilerek, bu
kesimlerin misyonerlige kar§1 bilgilendirilmesi gerekiyor.
Misyonerlik faaliyetlerinin resmi kilisefer d1§mda, daha qok ev
kiliseleri i/e yap!ld@mn ifade edildigi raporda, "Bu evlerde
toplumun dini degerlerinin lfl Hlristiyan motifleriyle
dolduruluyor." denildi. "Misyonerligin Metotlan" bm;llg1
altmdaki bO/Umde ise misyonerlerin genellikle kendilerini
gizleyerek qalz§malanm yuruttLikleri, mumkun oldugunca da
yerli halkz one r;;zkarttzklan belirtiliyor. "7
Bu raporda misyoner orgutler a<_;:Jsmdan Kurtlerin ve Alevilerin

oncelikli hedef oldugu ifa de ediliyor. Peki ni<;in? Bu soruyu
birazdan ele alacag1z.
7 31.12.2004 Zaman
16
Misyoner brgUtlerin KUrt ve Alevi Operasyonu
Hem Htristiyanhk Hem de Kiirtc;iiliik Propagandast
~imdi Emniyet Gene\ Mud\.irh:.igu'ne atfedilen bir rapora goz

atahm. Soz konusu rapora gore kimi protestan misyonerler
istihbarat orgutleriyle baglantth olarak hem Htristiyanhk hem de
Kurt<;uluk propagandas1 yapmaktadtr:
"Hlristiyanl1k propagandas1 yapmak uzere Turkiye'ye gelen

misyonerler, beraberlerinde getirdikleri Kurt~e takvim ve
bro§iirlerle boiUculere de destek veriyorlar. Turkiye'de
faaliyet gosteren misyonerler hem h1ristiyanbk hem de PKK
propagandas1 yaptyorlar. Hlristiyanl!k propagandas1 yapmak
amac1yla ulkemize giren yabanc1 uyruklu §Oh1slarm iizerinde
1:\i.irt~e takvim, kitap ve bro§iirler bulunmas1 bu ~er~evede
degerlendiriliyor. Guvenlik birimlerince haz!rlanan raporda;
istanbul, Ankara, izmir, Trabzon, Antalya, Hatay, Samsun ve
Mardin illerinde yogunla§an misyonerlik faaliyetlerinin,
ozellikle protestanlar tarafmdan . yurutU/diigr1, kullamlan
ki§ilere kendi u/ke/erinin istihbarat birim/eri tarafmdan kurs
verildigi tespit edildi.
Misyonerlerin gene/de Almanya, ingiltere, ABD, Gi.iney Kore,

Kanada mensubu o/dugu belirlendi. Yurti~i ve yurtdl§mdan
bir~ok ki§iye, "bir ki§i bile okusa yeter" anlayl§l ile
propaganda amaqh dokuman gonderen misyonerler,
faaliyetlerini radyo yaymlan ve yiiz yiize gorii§me ile
yi.irutrlyorlar. Raporda; bu ~all§malann dinsiz, dini inanc1
zay1j, ailevi problemleri bulunan ve sosyo-ekonomik durumu
bozuk ki§ileri hedef ald1g1 be/irtiliyor. Aynca, bu faa/iyetler
i~in kullamlan §irket, kurum ve kurulu§lar da tek tek
a~1klamyor. Hristiyanl1g1 yaymak kadar, iilkemizde etnik
sorun olu§turmaya yone/ik qah§malar s1rasmda; gazetelere
ilan vermek, ~e§itli adreslere mektup, kitap ve dokiiman
gondermek gibi her ti.irli.i yontem kullaml!yor. "8
8 03.12.2000 Turkiye
17
Ali R1za Bayzan
Polisiye Yakla~tm
Elb~tte medyaya yanstyan raporlann orijinal haii degildir. Am a

medyada yer ald1g1 haliyle bu raporlan haz1rlayanlann konuya
vizyoner olarak hakim olmadlklan, kapsamh ve derinlikli bilgi ve
belgeden ~ok sezgiye dayand1klan soylenebilir. Aynca daha
6nemlisi, medyaya yans1yan haliyle raporlar stratejik olmaktan
daha s;ok polisiye bir yakla§tma dayah olarak hazrrland1gt izlenimi
vermektedir.
Yeni Bir Paradigma
Polisiye yakla§rmm en temel sorunu modern ve postmodern

zamanlarda hala klasik zamanlann paradigmasmr kullanmastdtr.
Halbuki misyoner orgutler son derece dinamik bir bi<;imde <;ok
yeni ara<:; ve gere<;ler geli§tirmi§lerdir. "Misyonerlik"
Konusunda Yeni Bir Paradigma Denemesi ba§hkh
<;ah§mam12da misyoner orgutlerin modern ve postmodern
zamanlara ozgu faaliyetlerini ele alma konusunda <:;e§itli
onerilerde bulunduk Bu <:;ah§ma ilk olarak 2023 Dergisi'nin,
Mayts 2007 tarihli 73. saytsmda yay1mlanmt§tlr. Geli§mi§
versiyonu ise "Kiiresel Vaftiz" adh kitabtmtzm 3. basktsmda
Giri§ Bolumu'nu olu§turmu§tur.
Ali RJZa Bayzan, Kuresel Vaftiz, ist.-2007, 3. bask1, !Q Ki.ilttlr Sanat YaymCihk
18
Kurumsal Aktorler ve Uluslararasa Konsept
Polisiye yakla§lm, mikroskobik bak!§ a<;!SI kullanarak bireysel

aktorlere ve tekil olaylara odaklamr. Buna kar§Ihk, stratejik
yakla§lm mikroskobik bakl§ a<;1sm! ihmal etmeden ancak daha
<;ok makroskobik bakl§ a<;~sml kullanarak kurumsal aktorlere ve
konsepte odaklamr. Burada "konsept" kavramm1 en geni§
anlamda kullamyoruz. Uluslararas1 denklem ve medeniyetler aras1
ili§kiler de buna dahildir.
Polisiye yakla§lm tekil olaylarla, eylemlerle ve gori.ini.ir

yapilanmalarla ilgilenir. Stratejik yakla§lm ise, olaylann ve
olgularm arkaplamm ara§tmr gelecekle ilgili olarak senaryolarla
alternatif ongori.ilerde bulunur.
Karmaza <;izgi: Toplumsal Dirlik ve Kamusal Diizen
Polisiye yakla§Im, "dinsel bir etkinlik" olan "misyonerlik" ile

"Misyoner Orgi.itlerin" sivil toplumun dirligi ve kamusal di.izen
a<;Ismdan risk olu§turan seki.iler ve profesyonel faaliyetlerini
birbirinden yeterince aytrt edemez. Tarh§malann salt dinsel
etkinlik olarak misyonerlige odaklanmas1,
• konuyu bir ilahiyat tarti§masma <;evirmekte,
• uluslararas1 alanda konunun inan<; ve ibadetle ilgiii hak ve

ozgi.irli.iklerin ihlali bi<;iminde algJlanmasma neden
olmakta
• Misyoner Orgi.itlerin toplumsal dirlik ve kamusal di.izen

a<;~smdan risk olu§turan seki.iler ve profesyonel
faaliyetlerinin i.isti.ini.i ortmesine imkan vermektedir.
19
Ali R1za Bayzan
Uluslararast Hukuk A~tsmdan "Misyonerlik" 9
Bilgi Yaymevi'nde <;tkan "Turkiye'de Amerikan Misyonerleri" adh

kitamtzda etrafhca ela aldtgnmz uzere "Misyonerlik Faaliyetleri"
kavrammm i<;er@ni D<; ayn boyutta analiz edebiliriz:
1. inan~ ve ibadet: Bu konuda insanlar tam bir ozgurluge

sahip olmahdtrlar.
2. inan~la baglantth orgiitlenmeler: Bu konuda da

insanlar tam bir ozgurluge sahip olmahdtr.
3. Orgiitlii Faaliyetler: Org\ltlu faaliyetleri de D<;

kategoriye aytrabiliriz:
a) Salt dini ve insani faaliyetler: T oplu ibadet ve

yardtm etkinlikleri gibi.
b) ProzeJitizm: Yard1m veya bask1 yoluyla in an<;

degi§tirtmeye yonelik faaliyetler.
c) Sivil toplumun dirligini ve kamusal duzeni riske sokan,

ozellikle politik, etnik, kulturel ve sosyal faaliyetler.
~imdi konuyu Avrupa insan Haklan Sozle!jmesi

<;en;evesinde ele alahm. Yukanda 3. madde olan orgutlu
faaliyetler arasmd.a b ve c bendinde ele aldtgtmlz kategoriler
uluslararas1 hukuk a<;tsmdan me§ru kabul edilemez. 1. ve 2.
madde ile 3. maddenin a bendindeki hak ve ozgurluklerin
toplumsal dirligi ve kamusal duzeni riske sokan ama~lar i~in bir
ara~ olarak kullamlmamast esastlr.
9 Bu ba.ltk altmdaki bilgileri Turkiye'de Amerikan Misyonerleri (Ank.-2006. Bilgi Yaymevi) adlt <;alt~mamrzm
Somu; b6ltimUnden Ozetledik. Avnntd1 bllfli i~in oraya ba\.uJabilir.
20
Misyoner Orglitlerin KUrt ve Alevi Operasyonu
Avrupa insan Haklan Mahkemesi ve Prozelitizm
3. maddenin "b" kategorisinde zikrettigimiz "prozelitizmi" Avrupa

insan Haklan Mahkemesi (AiHM) §6yle tammhyor: "Maddi ya da
sosyal avantajlar saglama, Sikmtl i<;indeki ki§ilere bask1 uygulama,
beyin y1kamaya dayah faaliyetler olarak niteleyip du§lince, vicdan
ve din ozgurluguyle bagda§mazhgmm altm1 <;izmektedir." 10
AiHM, bu konudaki g6rl1§11nu Avrupa insan Haklan

Sozle§mesi (AiHS)'nin 9. maddesinin ikinci bendine
dayand1rmaktadJr. Bu madde bizim "c" kategorisinde ifade
ettigimiz sivil toplumun dirligi ve kamu duzeniyle ilgili boyutu da
duzenlemektedir. Madde 9: Dii§iince, vicdan ve din ozgiirliigii 2.
Din veya inancmz a5;zklama ozgurliigu, ancak kamu guvenliginin,
kamu diizenin, gene/ saglzgm veya ahlakm ya da ba§kalannzn hak
ve ozgiirliik/erinin korunmasz i5;in demokratik bir toplumda
zorunlu tedbirlerle ve yasayla smzrlanabilir.
Ali R1za Bayzan, Turkiye'de Amerikan Misyonerleri, Ank.-2006, Bilgi Yaymevi
10 Bir inancm mensuplannm o inanct yaymak ve yeni mensuplar kazanmak i~in g6sterdikleri a~m r;.abay1 ifade
eden prozelitizm kelimesini AiHM "misyonerlik" terimine tercih etmi~ ve bu ke!ime AiHM ic;tihadma
yerle~mi~tir. Emre 6ktem, Misyonerlik Faaliyetleri'nin UluslararosJ Hukuk Boyutu,

v..ww .bayzan.net/article __view .php?id::;;:: 701
21
Ali R1za Bayzan
Prozelitizm, Kokkinakis ve Larissis davalanyla AiHM'm

gundemine girmi§tir. Yunanistan'm 1975 Anayasast'nm 13.
maddesi de "prozelitizm"i yasaklamaktadtr. Yunan
Mahkemelerinin, bu maddeye dayah olarak Kokkinakis ve
Larissis davalannda verdigi cezalar AiHM tarafmdan uygun
gorulmli§hlr. Buna kar§tltk Yeni Turk Ceza Yasast'nm 115.
maddesinde "baskt yoluyla din degi§tirtme" duzenlenmi§ iken
daha yaygm bir durum alan "yard•m• din degi~tirtme arac1
olarak kullanma" konusu atlanmt§tlr.
Emre Oktem'in belirttigi uzere,
"AiHM'nin izledigi mantrk, temelde, dini propaganda

yapan ile onun hedefi arasmdaki e~itsizlik uzerinde
odaklanmaktadrr. Konuya misyoner gruplan a~rsmdan
bakacak olursak; kendi gucunden ya da
kar~rsmdakinin zaafmdan yararlanan misyoner,
istismar smmm a~mr~ demektir. Mesleki konumdan
yararlam/arak yaptlan baskr gibi, menfaat vaadinde bulunma,
6rnegin yurtdt§rnda egitim imkan/an saglama da aym
kapsama girmektedir. Yine, kar§tsmdakinin cehaletini ya da
ir;;:ine du§Wgu zor durumu kullanarak akhnz r;;:elmek de
AjHM'ne gore istismam prozelitizm saytlmaktadzr ki 1999
Marmara depremleri sonrasrnda felaket bolgesinde g6r.Ulen
misyonerlik faaliyet/eri, kanaatimizce bu duruma 6rnek
olu§turabilir. "11
Burada soluklamp ba§larken attf yapttgtmtz kutupsal kar§tthga

deginebiliriz. Akmer'in de Mete'nin de hem hakh oldugu hem de
hakstz oldugu noktalar var. Akmer, bizim yukanda yapttgtmtz
analizdeki ilk iki maddeye ve uc;uncu maddenin a bendini, Mete
ise uc;uncu maddenin b ve c bendini esas almaktadtr. Bu durum
da her ikisi de indirgemeci davranmt§ olmaktadtr.
11 ()!<tem, ayn1 makale.
22
Misyoner brgutlerin Kurt ve Alevi Operasyonu
Misyoner Orgiitlerin Kiirt ve Alevi Operasyonu
Biz bu <;ah§mada Kuresel Misyoner Orgutlerin Kurtlere ve

Alevilere yonelik faaliyetlerini ele alacag1z. Odak noktamiZJ sivil
toplumun dirligi ve kamu duzeni ac,;Ismdan risk olu§turan
sekuler/profesyonel faaliyetler olacakhr.
Tarihte bunun orneklerini yeterince tecrube ettik. Ba§ta ABCFM

(Amerikan Board) olmak uzere kuresel misyoner orgutler,
Osmanh'nm son yuzyiimda Ermeni, Rum/Pontus ve
Suryani/Keldani/Nasturi gailesinin olu§masmda onemli bir aktor
olarak rol almi§lardir.
Misyoner Orgutler, §imdi de soz konusu gailelere dayanarak bizim

"soykmm teslisi" olarak tammladigimiz konsepte verdikleri
destekle milli guvenligimizi tehdit etmektedirler.
. .
MISYONERIN
SOYKIRIM OYUNU
• All R1za BAYZAN
... . ~~ ...
A.i R1za Bayzan, Misyonerin Soykmm Oyunu, ist.-2006, IQ Ktiltur Sana!

YaymCihk
23
Ali R1za Bayzan
Ni~in KiirtJer ve Aleviler
Baz1 okurlanm1z nic;in "Kurtler ve Aleviler" de, "Turkler ve

Sunniler" degil diye sorabilirler. 12 Konuyla ilgili "KiireseJ
Vaftiz" ve "Tiirkiye'de Amerikan Misyonleri" adh
<;ah§malanrmzm Turkler ve Sunnilerle ilgili boyutu yeterince
i§ledigini dli§unuyoruz. Yoksa Turkler ve Sunniler kale gibi
saglam duruyor da Kurtler ve Aleviler misyoner brgutler
tarafmdan ele ge<;iriliyor diye du§Dnmuyoruz.
Ba§hg1m1z "Kiirtler ve Aleviler" olmakla birlikte bu kitapta

ZazaJar ve Yezidileri de ele ahyoruz. Burada §Unu da hemen
belirtmeliyiz Turk, Kurt, Zaza, Alevi, Sunni, Yezidi gibi kavramlan
sosyolojik <;e§itliligimize i§aret etmek 1<;m kullamyoruz. Bu
<;e~itliliklerin etnik bir kimlik olarak tammlanmas1 Turkiye
ac;1smdan riskli politik bir projedir. Bunu ilerleyen sayfalarda ele
alacagtz.
Yukanda degindigimiz raporlar, misyoner brgi.itler a<;~smdan

Kurtlere ve Alevilerin bncelikli hedef oldugu ifade ediyor. Bu
dogrudur. Dogrudur; ama bu durum samld1gt gibi Kurtlerin ve
Alevilerin kucak ac;arak Htristiyanhga dogru ko§U§turdugu
anlamma gelmiyor.
Bir ara§tlrmact kalktp anket yaparak yeni Protestan kiliselere

devam edenlerin c;ogunun Aleviler ve Kurtler oldugunu
kamtlayarak bizi yanh§layabilir. Polisiye perspektiften hakhd1r da.
Ancak zahmet etmesine gerek yok; bunun boyle oldugunu biz de
12 KUrtler ve Ale .:tleri ni;in bir!Jkte ele alchgmuz da sorgulanabilir. KU.rtlerin ve Alevilerin u\uslararasJ arenada
a~ag1 yukan e~unn.:tnh olarak azmhk olarak lantmlarna giri.~imleri bunun gerek~esi say!/abilir, Aynca "Kurt
Alevllerin" varh9J h.Gmlylt hem Kllrtlerle hem Alevilerle ili~kilendirmektir. Ancak bizce do§rusu yine de ik1slnin
a~'fl ~ah.~ma olmastydt Bu durum b1raz da ba~langH;ta kitabm 160 sayfa c1vannda planlcmm1q olmasmdan
kaynaklanmaktadJr. 160 sayfahk bir <;ah~may• 1kiye bolmek anlamh olmazd<. (ah,ma silrecinde kitap planlanan
sayfa say1smm iki katma <;1kt1gmda ise ISBN ve kapak t;alt~masl vs bittigi ic;in geri d6nilq imkanl kaimam1~hr.
24
Misyoner Orgutlerin Kurt ve Alevi Operasyonu
biliyoruz. Ama biz zaten polisiye pespektif yerine stratejik

perspektifi 6ng6ruyoruz.
Aslmda temel sorun misyoner orgutlerin faaliyetlerini, dagrtJian

incil sayrsma, vaftiz edilen insan sayrsma, kurulan kilise sayrsma
indirgemektir. Bu durum tam bir paradigmatik §a§rhkttr.
Misyoner orgutler, Turklerin belirli bir eliti uzerinde "niifuz

kurma" surecini tamamlami§hr. Bu konuda illa da bir tarih
verilecekse, 30 Eylul l968'i sembolik bir tarih olarak verebiliriz.
Misyoner orgutler 1980li yrllardan itibaren Kurtler (ve Yezidiler),

1990h yrllardan itibaren Aleviler uzerinde yogunla§mr§trr. Bu
kitabm birinci bolumde ele alacak oldugumuz uzere Kurtler (ve
Yezidiler) uzerindeki nufuz kurma sureci de tamamlanmr§
sayrlabilir. Aleviler uzerindeki nufuz kazanma sureci ise, devam
etmektedir. Bu bakrmdan ba§ta andlglmlz istihbarat ve guvenlik
raporlann geli§meleri olduk<;a geriden izledigi soylenebilir.
Paradigmatik ~a~d1ktan Kurtulmak i~in
Peki paradigmatik §a§rhktan kurtulmak i<;in ne yapmah? Bunun

i<;in Hnistiyan teolojisinde misyonerlikle ilgili olarak geli§tirilen
yeni kavramlan hesaba katmak gerekir.
Klasik anlamda misyonerligin otesine ge<;en ve misyoner

orgutlerin faaliyetlerini anlamak a<;;rsmdan anahtar gorevi
ust\enecek yeni kavramlardan ba§IICa\an §Un\ardrr:
• isimsiz Huistiyan ve Goriinmeyen Kilise

• inkiiltiirasyon, Kontekse Uydurma
• Kurtulu~ Teolojisi
• Evanjelizm ve ilan
• DinlerarasJ Diyalog 13
13 Bu kavramlar hakkmda geni• bilgi ir;m bkz .. Kuresel Vaftiz. 3. bask•. s. 30·38
25
Ali R1za Bayzan
Paradigmatik §a§thktan kurtulmak i<:;in "Misyoner Orgutlerin" sivil

toplumun dirligi ve kamusal duzen a<_;:Jsmdan risk olu§turan
sekuler ve profesyonel faaliyetlerini de hesaba katmak gerekir.
Misyoner Orgiitlerin Sekiiler ve Profesyonel Faaliyetleri
• Antropolojik Operasyon: Etnik kulturleri Htristiyanltk

a§IStyla yeniden in§a etmek.
• Etno-Politik Operasyon: Kendilerini az <:;ok farkh goren

<:;evreler uzerinde Misyoner OrgCrtlerin genellikle NGO
stfattyla yuruttugu donD.§tD.rme faaliyetleri.
• i§ga)e Lojistik Destek Operasyonu: Kimi Misyoner

Orgutler, Irak orneginde oldugu gibi dogrudan i§gal
ordusu ile eklemli olarak faaliyet gostermektedir.
• Ekonomik Operasyon: Ozerinde <:;ah§ttklan ulkelerdeki

geri kalmt§hk konusunda ara§hrmalar yaphrarak, Batl'ya
bagtmhhgt artlran yardtm projeleri ger<:;ekle§tirmek.
• Hukuksal Operasyon: Misyoner Orgutler faaliyet

alanlanm geni§letebilmek i<:;in insan haklanm da bir ara<:;
olarak kullanmaktadtrlar.
• Dinse) Operasyon: Belirli bir dini kendi inananlan eliyle

donU.§tD.rme programland1r. Ornegin Amerika tarafmdan
yurut(ilen Liberal/lhmh islam Projesi, Avrupa Birligi
tarafmdan yuruhilen Euro-islam Projesi.
• STK Operasyonu: Misyoner Orgutler, tek tek
insanlardan ba§ka sivil toplum orgutlerine yonelik olarak
da dev§irme <_;:ah§malan yapmaktadtrlar.
• Sosyo-Kiiltiirel Operasyon: Ozellikle medya

aracthgtyla yaptlan dogrudan ya da dolayh propagandayt
kastediyoruz.
26
Misyoner Orgutterin Kurt ve Alevi Operasyonu
• Dezinformasyon (isHtml Karalama) Operasyonu:

ABD'de Evanjelistlerin ulke c;apmda duzenledikleri
seminerlerde, komunizmden soma yeni tehdidin ve
dC!§manm islam oldugu iddiast i§lenmekte. 14
~imdi bu kavramlan hesaba katmadan dagJtJ!an incil, vaftiz

edilen insan ve kurulan kilise say1s1 uzerinden tartt§ma yapmanm
bir anlam1 yoktur.
Burada kullandtgtmtz "operasyon" kavrammt misyoner

literaturunden 6dunc; ald1gJmlzl da belirtelim. Ornegin bu alanda
6nde gelen c;ah§malardan birisi misyoner Patrick John.stone'un
6zel bir ekiple birlikte hazJrlad1~'11 kitabm ismi "Operation
World" yani "Diinya Operasyonu"dur.
Op~ration World
••-
Patrick Johnstone ve "Operation World: Dilnya Operasyonu" adh misyoner
6rgiltlerin faaliyetlerini ulke illke anlatan kitab!
Bu baglamda aynca RAND Corporation'm hazJrladtgt iki rapor

da amlmaya deger 15 :
14 Ayrmtrli bilgi ic;in bi<z .. Kuresel Vaftiz, 3. bask1, s. 44-51
15 Sin konusu raporlar hakkmda daha geni~ bilgi ir;tn bkz., Bayzan, Kuresel Vaftiz. s. 62-64
27
Ali R1za Bayzan
• SiviJ Demokratik islam: Ortaklar, Kaynaklar ve

Stratejiler
• U.S. Strategy in the Muslim World After 9/11
Soz konusu c;ah§malar, 11 Eylul'den bu yana ABD'nin, ingiltere

ve israil'le birlikte "din in§ast"na ba§ladtgma ve "medeniyet-
i~i ~att§ma" ba§latma amacmda olduguna i§aret ediyor. Bu
c;erc;evede:
• Yeni bir islam olu§turulmah: "Moderated islam" olan

kavramm Turkc;e'ye "lhmh islam" diye tercume
edilmesi yanh§hr; dogru c;evirisi "Ayarh/ili§tirilmi§
islam" dtr. Nereye ili§tirilmi§ oldugunu soylemeye gerek
var mt?
• islam dunyasmda azmhklar arasmda bolunmeler te§vik
edilmeli: Bunun en dramatik ornegi Pakistan'dtr.
Misyoner Orgl.itlerin, Kurtler ve Aleviler uzerinde yogunla§mast ile

uluslararast politik arenada yurutulen azmhk tarh§malannm
e§zamanh olmast dikkate deger. Bu durum kuresel guc;lerin
uluslararast politikast ile sahada c;ah§an misyoner orgutlerin
izledigi stratejiler arasmda konsept birligi oldugu konusunda bir
fikir vermektedir.
"insam ya§at ki devlet ya§asm."
(ah§ma surecinde Kurtlerin ve Alevilerin kahir ekseriyetinin son

. derece "sagduyulu" bir c;izgi izledigine tamk olduk. Ama elbette
her kesimin oldugu gibi Kurtlerin ve Alevilerin ic;inde de marjinal
gruplar vardtr. Marjinal gruplardan hareketle nisbeten "sessiz
~ogunluk" olarak tammlanabilecek ana govde hakkmda
yargtlamada bulunmak yanh§hr.
Bu baglamda Kurt ve Alevi yurtta§lanmtzm temel hak ve

ozgurluklere dayah taleplerinin marjinal hareketler gerekc;e
28
Misyoner Orglitlerin Kurt ve Alevi Operasyonu
gosterilerek goz ard1 edilmesi kabul edilebilir bir durum degildir.

Ostelik bu tutum, marjinal hareketlerin taban bulmasma imkan
saglamaktad1r. Devletin bir yandan terore yonelen marjinal
hareketlerin hakkmdan gelme bir yandan da temel hak ve
ozgi.irli.ikleri ger~ekle§tirme yi.iki.imli.ilugu vard1r.
Temel hak ve ozgurlukler baglammda Kurtler ve Alevilerle ilgili

diyalogun, AB ve ABO U.zerinden surdurulmesi yanh§ bir tercihtir.
Taleplerin AB ve ABO U.zerinden gelmesi, uluslararas1 ili§kilerde

Turkiye'nin elini zaylf1atmaktadJr. Ti.irkiye kendi yurtta§lannm
sorunlanm kendisi dogrudan gorl.i.§erek ~ozmelidir. Bizce ~eyh
Edebali'nin Osman Gazi'ye vasiyeti, siyasetin temel ilkesi
olmahdir: "insam ya§at ki devlet ya§asm."
29
BiRiNCi BOLUM
MiSYONER ORGUTLERiN KURT OPERASYONU
21 Ekim 2007' de yiiregimiz Daghca ile daglanmJ~b
• Yuksekova 21 'inci Sm1r Jandarma Taktik Tugay

Komutanhg1'na bagh Komando Taburu, PKKh teroristlerin
saldmsma ugraml§,
• Turkiye'nin yuregi Daghca §ehitleri ile daglanm1§ken,
• ~ehitlerin topraga di.i§en kanlan daha kurumam1§ken,
• Naa§lan heni.iz ebediyete ugurlanmaml§ken,
Ertesi giin yani 22 Ekim'de Vatikan'dan bir a«;Iklama

geldi.
• Vatikan'm a9klamasm1 haber yapan s1radan bir gazeteci

degil; Vatikan'1 yakinen tamyan ve takip eden Lutfullah
Gokta§ (NTV Roma muhabiri)
• A9klamay1 yapan da s1radan bir isim degil, Papahk

Adalet ve Ban§ Kurulu Ba§kan1 Kardinal Renata Raffaele
Martino
• A9klamanm yap!ld1g1 program herhangi bir program

degil; bir dinler aras1 diyalog toplanhs1
31
Ali R1za Bayzan
Kardinal Martino (Kapakta klrmtzt kardinal giysisi ile yer almakta)
Liitfullah Gokta§'m haberinden izleyelim:
Kardinal Martino, "Vatikan, Irak- Turkiye arasmdaki sorunun,

k1sa surede ban§<;ll biqimde q6zumlenmesinden yanad1r.
<;;ozumde Kurt halkmm ihtiyaqlan da dikkate almmahd1r. Zira
Kurtlerin durumu dunyada benzeri a/mayan bir nite/ik
ta§lmaktadJr: Ortada bir halk var, ama bu halka tekabUI
eden bir devlet yok" dedi. (. .. )
Kardina/ Martino, Kurtlerin ayn bir halk olduklannm

unutu/mamas1 gerektigini de belirterek, "Kendilerine Kurt
denilen bir halk oldugu unutulmamafrdrr. Irak, Turkiye, iran
ve Suriye'ye dagllml§ durumdaki bu halka, kendilerini ifade
etme imkam tanmmaildrr. Bask1lar, dogal olarak durumun
daha da k6Wie§mesine neden olmaktad1r" dedi.
Tiirkiye ile Kuzey lrak arasmdaki gerilimin "barr~~rl

bi~imde" ~oziimlenmesini isteyen Martino'nun,
konuya ili~kin yapt1g1 degerlendirmede, ya~anan
gerilimin ana sebebi olan ve Tiirkiye'yi hedef alan
teror saldmlarma hi~ deginmemesi de dikkati ~ekti. 16
16 www.ntvmsnbc.com/news/423880.asp Vatlkan'm s6y\emi hi..; de yabnnc1 degil! Sol liberal Frankfurter
Rundschau: "Ktlfller, devleti olmayan bir halktlr. Dil. tarih ve kultilr bagianyla kenetli olan Kent halkma
ytizylllardtr devlet nasip olmad1." Sag muhafazakAr Die Welt'te KUrtler "devlet hudutlannm gadrine u§ravan
32
Misyoner drgutlerin Kurt ve Alevi Operasyonu
Liitfullah Gokta~. haberin yorumunda son derece hakh olarak

iki noktaya dikkat <;ekiyor:
• Birincisi, Kardinal Martino, ban§ (!?) <;agns1 yaparken

Turkiye'yi hedef alan teror saldmlanna hi<; deginmiyor.
• ikincisi, Kurt halk1 var ama Kurt Devleti yok diyerek, Kurt
Devleti, imasmda bulunuyordu.
Papa Benedikt, iki hafta aradan soma Kardinal Martino'nun

a<;tklamast teyit eder bir mesaj verdi. 17
Ulusal Giivenligimize Yonelik Tehditler
Vatikan'm a<;1klamasmm dogrudan ulusal guvenligimizi hedef

aldtgmJ anlamak i<;in zeki olmak gerekmiyor. Medyada yer alan
a<;;~klama!arda Gene!kurmay Ba§kanhg1 ulusal guvenligimize
yonelik tehditleri §byle s!ralamaktad1r:
• Kuzey lrak'taki Kurt Devleti olu§umu,
• Kerklik'un statusu,
• PKK 18
Soz konusu u<; tehdidin Kurtler uzerinden yurutU!en kuresel bir

oyun oldugunda ku§ku yoktur. Ve elbette soz konusu oyunda ba;;
aktor ABD olmakla birlikte yard!mcl roller de sbz konusu. Belli ki
Vatikan bu baglamda en iyi yard!mc1 oyuncu rolune aday.
halk" ve "gl..i.nlim\i.z. TU.rk1ye'sinin Ermenileri" olarak tamhhyor. Bkz., Tamer Bactno§lu Andrea Bacmoglu
Modern Alman Oryantalizmi. Ank-2001. ASAM Yay.
17 5 Kasun 2007 Humyet
18 Bkz Fikrel Bi\a, TSK'nm ABD'den bekledigi nedir? ?.7 EyiU\ 2007 Milliyet
33
Ali R1za Bayzan
Misyoner Orgiitlerin Kiirtlere Yonelik Tarihi ilgisi
Pek <:;ok Misyoner Orgut, Kuzey Irak'ta kurulmakta olan Kurt

Devlet'i i<:;in lojistik destek vermektedir; bu durum TBMM'nin
gundemine de girmi§tir. 19 Esasmda ozellikle Amerikan Board
Te§kilat120 , Osmanh topraklannda faaliyete ba§ladiklan tarihten
itibaren Kurtlere ozel bir ilgi duymu§tur. 21
15 Ocak 1820 Amerikan Board Misyonerleri Pliny Fisk

ve Levi Parsons izmir'e ayak basmJ~tJr. ABCFM'nin 1 Arahk
1833 tarihli talimat mektubu Osmanh'daki faaliyetleri konusun.da
yeterince fikir vermektedir:
"Bu mukaddes ve vadedilmi§ topraklar sildhsiz bir Ha~II

Seferi ile geri almacaktir."
Amerikan Board Te§kilatJ'na bagh "jf]{ Amerikan misyonerleri

1820'de incil'de ad1 gec;;en topraklara ayak bast1klannda
Osmanlr egemenligin.deki gii~IU ~eytan krallrgrna
girdiklerini" 22 iddia ediyorlard1.
19 www.tbmm.gov.tr/tutanak/doncm20/yil3/bas/b037m.htm
20 ··Am~~rikan Board of Commissioners for Foreing Missions: Amerikan Yurtdi~l Misyonerler Kom1serligi
Masc.sr" Krsa ad> ABCFM olan mrsyoner orgtit hakkrnda bkz .. Uygu1· Kocaba,oglu. Kendi Belgcleriyle
Anadolu'daki /\menka/19 Yi.iz~·;!da Osmanh imparatorlugu'ndaki Amerikan Misyoner OkulJar, /st.-1991, 2.
B.?lsi. Arba Yoy., Ktsa ad1 ABCFM Hakkmda etrafh bilgi ic;in bkz., Bayzan, TOrluye'de Amerikan Misyonerleri. s.
185.201. Baz1 ayrmt!lar \(,~in Ali Karatepe tmzasiyli:t yazdt9:nntz ~u makaleye bak!labdir: Amenkan Board'rn
Turkiye '·SEV"GiS! T,1rih ve Dc>~Dnce Dergrsi. Eylul2004
21 Bkz .. ETHNIC REALITII:'S and the CHURCH Lessons from Kurdistan A history of mission work, 1668 -
1990 Foreword by Ralph D.'''. Wu1te1 Robert Blincoe Presbyterian Center for Mission Studies Pasadena,
Califcrrna
22 Timothy Marr "Drying up the Euphrates": Muslims, Millenmalism, and Early Missionary Enlerpnse
lrttp:/,<•·esearch. yale .ed u/;•cias:data base/filesiMESVS-4. pdf
34
Misyoner brgUtlerin Kurt ve Alevi Operasyonu
American Missionary Herald' da yer alan yaz1lardan

Osmanh' da faaliyet gbsteren misyonerlerin koca Osmanh'yt
kulliyen Hlristiyanla§tlrabilecekleri umidinde oldugunu anhyoruz:
"Turkiye'ye yonelik misyonerlik r;;alz§malannm destekr;;ileri

insan ve para saglarlarsa ve dualannr eksik etmezlerse kzsa
surede en gu~W enge/ler bile ortadan kalkacak ve ulkenin §U
anda kendi ir;;inde uyumusuz alan halkz Hlristiyanlzk inancmda
birle§eceklerdir ve Turk imparatorlugu temizlenip incil'e
kavu§tuktan sonra dunyanm Hlristiyan millet/eri arasmda
yerini alacaktzr. "23
Dunmore'un Rapom: Harput Ovast, Umut Ovast
1852'de Misyoner George W. Dunmore, Amerikan Board

Te§kilab'nca Doguya ybnelik on <;ah§ma yapmak l<;m
gbnderilmi§tir.
Dunmore, raporunda Harput i<;in "Harput Ovasz, Turkiye'de

gordugum en zengin ve misyoY!er c;alz§ma/an bakzmrndan da en
r;;ok umut vadeden ovadzr." diyordu.
Bu rapc:>rdan ilhamla olsa gerek bir sure sonra Amerikan Board

tarafmdan Harput'ta bir misyon merkezi ve buna bagh olarak bir
kolej kurulmu§tur. Kolejin ruhsats1z yani korsan olarak
kuruldugunu ve uzun sure korsan olarak faaliyet gbsterdigini de
not etmek gerek. Misyonerler, Harput'ta ilk bnceleri Ermeniler ve
Suryanilerle ili§kiye ge<;mi§lerdir. Okullarn1da bgrenci taleplerini
ilk etapta Protestan Ermeni gruplarmdan temin etmeye
<;ah§ITI!§lardlr. 24
23 Rev. Henry Marden: "Central Turkey" American Mrssionary Herald, $ubal 1880: 50. Aktaran Avfer
Karakaya-Stump, Alevilik Hakkrndaki 19. Yuzyrl Misyoner Kayrtlanna Ele~lirel Bir Bakre ve Ali Cako'nun
Oykusii, FOLKLOR I EDEBiYAT ALEViLiK OZEL SAYISI-1 Sayr: 29 2002; 1 ~- 301-324
24 Doc;. Dr. Erda! Ac;rkses, Amerikalrlann Harput'takr MisyOiiler\ik Faa\iyetieri. Ankara-2003. Turk Tarih
Kurumu Yay., s. 403. A<;Ikses'in <;ah~mas1 ideal bir tTlOnografi sayilabilir. Yazar, konuyu derinlikh bir bit;Imde
35
Ali R1za Bayzan
f-: 11' ~ l L \".;LabJ!l. !'olt"\t:\lll lhplo:u.Lcy .Ill< I th<" ~t.u La~t 1\h~~\'.)\\'111'1 !n(1H;~\I(X on ,\Jut:n' ;n; 1\>lu v. lS IU- 1~":'7 \Jm~.IJI<>h> )<•71
Uo;jl d'ul '( \II 1,\)'t IIH\!0111HHIU / ,!,J/I~Ct ,\;th,!~llll!l 11f.n<: /,\J.siluJI I r /JlCJ ~-Cl 1~[.1'" Ll!ll.l! I Ill ... 0\1<'1 II \ooll il:l}
25
Amerikan Board Te§kilab'nm Osmanh topraklannda o\u§turdugu bolgeler
Bu harita Harput'un nic;in sec;ildigi konusunda iyi bir fikir vermektedir. Kurtlere,
Zazalara. Alevilere, Siiryanilere ve Yezidilere ula§mak ic;in c;ok uygun bir
konumu var Harput'un.
yiltlHtuk!erini 69renmek sevindiriciydt.
2S Geni~ bi!gi it:;in bkz, A<;1kses, aynt eser, s. 403
36
Harput'taki Ftrat Koleji. Harpufta btrakhgi koti.i izlenimlerden olsa gerek kolej
kampi.isi.i yore halkt tarafmdan yerle bir edilmi§tir. 26
Amerika'ya Gotiiriilen Kiirtler ve Aleviler
Harput'taki Amerikan Misyonu'nu 1908'den soma Harput,

Dersim, Malatya, Kigt, Bingo! ve civar bolgelerden 50.000
civannda Turk, Kurt, Zaza ve Alevi'yi Amerika'ya i§~i olarak
goturmu§hlr. 27
Amerika'ya goturmekteki ama~lardan birisi geleneksel toplumsal

c;evrelerinde Htristiyanla§hnlamayan Turkleri, Kurtleri, Zazalan ve
26 Ac;rkses aym eser, s. 140 vd
27 Geni~ bilgi i<;in bkz., Erdal A<;r!~ses, ''Amerika'dan Harput'a Harput'tan Amenka\:ti GO,~". Ot_inli ve
Bugunuyle Harput Sempozyumu, s.,145-168., Elazrg. 24-27 Eylul 1998, b;lul, 1998; Erdal A<;rkses.
'Harpuftan Amerrka'ya Go<; Eden Tilrkler". Mudafaa-r Hukuk, Sayr 60, s 38-44, Aguslns, 2003; Rrfat N. Bali.
Anadolu'dan Vent Di1nya\m i Amerika'ya llk GO<; Eden Ttirklet;n Ya~am Oyktlleti, lstd;,bul-2004. Jldisinl
Yavmlan. (Rzfnt N. t3a!i'nin konuyl<3 ilgih Arnenka 'nm Sesi Raciyosu'ndr1ld Sb).'~e~i::;i web .sites:nden !zicncbJ(lt ·
'"':ww.voanews.comitL:.rkish,'archi'Je.2004-08;a-'2.004-08~ 12-6-l.dm} AnH~\ 1 1.~o'va JldfTl Tu1 1\\._.:.nn tnn;uqu ~{€\!
Aralik 2(102 fvlill!~,d
37
Ali R1za Bayzan
Alevileri "Amerika'nm eritme potas1"nda28 Hlristiyanla~hrmak

olmahd1r.
Go<_;menlerin se<;ild!g-t <_;ografya hesaba kattld1gmda Kurtlerin,

Zazalann ve Alevilerin 6ncelikli olarak tercih edildigi soylenebilir.
Amerikan Board'm cicldi miktarda Musluman unsuru Amerika'ya
goturdugune dair ba~ka bir ornek olmamas1 esas hedefin Kurtler,
Zazalar ve Aleviler oldugunu du~undurmektedir.
Amerikan Board'~ destekleyen sanayicil"erin i§glicu ihtiyacmm bu

go<;te etkili bir faktor oldugu ku§kusuzdur. Amerikan Board gibi
kendini H1ristiyanla§ttrmaya adayan bir misyoner 6rgutun salt
i§glicu ihtiyacma youelik ekonomik. bir motivasyonla boyle bir
projeyi ustlenmesini. beklemek safdillik olur. Bu konu
ara~tlrmaCllan beklemektedir.
t lIt!;:<; 1\ .\:\TUm.·\
"''
FrMlk . \ tnncd
'u ~. it'n;.·,r:
\\'tlL ;,tlDtk. l;.'
•\~;,.:; ·!J,·;r, n!:::~~· .m,-... l.\:J; -- !h~· . o;!>:.d \:.1k·,
L-------------------------~
Sagda: Amerika'ya'goc;;mti§ olan Yakub Ahmed'in oglu ve
1993 yllmda yaymlanan Turks in America: The Ottoman Turk's Immigrant
Experience (Amerika'da Turkler: Osmanh Turk'un Goc;; Deneyimi) ba§hkh
kitab129
28 "America's melting pot''
29 Kitap bzel aqivrrnizcle vard1r. ilk dbnem milletvekillerinden Doktor Fuad'm 1925 (1341) ytlrnda eski harflerle
bastlm1~ alan Amerika'da Ttirkler ve GOrd.ii~lerim 2 ba~hkh kitabmda da s6z konusu g6~men Ttirklere
deginilmekteJir.
38
Misyoner brgUtlerin KUrt ve A!evi Operasyonu
Elbette hik~ye burada bitmeyecek Amerika'da Hlristiyanla§tm!an

Kurt!erden, Zazalardan ve Alevilerden uygun olanlar yeniden
Anadolu'ya gonderilecekti. Boylece Kurtler Kurtleri, Zazalar
Zazalan, Aleviler Alevileri Hlristiyanla§tlracaktl. Ancak Kurtulu§
Sava§I'nm ardmdan ve Lozan Ban§ Antla§masi'ndan sonra Gen<;;
Cumhuriyet, Amerikan Board'm Turkiye'deki faaliyetlerini son
derece kls!tladlgl30 i<;in bu proje akamete ugramJ§tir diye
du§unuyoruz.
Amerika'da kalan ve 6zellikle de Amerikahlarla evlenen Kurt,

Zaza ve Alevilerin yeni ku§aklan buyuk olc;ude Hlristiyanla§ml§tlr.
H1ristiyanla§ma surecm1 Am erika' daki mezarhklanndan
gozlemlemek mumkundur. Ku§aklar boyunca mezarlardaki isimler
ve simgeler Hnistiyanla§ml§hr.31
Asi ~eyh Ubeydullah
Kimi Kurtler ac;1smdan Misyoner Orgutler, Bat! ile ili§ki ya da

bunun 6tesinde ittifak kurmanm bir yolu olarak gorulmli§tUr.
Bunun bir 6rneg1 1880'da Osmanh'ya kar§l ayaklanan
Nak§ibendi ~eyh Ubeydullah'd1r. 32 Hatta bu c;erc;evede $eyh
Ubeydullah Nasturi Patrigi Mar ~emun'a mektup yollayarak
i§birligi ve ittifak c;agns1 bile yapmi§tlr. 33 $eyh Ubeydullah,
misyonerler aracJhg1 ile ingiltere, Rusya ve ABO ile diplomatik
ili§ki saglamaya c;ah§ml§b, ama olumlu bir sonu<; alamamJ§tl. 34
30 Do<;. Dr. Ayten Sezer ARIG, AtatOrk Doneminde Yabancr Okullar (1923-1938), Ankara-1999., Turk Tarih
Kurumu Yay.; aym yazar, ·'AtatUrk ve Tt.irkiye'deki Misyoner Okullan",TURKLER,Yeni Turkiye Yaymr, Ankara
.2002. s.467-475.
31 Bkz., Yunus ~en, ABD'deki Turklere ha\\ra <;e~mesi www.ntvmsnbc.com/news/243163.asp?cp1~1
32 Bkz., Celile Celil, 1880 ~eyh Ubeydullah Nehri Kurt Ayaklanmasr, istanbul-1998, Per! Yaymlan; Ali~an
Al{pmar- Sezen Bilir- Tacim Sebiiktegin, ~eyh Ube;·dullah fsyam Ozerine Yeni Belgeler, Vesta Dergisi, Sayr 6.
Yrl2006
33 V. Birsmi, Kuyruklu Puskul, Deng Dergisi. sayr 69, Mart-NisMr 200.1

34 Air He.ydar 1\o<;. Kcirdrstan'c!a Misyoner <;:alr.malan-Harput Yd: 6 JiEJMAR say,; 139 9 $ubat 2006
39
Ali R1za Bayzan
Ytl: 1916. Misyoner Dr. Wilder Ellis ve Dr. Shedd Kurt a§iret liderlerinden
Simko' nun adamlanyla birlikte.
Bu donemde DuyO.n-u Umumiye'nin muduru Frans1z Ernest

Grenier'in, Amerikan Misyonu i<;;in yazd1klan dikkate deger.
Grenier, Amerikan misyonerlerinin, bolgedeki 1870-1915 aras1

etkinliklerini de anlat!r. Bu misyonerler, Bab1ali'den aldiklan ozel
izinle bugunku Turkiye'nin Guneydogu Bblgesi'nde
<;;ali~maktadlrlar. Amerika'dan gelen paralarla Bitlis'te tam
te~ekkullu bir hastane kuran ve hastaneye Amerikah doktorlar,
hem~ireler atayan, Siirt halkma yun egirecek, pamuklu bez ve hall
dokuyacak tezgahlar a<;;an, c;il c;il altm dag1tan hay1rsever
Amerikan Misyonu i<;;in Frans1z Ernest Grenier ~oyle yazar:
"Turk Ermenistam'nm ve Kurdistan'm en ucra ko§elerine

kadar yay!lan bu kadml! erkekli misyonerler bo/geyi kan§
kan§ geziyorlar, kay/ere gidiyorlar ve halkla bire bir ili§ki
ic;;inde/er. Osmanlr Sultam, herhalde Amerika'nm
Asya'dan toprak koparmak pe~inde olmadrgmr bildigi
ve ote yandan halkrn islam dinine baglrlrgma
gi.ivendigi it;in onlara izin veriyor. Ancak boylesine
comertt;e altm dagrtan bir hizrnetin gerisinde,
gert;ekten soylu ve insani amat;lar mr var, yoksa ba~ka
bir hesap mt?" 3"
40
Misyoner brglitlerin Kurt ve Alevi Operasyonu
Yuzy1hn ilk <;eyreginde iran'daki Kurtler uzerinde faaliyet gosteren LOMS adh
orgiiti.in oncli isimlerinden Miss Augusta Gudhart devrin onde gelen a§iret
liderleri ile. "The Kurdistan Missionary" Lutheran Orient Mission Society 36
Orgutiin simgesindeki unlu Amerikan kartahnm, i<;inde Muhammed yazan hilali
pen<;eleriyle indirmesi dikkate deger.
Tarihte neler olduguna §byle gbz ucuyla §byle bir bakttktan soma
§imdi gi.incele gelelim.
PPnodJcC'Il!n Iran. www a1na.org/reportsifkpir.htm (Assynan lntsrnaHonal News 1\gencv)
41
Ali R1za Bayzan
Misyonerlerin Kurt Kimligi Tasans1:

Turk Du~mam, Huistiyan ve israii-Sever"
Kurtlere "Med Kimligi"
Protestan bir misyoner olan Douglas Layton tarafmdan kaleme

alman, ingilizce ve Kurtc:;e olarak yaymlanan "Kitab-1 Mukaddes'te
Kurtler: Kurds in the Bible" adh c:;ah§masmda37 Kurtlerin Kitab-
r Mukaddes'te gec:;en Medlerin varisi oldugunu ileri surmektedir. 38
Layton'a gore Kurtler, yeniden Kitab-1 Mukaddes'teki Med
Kimligi'ne donmelidirler.
, Douglas Layton
~imdi Gazeteci Recep Bahar'm ara§tirmasmi esas alarak

Layton'un c:;ah§masmi gozden gec:;irelim. 39
Kitabm "Cennet, Medler ve Magi" ilk ana ba§hgr altmda

sozde bir Kurdistan haritasr da yer almakta. Yazar daha ilk
bo/Umde Kii.rtleri ve Kii.rdistan'r, Kitab-r Mukaddes w;rsmdan
kutsal ilan etmektedir: "Kii.rtler geni§ bir bolgede iskan eden
37 Setvant Group International, January 1, 1994

38 Medler hakkmda bkz .. ""Hayalet imparatorluk"". ArkeoAtlas. 2007. say1: 6. Layton"un r;ah>masmm Ki.irtr;esi
de t;JkmJ•: ·'Di Tewrat ll incile de Qala Kurdan ... Servant Group lnternalional (EGI). 1999.
39 Recep Bahar, "Kuzev lrok'ta Mis~.'Oner Tuzagt" ba~hkiJ kapak dosyas1, Haftahk Haber Yorum Dergisi Mesaj,
42
kendine has 6zellikleri alan bir gruptur. Bugiin bu b6/ge c;e§itli

devletlerin bir parr,;aszdzr. Kitab-z Mukaddes tarihinin c;agu
Kiirdistan'da vuku bulmw; ve Kitab-z Mukaddes'in birc;ak
giic;lii karakteri bolgede ya§amz§tzr. Kitab-z Mukaddesi
inceleyen herkes Kiirdistan hakkmda bir §eyler 6grenecektir."
Yazar c;ak daha ileri giderek, Kitabz Mukaddes'in Cenneti

bugiin Dic/e ve Fzrat nehirleri arasma yerle§tirmi§ aldugunu
savunmaktadzr. Yazar'a gore insanm yeryiiziindeki ba§lang1cz
s6zde Kiirdistan alarak adlandzrdzgz tapraklar ve anu
c;evreleyen b6/gelere dayandzgzm ileri siirmektedir. Yazar
g6rii§lerini Kitabz Mu[wddes'in Tekvin b6liimiiyle de
desteklemeyi ihma/ etmemektedir.
Yazar bu bag/amda Kitabz Mukaddes'ten Ester kzssasmz

an/atmakta ve boliicii ter6r ile e§le§tirmektedir. "Halkmz
kzyzmdan kurtaran Ester'in hikayesi Kiirdistan'da meydana
gelmi§tir. Ester halkmz kurtarmak ir,;in hayatmz feda etmi§tir.
Taplumuna ve Tann'ya alan biiyiik sevgisi 'mahvalursam,
mahvalayzm' deme cesaretini ana vermi§tir. Karkusunu
yenerek kraldan bir ricada bulundu. Bu rica sanucu
dii§man/an mahvaldu ve halkz kurtuldu. Bu kzssayz
akudugumuzda, Kurt Pe§mergeleri ya da Kuzey Iraktaki
6zgiirliik sava§r,;zlanm hatzrlanz. Pe§merge 6lmeye hazzr
anlamma gelir ve Kiirtler Ester gibi, tarihi miras/annz karumak
ir,;in her zaman hayatlanru feda etmi§lerdir." PKK'/z ter6ristler
ac;zkc;a zikredilmiyarsa da, yazarm "6zgiirliik sava§r,;llan"
kavramzyla an/ara da i§aret etmektedir.
43
Ali Rtza Bayzan
-------- --- ----- ----- --- --- - - - - ----- - - - - ---

: HAYDAR ISIK:Lstcr'in Cocukl<m (KOnlistanli
; Y ahudilet·)
i bzgur Pol,t1ka'y1 tak1p edenler, pek ,ok defala1· ~-1usev1 -l'wt i11skilennden
! bahsettigirnizi iyi bil1rler. Ortadogu'da tarihiba(jl.3rla birbirine b.3cjl1 bu iki
1halk1n kade1·inde cle bir benzerlik var. 81rb1nne komsu 1ki halk, b.3slanndan '
i ger;en katliam ve slirgunlerde birb1nne yak1n acilar ~ekmi:;lerdw. ~uphe:01z '
I Hitler Almam·a'stnn< Yafwdilere uygulad1g1 Holocaust (buvuk katl1am, ateiie i
i verme, yakip y1kma) e;;i benzeri olmayan bir barbarl1kt1r. Ancak ·,·ahudi '
i asilli dunyaca LiniLi buyuk trratrocu George Tab on b~r roportajl!lda
; Klirtlenn de bir Holocaust ya;;ad1klann1 sayler. 1937/38 Dersirn sovklrirTII
; ve Tlirk devletin1n KDrtlere uyguladiQI bit1rrne, kimliksizle:,t~rrne, fiz1ki yok
; etrne bugune kada1· surup gidlyor. Bu hafta genllalann toplu rnezarlan
i ortaya 1;1kt1.
I I
; bbur yandan dunya halklan karanl1k cehalette va~arken, Yahud1ler okuma ;
; yazma b1liyordu. Bugun dLinyada bilirn, teknik, sanat, kultur ve t1c.3rettco ;
, onder kt:,1l1kler yet1;;twen bu halk, d11;ier halklara gore ,ok avanta_11i ;
! konurndad1r. Avrupa'da ve Turk1ye'de bu halka du>manlik yapan ,·evreler ,
! azJmsanamaz. bzellikle kom;;ulan olanak bulsalar bir ka:,1k sud a bog3rlar.
!Ancak art1k tanhteki gibi her tiran calli isted1gi zarnan bu halka k atliam
! uygulayamavacaktlr. Dans1 Ku1tlerin ba:,111a.
I
i is met S1verekll, Ester' in (ocuklan (Kurd1stanl1 'iahudiler) adl1 k1tab1t1da

! tanhin derinl1klerinden ald1g1 Klilt-'iahudi ili:;kilerine 1;>1k tutrnaktadir.
1K!Saca Klirt tanhr;esini, 6calan'1n kapnl1~1 ve sonras1 olaylan verd1kten
i sonra Yahudilerin tanh1ne ger,en Siverekl1, Tevrat'tan cia al1ntila1
i Y_:'P_f0~kt_a_~~ :__ __________ . _____________________ . _________ . ___ . ____ .
Kimi Kurtc:;u yazarlar c:;oktan kendilerini Ester' in c:;ocuklan olarak ilan etmi§
www.haydar-isik.com
Kitapta veri/en sozde Kurdistan haritas1, Turkiye'nin

Dogusu'nun ve Guneydogusu'nun onem/i bir k1smm1 i<;;eriyor.
Kitapta Nahum, Canah, Habakkuk, Danyel ve Nuh gibi
peygamberlerin bu geni§ topraklarda ya§ad1g1 ifade ediliyor.
Soz konusu kitapta Kurtlerin Medlerden geldigini iddia

ediliyor ve Medlerle ilgili incil'de pek c;ok ayetin oldugu beyan
ediliyor ...
Layton, Agn Dag1'na ozel bir ilgi gostermi§. Nuh'un

Gemisi'nin Agn Dag1'nda bulundugunu ileri suruyor. Tezini
de Kitab-1 Mukaddes'in Tekvin bolumune dayandmyor.
Mus/Uman olan Kurt/ere Nuh'un Gemisi'nin Agn Dagt'nda
oldugunu Kitab-1 Mukaddes'e dayand1rarak kabul ettirmeye
kalki§IYOr Bumm ir;;:in de Agn Dagl'nrn Kij,rtler k;in onem/i bir
bolge o/dugunu sauunuyor. Yazar etnik clamardan girerek
Kurt kokenli inscm/an Nuh'un Gemisi'nin Cudi Daftl'nda
44
oldugunu bildiren Kur'am Kerim'e degil de Kitab-1

Mukaddes'e inanmaya r:;agmyor.
Agn Dag1'nda yap!lan Nuh'un Gemisi'ni ara§hnna faaliyetlerinin

finansi:irleri arasmda Ermeni Diasporas1 da var.
Layton, sozde Kurdistan'z modern uygarlzk ac;Ismdan da

efsanele§tiriyor. Yazara gore tarih de modern uygarlzklann
temelinde de sozde Kurdistan bolgesi vard1r. "Bildigimiz tarih
Kurdistan'm dag/annda ba§/ami§tlr. Modern medeniyetlerin
kokenleri burada dogdu: Tanrn, evcil hayvan yeti§tirme,
6rme, metalleri i§leme, c;anak, c;omlek yapma us."
Yazar, Kurt/ere tarihin derin/iginde bir lider de buluyor: Med

Krall Darius. Aydm ve sevgi dolu bir kralrnl§. Etrafmda pek
c;ok akilh, dam§manlan varmi§. Kral Darius'un en yakm, en
guvenilir dam§rnani bir Yahudiymi§. Krahn diger dam§rnanlan
Yahudi dam§rnanm 6/durU/mesini istiyorlarmi§ ... (Sozu edilen
Yahudi dam§man Danyai/Daniel peygamberdir. Bayzan)
"Kral ve tUm halklar Tann'mn gucu ve a§km1 anlad!lar. Kral

Darius'un dam§mam Daniel araCihgiyla Tann'nm kullanna
sevdigini ve dara du§tuklerinde onlara yard1m etrnek istedigini
6grendi/er. Tarih bize g6steriyor ki birc;ok Kurt Kral Darius'a
45
Ali R1za Bayzan
itaat etmi§ ve Kitab-1 Mukaddes'in Tannsma ibadet

edenlerden olmu§tur. Erbil, Akra, $u§ Ahmediye, Ekbatona
ve diger Kurdistan §ehirlerinde bu hususta o/dukc;a c;ok kanct
vardlr. "40 .
i ?~i Kral Darius di.inyada ya~ayan bi.iti.in halklara, uluslara ve her dilden
I
insanlara ~oyle yazd1: "Esenliginiz bol olsun!
:
26
Kralllg1mda ya~ayan herkesin Daniel'in Tanr1s1'ndan korkup
i titremesini buyuruyorum. 0 ya~ayan Tann'd1r, Sonsuza dek var
I
. olacak. Kralilg1 y1k11mayacak, Egemenli(!i son bulmayacak.
i 11 0 kurtanr, 0 ya~atn, Gokte de yerde de Belirtiler, ~a~1las1 i~ler yapar. i
1
Daniel'i aslanlann pen9esinden kurtaran O'dur."
i z_u Boylece Darius'un ve Persli Kore~'in kraiiiQI dtineminde Daniel'in
I
i~leri iyi gitti.
Kral Darius' Ia ilgili bir oyki.i ad1 Kitab-1 Mukaddes'te Daniel Kitabt'mn 6.
babmda ge<;er (Kitab1 Mukaddes $irketi ve Yeni Ya§am Yaymlan'nm
<;evirisinden)
Recep Bahar'm ara~tumasm1 ozetlersek Layton bir ta~Ja

ii«;: ku~ vurmak istiyor:
• Birincisi, Ki.i.rtler· i<;:in hayali ve yapay bir etnik kimlik

tasarhyor ki bu da self-determinasyonu ima eder.
• ikinc'isi, Med Kimligi ile Ki.i.rtleri Htristiyanhga tsmdtrmaya

<;:alr§tyor.
• U<;i.i.nci.i.si.i., Med Krait Darius gibi Yahudilerin hizmetine

girmelerini telkin ediyor.
40 Buna gOre Layton KUrt Yahudilerin ta Kral Darius zamanmda ortaya ~1kh9m1 ileri sUrmU1 olliyor. "Kiirt
Yahudiler" meselesini biraz ileride ele alacagiz
46
Misyoner drgUtlerin KUrt ve Alevi Operasyonu
"Komplo Teorisi mi "Komplonun" Teorisi mi?
Baz1 okurlanm1z bir Protestan misyonerin bir kitabmm uzerine

kurulacak bir teorinin ancak bir "komplo teorisi" olabilecegini
dO.§O.nebilir. Dogrudur. Soz teoriye geldigine gore, bilimsel racona
uyahm ve teorimizin bir "komplo teorisi" mi yoksa "var olan
komplo hakkmda bir teori" mi oldugunu test edelim. Teorimizin
testi ic_;:in §Unlan ara§ttrahm:
• .ilkin Douglas Layton'm misyoner orgutlerle ve politik

c;;evrelerle baglanbs1 var mt varsa bu baglanttlann ozel
anlam1 var mt? Bunu soru§turahm.
• ikincisi Layton'm geli§tirdigi tezlerin yukarida sozunu

ettigimiz uc;; amacm pratik yanstmalannm olup olmadtgtm
soru§turahm.
41 WV.JW .ordination.org/Daniet~lions.jpg
42 Resmi a\dJgJmJz kaynak http://wso.williams.edu/-junterek!images/darius-l.jpg
47
Ali R1za Bayzan
Douglas Layton'm ilgin~ Baglanttlan
Teorimizi test etmek i~in birinci soru~turma konusuyla

ba~layahm. Layton' a ~ah~malan salt ki~isel ve dinsel mi
yoksa orgiitsel ve politik boyutlar da var rna?
Layton'un kitab1 Amerika merkezli bir misyoner organizasyon

olan Servant Group International (SGI) tarafmdan
yaytmlanmt§. Peki bu ili§ki sadece yazar-yaymc1 ili§kisi olamaz
mt'? Elbette olabilirdi; ama "Servant Group International" sadece
yaymC!hk yapmtyor ve Layton'm tezleri dogrultusunda, Kuzey
lrak'ta da faaliyet gbsteriyor.
www .servantgroup .org
Layton'm CV'sinde sadece misyoner orgutler yok. Layton, son 30

ytlda pekc;ok NGO ve ticari §irket kurdu ve ybnetti. Yak111
zamanda da ABO Dl§i§leri Bakanhg1 tarafmdan fonlanan bir
projeyi yonetti. Kiirdistan Bolgesel Yonetimi'nin en iist
diizey liderleri ile yakm i~ ve dostluk ili~kileri var. Aym
zamanda Washington'da Kiirtler i~in politik lobicilik
yapayor ve Amerika'da sayasaz politik baglanttsa var. 43
4.'3 Bkz_, www.sourrewatch.orghndex.php?title=IJouglas__ Layton
48
Demek ki Layton hir; de oyle salt dinsel propaganda pe§inde alan

snadan ve sade bir misyoner degil.
Layton, Kimler ic;:in Fikir Babast?
Gelelim teorimizin testi •c;:m ongordiigiimiiz ikinci

soru~turma konusuna. Layton'm geli~tirdigi tezlerin
pratik yans1malanna. Med Kimligi'yle ba~layahm.
PKK yanhs1 yaymlan ile tanman ilk televizyon kanalmm admt

hat1rlayahm: Med TV.
Med TV"nin Jogosu
Med ulkesine Grekr;e'de "Medya" ad1 verilmektedir. Med TV'nin

kapattlmasmm ardmdan kurulan Medya TV'nin ismi buradan
gelmektedir. PKK da teror ussu olarak ser;tigi yerleri "Medya
Savunma Alanlan" olarak tammlamaktadtr. 44 Bunlar bir
rastlantl olarnaz rn1 diyenler olabilir; olsun. iz surmeye devam
edelim.
Ocalan imrah' da ama bu durum medyatik faaliyetlerine engel

degil. Ocalan'm kendi admt ta§tyan web sitesini ziyaret ediyoruz.
Ocalan da biraz utangar; bir;imde olsa da Kurtleri Medlerin varisi
ilan ediyor. 45
44 Pl\.K'nm yeni Bekaa's1 TerOr 6rgli.t0 PKK, Talabani ve Barzani'nin denetimindeki TUrkiye Jrak s:mr hatunda,
'Medya Savunrna Alanlan'ru ilan etti ve kontrolli ele akh. 26 02 ~;OOG Sabah; TUrk savo~ UJ5aklan Med~,'a
Savunrna 1\lanlanm bombctladJ. 17 Arahk 2007 bzgtir Po!itik(1
l\~ B1z kitabm bu bO!UmUn red;-~.ksiyc,na tobi tutn.rken Histo1~· Chanm:l'da l3n· impara1oi',;k !n~ast: Persler 0dl1
i)ei~esekie de Krai Dan us aldatlb;orr1u. (26 Arahk 20D7l
49
Ali R1za Bayzan
LAN
~ ANASAYFA G KOMPLO • SAVUNMALARI @; B.A~IKLAMALARI
I<Cwtlc?r, Yuncom ve diger 63lill larihc;ilerin anl3tlmlanna gC>re

Mf"dlerin varisler-idirler Cogr·3flk olarak Yuka1-1 Hezopotanwa diye
(Jni!an l\~ed kuzevde AQn
rio Urrniye bat:
baslayarak Zagros
dogrultusunda asaCir
1VIezopotamya'n1n srnJrla-nr;a kadar
giden Dicle ve F:rat
kapsad1g1 alar• c·larak
tarif edilmektedir. Uygarlrg1n
merkezi sayrlan Mezopot.3mya'da
SOmer, E'oabil uygarlrklann1n
olusrnasw,da katk1s1 bukman
ha/klarrn varis/erinden biri de
Hlrtlerdir.
kCwtlerin atalan o!an Medlerin siyasi olarak en belir-gin bic;imde

tar.ih sahnesinde gbrlllmeleri yakla;;1k olarak 3000 y1l bnceye yard
H.O. 1000 y1llanna rastlar P.sur Imparatorlugu'nun egemenligi
altrncla 'ia;,amak zorunda kalan Mezopotamya halklanndan biri
olan Medler, lvl.b. 700 y1llanndan itibaren bu kbleci impar-atorluga
kar~J m:lcadeleye iinderlik etrneye ba;,lar ve diijer halklann da
desteklerini al1p koleci Asur irnparator·iugunu yJkrnav1 ba;;arrp
M:CJ. 612 yilrnda Mecl imp.3ratorluiju'nu kurarlar
Halbuki Kurtler yakm zamana kadar !?erefname'yi46 izler ve

Kurtler'in kokeni konusunda §U iki rivayeti aktanrlardt. Bir
rivayete gore Kurtler Dahhak'1 iyile§tirmek ir;;in oldurulmekten
· korkup daglara s1gmanlann soyundand1rlar. Digerine gore ise
Kurtler, Cezire hukumdarlannm r;;ocuklanndan alan Boht (Boxt)
ve Been (Becnewi a§iretinin atas1) adlanndaki iki karde§in
soyundan turemi§lerdir. 47
46 ;;erefname Doguda hilkilm siltmi.l.!j Kilrt si.ilalelerinin aynnhh tarihc;esidir. Bitlis hilki.lrndan Be,'Jinci $eref
Han tarafmdan 1597 tatihinde Farsc;a olarak kaleme almmtqttr. KUrt tarihine iligkin en Onemli bzgOn
kaynaklardan biridir. Rojkanh 5. $ere! Han, Bitlis emiri $emseddin Han'm oglu. Osmanhlarla 1514'te ittifak
andlagmastm imzalayan ve Bitlis'teki $erefiye Camil'm in~a ettiren 4. $eref Han'm torunudur. Bkz., $eref Han.
$erefname Kurt Tarihi, Yayma Hamlayan: Celal Kabadayr, istanbul-2007 Yaba Yaymlan
47 KU.rtlerin k6kenini Gutiler, Haldiler, Karduklar. ve Kirtilere dayand1ran .-;e~itli gOrU~!er vard1r. Minorskv. Islam
Ansiklopedisi'nde bunian Ozet}emi~lir.
50
<;agda§ Mesih (!?) Ocalan
Teorimizi test etmeye devam edelim. Layton'm geli§tirdigi tezler

pratige yans1yorsa aynhk9 Kurt~u ~evrelerde Htristiyanhga dogru
bir yonelim soz konusu olmahd1r.
Ocalan'm imrah'da olmas1 medyatik faaliyetlerini engellemedigi

gibi yeni teoriler geli§tirmesine de engel olmamaktad1r. "Oykiim
Hz. isa'mn oykiisiidiir" diyor imrah sakini kendisini (agda§ isa
Mesih'in olarak tammhyor:
"Davamm aydmlatllmasmda Avrupa uygarhgmm temel

etkenlerinden biri alan Hz. jsa'nm r;;arm1ha gerilme
oykusunun dogru r;;ozumlenmesi 6nemli rol oynayacaktlr.
Burada 6ykunun bis;imse/ geli§iminden r;;ok 6zu bizi
ilgi/endirir. Ba§ta jncil olmak uzere konuy/a ilgili metinler
derinligine sosyolojik o/arak incelendiginde, Hz. isa'da
simgele§tirilen kult ve kU/Wrun donemin h1zla geli§en
sosyal ayn§masma dayand1g1 gene/ kabul goren bir
goril§Wr. Bir yanda bolgede h1zla geli§en Roma
jmparatorlugu etrajmda bir/e§en gelenekse/ aristokratik ve
bilrokratik gur;;ler, diger yanda tUm halklardan ve
51
Ali R1za Bayzan
kultUrlerden say1lan aym h!Zla r;;ogalan yoksurrar dunyas1.

(. .. ) Hz. isa'nm oykiisunden tam iki bin yrl
get;tikten sonra, onun mekanma ve kultiiriine
yakm bir yerden, benzer bir surecin rt;me
dii§enlerden biri de benim. Bu sefer Roma yerine
ABD, Bat1 uygarllgmm imparatorluk gucudur. Roma Bat1
uygarhgmm dogurucu gucu iken, ABD bitirici gucu
a/maya daha yakmd1r. Ortadogu'da o da t1pk1 Roma gibi
h1zla yay1lmak durumundad1r. i§birlik<;;ilere s1k1 ihtiyaCI
vard1r. Ortadogu toplumu zenginler ve yoksullar olarak
h!Zl1 bir ayn§may1 daha ya§amaktad1r. Zenginlerin
i§birlikr;;i partileri yamnda yoksullann da birr;;ok partisi
turemi§tir. Bu sefer bo/genin en yoksul halk1 Kurtlerdir.
Kotmerli bir bask1ya ugramaktad1r. Oykunmeden
ho§land1g1m i<;in belirtmiyorum. Ama dogu§, olu§um
tarzrm, sistemin it;ine giri§, muhaliflik ve yakalam§
tarzrm Hz. isa oykusiine oz ve bit;im olarak yakm
durmaktadrr. Ortadogu'nun en yoksullanm taban olarak
aldiglm bilinmektedir. Yeni ideo/ojik, zihniyet arayt§t
belirgindir. "48
Ocalan neyi ne zaman yaymlayacag1 konusunda aynntilara bile

dikkat ediyor. Kendisini c;agda§ bir mesih olarak ilan ettigi
"Oykum Hz. isa'nm oykusudur" ba§hkh yaz1s1m 10 ya da 12 Eylul
degil de 11 Ey!Ul'de yayimlanmi§. Bunu Amerika ba§ta olmak
uzereye Bah'ya verilmi§ bir 11 Eylul mesajt oldugu muhakkak.
Konuyla ilgili kimi ayrmttlar da Ocalan'm yine imrah'da geli§tirdigi

"Uiusal Dirili~ten Demokratik Kurtulu~ Siirecine Apocu
Hareketin Donii~iim Bildirgesi"nde buluyoruz. ~6yle yaz1yor
imrah sakini:
"Her ta§m altmda bir yrlan ve akrep vardrr. Buna

ragmen, adeta t;agda§ bir Mesih isa hareketine
52
giri§ilmekt.en fekinilmiyecekti. Benzerlik ger~ekten

~arptctdtr. Isa doneminin Esseniler Hareketiyle Emek~i/er
Hareketi yakm ozellikler ta§tmaktadtr. Vaftizci Yahya ile
sosyalist propagandaCJ!ar da ~ok benzerdir. j§in daha da i/ginc;:
yam, PKK'nin olu§umunun da ba§langl~ grubu on iki ki§i
ciuanndadtr. Muhtemelen saflannda bir ya da iki muhbiri de
vardtr."
Peki imrah sakinin aklma Mesih olma fikrini kim koydu? Bu

sorunun cevabmm ipw;lannt Ozgur Politika Gazetesi'nde
buluyoruz:
"Hollanda'mn Alkmar kentinde bulunan Protestan

Kilisesi'nde duzen/enen ayinde, Rahip Drs. D. T. Jans,
6calan'm pkt§mm, isa'nm f'k'§'yla benzer ozellikler
ta~tdtgmJ ve jsa'nrn temel ozelliklerinin adalet, ban~
oldugunu ve Oca/an §ahsmda da ~ag1m1zda bu kavramlann
somut bir ifadesini buldugunu belirtti. " 49
Misyonerlerimiz yine yapacagam yapayor ve bir

teroristba~mdan Mesih ~1karabiliyor. Karl Marks, "din,
afyondur" diye soylenedursun, Reel-sosyalist Apo arttk Mesih
rolunde, yeni bir senaryonun pe§inde. Bu durumu Hasan
Mezarct'mn kendisini Mesih ilan etmesiyle kar§tla§hrmak yanh§
olur. 50 Ocalan'm bu tutumunu Kurtlere yonelik Htristiyanla§tlrma
operasyonunun bir parc;:as1 olarak gormek gerekir.
49 27 Ara!Jk 2002 bzgur Politika

50 Hasan Mez.arct, Almanya'da HU.rrtyet'e Ozel btr rbportaj \lerd\. Kendini "Mesih" Han eden Mez.a.rC't, 'Bennn
dinim1n ba,kenh istanbul olacakhr' dedi. TURKiYE'Yi UYARIYORUM Buna sald~ran, Allah'a saklt>rrde ol>1yor.
Bunu herkes bOyle bilsin ve glinaha girmesinler. Bu konuda Tilrkive'yi ve TUrk haHmu uyc.nyorum. Bugl'tnr2.
kadar Hz. Muhammed dahii her peygambere deli dediler. Bana da dei: d1yorlat. Gunlar lwm iomden
sevmdiriyor, c;Dnkl1 bu peygamber oldugumu gOsteriyor ... ORDUNUN GUCU YETMEZ Ben kendnn1 ac;mnrlan
once Allah bemm Mesih oldugumu ac;h. insanlara gOsterdi ve inand1rdL YUzyilldrdan beri Mtisliiman. Yahud;
ve Hmstiyanlann beklE'digi mes1h ge!di. Allah herkese bunu duyurdu. Benim peygamber oldugurna Indnonlann
SilVISI her gec;en glin artJyor ve OnltmDzdel~i ramazan aymdo daha cb artarak kitlelqecek. Allah"m ::tc;tJ{JJlH
53
Ali R1za Bayzan
Peki bcalan'm kendisini Mesih ilan edi§ini sadece politik bir

mesaj olarak okumak mumkun degil mi? Ocalan'm Mesihlik
iddiast aynhkt;t Kurt<;u <;evreler uzerinde yankt buluyor muydu?
Ocalan'm Mesih oldugu soylem!. PKK ~empatizam yaym

organlannda da i§lenmektedir. Ornegin lnci Jann Roj,
bcalan'm Mesihligini ilan eden isimlerden. (Bkz., inci Jann Roj,
bcalan'm Mesih Ger<;ekligi ba§hkh yazt dizisi, 27 Nisan 2003
Ozgur Palitika} inci Raj stradan bir isim degil; bcalan'm en
begendigi k6§e yazan. inci Roj, Alman yurtta§t ve tam ad1, inci
Zeynep Graf. "Ocalan'm dagum gi.ini.ini.i kutlamak amaCiyla 4
Nisan'da Diyarbak1r surlannda Oc~/an'm pasteri ile 'Bijf Reber
Apa, gi.ine§in dagum gi.ini.i Ki.irdistan'a Ortadagu'ya insanhga
kutlu a/sun' ve 'Ya§asm Jnder Apo, kahralsun katliamc1 . T.C.
devleti ve efendileri ABD, AB! TC 1Jevleti Kurdistan ile Kurt
halkmr ya sevecek ya terk edecek, inci Roj" yazth pankart
asmi§tl. 51
bcalan'm bir yandan ruristiyanhga yakm alduguna dair mesajlar

verirken 6bur yandan islam'1 "Arap Tiicdtrlann ideolojisi''
alarak tammlarnas1 dikkate deger. ~6yle yaztyar Ocalan:
kimse kapatamaz. H1<; b1r devletm, ordunun gilcU, bir peygamberi engelemeye yetmez. Allah beni o zaman lq
kargalanna yedirtmedi. 'imdi de yedirmeyecek. RESiMLERiMi"DUZELTiN Tum dunya kiliselerindeki Hz. isa
resimleri tahminler ilzere vapildL Ama arbk Hz. isa olarak ben buradaytm ve bu nedenle resimlerin tUmlini..i.n
duzeltilmesi gerekiyor. $U AN TARIH YAZIL!YOR Allah bana en ,erefli unvam vere1ek bana "Mesih'" dedi. $u
and a tarih yaz1hyor. GOrdUgunUz gibi T Urkiye gU.ndemine gOkten dtiger gibi dD~tt.i.m. H1ristiyanhk KudUs'te <;1kh,
lstanbul'da gU<; olu.~turdu ve yeryllzUne hcikim oldu. MUslUmanhk Mekke'de c;1kh '(_€ o da lstanbu!'da gUc; okiu
Mesih'm de lstanbul'da ~~kmas1 r;ok tabiidir, c,:Unku Istanbul, MUsiCtman ve Hiri!>tiyanm tanh1 ba~ehridir
Huniyet 25 Kasnn 2000
51 19.05.2007 Ozgur Glmdem
54
- · -lsfari11yei '!i1-t;i1 a.:,;;i-il-51ilriJ:,el·i::liliit1f,ififfiii:,ilii hi! ~ei~.e\-(-.-le-)lii~

nmk biiylik dnem ta~unaktadtr. Kendi ha.~ma dini dogmalar halimle
t.,lam'r izah etrneye l;ah~mak, l't'n;egi daha >.yk perdelemek w ka-
ranltga gcimmd:: ankunma gelecektir. Feod<~l egementik. ezid tistlin-
Wgii sayesinde hiamiyct'in bu dini dogmatik izilhnu !anrtnm dcgi!i
mcz kebrmynn~ gibi Mmup. tllm Ortadogu hal klan i.uerinde yilzyd-
!area siiren rnutbk bir zihni ve ahlnki egemenlik kur<lr. ishumyet.
Awp yarunadasmdnki geleneksel tlicc:lr ~nufm ti<;iindi htiyiik ,;rkJ~!
drr. Ml'itr. Mezopotamya, Yemen ve Habe~htan anl,ll.lUJki ti~.:mt·c!e
buyllyen Amp kabilelerinin birlik ve siyasi gli<; <)lma ihtiy;~unr br-
~ililr. Semirik kokcnli son uygarlrk h<lmlesidir. Daha .;ok geriyt: b-
lan uygarlrga lxtglanmmnt~ tiim t;:i:il Araplanm. L!amiyet :tdt altmda
bir amy a toplayrp teodaluygarl!k gtidi haline .~:,~tirir. Obkktif olarak
kavmiyeti pit;:kndirir. Kabik anlayr~mr a~an birlik tikri i-;lamiyer 'tc~
;;ok gih;hidtir. Ru nedenle otia-;:ag(kl dagwtk ve birhk ruhundrm uzak
y;t!pyan kabik ve a~iret!er daha yakrn kavirnsd buglar i.,:ine girnkr.
K'tvim, ortn.,:aga ozgii bir feodal kategoridir; etnisite ile ulus ara<;rn"
da hir konumu i~gal eder. Topmga ve ticarete daha ,;ok haglanma. b-
vimsd birligin maddi zt:minini gi.h;:kndirir. Feodaltoprak soylulany-
la kentlerin ti.ic,:adan. bu kavimsd orramd<l daha gti<;lii iktidar ~ahip
Jeri haline gelirler. Emevikrin Arap kavmiyet.;iligini geli~tirmekri
bu maddi nedenden otliriidiir.
Abdullah 6calan, Si.imer Rahip Devletinden Demokratik Uygarhga, AiHM
Savunmalan, 2001, Mezopotamya Yaymlan, Cilt: II, s. 74
islam kar§ltltgmm bir yans1mas1 olarak Ocalan, Kurt Aleviligini,

Kurtlerin islam' a direni§i olarak goruyor ve ozde islam olmad1gm1
ileri suruyor. 52 ~oyle yaz1yor bcalan:
-----------------·~-------------------------------------·-----------
' Bunn kar~rltk, a~iretlerin yoksul alt kesimi ve dag, 1
[ ltk alanh~nJa ya§nytmlan direni~t;:iliklerini korumu~lar: han alanlm·

i dn lafta Jslamiyet'i kabul edip kendi i:\z in an~' ve ya~wrnlanm koru.
[ makta kanuh davnmnu~lardtr. Bu temdde drwranan kesim. dnha ,;ok
i Kiilt Aleviligi bi,·imindc t:nnamen ycrdle§mL~: kcndi ya):Hn ko~ul
i Ianna uyarlanmt~ bir [slamltgp stmrh olmak kabul etmi~tir. Hunu da
[ zorla degil. Ehlibeyt'e yaptlan biiyiik hakstzhklar sonucu bir vefa
! borcu olamk yapmt'ilnrdJL Ktili Akviligi islamiyd'k il~isi en az
I
- ------------------~
Ocalan, aym eser, ll/79
52 Abdullah Oca\an, Sumer Rahip Dev\etinden Demokratik Uygarhga, AiHM Sovunmalan, Ko\n-2001. Cilt II.
S, 74-79
55
Ali R1za Bayzan
PKK bu c;en;evede Alrnanya'da, rnerkezi Koln'de bulunan ''Kiirt

Alevileri Federasyonu'' bu surecin bir urDntidCtr. 5' Soz konusu
brgut, PKK'nm bir yan kurulu§u oldugunu ac;Ikc;a ifade
etmektedir. Bu konuyu Misyoner Orgutlerin Alevi Operasyonu
ba§hkh bblumde geni§c;e ele alacag1z.
Bu durum Ocalan · m Maksist/Sosyalist bir temele dayanmas1yla

degil aym zamanda islami duyarhkh Kurtlerin PKK'ya kar§l
durmas1yla yakmdan ili§kilidir.
PKK ekseninde ba§at c;izgi ateizm olmakla birlikte ZerdD§tluk de

bnemli bir hale getirilmi§tir. Baz1 Kurt<;u yazarlar Zerdli§tlugu
Kurtlerin eski dini olarak gbstermeye c;ah§maktadtr. Ocalan bu
<;en;evede Kurtlerle islam arasmdaki baglan baltalamak ic;in
ZerdLi§t kartm1 da kullanmaktadtr. ~byle ya21yor Ocalan:
Zerdi!]t!Ltk. L!am·<t LH~I Kt.iltferin en brarh din:ni~~:i kccimint

knbil ctmck1nlir. Bu din:ni1 sanddt~wdan daha fazla \;iiziimlenmt• ·
yi ge-rektirmektt:dll. Islam ideolojisinin yogun wkllm1. p0lirik ve
t·kunomik bu.,kt~l ve :onbargoqt nedeniyk, get\ekligini do.~ru bir bi
c,;imde ifnde etme J;Udint' kavu~<lll1<lll11~tlL Bu yonliyle A leviii.~e ben
zemektedir. Fnkat glini.innize· kadar varltgtnl slirdlifl'hilmeleri. \'OK
zorlu bir ya~amdan geGtik!erini f.!dstc-nnd-:te ve di1tcni~lerini anlamh
k!lmaktltllf, Kiirtknk i-;lamiyet kaL~ISIJ)da ya~anan bu u~· tiir denl>
vim. ulusat birligin geli~memcsinde citK:mii bir etkcn te~kil etmi~tir.
···--.--·---·cs~;;f;;~:~--·sii;~;~~-R~-h-ip--o~~~~;ii~-d~-~~-o-~;.;:;;k~~-iik-u;;9;;;l;§~-~~~so·--------
S3 B!r :rdSV01H?f '-"~lilt Ou dutun\U ~Oyle tfad~ ediyor: "Ayu!Jk~t Klirt PI<.K ..:irgUtUne vakmhk duvan Alevi\er,
Fednnsyonu" tv.:it a1tu1d21 Ut~L·.tlr::n!T.tSkrdil." Ulusla13.n~t 1\;::-ttol!k Misyonu lnsan Haldan Uzmanhk Btrimi, Dr.
Olrnar Oehrmg (Der\Pven) Htrkive'de in~c1n haklannm durumu - luiklik = din Ozgiirllt§il mlP (:eviri: Rec?li
56
Misyoner OrgiJtlerin KiJrt ve Alevi Operasyonu
Zerdu§t
Peki Ocalan'm mesihc;i ve zerdli§tc;:u c;:izgisinin PKK'ya herhangi

bir yanstmast var mtdtr?
PKK militanlan arasmda yap1lan bir ankette en c;ok sevilen dinsel

onder olarak Hz. isa'nm % 34, Hz. Muhammed'in ise % 10
<,;~kmas1, 54 Ocalan'm belirledigi yeni konseptin tabana yay1lmakta
oldugunu gosterrnektedir. Buradaki isa'nm Orijinal isa degil de
Mevcut I--hristiyanltk'taki isa oldugunu da not etmek gerek. 55 Bu
anketin sonuc;lanm din olarak H1ristiyanhga duyulan ozel
yakmhgm bir gostergesi olarak okumak mumkundur.
S4 Anketln ilk koynag1 PKK sempn.tizant olan bzgtlr G\.mdem gazetesi11dir. t\nket\ aktaron 31.01.2006 Zaman
SS l\.:.1 \sa arasmdaki hwK ic;ni bkz., Kutluhan Bilge~nh, Murat Hakan Ytld1r11n, !sa Tann Deglldir,~--liristivanl!gm
Suuven1, lQ KUlttlr Sanat Yaymc1hk
57
Ali R1za Bayzan
,--------------------------------------------------~
; Pf(l\ <~nkatine gore militanlann en sevdigi lider Zerdii$t ve;

!Hz. isa \
I
! Ter01 orgutu PKK'ya yaklnllljlyla

! bilmen 'UI!<ede Ozgur G(.mdem'
! ga;::etest dun dgin~. b!r haber
! yaymladt
( ·oagda Lopez dinlentyor, Orhan
'ParrnJk okunuyor' ba~hkli haber,
! Ftrat H;;~ber A_t.sms1 k:1ynaU1
! Turktye, iran ve lrak'taJ:i 300
~ militanltjzermde b1r anket yaprnl~.
! Sorularda ~~enel ttibanyla militanlann
! magazm yonune a§:1rl1k venlrni~
1 Yasa dJ?I OrgUt 1jyelenne, okudu~lan yazarlard.'ln tzledtklen filmier ve
; luttuklan futbD)lakJmJna hadar lm dm soru yon8ltilm11 .At teal-:
I detaymda §"";.trttct bilg1ler
yer :=Jityor 'En ~ oh bE>gendt(linlz dtnf ktm?' 1
i sorusuna yU::de 34 oranrnda 'Zerdu§t' ce 1labr verilrnr~ 'Hz. /sa' seqene{j1 de;
1 aym or-anda destek gorrnu~ Bunl-ann -ardlnd::tn olij/ere tap1mlan ba manc1n ;
; kurucusu olan Man1 (y~zdf.) 11). Hz Muharnr~ed ylizde 10'1a '
i dorduncu s1rada yer M11itanl~nn d11jer terc1hlen 1se §t1yle: Hz. Mus<~
; yuzde 7, Hz .lbrah1rn )IUzde 4 Org~t, son y1llatda propaganda arac1 olarak
• ~ogunlukla d1ro ku//an1yordu. H:atta oJen miiJtan!nr mevl1l okutuluymdu
! Ge~t19im1z ytl kend1lenne Melle (din adam1) diyen grup, bas1n toplantiSI
! dO:zenleyerek b6\Uc0 Orgtjt eleba~ISI Abdullah Ocalan'a uygu\and1(11 ileri
! sUrUfen tecnd1n kafd1nfrnas:n1 1stem1~t1 AncaK 'Uikede Ozgur Guna'ern'de
! ya~nnlanan anket, militanlann Zerdujt'e Islam Peygamben'nden daha t;.ok
! sempat1 duydu{lunu gostenyor. Ara§t1rmaya gOre brgut 1~inde en ~ok
! begenllen sanat~.1lar S1tas1yl.3 Ahmet 1<::.1ya, Sezen Aksu ve Haluk Levent
I Orhdn Parnuk, Ahrnet Anf, Murathan Mun~1an ve Naz1m H1krnet (3tJ
; begenilen yazar l!'e ~airier En fazla tutu/an fu!bol takm11 ise Galatasaray
Gundem'deki anket soma~lan
i Oz(jtll
Jzerdo~t-% 34
iHz. ISa-% 34
jMan1- ''/o 11
; Hz. Muharnrned- W
jHz. Musa-% 7
; Hz. lbrah1rn - 0
/o 4
iFudt Habel Aj(msa nuket yaptl, (lzghr Guudem yaymlddl
!reror orgUtune yalunlr§ry!~ bi/inen Ftrat Haber .tyansr'mn ankeli dun Ulkede
! OzgUr Gundem'de yaymlandJ PVK'Iilarla goru1Uierek ha11rlanan ankete
!gOre. silahl1 eylem yapan teroristler roman ve ~1ir kitaplanna buyuk ilgJ
!gosteriyor (yUzrle 25) M1litanlann en begendi~p rnitolojik kar<:~kterler 1se
!s1ras1yla GJ!gaml§, Prometheus, Hektorve !~tar Orgut uyeleri sosyoloji,
!psikoloJi, tanh, biyo!OJ!, eho)oji, uzay ve arJ.:eoloJI g1b1 brlm1 dallanna da
1merakli Futbol konusunda m!litanlann yuzde 28'1 Galatasaray'1 destekl,yc
i Diyarbak1rspor taraftar!an azm!1kta 'En sevd1~mrz sp0r dal1?' soru·;una
imi!ftanfann yuzde 4G'i voleybol cevabm! verdt Ten1s ve yuzrne~te ilg1
~ duyanlar da az de9il.
!ze1di1§;tfer ,lte~e f<liJiH
I
\ lranl1 ZerdU~t tar8ftndan kuru ian tek tannlt bir in an~ S1stem1 lnarnlan tek
jtannya verd1k!er1 Ahura Mazda ad1yla baglanllit olarak rvfazde1Z:m de denrr ;
i .SDnrak1 d{lnemlerde Mecus1l1k adtyla amlrnlj11r. Tek tannh bir 1nan~ S!S1ernl j
;get!rd1§1.i:;m kim!lennce peygamber olara~: kabul edilen Zerdu"§t'un hayatryla;
l'!g1h bilgder daha ~ok efsanelere dayan1r l~md: sutekli ate:;: yanan j
otapmC1klatl vard1r Zen:Ju}tlugun kutsal kitab1, htkrnet ve b!lg1 anlarnma gel en '
~.l'westa'dn I
~----------- --------------- --------------- J
PKK militanlarmm en sevdigi lider Zerdu~t ve isa
31.01.2006 Zaman
58
imam hatiplinin
Kiirtce
- lncil'i
MDeWniik yapt1ktan sonro Hutsfly'O'n olon irnorn hotip
roorunu Resu! Ytldlrm. lncui KOrtc;:eve <;:ev\rlp bcsilfdl
21 Haziran 2006 Sabah
Kiirdistan Kalkmma Kurumu
Geride biraktiglmlz Dauglas Layton'1 tekrar ele alahm. Teorimizi

ekstra testlere tabi tutahm.
Layton yillard!r Kuzey Irak'ta gbrev yapmaktad1r. Acaba nasil bir

gbrev? Bir misyoner olduguna gore dinsel bir etkinlik olarak
· misyonerlikle mi me§gul yoksa profesyonel bir bic;imde sekuler
etkinliklerle mi ugra§maktad!r? Hadi i§i ;daha da yoku§a surmek
ic;in §U sorulan sorahm: Sakm ola bu profesyonel ve sekuler
faaliyetler Turkiye'nin milli guvenligini tehdit eden bir konsepte
dayamyor olmasm?
Layton'm yani misyonerlerin c;ah§malannm dinsel etkinliklerden

ibaret olmad1gmm gbstergelerinden birisi · Kuze~,r lrak'ta
59
Ali R1za Bayzan
Kiirdistan Kalkmma Kurumu'nda (Kurdistan Development

Corporation) direktor olarak gorev yaptyor olmas1. Kurdistan
Development Corporation, Kiirdistan Kalkmma Kurumu,
Kurdistan Kalkmma )irketi, Kurdistan Geli§me Organizasyonu
gibi t;e§itli bic;:imlerde ~evrilmektedir. Ara§hrmact Serdar Kuru,
Kiirdistan Kalkmma Kurumu hakkmda §ll bilgileri veriyor:
"Kurt devletinin kurulma surecinde geli§tirilen ve bir

Amerikan-ingiliz ortok yap1m1 alan son projenin ismi
"Kurdistan Kalkmma $irketi". Iraktaki gayri kanuni Kurt
yonetimiyle global i§ (:evrelerinin ortakla§a kurdugu bu
§irketin merkezi Londra 'da bulunmakta. Ana ofisleri Londra
ve Kuzey Irak'taki Erbil §ehrinde olan bu §irketin aynca
Dohuk, Suleymaniye, Bagdot ve Amerika'da (Washington ve
Boston) §Ubeleri var. $irketin esas amaC/ yabanC/ sermayeyi
bOlgeye ~ekip, Kuzey Irakta 'ki doga/ kaynaklan i§leterek
buyuk (:Opta paralar kazanmak. Bu paralar sayesinde yapay
olarak zenginle§tirecek Kurt devleti diger Ulkelerde nispeten
fakir §artlarda ya§ayan Kurt nufusu etkilemek ve o11lan
cezbetmek i(:in kullantlacak. Kendisi 30 y!ldtr dunyamn her
yanmda ingiliz istihbaratz i(:in masumane gorunu§IU sivil
toplum 6rgutleri kurmakla me§gul. Son o/arak imza attzgz
proje bir yardzm kurulu§u adz altznda Amerika Dz§i§leri
Bakanlzgz'ndan para alzp bu para/aria Kuzey Irak'taki tum
hastane ve saglzk ocak/annz uydu baglantzszyla birbirine
baglamaktz. Tabi soz konusu hastanelerin aslznda tam olarak
hastane olmadzklarznr siz de tahmin edersiniz. Bunlara
istihbarat jargonunda "ortu" denir. "56
AJigemeine Zeitung'un haberinden Kihdistan Kalkmma

Kurumu'nun etkinliklerine bir goz atahm:
"Kurdistan Geli§me Organizasyonu KDC direktoru alan

Amerikah Douglas Layton'a gore, "uluslararasz bir havaalam
56 Serdar Kuru, K(trdistan't Kal\qndtrm~ $trkett, WW\..I,.'.antiemperva!IZ!n.orq/gercek/gazde/artide~ .58.shtmt
60
ve i§leyen bir banka, yabanc1 yatmmlan c;:ekmenin §art/an

arasmdad1r. Havaalam baharda ac;:I!acak ve hemen sonra
Irak'm Kuzeyi alan Kurdistan'da i§leyen bankalarda
ac;:!lacaktlr. Mevcut durumda Erbil'den d1§anya banka
transferi yapmak mumkun degi/, butun odeme, O!J§-Veri§
elden yap1/maktadrr." diye §ikayet ecliyor. Layton, geli§me
organizasyonun buyuk bir Avrupa bankasr i/e anla§ma
yapacagm1 s6yledi. Aym §ekilde organizasyon Bagdat
hukumeti tarafmdan veri/en 45 lisanstan birine de sahiptir.
Sadece Kurdistan Geli§me Organizasyonu aidlg1 lisans/a
§imdiye kadar 18 Mi/yon Dolor miktannda yatmmlar aktive
edildi. 2005 yrh sonuna kadar Kuzey Irak'm buyuk
§ehirlerinde bankamn §Ubeleri ac;:zlmahdrr.
Kurdistan Geli§me Organizasyonu bankanm yam srra ikinci

buyuk projesi ta§mmaz mal faaliyetleri olacak. Kurdistan
Geli§me Organizasyonu 100.000 m 2 'yi O§an bir alanda
havaalam yam s1ra burolardan, modern evlerden, bir ate/den,
bir buyuk ah§veri§ merkezinden ve sinemalardan olu§an
buyuk bir kompleks te§ekkul edecek. Bunun ic;:in ilk etapta
100 milyon dolor civannda yatmmlar 6ng6rulmektedir. Bunu
izleyen bir adrmla da proje, serbest ticaret a/am olarak
geni§letilecek. "57
Biz Ti.irkiye'de Taksim'de, K1Z1lay'da incil dagitJhyor diye k1yameti

kopanrken Layton incil dagitmakla, insanlan vaftiz etmekle degil
de Kurt Devleti projesinde bir direktor olarak gorev yapmakta.
Amerika'nm Sesi Radyosu'nun bir haberi Layton'un

olagani.istu mesafe aldtgmt gosteriyor.
Times'a do konu olnH:~tur. Pointing to Stabilitv. Kurds in Iraq Lme Investors. 27 Hc..z.ira.n 2007 The New'! ork
61
Ali R1za Bayzan
"Jrakh Kurtler, bolgeye yabanCI turist ~ekmek amacryla yeni

bir reklom kampanyasr bw;lattr. "Diger Irak" sloganryla
ba§layan kampanyada, Kuzey Irak'ta ban§ ve huzurun hukum
surdugu vurgulanryor. Kuzey Irak'la ilgili reklam filmi bir sure
once Amerika'da da yaymlandr. Filmde bolgenin dogal
guzellikleri tamt1hrken arka planda bir ki§i, "Diger Irak'r
biliyor musunuz? diye soruyor ve Kurt, Arap ve Batihlannrn
bolgede birlikte tatil yaptrgm1 vurguluyor. Filmin mesaj1
Irak'taki diger yerlerin aksine Kurt bolgesinin §iddet
ey/errtlerine sahne olmadigl ve Irakh/ar i~in 6nemli bir turizm
merkezi haline geldigi. Irakh Kurtler 6zetle bat1ya a~rlmaya
hazmz diyorlar. Kuzey Irak'm en ~ok ziyaret edilen
yerlerinden biri Gali Ali Bey $elalesi. Guneyin s1cagrndan ve
kanlz §iddet eylemlerinden ka~an Dahut Lukman adh bir Irakh
§elalenin serinliginde huzur buldugunu soy!Uyor ve tatil ir;;in
srk srk ailesiyle buraya geldigini soyli.iyor. (. . .)
Reklam kampanyasmm arkastnda Douglas Layton adh bir

Amerikah var. Son 15 ytldtr bolgede degi§ik kalkrnma
projelerinde ~ah§an Amerikah yatmmcr Ki.irdistan Kalkmfna
Holding'i adh §irketin de muduru. Layton, turist say1srnm
zamanla artacagrna ve bolgenin uluslararasr bir turizm
merkezi haline gelecegine inamyor. Amerikalr yatmmcr, bol su
kaynaklanna sahip bolgenin Ortadogu'da su spar/an merkezi
olabilecegini ve daghk arazide kayak tesisler:i kurulabilecegini
be/irtiyor ve devamla "Kuzey Irak Ortadogu'nun tek ve en
6nemli kr§ spar/an merkezi de olabilir" diyor. "58
58 www.voanews.com/turkishtarchJve/2006-0R/'2006-08-17-voa8.ctrn
62
Kurdistan Kalkmma Kurumu

Butun bunlar uzun yillar gosterilen <;abanm urunu elbette; ornegin
ytllar once manzara §Uydu:
"Bolgeye gelen yardrm kurulu§lannm bazz/an gen;ekten insani

amm;larla fOk bUyuk yardrmlar yap1p halkm 1zdzrabzm
payla§lrken kimileri de sadece bayrak/anm dalgaland!rmakla
yetindi. Yard1m kurulu§lanyla bolgeye gelen gorevlilerin
arasmda misyonerler ve istihbaratq1lar da vard1. Bu faaliyetler
dogrultusunda on binlerce Kilrlfe incil bas1hp halka bedava
dag1tzldl, yap1lan konu§malarda Kurtlerin atalarmm Hlristiyan
oldugu soy/endi. Avrupa'ya go~ler te§vik edildi, ekonomik
srkmtmm had safhada oldugu bolgede bar, kadm gilzellik
salon/an, kuafor us. afmalan ifin halk te§vik edildi, bu tar
i§lere girmek isteyenlere maddi yard1m yaprld!. Bolgede ev ve
arazilerini satmalan konusunda zorlananlar oldu. islami
geli§meleri izlemek amac1yla bir ara§tlrma merkezi bile
kuruldu. Gelen . kurulu§lar arasmda ku~uk bir devletin
biltfesine sahip olanlar vard1. "59
)imdi Kuzey lrak'ta Faaliyet Gosteren Misyoner NGO'Ian ele

alacagtZ.
59 Murat U<;ar, Kuzey lrak'a umut yakm m1? Aksiyon Dergisi, Say~: 168
63
Ali R1za Bayzan
Kuzey Irak'ta Faaliyet Gosteren Misyoner NGO'Iar
Bugun Kuzey Irak'ta hizmet veren gaynresmi gonullu yard1m

kurulu§lannm <:;ogu misyonerlerin cirit att1g1 brgutlerdir.
Tiirkmeneli Vakft Ba§kam Hasan Ozmen'in bildirdigine
gore, Kuzey lrak'ta bulunan Erbil'de 120 civannda onemli bir
kJsmi misyoner kurulu§U olan NGO faaliyet gostermektedir. 60
Mavi Hilal'in konuyla ilgili olarak hamladigi rapornda dikkate

deger analizler yer almakta:
"1991 y1hndaki Korfez Krizi'nin ardmdan Kuzey Irak'a gelen

yakla§lk 100 NGO'nun insani amac;h g6runmekle birlikte, bir
c;ogunun ulkelerin bolgeye ili§kin politikalanna hizmet ettigi
gozlenmi§tir. Bu kurulu§lann bolgede bir Kurt devleti
kurulmasmm fiziki aft yapls!nzn olu§umunda 6nemli bir rol
oynamaktad1r. Irak'ta faaliyet g6steren NGO'lar kendi
deuietlerince ulusal <;1karlanm ue dl§ politika hedefieri
dogrultusunda: stratejik istihbarat temini, diplornasiyi
etkileme, misyonerlik ve donu§tUrme faaliyetleri, sosyal,
kulturel ve etnik yap1y1 c;ozumleme, ideolojik ta§lma, kU/tUr
aktanm1, yer a/t1 ve yer ustU kaynaklan saptarna, kitleleri
etkileme ve yonlendirme amac;lan ic;in kulland!klan
bilinmektedir. "61
Bir k1smi lrak genelinde, bir ktsmt Kuzey Irak ozelinde faaliyet
gbsteren, bir kiSffil misyoner brgut, bir k!Sffil ise misyonerlerle
i§birligi halinde c;ah§an ba§hca NGO'lar §Unlardir:
60 M. Necati Ozfatura, Kuzevlrak'tak1 Klntlere ~-:nslJyanlJk (:cngeli. TLirkivc ga.:eti?Sl, 26.12.1998, Gc~H~ bilgi
J~in Ozfatura, 29 Mart 199:1 tarihl! Tempo DerqisJ'ne vollama ~,:C1J)li,'()L
61 RecqJ Uker, Mm:affer B~ca, DUn-,.'i1 Sivi! Tnplum 1"\urulu~l-::'ln 1---Jnreket: ve Turk!I,!C' (}et:;..;qJ, Uluslrll<:~r:-ls< M?l\'l
64
• American Friends Service Committee (AFSC)

• Catholic Relief Services (CRS)
• Church World Service (CWS)
• Lutheran World Relief (LWR)
• World Resources Institute (WRI)
• World Vision International
• Assyrian Aid Social Society
• Asian Volunteers Network
• Concern For the Kids
• Care For The Kurds
• Horizonsinternational
• Impact Tearns International
• Servant Group International
• Christian AID
• International Federation of Red Cross and Red Crescent
Societies (IFRC)
• Oxfam International
• Doctors Without Borders
• Human Rights Watch (HRW)
• International Committee of the Red Cross (ICRC)
• Physicians for Human Rights (PHR)
• U.S. Committee for Refugees (USCR)
• World Resources Institute (WRI) 62
62 Amerikan Huklimeti'nin hazrrladrgr Irak'ta fa..liyet gosteren NGOiarm tam listesi ic;in bkz ..
http:llfpc.state.govldocuments/organizalionll9953.pdf Dosyadan bizi haberdar eden Muzaffer Aca'ya te.ekkur
ederiz.
65
Ali R1za Bayzan
Iraq: United Nations and Humanitarian

Aid Organizations
Updated April 16, 2003
Tort> Colpltram. Jr_

Sen1or Research Librarian
!r.~ormat1onRe5earch O!VIS10'>
/\merikan Htikumeti'nin hamlad1g1 Irak'ta faaliyet gosteren NGOlan konu alan

rapor
Silahlann Golgesinde Huistiyanla§tmlan Kiirtler
15 Nisan 2003 tarihli Time Dergisi'ne gore "lrak'taki sava~

yeni bir doneme girerken H1ristiyan misyonerleri lcendi
sava~ planlan ile ilerliyorlar: Bolgenin Miisliimanlarma
insani yardnn ve incil'i yaymak ifin."
i§galden sonra misyoner orgutler ic_:;in Irak'ta yeni bir devir

ba§ladtgmt soylemek mumkun. Cumhuriyet gazetesinin
"Huistiyan olan Kiirt sayasa artayor" ba§hkh haberi bunun bir
gostergesi:
"Hristiyan alan Kurt sayzsz son 1 yzlda kat/anarak arttz.

Kurt/ere, Kurtc;:e incil dagrtzlzyor ue "Kurtlerin asz/ kokleri
Hzristiyc.ndz, daha sonra Mus!Umanla§tmldzlar" deniliyor.
Son iki yz/da din degi§tiren Kurtlerin sayzsznzn yuzlerle ifade

edildigi, Kurt<;e incil dagztrldzgz belirtili.yor. lrak'ta siyasi istikrar
arayt§lan surerken 6zellikle Kuzey lrak'ta ABD kokenli yogun
bir misyonerlik faoliyetinin oldugu belirtiliyor. Bolgeden
66
Ankara'ya ge/en bi/gi/er, sava§m hemen ardmdan hzz kazanan

misyoner/ik faaliyetlerinin son bir yz/ i<;inde kat/anarak arttzgmz
ortaya koydu.
Son yzllarda bolgedeki misyoner kurulu§lan araczhgryla on

bin/erce Kurt<;e incil dagztzlmas1, s6z konusu kurulu§lnnn
bo/geyi ne kadar kzskaca a/dzgznzn da bir g6stergesi olarak
deger/endiriliyor. Konuyla i/gili bilgi veren kaynaklar,
Turkiye'ye y6ne/ik misyonerlik faa/iyetlerinin de bundan
sonra Kuzey Irak merkezli olacagma dikkat <;ektiler.
Dunya Kiliseler Birligi'nin e§giidumunde olmak uzere,

say1s1 1 OO'un uzerinde olan t;e§itli sivil toplum
orgutiinun Ortadogu'da misyonerlik 'f'"
merkez
olarak lrak'm kuzeyini set;tigi ve faaliyetlerini buradan
yuruttiigu belirtildi. Siuil toplum 6rgutU ue yardzm
kurulu§U adr altmda faaliyet g6steren. misyoner
yapzlanmalannm, 6zellikle aft top/um kesimlerini hedef
aldzk/an ifade edildi.
Kurt gen<;lere, yabancz di/ egitimi, saghk hizmeti ve kU/turel

faaliyet adz altmda Hlristiyanhk propagandasz yapzldzg1 dile
getirildi. Soz konusu geli§meler, Turkiye'ye bolgeden gelen
rapor/ara da yanszd1. Cumhuriyet 'in ula§tlgl bi/gi/ere gore,
Irak'm kuzeyindeki misyonerlik faaliyetleri agzrhkla ABD
merkezli olarak yurutU/Uyor. Bunun yam szra Avrupa
ulkelerinden gelen siuil toplum 6rgutU ve yardzm kurulu§lan ·
i<;inde de Hzristiyan din adam/an g6reu yapzyor.
ABD merkezli misyonerlik faaliyet/eri, daha <;ok Irak'm

kuzeyindeki Hzristiyan topluluklann gereksinim/erini
kar§zlama gerek<;esiyle yapzhrken bu baglamda eski kiliseler
restore ediliyor, bu kiliselere gelen Hzristiyan cemaat ile
baglar gu<;lendirilmeye <;ah§ryor. Yurutulen <;ah§rnalar ile
bolgede sayz/an 10'un uzerinde o/an eski kilise/erin yeniden
faaliyete ge<;iri/digi biliniyor. Soz konusu kurulu§lar Asuri,
67
Ali R1za Bayzan
Keldani cemaatler ile yakrn ili§ki kurarken Mus/Uman genc;Iere

de Hrristiyanlrk propagandasr yapr/ryor. Her pazar ayinlere,
ki/iselerin egitim program/anna katrlmalan ic;in Kurt genc;lere
belli miktarda para yardrmr yapr/drgr, surekli gundemde
bulunan iddialar arasrnda.
Son iki yr/ ic;inde vaftiz olarak din degi§tiren Mus/Uman

Kurtlerin sayrsrnrn yuzler ile ifade edildigi belirtiliyor.
AB kokenli sivil toplum orgutlerinin de "insani yardrm" adr

altmda misyoner/ik faaliyeti yuruttligi.i ifade edi/irken ozellikle
saglrk hizmeti, dil egitimi konulannda yapr/an yardrm/arla
Kurtlerin Hrristiyanlrk propagandasma tabi tutuldugu dile
getiriliyor. Bu yardrm kurulu§lannrn, Avrupa'daki kilise
okullannda egitim gormek uzere Kurt genc;:leri arasmda
srnavla ogrenci belirledigi ve bu genc;:leri "butun masraf/annr
kar§rlayrp Avrupa' a gonderdigi" de ifade ediliyor.
Konuyla ilgi/i bilgi veren kaynaklar, ozellikle 1991 yrlmdaki

Korfez Sava§I'nrn ardmdan <;e§itli Hrristiyan kurulu§/annm
Irak'rn kuzeyine gelerek ofis kurdugunu ve halk/a yakrn ili§ki
ic;:ine girdigini belirtirlerken halka c;:e§itli yol/ar kullanarak Batrlr
Ulkelerde bas1imr§ on binlerce Kurtc;e jncil dagrttrgrnr
soylediler. Aym kaynaklar, Kurt/ere yaprlan propaganda
arasrnda, "asr/ koklerinin Hrristiyan oldugu, daha sonra
Mus/Umanla§trrrldrklarr" iddiasrnrn da yer aldlgma i§aret
ettiler. "63
63 20.03.2006 Cumhuriyet
68
Irak'a Hlristiyan misyoner akm1

Irakh H~ristiyan blr !;OCuk, Bagdat'takl Evangelist Kilisesi'nde
ABD'Ii doktorlaron katoldogo ayinl izlerkeh ... Horistiyanlar Irak'm
yakla~ok 22 milyonluk ni.ifusu i!;inde ki.i!;i.ik bir azmhk. n
REUTERS : •
Dl$ NABEPLER SER.ViDi
ABD taraf1ndan i~gal edilen

Irak'ta ~1mdi de "ruhlann ele
ge9iri!mesi" siJreci ba~lat1ldL
ABD'n1n en bUyOk Protestan
Krhsesi'ne baglr ~ok say1da
misyoner, halktn ruhLmu sahte bir
d1n olarak niteled1kleri islamiyetten
kendilerince kurtarmak ve
Hrrist1yanlrijr yaymak i~in Irak'a
grdryor.
tng1liz "Da1ly Telegraph" gazetesinin habenne gOre, kendilenne
"MUsiUman ruhlan kurtarma" gorevi veren rnisyonerler, tinllmlizdeki
haziranda ~~onetimin Irakl!lara devredilmesinden ve ABO i~gal gl.icU
otontesinin sana ermesinden once onlerine ac;.1\an tarih1 f1rsattan
yararlanmak ic;in kollan srvad1. Misyonerler, Irak'a ~;ok sayrda Arapr;a
indl ve bro;ur goiilruyor. Misyoner gruplanna, U"lus"lararasr ·MIS\'On
Heyeti (IMB) onderlik ediyor. IMB Ortadogu BoiUmu Ba;;kanr John
Brady, 16 milyon Amerikah Protestan'a yaptrgr 9agnda a9rlan bu
frrsat kaprsrndan yararlanrlmasrnr istedi. Misyonerlar, faahyetlerini
insani yardrm kisvesi altrnda yurutuyor.
Grda ve ila9 gotoren misyonerler, bir yandan da Hrristiyanhk
28 Arahk 2003 Milliyet
Misyoner General Sada
Evrensel Gazetesi'nin haberi de ilginc; ipuc;lan veriyor:
"Kurt/ere misyoner ku§atmas1 Irak'm i§galinin ardmdan bu

iilkeye akm eden ABD'li evangelist misyoner/erin, son
zamanlarda Kiirdistan Ozerk Bolgesi'ne g6z dikt;gi ve Kiirtleri
"Hlristiyanla§tlrmak" i<;in biiyiik ~aba sarfettikleri 6grenildi.
Irak Hava Kuvvetleri eski Komutam olan emekli General

Georges Sada, kendisinin de dahil oldugu "yiiz/erce
evangelist Hlristiyan misyonerin" bolgedeki Kiirtleri
Htristiyanla§ttrdtgmt soyledi.
69
Ali R1za Bayzan
2002 yzlmda ortaya attzgz, "Irak'taki kitle imha silah/an, korsan

w;aklar/a Suriye'ye kaqmldr" iddiasryla admdan sozettiren
Iraklz general Sada, Washington Times gazetesine uerdigi
demeqte, "Irak'taki iyi haber, Kuzey'deki Kurtlerin, ulkenin
genelini kasrp kavuran $ii-Sunni qatr§malanna bula§madan,
bagzmszz ue §er'i hukumlerden uzak bir anayasa kabul etmek
isteme/eri. Bu; Irak, Afganistan ve Pakistan gibi katz js[ami
gelenegin oldugu ve din degi§tirenlerin o!Umle cezalandmldzgz
ulkelere nazaran, Hzristiyanlzga geqen Iraklz Kurtler iqin buyuk
bir fzrsat. Hzristiyanhgz seqen hiqbir Kurt, idam tehditiyle kar§I
kar§zya degil" dedi.
Uzun zamandzr Bagdat'ta ya§ayan eski General Sada,

Amerikalz koktendincilere yakm Washington Times
gazetesinin "Kuzey Irak'tan iyi haber" ba§lzgzyla duyurdugu
haberde ayrzca, ozellikle Erbil kentinde yuzlerce Hzristiyan
misyonerin bulundugunu belirterek, "Ge~en hafta Selahaddin
Universitesi'nde top/anan yuz/erce Hzristiyan Kurt, inane;
ozgur!Ugu ic;:in eylem yaptz" dedi.
Barzani hakkmda §Ok iddia

ABD'li evangelist rnisyonerin qalz§malannm, Kurdistan Bolge
Yonetirni Ba§bakam jdris Barzani ve Bolge lideri Mesud
Barzani tarafmdan onaylandzgm1 be/irten Sada, "Kurt
yoneticiler, ozellikle jdris ve Mesud Barzani, misyonerlerin
faaliyetlerini o/umlu buluyor. Bir goru§memizde Mesud
Barzani, 'Mus/Umanlan a§lf!CI o/arak gormektense; Hzristiyan
olarak gormeyi tercih ederim' demi§ti" iddiasmz dile getirdi.
ABD'nin Kuzey Virginia eyaletindeki en buyuk tarikatlardan

biri alan "McLean jncil Kilisesi"nin, kendisine "lrak Baw;
Enstitl.isU ba§kam'' szfatzyla, Bagdat ve Erbi/'de "U/usa/
Presbiteyran Kilisesi" kurma gorevi verdigini ifade eden Sada,
"Yeni kiliseler Hzristiyan/ar ic;:in ban§ getirecek. Sevgiyi
Mus!Umanlar'a anlatmahyzz ki, onlar da sevgiden, bam;tan ve
70
Misyoner brgl.itlerin Kl.irt ve Alevi Operasyonu
bagr§lamadan konU§SUn/ar. Ben, Hz. isa'mn biz/ere ogrettigini

Kurtler'e anlatryorum" §eklinde konu§tu.
Sayrlarr hrzla artryor

As/en Asuri bir Hlristiyan olan Sada, "Irak 'ta Hrristiyanlann
sayrsr gun ge~,;tikt;e artryor. Fakat, onlar buyuk bir tehlikenin
it;inde/er. (ocuk/an kagrn/ryor ve teroristlere fidye vermek
zorunda kalryorlar" diye konu§tU. 1960'/r yrllarda Irak
ordusuna kat!lan ve 1991 Korfez Sava§r srrasrnda, ABD'den
yana tavrr koyan eski General Sada, Saddam Huseyin rejimi
doneminde ordudan ayrrlmr§tr. Cezaevine at!lan Sada, ABD
i§galinin ardrndan serbest kaldr. 2002 yrlrnda yaptrgr,
"Saddam, kitle imha silahlarmr, Suriye'ye kat;Irdr"
agrklamasryla dikkatleri ustiine r;;eken Sada, ABD'li eski a/bay
David Eberly ile yazdrg1 "Saddam'rn Srrlan" adl! kitapta da,
"kitle imha silahlannrn teroristlerin eline dii§ti.igunu" iddia
etmi§ti. "64
E. General Georges Sad a
insani yardtm ada altmda Huistiyanla§ttrma
"Ozellikle fakir, yardrma muhtag Irak halkrna yardrm

bahanesiyle Hlristiyanlrk propagandasrm surduren radikal
Hlristiyan grup uyeleri Irak"ta bin;;ok gizli kilise at;mr§
durumda bulunuyorlar. Buralarda birgok misyoner gerek
insani yardrm bahanesiyle, gerekse de turist krhgryla halkrn
64 26.5. 2006 Evrer.sel Gazetesi. Konuyla ilgili birka<; haber i<;in bkz.,
WW\..\'.byegm.gov.tr,'yayinlarimiz;bultenler/disbasindairak-yePilarsivJ2006/db-ira.k-2006-54.htm
71
Ali R1za Bayzan
arasrna kam;zp cemaatleri ic;in eleman kazanzyorlar. Irak"taki

i§galci Amerikan ordusunun tam destegini de alan misyoner
grubunun faaliyet/eri milyonlarca dolarhk butc;eye sahip Voice
of the Martyrs ($ehitlerin Sesi) adlz organizasyonla
gerc;ekle§tiriliyor. Bu baglamda yiyecek yardzmlanyla birlikte
on binlerce incil dagztzmz yapzlzrken, bunun yanznda r;ocuklar
ic;in Arapc;a o/arak hazzrlanmz§ "c;ocuk incili" vb birc;ok
propaganda faa/iyeti kapsamznda kitap ve bro§urlerle
c;alz§malanm son derce organize olmu§ §ekilde surduruyor/ar.
Voice of the Martyrs"in ($ehitlerin Sesi) ba§znda Tom White
adlz bir Baptist bulunuyor. Bu misyoner grubunun yanmda
on/area ba§ka misyoner grubu da Irak"ta faaliyette bulunuyor.
Bununla ilgili yuzlerce propaganda uideosu internette
yaymlamyor. "65
"Voice of the Martyrs"in logosu ve ba~kam Dr. Tom White
Anla§tlan misyoner orgutler lrak'taki faaliyetleri ~ok §eye gebe.

lrak'taki her dogumun sanctsmt Turkiye de ~ekecektir.
65 wVvw.gazeten.comlabd-ve-iraktaki-radikal-hiristivanlar/
72
.~.sJ.-er
b1..J)n1al<ta _::;J.1nt1 yeYen A.P.-0.
kilisel>~re vt~n·:::ldi.ozell1! !o dt! b1!en
uzrnan!ar konu:::unda 51~tntt51 olan ABO
ordiJSU. Monnc;n k:JI1ses: uve/erini IStlhdam
etmeye ba~lad1. '31~ 1 d1n ve ctil e•~ltHYII a IBn
Mormonlar, .t..BD ordusu drJma r~alt;.acak
Oil bden uzrnan s1kmttst ~eken Amerikan

! ordusu Mormon Kil!sesi mensuplann1 istihdam
t etmeye ba~lad1. OOnyanm her taraf1nda devam
~ eden ter6rle mocadele kapsamtnda dil bilen
' eleman 1htiyac1 du)"an Amerikan ordu ve
! gUvenlik kurumu y~tkil1len, Mormon Kilisesi'nm
: yeti§mt~ eleman gOclmden fayda!antyor
i Mormon misyonerler. aldtklan yogun din ve dr/
\ eQitiminden sonra misyonerlik i~in hemen
] hemen di.Jnyantn her ulkesme gidiyorlar. Halen dOnyamn dOrt bir yanmda 55 bin
i misyoneri bulunan Mormonlar, Utah'dak1 merkezlerinde her hafta 300 ila 500 k1~iy1
' mezun ederek, misyon i~in gbnderiyorlar
!Once yoQun bir dim egitim ve misyonerlik ~al1~mas1 alan misyoner!er ardmdan
i gidecekleri Glkenin dilini ogreniyorlar 18 ila 20 ya§tnda ba§lad1klan misyonerlik
! ~all:?rnalan qen;evesinde, belirli siirelerle yurtd1§mda kallyorlar. Gorev sUrelerini
! tamamlayan misyonerler ABD'ye dondukleri zaman dil bilmeleri nedeni ile
[ uluslararaSI firmalarda kolayca i§ bulabiliyorlar. Bazllan da gittlkleri ulkelerden
! donmeyerek orad a, ABO ile i§ yapan firmalarda goreve ba§hyor.
;
: istlhbarat birlmlerl de Mormonlarr kullaruyor

;
!Oil bilmenin yanmda Olkelerin kOltOrlerini de tammalan nedeni ile Mormonlan

[ Amerikan ordusu ve istihbaral birimleri de kullanmaya ba~ladL Ordu yetkilileri, "zor
i ,artlarda ~ah.maya ah~km, ge<;mi•i temiz ve i• ahlak1na sahip olmalan" nedeni ile
! Mormonlann tercih ed1len bir grup olduQunu belirtiyor. Terorle mocadele kapsam1nda
! Endonezya ve Filipinler'de yo§un istihbarat <;ah.masma giren CIA'nm bu ulkede
~ yapm1~ Onemlt s.ay1da Mormon mrsyonen 1strhdam ettiQi bildirildi. Bu
:· yerel d1lfen konuiUP yazabilen t}-tormonlar, tercUmanlfk hizmetlerinin yamsna, d1ger
!aJanlardan farkh olarak sorgulamalara da kat1hyorlar ·
iMormon misyonerler birfok dile vakrflar
!Mormon Kilisesi yetkilileri, ordunun mensuplanm ph~\ird1gml belirterek, Utah'dan

;aoo kadar elemanlannm dil bilmesi nedeni orduda gorev yaptuj1m kaydettiler.
iKihse yetkilileri, Ermenice, Bulgarca, ~ek<;e gibi nadir bilinen dillerin yamsua,
'Endonezya ve Filipmler'de konu.ulan yerel dillenn bircoguna hakim elemanlan
:oldugunu belirterek, "Ordunun bu Olkelerin l1sanlanna hakim eleman yeti§tirmesi hem
i zaman alacak, hem de masrafl1 bir i~. Bu nedenle yeti:;:mi~ Mormon misyonerler,
:oem dil hem de kultur olarak hemen bir~ok tilkede kullamlabilecek durumdalar"
!degerlendirmesinde bulunuyor. Salt Lake Crty'deki "Jesus Christ of Latter-Day Saints
:Ki!isesi"n1n (Ahir Zaman Az1zleri Ki/ises1) merkezmd& 80 dil .o§retil1yor.
iHer haft a 300 1la 500 arasmda mezun veren kilise, bun!an dunyan1n degi~ik
~ yerlenndek1 m1syonlanl1da 1st1hdam ed1yor Mormon Kilises1'nm hafen dUnyanm dC•rt
; b1r yanmda 55 b1n tmsyonen bulunuyor.
21 Arahk 2004 Yeni ~afak
73
Ali R1za Bayzan
PKK-Sever Misyoner Lobisi
Uluslararas1 misyoner orglit IMB'nin "The Kurds" isimli

dosyasma gore, "Son 500 y1ldir Kurtler hep baskiCI rejimler
altmda ya§Onll§tlr." IMB 500 yt!hk bask! soylemiyle Klirt eksen!i
terorli me§rula§tlrmaya c;:ah§tyor.
IMB'm Kurtler isimli dosyasmdan. ''International Mission Board" Bush ve Neo-

conlan destekleyen radikal evanjelik gruplann en btiyugu Guney Baptist
Konvansiyonu'nun bir kurulu§U.
Mission Atlas Project, c;:ok daha ileri gidiyor ve PKK terorlinde

can veren 30.000 insanm devlet tarafmdan oldiiruldligunu ima
ediyor. Mission Atlas Project, "Turkey" isimli dosyasmda
§byle ya21yor: "Kurtler 30.000'den fazla ki§iyi eziyetlerle, yer/e bir
edilen koylerinde kaybettiler; milyonlarcasi yerlerinden
yurtlanndan edildi, yokluga mahkum edi/di."
Mission Atlas Project'in a~ag1da yer alan etnik temelli

Tiirkiye haritast faaliyetlerinin ytkJct. bollicli ve aynhkc;:t
karakteri konusunda bir fikir vermektedir.
74
Misyoner Orgi.Jtlerin Kurt ve Alevi Operasyonu
"Operation Reveille" adh misyoner orgut, Kurtleri

Hlristiyanla!Jhrmanm otesinde "Huistiyan Kiirdistan'' projesi
ic;in c;ah§maktad1r.
"Operation Reveille" adma Matthew Hand ve Mark

Brockman'm "Dort Ulkeye Yayrlmr~ Kurtler, Bir Ortadogu
Evanjelizm Stratejisine Tutunuyorlar" ba§hkh raporu
Kurtlere yonelik olarak izlenecek H1ristiyanla§tlrma stratejisi ele
almmaktad1r.
"Kurt/er, yoksulluk ve izolasyon yoluyla ana dillerini

kaybettiler. Asimilasyona zor/ay1cl sisternli bask1/ar ve kat1
75
Ali R1za Bayzan
guuenlik onlemleri denendi. Aynllk<;;-1 Kurt/ere kar§l yap1lan

halen devam eden sava§ 20.000 hayata mal o/urken iki
milyonu da yerinden etti... Marksist Kurdistan i§<;;i Partisi
(PKK) geriilalan ...
Dunya evanjelizasyonu ve kilise geli§imi stratejistleri, uzun

zamand1r Kurtleri stratejik bir unsur o/arak du§l.inuyorlar ...
Kurtlerin islam'a olan sadakatleri diger Ortadogu halklann ki
kadar kuvvetli degildir. Bir<;;ok Kurt hala kendilerinin antik
miras1 Zerdu§tllige baghhk duyuyor ve gene <;;ogu, Mus/Uman
kom§ulanm 1000 y1llardlr kendilerine bask1 uygulayan en
onemli grup olarak goruyor. Bugun bin/erce incil, Kurt
ara§tlrmacllar tarafmdan kullamhyor ve ku<;;uk bir Kurt eksenli
Hristiyan arkada§l@ kuruluyor."
, .......................................................... ~---··
~oshua Ptoje_ct ~eoples Data.
PEOPtlAMEACROSSCOUNTRIES SUMPOPl
\Aievica Kurdis-h 141940
;Bajelan 2055<!
!f3ehdini
Pimili Kurdish 1216600
:<;urani, Hawrami 21600
He1ki 7632:0
[Kurd, Central 1182500
iKurd, Iranian 4118500
[Kurd, Northern 10472550
~urd, Turkish 5677600
[Kurdi, S¢1.l!hern 6257910
ji-uri. Lori 261399fJ
·Shikaki 65160
11300
31937620
~lo?hua: Project
jPo Sox 6.4000
United S!otes
Amerikan merkezli Misyoner Orgi.it Joshua Project'e gore Kurtlerin yeryuzundeki

toplam nufusu yakla§tk 32 milyondur. Joshua Project, Kurtleri kendi i~inde 14
ayn etnik grubu ay1rmaktad1r. Joshua Project, her bir grup hakkmda etnolojik,
antropolojik. ekonomik ve politik durumlanm gosterir dosyalar hamlamt§!Ir.
76
Vatikan, PKK'nm Arkasmda
Turkiye'nin basktlan sonunda Suriye'den <;:tkmak zorunda kalan

Ocalan, italya'ya gittiginde en buyuk destegi Vatikan'dan
gbrmil§til. Hurriyet'in 22 Kastm 1998 tarihli haberinde Vatikan'm
tutumunu "Vatikan'dan terore destek" ba§hgt ile duyuruyordu:
"Katolik dunyasrnrn ruhani merkezi olan Vatikan,

Apo'ya srgrnma hakkr verilmesine taraftar oldugunu
bildirdi."
Vatikan bunun da otesinde Kurt<;:u aynhk<;:thgt kt§ktrtacak bir tavtr

sergilemektedir:
"Dogu Kiliseleri Toplulugu sdrumlusu Kardinal

Achille Silvestrini, Kilise'nin Kurt toplumunun ulusal
kimlik kazanmasrna sempatiyle baktrgrnr hatrrlattr. "66
"Kurt toplumunun ulusal kimlik kazanmast" Kurtlerin bir devlet

kurma hakkma sahip olmast demektir. Diplomatik dille soylenen
bu sozun anlamt "Bagtmstz Kurt Devleti projesini Vatikan olarak
destekliyoruz." demektir.
Kardinal Achille Silvestrini
66 22 Kastm 1998 Hurriyet
77
Ali R1za Bayzan
Papa'nm yeni yll kutlamas1 adeta Silvisteri'nin sbzlerinin

arkasmdaytm mesajmt veriyordu; Milliyet'in haberinden izleyelim:
"Vatikan'm St. Peter Meydam 'nda yap1/an geleneksel Noel

ayininde ~e§itli diller arasmda ilk kez Kurt~e de konu§an
Papa II. Jean Paul "Sersela we piroz be" diyerek Kurt
halkma da yeni ylimlzl tebrik ederim dedi. Ayin nedeniyle
Avrupa'nm r.;e~itli yerlerinden gelen altm1§ kadar Kurt kadm
da Papa'y1 ziyaret ederek kendisine bir dosya verdi. Dosyada
Kurt sorununun ~ozumune ili§kin PKK'nm goru§lerini
yans1tan baz1 beige/erie Turkiye'nin guneydogusundaki
olaylara ili§kin fotograflann yer aldlgl ogrenildi.
Papa II. Jean Paul, Noel konu§masmm bir bO/ilmunde Kurt

halkmdan da soz etti ve "Butiln dunyada ozgur!ilk isteyen
insan/ar Allah 'm kuludur. Bir tek Allah bizi korumak i~in
yaratzlmz§tlr. Burada bu/unan Kurt halk1m da selamhyorum''
dedi. "67
Papa H. Jean Pau]68
67 26,12/1998 Milliyel
68 Resmi ald!9:Hmz yer www.plusnews.fr
78
Oca)an'm Papa'ya Mektubu
Kardinal Silvestrini'nin Vatikan adma yaptlgt jestine kar§thk

Ocalan, Htristiyanhgt yucelten ve Papa'ya. Mekke'den daha
yakm oldugunu vurgulayan mesajlar vermi§ti. Hurriyet'in
haberinden izleyelim:
"PKK'nm italya'daki yaym orgam haline gelen, La Republica

gazetesi, bo/Ucu ba§l Apo'nun Katolik dunyasmm ruhani lideri
Papa 2'nci Jean Paul'e bir mektup yazarak kendisini kabul
etmesini istedi. Mektuptan almtrlar yapan gazeteye gore
boliicii ba~r. "Hrristiyanlrk e~itlik, barr~ ve insanlrk
iizerine kurulmu~tur. Biiyiik saygrm var. Benim
sosyalizm .fikrim bundan ~ok uzak defjil, hatta
Hrristiyan degerlerine ~ok yakla~ryor. Sizin ~ahsrmza
ve dininize duydugum saygr, benim miicadelem ve
dii§iincelerimde sabit bir noktadrr" dedi. Turkiye'nin
Kurt/ere barbarlrk yaptl!]lm iddia eden boliicii ba~r yakm
ge~mi~te Siiryani, Ermeni, Rum ve Kiirtlere kar~r
soykmm uygulandrgr ~eklinde yalanlar srraladr.
Mektubun bir bo/Umunde Papa'ya, "Kapmrzr bize destek
vermek i9in c;;ahyorum Papa Hazretleri" diye yalvardr ... " 69
Ocalan
Ocalan'm Papa'ya mektubunda Suryani, Ermeni, Rum ve

Kurtlere kar§l soykmm uygulandtgt §eklindeki iddialan, hem
iftiranm hem de §er ittifakmm boyutlanm gostermesi baktmmdan
69 24 Kas1m 1998 tarihh Hlirriyet Reha Erus'un haberi.
79
Ali R1za Bayzan
kayda degerdir. Buna bir de PKK'nm web sitesinde de yer alan

bir yaz1smda Ocalan'm "Kurtler kadar Ermeni, Rum ve Suryani
i~in de sava§t@" (!?) iddiasm1 eklemek gerek. 70
Oniu oksidantalist Aytun~ Altmdal, Apo'nun mektubundan

hareketle PKK'nm Kilise ~evreleri ile ili§kisini tam bir vukufla
ortaya koyuyordu. Altmdal'm analizi:
"Aziz Peder, Hzristiyanhga ~"'lk yakmzm. Sizin §ahsmzza ve

dininize duydugum saygz benim sava§zmm ve du§Lincelerimin
merkezindedir."
Bu sozler bolucu teror orgutU PKK'nin ba§l Abdullah

Ocalan'a aittir ve Papa II. Jean Paul'e yazdzgz mektupta
yer almaktadzr. (La Republica, 23 Kaszm 1998, ss. 1-3).
$imdi sorumuz §Udur: PKK ve aynhkr;;z Kurt hareketlerinin

kiliselerle ne ili§kisi var?
ilkin §Unu belirteyim: Kiliseler 1965'ten bu yana

Ortadogu'daki Kurtr;;uluk hareketleriy/e ve 1983'ten sonra da
PKK i/e ~ok yakmdan ilgilenmekteydiler. Guneydogu
Anadolu'daki ilk gizli ve orgut/U etnik ve dinse/ aynmczhgz
70 6calan'm mesajlan kar.§thkslz kalmiyor. bzgilr Politika'mn haberinden izleyehm: ''Lilbnan'm ba~kenti
Beyrut'ta bulunan Mar Yarkop Suryani Kilisesi KADEK Gene! Ba~kam Abdullah Ocalan uzerincleki baskJian
kmad1. Kilise Papaz1 Con; Saliba bcalan'a uygulanmakta olan agtr tecrit ko~ullanna kar§J yUriitU\en
kampanyaya tUm Suryanilerin destek sunmasm1 istedi. ( ... )19 Ocak 2003 Ozgur Politika. Beyrut'ta Haftahk
Olarak Yaymlanan Ash·Shiraa Dergisi'nin 19.6.2000 tarihli say1smda, Beyrut (Cebel·i Libnan) Suryani
Ba~piskoposu George Saliba; Osmanhlardan ~e§itli eziyetler <;ekip, soykmma ugrayan insanlann sayJsJ ~oktur.
Silryamler, Ermeniler, baz1 azmhkb.r ve hirc;ok masum MUshiman, Osmanhlar taraf~ndan Yahudilerin ve
Avrupablann iste§i dogrultusunda eziyet ve katliamlara maruz kalmJ~lard1r .. bOh.ln bunlara ragmen, bugtin
burada ~unu ifade etmek 1sterim ki, Ortodoks SOryani Kihsesi TUrkiye Cumhunyeh'ne sadakatm1 ve takdir!enni
koruyacakt1r Gec;mi~te ya.§nnan soykinmlan, Osmcmillarm ve onlan bunlara te~vik edip yardnno olanlann
tarihinde kara bir sayfa olar-ak kabul etmekteyiz. Bug\1n TUrk Devleti'nin soz konusu soy\urnnlarla hi<;bir alakas1
yoktur."
80
esas alan istihbarat faaliyetlerini 1962'de Ban§ Gonii/JU/eri

ad1yla bolgeye gonderi/en, <;ogunlugu Katolik ve Anglikan
kiliselerine kay1th Amerikah uzmanfar ba§latml§lardi.
Bun/ar Li<;: y1/ surey/e bu bolgede yogun misyoner/ik

faaliyetlerinde bulundular, birr;ok vatanda§1m1za din
degi§tirme telkinleri yapt1lar, inanrlmaz vaat/erde bu/undular
ve etnik ve dinsel aynmc11lg1 korukleyecek b6/gese/ inan<;
farkhhklanm "bilgi" haline donii§tUrerek ABD'deki <;e§itli
istihbarat birimlerine aktard1/ar. Bu g6niillu/erin haz1rladlklan
raporlann bir k1sm1 da dogrudan dogruya kilise/ere gitti.
1965'te II. Vatikan Konseyi sana erdi ve karar/an yay1mlandi.

Bun/ann arasmda ii<; kavramm dunya r;apmda
yaygmla§tmlmas1 da vard1. Bu kavramlar "ekumenizm,
diyalog ve ho§g6ru'' idi.
Ekumenizm 6zellikle tUm kiliseleri bir araya getirmeye y6nelik

bir giri§imdi. Bunun sonucu olarak Katoiik ve Ortodoks
kiliseleri ortak bir y6netmelik haz1rladllar ve bir ortak eylem
plam yapt1lar. (The Directory for The Application of Principles
and Norms on Ecumenism, Vatican, Pontifical Council,
1993). Kiliseler daha once de II. Vatikan Konseyi kararlan
geregi mevcut "Canon"lannda (Merf Hukumler Kitab1)
Hlristiyanlan birle§tirici yeni maddeler ihsas etmi§lerdi.
Katolikler "Code of Canon Law"da 752. maddeyi,
Ortodokslar da"Code of Canons of the Eastern Churches'
adll para/e/ kitap/annda 599. maddeyi yeniden
diizenlemi§lerdi. (Aynnt!h bilgi i<;:in bkz: Congregation for the
Doctrine of Faith, Profession of Faith and Oath of Fidelity,
Jan. 9, 199, 1989, AAS 81, Vatican, 1989).
Diyalog ve ho§g6rii toplantilannr duzenleme faa/iyetleri ise

daha 1960'ta ilk kez gundeme gelmi§ti ve taraflar Amerika'da
k1saca SCOBA diye bilinen (Standing Conference of
Canonical Ortodox Bishops of America) daimi bir
81
Ali R1za Bayzan
konferans orguti.i kurmu§lardr. j§te bu orgutun yrllar suren

r;aba/an sonucunda dunyadaki "komunist" hareketin geli§me
r;izgisi de goz onunde tutularak ilk uluslararasr diyalog ve
ho§gdru toplantrlan diizenlenmeye ba§land1. Bu karar
Lubnan'daki "Balamand" Manastm'nda Temmuz 1993
yrlrnda duzenlenen gizli bir toplantrda almdr ve ilk Ho§goru ve
Diyalog Konferansr'mn sembolik onemi de dikkate a/marak
jstanbul'da yaprlmasma karar verildi. Fener Patrigi
Bartolomeus'un giri§imiyle bu ilk top/anti kutsa/ "St.
Andrew" 71 gunu, 30 Kasrm 1993'te jstanbul'da yapr/dr ve
unlii Bogaziqi Deklarasyonu yayrmland1. 72
Katolik ve Ortodoks ki/iselerini birbirlerine baglayan §Ohrs,

Suriye Ortodoks Kilisesi'nin ba§l Mar Athanasius
Yeshue Samuel o/mu§tU. Bu §Ohrs ile ondan onceki ruhani
Gabriel Abdulsaid bu ugurda c;;ok r;alr§ml§lardi.
Mar Athanasius
Mar Athanasius namlr bir Turk drl§manryd1. Suriye'deki

Nusayrilerle de r;ok srkr ili§kiler ir;indeydi. Nitekim 1989 ve
71 l-!Jristiyanlar, St Andrew'in lsa Mesih tarafmdan Anadolu'yu Hlristiyanla!?hrmakla g6revlendin!Jigine
inamrlar. {Ba.yzan'm notu)
72 Be!<;ika Reghion Ortodoks Ba~piskoposu Emmanuel Adamakis, Bugnzi<;i Bildirgesi hakkmda. ·'AI{,deniz
ha!klannm ban~ i<;inde birhkte varolu~kmnm mUkemmel bir ).1-dnJtJdJr." demektedJr. "Yahudilik. HJristiy21nllk ve
islam Hakkmda 0Jyalog", KilitUrlerarasJ Diyalog Sempozyumu, 7-8 Mort 98, Istanbul, 1998, lst~lilblll
Btiyukqeh1r Beledtyesi Ktlltl-'tr L~leri Dair~ Ba~kanh9t Yay., s. 53. (Bavzan'm notu)
8Z
Misyoner Orgi.itlerin Kurt ve Alevi Operasyonu
1991 y1llannda bu kilise iki kez Turkiye'yi Avrupa Birligi'ne

§ikayet etti. Kilisenin §ikoyet mektubunda aynen §oyle
yazllml§tl.' "Turk Silahh Kuvvetleri Guneydagu Anada/u'daki
Kurt ve Suryanileri oldurmekte, evlerini y1kmakta ve an/ara
i§kence uygulamaktad1r. Kurtler ve Suryani/er TSK'nm ve
Mus/Umanlann bayundurugundan kurtan/mahd1rlar."
i§te PKK ile Vatikan ve diger ki/iseler arasmdaki dagrudan

bag/an bu ki/ise saghyardu. <;ak gec;;meden Vatikan, bu
Ortadaks kilisesiyle birlikte PKK'yi savunan yaymlara ba§lad1.
Dunyadaki 900 milyan Katalik ic;;in yaym yapan radya,
te/evizyan ve yaz1h basmmda TSK'nin ve Turklerin Kurtleri
vah§ice yak etmekte alduklan yaz1lmaya ba§land1. Ornegin
"The World Catholic Report" May1s-Haziran 1995 tarihli
yay1mlannda tam sekiz sayfa, Turkiye'yi igrenc;; bir §eki/de
kara/ayan yaymlar yapt1 ve ba§ta halyanlar almak uzere tum
Hlristiyanlara PKK'ye ve aynhkc;;1 Kurt hareketlerine destek
alma/an c;;agnsmda bulundu.
Vatikan daha once de "La Documantation Catholic" adh

resmi yaym arganmda tUm Turkiye tapraklannm gerc;;ekte
Hlristiyan Arap ve Kurt/ere ait aldugunu yetkili bir ag1zdan,
Cezayir Ar§oveki Henry Tessier tarafmdan dile getirmi§ti.
(Nr. 2012).
$imdi yeniden Apa'nun mektubuna done/im. Apo

mektubunda aynen §oyle yazml§ Papa'ya: "Suriye'de
bulundugum s1rada Suriye Ortodaks Kilisesi'nin
Ba§piskapasu Yahanna ibrahim Mar Gregarius ile birc;;ak kez
goru§Wm. Turkiye'deki rejim sadece Kurtleri de,gil,
Ermenileri, Suryanileri ve Rum/an da irnha etrni::;tir. Ben,
Kurdistan tapraklannda ya§ayan J-ilristiyan azmhkian da Turk
vah§etinden karurnak ic;;in sava§lyarurn. Beni bu sava§ta
yalmz b1rakrnayacag1mzn eminim."
83
Ali R1za Bayzan
Kiliseler Apo'yu gen;ekten de yalnzz brrakmadrlar. Papahgm

Dogu Kiliseleri Birligi Komisyonu'nun ba§l Achille Silvestrini,
Apo'nun mektubundan iki gun sonra bir a<;;rklama yaparak
Vatikan 'm PKK'yr ve onun ba§ml destekledigini Q(;;rklad1.
Rusya'da ise Ortodoks kilisesinin en hararetli

savunuculanndan alan bir mil/etvekili Apo'yu Rusya'ya
getirmek ve ana srgmma hakkr tanrtmak it;;in var gucuyle
t;;ah§tl. Ostelik bu milletvekili komunist degildi, tam bir kilise
taraftanydr! Nedir ki, bu mil!etvekili aynz zamanda gizli bir
tarikatm da uyesiydi. Bu Hrristiyan tarikatr yuzlerce yrlhk
ge<;;mi§i alan "Ordre Souverain Militaire Et Dynastique
Des Chevaliers De La Croix De Constantinople
(:istanbul Ha~r'mn Egemen Askeri ve Hanedansal
Tarikatr)" idi.
. Bu tarikatm ba§mda da, yasal Bizans imparatoru oldugu,

ba§ta Rus, ABD, italya, ingiltere ve Fransa mahkemeleri
tarafmdan tevsik edilmi§ alan Prens Henry Paleolog vard1.
Soz konusu milletvekili 23.6.1997'de St. Petersburg'da bu
tarikatm duzenledigi ve imparatorun hazrr bulundugu tar;;
giyme tbrenine katrlmr§ ve hem Yeltsin'i hem de Duma'yr
temsil etmi§ti. i§te bu gizli tarikat da 1970'li yrllardan bu yana
ozellikle Almanya'da Duisburg, Karlsruhe ve Berlin'de
aynhkt;;r Kurt hareketlerine ve PKK'lilere maddi ve ·manevi
destek veriyordu. El altmdan dagrtrlan bildirilerinde aynen
§byle yazrlmr§tl: "Turkiye'de boyunduruk altmda ya§ayan siz
Kurtleri r;;ok yakmda bu barbar boyundurugundan
kurtaracagrz."
Sozde Bizans irnparaton/nun tarikatmm uyesi, Duma

milletvekili ve Ba§kan Yeltsin'in bir donern yardrmCISl alan bu
milletvekili Bayan Galin a Strovoitova idi ...
Son soz: PKK ve aynlrkt;;r Kurt hareketinin arkasmdaki

destekr;;ilerin ba§mda kiliseler vardrr. PKK o/aymd.a hit;; dikkat
84
Misyoner OrgUtlerin KUrt ve Alevi Operasyonu
edilmeyen bu husus umarzm bundan sonra dikkate a/zmr.

Ortadogu'daki kilise ve islilmi harici fraksiyonlar r;;ok uzun
zamand1r bir ittifak ir;;inde/er, ben den uyarmas1. "73
Altmdal'm yaz1s1 burada bitiyor.
Haftahk Dergisi'nin objektifinden Aytunc; Alhndal
Papa'ya gonderdigi mektubun uzerinden bir ay ge<;meden

6calan, bu defa da- "Papa'ya Mekke'den yakmtm" diyordu.
Med TV' de 3 saat konu§an terorist 6calan, AB ve ABO' den
c;ozum bulrnasm1 istedi. 30 bin insanm katili, Araplan suskun
kalrnakla su<;larken, "Papa'ya sayg1 duydum ama Mekke §ehrine
yoktur." diye konu§tu. 74
Ozgur Politika Gazetesi'ndeki H1ristiyanhk propagandas1 i<;eren

yaz1lar bu <;izginin somut bir yans1mas1 olsa gerek. 75F0
73 Aytun<; Altmdal, 3.12.1998 Cumhuriyet
'14 15 Arahk 1998 HUrriyet ihsan Dortkarde~'in haberi
75 Ornegin 4.10.1999 OzgUr Politika Gazetesi'nde inci Jatln'm Hz. isa ba1hkh yaz~;1.
76 Bkz., 20 Nisan 1998 Ozgtir Politika
85
Ali RlZa Bayzan
Vatikan'dan PKK'ya Armagan: C TV
Vatikan Apo'nun bu taleplerini kar§thkstz btrakmadt ve

Tiirkiye'nin biiyiik basklian sonucu kapattlan PKK'nm yaym
orgam Med TV' nin yerine Htristiyanhk propagandas1 da yapan C
TV'yi yayma soktu.
"MED 1V'nin kapatlimas1 uzerine 29 Mart 1999 tarihinde

idari merkezi Almanya'da bulunan, Vatikan tarafmdan finanse
edilen ue jngiltere'den ald1gl yaym lisans1 iJe Cebelitank
Bogaz1'ndan uydu yaym1 yapan C 7V (Christian/Cross 1V)
yaymlarma bw;laml§, 15.00-19.00 saatleri arasmda
18.04.1999 tarihine kadar Hz. jsa'nm hayatma ili§kin bir film
Turkc,;e, Kurtc,;e, Farsc,;a ue Arapc,;a olarak yaym/and1ktan sonra
kalan surede c;e§it/i y6relerden g6runtu/er yaymlanml§tlr.
Turkiye'nin §ikoyetleri uzerine yaym ruhsat1 ueren

jngiltere'deki Bagimsiz Teleuizyon Komisyonu (ITC), Med 1V,
ruhsat1 da iptal etti. Med 7V y6neticileri, jngiltere'deki
Hlristiyanhg1 yaymaya c,;ah§an C 7V isim/i kana/fa i§birligine
giderek, Turkiye'deki Kurt/ere y6nelik Kurtc,;e yaym yap1/masl
ic,;in 6neri g6Wrdu. Med 1V'nin kapat1fmasmdan sonra
bo§alan frekans ic,;in C 7V adma yap!lan ba§vuru Eutelsat
uydusunu i§leten §irket tarafmdan kabul edilince b6/Ucu
orgutUn onceden yaym yapt1g1 yerde yine yaym ba§lac'J..." 77
Vatikan'dan Terore Teolojik Destek: Kurtulu~ Teolojisi
Bu baglamda Vatikan'm PKK ve Ocalan'a verdigi destegin

teolojik referanslanna deginmek de yerinde olur. Kurtulu§
Teolojisi'yle misyoner s;evreler yik!CI, bolucu ve aynhk<:;1 ak1mlara
destek vermeyi me§rula§tlrmaktadtr. Kurtulu§ Teolojisi'nin §iddeti
77 31 Ma;·rs 1999. Aynca bkz .. lsrnet Sobk: Dr,ardaki >er cephesi .. 28 Mayrs 2001 Hurriyet.
86
i~erdigini Turkiye'de pek ~ok konferans ve etkinlikte boy gosteren

Katolik Christian W. Troll vurgulamaktadzr.
"Bir halk ban§\;1 direni§in hi(bir yarar saglamadzgz §ekilde

bask! altzndaysa ve ba§ka hi(bir ban§( I ( orn. pasif) direni§
olanag1 kalmamt§Sa, o zaman en son ihtimal olarak §iddetin
kullanzlabilecegi direni§ hakkz vardzr."
Christian W. Troll
MllsiOmanlar soruyor
Hristiyanlar yamthyor
-t.r·~~ .. ,
>'C':.':or!l...'l'/<>
Christian W. Troll soz konusu kitab1
Ba21 okurlanmtz "Christian W. Troll kim oluyor Vatikan'm

temsil edebilir mi?'' diyebilir. Kurtulu§ Teolojisi'nin §iddeti
i~erdigini Vatikan'm en yetkili isimleri omegin Papa VI. Paul
a~1k~a a9klamaktad1r:
"Papa VI. Paul de "Populorum Progressio'' isimli

bildirisinde "a(zk(a ve uzun zarnan si.iren, insan haklannz
yaralayan ve i.ilkenin refahzna agzr zararlar veren bir §iddet
rejirnine" son vermek i(in silahlr mi.icadelenin en son yo/
olarak kabul edilebileceginden bahsetmektedir." 78
78 Christian W. Troll, MUsltimanlar Soruyor Hristiyanlar Yamthyor, ~ev., Robert Kaya, Sent Antuan Kilisesi.
lstanbul-1992.
87
Ali R1za Bayzan
isteyen okurlanmtz "Populorum Progressio" ad!t bildirisine

Vatikan 'm web sitesinde ula§abilirler.
POI'ULORUM. l'ROGRJ:.:SSJO
ENCYCUCAL OF POPE PAUL VI

ON TIIE DEVELOPJ\,IENT OF PEOPLES
.MARCH26, 1967
To the Bishops, Pnest~~, ReltgJOus, and F'aithful ofthe tVhoie Ca.thoJJc tVorid,
and toAJJ lifen. ~rc..::;ood f·Y"ill.
Honored Brothers and Dear 5t;ns, Health and Apostohc Benedicticn.
Tin:- progres:;.i.ve dtvdopment of peoples is an object of ch:ep inlerest and

conc<rrt to the Church. This is particularly tmc in the case of those peoples who
are trying to t:scape the ravages of hunger, poverty, endenlic disease and
ignorance; of those '"'ho are seeking a larger share in the benefits of civilization
and a mote active .improvement of tiieir human qualities; ofUtose who are
con..,ciottf'ly striving for fuller gr01..vth.
79
Papi'l VI Paul'un ''Populorum Progressio" adh bildirisi
Papa VI. Paul Time Dergisi'nde kapak Sagda VI. Paul'un 1967'deki Ti.irkiye
ziyareti. Papa Vl. Paul /\l)asofya'yt da ziyaret etmek ister ve bir heyetle
Ayasofya'ya ~Jelir. Ziyaret s1rasmda mihmandarhk yapan D1§i§leri Bakam ihsan
Sabri c;:agla~Fmgil'in §a~km bak1§lan arasmda Papa Ayasofya'da birden yere diz
c;oki.ip hac; c;1kartarak "i~te cennet buras1" diye haykmr. 80
79 www .vaticail.va:holy _father/p?!ul_ vilenc~:clicolc;!documents/hf_p -vi_ enc __ 2603196 7_vopulorum _en.ht1 nl
80 28 Kas1m 2006 Yeni :;;atak
88
Misyoner brglitlerin KUrt ve Alevi Operasyonu
Ocalan'm Ziyaretc;:ileri
Misyoner Orgutler, Ocalan'1 imrah'da da unutmuyorlar.

Ziyaretc:;iler arasmda H1ristiyan Misyoner Orgutlerin ag1rhg1
oldukc:;a dikkat c:;ekici. Soz konusu 6rgutlerin Guneydogu'ya
y6nelik ziyaretleri de kayda deger. Bu durum MGK'ya sunulan
raporda da ele almmakta idi.
"Milli Giiuenlik Kurulu'na istihbarat birimlerinin sundugu bir

rapora gore "Giineydogu Anadolu Bolgesine son bir yzlda
gelen ziyaret~,;ilerin sayzsmm son 15 yzldaki ziyaret~,;iler kadar
oldugu ue Tiirkiye'ye y6nelik bu hareketlerin hepsinin belli
bir merkezden y6nlendirildiginin anla§zldzgz belirtilmi§tir.
Ocalan yakalandzktan sonra gezi sayzsmda olaganiistii bir artz§
ya§andzgz uurgulanan raporda, yabancz heyetlerin gezilerine
ili§kin 6zetle §U tespitler yapzlmz§tzr:
• Heyetlerin biiyiik ~,;ogunlugu PKK ile ili§kilidir ue Kurt

sorununu tetkik bahanesi ile gelrnektedirler.
• Heyetlerde yer alan ki§iler, her platformda Giineydogu
olaylannz Tiirkiye aleyhine kullanan aynz isimlerdir.
• Meucut istikrarszz durumu aleyhte kullanzp Ankara'dan
tauiz kopartmak, Tiirkiye'yi dairna zor durumda bzrakrnak
istemektedirler.
• Gezi/erin yapzlz§ amacz olarak biiyiik 6/r;;iide Marmara
depremine yardzm g6sterilmesine ragmen, Marmara
depreminden etkilenen belediyelerle degil Giineydogu
Anadolu'daki belediyelerle irtibata ge~,;mektedirler.
• Yine anzlan rapora gore; Giineydogu Anadolu Bolgemize
gezi yapari yabancz heyetlerin bazzlannm isim/eri §U
§ekilde szralanmaktadzr:
o Merkezi ABD'de bulunan Hollanda ue
A/manya'da te§kilatlanan Asuri Hareketi
Komitesi
o Merkezi Fransa'da bulunan Suryani Kiiltiirunu
Koruma Komitesi
89
Ali R1za Bayzan
o Ermeni Topraklan Merkezi

o Avrupa Kiliseler Birligi
o Ortodoks Kiliseler Birligi
81
o Ermeni KU/Wru Vakfz"
Bu durum rastlantl degil elbette; adt ge<;en kurulu§lann ziyaretin

btesinde PKK ve baglantJh kurulu§lara destek vermesi de
istihbarat raporlanna ge<;mi§tir. ilgili haberden izleyelim:
"istihbarat birimleri, PKK'nzn i§birl@ ifinde oldugu ve

Avrupa 'da faaliyet g6steren dernek, ki§i ve kurulu§lan tespit
etti ve bir rapor hazzrladz. Bu raporda yer alan Avrupa'da
PKK'y1 desteleyen ki§i ve kurulu§lann /istesi Avrupa
Ulkelerine gonderilecek. Rapor fOk geni§ bir listeyi iferiyor.
Listede bazz meslek 6rgutleri, Kiliseler Birligi ve derneklerin
de isimleri var. Listede isimlerle birlikte adresler de yer alacak
ve bu kurulu§lann faaliyetlerine son verilmesi istenecek.
Raporda yer alan kurulu§lardan bazzlan §tmlar:
• Diinya Kiliseler Birligi,
• Avrupa Kiliseler Birligi,
• Asuri Hareketi Komitesi, (merkezi ABD'de bulunan
ve Hollanda ile Almanya'da 6rgutlenen)
• Ermeni Topraklan Merkezi,
• Sznzr Tanzmayan Doktor/ar Birligi,
• Londra Kurt ili§kiler Grubu" 82
Burada ad1 ge<;en kimi kurum ve kurulu§lann Turkiye'de aynca

Htristiyanhk Propagandast i<;in de destek verdiklerini aynca
belirtmek gerek. Kastm 2001'de medyaya yanstyan bir haberden
bunun bir gbstergesi:
"istanbul, izmir, Ankara, Mardin, Manisa, Adana ve

Eski§ehir'de yogun bir §eki/de propaganda yapan misyonerler
81 22 Eylt112000 Milliyet, 23.9.2000 OzgUr Politika, 06.05.2002 HUrriyet
82 7 Mayts 2002 Hurriyet, TUrktye KADEK'e kar"t harekete ge<;ti
90
bu kez de genr;;leri kandtrarak Hlristiyan yap1yorlar ...

Misyonerlerin Tilrkiye'deki faaliyetleri perde arkasmdan
yonlendirdigi, herhangi bir kanuni takibata ugramamak ir;;in
Hlristiyan Tilrkleri on plana pkartttklan ifade edildi. Perde
arkasmdaki misyonerlerin birr;;ok illkede faa/iyet gosteren
Ermeni Topraklar Merkezi, Avrupa Kiliseler Birligi,
Ortodoks Kiliseler Birligi, Diinya Kiliseler Birligi ilyesi
olduklan belirtildi. "83
Katolik Misyoner Yardtm Orgiitii: Caritas
Modern zamanlarda en etkili Htristiyanla§ttrma aract hie; ku§kusuz

zorda olanlara yardtm etmektir. Yardtmm din degi§tirme amactyla
kullantlmast Avrupa insan Haklan Sozle§mesi'ne aykmdtr. AiHM
yardtmm din degi§tirme aract olarak kullamlmasma prozelitizm
adt vermektedir. Bunu Giri§ bolumunde "Uiuslararast Hukuk
Ac;tsmdan Misyonerlik" bahsinde ele almt§tlk.
Bugunku adtyla "Caritas Internationalis", 154 Katolik yardtm,

kalkmma ve sosyal hizmet brgutunun olu§turdugu bir
konfederasyondur. islam ulkelerinin c;ogunlugu da dahil olmak
uzere 198 ulkede ve bolgede orgutlenmi§tir.FA
Caritas'm logosu: Ortadaki art! i§areti Ha<;\ li<;erli §erifer hem teslisi (Baba-
Ogui-Kutsal Ruhu), hem de dunyanm dort bir tarafim temsil eder. Ozetle. Ha<;'I
yeryuzunde egemen k1lma amacm1 sembolize eder.
83 22 Kas1m 2001 tarihli Ti.lrkiye gazetesi. M1syonerlere dikkat.
84 www.caritas.org/en/who/history.htrnl
91
Ali R1za Bayzan
Turkiye'de 1985 ythnda Vatikan Buyukelc;iligi bunyesinde i§e

ba§layan Caritas'm istanbul Merkez olmak uzere izmir, Antakya
ve Mersin'de burolan mevcuttur. 17 Agustos Depremi ile birlikte
Adapazan ve Duzce'de de burolan olu§turulmu§tur. Ulkemizde de
"Caritas Turkiye" adtyla faaliyet gostermektedir.
Caritas, Turkiye' de resmen tanmmamt§ olmakla birlikte

dofakto/fiili olarak Katolik Kilisesi'nin himayesi altmda c;ah§mt§hr.
Bu durum 2002 AB ilerleme Raporu'nda
,------------------------------------------------------------------------------~
; \"ctkililedn. din adamlannm i~lcrini zorla;-tml!klanna ili)kin raporlilf bnlunm~•kiadtr. Canta;;

I g-ibi y·Jrdun kuPJlll?lau. y~~al stlttlly~:! sz1htp olnvnnalan ned~niyle zorlnkldrlJ ;
; km~!la~maktadn ·
sbzleriyle hem itiraf edilmekte hem de §ikayet konusu

yaptlmaktadtr.
Katolik misyoner yardtm orgutu Caritas depremi ftrsat bilerek

Turkiye'yi bir ahtapot gibi ku§atmt§, "Caritas Goniilliileri ve
Caritas ~ovalyeleri" unvanlan verdigi ki§iler ve kurumlar
aracthgt ile orgutlenmi§ti. Ostelik butun bunlan resmi
kururnlanmtzla yaphgt protokollerle peki§tirmi§tir.
Caritas'm Amac1: Tann'mn Kralhg1
Caritas resmi yaymlannda, birincil amacmm yeryuzunde

Tann'mn Kralhg1 (Reign of God)'m gerc;ekle§tirmek olan
J-hristiyan misyoner bir yardtm brgutu olarak tammlamaktadtr. 85
Caritas. ruhunu Htristiyan kutsal metinlerinden, Katolik

Kilisesi'nin gelenek ve bgretilerinden ahr. Merkezi Vatikan'dadtr. 86
85 Bkz., www.caritas.org/en/visionen.htmL
86 W\VW.caritas.org/entmJssionen.html
92
! O•...;r v1s-·::n retlects ·)ur h9hest purpose as d so·:!o past-::rai

~ expn:;s<:,ion of the Ci1urch. !t inspires us, and pulls us
~ v.·g~th~'.'r ir·.tD un1tv (_'If act!t,p
I
j A-:. such -Jii fv1r:-rnber Crgan~satkm<.> 1.;cd•lbd~ H) a:
i c:··tihsat~oo of i\)Ye, a ·"vor!cJ
,n··:a.ge of God. :::> f;aramc·unt

• m -...--:<'\ich exc!u:e::ion.. di~~..:riminativn. v:oi;:,n',ie.
:ntc:lt:::-anc:e and dehumaPJSi:lg pove11y ;_~re P(l rrt(·r6'
" \·,...hHf-; th--; go.:.~c!s <)f t!~~ earth ~-:m share-d ar
• ·i~·h,:;re aO c:·\:;at:c,n is clv.~nsh·.':"dr.md f'h')"kl 1r< fr>~- the
comr:v)rl gond ot fullJ!"r:! a~'"·" <.llrons
• vvheu.;- all per;ple the
margmalistd ar:d the
empovt-~red to c;.<·:me to
a:~' p;,Ht of<~ q:()b:iJ! comn~:.w~;t:r
! Fu mue tnk·nnatlcn pi·~;~se c'nte.d: o;;_-)r:-yn.yqd!i!:).car;ta~ya

l-------------------------------------·-----
Caritas'm vizyonu: Tann'nm Kralhg1 87
Caritas'm iki Yiizii
On Yiiz: Yard1msever Caritas

Caritas Ti.irkiye'de faaliyet gosterirken ama<;lanm gizlemektedir.
Popi.iler deyi§le Caritas "tak1yye" yapmaktad1r. Caritas Ti.irkiye
goni.illi.ilerine sorarsamz, Caritas Ti.irkiye Grubu'nun tamtJm
bro§ilrilne gore "Caritas'm iki hedefi vardrr:
Siyasi dii§iince, inanr,; ve ideoloji jark1 gozetmeksizin, acil

durumlarda g1da, ilar,;, tedavi, bannma vb. gibi lojistik destekte
bulunarak can giivenligini saglamak ve Psikososyal
Rehabilitasyon r,;ah§malanyla normal hayatm olu§turulrnasmr
saglamak. ilgili devletif) i§birliginde gor,;e engel olmak,
birey/erin ve gruplann kendi inanr,;lan, gelenek ve gorenek/eri
ile rnutlu bir hayat siirdiirebilrneleri ir,;in, sosyokiilti.irel ve
ekonomik geli§irn/erine yardrmcr olup, i/erlemelerine t;;e§itli
projelerle katkrda bulunmak."
87 www .caritas.org/en/v1sionen. html
93
Ali R1za Bayzan
Arka Yiiz: PKK-Sever Caritas
Caritas, hedef kitlelerinden birisinin "marjinalize olmu§ kimselerin

ve kesimlerin" oldugunu il2m etmektedirler. 88 ilk elde c;ok masum
gon1nen "marjinalize olmu§ kimseler ve kesimler"in ic;inden
PKK!tlar da c;tkmaktadtr.
Caritas, 1993'te Almanya'nm Bochum kentinde kurulan PKK ile

baglantth olan "Heyva Sor a Kurdistane"yi desteklemesi de
dikkate deger. "Heyva Sor a Kurdistane insani yardtm
kurulu§lanna Ocalan tc;m devreye girme c;agnsmda
bulunmu§tu. 89f 0
HSK kendini §byle tamhyor: "Merkezi A/manya'mn Bonn kenti yakmlanndaki

Kasbach-Oh/enberg kasabasmda bulunan Heyva Sor'un Avrupa'da; Fransa,
Beh;;ika, Hollanda, jngiltere, jsvir;re, jsver;, Danimarka, Finlandiya, Avusturya ve
Yunanistan'da, Avrupa d1§mda ise; ABD, Kanada, Lubnan, Maxmur'da
temsilcilikleri var. 200 kadar gbnullu c;:all§Onl bu/unan Heyva Sor, 4 bin ilyeye
sahip. " 91 Heyva Sora Kurdistane'nin logosunda Turkiye'nin Gtineydogusu'nun
da Kurdistan olarak gosterilmesi politik ama<;lan konusunda iy1 bir fikir
vem1ektedir.
Eminim ku§kucu birc;ok okurun akhna HSK gerc;ekten PKK'nm bir

yan kurulu§U oldugunun kamtt var mtdtr sorusu gelecektir.
Birincisi HSK bu ili§kiyi gizlememektedir. ikincisi Almanya' da
yaytmladtgt tamhm bro§i.lrunde PKK, HSK'yt yan kurulu§lan
arasmda sayrnaktadtr:
88 wv,..w.cantas.or!J enivistonen.html
89 24 ~ubat 1999 Ozqltr P~)liilka G-?~Lete~t
0'J Bkz, 2.3.~:001 Ozqu1 Pc!ioka GtL c:'tesi,

7
H€~yrva Sm n Kutdistane Ybnetim Kurulu Ba~kan1 lbr~h1m Y!lcllz m
r6portaj1.
91 22 Temmuz 2003 (Jzqur Pohtika
94
Arbeiterpartei Kurdistans
Partiya Karkeren Kurdistan (PKK)
Kurdistan lsci Partisi
·Organtsationsaufbau -
-------------------------------------------------1
! Broschllre
! Herausgeber landesamt fOr Verfassungsschutz Baden-WOrtemberg
I
Taubenheimstrasse 85a. 70372 Stuttgart
I
Stand: Ju!i 199S
I
Heyva Sor A Kurdistane

Gri.indung: 6. November 1992
Sitz: Kasbach-Ohlenberg
PKK sempatizant Ozgur Politika Gazetesi'nin bir haberinden

Caritas'm Kuzey Irak'ta faa! oldugunu ve Turkiye'nin
Glineydogusu'nda da faaliyet gostermek istedigini ogreniyoruz.
Bereket yetkililer durumdan haberdar ve Caritas'm en azmdan
Guneydogu'da faaliyet gostermesine vize vermemektedir.
"Caritas dogal felaketler dz~znda 6zellikle i<; <;atz§malann

ya~andzgz u/kelerdeki geli§im projeleri ile insani yardzm/any/a
da dikkat <;ekti. Cezayir, Nijerya, Ruanda, Yugoslavya vb i<;
<;atz§malarda da 6nemli insani yardzmlar yapan Caritas,
Guney Kurdistan'da da <;alz§malar yurutmesine ragmen,
Turkiye Kurdistan 'mda Turkiye engellini a~amzyor. "92
92 08 Haziran 2001 bzgOr Politika. Acaba Caritas'm sokak t;e>cuklanna duydugu tlgi GUneydogu\ra duydugu
ilginin bir telafisi mi acaba? ''Sokakta ya.'?ayan r;ocuklann yUzde 44.1 'i Tllrkiye'mn dogu bOlgelerinde dogup
istcmbul"a gelmi,.·· 25 Arahk 2004 Rad1kal. Bu vesile ile jU haben de not edelim: ULUSLARARf\Sl ODOL
lsv1<;w Kiz!l Hac; brgiHll (SRK), UluslararasJ Yardm1 Kurulu~u (CAR!TAS). isvic;re MU!tecller Yardm1 l\urulu~u
(SFH). Ford ve Hertz"nin destekledigi film. uluslararas1 odule de laik goruldu. 2001"de "49. UluslararaSI San
Sebastian Film Festivab'nde en iyi seneryo Odi.ilil alan "Cenneh~ KCl<;I.§" aym zamanda yine Ulus!araras\
Solothurn film festivali, 6n0mi.izdeki yil yap1lacak Uluslararas1 Lucarno film festivali ve degi~ik i.ilkelerde
95
Ali R1za Bayzan
Caritas'm faaliyetlerinin "niteligi" konusunda PKK yanhst Ozgur

Politika Gazetesi'nde yer alan "italya Kiirdistan'r konu§uyor''
ba§hkh haberi iyi bir fikir vermektedir.
"jtalya'da 16 sivil orgut hukumete derhal harekete

gefmesi ifin r;agn yapt1. (;agrrda PKK ve gerilla
giiciinii ortadan kaldrrmanm bir halkr topyekiin
ortadan kaldrrmak anlamma geldigi belirtiliyor.
Mektupta, PKK'nin sivil halkla biitiinle§tigi ve bu
nedenle koylerin m;:aklarla bombalandrgr
kaydedildi ... Orgutler, §6yle devam etti: "... Biz ita/ya
hukumetinden geli§melere bir an once tavzr a/masmz ve
sorunu Avrupa, uluslararasz kurumlara, BM Guven/ik
Konseyi'ne gotUrmesini talep ediyoruz." Giri§ime
katrlan orgutlerin bir krsmr §Unlar:
• Katolik Kilise/er Sosyal ve Toplumsal Aktiviteler
Kurumu (AC),
• Caritas,
• Protestan Ki/ise/er Federasyonu 93
O~iincii Bin Ydda Asya'y1 Huistiyanla~tuma Projesi
Vatikan'm PKK'ya verdigi destegi Asya'nm Htristiyanla§ttnlmast

Projesi <_;erc:;evesinde dli§Cmmek gerekir. Papa 2. Jean Paul,
1999'da papahk vaazlan Ecclesia in Asia'da: "Naszl ki ilk bin yzlda
har;, Avrupa topragma, ikinci bin yzlda Amerika ve Afrika
dUzenlet1en film festivallerinede adoy olarak gdsteriliyor. Ye~im Ustaoglu'nun "Gi.ine~e Yolculuk" filminden
sonra isvic;reliler ve isviqe'de ya~ayan Kitrdistc:1nldar b1rkez dah~ sinema salonlanm doldurmaya ba~laddar.
~ehmus. Delal. Beriwan ve Bara'nm 6ykUsU tam bir Ki.irt filmi olmasa da Ki.irtleri anlatan iyi ve b~anh btr
fihndir demek mUmki..ln. isvl~re'nin de§i.§ik !?ehirlerinde gbsterime giren "CENNETE Kl\t;l~" gOrli\mesi ve
anla.§tlmasl gereken bir film. ''CENNETE KA(I$" YOnehnen ve Senarvo: Nino Jacusso Oyuncular: Di.i.zgUn
Ayhan, Fidan Ftrat. Walo LU6nd, Nuretlin Ytld;z, Hasret Yeniyol, Onur Vurgucu, Gizem Ayhan, Kazmwt Ftrat
MUzik: Pedro H.aldemann/Ben ,Jeger. Yaptm ytb ve yeri: 2001 Isvige - Filmin si.Jresi: 105 Dk. 19 Kas1m 2001
bzgiir PolitJka
93 23 MaylS 1997 Ozgur Politika
96
Misyoner brgutlertn Kurt ve Alevi Operasyonu
topragma diki/diyse, ur;:uncii bin y1lda da aynr ~ekilde Asya'da

biiyiik bir hasat kald1rmak ir;:in dua edebiliriz."
POST SYJXODAL
APO~TOUC FXHORtATION
ECL'LESL4 JN A.S14
OF nr2 HOLY FATHER
lOHNl'At'L!!
TO THE BISHOPS,
PRIEST<; AN1) DEACONS,
~lhN
IK THE CO?-;sJiCPA
AN'D AU. TilE l.AYFAITH!Tl
ON JESCS CHRJST UllcSA\'[Ol:R
iL'<D HlS ~>!JSSlot"Jf ~OVE AN]) SER'-'lCE
LNASL\:
' THATTHFYMAYHAVEUFE.
ANL>HAVE!I ABIJND.4..NYL\~(Jn !OlO)
INTRODVCTION
1. The Churd1 io Asia sings the prui"" of the "God of sai>'Otion' (Ps 68·20) for ch<.oosiag to ioiliat< his
saving pian on Asian soil~ through men and w..:mten of that cobtinent. it was. in fact in AsW that Gvd
'""aled and fuffil!<d hi< •in<ing )llttp05e frcm ~"' beginuil•g. He guid<d the p<lhiorch• (d~ Gl:n 12)
and called Moses tc lead !Hs p<ople ro freedom (cf. !Ix 3:10). He sppke to his cho'"'' p-le
through,.,ypruphets, judges, ldngs and"'"""'' w<imenoffaith In 'the fulllless of time" (Gal-1:4),
he sffit ~ ottly~begotten Son,_ Jesus Christ th~ Sa:\'iour, who took tle~.h as an As.ianr £;t!Jiting jrl th!!
goodness of the continent's peoples, cukures, ood religjons,iallty. and conscious at tht- $alll.etime of
the unique- gift of faith which she'has. reccil't!df-OE the-good, of ell, :the Ch'U'!'J:h in Asia cannot cea$1"' to
proclaim: "Give lhank> I<>~ l-ord fot he is good, for his love endure} f<Jt ev<r" (Ps 118.!)
Asya'nm Hnistiyanla§txnlmasJ Projesi'ni ele alan mesaj 1999'da papahk vaazlan
Ecclesia in Asia' da ve 1999 Kas1mmda Yeni Delhi' de (Hindu militanlanm
galeyana getirerek) 60.000 ki§inin 6niinde yaphg1 bir konu§mada tekrar
edilmi§ti.
Papa II. Jean Paul'ii.n 1979'daki Cumhurba§kani Fahri Koruhlrk'ii. ziyareti
97
Ali R1za Bayzan
Afet ve Kri:z Bolgelerinde

Psikososyal Rehabilitasyona Yonelik;
CARiT AS TURKIYE,
GONOLLO EGITIM:i: 2000 PROJESi.
.. --------------------- ----- .. ---------------------------------------------- -,

: !4t~ii'!~i.i tjiHlf> <:'()C(; p.Nj'l?fi k<l?f!Wl~t.!ide; )'m"l I'Vmti ~loN~ /.HI gime kad<lr r<'lp1k" fQ<$!it'll"tl~r
12
15
: Fotdcs·asyon (k:,1.:loy & Kl.!.llh!X") .i!i\ Ya,·dHn E~Him!
: Fcd1t!'"<W)'!.»"> (l{!ztlay S !(Jzd~) »t>ikv-susyol R.chohiht:uym1 P•·ogr!lml 16
; Futb:.. l Hake~li91 6~:rtif1~n Pr'Ogvan1
, NOT · FoahydleJ' kop:MIT!Ir:&l "ntimuz<kki yru. progn:zr'lhn lyc!f'is:ndt lf~41tlL or·go.niza:sy<)!llar·1r. s.zr-tifli<o. progromlaFIM y<l!}un b1r ~l!kildc ilg1 YC ,
; ydtZ!'lddoz1 ine gOre bOlg11&1.ki ~r"<l<':r gOnd4'<il~.r;ll'ktir 6-0nhn:al<!r d£-,.om ctrMktcdj,·. 1
: r-..:wl>ye-tlcr kop~ro-,undn. gCnilll·jfo~,·!e birllkt¢ lc.ji~flk do9•trm konusonda l;<lll~mata·· yap!IID!$tJr \lolilig'imi:t V(t DVZCER'in p!'taklo~a :
: gC!t'~t<lklq$tir-dil<.lol'd fol'$iivo:l ''-"in !JOnlit!iil~t!"lmt:dn l<.wt•dino.tOr!USi.ind'<! iincmo g(:i$htrimleJ'i, tiyo:h·o <!tl-iroltkl~~;ri ve l<apmu-1 pt"09!'ommdoki I<,Qn5Ct" :
, C:'9M1;.""¢ crli!mt.;tir.
: ~u andu oui1110tOr ll9ltanini fCIIn(llf>lornt4 ye1·ci 9im0Hii ~~lo;wimtzle bidikte ~idonhk Pn:fabcik!er·mc:k Q?fitim etiit w:. a.nima~yono yanalik fo.aliydlar• :
: d'l;VOm etmtzktGdir Si:til1 kut'\J>llUI"IIJZ:Ia birloHi' 94<'."GI<I~twtMkt¢ aldu§umuz ing1lize.o:z vc bi!gi-soyar k:..wslo.I''Nkll"t ;u ona ~.adat·. g<.on\Ji!UmiJz L>!011 68 :
: :::~~~i~~~;(t~~;-~:~::i;~~~t!~i~"la!'l1TI,~fll" 0ni'IJrsitcy1!. ha:ttrlanon gert~,;l~r i;rin gGniillUicnmi:t!a birlikk hoztrhk gr-ubu olw;:tun.Jimus V<l FtdOilltk :
-- - - - - - - - ~-- ------ .. - - - - - .• - - - - - - - - - - - - - - - - - - .. - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -1
AB ilerleme Haporu ~ika1,,1et etse de bu tarihlerde Caritas deprem bolgesinde cirit

ahyordu.
98
Misyoner drgiitlerin KUrt ve Alevi Operasyonu
Gen,lik Aile DEstek Merkezi - GADEM

Ge~lik-AiJe
Oes-\'ek Merkez.; GAOf.M'lerin <'lr.lr~:. Vt'i t~l~font~n l:\5o!'l(itdadlr. Okmeydan; ve iJmr~my~ GAOEi\1'in
te!eofontanoa S!!t gUn!eri uLasmak dah.:! kolay olabiiir. Dt~er qUnlt'lr Yenlden
GAD EM [Jeroeijl at~nabilir.
Gen!';hk. Aile Oestek Merkezlen (GADEM), ~ocuk.lann ve g~nt;ierm :.oY.aha

ya~ai:\a.<;mt ve maddE" kullanmas1m On!emek amac1yla R.lskH Davrarn~ GO.st~ren
Cocuklara Ve AHe!erine y(1nelik damJmanhk hilmet1 v~rmek U;::ere kurulmuti
rr.ed<.ezlt:rdir. Bu drnas;le: w; 6YII bb!yede GAOEM kurulm;J,.tur. r>'lerkezlerden
yar ~rlanabileceK o!anlar sunlaJ d1r;
• Rts~. alt1ndaki ~ocuklarm ai!eler I.

• 12-18 ya~ ~nas.1 t;01:ut.. ve <;~en~IP.ir,
.. ~ocuQ•Jnun aik.ol veya m~·:lde kul!and191n1 dtJ:rUnen -~ut~l"r,
• Herhar:gl b1r nskli davranr~ QYste! en ~vcukiar (evden k~~an, stJ' Jttlen 1 :11ddete
t!g,!zmh, riskli cins:el davram~ gCsteren, surekl1 okuld.i~n kap~q, l~t1$r:~~ra ui,lr-9ydn
,o,uk vt: t:1 ~l!ln!er} _
• C~u ~.or:ud.3' biiQtl6nn~eL i~·tt:y('!n $iv1l tophu.~ k.•Jtulu~lan veya kuruml.!!r.
• M~dt;h.• b~O,mh!1Q1 ~·.n•JS•Jn~ia sonm yasay..'ln V'!y~ b1!Qt alrt1ak ti>t~:.:~HJ!~.;~r.
, GADEI¥! Fr·u1es1 'fe;-~·dtr. Sa~hk ve E~1tim Oe1n~~~ t!!lraftndan yOrOtuir11eHe, 1

1 (dr=l-!1~ Tlu k.ry~ tar-&,.lndan dt!ste:kli!:tHneJ....t~dir. t
·-------------------------------------------------------------------------------J
Caritas Ti.irkiye'de gen<;lere yonelik baz1 projeler yi.iri.itmektedir.
r.:. ~~ , . : ; •~- -~~~~~~~i~:i~~~~~~~~j------ -:

:~1
·~ ~
:
._ +
~/ ~,
!.~ f
Basbakan Tayy1p ErdoOan, Guney Asya
turuna pkmadan once brn;ok kez
bolgedekr m1syonerl1k faahyetlenne
; .. duyduOu tepkiYI dlle oetwmrsti Hatta
Guney Asya'ya yard1m ICJn Jjadam!anyla :
• · • yaptu;'l1 toptant1da "B1r MUsiUman'J nasrl •
: ~• r r j H1nstryan yapab1hnz mantu!jtyla ortaya
I pkan yakla;;rm cok cirkln" demi~tJ. Bu
:CUmlenin aft1nda yatanlan arast~ran Ankara'daki Avrupah diplomatlar ise,
•Basbakan'J krzd1ran ~eyrn tsunami yetrmlenntn HrristiyanlastJnlmasr
:OtduQunu kesfetmisb. Peki dUnya basm1nda pek yank1 bulmamts bu
~ddiantn kaynaQ1 neydi? ErdoQan'tn uyansJntn QkJS: kaynai;)Jnl, bOIQeye ,
;giden iki .c..KP'Ii mJIIet..-ekilinin haz1rlad!QJ raper olusturuyor. Tsunami sonras1:
li<Jzilay'la Endonezya'ya giden AKP'Ii Turhan Cbmez ve SU/eyman •
:GundUz'un, boloedeki 30-40 yetim cocuOa yonelik misyonerlik faaliyetleri
:otdudunu dUsLindOkleri be!irtiliyor. KonuyuErdoa;lan'a aktaran
'milletvekili GundUz'Un, daha Once Darfur ve Cecenistan·a
:da QlltJrjJ hatlrlabhyor.
:HAVAALANINDAKI KATOLIKLER , ,_:

•GUndOz, btiloede misyonerhk faaliyetleri olduOunu ~·· ~--. " ,
Jakarta havaalanrna 1nip Vatikan'a baOh Caritas yard1m ~·.
:oraotu yetkililenni QtirOnce fark etm1s. DOnyamn en bOyUk 1
•yard1m kurulu;:lanndan Caritas, milyonlarca Katolik'in . ··~-
:Y. a$ad101 Asya'da y.1llard1r akt1f. Endone.zyalt yetkr!Jierden ,
~e misyoner bulgusunu do~rulad1~1n1 stiyleyen GOnduz, 4.
,kna olmamr:;: otJrunen_ SABAH muhabinne ''semboHerin
~nemi"nden sOz etti. OmeOin Aceh ve Sumatra afet btilgelerine yard1m
:Ooruren Avusturalyah askerlerin su annd1rma i~lemini cami deQil kilise
:onunde yap1yor olusu, bu sembollerden bir tanesi. easbakan GUney Asy3
:oezisrnde konuyu bir de Endonezya makamlanndan dinleme hrsat1
~:'~a~k_. ___ ~ ~ __ ~ _____________________________________ ..J
7 ~ubat 2005 Sabah Turk yetkililerin Caritas·m Endonezya'daki faaliyetlerini

ele§tirirken Ti.irkiye'deki faaliyetleri hakkmda herhangi bir tepki verrnemeleri
ilgin<;.
99
Ali R1za Bayzan
PKK ve Misyoner Orgiitlerin K1skacmdaki Yezidiler
Yezidiler, islam kokenli bir dinsel harekettir. Irak'm kuzeyi, Suriye

ve Kafkaslar' da gorulen bir dini grup dunya genelinde 500 bin
mensubu var. En buyuk cemaati Kuzey lrak'ta. 94
Yezidiler arasma girip haklannda ara~tJrma yapan isimlerden

birisi olan Frans1z oryantalist Roger Lescot, Ahmet Taymur ve
Abbas Azzavi'ye kendi ara~t1rmalanna dayanarak ve Yezidiligin
islam'm heterodoks bir mezh~bi oldugunu savunmaktadtr. 95
Yezidilerin onde gelen ismi ibrahim Bulut'a gore, kokeni
::;>amanizm' e dayanan Yezidilik islamiyet' in i~inde var olan bir
inan~ bi~imidir.
"Yezidilerin onde gelen isimlerinden lbrahim Butut,

"Astl istegimiz Yezidilik'in Diyanet tarafmdan bir din olarak
kabul edilmesi." diyor. Avrupa'da faaliyet g6steren Yezidi
dernek ue kurulu§lanm ise fazla "politik" olmakla su<;luyor:
"Diyanet'e yeniden ba§vuracagzz. Hak talebinden <;ok
varlzgzmzzm kabul edilmesini istiyoruz. c;unku insanlar bizi
yanlz§ biliyor ve bildigi 6l<;Lisunde degerlendiriyor. Diyanet
bizim it;in sadece, Yezidiler vardzr, inant;lan budur. desin
yeter. Ba§ka bir hak talebimiz olamaz. Avrupa'daki dernekler
Yezidi/igi bir Kurt meselesi ve 6rgut davasma
d6nu§tUruyorlar. Bunlar bizi baglamzyor." Yezidilik'in
Mus!Umanlzgm bir part;asz oldugunu, bunun aksini
dLi§Linrnenin yanlz§ oldugunu savunan Bulut'a gore
isJamiyet'te var alan birr;ok kaide kendilerinde de var:
"Allah 'zn birligi inancz bizde de var. Mus!UrnanlzguJ bir
par<;aszyzz yani. islarniyet §ernsiyesi altmda toplanmak
istiyoruz. Yalnzzca bizim dinf at;zdan tanmmamzz gerekiyor. "96
94 www .bbc.co uk!turkishlnews/story/2007/08/070815 _yazidi.shtml
95 Hoger Lescot. Yezidrler. <;ev., A Meral, istanbul-2007. Avesta Ynv., s. 17
96 Ha::.~im S6ylemez, Yezidiler Diyanet'ten tanmma ist1yor, Aks1yon, Say1: 668 24.09.2007
100
Ki.lrtc:;l.i idealaglar ise, brnegin Selahaddin Mthotuli, Yezidiligi

de Mi.lsli.lmanhga kar§l, Ki.lrtlerin bzlerini karuma c:;abasmm bir
i.lri.lni.l alarak degerlendirmektedir.
"... Kurt Arya halkmm Mus/Umanhk k;inde yeni arayz§lara

girmesi ka~mzlmazd1. Ancak bu arayz§lann soylenmesi bile
yeniden ktlu;tan ge~irilmelerini getirdi ki bu her zaman
almu§tur, bu nedenle uzla§mact bazt y6nelimler dagdu.
Bun/arm ba§mda 'Yezidilik' gelmektedir... Yezidilik
Mus/Umanhgzn agtr yuku altmda filizlenen Zerdu§t/Uk alup bu
yukun altmda f0;zlaca dal budak salamamt§tzr. " 97
Tori mi.lstear ismiyle yazan Mehmet Kern a) l~1k da Ki.lrtc:;i.lli.lk

idealajisi c;erc;evesine aturtmaktadtr Yezidiligi:
"Kurt/erin jsJam inanczndan 6nceki dini inan~/an Yezidilik idi.

Dualist du§unce tarzt alan Yezidilik kendisinden once alan .
Zedu§t!Uk, Mandakizm, Mani§eizm ve Hurremizm du§unce
tarzlarmm bir devamtdtr. Yezidilikte de Zerdu§t/Uk inancznda
aldugu gibi iki tanrmm var/rgma inantl!r. Bu tann/ardan
birincisi aydmhgt dagrudan Gune§, ikincisi ise Ahriman ve
a nun emrinde alan $eytan 'dtr. "98
Tori, Bir Kurt Dil§i.incesi Yezidilik ve Yezidler, ist.- 2000, Berlin yay
97 Selahaddin Mthotuli, Arya llygar!Jklanndan Kurtlere, istanbul-1992. Berlin Yaymlan s. 162
98 Tori (Mehmet Kemall~tk), Bir Kurt Du~uncesi Yezidilik ve Yezidler, 1st.- 2000, Berlin yay.
101
Ali R1za Bayzan
Mehmet Kemall§tk, Yezidilik uzerindeki islam'm etkilerinin stmrh

oldugunu ileri s(irmektedir:
"Eski Yezidi dini inan<:;lan ile yeni Yezidi dini inan<:;lan

kan~!la§tmldigmda yeni Yezidi dini inancmda is/ami etkilerin
oldugu g6ru/Ur. Bu da $eyh Adiyy'nm Yezidilige getirdigi yeni
dini inan<;tir. $eyh Adiyy Arap kokenli bir islam du§ilnurLi idi.
Bunun sonucu o/arak $eyh Adiyy Yezidiligi kendi inam§lanna
gore yonlendirmi§tir. Ama $eyh Adiyy'nin 6/Umunden sonra
Yezidilik inanc1 eski dil§unce tarzma d6nil§mek/e beraber
yap1smda is/ami dil§unce tarzlan izlerine rastlamak olasidir. "99
Misyoner brgutlerin, Yezidilere olan ilgisi oldukc;a eskiye dayamr.

XIX. yuzyilm ortalanna dogru Dogu ve Guneydogu 'daki
Nasturiler/Suryaniler uzerinde propaganda c;ah§rnalan ba§latan
Arnerikah rnisyonerleri Yezidilerle kar§tla§rnt§lardtr. Arnerikah
misyonerler, din degi§tirrnede c;;ok ba§anh olarnadtysalar da
kurduklan etkili ili§kilerle Yezidileri rnanipule etrneye
ba§larnt§lardtr. 100
Yezidilere ybnelik protestan propagandaya clair ar§iV belgeleri

vard1r. Burada ikisine yer verecegiz:
DH. EUM. THR, 5/29_2

113
HiiH1sa: Cizre'de Yezldller Relsi Abdi
Bey hakkmda tahklkiH icrasma clair.
Emniyet-i Umumiyye Miidiiriyyetine

V!rfm§ehir' de bulunan Am erika Misyoner Cern' iyeti' nin Yezld'ileri
aileleriyle beraber protestan etrnek ic;;in ne yolda telklnatda
bulundugundan ve ne gibi makas1d ta'klb eylediginden bahs ile
bu yuzden atiyen zuhuru rnelhuz olan mahzurat-1 d!niyye ve
99 T uri, avm ~c;er
100 .JohnS. Guest, YeziJilerin Tanhr, <;ev. Ibrahim Bingbl. ist.-201)1. Avesta vav .. s.l39 154.
102
siyasiyyenin §imdiden ref' ve izalesi ic;in ittihazt muktez! tedabir

hakkmda rnukaddema Diyarbekir' den alman tahrlrat uzerine
devair-i lazime ile makam-l valalanna tebllgat icra ktlmmt§ idi.
Vilayet-i mu§arun-ileyhadan bu kerre varid olan tahrlratda
Cizre'de Yezldiler Reisi Abdi Bey zade ismail Bey tarafmdan Van
vilayeti dahilinde Gili karyeli Timurof Musa Bey'e gbnderilip elde
edilen mektubda merkCtmun uc; ay ewe! Dersa'adet Ermeni
Patrikhanesi'ne misafir olarak patrik vesatattyla huzur-1 §ahaneye
kabul edildigi ve §eyhulislam ve vukela-yt saire ile de millakat
ederek ba'd-ez!n cema'atlerinin "Yezid!" tesmiye olunmasma vc
Ermeniler'e tabi' bulunmasma milsa'ade istihsa! eyledigi
muharrer ve esasen Yezid!lerin aynca bir ftrka te§kiliyle mezheben
Ermenilere iltihak tc;m ba'zt te§ebbusatda bulunduklan
mahsus*(Hissedilmi§) oldugu beyantyla oraca icra olunacak
tahkikata me dar olmak uzere merkumun hakikaten istanbul' a
gelerek beyan eyledigi mulakata mazhar olup olmadtgmm ve
burada ne gibi musted'iyatda bulunup ne yolda musa'adata
mazhar oldugunun ve Dersa'adetce stfat ve huviyyetinin ne yolda
tanmmt§ bulundugunun bi't-tahkik i§'an luzumu izbar kilmmakla
tahkikat-1 lazimenin seri'an icrastyla neticenin inbas1
mutemennadtr Efendim.
30 ~a'bfm [1]327 Dahiliye Nazm namma

Eyliil [1]325 Miiste§ar imza
DH. EUM. THR, 5/29_1
Numara 10446
Hiilasa:Yezidilerin aynca bir ftrka te§kiliyle mezheben Ermenilere
iltihakt ic;in ba'z1 harekat ve te§ebbusatma clair bir mektubu elde
edilen Cizre'de Yezidiler Relsi Abdi Bey'in mezkur mektubda
dermiyan eyledigi ahval hakkmda tahkikat icrasma clair.
istanbul Polis Miidiriyetine

Viran§ehir'de bulunan Amerika Misyoner Cem'iyeti'nin Yez!dileri
aileleriyle beraber protestan etmek ic;in ne yolda telklnatda
103
Ali R1za Bayzan
bulundugundan ve ne gibi mak.3std ta'kib eylediginden bahs ile

bu yuzden atiyen zuhuru melhuz olan mahzurat-1 diniyye ve
siyasiyyenin §imdiden ref' ve izalesi i~in ittihazt muktezi tedabir
hakkmda mukaddema Diyarbekir Vilayeti'nden alman tahrirat
uzerine devair-i lazimeye tebligat icra ktlmmasma ve Cizre' de
Yezldiler Reisi Abdi Bey zade ismail Bey tarafmdan Van vilayeti
dahilinde Gili karyeli Timurof Musa Bey' e gonderilip elde edilen
mektubda merkumun u~ ay evvel Dersa' adet' de Ermeni
Patrikhanesi'ne misafir olarak patrik vesatahyla huzur-1 §ahaneye
kabul edildigi ve §eyhulislam ve vukela-yl saire ile de mulakat
ederek ba'd-ezin cema'atlerinin "Yezidi" tesmiye olunmas1 ve
Ermenilere tabi' bulunmast hakkmda musa'ade istihsal eyledigi
muharrer ve esasen Yezidilerin aynca bir ftrka te§kiliyle mezheben
Ermenilere iltihak 1~m ba'z1 te§ebbusatda bulunduklan
mahsus*(hissedilmi§) oldugu beyamyla oraca icra olunacak
tahkikata medar olmak uzere merkumun hakikaten istanbul'a
gelerek beyan eyled@ mulakata mazhar olup olmadtgmm ve
buraca ne gibi musted'iyatda bulunup ne yolda musa'edata
mazhar oldugunun ve Dersa'adetce slfat ve huviyyetinin ne yolda
tanmml§ bulundugunun bi'tahkik i§'an vilayet-i mll§arun-
ileyhadan varid olan tahr'iratda izbar edilmesine binaen keyfiyetin
tahkik ve i§'an Dahiliye Nezaret-i Aliyyesi'nden 113 numara ve 2
Eylul [1]325 tarihiyle tastir buyurulan tazkirede irade ve i§'ar
buyuruldugundan tahkikat-1 lazime-i seri'a icrastyla netlcesinin
inbas1 teblig olunur.
101
Yaztldi. 12 Eyliil [1]325.
101 wv.w.devletarsivleri.gov.tr/kltap/belge/2600belge/213.doc
104
Yezidilerin Kutsal Mekam Lale§ Yezidilere gore Melek Tawus
Bu baglamda ilgin~ bir ornek Siirt'in Kurtalan'm Kurukavak

Koyudur. ilk modern Yezidi koyu, Be§iri il~esine bagh Hamduna
(Kurukavak) olup, Amerikah John Guess sayesinde
ger~ekle§mi§tir.
ingiliz Sir Henry Layard 1849' da bir gece bu kay de misafir

kalml§. 102 Onlu buyukel~iLord Stanford Canning'in yeti§tirmesi
olup daha sonra (1877-1890 ylllan arasmda) ingiltere'nin
istanbul sefirligini de yapml§tlr. Layard, uzun y11lar once
Kurukavakhlardan gordugu buyuleyici konukseverligin kar§1hgm1
odemeyi ogluna vasiyet ederek olmli§. T orunu 1979' da koylulerle
mektupla§ffil§. 1981'de koyle gelmi§ ve ~e§me yaptlrml§. Her y1l
bir ya da iki kez kaye geliyormU§. Koylu tarafmdan ozel bir
torenle kar§ilamyormu§. 103
102 Austen Henry Layard Paris'te dogan, italya'da <;ocuklugunu ge<;~en ve hukuk egitimini ingiltere'de
tamamlayan Layard'm doguyla tam~rnaSI 1839'daki gezisiyle olur. 1845'te Mezopotamya'da ka21 <;alc;malanna
ba~layan Layard'm 'Ninova ve Kalmtilan' {Nineve.h and its Remains) ad!J yapJtJ yazarrn c;ah~malan s1rasmda
gun gun aldtgt notlardan olu~uyor. 1849 ythnda ingiltere'de yaym1lanmt~ olan kitap Mehmed Uzun'un yazdtgt
onsozttyle Avesta Yaytnlan tarfmdan Turk<;eye kazandtnld<. Ba~ka pencereden bakmak 14 Arahk 2007 Radikal
103 ibrahim Agah <;:ubuk<;u, "Y~ayan Yezidilik" Turk-islam kUiturli Ozerine Ara~ltrmalar ve Gor~ler, AOiF
yay., Ank.-1987. s. 128 vd.
105
Ali R1za Bayzan
Solda: Ninova ve Kalmtllan Ki.irdistan'm Keldani Hmstiyanlan Yezidiler ya da

~eytana Tapanlarm Ulkesine Bir gezi Eski Asur'un Tore ve Sanatlarmm
Ara§tJnlmasJ Austen Henry Layard: c;:eviren: Zafer Av~ar Avesta Yaymlan.
Sagda Be~iri'ye bagh Hamduna (Kurukavak) k0ylmi.in rnuhtan Mirza Karak, e§i
ve korn§ulanyla birlikte ak~arn duasmda f:c\ik Bulut, Yezidiler: Gi.ine§e
Yakaranlar, Fotograflar: Ayaz F. Pmar, Alias Dergisi, Agustos 2000 I Sayt 89
PKK teroru bahanesiyle Avrupa'ya go<; eden, Yezidiler ise giderek

hem misyoner orgutlerin hem de Batlll ulkelerini gudumune
girmektedir. isve<; ve Almanya Yezidilere kar§I ozel ilgi
duymaktad1r. Turkiye'ye vize uygulayan isve<; ve Almanya,
Yezidilere s1ra geldiginde ayncal1kh bir politika izlemektedirler. 104
Almanya'daki Kurt Yezidilerin, PKK tarafmdan orgutlenmekte ve

yonlendirilmekte oldugunu da not etmeliyiz. PKK tarafmdan,
1993'te Almanya'da kurulan, "Kiirdistan Yezidiler Birligi
(YEK)" ad1 altmdaki olu§um ile Avrupa genelindeki Yezidilere
yonelik orgutlenme c,;ah§malan ba§latilmi§tlr. Bilahare de 1997' de,
c,;atJ orgut konumunda kurulan ve merkezi Bielefeld §ehrinde
bulunan "Kiirdistan Yezidiler Federasyonu (FEK)" ile
organize bir §ekilde faaliyet yurutulmeye ba§lanmi§tlr.
13 Haziran 1999' da sozde Kurdistan Ulusal Kongresi (KUK),
Kurdistan Aleviler Birligi (KAB), Kurdistan islam Hareketi (KiH),
104 Almanya'daki Yezidi merkezi Verlag Denge Ezidiyan Eidechsenstra/3e 19 26133 Oldenburg
W\-Vw.ve::idi.org
106
Kurdistan Ogretmenler Birligi (YMK) temsilcilerinin de katdimiyla

gen;ekle§tirilen Kurdistan Yezidiler Birligi' nin ikinci kongresinde,
PKK-Yezidi kesim ili§kilerinin daha orgutlu hale getirilmesi
yonunde karar almd1g1 bilinmektedir.
Celie Kurdistan Yezidiler Birligi'nin ba§kam Abdullah Uca'nm kiZI

Feleknas UCA'nm 105 May1s 1999'da Alman Demokratik
Sosyalizm Partisi (PDS)'nden A?,ag1 Saksonya Eyalet Meclisi'ne
girmesi ve Haziran 1999'da yap1lan Avrupa Parlamentosu
uyeligine se<;;ilmesi PKK tarafmdan da buyuk bir alkt§la
kar§tlanmi§hr. 106
......._- ......--:·
Feleknas Uca
Feleknas Uca'nm soylemi PKK'nm soylemi ile 6rhl§lligune

i?,aret etmek gerek. Bunun bir ornegi Ye?,iller Partisinin daveti
uzerine Molbourne Eyalet Parlamentosu'nda yaphg1 konu§mad1r.
Uca, bu konu§masmda PKK agz1yla iddialarda bulunmu?,tur:
"Kurtleri oldurduler, i§kence ettiler ama yine onlar

mucadelelerinden vazgefmedi; Kurt partileri kapatlld1 yenileri
Ofildl; Abdullah Ocalan yakaland1 PKK bitti dediler ama
sorun yine devam ediyor. "107
105 Uca'nm 1976 Almanya'mn Celie kentinde dogrnu§ olduijunu da not etmek gerek.
106 Ki§isel web sitesi Vv'\\1\V.feleknasuca.de
107 www.beroj.com,~k= 1768
107
Ali R1za Bayzan
Feleknas Uca Turkiye'nin Guney Kurdistan'1 i§gal etmek

istedigini soyledi. i§ga! ve sm1r otesi operasyonlarla Kurt sorunun
<;ozulmeyecegini ileri surdu. Uca, Turkiye'nin 1974 y1lmdan bu
yana Kuzey Klbns'1 i§gal ettigini iddia ederek "Sorun i§galle
r;ozulseydi, K1bns sorunu r;ozU/urdu" dedi. Uca, Turkiye'nin
amacmm Guney Kurdistan'1 i§gal ederek bolgede yerle§me
oldugunu belirtti. Feleknas Uca aynca PKK'nm aktif sava§
yuruttugu donemlerde kimsenin ses <;~karmadlgml silahlan
susturdugunda ise "terorist" olarak damgaland1gma ileri surdu.
108/109
108 www.beroj.comf'k= 1768

109 Feleknas Uca, Ezidiler (1)
BugiinkU yaztmt Ezidiler'e ve dinlerine ay1nyor ve yaz1ma: "Cemaya Lali~ li hemU Kurden Ezldi piroz be!'' ile
ba~lamak istiyorum. <;unku, 6-13 Ekim tarihleri arasr Cemaya Lali{in ba,langrcrdrr. Bundan dolayr da her yrl
binlerce Ezidl Lali.1'e haca giderler. Lali~ Ezldiler'in kutsal saydtklan ibadet merkezidir. Lali~ Musul'a yakm ve
Ezidiler'in dini liderinin ya~adtflt mekandtr.
Saygrdeger okuyucular! Belki de bin;ogunuz neden Eitdiler'in diniyle ilgili yazdrgrmr merak edeceksiniz.
Toplumumuzun gen;eklerini drle getirrnekle mukellef oldugumuzu du~unuyorum. Toplumsal
gen;ekliklerimizden biri de Ez1dller'in ya§3ml ve dini inan9annm get;mi.§ten gUntimU.ze de§in kar~1 kar~tya
oldugu baskdardrr. Ezidiler yuzyrllar boyu zorunlu asimilasyona tabi tutuldular. Gunumuzde de Eitdiler
kimliklerini saklamak mecburiyetindedirler. Hala bin;ok Ezidi, dini inanc;lanndan dolay1 saldrnya ugramakta ve
~ag:~Ianmaktadtr. MUsli.imanlarm Ezidiler'den ah~veri~ yapmalannm yasaklandt§t k6yler ve kasabalar var.
GUm1mlizdeki TUrkiye'de Ezidi!er'in dini resmi olarak kabul g6rmemektedir. Ezidiler'in nUfus cUzdanlannm
"Dini:'' b6lUm0ne ya "X" ya da "dinsiz" yaztlmaktadtr. Bin;ok yerle§im merkezinde f:zidiler'in <;ocuklzn,
okullarda islam dinini 6grenmek mecburiyetinde brrakrlmaktadrrlar. Halbuki Ezidiler, islam"dan tnc2ki
Mezopotamya'nrn dini ve kiiltiirel tarihi dokusunun Onemli renklerinden biri olarak. tUm basktlara ragmen,
inanc;lanm devam ettirmekledirler.
Eiid1 dini Mezoptarnya'nm en eski di'1i inan<;lanndan biridir. Ezidiler, f<U.rt kOkenlidirler. KUrtc;:e'nin Kurrnanci
leht;esini konu~an E.iidiler, ba~ta Ti.irkiye, irak, iran ve Suriye'deki KUrt bOigelerinde: Ermenistan ile
GUrcistan'da da yo.~amaktad1rlar. Binlerce Ez!dl baskilar sonucu Ulkelerini terkederek, Avrupa'ya: yer/e.1mek
rnecburiyetinde kalnH~tJr. Ezidiler. inan~lanndan dolay1 yltzyiHar boyu ba<:~kJya u§ram1~ ve genelde kabul edilen
bir g6ri.i~e gOre, Ezidller 72 kez katliama ugrami~lardlr.
Ez1d'Jier ge.;mi~te ik1 set;enekle kar~1 kar~1ya birakilml~; ya islam dinini kabul etmek mecburiyetind(~ kalm1~ ya da
idam edilmi~lerdir. Monoteist bir din olarak Eiidllik'in kavnaklan M.b. 2000'li y!llara kadar uummaktadJr. islam
108
Misyoner Orgiitlerin KOrt ve Alevi Operasyonu
PKK'h unsurlarca Yezidi kesime yonelik propagandalann daha

organize bir §ekilde yaptlabilmesi ic;in Almanya'da 1996'dan
itibaren "Lali§" isimli dergi <;~kanlmaktadtr. 22-24 Arahk 2000
tarihinde Kurdistan U!usal Kongresi (KUK)'nin organizesiyle
gerc;ekle§tirilen Yezidi Kongresi' nde yaptlan konu§malarda
Yezidiler ve Kurtlerin tek bir millet oldugu, Kurtlerin VII. yuzytlda
zorla muslumanla§hnldtklan, buna kar§tn Yezidilerin ulusal
kimliklerini korumayt ba§ardtgt, Yezidilerin §imdiye kadar oldugu
gibi bundan sonra da PKK'ya her turlu destegi vermeye devam
edecekleri hususlan vurgulanmt§ttr.
Diger taraftan YEK faaliyetlerinin PKK tarafmdan yonlendirilmesi

ve bagtmstz Yezidilerin de bu durumu kabul etmemesi nedeniyle
amlan kesim tarafmdan kurulan "Mala Ezidiyan" isimli
dernegin 110 , YEK ile propaganda temelinde zaman zaman c;ah§hgt
gorulmektedir.
dini ise, M.S. yedinci yU.zyilm ikinci yansmdan soma yaydmaya ba~laml.~tJr. Ezidi dini, fsliim dinmden ~ok daha
eskilere dayanmaktadn·. GDni.lmilze gehnce: Hepimiz dinlerm 6zgUrh..i§Unden bahsediyor ancak, reel bir
ozgurliigun olmadtgrm da biliyoruz. 60'!t yrllarla birlikte bin;ok Ezid1 Avrupa'ya go<; etti. Ezid1ler'in buylik bir
kesimi ise mi.i.lteci olarak Avrupa'ya geldi ve Avrupa'daki Ezldiler'in ~o§unlugu Almanya'ya yer!e.<?mi!i
bulunmaktadtr.
GU.niimO.Zdeki Ti.lrkiye'de ya)ayan E.zldiler'in say1s1 kabank de§ildir. Almanya'ya yerle~en Ezldller birc;ok kentte
Ezldl dernekleri ac;m1~ bulunmaktadirlar. Almanya'da Miiltecilerden sorumlu Federal Daire ilticalan kabul edilen
birc;ok Ezidl ailenin ilticalannm geri ahnmas1 I<;in harekete gec;mi!? bulunmE~.ktadir. Bu ai!elerin vatanlanna gen
g6nderilmesi istenmektedir. Ama hang1 Vatan'a? KUrt yerle~1rn bOlgelerinde bang ortam1 mevcut mu?
TUrkiye'de din bzgOrlU.gU var m1? Kby koruculugu sistemi ya§am1yor mu"? Y1kilan vak1lan k6yler yeniden m~a
edildi mi? Geri gbnderilmesi dDqilnillen insanlann gelecekteki ya~arnlan garanti altma ahnd1 mt? ~imdilik
sorulanm bunlar. Yazmaya devam edecegim. 16 Ekim 2006 25 Kasrm 20[\6 Ozgur Politika
110 KOM1TEYA REVEBIR YA MALA EZiDIYAN (Oldenb,urg) Yezidisches Forum eV. - Mala Ezidiyan
Eidechsenstr. 19 - D-26133 Oldenburg
109
Ali R1za Bayzan
IThe Yezidi Kurds: '\¥t.V

1
no·~·f,~ . t th e \.,loor
.r'.h::.n>J a
A
'I As the strangers walk through the village,

watchdogs snap and snarl-eyes glittenng and
growls coarse and raspy.
The wolf-like dogs come threateningly close, but

Iprowl
save their attack far real enemies·- wolves that
at the edges of the village. at night. Dunng
I11\urdish
the hungry days of last w1nter in thiS remote
villaqe in western wolves killed
Armen1a,
j more than 100 sheep. It's summer now, but ·
! threat lingers. .
] . f~:~:~~):;n;~~i~;:~~P.!~~dti:~~~r~~WJ !
"They Will take a child, too, •· warns "Miras, '"" tr~~e ivi!l.,o;;es ora t1\1hti~· woven !
I. village leader or mayor, as he walks through the l·:r.·mm•Jniti.ca.L l.;,.riJalv inf!utmc~<:l by i
IIknee-high grass of a nearby field. ~Three days ~~~~~~-~!~!~~';r:::t·~~~,t~,:l'ls:;,o~~
ago we lost three sheep to wolves ...., l.JI•ccl·c·•·
.
'how:;e-a night
to darknes-s
Dusk turns M1ras returns
as
barely pncked by a few
to hts
"f
WindOWS
M119 ' LQ;ok,·n? for
tb•A ho!v 1•aht " •i
I glowtng from vtllage
1glimmers for miles.
stone houses No other l1ght
International Mission Board'm perspektifinden Yezidi Ktirtlerm
National Geographic Dergisi'nin perspektifinden Yezidiler. "Kendilerini Ezidi

olarak tammhyor onlar. isimlerini, "yaratJlan" anlamma gelen "Ezda"dan
aldiklanm soyltiyor ve Yezidi olarak tanmmay1 reddediyorlar. <;:unkti bunun,
Yezid bin Muaviye'den hareketle, negatif c;agn§Imlarla ytiklti bir adlandmna
oldugunu dti§tintiyorlar." Arahk 2004 (Yaz1: Amed Gokc;en Fotograflar: Saner
$en)112
111 www.imb.org/centralasia/people;kurds.html
112 Yezidiler nadiren de olsa medyanm konusu olmaktad1r. Bir ornek olarak bkz .. Erda! $im~k. Gizemli bir
din: Yezidilik, 25 Ekim 2006 Sabah
110
Misyoner brgi.itlerin Kurt ve Atevi Operasyonu
israil-Sever Kiirdistan Projesi
Tekrar Douglas Layton'a donmemiz gerekiyor. Bizim teorimizin

komplo teorisi degil de komplonun teorisi olabilrnesi ic;in
Layton'un tezlerinin pratik yanstrnalannm olrnast gerektigini
belirtrni~tik. Layton Kurtlere Med Kirnligi bic;erken Med Krah
Darius gibi Yahudilerin harnisi olrnalanm da ima etrnektedir.
Acaba bu yonde bir geli~rne var mt?
Adeta bir Arap okyanusu ic;inde ya~ayan israil t<:;m Kurtlerle

kurulacak yakmhk bir olum-kahm meselesi olarak algilanmt~tlr.
Bunun ic;in israil daha kurulu~ donemierinden itibaren ba~ta
Kuzey lrak olmak uzere Kurtlerle "ozel bir ili~ki" kurma c;abast
ic;inde olmu~tur. Bu durum aynhk<:;t Kurtc;uler ic;in de gec;erli
olmu~tur. 113 Bu konuda oncu isimlerden birisi belki de birincisi
Dr. Kamuran Ali Bedirhan'dtr. 114
Karnuran Ali Bedirhan ~u tezi hem savundu hem de uyguladt:

"Kiirtler Yahudilerin dogal miittefigidir." 115
113 Bkz .. Hakkr O?.NUR. lsrail- Kurt ilijkisinin Tarihsel Arka Piirnr, 2023, Ternnruz 2004
114 Hukukc;:u ve edebivalp Kamuran Ali Bed1rhan, 1895 \flltnda lstanbul'da dogdu. Bed1rhan Bey' in torunu
Emin Bcdirhan'm o§lu olan Karnuran Bednhan, c;ocuklugunun bUvUk bir klsmm1 istanbul'da ge;;irdi.
lstanbul'da hukuk okuduktan soma Almanya'da hukuk doktorasmi ald1. Kamuran Bf'dirhan edebiyat tizerine
de r;ah~malarda bulundu. I. DUnva Sava~mdan sonra bu t;:ah~mnlan daha da yogun.la~tl. 1930'da .;,am'a gitti ve
burada ~iir iizerine r;n!J~malar 1,mrUttL. Mem€ Alan destarll uzerinde yaptl~ll incelemelen Hawnr dergismde
yay1mladL Bir ara Beyrut'a gitli ve orada Roja Nu dergisim ~1kard1. 1948'de Paris'te Knrt Ara~hrrnaCilar
Dernegi'ni kurdu. 1950'cte Sorbon Universitf~dnde Ortadogu dilleri Uzerine 6§retim g6revlisi olarak <;.ah.~t1.
1961'de Mele Must~1.fa Barzarn Gilney KUrd1stan'da isyan edince onun Avrup<:J. temsilc1ligini Ostlendi. Kamuran
Bedirhan, 6 Aralii< 19/S'de Pans'te oldiJ.
www.bedirxani.com/modules.php ?name:-~ Content&pa =showpage&pid = 11
115 Siverekli, s, 141
111
Ali R1za Bayzan
Kamuran Ali Bedirhan (ortadaki) karde§leri ile birlikte 116
Mustafa Barzani'nin sozcusu olan Kamuran Ali Bedirhan

19401! y11lardan itibaren Kurtlerin israil'le ili~kisini yurutmu~tur.
Bedirhan bu c;en;evede, ~imon Peres ile 1964'te gorli§UP
MOSSAD'a rapor sunmu~tur. israil'in pe~mergelere askeri egitim
vermesi bu goru~menin ardmdan 1965'te ba~laml§hr.
(Merved/Hah Operasyonu) 117
PKK'nm ideologu olarak ad1 gec;en ismail Be§ik~i de "Kiirt

Aydma Uzerine Dii§iinceler" adh c;ah~masmda Kurtler ile
Yahudiler arasmdaki ili~kiye clair ~unlan yazar:
"Ki.irtlerin Ortadogu'da Yahudilere kar§! di.i§manl!k hisleri

beslemelerinin hiqbir yaran yoktur. Ki.irtler Yahudi top/umu
i/e daha szcak ili§kiler kurmak durumundadzr. Yahudi
toplumunun demokratik kurum/annz gormezden gelemez/er.
Yahudi toplumu Ortadogu'daki Ki.irtlerin dogal ittifak(zszdzr."
Be§ikc;i'nin bu sozleri, Dr. A. Medyah'nm Kurdistanh Yahudiler

(Berhem Yaymlan, 1992) adh kitabmm temel referanslanndan
birisidir. Medyah, Kurtler ile Yahudiler arasmda varsay1lan tarihsel
116 Bedirhan ailesi hakk1nda bkz., wwv./.bedirx.ani.com/index.php; www.bed;rhani.4t.com
117 Siverekli, s. 142 vd
112
ili§kiye dikkat <;ekmekte ve bu noktadan hareketle bu iki halkm

Ortadogu 'da "muttefik" olmalan gerektigini one surmekiedir. 118
Kiirtler ve Yahudiler: Sanal Akrabahktan Stratejik

ittifaka
Amerika'nm lrak't i§gali bu ozel ili§kinin geli§mesi i<;in, "sana!

akrabahk" uretilmi§ ardmdan bu sure<;ten "stratejik bir ittifak"
dev§irilmesi ama<;lanmt§ttr. Bu i§lerin koordinasyonunda "Israeli
Kurdish Friendship League: israii-Kiirt Dostluk Ligi" adh
organizasyon one <;~kmt§tlr. Organisayonun ba§mdaki isim olan
Moti Zaken'in Kurtler ve 6calan hakkmdaki gorli§li dikkate deger:
"Zaken 28 $ubat 1993'te The Jerusalem Post'ta yaymlanan

makalesinde 'Arap olmayan bir millet olarak Arqp idaresinin
zorluklanm ya§ayan Kilrtler, kendilerinin istedigini ba§aran
(bagzmszzhk ve Araplara kar§l sava§ta ayakta kalmalarmz
saglayabilecek askeri gu~) israil'e hayranlzk duyduklanm
belirtiyor. Kurtlerin buyuk bir kzsmmm israil'i bir model
olarak gordugunu, bu yuzden destegi hakettiklerini
vurguluyor.
1994 yzlznda israil Cumhurba§kam Weizmann'zn tarihi

Turkiye ziyaretinden donii§iinde Moti Zaken, bu ziyarette
israi/'in Turkiye'deki aynlzk~z harekete kar§z Turkiye'ye destek
s6zu veri§inin Ocalan'm yakalanmasz surecini ba§lattzgmz
hatzrlatzyor. Zaken, 1994'teki bu anla§manzn ku~uk bir siyasi
hata olmadzgznz ve oldukt;a acz ve yuksek maliyeti olacagzm
belirtiyor. "119
118 Aym !jahls (Ozgilr Gundem, 31 Temmuz .1 Agustos 1992) ashnda ispanya'dan Osmanh Devleti'ne
Yahudilerin g6c;i.ln\i ele alan ya:e:t diz1sinde gi.indeme getirdigi isretil-KU.rt ittifakma ybnelik deger!endirmeleri i!e
~'m¥2klen Uzerlne c;ekmi~. israil propagandas1 yapmaJ.ila sw;;:lamm~. Medv;::,h bu dU~linceye '·Ort2.do§u'da Kort
halkmm gen;ek dostu, milttefiki diyebilece§imiz tek bir Mi.'lsltiman devleti bulunmama:,:~-:.~:r ~··-, ,,,..;;~rl.,.n
IMreket ederek varmaktad1r. Abdi>lhamii Bilici. Kih1 Yahudiler. ,'\k,;yon. Sav:: 291, Ol.07.2Uw
119 Abdulhamit Bilici, Kil1!Yahudiler Akisyon, Say~: 291, OL07.2000
113
Ali R1za Bayzan
Civata Dostaniya lsram-

Kurdi
Israeli Kurdish Friendship
League
Trre 13RAELi KURCliSH FRIENDSHIP LEA•::,tJE and THE KURDISH C.ULTURJI.L

CEtHER were founded at the close of l S>93 in response to a long-felt
need to coc·rdinclte KrJrdisl·r cultural and sch•Jiarly octivities in IsraeL
Trre !Kfl believ8s in friendship between notions. The Kurds of lsra81-

c•xning from Iraq, Iran, Syrio ond Turkey- represent a vitoliir·rk ir, n·re
hun:on rnosoic of i ond
israil-Kurt Dostluk ligi'nin web sitesi
Genetikbilimi uluslararasi politikamn hizmetinde
Bu ~en;evede Polonya kokenli Yahudi yazar Kevin Alan Brook

tarafmdan Kurtlerle Yahudilerin akraba olduguna clair genetik
ara§tlrmalar yaylmlanml§hr. Bu soylem Barzani tarafmdan da
husnukabul gormu§ gibidir. Bu husnukabulu ve Yahudilerle ola:1
siyasi dostluklanm esas alarak Barzanilerin Yahudi kokenli
oldugunu savunmak mumkun degildir. Ara§tlrmaCI Dostumuz
Ahmet Uc;ar'm ileri surdugu "Barzani'nin Yahudi kokenli oldugu
tez" 120 de aslmda Brook'un kurgusuna uygun bir gorli§. Muhsin
120 Sefa Kaplan'm Ahmet U~or s6~}1e~isi, Barzani Ailesi'nin Yahud1 oldugu ortaya c;_!ktl, 18.02.2003 Hurrivet
114
Kazalkaya, Barzani'nin Yahudi kokenli oldugu iddiasmm hakh bir

sorgulamasm1 yaptyor .121
BiR !I'ITOLOJi
KGRDiSTANl YAHUDiLERi"'
HAI.K EDEBiYATI
Yona Sabar, Kuzey Irak kokenli bir Yahudi Amerikah profesor, konuyla ilgili
kitab1.
Kevin Alan Brook, "The Genetic Bonds Between Kurds and

Jews: Kurtlerle Yahudiler Arasmdaki Genetik Baglar Kurtlerle
Yahudiler arasmda akrabahk kuruyor:
"2001 yilmda israilli, Alman ve Hintli bilim adam/an

tarafrndan gen;:ekle§tirilen bu ara§tirmalar ic;:in Yahudi ve
Miis/Uman Kiirtler, Filistinli Araplar, Seferdi Yahudiler,
E§kenazi Yahudiler, israi/'in gi.ineyindeki bedevilerden
top/am 526 Y-kromozomu ornegi toplanml§. Doha sonra
buna aralannda Rus, Beyaz Rl!s, Polonyali, Berberi,
Portekizli, ispanyol, Arap, Ermeni ve Turk deneklerin de yer
aldigz 12 halktan 1321 ornek dahil edilmi§. Ara~tlrma
sonu~larr Seferdi Yahudileriyle Kiirtler arasmda
babadan ge~en genetik akrabalrk tespit ediyor."
121 Muhsin Kwlkaya, Yahudiler, Barzani ve cehalet' 23,'02/2003 Radikal
115
Ali R1za Bayzan
Brook'un Kurt Yahudi akrabahgmdan vard1g1 sonuc; §U:
"Bu heyecan verici ara§tlrmalar gosteriyor ki Kurtler ve

Yahudiler bin/erce y1/ oncesinde ortak babadan geliyorlar. Bu
durum umit ederiz ki Kurtleri ue Yahudileri birbirlerinin
kulturlerini ogrenmeye ve Kuzey Irak'ta son y1/larda sahip
olduklan dostluk ili§kilerini surdurmeye te§vik eder. "122
Meger Tiirkler de Yahudilerle Akraba imi§
Kevin Alan Brook, Yahudilerle akrabahg1 Kurtlerden once

Turklere 6nermi§ti.
Kitaptaki bir ba§ka bnemli tartJ§ma noktas1 ise Ttirklerin soy ktittigtintin de
t;Ikanlarak, Tevrat'm Tekvin (YaradJ!r§) boltimtinde sozti edilen Gomer' in
oglu Togarmah'm soyundan geldiklerinin vurgulanmasJ ve israilogullan ile
akrabahk bag1 kurulmas1.
Brook, ustaca bir kurguyla Turkleri E§kenazi Yahudileri ile,

Kurtleri de Seferat Yahudileri ile akraba ilan ediyor. Belirli ve
smnh <;:evreler hari<;: Turkler arasmda Yahudilerle akrabahk
kurgusu kabul g6rmedigi ic;in olsa gerek Brook yeni aray1§lara
yonelmi§.
122 Hasan K6sebalaban, "lrak Ozenndeki israil Ptanlan ve TUrkive" www.liberal-dt.or~.;.t"lat/at-htkS.htn1
116
Misyoner brgiitlerin Kiirt ve Alevi Operasyonu
Halen 065 numarah Ege Locas1 aktif uyesi olan Cahit Ulku ile Htir ve Kabul
Edilmi§ Masonlar Dernegi'nin web sitesinde yayzmlanan soyle§isinde ~u soruya
verdigi cevap: "Son Hazaryah, Arthur Koestler' in tezine katk1 otesinde
gii~ kazandtrmJ§tlr. Ornegin, A§kenazlarm kokeni, Yahudi-Musevi
kavramlan arasmdaki fark, A§kenazlardaki !?amanist izler, Son
Hazaryah 'ya ozgii kamtlardu."
Kevin Alan Brook"un tezi Tempo Dergisi'nde 21.03.05
Aslmda ~6yle de du~unulebilir; daha c;ok Turkiye'ye ihtiyac;

duyduklan zaman sana! akrabahk Turklerle; daha c;ok Kurdistan'a
ihtiyac; duyduklarmda ise Kurtlerle akrabaltk kurgulanm1~hr.
Brook'un israil'in yeni ittifak ihtiyacma gore yeni akrabahklar
tliretmesi mumkun.
117
Ali R1za Bayzan
Arthur Koestler, 1976'da yazdtgt, orta Avrupa Yahudilerinin

Hazar Turklerinden geldigini iddia etmektedir. Koestler'in
kendisi de ge<;mi~iyle ovunen bir E§kenazi Yahudisi'dir.
Arthur Koestler ve 13. Kabile adh <;ah§masi
Kimi masonlann Yahudiler ile Turkler arasmda akrabahk bag1

kurmaya <;ah~masmt §a§trttct degil; §a§trbct olan kimi Turk<;Dlerin
de E§kenazi Yahudilerinin Hazar Turklerinin bakiyesi saymastdtr.
Halbuki Hazar Turklerinin bakiyesi Karaim Tiirkleri'dir ve
Karaim Ttlrkleri, etnik olarak Turk, din olarak Musevi olduklarmm
bilincindedir. 123
izak Ben Zvi: Kiirdistanh Yahudiler, Kaytp Kabile
Bu bag\amda "izak Ben Zvi Enstitiisii"nun de bzel bir

misyonu vardtr; sbz konusu enstihl, Kurt-israil ili§kileri uzerinde
<;ah§tyor.
"Kurdistan Yahudi/eri israil tarafzndan ilk kez 1961 yrlznda

resmen tanzndr. 1963'de bir bilim adamr olan izak Ben Zui
israil Devlet Ba§kam oldu. Mezopatomya'daki Yahudiler
konusuyla hayli yakmdan ilgilenen izak Ben Zvi ilk kez,
123 Karairn Turkleri 1~in bkz .. Orner Erbil, Son TUrk Musevileri 19 Haziran 2000 MiHiyet; Tutkun Akba~. Son
SO Mu>evi Turk. 21.06.05 Tempo
118
"Kiirdistan Yahudileri, Tevrat'ta sozii edilen kayJp

Yahudi kabilesidir" UflklamasmJ yaptr ve "toprak
hakk1"ndan bahsetti. 0 gunden sonra MOSSAD
Kurdistanh Yahudiler/e yakmdan ilgilenmeye bm;lad1. Bu
kadar tarihse/ olguyu ve bilgiyi aft alta dizmemizin ku§kusuz
bir anlam1 var. Hani sava§ ~1kacak, Saddam y1kliacak ve guya
o "payla§lm masasma" Turkiye'de oturacak ya; eger o
masada "Musul-Kerkuk bizim'' derseniz, ba§kalan, ba§ka
ba§ka bilgileri, belgeleri 6nunuze koyuverir! Benden
uyarmas1! .. 124 "
Yitzhak Mordechai: 1944 Kuzey lrak dogumlu. 5 ya§mdayken ailesiyle israil'e

go<; etmi~. Emekli general, 1996-1999 israil Savunma Bakam
124 Ugur ipek<;i. Kurdistanh Yahudiler (2) 20.02.2003 tanhinde Haberturk'un websistesindeki yaZJSr
www.haberturk.com/yazarlar.haberturk?(a =8252l&pid=2033 Ancak bu yazr haberturk'un sitesinden
kaldmlm~hr. Bu yazt TUrk medyasmda Yahudileri veya israil'i ele.§tiren vaz1lcm takip eden kehaberler sitesine
de konu olmu~tur. Ahntryr kehaber'den yaptrk. Bu tilr haber-yorumlan hareretle ele.tiren kehaberler sitesi her
nedense bu konuda suskun kalmr~ 6zet vermekle yetinmi~. http:/!kehaberler.blogspot.com/2003/02/uur-ipeki-
habertrkte-krte-konuan-ve.html Kehaberler konusunda ibrahim Karagul'un yazdrklan dikkate deger: ·'Turk
basmmda hemen her hafta "raporlar"t yaymlanan, bir zamanlar Ti.irkiye'nin ABD'deki tamtm11 ··~·'ini de ainu~
olan bu <;ekirde§e bagh onlarca "kuruluf gOzU.nU TU.rkiye'ye dikti. Mesela sadece Memri ya da kehaberler g1bi
internet sitelerini izleyenler bile, nas1l bir fi~leme yapildigml g6rlir. Ostelik bunu uzun zamand1r yn.p:yorlar ve
belli ki~ileri hedef g6steriyorlar. Buraiarda fi~lenen ki~iler, daha soma think-tank raporlannm, sonunda da ABO
y6netiminm ilgisine mahzar oluyor." ibrahim Karagill, TUrk gazetecileri kim, neden fi.!jliyor? 12 Mart 2005 Yeni
$afak. Onlu MiT<;r Mehmet Eymur, Ugur ipek<;i'nin Soner Yai<;m'm mustear ismi oldugu iddia etmi~tir.
www.atm.org/detail.asp?cmd=artrdedetail&articleid=390 Bu konuda ba~ka gostergeler ic;in bkz., www.turkish-
media.com/forum!index.php?s=0219ff8864eca69e35le038a2ld72a54&showtopic~52878&st=O&p=35491
2&
119
Ali R1za Bayzan
Tam da burada Avrasya Stratejik Ara§ttrmalar Merkezi'nden

gelen bir analizi not etmek gerekli:
"Musul'da yaygm alan soylentilere gore 1950-51 go~u

strasmda tUrn Yahudiler kenti terk etmemi§tir. Yahudi/erin
%10 kadannm gorunli§te din degi§tirerek Musul'da kaldtgt,
gen:;ekte din/erine baglt o/dugtl dli§linulmektedir. Musul'da
son donemde arazi satz:;mdaki artz§ da bu sebebe
baglanmaktadtr. jsrail'den gelen para/aria Musullu
Yahudilerin bu topraklan satm aldtklan, istikrars1zlzk ve kotu
ekonomik ko:;ullar nedeniyle de insanlarm arsalanm sattlklan
dli§Ctnulmektedir. "125
"Kurdtstanli Yahudiler" var elbette Turkiyeli, Almanyah Yahudiler

oldugu gibi. Ama "Kurt Yahudi" iddiast ba§ka bir §eydir. Etnik
olarak bir Kurdun din olarak Museviligi benimserni§ olmast
gerekir Kurt Yahudilerden soz edebilrnek i<;;in. Bu konuda
genellikle Eski c;aglarda Adiabene kraliyet ailesi ve Adiabene
a§iretinden soz edilir. Adiabene a§iretinin Museviligi kabul ettigi
ileri surulur. Adiabene'nin ba§kenti Arbela (Erbil) idi. Bu goru§e
gore Kral izates yeni inancma stktca sanhp ogullanm Yahudi dini
ve geleneklerini ogrenrneleri i<;;in Kudus'e gondermi§tir. 126/ 127
125 AS/\M'dan Serhat Erkmen'in "isratl Kuzey lrak'ta Ne Anyor?" ba~hkh analizi 30 May1s 2005
126 www.israel-kurrl.org'dan aklctran ()mer Liilfi Mele, 23-24.02.2004 Sabah. Bu konuda bi\gi i<;in bkz .. Mahir
OnsaJ En,. Kl<rt Yahudileri [Kurdish Jews) ·Din, Oil, Tarih. Ankara-2006 Kalan Yay; "The forced conversion of
the .Jewish commumty of Persia ar,d the beginnings of the Kurds" wwvJ.eretzyi<>roel.orgt'~jkatzikurds.html;
www.kulanu.org/links/adiabene.htmk
v.ww .jewishencydoped ia.com/vH?W .JSP?at"tid.::: 801 &!etter= A&search =Mono baz:
v..ww.fredaprirn.corn/pdfs/2007/Adiabet'e_ \Vos_Assyrian.pdf
127 Kurh;UIUk ld,,oloj)smi sa\l\man VC\Zarlar bu tezde Jsrarhdtrlar: ·'Adiabene kralh§1, Mezopotamyada
Musevib§e M.O. 1 yli.zyt!da ihtida etmi~ Ki.i.rtler tf,rafmdfm Erbil merkezli olorak 2000 y1l Once kuruldu. Bu
kralhgm vatanda~lan1:m <;\Jgunlugunun Ktirt. oldu§u g6ri..inmekt.edir, Krahyet evinde, KOrt Kral Monobazes,
krahc;e Helena, v3risi ve oglu lzates in (Yazata kehmesinden tUrem~ \Je Ki.irtc;ede ""Melek" demektir) adlan halen
ilk dm de91~tirenler olarak muhafaza edilmi.)tir. Romahlann, lsrai1 kentleti Judea and Samana·ya zapt1 snasmda.
{68-67}, oraya asker vollavcm sadece Klirt Adiabenevd:. Onlil Yunanb tarihc;1. felsefec1 v~ cograh;acl Strabon
120
Kiirtler ve Yahudiler ibrahim Peygamberde BulU!~uyor (!?)
Kiirtc;ii yazar ismet Siverekli ise. "Kiirt-israil ili~kileri"

isimli kitabmda Kurtlerle Yahudiler arasmdaki ili§kiyi ibrahim
peygamberden ba~lahyor. Bu gbrD§ ibrahim Peygamberin Kurt
oldugunu da iddia etmektedir. 128jl 29
Siverekli'ye gore iki taraf arasmdaki ili§kiler Med Krait Darius'un

Yahudileri Babil esaretinden kurtarmastyla perc;inlenmi§tir.
(Latince: Sn·abo) M.S. I yuzy1lda Geographika adh eserinde Adiabene Kralhgmdan bahsed2r. Slrabo,
Adiabene'nm ~ogunlukla dlizli.i.kler ve ovalardan olu-'?tugunu, halen Babilonya'nm pan;as1 oldugunu; ama
Adiabenin kendi hukUmdarlan oldugunu yazm~tn. Ta.nh9 Plmy, M.S. 1. vi.izvJ!da Naturalis Histona (Natural
History) adli kitabmda AdiC'Ibene'den bahseder ve ~Oyle der: '"Eskiden Carduchi halk1 (Kardukhi) olarak bliinen
~nndi ise Cordueni. Adiabeite'yle birle~ir ve Onlerinden Dic\e nehri ukar" (Kitap V!. 17{14}). P!iny, Adiabene
adh bOlti.mde Adiabene'nin ba~kenti Erbil'i Pers Krah Darius'un ordusunun BUyi.'lk iskender tarafmrlan yemlgiye
tJ9:ratlidt9.1 ~ehir olarak tammlar. Yunanh tarihc;;:i Plutarch M.S_ 2. yi..izylida Lucullus adh eset inde Aciiaben~
krahndan bahseder ve Tigranes'le Romahlara kar~1 ittifak olu~turduklanm anlahr. OnlU Hardvard
OnrJersitesinin tarih profes6ri.i Dr Mehrdad Izadi, Adiabene admm antik FloUrt Hadebani (HadhabS.ni)
a~tretinrlen kaynakJand19:1 sbylemektedir. Bu a~iret halen sentral Ktirdistan o!arak tammlanan bOlgede
mevc•Jttur. Adiabene Hukumrlarlan: lzates I (M.S. 15), Bazeus Monobazus I (M.S. 2Q?.JQ?). Heleni (M.S. 30-
58), izates II bar Monobazus (M.S. 34-58), Vologases (izates II kar~rtl Partiyah isyanc1- M.S. 50), Monobazus II
bar lzates (58-75). Meharaspes (M.S.''-116). Roma lmparatorluguna ger;ti (M.S. 116-117), Narsai (M.S. 170-
200). Bilimmyor (MS. 200-310). Aphraates (MS. 310), Sasani imparatorluguna ge<;tl (M.S. 226-649),
www.armedforcesjournal.com/forums!showthread.php?t=38374992
128 ibrahim Peygamben KUrt sayan gbrll~e bir Ornek olarak bkz., MUshJm Ylicel Ibrahim ve Ha!Tan Gizemi
Belqe Yaymlan. istanbul-2000. Bu g6rti!3Un ele~tirisi ic;;:m bkz., Cengiz Batuk, Ibrahim Pey~amber Kurt mil?
Virgiil36, Arahk 2000. s. 44-4 7
129 Ismail Hakkr lznmh de l937'de di1zenlenen II. Turk Tarih Kongresi'nde ibrahim Peygamberin Turk
oldugunu savunmu~tur. izmirli, Ibrahim Peygamberin soyundan geldigi ic;m Hz. Muhammed'in de Tllrk
oldugunu ileri sUnTJi.i~h.lr. i. Hakk1 BaltacJo§lu ve Kema! Samancigil bu yOnde c;e~itli tezler geli~tirmi~tir. Bkz .. Dr
ismaiJ Engin. '"Alevilerin Kendi G6rtinttistinU Algilaylsl ve Alevi imajma YOnelik Baku{ Tanhi ve Ki.ilti.tr~?l
Boyutlanyla Tiirkiye'de Aleviler, Bekta~iler, Nusayrile1, islitmi ilimler Ara~tmna Vakh, istanbul-2004, Ensa1
Ne~riyat, s. 279
121
Ali R1za Bayzan
Siverekli, bu yuzden Yahudilerin de <;agda§ Nebukadnezar'm

yonettigi Babil' de Kurtleri yalmz bJrakmayacaklarma inamyor. 130
Siverekli, Kurt/Kurdistanh Yahudilerin, israil'in Kurdistan

sorununda tav1r belirlemesinde onemli bir rol oynamakta
oldugunu belirtmektedir. Siverekli'ye gore sadece Kurdistan
kokenli Yahudiligin eski topraklanna olan tarihsel i!gisi degil,
gene! o!arak Kurt ve Yahudi ili§ki!erindeki iler!eme, israil'in
<;evrese! politikasmda art1k Kurt!erin onem!i bir faktor olarak
amlmaya ba§landJgml da hissettiriyor.
KURT - iSRAil
iti~KilERi
Erich Brauer' in The Jews of Kurdistan (Kurdistan Yahudileri) adh kitaba

KDP'nin internet sitesinde tamhmt yap!lan kitaplardan birisidir. 131 / 132
130 Nebukadnezar islS.mi kaynaklarda Buhtunnasr olarak gec;er. Nebukadnezar. Chaldea hanedanmdan gelen
birden faz\a Babil krahnm ad1 olup, bzellikle tapmaklar, yollar, sularna kanallanmn yanJSJra e~mm hahnna
B<1bil'in asma bahc;elerini tn~a ettirdigi sbylenen IL Nebuchadnezzar (Mb 630.561) imparatorlugun smnlanm
Suriye'den M1S1r'a dek genigletmie (MO 605) Kudus'u (Jerusalem) ele ge<;irerek (MO 587) hai!<Jm tutsak
etmis,tir.
131 Abdulhamit Bilici, Kurt Yahud1ler. Akisyon, Say1: 291. 01.07.2000

132 Erich Brauer- Berlinde 1985 yilmda dogan Erich Brauer, Berlin ve Leipzing Universitelennde etnoloji
okudu. Y1llarca, KudUs'te ya~adL Raphael Pata1- Ulus!cuaras1 line sahip bir antropolog, tarihc;i ve Tevrat
uzmamd1r. Antik yakm dogu, modern Ortadogu, israil ve Yahudiler konusunda uzrnanla~mt~hr. Ara!annda The
Arap Mind, The Jew1sh Mind. On Jewish Folklore ve The Seed of Abraham adh kitaplann da bulundugu
122
Siverekli, Kiirtlerle Yahudiler arasmda akrabahk kurma

c;:ah§malannm ABD'nin lrak't i§galiyle ba§ladtgmt itiraf
ediyor. Siverekli'ye gore Kuzey Irak'tan israil'e giden Kurtler
israil'in, israil de ABD'nin bolge politikalanm belirlemektedir.
ABD i§galiyle bir araya gelen bu iki akraba toplulugun ittifakt
bolgeye huzur getirecektir.
Yahudi-Kurt akrabahgt tezi aynhkc;t Kurtc;u yazarlar arasmda

popl.ilarite kazanmakta oldugunu soyleyebiliriz.
!llAYDAR l':>lh:
! Yahwlikrin 1\ \ikcui
I
I
Yahuchlenn A.lmarqa' da mtemetten
okuyabtlecegiruz (W\·VVV JUedtsche-
allgememe de) gazetesmm 10 N1s:,111
2002 tarihh nushasmJa Wrr •
Un·mv.·ohner-Genetische ~:tudte Juden i
starrunen ;:tUS N ahost (BlZ Yerh ha.lka.- •
Genetlk mceleme. Jah1dller
Y ah"ldoguludur) Bugun ya~ayan
YahudJ. ~ogunlugunun atalan:r:un,
1
binlerce yll once verimh Yarunay ve
; Mezopotamya'dan gimeye mdUderi ITacle ediliyor Kudtis'tekt 1
i Hebre Uni~Jersttest; Sefarden, A$kenen ve Kiirt Yahudiler tl.e i
I Y alan ve Ortadogulu halklar uzermde genetik an.titmna I
; sonu~lanru a~ik.hyor. 1
I I
l Bunun sonu~larma gore, Y ahudilerm b)m$U!an Araplarla dr:gll, i
i verirrJi yanmaym kuzeyindeki KUrtlerle genetik olarak daha
i yalr..m olduldan o1taya ylknu~trr .Arapiarm tse, Yahudllerden
I sonra bu topraklara geldiklen tfade edilmektedir. Pohtik
I olarak bugunk.u Yahudiler. Arap propagandaSina kar;>. hakh
!olaJ ak yerh halk olan Eretl: lsrau soyundan geldilderini
!o6ylemektedu-ler. Ara;tmnaya g6re Yahuduerin. bolgerun
!genetlk hantasmda Y alondoguya ait olduldan tespit edllrni~tll
!A;kenen, Sefarden ve Kii:rt Y ahudiler karftla~ttnldtgmda, tk1
! bin yllhk daii;tlmaya ragmen, Yahudilerin genetik birligini
!muhafaza etiigi anla;ilinaktadu· Kuzey lrak'tan gelen Kilrt
!Yahudiler tie kuzey .Afrika' dan gelen Sefardenlenn Y~
; kromozomlaruun b1rblfUlden ayut echlrneyecek kadar
1
:...~':..~~~~~~£U:l~~~~u.: -------.-.- ~-.-- ---.- ~;
20 Nisan 2002 Ozgi.ir Politika
otuzdan fazla kitabm vazandJr. Jkinci DDnya Sava!jmm ardmdan, aralannda Jrak Kiirdisfam da olrnak Uzere
bUyUk bir Yahudi toplulugunun mensuplan anayurtlarmdan aynlarak israii-Yahudi ktiltGrUyle h12la asimile
edildikleri F1lishn'e yerle13tiler. Antropolog Eric Brauer bu Yahudi Ktirtlerin Onemli bir kJsm1yla mGlakat yaph ve
1942 yrhndak1 blumunden once "Kurdistanlr Yahudiler"i yazd1. Raphael Patai. Brauer'in ardrnda bnakmr~
oldugu elyazmalanm tamamlayarak ibraniceye <;evirdi ve 194 7 y1hnda yayimladL
123
Ali R1za Bayzan
Kuzey lrak'ta Tiirkiye'ye kanjt akraba (!?) dayam~mast
2004'te Seymour M. Hers'in The New Yorker'da yay1mlanan

makalesi israil'in 'Kiirt Operasyonu'nu de§ifre etmi§tir. Buna
gore israil gizli servisi ve askeri birimleri lrak'm Kurt bolgesinde
pe§mergelere komando ve diger askeri egitimleri veriyor.
Seymour M. Hers
Bu faaliyetlerde Mossad mensuplan daha <;;ok i§adarm ve bilim

adam1 kimliklerini kullandilar. Hi<;;birinde israil pasaportu yoktu.
Tamamma yakim mukemmel Arap<;;a ve Kurt<;;e konu§uyordu ve
fiziksel olarak bir lrakhdan aynlmalan olanaks1zdL 133
BBC muhabiri Lawrence Quill'in 22 Kas1m 2004 tarihli ya21smda

da Kuzey lrak'taki Kurt komandolann hayah ile ilgili ilgin<;; bilgiler
yer ahyordu. Bir Kurt komando, Quill'e "Benim evimde Ariel
$aron'un resmi as1h, <;;ocuklanm1 israil'e gondermek istiyorum,
oraya gidip yerle§sinler" diyordu .134
Burada bir soluklamp bir hahrlatmada bulunahm. Kurt-Yahudi

ili§kileriyle birlikte terorimizin ge<;;erliligini test etmi§ olduk. Arhk
bundan soma teorimizin komplo teorisi mi yoksa uluslararas1 bir
kompolunun teorisi mi oldugu okurlanm1z takdir edebilir.
133 Haber-yorumun orijinal metni ic;in bkz., Sevmour M. Hersh, PLAN B As June 30th approaches, lsrael
looks to the Kurds. www.newyorker.com/fact/content/?C40628fa_fact

134 1.11.2007 Bugim
124
Yinon Plam: israil'in Bekas1 i~in lrak U~e Boliinmeli
Kurt Bolgesel Yonetimi ile israil ya da Yahudiler arasmdaki

ili§kileri garipsememek laztm. <;unku lrak'm Li<:;e bolunmesi de
esasmda israil kaynaklt bir proje idi. 1980'1i ytllarda israil Ot§i§leri
Bakanltgt'nda <_;ah§an Oded Yinon'un "Yinon Plam" adt ile
antlan raporunda Kuzey Irak'tan "atalanmrza ve atalanmrzm
stratejik dostlarrna ait topraklar'' diye sbz eder. 135
r·--- ~------------------------------
i A Strategy for Israel in the Nineteen Eighties

! J,~~~;;:~~;~~~~-1'~52!
I
I
Oded Y,ncn :s <~n l~·a&ll ;ourn~lil~l and 'ol'dt5 fom~erly attlrhf..rlto lh~
Fore1gn Mmrstry ot Israel To our knowl.,.dge, tho'$ dOcument is \he mcst
.;xplk-t\. deta:;e{! ;,nd unambiguous <>tall:!mer.t to date of !he ZK'msl
srr~tegy l!) ttH! MK!d!e Easl FurthE-mlme. 1t stands a.s an at!:ll'".;Jte
representation of \he ~'ll..,am" for the entire M;ddle £ds! of the
preseml) rul.!ng Zi.Jms! ~£>-g:me cf Begin. Sharon a11d E1t.on l!s
lrHpotlan•::e. hencs. llt:!s. not tn :h hr~torical '1-alue but 1n the
111ghtm.arf.: ·,~hlch 1t p1 esents.
I
j A Strategy lor !sfaei 1n the Nineteen E~ghlles
I
I
'tly Oded Ymo."l
ThiS essav l>ngul~l!y a;"pe<~red in H€brew m KI'/UNI~t (Dorect<clflSJ,

.A. Jrmrnal :o)! Jt~j.:.p-sm rtnd Zionism, l>:sue No. 14--W:nler 5742, February
1982. Ed1!or Yoram Be<:k. Edlloflnl Committee Eh Eyat 't'l)("am Beclt, 1
Amoon Had3r=. Yohanan Manor £heser Schweid F'!Jb~shed by thE: Departmo;.r\i of Pub<.<c tyiThe World Z,oi~\St j
Organlza{jon, Jo:trus<fem ,
L.------------------------------------------------------------1
Oded Yinon'un 1980li yillarda haZirladigi Irak'1 ti<;e bolme plam
israil t<_;m geli§tirilmi§ stratejik amac;lar dizisi olan Yinon Plant,

Ortadogu ve Dogu Akdeniz'de israi!'in sbz sahibi olmas1 ic;in daha
aktif ve emperyal bir vizyon izlemesi; bu sure<_;te de kendine
potansiyel tehdit olabilecek devletler de dahil tum tehdrt
unsurlannm ortadan kaldmlmastm; bolgedeki dogal kaynaklann
135 Siverekli. s. 156
1Z5
Ali R1za Bayzan
kontrolunu de ele ge<;irmestm ongormektedir. Planm

ger<;ekle§mesi i<;in aktif bir israil-Amerikan ittifakt ve ortak siyasi,
iktisadi ve askeri giri§imi de olmazsa olmaz bir gerekliliktir. 136
Arz-1 Mev'ud ve Amageddon Sava§t
Yahudilerin ve Protestan Misyoner Orgutlerin Kurtlere olan ilgisi

bir bl<;Lide Hzristiyanhk'taki Klyamet kehanetleriyle ilgilidir.
Kehanete gore isa Mesih'in yeniden gelmesi i<;in israil'in
vadedilmi§ topraklan elde etmesi gerekir. Am erika ve israil, Kuzey
Irak'ta Kurdistanh/Kurt Yahudilerin ba§mt <;ektigi bir devlet
tasarlamaktadtr. Bunun i<;in §U haberi hattrlamakta yarar vardtr:
"1996 yilmda ba§ans1z bir CIA operasyonu sonrasmda,

Saddam tarafmdan Kuzey /rak'ta siki§tmlan ve Amerika
tarafmdan buradan ahnarak once Guam'a sonra ABD'ye
g6Wrulen insanlann <;ogu Yahudi'ydi. "137
Aynhk<;t Kurt<;Ctlerin iki de bir tekrarladtklan Ftrat'm btesi

soyleminin vadedilmi§ topraklarla brtll§mesi de dikkate deger.
(Bu konuda aynnhh bilgi i<;in Turkiye'de Amerikan Misyonerleri
adh kitabnmzm Giri§ bolumune bakmtz.)
Sbz konusu Kurt Yahudi ili§kileri baglammda ~alom

yazarlarmdan Denis Ojalvo, Arz-1 Mev'ud ishakogullan
ve ismailogullan arasmda payla§tlmah onerisi dikkate
deger.
136 Daha fazla bi)gi i<;in hkz. Oded Yinon (<;:eviren ve Derleyen: Israel Shahak). "The Zionist Plan for the
MiddtP East", Oded Yinon: A Strategy for israel in the Nineteen Eighties. Association of Arab-American
University Gradttotes. Inc., Special Document No: 1, Belrnont, Massachusetts, 1982:
www.geocities.com/alabasters._archive/zionlst_plan.hLmL Aynca bk.l. Linda S. H.eard: "The Prophecy of Oded
Yinon, Is The US Waging lsr::1el's Wars?" Counterpunch, 25 N1san 2006,
www.counterpunch.or~j/oeard042S2006.html
l:l7 Abdiilhamit BtlicJ, Kurt Yi"lhudiler, Ai<siyon. Sn; 1: 291 - 01.07.2000
126
Ojalvo'ya gore Arz-1 Mev'ud konusunda "soz konusu olan Hz.

jbrahim'in zurriyetidir, ve bu zurriyet sadece me§ru oglu Hz.
jshak'r degil, Arap cariyesi Hacer'den olan Hz. jsmai/'i de
i<;;:erdiginden, karde§ u/us/ar olan Araplarla birlikte jbranileri de
(bugunku Yahudilerin atalan) i<;;:ermektedir. Hz. ibrahim'i
peygamber olarak kabul eden her Mi.isli.iman'dan
Tann'nrn Hz. ibrahim'le yaptrgr akdin gen;ekle~mesi it;in
t;abada bulunmasr beklenir. Gunumuz ger<;;:eklerine donecek
o/ursak, Ordun Nehri ile Frrat Nehri arasrndaki cografyada Urdun,
Lubnan, Suriye, Irak ve Turkiye'nin Guneydogusu'nda 50
milyondan fazla insan ya§amakta. " 138
Ojalvo'ya gore arz-1 mevud, ibrahimogullannm hakkidJr. Peki

Ojalvo'nun ongoriisiinden neler t;rkryor bir goz atahm.
Once geriye dontlp akrabahk teorilerini hatJrlayahm:
Yukan aktardigimrz Polonya kokenli Yahudi yazar Kevin Alan

Brook teorisine gore Kurtlerle Yahudiler akraba ise, Kurtler
nesep olarak ibrahimogullanndan sayrhrlar.
Ojalvo'ya gore Araplar ibrahimogullanndandrr; ancak israogullan

ile birlikte ya~amay1 kabul etmedigi i~in arz-1 mev'ud tlzerinde bir
hakkr yoktur.
Turkler, muslumandrr ancak nesep olarak ibrahimogullanndan

degildir; bu bakrmdan arz-1 mev'ud uzerinde bir hakkr yoktur.
Ancak Hz. ibrahim'i peygamber olarak kabul ettikleri ic:;in de arz-1
mev'udun ibrahimoglullannm olmas1 i~in c:;ah~masr gerekir. Sonuc:;
138 Donis Ojalyo. furk-Yahudi ili>kilen Amerikan Konseyi, http;//acjtr.blogspot.com/2004106/nilden-frata
yahudi -devleti-safsatas. hhnl
127
Ali R1za Bayzan
Brook ve Ojalvo'nm teorileri yan yana gelince arz-1 mev'ud

Yahudiler ve Kurtler arasmda payla~alacakttr.
Konu arz-1 mev'uda'a gelince Protestanlann Armageddon

inanet'ndan sbz etmemek olmaz. Armageddon inanct,
Protestanlan · Yahudilerle kurdugu ittifakm teolojik temelini
olu§turmaktadtr. Turkiye' de gbrev yapan Protestan misyoner
Daniel Wickwire, GAP aracthgtyla Turkiye'yi Armageddon.
denklemine dahil etmektedir:
"Wickwire'rn iddiasma gore, GAP . tamam/andzgznda,

nehirlerin suyu kesilecek ve nehir yataklarzndan dogu
tarafrndan milyonlarca asker, Armageddon'da sava!?mak ic;in
bolgeye gelecek. Kutsal Kitap boyle yorumlanzyor.
Evanjelist/ere gore, israil'in kurulw;unu goren ku§ak ortadan

kalkmadan isa gelmeyecek. Dolayzszy/a, isa, bir kw;ak it:;inde
geri donebilir; c;;unku israi/'in 1948 yzlznda Orta Dogu'da bir
devlet o/arak kurulw;unu goren kw;;ak yava§ yava§ tiikeniyor.
$imdi 1948'i, yani israil'in kurulu§unu goren/ere gore
hesap/arsak, ortalama bir insan omru 70 sene. 2018 yrlrna
geliyoruz. Kesinlikle tarih koymuyorum, ancak §Unu
soyleyebilirim ki, yakrn bir siirede bir §eylerin
olacagrna inanryoruz. Bu neslin isa Mesih'in geri
donii§iinii gorme §ansr biiyiik." 139
Protestanlann inancma gore Armageddon' da bir taraf Mesih

Cephesi, diger taraf Yeciic Meciic Cephesi olacakttr. i§te
burada kritik bir noktaya geliyoruz. Protestanlann inancma gore
Yecuc Meci..ic Cephesi'nin ba§mda Turkler vard1r.
129 Okan K.onuralp JL 12.04 Tempo Derg1si
128
Martin Luther Yecuc ve Mecuc olarak Turkleri gosteriyor, Mark Hitchcock da.
Talmud'un en buyuk yazarlanndan biri alan Maimonides'in 1rk<;;1 fikirleri de

olduk.;;a ilgin<;tir. Bir yerde §i:iyle yazar: Turklerin bir k1smi ve kuzeydeki
go<;ebeler ve zenciler ve guneydeki go<;ebeler ve bizim cografyam1zda ya§ayip
da onlara benzeyenler; bunlarm tabiati daha <:;ok di.i.<?lik sesli baz1 hayvanlann
tabiatma benzer. Benim du§linceme gore, bunlar insan seviyesinde degildirler.
Seviyeleri bir insan ile bir maymunun seviyeleri arasmda bir yerdedir. (linku
gorunli-'?leri maymundan daha <;ok insana benzemektedir. (Guide Kitap Ill,
Maimonides. Bolum 51; Jewish History, Jewish Religion, Israel Shahak, Yahudi
Dini Yahudi Tarihi, istanbul, 2002, 2. Basm1, Anka Yaymlan s. 82)
129
A!i R1za Bayzan
~~i'TemeUeri
Komi 3 : TA.t~ID'Nli~ V AATLERI
Qi1}.~! ~-~~:trti~~-~~:!_~_t.j_~·/ :ta! ll·l"uh~~0We~'iitl!! Ilt!.~Qmn" e_J:;_)~tlY.~~g! 1
i
12.~}::,1.;t· ?J. Ed~~Q_V a.'!~ _.~rasc.zler (G(,kle;:g.!_~e Yerytzu' n,m Yck EQ~rnt'::l.
• Tann'mn egemenligi, ge~rrri~teki israil Kralhg1 idi (2 Chron. 9:8). 0,

onlann itaatsizligi yilziinden devrildi; ama Egemenlik ye1riden kumlacaki1r
(Ez. 21: 25-27). tsa. Davut'un tahtuun oldugu Kudiis'te (LA·. 1 :L~!
saltanat siirdiigiinde, Egemenlik de Kudiis'e geti gelrni~ olacakhr (1\!Ilc.
4.·3) .
• ~u anda dagm1k dummdaki israil halk1, yeryiiziiniin dag1hhm~ olcluklan

r;e~itli k:Isirnlanndan tekrar bir araya toplanmak dummuncladirlar : ".israilm
Evlatlann(. silrilldilkien yer!erd('fl yabancLf,_'1nn aras;.ndan alaca,_{jzm
7
V€ onlan, kend1 l1lkelennr: get;reccgun.: ve onlan iJ.J.k::eiJt:, lJratli.n da.;SlarL

ii,:cnnde td~ uius yapacagur." (Ez. 37: 21 ,22). Bu, do gal Yalmcliletin
kendi topraklarma geri gehncleti ~cklinde gen;ckle~rrri~ olclu. Bunun tam
olarak g'1"<;:ekle~mesi, Tann 'mn Egemenliginde olacakhr ki; israil'in (vaat
eclilen) diyara ~~~ andaki geti geli~i, Egemenligin yakmda geleceginin
gostergesi ohnahcltr.
Kitab-1 Mukaddes $irketi'nin yayimland1g1 "Bible Basics: incil'in Temelleri"' adh

kitaba gore Armageddon sonrasmda kurulacak Mesih Kralhg1 oldukc;a yakmd1r.
130
Misyoner Orglitlerin KUrt ve Alevi Operasyonu
iKiNci s6LDM
MiSYONER ORGUTLERiN ALEVi OPERASYONU
AI eviler
Aleviligi tammlayarak ba~lamayacagtz; <;U.nku Aleviligi bir tamma

stgdtrmak zordur. Nitekim Alevilerin Alevilikle ilgili tammlan da
birbirinden farkhdtr. 140 Bu baktmdan postmodern sbyleme
dayanarak "Alevilik yok, Alevilikler var" da denebilir. Bu durum
Aleviligin bir bi<;imde ili§kili oldugu Tasavvuf i<;in de ge<;erlidir. B·~
baktmdan sufiler, Tasavvuf'un binbir turlu tammt yapmt§hr. 14 :
Her tammm bir tahrif oldugunu vurgulayan sbzun hakhhk payt

vardtr. Eger tamm sbylenebilecek en son sbz oldugunu
sbyluyorsa, tahrife dbnli.§me olasthgt daha yuksektir. Biz burada
Aleviligi degil, Alevileri konu alacagtz. Yakla§tmtmlz geregi emik
yakla~Iml (gruplann kendi haklanndaki kanaatlerini} esas
alacag12. Yani bnemli olan bir grubun kendisini Alevi olarak
tammlamastdtr. Biz bunu tartt~maya a<;mayacagtz. Ama
ara§hrmamiZI kendini Alevi olarak goren kesimlerin bir ktsmtyla
stmrlarken etik yakla~Jml izlemi§ olacagtz.
140 Alevi kavramun, Krzdba~. Tahtacr, Abdal, Turkmen, Yoriik, Av~ar. C,:epni, Varsak gibi <;e,itli adlarla anrhp
da ve kendilerini Alevi olarak kabul eden tum gruplan kapsayacak bi<;imde kullamyoruz.
141 Ali Rrza Bayzan. C,:agda~ Psikoterapi EkoUeri A<;rsmdan Tasawufi Bilin<; Yaprlanmasmm Degerlendirilmesi,
Bursa-1998, UO Sosyal Bilimler Enstitusu. Yayrmlanmam1~ Yiiksek Lisans T ezi, T asawuf ba~hkh II. bolum
131
Ali R1Za Bayzan
Alevilik ile Bekta~ilik 142 nisbeten ic; ic;e gec;mi§ oldugu ic;in esas
konumuz olan Alevilerin yam s1ra zaman zaman Bekta§ilerden de
sbz edecegiz. Irene Melikoffun 1 ~ 3 vurgulad1g1 gibi,
"Bekta§i/ik ve Alevilik daha dogrusu K1zliba§hk aynz kokten

ge/en bir olgudur. Ikisi, ba§lang1r;ta halk diniydiler. Fakat
zamanlo, bi/hassa XVI. yuzyrldan itibaren bo/Unmeler oldu ve
iki farkil toplum olu§tu. Bir yandan, yerle§ik o/an, tekkeye
bagh ve az r;ok 6rgutlenmi§ Bekta§iler, diger yandan, koylerde
142 Bekta~ilik hakk1nda Dedegan kofunun ~,:ak!a,1Inlt ir.;in bkz, A Celalettin Ulusoy, Hunkar HaCJ Bektn~-1 Ve!i
ve J\levJ"Bekta~i Yolu, Hacibekta~-1980; babctgan kolunun yak!Cl~Jn)l i<;:in bkz, Doc;. Dr. Bedri Noyan, Gcklc\~ilik
Alevt!Jk Nedu-? Ankara-1987, Geni~leti\mi~ 2. bask!, Kendi Yav .. orv()ntalist yakla~ml I~in bkz., John Kingsley
Birge, Bektn~Ilik Tarihi, (,.~ev., Reha (ainuJoglu, lstEl.nbul-1991. Ant Yaymlan: A!evi-Bckta~i ard~tnmcllannd;:~
irene Mehkoff <;:JzgisliK\e uluslararas\ otorite bir isim olc1n Ahmet Ya~m Ocak'm yak!a~llllJ 1c;m bkz., BPI<.fa~ihk,
lsL3m AnsJk!opechsi, TDV. istanbuJ,1992. V'373-379: Bekto~ilik konusunda 6zgt"tn bir <;all~ma olatctk bkz.,
Surayta Faroqhi, Anadolu'da Bekta~ilik, <;ev Ne~suh Bann, lste~nbul-2003, Simurg Yc1y. Ma'surnl, Bekta.'.lil!k,
c;ev., Mi.irsel OztUrk, Hac\ Bekta-1 Vefi Ara~tJrma Oerglsi, TUrk t<lHWrLi ve HaCI Bekfa~ Vefi Ara.~t1rnM Merl<ezi,
Say! 40 - Kt? 2006: Filiz K1li<;-Co~kun 1\oke\, Bekta~1\ik Uzerine DPgerlencilrmeler ve c;alc;aklrlclr Koy\1
Orneginde Bekta~i Kti!tUr, Hac1 Bekta!? Veli Ara!?hrma Dergisi, Say, 40- K1~ 2006;
143 Alevi!ik-Bekta~iligJ, oryantahst paradigmay0 dayal! olarak ancak sempatiule ele ii!Ctn ve bu bakrmdan
Tt.trkiye'deki Alevi-Bekta~i c;evrelerde de son clerece sevilen Onemli isimlerden bitJsi lrl:'ne Mcl!kofftur. Bkz.,
Irene Melikoff, Uyur Jdrk Uyardrlar/Aievilik Bekta1ilik Ara~lrrmalarr, <;ev .. Turan Alptekin. lstanbul-2006. 3.
baskt, Demos Yaymlan: aym yazar, Ktrklar Cem 'inde. c;ev., Turan Alptekm, lstcmbul-2007, Demos Yaymbn
1917 viimda Ekim devTim! ba1iadi{II gece. Petrograd'da dogan Irene Me!ikoff'un babasi Baktiiil bir Tink <"!lllE'Si
Rustu. Petrolci.ili.Jk i~leriyle ugra~an a1lest Elom Devrimi olunca Finlandiya'ya kar;ar. Oradan f-"rn.nsa'ya giderek
Paris'e yerle~Jrler. Mehkoff bab21smm kltti.iphanesinde 14 vn~mddyken Haf1z Divam·nl, Omer Hay)nnn·t vc Sncli
~irnzi\ri okur. Sorllon Oniversitesi'nde Once ingiliz edebiyn.tln1 bitirir. Dohn sonra tse $nrk cllilerine ve
Ti.irkoloJive dewun eder. Fars dili ve ectebiyattm bQrenir. Safaviler i.izenne c;ali~1r. Prof. Adncm Ad1vn.r"m
ogrenc1si olur. UnlU islam ara~tJrmacJSJ Louis .Mas::.ignon onu Sufiligi ara~ilnnat.}a y6neltir. Fuat Kbpritht vc
()mer LLitfi Bc1rkan'la vakm ili!ik' ir;tnde obn TUrk destanlm1 (izerine c;al1~an MeLkoff mistisizmi b~1t ct,mek
isterken Alevllikle kar~Ilrt~lr. (altimalarwn Alevobk i.izerme yogunla.~tu!r TCtrkoloji\'e kolk1S1 1960 vlllllclct
Strnsbou1g T1irk Ettidleri Enstili.isi.l clueldbri.i olmasty-la htz kazantr. 1970 Vllmdan beri yavn1lanon bnemli bir
TLirkoloji dergisi olan Turcico'mn da kurucusu olur. UniLi. matematik~l Salih Zeki'nm ogluvl<" evienen Mchkof bir
sOre de Tmkiye'de va~ar. Melilmff'un Alcvihkle ilgili yorumlan i<;m avnca bkz., Naci Ozkan'tn sC">yle~tsi.
27.5.1998 tar ihli Mil\ rye! gazetesi.
137
veya kzrlarda oturan ve en eski zamanlardan beri dinleri

batini alan Kzzzlba§ denilen toplumlar. Kzzzlba§ ismi $ah
ismai/'in babasz $eyh Haydar (1460-1488) zamanznda
belirmi§tir. Dogu Anadolu ve Azerbaycan Turkmen
a§iret/erinden gelen, Safavi taraftarlarzna Kzzzlba§ deniliyordu.
Sebebi, ba§lanna takt1klan k1zl! kU!ahlardan kaynaklanzyor.
Bu 12 yon!U KU!aha Tac'i Haydar derlerdi. Kzzziba§ denilen
toplumlar bir ~ok isyan hareket/erine karz§tzklarz i~in, Kzzllba§
kelimesi Osmanh belgelerinde kotU/eyici bir anlamla
yuklenmi§, o nedenle, olduk~a yeni bir ge<;;mi§te Kzzzlba§
yerine Alevi s6zcugu kullanzlmaya ba§lanmz§tzr. Bekta§ilik ve
Alevilik 6z olarak aym olgudur. On/an birbirlerinden ayzrmak
olanaklz degi/dir." 144
LYUR iDiK
lTYARDILAH.
Irene Melikoff ve Alevilikle ilgili iki kitab1
Sosyolojik A«;1dan Alevi Gruplar
Tartz§zhr olmakla birlikte emik bakl§ a<;zsmdan hareketle sosyolojik

a9dan Ti.i.rkiye'deki Alevi-Bekta§iler yedi kategoride toplayabiliriz:
144 Irene Melikoff, Alevt-Bektagiligin Ta.-1hsel KOkenleri, Bekta~t-KIZllhag (Aievi) BblUnmesi ve Netic\'lell, Tc11 ihi
ve Ktilturel Boy·uHanyla Tltrkiye'de Aleviler, Bekta~ileL Nusayrile1, ls\ami ilimlm Ara~t1rn1{l Vc:lkft. lstanbul-2004
Ensar Ne!irtVdt. s. 22 vd. Bu makal•min gelt~mli versiyonu ~urada :.er alrn<"lktadw lr~?-tw Mei1kaff, ·t~d-..td~l
KIZ!lbCi~ Torihsel B61llnu~i1 ve Sonuc;lan", Ktrklar'm Cem'inde, ~ev., Turr1~ A.!ptel.:1n, lst. 2U07, Dernos 'r'av, <:;
47--57
B3
Ali R1za Bayzan
1. Tiirk Aleviler: Ti.irkiye'deki Alevilerin bi.iyi.ik bir

<;ogunlugunu olu§turan ve ozellikle Orta Anadolu'da
yogunla§an Ti.irk<;e konu§an gruptur.
2. Zazaca Konu§an AleviJer: Tunceli (Dersim) <;evresinde

odakla§an ve Zazaca konu§an gruptur. 145
3. Kiirt~e Konu§an AJeviler: Dogu ve Gi.ineydogu

Anadolu'da saytlan az da olsa varolan ve Kurt<;e daha
dogrusu Ktrman<;i konu§an gruptur. 146jl47
4. Arap AJeviJer (: Nusayriler): Ozellikle Hatay, Adana

ve Mersin illerimizde ya§ayan ve Arap<;a konu§an gruptur.
Nusayriler, Anadolu'nun degi§ik yorelerinde ya§ayan
diger Alevilerden bazt farkhhklara sahiptir. 148jl49
145 Zazalann k6keni Alevi-Bekta~iler arasmda da tartt.§!lan bir konudur. Dersimliler, Deylemlidir gOrD~U i<;in
bkz .. Ali Kaya. Dersimliler'in Kokeni ve Deylem'de Alevilik. Sen;~me. say1: 1. Agustos 2004. Dersimliler
Turk.tiir giiru~U i<;in bkz.. HUseyin Duzenli. Dersimlinin Etnik Kokeni. Ser<;qme say1: 3. Ekim 2004.
AvTupa'daki Zaza Hareketi dikkate deger: Yeni Alevi hareketi tizerine r;ah.§maJanyla tanman Krisztina Kehl-
Bodrogi. Alevi Hareketi Toparlamyor. www.bianet.orwbianet!kategori!toplum/4179/alevi-hareketi-t«J>arlaniyor
146 Tahire Erman ve Aykan Erdemir. Aleviler ve Topluma Eklemlenme Sorunsah. TESEV Demokratikle~me
Program•. Derleyenler: Ayhan Kaya ve Turgut Tarhanh. Turkiyede (ogunluk Ve Azmhk Politikalan: AB
Surecinde Yurtta.hk Tar!i~malan. TESEV Yaymlan. 2. Bask1. Mart 2006
147 Burada sundugumuz ilk u<; kategorinin etnik kimlik g6stergesi olarak kabul edilmesinin yanh~ oldugunu
hemen belirtelim. Etnik kimlik tarh.'}masJ bu r;alJ.~manm konusU degildir. BY konuda hararetli tart1.~malar vard1r.
Bkz .• Cerna! ~ener. Aleviler'in Etnik Kimligi I Aleviler Kurt mii? Turk mu? istanbul-2002. Etik Yaymlan; HiiSeyin
Akar. Dersim Uzerine Pasla<ma. Pir Sultan Abdal Kultur Sana! Dergisi. Sayl43. Mart- Nisan 2001. s. 88- 94
148 Nusayriler hakkmda bilgi i<;in bkz .. M. E. G. et-Tavil. Arap Alevilerinin Tarihi ·Nusayriler'. Ankara-2000.
Civiyazlian Ya.\l.; inan Keser, Nusayriler. Arap Alevihgi, Ankara-2002, {,;!viyazJ!an Yay.; Fulya Dogruel Etnisite,
Kirnlik ve Ya.am Stratejileri: Nusayri Alevilerine Bir Bak•~. K1rkbudak Dergisi. Guz 2006 Say1: 8; Ayhan A;•dm
Nusayn inan<; ve Toplum Onderierinden Nasrettin Esklocak'la Soyle~i. K1rkbudak Dergisi. Guz 2006 Say1: 8:
Ergin Sertel. Toplumsal Olgu Olarak Nusrayihk (Arap Alevihgi) K1rkbudak Dergisi. Gtiz 2006 Say1: 8;
Abdtilhalnn SuJ<:moglu. Nusayrilerin inan( Di.lnyasl ve Kutsal Kitab1, ist.-1997, Esra Yay.; ISAV Tarh~mah hmi
Toplant1. TUrkiye'de Alev1ler, Bekta~iler ve Nusavriler, lst-1997, Ensar Yay. AJi Duran Golc;ic;ek Nusayn
J\levller. lion B-ektcl~ Veli Ara~tmn?. Dergis1, :34. SAY! Yaz 2005: Esin Demirba~. Etmk Azml!klar. Ettlti.irel
134
5. Dedegan/<;elebiyan Bekta~ileri: Hac1 Bekta§ Veli'nin

soyundan geldigine inamlan ve Alevilerin <;;ogu I<;;m
merkez olan koldur. Dedeg€m kolunda postni§inlik 150
HaCibekta§'taki (.elebiler arasmda soydan ge<;;er.
HaCibekta§'ta C:elebi ailesinin en <;;ok tanman temsilcisi
Veliyettin Ulusoy Efendi'dir. 151 Ulusoy ailesi
ic;erisinden Mehmet Miinir Ulusoy Efendi ve Timur
Ulusoy Efendi de baz1 Alevi <;;evrelerce HaCI Bekta§
Veli'nin gunumuzdeki temsilcisi olarak kabul edilmektedir.
Entegrasyon ve Medyada Temsil: Nusayri Toplulugu brnegi Yi.iksek Lisans Tezi. Anl<ara Oniversitesi Sosyal
Bilimler Enstitlisu Gazetecilik Anabilim Dah, Ankara, 2003-2004. Nisbeten aktuel bilgiler i<;in bkz.. Faik Bulut.
Nusayriler, Atlas Dergisi, Temmuz 2001, sayt: 100; Nusayrilerin kendilerini tamtan Nusayrilikle ilgili kitaplar
iGeren bir web sitesi i~in bkz., ~,A.Ww.nusayri.com
149 Aralanndaki farkhhklara ragmen (M. Aringberg- l..aanatza, "Turkiye Alevileri, Suriye Alevileri: Benzerlikler
ve Farkhhklar" Alevi Kimligi, Der. T. Olsson vd, istanbul-2003, Tarih Vakf1 Yurt Yay., s.195-214) Alevi
orgUtlerde birlikte olabilmektedirler. Ornegin izmit Hac• Bekta~ Veli Dernegi Ba§kam Ali Bugdac1 kendi
beyanma gore Nusayridir. Bkz.. Ser<;e~me, $ubat 2006 Sayt: 19
150 Postni§inlik, tarikat hiyerar§isindeki en ust makamd1r.
151 Veliyettin Ulusoy 1942'de Hac1bekta§'ta dogdu. Ilk ve ortaokulu HaCibekta§'ta tamamlachktan sonra.
Kayseri yahh Lisesi'ni bitirdi. YurtdJ.§I smavlarnu kazanan Veliyettin Ulusoy Yi.ikc:;ek 69fenimini Almanya
Konstanz Stadtische yaptl. 1974 ylimda Turkiye'ye dondu. Sosyal Sigortalar Kurumu Gene! MiidUrlugU Yap•
l~leri Daire Ba§kanhg•'nda bir yli ~ah~llktan sonra, ba~lad•9• Hae~bekla§ Belediye Ba~kanhg1 Fen ve !mar i~leri
Mtidi.irlli§U gbrevinden 2002 yilmda emekliye aynld1. Alevi-Bekta~i Toplumu'nun inan<; Onderi, evli ve iki
c;ocuk sahibi Veliyettin Ulusoy Hae~bektaita ya~1yor. Recai Aksu, Alevi De>syas1 4, Milliyet Gazetesi Avrupa
Bask1s1
152 Resmi ald1gmuz kaynak: Ser~e,me, $ubat 2006 Say1: 19.
153 'Hdctbekta~ Alevilerin Vatikan'1 m1?' Aleviler arasmda 'pir' tc'llh~mas1 ba~lad1
Hao Bekta-"? Vel1'nin- soyundan geldigini One stiren Veliydtin Uluso~/un 'Postni§in Pir' o\arak a<;1klanmast bt\ZI
kesimlerden destek, baz1 kesimlerden tepki g6rdti. A!e\ii Bekta~i toplumu, Hac! Bekta.'j Veli'nin soyunrlan
135
Ali R1za Bayzan
Elise Massicard'm, "Cumhuriyet Turkiyesi'nde Ulusoy

Ailesi"nin Alevi-Bekta§i camiasmdaki otoritesinin sembolik
olduguna i§aret etmektedir. ~byle yaztyor Massicard:
"Alevilerin c;ogu Ulusoylara daha ele§tirel, ama sayg1yla

bakmaktad1rlar... Bugun Ulusoy ailesi 1960'11 y!llarda Alevi
hareketinde ustlendikleri rolden daha az bnemli rol
oynamakta... Veliettin Hurrem 'in 2006 Agustos'unda
geldigini One sUren Veliyettin Ulusoy'un "Postni~in Pir" (Dergilhta post Hzerine otutan, dergahtakt ~evh) olup
olamayaca9t ve HaClbekta~·m ''Alevilerin Vahkan"1 ilan edilip edilmemesini tarh~Iyor. Hac1 Bekta~ Velt'y1 emma
t6renleri, Alevi Bekta~I toplumu ic;indeki yem ayn~malan da ortaya <;tl~ardL Avrupa Alevi Birlikleri Federasyonu.
Pir Sultan Dernekleri Gene! Merkezi ile Hact Bekta~ Dernekleri Gene! Merkezi. resmi tOrenlerden bir gfm Once,
Hac1bekta~ Spor Salonu'nda alternatif bir cern t6reni dlizenledi.
1994'ten beri 'post'ta Sembolik t6rende 1994'ten bu yana Postni~in oldugunu savunan Ve!Jyettin Ulusoy'un
unvam kabul edi!di. Avrupa Alevi Birlikleri Federasyonu Gene! Ba~kam Turgut 6ker, "Vatikan Htrisliyan
dttnyas1 it;in ne ise Haobekta~ da Aleviler ac;JsJndan odur. HaCibekta~ Postni~ini Veliyettin Ulusoy pirimiz
inanc;sal alanda b1zim dogalliderimiz" dedi. Evinde konaklayanlar da Ulusoy'a kar~1 dini bir lider olarak a~1n
sayg1 gbsteriyor. Oze\Jikle genc;lerin, el baglay1p s1raya girerek elini 6ptukleri U\usoy, Milliyefe !junlan sOyledi:
"Postni§in, Alevi Bekta~i toplumunu temsil eden ocaklann ba§Jnda bulunan insanlara verilen addtr. Her ocogm
bir postni~ini olur. Hac1 Bekta!j Veli dergcih1. Alevi Bekta~i piramidinin en Ust noktasmda yer ahr. Bu postni~inin
eh·afmda dede ocaklan bulunur. Ben kan olarak Hac1 Bekta.§ VeH.nin soyundan geliyorum. 32. postni.§inim. Biz
dergS.ha bagh alan Alevileri temsi\ ediyoruz. Ben babamm vefat ettigi 1994'ten bu yana bu toplumun sosyal
lideriyim. Postni.§inin fonksiyonu; dedeleri kontrol etmek, halk arasmdaki ihtilaflan c;Ozmektir."
'Benlm resmi stahlrn yok' "Osmanh bizim hi<;bir sosyal derdimizle ugraqmaml.§. Bu nedenle sosyal ihtiyac;.lar
dedeler tarafmdan kar~ilanm1~. Bu gelenekleri buglinden yanna silip atC\mazsmlz. Ama Cumhuriyet
TO.rkiye'sinde Alevilerin sosyal hayat ic;indeki ihtiyac;lan kar.§dandrkc;a bu gelenek de zaylfllyOr. T6renler ic;.in
banet davet gelrnedi. Benim resmi hic;bir stahlm yok. Ancak bir ge\enek var. Halkm sevgisi var."
Selmanpakoglu: $eriat kafas1 Hae~bekta~ Belediye Ba~kam. emekli Tuggeneral Ali R1za Selmanpakoglu da
~eriat istegi benzetmesinde bulunarak tepkisini ~Oyle dile getirdi: "Alevi derneklerinin Ozelligi ocak!ara baglt
olrnalanndan geliyor. Bugltn baz!lan ocaklan, bu gelenegi yo!~ saytyor. Binm Uzerinde Alevi dernegi var.
Baztlalt kendilenne bagb 70-80 dernegi One sUrerek 'hder biziz' havastnl verrneve r;:oh~tyor. ·AJevilik ls!bm
dt~tdtr' dedJier. Arkasmdan AB raporunda Alevilt?r azmhk savild1. Alevi Orglitlenmelerini dini ogn·hkh bir yap1ya
gotUrlirsen!z bu TUrktye J<;in lehlikeli olur. Saidi Nursi, Nurculann lideri. 1-ethullah GU\en, Fethullahr;Jlann lidP.rL
Bunlar da Alev1 toplumu ic;.inde tarikot tarZJ yaptlanma 1\ine girmeve c;.ah~tyorlar. Bunlarm bir b6!\m1tinde ti'lrn
~eriat kafas1 var." 19 AQustos 2006 M1!\iyet
136
Hacrbekta§'ta Cem'e katrlmasr kuraldan ziyade istisnadrr.

Ulusoy ailesi... ne Alevi hareketinde ne de Alevilikteki dini
merasimlerde bir birligin olu§masr konusunda sozi.ini.i
get;irebilmi§tir. 90'/r ydlarm ba§lannda Alevi 'torenleri ve
Alevi hareketi ir;inde dini otorite konusunda soz sahibi olmak
i.izere kurulmasr denenen aile vakfr ise it; t;atr§ma ve
hiziple§melerden do/ayr ba§ansrzlrkla sonur;lanmr§tlr. "154/ 155
6. Babagan Bekta~ileri: Bahm Sultan'dan soma Kalender

C::elebi'nin postni§inligi zamanmda c;rkan ayaklanmadan
soma Kalender C::elebi'yi idam etmi§ yerine Sersem Ali
Baba'yr tayin etmi§tir. Bundan soma yo! C::elebiyan ve
Babag2m olmak uzere ikiye aynlmr§trr. Babaganlarda,
dedebabalar kayd-1 hayat ile sec;imle gelir. Bunlar daha
c;ok burokratlar ve kent esnafr arasmda yayrlmr§lardrr.
Bedri (Bedrettin) Noyan Dedebaba'nm 156 1997'de
olumunun ardmdan Babaganlar ihtilafa du§mll§, bir grup
Bekta§l Mustafa Eke'yi bir grup da Haydar Ere an' 1
dedebaba olarak sec;mi§tir. Bu ihtilafta 33. dereceden
mason oldugu iddia edilen Halifebaba ilhami Teoman
Giire'nin ismi one c;rkmaktadrr. 157 Babagan Bekta§ileri,
154 Heidelberg Oniversitesi'nde Yaprlan I. Uluslararasr Alevilik Sempozyumu. Sen;e~me, Arahk 2006, Sayr: 25
155 Paris Sosyal Bilgiler Enstitusu'nde 6gretim g6revlisi. CNRS'de ara~tnmacr ve European Journal of Turkish
Studies'de redaksiyon kom!tes! uyesi. Doktora tezine dayah olarak hazrrladrgr "Turkiye'den Avrupa'ya Alevi
Harekehnin Siyasalla~masr" adh dikkate deger bir kitabr2007'de ilet .. im Yaymlan arasmda c;rkh.
156 Hakkmda bkz., Hacr Bekt~ Veli Ara~trrma Dergisinin 5. sayrsr. BAHAR-1998 Abdurrahman Gtizel, Ali
Haydar Ercan, Belkrs Temren. Lalifer Bal!beyoglu ve digerlerinin yazrlan.
157 Ar&}hrmaCI bir dostumuz Teoman GUre'nin Hi.ir ve Kabul Edilmi~ Masonlar Bi:tyUk Locas1'na Dye
oldugunu belirtiyor. S6z konusu locantn 16 Ocak 1996 tarihli Milliyet'te ver alan basm a<;Iklamasma gOre
ABCFM'nin miras<;ISI clan G.niU bir vaktfla yakm ili~kil halindedir. Sbz konusu vakfm misyoner faaliyetleri
yaphgma dair MIT raporu medyada yer alm!.~b. Bkz., Bayzan. Kf.iresel Vaftiz. 3. bask1, s. 94. Bekta~ilerin
Masonlukla rli.kileri oldukc;a eskiye dayanrr. Ornek olarak bkz., Irene Melikoff. "Namrk Kemal'in Bekta.iligr ve
Masonlugu", Tarih ve Toplum Dergisi, say~: 60, Aral!k 1988; C'Ynl yazar, "1826'dan soma Bekta~iler Tarikat!",
Uyur ldik llyardrlar/Aievilik Bekta~ilik Ara~trrmalarr, <;ev .. Turan Alptekin, lstanbul-2006, 3. baskr, Demos
Yayn1lan, s. 211-238. Irene Melikoffa gOre Bekta~iler kendilerini korumak ir;in masonluga girmi!?hr. Hem
137
Ali R1za Bayzan
tarihsel nedenlerle Alevilere uzak/soguk durduklan t<;m

mda kalmaktadtr.
Bedri Noyan Dedebaba'nm "Bekta§ilik Alevilik Nedir?'' isimli kitab1
7. Azeri Caferiler: Ger<;ekte Alevilerden ayn

degerlendirilmesi gereken ama zaman zaman Aleviler
arasmda say!lan Kars, Igdtr, istanbul Halkah ve izmir'de
da ya§ayan, Azerice konu§an gruptur. Turkiye'deki
Caferilerin lideri olarak Selahattin Ozgiindiiz'un ismi
kurum olarak da "Tiirkiye Caferi Federasyonu" 158 on
plana <;~kmaktadtr. Bu grup ara§tlrmamtzm dt§mda yer
almaktadtr. 159
Mason hem Bekta•i olan unluler arasmda ~eyhulislam Musa Kaz1m Efendi. Bekta•i ~evhi Mehmet Ah Ere!
Baba. Ziya Pe~a. Nam•k Kemal. R1za Tevfik Bolukba~1. Prens Sabahattin. Talat Pa.a. Cemal P,.a ve Kara Vas1f
da var. Bu konuda aynnhh bilgi i<;in bkz .. A.Nevzad Odyakmaz. Bekta.ilik-Mevlevilik-Masonluk, istanbul-1988,
ink1lap Kitabevi
158 2 ve 4 Mart 2003 tarihli Ak•am

159 Selahattin 6zglindU:z'Un Sabah Gazetesi'ndeki beyanah r;izgileri konusundo bir fikir vermektedir. ''Alevi-~1i
fark1 yok" Selahattin bzglincliiz/ TUrkiye Caferileri lideri. bzglindi.iz, Alevilerle aralannda kUlttirel ve b6lgesel
nedenlerden kaynaklanan aynntrlar dr~mda bir fark olmadt§mr. Alevilerin hkth noktasmda 400 y1Jch biJgisiz
bJraktldtklanm iddia edivor. Diger bir deyi~le Alevileri bilgilenmeye yani Siile.<?meve davet ediyor. ()zgOndUz
lrak'ta. Hekim Ailesi'nin ybnetimindeki Daru'l~Hikme medresesinde 1966-1972 ytllan arasmda egilirn g6rm\.i~.
bzgi.i.ndtiz'Un okulda Ozel ders aldt§I hocalardan bin, daha soma {ran [s!itm devriminin !ideri olacak o!a.n
Ayetullah Humeyni'ymi~. TU.rkiye Caferilerinin dm1 konularda bagh bulundugu mt"tc;tehit. uzun bir d6nem
bo~y:unca lrakh BUyilk Ayetullah Cevad Tebrizi"ydi t\zeri TUrkn olan Tebrizi'nin Kastm 2006'da 82 va~mda
Olmesinden sonra TUrkive ~iileri hen liz kendilerine Y'f' bu· dini yo! gbsterici belirlemedi. Caferilerin ista.nbu!'da
30, tUm TUrkiye'de ise 300 cami veya mescicil o~iunuvor. Kanunlara gOre camilerde Divanet i.~ieri
· Ba!iknnh(!I'mn atadt§t imamkmn g6rev ~,1apmas1 t, <"Jr. FakC'\t (lzgUndi.tz'e gOre. Ba.':ibakanl!kta Y<:"\ptlan
Misyoner brgi.itlerin KC1rt ve Alevi Operasyonu
Konuyla ilgili alan ara§hrmalarayla da tamnan Yrd. Do~.

Dr Ali Yaman, daha <;ok Hact Bekta!? Dergaht'yla ili§kileri
baktmmdan Alevi-Bekta§i gelenegine mensup ve Ocak
organizasyonu 160 i<;erisinde degerlendirilebilecek, dinsel onderleri
dort ayn kategoride toplamaktadtr:
1. Bagrmsrz ocakzade dedeler: Daha ~ok Orta ve Dogu

Anadolu bolgelerinde bulunan Ocakzade dedeler Hi1nkar
Hacz Bekta§ Veli'yi pir ve ser~e§me kabul etmekle birlikte,
Hacz Bekta§'m postunda oturan ve onu temsil ettigine
inam/an <;elebilerden icazetname (hi.i.ccet veya izin)
almakszzm taliplerinin hizmetlerini gorurlerdi. (Ornegin)
Baba Mansur, Oryan Hzzzr, Hzdzr Abdal, Agui~en, Pir
Sultan gibi yerel ocak onderlerinin 9fJrrhk/an daha
fazlaydl.
2. Hacr Bekta~ {:elebilerine baglr dedeler/babalar/

vekiller: ikinci grup dedeler ise belli arahklarla -genel/ikle
yzlda bir- Hacz Bekta§ Veli postunda oturan (;elebilerden
onay almak ve dergaha parasol veya ayni bir odemede
bulunmak suretiy/e dedelik/babahk hizmetlerini yerine
getirebilirlerdi. Bu hizmet de genellikle babadan ogula
ge~mekle birlikte, Ocakzade dedelerde oldugu gibi Evlad-
61
l Resul olmaJcl ko§ulu aranmzyordu. Ozellikle Orta
Anadolu bolgesi'nde Amasya, Tokat, Yozgat, (;orum gibi
illerde bu tip dede aileleri bulunmaktadzr.
"Hiisniiniyet Mutabakat!" (iyiniyet anla~mas1) gereQ"i devlet Sii cemaatini "taciz" etmiyor. Diyanet'ten list dUzey
bir yetkili de Caferi camilerine imam g6nderseler de cemaatin onun arkasmda durmadi9InJ kabul ediyor. $ii
cemaati kendi belirledigi ve maa~ml OdediQi Caferi imamlardan din hizmeti ahyor. 9 Haziran 2007 Sabah
Caferiler, "Caferilik inancm1 Tamtma Egitim ve Ara~trrma Dernegi" admda bir dernek kurmu~lard1r. Kendilerini
tamtan web sitesi www.caferider.org www.caferiyoldergisi.org
160 "Ocak" terimi, Alevilerde dinsel hizmetleri gOren Dedelerin aileleri ve bu aileler <;evresinde olu~an
organizasyonu ifade etmektedir. Alevilerde her dede ve talip ailesi bir ocaga dahildir. Aleviierdeki dede·talip
ili>kisi, tarikatlardaki milr~id-milrid (ilstat-talebe) ili~kisine benzetilebilir.
161Hz Muhammed'in soyundan olmak.
139
Ali RJza Bayzan
3. Ocakzade dedelerce gorev!endirilen dikme

dedeler/babalar/sofular: Dikme dedeler/babalar/sofular
ise Ocakzade dedelerce goreulendirilirler ue tanmmtJ bir
ocaga mensup degillerdir, ancak ocakzade dedenin
yoklugunda ta/iplerin hizmet/erini gorurler. Uzakta
bulunan taliplerini srk s1k ziyaret edemeyen dedeler
taliplerin dedelik hizmetleri yoklugunda da sursun diye bu
<;:ozumu bulmw;lardrr.
4. Diger Dedeler/Babalar (Dedebaba gelenegi dr§mda

bulunan dinsel onderler): Doha <;:ok Bat1 Anadolu,
Trakya ue Balkanlar'da bulunan Aleui-Bekta§i gruplarm
baglr oldugu K1z1l Deli, Amucalr, Bedreddini ue Babai
Bektw;i babalarr bu grup i<;:inde degerlendirilebilir. 162
Bun/ann bazr Bedreddini ko/larr gibi Dedebaba
gelenegine baglanml§ olanlarr da meucuttur. 163
Bu gruplann dr§mda ~ii(gibi)le§mi§ ya da Sunni(gibi)le§mi§ 164

kuc;uk gruplar da vardtr. Bu kuc;uk gruplara ileride deginecegiz.
162 Bekta~i ara~t1rmact Refik Engin'in bu gruplar hakkmda ~ogunlugu yaymllanmr1y1 bekleven hacirnli
c;alt~malan vard1r. Engin'in c;ali.~malan ic;in bkz., I.N'WW.refikengin.com

163 Yrd. Doc;. Dr. Ali Yaman. 'Yakm Tarihte Ocak Sisteminin Geli~imi-Die Entwicklung des Ocak-Svtems in
der jU.ngeren Geschichte". I. Internationales Symposium zum Alevitentum, Die Rolle der Alevitischen
Geistlichen (Ocak-Dede) in Geschichte und Gegenwart, Ruprecht-Kar\s-Universitat Heidelberg, 1-2 Dezember
2006. AyrmtJh bilg; ir;m bk::., a~m1 vazi:1r, Al!?vikte Dedelik Kurumu ve Ocaklar. istanbul-2004, 1\ataca Ahmt:>t
Sultan Dernegi Ya.v.: 211,il11 vazar. Alevilik&Ktzllbt:t~bk Tarihi. Islanbu!-2007, No Ida !\itap Yay.
164 $ii{gibi)le~mi~, SUnm(gibi)le~mi~ dt>vimlerim lwm ge~i.~ stirecini hem de kimlih!l~ri~'lf' il~ili olarak hem
Xend1lermin hem de Alevi <;evre1erin brtt~m.':llamu vwgularna!< amae~;Aa bilinr;li o\aral< lwlland1k.
140
Misyoner brglit!erin Kurt ve A!evi Operasyonu
165 "Hae~ Bekta~. biliJJdi~)i gibi Xlll. yi.izydda. B(1ba llyros'n1 tzmde orta\:a <:;~kiyor. Baba l!yas, Unlt.i. Baba-i
isyanl~1 mm lideridir. T.:wihi kavnaklar onun hakkmda kesm bilgilet vermekt8dirler. XIV. yuzy1l t3nh<;esi Elvan
C'elebi ve XV. yUzyil tnrihc;esi ~Ik Pa~aza.de, her ikisi, Hac! Bckta~1. Baba ilvas'm rnOridi oldu§unu
vazmakt?i.dir!ar. -?eyh Eflaki de aym bilgileri al<tarm21ktachr. Baba llyas ve tari'lftarlan, 1230 civannda
''Horasan"dan. vani Orta Asva'dan Anadolu'ya gehni~lerdir. Baba ilyas'Imceleyen i.in\Li Frans1z tarihc;isi Claude
Cahen, Baba 1/yas ve taraflannm belki de Harezmiler/e birlikte, Mogol/ardan kac;1p Anadolu'ya geldiklerini
dli~\mOvorclu. Bu sav dogru olabilir. Bu tespitten hareketle. onlann Mevaraun nehri y6resinden. yani Ahmet
Yesevi'nm ya~ad19.1 bOlgeden gelmi~ olabilecekleri sonucunu t_;lkarabiliriz. byleyse. HacJ Bekta~1, Ahmet
Yesevi'ye baglarnak vanl!.~ olmayacaktJr. 0 zaman da, halk qeleneklen, belirli 0/qJ./erde, haklfl1k pay1
knzanocak\ardw HaC! Bekta~ Baba-1 isyanlanna i~ti1ak etmi~br Karcle~i Mintac; 1se bu olaylMda qehit olPHI.~tur.
Fnkat tcwih1 ki'lynaklar, Hnct Bekta~·m bu 1syanlann son bOILi.mune ve M?llva'daki sava¥'l kcsin olarnk
katJlmndJ_(jmJ gOslennel\tedirler. HacJ Bekta-?. bir mi.iddet sakl1 kald1ktan soma. Suluca KaJaOy-Ul<'te bugi.inkti
tKi1vla Hac! Bekta~ kasabasmda ortava t;Jkmiq ve orada <;epn1 bir boy arasmda ya~am1.~hr. Bir dervi~ ha~·atmt
surdl"lnnlt~tur Kendist C:epn1 olmad1~]1 ~~·1n. Vilavetnamesmde baz1 c;ah~maiardun bahsedihnektedir. S6zU edilen
C,:epni bovu. onu kr1bul <:>!mJ~ ve bemmsenn~tJr. HacJ Bektn~ bir aziz gihi va-?<'lnn~ ve )<eramet sahibi oldugu
-sovlemr. S,o1ygt ve sevgive lay1k bir veli olmu~tur. Etra.f1nda c;ok tr1raftan olmasma ragmen. JiaCJ Bekta~ mlirit
edimneye <;~h~mam1~br. Bu gen;egi, A~1kpa~azade'nm yazc.\1~11 Tanh ese1lerinden bJl!yoruz. Han Be'Kta~.
kcran1etlerini b1r kadma KndJncik Ann'ya i)kt?~.rnu~hr i"\i1d11lCik Ana, A§Ikpa.'?C\zade've gOre, onun evlathk kJZJdJr,
Vilayetnarnr~'ve gOre de nvmevi kans1d1r. Arna. ne olursa olsun, 1-\adnJCJk An(l bir BaCiv~n'i Rum·ciur. Bac1yan'i
Hum. o znman ki dart toplumsal sJnJflardan biriydi. Ve bir kadm te~kilabyd1. KadinClk Ana, bu toplumsal
\iCI.JJlrdn onemli bn· ~ahsJydivdi." Jvle!Jkoff. Alevi-Bekta!}i!igin Tarihsel K6kenleri, s 19 vd.
141
Ali R1za Bayzan
Amerikan Board'm Alevileri Yonelik Tarihi ilgisi
Osmanh zamanmda Protestan misyonerlerin hedef kitlesi yalmz

Ermeniler degil, dinsel azmhk olan Asuriler, Yezidilerin yam stra
Alevilerdi aym zamanda. Nitekim Amerikan Board
misyonerlerinin Diyarbaktr, Antep, Sivas, Harput, Merzifon ve
Dersim'in yam stra Malatya ve Mara§/Elbistan gibi Alevilerin
yogunluklu olarak ya§adtklan bolgelerde de ~alt§ma yapttklanm
g6n1yoruz.
Misyoner Dunmore'un Raporlan: "Sozde Miisliimanlar"
1852'de bolgeye gelen Amerikan Board misyoneri George W.

Dunmore, Ktztlba§ Kur~er' i hakkmda ~e§itli raporlar
yaytmlamt§tlr. Dunmore, ilk raporunda, K.!Zllba§ Kurtlerin incil' e
a§ina olduklanm ileri surmektedir:
"Bunlar r;ok ilginr; bir ha/kt1r ve ilgi alammtza girmektedirler.

Musluman kabul edilmelerine ragmen Muhammed muridleri
degillerdir. On/ar isa'ya, Tann'nm ogluna inanmaktadtrlar;
Alevi yazarlardan lsma1t Kaygusuz ise Melikoffun savundugu yaygm g6rD~i.in aksine Abdillbakl GO!pmarh'ya
davanarak HaC! Bekta!'i'm Yesevi Gelenegi ile bir ili~kisinin olmad19Jn1 gen;ekte bir "Bahniiismai\i Da'isi"
oldugunu iddia etmektedir: HaC! Bekta~ Veli, 1256'da Alamufun Mogollar tarafmdan yerle b1r edilmesi sonucu
ismaih!er!e i!i~kisini kesmi~. ama batmi inancm dorugunda; zamanm kurtanCI imarn1 olarak ortaya c;d·ap, Alamut
lmamlannm temsil ett1gi.. Ah'run donuna bUrUnmCt~tilr." Dr ismail Kaygusm., Hacr Bekta~ Veh Bir Bntmi
Dai'sivdi 24.09.2005 www.alevi.com/aleviogretisi+M5276e58lcec.html Aym yazar, ··HaC! Bekta~ Veli'yi Dogru
Tamyor muyuz> Serc;ejme Hact Bektaj Veli ve Hunkar Dergaht". Serc;ejme DerglSi S. 25, Araltk 2006
Kaygusuz bu vorumu nedemyle, kendis1 gib1 $eyh Hasan Onar Ocag1 kOken!i ve yakm dostu ismail Onarh
taraftndan "ingiliz Aleviligi" gell~tirmekle sw:;:lanmJ~br. $0yle yaz1yor Onarh: "Kurtulu~ milcadelesi veren
Atati.i.rk'e kar~1, Halife'yi savunan Aga Han, Hindistan i~galinde nasi! ingiliz lsmaihhgi yarattrvsa, Kaygusuz'da
ingihz Aleviliginin terne!ini atmak istJyor. Bunun ie,:ir.de, Alevdig1 tsmaihhk!e Ozde~legtirmeye c;ahgryor.. Ismail
Kaygusuz'un, bu saptamasr tamarnen (Ingiliz) yanhs1 bir g6ri.i~h.ir. HaC! Bekta~ Veli'yi Batmi darsi olabilir, ama
kendine bzgi.i bir di.i~Uncededir. ismaih degildir. ., ismail Onarh Namussuzluk ve ihanehn Belgeleri~l, 22 ~ubat
2007 www. kar acaahmeL com/cevap.asp?kid~ 6 758& baslik = NAMU SSUZLUK %20VE %2 O%C4 'Ji,BOH ANET
%C4 %BON%20BELGELER%C4%B0%20-l
142
Misyoner brgutlerin KUrt ve Alevi Operasyonu
hakkrnda bilgi sahibi olduklarr kadarryla severek jnci'i kab.ul

ediyorlar ve son bq yi/dir bu daglarda dola§an ve jsa Mesih
yolunu gosteren 'Havarimiz', §imdiye kadar bu
Ktzllba§lar'dan daha inan<;h bir halk gormedigini
soylemektedir. Onlar, kendilerin has, kendi halinde ozel bir
halkdtrlar ve jncil'e de <:;ok yatkmlar. "166
ABCFM'nin oncu misyonerlerinden Dunmore merkeze yolladtgt

Ekim 1854 tarihli mektubunun "Sozde Miisliimanlar" ba§ltkh
ktsmmda K.!Zllba§lan okuyuculara §byle tamtmt§h:
"Bu bolgede dag1mk olarak ya§ayan sozde Musluman bir

mezhep var ki daha once haklarrnda hic;bir §ey duymadtgmtzt
zannediyorum. Ad/an kelime an/army/a 'ktrmtzt ba§' demek
alan Kuzulbash. Ama onlara neden bu adm verildigini henuz
tespit edemedim... Gerc;ekten de olaganusW insanlar ve
ilgimizi hakediyorlar. Her ne kadar Mus!Umanlar onlarr
kendilerinden saysalar da on/ar Muhammet'in takipc;isi
degiller. Onlar Tann'nm oglu jsa'ya inamyorlar, en azmdan
bilebildikleri kadarryla ... Hic;bir zaman ya da hemen hemen
hic;bir zaman Mus!Umanlar gibi namaz k!lmtyorlar, oruc; da
tutmuyorlar. Kendilerine ozgu insanlar ve jnci/'in mesajma
ac;tklar... Baz1 tuhaf inam§larr ve putataparhkla a/akah
uygu/amalarr var. Mesela kuc;uk siyah bir odun par<:;as1
bulduklannda bir evliyanm ya da atmrn ka/mttstdtr diye ona
tapmmaya ba§ltyorlar. Tarihleri ve inan<:;larr hakkmda daha
<:;ok bilgi toplamay1 umuyoruz. Turkler on/an da Kurtler gibi
be§ para etmez sapkmlar (heretics) olarak goruyor ve hi<:;
umursamtyor/ar ve sanmm hepsi a<:;1k<:;a ger<:;egi [Htristiyanl@]
kucaklasalar bile o taraftan [Turklerden] ciddi bir gu<:;/Ukle
kar§tla§tlmaz. "167
166 Bayrak. aym eser. s. 291
167 ""Arabku: Letter from Mr. Dunmore. October 24. 1854"' MH :;iubat 1855: 55-56. Aktaran Karakaya-Stump.
avm makale.
143
Ali R1za Bayzan
Misyoner Dunmore'a gore Kzztlba§lar "kzlu;; zoruyla Mus/Uman

yapzlmz§ Hzristiyan bir zrkzn neslindendir." Kuran-z Kerim' e ve
Muhammed'e degil incil'e ve isa'ya inanzyorlardz, ama
Muslumanlardan korktuklan it;in isa'yz Ali adzyla anzyorlardz. 168
Misyoner Dunmore bu t;ert;evede bir K.IZllba§ Protestan reis

Ali Gako oykiisii kurgulamz§tJr. Ornegin Dunmore, 1857
tarihli bir raporunda, Dersim yoresinde Kzzzlba§-KU.rt a§iret reisi
Yusuf Aga ve Ali Gako ile gorU.§melerine ili§kin izlenimler sunar.
Dunmore, burada buyuk bir kabul gorduklerini, gece okunan
incil'in buyuk bir hazla dinlendigini sayler. Dunmore, bolgedeki
Kzztlba§ Kurtlerin, ogrenme ve ibadet konusunda Ermeniler' den
daha avantajlz ve daha yatkm olduklannz bildirir. 169 Bu oykunun
a§tn derecede bir abartma oldugu ara§tzrmacz Ayfer Karakaya-
Stump tarafmdan anzlan makaleyle belgelenmi§tir. Karakaya-
Stump, soz konusu makalesinde bu turden t;ok<_;a ornek verir.
Ostelik misyonerlerin olu§turdugu izlenim donemin KlZllba§lannzn
obek obek Hlristiyanlzga girecegi bi<_;irninde idi. Misyonerlerin bu
tur kurgulannm arkasmdaki en buyuk motivasyon faaliyetleri it;in
rnaddi ve manevi destek saglamak olsa gerek.
Misyoner Riggs: Dersimliler Htristiyan olmak istiyor
Dersimli Alevilere ozel ilgi duyan isimlerden birisi Amerikan

Board misyoneri Henry Riggs'tir. Riggs konuyla ilgili
makalesinde Dersimlileri tarif etmektedir. Makaleye gec;meden
once Riggs'in kim olduguna deginmek gerek.
Riggs'in babasz Merzifon Amerikan Koleji Muduru Edward

Riggs'tir. Henry de bir misyoner <;ocugu olarak Sivas'ta
dogmu§tur. 170 Riggs, Kurtler ve Alevilikle ilk olarak Sivas'ta
tanz§mt§tlr. Merzifon Amerikan Koleji'nin muduru George E.
168 !\arakava-Stump, ayn1 maKale.
169 Bkz., Bayrak. Kurtler ve Alevilik. s. 297-300
170 Ac;1kses, oym eser, s. 159
144
Misyoner brgiitlerin Kurt ve Alevi Operasyonu
White da Alevilere bzel ilgi duymaktayd1 ve konuyla ilgili

makaleleri vard1. 171 Riggs, makalesinde Dersimlileri §byle tarif
etmektedir:
"Benim vard1gm1 sonw;: §Udur: Osmanlllar bu daglan istila

ettiklerinde, buradaki dag a§iretlerinin Hlristiyan oldugunu
gorduler. Bunlar Ermeni kiliselerine bagh Hlristiyan
O§iretlerdi. Ama milliyetleri ve diJleri tamamen kendilerine
ozguydu. Bunun uzerine Osmanlllar §iddet kullanarak on/an
islam'a <;evirmeye giri§tiler. Her taraftaki yzklk kiliseler bunun
bir kanztzd1r. Boylece baz1/an gorunii§te de ka/sa islam 'z
benimserken, bazzsz eski dinde diretti. Ama islam'!
benimseyenlerde bu <;ok yuzeyde kald1. Bu gorunum altmda
onlar zamanla is/ami bir ortu altrnda saki! kendi oz dinlerini
yarattzlar. "172
Riggs, Dersimliler ile gbrii§\.irken (Kapak resimlerimizden)
Riggs'e gore Dersimliler Hrristiyan olmak istiyordu:
"Harput'taki Amerikan misyonerlerine gelerek kendilerini

cezalandmlmaktan kurtarabilirlerse, a§iret halinde Hlristiyan
a/maya haz1r oldugunu soyleyen bir a§iret reisine!seyidine
tanzk oldum." 173
171 Konuyla Ilgili bir makalesi ~udur: The Alevi Turks Of Asia Minor (1-2)
172 Riggs'm son 0~ climlesi bcalan'm KUrt Alevili§i hakkmdaki sOzleriyle birebir brtit~me~n dikkate cleger.
173 R<?v. Hem~~ H. Riggs, The Rfc!lig1vn of The Dersim Kurds, Missionary Review of the World. Volume 2tJ.
July"Dec 1911, C,:evhen: Sevfi Cengiz h!tp:'lf28.pd.rsimonv.net'forum68141JmessGfle~ 968.htm Envan
145
Ali R1za Bayzan
Kiirt~ii Alevi yazar Mehmet Bayrak, Riggs'in analizlerine

alkt§ tutmaktadtr:
"Her §eyden once Alevilik, Muslumanlrk'la Hlristiyanlrk

arasmda bir kopru gorevi goruyordu. Bu nedenle,
Hlristiyanlrgm teme/ deger/eri ve ibadet bic:;:imi
yadzrganmzyordu. Ostelik aralannda inane; kaynak/an ve
rituel/erden ba§layarak birc:;:ok ortak payda vard1. Bu nedenle
Kzz!lba§/ Aleviler'in, Protestan misyonerleri kabullenmeleri ve
on/aria diyaloga girmeleri hie; de zor o/madz: ''1850'/erin
Protestan misyonerleri buyuk ihtimal/e Kzz!lba§ top/uluguna
girebilen ilk ki§ilerdi ve yine buyuk ihtimalle Alevi olmadzgz
halde Aleviler'in (Cem) isimli gizli top/antzlanna kabul edi/en
ilk ki§ilerdi. Misyonerler, bu insanlann misafirperverlikleri ve
Cem szrasmda g6sterdikleri samimiyetten oldukc:;:a
etkilenmi§lerdi. Kzzzlba§lann kendileriyle aynz inanca sahip
olduklarzm soylemeleri ve onlara jncil okurken e§lik etmeleri
misyonerleri §a§zrtmz§tl. "174
Riggs, Dersimlilerle koyu bir soh bette
Oniversitesi bgretim iiy!ermden Garnik Asatnan. Riggs'in izinden gicbyor. Bjr dOnem Avrupa UlkelE'nni s1k s1k
gezcn ve bu konuyla ilgili g6n1~me ve to}JlantJlar yapan Asatrian, Piya Dergtsi'nin 14. c;aytsmcta konuyla ilglli
o!arak ~unlan yaz1yordu: '·Zaza ha!km1 kesinlikle Ermeni ha[kmdan ayn rlu~linemiyorum. Zaza1stan ve
Ermemstan b1Lirn mli~terek vatannruzdtr. Zazet halk1 OnUmltzclekt 10-lS >nl !t.;:mde 0Jtadogu·nun Onemh S1yasa\
faktbrlerinden biri durumuna gelecektir. FCl.kat bu geli~menin olmast ;r;in c;ok ~ah~mc:Jk gerekiyor · Asatrion ve
r;e\llesl b1r arn. E1tvan'da Zaza halkma Ilisktn L!limsel c;:alismalann yi'lpJlablleceQi bir ··zat..a Kll!tilr Merkez1''
o!u~turmaya, aynca dd "Dersin1" adh bir dergi ;;1kn.rmaya c;ail~t\;'orlnr.
174 Mchmet Bayrak, K1zdba~ KUt tier ve Protestanl!k, 06 T emmuz 2003 Ozgllr PolitJka:.
146
Misyoner brgut\erin Kurt ve A\evi Operasyonu
Misyoner Wheeler: ger«;ek inan«;lanm gizlemeye «;ah!jular
1894'te Harput/Ftrat Koleji'nin mudurlugunu yapan Dr. Crosby

Wheeler, New York'ta yaytmladtgl "Ten Years on the
Euphrater" (Ftrat Boylannda On Ytl) adh eserindeki gozlemleri
Riggs ile ortu~mektedir:
"(Ktzzlba§) Kurtler'in hit;: degilse buyuk qogunlugu sadece

s6zde Mus/Uman'dzr. Aralannda dinsel t6renler ve ayin/er
duzen/erler. $imdiye kadar pek az bilinmekle birlikte bu
t6renler Mus/Umanhk, Hlristiyanhk ve Putperest/igin garip bir
kan§zmmz iqerir g6rpnmektedir. Kurtler'in qogunlugu
Mus/Umanhk dinine baghdzr/ar. Diger kol Kzzzlba§lar'm,
kendilerine has inanqlan vardzr. Genellikle Turkler'den
korktuklanndan gerqek inanqlanm gizlemeye qah§!rlar.
Aralanndaki garip 6gretilerden bir, iqlerinden birisinde (Kutsa/
Ruh)un bulundugudur. Bu ki§i (Dede) olarak adlandmhr.
Kendisine buyuk saygz g6sterilir. Hepsi degi/se bile
Kzzzlba§lar'm bazzlan Panteisttir. <;armtha gerilen jsa'yz da
dualannda anarlar. Biz yine de on/ann jsa'yz kabul ettkileri
iqin qok fazla umutlanmamahyzz. <;unku onlar, jsa ve
Muhammed gibi diger insanlan, h_ayvan/an, agaqlan, kayo/an
da kutsal kabul ediyorlar. Tum varhklar onlar ir;in
Tann'dzr". 175
Bay Wheeler, fotografta kendisi gibi misyoner olan e§iyle hirlikte.
175 Bayrak, Alevilik ve Kt<rtler, s. 272
147
Ali R1za Bayzan
Aleviler uzerinde saha <;ah§masl yapan ba§ka misyonerler de

vard1r. Bir Amerikan misyonerinin oglu ve Sivas yoresinde
<;ah§ma yapan Dr. H. M. Jewett, 1857 tarihli raporunda;
Yozgat bolgesi Alevileri arasmda bulunan Misyoner Ball aym
tarihli raporunda; Sivas'm Divrik ve Gurun ybrelerinde <;ah§an J.
W. Parsons 1858 tarihli raporunda; Mara§, Ad1yaman ve Urfa
Klzilba§lan arasmda <;ah§ma yapan Dr. G. B. Nutting, 1860
tarihli raporunda; K!.zi!ba§hgm inan<; ve kultUr kaynaklan ile
H1ristiyanhga benzerlikleri ustUnde durur ve incil'in K!.zJ!ba§lar
arasmda gordugu ilgiden ovguyle sbz ederler. 176
Alevi ara§tirmaci ismail Onarh, soz konusu kimi zaman Alevi-

Bekta§i k1hgmda faaliyet gosterdigini de vurguluyor .177
Oryantalist Hans-Lukas Kieser' e gore Protestanhk Alevilerin

<;oguna, aynmdan ve geri plana ahlmadan kurtulmanm bir yolu
gibi gorunmu§tDY8
Kieser, tarihsel nedenlerle Alevilerin yerli Hlristiyanlarla arasmm

Sunnilerle olan ili§kilerinden daha IYI oldugunu belirtir.
Protestanlarca etkilenen, egitilip birle§tirilen bir Alevi toplulugu
sosyal e§itlik ve bolgesel ozerklik gibi ortak ideallerin pe§ine
dD§ebilirdi. 1913'te bir Alevi dedesi Alevilerle Ermeniler arasmda
sogan zan kadar fark oldugunu sbylemi§tir. 179
176 Ba;~ak, aym eser, s. 302-313

177 Onmh, Sivas ·~·e Civan Alevl-Bekt3~'ileri ve Protestanilk Propagandas1 ile ilg1li Ba~bal<anhk Osmanh
Arsivi'ndeki Ves1kalardan iki beige sunuyor: 1.) BOA. Y. PRK ASK; 43/10415 Evlul 1310'30 Rebi'ul-evvel
1312. 19 Kanim-i Evvel 1303' 27 Rebi'ulahir 1305, 31 Kim(m-i Evvel 1303.1 9 Cemaziyelevvel 1305: II.) BOA,
Y. PRK. ASf' 43;104. BOi\, Y. PRK. UM.: 30!85, 29 EylUI 1310/ 10 Rebi\iliihir 1312. ismaii Onorh, "Osmanh
ve CunUrni.lzde f\ievlhk Gc'lrilni.imi.inde Gizli Misvonerlik" Yazann ''MARA71 i\.1ZlLBA$LAR'' kitabmdan
www.k;:wac2\ohmct.coJn'cevap.asp?kid=607S&cid::::.:8768&katman:::;.2&ait=8765&baslik=
178 Ha.ns-l_ukas Kieser. ''Mflshiman OgretJsine Ayklnhk ve Protestan idealir Osnwnil Anadolus\t'nda Alevilt~r lie
M1syoncr\er f\1asmdaki E!kile~irn'', Munzur Dergisi, Say1:13/ 2003. s.18
17•) Hcm-;.Lukns Kieser, Some Remarks on Alcvi Responses to the Missionaries m Eastern Anotoli11 (19th-20th
\V\P··.hJ~l.nf:'t l:JcseJ ·ptliresponses.html
148
.\\isyoner brgutlerin Kurt ve Alevi Operasyonu
Bundan ate Ermeni ve Rum milliyet<_;:iler Alevileri kendi

cephelerine <;:ekmeye c;ah§mt§hr:
'Ermeni ue Yunan milliyet<;ilerin Aleuileri kendi yanlanna

<;ekme giri§imleri, Osmanl! deulet yoneticilerini ciddi ku§kuya
du§urur. Osmanll deuleti yonetici/eri uygu/anacagm1
du§undukleri bu projenin engellenmesi i<;in <;e§itli arayi§fara
ba§larlar. " 180
Ornegin 1864'te Dersim'de Kurtler ve Ermenileri tarafmdan

''Milli Kurtulu~ i«.,:in Ermeni ve Kiirt Komitesi" adt altmda
bir orgut kuruluyor ve bu orgut olu§turdugu bir heyeti 1865'te
''Dersim 'in kendi kendini yonetmesi hak ue onerisini" ybnetime
iletmek uzere istanbul'a gonderiyordu. Heyet uyeleri, istanbul'a
vanr varmaz tutuklanmt§ iki ytl soma serbest btraktlmt§tlr. 181 / 182
Hans-Lukas Kieser ve konumuzla ilgili kitab1
Bu turden politik ama<;:h yakla§lmlann d1§mda Alevilerin

misyonerleri sempati ile kar§tladtgmt soylemek zordur. Nitekim
kendisine incil'in bir nushas1 verilmek istenen ve buyuk olastltkla
180 ibrahun Bahachc /'\levilige Milliyet<;I Yakla~m1lar ve Aleviler 01..erindeki Etkileri, Birikim Dergisi. Arahk 200!J-
l8l Menmet l3ayrnk, KIZilbo~ l'urtler w Protestanhk. 07 Temmuz 2003 Ozgrtr Politi)< ...
182 Kmli Dersim a~n"etkn Ermenilenn Vd!ll Slra Ruslarla da i~birliQi vapml~hr.ibrahim Yilmaz<;elil<. XIX. Yi.ll:~llhn
lklflci Ytms1nda [\·tsim Sanco?~,9I. Elan{J-1999. s. 100 vd
149
Ali R1za Bayzan
KlZ!lba§ dedesi olan bir ki§i misyonerlerin bu davram§ma

sinirlenir, onlan dovmekle tehdit edip §oyle der:
"Her mil/etin kendi ibadeti oldugunu bilmez misiniz? Gidin

kendi mi/letinize vazedin ve bizi rahat brrakzn. " 183
Bunun otesinde kimi Kurtlerin misyonerlere §iddet uyguladtgma

da tamk olmaktaytz. Soner Yah;m'm yazdtgma gore 1863'te
Bitlis'te Kurt Hayti A§ireti reisi Musa Aga ve adamlan, George
C. Knapp ve Dr. George C. Raynolds sopayla doverek
yaralamt§hr .184 istisnai durumlar hari<; Sunni/;lafii Kurtlerle
misyonerlerin y1ld!Zian hemen hi<; ban§maml§hr. 185
19. yuzyll ve 20. yuzyll ba§lanna ait 60 dolaymda gezi raporu ve

inceleme/ ara§tlrma da gosteriyor ki; Batlh misyoner ve gezginler
bu kesimlere hem daha once ula§IDI§, hem de onlan Osmanlr
yoneticilerinden <;ok daha iyi tammaktad1rlar. Bu nedenle Uygur
Kocaba§Ogulu'nun §U sozleri bir ger<;egi yansltmaktad!r:
"Osmanli entelektUelleri Anado/u'yu daha 20. yuzyrlrn

ba§lannda tanrmaya ba§lamJ§ken, Amerikali misyonerler
burayr ~ok iyi tanryorlardJ. Ve bu yuzden de buradaki degi§ik
etnik gruplann beklentilerini, davranz§lannr, top/umsal
degerlerini ve geleneklerini Osmanli yoneticilerinden daha iyi
biliyor/ardJ. "186
183 '"Arabkir: Letter from Mr. Richardson. July 14. 1856'' MH Ekim 1856: 297. Aktaran Karakay·a-SILimp, aym
makale.
184 Soner Yal<;m, Misyonerler 200 yr)dll Anadolu'da, 22 Nisan 2007 Hurriyet
185 Abartma ve ~arp1tmalarla do!u olmakla birlikte Gabriele Yonan'm "Asur Soyk1rnm/Unutulcm Bir
Holocaust" adh kitab1 bu konuda fik1r vermekted'r. (<;:ev., Erol Sever, lslanbul·1999, Pencere Yay.)
186 Kocaba~ogulu, aym eser, s. 220
150
Osmanh, Alevileri Tammaya <;ah~1yor
Misyoner Orgutlerin Alevilere yonelik ilgisi Osmanh devletinin

dikkatini ~ekmi§tir. Nitekim konuyla ilgili olarak devlet adma saha
ara§hrmalan yapan Baha Said, 1926'da Turk Yurdu Dergisi'nde
yay1mlanan "Tekke Aleviligi-i~timai Alevilik'' isimli
makalesinde, bu konuya §byle deginmektedir:
"Cumhuriyet Turkiyesi Slnlrlan ic;;inde ya§ayan oyle

topluluk/anmrz var ki; bun/an, Hlristiyan zumreleri, kendi
muhtedileri diye kaydetmekte bir sakmca gormuyor. '' 187
Baha Said Bey, Turkiye'de Alevi-Bekta§i, Ahi ve Nusayri Zumreleri, HaZirlayan:

ismail Gorkem, istanbul-2006, Kitabevi Yay. Baha Said Bey: 1882de Biga'da
dogrnu§tur. Harp Okulu'ndan mezun olduktan soma, Harp Akadernesi'ne ginni§
ve buray1 da 1906'da bitirerek kunnay yuzba§I rutbesiyle ordu saflanna
kablmJ§br. Fakat, k1sa bir muddet soma, disipline uymayan tabiat1 sebebiyle
ordudan emekli edilrni§tir. 1916 y1lmda, Sadrazam alan Talat Pa§a, Ziya
Gokalp'm tavsiyesiyle Baha Said'i Anadolu'daki Alevi-Bekta§i zilmrelerini
incelemek uzere gorevlendirir. Baha Said, Anadolu'da yapml§ oldugu gezilerden
elde ettigi neticeleri 1916 ve 1917 ylllannda istanbu I' da Turk Ocag1 ile
MTTC'de, o devrin aydmlanna venni§ oldugu seri konferanlarda anlatacaktn.
57 y1lhk omrunun yakla§Ik 25 senesini Anadolu'daki Alevi-Be.kta§i, Ahi ve
Nusayri zurnrelerini ara§bnnakla ge<:;inni§tir. 188
187 Hasan Onat. "KIZllba,irk Farkhla,masr Ozerine" 2023 DergJSi. 15 Arahk 2004. Sayr: 44. s.l2-19
188 Baha Said'm ara~t1rma!an i~in bkz., ismail G6rkem, TUrk Folkl6r Araqbrmalan Tarihinde Milli Talim ve
Terbiye Cemiyeti ve Baha Said Bey'in Yeri, Bayram Kodaman'a Armagan say1: 82, Samsun-1993; Nejat
Birdogan, ittihal Terakki'nin Alevilik Bekta,ilil< Ara~lrrmasr (Baha Said Bey) istanbul-1994.
151
Ali R1za Bayzan
Oryantalist ve Misyoner Literatiirde Alevi Tasanmt
Yuksek olas1hk saha c;ah~mas1 yapan misyonerlerin izlenimlerine

ve kurgulanna dayah olarak kimi oryantalistler Aleviligin ozunde
H1ristiyanhk oldugunu ileri surmu~h1r. 189 Esasen oryantalistler aym
soylemleri Aleviligin bir bic;imde ili~kili oldugu Tasavvuf ic;in de
ileri surmu~tUr. 190
Franz Babinger 191 , Frederick W. Hasluck (6. 1920) ve John

Kingsley Birge 192 ba~ta olmak uzere pek c;ok oryantalist
Alevilikle, Hristiyanhk arasmda bir bag kurmaya c;al!~m1~hr. 193
189 Alevi!er ve Alevllik hdkkmdo Uk.: .. P.J~?vi vm:arlardan: R1za Zelyut, bz Kwnaklunna GOre A!evilik, i<::lanbul-
1994: Nejol Bir:-logan, Alevi Knynaidan-1, istanbul-1996, Kaynak Yny., Fuat Bozkurt. Alev1!igm ToplHmsal
Boyutlan, lstcnbuJ.1993, Tekin Yay .. Sosyctl bi!imcilerden: Prof. Dr. Mehmet Er6z. Tiirktve'cle Alevihk-
Bekta~i!ik Ank.-1990. Kt.Htlit Bakanhg-1 Yay; Prof. Dr. Orhan Ttlrkdoc]an. Alev1-Bekta~i Kimltgi, Sosvo-
Antropolojik A.ra~hnn?l., ist.-199-5. Timd:? Yay. (Alevi yazar ismail Kaplan'm bu <;all-'?11/a hakkmdaki ele!itinsi i~in
bkz .. Bir ata~tumamn cli.L~i.inc:Wrcl.ltklcri: '':;iirndiye kadar yok saytlan Alevt kiml!§t. var!t9ll1t kamtl~masmdan
soma simdi de tt;l bo~i;ltt!arak ve Si.innile§tirilerek eritilmek istenmektedir." 02.11.2005
www.alevi.com:'ismail_kaplan0+M50aa.74bc4ac.!Jtml)~ ilahiyat<;tlardan: Ethcm Ruhi Ftgln.lt, Ttlrkiye'de Alevtl!k
Bektf\~ilik, istanb\1\ 1994, Sel;uk 'lay.; SOnmez 1-\utlu, Alevilik-Bekta~ilik Yaztbn, Ankara 2002, Ahmet Ya~ar
Ocak. Alevi ve Bcktd~l inan<;l<.1rmm islAm Oncesi Ternelleri, Istanbul, 1983, ilyas Oz(un, K((!Wrel F.ai,mrtklc.nna
GOre Alevi!ik. Istanbtd-2002, Horasan Yay .. ilvas OzUm, Gi.inUmi."iz AlevihQi. !stanbu!-2000, iSAM Yav ..
1t)Q i3kz., Mustattl Kara. Tas.-::vvuf ve Tarikatlar Tarihl, 3. Bast, ist.-1992. DetgAh Yew.: Yasm Nun Oztltrk,
l'\ur'an-1 l<erim ve SU.nnet'e Gbre Tas;wvuL 3. Rask1. ist.- 1989, MOiF\.' Ya)-1.: A.J. Arbern,l, "Tasavvuf", Islam
Tarihi KG.itur ve Mcdeni)..•>:t ir;ind~~ (Edtt6rler, P.M. Holt ve mes!ekt?l~!an. <;ev. !\.uru\) 1-hkmet Yay .. ist.- 1989. IV.
Cilt ic;inde: .t\n:1emone Sc.himme!, Tas;;wvufun Boyut\an. r:;ev. E. Guro!, ys.- 1982. Adam Yay.
191 Franz Bobinger, An~dolu'di:l lsl~rr:1yet. c;ev. Ragtp Hulusi, istanbu!-2000
192 Bkz .. John Kingsley Birg·~. Bek!r1~ilik Tariht. r;ev. Reba Ci·UllUJO~JlU, lstanbu\.1991. Ant Yay. Btrge.
·'zorlarna\nra gtret ek vedi noktada Bekt,:-,~[lik ile Do(ju kilisesinde\(i uvgu!amalann <;arptct benzcrlik arz elttgini
www l""t;i'lrlfe.org'6-uzunl.f:tm
193 Or'lanta.!istlerin ·\l,·viiik-Eckta~ilikle ilgili <;alt~malannm bi1 listesi it:;:m bkz.. Ah Yaman. Aleviltk-Bekta.•{iltk
Bibli•.,.iografvnsJ. f·l\:dn11heim 1998. s. 261-316. "()tc yanddn bu~11in -:1e Bat1'da t\!ev!lih"!e 1lqili doktnra
~ah~m'11an bUtlin hlLJI,llu devam etrnektedir. Aml-:.'nka, Fr<'l.nsa.. lngtltere. Hol!a.nda ve A!mam/?l. 'daki bcl.ZI
152
Balkanlar'da ve Anadolu'da Alevi c;evreleri dola§an, tekkeler

uzerinde incelemeler yapan Hasluck, Alevl ya da Bekta§l
gelenegi mensuplannm Muslumanhk adt altmda Hristiyanhk
ogretilerini benimseyen kimseler oldugunu, Alevi-Bekta§t
dergahlannm da c;ogunun gec;mi§teki Hristiyan azizlerine ait
mekanlar oldugunu iddia etmi§tir. 194 Alevi yazar Reha
<;amuroglu'na gore, ingiliz tarihc;isi Hasluck, ingiliz
istihbaratmda gorevli idi ve bu tur yanh§ tezleri ileri surmesinde
mutlaka siyasi amac;lar guduyordu. 195
Oryantalistlerin ve misyonerlerin geli§tirdigi iddialara gore, Alevi-

Bekta§ilerde, birc;ok Hristiyan inanct ve kurumu ya§amaktadtr;
birc;ok Hristiyan azizi, Alevi-Bekta§i buyugu haline gelmi§tir.
Bun dan dolayt iki tarafh bir inanct surduregelmi§lerdir .. Alevilerin
ve Bekta§ilerin, Ya Allah, Ya Muhammed, Ya Ali §eklinde
uc;lemesi, Hristiyanltktaki, Baba (Tann), Ogul (isa) ve Kutsal Ruh
uc;lemesine benzetilmektedir. Oniki imam ve on iki hizmet ile,
Oniki Havari arasmda bir bag kurmaya c;ah§tlmaktadtr. Vaftiz ile
cern ayinlerinden once ahnan abdest, papazlann bekar olu§u ile
Bekta§i babalannm ve dervi§lerin bekar olu§U, papazlann otoritesi
ile mlir§idlerin otoritesi, isa'nm dogumu ile Bahm Sultan'm
dogumu, aforoz kurumu ile dli§kl.inluk kurumu, evlenmelerin
papaz huzurunda yaptlmasi ile Bekta§ilik'te baba ve Alevilik'te
dede huzurunda yaptlmast, Piskoposluk tact ile Bekta§i
babalannm elif tact, Hristiyan ke§i§inin ku§agt ile ttgbent arasmda
Univeisitelerde konunun tarihi, mistik, siyasi, sosyolo)Ik vs. yOn[erivle i!gi!i pek r;ok <;ah~ma vapt!maktadn."
Uzilm, avm makale.
191 .. F. W. Hasluck'un ehitlen, hanum Margaret K Hasluck tarafmdcm derlenerck Chiristianitv C'.nd Islam undet
the Sultans adJyla iki cilt halinde (New York 1973). bdzl makalelerinin bir araya getinldigi Tiirk~e \€Viii ise
Anado\u ve Ba!kanlat'da Bekta!:;llik, r;ev., Yiicel Demirel, lstanbul-199S, Ant Yay.) adn,..J!a vavnnlantm~ttr." IIvas
Uzfun, Bat!!tlann Alevilik ile ilgili c;ah~malarda Islam D1~1 6geleri One (:tknrmalan, www.morife.otg-6-
ttzurn.htm
195 Akvol. Taha. Aleviler Azmhk m,?, Milliyet Gazetesi. 24.7.2000. Aklaran Dot;. Dr. Ibrahim Arslano_glrr,
A\evilik·Bekta>ihk Ve Balli! Ar"'!1rrnatllar, Haol>ekla~ Ve\i Ara~llrma Dergisi. 2000tl6:lOl.ll4.
153
Ali R1za Bayzan
gen;ege dayanmayan, derine inmcyen bir bag kurmaya

c;ah§IImaktadir .196/ 197
Oryantalistlerin urettigi du§unceler sadece akademik ortamlarda

kalm1yor. Konuyla ilgili olarak alan ara§hrmasl yapan Dr.
Mehmet Donmez, yapt!g1 gozlemlerini §dyle aktarmaktad1r:
"MU/akatlanmizda, Alevilige ideolojik veya etnik bir kimlik

olarak bakanlar ise Aleviligin islam'la ili§kisini kabul
etmediklerini vurgulamz§lardzr. Dolayzszyla Alevilikle
Hristiyanhk ve Masonluk arasmda ve diger inan~lar arasmda
miinasebetin normal oldugunu belirtmi§lerdir. Bu
dil§Clncelerini de, Aleviligin evrensel ve humanist olmaszyla
izah etmi§lerdir. Hatta Aleviligin Budizm'den, Hint
inan~lanndan, Antik Yunandaki dil§Clncelerden,
Mezopotamya'daki bir~ok inan~tan etkilendigi §eklinde
temellendirmi§lerdir. Oysa geleneksel yakla§Ima sahip alan
A/eviler bu bakl§ aq1sma §iddet!e kar§I fikmaktadirlar. Bu y1l
istanbu/'da yapzlan Alevi-Bekta§i-Mevlevi inan~ onderleri
toplantzsmda Almanya'dan gelen bir~ok dedeyle mulakatlar
yapma j1rsatz bulduk. Bir dede, ozellikle yabanCilann, Aleviligi
Hristiyanla§tirmaya ~ah§tiklanna dikkat ~ekerek, Hz. Ali ile
Hz. isa arasmda benzerlik kurduklanm vurgulamz§tir. Aynca
Almanya'da ve Bat1 ulkelerinde ya§ayan Alevi gen~liginin
e/lerinden ~1kmaya ba§ladigma dikkatleri ~ekerek, Alevi
genqlerinin, artik kiliselere gittiklerini uzulerek belirtmi§tir.
Almanya'da ya§ayan bir ba§ka dede de, Aleviligi gen~lere
yeterince anlatamad1klanndan yakmarak, Almanya'daki Alevi
gen~liginin problemlerinin buyuk oldugunu vurgulayarak,
196 Eroz. TiJrkiye'de Alevilik ve Bekla~ilik. s. 175-184.
197 Bu yOndeki gOri..t.~lerin ele~tirisi 1c;in bkz,, Meh1r.et Termzkan. Alevi-Bektaqi Edebiyahndalq Hristiyanhkla
llgili Unsurlar Ozerine, s. 753-764, U\uslararasJ Anadolu inan<;lan Kongresi Bildirileri, (23-28 Ekim 2000-
0rgup). Ank.-2001. Ervak Yaymlan; Osman Egri: Alevilik-Bekla~ilik Htrisliyanhktan Etkilenmi~ midir?. s. 105-
112, Gazi Universitesi TUrk KtiltUri.i ve HaC! Beida~ Veli Araqt!rma Merkez1, !. TUrk KUltUrli ve Hac1 Bektaq Veli
Sempozyumu Bildirileri (22-24 Ekim 1998 Ank"a). Ankara, 1999.
154
devletten yardzm istemi§tir. Tunceli Hozat'tan bir dedeyle

yaptzgzmzz mulakatta, dede yabancz ara§tzrmaczlara dikkatleri
r;ekerek, bolgede yapzlan ara§tzrmalarda Alevilikle Hristiyan
inancz arasmda bag kuru/maya r;ah§zldzgmz vurgulamz§tzr.
Hulasa, Alevilikle Hristiyanhk ve Ermeni ki.ilti.iru arasznda bag
kuru/maya r;ah§zldzgma da vurgu yapmz§tzr. Dede, yabancz
ara§tzrmaczlann, kendileriyle mulakat yapmadzklannz
belirterek, bolucu ve yzkzcz ideolojilere mensup alan ki§ilerle
g6rli§i.ildugunu belirterek; Aleviligin, Hristiyanhga
benzetilmeye r;ah§zldzgznz iddia etmi§tir. Bir ba§ka 6nemli
husus da Hristiyan misyonerlerin 6zellikle Alevilerin yogun
olarak ya§adzklan bolgelerde faaliyet g6stermeleridir.
Malatya'da Alevilerin ya§adzklan k6yleri mesken tutmalarz
dikkat r;ekmektedir. Biz/ere, misyonerlerin r;ah§malannm ciddi
boyutlara ula§tzgz, dedeler tarafzndan bildirilerek, devletin
harekete ger;mesi istenmi§tir. Netice itibanyla Aleviligin ciddi
bir bir;imde hem yurt ir;inde hem de yurt dz§znda tehdit altmda
o/dugu ve Hristiyan/a§tznlmaya r;alz§zldzgz kanaatindeyiz. "198
Misyonerlerin Alevilere Yonelik Soylemleri

Alan ara§tlrmasz yapan akademisyenler, bir bw;:uk astr once
Amerikan Board misyonerlerince olu§turulan ve oryantalist
literahlrde i§lenen gorli§lerin c;:agda§ misyonerlerce Alevilere
yonelik propagandalarda kullamldzgmz gostermektedir. Alevilere
yonelik propagandalar Ozdemir, Benli ve A bat tarafmdan
§6yle ozetlenmektedir:
• islam ho§g6rulu bir din degildir ve Alevileri dt§lamaktadtr.
• islam'm ho§g6rulU bir din olinadtgt Sivas ve Gazi

olaylannda gorulmli§hlr. Muslumanlar bu orneklerde
goruldugu gibi Alevileri her zaman yok etmek
istemektedir.
\98 Dr. Mehmet D6nmez, Misyonerligin Agmdaki Alevilik. GO Birlik ve Dirlik Dergisi, 35. Say1 Gtiz 2005
155
Ali Rtza Bayzan
• Usame b. Ladin, islam'm diger din mensuplanna kar~1

ho~gorulu olmadtgmm en buyuk delilidir.
o Aleviler ic;ki ic;mektedir. Htristiyanhkta da ~arap aymt

vardtr. Alevilerin ic;ki ic;mesi ile Htristiyanhktaki ~arap ayini
arasmda baglantt bulunmaktadtr.
., Allah, Muhammed, Ali uc;lemesi ile Htristiyanhktaki teslis

inanct arasmda baglantt bulunmaktadtr. Bu yuzden
Htristiyanhkla Alevilik birbirine c;ok yakmdtr.
• 12 imam ile 12 havari arasmda benzerlikler

bulunmaktadtr.
0 ra o::nzed.Lrie: t:ola:n-.::j~a /.1evi1er H:ri.s~~YL:1

a.:;1;;1 c'u.
Htristiyanlik kolay bir dindir. insanlar gtinah i~leyebilir.

i~lene1 'ahlar Htristiyanhkta fazla sorun te~kil etmez,
kolayL1a affedilir.
• Aleviler, Sunni kesim tarafmdan ezilmekte ve ikinci stmf

vatanda~ muamelesi gormektedir.
• Aleviler, Ermeni kokenlidir. 199
Malatya'daki faaliyetlerle ilgili olarak Ozdemir, Benli ve Abafm

alan ara~ttrmasmt da ic;eren c;ah~masmda aynca ~u noktalar
vurgulamyor:
199 Do<;. Dr. 5,)uavip ()zdemir, Dr. Yusuf Benli, Ar~. Crv. Huhi Ab~it, Mtwone!lf'::rrn Ybnckhgi He(lef l<.Jtle:
"Genr;lik'' (MCllo?\tua ()rne9J) DiB (nnC~kkn.le Onsekiz Mort OniversJtcsi il;lllH/Cl( Fnl;:Oltcsr i~bi1ll~11 1S 17 NJs?lll
:!005 tarihtnde yopdan <";an<lkkn.le'dP ··Turk DiJnl./c~smdn M1syoneriJk" konulu bir sempo:::vunn111dct sumddn
tebltg.
156
"Emniyet Gene/ Mudur/Ugu'nun misyonerlikle ilgili hazlrladlgl

raporda da Malatya i/inin misyonerlerin yogun olarak
faaliyette bulundugu iller arasmda yer a/d1g1 goru/mektedir.
Nitekim Malatya 'da daha once ara~t1rma yapt1klanm ve
Malatya'da faaliyetleri a<;1smdan bir potansiyel o/dugunu
belirlediklerini ifade eden Kayra yaymevi sahibi Martin De
Lange, "Malatya jeopolitik olarak kopru vaziyetinde
bulundugu i<;in bu yaymevini ac;may1 du§Linduk" demi§tir.
(Sonsoz, Martin de Lange ile yap1/an roportaj, 8 $ubat Sah,
2005) Malatya 'da misyoner/er oncelikle genc;lere yoneliyorlar.
Ermeni kokenlileri, alevi genc;leri ve kurtleri tercih ediyorlar.
Misyonerlikle ilgili haz1rlanan raporlarda da misyonerlerin
degi§ik illerimizde yine aym kit/eye yoneldikleri
gorulrnektedir. Aynca arayl§ i<;inde olan, dini ac;1dan zay1f ve
i§siz genc;ler de misyoner/erin yogunla~tlklan kitle arasmda
yer a/maktadlr. "200
Bir Doniim Noktast: Diyarbaku incili Toplulugu
Bu kilise bin;ok baktmdan istisnai ozelliklere sahiptir. Birincisi

Diyarbaktr incili Kilisesi, Alevi kokenli aileler tarafmdan
olu§turulmu§tur. ikincisi, Turkiye'de ilk kez aile bazmda hatta
neredeyse kay ol<;eginde bir Htristiyanla§ma vakas1
gozlemlenmi§tir. Bu kilise hakkmda ara§hrmaCl Miifid Yiiksel §U
gozlemlerde bulunmaktadtr:
"Diyarbak1r'da son 9-10 seneye dayanan protestan/a§ma

maceras1 ilkin Diyarbak1r'm Alevf-Turkmen koylerinde ba§
gostermi§tir. Bismil ilc;esine bagb Alevi-Turkmen Seyyid
Hasan koyunde ba§/ayan bu hristiyanla§tlrma faa/iyeti
zamanla Bismi/ ve <;;mar ilc;elerine baglt diger baz1 Alevi-
Turkmen koylerine de sirayet etmi§ durumdad1r. Son birkac;
y1l zarfmda hristiyanla§an bu Alevi-Turkmen aileler, en son
200 Ozdemir. Benli ve Ahot, ayn1 tebligi
157
Ali R1Za Bayzan
Diyarbakrr'm merkezinde yer alan Evangelist kilisesini

as;:maya muvaffak olmw;lardrr. Ecevit hukumeti doneminde
srkmtrlar/a kan;rlw;an bu yeni protestanlar Avrupa Birligi'ne
giri§ surecindeki §imdiki hukumet doneminde rahat bir nefes
almr§ o/up, his;:bir engel/e kar§rla§madan, protestanhgr, ba§ta
Alevf.-Bekta§i musli.iman karde§lerimiz is;:inde olmak i.izere
yayma faaliyetlerini hrz/a surdurmektedir/er. Birka~ yrllrk
bir zaman diliminde Diyarbakrr'da Hristiyanla§an aile
sayrsr 90'r a§ffil§ durumdadrr. Diyarbakrr Evangelist
Kilisesi'nin tiim yoneticileri, Bismil ve {:mar il~esi
~evresindeki A levi-Tiirkmen koylerinden olan
Hristiyanla§ml§ kimselerden olu§makta, kilisenin
"Ba§ PastOr" denen ba§rahibi Ahmed Guvener de,
Bismil il~esi'nin Seyyid Hasan koyiinden Alevi-
Tiirkmen kokenli bir kimsedir.
Kilisenin Alevi-Bekta§i musluman karde§lerimize yonelik

Hristiyanla§trrma faaliyeti hrz kazanmakta ve §U srralarda
Alevi-Bekta§i mi.is!Uman karde§lerimizi protestanla§trrma
jdaliyetleri is;:in Elazrg ve Bingol'de kiliseler faaliyete ges;:mi§
olup Malatya'da da bir Evangelist Ki/isesi'nin as;:rlmas1
a§amasma gelinmi§tir. Malatya'da yaprlmakta alan kilise
Diyarbak1r' daki kiliseden daha buyuk bir tarzda neredeyse
buyuks;:e bir kompleks §eklinde in§a o/unmaktadrr.
Diyarbakrr'daki Kilise yoneticilerinin tUmunun Alevf-Bekta§i
kokenli olmasr, bun/ann Alevf-Bekta§i kitlelere nufuz etmesini
kolayla§tlrmaktadrr.
Bu kiliseler, saydrgrm nedenlerin yam srra, gus;:, para ve Batrh

i.ilkelere gidebilme gibi vaatlerle birs;:ok kimseyi saflarcna
s;:ekmektedir. Bu kilise/erde, sadece Turkiye'de hristiyan
olanlar degil, bir c;ok Batlh misyoner de faaliyet
gostermektedir. Diyarbakrr'daki kilisede Mart aymda 10-15
civannda Beh:;ika, isvic;re, Hollanda gibi s;:e§itli Batrlr
ulkelerden gelmi§ alan misyoner/ere de rastladm1. Am/an
kilisede halka yonelik c;ok yonlu faaliyet ve etkinlikler
158
yapzlmakta, ornegin kadzn ve r;ocuk kollan gibi yan etkinlik

birim/eri bulunmaktadzr. Halka bedava bin/erce Kitab-z
Mukaddes ve incil nushalan dagztzlmakta, halka ar;zk
festivaller, yan§malar, geziler duzenlenmektedir.
Diyarbakzr Evangelist kilisesi r;ok canlz ve faa/ olup, surekli

gelen genr; insanlarla do/up ta§maktadzr. "201
Diyarbaktr Protestan Kilisesi'nin, 2003 ilerleme Raporu'na girecek

kadar Avrupa Birligi'nden destek gordugunu de not etmeliyiz:
'fhtt;!~l ycri a~maDt;i~~ ili~kin olamk, 6'nct uyum pttkcti ik Kammunda dcgi~iklik
iyaptlr11I? vc <trdmdan Eyliil 2003'dc bir gcndgc yayunlanmt~llr. Bu dcgi~iklik ilc. "cami"
ibardcri "ibadct ycri" ~cklindc degi~tit•ilcrck, kilisc vc sinag.oglar st\z konusu dUzetlkm~
kapsamma dahil cdilmi~tir. Oz.clliklc Pmtt'S\un ccmami ibadcl yaptlacak y~r bulma konusunda
gci~llikkr ya~mnuktadtr. l lcr nc kadur Nisan 2003'dcn bu yana uslmda ibadctc a91k oba da,
Diyarbuk1r'daki Prot..:stan kiliscsinin hi<; bir hukuki statOsO bulunmamaktadtr.
Avrupa Birligi 2003 ilerleme Raporu, s. 31
Kiliseye stk szk Avrupa'dan heyetlerin geldigini, onlara geli§meler

hakkmda bilgi verdigini ifade eden Giivener, §U bilgileri veriyor:
"Avrupa'dan gelenlere ben de kilisenin durumunu

anlatzyorum. 2001 yz/znda kilisenin muhUrlenmesi Avrupa'da
yankz yaptz ve AB Komisyonu'nda goru§Uldu. Bu arada, ABD
Ankara Biiyiikel~iligi Ekonomik i~ler Miiste~arr Scot
Marciel'in onceki gun Diyarbakzr'z ziyareti szrasznda Savczlzga
giderek, davanzn son durumu hakkznda bilgi aldzgz
ogrenildi. "202
Sonuc; ne oldu derseniz, Hurriyet'in haberdeki ba§ltgz yeterli bir

fikir vermektedir: "Papaza AB yolunda jet beraat" 203
201 Mtifid YLi.ksel, TLi.rk1ye\ie Misyonerlik Faaliyetleri, Alevi ve Klirtlenn Protestanla~bnlmasJ C:al~mc1lan ile
Ugi\i Bir ~1\.Hahaza, Ycum Dergisi, Hoziran 2006
202 23 Nrsan 2004 Ozgur Politika
203 13.05.2004 HUrriyet
159
Ali R1Za Bayzan
Avrupa Birligi ve Aleviler
Yrd. Do~. Dr. Ali Yaman, ''Avrupa Birligi surecinde pek <:;ok
Ulke i<:;i meselede oldugu gibi Alevilik meselesinde de bir
uluslararaslla§ma egilimi gorulrnekte" oldugunu vurguluyor.
"Bu <:;erc:;evede zaman zaman yapdan tartl§malara Avrupa

Birligi'nin farkll organ/annm da bir §ekilde mudahil oldugu
gorU/mektedir. Avrupa Birligi j{erleme raporlannda konuya
surekli at1jta bulunulmakta, Avrupa jnsan Haklan
Mahkemesi'nde suren bir dava bulunmakta ve AB organ ve
yetkililerinin Turkiye hukumetinden konuy/a ilgili <:;e§itli
taleplerde bulunuldugu gorulmektedir. Hukumetin de bu
taleplere ili§kin devletin i/gili kurumlan bunyesinde farkll
<:;ozum/er geli§tirmeye <:;all§tl{Jl soylenebilir. "204
Gunumuzde Alevilere ybnelik donu~turme operasyonunda

Almanya'nm ba~1 Gektigi sbylenebilir. Bu durum Almanya'nm
Alevilerin Avrupa'da en yogun olarak ya§ad1klan yer olmas1yla
ili§kilidir. Arhk Almanya' da bir Alevi diasporasmdan sbz
edilmektedir. 205 Bu operasyonun Almanya'nm d1§ politika
tercihleri ile adeta e§gudumlu olmas1 da dikkate deger.
Alanm uzmam Bacmoglu, Alman oryantalizminin Alevilere

bakl§ll11 §byle bzetliyor:
Alman oryantalizmi, Alevfligin "etnik bir grup" yo da "etnik

azmhk" oldugu kanaatindedir. Alevfligin "etnik azmhk"
204 "TUrkiye- Avrupa B1r!igi ili~l~ileri'nde Alevilik Meselesi", 2. UluslararasJ TUrk Ki.iltiir Evrcninde /\levilik Ve
Beklo~ilik Bilgi '?oleni Bildiri Kilab1, 1. Cilt. (Ed. Filiz Kd1.;·Tuncey Biilbiil), Anki'lra. t~azi Oniversi!esi Tiirk
HAiv1ER Yavmlan. 2007, ss. ~3-63.
205 Diasporrmm etkilen konusunda bkz .. Ruth Mandel, Yal·:mc1 Ortumlarda Alevi-Bekta~l KirnliQi Berlin
()rnegi, (ev.. Den.,H 6c2\L l-i~1c1 Bd<.ti1~ Veli Ara~tmna Dngis1, Scn}J: 14, Y<.1z -2000 s. f)~-)-67; Dr. Ismail Engin.
M.1rt- :iJsdn 2CD1 S2ldr): 83-87
160
Misyoner brgut(erin Kurt ve Alevi Operasyonu
say1/mas1 gerektigini belirten uzmanlar, "Lozan'da azmhk

olarak kabul edi/en Hristiyan kiliseleri ve Musevf cemaatinin
aksine, Ulkenin en buyuk dinf azmhg1 Alevflerin azmhk
statUsunden mahrum kalmas1"m ele§tirm'ekte; "Hristiyan
cemaatleriyle Alevf din cemaati arasmda Mia resmf bir
ili§kinin bulunmayi§tna haylflanmaktadlrlar. Zira "Alevller,
Ermeniler ve Musevflerden sonra, Turkiye'nin i.i~uncu dinf
azml!g1d1r''. 206
Sagduyulu olarak bilinen unli.i D1~i~Jeri Bakam Hans Dietrich

Genscher 1992'de Almanya'nm onde gelen gazetelerinden birisi
olan Stiiddeutsche Zeitung'a verdigi deme<;te, Turkiye'yi ·
Yugoslavyala§ttrmay1 ama<;lad1klanm vurguluyordu:
"Biz Yugoslavya'da yeni bir model o/u§turduk, Turkler de

Kurt/erie birlikte buna benzer bir model uzerine
an
Genscher Pan;alanan Yugoslavya
206 Tamer Bacmoglu ·Andrea Bacmogiu, Modern Alman Oryantahzmi, An.l<.-2001, ASAM yaymlan.
207 Bkz .. Deniz Altmbaj Akgul-Semra Rana Sezal, Almanya'rllll Asrmilasyonist Politikalan ve Enlegrasyon
Anlayr~r. Stratejik Analiz, Agustos 2002. s. 5. Erhan Yarar, "Turk Alman ili~kilerinde Orlak (rkar ve (ah>malan
tie Olasr (ozumler" (1kar!ar. <;:atr~mabr ve <;:ozi.Jmler: Tarihten Gelecege Turk-Aiman ilijkileri. yayma
hazrrlayan, E. Yarar, Ajans-Turk Matbaacrhk., s. 67.
161
Ali R1za Bayzan
Alman Dogu Enstitusu'nun soylemlerine bakarsak Almanya

a<;:Ismdan Kurtler i<;:in du~unulen model Ale viler ic:;in de uygundur.
Bu yakla§Imm Avrupa'da giderek yaygmhk kazand1gmi

soyleyebiliriz. Konuyla ilgili bir c:;ah§manm sunU§U da kayda
deger:
"Aleui uyani§J, 1980'/erin sonundan bu yana TUrkiye

gundeminin hep ilk srralannda yer alan bir kauram oldu.
Yuzylllar boyunca kapali bir cemaat halinde uar alan
Aleuiligin kamusa/ alanda goruni.ir/Uk kazanmasma, Aleuilik-
Bekta§ilik literatiiri.inde ya§anan ger~ek bir patlama e§lik etti.
istanbu/'daki isue~ Ara§trrma Enstiti.isi.i'ni.in 25-27 Kasrm
1996 tarihleri arasmda di.izenledigi "Osmanlr ve Modern
Turkiye Aleuilerinde Din, Ki.i/ti.irel Kimlik ue Toplumsal
Orgi.it/enme" ba§ilklr konferansa sunulan teblig(erin
der/emesinden olu§an bu kitap, Aleui kim/igini ue Ali Qdakh
mezhepleri tarihi/efsaneui arka .plan, tarih, in§a si.ireci,
gunumuzdeki "uyanr§"a e§lik eden kent/e§menin getirdigi
yeni sorunlar ue yeni soylemler baglamlannda ele ahyor.
Sabetaycrlrk, Ehl-i Hak, Nusayrilik, Durzilik gibi bazr marjinal
heterodoks ak1mlan irdeleyen makaleler ise kimlik in§a
surecinin hem "i~" dini tarih, hem de "dz§" siyasal ue
toplumsal yonleri i.izerinde duruyor. " 208
Bu gorli§ Turkiye hakkmda haztrlanan Avrupa Birligi 209 ilerleme

raporlanna da yanstmt§hr. Avrupa Birligi Komisyonu, 1998'den
oeri her ytl yaytmladtgt "Turkiye'nin Oyelik Surecindeki Geli§imi
20~ !stanbu\'daki isver,- /\ra~ltrrna EnstitUsJ'nUn 2.5-27 Kastm 1996 tarlhleri arasmda d\izenledigi ''Osmanh ve
Modern Tltrkive Al.~Vi\erinde Din, t<.tiltiird Kirnllk ve Toplumsal OrgUtlenme'' ba~hkh konfert1nsta sunulan
teblig!erin derlemes:r~den olu~mu~ r;ahqma. Edit6r: T. O!sson, C. R0udvere. Elisabeth bzda\qa, Alevi Kimli9i
(Alc\'i !dentiiv). <;ev_, J-L Tonm. B. K Torun.lst.-1999, Ta1ih Vakf1 Yurl Yaymlnn.
2()9 Avrupa B1rli§i'nin Alevi!ere y6nchk i!gisi 1<;in bkz .. Dr. Ismail Engin, Avrupa ~irliQ1 ve Aleviler, Hae1bekta~,
ncak·~ubat 2002.
162
Misyoner 6rgutlerin Kilrt ve Alevi Operasyonu
Dzerine Duzenli Rap or" da Alevilerin konumu ile ilgili <;e§itli ele§tiri
ve uyanlarda bulunmaktad1r. 210
Buyuk tart!§malara yo! a<;an 2004 ilerleme Raporu'nda yer alan

a§ag1daki ifadeyle Aleviler dinsel azmhk olarak tammlanml§tlr:
"Sunni olmayan Mus!Uman azmhklann statusunde hil;bir

degi§iklik olmamz§t!r. A/eviler, resmen dinsel bir topluluk
olarak tanmmamaktadzr."
TDRKI\E'N1N"
A VRUPA D1RltGINr
KATILI~l SCRECiNE 1LI~K1X
2004 YILI 1LERLEME RAPORU

VE
TAVStYE METNt
A\'Rl'PA IHRUG! ltE Iti~KlLERGF.,.EJ '\H'!WRlL(a·
ilerleme Raporu'nun yaytmlanmasmdan soma ba§layan "Kurtler

ve Aleviler azmhk mt, degil mi?" tartl§masma ili§kin a<;tklama
yapan ust duzey bir Avrupah yetkili de, Turkiye'nin Lozan
Antla§mast'na dayand1rdtgt azmhk tammmt kabul etmelerinin
mumkun olmadtgmt vurgulamt§tlr:
"Yetkili, "Bu problem buyumeden Turkiye azmhk tanzmz

konusunda AB ile masaya oturmah" uyansmz yapt1. Avrupah
yetkili §Un/an kaydetti: "Tanzm konusunda biz de szkmtz
r;;ekiyoruz. AGiT senedindeki azmlrk tammr en fazla
210 Bkz., A. Erdemtr, "Avrupa Komisyonu Rapor\annda Aleviler," K1rkbudak Anadolu !·ialk lnan<;lan
Ara~hrmalan, 1, No.2 (2005): 5-14.
163
Ali R1za Bayzan
kabul goren
tamm. Orada 'sayrlarr bir iilkenin
vatanda~larmm yiizde 50'sinden az olan; dil. etnik
koken ve kiiltiirel alanda kendilerini ~ogunluktan
farklr bir kimlik olarak goren gruplar• azmlrk olarak
niteleniyor. Ancak bu Turkiye'nin tutumuna <;ok yard1mC1
gozukmuyor. Lozan, AB muktesebatmm bir par<;as1 degil ve
olmayacak. Turkiye'nin buna getirdigi klsitlay!C1 yorum da
tUm problemlerin kaynag1. As1l talebimiz, Turkiye'de ya§ayan
herkesin e§it muamele gormesi. "211
Avrupa Birligi ilerleme Raporlan'nda Alevilerden "Siinni

olmayan Miisliiman azmhk" olarak •sbz edilmi§tir. 212 Avrupa
Birligi'nin Alevilerin "azmlik" ol9rak tanmmalanm istedigine ili§kin
haberler yaytld1gmda tepkiler gecikmemi§tir....
Aleviler, "azmhk'' olarak tanmmalanm isteyen <;aba!ar kar§lsmda

"kurucu unsur" olduklannm altlm <;izmi§ler ve bzellikle Mustafa
Kemal'in Ankara'ya gelmeden once Hac1 Bekta§ Dergah1'na
ugradigm1, buradan destek "aldigmi ve postni§in~ butun Alevileri
Kurtulu§ Sava§I'na katJimaya <;ag1rd1gmi sbyleyerek bu statiiyu
§iddetle reddetmi§tirler. 213 P14P15
211 13 Ekim 2004 Milliyet
212 Konuyla ilgili yorumu i<;in bkz., Etyen Mah<;upyan, Alevilere azmltk yolu. 14.02.2005, Zaman
213 Alevi!erin MiHi MUcadele'de oynadt9,1 role ahfla adeta devletin kuruculanndan olduguna ili§kin g6tU4lere
c'Jrnek olarak bkz., Veliyettin Ulusov. "Cumhuriyet ve Aleviler," Alevilerin Sesi, Y1l: 1998, say1: 27: Baki Oz,
f<urtu/u~ Sava~'nda Aleviler-Bekta~iler, istanbul-1995, Can Yaymlan; Mehmet BakJrcJ, Atati.Jrk, AJeviler ve
Cumhuriyet. HaC! Bekta~ Velt Araj!Jrma Dergi<i, Sa;•r: 5, Bahar.1998, s. 17.23
214 Aynca bkz., Suavi Aydm, Azmhk Kavtamma l<;eriden Bakmak, TESEV Demokraliklqrne PwgramL
Derleyenler: Ayhan Kaya ve Turgut Tarhanh. TD.rkiye'de (o§unluk ve Azmhk Pohtikalan: AB SD.recinde
Yurtlaj\rk Tartl!jmalan, TESEV Yaymlan, 2. Baskr, Mart 2006.
215 "1\erleme Rapo!Unun 9kmasm1 ve "neler yap!L:Ka9mm" ana gOre saptanmasm1 bekleyen Alevi 6rglttleri
9/10 Ekim 2004 \cmhinde Ankara'da birlikte bir \oplanh yaparak ahnan kararlan 11 Ekim 2004'te bir basrn
toplanhstyla karnuoyuno duyurdular. 23 Ekim 2004'te de Almanya 'nm KOln kentinde AABK OrgG.tli.dD9U ve
ABF tems!lcilermm kahlcii(Jt 1kinci toplanh yapllarak ahnan kararlan 24 Ekim 2004'te bir basin toplonhs1yla
kamuoy·una duyurdular. Her ik! loplantJda da Alevi kimli§mm lanmmasmda Onemli bir kritik nokta olan
164
ilki populer Alevi bir yazar olan Cerna! $ener'e, ikincisi Hulya Kti<;tik'e ait Alevi
ve Bekta~ilerin Kurlulu§ Sava§l'ndaki rolleriyle ilgili iki onemli <;ah§ma
11 Kas1m 2004 tarihinde Alevi orgutleri (Alevi Bekta§i

Federasyonu, Avrupa Alevi Birlikleri Konfederasyonu} · bir
bildiriyle "Sunni olmayan Musluman azmhk", tammlamasmm
yanh§ oldugunu, bunun yerine "Aleviler" denilmesinin daha
uygun olacagm1 Avrupa Parlamentosu'na bildirdiler. 216
Daha sonra konu AP D1§i§leri, insan Haklan, Guvenlik ve

Savunma Komisyonu'nun gundemine gelmi§tir. Komisyon, §U
gorli§leri AP'ya tavsiye karan olarak bildirmi§tir:
Cemevleri konusunda CEMEVLERi ALEViLERiN iNAN( MERKEZiDiR imza kampanyasmm ac;rlmasr
kararl~hnldt Tiirkiye de toplanan 450 bin imza birer list yazryla birlikte 14 Arahk 2004 tarihinde T.C
Cumhurba,kam ve T.C. Ba,bakan'ma, Avrupa'da toplanan 150 bm imza da 15 Arahk 2004 tarihinde Avrupa
Parlamentosu Ba~am'na sunuldu." AB Si.ireci ve Alevt Orgutleri

www. hubyar. org/v2/viewpage. php ?page_ id ~ 19
216 "2 Alevi kurulu.una gore. Avrupa Parlamentosu (AP) Dr•i>leri Komisyonu, Alevi kuruluslannrn, AB Jlerleme
Raporu'nda ycr alan ''Si.lnni olmayan Mtisli.iman azm!Jk" ifadesinin degi~tirilmesi yonUndeki isteklerim
benimsedi. Dt!ii~leri Komisyonu, "Alev!ligin yasal gi.ivenceye kavu~turulrnas1 ve cemevlerinin inam; merkezi
o!arak kabul edHmesini" parlamentoya Onermevi kabul etti. Alevi Bekta!ii Federasyonu (ABF) Ankara'da,
Avrupa Alevi Birlikleri Konfederasyonu da Koln'de, dun bu konuda e,zamanh basm top!dnhlan duzenledi." 20
Kasrm 2004 Millryet.
165
Ali R1za Bayzan
• "Aleviler yasal olarak tanmmah ve yasalarla glivence

altma almmah
• Cemevleri resmen Alevi ibadet merkezleri olarak kabul
edilmeli
• Din dersleri Sunni ogretiyle smzrh olmamah, diger
inanc;lan da kapsayan sec;meli ders olmahdzr."
Bu karar AP'nun 15 Arahk 2004 gunlu oturumunda tarh§zlarak

Avrupa Birligi Konseyi'ne sunulmu§tur. Konsey, sunulan belgeyi
Arahk Zirvesi'nde onaylamJ.§tzr. 43. paragrafm Alevilerle ilgili
maddesi §6yledir:
"Avrupa Parlamentosu bir kez daha Turkiye'yi, azmlzklara ve

dini topluluklara .uyguladtgt aynmClhklara ve dayatttgz
zorluklara son vermeye c;agznr. Alevilerin yasa/ olarak
tanmmasmz ve yasal korunma altma almmasm1, cemevlerinin
inane; merkezleri olarak resmen kabul edilmesini, din
derslerinin Sunni ogretiyle szmrlandmlmamas1 ve sec;meli ders
o/masmz savunur ve talep eder. "217
Alevilerin de tepkisiyle kar§zla§an Avrupa Birligi, 2005 ilerleme

Raporu'yla birlikte Alevileri "Siinni olmayan Miisliin1an
topluluk" olarak tammlamt§hr. "Alevilerin, bir dinsel topluluk
olarak resmen tanmmamas!" ifadesi kullantlarak azmhklann
tammlanmasmda kullamlan "etnik, dinsel, dilsel"
smtflandtrmalardan "dinsel" smlf1andtrmaya yer verilmi§tir. 218
Boylece 2005 ilerleme Raporu'nda Aleviler, dogrudan degil ama
dolayh olarak ''azmhk" statusunde degerlendirildi.
217 AB SureCI ve Ale vi brgtitleri www.hubvar.org/v2/viewpage.php?page_id= 19
218 "Yani Aleviler etnik ya da dilsel bir aztnhk degil ''din::;r-::1'. bir "a.zmhk" olarak tammlo.ndL Alevtlerin ''dinse\
bir top\uluk" olarak degerlendirilmesi ayn1 zamanda Alevilerin; dinsel 6zelliklere sahip oldu\<.lan, kUltUrlermi.
gelenekierini yn da din!erini korumayi.'\ y6nelik HstU Ortu!U de o\sa bir davam~ma duygusu g6steren bir grup
olrluklall da vu1 gulonm\~ oldu." Av. Kemal Derin, Avrupa Bir!igi Alevlleri T annnlamaktan Vazge~ti, 11 Kasm1
~~007. w~V\-t:.,J!evihaber.org '-;2 -'index.iJh;J ..,option =corn_ conter.t&ldsk =~ V!ew&id = 1877&!temid = 79
166
Burada 1unun altlm <;izmek gerekir. Avrupa Birligi'nde en fazla

kabul goren tan1m AGiT senedindeki azmhk tanJmJdJr. Orada
·say1lan bir ulkenin vatanda§lannm yuzde 50'sinden az olan; dil,
etnik koken ve kultUrel alanda kendilerini ~ogunluktan farkh bir
kimlik olarak goren gruplar' azmhk olarak niteleniyor.
Kas1m 2006'da yay1mlanan ilerleme Raporu'nda Aleviler yine,

"insan Haklan ve Azmhklann Korunmas1" list ba§hg1 altmda ele
ahnml§hr. Burada Alevilerin de resmen "dinsel bir topluluk"
olarak tanmmad1gJ belirtilmi§tir.
AB'nin politikasa ile misyoner faaliyetler arasmdaki

paralellik
Ali Bula~, "ilerleme Raporu ve Azmhklar" ba§hkh yaz1smda,

Turkiye'deki misyoner faaliyetlerin amacmm AB'nin politikas1 ile
uyumlu olarak Turkiye'de 'yeni bir azmhk' olu§turmak oldugunu
belirtmektedir:
"Eger bu fikir dogruysa ve bu 'yeni azmhk' mevcut TC

yurtta§lan i(inden dev§irilerek olu§turulacaksa, AB
Komisyonu'nun 6 Ekim 2004'te yaymladJ{Jl 'ilerleme
Raporu'nda neden Kurtlerden ve Alevilerden 'azrnllk' olarak
soz edildigini veya bu imada bulunmaya musait ifadelerin
kullanrldl[Jml daha 'Y' an/amok mumkun olmaktad~r.
Kurtlerden "etnik azml1k", Alevilerden 'Sunni a/mayan
azmhk' §eklinde bahsedilmesi Avrupa'nm tarihi bir refleksidir.
AB'nin de Turkiye'ye i/i§kin tutumunun belirlenmesinde rol
oynayan temel bir yakla§lml konusunda fikir verir ... Tarihi
olarak hi(bir Mus!Uman kavim, etnik grup veya mezhep
'azmhk' olamaz. 'Azmhk (ekalliyat)' bir kavram ve nispi
aynmcrh[Jr hedefleyen bir uygulama olarak Batr dunyasrna
aittir."
167
Ali R1za Bayzan
Bula~ hakh olarak §U tesbitte bulunmaktadtr:
"Aurupa'nm azmlrklara alan ihtiyac1, bazen "azmlrk icat

etrnesi"ne yo/ ac;;ar. Uzerinden politika yurutl.i/ecek kayda
deger bir azmlrk yoksa "yeni tamrnsa/ c;;erc;;euede azmlrk"
olu§turu/abilir... Rapor'da Kurt ue Aleui kesirnlerin azmlrk
olarak am/rna/an, "H•ristiyanla~tmlml~ bir azml1k"
te§ekkUI ettirrneye matuf amac;;h bir tamrnlarna oldugu
§ilphesini uyand1rrnaktad1r. "219
Bu baglamda Avrupa Birligi tam bir <;;ifte standart uyguluyor.
"AB, ilerlerne Raporu~nda as/mda Turkiye'deki iki tur dini

"azmlrk" uzerinde duruyor. Biri, "non-muslim" yani
"gaynmuslimler"; digeri ise, "non-sunni" yani "Sunni
a/mayan" azmlrk. Sunni a/mayan azmlrkla A/eviler gunderne
getiriliyor. Dikkat edilirse AB, kendi uyesi ulkeferde dinf
azmhk tammlamas1 yapm1yor. Mezhep tabanh bir aymm da
soz konusu degil. Buna kar§lhk, Turkiye'de hem dini, hem
mezhebi hem de etnik temelde "azmhk" sorgulamas1 yainyor.
Aslmda net ue ac;;zk bir c;;ifte standort ortaya konuyor. Bir
kar§lla§tlrma irnkam uermesi ac;;1smdan, Alrnanya'da
Yahudiler bile "azmhk" kabul edilrniyor. Turkiye'de 3 bin
Rum'un din egitimini sorun edinen AB, Almanya'daki 3
buc;;uk milyon Turk'un din ue dil egitimini gorrnezden geliyor.
Merkezi Essen'deki Turkiye Ara§tlrrnalan Merkezi'nin
uerilerine gore, 440 bin Turk c;;ocuk Alrnanya'da Almanca
egitirn alryor. Dini egitim ueya dil egitirni alam1yorlar. Bu
insanlann din adam1 ac;;1klan da · her gec;;en gun art1yor.
Ozellikle, Turkc;;eyi konu§makta zorlanan yeni nesil ic;;in
Alman dilinde egitim alml§ din adam1 ihtiyac1 one <;:1k1yor.
Fransa'daki 5 milyon, ingiltere'deki 1 buc;;uk milyon,
Hollanda ue italya'daki 700 bin, Belc;;ika'daki 350 bin
Mus!Uman ic;;in de durum farklr degil. AB uyesi ulkeler
219 06.02.2005 Zaman
168
arasmda bu manada tek istisna 1912'de islCim'1 ·resmf din

olarak kabul eden Avusturya." 220
~ahkulu Sultan Dergah1 Vakf1 Ba§kam Mehmet <;amur,

.
AB'nin tutumunu bir cumlede ozetliyor:
"Alt kimlikleri one ~1kartma, ulus devleti par~alama,

Turkiye'yi Balkanla§tlrma giri§imi. "221
Alevilerin Avrupa Birligi'nden Beklentileri
Bu tarti§malar bir yana Alevilerin AB surecinden beklentilerinin

yuksek ol<;iugunu, taleplerinin AB uzerinden gen;ekle§ebilecegine
clair guc;lu bir egilim ta§tdtklan soylenebilir. 222 6megin Alevi
Akademisi Bilim Kurulu uyesi ismail Kaygusuz "Avrupa
Birligi'ne Girmemiz Alevi-Bekta§i Toplumunun
<;•karlarma Uygundur, Bu Gozden Ka~udmamahdu" '
ba§hkh yaztsmda §Unlan vurguluyor:
"Turkiye olarak girmi§ bulundugumuz Avrupa Birligine

kat1ilm surecinde, Alevi-Bekta§i inan~ toplumunun
demokratik hak ve isteklerini; bireysel inan~, dil§Lince ve
220 Erhan Bawurt, Avrupa'da Azmhk, Tiirkiye'de Y,gunluk, Aksiyon Dergisi, Say1: 517- 01.11.2004
221 "Ger~egini ve gelecegini arayan Alevilik" 25 Mayrs 2005 Ak!;am
222 Alevilerin Avrupa Birligi silrecinden beklentileri i<;in bkz., Orner Erbil - Belma Ak~ura, AB Silrecinde
Alevilik, 16-17 Agustos 200!:1 Milliyet; Fevzi Giimil~ (Alevi-Bekt~i Federasyonu Gene! Sekreteri), Alevi istekleri
kar~Iianmadr, 11.11.2005 Radikal; Turan Eser ABF Gene! Sekreteri, Avrupa Birligi ilerleme Raporlan-
Kopenhang Siyasi Kriterleri A~rsmdan Alevilerin Turkiye'de Kar<Ii~hklan Hak ihlalleri, Arahk 2006, ~.vww.alevi
fransa.com/arastirma-12.htm; Hubyar Sultan Alevi Kultilr Dernegi, Demokratik Bir Turkiye, Sosyal Sir Avrupa
Avrupa Birligi Ve Alevilik, www.hubyar.org/v2/viewpage.php?page .. id=18; Pir Sultan Abdal Dergisi'nin
Haziran 2004 tarihli 57. sayiSI bu konuya tahsis edilmi>Iir: AB Sureci, Alevilik ve Hak ihlalleri. Turan Eser,
Avrupa Birligi Tuzak mr, Yoksa Yeni Bir F~rsat rm'' Erdogan Aydm: Aleviler ve AB, Kamil Ate.ogullan, Alevi
Birligi, Alevilik Ve Hak ihlalleri, Av. Kemal Derin: Avrupa Brrligi ve Turkiye, Ali Balkrz: Avrupa Birligi
Temsikcileriyle Goru~me Sonu~lan, Prof. Dr. ibrahim Kaboglu: Avrupa Birligr ve inano; Ozgiirlugu. AABF Gn
Sek Hasan Oglito;il ile Yaprlan Soyle<i. isma<i Kaplan: AB Surecinde Aleviler
169
Ali R1za Bayzan
tapmma 6zgur/Uklerinin anayasal guvence altzna a/mmasz

ta/ep/erini ar;;zk-ser;;ik belirlemesi ve Turkiye ve Avrupa'da
kamuoyu destegi sag/ayarak, (demokratik) baskz grup/an
olu§turmasz zorunludur. Alevi-Bekta§i toplumunun temsilcisi
o/duklannr ve §U kadar bin/ere ula§an uyeleri bulundugunu
soyleyen kitle 6rgutleri, egitim ve ara§tzrma kurumlan; ba§ta
Hacz Bekta§ Dergahz postni§ini ba§ta o/mak uzere toplum
it;inde buyuk saygznlzk kazanmz§ bazz ocakzade dedeler;
dergah ve vakzf ad/an altznda olu§turulmu§ Alevi-Bekta§i birlik
ve dernek/eri y6neticileri, her Wr/U t;eki§meyi-didi~meyi
bzrakzp, bir araya ge/erek bun/an gen:;ekle§tirmelidir. "223
Alevi Bekta~i
Federasyonu, 31 Ocak 2006 tarihli basm
a~aklamasa ile AB Ti.irkiye Temsilcisi Hans Jorg Kretschmer
ile yapttklan goril§meleri ve AB' den beklentilerini §6yle dile
getirmektedir:
"AB Turkiye Temsi/cisi Hans Jorg Kretschmer, Turk

hukumetinin Aleviligi tammlamasznm inane; 6zgur/Ugu
ar;;zsmdan dogru o/madzgznz, Alevilerin sorunlannzn AB
standort/anna uygun §ekilde r;;ozumlenmesini istedik/erini
soyledi.
Alevi Bekta§i Federasyonu Gene/ Sekreteri Fevzi Gumi.i§,

Orgutlenme Sekreteri Huseyin Yz/dznm ve Gene/ Yonetim
Kurulu Uyesi Kami/ Ate§ogullan'ndan olu§an heyet, AB
Turkiye Temsi/cisi Hans Jorg Kretschmer'i ziyaret etti. Heyet,
ziyarette, Alevilere y6nelik hak ihlallerini gundeme getirdi
Heyet, Kayseri'nin igdeli koyiine koy/Ulerin istememesine
ragmen zorla cami yapz/dzgzm, aynca merkezi sistemle ezan
din/eti/digini dile getirdi. Ziyarette, cemevlerine yasa/ statU
veri/memesi, Diyanet j§Jeri Ba§kanlzgz ve zorunlu din
dersleriy/e i/gili konular da gundeme geldi. ABF y6neticileri
223 ismail Kaygu~uz, Alevi-Bekta~i Inane; Toplumunun Avrupn. Bir!igi SUrecinde GCmcf:'l Durumuna Gene!
Bak!!':!, COni~ ve bheri\er, Set(,;'e~m£. Kasnn 2005. So?IVJ: 16
170
ile yakla§lk bir saat g6ril§en AB Turkiye Temsilcisi Hans Jorg

Kretschmer, Alevilerin durumunu., dogru standartlar ic:;inde
inane:; 6zgur!Uklerini kullanmasm1 takip ettiklerini belirterek,
"Bun/an yerinde izledik. Sorunlanmzm standartlanm1za
uygun c:;ozume kavu§masr ic:;in gerek yerinde gerekse birebir
g6ril§meler yap1yoruz" dedi. Hukumetin Aleviligi
tammlamasmm inane:; 6zgur!Ugu ac:;1smdan dogru o/madzgm1,
her inane:; grubunun kendi inancm1 tammlama hakk1
bulundugunu vurgulayan Kretschmer, "Alevilere kamu
hizmetlerinde aynmC!hk uygulanmas1 uluslararasl standartlara
aykmd1r. Din derslerinde veri/en egitimde rahats1zhgmlzl
dogru buluyoruz. Bu konuda en azmdan AB standort/an
yakalanmah. Her inane:; grubu kendini anlatabilmeli. Din
dersleri en azmdan sec:;meli olabilir" dedi.
Diyanet i§leri Te§kilat1'yla ilgili A/eviler arasmda farkh g6ril§ler

bulundugunu, baz1 Alevi orgutlerinin Diyanet i§leri
Tqkilatz'nm kaldmlmas1m isterken, bazt Aleuilerin temsil
hakk1 istedigini dile getiren Kretschmer, "Bana gore laik bir
ulkede diyanet olmaz" diye konU§tU. Ziyarette Kretschmer,
Hac! Bekta§i Veli Kultilr Vakj1'mn 18 $ubat'ta yapacag1 O§Ure
etkinligine de davet edildi. Kretschmer, programmm uygun
olmas1 halinde O§Ure dag1t1m t6renine kat1lacag1m bildirdi. "224
Uluslararas1 Din Ozgiirliigii Raporu'nda Aleviler
Bu baglamda Amerikan Cephesi'nden gelen degerlendirmelerin

AB ile uyum i~inde oldugunu da not etmek gerek. Yasemin
(ongar'm "Tiirkiye'ye din ele~tirisi" haberinden izleyelim:
"ABD'de Beyaz Saray ve Kongre'ye dun sunulan federal

raporda, Tilrkiye'de Sunni c;ogunluk, A/eviler ve gayrimus/im
azmhklar dahil butUn dinsel grup/ann 6zgilrli1klerinin
k1Sltland1gz belirtildi.
224 Ser,e~me, Ocak 200b, say1 18
171
Ali R1za Bayzan
ABD'de federal bir kurum alan ve y6netim ile Kongre'ye

duzenli rapor veren Uluslararas1 Din Ozgur/Ugu Komisyonu
(USCIRF), Turkiye 'de din 6zgur/Ugunun klsltlandlgml bildirdi.
( .. .)
'A/eviler s1kmtlil' Cemevi a~ma zorlugu, Diyanet'in Alevileri

dl§lamasl, Alevi ~ocuklann okullarda Sunni din dersine
zorlanmas1, baz1 militan Sunnilerin A/evi/eri "Mus/Uman"
saymamas1 vb. taciz ve aynmc1hk 6rnekleri raporda yer ald1.
Rapor, Turkiye'de butiln dini cemaatlerin, dinsel 6zgur/Uk,

insan haklan ve demokrasinin ilerlemesinin en emin yolunu
AB iiyeliginde g6rdiiklerini yazd1. USCIRF, ABD hiikumetine
tavsiyesinde, Ankara'nm insan haklan, azmhk haklan ve
dinsel 6zgiir/Uk konusunda uluslararas1 yiikiim/Uli.ikleri
kapsammda gerekli raporlan vermeye, reformlan yapmaya ve
toplumu ~ogulculuk y6nunde egitmeye davet edilmesini
istedi. "225
2006'daki Uluslararast Din Ozgurlugu Raporu'nun Alevilerle ilgili

bolumu de a§agt yukan aymdtr. Soz konusu rapor Amerikan
Buyukel<;iligi'nin resmi sitesinde yer almaktadtr. Raporlann
haztrlanmasmdaki ama<; da dikkate deger:
"Bu rapor, ABD Dl§ i§leri Bakanhg1 · tarafmdan, 1998 ·

Uluslararas1 Din Ozgur/Ug(i Yasas1 (IRFA)'nm 102.
maddesinin (b) bendi uyannca Kongre'ye sunu/ur. Yasa,
dl§ i§leri bakanmm, uluslararas1 din 6zgur/Ugii 6zel
el~isinin yard1m1yla, Kongre'ye "u/uslararas1 din
6zgurliigiiyle ilgili konularda aynntllz bilgi i~eren ve en
son insan Haklan Raporlanna ek olarak bir Ulus/ararasl
Din Ozguriugu Y1lhk Raporu" haz1rlamasm1 6ng6rur. " 226
225 03 MayJS 2007 Milliyet

226 http://turkish.turkey. usembassy.gov/din_ozgurlugu. html
172
Misyoner brgOtlerin Kurt ve Alevi Operasyonu
Almanya'nm Havu~-Sopa Politikas1

ya da Kurumsal Prozelitizm
Giri§'te de ele aldiglmlz uzere AiHM prozetilizmi, "yard1ma ve

bask1ya dayah din degi§tirtme c;abas1" olarak tarif etmektedir.
Politikada bunun kar§1hg1 "havu~-sopa politikas1" d1r.
Almanya'nm Alevilerin once islamla baglanm koparma en

azmdan zaylflatma stratejisi izledigi soylenebilir. Bu baglamda
Almanya'nm havu~-sopa politikas1 izlemektedir. Almanya'da
Muslumanlardan toplanan vergiler, isla.m'1 temsil eden bir tuzel
ki§ilik olmad1g1 ic;in devletin kasasmda durmaktadn.
Reha <;amuroglu
Reha <;amuroglu'na g6re 227f 28 Avrupa'daki kimi Alevi

orgtutlerin "Alevilik islam di§ldir." t;lkl§mm altmda Almanya'da
toplanan din vergisinden pay alma hevesi var:
227 (amuroglu'nun Alevilik yorumu ir;in bh, Reha Camuroglu, Degi.en Ko.ullarda Alevihk, istanbul-2000,
Dogan Kitap Yaymlan
228 Camuroglu'nun Dedeleri Tuncelili. Kendisi Sultanahmet <;ocugu. 49 y<VJmda. Or; ayn iiniversitede okudu:
Devlet Mirnarhk-Eiektrik, istanbul-iktisat, Bogazi<;i-Tarih ... Solun lie; ayn fraksiyonuyla dU.iinsel ili.kileri oldu:
Acilciler, Troc;kistler, Anar.istler .. 1978'de be~ ay Sagrnalcilar'da yath. "Heterodoks islam" denmce akla o gelir.
12 kitab1 var; en sevdi9i "!kiilebir", en .:;ok satam "ismail". Solcu Alevilerin "Nefes'' dergisini <;tkaranlar
arastndaych. Daha sonra fazla sa§c1 olmakla ele¥irilen Cern Vakf1'na get;:tt. BugUne kadar lu;: partisi oldu: Ban~
Parhsi, DYP ve AKP. Aslmda 2002'de son anda bir silnnet di.lgi.lni.l bahanesiyle Erdogan'la olan randevulan
iptal edilmeseydi AKP'nin kUI uculan arasmda yer alacakh. Devrim Sev1may, 27 May IS 2007 Milliyet
173
Ali R1za Bayzan
"Almanya'da din vergisi ad1 altmda bir vergi var. Bu her dine
mensup ki§iden top/amyor ve sonra o dinin birligine veriliyor.
Ornegin H!ristiyanlar Birligi gibi ... Mus/Umanlardan top/anon
para hd/6 kimseye veri/medi. Buti.in kavga onun kavgas1.
Alman devleti paray1 bloke etmi§ durumda. Mus/Umanlar
adma kime verecek? Aroda bir de birileri ~1k1p diyor ki
A/eviler kendilerini ayn bir din olarak ilan ederlerse otomatik
olarak ba§ka bir tarti§maya girmeden biz on/ann paym1
vennz. Bundan 6 yd once yakla§lk 7 milyar marktan
bahsediliyordu. $imdi ne oldu bilmiyorum. Musli.imanlan
kimin temsi/ ettigini ~1karmak zorunday1z. jki y1lda bir biri/eri
~1kar ve "A/eviler jsJdmiyet'in di§mda" der. Bunu onlara
dedirtiyorlar. " 229/ 230
Reha <_;:amuroglu, 2023 Dergisi'ndeki soyle~isinde de dikkate

deger bilgiler veriyor:
"Aleuilik jsfom dt§ldtr §eklindeki ifadelerin ciddiye almacak bir

taraj1 yoktur. Onun i~in bu tartl§maya girmem. Alevilik
isltlm dr~rdrr ya da Alevilik azmlrktrr gibi yakla~rmlarm
Duvel-i Muazzama nezdinde destek bulan mahfiller
olu§turdugunu goruyoruz. Boyle bir a~1klamanm
Avrupa'daki ~e§itli Alevi orgutlerinden pkml§ olmas1 bir
tesadiif degildir. Bakm ge~mi§te jngiliz ve Alman istihbarat
te§kilatlan Anadolu'da cirit atarken bir tez ortaya attl/ar:
Kayrp Hristiyanlar. Kay1p Hristiyanlar oldugunu ve
bun/ann da A/eviler oldugu §eklinde bir di.i§i.ince ileri
2.29 Reha (amuroglu'nun konuyla ilgili soyle~isi i<;in bkz., Sabah 6.10.2004
230 Reha <:;amurog!u, Nagehan ALCTnm yopti9J sOyle~i de ~unlan savunuyor: Yam Alevi!eri [sliim'In kar~Js1na
m1 t;~karmak istiyorlar?/ Evet, bir takim \oik gruplar Alevileri gavrimilslimle~tirme politikas1 gildUyor!ar. Bunlann
ic;inde CHP de var./ CHP Alevilerin marjinal!e~mesi taraftan m1?i Tam olarak degil. CHP biraz Once bahsettigim
~eyi ka~1yor. Laikihgi gU<;lendirmek i~in gayrimi.Jslllm AJevilik projes1 bunun ad1. Oysn JcllkW; ti..im TC
vatanda~iarnun savunmast gereken bir de9er olmah. '' Nagehan ALt;! Alevileri ga>->ri mUslimle~hrmek Jstivorlar,
28.05.2007 A~am
174
surd iller... .Bu tezleri desteklemek i<;:in A levi zumrelerin ifinde

de bol bola/ten kulland1lar... " 231
Havu~ politikasmdan soz ettik. Sopa politikasmm aktuel brnegi

bize gore Alman devlet televizyonu olan ARD'de yaymlanan
"Tatort'' adh dizinin "Wem Ehre Geburt" (Namusuna Layak
Olmak) ad1yla yaymlanan bolumu. Dizinin bu bolumunde,
insanhk i~in en igrenc;; iddialardan birisi i§lenmekte: Alevi bir baba
bz k1zma tecavuz etmekte bunun uzerine k1z Sunni eni§tesine
s1gmarak kendisini dine adamakta. 232
Bu durumun sopa politikas1 olarak gormemizin bir~ok gerekc;;esi

var.
• Birincisi, Aleviligi islam d!§l oldugunu ileri surenlerin

Avrupa'daki onemli Alevi orgutlerde guc;; kaybettigi bir
zamanda gerc;;ekle§mesi,
• ikincisi, ic;;i§leri Bakam Wolfgang Schaeuble, c;;ok yakm bir

zamanda Arahk 2007'de Almanya'da "ciddiye almmas1
gereken bir islamcr radikalle§me potansiyelinin meucut
oldugunu" ileri surmesi, 233
231 Reha (amuroglu, "Duvel-i Muazzama'run Alevilige bzel ilgisi Devam Ediyor (Soyle>i). 2023 Dergisi. 15
Arahk 2004. sayr 44, s. 9.
232 30.12.2007 Radikal
233 "Aimanya Turk Toplumu (TGD), Gene! Ba~kan Yardrmcrsr $eref Erkayhan "A!manya i<;i~leri Bakanr
\Volfgang Schaeuble'nin MUs!Umanlar i..izerine yap1lan bir ara~ttrmanm sonw;lanm c;arp1tarak ac;1klama
yapmakla ele~tiriyor. Erkayhan. ~unlan kaydeth: "Kurban Bayram1'nm ilk gliniinde Schaeuble'den bayram
kutlama mesaj1 bekleyen MDslUmanlar, Schaeuble'nin, Almanya'daki MUs!Dmanlarla ilgili bir ara~hrmanm
sontH;:Ianm ic;enginden farkh, neredeyse c;arpttarak vermesiyle sarstldtlar. Ara~ttrma sonw;:Jannm yanh~
yorUJnlanmasJ, Mi.Isltimanlan ad eta demokrasi kar~1h ve ls!amiyet'i de adeta b1r sorun haline getirmektedir."
Erkayhan, bu geliimelerin Kurban 8ayram1 zamanmda olmasmm. G.lkede ya~ayan MUsiG.manlann kUltUrlerine
de9er verilmedig_ini ve sayg1 gOsteri!medigini gbzler Online serdigini kaydetti. Almo.nya ic;i~!eri Bakal1i Wolfgang
Schaeuble. ara!?ilrmanm 6n sOzUnde ''ciddiye ahnmas1 gereken bir fslarnc1 radikalle~me potans1yelinin mevcut
olduguna" dikkati c;ekrni~. ancak radikal\e~memn ve demokras11,:e kar~! c;1kan MUslQrnan ohnayan insanlar
175
Ali R1za Bayzan
• Ot;uncusu Alevi ve diger Turklerin protestalarma ragmen

Alman devlet televizyonu ARD' nin geri ad1m atmamas1,
• Dorduncusu Alman devlet adamlannm ve Alman

yarg1smm bu durum kar§Ismda kiim1 bile kipirdatmamasi.
Havu<;-sopa politikasi ile Alevi Orgutlerin inant;lanm

degi§tirmeleri istenmektedir. Bu durumu kurumsal ol~ekte
prozetilizm olarak tammlamak mumkundur.
,------------------------------·-------------,
! Koln'deso bin ki~i "Aievi I
: toplumundan derhal oziir

1 dilenmelidir" dedi!
I o1-o1-D8
! YAZAR. GUNJI,Y fCIRAT I 'r'OL HABER
I
! Koln Dom Platz'da toplanan 50 bin Ale vi, tarihi bir !

: protesto mitingi gen;ekle~tirdi. Soguk havaya ve i
1 yagmura ald1rmadan A vrupa 'nm dort bir yanmdan, 1
I otobiisler, trenler, ve kendi otomobil!eriyle Koln 1
I kenti akm eden A/eviler, Tatort dizisinde A levi/ere i
I yonelik .yirkin ifltralara kar§l tek yiirek oldu. Avrupai
! A levi Birlikleri Konfederasyonu tarafmdan !
1
: organize edeilen mitingi, YOL TV'den de Can!/
; olarak yaymlandt
I
1 Soguk hava. yagmur ve camura r
i aldtrmadan getKI ve ya;;ltSI'jla
! ~o;;kulu bir ;;ek1lde. yuzy11iardan
! bend1r Alevllere at1lan 1ftiralara
! kar~i,''Ktmse bu toplumu
i bOiernez", "Aievllere kar;;1
; Onyargfrlar artik bitmeiJ". "Susrna
i sustuk<;a srra sana gelecek".
i "A levi toplumundan derhal Ozlir
! dilenrnelidir". "Bas1n ozglirlugline
! evet, 1nanc1 renc1de etrneye haw" ;;ekrmlie siOcJanlar
: attrlar Mitinge katrlan herkes. Alevrlere at1lan ift1ralara
1 artrk dur de me zamalllnrn geld1grrrr belrrttiler
; Avrupa !1levi Birlikleri Konfedera~.yonu temsilcile1·1nin
I yapt1g1 konu~malmda. ARD'nm Aleifl toplumundan 1
i_ggdJill9£:~l,J!lE!Qlf!5l 9'?Iels.trQ<DifliJIJi_c_i,;:rJc!r, __________;

www .alevi.com/haberler + M56fa 7f03fa 7 .html
arasmda da bu oramn yi.lksek olduguna deginmedigi gerek<;r~siyle Almanya Mi..tsh.imanlar Koord1nasyon Kurulu
(KRM) tarahm\an da ele~tiri!mi~ti." 24 Arahk 2007 Hurnyet
176
Almanya Alevi Birlikleri Federasyonu
Bu baglamda Almanya Alevi Birlikleri Federasyonu'nun izledigi

t;izgi Avrupa Birligi'nin lojistik destegine sahip olmas1 bak1mmdan
onemlidir. Turgut Oker'in 234 onderligindeki soz konusu
federasyon Haziran 2002'de Bruksel'deki Avrupa Parlamentosu
binasmda, kurulmu§tur. 235
234 1961 ytlmda Sivas iii Ylld•zeli il<;esi islim Koyu'nde dogdu. ilk iigrenimini Sivas'ta, Lise ogrenimini
istanbul'da slirdGrdi.i. 1980 y1hnda Hamburg' a ailesinin yanma geldi. LUneburg'ta Sosyal Dam~man e9:itimint
tamarnlad1. Hamburg'ta yakl<e;1k 10 ytl degj,;ik Alman kurulw;Jannda Sosyal :)am;rnan olarak <;ah>;lJ. 1988
ytlmda Hamburg Alevi Kiiltur Merkezi'nin kuruculan ic;erisinde yerald1 ve iki diinem ba'ikanhk yap!J. 1993-1996
y1llan arasmda AABF Gene! Sekreterligi giirevinde bulundu. Turgut Oker, 1989 y1hndan beri Almanya Alevi
Birlikleri Federasyonu Gene! Ba!;kanhg1 giirevinde bulunuyor. A>"Ka 2002 yilmda kurulan Avrupa Alevi
Birlikleri Konfederasyonu Kurucu Gene! Ba§kam clan Oker, halen bu g6revinl sHrdUrmektedir.
"80' den soma T urkiye' deki olaylar dolayiSiyla bir de benirn gelmeden once yald<e;1k bir 10 ay cezaevi
tecrtibem vard1r. Okulda boykota kablmak ve yazllamaya kablmaktan yakla'ilk 10 ay cezaevinde kaldun. Yllmaz
Guney gibi, o diinemde kamuoyunda bilinen ki'iilerin de kald1g> cezaevinde bir 10 ayhk ist~nbul'da bn·
deneyimim oldu. Onun arkasmdan babam geldi, apar topar beni Almanya'ya getirdi. · Y1lmaz Guney ile aym
hapishanede kaldm1z. BOyOk bir sanatc;•yla aym hapisanede kalmak nasd bir duyguydu? Yllmaz Giiney'in
etkilendiginiz dti'iiinceleri oldu mu? Birebir konlJ'imalanmz oldu mu Guney i!e? Turgut Oker: Tabii. ic;lerinde en
kOc;Uk tutuklu olmam dolaylslyla da dogal olarak dikkat c;eken bir durum soz konusuydu. Benirn politiklc:'imem,
politik siliece dahil olmam, toplumsal sorunlarla ilgilenmem c;ok erken y<e;larda ba'ilad1. 15 ya'imdan itibaren
ben, toplumsal ugr<e;dann ic;erisindeydim. i'ite Almanya'ya gelene kadar da yani kamuoyunun bildigi gibi o
dOnemde devrimci gen~lik it;erisinde bir gene; olarak mticadele yiiri.itti.lm. 0 zamanlar cezaevinde <;ok yo{Iun bir
egitirn c;al•'imas1 yapdrrd1. Yani sadece glin doldurma yeri degildi. Her gun duzenli bir 'iekilde egitim c;al~rnas1
yapthrdL insanlann politikle~mesi ir;in, bilinr;lenmesi ic;in, OngOrillerini ve bilgilerini arttrmak ic;.in birkar; semineri
o verdi. Ozellikle kararhhg1, ozellikle disiplini, o diinemde buttin cezaevindeki gen<;leri derinden etkiledi. Sadece
politik insanlan degil diger tutuklular Ozerinde de c;ok bOyuk bir etkisi vard1." AABF Ba>karn Turgut Oker ile
dobra dobra Ali Asker Barut I Hiliriyet Gazetesi Avrupa Baskdan 10 Haziran 2007
235 Omit Sanaslan, Hac•bekla!j $enligi K~rk Y<e;mda, Hac1bekta'i Dernegi, Agustos 2003. Federasyonun web
sitesinden AABFnin Tarihc;esi: 22-08-05 AABF Almanya'da ya'i"yan Alevi insanldlm ilk Alevi derneklerini
kurmalan ile birlikte Federasyon kurma c;ah!jmalanm 1988 ydmda ba'ilatml>;hr. AABF Alrnanya'da ya'i"yan
Alevi insanlann ilk Alevi derneklerini kurmalan ile birlikte Federasyon kurma r;;alt~matanm 1988 ydmdi.l
ba~latmt~hr. Bu amar;la ilgili toplantdar sonucu kurulmu~ olan Avusturya'dan bir. Almanya'd~n yedi dernek ve
~hJStar bir o.raya gelerek Fede1asyon kurucu medto;~nl ulu.§turmu§lardw. Bu oma~la 19-20.06.1990 tarih\ermde
177
Ali R1za Bayzan
Avrupa Parlamentosu'ndaki kurulu§ kongresine Avrupa

Parlamentosu Vize Ba§kam David Martin, Avrupa
Parlamentosu SPE Grup Ba§kam Martin Schultz, Avrupa
Turkiye Delegasyon Ba§kam Joost Lagendijk kahlmt§h. Kurulu§
kongresinin moderatorli.igi.ini.i Avrupa Parlamentosu Milletvekili
yaptlan bir sec;imle ilk y6netim denetim ve Onur Kurullan sec;i\erek Alevi Cemaatleri Federasyonu kuru!mu!]tur.
17.01.1991 y1hnda ise Federasyon tGzU§li onaylanarak resmiyet kazanm1.~hr. Kurulun yeri, Almanya'nm
Rheinland Pfalz eyaletinde Mainz •ehridir. 1993 yllma kadar da burada olan Federasyon merkezi 1993 yJ!mda
yEl.pdan gene\ kuru! sonras1 Almanya nm K6ln kentine ta!]lnmi!Jhr. 1993 ytlmda Federasyona ba§h dernek
saydann artmas1 ve Almanya d~mda diger Avrupa Ulkelerinde de derneklerin kurularak Federasyona
ba§\anmast sonucu, Federasyonun ismi Avrupa Alevi Birlikleri Federasyonu olarak de§i!]brilmi!]tir. Avrupa Alevi
Birlikleri Federasyonu Almanya, Avusturya, Fransa. isvi<;re, ingiltere, Bel<;ika olmak tizere 140 c1vannda
derne§i ve 100 bin smmm a~an Qyeyi bilnyesinde barmd1rmaktadJr. AABF KO!n ~ehrinde 7000 m2 olan1 olan
kendi merkez binasmda, c;ail~malarml silrdilrmektedir. Avrupa'mn de§:i~ik illkelerde hukuksal yaptSII1t gOz
onunde tutarak. 25.11.1997 tarihinde AABF'nin tlizlik kurultaymda Avrupa c;apmda 'Konfederasyon"
kuruhnasma karar verilmi~tir ve MBF Almanya Alevi Birlikleri Federasyonu olarak adlandmlmt~hr. AABF
kendi <;apmda bir talum kurumlar ctkartmt~hr ve bunlarm kendi alanmda faaliyetlere izin vermi~tir. Sonu<;
olarak bu yaprya dayanarak AABF bir c;atr altmda degi~ik kurulullar kurmu~dur. - Dedeler Kurulu · Medya
Kuru!u - KU!ti.ir ve Sanat Kurulu ~ Bilim ve ara.oa:t1rma Kurulu - A1manya Alevi Genc;ler Birli.§i - Almanya Alevi
Kadmlar Birligi AABF kurumla~mada bilgisel ve akademik c;a!lqma!an One <;1kartmak i~in Hol!anda AJevi
B1rlikleri Federasl)onu (HAK-DER) ve bilim ara~bnna kurulu ile Kasm1 1997'de Avrupa Alevi AkadenHsi'ni ve
Avrupo Alevi Vakft'm kurmu~tur." www.alevi.comJaabf0+M5e.59f9aec9f.html: aynca bKz .. Ze~.me\ GUI.
1\lmanya'da Alevi 0JglitlenrnesJ Uzerine l\1sa Bir Bakt~. s. 371-382, !-=olklor / Edebiyat Aleviltk bzei Sai;JSJ- II
S"Y' 30 2002 2
178
Misyone.r brgutlerin Kurt ve Alevi Operasyonu
Ozan Ceyhun yapmJ§tJ. Gene! Ba§kan se~ilen Turgut Oker

konu§masmda §Unlan vurgulamJ§hr:
"AABK, Avrupa ve Turkiye'de ya§ayan Alevilerin haklannm,

Anayasa/arca guvence altma alrnmasr mucadelesini destekler
ve Turkiye Alevi hareketiyle dayanr§mada bulunur. Bu sadece
A/eviler w;rsmdan degil, Turkiye 'nin AB'ye girmesini ve
Avrupa ile her yonden butunle§mesi ac;1smdan da son derece
dnemli bir ge/i§medir. Turkiye 'nin e§it ko§ullarda ve e§it
haklarla Avrupa 'da yer almas1 ic;in sivil top fum drgut olarak
uzerimize dii§en gorevi yerine getirecegimize inanryorum. Biz
A/eviler Turkiye- Avrupa sentezinde en ba§ta yerimizi a/maya
hazmz. Bunu kultUriimuz ic;in, dgretimiz ic;in, insan/ann
karde§ligi ve dayanr§masr ic;in ve ban§ ic;inde bir Avrupa ic;in
istiyoruz" 236
ALMANY A Y e§iller Partisi · nin AP(Avrupa Parlamentosu) milletvekili Cern

Ozdemir'in ev sahipliginde Avrupa Parlamentosu'nda yaptlan · Aleviler
nastl bir Ti..irkiye istiyor? Farkh inan<;lar ve kimlikler nastl ban§ ic;inde bir
arada ya~ayabilir' adh panele; AB(Avrupa Birligi) Komisyonu Tlirkiye
ili§kiler Boli..imi..i Ba§kam Christian Danielsson, AB-Ti..irkiye Karma
Parlamento Komisyonu e§ Ba§kam Joost Lagendijk, Ti..irkiye Alevi, Bekla§i
Federasyonu Gene] 8a§kan1 Selahattin Ozel, Almanya Alevi Birlikleri
Konfederasyonu Gene) Ba§kanl Turgut Oker ile Almanya d!§l!ldan ge!en
i.i.lke temsilcileri ile bazt AP milletvekilleri katJkhlar.
2~6 Abdullah Muradoglu. Siyaseti Avrupa B1rli§:i Y6nlendiriyor, 25 Kasm1 2007 Yann Dergis:
179
Ali R1za Bayzan
Avrupa'da Alevilik islam'dan Ayn Bir inan~ Olarak

Tanmma Siirecinde
Almanya' da Siire~ i~liyor
Almanya'nm Aleviligi islam:dan ayn bir din olarak tammlama

konusunda epeyce mesafe aldtgt soylenebilir. Bu baglamda
Almanya'nm kullandtgt ara~lardan birisi okullarda okutulacak
"din dersi"dir. islam't kamu tuzel ki§i olarak tammayan Almanya
tammazken Ale vii@ islam' dan ayn bir kamu tuzel ki§ilik olarak
tamma surecindedir.
BLigOn
:a3 milyon Almanm sadece o/'\32si Katolik mezhebine, %31,40 ise Protestan
inancmt benimsemektedir. O~onco bi.Jyuk dini cemaati ise Almanya'daki nufusun
yak!a~tk 'Yo40n0 (3,3 Milyon) olu~turan· ve bir~ok kez muracaat etmi$ olmalartna
:ragmen kendilerine henoz tozel ki9i statoso verilmemi:;; olan MOsiOman cemaat
:le{>kil etmektedir.
Albrecht Fuess' in makalesinden
"Almanya A/eviler Cemaati krsa sure once "Alevilik:

Almanya'da bir inan~ ve yafam grubu" bO§hkh yazrsryla
i~inde Aleviligin temellerinin anlatr/drgr bir tar kurulu§ belgesi.
yayrm/adr. Uzmanlar taraftndan bilimsel ve yasal a~tdan
incelendikten sonra 2005 yazmda Berlin 'in ardmdan
Kuzey Ren Westfalya, Hessen, Bavyera ve Baden
Wiirttemberg eyale.tleri de Aleviligi tek baftna bir din
ogretisi olarak tamddar. Kuzey Ren Westjalya eyaletinde
iki yz/ i~inde Aleviligin anlatrlacagr din derslerinin konulacagr
so>Jienmektedir. Bu ise Alevilerin de kamu tUzel ki§iligi olarak
tamnmalan yolunda atrlml§ onemli bir adrm olabilir. "237j238
237 Dr Albrecht Fuess, "Avrupa'da Fransa ve Almanya 6rne9inde Gayri H1ristiyanlann Durumlan"
www.konrad.org.tr/Cok%20dinli%20yasam%20tr/fuess.pdf. Aynca bkz., Krisztina Kehi-Bodrogi, "Almanya'da
Alevr Din Politikasr ve D.n Dersleri Konusu", Bilgi Toplumunda Alevilik, Haz. ibrahim Bahadrr, Bielefeld-2003,
Alevi Kiiltiir Merkezi, s. 183-198. Bu geli~melerin AABF perspektifinden yorumu i<;in bkz., ismail Kaplan,
Almanya'da A.leviliQin Din Derslerinde Ogretilmesi yn da Yer A1mast ve Almanya Alevi Birlikleri federasyonu,.
180
Aleviligin kamu tuzel ki§iligi olarak tanmmast, Almanya a<;~smdan

islam ile Alevilik arasmdaki baglann yok saytlmast anlamma
gelmektedir. Bu geli§me Almanya'daki Alevi orgutler aracthgtyla·
Turkiye'ye de yansthlacakttr. Ara~t1rmac• Burak Giimii~ bu
durumu §6yle degerlendirmektedir:
"Diaspora'daki Alevi derneklerinin hareket a/am daha geni§

ve boylece Turkiye Cumhuriyeti'ndeki mevcut deger ve
normlar duzenine hi~ cezalandznlmadan kar§l r;rkabi/irler.
Ayrrca, Batr Avrupa'daki Alevileri etkileme imkanlan daha
fazla. Almanya'da faaliyet ve lobi etkin/iklerinde bulunan
AABF, hem federasyon ~aprnda hem de yerel dernekleriyle
duzenledigi panel, sergi, forum, konser, cem ayin/eri ve
medya kurulu§lanyla (internet adresi: www.alevi.com, dergi:
Alevi/erin Sesi) Alevi kim/igini olu§turmaya r;alr§makta. 239
Almanya'daki okullarda Almanca islam derslerinin artrk
mumkun olmasr, AABF tarafmdan A/eviler ir;in de bir din
FOLKLOR I EDEBIYAT ALEV!LiK OZEL SAYISI-! Sayt 29 2002/1, s. 223-239; ismarl Kaplan, Okullarda
Nevilik Dersleri www.alevi.com/tr/projeler/qkullarda%20alevilik%20dersi.html, (26.1.2002) Sazr Alevi
r;evrelerin bu konudaki beklentileri i<;in bkz., Ismail Kaygusuz, "Aievilik Egitimi ve Alman Okullannda Alevilik
Dersleri" www.alewiten.com/almanokul.htm
238 Bu <;err;evede ismail Kaplan, 2004 yrlmda AABF yaymlan arasmdan Das Alewitentum arir1•la bir ders kitabr
yaymlami~ht. Ce\al Aydemir ve Cerna! ~ener Alevihk Dersleri ad1yla bir ders kitab1 yaymlatm:?lardJr. Bu ders
kitaplan medyada tarh~ma konusu olmu~tur. Bkz., 09 02.2000 Milliyet; 12.02.2001 Ak~am. Dors kitaplarmm
di~tnda, Dr. Havva Engin tarafmdan bir Alevi din dersi mlifredat program! haztrlanmi~hr. AABF 2001 yilmda
Alevi ilkokul O§rencilerine Yonelik Din Dersi Egitimi kitapr;rgr hazrrlatmr~hr. $akir Ker;elr ve Aziz Yalr;m
yonetiminde bir kuru! tarafmdan hazrrlanan ve Ardu; Yaymlan'nca (1996) Alevilik- Bekta~ihk Ar;rsrndan Din
KUltUn1 ve Ahlak Bilgisi adh bir kitap yaytmlanmt~tlr. Almanya'da Alevilerin Din Ders1 konusundaki
mUcadeleleri hakkmda bkz .. Dr. Krisztina Kehl-Bodrogi, Alevilerin Almanya'daki Tanmma Polihknst Ve Din
Dersi Konusu, www.aleviakademisJ.de/site/content'view/181/; Alevi <;evreler i~erisinde Aleviligin Dm Dersi'nP.
konu olmasma kar~1 <;tkan yazarlar da vardtr. Yrd. Doc;. Dr. Ayhan Yak;mkaya Alevilik ve Dinse! E§itim .... P1r
Sultan Abdal Dergisi www.pirsultan.net/kategori.asp?KJD=20&1D= 102&a!D= 191
239 Alevilerin Sesi Dergisi'nin Yazarlan: Ali Balktz, Ali Ytldtnm, B1hterin Sara<;, Hasan K1lavuz, Hliseym
Demirta~. Hi.iseyin Mor, Ibrahim Bahadrr, ismail Kaplan, Kasrm Ye~ilgi.il, Kazrm Genr;. Metin Kac;maz, Necdei
Sara<;, Rrza Aydogmu~. Tekin Ozdil, Turan Eser, Turgut Oker. Zeynel GUI.
181
Ali R1za Bayzan
dersi j1rsat1 olarak g6ru/Uyor. Boylece yakmda 6grencilerin at1j

c;en;evesini, hayata bak1§ ac,;:Lsl, ah/ak ve davram§ tamm
belirleyebilecek alan Alevi deger ve normlar, Almanya'da
o/as1 bir Alevi din dersinde 6grenci/ere 6greti/ebilecek.
Ozellikle Bat1 Avrupa diasporasmdaki Alevi dernekleri
Turkiye'deki cemaatlerinin durumlanm duzeltmek IC,::ln
faaliyete gec;tip kurs, seminer, konser, sergi, ac;1k oturum ve
anma t6renleriyle Turkiye Cumhuriyeti deuletinin nufuz
alanmm dl§mda Turk devletine ele§tire/ yakla§an bir Alevi
kolektif kimligi yaratmaya c;ah§maktadLrlar. " 240
Danimarka 'da Alevilik islam' dan ayn bir inan~
Aleviligin, "islam'dan ayn bir inanc,;"Aleviligin, "islam'dan ayn bir

inane,;" olarak tanmma sureci Danimarka' da tamamlanmt§hr.
Konuyla ilgili olarak Danimarka AJevi BirJikleri
Federasyonu'nun tarihli 15.11.2007 basm ac,;tklamasi §oyledir:
"Alevilik Danimarka'da inane; toplumu o/arak resmen tamnd1.

Danimarka Alevi Birlikleri Federasyonu'nu olarak, uzun bir
ugra§ sonucu, hazlrladlglmlz be/gelerle, 10 Mart 2006
tarihinde, kurumumuz ve Aleviligin kendine ozgii bir
inan~ toplumu olarak tamnmas1 istemiyle Danimarka
makomlarma ba§vuruda bulunduk. Ba§vurumuz i/gili
makam/arca ince/endi ve tum §art/an yerine getirmemiz
dolayls!yla, 25 Ekim 2007'de resmi onay belgemizi ald1k. Bu
gurur ve sevincimizi tUm dostlarla payla§lyor, bu c;ah§mam1za
katk1 sunan tUm dostlara ue uyelerimize te§ekkur ediyoruz.
240 Burak c;um(ij. "l? Eylul'den Bugune Degin A/eviler" Folklor I Edebiye>t, Aleviltk Ozel Scyrsr-1, Sayr: 29,
2002/1 Avrupa'dab kinll Alevi Orglitler ~unla.rd1r: A'v•rupa Alevi Birhkleti Federasyonu, Zaandam A!evi Bekta~i
Ktlltfir Dena:::gi, Avustralya Alevi Top!um f<onseyt Aschaffenburg Alevi KUltur Derneg-i, Anadolu Alevileri KUltUr
Merkezi, Avrupa Alevi Akademisi, HAK DER {Hollanda Federasyonu), He1denheim Alevi KDIH-'tr Merkezi,
J\vrupc. Alevi Genc,:ler Btrfi{l.t, Augsburg A!evi Kli.lttir Merkezi, lngt!tere Federasyonu, Alevr ve Bektas! 1\il!tur
EnstitusU, Bochum ve (:ewesi Alevi Klilti.lr Derne{l.i, BUnde Alevi KUltUr Birli{l.i. Worms Alevi KUltUr Merkezi,
Danimarka A!evt Bir!tkleJ i Federasyonu, Ouisburg Alevi BektaqJ Kultur Dernegr, Graz Ale vi Gen.;;lik Btrligi
182
Resmen tanznmam1zzn, Danimarka inant,;:, sosyal ve kUlWr

ya§amzna olumlu katk1lar sunmaszn1 umut ediyoruz ...
Yuzylilard1r tarihin suzgecinden, birt,;:ok inanczn 6zunden,
kendine 6zgli yorum, inant,;: ve ibadetleri ile suzu/Up gelen,
Hunkar Bekta§ Veli'nin k1rklar kazanmda kaynay1p
kurumsalla§an, Alevi-Bekta§i inant,;: ve 6gretimizin,
Danimarka'da resmen tamnml§ olmasznzn gurur ve mutlulugu
it,;:indeyiz. Danimarka'da resmen tanznmam1zzn, Alevi-Bekta§i
inant,;: ve 6gretimizin, halen tammp yasal guvence altma
almmadlgl, yogun bask1 ve asimilasyon altmda oldugu,
anayurdu Turkiye'ye de olumlu etki yapmaszn1, Aleviligin ve
ust kurumu Turkiye Alevi-Bekta§i Federasyonumuzun en
k1sa zamanda, Turkiye'de resmi makamlarca tammp yasal
guvence altma ahnmasm1, bu mutlulugu Turkiye'de ki
canlanm1zm da ya§amasml bekliyoruz. "241
DABF Ba§kam Feramuz Acar
Hollanda' da siire~ i§liyor
Benzer bir sure<; Hollanda' da gozlemlenmektedir. Hollanda

Alevi Dedeler Divam'nm sozci.lli.lgi.lni.l yapan
www.alevieten.com sitesindeki a~agtdaki a<;tklama bu tartt~ma
hakkmda bir fikir vermektedir:
"TV'ler'de "Aleviligi islam dl§l olarak kabul ettirdik
Hollanda'da, devlet bize musluklan at,;:tl" diyor ad1; "Alevi"
olan bu federasyon. $imdi Hollanda'da yolumuzun ululanna
t,;:irkince yakl§tlrmalar yap1hyor. Ad1 "Alevi" olan bu
241 Danimarka Alevr Birlikleri Federasyonu Glentevej 1, 8900 Randers OK Tlf. 045+ 4096 8878 www.alevi.clk
- www.alevi.dkll3ASIN%20ARS!V/Aievilik%20Danimarka%20da');,20resmeno/.,20taJHndi .. htm
183
Ali R11:a Bayzan
federasyon yine sessizl Bu size bu jederasyon yoneticilerinin

Alevilikle alakasmm ne kadar oldugu konusunda yeterince ip
ucu vermiyor mu?" 242
"Aievilik, islam-Dt~J Bir inan~ttr." Tezinin Aktorleri
Hollanda Alevi Dedeler Divam'nm yaym orgam olan "Alevi

Yolu Dergisi" Aleviligin islam dr§I oldugu tezini ileri surenlerin
sosyalist ve Kurt<;li olduklanna dikkat <;ekmektedir:
"Alevilik js[am d1§td1r" g6n1~unu savunanlar, Avrupa'da

esmekte o/an anti jsfam ruzganm arkalanna allp, Ali'den,
Muhammed'den, Oniki jmam'dan, yani jsfam'dan anndmlml§
bir Aleviligi "ayn bir inant;:, ayn bir din" olarak, Avrupallnm
begenisine sunma pe§indeler. Bu yolda onlara rehberlik
eden/er ne yaz1ktz ki, "Ali'siz Alevi"/igi savunan Kurtr;u yazar
Faik Bulut ve "Alevilik ayn bir DjN'dir" diyen yine Kurt
ideologu ismail Be~ik~i'dir. Bu goru~un temel amacr
Kurt hareketine mutte.fik olabilecek bir Aleviligi ayrr
bir "azmlrk dini" olarak gundeme ta~rmak ve devletle
yeni fOtr~ma ortamlan yaratmaktrr. "243
Biz §imdi ismail Be~ik~i ve Faik Bulut'un gori.i§lerine mercek

tutacagrz.
ismail Be~ik~i
Alevi Yolu Dergisi sonuna kadar hakh. Gen;ekten Be~ik~i, aynen
oryantalist ve misyonerler gibi Aleviligin islam'm bir yorumu degil
ayn bir din oldugunu ileri surmektedir. Onde gelen Alevi
orgutlenmelerden PSAKD'm yaym orgam olan Pir Sultan Abela!
Kultur ve Sanat Dergisi'ndeki "Aievilerde Kafa Kan~tkhgt"
ba§hkh yaz;smda, Be§ik~i §Unlan yazmaktad1r:
242 Bkz., Wv..'WJllevieten.com/ -· > <HTML !ang=en xml:lang= "en''
243 ·"A!evdtk Islam dt~tdtr'' diven i9rnizdeki Htzlr paqalara dur diyehm!"
www.o1eviet~n.comicmd·alev!yolu,kammuoyuna.htm
184
"Alevilik, Yahudilik gibi, Hrristiyanlrk gibi,

Miisliimanlrk gibi, Budizm gibi farklr bir dindir, farklr
bir inam;trr. Yahudilik nasrl Miisliimanlrk degll~e,
Hrristiyanlrk nasrl Miisliimanlrk degilse Alevilik de
Miisliimanlrk degildir. "Yahudi bir Mus/Uman'zm",
"Musluman bir Yahudi'yim", "Hzristiyan bir Mus/Uman'lm",
"Musluman bir Hzristiyan'1m" birbirleriyle ~eli§en ibarelerse,
i~ten ~eli§kili kavramlarsa "Alevi bir Mus/Uman'zm",
"Musliiman bir Alevi'yim" kavramlan da ic;ten c;eli§kili
kavramlardzr. Aleviligin bir mezhep olmadzgm1, ayn bir inane;,
ayn bir din oldugunu belirtmeye c;ah§lyorum. (. . .) Alevilik
Mezopotamya kokenli, Zerdii§t kokenli bir inanc;tzr. Ezidilik ile
c;ok yakm bir benzerligi vardzr. Fakat Alevilik samldzgmm
tersine Orta Asya kokenli, $amanizm kokenli bir inane;
degildir. "244
Be~ikc;i'nin degerlendirmeleri Alevi entelektuellerden ismail

On_~r_l•_~~!~~t_n~!l_f)_§jsi:q~_t_l§_~-L~i~ii~~r:r:ti1ti!"_= ~:____________________ _
4
!I ism~i! On.::tri!
!8uL.::n;k !,;.afa ismat! 8~~ik);i'nin iftlra!anm.rcevap. Al~vllik !s!J.:wn 6lUdur
I
! "ALEV!LEHOE i<AF~. KAR!~Ii<LIG!" adh Sosyolog Ismail Be>ik,l"nin yaZISI, boyle bir kl$1hk 1'1n elem vonc1 ve
r du?undurucudur lvlakalerle kaynak gOstenlen ;;ahrslarve yaprtlar. brlgrsrz. rlgisrz ve brllnr;srz insanlann
I soylernlen r!e metodoiOJtden yoksun "Aieviflk ayn b1r dm»dir dryen AIEM olmayan veya Alevr k6kenlr kr$ilerin 1
j vaiiianndan ve Kurt~iJ yazarlimn kltap\anndan ahnt1lann alt alta dmlm1;; gbrunumudur Bir msan once konuyia ;
i IIQIII biiQIVe 1nano1y1 blr $€kilde alg11ar:nalld1r
Yuzeysel anlamakla 1~e ba$1amak bL.Fytik hatalar getmr Uzun i
• muddet hap1s yatmas1ndan dolay1 Be$1k~i'nlr1 sag111<1i dU$U~emediQtnl do~al karioilama.mlza ragmen. kend1sme i
!bu saptamalan yakl$tlraml)loruz. Hele b1r b111m adam1 olan Ismail Be$1k<;l. af ed1lmez b1r hata ve a)llp etml$. ,
!msafs1z btr 1ft1rada bu\unmu<;itur 1 !
I
l Bu 1snatlara. yan\1;; ve yalanlara kar$i. gene\ kabul goren ve kaynakiarda k! Dllgilerle, cloQrularla. ~8$1tl1
!du$UnUrlenn gbrw;;lennl harmanlayarak, maddeler $8kllnde $Oyle yanltlayablhnz
I
; 1 Alov\ltk Ned1r VB AlEM k\me :iemr? "M.!ah'a ku!, Hz Muhammed'e ummef, Hz AJ)'ye 1&Jip o!m8K,
j Hz Huseyin Q.1b! ser vermek ve o yofdan g;tmek, '4 Kap1 40 Makam 360 Menzlf'1 L1ifmek ve ya§amda
: uygulamak ·o~e de b!f Dede Oct~Qma yofak ofarak ba{J!1 o!makfa A!ev(olunurve o 1nsana da ·A1ev1~ den1r
: Alevil1k k:saca, Hakk- Muhammed- Ali yoludur
I
!2 Alevliikte. Kelarn-1 Tevh1d v~lya Kelltne-t $ah8det. kalb !le kabul, diltle soylemek ?Brtlyla. ~oyled1r "E.?hedV
! En Ia 1fahe l!lallah. E'?hedu En Mul!ammed\m Resu!ullah, E>hedu En All-yYOn Velwullah Vas1).1
!_R_a_s::_~u~a:"_" _____ ______________ ------------ --·- ·- _--------------------- ______ 1
244 Dr. Ismaillk~ik<;i, Alevilerde Kala Karu;Jkhg1, Pir Sultan Abdal Kultur ve Sanat Dergis<, Haz_ 2003, Say1 53.
s. 2-1), Yaz1 bu dergide ve c;e~itli internet sitelerinde eksik olarak yaymlanmt~t1r. Tam metin I<;in bkz.,
http:/lismailbesikcJ.com/pdf/Aievilerdekafakarisikligi(son).doc
245 www.aleviyoLcomibulanikkafa.htm
185
Ali R1za Bayzan
Be§ik~i'yi biraz daha yakmdan tammak gerekir. Be§ik~i,

PKK'nm ideologu olarak tanmmt§tlr. 246 Be§ik~i, PKK'nin terorist
eylemlerini yuceltmektedir. Ornegin bir yaztsmda daha giri§
cum\esi §Udur:
"Si/ahlr mucadelenin onemli sonw;;Iarrndan biri, Kurtlerde

mane vi bir uyanl§l ba§latmr§ o/masrdrr. " 247
Taha Akyol'un hakh olarak vurguladtgt gibi,
"Be§ik<;;i daima PKK terorunu desteklemi§, hatta "Dk Kur§un"

kitabryla terorun teorisyenligini yapmr§trr. Be§ik<;;i'ye gore
PKK'nrn kanll Eruh baskrnr "somurgecilige kar§l ilk kur§un"
idi.' Be§ikc;;i, §imdi Ocalan'r teror ic;;in degil, tutuklandrktan
sonra uslubunu yumu§attrgr rc;;:m suc;;luyor! Ocalan
mahkemede "Demokratik Cumhuriyet" teriminden
bahsederek eski "somurgecilik" tezinin yanlr§ oldugunu
anlatmi§tl. Be§ikc;;i, halo Turkiye'yi "somurgeci" saydrgr i~_;;in,
"somurge" tezini reddetti diye Ocalan 'a ofke duyuyor!
Ocalan'm bu yeni sozlerinin "ozele§tiri" sayrlamayacagrnr,
~_:;unku "devlet kontro/Unde" oldugu i~_:;in boyle konu§tugunu
soyhiyor!" 248
Be~ik~i'nin bu konuda Ocalan'dan bile fanatik oldugu

soylenebilir. Be§ik~i. Ocalan'm yakalandtktan soma izlemi§
oldugu politikanm teslimiyet<;;i oldugunu savunmu§tur. Be;;ikc;i,
PKK'nm Kurtc;e yerine Turkc;e kullamyor olmasmt ve Kurt
aydmlannm aralarmda IS2·arla Turkc;e kullamyor olmalanm
246 ismail 8e~ikci (d. 1939). sos~'O/og ve yazar. lskiiip'le dunyaya ge}mi~tir. Be>il<ci ailesi: iskilip'te aile yap1sJ
olaraK olduk~a muhafazakar ve millivet~i bir TUrk aile olarak bilmir. Olkemizde KDrtler, cumhuriyetin kurulu~u
ve tek part1 dbnemine ait esetleriy/e tanmu-. Klirt~Uitik propagandas1 yapan k~lap!an nedenJyJe Be-?ikfl, 8 kez
cezaevine girip <;:tkh ve ya~ammm 17 y1h cezaevinde ge<;:ti. Ki.~isel web s1tesi. www.ismailbesikci.com
247lsmail Bqik<;i, Kurt Tarihim Arlrk Kurtler Yaz1yor
http://german.rizgari.com/modu\es.php?name:::: New~&file == article&s1d = 7484
248 Taha Akyol, Kurt Tar~1tmasr, 15 Mart 2006 Miliiyet
186
"kulturel olarak geri kalml§ olma yamlg1s!" ve "modern olmama

a§ag1hk kompleksi" ile a<;~klamaktadn. Birebir kendi cumleleri
§6yle Be~ik~i'nin:
"Ki§i alarak, gerilla mucadelesinin Kurtlerde ulus bilincini,

vatan bilincini, anadili bilincini geli§tirebilecegi gibi bir
beklenti i~indeydim. Bu beklenti gerekle§memi§tir. PKK
Kurtlerden Kurdistan'dan soz ediyar. Bu sozcukleri bu
kategarileri ~ak kullamyar ama dili Turk~e, yazzsz Turk~e,
Turk kulturunu ya§Jyar. Kurt diline, Kurt kiiltiiriine kar§J bir
heyecanz yak. Kendi diliyle, Kurt kultUruy/e ha§zr ne§ir alan
herkese, Kiirt degerlerini talep edenlere, bu degerlerle birlikte
ya§ayanlara "ilkel milliyet~i" diyar. Bu da dii§unulmesi,
irdelenmesi gereken bir kanudur. "249
Unsal Oztiirk
Be§ik<;j'nin Alevilikle ilgili referanslanndan birisi yaymc1s1 olan

Unsa) Oztiirk'tur. Yani bazacmm §ahidi §IraCJ. 6zturk'un
"Damlamn i~indeki Ger~ek Alevilerin Biiyiik Sun" adh
249 www.peyamaazadi.org/modules. php?name =News& hie"' article&sid = 943
187
Ali R1za Bayzan
kitabtdtr. 250 Unsat Oztiirk, Ateviligin sadece isHimta degil

Tiirktiikte de bir ili§kisinin olmad1gm• ileri
251 252
siirmektedir. / Kimi Alevi yazarlann Onsal Ozturk'un
gorli§lerine ozel bir deger verdigi gozlemlenmektedir.
Faik Butut
Faik Butut, Alevilikte Orta Asya'dan gelen Alp-erenlerinden ~ok

daha fazla Pers imparatorlugunun donemindeki basktlardan
'Anadolu'ya ka~an Zerdu§t inan~lanndan miras kaldtgtm ileri
surmektedir. 253? 54
250 Ankara-2005, Yurt Kitap-Yaym. Kitabm ismail Be,iko;i tarafmdan yap1lan degerlendirmesi i<;in bkz.,
'Alevilerin BUylik S1rr1' www.rizgari.com/modules.php?name=News&file= article&sid:::::: 2697
251 Tempo Dergisi, 25 Ekim 2005
252 Kayseri dogumlu Onsal Oztlirk (1957), 198l"de iO Orman Fakiiltesi'nden mezun oldu. 1982'cle Orman
Bakanhg1'nda ba~lad1g1 gbrevine, 1983'te son verildi. 1987'de Yurt Yaymlan'm kurdu. 1994-97'de Ismail
Be.iko;i'nin kitaplannm yaymciSl oldugu i<;in tutukland1. Yayimladigi 41 kilap loplatiidi; 36'smdan mahktm
oldu. Yargilamalarmm tam;:,mml AiHM'e g6tiJrdi.i ve bir kismlm kazand1. Tempo Dergisi, 25 Ek1m 2005
253 "Faik Bulut 0 da Perin<;ek'in Aydmhk'mdan gelme. FKO kamplannda kald1. MOSSAD sorgulad1 ve 7 yil
hapis yath. Ilginr; olam, Ti.irkiye'ye gelince FK6 ile degil din, ordu, Alevi yazilanyla dikkat ~ekti .. Faik Bulut
1950'de Kars'ta dogdu. Ankara Gazi Egitim EnstitlisU Resim i~ Bb!UmU Ogrencisi iken okulu terk etti ve
1972'cte Srniye Uzerinden Ltibnan'daki Filistin Kurtulu~ brgi.itti kamplanna katJld1. Kendisim anlahrken, "Deniz
GezmU?'lerin efsanesiyle btiylidlim. Dev-Genr; ~ahs1 ir;inde yer ald1m, Avdmhk gelene§i ir;inde yer a\dm1."
diyerek refer.anslanm sergileyen Faik Buiut, Israil askederinin bir operasyonuyla yarah olarak ele get;:irilip
tutuklandt. israil'in FKO kampma ybnelik 1973 operasyonu Slrasmda kampta bulunan ve aralannda Bora
GOzen'in de bulundugu 8 ki~ilik Aydmhkr;1 grup operasyon strasmda OldlirUli.irken be~ kur~unla yaralanan Faik
Bulut sag olarak ele ge<;irildi. Ele ge<;irilen Bulut MOSSAD tarofmdan 20 glin sorguland1ktan sonra israil vatg1
organlan tarafmdan hapis cezasma t;a,rphnldt ve l980'e kadar ceza evinde kakh. Bulut 7 y1l 2 ay isratl'de
tutuklu kald1. Fa1k Bulul'un 1980"den sonra Turkiyeye diinmesmden sonra yazd1g' 18 kitaba bak1ldigmda,
Bulut'un "6zgtirli.ik Ozlemleri" yerine T\lrl<iye'de "istikrarstzhk ve ic; scwa~ k1§ktrhC1h91''na yOnelik 6zlemleri dikkat
~ekiyor. brnegin Bu!ut, "Ordu ve Dm" kitabmm OnsbzUnde -?Unlan yaz1yor: "TUrk1ye, ba~ta KUrtler olarak,
Aleviler, lslS.mCilar, demokratlar. sosyalistler, egemen s111iflar ve ordu; hem kendi ic;inde, hem de bitbirileriyle
hesapla~ma macerasma giriyor. Kii.rtler ile devlet {ve ordu}, Isl3mcilar ile devlet (ve ordu), sosyalistler ile devlet
(ve ordu}, emek<;iler ile devlet (ve ordu) kar~t kar~tya gelmi~ durumda. Ktirtler ile devlet ·arasmdaki ili.~kide
hakim unsur silah vani sava~ var. Taraflar <;arp1~1yor. habire kan d6kUlilyor. islSmcilor ile deviet arasmdakt i\iqki
188
Misyoner brgi.itlerin Ki.irt ve Alevi Operasyonu
Bir grup Alevi yazar ortak bir kitapla Faik Bulut'un tezini
reddetmi§lerdir: "Aiisiz Alevilik Olur Mu? (Ortak Kitap): Ali Akta§,
Nasuh Bann, Huseyin Bal, ilhan Cern Erseven, Sadtk Goksu, Burhan Kocadag,
Murat Kti<;tik, isrnail Onarh, Baki Oz, Cerna] $ener, Ali Yarnan, Rtza Zelyut,
istanbul, Ant Yaymlan, 1998. 255
henilz srcak ~ati~a zeminine oturmu~ degil, belki bu yone dogru pir kay1~ gozleniyordur. Bununla birlikte
Turkiye toplumu kendi i~ <;eli~ilerini ite i<; hesapla~masmr yapmaks1ZJn demokratik)e~me meselesini <;67.emez."
"Kurtleri, is!amc~an, sosyalistleri ve emek<;ileri .Turk ordusu ile hesapla~maya c;agrnp i<; sav~ c;rgrrtkanhg1
• yapan" Faik Bulut. Alevi kesimin de bu c;ab~malara dahil olmas1 i<;in "Aii'siz Alevilik" kitabmda
"provokatorlugunu" <in ileri duzeye <;1kararak ~u cumle!eri kullamyor: "Hz. Ali kafirlerin kafas101 kesiyordu.
Haibuki o kesilen kafalar bugunku Alevilerin ata dedeleriydi. Aleviligi Hz. Ali'ye baglad,gm•z oranda §iddeti de
kabul edersiniz ... Sunnilerin Alevilere yaphklanm yapacaklanna, yani keseceklerine inamyorum." Fuat Akyol,
Maskeleri Dti§l\i, 22 Haziran 1999 Zaman
254 iran dinleri ic;erisinde, tek Tann inam~ma yer vermesi balummdan, en dikkat c;ekicili Zerd~tilik'tir. Bu din,
adm1 l<Urucusundan ahr. Kurucusu Zerdii$'llir. Bu dine, dayandr{Jl tek tann Ahura-Mazda'ya nisbeten
"Mazdeizm" de denilir. Zerd~t'un dogumu, M.O. 570 olarak tahmin edilmektedir. Zerdl¥, iran dinleri ilzerinde
onem\i bir etki biYakm•§tlr. Tektannh bir inane; telkin ettigi i~in onu bir peygamber olarak kabul edenler
bulundugu gibi, ona bir hak1m veya ~aman olarak l>akanlar da vardiY. "Gatha'lar diye adlandmlan kutsal
metinler ona dayandrnhr. Yunanh tarihc;ilere gore Zerdu¥, M.O. 11. ve 111. ytizydlar arasmda ya§am~hr.
Zerd~t'un nerede ortaya ~1khg1 meselesine gelince bilirn c;evrelerinde tercih edilen gilrii§, Kuzey iran'da yani
bugunku Azerbaycan' da ortaya o;•kllgK:hr.

255 Bulut'un tezine yonelik Alevi yazarlardan dikkate deger iki ele~tiri ic;in bkz., Sad1k Goksu, Ali'siz Aleviligin
Reddi Alevi\ige Kar§l Zerd~ti Zort!ama; Ateist Zorlama, Cern Dergisi, MaY'S 1997 saY': 66; aym yazar, Ali'siz
Alevilik olmaz (II). Goksu'nun, 16118 Agustos 2001 tarihleri arasmda ger~ekle~n Hac• Bekta§l Veli Anma·
Etkinlikleri 'erc;evesinde, 17 Agustos 2001 tarihinde Alevi Bekla§iligin Tarihsel Silreci isimh panelde ;apllg•
189
Ali R1za Bayzan
Nuri Dersimi
Faik Bulut'un Aleviligi Zerdli§tluge baglayan gorli§Li ashnda

yeni bir gorli§ degildir. ibrahim Bahadtr'm yazdtgt uzere,
"Nuri Dersimi Kurt/er arasrndaki Alevi-Sunni ayn§rmmr,

aynr rrktan insanlann farklr din yorumu olarak gorup,
Aleviligin tarihsel kokenini Ari rrkrnzn Zerdu§t inancryla
karr§ml§ hali olarak ifade eder. Ona gore Dersim'de Alevi
denilmekte olan tarikat ayinlerinin esasr Ari Zerdii~t
dini kiiltiiriiyle kan~m1~ olup Ari din geleneklerinden
aynlmamr~trr. " 256/ 257
Nuri Dersimi
Be§ik«;i ile Bulut'un yollarmm PKK baglammda

kesi§tigini soyleyebiliriz. Faik Bulut, PKK'ya 'terorist bir
orgiit' demenin dogru olmadtgmt savunmaktadu.
konu,ma metnidir. www.cemvakfi.org/blddetay3.asp?ID= 125; dikkate deger bir ba.ka kritik. Ali Yaman. Alisiz
/\levilik Olur mu? www.alevJbcktasi.org/alisiz_alevilik.htm
2561brahim Bahacllr. Alevilige Milhyet<;i Yakla.lmlar ve Aleviler lJzerindeki Etkileri. Binkim Dergisi. Arahk 2004
257 AlevHigi Zerdi.i:jt teme\li o!arak a<;Iklayan yakla~!mlar genellikle KOrt<;i.i ideologlar tarafmdan
benimsenmi~tir. Bir 6rnek olarak bkz., Etem Xem8in, fslamiyet ve Alevilik. istanbul-2005, Doz Yay. ·'Mazda
lnancmdan Aleviiige'' ba~hkl! bO!Cnn, s. 131-381.
190
Misyoner brgOtlerin KUrt ve Alevi Operasyonu
······· i=aii<···suiui;tan-·iT9fii~···· ·
21 $ubat -~ onemll rd <Jtfl~~Yan shlillsin"Hrden oamleci'Jal&f faik Btaa.
· TiJYAP'tak p8nelmde PKK'p teronst bir ClfOUI. dU1Mnin doflru Olma<lt(llnl savundU.
12 ~~jm 2005 13:45"
M.v>1a .1ii!enienen 'Oerr.ot.:rast

1110cadehl!ll iiG KM SOrunv'l«!nulu
~·onfH.anstakon\l,aneu;ut
·PKK"lM u:.tll.tkle sl\:il:. maaom
tnsar.lara)'OoeltkneaPltert
•.ah<ll!llt=a ttrorlste~.m clar»t
mtuteml'irtl\lb!llr..1\fna tut3Cf,)n ror.a
~1tc:arak Pk:k)a 11Jmll)1•1er6r
OrliUtiH:t&r cemet straset
scs;ol<:jis•.ay.sur.UJI"Iyanlllllf-
..V:C.U: ~ar~t ve puanara yobntl!lc:
"'-;:anlf:nM l!!f.~m!er terbrdttr AITIA
tx. blr QrQUb,:n twl)r tiJQCitU oldU~
ar.tamtn.a gelmlyOt.' dedt
9u!Ut. Nt)Jfi N.lrdlstan keHmtsllll k.utfam:rorsur.u_T?" tekltndtki SCf'tl}111S' fti k.lfliiiOI
Yl)l"dl. "Kurtfer!r. rawa.dt1t t:OI~;. g911et .w!:Mlda Kurorstan ct.meyi terdh !tdryorvrn Bt.~
~cUH.Jk ot.Jra~ anra~rtMamah. Fakat fo..ilrtler1n Qanmnde }'ffldh:me all btl ~'V!ety.at&r.
Kim lnkar eceru ets.ln • »Kk~n 19801tr~.tkl tfl2hl: mUcadetetiM! TUr~'de
dtmotcraSirl•n !Jit~lmaslft: u013dl~ SMiflo)n Fail BtJM KilriNin\Udi{ll
mti~lerM. 1!'•:"1\okfatlk ~lid at f!"tlc.Jdelett ~;luuo)unu 1~r. silrdU
Lt'oDfl3n·dah'l t<amplar.::IQ e!)ttlm ilbrtln B~tlut O&Y·G&n~..,. Ay:·unhk l)li.tbu l9nd6 ·ter aid!
'Ordu :.oe Olfl' tslmli Klt.iltwun ~sOO:Und€1 "K<lr.ltrl. :stamctlan, SOiYaliStl!rl WI etr-t~lfll
llf. hfi!\af;la!jl'l'lil'fll ~ ~ S<MI~ C~7flhll~ ).10\itn• Bu1UC 2Eil?ucat
5Ur•dnde t>:·naOICIICIIt TontJyt'nln ouMem.ne ;)t':lmlitl !rata btnflntH~•nft konu Ol&n
hScllat.1nn C1r~nun Fall\ Bu!ul'ur.l.:ltapla'lnda )'aultfc.lar.i'la bke1ilr 3fTI! otdu!)u or.a-ta
c;:~t;,rm!itr Bul;;t. 'J>Jislz NtrJ111J..." Klt~tu n.,oefl:~1c do .~C'A r.cstmin l«<t:l!$il1l 9'31l:mi~tl.
Kaynak: www.haber7.com/haber.php?haber_id= 116125
Ertugrul Ki.irkc;i.i ile yapbgz s6yle§ide Faik Butut, PKK'nm bir

ter6r 6rgi.iti.i olduguna hie; deginmeden adeta Ocalan'm, Talabani
ve Barzani'nin akzl hocasz gibi konu§maktadzr:
"Kurtlerin kafasz ~ok karr§zk. Orgutlerin kafasz ~ok karr§zk. Dz§

olaylar ~ok hzzlz degi§tigi, geli§tigi i~in yeti§emiyorlar. Kurtler,
reflekslerini de kaybetmi§ler. Daha serinkanlzca, su~lamadan,
kendi aralarznda tartz§malarz /azzm. Onun dz§znda biraz daha
uzaktan, dz§ardan, tepeden bakanlarr ~agzrma/arz /azzm.
Kurtlerin burada temel ~zkarz da, ne Talabani orgutU ne
Barzani, ne Apo'nun orgutU olarak degil, onlara endeksli,
bag/z, biat eden olarak degil, Kurtlerin ~zkar/arzm, gene/ halkzn
~zkarzm kzb/e edinenler olarak, soruna yakla§zlmasznda. Ana
eksen o ~zkar olmalz. -5u da gerfek ki, Talabani de,
Barzani de, Apo da, Kiirtlerin bir gerfekliiji, Kiirtlerin
bir evladrdrr. Bu realiteyi unutmadan tartz§malarz /azzm. "258
258 Faik Bulut S6yle~isi- Ertugrul Kurk,u, Kurt Hareketi Kendi 28 $ubat'm1 Ya~•yor, Siyasi Gazete 24.11.2004,
Fw.uzaklar.net/htmVfaik_bulut.HTM
191
Ali R1za Bayzan
Cem§id Bender
Faik Bulut'tan ba§ka Aleviligi Zerdu§tluge baglama konusunda en

ondeki isim Cem§id Bender' dir ya da astl adtyla Mehdi
Hahc•'dtr. Be§ik<;i ile birlikte istanbul Kurt Enstitusi.i'nun
kuruculanndan olan ancak Kurt<;e konu§ma ve yazmast
olmayan259 Bender, "Kurt halk1 silah zoruyla kendi dini
olan Zerdii~tliikten allkonunca, Aleviligi yarattJ." gori.i§unu
ileri surmektedir.
STENBOL 1992
Bender'in konuyla ilgili kitaplannm ilk olarak Kaynak Yaymlan'nda, ilk
makalelerinin Teori Dergisi'nde 260 <;tkmt§ olmas1 da dikkate deger; malum
Kaynak Yaymlan ve Teori Dergisi ulusalc1 <;izgide oldugunu iddia eden
Aydmhk/Perin<;ek Grubu'nundur.
Alevi yazar R1za Zelyut, Faik Bulut ve Cem§id Bender'in

Aleviligi Kurt etnik hareketinin par<;:ast haline getirmek istediginin
altm1 <;izmektedir. 261 R1za Zelyut'a gore, "islamdt§l Alevilik,
bohJ.cudur" ve "Ihmh islam' projesi" nin bir par<;:astdtr. 262
Aleviligi Kurt etnik hareketinin par<;:ast haline getirmek isteyen

onemli isimlerden birisi Mehmet Bayrak'ttr.
259 www.enstituyakurdi.org/modules.php?name= News& file= article&sid = 72
260 Ornek olarak, Cem.id Bender, "Kurt Uygorhgmda Alevilik Patlamas1: Babailer isyani", Teori, say1: 15.
1991, 5.62-69.
261 Rrza Zelyut, Alevilerin Kendine Baku;r, Tarrhi ve Ki.iltiirel Boyutlanyla Tiirkiye'de A!eviler._Bekta,iler,
Nusayriler, islami ilirnler Ara•trrma Vakh, istanbu!-2004. Ensar Ne'i"iyat, s..310.
262 Rrza z,,Jyut, '"islamdr~r Alevilik' ve '1/rmh islam' projesi 1-2" 21-22 Kasrm 2006 Giine~
192
Misyoner brgiitlerin Kurt ve Alevi Operasyonu
Mehmet Bayrak
Kurtc;ulugun ideologlarmdan Mehmet Bayrak, Aleviligin islam

d!§I bir din oldugunu ileri surmektedir. "Alevilik nedir?" sorusunu
Mehmet Bayrak §6yle cevapltyor: "Bir Dogal Din:
ALEViLiK"
Mehmet Bayrak
"Alevilik, ~ok uzunca zaman Turkiye'deki tabu konulardan
biri o/dugu 1~m, ar;1kca, dzgurce tartl§rlamryordu.
Tarti§Ilamadigl i~in de ger~ekten ne olup olmadtgl ortaya
konam1yordu. Benim ara§tlrma/anm, kendi ya§amlm, e/de
ettigim bulgu/ar §unu gdsteriyor: Alevilik kendine dzgu, ayn
bir dindir. Ku§kusuz, inan~, dini de tarikati de mezhebi de
kucak/ar, ama Alevi/igin bir din oldugunu dzellikle
vurgu/amak istiyorum. Dunya yuzunde insan/ann mensup
o/dugu iki tUr din vard1r. Bunlardan bir tanesi ge~mi§ten bu
yana insanog/u ile ya§aylp gelen doga/ dinler'dir, ikincisi de
semavi dinler'dir. Alevilik, doga/ dinler kategorisinde yer alan
kendine dzgu, ayn bir inan~, ayn bir dindir. Semavi din/er'le
herhangi bir alakasl yoktur. "263
263 PKK yanhs1 yaym organlannda Mehmet Bayrak'm Alevilikle ilgili dogal dm tez.inin yansnnalanm gCrm<:>.k
mUmkUn. Orne§:in biri ~Oyle yaz1yor: "ilk klan Orglitlenmesi Mb 14 bin y!l Once, tanhin en bUyiik kOy
devrimiyle ba!3lam\qtlr. Mayasmda dOnemin ana tann~a kU\t\:1rUrrUn de~in izlerini h!::'p ta~m11~hr. 0 zamanlar
gizem yani s1r yoktur. Her ~ey blittin bilinen alanlarda cereyan etmi~tir. Hk (ekirdek model de bOyle olu~uyor.
Ilk ocak, a1le bbylelikle tarih sahnesine t;Iklyor. K12dba~ Alevili§in, evrene, dogaya. insana bak1~1 ve di.i.nyav1
yorumlama yakla~1m1, temel felsefesim bu dii.!jt.ince sistemi Uzerinden ~ekHiendirmi&tir. Evrenin, tabiatm, insanm
dogu~ yasa\an, dogal hukuk insana gOre !iekil ahm~hr. Yani bir yaratana gOre oluqon dlj~tinceve kendi Kutsal
193
Ali R1za Bayzan
Kimi Kurt~u ideologlar Bayrak orneginde oldugu gibi Aleviligi

Islam' dan kopanp H1ristiyanhga baglamaya ~,;ah§maktadir.
Bayrak, "Alevilik ile J-l!ristiyanhk arasmdaki benzerligin onda
birini Aleuilik'/e Mus!Umanilk arasmda goremezsiniz." sozleriyle
Aleviligin islam'la baglanm kopanrken Alevilik ile H1ristiyanhk
arasmda baglar in§a etmeye kalkl§Iyor. 264j2 65
Nejat Birdogan
Bu bnernli aktorlerden birisi hi~,; ku§kusuz Alevi yazar Nejat

Birdogan'd1r. Alevi yazar Liitfi Kaleli 266 , Birdogan'm
goru§i.inu §byle ozetliyor:
"Anadolu'nun gizli kulturu olmaktan h1zla <:;1kma surec1m

ya§ayarJ Alevilik, ir,:erigini olu§turan bir tak1m temel ogelerle
islam'm dl§lndadlr. islam, kendi alanmda kendi uyelerine
gore bir dindir. Alevilik ise, islam'm i<:;erigiyle baglailtlsl
olmaycm, dunyasal bir inan<:;t1r. Kokeni, isldm'dan t;;ok
once/ere dayamr... Aleuilikte, $a man ue Zerdu§t dininin
geleneklerini bulmok zor degildir. Aleui ibadeti e/e
almd1gmda miizik, saz e§liginde semah, §iir ve t;;ogu cernlerde
i<:;ki oldugu goru/Ur. Bun/ann hangisi islam'a uyuyor?
Hir,:biri ... Alevi namaz kt!maz, Rarnazan orucu tutmaz, hacca
gitmez. Bu inant;;ta k1yamet, gunah tart1m1 ve dolaylsiy/a
mekanmd;, >er vennemi~tiL BDfiln yapJ[nnmasml bu dUnya Uzerine kurmu~tur ve ya~mmda, o!a~;!nra ve
ol9ula1 a bah1~ a~Jsmda hep bu esasa g6rt> ya~arm~br. KizJ!ba~ Ktlrt Aleviligi, k6klenni ilk insanl!Qm <;tkt.<?tnc\aki
ortctk<;\ pa~J!a~mKt, kl'miir.ai toplumun i!h n(1velcri ir;inde btr yn.qnm yolu, bir kO!tur. bir felsde, bir Ogreti
bic:;irninde olu:~tugunu Joby!s;vla Mezopotamvn'n!Il nrjm inant; srstemr oldu.§unu behrtmek mUrnkimdln-.''
Hnydar Munzur, Krzt!ba~ Alev!ligin c1ogu~ ft:!sefesi ve Alevi dqn::tisi- l, 20 Arahk ~007 Yeni Ozgiir Polttika
264 Brtrlas Bevazta~ -- Umit Ea~;a, Alevilih l~lfun n:tdn-? 26.10 2005
v.ww.za;.:akLorgitnodl..:ie$.php?::r1me=Nev.Js&fileoc:oartlcle&sid=46
2().5 Ml?hmet Bavrak'1n va.:!ll..:un;a Pn Sultan Abdal KUitOr Sanat Derg1sl'ilCle de rastlamak mlimkUndiir Ornek
o!o~·n!<: bkr.:., Me!;!rutivet'ten C1.unh1uiyet·~ ''A~iret'' Ve 'T.aiklik" PolitrkC1!~;_n, Pir Sultan Abdall<t.!ltUr Sa:1JaL Dergisi,
Sayl4~). Mart -N1sau 20Gl, Sa~'fa· 49 52
266 Ll\tft Kaleli Cizelhkie "Ktrnligini 1--!ayk!r.:tn Alevilik" kitabyla tanmnn~hr. lstanbu~-1990.
194
Misyoner brglitlerin Klirt ve Alevi Operasyonu
cennet-cehennem yoktur. Alevi SU(Unu dunyada i§ler ve

cezasmz da bu dunyada (eker... jbadette i(ki i(mek, saz
(almak, semah donmek hangi dinde vardzr? Allah'm insan
oldugu inanczna hangi dinde rasthyoruz?" 267/ 268
Aydmhk Grubu'nun Kaynak Yaymlan'nda Nejat Birdogan'm 269 ''Alevilik Islam

d1~Id1r." tezinin propagandasm1 yaparken Aydmhk Dergisi'nde buna ~iddetle
kar§I <;1kmas1 garip bir <;eli§ki olarak kaydedilrneli. 270 "Anadolu'nun Gizli Ki.ilti.iru
Alevilik"in ilk bask1s1 1990'da Almanya'da Hamburg Alevi Ki.iltur Merkezi
Yaymlan arasmda <;Ikmi§ olmas1 islam-di§Ihk tezinin Alrnanya kokeni i<;in bir
gosterge sayilabilir.
267 LUth Ka1eli, Alev1lik Is\&rn m1. A']I; Bir inane; m1? Seu;eqme. ~ubat 2005, say1: 7
268 Birdogan, bu g6rO.:~Qn0n esm kayna§mm Ali Sarac;og\u oldugunu ifade ehnekted1r. 'Ab Sarac;oglu hand
Anadolu Alevili§min apavn bir qey o!mad!§Im aslmda eski Mani mancmdan gelen Budizm'm, Zerdii~t1Ug1jn,
GOk Tann $aman ki.llhh Uniln On Asya geleneklerinin bir karmas! oldugunu bu baknTrd"ln Knw.kovun!u
hiltilrimli.n belki Alevilikteki bir 12 imamlar kUltiJrQ i<;ermese de tipik bir AnaJolu Kmlbc..~ kullliliJ oldugunu
()9Jetti. Ben de bunu sUrekh geliqtirdim." ismail Aydogmuq, Halkbilim ve Nejat B1rdogan, Serc;qme, T('mmu;~
2006, say•1: 22 Bu konudaki g6rli1imOn kimi aynntdan qu ki:l.yookta ye1 almaktad1r: Ayhun i\~;dtn, Alev1l!k
Bektn,Ilik Soyleji\eri.lstanbu\-1997. s. 91-127.
L6<J Nejat BJrC1ogan'm resmi Sen;e§me, Temmuz 2006, Say1: 22
270 1999 Hac1 Bektae Veli ONUR ODULU

www.hacibektas.com/index.php?id=·kultur_ ve_sanat Alevi yazar Ismail Onarll bir ya21smdn Neja.t Btrdogan'm
Cevn"nin ne{eslerini ~akhgmi belge\emektedtr. Birdoqan A1e'Jilik'\e i\91li tez\enni de. Ol\)dllldllsi\enien \Je
m1svonerlerden <;alnn~ gOn.inUyor. Nejat Birdognn Mi..intlerine itha.f Olunur!!! .. Nefes Ve Devi~ Sc)vlt?nle
Gelene9inde Ahlakl Anlavl~, WV..'W.karacaahmet.com/cevap asp ?kicl = 720&bashk ~ Nejat%20Birdo r-%)C3f?r)B0an

'X,20Mo/oC3 %BCrit!erine1J[)20(7;)C3 %9Dthaf%200lunur! !! !!
195
Ali R1za Bayzan
Erdogan Aydm, Birdogan'm tezini alkt§larla kar§thyor ve §Oyle

yorumluyor:
"Birdogan, "Anadolu'nun gizli kultUru" olarak ifade ettigi

Aleviligin islamla§tmlmaya ~alz§1lmasmm kar§!Sma gu<;;lu bir
barikat olacakt1r. Gerek kitaplanna gerekse konu§malanna
hdkim alan sagukkanlzhgiy!a, "Alevi geleneklertni islam'm
hangi alanma sokacaksm1z? Ya da islam ko§ullannm
hangisini, hangi Alevi yoresinde bulacaksimz? -diyerek
ba§lad1gt sozunu-, Alevilik, (bir k1s1m dil§ilnur ve yazar/ann
sand1g1 gibi) Heterodoksi bile degil. Anadolu'ya gelen go~ebe
Turkmen ve Kurt tapluluklanmn ge~mi§lerinden gelen
kultUrlerinin etkile§imde bulunduklan ba§ka inan<;;lann kimi
pan;;alannl da i<;;ine alarak alu~turduklan ba§h ba§lnQ ozgun
bir inan<;;t1r. Bu inan<;;ta K1yamet, Munkir-Nekir, gunah tart1m1
ve dolay1sryla cennet ve cehennem yoktur. islamm salt tarihi
i/e, a da 12 imam bO/Umu i/e i/gilidir" (Anadalu'nun Giz/i
Ku/tUru A/evi/ik, Kaynak Yaym/an) diye surdurur.
"Anadolu A/evil@ Mus/Umanhktan dogmamr§tl. Giderek

esin/enmemi§ti bile. Bence bu inan~, Anadolu'daki Turklerin
ve Kurtlerin, ya§adrklan eski Orta Asya, iran, Mezopotamya
bolge/erinde tamd1klan kimi dinlerin ve ge/eneklerin bugune
sarkmt§, karmala§ml§ ve suzU/mu§ kalzntrsr idi" diye
ba§layarak, bu yargry1 Alevi gelenegi i<;;inde <;;urutUlemez
algularla gerek~elendirir. N. Birdogan, Aleviligin, "bir dinin
ortaya <;rkl§l srrasmda bu dinden alan, ancak sonra degi§ik
nedenlerle ve kimi alanlarda dinin ilk buyruklanndan ve
gereklerinden uzakla§an inan~lar" an/ammda, islamm
heteradoks bir yorumu aldugu fikrine de itiraz eder. Bu
kapsamda Aleviligin hem artaya ~lkl§lnln islamm i~inden
olmadrgr (yani $iilik gibi Ali-Muaviye ayn§masmdan
olu§madrgl) hem de teolaji ve ritUelleri itibanyla ondan
kaynaklanmadrgmr gerek~elendirir. Tum din/erin zaman
i~inde heterodoks yorumlannm alu§tugunu, ama ibadet
mekam, k1ble, kutsal kitap, dinin §art/an vb. temel konularda
196
aralarznda ortaklrk olduguna ama kendi i<;lerinde ve

uygu/amalarda farklrla§trklarzna i§aret eder. " 271
Erdogan Aydm Aydm kitaplannm ilk baskisi Perin<;ek Grubu'nun Kaynak

Yaymlan arasmda <;Ikmi§ti. Grup, her yii Turan Dursun Ara§tlrma ve inceleme
Oduh:.i vermektedir. Bu odiile 1992'de Erdogan Aydm dart ciltlik "islamiyet
Ger<;egi" adh ara§tirmasiyla ve 1993'de de Faik Bulut "Allah Devletinde
Demokrasi" adh ara§tirmasiyla lay1k goriiltlr.
Erdogan Aydm
Erdogan Aydm'm Alevilikle ilgili goril§il temelde Birdogan'm

goril§ilyle aym yonde:
"Ozetle islam goruntusi.i ve isJamla payla§trgr kimi kavramsal

ogeler altmda ozgun bir inan<; ile kar§r kar§ryayrz. Durum
buyken Aleviligin isWm i<;inde heteredoks anlam1 da,
sonradan ger<;ekle§en, tarihsel toplumsal ko§ullarzn geregi bir
farklrla§ma degil, ayn bir inan<; olarak kendini ya§amasr
271 Erdogan Aydm, Aleviligin Yo! Aynmmda Nejat Birdogan,
www.psakd.org/yazarlar/aleviligin_yo!_ ayriminda_ nejat_birdogan. htrnl
272 Resirn www.psakd.org/resim/erdogan_aydinS.JPG Radikal Gazetesi ~6yle taruhyor Erdogan Aydm't
"Annesi gibi, Erdogan Aydm'm babas1 da Arap kokercli Siirtli'ydiler. Evde Arepc;ay1, sokakta Turk<;e'yi
d§renm~ti. Bara} teknlsyeni clan babasm1 kUc;:l.ik ya§ta bir i~ kazasmda yitirml§ti Erdogan. Dedeslnin yanmda
bOyUmU~tU. bgrencilik ytllan DDzce'de, Dogubeyaz1t'ta ve Siirt'te ge911i~ti. Do§ubeyaz1t'ta a§ahga, Siirt
Lisesi'.nde yahh KUrt ~ocuklanmn yoksulluguna tamk olmu~, Ahmed Arif'in, Hasan HUseym'in ~i1rleuni
ezberlemi~. idammdan c;ok etkilendigi Deniz Gezmi~'in fotografm1 ders kitabmm ka.pagma yapl~tJrmJ!ih."
"Ger<;ekler gun •>•9mda" 3 Ocak 2005 Radikal.
197
Ali R1za Bayzan
olanag1 elinden a/man bir inancm, mecburen islamiyet'in it;:ine

girip onun heteredoks bir kolu haline gelmesi §eklinde
gert;:ekle§mi§tir. Of hikaye bundan ibarettir ve otesi laf-u
guzajt1 r! "273
,--- '8;~ 1i•!fio-.;c;roi{ o~~~~;;i;:,~;~;;-fy~~.-;;; ~~ r. ·mi~y.-s;-,:.~;-~· J~ ni.r.: ·;
i gnmzda, a~1k ki Enneni!crden ~ok Tiirkl<:r oldil. Ancak ti.\m innnl've mil- i
1 letlerden in\anlannuzm kuumuda.n, emperyalistler kadar. bizc 'atamtz~ i
' diyo bdletikn o donemin !ttihnt~t iktidan .sorumln. Dolaymyla halklar i

olarnk birbirimizl< act yan~tuarak. hak yan?·hrarak de gil. oncdikle bir- i
birimizin ac•lann1 aulamaya >•h~arak pkabiliriz bu handikaptnn. i
Bii·birimizin ac1lanm anlayan bir olgunluk, bize bu anlan ya~atan i
c:gcmcu politikalara suy ortag1 olmam1zi engelleyec.c:gi bir yana. ege- i
monlerin bizi, bugttn oldugn gibi adalchizlik ko- i
~ullannda istismar etmdelini de engolleyecoktir. i
Lf•telik bu topraklardan yokedilmi~lerin. omegin •
Etmeni halkmm aCJlanm anlamaya 9•h~an bir
Tiirkiye'nin. btiyilk o~%thkla onlardan da \'Ok ill-
mil~ Balkan Ttirkmeakrinin aCJ!anm da d!luyaya
kabul ett.inue~i miimkiin olacakhr.
I
Resmi Tez Ger.yeklerden Uzak
I
!Bilindijii gibi 'bakikat' diye bize yinelenegd¢11
1 ve nksini iddia cdenin ~thanerle' ~u9land1@:1
tezimiz -?Oylc: '·Ern-urmlerin sm.·a§ ortammda
rt'"J.llli
aske•·lerimizi ve erkeksiz koy/erimzzi arkadan vm·-
malarmdan do/a}'I Osmanh Devleti tehcir karan
almava mecbur kaidt1"
Ku;ku;uz Dogu Anadolu'da Osmanh egemenli-
giue kar}t bagtm.s1zl1g1 hcd<:t:l.eyen ciddi hir Enneni
e;rle:mliligi Wz .konnsuydu. Ancak bu dunun, eger
ki 0.'!!-manh devlctinin etn.1k anud1rrua, yani bu topw
mkJan Ermenisizle'}t-irme plam olmatnt? ohaydt ,
Mia boyle.J topyekil11 bir tehcir uygulama;,yla br- !
_pla!!!'!'9:"2~~t}:.. __ ·-·- ·-·- ·-·- ·-·-. -·- ·---·-·- ·-.- ·-·-·- .!
Erdogan Aydm, Tarihi Ozgtirle§tirrnek, Sen;e§me, Ekim-Kasim-2006, say1: 24.

Yazmm Sen;e§me'de yayimlanmi§ olmas1 aynca dikkate deger. Bu yaz1
Sen;e§me'den once de Cumhuriyet gazetesinin 21 Ekim 2006 tarihli "Hafta
Sonu" ekinde yayimlanmi§tJr. Aydm'm soylemlerini garipsememek gerek.
Erdogan Aydm, Roj TV'ye t;Ikbgi ic;in Cumhuriyet gazetesi i§ine son verrni§tir. 274
273 Erdogan Aydm, Alevilik islamiyet ili~kisi, Pir Sultan Abdal Kultur Sana! Dergisi, Say1 59, Mart 2005
274 30 Ekim 2007 www.internethaber.com/news_detail.php?id= 111186
198
Misyoner Orgiitlerin Kurt ve Alevi Operasyonu
Diger Aktorler
Kilrt~il ideolojiye sempatik bakan Birgiin Gazetesi'nin Alevilik

Dizisi'nde kar§lt fikirlere yer verilerek Aleviligin islam i~inde mi
islam dl§mda m1 oldugunu tartl§maya a~ml§hr. Zaten Hakan
Tamttuan, Giil§en i§eri tarafmdan haz1rlanan dizinin sunu§u
temel egilimleri hakkmda bir fikir vermektedir:
"Alevilik nedir sorusuna veri/en cevaplar Alevi camiasrm

par~alamr§ durumda. Bir yandan islamcr ~evrelerin
Turkiye'nin %99'u Muslumandrr soylemi ardmda Aleviligi
islam'm i~inde eritme ~abalan ve Aleviligi islam'm i~inde
goren Alevilerin bu bakr§a destekleri, diger taraftan bazr
Alevilerin Aleviligin is!am'/a bir ilgisinin olmadrgmr
soylemeleri ve yazmalan bu kesimde i§leri krzr§trrdr. Ba§bakan
Erdogan'm aft kimlik-ust kimlik tartr§malan ~er~evesinde
Turkiyeliligi ve islam1 bir ust kimlik olarak goren a~rklamalan
Alevi camiasrnda huzursuzlugu arttrrdr. Alevi dernekleri ve
yazar/an bu islam i~inde degerlendirilme baskrsma Aleviligin
Mus/Umanlrkla bir ilgisinin olmadrgr ve Aleviligin kokunun
islamiyetten ~ok daha eski donemlere uzanan bir kadim
uygarlrk oldugu cevabmr veriyorlar. Bu konudaki tartr§ma
Alevi camiasmda derin bir ilgiyle izleniyor. $imdi ortaya ~rkan
sorular can alrcr onemde: A/eviler Mus/Uman degil mi?
A/eviler Aleviligi bilmiyor mu? A/eviler bir etnisite mi? Alevi
ismi Hz. Ali'den gelmiyor mu? Yuzlerce yrldrr Hz. Ali
resimleriyle ve krlrcr ZU/fikar ile kendilerini simgeleyen
Aleviler bugun kendilerinin farklr bir kim/ik sahibi bir toplum
olup olmadrgmr tartr§ryorlar. Baz1 A/eviler Diyanet
kurumunda bir yer edinmeye ~alr§rrken digerleri neden buna
kar§l ~rkryorlar? Birgun butUn bu konulan masaya yatrnyor ve
yukandaki sorularm cevaplannr Alevi camiasrnda anyor.
Alevilerin onde gelen sima/any/a konu§tUk. Cevaplar tum
Turkiye'yi sarsacak nitelikte."
199
Ali R1za Bayzan
Soz konusu dizi bilahare "Aleviler Aleviligi TartJ~Iyor" ismiyle

kitapla§tmlmt§tlr. (istanbul-2006, Kalkedon Yay.)
K.itaptaki strayt izleyerek yazarlann gorll§lerini §byle bzetleyebiliriz:
1. Erdogan <;mar: Alevilik islam dJ~Jdu.

2. Cemal·~ener: Alevilik islam i<;idir.
3. Attila Erden: Alevilik islam dJ~Jdu.
4. Dogan Bermek: Alevilik islam ~idir.
5. Selahattin Ozel: Alevilik islam dJ~Jdu.
6. Hasan AtJct: Alevilik islam i<;idir. .
7. Kaz1m Gene;: Alevilik islam dJ~Jdu.
8. Murteza Demir: Alevilik islam dJ~Jdu.
9. ismail Kaygusuz: Alevilik islam i<;idir.
lO.Ali Yddmm: Alevilik islam dJ~JdJr.
11. Siileyman Diyaroglu: Alevilik islam di~JdJr.
12.Erdogan Aydm: Alevilik islam dJ~Jdu.
Kar§tt fikirlere yer verilerek objektiflik gbruntusu <;izmeye <;ah§an

Hakan Tamthran, Gul§en i§eri, yazarlann ll<;te ikisini "Al<'!vilik
islam dt§tdtr." tezini savunan yazarlardan se<;mi§. Gorll§lerin yer
aldtgt ktsmm da ll<;te ikisini "Alevilik islam dt§tdtr." tezini savunan
yazarlara aytrmt§.
Toplam 12 yazardan S'i "Aievilik islam dt§tdtr." tezini savunan

yazarlardan se<;ilmi§. "Aievilik islam i<;idir." tezini savunan
yazarlardan ise bunun yans1 kadar 4 ki§i se<;ilmi§. K.itapta "Aievilik
islam dt§tdtr." tezini savunan yazarlarm gbrll§lerine 90 sayfa yer
aynlmt§, "Aievilik islam i<;idir." tezine ise bunu yans1 kadar 46
sayfa yer verilmi§.
200
Misyoner brgiit\erin Kiirt ve A\evi Operasyonu
PKK'nm Aleviligi Donii~tiirme Projesi
1990'lardan itibaren Alevilerin hlZlt bir 6rglitlenme surecine

girmesi aynhkc;t Kurtc;u c;evreleri tedirgin etmi§tir. Kurtc;ulere gore
1990'lardan sonraki Alevi 6rgutleni§i, Kurtlerin mucadelesini
bolmek ic;in devlet tarafmdan organize edilmi§ hareketlerdir. Daha
ileri giderek Turkiye ve Avrupa'daki Alevi dernekleri Ozel Harp
Dairesi tarafmdan kuruldugunu ileri surerler.
Aleviler, PKK'nm Alevileri kendi lehine kullanmaya c;ah§hgmm

farkmdadtr. 275 PKK, 6zellikle dogu kokenli Alevileri hem kendi
yan kurulu§lanyla hem de dergileriyle kendisine c;ekmeye
c;ah§maktadtr. 276 Bu c;en;evede Kurtc;uler Almanya'da "Kiirdistan
Aleviler Birligi" (Union der Aleviten aus Kurdistan: KAB) adh
bir orgut kurmu§ ve bu 6rgut adma Ziilfikar Dergisi'ni yaym
hayatma gec;irmi§tir.
f-;.-uniori-Cieri\ieviten-aus·i<-urCiistail·~-(Ki\8)1.
Kiirdistan Aleviler Birligi
Organ: "Zulfikar" (Das Schwert Alis)
L_________________________________________________ J
PKK'nm Almanya'da yayJmladJgJ propaganda bro§i.irilnde
PKK, Kurdistan Aleviler Birligi'nin kurulu§unu gerekc;eleridirirken

asll ama<;lannm Alevileri PKK'nm arka bahc;esi yapmak oldugunu
ifade etmektedir:
"PKK bir taraftan biitun Kiirdistan halkrm alevisiyle,

siinnisiyle, suryanisiyle, yezidisiyle orgiitleyerek hic;bir kimligi
dr§lamayan bir yakla§rmla gene/ orgiitlenmesini saglayrp, Kurt
halkr arasrndaki ulusal birligi demokratik ulus zihniyetiyle
geli§tirirken, diger taraftan demokratik bir ulus yaratma
275 Bkz .. Cemal $ener- Miyase lknur, $eriat ve Alevilik, istanbul-1995

276 Martin van Bruinessen, "Kurds, Turks and the Alevi Revival in Turkey"
www ug~.edu/religion/ag/alevivanb.html; www.ruu.ul/ oriental_studJes/mvbalevi.hhnl
201
All R1za Bayzan
zihniyetiyle butUn etnik ve dinsel topluluk/ann kendi

orgutlenmelerini te§vik etmi§tir. Kurdistan A/eviler Bir/igi bu
l:;ert;evede kurulmu§tur. Kurdistan A/eviler Birligi 'nin
orgutlenmesine destek sunulurken diger taraftan A/eviler
Birligi'nin Turk Alevilerle ve diger Alevi orgutlenmeleri ile
ili§ki it;inde o/maszm Alevilerin temel demokratik haklannz
kazanmada ortak tutum be/irlemelerini her zaman
arzulamz§tzr. Naszl ki u/usal kimlik inanl:; kimligin ret edilmesini
gerektirmiyorsa, dinsel kimlikte u/usal kimliklerin reddine
gotUrmemelidir. PKK hit;bir zaman bOyle yaklwjmamz§tzr.
Kurt Alevileriyle Turk Alevileri arasznda ili§kinin o/masznz
istemi§tir. Kurdistan A/eviler Birligi yoluyla Turk Alevilerine
ula§mak, bun/ar yoluyla da Turkiye toplumuna ula§mak,
Turkiye top/umuna da Kurt halkznm temel demokratik
hak/annz anlatmak, on/ann destegini saglamak ve bu
t;en;evede Turk ve Kurt Aleviligini Turkiye'deki Kurt halkzyla
Turk halkzmn birliginin temel t;imentosu ve koprusu yapmayz
arzulamz§tlr. Hareketimizin bu yakla§zmznz ne Turk Alevileri
ne Kurdistan Alevileri dogru bit;imde anlad1. Turk Alevilerinin
onem/i bir kesimi devletin Kurt/ere yakla§zmz etkisiyle Kurt
halkma veya Kurt halk sorunlanna mesafeli durarak
oportunist bir yakla§zm izlerken, Kurdistan A/eviler Birligi'nde
de Turk Alevileriyle ili§kilerinde kendini dz§a vuran dar bir
yakla§zm zt;me girdigini soylemek gerekir. Milliyett;ilik
demesek de belli duzeyde mil/iyett;i etkilerin bu tUr tutumlarla
kendisini gosterdigini kabul edebiliriz. <;unku Kurdistcm
A/eviler Birligi dogru bir yakla§zm gosterseydi her halde Turk
A/eviler Bir/igi ile mevcut duzeyin daha ilerisinde bir ili§ki
kurulmu§ a/urdu. Diger Alevi derneklerin olumsuz
yakla§zmlannm bilincindeyiz. Ancak on/ann devlet
propagandasmdan etkilenen olumsuzlannz a§makta Kurdistan
Alevilerinin gorez;i o/mahydL " 277
2l7 Mustafa Karasu. Tam Demokro.tikleqme Alevill9in OzgiJrlJk Stratew.i Oltnahdn-2 http://komHnar.pkk-
mfu.com/komur:,:h-1 10 tctrndemokw.tildesrn~.htm!
202
Yeni Alevi hareketi uzerine c;ah§malanyla tan man Krisztina

KehJ-Bodrogi bu durumu §6yle analiz ediyor:
"PKK-sol gruplarm da yaptzgz gibi- Alevi kim/ik hareketini,

bwjlangu;ta 'bo/Ucu/iik' ve 'mezhep~ilik' olarak nitelendirip
kmamz§tzr. Ancak hareketin bi/hassa Sivas 0/ayz'nm ardmdan
daha kitlesel bir yaprya donu§mesinden sonra, PKK da bu
husustaki po/itikasmz degi§tirip Alevi soylemini Kurt milliyetc;i
soylemine dahil etmeye ba§lamz§ttr. Alevilere yonelik
propagandasmda PKK kendisini on/ann 'ger~ek ternsi/cisi'
o/arak ilan etti. Kurt milliyet~i soyleminde Alevilik, Turk-
islorn-Sentezi tezi ters ~evrilip zaman zaman 'ger~ek Kurt
kiiltiiru' olarak gosterildi. "278
Hulki Cevizoglu, Zulfikar Dergisi'nin 2000 ytlma ait 37.

saytsmm kapak dosyasmm: "Alevi fOCuklarma isUimiyet
verilecekse NEiN, DANKE!" Yani, Alevilere islamiyet
verilmesine "haytr, te§ekkurler" ba§hgt ta§tdtgmt belirtiyor. 279
Ali Haydar Cilasun Dede
278 Ale vi Hareket! Toparlarnvor. www.bianet.org'bJanet/hategori,'top!umi4179 1alevi-hareketi-top3rlamyor
279 Hulki Cevizoglu, Avrupa'dan veni bir "dostluk!" di:lha ... Sbzd~ "KLirdJManda" Alcvi Federasyo;1u 1..
J2 .2005 Yerw;aq
203.
Ali R1za Bayzan
Bir donem Kurdistan Aleviler Birligi'nin ba§kanhgm1 Ali Haydar

Cilasun Dede yapml§tlr. "Alevilik Bir S1r Degildir" adh kitabma
"Temel 01;maya, ilk kazmay1 vurdularsa ne mutlu, Aleviligin
in§aaczlarrna merhaba" diye ba§lar soze Cilasun Dede, boylece
Aleviligi yeniden kurgulama amacm1 if§a eder. Cilasun Dede'ye
gore "Alevilik, bir Kurdistan inanc1d1r."
Ozgur Politika'nm a§ag1daki haberi Kurdistan Aleviler Birligi'nin

ba§kam iken Cilasun Dede'nin ve PKK'nm Alevilik anlayl§l
konusunda fikir vermektedir:
: 'Alevilik Kiinlistan'daki miicadeleyi desteklemektir'
: Sii.rg(inde Kii.rdistan Parlamentosu uyesi ve K•:trdistan Aleviler Birligi Ba,karu Ali Haydar
: Cilasun, Isve9'in Uppsala kentinde diizenlenen bir panelde yap!@. konu,mada, "ger9ek
: Alevilik Kii.rdistan yurtseverligidir" dedi. Toplanl!ya ba,lamadan once ERNK !skandinavya
: Temsilcisi, Guney Kllrdistan' daki i1gali degerlendirdikten sonra PKK Gene! Ba,karu Abdullah :
: Ocalan' m genlla ve tOm KUrt hamlkma apt@. 9$)11 hanrlatll. '
: Daha sonra konu1masma ba1layan Cilasun, "geryek AJevihk Kllrdistan' daki mucadeleyi
: desteklemekten ge9er" tesbitinde bulundu.
: 200' e yakm yurtseverin katilcb@. toplanl!da konu1an Cilasun, insarilan biraraya getiren dinin
: \'lla111ll11 devrimin temeli oldugunu soyledi. Cilasun, ?6yle devam etti: "Tllrkiye' de devrimciler
: tarihi, mate!"';alizmi o)tumadan diyalektik materyalizmi okudular. Ondan dola)ll halkm seviyesine:
inemediler ve halktan uzakla1tilar Bunu dogru bir bi9imde uygulayan PKK, halk! yanma alarak :
devrimci geli1meyi yakaladi. Dunyada ve Tii.rkiye' deki geli,meleri gozonilne alcb@.m zaman, :
Ba,kan Apo ve PKK ·nin buytiklugunii daha iyi gorebiliyorum. PKK Aleviligin ozunu ele alip
onu degerlendirdikten sonra, TC ve sahtekarlar her alanda o!dugu gibi AJevilige de sahip
q!ktilar. Ben o sahtekarlarm bug(in bu toplannya gehp halkm onunde konufmalanru isterdim
Fakat onlarda o cesareti goremiyorum. t;;Ur!kii onlar Kii.rdistan devrimine kar11
orgtitleniyorlar."
Geryek Aleviligin Kllrdistan' da yapuan katliarrtiara kar$1 91kmaS1 gerektigini kaydeden Cilasun, :
"Buna karf1 q!kmayan Aleviler fa,isttir. Sahte dedeler !sve9 e PKK'yi bitirmek i~Cin geliyorlar, '
ben bulliarm onilne bir set olur ve her1eyimi ortaya koyarak gerekirse tek ba1ma sava1mm
Manukyan'm paraS! lie oluean brr devlet ayakta kalmaz. Tii.rk ve KUrt solu 75 senedir
mucadele el!nesme ragmen bir MED TV'yi kuramadi, ama bunu sizler yaptuuz benim siZe
saygun sonsuzdur Sahtekarlar bizim magl11p olmamm bekliyorlar, eger biz maglup olursak TC :
bu sal1tekarlan ktl!r bbt keser, ama biz maglup olmayacag,i' diye goru< beh!tti · '
- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - . - - - - - - - - - - - - •• - - - - - - - - - - - · - - - - - - - - - - - - - - - . - - - - _1
23.5.1997 Ozgilr Politika Gazetesi
Bu baglamda §Unu da belirtmek gerek: PKK, terbrizmi

benimsedigi i<;in kavgac1 bir Alevi ondere ihtiyac; duymu§tur. Bu
204
ihtiyaCl Dersim isyant'nm 280 oncusu Seyit R1za'y• one

surmektedir. Aynhkc:;t Klirt<;ulere gore, Seyit R1za buyuk bir Alevi
piri olarak, boyun egmeyen, haksiZ11ga kar§l durup sava§an ve bu
ugurda cantnt veren buyuk bir kahramand1r. Bu baglamda Kurt<;li
Aleviler Hunkar HaC! Bekta§ Veli'nin ban§sever kimliginin tersine
Seyit R1za'nm isyanCI kimligine vurgu yapmaktad1r.
Seyit R1za
ilgin<; olan PKK gibi kimi Dersimli asiler de misyoner orgutler ile
florhln halinde idi. cJ3u <;er<;evede Alevi yazar ismail Onarh'nm
Dersim isyam'nda misyoner orgutlerin rollerini vurgula:r:
"ABD, ingiliz, Frans1z ve Rus istihbarat raporlannda ve diger

be/gelerinde, Ermenflerin bu devletler lehine c;ah§t!klanna,
ajanlan olduklan belirten c;ok sayrda kayrt var. Yine,
Ermenilerin, misyonerle birlikte, Alevilerin iflerinde
falr~tridarrna dair belgelerde var. Bugun de aym
~ekilde falr~maktadrrlar. Dersim olaylarmda da, bu tip
ajanlarm ve misyoner faaliyetlerin fOk etkisi var. Bu
durumu gef fark eden, Seyit Rrza kendiliginden teslim
olmu~ ama, verilen sozler tutulmayarak idam
280 Dersim isyam konusunda bkz., Cerna] $ener, Dersim Firlmasi, 17 $ubat 2007,
www.haberakademi.net/default.asp?inc=makaleoku&hid=2678: Faik Bulut. Belgelerle Dersim Raporlan.
istanbul-1991, Yon yay.
205
Ali R1za Bayzan
edilmi~tir. $u durumda da, c,;ok dikkatli o/unmalz diye

di.i§iinuyorum ... " 2R1
Kurdistan AJeviler Birligi'nin afi~lerindcn birisi
Tekrar PKK'nm stratejisine donersek: Ocalan, Seyid R1za'dan

sonra Hz. Ali'yi "c;Ol gerillast" olarak ilan eder, "biz de k1r
gerillas!y1z" der. Buradan haraketle Alevi1igi gunumuzde en iyi
kendilerinin temsil ettigini ileri surer. 282
281 Onarh bu baQ:lamda ar~iv belgelerine de yo llama yap1naktadJr: ''31 K.§.nt'uH Ewe! 1303/ 9 Cemaziyelevvel
1305 belge-de; ''Siv~s hav.§lls;ncle vaki' ba 'z1 nevdhl-vi ahilli-i lslilmiyve ve Bf-'kt.3-?ivve'nin Protes!anhQa tebdil-J
mezheb etmekde olduklannm istihbar olunarak .. · ve 29 Eylul 1310/ 10 Eebi'tdahir 1312 belgede; "Sivils
vildyeti dahiline egerc;i yiiz binden ziyilde Ermeni var 1se de, fslB.m a!tJ yllz e!li bin nufustan efzlm oldu~u
mij[§besesiyle Ermenller !sl§m'dan her bar r;ekmirkr. L§kin bu tki thifenin arastna nefret ve 'adh.vet 1lkil.
etmek~izin id?!re-i rnas!ahata bctkmak eh~mm ve elzem ok:lugundan ve orolann ehl-1 lslfuru gityet dind.'1r ve
musalli bu!unmalanyla bektb~ilik ihdds ederek ve ~u b§til yolu tevsl'a hLikumet ku~.tvdiyle ikdiim vf? bektit~l
qeyhmm isim ve i..invbnn11 mUsllblfanlc,ra kar~1.. ' Evet dost, Osmanhlan son dbnemmde, bbylesme binlen:e
beige var." Bkz., Ismail Onarll, 6zele~tin ve Alevik"ri Kullctnanlar, Ad!J Ynznnla ilg11i At;:IklMna ve Ce•;aplat,
WW\v.alevieten.comioud.'news 1 index.php'~Archlve-=-- 85 Dersim JwanJ'n111 bastlr!lmD.Sint jerHlsic\ olaral<: (the
G0:nccide of Dersirn 193Al Han eden odaklara dikkat etmek unek. Ornegm, www.dersmmame.org
282 Kar~do~tumiZ: Ibrahim Bahacl1r, Alevilige Milliyetc;i Yakla~m1lar ve Alevtler Oze1 indelH Etlderi, f3tnkiln
Dergisi, Aralik 2004
206
Kiirdistan Aleviler Birligi'nin Dusseldorf'ta 3-4 Mayts 1997'de

yapt!an 3. Konferans1 ve sonuc; bildirgesi bu baglamda, gelecege
yonelik eylem plamm ac;tklamast baktmmdan onem ta~tyor. Soz
konusu konferansta "Kurdistan 'a... vatans1zla§t1rma,
inan<;stzla~tlrrna ue bir dafJtfmamn dayatlldl{jl" iddia ediliyor ve
~unlar ileri suruluyordu:
"Org!lt/Ulugumuzun bo§lugundan yararlanarak Aleviligi

asimile ederek neredeyse kimliksiz, ki§iliksiz ue ilkesiz bir
dev§irme inanc1 gibi bzellikle de Kurt/Ukten kw:;.ar pozisyon
yaratma ama<;h 6rgi1t/enmelere j1rsat uerilmeyecegi bu sure<;te
bu yonlu faaliyet/eri gbru/enlerin te§hir edi!erek bu
faaliyetlerinin engellenmesi karar altma alrnd1."
7,\:LF!XAR
liirk Ait~i!ii.\i
ozn sw~~A KOPRD ~lt?
Wgui($lne i.:114"lmJ.tll
Zufikar Dergisi'nde yaytmlanan Muko mustear ismiyle yaymlanan bu §iir
derginin bolucu yaym ~izgisinin bir ozeti adeta.
Turk Aleviligini "Bekta§ilik" olarak tammlayan PKK yaym

organlan, "Bekta§ileri Aleviligin devletle eklemlenen kesimi"
olarak goruyor. Bu tur Alevileri "Kmal! Keklik" nitelemesiyle
degerlendiren PKK yaym organlan, bu durumun devlet destekli
"misyonerler"in katk1 yaphgt bir tur "ozel sava§la" ve
''deu§irmecilikle" baglanttlt oldugunu beyan ediyor; devletin
"dev§irilmi§., bir Alevilik (Bekta~ilik) istedigini ileri suruyor. 283
283 Bkz .. ""PKK"nm Alevi stratejisi. 1-2 3"" www.kanaikultur.com
207
Ali R1za Bayzan
Alevileri, PKK'nm yedegine alma <;ah§malan Turkiye'deki Alevi-

Bekta§ilerin bazt yaym organlannda bile propaganda imkanma
sahip olabilmektedir:
I
---------------------SER<;:E~~~E~
I
Kurt Halkt Ban~ istiyor! Ya ~ leviler? Tilrl

tiler. yal
ol!>un, ~
HnyimKut/u nU11lat
gim gil~
ilg:ins;, ~-
D
anokratik blr cnmhurivct hcde:findc han:kct eden KUrt l.!alkmm
OrgittlO: Ondc:rlikleri. bt; atttlctn c;-5zihuti.nil kolayla}hrmak ttma- ba.'i' mi~
ctyla yinc •·ateg k~M·• i!an etti ·:4.Je.fkes'", ban~llU} olrnak nnla- ·~ttJ:kei
m10a g:elm('digi gibi sorumm ~Ozlildugu anlamma d.a gdmc:rrJ:t::ktedir. maga h'
Aucak ~6zi.i.mtiu kaptlanm araiayacak elveri~li crtanun sa@1atulla\1Ua Bml
yardtmcl olab.ilir. leniyor.!
~:Atl'1 kesm'' kat"";>J t.a1·af1 olan TUrkiye Cumhuriyeti devletiniu. Gc:nd Am!
Kunnaym ve hi.ikHmctin de ':A.te~kes''c uyguu bir durmna gc:hnesi du- b<~gbm!
rumunda, ba:rt]l g&rft1menin, gidcrek nispctcn ban~<;! hir ortamda de- ~en~k\iJ
mokratik cumhuriyet ko}ullarnn yaratmanm olanagt doi}abilir. Bugi.ln }1tktct ij
dev]ete eg:emen zlhniyet ve bu zihuiyerin tc:m'iilcis.i gU~lerin. bu baglam~ nuda? ~
...ia ba.il11: yaym, ilniversitc:ler, yazar '\-e nydmlann bu,giinc: dck ald1kla.n Go:rl
tutum \"e davr::lm?ln.r dikkate almd1gmda sOzi.inii ettigim ulabilirtik bin~ detiikl~
de bir ihtima.l gibi gi)zilk$-e de: ilan eden iradenin ifadc\.iylc ••tek.vanh a rev olan blG
kss:• ile de:nemnek iste:neu budur. rumdal;
Bu da, a~itktlt' ki, Ti.\rkiye Cumhuriyeti ger~egimh:. ba?mdau bcri de· ~on.
mokmsiyc: ve -tlzgtirltiklere gcreksinim. duj-an bi:ltt\n tophuu kesimlcrini~ liyor. rJ.
yararma olacakt1f. mektet~
Son derece zor gtlnlet'(len ge9i)"'ruZ. Hent\z. ate~kes ilan edilmedigi da! !
bir .~tirede. sou ziyarc:t~i gt.1r\l~mderindeu birillde, Say1n Ocalau. btikti- Soml
mete. Genel Kurmay Ba}k~nhgt'na s::agnda bulundu. Ben bmm Sgm.ah bir sUrei
adh derg:.iyt: hazu1adtgnn bir do:o=.yada da betirtim. Saym Ocalan '1-agn- vujotunrj
nuda Ozetlc., ·•Ku,·t .wnmunuA.merikalarla, Avntpa ile rO:::.mii!k, o kapJla- lnrmcn'j
1't1 g1dip yalvamrakyardrm dilenmek rie riJzfilmo:. Biz bir tn'in lfmdoyi;; as:lk \~ ~
w birlikte fOzmcliyi:::.. Ope1:asyonlan durdurrm. bi1· geli.;rnt1 saglann·.sa, Hal~
bu giin/e. r de bir ate;k.es 9(lgnsmda bu!unabibrim. Bwm son lee: ,.\.'apa- !ta Mo ·,
nm. Ege,· buna da yamt olunmaJ.sa aruk bemm yapabilecegnn bir 1e:J-' h<.;z;ual~
~~ ~~
Bu eli gthenler gOrdO, Bn eli gOren bottlu od•klar, tabii ki herke• ken- yine soY,
I di pcncere~inden. tabii ki her od..'lk kcndi ~1kar ve bek)entilet·i do~ru.ltu- !f:OZilmH!
I :o=.uuda. KUrt halk harekt:ti Ondt::rlikleriue ~ute~kes'~ rragnlannda tn;hmdu. Ger~
j Sonu9 itibariyle 1 Ekim:den itibarcn Koma Koma.leu Kiirdistan Onde-rligi Ger-9egi1
I "at~4kes·' 11om ett.i. ciimledQ
~------------------------------------------------------~1
[! _________________________________________________________
Arailk 2006 ! ,
Ha§im Kutlu 284 , Sen;e§me, Arahk 2006, Say1: 25
284 "Ha.;im Kutlu Af~in'e bagh bir Binboga koyti olan Agca~ar'da, 1943 ya da 44 ytlmm bir bahar aymda
dogdu. Aslen Dersimlidir. 1974 ytlmda siyasi nedenlerle tutuklanm1~, Adana Devlet Guvenlik Mahkemesinde
yargtlanm1~ ve omtir boyu ag1r hapis cezasma mahkum edilmi~tir, Ozel tip cezaevlerinde yatm~ ve 1990
sonunda ~arth tahliye olmU§tur. 1992 ortalanna dek istanbul'da bir dergide gene! yaym yonetmenligi yaphktan
soma yurtd~ma ~1kmak zorunda kalm1~hr. Kutlu, son yirmi ytlm1 Alevilik konusundaki c;ah~malara ay~rm1~hr.
208
Bu yaz1 okuyucular tarafmdan ele§tirilmi§tir:
"Bir Ele§tiri Derginizin 25. say1smda Saym Velayettin

Ulusoy'un Kerbela yazlSlnl okuduk. Bir kez daha can alan
Yezitlere lanet ettik. Ancak bir ondeki sayfada Ha§im
Kutlu'nun yaz1s1 l~lmlZl buland1rd1. Binlerce bebegin ve
masum insanm katiline "Saym" diye hitap ediliyor. Bebek
katil/eri ne zamandan beridir saym olarak amhr oldu? Bu
zihniyete dergimizde yer verdiginiz rqm szz1 §iddetle
kzmyorum. Ecz. Gu/~in Akqa Antalya Abdal Musa Kultur ve
Tamtma Dernegi Bmjkam" 285
Okuyucu ele§tirisine ragmen Yaym Yonetimi'nin bu konuda

suskun kalmas1 dikkate deger. 286
Konuyu gon:.i§tligumuz Gene! Yaym Yonetmeni Esat Korkmaz,

farkh ve kar§lt gorli§lere yer veren bir dergi olduklan i~in
Kutlu'nun yazlsml yaymladtklanm ifade etti.
Aleviligi, "Kadim ortakhk toplumu silregini sil yeni ba~tan tarumak, bilmek ve ya~mak" olarak tammlayan
Kutlu'nun o;ok say1da makalesi yayirnlandl. "Aieviydiler Hem de Klzllba~". ''T erne! Ozellikleriyle K1Z1lb~ Alevilik".
"Ate~in ve Gune~in Yeryuzundeki Tezahuru Olarak Bozath H1z1T", "K1zub~ Alevilikte Yo! Erkan Meydan" adh
<;ah<;malar• kitap olarak baslld1." www.netkitap.com/m_ayrinti.asp?id=38873
285 Ser<;a~me, Ocak-$ubat 2007, Say1: 26
286 Sen;e~me Dergisi'nin Gene! Yaym Y6netmeni Esat Korkmaz, "<;1karken Canlara"ba~hkh yazlSlnda temel
duru~lanm !j6yle a~1khyor: "Geceyi gUndUze ekled1k ve kar!jlmza ~1khk. Karanhk!an ayd1nlatmak ic;in ban~
gi.ivercinlerini d6rt bir yana salahm, bugUn her §eyden c;ok gereksindigimiz demokrasi ve OzgliriU.k adma herkesi
selamlayahm istedik. Serc;e~me, <;agd~. ia1k ve demokrat bir ~izgiyi kendine rehber edinmi~ bir yaym organtrl.Jr.
Alevi-Bektaqi felsefesinin/ inancmm ve ya~ama bic;:iminin sesi olma yo!unda ilzerine di.i.~en g6revi elinden
geldigince yapmayd ;;ah¥tcakhr."
209
Ali R1za Bayzan
Alevi Kurumlar Aleviligi Tartt~tyor:

Alevilik islam'm i~inde mi Dt~mda rot?
Alevi TV'ler Aleviligi Tartt~tyor
"Alevilik islam'm i<;inde mi yoksa d1~mda mi?"tartJ~masJ

Alevilerce kurulan televizyon ekranlanna da ta~mm1~t1r.
• Su TV287 ve Yo! TV288 , 'Alevilik islam dl~idlr' tezini

savunuyor.
• Duzgun TVZ89 , Cern TV290 ise "Alevilik, islam i<;idir."

tezini savunuyor.
287 SU TV'nin misyonu, Anadolu'nun kulturel zenginligini evrensel degerlerle bulu~turan, ilkeli yaymohk
anlayiqJyla aydmhk ve Ozglir!Uk ylinJyU~Gne omuz veren ve daima doQrunun ve hakhnm yanmda yer alan bir
kurum olarak Qzerine dU~eni eksiksiz yerine getirmektir. SU TV'nin vizyonu, TUrkiye'nin ve Avrupa'mn avdml!k
yuzlerinin bulu~tugu, c;ok kulturli.i c;ok kimlikli yaym c;izgisiyle objektif yaymCihk ilkelerine bagh, ulke ve dunya
ban~mdan yana tavrryla alternatif bir televizyon kanalrdrr. MERKEZ SU TV SARL 89 A. Route des Romains
67200 STRASBOURG I FRANSA wv.w.sutv.eu iSTANBUL Hacrmimi Mahallesi Kafesc;i Naci Sok. No:3
T ophane/ Beyoglu istanbul
288 Su TV' den aynlanlarca AABK destegiyle kurulmu.jtur. Umut TV yerine Yo! TV kurulmu~tur. TURKSAT 1 C
Frekans: 11996 Sembolrate: 26000 FEC: 5/6 Vertikal www.yoltv.eu Yo! TV kendisini jbyle tanrtmaktarlrr: "Yol
tv, Alevi killtUrO ba~ta olmak Uzere, Anadolu ki..ilturlerini oluqturan blitUn katmanlara pozitif dyrnnohk
anlayi~Iyla yakla.qacak ve <;ok kttltilriil bir anlayt~la bO.tU.n toplumu kucaklayan birle!3tirici bir ekran olacakttr.
S6yleyecek s6z0 olana ac;1k olacak ekranm11z, her tOrlO fundementahstlere. 1rKc;ilara. aynmC!Iara kapah olacakhr.
Bu anlarmyla da Yol tv, objektif gazeteclhk ilkelerine bag\1 olacak, demokrasiden, laiklikten, cumhuriyetten ve
temel insan haklanndan yana tara! olacakhr." Koln, 7 Ekim 2005

www.alevi.com/etkinlik + M584 746456b6.html
210
291
Su TV, Avrupa' da ya~ayan Alevilerin de ba~langt<;;ta destek

verdigi bir televizyon. Sahibi, Avrupa' daki Kurt Alevisi
i§adamlanndan ve Zelal sulannm sahibi Hayrullah Akkaya.
Aym zamanda Kurtlerin Avrupa' da ekonomik olarak bir araya
gelip yeni bir sermaye grubu olu~turmayt ama<;;layan Kiirt
i~verenler Dernegi (KARZASf 92 Yonetim Kurulu uyesi. 293
289 Di.1zgUn TV'nin sahibi Tunce\i kokenli Htdtr DUzglln isimli bir i~adamL AleviliQ1 Islam'm b1r par<;ast olarak
gOren kanalm esas hedef1 insarn On plana <;tkaran, mozaik kimliQinin motifleriyle slislenmi~ <;ok sesh bu- yaym
yapmak, yurtdJ~mda ya~aycm Alevilenn ya~ad1klan topluma entegrasyonlanm sa91ayicl program Jar haZirlamak.
DG.zgtin TV kendmi ~Oyle sunuyor: "Yaym l"'e!sefemiz Otizgi.in TV, televizyonculukta deJenerasyona kar.~?I
dilzeyli, kaliteli bir ya)..il11CJll9J geli.'?tirmek ve Avrupa ile uyurna hizmet dogrultusunda etk11i bir platform olma
amactyla kuruldu. Gelecege emin adtmlarla ve gilvenle yi.i.rUyebilmemiz, kUltUrel degerlerirnizin, toplumsal
dinamiklemnizm korunmasJ ve peki-?tirilmesi ve toplumsal - sosyal bar~m sag\anmas1 i<;in bOyle bir televizyon
~artb. DU.zglin TV bu bilinde Ulkemizin ve insammiZin renkliligini ve kDltUr mozaigini ekrana ta-'?lyacak,
Ulkemizde saydan 20 Milyonu bulan AJevi toplumunun y~am bi<;imini, 6.§reti ve kDltiirel <;ah§malanna dd yer
verecektir. www.duezguen-tv.com Tilrksat ZA, Frekans: 11770. Sembol hiZl: 2177, Vertikal Fee C\ DTV l1mited
.§irketine mt olan Diizgiin TV Almanya'nm LOnen (Dortmunrl) .?,ehrinden yaym hayatma ba§ladL Adresimiz:
Heinrichstra£e 51 44536 Lilnen
290 www.cemtv.com.tr TUrkiye?nin ilk alevi televizyonu Cern TV D-Smart 104.ka;lalda.l
291 OEM TV'nin Alevihk-isl3m ili~kisi konusundaki gbrti.~UnU ogrenemedik. "ingiltere'den ya~m1 hsans: alan,
Almanya'da da bt.irosu bulunan Dem TV'nin ise beq ortag1 var. Bunlardan ikisi 1980 asl<erl darbesinden sonra
lngiltere'ye giden ve orada ticarete ahlan ki~tler. TUm kesimlere kap1lanmn ac;1k oldugunu sC'>yleyen kana!
Alevilerin d1.~mda yakmda Yezidilere y6nelik Ki.i.rh;e bir dini program yaymlayacak. OEM TV www.demtv.gen.tr
Dilzgiln TV, Su TV ve Yol TV'nin de kurulu~ <;ali.~malarmda bulunan Dem TV'nin Gene! Yaym KoordinatOrU
StikrU YI1diz'a gOre, lie; yd Once bir televizyon kanalr kurmak I\in en az 1 milvon euro gereki1keli. bugLir. 200
300 bin Euro 1le mtitevaz1 bir TV kanah hayata ge<;iriiebihyor. ATV Haber, Ban~ E1clo£iHl, Aleviligm
televizvor:la imtJham, 08.06.2007 www.aleviweb.com/forum/showthread.php?t:::-.14104

292 "ABD'ye 11 Ey!Ul'dek1 ter6r saldinlanndan sonra dernekler yasasmda Onemli degi~iklikler ~'apan /\]man
hUkOmeti, di.in i.ilke ~pmda baZI derneklere baskmlar dtizeniedi. P1\K'ya ma1i destek <,.1.(riava11 frankfurt't,1k:
211
Ali R1za Bayzan
''
'
www .karsaz.org
Su TV, Aleviligi islamm di§mda goren dli§lincenin en ate§li

savunuculanndan Almanya Alevi Birlikleri Konfederasyonu
(AABK) tarafmdan da destekleniyordu. Ancak zamanla aralannda
<_;~kan ihtilaf sonucu294 AABK, Yol TV'yi kurmu§tur.
KUrt h;verenler Derne9i ile dernegin 6 yOneticisinin evlerine de baskm yapild1. Federal i~i~leri Bakanh9t'nm
talebi uzerine harekete gec;en Hessen Eyalet Asayi§ Oairesi polisleri, eski ad1 'Uluslararas1 KOrt i,.verenler Birligi'
(KARSAZ) olan dernekte c;ok say1da dosyaya el koydu. ic;i§leri 8akanhg1'~dan yaplian ac;Iklamada, "Kurt
i,verenler Dernegi'nin yasad'"' Kilrdistan i§c;i Partisi'ne (PKK) destek veren organizasyonlardan biri oldugu
belirlendi" denildi. 22.11.2001 Hurriyet Almanya'da PKK'ya baskm ismail Ere! I Frankfurt "Kilrtler'in
TOSiAD'; olarak bilinen Kurt Ekonomi Kongresi (KARSAZ), ilyelerine Kurt markalan yaratmalan yoniinde
c;agnda bulundu. ilk yerli marka Kurt colas1 olacak..." 23.01.2004 Sabah Gazetesi. Ozgur Politika Gazetesi
"6yle sunuyor KARSAZ'1: "Son 30 y11da ulusal bilincini sahiplenerek, kendi adma siyaset yapan Kiirtler,
ktUtiJrel. sosyal ve ekonomik alanda da kendi degerlerini sahipleniyor. Bu amar;la ge~ti§imiz ytllarda kurulan
J\Ort i~verenleri Derne9i (KARSAZ}, Kilrt ulusal sermayesinin olu§turulmastnl amat;ilyor." 6zgilr Politika 24
Ocak 2005. Karzas hakkmda aynca bkz., Politik Adam, PKK'nm ticaret oyunu 18.04.2002 ~am
293 Ibrahim Dogan, Alevi!erde 'su' krizi, Say1: 586- 27.02.2006
294 ·'Avntpa Alev1 Birhkleri Konfederasyonu (AABK), "Biz 6rgut televizyonu degiliz" diyen Su Tv ile baglanm
kopard1 Ai\BK kendlierine ait yeni televizyon kanah 'Umut Tv'yi 1\uracak. Umut Tv yetkilileri Su Tv'nin
tnnt?~rren bireysel bir gui~ime dOnU~tugonU sbyledi." www.haber10.com/haberJ37711/ Ba~langH;ta
televizvonun 1sminin Umut olmas1 dU~linUlilrken bilahere Yol ismi terc1h edilmi.§tir.
212
Misyoner Orgiltlerin KUrt ve Alevi Operasyonu
Alevi Orgiitler Aleviligi Tartt§tyor
Alevi orgutler arasmdaki Alevilik-islam ili§kisi konusundaki

tartt§malar §6yle oz:etleyebiliriz: 295
* Karacaahmet Sultan Dernegi: istanbul'da mezan bulunan

bir Alevi/Bekta§i evliyas1 olan Karacaahmet' in adm1 ta§tyan
Karacaahmet Sultan Dernegi296 , Aleviligin islamiyet'in ozu
oldugunu net bir bic;imde vurgulamaktadtr.
KARACAAHMET SULTAN
Killtilrilnii Tamtma DayamJma
ve Tilrbeslni Onarma
DERNEGi
295 Tahire Erman ve Aykan Erdemir, Aleviler ve Topluma Eklemlenme Sorunsab, TESEV DPmokrotikleqme
Programr, Derleyenler: Ayhan Kaya ve Turgut Tarhanh, Turkiye'de (:ogunluk Ve Azmlrk Politil<alan: AB
Surecinde Yurtta:;lrk Tartr,malan, TESEV Yaymlan, 2. Baskr, Mart 2006, s. 160 187; lsmnrl Engin, Alevilrgm
muhtevasr bo,altrlryor, 25 Haziran 2007 Radikal; Soner (:agaptay, Turkiye'de Laikli!]in ve Dr• Polrtikanm
Gelecegi Sec;:imler ve Endi~e Verici Geli~meler, Nisan 2007, Washington Yakm Dogu Politikalan EnstitCtstL
296 Karacaahmet Sultan Dergahr: Dergah 1329'dan beri Alevilerin ugrak yeri (zryaret) olarak kabul
g6rmektedir. ll. Mahrnut, 1826'da Dergah ve Tekkeleri kapatrrken, Karacaahmet Dergahr da kapatrlu. Dergahta
bulunan elyazma. kitaplar, belgeler, tarihi eserler ve diger e~yalar talan edilir. DergS.htn ba~ma Uir Nak~ib€ndi
~eyht atamr. Uzun sUre kapah kalan Derg3.h yeniden halkm ziyarehne a<;thr. Ancak 1925'te tkinci kez kapahhr
Ama halk gizlice ziyaretlerinin ve baghh9:mt si.i.rdGrUr. 1969'da ''Karacaahmet Sultan DergUht Onarma ve
Ya~atma Dernegi" kurulur. DergShm onanmt yapliarak halkm ziyaretine ac;thr. Daha sonra Dergith adma bir de
vakil kurulur. Her gun yuzlerce ki•i ziyaret etmektedir. Kurbanlar kesilmekte, dileklerde bulunulmakta, Cern
t6renlen dUzenlenmektedir. Geni~ bilgi ic;in H. Nedim $ahhiiseyino9:lu, "Alevi 6rgiltlerinin Tc:rihsel SLi.reci" adil
c;ah~asma balumz. Genel B~kan Muharrem Ercan, 2. Ba§kan Cerna! $ener, Gene! Sekreter Hasan Mercan,
Ali Altunay, Mehmet Akbaba, Feride La<;in, Mustafa Co§kun, Murteza Dogan, Arif $ahin, Nenmn Erdemir,
Gulay Kele§, Seyit H. Selman, Murat Kayaoglu, Ali Altunb"'i, Faniye Yaman, Melin Turgut, Cela\ettin
(akaloglu, Erdogan Aker, Zeynep Polat, Leyla Gen<;, Huseyin Akaya, Hakan Yakar, Ali Polat. Huseyin Kara,
ismet Demirta:;, ibrahim Erman, Hayriye Ballrcah. Hatrce Bagrryamk, H1drrcan Yrlmaztlirk. Fatrna Tufan.
Gundogumu Cd. No: 169 Uskudar/istanbul. Dergahrn olduk<;a zen gin i<;erikli bir web Sltesi de vard1r:
www.karacaahmet.com
213
Ali R1za Bayzan
Karacaahmet Sultan Dernegi'nin ba§kam Muharrem

Ercan Dede konuyla ilgili bir konu§masmda §Unlan
vurgulamaktad1r:
"$unu ac;1k<;a hayk1rmaliy1z. $AH-I MERDAN'I

REDDEDENE ARAMIZDA YER YOKTUR!"
Dostlar, Alevilik Allah, Muhammet, Ali Yolu'dur. Yolumuz

Hanedan-1 Ehlibeyt'in Yolu'dur. Alevilik islam Dini'nin
bidatlarla kirlenmemi~, saf ve duru halidir.
Bildiginiz gibi, son y1llarda Alevi Yoneticisi, Alevi

Ara~t1rmac1s1 gibi unvanlar ta~1yan bir tak1m ki~iler once Alisiz
Alevilik diye bir sac;malik icat ettirdiler. Sonra islam D1~1y1z
demeye ba~ladclar. Yetmedi, imam Cafer Buyrugu'nu
reddettiler. 7 Ulu Ozancm1z1 yalanc11ikla, takiyye yapmakla
suc;lad1lar. Bu ~ah1slar, kendi kafa yapzlanndaki ki~ilere
kitaplar yazd1rdzlar. Bu kitaplann giderlerini kar~zlad1lar.
Yonetiminde olduklan derneklerin r:;1kard1klan dergilerde
''Alisiz Alevilik" dosyalan yaymlad1lar.
"Alevilik Allah Muhammet Ali Yolu'dur. Yolumuz Hanedan-1

Ehlibeyt'in Yoludur. Alevilik islam Dini'nin bidatlarla
kirlenmemi~, saf ve duru halidir."
Muhanern Ercan Dede (Oriada)
214
* ~ahkulu Sultan Dergaha Vakh 297 : ~ahkulu Sultan Dergah1

Vakf1 Ba§kam Mehrnet <;arnur, Aleviligin islam i<;:inde oldugunu
vurguluyor:
"Hz. Ali, Aleviligin sembo/Udiir. Aleviligin yedi ulu ozan1,
'Hak-Muhammed-Ali'· s6zii i~in kellelerini vermi§, deri/erini
yiizdiirmii§lerdir. Alevilik js[am dl§l veya din dz§!d!r gibi
tezleri one siirenler Aleviligi de par~alamak istiyor/ar. " 298f 99
Her iki dergahm, Geleneksel Aleviligi temsil ettigi, inan<;: ve ibadet

temelli bir orgutlenme oldugu soylenebilir. Bu baglamda gu<;:lu
tasavvufi motifler ta§!rlar. Politik anlamda her liirlu marjinallikten
uzak 1hmh bir <;:izgiyi temsil ettikleri soylenebilir.
* Cern Vakfa:Merkezci ve orta smtf Cern Vakfa 300 , Alevilerin

"Musluman" oldugunu vurguluyor. Curnhuriyet~i Egitirn ve
297 :;;ahkulu Sultan Dergaht, 14 yuzytlda (1329) kurulur. Yfu\'rllarca Alevt kullitnlne ybnelik etkinbkletde
bulunmu,, r;ok sayrda Alevi bncusu yeti>;mi,tir. Dergah 1826'da kapahlrr. ba.ma bir Nak§ibendi :;;eyhi atamr.
1925'te ikinci kez kapatrhr. Dergaha ait arC\ziler Vak1flar Gene! Mi.ldUrlU§il'ne devredilir. Sahtpsiz kalan yLzlerce
d6nOmlilk araz1 i.izermde 6zel ki~ilere ait bina ve ticarethaneler ac;iltr. Derg.3.hm be!gderi, tarih1 esedeu tahrip
ed1lir. Bakimsizhktan ytktlma noktasma gehnir. 1985'de "Merdivenk6y $ahkulu Sultan Ki.ill!yest'ni Koruma.
Onarma ve Ya~ahna Dernegi'' kurulur Sonralan bir de vaklf kurulur. Geni-§ bdgi ic;in H. Nerlim
$ahhilseyinoglu, "Aievi brgiltlennlll Tarihsel Sli.reci" adh c;ah~rnasma balmuz. ;;ahkulu Vakf! Ybnetim Kurulu
Mehmet (amur, Veli Akkol, R1za Ba1, Makbule Nergiz, Cevdet Aydm. Vakfin weO sitesi www.sahkuh:.com
298 ·'Gen;:e9ini ve gelece{jini arayan Alevilik" 25 Mayts 2005 Ak~am
299 ::7ahkulu Sultan Dergilh1 Vakf1'nm manevi Onderi Geleneksel Aleviligin sayth teinsilcilerinden olan MC'hrnet
Yarmm Dede'dir. Yaman Dede'nin Yliksel islam EnstitDs(i. mezunu oldugunu da bt!lirtmek gerek.
300 Cumhuriyet<;i Egitim ve Ki.iltilr Merkezi Vakft Adr~s: Zafer Mah. Ahmet Yesevi Cad. No: 290 Yenil1osna i
iSTANBUL Tel: 0212 451 84 14 2007 Yrh Cern Vakft Yonettrn Kurulu Uyeleri: Prof. Dr. lzzetttn Do§.an Cer.ei
Ba§kan, Bayram Kaya lkmci Ba>kant, Yonetim Kurulu Uyeleri: Ali Tannverdi, Aydm (akmakkaya, A!tlla
Bal~ban, Bekta.<? 6zbek, Bi.ilent GUnrlogdu, Cerna! Canpolat, Ercan GUvenc;. Fevzi El<inci, Fuzuli Bekta~. Hasan
Aral, Hasan Bal. Kaztm Btlklti, 1\li Rtza Erytlmaz, Sabri Asian, U. Sinan Yenilmez, Remzi cJner, Namtk
Sofuoglu. Llttfr Algun, Sadtk Polat, Htlmi Yrldtz, Ali Akka,, Kastn> Al<ta§, Sahi .. e Tukek. :;;ubele;i: Yabv,,,
Anta1ya, G6lba~1, E.rzincan/fercan, Malatva. Er21ncan I tJlalar, Sivas, Ankara, Kocaeli, Aylllll wv...w.convakfi.otg
Cern Vakf1 hakkmda bkz., M. Saffr?t Sankaya, Alevi Kimliginin Yeniden in~ast, {Cem Vakfl Ornegi), Uluslararas1
Bekta!jiltk ve Alevilik Sempozyumu I, 28-30.09.2005, Suleyman Demircl Universttesi, !sparta
215
Ali R1za Bayzan
Kiiltiir Merkezi (CEM: 1.995) Vakf1 Aleviligi "Turk islam1"

olarak tammlamaktad1r ve kurucusu Prof. Dr. izzettin Dogan,
Alevilik yerine "Aievi islam" kavramm1 kullanmaktad1r.
Cern Vakfl hem inan<; ve ibadet hem de politik temelli bir

orgutlenme olarak gorulebilir. Cern Vakft, siyasi sistemin
merkezine daha yakm bir konumdad1r ve devletle olan
ili§kilerinde daha 1hmhd1r. CEM Vakf1, birazdan ele alacak
oldugurnuz ABF, AABK, HBVAKV ve PSAKD gibi Alevi orgi.itlere
kar§! mesafelidir. Soz konusu orgutler CEM Vakfl'm kendi ba§ma
hareket etrnekle ele§tirmektedir.
Cem Vak£1
* Alevi Bekta§i Federasyonu ve Avrupa Alevi Birlikleri
Konfederasyonu: Alevi-Bekta§i derneklerin <;ogunu kapsayan
bir organizasyon olrna amac1 ta§Iyan Alevi Bekta§i Federasyonu
(ABF) 3 m ile Avrupa Alevi Birlikleri Konfederasyonu'nun (AABK)
birlikte hareket ettigi soylenebilir. Her ikisi de Aleviligin "islam
dt~l ozgiin bir inan~" oldugunu ileri surmektedir.
301 Aievi Bekta§i Ferlerasyonu (ABF) Gene! Ba§kam Selahattin Ozel. 1955-Tokdt dogumlu. Ortaokul mezunu.
46 y1l&r izmir'dp oturuyor. Serbest ticaretle ugra~!yor. ilk kez 1973'te CHP Gem;hk Kollan'na Dye oldu.
1980-de partmin kapanmas1y!a ili~k1si kes1ldi..Bu tarihten sonra Alevihkle ilg!li <;ah~rnalara ag1rhk verdi. Izmn·'Je
·'!!legal" ilk cernevlerini ac;h. AlevliPrin l9S9'dan sonrab Orgiitlenme slirer;lerine onci..iiU.k etti. pek r,:ok derneQin
kurucu gene! ba~kam oldu. Demoktabk ban.§ Hareketi'nde rol ald1. AB Uyum Yasalan save.sinde 2002'de
kurulan ABF'nin Kct<.>nn 2005'te Gene] Ba~ka.m se~ildi. ?zel, evli ve U~ ~ocuk babas1. Bir s6yle-1ismde -1unlan
vurgu\uyor: "* Siz /"J~vileri ne kadar lemsd ediyorsurlUz? TUrkiye'dek1 Alevi Orgiltlerinin a-1a~JI yukan yilzde 95't
biz:im federasyonumu,;'l. Oye. Yani yakla~1k 350 dernek v~aklf. * Potanm dt.§tnda kalan\ar? Fermani Altun'un
b,,~m: c;ektigi Ehl-i Beyt Vakf1'yla, Prot Dr. izlettin Dogan'm gene! ba.kam oldugu Cern Vakf1. Karacaahmet ve
Kuln da and a btraz daha ba§m1SIZ duruyor." Vatan Gazetesi
www. hfe inbursa.corn/h<:·lbcrx/7204.'33/akp__ a levileri __ nasil_ kazanir. hlm
216
Avrupa Alevi Birlikleri Federasyonu Alevi Bekta§i Federasyonu Ali Dogan
Alevi orgutleri i<;inde "Alevilik, islam dt~tdtr." iddiasmda ba~t

<;eken iki tstm olmu~tur. Biri Turkiye'de Alevi Bekta~i
Federasyonu Gene! Ba~kam Ali Dogan302P03 digeri
Avrupa/Almanya'da AABF Dedeler Kurulu Ba~kam Hasan
Kdavuz Dede304 .
302 ilerleyen zamanlarda (15 Kas1m 2005) Ali Dogan vefat etti ve ABF"de gene! ba,kanhk Atilla Erden"e
bilahare Selcthatm bze\'e gec;t1. Erden Iie Ozel arasmda, Alevi Bekta~i Federasyonu Gene! Ba~kanhk larb~malan
io;in bkz .. Sero;e,me. Atahk 2006. say1: 25
"Ali DOGAN 10 Agustos 1929 y!lmda Sivas, imranh llo;esi Ank Koyu'nde dogdu. Oo; <;ocuk ve yedi tonm
sah1biydi. Alevitigi ve EDEB'i Alevi cemlerinde kDc;i.i.k ya!jta 69fendi ve ya!jadL 1960 ytlmdan beri i!} adamhgm,
da ba~aniJ ve dUrUst bir bic;nnde yU.riltmCt!jb'lr. Bir yandan i~ va!}amtnl sUtdi.irilrken, 1963'lerde Han Bekta!}
Turizm Tamhna Derne§t'nin kurulu~u ile ba~layan Alev1 Hareketi'nin, gUnUmilze kadar siJren her
mlicadelesinde inanr;h ve kararh bir bic;imde yer alrnakla kalrnadJ, ba§m1s1z derneklerin bir araya gelerek
rnerkezileemesinde de arkada,Ianyla birlikte buyuk o;aba ve emek harcad1 .. Ali DOGAN siyaset alanmda Birlik
Partisi ve Demokratik Ban, Hareketi'nde de yer alm~t1." www.hacibektasvakfi.org/vakif.asp?MID=46 Birlik
Parhsi hakkmda konuyla ilgili kitap ~alt~mast yapan Kelime Ata ile sOyle!?i ve baqka yazdar ic;in, bkz., Serc;:e§me,
Mart 2007, sayr: 27
303 Bkz .. Mustafa Mutlu, Bu tartt~ma en o;ok Alevilere zarar verir 01.10.2004 Vatan.
304 Hasan K1lavuz, kendisirli §6yle tamttyor: 1946 ythnda Dersim'in Mazgirt kazasma ba§li Muhundu
(Dankent) nahiyesinin Canik (Aydmhk) koyunde dogmueum. ilk okulu koyde, orta okulu Mazgirrte, Sanat
Enshtilslini.i. Elaz1{J'da bitJrdim. 1967 y1lmda Ankara'ya Devlet Mi.i.hendislik Akademisi'nde okumaya gittirn.
1970 senesinde, okulun Uc;UncU sJmfmdayken yurtdi§ma Almanya'ya geldim. Geldi§im tarihten beri
Hamburg· da ikamet etmekteyim. Gem;hk Dairesmde c;:a!J.~Jyorum. (ahqmaktan atta kalan zarnannn1
demohatik kitle 6rgutleri ve kuruluqlan ic;erisindeki sosyal faliyetlere kat1larak de§erlendiriyorum. 1978 yt!mda
Hamburg· tak1 KOMKAR (Kurdistan Dernekler Birligi) sempatizanlanyla birlikte <;aliemaya ba,Iad!m. 0 tarihten
bu yana kurdu§urn dostluk iliqkilerim hie; kopmad1. 1989 yilmda Hamburg'ta kurulan Alev1 KU!tt.i.r Merkezi'nin
217
Ali R1za Bayzan
. ---- ·------ -------------------------------------------------------

: Alevilik tart1~mas1
: Umut 1-:ROH>t/ANKARA
: lzmir'de bir yurtta~on niifus ciizdanona Islam yerine

: Alevilik yalllma talebinin reddedilmesi iizerine Alevi
: Bekta~i Kurulu~laro Birligi Federasyonu Genel Ba~kano
: Ali Do(ian'dan, tarto~maya yol acacak bir tepki geldi.
: Alevilii!in lslam'on bir mezhebi de~il. biitiin dinlerden
: etkilenen bir yasam bicimi olduijunu siiyleyen Doijan,
: 'Tek ortak noktamiZ 'AIIah-Muhammed-Aii'
: iielemesidir' dedi.
: ALEVILI~IN lslam'on tarkil bir yorumu olarak

: de(lerlendirilmesine ~oddetle kar~1 Clkan Alevi Bekta~i
: Kuruluslan Birligi Federasyonu Genel Baskano Ali Dogan,
: 'Aievilik, islam'dan binlerce yil once vardo. Alevilik lslam'on dl$mdador ve
• kendine iizgiidiir' dedi. NOtus cOzdanondaki din hanesine islam ibaresi yerine, Alevi
: ibaresi yazolmaso icin tzmir 11. Asliye Hukuk Mahkemesi'ne dava acan Sinan l~ok'on
: talebinin reddedilmesi Uzerine bir acoklama yapan Doijan, 'Aievilik' kavramonon
: tslamJn d1~1nda ve kendine t'lzoU olduO:unu savundu.
: MEZHEP DE~iL
: Alevili(lin ne bir din ne de bir mezhep oldu(lunu vuroulayan Dogan, islamm icinde yer :
: aldo(lo tek noktanon 'AIIah-Muhammed-Aii iielemesinin icinde yer almasodor' :
: oldu(lunu soyledi. Aleviligi 'lnsano merkezine koyan Anadolu'ya iizgil, e~i ve '
: benzeri olmayan bir felsefe, bir inane. bir ya~am bicimi, bir kiiltiir, bir ogreti ve
: hatta bunlaron tilmilnii de a~ an bir toplumsal olgu' sozleriyle tanomlayan Doijan,
: bu ozellikleriyle islam'dan tarkio bir verde duldugunu kaydetti, 'Aieviler kendi
: kurallaro ve gelenekleri ile ya~arlar' dedi.
: Ali Dogan, Alevilik icin 'Kendisini yenileyen, apk, caijda~ bir Inane sistemidir'
• yaptl. Dogan, Aleviligin kokenini su sozlerle aktardo: 'Aievilik islam' dan cok once,
: Orta Asya'da Samanizm, Zerdii~liik, Manhaizm vb. inanelardan etkilenerek
: olu$mU~, daha sonra tek tanroh dinler O$amasonda, Musevilikten, Horistiyanhktan
: etkilenmi~ ve son olarak da lslam'dan en yoljun etkilenerek, Hak-Muhammet-
: Ali'yi kendisine rehber edinmi~tir.'
: LAiKLiGE AYKIRI
:NOtus kagotlannda din hanesinin bulunmasona da kar;1 cokan Dogan, 'Din hanesinin
: bulunmaso, Anayasamoz'on 24. maddesinde diizenlenmi$ olan inane iizgiirliigiine, :
: keza 2. maddesinde diizenlenmi~ lalklik like sine aykorodor. Bu nedenle ntifus '
: kaljotlanndaki din hanesi kaldorolmahdor. '
: Yargotay onarsa AiHM'ye gidecek
: izmir'de belediye i;cisi Sinan Isok'on, nUtus cUzdanondaki din hanesine '!slam' yerine
:'Aievilik' yazolmaso talebiyle actogo dava, 11. Asliye Hukuk Mahkemesi'nce
: reddedilmisti. Temyize giden Sinan Isok, Yargotay'on karan onamast halinde Avrupa
: lnsan Haklan Mahkemesi'ne ba>vuracagono sbylemisti.
-------------------------------------------------------------------'
'
1 Ekim 2004 Hi.irriyet
ilyesi oldum. Dernegin d6rt yd ba!jkanhgmo yaptom. Ben TUrkiye'de bir Seyid (Dede) ailesinden geliyorum. 0~
yd Nmanya Nevi Birlikleri Federasyonu Dedeler Kurulu ba!jkanhgom yaphm. Halen Federasyonun Dedeler
Y6netim Kurulu uyesiyim. Hamburg'taki Dinler Arast Dialog Toplanhlannda 12 yddan beri Nevileri temsilen bu
kurulun iiyeligini yapmaktayom.
218
izzettin Dogan: "Alevilik, islam di§Idtr." iddias1

"zucahillik"
Ali Dogan'm iddialanna en net yamt verenlerden birisi CEM Vakf1

Ba§kam Prof. Dr. izzettin Dogan'd1r. Dogan "Alevilik, islam
di§ldtr." iddiasm1 savunmak "mcahillik"tir.
"CEM Vakj1 Ba§kam Prof Dr. izzettin Dogan, 'Alevilik islam

d!§l' diyen Ali Dogan'a sert c;:tktl. Prof. Dr. izzettin Dogan, 'Bu
du§unceyi savunmak i<:;in z1r cahil olmak laz1m. Bu tezi, eline
veri/en kag1d1 okumaktan aciz Ali Dogan 'm kulagma j1s1ldayan
Diyanet'in ajanlandzr. Maksat da Alevileri antipatik
gostermek, Alevi-Sunni <:;atl§masma c;:anak tutmak, ya da
Alevilerin Diyanet'ten alma/an gereken paym 6nunu
kesmektir' dedi.
Dogan: Alevilik, Tiirklerin islam Yorumudur

'A/evi, islam1 Hazreti Ali gibi yorumlayan insanlara, onun
yorumlanna itibar eden insanlara veri/en isimdir. Turk
kavimlerinin islam1 alg1lama ve uygulama bi<:;imidir.
Anadolu'yu Muslumanla§tlran har.eketin ismidir, Alevilik. Pir
Sultan Abdal, 1000 §rrn varsa 998'inde gul yuzlu
Muhammed'den, Hm~reti Ali'den, 12 imamlardan soz eder.
Bun/ann tUmunu, Turk tarihini, Turk ku/Wrunu yaratan-
ya§atan buWn §iirlerini dualanm Turk<:;e okuyup, Turk<:;e
219
Ali Rtza Bayzan
halka vaaz veren Alevi, Bekta§i, Mevlevi baba ve dedelerini

nereye koyacaksmcz. "305
Alevi orgutleri i<;inde "Alevilik, islam dl§ld!r." iddiasmt Turkiye'de

ABF Gene! Ba§kam Ali Oogan'm, Avrupa AABF Dedeler Kurulu
Ba§kam Hasan Kllavuz'un ileri surdugunu belirtmi§tik. Ali
Oogan'dan soma §imdi de Hasan Kllavuz Dede'nin gbrli§line
mercek tutahm:
Kiirtc;:ii bir yaym orgammn "Aievilik-Miisliimanhk-

islamiyet ic;:inde inane;: farkhhklan nedir?" sorusunu ~oyle
cevaphyor Hasan Kdavuz Dede:
"Aimanya'daki alevi kamuoyunda Aleviligin islam i~erisinde

olmadcgma dair ilk a~cklamalanm tabi §ok tesiri yaptz. Bu
a~cklamam 2003 yzlmda Almanya'nm Extertal §ehrinde,
Avrupa'daki butiin Alevi Kurumlannm en ust duzeydeki
yoneticilerinin bulundugu bir toplantcda yazclc olarak
yapmr§trm ve butiin konfederasyon yoneticilerine
dagctmr§tlm. Bu a~cklamam Hurriyet Gazetesi'nde tam metin
olarak yaycnlanmca tartr§malarcn boyutu Turkiye'ye de
sc~radc ve bugune kadar tartr§rhyor. Bu ;.konu tartr§rldck~a
daha da ·netlik kazancyor. Ale!Jiler bu a~ckramayla birlikte bir
korku ~emberini kcrarak kendi inan~ ve ibadetlerinin Siinnf
islam inan~ ve ibadetiyle ust uste ~akr§madcgcnc sesli
soy/emeye ba§ladclar. A/eviler ya§adcklan cografyada sunni
islam inanccyla ku§atcldcgc i~in, takiye yaparak islam
6rtiisunun altma gizlenmi§.
305 1 Ek1m 2004 Hiirrivet. Aynntiii bilgi i<;in bkz .. Prof. Dr. izzettin DOGAN. Alev1lik Islam DI.ji Degildu·. Turk
Yurdu. ;iubat 2005. Say1 210
220
Hasan Kdavuz
js[am dininde, imanm §art/an var , musli.iman/zgm §art/an var,

a/eviler bu §art/arm hi~birini pratik ibadetlerinde
yapmadrklarz gibi, yorum ve anlatrmlanyla da hi~bir zaman
Sunni js[am ulemasmm yorumlarma katrlmazlar. Tann'yr
insanda goren, insam inan~ ve ibadetinin merkezine. koyan
ve insana kutsa//zk yukleyen bir inan~, ibadetini muzikle
yapan, haremlik ve selamlzgr kaldmp kadm ve.erkegin birlikte
yan yana ibadet etmeyi hak bilen bir inan~, js[am diniyle
ortU§mez. Anadolu Alevileri Hak, Muhammed, Ali
u~lemesini yaratarak ibadet ve deyi§lerinde soylerler bu
jsldmda §irktir (gunahtrr). js[am'da Tann'ya e§ ko§ulmaz, bir
benzetilme yapzlmaz. Oysa ki A/eviler Hak, Muhammed, Ali
u~lemesiyle bir birlikten bahsediyorlar (tasavvuf dilinde u~u
birdir). "306
Hasan Kilavuz'un dli§lincesi boyle. Onarh Ocagt'ndan Alevi yazar

ismail Kaygusuz bu g6rl1§leri hararetle ele§tirmi§tir:
"Birka~ AABF ve ABKB yoneticisi ~rkml§, "Biz jsfamm

dz§mdaki Alevileriz" diyorlarsa, varsm desinler; kendilerini
jsfam 'm dz§mda hisseden hangi A levi varsa on/an yonetsinler.
Bu anlayz§z surdurdukleri siirece, koskoca Alevi-Bekta§i
toplumunun, yani Heterodoks js[am inan~ top/uluklannm
temsilcisi ya da on/arm kitle orgiitU olduklarmz ileri siirmege
306 Roportaj, Necla MorsUnbul, www.kurdislan.nuldk-yazilar/roporlai_ hasan_kilavuz.htrn
221
Ali R1za Bayzan
asia hak/an yoktur. Top/um on/an zaten dl§layacakt1r.

Orgutlerin tepesindeki eski bir sol fraksiyonun birka~
kuramc1scncn yonlendirmeye ~ah§t1g1 bu akrmm ne tarihsel, ne
de bilimsel hic;bir dayanag1 yoktur, yitip gidecektir. Bu ki§iler,
gitsin kendi ki.ic;i.ik di.ikkanlanm i§letip, teori i.iretsinler, ic;inden
~1kt1klan koskoca inan~ toplumuna daha fazl~ zGrar
vermesinler. Ya da yanh§lanm kabullenerek inan~hlarsa
ozlerini dar'a ~ekip, ozele§tirilerini yap!p ~ah§malanm
i~tenlikle si.irdi.irsi.inler. Yanh§ yolda menzil almmaz. Yanll§ln
neresinden donersen don, kazanc;h ~1karsm1z. Ozele§tiri
yapmak her zaman bi.iyi.ikli.ikti.ir. Alevilik, islam'm i~inden
~1km1§ ve Ortodoks istam'a aykm geli§im gostererek,
batmi yorumlarla buyuk farkl1hklar kazanml§ olan
Heterodoks islam'm ya§ayan son halkas1, en son
temsilcisi ve bizatihi kendisidir. "307
Alevi Akademisi Bilim Kurulu uyesi ismail Kaygusuz, AABF'nin

Aleviligi islam-dt§l sayan tamrnmt ele§tirrni§ ve bu tezi ileri suren
Dedeler Kurulu Ba§kam Hasan Ktlavuz'un istifa etrnesini ya da
g6revden almrnasmt talep etrni§ti. 308
307 i~mail Kaygusuz, Ku~atma Altmdaki Derg&h ve Alev1 Toplumuna K1rk Sorulu Resmi Dayatma, Serc;-e~me,
sav1: 4, Ekim 2004: ismai! Kaygusuz'un bu konudaki g6rU~Unun avrmtJSl it;in bkz., AJev1lik Ne islam'm D1.'J1du-
Ne de tct Kendisidu·- Rokim II. Serc;qme, Ocak 2006, Sav<: l 8
308 Bkz., ismai\ f<..aygusuz. lt1an<;Sal Birlik Birhk Baglamn1da Kendisini Ycnilemeli ve YapJsmda Degi~ime
Gitmelldir, Sen;eqme, Ocak 2005 Say1: 6
222
AABF 18.12.2004 tarihli toplanhsmda, ismail Kaygusuz'un

Aleviligin tammtyla ilgili ele§tirisini kabul etmi§ ve eski tamma
donmli§hlr:
~-s-oii-il6reii11erae·r~rii1Izoe\-'e-~miizila··soraiirli1en·A:u;VIIt~tu tarTtil(oi1ilsiliiaal::Tiiiril~maiaiil
fhkkatP. alan AABF Get~el Y<lnNml Kumlu, 18.12.2004 tanhmde, tOm orgaulanmtzm tP.nmlj
rdildi~i gt.>ni~ bir topl3ntt yapt1. Bu toplanuda her kau!Jmct soz hakkt aldt w gtiril$lerini belin:ti.!
jKatthmcilarm tamanu, AABF'uiu Aleviligin tamnu konusunda belirsizli~in olmadtgtm, AABF!
!1998 Programuun Alt>viligin tarifini yapttguu ve bu tnrifin $11 anda ge,erli olduguuu belirttilP.r.!
runa g/5re ktsaca Aleviligin ktsa tattllm $l:lyle: i
! "Aievilik; Alltdt. Muhammed, Ali kutsalbgm• kalbinde ta.pvan. H:.Aii 'nin adalcliudm avnl- [
j mayan. ff!melinde ius an se,•gisi bulwum, hf!r dine, mezhebe.' inanca .'iaygl duyau w•lto.ygOr:iiyie J
! bnkan. dil, din, wk. renkfarkt go:"tmcyen, dine, beline, dilinc sahip olma ilkc!t?riui !jal'l ko.~an!
! vc bmw multasiplik kummu ilc gcrc;ck/qtircn, g<'lm<'k isteyen ittmu;li iT~<nnlan c;attst alttna j
·,i alarak mallel'i ilttiym;lartnt gidae11. inmnlan ya:radtklart loplumda J.:endi i<tekleriyle kendd
k<·ndilerini yargdama/nm11 .<aglayart, e.yitlikt;i, kan/unc1, payla.fiii!Ct dJI.yiittceyi .<avunan, .yeri-1
j atm bagnaz kuralfarma baglz o/nmyan ve omt reddeden. !<lam dinilri kendine gore SlinniJ
i inancu11n d"rmda J'011Itltlayan; astl dogruluk, kemali dostluk, cevhet-i merhamet, gorii§zl <'.yit-i
1 /ik, ha:.illf\<i bi/gi, mcywsi ,<ergi Jtamuniy/a _vognt/mu.y, i!ISO!I-1 kamif yani croem/i illSOil yarat- ~
• mayt ottgonm. korkuyu a.r<p sevgiylc Tanrzya yonelett, En-el Hak ile insanm O:iinde tanrt.VI!
j gon:11. yaradan iii! yaradt!nn ikiliginden Valtdet-i Viicul 'a rVnrlrk Bil·ligi) vnrtm, edep t·e ahlnk-i
l hlzgz ymftllllllllll lemelitte koyan. imam yiicelu:n. hmnw·u11da hem ilnlriligiu hem de itjimiligin!
1 moyast buluna11, ki.yi11in alt/ak ve karnkrcrli yaram ilkclerini belirlt?yen, dini bit;im ve ~ckilj
l olamk dt?gil. innm; olarak algtlayan, dini bagunstz bir iT·ade giicii l'e btitmi ozelligiyle <'t'l'im-1
I. lqtirm, akz/ r<' !man btltrinlzlgtllldc birlqtircn re tt'im bun/art Kirk/or Cemi 'nden nlman ilham-!
I Ia .'-·ii.n1tcn canlartn inan~~ si.'itcmidii:H I
i Bundan boyle, AABF ve rilm org.anlan herhaugi bir spekOlasyon olmak.o;tzm Alt>viliklt> ilgili I
~m tariti lil~il alaca~lar w bumm dt~mda bt>lirtilt>n goril~l~.ri, inan~ ve dil$ilnre 15zgilrlilgli 1
~~lamt~lda ~_!_~~ gor!!_L<>.!arak deger.lt>ndtrt>eeklerdu. ____ _j
Sen;e§me, Ocak 2005 Say1: 6 309
Ancak AABF'nin bagh oldugu AABK'nm 20-21 Ocak 2005

tarihinde yaphg1 Gene! Yonetim Kurulu'nda Alevilik yine
islam'dan bagtmsiZ bir inan<; olarak tammlanmt§br. Ser<;e§me'nin
7. say1smda bu karar yer almaktadtr:
309 Almanya Alevi Birlikleri Federasyonu Gene! Ba'jkam'nm A~tklamast, iki Giinltik Toplanl! Sonu~ Bildirisi,
(AABF Gene! Yonetim Kurulu, 18.12.2004tarihinde) Turgut Oker Almanya Alevi Birlikleri Federasyonu Gene!
Ba~kam Ser~e~me, Ocak 2005 Say~: 6
223
Ali R1za Bayzan
--------- ---------~-------- ------- ---------- ----------------------------------------------------- -------------------------

:
Alevilik, Anadolu Merkezli Bir inan<;:tlr! i
AABK, 10 l:kim2004'de Aukara'd<l, 23 Ekim2004'de Ki:iln'de ger- [
, ~·ekle~!irdigi toplnnt1brda dile getiren gi:irii:?lerin ve Alevilige yonelik yn- [
! p1bn belirlemenin tiimiiyle arknsmdad1r. Btl belirlemeye gcll·e: [
l "Anadolu :m
[i:;.gii bir inar1~' alan A)cl'ilik. iigrCfisinin mnw11111 \'OjJ- [
, nu;tu: Cem 'den Scmalt 'a. Semah 'tan ,Hii.mhip 1igc kadar ya5ayan l
ogrcrisi \'(' uygulamm'l)'lt! bir biitiindiir \'(' digcr inanr,·larla Jhrk!J- l
lig!lll korumakradrt: Bwum sonucu o/arak. kimliklcrinc, inan~·lanna [
''~" CemeFlerinc. iktidarlarm biitiin kaq1 kovma/anna m,gmcll, kcndi [
, o/anaklanyla .whip r.;1kmr~tn: '' l
'-------------------------------------s;;~-~§~;~-~~b~t-2oos·.-s~y~~--f3io _____________________________________,
Birkac; ayda c;izilen zikzaklar orgut ic;erisinde hararetli tartl§malann

gostergesi olmahdtr. Ancak te§kilat uyelerin onemli bir ktsm1
"Alevilik islam dt§tdtr" tezini kabul edecegini soylemek mumkun
degildir. Ornegin Hasan . Ktlavuz' dan sonra Dedeler Kurulu
Ba§kanhgma sec;ilen Cafer Kaplan Aleviligin islam'm bir
yorumu oldugu vurguluyor:
"Bizim yo! gostericimiz AABF'nin programmda yer alan

Alevilik tanzmzdzr. Hak- Muhammed-Ali'yi kalbinde ta§zyan,
manevi susuzluklannz gideren, Ene'l-Hak dil§ilncesi ile
buti.inle§en, insanlan dil§ilncesinden dolayz degil inancmdan
do/ayz r,;:atzsmm altma alan, kimsenin inancma kan§madan
demokrasinin ve laikligin oldugu bir di.i§ilncede yilri.iti.ilen,
tannyz insanda goren, islam'z Si.inni inancmm dz§mda
kendisine gore yorumlayan, k1rklarm meclisindeki cem
sisteminde inancmz yilrilten bir Alevilik, bizim Alevilik
anlayz§lmlzdir. Yedi ulu ozanzmzz, ger,;:mi§ten gilnilmilze
310 TaleplerimJzin Hayata Ge~mesi I<;in SorumluluklanmJZ DUne GOre Daha Da Artm1~hr! Zorunlu Din Dersleri
Derhal Kaldinlmahdlr! AABK- Aimanya Alevi Birliklen Konfederasyonu, Avrupa Alevi BirHklen Konfederasyonu
(AABK) Gene! Y6netim Kurulu. 20-21 Ocak 2005 tarihinde Koln'de toplandL 1\ABK, yaphg1 toplanhda,
Ttirkiye ve Avrupa Birligi sUrecini, Alevi hnreketinin i~inde bulundugu mevcut du1 umu. sorunlann1 ve ~zli.m
yollanm degerlendirerek a~a91daki ac;Iklamayi Alevi hareketine ve kamuoyuna duyurma~.'' karar altma ald1.
Sero;e,me. O;;ubat 2005. Say1: 7
224
Misyoner brgUtterin Kurt ve Atevi Operasyonu
ya§adzklarz ~agda o cografyadaki inan~larz da i~ine katarak,

Aleviligi hem inan~, hem kultur, hem felsefe hem de ya§am
311
bi~imi olarak bugune kadar ta§ZYnl§. "
Cafer Kaplan Dede
Ancak Cafer Kaplan Dede'nin goru~u AABK i<;indeki

tarti~malan bitiremiyor elbette. Ornegin AABK Gene! Ba~kam
Turgut Oker Haziran 2007'de Ali Asker Barut'a verdigi
mulakatta gor(t~unu ~oyle a<;~khyor:
"Ali Asker Barut: Alevilik islam'm i~inde-dz§mda tartz§masz

konuyu biraz absurd hale getirmiyor mu? Tarihi olarak
islamiyet olmasa Hz. Ali etrafznda bir inan~ grubu olu§mazdz.
Hz. Ali'yi islamiyet'ten koparmak mumkun olrnadzgma gore
bu ayrzm ~abasz ne ifade ediyor?
Turgut Oker: Bu sure~ i~inde anlamlz buldugum bir soru.

Bunun Hurriyet Gazetesi araczlzgzyla okuyucuya ula§acak
3111968 yilmda Erzincan'm Tercan il~esinin eski adiy!a \/artik yeni ad1yla Begendik k6)'tinde dogdu. ilkokulu
koyde, ortaokulu iskenderun\m Payas ilt;-esinde tamamJadL Daha soma yerle~tigi lslanbul'da fayans ustas1
oldu. 1990 y1lmda aile birle§imi yoluyla Almanya'ya geldi Werl ve Hamm Alevi 1\i.ilti.ir Me1·kezi'nde (AKM)
ybnehcilik ve ba~kanl!k olmak Lizere 10 yil g6rev yapt1. Almanyn Alevi Birlik:eri Federasyonu (AABF) Dedeler
Kurulu Ybnetim KU!ulu Oyeh§1 ve AABF-Kuzey Ren Vestfalya [y;:'lletJ Dedeler Kurulu Ba~kanbg,·ndcm sonra 26
Nisan 2006'da AABF Dedeler Kurulu Ba~kanhgma set;:ildi.Ya~amml in~aat i~<;:1si olardk si.udi.iren Cdfer Kaplan,
evh ve 1k1 t;:ocuk babas1 Gazeteci Recai Aksu'nun Mdhvet Gazetesi Al.ffup~ Bz1skJlan i~in hil?.Jriadlgl 'Alevi
Dosyas1' 08.10.2007
225
Ali R1za Bayzan
olmasz son derece anlamlz buldugum bir olay. Bu konuda

hep yarg1s1z infazda bulunuldu. Alevi dunyasmdaki bu
tartr§manzn, gerr;ek nedeni aynntrh bir §ekilde okuyucularla
payla§rlmad1. Boyle bir tartr§ma Alevi dunyasmda yeni bir
tartr§ma degildi. Yakla§rk 1995'te Turkiye'deki AktUel
dergisinde "Alevilik islam Degildir" diye ara§tlrmaCI Nejat
Birdogan '[a bir soyle§ide bu alanda ilk bir tartl§mayl
gundeme getirdi. 1995 y1/znda r;;ok yaygm bir §ekilde
Turkiye'de entelektUel dunyada Alevi dunyasmda bu olay
tart1§lld1. Ve Avrupa'da da bizler paneller yapt1g1m1zda
Turkiye'den A/evil@ islam ir;;i islam dr§l goren konu§mac1lar
~_;:ag1rdrk. Son donemde ozellikle yani Diyanet ve Sunni kesim
rsrarla son 10 ylla kadar Aleviligi bir inanr;; olarak kabul
etmezken, islam kabul etmezken, zmdrklzk, Krzrlba§lzlzk, mum
sonduruyorlar gibi iftiralarda bulunurken, baktl ki bu
yakla§rmla Alevi dunyasmda bugun hegemonya olmasr
Aleviligin de uzerinde Diyanet'in Alevileri de temsil eden
kurum olmasr mumkun degil. Birden r;;ark ettiler dedi/er ki
"Alevilik Sunnilik gibi islam ve dolayrsryla da biz Sunniligi
temsil ediyoruz, A/evil@ de temsil ediyoruz". Aym geli§me
Avrupa'da ya§and1. Yani burada Diyanet'e baglz camiler,
hocalar asia bizim etkinliklerimize gelmezken, Alevileri
burada din karde§i olarak kabul etmezken, Diyanet'in bu
a.simile etme. Aleviligi kendi dairesi ir;;erisine alarak asimile
etme ve dolayzsryla da Alevilerin de temsilcisi o/ma hakkrm
kavu§mak ir;;in birden Alevilerin islam oldugu vurgusu
yaprlmaya ba§lad1. Bu dogrultuda ifade/er, ar;;1klamalar
yaprlmaya ba§land1. $imdi burada bu tartl§ma
federasyonumuz ar;;zszndan asia teolojik bir tartr§ma degil.
Yani tarih.sel onlamda Hz Ali ile ba§layzp diger Alevi
onderlcriyle Aleviligin bugune gelmedigi gibi bir iddia degil.
ButUn t.artl§ma §U: AABF Avrupa'da Alevileri temsil edecek
mi yoksa Diyanet mi Alevileri temsil edecek? Yani burada bir
muhatap yaratma gibi bir amar;; var. Burada islamz temsil
etmede bir inanr;; kurumunu aynen kiliselerdeki gibi ortaya
r;;zkarma gibi bir amar;; var. Alman devleti diyor ki "ben
226
hepinizle ugra§mam. 49 par~asznzz. Naszl burada kiliseler bir

~atz altznda 6rgut/Uyse ve butun buradaki Katolikleri,
Protestanlarz bir kurum ofarak muhatap alzyorsam ben
hepinizle tek tek ugra§mam o yuzden ortaya ~zkzn bir
muhatap ofsun". $imdi burada Afevi/eri yuzyz({zk baskz/ardan
sonra kendine ozgu degerferiyle birden buraclaki ojTjB'in
kontro/Unde ve ojTjB'in temsilcisi ofdugu bir daire i~erisinde
olmasz bizim kendimizi inkar etmemiz o/ur. Yani ofay teolojik
bir tartz§ma degil olay hukuki olarak temsil kabiliyeti itibariyle
Alevileri kim temsil edecek tartz§maszdzr. Alevileri, Alevilerin
kurdugu, bugune getirdigi i~inde yer aldzgz AABF mi temsil
edecek yoksa Alevileri Sunni bir kurulu§ olan Diyanet mi
temsil edecek? Asz/ tartz§ma budur. AABF'yi DiTjB'e
baglama, ve Ditibin altznda yer almasmz sagfama ve temsil
etme yetenegi itibariy/e de AABF'yi Alevileri temsil eden
kurum degil AABF'yi sadece ojTjB'in altmda bir buro gibi
degerlendiren bir durum s6z konusu. Yani olay hukuki. bir
olay. Alevilik kendine 6zgu bir inan~tzr, bu haliyle de Alevileri
sadece AABF temsil ecler. Aleviler'in muhatabz AABF'dir.
Alman devletinin de Avrupa devletlerinin de muhatabz AABF
o/abi/ir. $6yle bitiriyim; bizim ir;irnizde teolojik anlamda
kendini js[am'm 6zu goren A/eviler de var kendisini js[arn dz§z
gorenler de var ama biz bir kurum olarak asia tek tek
uyelerimizin Aleviligi naszl yorum/ayacaklarzna ili§kin
mudahalemiz bugune kadar olmamz§tzr, olamaz da. Dogru
da bulmuyoruz. " 312
Oker'in kar§da§hrmast yanh§ olmah; <;llnku Almanya'da

Katolikler de Protestanlar da ayn tuzel ki§ilige sahiptir; ama biri
kendisini Htristiyanhk-i<;i, digeri kendisini Htristiyanhk-Dt§t olarak
gormesi gerekmiyor. Almanya, mezhepsel farkhhklar konusunda
yeterince tecrubelidir ve mezhep temelli org(Hlenmeleri dt§layan
bir tutumu yoktur.
312 AABF Baekam TLn·gut Oker ile dobra dobra 10-07-07 Ali Asker Barut! Hurriyet Gazelesi Avrupa Baskllon
Haman 2007
227
Ali R1za Bayzan
* Hac1 Bekta~
Veli Kiiltiir ve Tamtma Dernegi 313
(HBVKTD: (1992), Hacl Bekta~ Veli Anadolu Kiiltiir Vakfl
(HBVAKV: 1994):314 i<; i~e olan bu iki kurum son y!llarda
Alevilik'in islamiyet'in dL§mda ayn bir din oldugu yonunde
goru§Linu savunmaktad1r. Bu gorli§e gore Alevilik, islam' dan ~ok
daha once ortaya ~1km1§ kendine ozgu bir dindir.
i<;inde cemevi de bulunan Hac1 Bekta§ Veli Anadolu Kultur

Vakf1'nm Ankara-Dikmen' deki dort kath gorkemli merkez
binasmm a~Lll§ torenine donemin Cumhurba~kam Siileyman
Demirel, Ba~bakan Mesut Y1lmaz ve bir~ok siyaset~i
katllml§tlr. 315
313 I-laCJ Bekt~~ Veli Kultur ve Tamtma Dernekleri: Tekin Ozdil: Gene! Ba~kan, I-luseyin Ylid~r~m, Ahmet
Doksoz, I-luseyin Ara, Elvan <;;elen, Diizgun Argun, Attila Erden, Tuncer Ba", I-luseyin Gazi Melin, Ali BugdaCJ,
ism~il Melin, Kehme Ala, Adem ~ahin. Gene! Merkezi Sokullu Mehmet Pa"a Cd igde Sk No: 24
Dikmen/ANKARA Resmi web sitesi: www.hacibektasdernegi.org
314 I-!aCJ Bekta" Veli Anadolu Kultur Vakft Ercan Ge<;mez Gene! Ba~kan, Eyiip Tek, Tekin Ozdil, Saner
Ozbek, Kasrm Ozkan, Artur Krh<;, Kamil Aykanat Sokullu Mehmet Pa~a Caddesi igde Sokak No: 24 Dikmen-
Ankara-Ttirkiye ~ubeleri: Ankara-Mamak, Ankara-Altmdag. Amasya-Giimii"hacrk6y, Amasya-Suluova,
Amasya-Merzifon, Ada11a-Ceyhan, Ad1yaman-Merkez, Antalya-Merkez, Aydin-Ku~adasi, Coruin-M~rkez,
Denizh-Merkez, Erzmcan-Merkez, istanbul .;;ubesi izmit-KOrfez, izmir-Merkez, iskenderun-Merkez, K.Mar3~
Nurhak, KMara~-E!bJsta.,r, Mersin-Merkez, Manisa-Merkez, Sivas-Merkez, Sivas-imranh, Sivas-Zara, Yalova-
Merkez, Adar.a-Merkez, Aydm--Merkez. Resmi web sitesi: www.hacibektasvakfi.org
315 Tahire Erman ve Aykan Erdemir, Aleviler ve Topluma Eklemlenme Sorunsah, TESEV.
228
Soz konusu iki kurumun ABF'nin omurgasmt olu§turdugu

soylenebilir. Almanya Alevi Birlikleri Federasyonu (AABF)
ve Avrupa Alevi Birlikleri Konfederasyonu (AABK) ile
e§gildumlu c;ah§malar yuruten HBVAKV ve ABF, genellikle
Avrupa Birligi uyum surecindeki demokratikle!_?me surecmt
htzlandmct ve yogunla§tlnct kampanyalar yurutmekte ve bu
surec;te hukumetle ve diger bazt Alevi orgutleriyle ters dil§mekten
c;ekinmemektedir. 316
* Pir Sultan Abdal Kiiltiir Dernegi: 16. yuzytl Alevi evliyast

Pir Sultan Abdal'm admt ta§tyan sol goril§lil bir dernek olan Pir
Sultan Abdal Kiiltiir Dernegi (PSAKD 1989) 317 de, Aleviligin
islam dt§t "ozgun bir inane;" oldugunu vurguluyor.
316 Erman ve Erdemir, aynr makale

317 Kazrm Gen~ Gene! Ba~kan, Onder Aydm, Ahmet Ozildogru, Ne~ Ceyhan, Kemal Billbill, Erda! Yildinm,
Cerna! ;;ahin, Oktay Kandemir, Hasan Yag!Z, Veysel Kaymak, Metin Arslandogm~, Atakan Eren, $ehriban
Metin, Yilksell~ik, Muharrem Erkan, Muammer $im~k. Ali R1Za Telek, ;;ehri Tugcular, Baki Kaya, Metin <;:elik,
lialis Ye~ilova. 2001 ydmdan beri PSAKD Gene! Ba~kam olan Av.Kaz1m Gen~. aym zamanda ABF Gene!
B~an YardimCISidir. Gen<;, TOB-DER ;;b. B~kanhg1, istanbul Tuncelililer Vakh, Ankara Tuncelililer Vakh
Kuruculugu ve Kurucu Yon. Kurulu Uyeligi, <;:agd~ Hukuk~ular Derne!Ji Ankara ;;b.Ba>kanhg• ve Tilrkive
Sakatlar Konfederasyonu Gene! Saymanh9t g6revlerinde bulunmu~tur. insan Haklan aktivistidir. Av. K. Gen~,
halen AiHM'de devam eden 'Zorunlu Din Derslerine' kar~1 silren davanm avukathgm1 ve Alevilikle •lgili davalan
takip etmektedir. ;;ubeleri: Adana,.Alanya, Almus (Tokat ), Ankara, Antalya, Banaz, Bornova, Buca, Bursa,
<;:anakkale, <;:erkezk6y, <;:e~me, (:igli, <;:orlu, DiyarbakiT, Esenler, Eyilp, Gaziosmanpa.a. Gilrnilldilr, Havza,
Hekimhan, Kadrkoy, Kahramanmar~. Kar~•yaka, Kartal, Kemalpa~. Malatya, Maltepe, Mamak, Manavgat,
Marrnaris, Menemen, Milas, Pendik, Re~adiye, Sar1yer, Samsun, Sultanbeyli, ;;ark•,la, Tokat, Turhal, Tarsus,
Omraniye, Varto, Yenimahalle, Yolkonak, Zile. PSA Dergisi yazarlan: Kazim Ge!H;, Yilksel '••k. ibrahim
Karakaya, Veysel Kaymak, Erda! Ydd•nrn. Zillfil Akar, Enver Cerna! ;;ahin, l\emal Blilbul, Musa Kazirn Engin.
Ali Balk1z, irene Melikoff, Temel Demirer, Muzaffer Oru~oglu, Ferhat Tun<;, Gmer Y,JrliZ, Metin c;elik, Kendal
Dogan, Orhan Aydm, Evin <;:i<;ek, Sibel Ozbudun, Sultan Demiroglu, Serdar Dogan, Recai Clzdernir, H1d1T Ali
BingO!, Kemal Derin, Fikret Ba~kaya, R1za Aydm, Cafer Solgun, Ali imren, Onsa! bzturk, TUrkan Dogan, Pir
Sultan Abdal Ku!tur Dernegi Gene! Merkezi Ziya Gokalp Caddesi No: 16115 Kizilay/i\nkara www.pirsultan.net
229
Ali R1za Bayzan
Ne§e Diizel'le yapt1g1 "Alevilik js[omiyet'in i<;inde degil'' ba~llgm1

ta~1yan soyle~ide "Peki Alevilik js[om'm i<;;inde yer alm1yor mu?''
sorusunu Kaz1m Gen~ ~6yle yamtltyor:
"Alevilerin bir bo!Umu js/Qm oldugunu kabul etmiyor, bir

bolumu ise ediyor. Biz, Aleviligin islclmiyet'in i~inde
olmadrgrm soylUyoruz. Aleviligi, js/omiyet'ten once var
olan ve jsfomiyet'ten farkh kendine 6zgu bir olgu olarak
goruyoruz. Alevilik, ta Orta Asya'dan §amanizmin ritUellerini
de alarak Anadolu'ya gelen, Musevilik'ten, Hlristiyanhk'tan ve
en geni§ anlamda da jsfomiyet'ten etkilenen bir inans;:, felsefe,
kultur ve ya§am bi<;;imidir. " 318j3 19
"<~%.'
·,t~
!iJ~
....
~.
~-
Kazrm Gent;: 320
PSAKD, inan<; temelli olmaktan <;ok politik bir 6rgi.itlenme olarak

ortaya <;JkmJ~tlr. PSAKD ve baglt dernekler Aleviligi "din dl§mda"
ve "Anadolu halkma ozgu bir felsefe ve ya§am bi<;;imi," kimi
zaman da "demokratikle§me, <;;agda§la§ma ve laikle§me
mucadelesi" ve "toplumsa/ muhalefet ve direni§ odag1" olarak
tammlamaktadJr!ar. 321
318 10 Ekim 2005 Radikal. Gen<;'in aym s6yle~ide %U si:izu de dikkate deger: '·HaCI Bekta.j dergah1 Alevilenn
kabesidir. AlevH"'r oraya gitli mi hac1 olurlar.''

319 Alevi STK'Iannm siyas1 bag!Jhklanna ili~kin olarak bkz., ism ail Peh\ivan, ·'Kentlqen Alevihk", Ak~am, 1
Kas1rn 2006. Osmanh'dan gtlni.imO:ze Alevi brgi.itlenmeleri hakkmda ic;erJen bir yazann c;ah~mas1 H. Nedim
$dhht1sevinog\u. Alevi brgiltlerinin Tarihsel SDreci, Ankara-2001, AyyJld1z Yaymlan
320 Resim www.psakd.org:yazarlar/alevller_ ve._siya~et_konferansi_konusmasJ.html
321 Erman ve Erdemir, aym maka!e
230
Pir Sultan Abdal KUtti..ir Dernegi

Genel Merkezi
Kamil F1rat'm ara§tJm1asmdaki anketlerinde Aleviler arasmda dinsel kimliklerini
"Ateisf' olarak tammlayanlann oram ise yiizde 14.6.
Pir Sultan'la ili§kili olan iiyelerin <;ogunlugu. dinsel kimligini ''ateist" olarak
tammhyor.
Buna kaT§Ihk "Dinse! kimliginizi nas1l a<;Iklarsl!uz?" sorusuna yamt verenler
i<;inde en kalabahk kategoriyi, yi.izde 34.5 ile dinsel kimliklerini sadece "Alevi''
olarak tammlayanlar olu§turuyor. Deneklerin y\.izde 32'si ise dinsel kimliklerini,
"Hem Musli.iman hem Alevi" olarak tammhyor. Salt "Mi.isliimamm" diyenlerde
bu oran yi.izde 12.1 'de kahyor. Dinse! kimliklerini sadece "Musli.iman" ve "hem
Musli.iman hem Alevi" olarak a<;Iklayanlann gene! toplamma bak!ldtgmda bu
oranm yi.izde 44.1 olarak kaf§mllza <;Ikhg1 gori.ili.iyor.
Bir ba§ka degerlendirmeyle, Kurt Alevilerin <;ogunun dinsel kimligini Alevi ya da
ateist, Turk Alevilerin <;ogunun ise Mi.isli.iman ya da hem Musli.iman hem Alevi
olarak tammladigi ileri si.iriilebilir. 322
* ~iilik Yanhs1 Aleviler: Bunlar, Anadolu Alevileri arasmda

taban bulamayan <;arum, istanbul, izmir gibi kentlerde s1mrh
taraftar saglami§ bir anlayi§l temsil ederler. Abdiilbaki
Golpmarh, kimi Alevi yazarlar tarafmdan Alevileri ~iile§tirmek
isteyenler arasmda sayiimaktadir. 323 Bunlar arasmda Ehl-i Beyt
Vakf1, Gen<:; Erenler Hareketi, Ehl~i Beyt Camisi Hareketi
sayiiabilir.
Ehl-i Beyt Vakb (1994): Aleviligi islamm ozu olarak

tammlamaktad1r. Ehl-i Beyt Vakf1, iran ~iiligi/~iileri ile yakm ili§ki
i<;indedir. Lideri Fermani Altun'dur.
322 Kentle'if'l1 Alevilik Sosyolog Kamil F1rat'm ara~hrmas1 Yayma haz~rlayan: Belma Ak~ura. 05 ve 07 Temmuz
2005 Milliyet Kentle~menin Alevilik ve Alevilere etkileri i.izerinde yi.iriiti.ilcn alan <;ah~masl, 2003 ve 2004
ydlannda Ankara'da Dikmen ve Mamak'ta toplam 208 denekle yi.iriiti.ildu. ODTO Ar~trrma Fonu tarahndan
desteklenen ara~hrmaya kahlan deneklerin <;ogunlugunu Corum, Yozgat, Sivas'tan g6<; eden Alevi
vatanoa~larnrnz olu~turdu. Bkz .. dizinin ilk boiOmi.i 04 T emmuz 2005 Milliyet

323 ismail Onarh, Namussuzluk ve ihanetin Belgeleri -1, www.karacoahmet.com,cevap.asp?kid=6758&baslik
= NAMUSSUZLUK%20VE%20%C4 ';;,BQHANET'YnC4%BON%20BELGELERo/.,C4%B0%20-l
2.31
Ali RlZa Bayzan
Gent; Erenler Hareketi: "Gen<; Erenler" dergisini <;1kararak

yeni bir hareket ba§latan Hacettepe Oniversitesi, Sosyoloji
Bolumu Ogretim Uyesi, Dr. Hiiseyin Tugcu'dur. Tugcu'nun
tezine gore "Alevilik Bir Me§reptir" .324 Tugcu'ya gore
"Turkiye Alevi ve Bekta§ileri jsna A§eri'dirler, yani Oniki

jmamCldrr/ar. jsna A§eri'nin ise Caferilik gibi temel bir
mezhep anh§l§l yoktur. Turkiye'de. ya§ayan alevi-Bekta§ilerin
hemen hepsi de ibadet ve ya§antrlannda, ezan-abdest-
namaz-orw;-hac-nikah-cenaze-bayram us. ibadetleri ba§ta
olmak uzere tamamen Hanefi frkhma, yani Hanefi mezhebine
gore ya§arlar." 325 / 326
Ehl-i Beyt Camisi: Eski SHP milletvekili Cerna! ~ahin'in oglu

olan Avukat Teoman ~ahin, 1979'da universitede okurken
ger<;ekle§en iran Devrimi'nden derinden etkilenmi§tir. Fikirlerini
babas1yla payla§ml§ ve birlikte Alevilikten ~iiligin Caferi
mezhebine ge<;mi§lerdir. 1987'de baba- ogul <::orum'da Ehl-i
Beyt Camisi'ni kurmu§tur. Caminin bin ki§i civannda cemaati
oldugunu ifade edilmektedir. ~ahin, ger<;ek Alevilige donduklerini
iddia etmektedir. 327P28
iran'm Alevilere olan ilgisi halen devam etmektedir. Bir ornek

olarak Sabah'm haberi amlabilir:
321 Kopru Dergisi. Alevilik, Bahar 1998. say~: 62
325 Hi.iseyin Tugcu, 21. Yuzytla Girerken Hacr Bekta~ Veli Gerr;egi, (Turk Kultlrrii ve Hao Bekta~ Veli
Sempozyumu'nda sunulan teblig) Gen<; Erenler Dergisi, Arahk 1998, sayt: 39. Gene; Erenler Hareketi kendi
hakktndaki sunu~u tt;in bkz., www.gencerenler.4mg.com/Genc<;{)20ERENLER%20Hakkinda.html
326 Hareket hakkmdC\ bkz .. ilyas U.d.lm. GUnlimi.l? Alevi brgUtlenmeleri ve Geleneksel Alevililde lli~kisi. Tarihi
ve Kiiltlirel Boyutlarryla Ti.irkiye'de Aleviler, Bekta.iler, Nusavriler, islami ilicnler Ara.trrma Vakfr. istanbul-2004,
Ensar Ne.riyat. s. 358-361: aynr yazar, Guni.imuz Aleviligi. s. 55-57
327 Bkz., Teornan $ahm, Alevilere Soylenen Yalanlar-Bekta•rlik Sort"iturmasr 1. Ankara-1995
328 Hareket hakkrnda bkz. Uzum, avnr makale. s. 361-363: Uzum. aynr krtap. s. 57-59
232
"Alevilere iran daveti A/eviler Turkiye'den bulamadtklarz

destegi, iran'dan garuyar. Masraf/arz iran devletinin
kar§!ladtgt kutsal mekanlara geziye davet edilen Turk
Alevilerine cemevlerini kurarken maddi destek de teklif
ediliyar. Onlar bu destegi kabul etmese de, $iilik giderek
A/eviler arasmda daha etkili alma yalunda ilerliyar. Ancak
Turk Alevilerinin radikalle§me egilimi yak. "329
* Hact Bekta~ Dergaht'nin temsilcilerinin gonJ.§Linu bazt

tarh§malar nedeniyle ozellikle sana aldtk.
<;elebiyan/Dedegan Kolu: Veliyettin Ulusoy Efendi
Ulusoylar ailesinden Veliyettin Ulusoy'un Alevi-Bekta§i tammt

gelenege uygundur:
"Gene/ alarak Alevilik ve Bekta§ilik ayn anlamlarda

kullamlan sozcuklerdir. Alevilik, imam Ali'yi seven, anu hak
bilip yalunda gidenlerin bag/1 alduklarz bir inant§ sistemini,
dini akideyi tammlar. $ia mezhebi veya Caferi mezhebi
alarak da adlandm/an, zaman zaman palitik goru§leri de
i~ermi§ alan, fakat aslmda, islam 'm temel kurallarmdaki
du§unce ve uygulama farkmt yansttan Alevilik, imam Ali'nin
ilkelerini kapsayan bir dini daktrindir. Bekta§ilik, Hact Bekta§
Veli'den sanra artaya ~tkmt§, islam esaslarzm ve Alevi
inancm1, ~agm gereksinmeleri ve Turk kU/Wru i/e sentez
yapan, insanltgm gelecegine ve uygarltga yonelik, ha§goru/U
bir dini felsefe sistemidir. " 330
329 9 Haziran 2007 Sabah
330 Sangazi Hao Bekt~r Veli Oernegi'nin 1.5 $ubat 1998'de diizenledigi panelin katrhmcrlan ;ur.lardr: Prof.
Dr. izzettin Dogan, Prof. Dr. Niyazi bktem, Rtza Zelyut ve PSAKD Gene! Ba~kam Murtaza Demir. Veliyettin
Ulusoy, e~min rahatstzhg:~ nedeniyle katdamam1.~hr. Konu~masmt yaz1h ola1ak gbndermi~tir.
www.kanalkultur.com/yolalevVindex.php?option=com_content&task=view&id= 1415&ltemid=30
233
Ali R1za Bayzan
<;elebiyan/Dedegan Kolu: Mehmet Miinir Ulusoy Efendi
Ulusaylar ailesinden Mehmet Miinir Ulusoy "Aleviligin islam

iginde aldugunu" vurguluyar. Munir Dede, Hac1 Bekta§ Veli'nin
7'nci ku§aktan tarunu Veli Ulusay'un en buyuk aglu.
"Alevi taplumunun akhm t;;elmek isteyenler t;;ak. Bunlara

aldanan karde§lerimiz de var. Ancak artaya at1lan tezlerin,
iddialann hit;;biri gert;;egi yans1tm1yar. Alevilik Marksist
Leninist demek degildir. Alevilik bugi.in degil, Hz.
Muhammed'in ardmdan gert;;ekle§en Kerbela faciasmdan
sanra ba§hyar. Onun yanmda bulunan insanlar bunu siyasete
doni.i§ti.irilyar. Alevilik Mi1sli1manhktan farkh degildir.
Alevilik, gelenegi ile gorenegi ve killti.iril ile islamiyet'in
it;;indedir. Biz "Ya Allah, Ya Muhammed, Ya Ali" diyaruz. Bu
taplum, ikran bent edip Allah, Muhammed, Ali ilt;;leminde
gitmektedir. -Kimi Alevi ara§tlrmaCilar, yazarlar bunun tersini
soyli1yar ama ... Bu yazarlann yilzde 75'i tarihi bilmiyar ve
iyi inceleyemiyar. Kur'an-1 Kerim bir tarihtir; vahiyle inmi§
bir kitapt1r. Bir nevi alaylan anlat1r. Ona baksmlar. Biz
Emevilerin kurdugu §eriatm kar§lsmda alan bir taplumuz.
Yapmac1k bir alay iken y1klimaz bir alay haline gelmi§.
Alevilik taplumu inant;;S!Z degil. Bunu hangi Alevi soyli1yarsa
ozilne ihanet ediyar." 331
Babagan Kolu: Bedri Noyan Dede-Baba
Bekta§iligin babagan kalunun en yuksek mevki alan Dedebabahk

makammda bulunmu§ alan Bedri Noyan Dede-Baba, Alevilik-
Bekta§ilik'in islam'm bir yarumu aldugunu vurgular:
"Hz. Ali, buti.in Muslumanlarca sevilen ve saylian bir islam

buyugildilr. Daha Hz. Muhammed'in ya§ad1g1 y1llarda bile
Hz. Ali'yi seven bir grup, bir Ali tarajhs1 (§i'as1) vard1. (:acuk
:o31 Hcjim Si\ylemez, CHP art1k Alevilerin partisi degil, Aksivon, Sa;·t 664- 27.08.2007
234
ya§znda erkek/erden Musliiman olan, Hz. Ali'dir. Hz. Pir Hacr

Bekta§ Veli, Ahmed Yesevi Dergah1'ndan Anado/u'ya ge/mi§,
adrm adrm, oba oba gezerek Bekta§iligin esaslanm talim
etmi§tir. Hz. Pfr, evlenmemi§tir. Dogum ve alUm tarihleri
uzerinde <;ok fikirler ortaya ati/mr§tlr. Bu tarih/er arasmda
k1rk-elli yrl kadar fark/ar vard1r. Kitaplarda bu konuda bilgi
bulabilirsiniz. Gerek Bekta§ilik, gerek Alevilik; Turklerin
ya§ayr§ ve inam§ alanmda Ehl-i Beyt ve Oniki imam sevgisi
ir;;inde, iki sosyal toplum te§kil etmi§lerdir. Turk'un islam
anlayr§lni simgelerler. islama kar§l degil, uydurmalara,
yobazhga kar§rd1rlar. "332
Bedri Noyan Dede-Baba,
332 Ayhan Aydm, Alevilik Bekta~ilik Soyle~ileri. istanbul-1997. s. 15-26
235
Ali R1za Bayzan
SER<;E~ME Dergisi: Ser~e~me Dergisi'nin Gene! Yaym

Yonetmeni Esat Korkmaz'm 333 Alevilik-islam ili~kisi
konusundaki goru~u kendi kaleminden izleyelim:
"Bir kez daha yineleyelim: Alevilik, batrni heterodoksi nitelikte

bir inan~-felsefedir. "Savunma ama~lz" olarak geli§tirilen ya
da "aydrn katk1"slyla uretilen, "Alevilik islam d!§l bir dindir;
Alevilik asll Muslumanlzkt1r; Alevilik islam'rn Anadolula§ml§
bi~imidir; Alevilik Anadolu Musli.imanlzgldlr; Alevilik Turk
Mus/Umanlzg1 ya da Kurt Musli.imanlzgldlr vb." tammlar
Aleviligi anlatmaktan uzaktrr. Aleviligi "vahiyli" bir din
olarak tanrmlamak, Aleviligin "ozgun ozunu"
~arprtmak anlamma gelir. Bu
tammlar, Aleviligin
"asimilasyonunda merdiven basamag1" goreuini gorur.
Boylesi bir Alevilik resmi dunyaya ta§lnlrsa ya da girerse,
333 "Esat Korkmaz" Esat Korkmaz, 1946'da Manisa/Demirci'de dogdu. Orman Fakultesi Fikir Kulubu Yonetim
Kuru!u ve son donem Devrimci Gen~!ik Federasyonu {DEV-GEN<;) Gene! Yonetim Kurulu uyeliklerinde
bulundu. 12 Mart sonrasr Turkiye Ha!k Kurtulw; Partisi-Cephesi {THKPC) ve DEV-GEN<; davalanndan
yargt!and1. Devrimci i~~i Birli§i ve Kazdagr Orman i~r;ileri Sendikasr'nda yoneticilik yaptr.1974 siyasal affry!a
cezaevinden ~rkt1. Bir sure Turkiye Sosyalist i~r;i Partisi'nin {TSiP) Zeytinburnu ilr;e B~kanhgr'nda bulundu ve
bu partinin yaym organlan olan ilke/ Kitle'nin yazr kuru!!annda g6rev a!d1. 1976'da Ormar Fakultesi'ni bitirerek
Orman Yuksek Muhendisi oldu; 1980'e degin Orman Bakanhgr'nm r;e~itli birimlerinde ~ah~t1. 12 Eylul sonrasr
siyasal g6rU~leri nedeniyle g6revine son verildi. Askerlik dOnU.§U yazar~ara~tmnact olarak BS.btltli'de <;ah~maya
ba>lad1. Yurt Ansiklopedisi, Buyuk Larousse vb. yaym ~h.jma!armda, yazarhk ve redaktorluk yapb. Nefes.
dergisinin gene! yaym yonetmenliginde bulundu ve Nefes Yaymlarr'nr kurdu. '90'1ann b~mda '68 Ku>"gr'nm
guncesi sayt!abilecek Kafa Tutan Gunler-1 ile Alevilik-Bekta.jilik Terimleri Sozlugu'nun ilk baskrsr yayrmland1.
izleyen vr!!arda Enel Hak {1995), Dort Kapr Krrk Makam {1995). Alevi Felsefesi {1997), insan Tann {1997),
Alevrlik ve Aydmlanma {1997), Alevilere Saldmlar {1997), Alevilik Egitimi Ders Notlan(Fransa-1999\, Anadolu
Alevrligr (Turkiye- 2000), Kafa Tutan Gunler-11 {2000), $amanizm Terimleri Sozltigu (2003), Zerdli.jtllik
Terimleri Soz!Ogu (2003). Kafa Tutan Gunler-111 (2004), Pir Sultan Abdal (2005). $eytan Tasanmr Terimleri
Sozlugu (2006), $eyh Bedreddin ve Vandal (2006) bashca kitaplan oldu. Alevi-Bektasi ;eminde Dusunce
Atblyeleri'ni kuran ve c;ok c;ay1da ogrenci veti.<?tiren; Varhk, Pir Sultan Abdal, Berfin Bah-:1r, Yoi, Nefes vb.
dergilerde makaleleri yay1mltman, SU tv'de programc1 olarak r;ail~an ve SE'n;.e~rne dergisi gene] yavm
v6netmenh§lnl yUrUtmekte olan Esat Kor\<.maz'm c;e~itli sempozyumlard sundugu babnilikle itglh bihmsel
bildJrileri vard1r." www.kitapgaleri.com/liste_yazarlar.asp?kisilD= 1047
236
Misyoner brgl.itlerin Kurt ve Alevi Operasyonu
kendine ozgu alan Ortadaks inan<;;lan/dinleri, bu inanflarm

kimlik/eri ve degerlerini "donii§iime ugrat1p felsefele§tirme"
i§levini yerine getiremez. "Terbiye" edilmi§, "uslu" bir
Alevilik, "yumu§at1lm1§" ve "etik" yam "baskm" duruma
getirilmi§ bir Sunniligi besler ancak. " 334
Esat Korkmaz
Aleviligin bir felsefl din, bir bilgelik ogretisi oldugunu kamtlamak

i<:;in kaleme aldtgmt ifade ettigi <:;ah~masmda Esat Korkmaz
~unlan soylemektedir:
"Anadolu Aleviligi, bilge alarak kar§1m1za flkan bir eren

felsefesidir, bu anlamda· vahiy dr§r felsefi bir dindir;
Alevfligi vahiyli bir din alarak tammlamak, Alevfiigin atantik
ozunu (,:arp1tmak anlamma gelir; Alevflik Ortadaks dinin ozu
alan vahyin yerine akll kaymu§, bunun yerine dii§iinme ve
ak1/ yurutme uzerine yap1lan felsefeyi yerle§tirmi§ ve bir
bak1ma bir ak1l dfni yaratml§tlr. " 335/ 336
Veliyettin UJusoy'un himayesinde <:;tktyor imajt veren Sen;e~me

Dergisi'nin Gene! Yaym Yonetmeni olmak uzere "Alevilik, islam-
334 Esat Korkmaz, Alevilik islam l<;r mi? Yoksa Islam Dr>r mr?. Ser<;e>me. sayr: 4, Ekim 2004; Korkmaz'm
Alevilik tasviri i<;in bkz .. Esat F<.orkmaz, Anadolu Aleviligi, istanbul-2000, Berfin Yaymlan
335 Esat Korkmaz, Anadolu Aleviligi, lst.-2000, Berlin Yay., s. 5, 10. 16-27
336 Alevilik-Bektagilik bir bilgelik ogretisidir, bir "erlik ya da eren ogretisi"dir. Bu ogreti, "felsefi bilgelik" ve "halk
bilgelrgi" urunudur. Esat Korkmaz, Aleviligin Folk Felsefe I Folk inan<; Yanr, Pir Sultan Abdal Kultur Sanat
Dergisi - Sayr 43 I Mart-Nisan 2001 - Sayfa: 5- 8
237
Ali R1za Bayzan
dt§tdtr." tezini savunan kar§tsmda Veliyettin Ulusoy'un ac;tkc;a

bir tavtr almamas1 kimi Alevilerce tartt§ma konusu yapt!mt§hr.
Acaba Veliyettin Ulusoy, "Alevilik, islam-dt§tdtr." tezini

savunan 6rgutlerin gllcunden mi c;ekinmektedir? Yoksa mutevazi
ki§iligi bu tur polemiklere girmesine mani mi olmaktadtr?
Veliyettin Ulusoy'un bu konudaki sessizligi Aleviler arasmda

tartt§ma konusu olmu§tur. Alevi Yolu Gazetesi "Ser~e!jme
Bulamk Aktyor" ba§hgt ile bu durumu sorgulamt§tlr:
I
r:---------·----------·····-··-·-··-····
•Son bir kat; glindUr ortahkt8 dola~an haber
!bugon "Suluca KarahOyUk ga.::etesl"n de tekrar
I yer aldl ve AJevihk yoluna inanan kliileri ~a~krna
i',;evlrdi. Haberde, "Aievilik Islam dt§ildrr" diyen
j eklp ba~lanntn Hac1 Bekta~ Postni~Jnl Vellyettln
•Uiusoy'u ziyaret etttklen ve VeliyettJn
! utusoy'unda bu kl~llerin "duru~lan''nl
! destekledJ.,ini yazmakta
I
j Say1n Veliyett~~ Ulusoy'un bu tutumunu
• ele;;;tlrmeden once bir konuya a9khk getinnek
!lsitiyoruz. Alev1Ukte; yol h~r~eyden Ostlindi.Jrl .......... ,
INas1l ki gerekli oldu~unda rmam HUsey1n atalann1 "Dar' a kald1rabilmi~ 1Se, bugon bulundu~ul
i mertebe ne olursa otsun "yota" ayk1n bir davram~ sergilenmekteyse bu durum J
j tarafim1zdan, yot'un Lllulurju g6zet1lerek ele~tlnlecektlr.
.!"Aiev1 Vatikan'Jn ba~1" nan edilen(Bu durumda bundan sonra say1n ve1iyett1n Ulusoy nas1l
j
.
I isimlendirilmesi gerekecek acaba) say1n Veliyettin Ulusoy'u buyUk k1lan, onun bag11 old1;¢u,
jAnadolu Alevilerlnin "sen;e~me" dedikleri Haa Bekta~ soyundan geliyor olmasJdlr. Anadolu
jAievile~·in de ve Bekta§ll!k~e "MUr§:tt'lik", "P!rlik", "Dedelik" mertebesi~de otan ki~i!erde 1ki
• §eye bnem verilir, birlnds1; Eh!i-Beyt soyundan geliyor olmas1, lkinasi; "tnsan-1 kam1l'' olma
!mertebesine eri~mt~ olmas1d1r.
I
j Bekta~didin baz1 kol!annda "Mi.Jr~it'llk'' mertebesi i9n Ehi1-Beyt soyundan gel me kural1
jolmamasJna kar§:ln, bu slirektede de Ehii-Beyt'e tam bag1mhllk sOz konusudur.
!§tmdt nas11 oluyorda soyu imam R12a'ya Qkan Hac1 Bekta~ Veli'n1n tems1ldS1 (Postni§:in)
!konumunda olan say1n Ve!lyettln Ulusoy, bu soyu inkar edenlerle blr araya geleb1lmekte?
I I
j Say1n Vehyettin Ulusoy e~er kendlsl~i uzu~ca bir zamand1r "c;ilehane"ye kapatmad1ysa son ;
; lk! y1ld1r .A.Ievillk hakk1nda k1m1n ne sOyledi~1n1 brlmes1 gerek1r. I
I Say1n Ve1iyett1n Ulusoy kendl soyunu inkar edenler!e nas1l oluyorda bir arayn gelebilmekte
!ve bu ·~nkam'' tayfan1n "duru~"unun arkas!nda oldu.Junu sOyleyebJimektedJr.
!Bu tayfan1n duru~u, Alevih~i islam d1~~ goren b1r duru~tur. Yoksa bilmedi~imtz blr §:ek1Jde
!_~t~ _':_e!it_e_t~':_ ~~=~~[~a-~!...~:_~il~~ ~~a~- ~~~-g_c:~:_k_t!~i~- ____ ~ ______________ ~
www .aleviyolu. net/news2/index. php?Archive= 4 71
238
Aleviligin Siyasalla§tmlmast
Alevi yazar Rtza Zelyut, Pir Sultan Abdal Dernegi'nin Aleviligi

ideolojiye indirgemekle ele§tirmektedir:
"Aleviligin dinsel yonunu dl§lay1p onun siyasal yonunu one

~eken ve bir ideolojiye indirgeyen anlay1§: Aleviligi, "Alevilik
din d!§!d1r, Alevilik islam Dl§ldlr, Alevilik ayn bir dindir,
Alevilik kU/tUrdur, Alevilik ya§am bi~imidir" tUrunden
a~!klamalarla dinin d!§lna ta§lyan bu anlayl§ en somut olarak
Pir Sultan Abdal Dernegi'nde goru/Uyor. Burada, sosyalizmin
yerine oturtmak i~in Aleviligi dinsizle§tirmek gerektigine
inananlar, laikligi dinsizlik olarak gorup laiklik adma Aleviligin
dinsel ozunu kabullenemeyenler, Sunniligin tarihsel bask!Slna
kar§l tepkisini, Aleviligi is/Qm alamnm dl§lna ta§lyarak
vurgulamak isteyenler bir araya ge/mi§tir. Alevilige, geni§
kitlenin inan~ a/am olarak degil de siyasal-sosyal eylem a/am
o/arak bakan bu anlayl§, dar bir kadronun kontro/Undedir.
Kitlenin ugrad1g1 hakslzhklara tepki gostererek sempati
kazanmaya ~ah§an bu an lay!§, islam' a ve Aleviligin bu
boyutuna yapt1g1 saldm yuzunden taban tarafmdan
d!§lanmaktad!r. "337
ismail Engin ic;erden bir isim olarak Alevilik'teki bu tUrden

tarh§malan §6yle degerlendiriyor:
"Bugun ya§anan kim/ik tartl§masmm arka p/anmda,

hukumet/erin uygulamalanna duyulan tepkinin uzerine in§a
edilmeye ~ah§!lan "dinin veya dini inancm
ideolojikle§tirilmesi" ~abalan yer ahyor. Bu meyanda Alevilik
siyasalla~trrdmaya fOIJ~dJyor. Kimlik tartJ~malarJ da,
ozellikle Aleviligin islam d•~• oldugu gori.i~i.i, bunun
ifin bir alet olarak kullamlJyor. Boylece Alevilige
ideolojik bir kimlik verilerek, Alevilik ideolojilere
337 R!Za Zelyut Oz Kaynaklanna Gore Alevilik, istanbul-2002
239
Ali R1za Bayzan
payanda yapdmaya ~alr~dryor. Bu durum dinin

siyasalla§tmlmasma gidi§tir. Koklerinden kopan/kopmu§,
ba§kala§ml§ ya da farklzla§ml§ yeni bir forma yo[ ~zyor ve
yeni bir muhtevayla donanmz§ davranz§ ve tutum "uretim
alanlan"na y6nelmeyi saglzyor. "338
Nesill&r A~tsmdan Alevilerin Kendiltrfni Ozde!ile~tirme Farkltllklan
1964 )",b
n• 1965 :nb ,.
Once-.o;h1~1P 'ionrnstnda
6zde-5lf'~tb·me Kaff'i:OrlsJ dojanl:ar clogsnlaJ'
'MiisHiman ve-Al~'\i 41.4% 2L7~0
Sad~~e-Alt"-·l(Bekt<'l~ilt-rv~ 37.9% ..J~.7'G

Klzdba~lftf dahil ohuak
Ozcrc)
Arei<;f"' ~-t.5% .iO.l%
Tabla Alevilerin son 40 yr/da ya§adrgr dontl§tlmu 1964 oncesi ve sonrasr

dogumlulan kar§rla§trrarak gostermektedir.
Alevilerin Kendilerini 6zde$1e$tirme Kategorilerl
'\fihliiman ve Ah.•vl J.:!.O"f
Sadtu ...Ue-vl !Bel.in}iler \'C Ktzllba~itu· dahil -lo.so,,

olmakilzere)
Atebt"' l5.J~o
Tablo mevcut gene! ortalamay1 vermektedir. 339 Bu donil§ilm silrecinde ozellikle

1960h yillardan itibaren sosyalist ak1mlara kapilan Alevilerin340 rolilniln altm1
<;izmek gerekir. Bu tablo Aleviler arasmda ciddi bir kimlik karga§aSJ ya§and1gmm
gostergesi olarak okunabilir. 341 j342f 43
338 ismai!Engin, Aleviligin muhtevas1 bo§'!ltihyor, 7 Temmuz 2007 Radikal
339 Soner <;agaptay, Ttirkiye'de Laikligin ve D~ Politikanm Gelecegi Se<;imler ve Endi~e Verici Geli~meler,
Nisan 2007, Washington Yakm Dogu Politikalan Enstitiisu
340 Bunun bir g6stergesi, Alevi kokenlilerin DHKP-C ve TiKKO gibi radikal solcu ve ter6rist olarak
nitelenebilen 6rg(itlerde <;ogunlugudur. Gum~, aym makale.
341 Bu tarli~malar i<;in bkz., Fethi A.;.kei,"Kutsal Mazlumlugun "Psikopatolojisi", Toplum ve Bilim, Yil: 1996,
Say~: 70 (Guz), s. 153-196; R~en <;ak~r- ihsan, Yilmaz, "Yolunu Arayan Alevilik", Milliyet, 15-21 Agustos
240
Alevilerdeki savrulma ku§aklar aras1 c;arplc! bir table ortaya

<;1karmaktad1r. Bu baglamda isvic;re'den bir Alevi'nin yazd1klan
dikkate deger:
"Babam Alevilik jsfamdzr, hatta hakiki Mus/Uman biziz diyor.

Ben Alevilik kendi ba§zna bir inanc;;:tzr, fakat jsfdm'dan da
etki/enmi§tir diyorum. Oglum da Alevilik yalnzzca bir felsefe,
bir ya§am bic;;:imidir diyor. Ne yapacagzz §imdi?"344
Aslmda Turkiye'deki hemen her kesim sosyo-kulturel ve politik-

ekonomik degi§imle birlikte §byle ya da boyle bir hercumerc
ya§ami§ttr/ya§amaktadir.
2001: YazJ dizisi: l<.entle~en Alevilik, Sosvolog Kamil Fnat'n; ar.:t~hrmas1. 04 Ternmuz 2005 Milliyet; H(:~hc1
~amurogiu, De§i~en Ko~ullarda Alevilik. !stanbt.:.l- 2000, 3.b., Do!)an Yay. lsma1l Engin. ·'Diaspora\:!a Aif-~vil!?~·
ve 1\kvi\igin Gelecegi: Nereden Nereye?", P~ Sultan Abdal. Yrl: 2001, Sayr: 43 (Mart-Nis.•m), s. 83-07: Altan
Goka\p, "Gec;i>; Surecinde Alevi!tk", 1. 1\\evi-Bektaji Sempozyumu, istanbul-2000. Alevi-Bekta!ji Kul!Lir
Enstitusu, s. 89-94: Ruth Mandel, "Yabancr Ortamlarda Alevi-Bekta'ii Kimligi Ber!tn Ornegi", C:ev. Derya be"\·
Hacr Bekta>; Veli Ara!jtrrma Dergisi, Yrl: 2000. Sayr: 14 (Yaz), s. 59-67: Necdet Suba0r, "Modern Alevilik:
Smrrlan Zorlayan Soylem Arayr'ilan", isliuniyat, cilt: IV. Yrl: 2001, sayr: 4 (Ekim-Arahk), s. 147-164: :;;ehriban
:;;ahin, "Bir Kamusa\ Din 0\arak Turkiye'de ve U\us btesi Sosyal Alanlarda lnja Edilen Alevilik", Folklor ve
Edebryat, Yrl: 2002, sayr: 29, s. 123-162: Nur Vergin. "Om ve Muhalif O!mak: Bir Halk Dini 0\,1rak Alevilik".
Din, T0plum ve Siyasal Sistem, istanbu\-2000, Baglam Yay., s. 66-97.
342 Washington Yakm Dogu Politika\an EnstitU.si.i.'nden Saner Ca§aptay Alevilerde gbrUien ~m sola kayma
egilimini ~Oyle anahz ediyor: ··Kendilerini tarihi olarak bask1 altmda olan bir grup olarak g6ren Alevih::r bu
algmm neticesinde 1960'1ardan itibaren komUnist ve sosyalist hareketleri ve siyasi partileri desteklemi!j ve ~v)\a
tandans gosterrni~lerdir. CHP 1960'\r yillarda sola kaydrgrnda Aleviler bu surece destek vermi~lerdir. 1970'\i
yi\larda Aleviler sosyalist ve komUnist sendikalarm, siyasi partilerin. eylem ve hatta ter6r kuwetlerin
kurulrnasmda 6nernli rol oynami~lardtr." s. 31. (,;agaptay'm a~m sola hatta ter6re y6nelen Alevilerden s6z
ederken gene! ifadeler kullanmasma kablmiyoruz. Sonw; olaral< bu y6nelim Alevilerin ana gbvdesinden bir
kopmanm sonucudur. Zamanmda a~Jn sol aktmlora kap1lan marjinal Al~vilerin 71 muhhrasJ ve SO darbesiyle
ana gbvdeye dbnUp Aleviligi yeniden yap!land1rma slirecine g1rmi~ olmalan dikkate deger.
343 ''Van Brumessen ve Aykan Erdemir'e gOre, Alevilik, Alevi k6kenli Zaza ve KU.rtlen alternatif bir kolekt!f
larnlilde PKKdan uzak tutmak ve sislem ic;in de fazla radikai olan kOktendmci SU.nni hareketl dengelemek i~in
de devlet tarafmdan te~vik edi!rnekte." Gi.imi.i~. ayn1 rnakale
~::+4 Ismail Engin-l--lavva Engin (Derleyenler}. Alevilik, lstcmbui<~OD4, Kitap Yaymevi
241
Ali RlZa Bayzan
Alevi Ocaklar ve Dergahlann Ortak Sesi:

Alevilik islam'm Orijinal Bir Yorumudur
Aleviligin islam i~i mi, islam d!§l m1 oldugu konusunda Alevilerin

ana govdesini olugturan Geleneksel Alevilerin tutumu son derece
onemlidir. Yukanda buna deginmi§ olmakla birlikte burada daha
aynntlh bir bi~imde ele almak istiyoruz.
29-30 Ekim 2005 tarihlerinde istanbul-Karacaahmet Sultan

Dergah1'nda Alevi Dedeleri, Analan, Bekta§i Babalan ve
AnabaCilar'm kahld1g1 bir kurultay duzenlenmi§tir. "Tiirkiye
Birinci Dedeler, Babalar, Analar, Anabacdar
Kurultayt"nm ana temas1 Aleviligin islam'm orijinal bir yorumu
oldugunu bi~imindedir.
"Kurultaya ev sahipligini jstanbul'daki

1. Karacaahmet Sultan Dergahz,
2. $ahkulu Sultan Dergahz,
3. Garip Dede Dergahz 345,
4. Erikli Baba Dergahz346 ile
5. Hol/anda Alevi Dedeler Divanz 347 yapt1.
Turkiye tarihinde ve Alevi-Bekta§i tarihinde bir ilk ger~ekle§ti.

Kurultaya Aleviligin-Bekta§iligin tarihi dini merkezleri olan
Dede Ocaklan ve Dergahlara bagh; Dedeler, Babalar, Analar,
Anabaczlar katlldzlar. Kurultaya 58 Alevi Dede Ocagzna ve
34S Garip Dede Ti.irbesi Koruma Onarma ve Ya~atma Derne§i: Kadir Karakurt Ba~kan, Yusuf Demir, Bayram
Karayrlan. Blilent Demir, Hasan Agdogan, ~aban ~ahin, Celal (etin, ismail Tanverdi, Serna Durmus. Bulent
Y1ld1nm, Bayram Dag, Rah1m Y.1ran. Basn ;ienakar. D1~ Kumsal GO\ Kenan KDc;Ukc:;ekmece/istanbul Resmi web
sitesi www.garipdede.com
346 Erikli Saba Kultlir Derne9i ve Cern Evi Dernek Ba~kam: Metin Tarhan, Cumali Kara, Ercan Boy, Haydar
Dogan, R1za Eroglu, Erdogan Metin Ali Dogan ibrahim Akbu!ut SonglH GUI Kenan Dogan. f·hd1r Kara,
GU.lbeyaz (:i<;ek, Niyazi KaragCz. Kazh c;qme Mah. Zektrba~l Sok. No: 1 Ze~;tinburnu/lstanbu! Resmi v...eb sites1
www.eriklibaba.com
.347 www.aleviyolu.net
242
Bekta§i Dergdhrna bag/r 350 Dede, Baba, Ana, Anabacr

katrld1. iki gun suren toplantrda; 81 konu§macr top/am, 810
dakika yakla§rk 14 saat boyunca gundemdeki sorunlarr
konu§tular. Kurultaya katrlan bazr Alevi Dede ocaklarrnrn
isimlerinden soz etmek gerekirse; Agui<;en Ocag1'ndan 20
dede, Hubyar Ocagr'nda 14 dede, Baba Mansur Ocagr'ndan
12 Dede, Huseyin Abdal Dergdhr'ndan 4 Dede, Sultan
Sinemilli Ocagr'ndan 3 Dede, Dede Kargrn Ocagr'ndan 2
Dede, Uryan Hrdrr Ocagr'ndan 2 Dede, $ah ibrahim
Ocagr'ndan 2 Dede, Kurey§an Ocagr'ndan 7 Dede, $eyh
Hasan Ocagr'ndan 6 Dede, Dervi§ Cemal Ocagr'ndan 6
Dede, Zeynel Abidin Ocagr 'ndan 5 Dede, imam Rrza
Ocagr'ndan 2 Dede, Pir Sultan Ocagr'ndan 3 Dede, Garip
Musa Ocagr'ndan 3 Dede, §ah Hatayi Ocagr'ndan 1 Dede,
Krzr/de/i Ocagr 'ndan 2 Dede, Seyit Mahmut Hayrani
Ocagr'ndan 4 Dede, bunlardan ba§ka, Muhammet Bakrr,
Musa-i Kazrm, Seyit Battal Gazi, Sucaettin Veli, Hasan Dede,
Duzgun Baba, Veli Baba, Kul Himmet, Sarr Saltuk, Ali Baba,
Cemal Abdal, Guven~ Abdal, Hrdrr Abda/ gibi top/am 58
Ocak ve Bekta§i Dergdhrndan Dede, Baba, Ana, Ana-Bacr
kurultaya katrldr.
ilk konu§ma/arr; Kurultaya ev sahip/igi yapan Karacaahmet

Sultan Dergdhr Ba§kanr Muharrem Ercan Dede, $ahkulu
Sultan Dergahr Ba§kanr Mehmet (amur, Garip Dede
Dergahr Ba§kanr Kadir Karakurt, Erikli Baba Dergdhr
Yonetim Kuru/u Uyesi Metin Tarhan ve Hollanda A/evi
Dedeler Divanr Ba§kanr Bulent Duran Dede yaptrlar ...
Kurultaya katrlamayan ama divana telefonla baglanan Hacr

Bekta§ Dergdhr Postni§ini Veliyettin Ulusoy Efendi ve
gazeteci-yazar Rrza Zelyut'un konu§masrndan sonra srrasr ile
soz isteyen Dede, Baba, Ana ve Anabacrlara soz verildi.
"Turkiye Birinci Alevi-Bekta§i Dedeler-Babalar, Analar-

Anabacrlar Kuru/tayr" 29-30 Ekim 2005 tarihlerinde
243
Ali R1za Bayzan
Karacaahmet Sultan Dergah1 'nda 400 Dede, Baba, Ana ve

Anabadnm katrhm1 i/e toplandr. Kurultay'da 58 ayn Ocaga
bagh Dede ile Bekta§i Halife Babas1, Babalardan 81
konu§maCI; top/am 810 dakika Alevilik, Ocaklar ve
Dergoh!an konu edindi. Sonw; olarak §U konular uzerinde
gorii§ bir/igine vanld1.·
Tum konu~maerlarrn ortak konusu son aylarda ve son

yrllarda basrnda, radyo ve tv kanallarrnda bazr "Alevi"
ki~i ve kurum yoneticilerinin Alevilik adrna olumsuz
konu~malar yapmalarma yonelik tepkilerdi. Bunlarr
orneklemek gerekirse, bazr ki~iler ve kurum
yoneticileri bir ara Aleviligin "Alisiz Alevilik" olmasr
gerektigini savunmalarr onun ardrnda ise, "Aleviligin
islam dr~rnda" oldugu, "Aleviligin ayrr bir din"
oldugu, "Aleviligin azrnlrk" oldugu en son ise
sorumsuz bir ki~inin kalkrp "Alevilerin Allah'a
inanmadrklarr" bunu ise toplumdan gizledikleri
~eklinde iftiraya yonelik su~lamalardr.
Tum konu~maerlarrn, bu gibi ki~ilerin Alevileri-

Bekta~ileri temsil etmedigi, bunlarrn Alevilik ile Alevi
ana-babadan dogmu~ olmaktan ba~ka bir ili~kilerinin
olmadrgrydr. Aleviligin ise, islam'rn orijinal bir
yorumu oldugu ve krsaea "Hak, Muhammed, Ali,
Hunkar Hae1 Bekta~ Veli Yolu" oldugu ~eklinde ifade
edilmesidir. Hi~ bir ki~inin ya da dernegin kendini
Alevi-Bekta~i oeak ve Dergahr yerine koymamasr
gerektigidir. Alevi-Bekta§i inaner yakla~rk 1400 yrldrr
ya~ryor. Son elli yrldrr ulkemizin ozgiil ~artlarrndan
dolayr bir toplumsal erozyondan sonra belli bir
dagmrklrk ya~anmr~trr. Ama Alevilik-Bekta~ilik
yakla~rk 20 milyon kitlenin inandrgr bir islami
yorumdur. Bugun bu inaner binleree oeakzade dedesi,
yuzleree Dergah mensubu babasr vardrr. Aleviligin-
244
Misyoner Orglltlerin KUrt ve Alevi Operasyonu
Bekta~iligin kendini yeniden tanrmlama diye bir

sorunu yoktur. Tanrmlamak isteyenler kendilerine
uygun bir "Alevilik" yaratmaya ~alr~ryorlar.
A/evi/igin- Bekta!?iligin temsil sorunu da yoktur. Aleviligi-

Bekta§iligi Dede Ocaklan ve Bekta§i Dergah/an temsil ediyor.
"El e/e, el Hakka" ilkesi geregince piramidin ba!?mdo ise
Turkiye'de ve Turkiye dl§mdaki Wm Alevilerin- Bekta§ilerin
"Sen;e§mesi" alan Hac1 Bekta!? Veli Dergah1 bulunuyor.
Aleviligin yeniden yap1lanmas1 "Sen:;e§me 'nin '' kutup olmas1
i/e ger~ekle§ebilir. Bunun yolu ise organ/ann yer/i yerinde
olmas!dzr. Ayagrn ba~, ba~rn ayak i~levi gordiigii bir
durum ~arprk bir yaprdrr. Dogrusu ba~rn ve ayagm
kendi yerinde olmalarrdrr. 0 zaman yapz i§levini yerine
getirebilir. Aksi mumkun degildir. " 348
Kurultay Sonu~ Bildirgesi
1. Ser~e§me Hace Bekta§ Veli Dergoht'dtr.
2. Hollanda'da 21-22 Mayts 2005 tarihlerinde toplanan 1.

Avrupa Dedeler Kurultayt'nda a/man kararlar
onaylanml§tlr.
3. Alevi ana ve babadan dogmaktan ba§ka Alevilikle ili§kisi

a/mayan ve medyada boy g6steren ki§ilerin, A/eviler ve
Alevilige aykm verdikleri beyanat/ar, Alevileri ve Aleviligi
baglamamaktadzr. Bu beyanatlar, Alevileri-Bekta§ileri ve
Aleviligi ve Bekta§iligi i<,;ermemekte; sadece bu §ahlsfa~m
Alevilik-Bekta§ilik dl§l g6ril§lerini ve kendilerini ifade
etmektedir. Dedeler ve Babalar, bu sorumsuzluga "dur"
demektedir.
348 Cemai $ener, Dedeler Babalar Kurultayi YapJidL.. www.ateviyolu.net/news2/index.php?At·chive=269
245
Ali R1za Bayzan
4. Aleuiligin ue Bekta§iligin temel kurumlan, Ocak/ar ue

Dergtihlard1r. Bununla birlikte Cemeuleri ibadetle ilgili bir
kurum o/arak onem/idir. Ocaklar ue Dergahlar, Dedelerin
ue Babalann yeti§t@ ana kaynak/ard1r. Dergtihlar ir§at
yer/eridir. Modern ue post-rnodern hayatta dedelerin ue
babalann yeti§tirilecegi kurum Dergah/ard1r.
5. Turkiye'deki Aleuilerin ue Bekta§ilerin uarhg1, deulet

tarafmdan resmen kabul edilmelidir.
6. Hukumetlerin Aleuilere ue Bekta§ilere kar§l kulturel ue

ekonomik yakla§lmmda aynmCl a/mamas!, Aleui ue
Bekta§i ger~egm1 inkar politikasmdan uazge~mesi
gerekmektedir.
7. Hukumetler tarafmdan Cemeulerinin ibadet yeri olarak

kabul edilmesi gereklidir.
8. Dergahlar Ehlibeyt inancmm Hakk-Muhammed-Ali

yo/una bagh can/ann bir araya toplandlklan yerlerdir.
9. A/eviler, azmhk degildir. Bilakis deuletin kurucu

unsurland1r. Turkiye Cumhuriyeti s1mrlan i~erisinde
azmhk k1stas/an Lozon Antla§masl 'nco belirlenmi§tir.
10. Zorunlu din derslerinin kaldmlmasl gerekmektedir.
11. Diyanet j§Jeri Ba§kanhg1'mn meucut yap1s1 Aleuilerden ue

Bekta§ilerden de ald1g1 uergilerle Hanefi mezhebine
hizmet esasma dayanmaktad1r. Bu anlamda Aleuileri ue
Bekta§ileri temsil etmemektedir.
12. Bundan sonra yap!lacak alan Aleui-Bekta§i Kurultay1'nm

2006 y!lmm agustos aymda Hae~bekta§'ta yap1/masl
kararla§tlnlml§tlr.
246
...----=-----, Alevilik, tslamd1r. 'Hakk-Muhammed-Aii' yolunun

'K1rklar Necl!si'nde olgunla!jtlgl ve Onlki tmamlaria
devam eden; Imam Cafer-i Sad1k'm akil olc,;UsOnli
rehber olarak alan, Horasan erenlerlnin
himmetleriyle Anadolu'ya gelen HazreH Plr'le ve
u!u ozanlanm1zm nefesleriyle hayat bulan lnancm
ad1d1r.
Aievilik inane!, hayatm amac1rn lnsanm ham

"----""----'ervahliktan ~1karak 1nsan-1 kamil olup ozone
donmek olarak tan1mlar. Bunun ic,;in de; 'l\10r§id', 'P"ir' ve 'Rehber'
huzurunda ikrar verilerek 'Dort Kap1 Kirk i'1akam' a~amasmdan ge<;llir.
tnanc1n11Zm uyguland1g1 mekan cemevldlr.
Aleviler, 10/40 Penceresi ve Biiyiik Ortadogu Projesi
Alevilik-islam ili§kisi uzerine yapilan tarh§malara bu kadar geni§

yer vermemizin nedeni burasmm bir kmlma noktasz olmaszdzr.
<:;unku misyoner orgutlerin Alevilere yonelik propagandalannm
temelinde "Alevilik, islam dz§zdzr." tezi yatmaktadzr, Nedir 10/40
Penceresi?
Misyoner Orgutler faaliyetlerini dogac;lama olarak degil uluslar

arasz konsepti hesaba katacak bir §ekilde stratejik tarzda
yurutmektedirler. Bu c;erc;evede en populer olan master plan
"10/40 Penceresi"dir. "10/40 Penceresi"nin tasanmczsz Arjantinli
Protestan bir misyoner olan Luis Bush'tur. Luis Bush,
"Uluslararasz AD2000 j[eri Hareketi" adh misyoner
organizasyonun ba§kamdzr.
Luis Bush'un Ba§kan Bush ile soy isim ortakhgz dz§mda inane;;
ortakhgz da vardzr. iki Bush arasmdaki bir ba§ka ortakhk Misyoner
Bush'un "10/40 PENCERESi" projesi ile Ba§kan Bush'un Biiyiik
Ortadogu .Projesi'dir. Bunun gostregelerinden birisi Luis
Bush'un soz konusu haritadaki islam ulkelerine yonelik
vurgusudur:
247
Ali R1za Bayzan
"js[am 10!40 penceresinin (Mus!Umanlar'rn % 97'sinin 10 ve

40. enlemler arasmda ya5,adrgmr kastederek) merkezinden
olduk<;a enerjik bir §ekilde yeryuzunun buti.in y6relerine
ula§moktadzr Benzer bir stratejiyle jnci/'in 6zgurle§tirici
hakikati vasitaszyla onun kalbine nufuz etmek zorundayzz."
!IV1ty r-,n,:.·~:L•rr:H:E'3,
f!OM :,ii,Jeflurnlna:ioJ~lS. li1Ciud1rg ttwse
THE 10/40 WINDOW Jr:::~\dc, ~to r1ot fJrO•:Iawn tf1e gospPI i\~nJl,t .~O'·X, are evange!1CBI:>
,,001 to 1 001 to 501 to 2Q1 tv 10 to

8.000 4,000 -t.OOO 500 ;wq
Time Dergisi, 30 Haziran 2003 tarihli 161. saytsmda "Htristiyanlar Muslumanlan

rhrisliyanla~hrma!t rm')" ba§hgi~Jla 10/40 Penceresi'ni ele almt§ ve misyoner
failliyetlerinin bir degerlendirmesini yapmt§ti. Bu degerlendirmenin geni§ bir
ozeti Kuresel Vaftiz adh kitabmmm Ekler Bolumii'nde yer alrnaktadn. 10/40
Penceresi'nin haritas1 ile Buyuk Ortadogu Projesi'nin haritas1 birbiriyle
tlyumludur. 10!40 Penceresi'nde Hindistan Pakistan smmndan Bah'daki Fas'a
kadar olan ktsim Buyuk Ortadogu Projesi'nin alamdn.
"U!uslararas1 AD2000 ileri Hareketi"nin faaliyet bolgelerinden

birisi Turkiye. Kendi web sitelerinde faaliyeleri hakkmda k1smi
bilgdere yer vermektedirler. A§ag1da orijinaline yer verecek
oludugumuz Luis Bush'un takdim ettigi rapor <;ok ilgin<;. Bush'un
ekibine gore Turkiye 'de,
"Alevile.r isminde ~ok biiyiik say1da aztnhk vardu.

Muhammed'i takip etmezler; ancak dini lider olarak
Ali'yi se~mi~tir. Son zamanlarda bu grupla evanjelik
cemaatler arasmda biiyiiyen bir ili~ki olagelmi~tir."
248
10/40 Penceresi'nin miman Luis Bush
Bush'un 6rgutu Anadolu'ya gelen ilk Amerikan misyonerleri gibi

Alevileri tsrarlt bir bic:;imde islam-dt~l gosterme c:;abasmda.
Bush'un orgutu faaliyetlerini dogrudan Tann'dan aldtklan
mesajlarla yurlituyorlar. Ertugrul Gazi ve Osman Gazi'nin
ruyalanna kar§thk bir misyonerin alternatif riiyasr sunulrnakta ve
Turkiye ic:;in Htristiyanla§rna vaktinin geldigi ileri suriilmektedir.
Bush'un misyonerlerinin kaleminden izleyelirn (ozet ve serbest
c:;eviriyle):
"Londra'daki bir dernek ve Ti.irkiye'deki yerel derneklerimiz

yeni bir kilise kurmak ic;;in Bilecik'e gitmeye haz1rl!yordu.
Orada Turk Ulusunun maneui dunyasma harika bir giri§
yapacaktrk. Ekiplerimden biri olan M., Bilecik bo/gesinde
birkac;; arm;trrma yaptyordu. Ogrendik ki ruyalarla Osmanl!
imparatorlugu'nun §ekil ahp ba§lad1g1 yerdi buras1. Ertugrul
Gazi'ye ruyasmda Allah "Sen ki benim sozlerime bu kadar
saygr gosteriyorsun seni takip edecek nesilleri de
kutsayacagm1." demi§tir. Ba§ka bir ruyada yine bu bo/gede
oglu da tum dunyay1 yonetecek bir imaparatorluk kuracag1
kendisine soylendi. Bu nedenle Osmanh'nm ba§lang1cl bir
anlamda dogaustU bir an/am ta~1r. Dernekten T. isimli bir
arkada~rmrza Tanrr taraftndan bir mesaj verildi.
"Matta incili: 23! 32 Gidin babalarmrzm ba~lamr~
oldugu i~i bitirin." Tanrr'nm bu ~ekilde bizimle aflk
konu~tugunu hissettik. Boy/ece bizimle bir/ikte olan iki
Turk lideri, o b6lgeye gittigimizde Turkler ile Kur'an
arasmdaki kurulmu§ olan mutabakattan vazgec;;mi§ ve aym
zamanda Turk/ere Hlristiyan o/abilecekleri konusunda
249
Ali RlZa Bayzan
ozgurce davranabileceklerini ilan ettiler. c;ok uzun zaman

Turk olmanzn Mus/Uman olmak demek oldugu kabul
edilirdi."
A§agtda Luis Bush'un takdim ettigi Turkiye'nin dinsel durumuyla

ilgili rapor yer almaktad1r.
r-~-------------------------- --------------- --------------- -----------
i lndiQt:trJr.; (.'f;;ptrituai ripentss oflhk Turkish 'World wer.o
' r11any natwna.i and inMmtU.fonal Chn'tf;r.;.n.'< m 1-.trmhuJ and [-.mir .hm;;.
! J;m and .Ju~~v Orre.-t ofl''U·;w p.;rtJr::;patd lfl
! Tnrltcy. Jl'i!~n a!J leavmg with thf- T~<rt;J.:Ih wo!ld 1sott til,;; v·~r:.St> of'Q. I!lgnificantspintual
: breaJ::fJr~vttgl~.
t
i Tht owtvltw by Nigd Pnor, a ~y Jeadfr. prt..">VJdes a bn((ownn~w ofth:? .:j'[)!rttmd srtuoUon in Twkey.
!Ist-<tnbtJ/, June )4, 1993

I
Overview of the spiritual situation in 'i'm·key
The following is- a bridnttempt at making an (l\'t1view of the state of chutcb planting and cvnngdi:o;m in the nation of
Tutkey. It 1~ based on ob~etY~tion~< made over the pa:;;t eleven years thnl I have served in Tmkey. ~>'ly work has been in lhe 1
city oflstanbu.t We hvvephmted 1l dmrch on the E1uopean and Asi;m side ofthe d!y. We also planted a chwch among !Jn• •
Turkish speaking gypsies of southern Bulgaria in the .sm<tll city of Eire all. Alongside- my role as a church plant'-1 I have b-e'11!
a member of the two uatJonal.councUs that exist in the Evangelical Clui<otian work in the countly. One of these is to co· !
I ordinate the WOlk of the fortign groups working ln the country,. the other to do a similar job among the Turldsh speaking 1
i fellowships tllathave b~n started over the past thirty years or so. For two years~ 1995-97, I was tllf:' chairman of the foreign i
; group. Fo]owing the GCO\\:'E conference in 199_" .in SrouJJaid on by the.AD.2000 and bey·ond movemffit. tht Turki~Jl
• church and foreign worker force agreed to the following two goals to d(.1lne the shapt of the work in the coming years: "A
! clmt'Ch in evtryproviflce and the gospel to eveJy hou~chold." 'fl1i.., has become a byword among Ute conmtunily j}nd hos
! provided a terrific: focus for the work.
I
; SPIRITUAL CL.Th1ATE~ The Turkish nation is a sd of coJJ!radictions. lt is rapidly modernising and 'vith that comes an
· inevitable slid~ towar-ds western values. At the snn1e time there is a n;111 danger of the l.slamk right taking over the controls
! Of the nation as you read in the Turkish newspapers almost every dey This <""Ott1d be tlu-ough the ballot box or thro-ugh the
! use. of force, Both of these ~cenarios cause concern for those involv~:d in the spread of the gospel Secularism has a V<'ry
1 powerful way of blinding people to the truth of the go:i'peL as in the difficult :field of\Vestem Europe. l~lam, wben it holds
i aL;solute power~ is oppressive- towards Chri.:::tian activity, but this C"atl be a very re-al reason for the chun:h to prow at a fa~tet
i rate as compared to the dmtch growth in Iran. At the moment the churc-h in Turkey se('ms to be enjoying a re-Jati\'r ti.Jn{' of
• peac~ in the cmmtry. l personally think that we have b('.ffi temporarily forgotten a,<; the pO\vcr mongCfs lu.ve thdr ('yes
! foc~<;;I:ed otl other goals. 1'his, however, is probably only a tffilporary·· ~iruation. It has, thotlgh, proviMd us with some
! space to develop the s!Juctttres oflhe chtn·ch and see a fasler rate of churdtgrowth than ha~ been \oll:itnt-ssed prt~iou~ly.
! There are hlonnous forces at work in Ute nation. As stated previously ::;ecularlstn and radicall);iam are both al \VOtk
; .Alongside t11es~ are tht- e-conomic and poll tical crises that !he nation has been going llwough for fue pas! detade. The East
; of U"le _country_ L_1as bwn n~glec~ economicnlly. Thete are ftw hospitals, school~, factories, nnd roads o~ good co~tlitiott
. Of haste m.ntrutit"S. At the ~amt· tml{" there has bctn a ten year long stn1_gg!e bct\.\'etn !h(· ttrmy and a Kurdish separatist
! movement Many of the \illages, some of which have over a five htmdred yeo.r long history. in the Sou!lJetlst re,g;ion and ('ast
!rt:giOU of the tomilry have been abumlom:d by thlir inlmLitants Inunigt'utinn is a m~o1· l.rcnd in lht: t:ounhy. Many prop!<.
1 leaving the smnfl~-r J\dllemt:nts to E1Jier the pwvim:ial dlit-);, and !hen tmmy leaving the provincinl cilit>s lo lind work in li1e
; 1~:~rger' cihe~in lbe ~Veo;l of Turkey surh as 1stnnhul, Ankm-:1 and Tzmir. All he sante time !here ln1~ ht:t'lt an increffil)le gsowth
' in the citie~ of Ihe Soull!ea~tregion. TI1cpopulalion of Ihe connh.Y is TTI:1de up of Ovt1' 50% umk'f l11e age o(lWl1"Jiy,fi\;e
! ycmll old.. This in itself is uffcctin~ tltc spititunl dimnk, m; thcyot1fh nre more receptive to Jll·W id<'as. 111crc is u glowing
! educated middle dns::;. 'J1Il""SC nxe challenging mm1y ofth<: ncceptcd vah1e~ handcd do\vn from generation to gem:ratioo. 11w
: mcdiollas an enotmou.« in:O.uettce in the nation: chafknging valn<..-s and affecting dangc dispJOportionatdy. 11tc n:·Ugi.ou>~
1 communities are very -energetic in Uu-ir attempts lo iniltwnce Ute natlon, The rodicallslmnic gro\lps an: Vet)" well organised.
i They have the large$1 group in Parliamml and have rccenUy survhred bl-i.ng do,;etl down by the law court!->. A nutnbt'r of
! b::2::!~~~~:~-shave be~n banned from the political arena but it is obviou'i that they are J;till thete opttatin,g from
I
i Aloo.g~:~idc these arc groups similar to the Masons in th~,.-ir st.cr(:"tiV<' practices and 'conomic strings Ulllt they bind 1hcir
j mctJlbC\·"i:l with. 111e leader of the large$t oftlwse group~• is soid to have the poW<--r to plac" the oext party in power by
L~~~~~~~~ ~~ ~~~~~~ -~~~c~ ~~~ ~0-~~c.:_ ~~~~-~~~~a:~~<'~ ~-c-~t~~t-~~1~~c!~~~ ~~~~~~~:~o~~~ ~f-1~~-- _~
250
·-------------------------------------··------------------------------------~
; Thef'e is a very large minority called the Alevis. They don't followMoham ...d, but rather ~hoose to hold Ali as their :;piritual 1
; leader. 'Thi'> group nurnters Mrttt"whert over 20-J)OO,OOO people. In ret-ent years lh("l·~ has been a groy,ing lCvd of ~out-act
: belween U.tis gtoup and the cvnngclicul conununity. On~: thing lbut dra\.\l's !ht1tl to us il3 thul they a$S~c1ate u~ with thliU in
i suffering. Over many yc·ars they have btcn pen;ecuted by elements of Ute radical Islamlc Smull m~iorily.
i.Thmhave been a series of oat ural disl'lsters, which have caused many pe-ople to ask new questions. Eaflllquakes of a
f ~maller Jrize than U1e n;(;'tnt one ill Califomiu caused more death~ even though they happem:d in lt<Ss deu~dy popu\uted
J areas. Poor standards in building wt-re to blame. They were below regulatory stlmdards. Bribuy was seen to be the main
1
· tNlson. The floods that have taken place aU too frequently of late have caused .immrose damage and Joss of life. Tlw· ea:u.~
!is generally ignoring the safety t;fandards followil1g Lransaction of bt'ihes. tat ge:r industtial organisations are ~arting to take
! notice of these l~s and holding succes::::ive govetn~nents to accolUlt. They nre also cha11enging the mnral docey tb<d fms
!been tif(" in the stntctur(". of the ~ociety fot many years. Tite t("laf:ionsb:ip between officialdom and the pow("rfulunderworld
1organisatiom: jg .also comtantly und(·I' tnedia attetJ.tiOl).. All of thest- ft~.ctors are starting to bring about a spiritual hun~ct· that
i wnsn'f so obvious t'-11 yean; previously.
! On top ofthe$e the effect of the church e:>tablis~ng Jtts legal idrutity. Becoming more and more a pa.tt of the daily fabric of !
!life has had a dual t"ffed Fir~:;:t, of incrt.a.-illlg con:fi.deuce iit lht local believers (lhat they can do mOi'~ than sUnply survive in ~
l n ho::)tilc etwitormlCJLt) uw.l s~coud mukitJR: U1c govenunmt nnd it'-s o~~J;u.n~ (e.g. the polk\:) bebuve in 11 diff(,•Jcnt way toward!;! I
i the church. ~ ~ ;
! The fact that the church and foJ·cl._-gn worker groups have set the- above goaL.;; demonstrates the shift in thinking 8Qd faith
!leveL meven yest.rn ago thtre were only two fellow~hips tcgularly tnecfug in If"tanbnl, tof!A)' there are Ll 'l).ith theit OI.Vn
!preml~es (cithcr 1cottd or owned) and ~nothet four that mcc.-1 in bou.<.;es nnd still more that are bclns plann<.:d as nc.,..,. <:hurch
1plants. It is notjus:tthe major citiet.· that h:n·echnrch{'S but somt oftht smaller .cities indudin,g sonlt" in the east of the
[ country_ These represent a major shift in the spirihJal climate.
!Ten yem-s ago a worker '~'aS" fon;td to t~ve the t;:OtUitly aller nlaw:omit had b~m ·ovc:ned aguinst him in a town-oulhe Bluck
! Sea coast. nUs last year in the same town a worker hns just won a c-owt t"ase taken out again~t hitn and had two-year
: ~sfdeats pmnit gmate:d tc Jrim a.-: well-. In Istanblll a L'ilristian radio station (}"'lif) 1la~ bt-en established tbrotJ8h a Turkish
1
!compnny. It now hns 24~hont· hroadca:;:bng nnd reaches n potE:ntial _nudience of at letr-t 20,000,000 people.
~ Dlsllibutio-n ol tiu; New Testamwt has im-'rea!ied so dnunaticalJy that in lbe h~t )'t:.ar lhe nu10be1~ givtn out or ~old were
! more than in the pre\oious ten years put to~her. 1111.: WQCk of doing this is: l:~rgcl)· bt:ing done through local believers. 111e
~ banslation of the Old Testwuent has. jw:4 bt'en C"ornpltf«l and in lbe next year it is projected thut it \\.ill be ready fot n major
~ disln1nrtion cnmpaign. 1 believe that nll of the ubove mentioned factors are of great slgnifkaoce as we Jook forward nnd try
! to anticipate what it is that the Lord io;; ~oing to do nt;:.t.
l ' . '. '
· lNITJATIVES IN PRAYER: Recently, as a fellowship in London and our toC'al1.Urldsh fellowships were preparing to go
! to tbt,.· pt.o\.irJre ofB1Jc,,ik !o start tlJ~ proCt'::3B of pJan.tin.g an~ chUJ'¢h thtt~: we wc(e k-d in a wopdt--riul wny to pray into
!the Turkish nation. 1\.f, one of my team. was doing s<;>me research 011 the area: ofBilecik. We leamt that it was from Uris area
~ that the Ottoman Empire harl sl:atted to tnke its r.:hnpe through the mc:dium -of (!reams. ln one rlteilnl, following hi~ r<oading
1the Koran thrQugh the night. Ertugrul bey, the falherofthe:fustOttoman emperor, had a dream in which he wus told
i"Uecause: you have showerl such respect to my word, I will bless t11e generation~ that foUow you.)f In another dream, ngain
i in tllis mw, his san had n dt'l.:mn in whkh b" wa-.5 toJd that 11c would C$lablish an m1pin that W()Uld rule the- ""'hole world, 1
· 'Tim:it we set> lhat in one sense the beginnings of the Ottoman Empire bad a very supernatural edge to them. 'While this wus 1
~ fotmul-atins in our minrls, ·rl one of the new IeaderJ; of the fellowship that we hnve trtarted o:n the F,:uropean f:ide W<IS sJvetl a ·
!vust-by the Lord-"Nhich made 110 apparent sense to bitn at ull. It was Mal.thew 23:32. h1 the Turkish it reod.s "Go and :finb:;h 1
au
! off the work lhatyont forefalh«"S have beguu." Vle fe!t \1-et)'tllUt;h that the Lord hud spoken clearly lo us and so when !
1 we went to that arcn the two Turkish leadl;'f-tl who were with us TCJlOWJc-C{l the ac-cord tlu1t had b-een cstubUshW bctwe~tl the 1
i Turks andtbeKor&land alM spoke outfr«dom to'theTurks to be able to become Cluistians. There has been the long •
; time all>sump~on that to be a1)lfk is to he a Mmilim.
! We are sensfug that tllfough this and other initiatives~ (e,g. the prayer walks of1995 where people walked around the
! borders aft1Je laztd and daimed for Jhe Lord. the Rt.'coociliation \Valk that has: fot' two sttmtuets brou,ghllarge nurnbet$ of
1 Chriffians to ~pologise for the atrodties committed in the nnme of ChrL-4. ngainst tht: Mus-limB".,. JC'\\'S and Christioos of the
i Middle East, the regulat Istanbul city wide nights awJ then htllf nights of prayer) that the Lord is shifting things in the
[ heav,11l:y places ()Vet ·n.lrkey.
! If.?o);. lcJ !/~}JIJ.?!!fdf!._,\f''WJ~'.l2JZ

I
Former Chairman of the Leadership Advisory Council By Nigel Prior, Overview

of the spiritual situation in Turkey, www.ad2000.org/re80616.htm
251
Ali R1za Bayzan
Yeni Sir icat: "Yahudi Aleviler"
Son ytllarda "Yahudi Aleviler" boy gbstermeye ba§ladt.

Halbuki Alevilik soya son derece baghdtr; bu ilke Yahudilik ic;in
de c;ok buyuk olc;ude gec;erlidir. Buna gore "Yahudi Alevi" istinai
bir durum olarak bile mumkun degildir.
Bizim gbrebildigimiz kadanyla konuyla ilgili olarak c;tkan ilk haber

Agustos 2003 tarihli Sabah gazetesine aittir; ancak bu haber
Tasavvufa ilgi duyan Yahudiler anlarnmda "israilli sufiler" ve
biraz ileri giderek "Bekta§i Museviler'' deyirnlerini kullamr. Ekirn
2005 tarihli Olkede Ozgur Gtmdern Gazetesi ise "Yahudi
Aleviler" nitelernesini tercih eder. Agustos 2007 tarihli Aksiyon
Dergisi, "Yahudi Aleviler" nitelernesinde 1srar eder.
Haclbekta§'a israilli sufiler konuk oldu

r---:::-:-:;J!lcJC-mc:::---1 Kendilerini "Bekta~i
, Museviler" olarak tammlayan
· 21 ki~ilik grup Cem ayininde
ibadet etti.
Hac1 Bekta~·, anmak i~in

TOrkiye'nin dOrt bir
tarafmdan gelen insanlara bu yil yurtd1~mdan pek 90k
turist de kat1ldL 40. yilm1 kutlayan torenler 16 y1ld1r da
uluslararas1 duzeyde yap11iyor. Her dinden insam bu
ku~Uk kasabaya toplayan torenleri izleyenler aras mda
Musevi grup da yer ald1.
Bu ilginy grubu Hac1bekta~·a Zeev Ben Arie adh bir

Musevi getirmis. Get;: en y1l da farkli bir grupla
torenlere kat1ldigm1 soyluyor. Arie, Sufizme ilgisi olan
insanlar i9in Hac1bekta'?'m bulunmaz bir kaynak
oldugunu onu ya,.ad1g1 yerde anlamanm yok daha
kolay oldugunu anla!lyor. Grubun uyelerin.den Anal
Batzer, Cem ayini sonunda mlithi~ bir rahatlama
duygusuna kap1ld1g1m itiraf ediyor. Sosyolog alan
Batzer, Bekta'?i felsefesinin hangi dinden alursa alsun
insanlan rahatlikla kucaklayabilecegini anlat1yor.
19.08.2003 Sabah
Buna kar§thk bir Yahudi'nin Bekta§i olrnas1 rnurnkundur. Bu

dururnda Yahudi orijinli bir Bekta§i sbz konusu olabilir. Ya da
Bekta§ilik ic;inde "Gizli Yahudi"lerin olrnas1 rnurnkundur. Yahudi
orijinli Bekta§ilere ve Bekta§ilik ic;indeki Gizli Yahudilere tarihin
252
verecegi pek ~ok brnek vard1r. Ancak "Yahudi Aleviler"e tarihin

verecegi brnekler yok. Yahudi yazar Rifat N. Bali de kendisiyle
yaphg1mtz bzel gbrli§mede bu dli§linceyi payla§tl.
l?eki ama byleyse ni~in kimileri nir;in "Yahudi Alevi" olarak boy
gosteriyor?
"~ '
Yahudi Aleviler Cem'de. Habere gore Bu i.i.lkedeki Yahudi f1.leviler, inanc;lanm

gerc;ekle§tirebilrnek ic;in her ytl8-10 defa Ti.i.rkiye'ye inane; turizmi
gerc;ekle~tiriyor. 349
Bu durumu ar;tklamak ir;in elimizde Ki.irtlerle Yahudiler arasmda

akrabahk sbylemleri var. Ki.irtlerle Yahudiler arasmda akrabahk
sbylemleri Irak'm i§galine denk di.i§ecek bir;imde kurgulandtgnu
yukanda gbrmi.i§ti.ik. Ba§ka bir deyi§le Ki.irtlerle Yahudiler
arasmda a<;~kr;a bir stratejik ittifakm gerekli oldugu zamanda sana!
bir akrabahk i.iretilmi§tir. Oyleyse Alevilikle ilgili tartt§malann
doruk noktaya <;~kttgt bir zamanda "Yahudi Alevileri'' boy
gbstermesi, Yahudiler ar;!Slndan boyle bir amar; gi.idi.iyor olabilir
mi?
~imdi Aksiyon Dergisi'nin haberini izleyelim:
349 03 Ekim 2005Uikede Ozgur Gundem Gazetesi I.I.Ww.haber7.comihaber.php?haber_id=l14594
253
Ali R1za Bayzan
,------------··-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------,
'' ''
i 'Yahudi Aleviler'
! Kendilenn1 nYahudi tanlrn!.::~'~/an
~ gruplar israiJ!den Hac1bek ta;; 1a rnano; turl.an

J dUzenliy·or; sernah dbntlp Alevi dedesinden ders
j alrvor. israilli ziyaretc;iler·in TrJrkiye'deki Alevilere
! vonelrk merakr dikkat c;ekryor.
i
l\sernahJ ~ok ban;:1;d; su gibi 1 w:;:mak g1bi; sUreklilii;)i ve doQalhQ1 var. Sonsuzdur. Bunu!
jyaparak Tann 1Y·3 yak1n oldugumu hissediyorum. Evim1 bir derg.3ha dbnU;:t1Jrdum. Ba:en 1
!kendim semah yapryoruz, bazen de arkada;larrrnla grup olarak yapryorurn. Ben Yahudi- i
~Aiev1yim. Ali ve Hac1 Bekta;:-r 'v'elr benim rehberlerirn. TannVa ula;;rnanrn yolu budur. )! i
i"Yahudi .O.Ievi olur rnu?" derneyin; biz onlarrn yalancrsryrz. Yukarrdaki sozler de onlardan i
ibrrine, Yahudi asrllr Sarita 1·<1oas'a ait. Santa f-'10.35, normal c;artlar· altrnda israilli bir i
ivahudi. Ancak kendisi io;in "Ben Vahudi-.O.Ieviyrrn" tabirini kullanrvor. Etnik ve din\ [
1
bakrrndan rnantrqr zorlayan brr kavrarn gibi gorlinse de kendr tabrrleriyle "Yahudi-Aievrler" i
! ·}··eryOzlmde vari ve varbklanm \\iki s-izgi arasmdan sUrdUrmey·e devam ediyorJar. HenDz !
!bir olu~urn ve te;kilatlanrnalan yok; ancak daha ~ok kendilerini Bekta;i tarikatlan H;inde i
[saklryorlar. "Yahudi Aleviler" her yrl 4 ila 6 defa Tl.irkrye'ye bir· nevi 'inano; tLwlarr' i
idUzenlryorlar. Konya'nrn yanr srra Alevrlerin kutsal olarak kabul ettrgr Nev~ehir'deki i
irnekanlan ziyaret ediyorlar. bzellikle son 6 yrldrr artan bir srklrkla Hacrbekta~'r ziyaret i
[eden Vahudi Aleviler, buradaki kokiU dergahlardan olan Ulusoylar Derqahr'na baglrlar. j
iSemah donen Vahudi Aleviler, "inano;larrnrn geregini" dedenin e~liginde yerrne l
[ getiriyorlar. [
t-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------1
Yahudi Alevi oldugunu soyleyen Mira'nm verdigi bilgiler ilginin

tumuyle dinseVinanc;sal oldugu izlenimi veriyor:
"jsrai/'de inanr;;lanm yeterince ya§ayamadrklanm soyleyen

Mira adlr bir ba§ka 'Yahudi Ale vi', Ti.irkiye ziyaretlerini
onemli bir ihtiyar;; o/arak niteliyor: "jsrail'de Hacr Bekta§-1 Veli
hakkrnda fazla bilgiye sahip olmak mi.imki.in degil. Buraya
ge/ip daha r;;ok bilgi ediniyoruz. Alevi karde§lerimizi
gori.iyoruz. Dede nasrl ya§ar, dervi§ler neler yapar, bun/an
ogrenip kendi hayatrmrza uyarlamaya r;;alr§IYOruz. Onem/i
olan Mi.is/Urnan, Musevi, Hrristiyan olrnak degil; insan
olrnaktrr. Bu yo/ da bizirn yo/umuzdur; her canlrya yer var."
254
Misyoner Orgi.itlerin Kurt ve Alevi Operasyonu
Ancak biraz daha derinlemesini yapilan ara~hrmalar ilk izlenimleri

tarh~maya a~1yor:
"israi/'den ge/en "Yahudi Alevi" grup/ar sadece "inan~lannm

geregini" yerine getirmiyor; Turkiye'deki A/eviler hakkrnda
da geni§ bilgiler topluyorlar. Alevi/erin konumlan, siyasi
durum/an, Alevi gen~/iginin srkzntrlan da Yahudi Alevilerin
dert edindigi konulann ba§tnda ge/iyor. Bu ama~la gen~lerle
srk s1k gorU.§en Yahudi A/eviler, onlara sorular sorup kay1t
a/trna alryor/ar."
Her ta§m altmda bir Yahudi bulan gori.i§li payla§mlyoruz elbette.

Bu sorw~turmalar tumuyle entelektuel merakm urunu de olabilir.
Bununla birlikte Sabetayc1hk, Ladino ve Kripto Yahudi cemaatleri
konusunda uzman isimlerden ara~hrmac1-yazar Dr. Gad Nassi,
ilgin~ bir ipucu sunuyor:
"0/sa olsa, Anadolu Alevi inancznzn tUm inan~lara saygrlr

olmayr ve ho§g6ruyu oneren ilkelerinden ve bu ilkelere baglr
Sabetaycr ilkelerden esinlenerek, Aleviligin isiam ve
Yahudi diinyasr arasmda bir koprii olu~turabilecegi
gorii~ii etraftnda birle~en bir insan kiimesinden
bahsedebiliriz."
Dr. Gad Nassi, bu hareketin ba~mda, Bar Ilan Oniversitesi

ogretim uyelerinden Prof. Avraham Elkayam'm ~ektigini
belirtiyor. Nassi'ye gore Elkayam, iyi niyetli ve degerli bir bilim
adam!dlr.
Aksiyon Dergisi ise, Yahudi, Alevi akrabahgm1 ~oktan kamtlam1~

(!?) gorunuyor:
"16. yuzyrldan itibaren Akdeniz ~evresinde bazr Ulkelere

yay1lan Alevi-Bekta§ilik inancrnzn, Yahudiler tarafrndan
korunmak amacryla bir §emsiye olarak kullanrlmaya ba§ladigr
belirtiliyor. Kendilerini gizlemek isteyen Yahudiler, Bekta§i
255
Ali R1za Bayzan
dergohlanna girerek Bekta§i/er gibi davranmaya r:;ali§tl.

Zamanla Alevilerle kan bagrm geli~tiren Yahudiler,
Alevilikle birle~ip Yahudi-Alevi inancrnr dogurdular.
Bunlar daha r:;ok kendilerini giz/eyerek yuzy!llarca hem
A/eviler hem de Bekta§iler ir:;inde ya§adlfar. ''
Aksiyon "Yahudi-Alevilerin diger kolu ise Kurt Yahudiler i~inde

gizlenerek geli§ti"gini one suruyor. Hem Osmanh resm! nufus
saytmma hem de Milletler Cemiyeti'nin raporunda, ge~en Kurt
Yahudiler'in i~inde, Kurtlerle birlikte hareket eden Yahudi-
Alevilerin oldugunu ileri suruyor. Aksiyon'a gore "Yahudi-
Aievilerin tzpkz Kurt/er gibi jsrail ile szkz ili§ki ir:;inde o/duklarz,
6nem/i bir kzsmznzn jsrai/ dev/etinin kurulu§undan sonra buraya
ger:;tigi kaydediliyor. ''
Aksiyon §Unu da savunuyor:
"1996 yzlznda Kurtleri ayak/andzrmak ir:;in ba§latzlan hareket

ba§anszz o/unca Saddam Huseyin tarafmdan Kuzey Irak'ta
szkz§tznlan Kurtlerin 6nem/i bir kzsmznm Yahudi o/dugu dile
getiriliyor. Kurt Yahudilerle birlikte Yahudi A/eviler de
bun/ann araszndaydz. Bun/ann bir kzsmz once Guam'a daha
sonra ABD'ye goturiildu. "350
"Yahudi Aleviler"ustaca bir manevra ile Bekta§iligi isis Tarikah'na

baglamaktadtr. Boylece "Alevilik-Bekta§ilik, islam dt§idtr."
diyenlere "Alevilik-Bekta§ilik, Yahudi kokenlidir." tezini bir
se~enek olarak sunmaktadtrlar:
"Yahudi-Aieviler, Bekta§ilik ve Aleviligin Musevilerin jsis

inanczna benzedigini ileri suruyor ... Yahudi A/eviler, "A/evilik
6gretileri ile jsjs inancznzn Mzszr'da birle§tigi" iddiasmz da s6z
konusu bagt kurmoda temel dayanak g6steriyorlor. Yahudi
Alevilerden Milly Miller, jsjs inancz ile Alevi Bekta§iligin
3:JO Abclf1lhamJt Hih:i, Ktir: Yahudile1, Ak1~:yon, Say1: 291,01.07.2000
256
aynz kaynaktan beslendigi tezini sauunarak, inanc;lannzn

is!Cim'daki tasauuuf anlayl§l ue Hacr Bekta§-l Ve/i'nin
felsefesini birlikte sundugunu soyli.iyor. "351
Misyoner Orgutlerin Alevilere yonelik faaliyetleri, devletin ve sivil

toplumun kendi payma dli§en gorevleri acilen yerine getirmesi
gerektigini gostermektedir. Bu baglamda Diyanet i§leri
Ba§kanhg1'na dli§en gorevler de vard1r elbette. 352 Ancak konuyu
bir DiB meselesi olarak gormek <;ok yanh§hr. Bizim onerimiz alan
<;1k1§ yoluna Sonu<;'ta deginecegiz.
351 Ha-?.im Sb~/lemez, 'YahudJ AJeviler' Aksivon. Say1: 664- 27.0.8.2007
352 Bu ba§!amda an1\maya de§er b1rkac;: <;alt~ma I<;in bkz., Din-Dev!et lb~kilei ve Ti.irloye'de Dm H1zmetlennm
Yeniden YapdanclmlmasJ, Cem Vakf1 UluslararasJ Sempozyumu, 26-27 Mart 1996, Istanbul, Battal Pehhvan.
Alevller ve Diyanet, istanbul, 1993; Sonrnez Kutlu. ''Aievihk-Bekta~ihgin Diyar:et'te Temsil Sorunu", lsl?tmiyat,
cilt: 4, say1: 1. Ocak-Mart 2001. 21-41; Metin Bozku~. Alev'i Yurtla~lara YOnclik Din! t---hzmetlerm lcras1
Ra§larnmda Bir Tekhf Dencmec;i, Cumhuriyet Universitesi 1\ahiyat Fakliltesi Dergi.<:.i, Cilt X/1. S. 1-12, Haz.irdn
2006. Sivas; TESEV taraflndan H.u~en C,:ak1r ve idan Bozan'a h;;lZlr!atJlan 'TUrk1ye'de Din-Deviet-Top!um
[Ji~kileri ve Diyanet I!?leri Ba~kan!Jg,· raporunda ·'Diyanefin top!uma a<;~lmas1 ve siville!?mes1 1stenirkeP Alevik·r
VI". diger inan\ gruplan y6minden 'temsil' sorununa da degmiliyor: ''Bug~in Jtibnriyle TUrki~'e'nin cliJ!-devlet-
toplum baglammda en hayati ve sah1ci tart1~masi Alevi sorunu etrafmda ya!?amyor Tlukiye ve dolcWISJyla
Diyanet, Alevi kimligini tammay1 ve AleviiP-rin taleplerini ciddiye almay1 daha fazla erfeleyemez." hakkmda bkz.,
Derya Sazak, Diyanet ve Alev1ler, 26 ~ubat 2005 Milhyet. DiyMJet i~leri Bn.~konl!gJ'nm Alevl-Bektb!?i KlastklP-n
Projesi ba~latn!l~ oldugunu not etmek gerek: Yaymlanacak Eserler $unlard1r: 1. Tefslr-i Besmele ($erh-t
Besmele), 2. Maka.Ja.t, 3. Vel6.yetname. 4. Dilgu~a. 5. Sarayname_ 6. llrn-i CdviJim. 7. Erkitnniune L 8.
Erkitnnitme 2, 9. H1Z1rn€tme, 10. Kititb·t Cabb.§r Kulu, 11. Ktt.3b-J Diu, 12. Dast?.n-t iLrt,htm Edhem, 13
Muhammed b. Hanefiyye CenknEm1e~t. 14. FUWvvetn5.me-i itnbm Ca'fer-1 Sad1k (Bu~n·uk), 15. Malde!-i
HUseyin, 16. Saffett.i's-Safb (Buyruk). 17. Buyruk. Eserler akademtsyen ve Alev! dedelerinden l'iu~an bit
kom1svon tarafmdan yayma hazJr!anacakttr. Osmon Egri, Alevi-Bekti-l~i Klasikleri PtojesJ,
www kanalku!tu1 com/yolalevJ/Jndex php?option:::-com cor,tent&tdsi-<=\!1ew&Jd~2046&ltemid= 110
257
Misyoner OrgUtlerin Kurt ve Alevi Operasyonu
SON SOZ VERiNE
Uluslarushl Misyoner Orgutlerin ba§hca stratejilerinden birisi

"yap1-bozum"dur. "Yap1-bozum"u §U anlamda kul!amyoruz:
Turkiye'de ~ogu toplumda oldugu gibi az ~ok farkhhklar i~eren
gruplar vard1r.
Uluslarlistu Misyoner Orgutler, farkhhklan vurgulay1p ortak

paydalanmiz g6z ard1 ederek bu turden kesimler ile yapt
butunlugumuzu bozmaya ~ah§maktad1r. Bu faaliyetlerin ABD ve
AB'nin azmhk politikalan ile olan uyumunun da altlm ~izmeliyiz.
H1ristiyan Misyoner Orgutlerce bu yolla Turkiye'de yeni ~eli§kiler

yaratllmak istenmektedir: Musluman Turk-Hlristiyan Turk.
Musluman Kurt-H1ristiyan Kurt, Musluman Alevi-H1ristiyan Afevi.
Bu durum Endonezya 6rneginde oldugu gibi bir ~atl§ma vesilesi
olabilecek ve Turkiye'nin i~i§lerine mudahale araCI olarak
kullamlabilecektir. Dogu Timor, Bat! tarafmdan s1rf Katolik
H1ristiyanlar ~ogunlukta oldugu i~in -150.000 ki§i- c;ah§malar
sonrasmda Endonezya' dan ayn bir devlet olarak tanmmi§tlr. 353
Ezdimle Osmanh'da azmhklar aracdtgt ile yapdanlar

bugiin Htristiyanla~tmlan/Azmhkla~tmlan Tiirkler,
Kiirtler, Aleviler, Siinniler aracthgt ile gerc;:ekle~tirilmek
istenmektedir. Oyleyse "Misyoner Orgiitlerin Faaliyetleri"
Tiirkiye ac;,:1smdan bir ulusal giivenlik meselesidir. 354
"6. AB paketinden sonra yeni/enen ve 20 Haziran 2003'te

onay/anan Milli Gi.ivenlik Siyaset Belgesi kapsammdaki
"if,; Gi.ivenlik Stratejisi Belgesi"nde Misyoner Orgutlerin
353 PKK'nm da bu gel1.~meyi alkt~larla kar~J!adi~mJ belirtelim. Hasan C::tnar, ''Ylilarca k;:m kavbcden Do{fu
Tunor canlamyor"", Serxwebun, EylUI!999, sayJ: 213.

354 7.12.2001 Sabah, Mehmet (etingule<in haberi.
259
Ali R1za Bayzan
faaliyetleri bir ulusal gi.iuenl@mizi tehdit eden bir unsur

oldugr.1 belirtilmektedir: "Misyonerlik faaliyetleri
~emsiyesi altmda yiiriitiilen gayretler, iilkemizin
siyasi, etnik ve inan~ yaprsr ile sosyal ve ekonomik
sorunlarmr istismar etmek suretiyle vatanda~lar
arasmda yeni ~atr~ma ve ayrrlrk yaratma
~abalarrdrr. "355
Din degi~tirmenin bir psikolojisi vardtr. Ornegin bir Alevi

ya da Sunni, Alevi ya da Sunni kimligiyle Htristiyan olmuyor;
once Alevilikle ya da Sunnilikle ilgili baglan koptugu/kopanldtgt
i<;in bir bo§luga dli§Liyor. Din degi§tirme bu bo§lukta iken
gen;ekle§iyor. Bu durum daha <;ok bireysel din degi§tirmeler i<;in
sbz konusu olmaktadtr. Din degi~tirmenin bir de sosyolojisi
ve de sosyo-politigi vardtr. Gruplann ve kitlelerin din
degi§tirmesi i<;in sosyolojik ve sosyo-politik ko§ullarm da elveri§li
olmast gerekir. Bu nedenle uluslaraustu misyoner brgutler din
degi§tirmek i<;in elveri§li sosyolojik ve sosyo-politik ko§ullan
olu§turmayt daha <;ok bnemsemektedir. Diyarbaktr incili Kilisesi
bu baktmdan dikkate deger bzellikler ta§tmaktadtr.
Bu baktmdan "Amerikan Board Te§kilatt neredeyse iki yuzytl

<;ah§tl da ka<; ki§i Protestan oldu ki; bu konuyu ni<;in
bnemseye!im?" sorusunu sorma safltgmdan kurtulmak gerekiyor.
(:unku insanlan vaftiz etmek faaliyetlerin ama<;lanndan sadece
birisi. Ostelik, incil dagttmak, isteyen insanlan vaftiz etmek ve
kilise kurmak eger ba§ka ama<;lar i<;in bir ara<; olarak
kullamlmtyorsa inan<; ve ibadet bzgurlugunun alanma girer.
Misyoner Orgutlerin dinsel bir etkinlik olan misyonerlikten <;ok

ulusal guvenligimizi tehdit eden sekuler ve profesyonel
faaliyetlerle ugra§hgma ve bu konuda cidden ba§anh olduklarma
inanmayanlar, yuzythn ba§mdaki Ermeni, Rum/Pontus ve
Suryani/Nasturi olaylannt hattrlamahlar. Ba§ta Amerikan Board
355 29 Agc:stos 2003 Mii!iyet.
260
T e§kilat! olmak uzere Misyoner Orgutlerden geriye sadece

topraga dli§en yuzbinlerce can kalmad1.
• Uluslarustu Misyoner Orgutler, Bat!'nm zihnine Tiirk

istiklai/Kurtulu~ Sava~t'm "Kadim Huistiyan
Halklara Kar~t Etnik Temizlik Sava~t" olarak
i§lediler. Bunun ic;:in Uluslarustu Misyoner Orgl.itler,
Ermeni soykmm soylemlerinin yam SJra Rum/Pontus ve
Suryani/Keldani soykmm soylemlerine omuz vererek
teslisi tamamlamJ§lardJr. Turkiye §imdi stratejik ve politik
bir gli<; oyunu soykmm soylemlerine kar§l uluslararas1
alanda mucadele etmek zorundad1r.
• Bat!'nm zihnine "Kotii Tiirk imajt"m peki§tirdiler.
• Turkiye'de "Goriinen ve Goriinmeyen Kilise"ye uye

"isimli ve isimsiz Huistiyan"1 ve nihayet Misyoner
Severler Lobisi'ni b1rakhlar.
Yiizydm Komplosu
Uluslari.istu misyoner orgi.itlerin i.ilkemizdeki Ermeni, Rum/Pontus,

Suryani/Nasturi/Keldanilerin uzerindeki faaliyetlerinin yam s1ra
1980' den soma Kurtler ve AIeviler uzerinde yuruttugu operasyon
bize gore "yiizytbn komplosu"dur. Peki yuzy1lm komplosu
kar§lsmda bir <;lkl§ yolu yok mu?
Butun bunlan soylerken Giri§'te "U/us/araras1 Hukuk A<;;rszndan

Misyonerlik" ba§hg1 altmda yazdiklanm1zm hesaba kat!lmasr
§arttlr. Devletin bir yandan inane;: ve ibadet ozgtirlugunu saglamak
diger yandan da misyoner orgutlerin sivil toplumun dirligini ve
kamusal duzen a<;~smdan risk olu§turan faaliyetlerini engelleme
yi.iklimli.ili.igi.i vard1r. Gi.ivenlik adma ozgi.irlugl.in, bzgurluk adma
guvenligin zora sokulmas1 yanh§tlr. Yine bu c;:erc;:evede inane;: ve
ibadet ozgurlugu adma, misyoner orgutlerin sivil toplumun
Z61
Ali R1za Bayzan
dirligini ve karnusal duzen a<;tsmdan risk olu§turan faaliyetlerini

rne§rula§tlrrnak yanh§ oldugu gibi tersi de yanh§tir.
<;tkt§ Yolu
Ahrnet Yesevi, Mevlana, Yunus Emre, Hact Bekta§ gibi ruh

mimarlan deyim yerinde ise milletimizin mayast <;almt§hr. Bu
isimler, bir a<;tdan "sivil dinimizin" mimarlandtr. Toplumsal
dirlik ve kamusal duzen a<;~smdan sivil dinin ne kadar onemli
oldugunu izaha gerek yoktur. Sagct olsun solcu olsun, Alevi olsun
Sunni olsun, Turk olsun Kurt olsun stra Ahmet Yesevi, Mevlana,
Yunus Emre, Hact Bekta§'a gelince kahir ekseriyetimiz i<;in akan
sular durur.
"AJevilik, islam dt§Jdtr." tezi, Aleviler arasmda "Miislim-

Aieviler", "Gaynmiislim-Aleviler" gibi telaffuzu bile sa<;ma
yeni bir fay hath in§a anlamma gelir. Ve bu fay hath, Alevilik ile
Sunnilik arasmda tarihte olu§an fay hattmdan <;ok daha risklidir.
Boyle bir durum Amerika'mn "medeniyet i~i ~att§ma
projesi"nin dramatik bir ornegi olur.
Aleviler ve Sunnilerin, birbirlerini tamma ve anlama konusunda

tarihsel bir donemece girdiklerinde ku§ku yoktur. Farkhhklan
geleneksel onyargtlardan bagtmstz olarak yeniden anlamlandtrma
temelinde kurulacak dolaystz ileti§im yepyeni ufuklar a<;acagmda
ku§ku yoktur.
Yeri gelmi§ken bir hahramt payla§acagtm: Ytl: 1986, Yer:

AUSBF'nin buyuk anfisi, Ders: Toplumbilim, Konu: Kozmik Din
Anlayt§I. i<;erige gore ba§hk koyarsak "Ateistlere Ozgu Din
Anlayt§t" dememiz gerekir. Hoca: Prof. Dr. Ozer Ozankaya.
Hocamtza gore Kozmik Din, "an-duru bir din"dir. Kozmik Din'in

pirleri arasmda, Gorecelik Kuramt'nm sahibi Albert Einstein\
Alman §air Goethe'yi sayarken bir §ey yoktu. Ancak hocamtz
unlu sufi Yunus Emre'yi de kozmik dinci yapmca, bir espri ile mi
262
yoksa bir sur<;-i lisanla m1 kar§I kar§1yay1z diye once §a§akald1k,

sonra da hararetli bir tartt§ma ba§lad1.
i§te hocanm Yunus'tan aktard1g1 ateist (!'?) dizeler:
"Gelir bir bir, gider bir bir, kaiJr BiR /Gelen gider, giden gelmez
bu bir srr"
"Mal sahibi, mU/k sahibi I Hani bunun ilk sahibi I Mal da yalan
mulk de yalan /Var biraz da sen oyalan"
(Uzun yillar sonra merak ettim, okudugumuz ders kitabma tekrar

goz atttm; Ozankaya hocamtz bunlan bize anlatmakla yetinmemi§
bilimsel (!'?)literature de ge<;irmi§. Yoksa kimseyi inand1ramazd!m
galiba. Bkz., Ozer Ozankaya, Toplumbilime Giri§, Ankara-ts, S
Yay., 366 vd).
Ozankaya hocam1zt ele§tirmek kolay; cidden anakronizme

dli§ffiU§. Ama olsun; bir de ba§ka bir a<;1dan bakahm. Ozankaya
gibi bir ateist bile Yunus'tan vazge<;(e)miyor. Oyleyse Yunus
Emre, teistlerle ateistler arasmda bile kopru olabiliyor.
Bu durum Hunkar Hac1 Bekta§ i<;in de ge<;erlidir. Kimi Aleviler,

sosyalizmi benimserken bile Hact Bekta§ kar§tsmda sayg1yla
egiliyor. Oyleyse Hact Bekta§ bu memlekette teizm ile ateizm
arasmda ni<;in bir kopru olmasm! Ornegin, bugun Aleviligin islam
di§I oldugu tezine hararetle kar§t ~tkan Alevi entelektlieller
arasmda Tiirkiye Komiinist Partisi'nin onde gelen
isimlerinden ismail Kaygusuz da var. 356j357
356 TKP Londra. liderligini ismail Nihat Akseymen'in (R1za Yurukoglu) yapll§1 bir siyasi harekettir. 1979'da
"zay1f halka' tezleri ve baz1 pratik sorunlara ybnelik tartl.!jmalar U.zerinden TKP y6nf'timi tarClfmdan tasfiye
edildiler. Aynlma Slrasmda iki MK uyesi bu grupla birlike hareket etmi~tir. Rlza Yurukoglu (Veli DUI·sun). Haluk
Yurtsever. Alevilik konusundaki yakla~1mlan ile Ttirkiye'deki \:ogu sosvolist Orgi.itlenmeden farkhla~mt~br.
www.t-k-p.org http:/itr.wikipedia.org1wiki!TKP_%28Londra'?;,29 TtirkivE"'deki TKP ile karJ!itJnlmamaiJdlr.
357 Ismail Kaygusuz"un baz1 kafa kan~1khklon bir yaz1 konusu olmaya de{Jer.
263
Ali R1za Bayzan
Alevi-Bekta§ilik'teki ve Tasavvuf'taki geleneksel batini/i~ari

yorumun ihyas1, farkhhklan koruyarak yaptlacak bir ileti§im ic;in
iyi bir paradigma sunabilir. Elbette bu ortak dilden heni.iz c;ok
uzaktaytz. Ama bu yakm olamayacagtmtz anlamma gelmez.
Mevlana'nm dedigi gibi "Her gun bir yerden go~mek ne iyi/ Her
gun bir yere konmak ne guzel/ Bulanmadan, donmadan akmak
ne ho§/ Dunle beraber gitti, cancaglzlm, I Ne kadar s6z varsa
dune ait/ $imdi yeni §eyler s6ylemek laz1m."( A. Kadir, Bugi.ini.in
Diliyle Mevlana, istanbul-1976, 5. Baskt, s. 112)
Uzun sbzi.in ktsast yaptlmast gereken, ruh mimarlanmtzla -Ahmet

Yesevi, Mevlana, Yunus Emre, Hact Bekta§- birlikte
problemlerimize ybnelmek, c;agm gereklerini de kullanarak umut
dolu bir gelecegi hep birlikte in§a etmektir. Bu, i§in sosyo-kulturel
taraftdtr. i§in bir de politik taraft var elbette.
Sbz Ba§t'nda vurguladtgtmtz gibi bu c;ah§ma yazara, Kurt ve Alevi

yurtta§lanmtzm kahir ekseriyetinin sagduyusunu yeniden gbrme
imkam vermi§tir. Bu sagduyu sorunlann, ~eyh Edebali'nin
siyaset ic;in bngbrdugu "insanr ya§at ki devlet ya§asm" ilkesi
c;erc;evesinde c;ozulebilecegini gbstermektedir. Bize gore bu
formul, sadece Aleviler ile Sunniler degil, Turkler ile Kurtler
arasmdaki fay hattmt kaldtrmaya da muktedirdir.
"Umutsuzluk, 6/iimcu/ bir hasta/1kt1r." der varolu§<;U filozof Soren

Kierkegaard (Olum 1855) Bu nedenle bu kitap, asia umitsizlik
penceresinden okunmamahdtr. Burada yaphgtmtz daha c;ok
problemlerin te§hisidir. Problemlerin te§hisi, c;ozumun birinci
a§amastdtr. Problemleri okuyamayanlar asia c;ozum a§amasma
gec;emezler. Hayallerimiz ve umutlanrhtzla yeni bir gelecek in§a
etmek ic;in kimse sagma soluna bakmadan kendisi ayaga
kalkmahdtr. Tolstoy'un dedigi gibi "insan/ar, dunyay1 degi§tirme
kalk1yor da kendini degi§tirmeye yana§mlyor."
264
EKBOLUM
Konuyla ilgili c;e§itli belgeler ve yaztlar
265
Ali R1za Bayzan
Sivils ve Civan Alevi-Bektii§ileri ve Protestanllk Propagandasr

Miifid YUKSEL
Ba§bakanlrk Osmanlr Ar§ivi'ndeki Vesikalar
I.) BOA, Y. PRK. ASK; 43/104
........ [l]Tarihiyle ;;ifreli telgraf-r dcizide bittahkik 'arz olunacagr bildiri/en

mevddd ber vech-i zir beydn o/unur.
9ay/eki, nefs-i Sivds ddiresi kur'a me'murinin bu kere 'ovdetiyle olunon suo/lere
Mukobil aldrgr cevobda Yr/drze/i ve Gun:.in ve Hofik ve Koc,:giri kozolon
ohO/ilerinden ekserisi Krzrlbo~ ve bir talom/an da islam bulunduklan /wide bir
takrm tahrikdtla Krzr/ba;;/ar mezheblerini tebdil ya'ni Protestan olduklarr gibi
islam olon/arrnr dahi bu suret/e tebdil-i mezhebe kryom ettirmekde olduklonnt ve
bun/ann rueso/on ya'ni buyuk dede/eri Dr:;lrk koryesi muduru Gakc,:e Kohya ile
karye-i mezkurede Karlb Aga oldugunu ve Sivds'a dart saot mesafede bulunon
Karac,:art karyesinin bir takrm is/om hdneleri dahi yenice tebdil-i mezheb
o/makda bulundugu ve Gurun kazasrnrn ise yirmi be~ kadar karyesiyle kasabasr
ahO/isi dahi tebdll olunmakda idugunu beyon etmi§dir. Ve diger tahkikat-r acizide
dahi Karabil ndhiyesinden Aydm karyesinde mudur mu{wini Kara Huseyin ile
nahiye-i mezburdan .... koca karyesinde Mansur Ali ve yine karye-i mezkurdan
jmamog/u Ali Dede o/duklan gibi yine karye-i mezburda Mansur Mehmed ve
Uzun Ali ve A/ucalr Sevgi karyeli Tapa/ ve karrnda§r Hasan ise i§bU dedelerin
halifeleri bulunduklan ve Karabalc,:rk karyesi muduru Himmel Ago da ba§ dede
o/up cehele-i nasr tergib ve ve te§vik eden/erin ba§lrcasr bulundugu ve aynca 'arz
olunacak Ai§e Boer 'mn merkum Him met Aga birinci mu 'temedi oldugu ve
merkum versrtasryla da butiln nosr rzrar oldugunu ve elyevrn mezbure iqin a/tr
yuz aded ganem ve yuz aded srgrr da i'aneten tecemmu' etdirilerek nezdinde
hrfz ve beslenmekde idugu Ve'l-HO.letu Hazihi yine mezbure ic,:in tebdil-i mezheb
edenlerden mezbureye i'ane toplanmokda bulunduguna da mutevakkrf olarak
tahkik edilmi§tir. Ve mezbUre Ai§e Bacr ise Tokat sancagmm Zile kazasr dahilinde
tannlrk da'vasr iddiasryla §Ohret bulmu§ bir karr olup §imdiye kadar baloda 'arz
ve Ta'dad olunon ve diger isim/eri mechul bulunon Krzrlba§lardan uc,: dart bin
nufusu mutecdviz ahaliyi tebdll-i mezheb ettirmi§ ve bu karmm hO/i ise bundan
iki mah mukaddem hukumet tarafmdan bittohkik zahire ihrac ettirilmesine
mebni Dersaodet'e menfiyyen Tokot'tan ganderi/mi:; Ve'l-Herletu Hazihi
mezburenin dersaodet'te bulundugu mervidir. Ve bu hdli i/e Tokat sancagmm
ba'zr mahallerinin hatta tebdll-i mez.hebe kryilm arzusundo bulunduklon dohi
'arz olunan mudur Himmet Aga'nm te§vikiyle bulundugunda saylenmekdedir.
Ve zikr o/unon hdlatm buralarco vuku'buldugu ve keyfiyyetin derecesi Ver/1
Pa§a 'dan bir suret-i hakimane ile sua/ o!undukda Ai;;e Bacr 'nm Tannlrk
da'vosmda bulundugundan tohkikatr bi/icra menfiyyen Dersaadet'e
ganderi/digini Koc,:giri ve Hafik taraflannda dahi boyle tonassurda bulunon/ar
166
Misyoner tirgutlerin Kurt ve Alevi Operasyonu
mesmu -r vilayetpenahi o/dugu tahkikatmda ise de bu do sekiz sene evvel

Protestan/ardan ku~uk klt'ada kitap/ar dagrtlldrgrm buna do muvajfak
olamayarak 'avdet eyledikleri ve §imdi bu hd/in murtekib/eri bulunmadrgrnr
cevab olarak beyan buyurmu§lardrr. Halbuki, mesmu'at-r acizice edi/en
tahkikdta nazaran sd/ifu 'I- 'Arz tebrlil-i mezheb maddesi tezayud etmekde
bu/undugu istima' edilmekde ve mevadd-r mezkurun devamr ise bu havalinin
umumuna yakrn uakitlerde sirayet edecegi de bedihidir. Ve bunun (;are-i
hasenesi de mezkur kaza ue neuahi ue kuralara birer mekteb ki.i§adry/a tedrisde
bulundurulmak ve muni'rsib mucerrebu'I-Etvar kaymakam ue mudurlerin
ta'yiniyle 6nu alrnmakdan ba§ka ~are o/amayacagr derhdtrr bu/undugunun 'arz-r
beyanryle beraber keyfiyyet-i hal bundan ibaret oldugunun ifadesi bdbrnda Emr
u Ferman Hazret-i Men Lehu'l-Emrindir.
19 Kanun-i Evve/1303/ 27 Rebi'ulahir 1305
Kumandan ..... .
Mirliva
Bahaeddin
Atufetlu Ejendim Hazretleri,
Siuas havalisinde vaki' ba 'zr nevahi-yi ah6/i-i islamiyye ve Bekta§iyye'nin

Protestanlrga tebdll-i mezheb etmekde olduklarmm istihbar olunarak bu babta
tahkikat ve tedkikat-r lazimenin icra ve ibnasr Sivas'ta bulunan si.ivari livalrgrna
i§'ar olunmu§tU. Bu def'a cevaben uurud edip manzur-r arc buyurulmak iizere bir
sureti leffen takdim krlrnan tahrirat mi.inderec{Jtr mi.istahberat-r mi.iteessifenin
srhhatini mi.ieyyed o/masry/e nam-r dherle memur-r mahsusr gonderilerek
tahkikatrn ta'miki ve kitaplarrndan birer nushasrnrn e/de edilerek irsali cevaben
yazrlmr§ ve tahrirat-r mezkurenin diger bir sureti de mi.i§iriyyete takdim edi/mi§
ve Mdise-i mezkure miicerred hiiki.imet-i mahal/iyenin tesamuhiinden ve
ahd/inin cehdletinden ileri gelmi§tir. Bimennihi Ta'a/a saye-i ali-srjat
veliyyunni'mede §U fenalrgm 6ni.inii alabilecek me'murlara ihtiyac oldugunu ve
icdb eder ise bizzdt azimete hdzrr bulundugumu 'arz ve ihtdra cur'et ederim. 0/
babta emr u Jerman Hazret-i men lehu'/-emrindir.
31 Kanun-i Evve/1303!9 Cemaziye/evve/1305
Dorduncu Ordu-yr Hi.imayun Si.ivdri

Frrkcsr Kumand{Jm Ferik
Ku/larr
267
Ali R1za Bayzan
II.) BOA, Y. PRK. UM.; 30!85

Devletlu Efendim Hazretleri,
Din-i miibin-i isldm'm hdmi-yi akdesi alan hildfet-dydt ve kudsiyyet-sifdt
padi§dh1m1z Efendimiz Hazretleri dunyalar durdukc;a taht-1 humdyununda var
olsun ve dln-i mublne muhln olanlar Allah 'tan 'itdb ve 'ikdb bulsun. $evket-
medb efendimfz bir padi§dh-1 zf§dnd1r ki, ecnebi hiikiimdarlann rakabe-i
tilbiiyyetinde ndc;ar kalml§ alan cemi' din kannda§lanm1z dahi zdt-1
miilukdnesinin mahabbetiyle ka/blerini tenvlr ederier. Memd/ik-i §dhdnede
mutavattm muvahhidln ise kendilerini en saddetmend addeylediklerinden
§ehriydr-1 mekdrim-girddr efendimizin yo/una kemd/-i mahabbet ve itadt ve
saddkatlerinden nd§i can verirler. 'ind-i Asefdnelerinde bedihiyydtdan oldugu
vech/e Sivils vildyetinin ahdli-yi muslimesi umumen dinddr o/duk/anndan
mezheb-i Ehl-i Siinnet'e hale/ getirebilecek hir;bir muameleyi kald1romaz iken,
hayfa ki, §imdi hillimiz ve me/dl-i bdhm1z k1/ip mu'minine dilg-1 mdtem ac;abilir.
Zira, villimiz Ha/il Beyefendi Sivds'a te§rifleri s1rasmda Hac1 Bektd§-1 Veli
Dergdh1'na ugray1p hemmezhebi o/an on nefer bektd§lyi Sivds'a getirerek
merkez-i vildyetde ir§dda nasb ve ta'yin eyledigi Miis/im-Pendh ndmmdaki baba
Sivds'ta ricd/ ve nisvdndan bir hay/isini cem'iyyetine ilhak eyledi. Kulliyen $er'-i
$erif'e muhdlif harekdt etraj1 tutdu. Diger babalar dahi teusi'-i dfiire-i mel'anetle
i/hdda ve fesdda diet oluyorlar. Mu§ariinileyhin getirdigi bektd§ilerden birisi
Hasan c;elebi'ye ve otekiler Yild1zeli ue Hafik kazdlanna gitmi§di. Koc;giri kazds1
cesfm ue 'a§dir i/e muhdtt bulundugundan §U kazfiya da babalar gonderilmekle
tesuf/dt-1 §eytaniyyeye vdsi' tarik ac;1ldi. Halil Beyefendi'nin Muslim-Pendh talkfb
buyurduklan §ah1s dilima Siuds'ta kald1g1 cihetle $u§drh Murtazd ndm.... Bu
Muslim-Pendh'tan halife makfimmda ufilimizin tensibiyle Tokat sancag1na
mus/Umanlan cem'iyyet-i uhuvuete da'vete me'mur olmu§dur. Bin iki yiiz
k~rk[2] tarihinde Cennetmekiln Sultan Mahmud Hiln-1 Sdnf Hazretleri ihyd-1 din-
i Muhammedi niyyet-i hdlisas1yle ne kadar bektd§i imha buyurmu§ ise udlimiz
on/ann yerlerini doldurmak uzere bektd§ilerin adedini tezyide muvaffak o/dular.
Vildyetimiz dahi/inde yiiz otuz bin niifusu raddesinde K1z1/ba§ mevcud oldugu
malum-i deuletleridir. Vfilimiz bektd§ilige haris olduguna mebni K1z1/ba§lann
umumu mu§arunileyhin tarafddn ve meclubu sayrlir/ar. Mes'ele-i mundafi'a
esndsmda Amerika cumhuriyyetinin Sivds'ta mekteb muallimi srfatiyla Hubert
isminde birisi var idi. $unun merkez-i vildyete mii/hak Kanga/ karyelerinde sdkin
K1z1/ba§lara sebb-i (:ihar Ydr hakkmda Turkc;e bir risdle tevzl etdirmesinden
dolayr Krz1lba§lar Kur'a ve redif mudme/esinde " Biz Protestan Milletindeniz"
diyerek hukumete serke§lik gosterdi/er. Meclis-i iddre-i uildyet kanahyla Ba§deli
Oglu Osman Aga Muiivenet suvdrisine sergerde ta'yin edilip 1sldhma me'mur ve
i'zdm k1lmm1§tl. Dart karyeye ol vakit elli nefer suvdri gonderilmi§ken rsldha
imkdn bulamayrp 'audet etmi§ler idi. i§te bir mekteb mualliminin ijsdd1yie dart
karyelik K1z!lba§ oy/e bir rnuhalefetde bulundular. Sivils vildyetinde elyevm
bektd§ilik hukumfermd bu/masryla buti.in K1z1/ba§lar birle§mi§lerdir. Boyle
makiim-1 vildyetden ber minudl-i me~ruh takviyye olundukr;a hdl neye muncer
o/acak kestirilemez Belki ahdrnetin derecesini zaman isbdt edecektir. Ahdli-yi
268
is/6miyye'nin mezhebleri bu suretle te§Vi§e duc;aroldugunu seyreden Ermeni/er

kendi mefsedetlerini tervice j1rsat buldular. Cendb-1 Allah ue Resulul/ah 'a§kma
olsun padi§dh ba§i ic;in mu'min/erin derdine dermdn teddriki farz mesdbesinde
gorunur. 0/ bdbta Emr u Ferman Hazret-i Men Lehu'/-Emrindir.
15 Ey/U/1310/30 Rebi'u/-evue/1312
Bir Muhibb-i Vatan
Biri isldmdan ue digeri Ermenilerden olmak uzere Sivds'tan bu 'abd-i

mem/Uklerine vurud eden eurdkm munderecdt1 muhim bu/undugu ue Ermeni
lisdmnda yazilmi§ o/an varakadan ikisi kirk seneden beri Sivds'm Ermeni
murahhasa/1gmi ifo i/e hukumet-i seniyyeye mutavadt eden Pedros Efendi'nin
Patrikhdne'ye mersul mektublannm suretleri oldugu cihetle nazargdh-1 hakdik-
iktindh-i Hazret-i .)ehriydri/erine leffen 'arz ve takdimine hasbe's-saddke ictisdr
ey/edim. (:dker-i kemterleri Siuds'ta k1rk dart mah bulundugurn mi.iddetc;e
mi.icerred rnuvaffakiyyet-i seniyye eser-i bedi'-i 'add/et-gi.isterdnesi olarak gerek
eh/-i teuhid ve imdn ue gerek hiristiyan bdb-1 humeti melee' ue pendh bi/ip
musted'aydt ue ifaddt ue mahremdt-1 beyandtdan hil/i kalmamf§ olduklan gibi o
mahal/in ahvill ve uuku'atl hakkmda §imdi dahi taraj-1 'abiddneme ma'/umilt-1
mahremdne i'tii ve fakat postada mektublar o idilrece tuturu/mak 'ildet ittihaz
edildigine mebni c;ilkerlerine yazd1klan §ey/eri kdh mi.ihursi.iz veyahut ba§ka
mi.ihi.ir ue imzil tahtmda isril ediyorlar. Si~ils uililyeti dahiline egerc;i yi.iz binden
ziyilde Ermeni var ise de, islilm alt1 yi.iz elli bin nufustan efzun oldugu
mi.i/dbesesiyle Ermeniler jsJam 'dan her bar c;ekinirler. Ldkin bu iki tdifenin
arasma nefret ve 'adduet ilkil etmeksizin iddre-i maslahata bakmak ehemm ue
elzem oldugundan ve ora/ann ehl-i isldm1 gdyet dinddr ve musalli
bu/unmalanyla bektd§ilik ihdds ederek ue §U bdt1! yo/u tevsi'a hi.ikumet
kuvuetiyle ikdilrn ve bektd§i §eyhinin isim ve tlnudmm mi.is/Umanlara kar§i
Mi.is/im-Pendh bildirerek cem'iyyet/er te§kiline ihtimdm i/e mi.i'min/eri dilgir ve
tenjir eylemek ma'nen ve maddeten muzcr ve muhdlif-i rnarzd-yc humdyunlan
oldugu bdhir ve zdhir idi.igi.inden cereyan eden te§ebbi.isdt ue muilrne/dt-1
fdsidenin c;dre-i 1s/dh1 cemi' umurda mededres ve mukaddes o/an 'u/Uv-himmet-i
diydnet-perueri-yi cendb-1 hildfetpendhilerine menut bu/unduguna nazaran
kdt1ba i ahvdlde irdde ve Fermdn Ve/i-Ni'met-i Biminnetimiz Pddi§dh1m1z
Efendimiz Hazretlerinindir. 29 Ey/U/1310/ .10 Rebi'i.i/dhir 1312
Ankara Vd/isi Kullan: Mehmed Memduh (Mi.ihi.ir)
[1] Vesikalann baz1 yer/eri eskiyip yirtildigmdan okun;mami§tlr.
[2] 1240 tarihi yanh§ be/irti/mi§ 1241 olmas1 gerekiyor. Yenic;eri/igin kan/1 bir
§ekilde laguedilmesi ve sonrasmda Bektd§ilere ue Bektd§i babalanna yonelik
takibdt 1241/1826 tarihinde uukubulmu§tu 358
35812 Mart 2007 www.haberakademi.net/defaull.asp?mc-~makaleoku&IHd=2890
269
Ali Rlza Bayzan
3G9
".!
-~t'~v.... .v..-~~
270
Misyoner brgLitlerin Kurt ve Alevi Operasyonu
AVRUPA BiRLiGi SURECiNDE ALEViLER 359

23 Eklm 2004, KOin, Almanya
Avrupa Alevi Birlikleri Konfederasyonu (AABK)
18 Haziran 2002 tarihinde AB Par/amentosu'nda bir ijemsiye 6rgutUn, -Avrupa

A/eviler Birligi'nin (AAB)- kurulmas1, Avrupa'da ya-\iayan yaklaijlk bir milyon
Alevinin t;:lkar/anm Avrupa kamuoyu onunde daha kuvvetli dile getirmelerini
sag/ad1. Bu anlamda AAB bir §emsiye 6rgut olarak 165'i a§km Alevi·Bekta§i
kultur merkezini ve cemevini temsi/ edecektir.
AAB Aleviligi, insam en degerli yarallk olarak kabul eden bir inane;;, bir felsefe,
bir ku/Wr ve bir ya§am tarz1 o/arak tammlamaktadtr. Bu nedenle, Avrupa'daki
Alevi topluluklann dini, ki.i/Wrel, toplumsal, egitimle ilgili, ekonomik, po/itik ve
toplumsal t;:lkar ve haklanm savunur. Avrupa'daki Alevi federasyonlan arasmda
e§gi.idumu geli§tirmeyi amat;:lar.
Alevi Birligi, Avrupa ve Turkiye'deki Alevilerin haklarmm ve kimliginin

tanmmasm1 6ze/ Anayasa/ koruma a/tma almmas1 giri§im/erini desteklemektedir.
[AAB] Turkiye'deki Alevi hareketini destek/emektedir. Bu yalmz A/eviler

at;:lsmdan degil, aym zamanda Turkiye'nin Avrupa Birligi'ne giri§i ve her alanda
AB top/ulugumm bir part;:asl haline ge/mesi ac;;1srndan da degerlendirilme/idir.
359 "TURKIYE'NiN Avrupa Birligr ile i.iyelik gbri.i~melerine ba~lama tarihi almaya ybnelik pazarhklannm
yogunla~h9I 17 Arahk Oncesinde AI3'den TiirKiye'nin s1mrh demokrasisini geni~\etmek i~in yararlanma taktigini
izleyen tUm toplumsal muhalefetleri bir rapor yazma tela~1 aldt. TUrkiye hUkU.metinin her ~eyi son ana sikt~tiran,
bbylece Onemli konulann TUrkiye'de tarh~Ilmasm1 Onleyen yakla~tmmm benzerleri bu toplumsal muhalefet
raporlarma da yans1d1. Bunun baz1 aciil ve iJzilci.i. sonw:;lan raporlar yaymlandd<tan sonra 0rtaya d6kUldU.
t-\vrupa'da ya~ayan Alevilerin Otglitleri de bu kervana katJidJ. Ancak ne yaz1k ki TU.rkiye hti.kUmetinin IZiedi§i
takti§e benzer bir ybntemle haz1rlanan raper, daha sonra iddia edildi§inin tam tersine Alevi kamuoyunda ya da
OrgU.tlerin tabamnda tartJ~J!madan haztrlandJ ve t-\vrupa Birli§i'ne sunuldu. Dahast bu raporun ne oldu§u ya da
nit;in verildigi hala Alevi kamuoyuna ve OrgUtlere ar;tklanmadL Avrupa Alevi Birlikleri Konfederasyonu'nun bu
raporu, bu kurulu~ i<;inde Onernli yer tutan ve hatta bu kurulu~a kendi bmasmda yer veren PJmanya Alevi
Birlikleri Federasyonu'nun internet sitesine bile konulmad1. Gene; Aleviler Hareketi internet sitesi
(www.gencalevilerharekati.de). bir sCLre Once bu raporun sayfalannm resimlerini vorum yapmadan yaymlad1.
BugOne dek hi~bir ki.§i ya da OrgOt itiraz etmedi§ine gOre. bu sitede bulunan raporu, gen;ek raper olarak kabul
etmek gerekir. '' Esen Uslu, Ale vi\ ere Duyurulmayan Ale viler Raporu, Avrupu Alevi Birlikleri
Konfederasyonu'nun AB'ye Sundugu Raporun (evirisi, Serc;e~me, Ocak 2005, say1: 6
271
Ali R1za Bayzan
Biz bir kurulu:; olarak, ii/kemizin AB'ye e§it haklar ve ko:;ul/ar teme/inde girmesi
ic;:in gereken yukum/U/ukleri yerine getirecegimize inanzyoruz.
Bu ac;:!dan, bizim amac;:lanmrz Tiirkiye'nin c;:rkarlan ile aymdrr. Biz A/euiiN, Turk-
Avrupa ili11kilerinde bir oncu konurnu ustlenmeye hazrnz.
Dahasr, A/eviler Birligi Avrupa'daki turn u/usa/ kurulu:;lar ve goc;:men 6rgutleri ile
e§it hak/ar ternelinde i§birligi yapmaya niyetlidir
Barr:;r ve dost/ugu korurnak ic;:in elimizden geleni yapacagrz.
A/eviler Birligi, Alevi/erin kendi inane;: ve kendi kimliklerini korurken, ic;:inde

ya§adrklan top/urn/aria entegre alma ve boy/ece on yargrlarr aza/trna c;:abalarrna
etkin bic;:irnde yardmJCr olacaktrr.
A/eviler Birligi, her zaman insan haklarrna ve anayasaya uyan demokratik bir
top/urndan yana olacaktzr.
Alevilik Uzerine Krsa Bilgi

Alevi ogretisi bireye rnutlak inane;: ve uicdan hurriyetini §U deyi§le tanzr.· "Herkes
kendi sorum/ulugunu ta§zr "
Her Alevi kendi inancrm sec;:tigi gibi izlemekte 6zgiirdur. Diger bireylerin ya da
toplulugun uyguladzgz hic;:bir zorlama yoktur.
Alevilerin inane;: ue kU/tur oge/eri Sunni/erden (Simni Mus/Urnanlardan) farklrdrr.

6rnegin: 40 Azizin toplantzsrnrn taklidi olarak Cem duasr, 12 jmarnzn saygznlzgr
ve dedelerin din 6greticileri olarak tanrnmasz, Muharrern orucu, toph1 ya§am
tarzr, kurban t6reni ve yemek yukurn/Ulukleri, 4 kapr ve 40 basamakh deger
sistemi: kadrnlara e§it hak/ar, ki§isel sorum/uluk (kendine sahip ol'), vb. On/ann
ortak degerleri Alevilerin bir/igi ic;:in 6nemlidir. Alevi 6gretisinin js{arn ic;:inde ya
da js{am dr§rnda srnrflandrnlrnasr gerektigi uzerine tartr§ma 6nemsizdir. A/eviler
$eriat'r reddetmekte anla§rrlar. Biz, diger insanlara alan sevgimize ve halklar
arasznda ho§g6riiye 6zel 6nem veririz ve bu temelde biz A/eviler kU!turler ve
dinler diyaloguna katkzrnzzr §U deyi§le yapanz: "72 (cum/e) mil/eti qit bil .. ''
Alevi 6gretisi gunumuzun genc;:lerine artzk 50-60 yr/ oncesinin y6ntemleriyle
ogretilemez, c;:unku onlar yeni ue c;:agda§ yontem/ere alr§rktrr. Alevilerin c;;ogu.
Alevi ogretisinin Turkiye ue Avrupa kentlerinde, koylerde oldugu gibi
ya§ayarnayacagrna inanzr. 0/ke ic;;i ve Avrupa 'ya goc;: nedeniyle, Alevilerin toplu
ya§am tarzr, din adamr dede ve zakir ile inanan amszndaki ili§ki gibi kurum/an
dagr/maktadrr. A/eviler artrk yalrtz/mz§ olarak degil, c;;ok ku/Wrlu bir toplumda
diger halklar/a birlikte ya§amaktadrr
272
Tiirkiye'de Alevilerin Durumu

Turk deu/eti 20 milyon Aleuinin uarhgm1 gonnezden ge/mektedir Diyanet i§leri
Ba§kanhg1 (DiB) din i§lerinden sorumlu kurumdur ue bu kurum direkt olarak bir
deulet bakanma baghd1r. Bu kurum yalmz Sunnilerin t;tkarlanm temsil
etmektedir. Diger dini ue etnik gruplar deulet politikas1 tarafmdan
tanmmamaktad1r. Turk Ba§bakam Erdogan, bugilne kadar AB'ne giri§ tarihi ile
ilgili c;abalanm ba§an olarak gormektedir. Ote yandan Erdogan Garda Go/ii'nde
Aurupa deulet adam/anna Aurupa ana §artmda laiklik i/kesini korumalan ic;in
c;agnda bulunmu§tur. H1ristiyan gelenek/eri benimsenemez. [Aimanca metinde
bu tUmce :;oyle: Hlristiyan geleneklerine yaptlacak bir attf kabul cdilemez.]
Kendisi Aurupa devletlerini azarlwnl§llr: [Almanca metinde bu ti.imce §oyfe·
Avrupa deuletlerini §U benzetme ile uyarmtfjtir:] "lEger Turkiye'yi AB'den
dt§lamak ic;in Htristiyan miras1 one surerseniz) Sizler (Avrupa devletleri) bir
mum gibi tukenirsiniz."
Ote yandan kendisi Aurupa'da thmh laik/ikten yana biri olarak ka/amarnl§ilr.
Ornegin, Ey/11/ ay1 ba§mda Berlin 'de, biri kendine Kuran 'rn neresinde c;ok C§li
eulilikten soz edildigini sordugunda, kendini tutarnorm:;tir. Laik Tllrkiye
Cumhuriyeti'nin Ba§balmm konumunda o/dugunu unutmu~ De islam'da c;ok e§li
eulilik iizerine vaaz vermi:;tir. (Kendisi vaiz oku/unu bitirmi§tir.} De/egclerin,
ozel/ikle kadmlann protestosu ile kar§tla§l1ll§tlr. Erdo,qan Ey/W ay1 bwpnda
Berlin 'de ba§lannda Milli Gorii§ ba§kam o/mak uzere Turk §emsiye 6rgutlerinin
temsilcilerini kabul etmi§tir. Bu resepsiyonda Almanya·dakl Alevi top/umunun
Gene/ Sekreteri, Turkiye'deki Cemeulerinin Oiycmet i~leri Ba§kanhg1 tnrafmdan
neden desteklenmedigini sordugu zaman, Erdogan gerc;ek yuzimu g6stermi:?tir.
Erdogan Aleuilik uzerine hukum uerme sorumlulugww ustlenmi§tir: "Alevilik hir
din degildir. Cemeu/eri, carnilerle kar§lla!jtmlmamahdlr. Cami dua yeridir, wna
Cemeui bir kliltur merkezidir, Cemevlerine de camiler gibi mali dcstek
veri/meme/idir."
Bu neden/e Sunni nufus Alevileri Mr:is/uman saymaktad1r: "Hepimiz

Mi.is/umamz." Onlar, Alevileri de Sunni Is/am'm be~ kurahm yerine getirmekle
yi..ikumli.i sayworlar. Devlet, Diyanet i:;leri Ba§kanhg1'ncn Aleui/erin de c;tkarlanm
korudugunu one surmektedir ancak gen;:ekte o, Si.inni ogretiyi desteklemekte ve
gerc;ek islam'dan sapt1i'j1 ir;in Alevi ogretisini cezalandlrmaktadtr.
1. Turk dev/eti anayasasma gore laik oldugu-(yani din ve devletin aynlmas1)

lla!de, Cumhuriyet'in kuru/masmdan beri deulet bir Diyanet i§leri kurwmma
sahip olmwitur. Ulusal nufusun llc;te biri Aleviyken. hu kurwn, ya/nrz Si.inni/eri
temsil eden neredeyse 77,000 camide yaklns.1k 89.000 ki!ji c;all!itmnaktadtr.
Alevi/enn var!tgtmn yok say1/masl nedeniyle devlct Alevilerin ne dua
mekdnlanno (Ceme!!i), ne de din egitmenlerine (ded€) des!ek vermcmektcdir.
273
Ali R1za Bayzan
2. Her yil 400.000 ogrenci uaiz okullarrnda ue 450.000 ogrenci Kuran

kurslannda Sunni/igi 6grenmektedir. Vaiz okul/anmn ut;: yi/hk ikinci bolilmu,
daha iyi istihdam olanaklan it;:in 1998'de yaprlan okul reformu i/e kapatilmr:;trr.
3. 1980 askeri darbesinden beri Alevi k6ylerine din hoca/an yollanmakta ue

6zellikle Alevi koy/erine cami yapilmaktadrr. Aleui duasmrn Sunni duasrndan
farklr (kadm-erkek birlikte yapilrr) olmasma kar:;rn, gun/Uk dualar ue cenaze
dualan Sunni olarak yaptlmaktad1r.
4. Turkiye'de Anayasa'nm 1982 yr/mda askeri y6netim altmda kabul edilmesi ile
din egitimi okullara zorunlu ders olarak konulmu:;tur. Alevi t;:ocuk/an istemlerine
kar!?l bu derslere katrlmaya ue Sunni 6gretiyi ogrenmeye zorlanmaktadrr. Bu
durum Aleui ve diger Sunni olmayan ogrencilerin dini ozgur!Uklerini w;:rkt;:a yak
saymaktrr.
5. 2002 yilma kadar bir orgutun "Aleui" adrm ta§rmasrna izin verilrnemekteydi.
Kendi/erini Alevi olarak adlandrran dernekler, bu ismi kullanmak it;:in en yuksek
mahkemelere gitmek zorunda kaldrlar.
6. Aleviligin 6gretildigi hit;:bir egitim

tesisi ya da kurumu yoktur. Bu nedenle
Aleui din adamlarr ic;in egitim ya da yuksek ogretim o/anagr yoktur. Bu gert;:ekler
Turkiye'de Aleuilerin dini ozgur!Uklerinin olmad@m ue devlet tarafrndan kasrth
olarak Sunni a/maya zorlandtklarrnt gostermektedir.
Avrupa Ulkelerinde Alevilerin Durumu

Avrupa'da ya§ayan Turkiye'den gelme yakla§tk 100.000 [Aimanca metinde
1.000.000] Turk ve Kurt Alevi vardrr. Aleuilerin Aurupa'da din ozgur!Ugunden
yararlanmasma kar§ln, srk srk fanatik jslam c;eurelerinin baskilanna manJZ
kalmaktadtrlar. Yakfwpk 15 ytf onceye kadar Aleuilere, ornegin t;:ocuklanm
Kuran kurslanna gondermeyen Aleui aile/ere, bask1 yaprlmaktayd1. Son 10 yrl
ic;inde t;:ok saytda Avrupa kentinde Alevi dernekleri kurmu§ alan Aleuiler artrk bu
basktlara kar§t dirent;: gosterebiliyorlar. Ve tekil §emsiye orgutler aracrllgryla
kendi t;:rkarlanm dile getirmektedirler. Buna kar§m Alman oku/lanndaki Aleui
ogrenciler Aleui ogretisini ogrenememektedir. Turkiye'den gelen hocalarrnm
verdigi dini egitim Avrupa u/kelerinde bile halo Sunniliktir. Hatta Aurupa
uniuersite/erinden Aleuilik ogrenilememektedir. Buna ters qsiz bir durum ise,
2002 yilmda Berlin Senatosu'nun Anadolu Aleuileri KU!tur Merkezi'ne uerdigi,
bir dini topluluk yetkisine sahip olarak Berlin ilkoku/lannda Aleui dinini ogretme
izindir. Aleuiler Aurupa'da kendilerini saklamamaktadrrlar; yerel y6netimlerle,
Hlristiyan top/uluklarla ue toplumsal orgutlerle diyalog aramaklad~rlar. On/ar
t;:ogunlukia sendilwlar, partiler ue deruekler gibi toplwnsoi orgutlerde aktiftirler.
Son olarak, ama onemini kuc;umsemeden, belirtmek gerekir ki, Aleui clerneklerl
TUrk siynsi partilerinden bagmlsizd~rlar Aurupa'daki Aleuiler kendi din/
Jojffurlerinc bag/; olarnk b•lviik c;ogun/uguyla tllrde~ {homojen) bir topluluk
274
Misyoner brgl.itlerin Kurt ve Alevi Operasyonu
olu!?turur(ar. Kendilerini, /slam kultiir a/am iqinde kendi inanq it;:eriklerini

geli:;tirmi§ bir grup o!arak an/arlar. Aleui/igin, bir dini mezhep ders programz
yaratacak kadar kokli.i ogreti temelinde ayn bir mezhep oldugu, Kuzey Ren-
Vestfalya [Eyaleti] Okullar Bakanllgmtn istegi uzerine Magdeburg
Oniuersitesi'nden Projesbr Spu/er-Stegeman taraftndan Haziran 2003'de
yapzlan bilirki!?ilik ile teyit edilmi~tir. Birqok Alevi iqin dini-kulturel bag/or etnik
kokenden daha onemlidir. Turk ve Kurt kokenli Alevi/erin dini-killturel 6ge/eri
diyasporada Alevi topluluklan olu:;turmaya ve onion bir aroda tutmaya yeterli
olmw;tur. Tum 6nemli Alman kentlerinde 165'i a§kln sayrda kUIWr ve
dayanr§ma dernekleri i/e Aurupa A/eui toplumunun orgutsel gucu bunun bir
kanrtrdrr. Bu demeklerin kamu qah:;malan sayesinde Avrupa kamuoyu Aleuilerin
ue Aleuiligin farkmo varmoya ba§lamr§trr.
Avrupa Parlamentosu'ndan Talepler

• Alevilik Turkiye'de ue Avrupa'da bagrmsrz bir dini top/u/uk ue mezhep
olarak yasal qen;euede tanmmahdrr ue her Wr aynmcrlrga kar§t
korunmalrdrr.
• Aurupa Birligi Parlamentosu, Turkiye'nin Aurupa Biriligi'ne gm§I
iizerine Turk hiikiimetiyle yaptrgr pazarlrkta Tiirkiye'de Alevilere bir
dini topluiuk oiaralc e:;it haklar uerilmesini istemelidir. Bunun iqin de
ornegin zorun/u din egitiminin kaldmlmasr ue okullarda Aleuiligin
ogretilmesi; Alevi bo/gelerinde cami yaptrnlrnamast, camiler ile ce1n
evlerinin e:;itligi, ub., yer alma/cdir. Herhangi bir dini aynmcrlrk
yaprlmasr cezaya tabi bir suq haline getirilmelidir.
• Avrupa okul/annda din egitimi ue diger ahlak derslerinde Aleuilik
ogretilme/idir. AB dev/etleri Aleui/ere Aurupa Birligi uniuersitelerinde
Aleui 6gretisini bgrenme olanag1 saglamalrdtr.
• Avrupa Aleui/er Birligi dini konular ue ki.i/Wrler aras1 diyalog ile ilgi(i
parlamento komisyon/armda temsil edi/melidir. ''
275
Ali R1za Bayzan
ALEVi AKADEMiSi
'»
10- 11 HAZiRAN 2006'da Bremen' de yap1lan Alevi Akademisi Bilim Kurulu
ToplanilsJ
Dr. OzgiJ.r Sava§~l, Ale vi Akadernisi Bilirn Kuru/u Ba§kam
Bilim Kurulu ~u isimlerden olu~mu§tm: Yrd. Do~. Dr. BU\ent Bilmez, Prof. Dr
Cengiz Gille<;, Enis Emir, Pro{. Dr. i§aya U§ilr, Dr. ismail Kaygusuz, Dr. Krisztina
KehL Mustafa Dilzgiln, Dr. Ozgilr Sava§~t (Ba§kan), Dr. Yagmur Say
Bilim Kurulu'nun bu toplanttsmm ana amac1 "Aieuiligin kayda ge<;:irilmesi ue
aktanlmast ,, §eklinde 6zetlenebilir.
Bilim Kurulu Ba§kan: Do<;. Dr. Ozgiir Sava§~t Oyeler: Prof. Dr. Cengiz Gille~,
Prof. Dr. i§aya U§iir. DO<;. Dr. Yagmur Say, Yrd. Do<; Dr. Bulent Bilmez, Dr.
Kristina Kehl, Dr. ismail Kaygusuz. Enis Emir, Mustafa Duzgiln
ALEVi A!\ADEMiSl!ALEVITISCHE AKADEMIE

Breitenweg 41 28195 Bremen - Deutschland
www.aleviakademisi.org
Ser~e~me, Kas1m 2005, Sayt: 16
276
T.C.
Ba§bakanlrk
Diyanet i§leri Ba§kanlrgr
11/01/2005
Sayr: B.02.1.DiB.O.l2.00.01!015-38
Konu: Cemevleri.
istanbul Valiligine
(Miiftiiliik)
ilgi: 29/12/2004 tarih ve B02.1DiB.4.34.00/240-10366 sm,n/1 yaz1 eki, SadegUI

(:avu~'a ait 21 Aral1k 2004 tarih/i dilekc;e.
633 say1h Diyanet l§leri Ba~kanligl Kuru/u~ ve Gorevleri J-lakkmda Kanun'un 1.

Maddesinde Ba~kanhg1rmzm gorevleri; "islam Dininin inanc;Ian, ibadet ve ah/ak
esaslan ile ilgili i~/eri yi.inltmek ve din konusunda insanlan aydmlatmak ve
ibadet yerlerini yonetmek" §eklinde belir/enmi~tir.
Anayasamn "inki/ap Kanunlanmn Korunmas1" ba~hkli 174. maddesinin 3

numarah bendinde zikredilen 677 say1/i "Tekke ve Zaviyeler/e Ti.irbelerin
Seddine ve Ti.irbedarhklar lie Bir Tak1m Unvan/ann Men ve l!gasma Dair
Kanun" degi~tirilmeksizin, kaldm/an tekke ve zaviyelerin ihyas1 anlarmna
gelebilecek, ayin-i cem icra etmek i.izere Cemevi tesis edilmesi ani/an kanuna
uygun dli§memektedir. Nitekim am/an Kanunla dervi~/ik, dedelik. babahk,
c;elebilik ve halifelik gibi unvan ve sljatlar da yasak/anml~tlr.
Cumhuriyetin ilamndan sonra 03 Mart 1924 tarihinde, Mustafa Kemal Ataturk

ve arkada~/an tarafmdan 429 say1h Kanun/a, bir Cumhuriyet Kt1rumu o/arak
kuru/an ve Anayasamn 136. maddesi geregi gene/ idare ic;erisinde yeri belirti/en
Diyanet i§leri Ba~kan/ig1, gi.ini.imi.ize kadar kendisine Kanunla veri/en gorevini,
mezhep, me~rep, tarikat, Alevi, Sunni vb. hic;bir aynm yapmadan Mi.isli.iman/ik
i.ist kimliginde herkesi ic;ine a/acak ~ekilde si.irdi.irmu~tur. Cwnhuriyetimizin
temel ilkelerinden alan laiklik de devletin ve bi.iti.in kamu kurulu~lannm e:;;it
stati.ideki vatanda~lik esasma gore hizmet sunmasmr gerektirir. Kamu hizmeti
sunumunda dini aft ayn/malara ve ayn§malara yol ac;:mas1 muhtemel yapilanma
ve duzen/emeler sonuc;:ta top/umsal bir/ik ue bi.itun/i.igi.i tehdit edecektir.
Cumhuriyetin kurulu~undan itibaren Diyaneti§/eri Ba§kanlig1 bu r;izgide bir
kamu hizmeti an/ayl§lm si.irdi.irdi.igi.i ic;indir ki, top/wnumuz bir/ik ve bi.itun/Uk
ic;inde; mezhep ve me§rep tart1~malanndan uzak bir ~ekilde varllglm devam
ettiregelmi§tir.
islam tarihinde, J-lanefi, $a/ii, Caferi gibi mezheplere. Meuleui, Kodiri ue I3ekw!ji
gibi tarikatlara mahsus "Cami ue Mescit" d1§mda bir ibadethane mevcut degildir
277
Ali R1za Bayzan
Dini, tarihi ue bilimsel kabule gore; jsfarn'dan ayn bir Aleuilik- Bekta§ilik Dini;
cami ue rnescitten gayri "Cerneui" admda bir jsfarn mabedi de
bulunmarnaktadtr. Aynca Muslurnan alan Aleui-Bekta§i uatanda§lanmtztn
Kur'an 'dan ba§ka bir kutsal kitabt, Hz. Muhammed'den gayri bir peygamberi de
yaktur. Bu tarihte de boyledir, gunumuzde de boyledir. Bu durum Aleui-Bekta§i
euliyasmm, ululannm eserlerinde, nefeslerinde, !jiirlerinde de hep boyle ifade
edilegelmi!jtir.
Gunumuzde baz1 <;eurelerin Aleuiligi jsfam dt§l bir din, ayn bir mezhep, ayn bir
J,uftur alarak gosterrne <;abalan, Aleuiligin ashna ters dil!jen bir tak1m
degerlendirmelerdir. Aleui uatanda!jlanmtzm en onernli rejerans1 alan Hac1
Bekta!j-1 Veli'nin "Maka/at" isimli eseri elirnizde bu/unmaktadtr. "Maka/at"ta
anlatiianlar jsfam'm ozudur.
Aleui ad1 da Sunni ad1 da bize sonradan uerilmi§ isimlerdir. HalklmlZin hemen
hemen tamam1 Kur'an-1 Kerim'in ilke ue prensiplerine bag/1 ki!jilerdir. Binlerce
ytl bir arada ue hi<;bir problemi a/rnadan ya!jamt!j bu rnilletin fertlerinin, yapay
sorunlarla kar§I kar!jtya getirilmek istenmesi ue aralannda tefrika tohumlanmn
ye§ertilmeye <;ah!jiimast faa/iyetleri, uzerinde uzun uzun du!jilnu/mesi ue gerekli
analiz/erin yapiirnas1 mi/li bir zarurettir. Bilgilerinizi rica ederim
Doc;. Dr. Mehmei Gormez Diyanet j§Jeri Ba!jkan V.
Sen;e~me, !]UBAT 2005 SAYI: 7 360
360 Alevi yaz?lr lsmcu] Kay9usuz'un Cemevi Cami kar~ila~llfllletSI ic;m bkz., "Alevihkte Cemev1 (ya da
Meydanevi) bu tapmma yeridir: mane; ril(IellerJ orad a uygulan1r" 23.092005

www .a!evJ.com/alevJogt etisi + M5a 19efc366S.html
278
T.C.
BA~BAKANLIK
DiYANET i~LERi BA~KANLIGI
Sayr:
Konu: A~rk/ama
03.02.2005
Basm A~1klamasJ
Hacr Bekta~-1 Veli Anadolu KU/tur Vakfmm, "Cern ue KU/tur Euinin" Ale vi
Bekta~i inancrnr benimseyen uatanda~/ann ibadet yeri (mabedi) olduguna dair
talebinin Ba~kanhgrmrzca is/am dininin ibadetine mahsus cami ue mescitler
dr~mda Cern ue Kultur Euinin 633 sayrlr Kanunun 1 'nci maddesi uyannca
Diyanet i§leri Ba§kanhgr Yonetimindeki ibadet yerleri kapsammda
degerlendirilmesinin mumkun o/madrgr gerek~esiyle reddine dair 02/09/2004
tarihli ue 1261 sayrh i~lemin iptali i~in Anayasa Mahkemesine g6turulmesi
talebiyle Ankara 7. /dare Mahkemesine ba~uurmasr neticesinde Ba§kanlrgrmrz
konunun hassasiyetini goz onunde bulundurarak Din i~leri Yuksek Kuru/una
konunun dini, Hukuk Mu§auir/;gine ise yasal boyutunu ince/etmi~ ue
sonw;lannr i/gili mahkemeye bildirmi§tir.
Bilgi Edinme Kanunu kapsammda bu konuyla ilgi/i (:anakka/e ue istanbul

Va/iliginin taleplerine Din i§leri Yuksek Kurulu ue Hukuk Mu§auirliginin
goru§leri dogrultusunda Ba§kanlrgrmrzca ceuap uerilmi§tir. Radikal Gazetesi
Ba§kan/rgrmrzm istanbul Va/iligine gonderdigi yazryr 25!01/2005 tarih/i
nushasmm 1. sayfasrnrn 3-6 sutunlannda "Cemeui Dini Degil" ba§lrgryla
man§ete ta§ryarak bazr yanb§ anla§rlmalara ue yorumlara zemin hazrrlamr§trr.
Soz konusu gazeteye Ba§kanlrgrmrzca 25!01/2005 tarih ue
B.02l.DiB.0.63!117-1/26 sayrh tekzip metni gbnderi/mi§ ancak Basm
Kanununun 19'ncu maddesi geregince a~rklamamrzr yayrnlamasr gereken
gazete bugune kadar a~rk/amamrzr yaymlamaml§trr. Bu itibarla
Ba§kanlrgrmrzca a~agrdaki a~rk/amanm yaprlmasr /iizumlu gorU/mu§tiir.
Diyanet i§leri Ba§kanlrgr kuruldugu gunden beri ustlendigi kamu hizmetini

laiklik ilkesi dogrultusunda uatanda§lrk esasma gore yerine getirmekte, bunun
i~in de mezhep, me~rep, tarikat, aleui, sunni ue benzeri hi~bir aymm
yapmadan mus/Umanltk list kirn/igi altmda herkesi i~ine alacak bir §eki/de,
sagltkl: ue bilimsel bilgi l§lgmda yasalann kendisine uerdigi goreui
surdurmektedir.Diger bir anlatrmla Diyanet i§leri Ba§kanlrgr, laiklik ue
uatanda§lrk esasrna gore yapr/anan ue hizmet sunan bir kamu kurumu oldugu
i~in Islam i~i olu§um ue grup/ann hepsine ara/annda bir degerlendirme ue
279
Ali R1za Bayzan
-·----------------------------
kar~tlo~tmna yapmaksTZTn e~it mesafede durrnaya ue butUn uatanda!'jlanrmza
is/am dini konusunda sa.iJ/iklt ue istilcrarl1, toplumsol birlik ue btltUnltlgii
sagloyJcl bir hizmet sumnoyo ozen gostermektedir.
Bilgi edinme maksadiylo zmnan zamon kurum, kurulu9 ue ~oh1slordon gelen
talep/eri Bo§kan/Jgi1YIIZ dini ue hukuki boyut/anyla e/e alarak gerekli ceuaplan
hclZirlamoktadJr. Bwjkon/Jgtmlz ku!ture/ kimligirnizin one1nli bir pan;:as1 olan ue
ulkcmizin sosyal, !cUlture/ ue tarihi yap1smm olw,;wnunda uazgec;ilmez bir yere
sahip bulunon Aleuilik, Bekto~ilik gibi inonc; gruplonm islam ic;i olu~um!ar ue
isl6.m'm lorihi surec;te ortoya C,:ikrm~ zenginlikleri olarok gordiigiinii,
Ba:'ikanli_gm stlnni bir kurwn ue kurulu:;; olmadJglnJ ve bu yonde bir hizmet
politikasma sahip bulunmadi_ijmi c;eqitli vesilelerle sikt;a beyan etmkitir ve
etmektedir.
Aym anlayt§Jn deuam: olarok Ba~kanhgrn11z, cemevlerini de cizgiin, kii/Wrel ue
mistik kimligi ue misyonu bulunan ue korunmos1 gereken bir zenginlik o/orok
gormektedir. Ancak boyle bir balw; at;JSI cemeulerini caminin altematifi ve
muodi/i bir ibadethane olarolc gc5rmeyi hakli kilmoz. Cemevlerinin comi/erin
muodili bir ibadethone olup olmodJgJ rneselesi, Alevi/igin islam 'dan oyn, ba~/1
baqmo bir din olup olnwdtg1yla ilgili bir meseledir. islf.tm dininin ibodethonesi
comidir. AleuiBekta:;;i vatcmdmilammzm Kur'ondan ba!?ka bir kutsal kitab1 ve
Hz.Muharnmed'ten gayri bir peygamberi olmadJgJ ic;in Alevi/ik, aynnt1do nastl
tammlar11rsa tamm/ansm, isldm ic;i bir inane; ve dini anlayt!?lir. Aleuilik-
Bekta~i/ik ogretisinin kurucu ue saygm §ohsiyetlerinin yaztlt eser/erinde,
nefes/erinde ue §iirlerinde bu boyle ifade edildi.iji gibi tarihsel realite de bunu
gostermektedir. Alevi uatanda§lanmtzin kahir ekseriyetinin du§lincesi de
boy!edir.
Bu nedenle cemevleri, isWm 'm on dart as1rlik teori ve protiginde hic;bir zaman
cami/erin alternatifi ve muadili oimamJ§tlr. <;unkii cami, belli bir mezhebin,
namaz ktlonlann ue camiye gelenlerin degil, mezhebi, me§rebi, tarikat ve
inane; grubu, dini prat@ ne olursa o/sun bi.1tun Muslumanlann ortak
rnabedidir. Bu konuda bugline kadar herhangi bir tereddiit ve §iiphe ortaya
r;:•kmamt§lir. Bir dinin mabediy/e o dine dair i/mi, ah/aki, kultiirel ve benzeri
faaliyetlerin gerc;ekle§tirildigi mekanlan birbirine kan§tmnamak gerekir.
Aleuilik, jsJam kU/turi.inun biitUniinden ayn§an degil, onu tamamlayan bir
unsurudur. Alevi-Bekto§i kii!Wr ve ge/eneginde dergf.th, tekke, zauiye ve niyaz
evi o/arak tammlanan bugimhi cemeulerinin Jsrar/a cami, kilise ve sinogog
gibi birer mabet o/aruk gosteri/meye c;a/J§Jlmast taril1i tecrubeye ue bi/imse/
kriterlere m·J.:md1r. Oaha da onem/isi boyle bir yakla§lm milli birlik ve
buWn/Ugurnlizli tehdit eden bir ayn§tmnaya da zemin hazJrlaylcc mahiyette bir
giri§imdir.
Oysa gumimuzde u/kemizin dini ve mi/li degerleri etrafmda butiin/e§meye
daha ~ok ihtiyac; bulunmakta, bunun i~in de Ba!?kan/Jgllntz, dindar/Jk tarz1,
dinin irwr119 ue pratiklerdeki farkhhgi ne a/ursa a/sun tllkemiz insanmm
280
Misyoner 6rgutlerin Kurt ve Alevi Operasyonu
tamammt kucok/aytct bir hizmet ve bilgi politikast iz/emeye ()zen gostermekte;

ayn§mayt degil ortak paydalan one t;tkarmaya gayret etmektedir. Bunun
it;indir lei, son zomanlardaki Alevi vatanda§lanmtzla Ba§kanhgtmtz ara~rndctki.
olum/u ili§ki/er giderek artmt§ ve bu olumlu ili§kiler i.ilkede birlik ve dirligin
tesisine ayn bir katkt saglamaya ,ulkemizin sosyal ve kulturel hayatrna ayn bir
an/am kazandrnnaya ba§lamt§ttr. BasrnnrHzm do benzeri bu duyarhltga sahip
olduguna ve bu yondeki t;abalanmtza destek verecegine inanmaktaytz
Karnuoyuna duyurulur.
DiYANET i$LERi BA$KANL/GI
281
Ali R1za Bayzan
Tekke ve Zaviyeler Kanunu
Alevi ve Bekta§ilerin taleplerinin bir k1smi "Tekke ve Zaviyeler Kanunu" 361 ile
baglantJhdn. AABF Gene! Ba§kam Turgut Oker'in bu konudaki teklifi §Udur:
"1924'te tekke ve zaviyeler yasas1 ile Dergoh/ann kapattlmas1, dedeligin

kurum olarak yasak/anmas1 ile birlikte bu alanda ciddi bir kopukluk olw;tu.
Bugun bile aslmda yasal anlamda Turkiye'de cern yap1hyor ama normal
yasalan uygulasalar tekke ve zivayiler yasasma gore mevcut anayasaya
kar§l gelmekten Turkiye'deki her cemi basabilirler. Yani bugun Turkiye'yi
yonetenler bizi yasayt uyguluyoruz deseler kimse bir §ey diyemez. Aslmda
mevcut yasay1 kendi/eri <;igniyorlar. Biz diyoruz ki mevcut yasayt
<;ignemeyin, bu yasayt kaldmn. $u and a mevcut anayasaya muhalif insanlar
oluyorlar valisi de kaymakam1 da, emniyet muclurleri de. Bizim
etkinliklerimize geldiklerincle ashnda yasa di:jl bir §ey yapml§ o/uyorlar.
Bunlann artik kalktp <;ago uygun olmayan, bu <;:agm ihtiyacma cevap
vermeyen Tekke ve Zaviyeler Y asast 'mn ortadan kaldmhp inan<;
ozgur!Ugunun benimsenmesi gerekiyor. "362
Prof. Dr. Yasin Aktay bu baglamda §U degerlendirmeyi yap1yor:
"192.5 y1hnda yurur/Uge giren "Tekke ve Zaviyeler Kanunu" Cemevleri ve

mil§temilatml "Tekke ve zaviyeler" kapsammda degerlendirmi§ ve
kapalihnasml buyurmu§tur. Cem evlerinin statusu Ataturk'un imzas1m
ta§lYan Tekke ve Zaviyeler Kanununca Cami'ye denk bir ibaclethane gibi
degil, bir Rufai, Nak§ibendi veya Kac/iri tekkesinin mukabili bir mekan
olarak <;:izi/mi§lir. Osmanh'da butun bu mekdnlar, Mec/is-i Me§ayih<;e
tanman ve duzenlenen tarikat veya cemaatlerin yine statusu resmen tanman
meki'mlarzyd1. Bu mekanlann ibadethane say1hp say!lmamasi mevzu bahis
bile degildi. Sonw;ta o donemde Bekta§ilerin tekkeleri de Alevilerin Cem
evleri de Carninin alternatifi degil, caminin yam s1ra faaliyet gosteren
kurumlard1. Bugunku yasal durum baz a!Ind1gmda, hem Cem evlerine talep
edilen statu hem de Alevilerin yanli§ bir adres olarak Diyanet nezdinde
361 Diistur tertip No.3. cilt 7. s. 113.
362 AABF Bajl•.am Turgut Oker ile dobra dobra 10-07-07 Ali Asker Barut I Hurriyet Gazetesi Avrupa Bas\<lian
Haziran 2007. Son gene! se,imler 6ncesmde Alevi Bekta'ii Federasyonu (ABF) Gene/ 8ajkam Selahattin
bzel'in teklifi d1kkate deger: ''CHP'ye kayd1kian iddia edilen Alev1len kazanmaK isteyen AKP ne yapabilir? Alevi
Bekta~i Federasyonu (ABF) Gene! BaikCIIll Selahattin bzel: 'AKP, Tekke ve Zaviyelerin KapatJ\mnsi Kanunu'nu
tcrrh~maya a~h§\ anda 25 milyon A\evinin kafcmm kanqhnr ve CHP':,n r;ok zor dururna d\J~(rrur. AKP'mn se;ime
bq kala ortaya boyle bir yem alma o\asrligr ,ok yuksek .. ' AKP Alevileri nasrl kazanrr''" 12.02.?.007 Vatan
Gazetes1
282
talep ettikleri haklar, tek ba§ma Alevileri degi/ diger butiln tarikatlarr da
ilgilendirmektedir. Kazanacak/arr her hak digerlerine de yarayacaktrr. "363
~-------------fe-kke·~;e·za:\,iyefeiie-tifrGeferrii-s-eCiCil1}; _____________ i
! ve Tiirbedarlar ile Bir Taklm Onvanlann !
Men ve ilgasma Dair Kauuni
(:tTrim }an \'e Not/ar: R1za Aydm
Kamm Numarast: 6 77
Kabul Tarilu': 30 Kasun 1925
Resmi Gazetedc Fayunlandtgl Tarih: 13 Arahk 1925
}ayrmlandrgt Rcsmi Ga::etcuin Say1st: 243
I
iMaddc /: Tiirkiye Cumhuriyeti dahilinde gerek vaklf :;uretiyle. g_erek miilk olarak ;;eyhinin ta1th
! tasam1funda gerek suver-i aharla2 tems edilmi;; bulunan bilumum> tekke ve.zaviyeler sahiplerini.n!
!diger ~ekilde h.~kkl te-melliik ve tasarmflarf1 baki5 kalm..1k iizere- kamilen° seddedihni~tir. Bun-!
!lardan usulu mevzuas1 dairesinde 7 filhafS cami vera me&e II olarak istimaJ9 edilen)er ipka I 0 edilir. !
! Aldnrnumll lari.katlerle ~yhlik12. dervi~likl , miiritlik. deddi.k, seyitlik, .;:debilik, babahk,!
iemirJikl4, naklplik15, halifelikl 6 , falcthk, biiyiiciiliik, iifiiriik.;-iiliik, ve gaytplan liabeor vermek ve i
;murada b"VU~turmak maksadtyla uiishactl!k gibi uuvan ve stfatlann istimali ilt" bu unvan ve stfat-
i lrua 'ait hizmet ifa 17 ve kiove iktisasJlS memnudur1 9 . Tiirkiye Cumhuriyeti dahilind<' seUitire20 ait
i veya bir larike21 veyahut cern menfaat" m\istenit22 olanlarla bilumum sair23 tiirbeler mesdut2-l
ive tiirbedarhklar miilgadu 2 5. Seddedilmi~ olan tekke veya zaviyderi veya tiirbeleri a<;:anlar
!veyahut bunlan yeniden ihdaz26 edenler veya aym tarikat icrasina m..1hsus27 olarak velev muvak-
!katen28 olsa bile yer vt>renler ve yulmndaki unvanlan ta:;tyanlar veya bunlara maltsus hidemah.
! if..'l29 veya k1yafet iktasa30 e-yleyen kimsder tic;; aydan eksik olmarnak uzere hapis ve e-lli liradan
i a;;ag1 olamamak iizere C<'zayi nakdi ile cezabndmlu.
j Ek Ftlr:ra: (10 Hazir:m 1949 tarihli 5438 Saydt Yasarun 1. Maddesi ile) Seyhlik. Babahk ve
i Halifdi.k gibi mensuplan arasmda b.~¥ mevkiinde bnlunanlar altl aydan az ohnamak iizere hapis
i ve- 500 liradan a~ag1 olmama.k iizere agu para <~ezasmdan ba.ka bir vllda1.t a{>agJ ohnamak iizer~
!siirgiin t"ezasi 1le cezalandmhrlar 31 ·
! Ek Frkra: (l Mart 1950 taribli 5566 Sayth Yasanm l l\bddesi Yt" 7 ~ubat 1990 tarihli 3612,
!Sayth Yasamn 5. Maddesi ile) Tiirbelerden Tiirk B\iyiiklerine ait olanlarla biiyiik sanat degeri bu-!
!lunanlar Kiiltur Bakanhgmca umuma ac;Ilabilir. Bunlara baklm i.;:in gerekli memur ve liizmetliler !
!tavin edilir. !
I_:_·-----·---------·-·-----·-----·-·-·-·-----·---·---·---·-------------·-------·J
363 Yasin Aktay, Tarihi, KOI!Orel, Folklorik ve Ak!Oel Boyutlanyla Alevilik. Halkbilim Ara!jlrrmalan. <;ukurova
Oniversitesi TOrkoloji Ara!jhrmalan Merkezi, http://turkoloji.cu.edu.tr/HAL~ILIM/yasin_aktay_alevilik.pclf
283
Ali R1za Bayzan
------------------------------------------------------------------------------.
iNoTLAR: :
;l T~kke ve Zaviyelerle Tihbelerin YRsaklamna~ma V(.' Ti.h:b(.' Hizm~lileri ile Bir Talam 1
j Unv:mlann Yasaklanmast ve Knldmlmaslll.'l Ili~n Yasa. Tekke: M~t ve miiritlerin i<;inde i
' \'ll~lan. vol torenlerini diizenlendigi dergah. Za~'iyc: Biiviik tekkdere b."Igh kii<;Uk tekke.i
Tiirl>e: Unlii·ki~ilerin mezarlan uzerire <;atilt~ yapt. Scdd: ·Knpatma. Tlirbedar: Ti.irbeyi i
bekleyen ve oua hizmet edenldtme. Men: Yasak enne, onleme. ilga: Lagvetme. ka!d.mna, !
1
1
bozma. Datr: Ait~ ilgili
! 2 Smrr-i ahar: ElyaziD.1Si belgeleiiu kopyal.an
! 3 Bilumt1m: BUtUn., hep
i 4 Tcmclliik ve tasarnlj: Mii!kiyeti ve koruyuculugu
i 5 Boki: Dairni, kahn
i 6 Komi/en: Toptan, biisbiitiin, hep birden
i 7 U.~ul-u mevzua dairesinde: Kouuya ait usuller 'ler~evesinde
i 8 Fi/hal: Hemen ~irndi
! 9 iuimai: Kullamna
! 10 ipka: Yerinde ka.lmak, ilnceki durumda bmwlmak.
!1 11 Alclumum: Gerrl ol.arak, umumivet iizere
12 !jeyhlik: Siiruu tarikatlarda yolmi' ba~1
B Dervi1: Kendini tarikat yoluna adarm? lc4i.
14 Emir: Miisliiman tapluluklarda askerL s.ivil ya da dinsel yorrti<:i .
15 Nakib: Bir tekkede, mik?ide yardun eden, onun adma ifl goren dervi~.
16 Halife: V~kil; Muha~ru11ed'iu vekili; Yo! ulusumm veriue ge<;me \'etkisi olau ki~i.
17 i{a: Yapma. yerine getinue · ·
1S Ki.we ikrisa.w: Elbise, kiy-nfet giyi.lmesi
19 Afemnu: Yasak
20 Seiiitin: Sultanlar.
21 Tarikc: Tannya ula~mak i<;in tutulan yol
1 22 Ccrri menfaate miistenit: ~ikar giidi.isiire dayali
i 23 Sair: Diger, bund:m ba?ka
i 24 Mesdut: Kapamru~ kapali
! 25 .~fiilgadtr: Kald!.nlnu~tu, lagvedilmi~tir
! 26 lhdas: Meydana getinne, onaya 'likarma
! 27 icrasma mahsus Uygulam.aSJI~1 1\zgii.
! 28 Vc/1!1' muvakkaren: Hatta ge<;ici
i 29 Jlahws hidenuit ifo: Ozgii hizmetleri yerine getirmek
; 30 Kryafec iktisa: giysileri giymek ,
j 31 Si.h:gUn ceza51, 13 Temmuz 1965 tarih ve 647 Sayrlt "Ce;;a/arm lnjaz1 Hakkmda Kanun"un
i Gec;ici 2. Mad.des.iyle kaldmlrm;;trr.
·------------------------------------------------------------------------------~
Sen;e§me, $ubat 2006 Sayt: 19
284
Misyoner brglltlerin Kurt ve Alevi Operasyonu
'Alevi leri uzakla~tt rmaym'

Oiyanet i$1eri Ba$kano Bardakoglu, Alevilerin Oiyanefin kaldmhnas1 ve yeniden yapJiandmlmas•
talef}leriyle ilgili olarak, "Din lizerinden kavga 101kar" dedi
Diyanet l1!en B.~jkam A/1 Bardako[Jiu, fvhllry-et'te ya~nmlanan "Ventle-?en Alevtlti<"

d1zisinde .A.Ievtlerin D1yanet'm kaldmlmas1 ve yeniden yap!!Jndirllmasl ta!eplenne,
"Yaptlandtrqrnaytz Din uzennden kavga ~1kar" yantt\111 verdi
Yaz1 d1zis1n! d1kkatle 1zlediki~nni belnten 6ardakoglu, D1yanet'in SUnm b11 kurulu§
olmadJglnl vurgulayar.ik §byle konu;:tu
'Hil'birine kal"$1 degiliz'

ISLAM 1r;1 GRUPLAR. Turkiye'de Hanefi, ';'afn, Caferi gib1 farkl1 mezhepleile Nak'ji,
Kadrri, Alev1lik gibi m1s11k olu·~umlar var Heps1 Islam 1t;11nan~ gruplat1d1r t<endilerine
art kU!tOr ve m1st1k of]elen vaL .Arna heps1 MusiUmanlann kendi aralanndaki zenyinle;;me t;:e~itlenrnesidir. Biz
bunlann hep::.mt zengmliK olaral+. g6ri.Jyoruz Hl~bmne kar:;;1 deQiiiz, digerme 1Jsti.ln tutmuyot,
derecelendirmiyoruz
YENIDEI·' Y.i~,PILANDIRA1'..1A YIZ' D1yanet'• mezheple1e, me,replere, Islam ir,i farkh inar,~ olu,.urnlanna gore
yapJiandnarnayJz. Tutk!ye'de islam 1~1 inan~ olu§umlanna dayal1 l11r siyasal~5rgUtler.me yap!hbiilr rni, oimal1
m1? OJmamaiJ 81z Js!am1 anJatJyoruz, or1ah" paydadn diyoruz Bunun di?tnda msanl:ir, "Ben ?U zikli J·~pmal<
ist!yorurn, semah donmek Jstiyorum, llahi okumak istiyorum" diyebrlir D1yanet, laihligs ve vatanda§llk esaErnCJ
gOre olu:;;turulmu§tur A.1atUrk'un onernli ve ozgrjn fJrojestdlr 80 yill1k kazanrm1rr11Z \•ar. Dl:tanet'i cemaatiere,
Islam 1~1 farkl! rnan~ gtuplanna bnakacak olursak, yeni sJkrntJiar Oretrni~ oluruz Tl.nk1ye'de farkliiJklan terns!l
eden masalar olu:?turursak, din bu sefer bizi birle§-t1rrnek yenne ayn§ttnr. Din Ozennden kavgay1 909altrna
yoluna g1denz
Uffii<LA~MA Yl ONLEMELIYIZ. Alev1 karde'jlerimizin MOslllmanilktan uzakla,.masll1' bnlememrz lamn Bimn
kusurumuz varsa, bunu b1z dOze1trneliy1z Om gbrevlilerimizin, Afevi karde§lerimize kar~1 tavnnda sayg1S1ZI1k,
ayn§tmcllll·~. dl~layJclhk varsa, O:z:Oyorsa, rencide ediyorsa dOzeltmeliyiz. Bu ka:1ayan yaranm onanlrn8::=,J
gerektig1m dO§linuyoruz
GLit;: SAV.A.$1NI~.J K'JRBANI: ideolojik sapma, s1yasi ve ekonormk talepler din Ozennden kendini ifade edivor 1
Us\ 01gllt\erin 1cleo\o)1k sapma\.:m Vf!ya ideolojik, ekonormk kazarnrn, s1yasal pazarl!k giJcO e\rle etme t;aba1an
man<; uzerinden yap1labil•yor Alevi karde'jlerimiz, bugline kadar yap1lan bazr yanh§lann etk1siyle o
kmlganl1klan, duygusall1klan adeta kullamlarak bu 1deolojlk, ekonornik ve siyasi taleplenn kurban• olabiilyor
Bunun Onlenmesi h.u1m
ilk planda insanlann haklanna saygr, sahip ''kmak g1bi gorunse de daha derinden baklid•grnda insanlann
duygulan111 b1raz kuilanma d3 soz konusu Oiyanet oiarak h1~bir inan~ grubu temsrfc1smm alternatifi ve
rnuhatab1 o!arnaytz H1C>psmm 1jsfUnde toplayJcJ vatanda~l1k esasma qbre kucaklay1cJ bit Ost kUiurnuz
ALEVILil< l<iMLIK Dfi">ILDIFi. Hmstryanl1kla, Mc1sirjrnanhgm en temef lark I, Hmstryanilkta mezhepler ve lark II
rr11stih: olu§umlar d1n g1b1 ayn~t1g1 halde, tvWslumanl1k birlik dintdir. MLislOmanltkta Hanef1, :?afJ, Caferi, Vad1ri,
Bekta§i bir kimltk de(ll!dir. AtevJter 1~1n de bunlat kirnl1k olmamaiJdtr. Ktztlay'a, Taksim'e gtdm, insanl~nn
mezheb1n1 rne§tebtnl sorun, "M1JsiOmantz" dey1p ge~ecekt1r V. . entie?me '.18 modernle?mey!e birllkte Islam ;r~i
dirn Jn:?Hit; ~mnhklen hep erimt~t1r
FLU iSLAM (:IZGISi· Turkiye'de SOnn1 b1r gelenek egemen degildir TOrk1ye'de >ok fiu, 14 as11l1k tecrubeden
suzOIUp gelen ve TOrk1ye'nm rneden1yet!erin be~iQinde otmasm1n da etklsJyle belli belirsiz !slami MUsiUmanl1k
~izg1s1 vardtr. Ve insanla1 bu farklil1klan tolere edebiluler Oiyanet olarak biz bunu bdinr;li olarak Yclf='!yoruz.
09 T emmuz 2005 Milliyet
285
Ali R1za Bayzan
Tiirkiye'de Bir ilk: Ustii Cami, Altr Cemevi
Turkiye'de bir ilk gen;ekle§ti. Ordu'nun Fatsa ilc;:esi'nde 3 kath binanm list katr
cami olarak yaptmhrken, ikinci katr cemeui, giri§ katr ise O§eui olarak hizmet
ueriyor.
ilr;:enin yuksek kesiminde bulunan Fatih Mahallesi'nde bir grup uatanda§, 1995
yr/rnda Cemeui ue Cami Yaptrrma Dernegi kurarak, bir hayrrseuer tarafmdan
dernege bagr§lanan arsaya, G§evi, cemevi ve camiden olu§acak bir bina
yapmaya ba§ladr.
Aradan ger;:en zaman ir;:inde kendi imkanlanyla 174 metrekare taban alanma
sahip 3 katlr binanrn yaprmrnr tamamlayan dernek yonetimi, O§evi ve cemevini
hizmete ar;:tr. Yonetim son olarak da camiyi, birkar;: hafta ir;:inde ibadete
ar;:rlabilecek duruma getirdi.
HO$GOR0 DiM
Fatsa Muftusu Mehmet Ceylon, yaptrgt ar;:tklamada, islamiyet dininin ho§g6ru
dini oldugunu belirterek, islamiyet'in din, dil, rrk aynmr yapmadan, herkese
ho§g6ruyle yakla§trgrnr soyledi. Camiye imam tayin ettiklerini belirten Ceylon,
"Ancak camide 10-15 gun/Uk onanm ve duzenleme i§i uar. Gerekli duzenleme
yapildrktan sonra ibadete ar;:dacakt~r" dedi.
''A'tRIM YAPMIYORUZ"
Cemeui ve Cami Yaptrrma Dernegi Ba§kant ihsan Kartal da mahal/elerinde
ho§g6ru ornegi sergilediklerini soyledi. Cemevini bir sure once ibadete
ar;:ttklanm belirten Kartal, "Biz aynm yaprmyoruz. Caminin it;: duzen/emesi kaldr.
Onu da en krsa surede tamamlamak ir;:in c;:alr§ryoruz. Zaten caminin imamr da
resmen atandr" diye konu:?tu.
Cemeui ue caminin aynr binada olmasr bakrmrndan Turkiye'de bir iild

gerr;:eklqtirdikleri be/irten Kartal, cemeui ue caminin bir aruda oldugunu
duyanlann <:_:ogunlugunun bu durumu ho!ig6ri.iyle kar§IIadik!annr ifade ederek,
"'Az da olsa kar§r c;•kanlor oldu ama gene/de hep o/wnlu kar!irland1" dedi.
16.08.2005 Hiirriyet
ALEViLiK, HIRiSTiYANLIK (PROTESTAN), iSLAMiYET
Aleviligin islam'la olan baglanm kopanp Htristiyanhkla baglar

kurmaya ~,<ah~an marjinal Alevilerden birisi Attila U~,<ar. U~,<ar,
"ALEViLiK, HIRiSTiYANLIK (PROTESTAN), isLAMiYET" ba~hkh
yaz1 ve soyle~isini ozetleyerek sunuyoruz. (Ali R1za Bayzan)
Attila U<;:AR
Anadolu Aleviligini okudukc;a ve ara§ttrdtkc;a bugune kadar hic;bir §ey

bilmedigimi ve ydlarca masallar/a, ku/aktan kulaga dolma sozlerle
uyutuldugumu anladtm. Bugun bile Alevilikle i/gili kaynak kttlrg1 yorum/anmm
ne kadar dogru olacagmt sizler deger/endireceksiniz.
Daha onceki bir yaztmda bu bizim yorede, (Bucak Av§arlan) tutmadtgr orucun
bayramrm kutlayanlar var demi§tim. Aslrnda benim bu te§hisimi herkes biliyor
ama soy/eyemiyordu. Trpkr Aleviligin lsldm olmadrgmr bildikleri halde ac;tk ac;rk
dile getiremedikleri gibi. (:unku Bucak Av§arlannda oruc; tutan, namaz krlan,
hacca giden yada c;ocuklanm imam Hatip ya da Kuran Kursu'na gonderenler
yoktu. Hele ki bizim Cem'lerde alan §iir, miizik ve semahr isldm'm neresinde
bulabiliriz?
Anadolu Aleviligi'nin eski Asya dinleri ile ili!jkileri anlatdrrken, bir ba§ka gerc;ekte
Aleviligin Hrristiyanlrkla alan ili!jkileridir. Bu konuda ara§tlrma yapanlar;
Halikarnas Balrkc;rsmm, Azra ERHAT'm ve 6ze/likle Burhan OGUZ'un
c;alr§malannda Bekta§iligin ve Aleviligin bir kesim rituel/eri Hrristiyanltk oncesi
Anadolu inanc;lannda goriildiigiinii soylemi§lerdir.Aleviligin Hrristiyanlrkla bir
ilintisinin a/up o/madrgmr ogrenmek it;:in Kiliseye giderek Kilise PASTOR'ii ile
bir soyle§i yaptrm.
Attila uc;AR - Benim/e boyle bir soyle§i yaptrgrmz ic;in size te§ekkiir ederim.
Sizi tamyabilir miyiz?
Daniel Wickwire - Oncelikle ho!j geldiniz, sizi burada gormek beni mutlu
etmi§tir. 1951 yrlmda Ca/ifornia'da dogdum. 1970- 1973 yr//an arasmda ABO
ordusunda srhhiyeci olarak askerlik yaptrm. Orduda para!jilt, komando ve ye!jil
bereli egitimi gordi.im, aym zamanda Vietnam sava§mda bulundum. Bu
sava!jtaki ba§an/anmdan dolayr 4 tane madalya ile onurlandmldtm. Sava§
sonrasr 22 ya§rmda Mesih imanlrsr olarak vaftiz edildim.
ispanyolca, Fransrzca ve Yunanca bilirim ve bu di/de 2 yrl egitim gordi.im. Daha
sonra ilahiyat Fakiiltesi alan Multnomah School of the Bible'de iit;: yr/ Kitab-1
Mukaddes, Grekc;e ve ibranice egitim gorerek c;ok iyi dereceyie mezun oldum.
1995 -- 1996 yrllannda Ankara Oniversitesi ilahiyat Fakultesi Temel isl6m
Bi/im/eri Kelam Anabilim Dah'ndan; Prof.Dr. Huseyin ATAY'rn ozel doktora
287
Ali R1za Bayzan
---------------------------------------------
ogrencisi o/arak ogretim gordum ancak doktorarrll tamamlayamadun. 1985
Ylimdan veri Ankara'da oturmaktaylm 2002 yilmda bagllllSIZ ve mczhepsiz bir
kilise alan Dat1kent Protestan Kilise 'nin kurucusu ve pastoru olarak devam
etmekteyirn. ( ... )
Attila V<;AR- 7 Sakramenti bize anlat1r m1sm?
Daniel Wickwire - 7 Sakrament yedi torendir. 1. Vaftiz Torenin ruhani

anlamr: Suya batmhrken bizim eski gunah!I hCJyatnmza kar~1 o/dUgumuz
simgelenmektedir. Mesih nasi/ bizim glinahlanm:za kar§1hk 6/rmi§SE, bizde eski
hayat1rmza kar91 6/ilp gomu/Uyoruz. Sudan r;1kmco; yani hayatmllZa kar§l diri/i§
oluyor, bebekler buna katilam1yor c;unkii ufak olduklan ir;in, on/ar henuz ruhani
konular hakkmda dLi.?Linemezler ve karar veremezler. Dolaytsiyla, vaftiz olay1
ancak ve ancak "iman edenler" ir;in ger;erli bir torendir.
YORUMVM: "Yedi Sakrament" ya da yedi toren Protestan kutsallrg1

ile benimsenmi§ olup, Bekta§i torenleriyle benzerlik gosterir. Vaftiz
anlam1 itibariyle ki§inin eskiden yupt1g1 giinahlarmdun armmak,
yepyeni temiz bir hayat i'<in yapdan torendir. Cem to1·eninden once
alman abdest ile ilgili olup, form iii olarak ta aymdrr.
2. Rabbin Sofrasr (Komiinion): Rab isa e/ine ekmek ald1, ~ukredip ekmegi
bo/du ve §oyle dedi: "Bu sizin ugrunuza feda edilen bedenimdir. Beni anmak
ic;;in boyle yapm" aym §ekilde yernekten sonra kaseyi ohp §(5yle dedi "Bu kase
kammla gert;ekle§en yeni antla§madir, her ic;;tiginizde beni anmok ic,in boyle
yapm."
YORUMUM: Her sabah sadece isa'nm olUmii i~in bir par,;a ekmek ve
§arap kullamlmasr Hiiseyin'in Kerbela'da §ehir dii§mesi i~in yaprlan
Cem toreninde §arap ve sadece nasip olanlarm katllmasr ilgi cekicidir.
3. Kiliseye Uye olma Merasimi: (Yuhanna 20 21-23) isa onlara "Size

esenlik o/sun dedi Baba beni gonderdigi gibi, bende sizi gonderiyorum" bunu
soyledikten sonra on/ann uzerine uf/eyerek. "Kutsal Ruh 'u aim" dedi.
4. Hastalarm Yag ile meshetmesi: jc;inizden biri hastam1, kilisenin

ihtiyarlanm c,ogmn onur1 i~;in dua etsinler, Rab 'bin adwla uzerine yag siirsunler.
Bu nedenle, ~?ifa bulrnak ic;;in gunahlanmz1 birbirinize itiraf edin ve birbiriniz i<;:in
dua edin. Dogru ki§inin yalvan§I r;ok gUc;;/U ue etkilidir.
YORUMUM: H~ristiyanhktaki kutsal koku ile yaglanmu, Bekta§ilikte

gii/ suyu serpmeye benzer. Papazlar; Bekta§ilikte bekar Babalarm
dengidir. Papazlarm manast~rdaki rallipler iizerindeki otol"itesi,
Bektu§i Babalarm muhipleri uzerindeki otoritesine benzer.
288
Attila U<;;:AR- Rabb'm Sofrasi tbreni nedir?
Daniel Wickwire - Rabb'rn Sojras1 H1ristiyan/ann en onemli toren/erinden

biridir. Kilisemizde her Pazar gunu ibadetimizin bir pan;:as1d1r. Rab lsa Mesih 'in
o/Umu ve o/Umden dirili:jini anmak it; in bir kase .~a rap it;ilir ue bir /okma ekmek
yenilir. Ama biz §OTap yerine Vi§ne suyu veriyoruz. $arap Mesih 'in
gunahlanmiza kar§l alan kutsal kamm simgelemektedir. Ekmek ise Mesih'in
<;am11ha gerilmi§ alan kutsal bedenini simgelemektedir. (. .)
Attila U<;;:AR - Gunah q1karmak nas1/ yapll1r ?

Daniel Wickwire - Kutsal Kitapta insanlar tarafmdan gunah q1kartma yaktur.
Katalikler bunu yapar; Protestanlar ise bunu yapamazlar. Ancak Tann bizim
gunahlanmlzl affedebilir. isa Tannnm ta kendisi oldugu ic;;in, s1k s1k insanlann
gunahlanm affetmi:jtir. insanlar birbirlerine gunahlanm itiraf edebilirler; ancak
sadece Tann bizi affedebilir. Aslmda dagrusu Tannya itiraf etmektir.
YORUMUM: H1ristiyanllkta "gunah t;,:1kartmak" Bekta§ilikte ki "ba§

okutmaya" ne kadar benziyorsa, H1ristiyanlJktaki "aforoz" da
Bekta§ilikteki "yol dii§kiinWgu" ne o kadar benzer. ( ... )
Attila U<;;:AR - Hlristiyanhktaki BABA-OGUL ue KUTSAL RUH ur;:lemesini

an/atiT rn!Slmz?
Daniel Wickwire - Buti.in H1ristiyanlar rnezhep fark etmeksizin tek bir tannya
inamrlar. Ancak Kitab-1 Mukaddes'e gore Tannnm it; uarhg1 ir;:inde lit; ayn
:jahsiyet uard1r. Baba, Ogu/ ue Kutsal Ruh.
• Baba: Yehaua (Yahweh)

• Ogul : isa Mesih (Kelarn1)
• Kutsal Ruh: Allah'm oz ruhudur. (Ancak bu ruh melek degi/dir)
Tann insam yaratlrken, bize aym Tann'nm benzeyi§ ve suretine gore bizi
yaratml§tlr. Tekuin 1 : 25-26 ue Allah dedi : Suretimizde benzeyi§imize gore
insan yapahm ue Allah insam kendi suretinde yaratt1. Dikkat edersek "AI/ah"
kelirnesi ibranice "Eiahim"dir. Elohim, tekil degi/ c;;ogul bir add1rc;; aynca
ayetinde Tann c;:agul alarak kanu:jur ; Suretimizde, benzeyi§imize gore insan
yapahm. Tann kirninle konu:juyor. Tabi ki kendisiy/e konu§maktad!T. Yani
Tannnm ic;: uarhg1 iqinde "Biz" uard1r. Bir uq/U birlik vard1r. Bir tes/is vard1r.
Tann insan/an kendine benzer gibi yarattl. Dikkat edersek, insan ic;:inde bir teshs
(l.it;leme) uardrr.
Can : Nefis, hayat veren :jeydir.
Beden : Et, kemik ve kandan a/u§an maddi varhk,
Ruh : Akll, zihin, mantrk, ahlak.
289
Ali R1za Bayzan
Tanrr ruhsuz olamaz, Tanrr ke/amsrz olamaz, Tanrr §ahsiyetsiz de o/amaz

(kimliksiz). Kutsa/ kitaba gore tek bir Tanrr s6z konusudur.
YORUMUM: Okuyucularm bu boliime ozellikle dikkatinl ~ekmek

isterim. Hrrlstiyanlrktaki "Baba, Ogul, Kutsal Ruh" ii~lemesi;
Alevilerin ve Bekta~ilerin "Allah, Muhammet, Ali" ii~lemesine benzer.
Aym ~ekilde Alevilikte var olan "On ikl Hlzmet'' ile "On iki Hrristiyan
Havarlsl" arasmda gene benzer bir ili~ki vardrr. Pslkoposluk tacr ile
Eliji Bekta~i tacr, Hrristiyan ke~i§ ku§agr ile, Trgbent arasmdaki bagm
derinligine inemeyen bir bag kurarlar. Kitaplr biiyiik dinlerln
birblrleriyle benzerliklerl oe alr§·Veri§leri vardrr. Ornegin Zerdii§t
dininde varolan "Mira~ ve Srrat Kopriisii" islam lnancmdaki ritiiellerin
benzedigl gormemezlikten gelinemez. Bunun gibl Budlzm'deki ii~leme
(teslis) sonradan Hrrlstiyanlrga getymi§tir.
Attila U(:AR- lsa'mn gage r;:ekilmesi nastl olmu§tur?
Daniel Wickwire - Kutsal Kitabrmrza gore iir;: ki§i goge r;:ekilmi§tir. ilya, Hanak,
isa'drr.
YORUMUM: Baba ityas ve oglu Mahmut pa~a oldiiriileceklerlni

anlaymca don degi§tirip gage ~ekilmesi, ayrrca Otman Babamn ise
olecegine yakm goklerden gelen ye§il kanatlr bir krrata binip
yiikselmesi, aynr §ekilde Pir Sultan Abdal'm idam sehpasmda
cesedinin kaybolmasr.
Attila U(:AR - Hrristiyanhkta suyu kana r;:euim1e nasr/ olmu§tur?
Daniel Wickwire - inci/'in uahiy kitabrna gore yedi yrllrk srkrntr zamam
geldiginde tanrr 21 tane felaketi diinyaya g6nderecektir. Yedi Miihiir Hiikiimleri,
Yedi Borazan Hiikiimleri ue Yedi Tas Hiiki.imleri, Yedi Borazan'rn 2. hiikmi.i ise
denizdeki su kana donecektir. Vahiy 8: 8-9 lkinci melek borazanrm r;:aldr. Aleu
aleu yanan dag gibi biiyuk bir kiit/e denize attld1. DENiZiN O<::TE BiRi KANA
DONO§TO.
YORUMUM Hacr Bekta§l Veli'nin yazdrgr iddia edilen

VELAYETNAME'sinde iki kez suyu kana ~evirme ge~mektedir. Bu gii~
Hz. Pir'in giiciiyle olu§ur.
Attila U(:AR - Halkm iizerine ale§ yagdmnaya 6rnek Sodom ve Gomorra'mn

yrkl!masr nas1l o/mu§tur?
Daniel Wickwire - Tekuin 19 · 1-28 ayetlerinde (yaratrh§) kitabrnda Tann
290
Misyoner Orglitlerin Klirt ve Alevi Operasyonu
Sodom ve Gomorra'ya iizerine ate§ yagd1rd1 qiinkii §ehirlerde hemen hemen

herkes sap1kllk it;inde bulunuyordu. E§Cinsellik, ahlakslz/1k ve sap1khk o/dugu
it;in tann o §ehirleri yak etmi§tir.
YORUMUM - Halka yrkrm vermek, ate§ yagdrrmak'rn benzeri Seyyid

Ali Sultan Menakrpnamesl'nde Dimetoka Kalesi'nin alrmr gecikince
§eyhin kerametiyle kente ate§ yagdrrrlrr. Her iki §ehre ate§ yagdrrmada
mancrnrk kullanrlmamasr da, yada amar;larr farklr da olsa iistiin bir
giiciin ate§ yagdrrmasr soz konusudur.
Attila U<;AR - Bolluk ve bereket getirmek ve qok az bir yiyecekle binlerce

insam doyurma Kutsal Kitabm1zda var m1d1r?
Daniel Wickwire - Kutsal kitapta Eli§a peygamber (2 krallar 4: 1-7)

ayetlerinde yoksul ve dul bir kadmm yagm1 gogaltml§tlr. Aym boliimde (2 kral/ar
4: 18-37) ayet/erinde Eli§O peygamber $unemli bir kadmm oglunu ohlmden
sonra diriltmi§tir. (1 krallar 17: 14-16) ayetlerde llyas peygamber Saretath dul
kadmm yagm1 gogaltml§ ve aym boliimde aym kadmm oglu 6/iimden
diriltilmi§tir. Kutsal Kitab1m1z inci/'in (Markos 6: 30-44) ayetlerinde isa Mesih
"be§ ekmek ve iki bal!k" kullanarak yemegi goga/tarak be§ bin ki§iyi
doyurmu§tur.
YORUMUM Hacr Bekta§i Veli'nin yazdrgr iddia edilen

Velayetnamesi'nde yoksul kadrnrn ki.ipiini.in yagla dolmasr, aynr §ekilde
Velayetname de Kadrncrk Ana'nrn hamur teknesinln ekmek
yaprlmasma ragmen hit; eksilmeyerek devamlr hep dolu kalmasr. incil
de ilya Peygamberin yoksun kadma un bereketi sunma motifi birbiriyle
benze§ik iki olaydrr. Aynr §ekllde Hacrm Sultan Velayetnamesi'ndeki
sofranrn binlerce ki§iYi doyurmasr, Abdal Musa'nm bir tek kazandan
k~rk bin askere a§ yedirme motfjleri de birbirine benzemektedir.
Attila U<;AR - Kutsa/ Kitabm1zda kor insanr gordiirmek yada alii insanr ve
hayvam diriltmek var mtdtr?
Daniel Wickwire- (Matta 9: 27-33) "Ey Davutog/u, ha/imize ad' diye isa'nrn
yanrna gelen iki kore isa "istediginizi yapabilecegime inanryor musunuz7" diye
sordu. Korler "inantyoruz yo Rob" dediler. Bunun iizerine isa korlerin gozlerine
dokunarak "lmamntza gore o/sun" dedi ve adam/ann g6zleri g6rmeye ba§/adt.
isa "sakrn bunu kimse bi/mesin" diye onion s1k1 Slkt uyard1. Onlar ise grkrp isa'yla
ilgili haberi biitiin bolgeye yayd1/ar. Adamlar t;1karken isa'ya dilsiz cinli bir adam
getirdiler. Cin'i isa kovunca adamm di/i goziildii. Halk hayret iqinde, "israi/'de
boylesi hit; goriilmemi§tir" dediler. (Krallar 17 : 17 - 24). Kotii bir hastallga
yaka/anan bir kadmm oglu 6/dii. Kadm f/yas Peygambere "Ey Tann adamr,
benimle altp ueremedigin nedir ?" dedi, Giinahlanmt Tann'ya anrmsatrp
291
Ali R1za Bayzan
aglumun 6/iimune neden almak it;in mi buraya geldin ? " hyas "aglunu bona
ver" diyerek r;:acugunu kadmm kucagmdan aldi, kaldigi yukon odaya r;:1kard1 ve
yatagma yat1rd1. Sarna RAB'a §Oyle yalvard1 : " Yo RAB tannm neden yanmda
kald1glm dul kadmm og/unu 6ldurerek ona bu k6Wiugu yaptm " ilyas ur;: kez
r;:ocugun uzerine kapamp RAB'a §6yle duo etti : " Ya RAB Tannm, bu r;:acuga
yeniden can ver" RAB Dyas'm yalvan§lnl duydu ve r;:ocuk dirilip tekrar ya§ama
dondu. Dyas r;:ocugu yukon adadan indirip annesine verirken "i§te aglun
ya§lyor" dedi. Bunun uzerine kadm "§imdi anladm1 ki sen Tann'nm adam1sm ve
s6yledigin s6z gerr;:ekten RAB'b1n s6zudur" dedi. Elisa Peygamber 82. Kra!lar 4
: 32 _ 37) eve vard1gmda r;:acugu yatagmda 6/u bu/du, i.izerine kapand1 r;:acugun
bedeni 1smmaya ba§/adL Ka/kt1 do/a§tl tekrar uzerine kapand1. (:ocuk 7 kez
aks1rd1 ve g6zlerini ar;:t1. Eli§a Gehazi'ye, "§u nemli kad1m r;:ag1r" diye ses/endi
Gehazi kadm1 r;:a{J!rdl. Kadm gelince Eli§a, " of oglunu" dedi. Kadm Eli§a'nm
ayaklarma kapand1, yerlere kadar egi/di, sanra r;:acugunu ahp gitti.
YORVMUM : Korleri gordurme. inam~mda ; Kaygusaz Abdal'mda

kendisine yalvarmasma dayanamad1g1 M1s1r'm kor sultanmm gozlerini
at;mas1d1r. Baba ilyas'm torunu A~1k Pa~a'nm halifelerinden Ebubekir,
olii anlarr avucuna koyup nefesiyle diriltmi~tir. Aynca Hac1 Bekta~i
Veli halifelerinden Pirebi Sultan'm olen t;ocugunu dirilttigini
goruyoruz. Tahta Klllc1yla katm ikiye bolen Hac1m Sultan dervi~lerin
UC1mas1 Ve ozef ricaSI uzerine ikiye boldugu katlrl tekrar diriftmi§tir.
Attlla U{:AR- Hz. Meryem'in hamile kah§l ve isa'nm dogumu nas!l almu§tur?
Daniel Wickwire- Meryem'in yanma giren Melek (Luka 1 : 26- 35) "Selam
ey Tannnm /Utfuna eri§en k1z I Rob seninledir" dedi. S6ylenenlere r;:ok §O§IrDn
Meryem, bu selamm ne an/ama geldigini du§iindu: ama Melek ana "Korkma
Meryem", sen Tannnm /Utfuna eri§tin". Bak gebe kahp bir agul daguracak adm1
isa kayacaksm." 0 buyuk alacak Rob Tann o'na atas1 Davut'un tahtm1 uerecek.
Meryem §O§km vaziyette Melege bu nas1l o/ur? Ben erkege varmadnn ki'' dedi.
Melek ana §byle yamt verdi: "Kutsa/ Ruh senin uzerine ge/ecek, Yuceler
Yi.icesi'nin gucu sana golge salacak. Bunun ir;:in dagacak alan kutsal, a Tann
a{Jiu denecek.
YORUMVM - Hz Meryem'in "Ruhul Kudus" olay1 ile hamile kah~1

yukanda Daniel'in anlatt1g1 gibi oldufjunu H1ristiyan dininden
olanlarca bilinen bir gen;ektir. Alevilerde ise hamile kalma Veli'nin
suyundan it;ilen suyla olacag1 dogurdugu t;ocuga erenin "Nefes evlad1"
olacagm1 dCl Alevilerce bilinen gert;ektir. Gene Hac1 Bekta~i Veli'nin
yazd1g1 iddia edilen velayetnamesinde Hz. Pir'in burun kamm it;tigi
it;in Kadmc1k Ananm dogan t;ocugu ile Hac1 Bekta~'m dedesi Musal
Sani'nin imam Ali Rrza'nrn bir yudum abp brraktrg1 §erbeti kansma
it;irince e§i hamile kalml§ ve bundan HaCJ Bekta§'n babas1 Seyyid
Muhammet dogmu~tur. Ke~ke tUm hamile kalmalar inam~ §eklinde
292
kolay olsayd1. Gerc;i giinumiizde de ilginc; hamile kalmalar oldugu da

soyleniyor. Ornegin bir arkada~ "Benim hamm Miithi§ dogurgan, en
son c;ocuga hamile kalmas1 da, uyurken ceketimi iistiine atmr§trm
ondan hamile kaldr ! demi§ti.!
Atilla U(:AR - Hlristiyanhkta kuru odunu ya§ agaf durumuna getirmek nas1l
olrnu§tur. ·· -
Daniel Wickwire- Kutsal kitapta bir ornek yoktur. Taberi tarihinde Motintinde
Curcus imana fOgJrdJgl kadmm evinin ortasmdaki diregi meyve veren bir agaca
donu~turmu~tur.
YORUMUM Hacr Bekta§i Veli'nin yazd1g1 iddia edilen

velayetnamesinde Hoca Ahmet Yesevi'nin Rucu'a attlgr kosevinin
Sulucakara oyuk'te bugiinkii tiirbenln yerinde ye§erip dut agacr
olmasr, gene Hac1 Bekta§'m Ahi Evren'in istegi uzerlne asasm1
ye§ertmesi, Hacrm Sultan'm ye§eren asalan, c;am §lhr dedelerinin
koseviyi ye§ertmeleri Hrristiyan motijlerini c;agrr§rm yapmaktadrr.
Bunlara kayadan su ft§klrtmak, denizi yarmak, iizerinde yiiriimek her
iki inancm birbirini etkislnl gosterlr. ~eyh Bedrettln ile H1rlstlyan
ke§i§lerln derin sohbetleri sonucu ayaklanma c;rkmasmda destek
almml§, aynca ~eyh Bedrettin'in iki Halifesi Borkliice Mustafa ve
Torlak Kemal'in Karaburun Bolgeslnde ayaklanmasrnrn tutunmas1 o
bolgede ya§ayan Bogomll I Reddlyecl topluluklarca desteklenmesine
bagland1g1m bilmekteyiz. (Mine Saulnier (K1rrkkanat) I Guliin Oteki
Ad1, istanbul-1990)
Attila U(:AR- ibadetinizi Kilise'de nasli yap1yorsunuz?
Daniel Wickwire - Bizim Bat1kent Protestan Kilisesinde ibadet toplantrm1zda

biz fOk ~ey yap1yoruz: Dua ediyoruz, i/ahiler soy/Uyoruz, (ilahiler ve vaazlar
hangi Ulkede yapliryorsa top/antdarm dili neyse o dilden yaprlryor). Ruhsal
hayatlanm1z hakkmda birbirimizle payla§Jm yapryoruz. Ondahk topluyoruz (ki§i
aylrk kazand1gmm onda birini kendi nzasr ile kiliseye bagr~ yap1yor. Zorun/uluk
yak), RAB'bm sojras1 torenine kat1lryoruz. Bir parfa ekmek ve §Orapla (§arap
yerine vi§ne suyu kul/amyoruz) temsili toreni yapryoruz. Top/uluga vaazdan
sonra topluca yemek yiyor ve sohbet ediyoruz. ibadetimizde herhangi bir
¥-kilcilik yoktur, ezbere dua/ar yoktur. incil'e gore ibadetlerirniz ruhani ve
gerfekfi olmahdtr Protestan Kilisesinde her Pazar saat 11.00 da i/ahileri muzik
e~liginde soyiuyoruz. Gene/de GiTAR, SAZ, DAVUL ve benzeri aletler fahyor,
i/ahi kitaplanmtzda 500 den /azla Turkfe ilahileri topluca TORK(:E soy/Uyoruz.
Her Pazar yakla§Jk 10 ilahi soyleriz. ilahi/erimiz Tannya ovgi.i sunar,
ibadetimizin temel bir parfastdlr.
293
Ati R1za Bayzan
YORVMVM - Batrkent Protestan Kilisesinin Camiye 20 . metre

mesafede yan yana olmasmr sizin yorumlarma brrakryorum. ibadette
ekmek ve §arap kullamlmasr, ibadetin §ekilci olmayr~r, ibadetle
ilahilerin miizik e§liginde hele ki SAZ falmarak yaprlmasr benim kadar
sizleri de dii§iindiirmii§tiir umarrm. Hele ki ibadetin payla§rm boliimii
CEM'leri goziimiin oniine getirlyor.( .. .)
Attila V(:AR - Kilisenin Ankara Belediyesi (ASKi) i/e sorunu nedir?
Daniel Wickwire - Sizin de bildiginiz gibi Ankara Belediyesi ald!gl kararla,

cami/er bedava su kullamyorlar. bu durumda bizde Kilise olarak dava a<;:arak
camilerle aym hakk1 kazand1k (Dan1§tay Esas: 2005!4350, Karar: 2005!809)
Ancak Ankara Belediyesi Dam§tay'm bu karanna ragmen 3 kez kilisemizin
suyunu kesmeye geldiler. Ben direnerek su saatimizin muhurlenmesine izin
vermedim. Aski gorev/i/eri Dam§tay'm karar/anm bildikleri ha/de hala bize su
faturalan gonderiyor/ar. Kald1 ki a/man Dam§tay kararrna gore ASKi
Kilisemizden daha onceki aylarda tahsis edilen su fatura/anmn parasm1
kilisemize odemesine karar vermi§tir. Bu gune kadar bu para odenmedi
gerekirse yeni bir mahkeme ile direrrip o paray1 ASKi'den a/acagiz. (. .. )
Attlla V(:AR- Sizin Tannmz ile Muslumanlarm Tanns1 aym m1d1r?
Daniel Wickwire - Guzel bir soru. Hay1r Tann/anm1z aym degi/dir. Bizim
Tannm1z ebedi ismi Yehova'd1r. ((:1k1§ 3 : 14 - 15) isldmiyet O'nu tann
tamm1yor. Bizim Tannm1z isa'd1r. (Romalliar 9:5) isldmiyet isa'y1 tann o/arak
gormuyor. Bizim Tannm1z Kutsa/ Ruh'tur (Eic;iler 5:3-4) isldmiyet Kutsal Ruh'u
tann o/arak gormuyor. Bizim Tannm1z kotu/Ugun sahibi degi/dir. Tann iyiligin
sahibidir ve §eytan kotuliigun sahibidir. isldmiyet te HAYRIN ve $ERRiN Allah
tan geldigi doktrini bizde yoktur. Bizim Tann bizi " KUL" olarak deg;/. biz/eri
"DOST" o/arak bilir.
Attila V(:AR - Turkiye'de ya§ayan 25 milyona yakm Alevi ve Bekta§i varken

inanc;lan geregi CEMEVLERi ve yasal statU veri/mesine naslf bak1yorsunuz ?
Daniel Wickwire - Bat1kent Protestan Kilisenin kurulu§ a§amasmda hukuksal

bir mucadelede bulunduk ... Ama Turkiye de ya§worsamz bazr haklanmz1
kazanabilmek ic;in hukuki bir mucadele gerekir. Biz hukuksa/ mucade/eyi yapt1k
ve kazand1k. Ke§ke herkes ozgiirce serbest §eki/de top/anarak inane;
merkezlerinde ibadet/erini yapabilse.
Atilla V(:AR (GENEL YORUM) - Bu soyle§iyi kaleme alrrken bazr

Alevilerin Alevilik inaner ile Hrristiyan inaner arasmda ki benzerliklere
farklr aplardan bakacagrnr ve farklr yorumlar getirecegini biliyorum.
Bana sorarsamz kimin kimi taklit ettigi neyi ne zaman aldrgr ile ben
294
Misyoner Orglitlerin Kurt ve Alevi Operasyonu
ilgilenmiyorum. Ben sadece "DU$UNCELERi" mi yazryorum.

Alevilikte "Alevi srrrr" denen blr olgu vardrr. Alevi aydrm ara§trrmacr
yazar Unsal OZTURK "Alevilerin Buyiik Srrrr" kitabmda
ara§trrmalarmr ve kendl dii~iinceleri bu kitapta toplamr~ ve bu
"SJRRIN" kendi anlatrmr oldugunu yazmr§trr. Bence bu "Aievi Srrrr"
giiniimiizde dahl a~rklrga kavu§mamr~trr.
Hlrist,yanlrk ve Alevl inam§ml incelerken bazr ortak benzerliklerle

kar§rla§trm. Bunlar ; Huh, giivercin, ~arap, testis (ii~leme), baba, goge
yiikselme, 12 (On iki imam On iki havarl ), dirilme, mucizeler, ibadet
§ekli, .. .vs bir siirii benzerlikler gordiim. Alevilere gore $iilerin
imanlarr ve peygamberler, hep Ali'nin bedenle§mesidir. Bu t;er~evede
Hrristiyan t;evrelerde, Bekta§ilerin "gnose" larda goriilen, yerli dinlere
uyum saglayabilme yetenegi ile isa'da Ali'ye katrlmaktad~r. incil'de
isa'nm ilya (Elie) adr altmda All'den soz ettigi gorii§iiyle 16. y.y
Bekta§i §Oirl Kamberi: Ali dlr pi§iiva-yr evliya ve enbiya Anm t;iin did
isa, incil'inde ilya .... (Velilerin ve Nebilerin en biiyiigu Ali'dir. I onun
lt;ln isa, incil'inde onu iLYA diye t;agrrmr§trr.) (Melikof i agy. s.l09)
Melikof Makalelerlnde Allah'm tiirlii bedenlerde Ali'nin goriintiisii
olarak belirdiglnl ve bu suretlerden birinin de Hacr Bekta~i Veli olarak
gordiigunii soylemektedir. isa'mn incll'inde Halil OZTOPRAK'rn
"Kuranda Hikmet Tarihte Hakikat Ank.l951" kitabrna bakmak
gerekir. Melikof " Allah, insam kendi benzeri olarak yarattr." Aym
§ekilde incil'de (Tekvin 1 ; 25 - 26) Tanr1'yr, yaratrrken, bize aym
Tanrr benzeyi~ ve suretinde yarattl demi~tir. Alevi Dedesi Hilmi Dede
ise ayna tuttum yiiziime, Ali goriindii goziime demi~tir ...
Seugiyle ue Ho§g6rilyle kalrn. "SEVGi BiZiM DiNiMiZDiR, BA$KA DiNE

iNANMA YIZ." Atti/a U(:AJ?364
364 www.igd~li.de/0344e098c80a87b01/index.html
295
Ali R1za Bayzan
365
ALEViLiK BiLDiRGESi (MART 1998)
Bu bildirge, islamiyetin Turkiye'de ya§ayan bir kolu o/an Aleviligin, sorunlanm

duyurmay1 ve Alevilerin baz1 isteklerini kamuoyuna yans1tmay1 amac;ltyor.
A/eviler; ba§ka inanc;lara, "dogru, guzel, kutsa/" g6zuyle bakarlar. Kendi inane;
ve kU/turleri ic;in de aym o/umlu duygu ve yakla§!m! bek/erler... Ale vi 6gretisinin
tanrnmas1, Turkiye ic;in ban§ ve zenginlik kaynagr o/acaktrr...
Gen;:ekler
Tiirkiye'de 20 milyon Alevi ya§ryor.
60 milyona ula§an Turkiye nufusunun yak/a§rk 20 milyonunu, A/eviler
olu§turuyor. Alevilik de, Sunnilik gibi isJam inancrnrn bir koludur, Sunnilik kadar
eskidir. Turkiye'de dinsel, siyasal, kU/turel, sosyal y6nleriyle Alevilik, halkrn bir
bo!Umunun ya§ama bic;imi olarak halen varltgmr surdurmektedir.
Siinni halkrmrzrn Alevilik hakkrndaki bilgisi yetersizdir.

0/kemizdeki c;ogun!ugu olu§turan Sunni Muslumanlar, Alevilik hakkrnda hemen
hemen hic;bir §ey bilmiyor. Bu kesimin Alevilik hakkrndaki g6ri.l§leri, tamamen
olumsuz 6nyargr/ardan, soy/enti/erden dogan yakr§trrmalardan olu§uyor.
Gec;rni§te §eriatc;r Osmanlr devleti zamanmda Alevilere kar§l yaratrlan iftiralar,

bugun de baz1 insanlar tarafmdan gerc;ek gibi kabul ediliyor. Osmanlr zihniyetini
bu c;agda ya§atmaya kimsenin hakkr yoktur...
Diyanet i§leri, islirm'rn sadece Siinni kolunu temsil ediyor.

Turkiye'de c;ogunlugu olw;turan Sunni islam, Turkiye Cumhuriyeti'nde Oiyanet
i§leri Ba§kanlrgr aracrlrgry/a resmen temsil ediliyor. Devlet okullanndan din ve
ahlak egitimi i/e; camilerde imamlar vasrtasryla Sunni islam ya§ryor ve
ya§atrlrvor.
Alevi varlrgr yok sayrlryor

Buna kar§rn 20 milvonluk Alevi kit/esi resmen vok sayrlryor, g6rmez/ikten
geliniyor.
Devlet yetkilileri, yaptrk/an ac;rklamalarda, Turkiye'nin tumunu "Sunni"

gostermeye c;ah§tyorlar. Halbuki Turkiye nufusunun yakla§lk 3'te 1 'i Alevidir...
365 ilk tas!a§1 Hamburg Alevi Dernegi'nin naz1rlay1p Tiirl{iye'de revizyondan ge~irilen Mart 1989'da
kamuoyuna duyurulan Alevihk Bildirgesi
296
Alevilere kar§l o/anlara birtak1m yan aydmlar da, "A/evi/ik 6/dul" diyerek
Osmanilc1 tavnndan yana <;:1k1yor. Alevi gec;:inen baz1 okumu§/ar da kraldan daha
fazla kralc1 kesilerek bu gorll§/ere destek veriyor.
Kimileri de, Alevi ku/tiirunun canlandmlmasml "gerici/ik" o/arak goruyor.

Bunlar, Aleviligi yok sayma tavlrland~r. Unutulmamail ki, Alevilik yok o/ursa,
meydan Osman/1 kafalliara kalacakt1r...
inan~ ve anlatrm ozgiirliigu bir insanlrk hakkrdrr.

in'san Haklan Bildirgesi'nin 9. maddesi ve Turkiye Cumhuriyeti 1982
Anayasas1'nm 24. Maddesi, herkese "Vicdan, dini inane;: ve kanaat ozgurhlgu"
garantisi veriyor. 0/kemizde, cumhuriyetin kuru/mas1 ile birlikte A/evilere
yonelik resmi devlet bask1s1 sana ermi§Se de eskiden gelen sosyal, psikolojik ve
siyasal bask1 varhgm1 surdurmektedir. A/eviler, bu baskliar yuzunden "vicdan,
dini inane;: ve kanaat" ozgur/Ugunu kullanamlyorlar. A/eviler, halen Alevliklerini
gizlemek zorunda kailyorlar.
Aleviler, Atatiirk devrimlerini hep destekledirler.

Cumhuriyeti yaratan temel guc;:/erden birisi de Alevi kitledir. A/eviler, her zaman
Atati.irk devrim/erinin, laik guc;:lerin yanmda olmu§lard1r. Fakat, Slkmtlian
Cumhuriyet doneminde de bitmemi§tir.
Turkiye'de Hlristiyanlann, Yahudilerin, Suryanilerin bile kendilerine ait

ibadethaneleri oldugu halde, A/eviler bundan yoksun blrakllml§tlr. Bugun, Alevi
kulti.irunu ya§atacak hic;:bir kurum bu/unmamaktad1r.
istekler
Aleviler iizerinde baskr oldugu kabul edilmelidir.
Bugiin Turkiye'deki 20 milyon/uk Alevi kitle uzerinde, Osmanil Devleti
zamanmdan gelen ve halen sosyal, ku/Wrel ve psiko/ojik ag~rhk/1 olarak suren
ag1r bir bask1 vard1r. Bu baskmm adm1, ac;:1k yureklilikle koymanm zamam
gelmi§tir.
A/eviler, c;:ekinmeden "Ben, Aleuiyim" diyebi/melidir. Alevi kitle bugun bile Alevi
o/maktan korku duymaktad1r. Buna gerek yoktur.Bu kesimden insan/ar,
gerektiginde, ac;:1k<;:a "Aieviyim" diyebilme/idirler. Bu, on/ann dogal insanl1k
haklanndan birisidir. Politik veya maddi kaygliarla Aleviligini gizleyenleri, bu
taVIrlanm b1rakmaya, ku/turlerine sahip <;:1kmaya c;:agmyoruz.
Her insanm kendi kim/igini ac;:1k<;:a soy/eyebilmesi, insanhk hakk1d1r. Bu kimligin

"mezhepr;ilik" veya "$ovenistlik" ile damga/anmas1, temel insanl1k hakkma sayg1
duymamakt1r. Siinni aileler, Alevilik hakkmdaki dii§iincelerini degi§tirmelidir.
Tiirkiye'nin gerc;:ek bir huzur toplumu o/abilmesi ic;:in, Siinni ve Alevi kitlenin,
birbirleri hakkmda iyi dii§iinceler beslemesi gerekir. A/eviler hakkmda gormedigi
297
Ali R1za Bayzan
~eyleri soyleyerek iftira etme o/ayrna, Sunni aile/er izin vermemelidir. Kafa/ara
yerle~mi~ alan o/umsuz du~unceler atrlmalrdrr. Her inanq, her ku/ti.ir; digerlerine
saygr duyarak ayrr ayrr ya~ama/r, ya~atrlma/rdrr. Avrupa'daki Protestan ve
Katolik mezhebinden aileler, bugi.in, yan yana, dostqa, gi.il gibi ya~ayrp
gidiyorlar. Tiirkiye iqin de aynr samimi birliktelik mumkundur.
Aydmlar, Afevi uarhgm1, insan haklar1 baglammda savunmalrdrrlar.

Her u/kede oldugu gibi ulkemizde de, insan haklarrnr savunmak ve korumak,
devletten once aydrnlara du~mektedir. Aydrnlar, kendi sorunlarrnrn dr~rndaki
toplumsal sorunlarla ilgilenen toplumun set;kin elemanlarrdrr. Bu nedenle, onlar,
Alevi varlrgrna dikkati qekmek ve Alevilere yapr/an baskrlara kar~r tavrr almak
zorundadrrlar. Bugun Ulkemizde insan haklarr sorunlarr ve demokratik sorunlar
bulundugu gerqektir. Bun/ann en onem/i/erinden birisi de Alevilerin durumudur.
Alevilerin sorunlannr duyunnada onderlik, aydrn/ara, demokrasiyi isteyen
politikacrlara, i~adamlarrna ve serbest mes/ek sahiplerine du~mektedir.
Turk basrm, yayrnlarrnda Alevl kUiturune ~1er uermelidir.

Bugun, Turk toplumunun en seqkin, en demokratik, en laik kafa/r insan/arr,
emekqisinden patronuna basrn sektorunde yogun/a~mr~trr.
Buna kar~rn basmrmrzda, 20 milyon/uk Alevi kitleyle i/gili bilgiye veya habere az
rast/anryor. Alevi kU!Wrunun tanrtrlmasrna basrnrmrz daha geni~ olanaklar
saglamalrdrr. inanryoruz ki A/eviler uzerindeki baskrnm kalkmasr, Tiirkiye'yi
daha demokratik bir yaprya kav~uturacaktrr. Bu durum basrnrmrz it;in de bir
kazanrm olacaktrr.
TRT, Alevl varlrgrm da dikkate almalldrr.

Turkiye radyo ve televizyon istasyon/an, Alevi kitlenin varlrgrndan habersiz gibi
goriiniiyorlar. Radyo ve televizyonda, Alevi kU!turu de yer a/ma/rdrr. Alevi
buyukleri, Alevilerin kutsal gunleri, ~iiri, muzigi, folkloru tanrtrlmalrdrr.
Alevi koylerine cami yapmaktan vazgefilmelidir.

Diyanet i~Jeri, son yrllarda, Alevi koylerine cami yapmak, imam gondermek gibi,
etkisiz bir baskr yontemi daha geli§tirdi. Kendi varlrgrndan ba~kasrna tahammul
edemeyen zihniyetin bu uygu/amasrna, devletin alet edi/memesini bekliyoruz.
Bu uygulamalar da derha/ durdurulmalrdrr. A/eviler, koy/erine cami degil okul
ve cem evi (kultur evi) istiyor/ar...
Okullarda Alevi ogretisi de tamtdmalrdrr.

Bu ulkede, 20 milyon/uk Alevi kitle devlete vergi veriyor. Tahminen i.iqte birisi
Alevilerden a/man dev/et butqesinden Diyanet i§lerin 'e, her yrl yuzlerce milyar
lira para aktarrlryor. Laik bir u/kede, zorunlu din dersi uygu/amasr ve Diyanet
i~Ierine para ueri/mesi, yan/r§trr.
298
Okul/arda, din ve ah/ok egitiminin zorunlu hale getirilmesi sonucu, A/evi kokenli
ogrenciler, kendi ogretilerini degi/, Siinni ogretiyi ogrenmektedirler. Bu yanlr§
uygulama yetmiyormu§ gibi, okullarda Alevilik her j1rsatta kotiilenerek gem;
yi.irekler yaralanmakta, beyin/ere di.i§man!lk tohum/an ekilmektedir. Milli Egitim
Bakanhg1'nm buna mutlaka engel o/masm1 bekliyoruz.. .Bu durum, din ve vicdan
hiirriyeti i/kelerine uymad1g1 gibi top/umsa/ ban§l da zedelemektedir. Bunu
engel/emek i9in, okullarda, isteyen Aleui ogrenciye, Aleviligi ogrenme o/anak/an
yarat!lmalld1r.
Hukumetlerin, Alevilere bakr§ a~rsr degi§melidir

Alevi/ere yone/ik olumsuz §artlanmalar, i§ ba§ma gelen hiiki.imet iiye/erini de
etkilemektedir. Bunlar, Alevi/igi gormezlikten geliyor, yok say1yorlar. Bakan/ar
ve mil/etvekilleri "Aievi" soziinii a{l1zlarma a/maya korkuyorlar.
Bizim gibi c;ok ki.ilti.irlii toplumlarda; hi.ikiimetler, biitiin inanc;lara sayg1 duyacak
bir politika izlemek zorundad1rlar. Diyanet i§leri'nin; Milli Egitim Bakanhg1'nm
bu aqtdan yeni ba§tan diizen/enmesi, hi.ikumetlerin oni.inde c;ok onem/i bir gorev
o/arak durmaktadrr.
Aleviler, laik devletin guvencelerinden biridir.

Alevilik; butun Ortaqaglann sevgi ve sohbete daya/1 tek canll kulturii olarak
bugiine dek geldi.
A/eviler; ki.ilti.irleri geregi, ho§goriili.i, bilime saygl11, i/erlemeye aq1k bir

toplumdur. Bagnaz dii§i.inceye kar§ld~rlar. Laik devletin, §eriat devleti kurma
c;abalarrna kar§l korunmas1 iqin, bugi.in Alevi varhg1 bir giivencedir. Devlet, bu
giivenceyi eritmeyi degil, kuvvet/endirmeyi dii§ilnmelidir. Demokratik, laik,
qogu/cu giiqler, Alevi varhgmrn netle§mesi iqin 9aba gostermelidir.
Dedelik kurumu, s:agda§ anlamda yeniden yaprlandmlmalrd•r

Dede/er; yiizy11/arca A/eui kesiminin hem ogretmenleri, hem din gorev/ileri, hem
yarg1qlarr olarak qa!l§t!lar. Bu insanlar; Alevi kiilti.iriinii ku§aktan ku§aga
aktardliar.
Zamamm1zda, camilerde ve okullarda yeti§en yiiz binlerce imam, iilkenin her

tarafmda maa§h olarak qall§tlnhrken, dedelik, Aleviligin bask1 altmda tutulmas1
sonucu, s1kmt1 iqindedir. Dedelere; kendi/erini geli§tirme ve yeti§tirme o/anak/an
saglanmaild~r. Alevi ki.i/Wriiniin ya§atlimasmda kendisini yenilemi§, 9agda§ kafall
aym1 dedelerden yararlamlabilir...
Yur·t dr§mdaki Aleviler is:in acil programlar §arttrr

Bugiin; ya/mz Federal Almanya'da 350 bin/e 400 bin arasmda Aleui i§c_;imizin
bulundugu samhyor. Yurt dr§mdaki Alevi i§filer; 90cuklanna kendi ki.iltiirlerini
vermek iqin yogun istek duyuyorlar. Fakat; onlara Siinni programlardan ba§ka
299
Ali R1za Bayzan
sec;:enek veri/miyor. Bu da kabul gormuyor. Boylece yeni yeti~en genc;:ler;

kultUrel bo§luga iti/iyor. Yurt d1§rndaki A/eviler ic;:in; Alevi kultUrunu tamtlc1
program/or; Alevi c;:ocuklan ic;:in de bu konuda dersler §Orttlr. Devlet, bu i~c;:iler .
ic;:in, din adam1 yollarken Alevilik gerc;:egini goz 6nunde tutmahd1r. Turkiye'de
oldugu gibi yurt dl§indaki A/evilere de, imam/ar araclhglyla din hizmeti sunmak
mumkUn degildir. Bu gerc;:ek, artck kabul edilme/i ve ayden Alevi dedelerden
yarar/am/mahdrr.
Alevilik ile bugiinkii iran ~iiliginin ilgisi yoktur.

Alevilere kar~1 tavrr ic;:inde o/anlar, ge/eneksel ift:ira/annr surdurerek, Turkiye
A/evil@ i/e iran 'daki mol/a dii§iincesini aynr parale/de gostermeye c;:ah§tyOr/ar.
Bu yanh~trr. Gerek fe/sefede, gerek uygu/amada Anadolu A/evi/igi ile bugunku
iran $iilif]inin bir benzerligi yoktur. Aleviligin temeli; ho!jgbrU, insan sevgisi,
can/rya saygr, zorbahga kar§l o/maktrr. A/eviler; bagnaz guc;:lerin degil,
demokratik kit/elerin yanrndadrrlar. Bu, gec;:mi§te de gunumuzde de boyle
olmu§tur...
Sonut;
Turkiye, tek degil, birc;:ok kultUrun bulundugu bir toplumdur. Bu durum da
ulkemiz ic;:in zenginliktir. Degi§ik kU/tUrlerin kendi/erini ac;:rk ac;:rk ortaya koymasr,
insan/an bireysel planda demokratik, ho§gbru!U, insancrl bir kimlige sokar. Bu
datum insanhgm arzulad!gl bir hedeft:ir.
Temeli insan sevgisi ve ban§ alan Alevi kultUri..i, bugi..in hic;: deseklenmiyor.
Huki..imetlerin, bu insan kU!tUruni..i korumasr, ya§atmasr ic;:in aydrnlarla i§bir/igine
girmesi §arttrr. ' Siyasetc;iler tarafindan dile getirilen, "inant;lar ve fikirler
uzerindeki baskr/ann kaldmlmasl gerektigi" yo/undaki ac;rklamalann sozde
kalmamasrnr diliyoruz. Bu konud'a demokrat aydrnlar olarak, tUm Turk
halkrndan destek bekliyoruz...
Ya~ar Kemal, Aziz Nesin, ilhan Selt;uk, Tank Akan, Ziilfii Livaneli,
Berker Yaman, Krvant; Ertop, (:etin Yetkin, Ataol Behramoglu, Atilla
Ozkrnmlr, Emil Galip Sandalct, Siileyman Yagzz, Bekt"r Ytldzz,
Muharrem Naci Orhan, Erdal Atabek, Nejat Birdogan, Vedat Giinyol,
Cemal Ozbey, Mesut Mertcan, Battal Pehlivan Cengiz Bekta~, Miijdat
Gezen, Recep Bilginer, Liitfii Kaleli, Jiilide Giilizar, Nevzat Helvacr,
Nart Bozkurt, Taml Bora, Adnan Sozen, ihsan Atar, Ahmet Butut,
Akm Giirdal, Musa Ate~, Rrza Zelyut
300
Misyoner brgLitlerin Kurt ve Alevi Operasyonu
"50.000 Alevi'nin Yehova !?ahitligine Gec;:ti" Haberi 366
Son zamanlarda medyada "50.000 Alevi'nin Yehova $ahitligine gec;tigi" haberi

ile c;alkalandl. Bu habere web sitemizde - www.bayzan.net- biz de yer verdik.
Haberin kaynag1 Laza1ist Papaz A. Herget'ti. 367 Aynca Viyana'da yay1mlanan
Yeni Hareket Gazetesi 5 Arahk 2004'da bu haberi dogru buluyordu. Bizim
kaynagimiz da bu gazete idi. Ardmdan bu haberle ilgili duzeltmeler ve yapbg1 bir
r6P.ortajla konuya I§Ik tutan Cengiz Kose'nin c;ah§malan bize ula§b. Once Yeni
Hareket Gazetesi'nde yer alan iddialara yer verelim:
inam; Depremi
Avrupa'da ya~ayan 50 bin Alevi Turk vatandw~mm Yehova $ahitleri'ne
gec;tigi ac;Iklandl. Ac;Iklamayl misyoner Papaz A. Herget ac;Ikladl. jnant;:
depreminin aynnt1lan:
Avrupa'da ya§ayan bin/erce Alevi vatanda~1nc k1skac1 a/tma alan Yehova

$ahitleri, Aleviler'in inane; bo§lugundan yararlanarak 50 bin vatanda§l
Yehova $ahitleri saflanna gec;irmeyi ba9ard1. Misyoner Papaz Herget,
bin/erce Alevi'nin Yehova $ahitleri'ne "kaptm./masm1" H1ristiyanlar ic;in
"ic;ler aClsl" bir durum olarak tancm/ad1. Misyoner bir Hlristiyan papaz1
tarafmdan bile "ic;ler aclsl" bir durum olarak nitelendirilen olay, Yeni
Hareket Gazetesi'ne at;Iklama/arda bulunan Avusturya Alevi
Dernekleri Federasyonu· Ba§kanc Mehmet Ali (:ankaya tarafmdan
normal olarak kar~IIand1.
Avusturya'da ya§ayan Lazarist misyoner Papaz A. Herget kamuoyuna

yapt1g1 ac;1klamada Avrupa'daki Alevilerin ac1 durumunu ortaya koydu.
Papaz Herget'in ac;Iklamalanna gore Avrupa'da ya§ayan 50.000 Alevi
vatanda§l Yehova $ahitligi'ne gec;ti. Yahudilik ve Hlristiyanhgm dini ve
ki.ilti.irel ogretilerinden ortaya c;1kan Yehova $ahitligi mensuplan Avrupa'da
ya§ayan birc;ok alevi vatanda§lni kendi safma c;ekmek ic;in bi.iyi.ik gayret
gosteriyor. Bu amac;la yogun bir §ekilde inanc;lannc empoze ediyor, maddi
destek saghyor.
Lazarist Papaz A. Herget'in ac;Ik/amalanna gore, 90'[! ylflardan bu yana

Avrupa da 50 bin Alevi vatanda§l Yehova $ahitleri'ne gec;ti. Ya~anan
olaylan kendi ac;1smdan degerlendiren Papaz Herget, H1ristiyanlann
Aleviler/e ili§ki kunnada ne kadar • eksik ve beceriksiz davrandigml
gosterdigini dile getirdi. Alevileri kendi saflanna c;ekememenin aclslm ic;inde
366 Bayzan. Turkiye'de Amenkan Mrsyonerleli, S. 134-139

367 www.ce-linz.at
301
Ali R1za Bayzan
hisseden Papaz Herget, binlerce Alevi'nin Yehova $ahitleri'ne

"kaptrnlmasmr" Hrristiyanlar ic;:in "ic;:ler acrsr" bir durum olarak tanrmladr.
{:ogu Zaman Ekonomik Neden

Bir Hrristiyan papazr tarafmdan bile "ic;:ler acrsr" bir durum olarak
nitelendirilen olay, Avusturya Alevi Dernekleri Federasyonu Ba~kanr
Mehmet Ali (:ankaya tarafrndan normal olarak kar~rlandr. Konuyla ilgili
Yeni Hareket Gazetesi'ne ac;:rklamalarda bulunan (:ankaya, insanlann
zaman i<;erisinde ekonomik sebeplerden dolayr inane;: degi~tirmelerinin
normal oldugunu dile getirdi.
{:ankaya, "Zaman ic;:erisinde ekonomik, sosyal ve kultiirel durumlardan

dolayr ki~iler ya~adrklan u/kelerin inanc;:lanna gore hayat goru~/erini
degi~tirebilirler. Nasll ki, bir kimlik degi~tirme ne kadar normal ise
ekonomik nedenlerden dolayr insanlarrn inant; degi~tirmeleri de
bu at;rdan dogal goriilebilir. Ben bu 50.000 insanrn ekonomik
sebeplerden dolayr Yehova ~ahitleri'ne get;mi~ olabilecegine
inanryorum. {:iinkii insa.nlar kendi i~lerini yiiriitmek it;in inant;
degi~tirebiliyorlar. Krsacasr ekonomi inant; degi~tirmek it;in bir
neden olabiliyor" diye konu~tu.
Aleviligin it;i Hrristiyanlrk dr~r islUm

Niederosterreich eyaletine baglr St.Po/ten'de ya~ayan Cengiz Kose. ad/r
vatanda~rmrzla yaptrgrmrz gorii§mede Kose, Yehova $ahitleri'nin Alevi
Genc;:leri krskanc;: a/trna aldrk/annr, her Pazar sabahr erkenden evlerimize
gelerek, "Aieviligin ic;:inin Hrristiyanlrk o/dugunu dr~rnrn ise is/ami
goziiktugunu" soylediklerini kaydetti.
Papaz A. Herget Kimdir?

"Papaz A Herget 12 yrl Turkiye'de bulunmu§, burada Hrristiyan Misyoner
faa/iyetinde gorev almr~ bir papazdrr. Mus/Uman kokenli Hrristiyan aile/ere
yardrmda bulunan Papaz, Turkiye'den yurtdr~r edildikten sonra Viyana,
Graz ve Linz'deki Hlristiyan Turk ailelerini bir araya getirmekte ugra~
gostermi~tir.Herget tum Avrupa'dan Hrristiyanlrkla ilgi/i tiim bilgi ve destegi
(maddi ve manevi) almakta ve ozellikle de Turkc;:e konu§an bir Hrristiyan
ekibini Avrupa gene Iinde orgutlemeyi ba~armr§ birisidir."
Bu habere web sitemizde yer verdikten sonra haberde ad1 ge<;en Cengiz Kose,
konuyla ilgili duzeltmeler368 ve olaym kahramanlanndan birisiyle yaph~ll bir
r6portaj1 bize gonderdi. Roportajda 50.000 say1s1 yalanlanmakla birlikte Yehova
368 Bu di.lzeltmelere web sitemizde yer verdik www.bayzan.net/article_view.php?id=665
302
~ahitleri'nin ve diger misyoner orgi.itlerin c;ah§ma sistemleri konusunda dikkate

deger if§aatlarda bulunuluyordu:
Avusturya'da Alevl yurtta§rn Misyoner tuzagmdan kurtulmasr
ismi'nin gizli tutulmasrnr talep eden M.F, Mlsyoner Papaz Josef

Herget hakkmda onemll bilgiler verdi. Kilise'den odenek almak
lt;in Papaz Herget uydurdugu, "50 bin Alevi'nin Yehova
$ahitlerine get;ti" masalmm it; yuziinu M.F adlr Alevi yurta§,
ONERi'ye at;rklad•.
ONERi: Once bu gorii§meyl neden talep ettiniz ve kendinizden

biraz soz edebilir misinlz?
M.F: Gazeteniz'de Papaz Herget'in admr ve daha sonra kendisini,

yayrnlamr~ o/dugunuz top/u resimden tanrdrm. fsmimin ar;rklanmamasrnr
talep ediyorum, onun ir;in bu miilakatr sizinle yapmayr gerekli g6rdiim.
1996 yrlmda Avusturya 'ya kac;ak yo/dan geldim amacrm A/manya 'ya
gitmekti. 0 gilniln ~art/an ir;erisinde Avusturya'da kalmca ilticaya milracat
ettim. $imdi de o/dugu gibi o zaman/arda, Avusturya'da i/tica eden/ere
Devlet yeterince sahip c;:rkmryordu. Benim gibl Sivas yoresinden daha
once gelmi§ olan hem§erllerlm aracrlrgryla, Linz'deki bir Papaz'rn
ilticacrlara yardrm ettlginl ogrendlm. Bu vesileyle bende
Hrristiyanlarla ilk kez kar§tla§mJ§ oldum. Boylece iyl Tiirkt;e bilen
Papaz Jose/Herget'i yakmdan tamdrm.
ONERi: Papaz Herget'le ilk tam§trgmrz donemde size neler

anlatr?
M.F: Daha once buraya gelen insanlar bu §ahrsrn yardrmryla, kolay

bir §ekilde vize alryordu, herkese anlatrgr hikaye aymydr, bana da
aymsmr anlatr. Krzdrrmak ve t;evresinde ya§ayan Alevilerin ozunde
Hrristiyan oldugunu iddia ediyordu.
ONERi: Siz Sivas'lr blr Alevi olarak, bu iddiaya kar§J ne cevap

verdiniz ayrrca iltica sorununuz daha sonra hal edildi mi?
M.F: Hatrrladrgrm kadanyla 1997 yrlmda, Traiskirchen i/tica kamprndaki

ilticacrlara kar~r oradaki yerli halktan protestolar ve Avusturya
Hukilmetin'den bir takrm srkr maddeler r;rkanlmr§tl. Bu durum
milnasebetiyle bildigim konular o/masrna ragmen, Papaz'/a tartr§maktan
r;ekiniyordum. Ba§ka insan/arla konu§tugunda, 76 tane Tiirkiyeli aileye
303
Ali R1za Bayzan
baktl[Jlnl iddia ediyordu. Ama ben bu 76 tone aileyi hir,: bir zaman bir aroda
gormedim ve taruyamadnn.
ONERi: Papaz Herget kimlerle t;ah~ryordu bir grubu var mrydr?
M.F Benim bildigim Papazm yaz1 i~/erine bakan Suriye koken/i Manuel
isimli birisi ve burokratik i~ler/e g6revli o!an bayan sekreteri vard1.
ONERi: Siz herhangi bir faaliyete yer aldrmz mr, yada size bir i§
onerildi mi?
M.F: c;agn diye bir dergi ve aynca Tiirkt;e incil veriyorlardr bize,
onlarm soylediklerini kabullendikt;e, kendi hedejlerimize yani
Avusturya'da t;alr~ma miisadesi ve oturum almaya yakla~ryorduk.
Hatta bizi bir otobusle 2001 yli1 olacakti, Papa'mn Auusturya'mn St. Polten
~ehirini ziyaret ettiginde, duzen/edigi Messe ayinine goturduler. Hepimiz
birer tane san kep takm1!?t1k Aynca Turk Katolik cemaati oluf?turmw;lardl.
"50 bin Alevi'nin Yehova ~ahitlerine get;i~i" bir masaldrr

ONERi: Papaz Herget'in "50 bin Alevi Yehova ~ahitlerine get;ti"
sozleri altrndaki gerekt;e sizce neydi?
M.F: 50 bin Alevi'nin Yehovac1 o/dugu, masahnm tek bir amac1 vardiT
Zannedersem kendi kilise kaynalc/anndan daha fazla odenek alabi/mek ir,:in
boyle bir masalt uydurma geregi duymu~tur. (:unkil kazandtklan insan
say1sl artlkr,:a kilise onlara daha faz/a pay aynyor. Papaz Misyoner
Hlristiyanlan Alevi/ere yonelik as!ls1z alan bir ar,:Ik!amayla, harekete
ger,:irmeye r,:ah~1yordu.
ONERi: Papaz Herget Aleviler hakkmda ba!jka neler soyledi?
M.F: Papaz Tiirkiye'yi t;ok iyi tamyordu 12 yrl Tiirkiye'de

bulunmu~ Tiirkt;esi'de bunun it;in diizgiindii. Aleviler konusunda
hatrn sayrlacak bir bilgiye sahipti. Her dinin bir birine benzeyen
yonlerini iyi bildigi it;in de, Alevilikte ve Hrristiyanlrktaki benzer
konulan, anlatarak insanlan etkilemeye t;alt~ryordu. Ama ben size
~unu at;rkt;a soyliiyeyim'ki, bu i§ten birinci dereceden
faydalananlar· dr~mda kalan bizler, sadece pkarlanmrz oyle
gerektigi it;in oyle davramyorduk. Yani Hrristiyanlrk jalan hit;
umurumuzda degildi.
ONERi: Yani size gore "50 bin Alevi Yehova ~ahidi oldugu"
tamamen Papazrn bir uydurmasr mr?
304
Misyoner brgutlerin Ktirt ve Alevi Operasyonu
M.F: Bence kesinlikle dogru degi/dir, buda tzpkz bize silrekli s6yleyip de
goremedigimiz 76 aileye benziyor. Ben i§/erim yo/una girene kadar c;qitli
ev ziyaretlerine katzld1m, ama o sure ir;erisinde bir tek Yehova $ahitligine
geqmi§, Alevi ai/eye rastlamad1m. Dedigim gibi bunlar ki/ise kasasmdan
daha fazla pay ala bilmek ic;in uydurulmus, masa/lard1r. Buda Papaztn o
ytllarda yaptzgz yani 1998'deki aqzklamasmda ar;1kt;a gori.iluyor. Hedefi daha
fazla para alarak Misyoner/ik faaliyetlerini artmnak. Ancak bu i§i yani
Misyonerlikle kaderini bir etmi§ i.iq be§ ki§i, hala on/aria birlikte c;a!l§maya
ve o/anaklardan fayda/anmaya devam ediyor.
ONERi: Peki sizin hala uzaktanda olsa o ,.:evreyle bir ili~kiniz var
m1?
M.F: 9 yddzr Avusturyada'yzm i§lerim yo/una gidene kadar. Ki/isenin

o/anaklarry/a geqindim. $u anda Viyana'da ya§lyorum Turkiye'de yanrn
ka/an egitimimi tamamlamak istiyorum. Ki/ise c;evresiden Viyana'ya gelerek
tamamen koptum, Gazeteler'de Papazm uydurdugu 1998 yz/mda ortaya
att{JI bir palavrayla, Alevilere saldirdigmi gori.ince bildiklerimi kimligimi
aqzklamamanzz s,arttyla, size anlatun. <;unki.i uize ve i§ o!anak/anmm hepsini
kilisenin yardlmlyla e/de ettim, kayb etmek istemiyorum.
ONERi: Siz bir Alevi olarak kendi ait oldugunuz topluma

soylemek istediginiz bir §ey var m1?
M.F: Ozi.inde Aleviligin ilkeferine her zaman bagltytm, ue de Alevi

di.i§man/rgmm nas1l sinsice devam ettigini gori.iyorum. Ortaya qtkan Alevi
orgi.itlenmesinde isted;gim bir §ey var, ozellikle gem;:lerine ve toplumlanna
maddi manevi her konuda, yardzmc1 olsunlar on/orr kurda ku§a yem
etmesinler. "369
369 Cen!;iz KOSE ONERI G&etesi I Ocak 2005 r\vusturva
305
Ali R1za Bayzan
)C·~~g;;·K·~;~; Enel Hak'tan Gunumuze: r.;hsyonerHt<..A\evll~L.

Cengiz Kose: Enelllak'tan Gliniimiize
CENGI.Z KQSE Misyonerlik. Aleviler Neden inan<;
- ~ - - - ~
Deiji.?lirsin? J\ydii'jii Vaymlan, istanbul
ENfll HAl< TAN CuNUt.1tJ2C
1006, 132 S., ISBN: 975-8565-18-1
MiSYONERLiK
ALIVILIR NE.DEN
INAN~ l>l<iiJtiOSIN? Afeviferin Onemfi bir k~E?sirni as1rlardn
asin·1iiasyona kar$1 rlirendi. t;a;Jitn!7da
Afevr'/er Ozetinde esk/ye dayanan arna yen!
y6ncenrlerle sinsi bir oyun oynanmakta.
Aiovi!ert? safdn unn ycni ad1 !'1/;:;yorlfv1ik,
f-filalli Nisyt•ner!ik, ffa{-'/; Mi~•}~on(:H/ik: Vi.:..,
,A!i'siz" .4/eviC!Ier: bfr blriy!e ztt o!duklan
halde1 • ~;~1 o;-rak noktada hulu!JU'!Orlar:
ALEViUK !5L4N DI$IDJ.Ii ·. Bu te, !Ji;
birinden ba(}frTJSIZ g<5rUnse de 0(; kes/m
tarafuHian ortaya at1f:yor_ Afrvilil: hang!
ls!am'1n d!;>J.nd,"JdJr; nert·:·ye
yaktnF nereye ait? Hem i•~erisinden
hem de somut 6rnek!en'e {pfl/kte, a{Jtrlikh
'olatak AI EVhERf l-IEDEF AlAN MiSYONER FAAUYETI beigel~?niyor.
J>ast!antJ sonucu Jskenderur:'da ba9fayan 3onra Avustwya, liimcnya,
1Isvir;re, Noflanda ve Beft:;ika gibr O!ke!er hakkmda( devatn edt:'Y)
;ara-;;tumzJ!tJra yer verifwor. Bin/erie ifade ediien ,.lnan~ dei]i$tirrne"
/akamlanrHn,. ne kadar doQru olup ofrnadt()ma yann veriliyor.
Kitapta yer alan §U ba§hklar olduk~a dikkat <;ekici: Ha<;h Misyonerlerin

Avrupa'daki faaliyetleri/'Aleviler H1ristiyan kokenlidir iddiasi'/'12.000 Alevi
inan<; degi§tirdi?/' Aleviler Protestan inancma yakm /'Y 1lda 10 bin T urke, Uzaktan
incil kursu'/'Aievi gence Amerikan vaftizi/'Linz'de H1ristiyanhga ge<;en Turklere
ait Kilise iddiasi'/'Turkler yanh§hkla Yehova $ahitlerine vaftiz edilmi§'/'TU.rk-
Katolik Cemaatleri'/'H1ristiyan gelenek Aleviler i~inde gizlenmi§'/'40 yildir
Turkiye'ye uzaktan incil kursu veriliyor '/'Tum Halk gruplanm
Hiristiyanla§tirmak'/'50.000 Alevi Yehova $ahitlerine ge<;ti'?;Yehova ;>ahidi
'Alevi Huistiyanhg1'/ 'Avusturya'da 3 y1l i~inde Hiristiyanla§an Ali/ ·isvi<;re
misyonerleri birey degil, aileleri hedefliyorlar'/' Alevilik H1ristiyanhk
kar§IIa§tlrmasi' 370
370 Cengiz K6se 1974'de Tunceli'de dogdu. Dort ya51t1dan soma Avusturya 'da bUyUdli ve ya~amrnr ha!a
burada silrdUrmekte. Viyrma merkezh btr gazetedeki yaz1lan dikkat <;ekti.
306
KAYNAK<;A
(Saralamada sadece isimlerin ilk harfleri esas ahnml§tar.)
KiTAPLAR
Ali Yaman, Alevilik-Bekta§ilik Bibliyografyast, Mannheim-1998
Ali Yaman, Alevikte Dedelik Kurumu ve Ocaklar, istanbul-2004, Karaca Ahmet Sultan
Dernegi Yay.
Ali Yaman, Alevi\ik&Ktztlba§hk Tarihi, istanbul-2007, Nokta Kitap Yay.
Ali R12a Bayzan, Turkiye'de Amerikan Misyoner\eri, Ank.-2006, Bilgi Yaymevi
Ali RIZa Bayzan, Misyonerin Soykmm Oyunu, 'ist.- 2006, 2. baskt, IQ Killtur Sanat
Yaymcthk
Ali Rtza Bayzan, <;:agda§ Psikoterapi Eko\\eri A<;tsmdan Tasawufi Bilin<; Yaptlanmasmm
Degerlendirilmesi, Bursa-1998, UU Sosyal Bilimler Enstitusu, Yaytmlanmamt§ Yuksek
Lisans T ezi ·
Ahmet Ya§ar Ocak, Alevi ve Bekta§i inan<;lannm islam Oncesi T emelleri, istanbul-1983
Annemarie·Schimmel, Tasawufun Boyutlan, <;ev. E. Gurol, ys.- 1982, Adam Yay.
Nevzad Odyakmaz. Bekta§ilik-Mevlevilik-Masonluk, istanbul-1988, inktlap Kitabevi Yay.
Abdulhalim Sinanoglu, Nusayrilerin inan<; Dunyast ve Kutsal Kitabt, ist.-1997, Esra Yay.
Celalettin Ulusoy, Hunkar Hact Bekta§-1 Veli ve Alevi-Bekta§i Yolu, Hactbekta§-1980
Ayhan Aydm, Alevilik Bekta§ilik Soyle§ileri, istanbul-1997 _
Ayten Sezer ARIG, Atatllrk Doneminde Yabanct Oku\lar (1923-1938), Ankara-1999., Turk
Tarih Kurumu Yay.
Abdullah Ocalan, Sumer Rahip Devletinden Demokratik Uygarhga, AiHM Savunmalan,
Koln-2001, 11 ci\t, Mezopotamya Yay.
Battal Pehlivan, Alevller ve Diyanet, istanbul-1993

Baki Oz, Kurtulu§ Sava§'nda Alevi\er-Bekta§iler, istanbut-1995, Can Yay.
Bedri Noyan, Bekta§ilik Alevi\ik Nedir? Ankara-1987, Geni§letilmi§ 2. baskt, Kendi Yay.
Baha Said Bey, Turkiye'de Alevi-Bekta§i, Ahi ve Nusayri Zumreleri, Haztrlayan: ism ail
Gorkem, istanbul-2006, Kitabevi Yay.
Celile Celil, 1880 ~eyh Ubeydu\lah Nehri Kurt Ayaklanmast, istanbul-1998, Peri Yay.
Cemal ~ener, Aleviler'in Etnik Kimligi I Alevi\er Kurt mu? Turk mu? istanbul-2002, Etik
Yay.
Cemal ~ener- Miyase iknur, ~eriat ve Alevilik, istanbul-1995
Christian W. Troll, Muslumanlar Soruyor Hristtyanlar Yamthyor, <;ev., Robert Kaya, Sent
Antuan Kilisesi, istanbul-1992.
Cem Vakft Uluslararast Sempozyumu: Din-Devlet ili§kileri ve Turkiye'de Din Hizmetlerinin

Yeniden Yaptlandmlmas1, istanbul-26-27 Mart 1996
Ethem Ruhi Ft§lah, Turkiye'de Alevilik Bekta§ilik, istanbull994, Sel<;uk Yay.

Esat Korkmaz, Anadolu Aleviligi, ist.-2000, Berfin Yay.
Esin De'llirba§, Etnik Azmhklar, Kulturel Entegrasyon Ve Medyada Tetnsil: Nusayri

Toplulugu Ornegi Yuksek Lisans Tezi. Ankara Universitesi Sosyal Bi\imler Enstitusu
Gazetecilik Anabilim Dah, Ankara, 2003-2004
Erda! A<;tkses, Amerikahlann Harput'taki Misyonerlik Faaliyetleri, Ankara-2003, Turk Tarih
Kurumu Yay.
307
Ali R1za Bayzan
F. W. Hasluck, Anadolu ve Balkanlar'da Bekla§ilik, c;ev., Yilcel Demirel. istanbul-1995,

Ant Yay.
Faik Bulut, Belgelerle Dersim Raporlan, istanbul-1991, Yon.Yay.
Fuat Bozkurt. Aleviligin Toplumsal Boyutlan, istanbul-1993, Tekin Yay.,
Faruk Sumer, Safevi Devletinin Kurulu§u ve Geli§mesinde Anadolu Turklerinin Rolil,
Ankara-1976
Franz Babinger, Anadolu'da islamiyet, c;ev. Ragtp Hulusi, istanbul-2000
H. Nedim $ahhilseyinoglu, Alevi Orgiltlerinin Tarihsel Sureci, Ankara-2001, Ayytldtz Yay.
Irene Melikoff, Uyur idik Uyardtlar/Alevilik Bekla§ilik Ara§hrmalan, <;ev., Turan Alptekin.
istanbul-2006, 3. bask!, Demos Yay.
Irene Melikoff, K1rklar Cem'inde, c;ev., Turan Alptekin, istanbul-2007, Demos Yay.
inan Keser, Nusayriler, Arap Aleviligi, Ankara-2002. <;:iviyaztlan Yay.
ismail Engin-Havva Engin (Derleyenler), Alevilik, istanbul-2004, Kitap Yaymevi
iSAV Tar!t§mah ilmi Toplanlt, Turkiye'de Aleviler, Bekla§iler ve Nusayriler, ist.-1997,
Ensar Yay.
ilyas Uzilm, Killtilrel Kaynaklanna Gore Alevilik, istanbul-2002, Horasan Yay.

ilyas Uzilm, Gunilmilz Aleviligi, istanbul-2000, iSAM Yay.
JohnS. Guest, Yezidilerin Tarihi, c;ev, ibrahim Bingo!, ist.-2001, Avesta Yay.
Muslilm Yilcel ibrahim ve Harran Gizemi Beige Yaymlan, istanbul-2000.
,John Kingsley Birge, Bekta~flik Tarihi, qev. Reha <;:amuroglu, istanbul-1991, Ant Yay.
Kutluhan Bilge§ah, Murat Hakan Ytldmm, isa Tann Degildir/Htristiyanhgm Serilveni, IQ

Kultilr San at Yaymcthk
Kaan Turban, Sivil Casus, istanbul-2006, IQ Killtilr Sana! Yaymcthk
Liltfi Kaleli, Kimligini Hayktran Alevilik, istanbul-1990.
Mustafa Ekinci, Anadolu Aleviliginin Tarihsel Arka Plant, istanbul-2002, Beyan \:ay.
Mehmet Eroz, Turkiye'de Alevilik-Bekla§ilik, Ank.-1990, Kultilr Bakanhgt Yay.
M. E. G. et-Tavil, Arap Alevilerinin Tarihi 'Nusayriler', Ankara-2000. <;:iviyaztlan Yay.
Mehmet Bayrak, Alevilik ve Kurtler, Ank.1997, Ozge Yay.
Mustafa Kara, Tasavvuf ve Tarikatlar Tarihi, 3. Bast, ist.-1992, Dergah Yay.
Nejat Birdogan, ittihat Terakki'nin Alevilik Bekla§ilik Ara§tlrmast (Baha Said Bey) istanbul-
1994
Nejat Birdogan, Alevi Kaynaklan-1, istanbul-1996, Kaynak Yay.
Orban Turkdogan, Alevi-Bekla§i Kimligi, Sosyo-Antropolojik Ara§hrma, ist.-1995, Tima§

Yay.
Otmar Oehring (Derleyen), Uluslararast Katolik Misyonu insan Haklan Uzmanhk Birimi,
Turkiye'de insan haklannm durumu -laiklik =din ozgurliigu mil? <;:ev., Recai Halla<;,
2004
Roger Lescot, Yezidiler, c;ev., A. Meral, istanbul-2007, Avesta Yay.

R1za Zelyut, Oz l\aynaklanna ()ore Alevilik, istanbul-1994
Reha <;:cmluroglu, Degi~en Ko§ullarda Alev)JlJ,, istanbul-2000, Dogan Kitap Yay.
308
Misyoner brgOtlerin Kurt ve Alevi Operasyonu
Rtfat N. Bali, Anadolu'dan Yeni Dunya'ya I Amerika'ya ilk Go<; Eden Turklerin Ya§am
Oykuleri, lstanbul-2004, ileti§im Yaymlan.
Selahaddin Mthotuli, Arya Uygarhklanndan Kurtlere, lstanbul-1992, Berlin Yay.

Sonmez Kutlu, Alevilik-Bekta§ilik Yaztlan, Ankara 2002,
Suavi Aydm, Azmltk Kavramma i~eriden Bakmak, TESEV Demokratiklqme Programt,
Derleyenler: Ayhan Kaya ve Turgut Tarhanh, Turkiye'de <;:ogunluk Ve Azmhk Politikalan:
AB Surecinde Yurtta§hk Tartt§lmalan, TESEV Yaymlan, 2. Bask!. Mart 2006.
Saner <;:agaptay. Turkiye'de Laikligin ve Dt§ Politikamn Gelecegi Sec;imler ve Endi§e
Verici Geli§meler, Nisan 2007, Washington Yakm Dogu Politikalan Enstitlisu
Surayia Faroqhi, Anadolu'da Bekta§ilik, <;ev. Nasuh Bann, istanbul-2003, Simurg Yay.
~eref Han, ~erefname Kurt Tarihi, Yayma Haztrlayan: Celal Kabadayt, istanbul-2007
Yaba Yay.
Tori (Mehmet Kemal l§tk), Bir Kurt Du§uncesi Yezidilik ve Yezidler, ist.- 2000, Berfin Yay.
T. Olsson vd (Der.), Alevi Kimligi, <;ev., H. Torun, B. K. Torun, istanbul-2003, Tarih Vakf1
Yurt Yay.
Tahire Erman ve Aykan Erdemir, Aleviler ve Topluma Eklemlenme Sorunsah, TESEV
Demokratikle§me Program!, Derleyenler: Ayhan Kaya ve Turgut Tarhanh, Turkiye'de
<;:ogunluk Ve Azmhk Politikalan: AB Surecinde Yurtta§hk Tartt§malan, TESEV Yaymlan, 2.
Bask!, Mart 2006
Tamer Bacmoglu -Andrea Bacmoglu Modern Alman Oryantalizmi, Ankara-2001, ASAM
Yay.
Teoman ~ahin, Alevilere Soylenen Yalanlar-Bekta§ilik Soru§!urmas1 1, Ankara-199&
Uygur Kocaba§oglu, Kendi Belgeleriyle Anadolu'daki Amerika/19. Yuzytlda Osmanh

imparatorlugu'ndaki Amerikan Misyoner Okullar, ist.-1991, 2. Bast, Arba Yay.
Ya§ar Nuri Ozturk, Kur'an-1 Kerim ve Sunnet'e Gore Tasawuf, 3. Bask!, ist.- 1989, MOiFV
Yay.
DERGi VE SEMPOZYUM MAKALELERi
Abdullah Muradoglu, Siyaseti Avrupa Birligi Yonlendiriyor, 25 Kas1m 2007 Yann Dergisi
Ahmet Ya§ar Ocak, Bekta§ilik, islam Ansiklopedisi, TDV, istanbul-1992, V/373-379
Aykan Erdemir, "Avrupa Komisyonu Raporlannda Aleviler," Ktrkbudak Anadolu Halk
inan<;lan Ara§ltrmalan, 1, No.2 (2005): 5-14.
Ali Sinan Bilgili, Osmanh Tarih Yazarlannm Algtstyla Turkiye-iran ili§kilerinde Siyasi
Karakterin Din[ Soylemi: Ktztlba§hk, Hac1 Bekta§ Veli Ara§lirma Dergisi, 27 SAY!, GOZ-
2003 s. 21-41
Ali Duran Gul<;i<;ek, Nusayri Aleviler. Hact Bekta§ Veli Ara§lirma Dergisi, 34. SAY!- Yaz
2005
Ayhan Aydm, Nusayri inan<; ve Toplum Onderlerinden Nasrettin Eskiocak'la Soyle§i,
Ktrkbudak Dergisi, Guz 2006 Say1: 8
Ali Kaya, Dersimliler'in Kokeni ve Deylem'de Alevilik, Sen:;e§me. sayt: 1, Agustos 2004
AbdGlhamit Bilici, Kurt Yahudiler, Aksiyon, Sayt: 291, 01.07.2000
Ayten Sezer ARIG, ''Ataturk ve Turkiye'deki Misyoner Okullan", TURKLER, Yeni Turkiye
Yaym1, Ankara 2002. s.467-475.
A. J. Arberry, 'Tasawuf', islam Tarihi Kultur ve Medeniyet i<;inde (Editorler, P.M. Holt vc>
meslekta§lan, <;ev. Kuru!) Hikmet Yay., ist.- 1989, IV. Cilt i<;inde
309
Ali R1za Bayzan
Ali§an Akpmar- Sezen Bilir- Tacim Sebuktegin, ~eyh Ubeydullah isyam Uzerine Yeni
Belgeler, Vesta Dergisi, Say1 6. Y1l 2006
Ali Haydar Ko<;, Kurdistan'da Misyoner (ah§malan-Harput YII: 6 HEJMAR say1: 139, 9
~ubat 2006
Ali R1za Bayzan, "Protestan Misyoner Orgutlerin Turkiye Operasyonu", Stradigma, Nisan
2003
Ali R1za Bayzan, "Misyoner Orgutlerin Turkistan Operasyonu, -Orta Asya Turk
Cumhuriyetlerdeki Hiristiyaniik Propagandas1 ve Misyoner Orgutlerin Faaliyetleri-"
Stradigma, T emmuz 2003
Ali R1za Bayzan, "Misyonerlik Konusunda Yeni Bir Paradigma Denemesi" 2023 Dergisi,
Say1: 73, May1s 2007.
Ali R1za Bayzan, "Kuresel Misyoner Orgutlerin Kurt Operasyonu" 2023 Dergisi, Kas1m
2007
Ali R1za Bayzan, "Misyonerlerin Kurt Kimligi Tasans1: Turk DO§mam, H1ristiyan ve israii-
Sever" Turk Dunyas1 Tarih Kultur Dergisi'nin Arahk 2007 SAY!: 252
Ali Karatepe. "Amerikan Board'un Turkiye "SEV"GiSi". Tarih ve DO§Once Dergisi, Eylul
2004
Ali Yaman, "Yakm Tarihte Ocak Sisteminin Geli§imi-Die Entwicklung des Ocak-Sytems in
der jungeren Geschichte", I. lnternationales Symposium zum Alevitentum, Die Rolle der
Alevitischen Geistlichen (Ocak-Dede) in Geschichte und Gegenwart, Ruprecht-Karls-
Universitat Heidelberg, 1-2 Dezember 2006.
Ali Yaman, "Turkiye- Avrupa Birligi ili§kileri'nde Alevilik Meselesi", 2. Uluslararas1 Turk
Kultur Evreninde Alevilik Ve Bekta§ilik Bilgi ~bleni Bildiri Kitab1, 1. Cilt, (Ed. Filiz Kiiu;-
Tuncay Bulbul), Ankara, Gazi Universitesi Turk HAMER Yaymlan, 2007, ss. 53-63.
Allan Gokalp. "Ge<;i§ Surecinde Alevilik", 1. Alevi-Bekta§i Sempozyumu, istanbul-2000,
Alevi-Bekta§i Kultur Enstitusu, s. 89-94;
Ayfer Karakaya-Stump, Alevilik Hakkmdaki 19. Yuzyii Misyoner Kay1tlanna Ele§tirel Bir
Baki§ ve Ali Gako'nun Oykusu, FOLKLOR I EDEBiYAT ALEViLiK OZEL. SAYISI - I Say1:
29 2002/1 s. 301-324
ArkeoAtlas, "Hayalet imparatorluk", 2007, say1: 6
Burak GumO§. ''12 Eylul'den Bugune Degin Aleviler" Folklor I Edebiyat, Alevilik Ozel
Sayisi-l, Say~: 29, 2002!1
Cem§id Bender, "Kurt Uygarbgmda Alevilik Patlamas1: Babailer isyani", T eori, say1: 15,
1991, s.62-69.
Cengiz Batuk, ibrahim Peygamber Kurt mu? Virgul36, Arahk 2000, s. 44-47
Deniz Altmba§ Akgul-Semra Rana Sezal, Almanya'mn Asimilasyonist Politikalan ve

Entegrasyon Anlayi§I, Stratejik Analiz, Agustos 2002,
Erda! A<;~kses, "Amerika'dan Harput'a Harput'tan Amerika'ya Go.;", Dunu ve Bugunuyle

Harput Sempozyumu, s.145-168., Elaz1g, 24-27 Eylull998. Eylul, 1998;
Erda! A<;~kses, "Harput'tan Amerika'ya Go<; Eden Turkler". Mudafaa-1 Hukuk. Say1 60,
s.38-44. Agustos, 2003;
Erdogan Aydm, Alevilik- islamiyet ili§kisi, Pir Sultan Abdal Kultur Sa nat Dergisi. Say1 59,
Mart 2005
Esat Korkmaz, .1\levilik islam ic;i mi? Yoksa islam DI§I mi?, Ser<;e§me, say1: 4, Ekim 2004;
Esat Korkmaz, Aleviligin Folk Felsefe I Folk inane; Yam, Pir Sultan Abdal Kultur Sana!
Dergisi- Sayi43/ Mart-Nisan 2001, s. 5-8
310
Esen Uslu, Alevilere Duyurulmayan Aleviler Raporu, Avrupa Alevi Birlikleri

Konfederasyonu'nun AB'ye Sundugu Raporun <:;:evirisi, Sen;e§me., Ocak 2005, sayt: 6
Erhan Ba§yurt, Avrupa'da azmhk, Turkiye'de ~ogunluk, Aksiyon Dergisi, Sayt: 517 -
01.11.2004
Erdogan Aydm: Aleviler ve AB, Kamil Ate§ogullan, Alevi Birligi. Alevilik Ve Hak ihlalleri,
Pir Sultan Abdal Dergisi, Haziran 2004 SAY!: 57
Ergin Sertel, Toplumsal Olgu Olarak Nusrayilik (Arap Aleviligi) Ktrkbudak Dergisi, Guz
2006 Sayt: 8
Faik Bulut, Nusayriler, Atlas Dergisi, Temmuz 2001, say1: 100

Fethi A~1kel,"Kutsal Mazlumlugun "Psikopatolojisi", Toplum ve Bilim, Yll: 1996, Say1: 70
(Guz), s. 153-196;
Fulya Dogruel, Etnisite, Kimlik ve Ya§am Stratejileri: Nusayri Alevilerine Bir Bak1§,
K1rkbudak Dergisi, Guz 2006 Say1: 8
Filiz K1h~-Co§kun Kokel, Bekta§ilik Ozerine Degerlendirmeler ve <:;:al~ak1rlar KayO
Orneginde Bekta§i Kultur, Hac1 Bekta§ Veli Ara§llrma Dergisi, Say1 40 - K1§ 2006;
Gloria L. Clarke Ocakzade Dedelerin Geleneksel ve Guncel Durumu, Folklor I Edebiyat

Alevilik Ozel Say1s1 -ll Say1: 30, 2002/2, s. 127-144
Hans-Lukas Kieser, "Musluman Ogretisine Aykmhk ve Protestan ideali/ Osmanh

Anadolusu'nda Aleviler ile Misyonerler Arasmdaki Etkile§im", Munzur Dergisi, Sayd3/
2003
Hasan Onat, "K1z1lba§hk Farkhla§ffiaSl Ozerine" 2023 Dergisi, 15 Arahk 2004, Say1: 44,
s.12-19
Ha§im Soylemez, 'Yahudi Aleviler' Aksiyon, Sayt: 664, 27.08.2007
Ha§im Soylemez, CHP art1k Alevilerin partisi degil, Aksiyon, Say1: 664 ·· 27.08.2007
Ha§im Soylemez, Alevi derneklerinde ateist ba§kanlar var Aksiyon, Sayt: 558 - 15.08.2005
Ha§im Soylemez, Yezidiler Diyanet'ten tamnma istiyor, Aksiyon, Say1: 668-24.09.2007
Huseyin Duzenli, Dersimlinin Etnik Kokeni, Ser~e§me say1: 3, Ekim 2004.
Hac1 Bekta§ Veli Ara§llrma Dergisinin 5. say1s1, BAHAR-1998
Huseyin Akar, Dersim Ozerine Pasla§ma, Pir Sultan Abdal Kultur Sanat Dergisi. Say1 43,
Mart - Nisan 2001, s. 88 - 94
Hasan Ogut~O ile Yapllan Soyle§i, Pir Sultan Abdal Dergisi, Haziran 2004 SAY!: 57
Irene Melikoff, "Nam1k Kemal'in Bekta§iligi ve Masonlugu", Tarih ve Toplum Dergisi, say1:
60, Arahk 1988
Irene Melikoff, Alevi-Bekta§iligin Tarihsel Kokenleri, Bekta§i-KlZllba§ (Alevi) Bolunmesi ve
Neticeleri, Tarihi ve Kulturel Boyutlanyla Turkiye'de Aleviler, Bekta§iler, Nusayriler, islami
ilimler Ara§t1rma Vakh, istanbul-2004, Ensar Ne§riyat,
ismail Kaygusuz, inan.;sal Birlik Birlik Baglammda Kendisini Yenilerneli ve Yap1smda

Degi§ime Gitmelidir, Ser.;e§me, Ocak 2005 Sayt: 6
ibrahim Agah <:;:ubuk~u, "Ya§ayan Yezidilik" Turk-islam kulturu Ozerine Ara§llrrnalar ve
Gori.i§ler, AOiF yay, Ank.-1987
izzettin DOGAN, Alevilik islam DI§l Degildir, Ti.irk Yurdu, $ubat 2005, Say1 210
ismail Kaygusuz, Alevi-Bekta§i inan~ Toplumunun Avrupa Birligi Surecinde Gi.incel
Durumuna Gene! Bakl§, Gbri.i§ ve Oneriler, Sen;e§me, Kas1m 2005, Say1: 16
ismail Kaygusuz, Ku§atma Altmdaki Dergah ve Alevi Toplumuna K1rk Sorulu Resmi
Dayatma, Ser~e§me, say1: 4, Ekim 2004;
311
Ali R1za Bayzan
Ismail Kaygusuz, Alevilik Ne lslam'm Dt~tdtr Ne De Ta Kendisidir ·· Boli.irn ll, Ser~e~me,

Ocak 2006, Sayt: 18
ibrahirn Arslanoglu, Alevilik-Bekta§ilik Ve Battlt Ara~ttrrnactlar. Hact Bekta§ Vdi Ara~ttmla
Dergisi, 2000/16101-114
ib~ahirn Kaboglu, Avrupa Birligi ve inane; Ozgiirltigii, Pir Sultan Abdal Dergisi, Haziran
2004 SAY!: 57
ibrahtm Bahadtr, Alevilige Milliyelr,i Yakla~nnlar ve Aleviler Ozerindeki Etkileri, Birikirn
Dergisi, Araltk 2004
isrnail Engin, Dtaspora'da Aleviler ve Aleviligin Gelecegi: Nereden Nereye, Pir Sultan
Abdal Kulti.ir Sana! Dergisi- Sayt 43 I Mart- Nisan 2001, s. 83-87
isrnail Kaplan: AB Surecinde Aleviler Pir Sultan Abdal Dergisi, Haziran 2004 SAY!: 57
isrnail Engin, "Alevilerin Kendi Gotiinti.lsiinii Algtlayt~t ve Alevi irnajma Yonelik Bakt~"
Tarihi ve Ki.ilti.irel Boyutlanyla Tiirkiye'de Aleviler, Bekta~iler. Nusayriler, islarni llirnler
Ara~ttrm~ Vakft. istanbul-2004, Ensar Ne~riyat,
ismail Kaplan. Almanya'da Aleviligin Din Derslerinde Ogretilmesi ya da Yer Almast ve
Almanya Alevi Birlikleri Federasyonu, FOLKLOR I EDEBiYAT ALEViLiK OZEL SAYISI - I
Sayt: 29 2002/ 1. s. 223-239;
ismaii Kaygusuz, Alevi-Bekla§i inan~ Toplumunun Avrupa Birligi Si.irecinde Gi.incel
Durumuna C3enel Bakt~, Gonj~ ve Oneriler, Pir Sultan Abdal Dergisi, 1-jQziran 2004 SAYl:
57
ism ail Gorkem, T iirk Fo!k16r Ara§ttrmalan Tarihinde Mill1 T a lim ve Ierbiye Cemiyeti ve
Baha Said Bey'in Yeri, Bayram Kodaman'a Armagan sayt: 82, Samsun-1993;
ismail Aydogrnu~, Halkbilim ve Nejat Birdogan, Ser~qme, Temmuz 2006, sayt: 22
ilyas Ozurn. Giinumi.lz Alevi Orgi.itlenmeleri ve Geleneksel Alevilikle ilis.kisi, Tarihi ve
Ktil!iirel Boyutlanyla Tiirkiye'de f'Jeviler, Bekta~iler, Nusayriler, islami ilimler Ara§ltrma
Vakft, istanbul-2004, Ensar Ne§riyat. s. 358-361;
Kemal Derin, Avrupa Birllgi ve Turkiye, Ali Balktz: Avrupa Birligi Temsikcileriyle Gbru§me
Sonw:;lan, Pir Sultan Abdal Dergisi, Haziran 2004 SAY!: 57
Krisztina Kehl-Bodrogi, ''Almanya'da Alevi Din Politikast ve Din Dersleri Konusu", Bilgi
Toplumunda Alevilik, Haz. ibrahim Bahadtr, Bielefeld-2003, Alevi Ki.ilti.ir Merkezi, s. 183-
198.
Kopru Dergisi. Alevilil<. Bahar 1998, sayt: 62
Ke!ime Ata ile soylqi ve ba~ka yaztlar i~in, bkz., Ser~es.me, Mart 2007, sayt: 27
Liitfi Kaleli. Alevilik islam mt, Ayn Bir inan<; me Ser<;es.me, ;>ubat 2005. sayt: 7
Ma'sumi, Bektas.ilik, <;:ev., Mursel 6zturk, Hact Bektas. Veli Ara~ltrma Dergisi, Turk Kulti.Jri.l
ve Hact Bekta§ Veli Ara§tlmta Merkezi, Sayt 40 - Kt§ 2006;
Mehrnet Donmez, Misyonerligin Agmdaki Alevilik, GO Birlik ve Dirlik Dergisi, .35. Sayt -
Giiz 2005
Mufid Yuksel, Turkiye'de Misyonerlik Faaliyetleri, Alevi Ve Kurtlerin Protestanla§tmlmast
C,:ah§malan ile ligili Bir Mulahaza, Yann Dergisi, Haziran 2006
M. Saffet Sankaya, Alevi Kirnliginin Yeniden in§aSt, (Cem Vakft Ornegi), Uluslararast
Bekta§ilik ve Aledlik Sernpozyurnu l, 28-30.09.2005, Si.ileyman Demirel lJniversitesi,
!sparta
Mehmet Bayrak Me§rutiyet'ten Cumhuriyet'e "A§iret" Ve "Laiklik" Politikalan, Pir Sultan
Abdal Kulttir Sana! Dergist, Sayt 43, Mart -Nisan 2001, Sayfa: 49- 52
312
Melin BozliU§, Alevi Yurtta§lara Yonelik Din! Hizmetlerin icrast Baglammda Bir Teklif
Denemesi, Cumhuriyet Oniversitesi ilahiyat Fakultesi Dergtsi, Cilt X/1, S. 1-12, Haziran
2006, Sivas;
Mehmet Temizkan, Alevi-Bekta§i Edebiyatmdaki Hristiyanltkla ilgili Unsurlar Ozerine, s.
753-764, Uluslararast Anadolu inanc;:lan Kongresi Bildirileri, (23-28 Ekim 2000-Urgup),
Ank.-2001, Ervak Yaymlan;
Murat Uc;:ar, Kuzey lrak'a umut yakm me Aksiyon Dergisi, Sayr 168
Mehmet Baktrct, Ataturk, A! eviler ve Curnhuriyet. Hact Beida§ Ve\i Ara§ltrma Dergisi. Sayr
5, Bahar-1998, s. 17-23
Mahir Onsal Eri§, Kurt Yahudileri (Kurdish Jews)- Din, Dil, Tarih, Ankara-2006 Kalan
Yay.
Necdet Suba§t, "Modern Alevilik: Smtrlan Zorlayan Soy! em Arayt§lan", islamiyat, cilt: IV,
Ytl: 2001, sayt: 4 (Ekim-Araltk), s. 147-164;
Nur Vergin, "Din ve Muhalif Olmak: Bir Halk Dini Olarak Alevilik", Din, Toplum ve
Siyasal Sistem, istanbul-2000, Baglam Yay., s. 66-97.
Osman Egri, Alevilik-Bekta§ilik Htristiyanltktan Etkilenmi§ midir?, s. 105-112, Gazi

Oniversitesi Turk Kulturu ve Hact Bekta§ Veli Ara§hrma Merkezi, l. Turk Kulturu ve HaC!
Bekta§ Veli Sempozyumu Bildirileri (22-24 Ekim 1998 Ankara), Ankara, 1999.
Recep Bahar. "Kuzey [rak'ta Misyoner Tuzagt", Haftaltk Haber Yorum Dergisi Mesaj, sayt:
166. 21-27 Mart 1995
Reha (amuroglu. "Duvel-i Muazzama'nm Alevilige Ozel ilgisi Devam Ediyor (Soyle§i},
2023 Dergisi. 15 Araltk 2004, sayt 44, s. 9.
Ruth Mandel, Yabanct Ortamlarda Alevi-Bekta§i Kimligi Berlin Ornegi, (ev., Derya Ocal,
Hao Bekta§ Veli Ara§ltrma Dergisi, Sayt: 14, Yaz -2000 s. 59-67;
Rtza Zelyut, Alevilerin Kendine Bakt§I, Tarihi ve Kulturel Boyutlanyla Turkiye'de Aleviler,
Bekta§iler, Nusayriler, islami ilimler Ara§l!rma Vakft, istanbul-2004, Ensar Ne§riyat, s. 310.
Sadtk Goksu, Ali'siz Aleviligin Reddi Alevilige Kar§t Zerdu§ti Zortlama, Ateist Zorlama,
Cern Dergisi, Mayts 1997 sayt: 66;
Sonmez Kutlu, "Alevilik-Bekta§il@n Diyanefte Temsil Sorunu". islamiyat, cilt: 4, sayt: 1,
Ocak-Mart 2001, 21-41;
Serc;:e§me, Ocak 2005 Sayt: 6
Sen;e§me, ~ubat 2005, Say~: 7
Serc;:e§me, Kastm 2005, Sayt: 16
Serc;:e§me, Ocak 2006, sayt: 18
Sen;e§me, ~ubat 2006 Sayt: 19
Sen;e§me, ~ubat 2006 Sayt: 19
Sen;e§me, Temmuz 2006, Sayt: 22
Serc;:e§me, Ocak-~ubat 2007. Sayt: 26
Serc;:e§me, Arahk 2006, Sayt: 25
Serhat Erkmen. "israil Kuzey [rak'ta Ne Anyor?" ba§hkh analizi 30 Mayts 2005 ASAM
Suraiya Faroqhi, (al!§ma Uzla§ma ve Uzun Donemli Bekta§i Duzeni ve Osmanh Devleti
(1E- 17 yy), (ev .. Derya Ocal, Hact Bekta§ Veli Ara§hrrna Dergisi, SAY!: 12, Kl~-1999,
149-160;
~ehriban ~ahin, "Bir Kamusal Din Olarak Turkiye'de ve Ulus Otesi Sosyal Alanlarda in§a
Edilen Alevilik", Folklor ve Edebiyat. Ytl: 2002, sayt: 29. s. 123-162;
313
Ali R1za Bayzan
$uayip Ozdemir, Dr. Yusuf Benli, Ar§. Grv. Ruhi Abat, Misyonerlerin Yoneldigi Hedef
Kille: "Gen<;:lik" (Malatya Ornegi) DiB-<;:anakkale Onsekiz Mart Oniversitesi ilahiyat
Fakultesi i~birligi 15-17 Nisan 2005 tarihinde yaptlan <;:anakkale'de "Turk Dunyasmda
Misyonerlik" konulu bir sempozyumunda sun ulan teblig.
Turan Eser, Avrupa Birligi Tuzak Mt. Yoksa Yeni Bir Ftrsat Mt? Pir Sultan Abdal Dergisi,
Haziran 2004 SAY!: 57
Veliyettin Ulusoy, "Cumhuriyet ve Aleviler," Alevilerin Sesi, Ytl: 1998, sayt: 27;
V. Birsmi, Kuyruklu Puski.il, Deng Dergisi, sayt 69, Mart-Nisan 2003
Yusuf Ku~i.ikdag, $ah ismail'in Anadolu'yu $iile§!irme <;:alt§malan ve Osmanlt Devleti'nin

Aid@ Onlemler, FOLKLOR I EDEBiYAT ALEViLiK OZEL SAYISI-1 Sayt:29 200211 s.
273-294;
Zeynel Gi.il, Almanya'da Alevi Orgutlenmesi Ozerine Ktsa Bir Bakt§, s. 371-382, Folklor I
Edebiyat Alevilik Ozel Saytst - Jl Sayt:30 200212
GAZETELER
AK$AM
18.04.2002 Ak§am, Politik Adam, PKK'nm ticaret oyunu
21 Araltk 2004 Ak§am
2 Mart 2003 Ak§am
4 Mart 2003 Ak§am
25 Mayts 2005 Ak§am, Ger~egini ve gelecegini arayan Alevilik
28.05.2007 Ak§am, Reha <;:amuroglu sbyle§i
1 Kastm 2006, Ak§am, ismail Pehlivan, Kentlqen Alevilik
12.02.2001 Ak§am
CUMHURiYET
20.03.2006 Cumhuriyet
EVRENSEL
26.5. 2006 Evrensel Gazetesi
GONE$
21-22 Kastm 2006 Gi.ine§, Rtza Zelyut, 'islamdt§l Alevilik' ve 'lltmh islam' projesi 1-2
HURRiYET
26 Arahk 2007 Hurriyet
06.05.2002 Hi.irriyet
7 Mayts 2002 Hi.irriyet, Ti.irkiye KADEK'e kar§t harekete ge~ti
10 Haziran 2007 Hi.irriyet Gazetesi Avrupa Basktlan, AABF Ba§kam Turgut Oker ile dobra
dobra Ali Asker Barut
13.05.2004 Hi.irriyet
1 Ekim 2004 Hi.irriyet
22 Nisan 2007 Hurriyet, Soner Yal<;:m, Misyonerler 200 ytldtr Anadolu'da
22 Kastm 1998 Hi.irriyet
24 Kastm 1998 Hurriyet
3.12.1998 Cumhuriyet. Aytun~ Altmdal, Gori.i§
314
15 Arahk 1998 Hurriyet

28 Mayzs 2001 Hurriyet, ismet Solak: Dz~ardaki ~er cephesi..
22.11.2001 Hurriyet Almanya'da PKK'ya baskm
MiLLiYET
26 $ubat 2005 Milliyet, Derya Sazak, Diyanet ve Aleviler
19 Agustos 2006 Milliyet
24.7.2000 Milliyet Akyol, Taha. Aleviler Azmhk mz?
22 Eylul 2000 Milliyet
26/12/1998 Milliyet
16-17 Agustos 2003 Milliyet, Orner Erbil- Belma Akc;ura, AB Surecinde Alevilik
15-21 Agustos 2001, Milliyet, Ru§en c;:aktr- ihsan. Ytlmaz, "Yolunu Arayan Alevilik
04 ve 07 Temmuz 2005 Milliyet, Kentle§en Alevilik Sosyolog Kamil F1rat'm ara§hrmasi
Yayma ha21rlayan: Belma Akc;ura
15 Mart 2006 Milliyet, Taha Akyol, Kurt Tartt§masi,
29 Arahk 2002 Milliyet, Amerikah Elaztghlar akrabalarmt anyor!
27 Eylul 2007 Milliyet, Fikret Bila: TSK'nm ABD'den bekledigi nedir?
09.02.2000 Milliyet
27 May1s 2007 Milliyet
20 Kas1m 2004 Milliyet
13 Ekim 2004 Milliyet
03 May1s 2007 Milliyet
19 Haziran 2000 Milliyet Orner Erbil, Son Turk Musevileri
OZGOR POLiTiKA
20 Nisan 1998 Ozgur Politika
19 Ocak 2003 Ozgur Politika
4.10.1999 Ozgur Politika, inci Jann, Hz. isa
23.9.2000 Ozgur Politika
24 $ubat 1999 Ozgur Politika
2.3.2001 Ozgur Politika, Heyva Sora Kurdistane Yonetim Kurulu Ba§kant ibrahim
Yddtz'm roportajt
22 T emmuz 2003 Ozgur Politika
08 Haziran 2001 Ozgur Politika
19 Kas1m 2001 Ozgur Politika
23 May1s 1997 Ozgur Politika
11 Eylul 2004 Ozgur Politika, Oykum Hz isa'nm Oykusudur
27 Arahk 2002 Ozgur Politika
25 Kas1m 2006 Ozgur Politika, Feleknas Uca, Ezidller (1)
06-07 T emmuz 2003 Ozgur Politika, Mehmet Bayrak, Ktzilba§ Kurtler ve Protestanhk
23 Nisan 2004 Ozgur Politika
Haydar Munzur, Ktzdba§ Aleviligin Dogu§ Felsefesi Ve Alevi Ogretisi- l, 20 Arahk 2007
Yeni Ozgur Politika
24 Ocak 2005 Ozgur Politika
OZGOR GONDEM
03 Ekim 2005 O!kede Ozgur Gundem
19.05.2007 Ozgur Gundem
RADiKAL
315
Ali R1za Bayzan
25 Haziran 2007 Radikal, ismail Engin, Aleviligin muhtevast bo§al!tltyor,

3 Ocak 2005 Radikal Gerc;ekler gun t§tgmda
22 Araltk 2007 Radikal
10 Ekim 2005 Radikal
08.03.2003 Radikal, Mine G. Kmkkanat, Kurt ate§i, Amerikan kozl!
14 Araltk 2007 Radikal
11.11.2005 Radikal, Fevzi Gumu§, Alevi istekleri kar§tlanmadt
23!02/2003 Radikal, Muhsin Ktztlkaya, Yahudiler, Barzani ve cehaletl
SABAH
23.01.2004 Sabah
24.03.2005 Sabah
31.05.2002 Sabah
6.10.2004 Sabah, Reha <;:amuroglu sbyle§isi
23-24.02.2004 Sabah
25 Ekim 2006 Sabah, Erda! ~im§ek, Gizemli bir din: Yezidilik,
TURKiYE
03.12.2000 Turkiye
22 Kastm 2001 Turkiye, Misyonerlere dikkat
26.12.1998 Turkiye, M. Necati Ozfatura. Kuzey lrak'taki Kurtlere Htristiyanltk <;:engeli
VATAN
12.02.2007 Vatan, AKP Alevileri nastl kazamr?
01.10.2004 Vatan, Mustafa Mutlu, Bu tartt§ma en c;ok Alevilere zarar verir
YENi<;:AG
21.02.2005 Yeni<;ag, Hulki Cevizoglu, Avrupa'dan yeni bir "dostlukl" daha .. Sozde
"Kurdistanda" Alevi Federasyonul..
YENi~AFAK
30.08.2007 Yeni ~afak
28 Kastm 2006 Yeni ~afak
12 Mart 2005 Yeni ~afak, ibrahim Karaglil, Turk gazetecileri kim. neden fi§liyor?
21 ~ubat 2005 Yeni ~afak
ZAMAN
22 Haztran 1999 Zaman, Fuat Akyol, Maskeleri Du§tii,
31.12.2004 Zaman
14.02.2005 Zaman
14.02.2005, Zaman, Etyen Mahc;upyan, Alevilere azmltk yolu
06.02.2005 Zaman
31.01.2006 Zaman
WEB SiTELERi (Stralama raslantlsal yapdmt§ttr)

www. kanalkultur. com/yolalevi/index. php ?option= com_ content& task =view8dd = 2046&!!
emid=llO
www.kurdistan.nu/dk-yazilar/ropotiaj_hcsan_kilavuz.htm
316
www.haberakademi.net/default.asp?inc=makaleoku&hid=2890
www.alevi.com/aleviogretisi + M5a19efc3665.html
www.igdeli.de/0344e098c80a87b0l/index.html
www.ntvmsnbc.corr,/news/423880.asp
www. tbmm .gov. tr/tutanak/donem20/yil3/bas/b03 7m. htm
www. vatican .va/holy_father/paul_vi/ encyclicals/documents/hf_p-
vi_enc_26031967 _populorum _en.html
www.byegm.gov.tr/yayinlarimiz/bultenler/disbasindairak-yeni/arsiv/2006/db-irak-2006-
54.htm
www.gazeten.com/abd-ve-iraktaki-radikal-hiristiyanlar/
www. voanews.com/turkish/archive/2006-08/2006-08-1 7-voaS .cfm
www .antiemperyalizm.org/gercek/gazete/article_58 .shtml
www.aina.org/reports/fkpir.htm
www.ntvmsnbc.com/news/243163.asp?cpl = 1
http://research.yale.edu/ycias/database/files/MESV54.pdf
www.yezidi.org
www.beroj.com/?k=1768
www.devletarsivleri.gov.tr/kitap/belge/2600belge/213.doc
www. bbc.co. uk/turkish/news/story/2007/08/070815 _yazidi.shtml
www.caritas.org
www.imb.org/centralasia/people/kurds.html
www.bedirxani.com/modules.php?name=Content&pa =showpage&pid = 11
www.bedirxani.com/index.php
www.bedirhani.4t.com
www.eretzyisroel.org/- jkatz/kurds. html; www .kulanu. org/links/adiabene. html;
www.jewishencyclopedia.com/view.jsp?artid=801&letter=A&search=Monobaz
www.fredaprim.com/pdfs/2007/Adiabene_Was_Assyrian.pdf
www.armedforcesjoumal.com/forums/showthread.php?t=38374992
www.liberal-dt.org.tr/at/at-htkS.htm
Vvww .haberturk.com/yazarlar.haberturk?@ =82521&pid =2033
http://kehaberler.blogspot.com/2003/02/uur·ipeki-habertrkte-krte-konuan-ve.html
www.atin.org/detail.asp?cmd=articledetail&articleid=390
•Nww.karacaahmet.com/cevap.asp?kid=6075&cid=8768&katman=2&ait=8765&baslik
http://f28.parsimony.net/forum68141/messages/968.htm
www.hist.net/kieser/pu/responses.html
www.caferider.org
www.caferiyoldergisi.org
www. bianet. org/bianet/kategori/toplum/41 79/alevi-hareketi -toparlaniyor
http://turkoloji.cu.edu.tr/HALKBILIM/23.php
www.geocities.com/alabasters_archive/zionist__ plan.html,
www.counterpunch.org/heard04252006.html
http://acjtr.blogspot.com/2004/06/nilden-frata-yahudi-devleti-safsatas.html
wwv;.alevi.dk
www.alevi.dk/BASIN%20ARSlV/Alevilik%20Danimarka'.Yo20da%20resmen%20tanindi .. ht
m
www.alevieten.com
www .aleviakademisi.de/site/content/view/181 I
www.alevi.com/tr/projeler/okullarda%20alevilik'J{,20dersi.himl,
www.konrad.org.tr/Cok'Ji,20dinli%20y<'lsam%20tr/fuess.pdi.
317
Ali R1za Bayzan
www .alevi. com/aabfO + M5e59f9aec9f. html

www.marife.org/6-uzum.htm
www .alevi.com/ismail_kaplanO + M50aa 7 4bc4ac. html
http://turkish. turkey. usembassy .gov/din _ozgurlugu. html
www.alevi-fransa.com/arastirma-12.htm;
www. hubyar.org/v2/viewpage. php ?page_ id = 18;
www.hubyar.org/v2/viewpage.php?page_id = 19
www.alevihaber.org/v2/index.php?option =com_ content&task =view&id = 1877&ltemid =
79
www .alevibektasi.org/alisiz_ alevilik.htm
http://ismailbesikci. com/pdf/Alevilerdekafakarisikligi (son) .doc
www .aleviyol.com/bulanikkafa. htm
www .ismailbesikci.com
http://german. rizgari.com/mod ules. php ?name= News& file =article&sid = 7 484
www.alevieten.com/oud/aleviyolu/kammuoyuna.htm
www. peyamaazadi.org/modules.php?name= News&file =article&sid = 943
www. rizgari.com/modules. php ?name= News& file= article&sid =2697
www.igdeli.de/0344e098c80a87b01/index.html
www.aleviyolu.neVnews2/index.php?Archive=269
www. voanews. com/turkish/archive/2004-08/a-2004-08-12-6-1. cfm)
www.newyorker.com/facVcontenV?040628fa_fact
www.marife.org/6-uzum.htm
www.alewiten.com/almanokul.htm
www. pirsultan. neVkategori.asp?KID =20&ID= 102&a!D = 191
www.nusayri.com
www.garipdede.com
www.haber7 .com/haber.php?haber_ id = 114594
www.eriklibaba.com
· www.aleviyolu.net
www.aleviyolu.neVnews2/index.php?Archive=269
http://turkoloji.cu.edu.tr/HALKBILIM/yasin_aktay_alevilik.pdf
http://komunar.pkk-info.com/komunar/10/tamdemokratiklesme.html
www.zazaki.org/modules.php?name=News&file=article&sid=46
www.uzaklar. neVhtmVfaik_bulut.HTM
www.enstituyakurdi.org
www.haberakademi.neVdefault.asp?inc=makaleoku&hid=2678; Dr ismail
www.alevi.com/aleviogretisi + M5276e581cec.html
www.karacaahmet.com/cevap.asp?kid=6758&baslik=NAMUSSUZLUK%20VE%20%C4
%BOHANET%C4 %BON%20BELGELER%C4 %80%20-1
www.alevieten.com/oud/news/index.php?Archive=85
www.dersimname.org
www .kanalkultur. com
www. netkitap.com/m _ayrinti. asp ?id =38873
www.armedforcesjournal.com/forums/showthread.php?t=38374992
www.sutv.eu
www.yoltv.eu
www.alevi.com/etkinlik + M584 7 46456b6.htrnl
www.duezguen-tv.com
www.cemtv.com.tr
www.demtv.gen.tr
318
www.aleviweb.com/forum/showthread .php?t= 14104

www.haber10.com/haber/37711/
www.karacaahmet.com
www.sahkulu.com
www.cemvakfi.org
www .lifeinbursa.com/haberx/7204/33/akp_alevileri _nasi!_ kazanir. htm
www.hacibektasdernegi.org/anasayfa.html
www.hacibektasvakfi.org
www. pirsultan. net
www.karacaahmet.com/cevap.asp?kid=6758&baslik
=NAMUSSUZLUK%20VE%20%C4 %BOHANET%C4 %BON%20BELGELER%C4 %BO%
20-1
www.gencerenler.4mg.com/Genc%20ERENLER%20Hakkinda.html
www. kanalkultur.com/yolalevi/index. php ?option =com ~on tent& task =view&id = 1415&1!
emid=30 - •
www.hacibektas.com/index.php?id = kultur_ve_sa nat
www.karacaahmet.com/cevap.asp?kid=720&baslik=Nejat%20Birdo%C3%BOan%20M%
C3%BCritlerine%20%C3%9Dthaf%200lunur'''!! .,
www. psakd. org/yazarlar/aleviligin_yol_ ayriminda_ nejat_birdogan.html
www.internethaber.com/news_detail.php?id = 111186
319
Misyoner Orgutlerin
KURTveAL OPERASYONU
ALi RIZA BAYZAN
Protestan bir misyoner olan Douglas Layton, "Kitab-1 Mukaddes'te
KOrtler" adll ~al1~masmda KOrtlerin Medlerin varisi oldugunu iddia etmektedir.
Layton'a gore KOrtler, yeniden Kitab-1 Mukaddes'teki Med Kimligi'ne
donmelidirler.
Baz1 okurlanm1z bir Protestan misyonerin, bir kitabmm Ozerine kurulacak
bir teorinin ancak bir "komplo teorisi" olabilecegini dO~Onebilir. Dogrudur.
Soz teoriye geldigine gore, bilimsel racona uyallm ve teorimizin bir "komplo
teorisi" mi yoksa ''var olan komplo hakkmda bir teori" mi oldugunu test edelim.
ALEViLER
Alevileri, kendi hareketlerinin yedegine almak i~in ~al1~an aynllk~l
KOrt~Oier ile Alevileri, sosyalist hareketin arka bah~esi h8.1ine getirmek i~in
ugra~ veren baz1 Alevi orgOtler, Misyoner OrgOtlerle ortak bir konseptte
bulu~uyor: "Aievilik, islam d1~1d1r."
Peki ya Aleviler bu duruma ne diyor?
YUZYILIN KOMPLOSU
KOresel Vaftiz, TOrkiye'de Amerikan Misyonerleri, Misyonerin Soykmm
Oyunu kitaplanmn yazan Ali R1za Bayzan, "Misyoner OrgOtlerin" yOrOttOgO
"Kurt ve Alevi Operasyonu"nu yOzy1hn komplosu say1yor. Ve elinizdeki kitapta
"yOzy1lm komplosu"nun izini sOrOyor.
Medeniyet Perspektifi
Yazar 9al1~malannda referans noktasmm politik olmad1gm1 ·
medeniyet perspektifine dayall ara~t1rmac1 gazetecilik ekseni
ilgili olarak 5N+ 1 K sorusuna cevap vermekten ibaret oldugun
baglamda kendi adma, toplumsalllkla kurulu olan
esasma dayall oldugunu, bu nedenle bir kimlik gostergesi
da ozellikle vurguluyor.
"Biz konutmuyoruzl •••

Kltaplaram1z anlat1yor... "
IOK0LT0R
www.iqkultursanat.com

Ali Rıza Bayzan - Misyoner Örgütlerin Kürt Ve Alevi Operasyonu

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Ali Rıza Bayzan - Misyoner Örgütlerin Kürt Ve Alevi Operasyonu

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

ALi RIZA BAYZAN

Kitabm tum yaym haklan IQ Kiiltiir Sanat Yaymcdtk

I. Bask1: Ocak I 2008 I istanbul

Copyright il'=' 2008, !Q Kiiltiir Sanat Yaymcthk

Toplumu "Bilgi I~·tgmda Aydmlanmaya" yagmyor

1998'den itibaren ara§!IrmaCI gazeteci olarak "Misyoner Orgiitlerin faaliyetleri"

"Uiuslararast Denklemde Misyoner Orgiitlerin Tiirkiye Operasyonu" ve

SOZ BA~I .........9

MGK: misyonerlerin amac1 "TUrkiye'yi bi:ilmek" ..... 14

21 Ekim 2007'de yUregimiz Daghca ile daglanmJ~J. .... 31

6calan'1n Papa'ya Mektubu ..... 79

"Aiev1iik, islam-D1~1 Bir inan9:1r." Tezinin Aktbrleri. .... l84

SON SOZ YERiNE ......... 259

EK BOLUM ......... 265

KAYNAK<;A ......... 307

"Misyoner Orgutlerin Kurtlere ve Alevilere Yonelik Faaliyetleri" daha once

Bu <;ah§ma yazara Kurt ve Alevi yurtta§lanmizin kahir ekseriyetinin sagduyusunu

Okuyuculanmlz, "Ni<;in "Kilrtler ve Aleviler" de 'Turkler ve Silnniler" degil?"

Bu <;;ah§mada, IQ Kultilr Sanat Yaymc1hk'ta <;;1kan "Kuresel Vaftiz" adh

Bilgi Yaymevi'nde ~1kan "Tiirkiye'de Amerikan Misyonerlerr· ndiJ

<::ah§malanmizda referans noktam1zm politik olmadJgmi: arnacnmzm, medeniyet

Okuyucuyu yormamak i~in kimi aynnt1lar dipnotlara birakdmi§hr. l\amuoyunun

Kitapta kimi yazarlann Kurt, Alevi ya da Bekta§i olduklannm belirtilmesinin

Kitaba bin;ok dostumuzun katkiSI oldu. <::ah§manm Giri~ ve ikinci bblumunu

Alevilikle ilgili ara§tm11alanyla tanman Ara~tmnac1 Cemal ~ener'e Bekta§i

Katk1da bulunan dostlanrmzm kitabm ic;erigini benimsedikleri anlam1 c;Ikrnarnah.

Destek ve te§viklerini eksik etmeyen Ti.irk Di.inyasi Ara§l!rmalan Vakf1 Ba§kam

Kaynak temini ir,;in IQ Ki.ilti.ir Sanat Yaymc1hk'm Halkla ili§kiler ve Dag1t1m

Bu kitap sevgideger e§im Nili.ifer' e am1agand1r; onun insan ilsti.i ozverisi

Umut dolu bir Tilrkiye dilegiyle.

www .bayzan. net

Misyonerlik ya da bizce daha dogrusu misyoner orgi.itlerin

"Turkiye'nin MiT, TSK ve Emniyet gibi guvenlik kurumlan

4 Bkz., "istihbarat ve giivenlik raporlannda misyonerlik" 21 Arahk 2004 Ak<am

5 22 Arahk 200i' Radikal

misyonerler olarak hedef haline geldi. Oysa, devletin

Buna kar~Ilrk Orner Liitfi Mete, "Misyonerlik Demokratik

"Dii§manca faa/iyet gosteren sayrszz gizli servis i<;inde en gii<;lii

Akmer ile Mete arasmda kutupsal kar~zthk oldugu soylenebilir.

MGK: misyonerlerin amac1 "Tiirkiye'yi bolmek"

"Misyoner alarmr: MGK'nm Aralzk top/antrszmn gundemine

faaliyetleri kar§tsmda gereken tedbirlerin a/mamadzgz,

Misyonerler istanbul'da baz1 radyo istasyonlanndan Turkc;;e

Propaganda faaliyetlerini ozellikle lise son smtf ve universite

Misyoner/er, mus!Uman ulkelerdeki her sorunu da "ftrsat"

TSK: Misyonerler, Alevileri ve Kiirtleri hedef aldt

Bu raporlardan birisi "TSK: Misyonerler, Alevileri ve Kurtleri

"TSK'nm "Ulkemizdeki ve Dunyadaki Misyonerlik

Misyonerlerin ama~lanna ula§abilmek i~in, hedef olarak, dini

Bu raporda misyoner orgutler a<_;:Jsmdan Kurtlerin ve Alevilerin

Hem Htristiyanhk Hem de Kiirtc;iiliik Propagandast

~imdi Emniyet Gene\ Mud\.irh:.igu'ne atfedilen bir rapora goz

"Hlristiyanl1k propagandas1 yapmak uzere Turkiye'ye gelen

Misyonerlerin gene/de Almanya, ingiltere, ABD, Gi.iney Kore,

Elb~tte medyaya yanstyan raporlann orijinal haii degildir. Am a

Yeni Bir Paradigma

Polisiye yakla§rmm en temel sorunu modern ve postmodern

Kurumsal Aktorler ve Uluslararasa Konsept

Polisiye yakla§lm, mikroskobik bak!§ a<;!SI kullanarak bireysel

Polisiye yakla§lm tekil olaylarla, eylemlerle ve gori.ini.ir

Karmaza <;izgi: Toplumsal Dirlik ve Kamusal Diizen

Polisiye yakla§Im, "dinsel bir etkinlik" olan "misyonerlik" ile

• konuyu bir ilahiyat tarti§masma <;evirmekte,

• uluslararas1 alanda konunun inan<; ve ibadetle ilgiii hak ve