MuzigeGiris 9 PDF

GÜZEL SANATLAR VE SPOR LÝSELERÝ
MÜZÝÐE GÝRÝÞ DERS KÝTABI
9. SINIF
YAZARLAR
Naci MADANOÐLU
Uður Yalçýn DERÝN
DEVLET KÝTAPLARI
ÜÇÜNCÜ BASKI
.........................,2012
MÝLLÎ EÐÝTÝM BAKANLIÐI YAYINLARI................................................................................................: 4766
DERS KÝTAPLARI DÝZÝSÝ ....................................................................................................................: 1382
12.00.Y.0002.3930
Her hakký saklýdýr ve Millî Eðitim Bakanlýðýna aittir. Kitabýn metin soru ve þekilleri
kýsmen de olsa hiçbir surette alýnýp yayýmlanamaz.
Editör
Çetin TUNCER
Dil Uzmaný
Mediha ACAR
Program Geliþtirme Uzmaný

Muharrem Hilmi AKBULUT
Rehberlik Uzmaný
Meral PARLAR
Ölçme ve Deðerlendirme Uzmaný

Ýsmail GÜNDAY
Görsel Tasarým Uzmanı

Füruzan ÞÝMÞEK
ISBN 978-975-11-3316-8
Millî Eðitim Bakanlýðý, Talim ve Terbiye Kurulunun 07.07.2009 gün ve 103 sayýlý kararý
ile ders kitabý olarak kabul edilmiþ, Destek Hizmetleri Genel Müdürlügünün 19.03.2012 gün ve 3398 sayýlý yazýsý
ile üçüncü defa 3.310 adet basýlmýþtýr.
ATATÜRK'ÜN
GENÇL‹⁄E H‹TABES‹
Ey Türk gençli¤i! Birinci vazifen, Türk istiklâlini, Türk

cumhuriyetini, ilelebet, muhafaza ve müdafaa etmektir.
Mevcudiyetinin ve istikbalinin yegâne temeli budur. Bu

temel, senin, en k›ymetli hazinendir. ‹stikbalde dahi, seni, bu
hazineden, mahrum etmek isteyecek, dahilî ve haricî,
bedhahlar›n olacakt›r. Bir gün, istiklâl ve cumhuriyeti müdafaa
mecburiyetine düflersen, vazifeye at›lmak için, içinde
bulunaca¤›n vaziyetin imkân ve fleraitini düflünmeyeceksin!
Bu imkân ve flerait, çok nâmüsait bir mahiyette tezahür
edebilir. ‹stiklâl ve cumhuriyetine kastedecek düflmanlar,
bütün dünyada emsali görülmemifl bir galibiyetin mümessili
olabilirler. Cebren ve hile ile aziz vatan›n, bütün kaleleri zapt
edilmifl, bütün tersanelerine girilmifl, bütün ordular› da¤›t›lm›fl
ve memleketin her köflesi bilfiil iflgal edilmifl olabilir. Bütün bu
fleraitten daha elîm ve daha vahim olmak üzere, memleketin
dahilinde, iktidara sahip olanlar gaflet ve dalâlet ve hattâ
h›yanet içinde bulunabilirler. Hattâ bu iktidar sahipleri flahsî
menfaatlerini, müstevlilerin siyasî emelleriyle tevhit edebilirler.
Millet, fakr u zaruret içinde harap ve bîtap düflmüfl olabilir.
Ey Türk istikbalinin evlâd›! ‹flte, bu ahval ve flerait içinde

dahi, vazifen; Türk istiklâl ve cumhuriyetini kurtarmakt›r! Muhtaç
oldu¤un kudret, damarlar›ndaki asîl kanda, mevcuttur!
..
MUSTAFA KEMAL ATATURK
1. ÜNÝTE: ÝNSAN, SANAT VE MÜZÝK . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1
1. ÝNSAN, SANAT VE MÜZÝK ÝLÝÞKÝSÝ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .2
Okuma Metni (Üç Arkadaþ) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .4
Okuma Metni (Bir Sergiden Tablolar) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .5
2. MÜZÝÐÝN ÝNSAN HAYATINDAKÝ YERÝ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .7
Okuma Metni (Müzik ve Ýnsan) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .7
3. ULUSAL MÜZÝÐÝMÝZ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .9
ÖLÇME VE DEÐERLENDÝRME ÇALIÞMALARI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .12
2. ÜNÝTE: SES VE SESÝN TEMEL ÖZELÝKLERÝ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .13

1. SES . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .14
Okuma Metni (Ses Nedir?) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .14
2. ÝNSAN SESÝ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .17
Okuma Metni (Ýnsan ve Ses) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .17
Okuma Metni (Leyla Gencer) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .19
3. ÜNÝTE: SES MÜZÝÐÝ-VOKAL MÜZÝK . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .21

1. ÝNSAN SESLERÝ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .22
2. SES MÜZÝÐÝ TOPLULUKLARI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .25
4. ÜNÝTE: ÇALGI MÜZÝÐÝ-ENSTRÜMANTAL MÜZÝK . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .28

1. ÇALGI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .29
Okuma Metni (Ýnsan ve Çalgý) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .30
2. ÇALGI MÜZÝÐÝ TOPLULUKLARI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .37
5. ÜNÝTE: MÜZÝÐÝN TEMEL UNSURLARI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .41

1. RÝTÝM . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .42
2. MELODÝ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .47
3. ARMONÝ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .49
6. ÜNÝTE: MÜZÝKTE KULLANILAN SES DEÐÝÞTÝRÝCÝ ÝÞARETLER . . . . . . . . . . .52

1. ARALIK . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .53
2. SES DEÐÝÞTÝRÝCÝ ÝÞARETLER . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .55
3. TÜRK MÜZÝÐÝNDE SES DEÐÝÞTÝRÝCÝ ÝÞARETLER . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .57
7. ÜNÝTE: MÜZÝKTE KULLANILAN SES SÝSTEMLERÝ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .61
1. TAMPERE SÝSTEM (TONAL MÜZÝK) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .62
2. TÜRK MÜZÝÐÝ SES SÝSTEMÝ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .64
3. PENTATONÝK MÜZÝK . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .66
4. MODAL MÜZÝK . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .68
Okuma Metni (Modlar) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .68
5. ATONAL MÜZÝK . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .70
Okuma Metni (On Ýki Ses Müziði) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .70
ÖLÇME VE DEÐERLENDÝRME ÇALIÞMALARI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .72
8. ÜNÝTE: MÜZÝKTE KULLANILAN HIZ, NÜANS VE ANLATIM TERÝMLERÝ . . . . . .73

1. HIZ TERÝMLERÝ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .74
2. NÜANS TERÝMLERÝ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .78
3. ANLATIM TERÝMLERÝ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .81
Okuma Metni (Müzikal Ýfade) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .82
9. ÜNÝTE: MÜZÝK VE TOPLUM . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .85

1. MÜZÝK VE TOPLUM . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .86
Okuma Metni (Doðanýn Sesi) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .87
1. EK: ÖZ DEÐERLENDÝRME FORMU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .92

2. EK: GRUP DEÐERLENDÝRME FORMU (ÖRNEK 1) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .93
3. EK: GRUP DEÐERLENDÝRME FORMU (ÖRNEK 2) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .94
4. EK: GRUP ÖZ DEÐERLENDÝRME FORMU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .95
5. EK: ÖÐRENCÝ GÖZLEM FORMU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .96
6. EK: AKRAN DEÐERLENDÝRME FORMU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .97
7. EK: PERFORMANS ÖDEVÝ ÖRNEK FORMU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .98
a: Performans Ödevi Dereceli Puanlama Anahtarý . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .99
b: Performans Ödevi Öz Deðerlendirme Formu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .100
8. EK: PROJE ÇALIÞMASI ÖRNEK FORMU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .101
a: Proje Deðerlendirme Ölçeði . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .102
b: Proje Öz Deðerlendirme Formu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .103
SÖZLÜK . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .104
KAYNAKÇA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .107
Bu bölüm iþlenecek konu adlarýný gösterir.
Bu bölüm yeni bilgilerin öðrenilmesi amacýy-

la ön bilgilerin harekete geçirilmesini, konuyu
sezdirmeyi amaçlayan soru ve etkinlikleri
kapsar.
Öðrencilerin Sınıfiçi etkinliklerde Kullanılacak

araştırma ve materyallerin okul dışından
sağlanmasını açıklayan bölümdür.
Dersin sorular ve etkinlikler aracýlýðýyla iþlendiði,

konuya yönelik öðrenilenlerin uygulandýðý
bölümdür.
Öðrencilerin sýnýf içinde konuya yönelik etkin

katýlýmýnýn saðlandýðý bölümdür.
Önceden hazýrlýk yapýlarak sýnýf içinde, derse

etkin katýlýmý saðlamayý belirten bölüm.
Konuya iliþkin küçük bilgilerin verildiði

bölümdür.
Konuya veya etkinliðe yönelik okuma

metinlerini belirtir.
Konuya yönelik sorularý kapsar.
Öðrencilerin ünite ile ilgili öðrendiklerini çok-

tan seçmeli, boþluk doldurmalý, doðru yanlýþ
ve açýk uçlu sorularla deðerlendirilmelerine
yönelik bölümdür.
Açýklama:
Ürün Dosyasý: Öðrencilerin etkinlik ve yapmýþ olduðu arþtýrmalardan seçerek sakladýðý ürünlerin yerleþtirildiði dosyadýr. Ayrýca öðret-
menin süreç deðerlendirmesinde kullanacaðý bir materyaldir.
1. EK: Öz Deðerlendirme Formu: Her konu sonunda öðrencinin kendisini deðerlendirmesi için konulmuþtur.
2. EK: Grup Deðerlendirme Formu: Grupça yapýlan etkinliklerde her grubun öðretmen tarafýndan deðerlendirilmesi için konulmuþtur.
3. EK: Grup Deðerlendirme Formu: Grupça yapýlan etkinliklerde gruptaki her bir öðrencinin öðretmen tarafýndan deðerlendirilmesi için
konulmuþtur.
4. EK: Grup Öz Deðerlendirme Formu: Grupça yapýlan etkinliklerde grubun kendi kendini deðerlendirmesi için konulmuþtur.
5. EK: Öðrenci Gözlem Formu: Yapýlan etkinliklerde her bir öðrencinin öðretmen tarafýndan deðerlendirilmesi için konulmuþtur.
6. EK: Akran Deðerlendirme Formu: Ýlgili bölümlerde öðrencinin arkadaþlarýný deðerlendirmesi için konulmuþtur.
7. EK: Performans Ödevi Örnek Formu: Sadece bir ünite ile ilgili örnek verilmiþtir. Örnek performans ödevlerini ve bu ödevlerin yapýl-
masý ile ilgili iþlem basamaklarýný (ek-7), performansa yönelik puanlama (ek-7a) ve öz deðerlendirme (ek-7b) formlarýný kapsar.
Diðer üniteler için ayrýca geliþtirilecektir.
8. EK: Proje Çalýþmasý Örnek Formu: Dersle ilgili yapýlacak örnek proje konularýný, proje iþlem basamaklarýný (ek-8), projeye yönelik
puanlama (ek-8a) ve öz deðerlendirme formlarýný kapsar (ek-8b).
1. ÜNÝTE
ÝNSAN, SANAT VE MÜZÝK
1. ÝNSAN, SANAT VE MÜZÝK ÝLÝÞKÝSÝ

2. MÜZÝÐÝN ÝNSAN HAYATINDAKÝ YERÝ
3. ULUSAL MÜZÝÐÝMÝZ
1
1 ÝNSAN, SANAT VE MÜZÝK ÝLÝÞKÝSÝ
“...Hayatta müzik gerekli deðildir. Çünkü hayatýn kendisi müziktir.

Müzik ile ilgisi olmayan varlýklar insan deðildir.
Eðer söz konusu olan hayat, insan hayatý ise müzik mutlaka vardýr.
Müziksiz hayat zaten mevcut olamaz.
Müzik hayatýn neþesi, ruhu, sevinci ve her þeyidir.”
M. Kemal ATATÜRK
HAZIRLIK ÇALIÞMALARI
1. Ýnsanýn doðadaki yeri ile ilgili olarak neler söyleyebilirsiniz?

2. Sanat ile ilgili düþüncelerinizi söyleyiniz.
3. Ýnsan ve sanat arasýnda nasýl bir iliþki olduðunu düþünüyorsunuz?
4. Sanat dallarýnýn birbirleriyle olan iliþkisi hakkýnda neler söylenebilir?
Araþtýralým
l Televizyonda izlediðiniz bir reklam filmini, buz pateni ile ilgili bir gösteriyi ya da bir sinema filmini CD’ye
kaydederek sýnýfa getiriniz (2. etkinlik içindir.).
l Mussorgsky’nin “Bir Sergiden Tablolar” adlý eserinin müzik kaydýný sýnýfa getiriniz (4. etkinlik içindir.).
l Farklý müzik türlerinden örnekler bularak sýnýfa getiriniz (5. etkinlik içindir.).
l Resim bölümündeki heykel atölyesinde bulunan heykel örneklerini inceleyiniz. Ünlü heykeltýraþlarýn
eserlerinin fotoðraflarýný sýnýfa getiriniz (6. etkinlik içindir.).
TANIMLAMA ÇÖZÜMLEME UYGULAMA
1. Etkinlik
l Ýnsan ve diðer canlýlar arasýndaki temel farklýlýklarý tartýþýnýz. Bu farklardan yola çýkarak insaný
tanýmlayýnýz.
2
2. Etkinlik
l Sýnýfa getirdiðiniz VCD’yi önce sessiz daha sonra sesli olarak izleyiniz.
l Bu iki izlenimle ilgili düþüncelerinizi söyleyiniz.
l Sinema sanatýnýn geliþmesinde müziðin rolü hakkýnda neler söyleyebilirsiniz.
l Edindiðiniz bilgiler ýþýðýnda müziðin tanýmýný yapýnýz.
3. Etkinlik
l Aþaðýda verilen sanatýn sýnýflandýrýlmasý ile ilgili þemaya göre opera sanatýnýn yeri ile ilgili neler
söyleyebilirsiniz?
l Algýsal sanatlarýn alt bölümü olan iþitsel sanat hangisidir? Verilen noktalý yere yazýnýz.
*
SANAT
KAVRAMSAL (DÝLSEL) ALGISAL-KAVRAMSAL

ALGISAL SANATLAR
SANATLAR SANATLAR
Ýþitsel Görsel Ýþitsel- Sözel Yazýlý Görsel Ýþitsel-Görsel

Görsel Kavramsal Kavramsal
.............. Þiir
Dans Masal
Fabl Hikâye
Bale
Destan Roman
Piyes Sahne Görüntü Sahne Görüntü
Ýki Üç Radyo Oyunu
Boyutlu Boyutlu Aný
Gezi Mim Karikatür Kukla Perde
Mektup Çizgi Tiyatro Film
Hat Sanatý Fotoroman Opera Sinema
Minyatür TV
Resim Hacim Mekân Video
Fotoðraf Animasyon
Sanatý Sanatý
Gravür
Kabartma
Heykel Mimarlýk
Süsleme
Bilgi Notu
Algýsal sanatlar iþitsel, görsel ve iþitsel-görsel olarak bölümlere ayrýlýr. Yalnýzca iþitsel
olan sanat türü, müziktir. Bu sanat türü, daha alt türlere bölünmez.
* Prof. Dr. Ömer Naci SOYKAN, Sanatlarýn Bölümlenmesi
3
4. Etkinlik
l Aþaðýdaki “Üç Arkadaþ” adlý hikâyeyi okuyunuz.

l Besteci Modest Mussorgsky’nin “Bir Sergiden Tablolar” adlý eserini dinleyerek izlenimlerinizi
paylaþýnýz.
Okuma Metni
Üç Arkadaþ
Eski zamanlardan birinde, 1800’lerde Rusya’da yaþayan üç arkadaþ vardý. Bunlardan biri müzisyen, biri
ressam biri de yazardý. Bu üç arkadaþýn en çok sevdikleri þey ülkelerinin masallarý, en sevmedikleri ise ülkeyi
yöneten zalim Çar’dý. Müzisyen olan Modest Mussorgsky -takma adý Modinka idi- varlýklý bir ailenin çocuðuy-
du. Ona hep peri masallarý anlatan bir dadýsý vardý. Küçükken annesiyle piyano çalýþmýþtý. Hiçbir müzik oku-
luna gitmemesine raðmen dokuz yaþýnda konçerto çalabilecek kadar iyiydi piyanoda. Petersburg’da askeri
okula gidip subay oldu ama müzikten hiç vazgeçmedi. Bünyesi çok zayýftý, sebebi bilinmeyen bir psikolojik
rahatsýzlýðý vardý. Günün birinde Petersburg’dan uzak bir yere gönderilince askerliði býraktý. Þanssýzlýklar bir-
birini takip etti. Ailesi artýk zengin deðildi. O zamanlar Rusya’da besteciler Alman, Fransýz ve Ýtalyan müzik-
lerine hayrandýlar. Hep onlar gibi müzik eserleri yazmaya çalýþýyorlardý. Mussorgsky böyle hissetmiyordu. O,
kendi ülkesinin masallarýndan, halk müziðinden yola çýkarak besteler yapmak istiyordu.
Onun gibi düþünen dört müzisyen daha vardý: Balakirev, Borodin, Cui ve Korsakov. Benzer hayalleri olan
bu müzisyenlere Rus Beþleri adý verildi. Modinka aþýrý duygusallýðý, inanýlmaz yeteneði ve palyaçoyu andýran
kýrmýzý burnuyla Rus Beþleri’nin her zaman en ilginci oldu.
Ressam olan Victor Hartmann çok küçük yaþta anne ve babasýný kaybetmiþ, tanýnmýþ bir mimar olan
amcasý tarafýndan büyütülmüþtü. Güzel Sanatlar Akademisini bitirdikten sonra kitap resimlemeye baþlamýþtý
ama sadece resimle kalmýyor hem mimari çizimler yapýyor hem de tiyatro ve balelere kostümler tasarlýyordu.
Ýlk defa geleneksel Rus motiflerini eserlerinde kullanan ressamlardan biriydi. Mussorgsky’nin müzikle yap-
maya çalýþtýðýný Hartmann resimle yapýyordu. Ýkisi çok yakýn arkadaþ oldular. Ama ne yazýk ki Hartmann genç
yaþta -39 yaþýnda- aniden öldü. Bu Mussorgsky’yi çok üzdü.
Yazar olan Vladimir Stasov Rusya’nýn sanat hayatýnda çok önemli yeri olan bir eleþtirmendi.
Mussorgsky’nin de Hartmann’ýn da eserlerini beðeniyor ve onlarý yazýlarý ile destekliyordu. Hartmann’ýn ani
ölümü Stasov’u da çok üzdü. Ölümünün birinci yýl dönümünde Hartmann’ýn anýsýna bir sergi düzenledi.
Sergide sanatçýnýn dört yüze yakýn karakalem desen ve sulu boya çalýþmasý yer alýyordu. Sergiyi gezenlerin
baþýnda Mussorgsky vardý. Sergi çýkýþýnda 1874’te, etkilendiði on resmi bestelemeye baþladý. Bir buçuk ay
sonra “Bir Sergiden Tablolar” adlý ünlü eseri tamamlanmýþtý.
Ýrkin AKTÜZE
Müziði Okumak 4. cilt
(Düzenlenmiþtir.)
4
Okuma Metni
Bir Sergiden Tablolar

Rus Beþler’inden Mussorgsky, 1874’te yazdýðý Bir Sergiden Tablolar baþlýk-
lý eserinde, mimar ve ressam V. A. Hartmann’ýn anýsýna, onun sergide yer alan
on tablosunu canlandýrmýþtýr. Bir Sergiden Tablolar’da, tablodan tabloya
geçiþi, geçiþ aralarýný, Promenade’ý, kendi portresi olarak yansýtmýþtýr. Birinci
tablo “Cüce” (Gnomus), aksak yürüyen çarpýk bacaklý cüceyi canlandýrýr. Ýkin-
ci tablo “Eski Þato” orta hýzdadýr ve bir Orta Çað saz þairini yüksek duvarlar
dibinde yansýtýr. Üçüncü tablo “Tuileries Sarayý’nda” saray bahçesinde
oynayan çocuklar canlandýrýlýr. Ardýndan gelen Polonya yapýsý aðýr öküz
arabasý “Bydlo” dördüncü tablodur. Beþinci tablo þakacý bir havada yumur-
tadan çýkmamýþ civcivlerin dansýný çizer. Ardýndan gelen tablo, zengin, þiþman
Samuel Goldberg ile zayýf Schmule’nin konuþmalarýdýr. “Limoj’da Pazar Yeri”
pazarcý kadýnlarýn çekiþmelerini baðýrmalarýný yansýtýr. Aðýr (largo) tempodaki “Katakomblar”da karanlýk ve
ciddi havadaki müzikle ressam Hartmann elindeki lamba ile Paris katakombunda görülmektedir.
Dokuzuncu tablo “Baba Yaga’nýn Kulübesi”, tavuk ayaklarý altýndaki kulübesinde yaþayan büyücüyü can-
landýrýr. Onuncu tablo büyük surlarla çevrili Kiev kentinin kapýsýný çizer. Görkemli ve törensel bir havada
promenade temasý ile tablo kaynaþýr.
Ýrkin AKTÜZE
Müziði Okumak 4. cilt
(Düzenlenmiþtir.)
5. Etkinlik
l Sýnýfa getirdiðiniz farklý müzik türlerini dinleyiniz.

l Bu müziklerin duygularýnýza ne yönde etki ettiðini söyleyiniz.
6. Etkinlik
l Bir marangoz ile bir heykeltýraþýn ürettiklerini karþýlaþtýrarak üretilenler arasýndaki farklarý söyleyiniz.
l Sanatçýnýn sahip olmasý gereken niteliklerin neler olduðunu sýnýfta tartýþýnýz.
l Sanat ve sanatçý kimliðiyle ilgili olarak ulaþtýðýnýz sonuçlarý maddeler hâlinde sýralayýnýz.
5
7. Etkinlik
l Yukarýdaki resimleri de göz önünde bulundurarak insaný sanat yapmaya iten nedenleri tartýþýnýz.
l Tartýþma sonuçlarýný aþaðýdaki boþluklara maddeler hâlinde sýralayýnýz.
Ýnsan sanat yapar. Çünkü;
...........................................................................................................................................................
...........................................................................................................................................................
...........................................................................................................................................................
...........................................................................................................................................................
8. Etkinlik
l Atatürk; “Sanatçý, toplumda uzun çaba ve çalýþmalardan sonra alnýnda ýþýðý ilk hisseden insandýr.”
sözüyle ne anlatmak istediðini açýklayýnýz.
6
2 MÜZÝÐÝN ÝNSAN HAYATINDAKÝ YERÝ
“Müziksiz bir hayat hatadýr.”

Friedrich W. NIETZSCHE
1. Yaþantýmýzýn hangi alanlarýnda müziðin kullanýldýðýný söyleyiniz.

2. Günlük yaþantýnýzda müziðin nerelerde ve nasýl ön plana çýktýðýný söyleyiniz.
3. Sanat eðitimi veren bir okulu tercih etme nedenlerinizi söyleyiniz.
4. Nasýl bir müzik eðitimi düþlüyorsunuz?
Araþtýralým
l Bir gününüzü müzik dinlemeden ve müzik yapmadan geçirmeyi deneyiniz (1. etkinlik içindir.).
l Mendelssohn’un “Düðün Marþý” ile Chopin’in “Cenaze Marþý”nýn ses kayýtlarýný sýnýfa getiriniz (2. etkinlik içindir.).
l Çocuklarda zekâ geliþimi açýsýndan müziðin etkisini araþtýrýnýz (3. etkinlik içindir.).
l Suzuki Müzik Eðitim Metodu hakkýnda bilgi toplayýnýz (4. etkinlik içindir.).
Okuma Metni
Müzik ve Ýnsan
Müzik, yaþamýn her evresinde ve hemen her alanýnda insaný saran, insanýn neredeyse onsuz
edemediði bir olgudur. Ana kucaðýnda ya da beþikte, evde, sokakta, iþ yerinde, okulda, eðlenme ve din-
lenme yerlerinde, radyo ve televizyonda, tören ve toplantýlarda müzikle iç içe oluruz. Anne karnýndaki
bebek, annesinin kalp atýþlarýndan etkilendiði için doðumdan sonra bu bildik sesi yeniden bulunca rahat-
lar. Sonralarý insanýn müzikten etkilenmesi; doðrudan bir iliþki biçimine dönüþür, giderek çeþitlenir,
zenginleþerek yaþam boyunca sürer gider.
Doðduðu çevrede müzikle iletiþim içinde olan insan, bazý müziksel davranýþlar kazanýr: Dinleme, ben-
zetme, oynama, mýrýldanma, tempo tutma, ýslýk çalma, yaratma, eleþtirme ve benzerleri… Bu
davranýþlarýn temelinde “müzikle anlaþma” vardýr. Müzik; insana kendini tanýma, kendini gerçekleþtirme,
kendini anlatma, kendini aþma olanaðý verir.
Ahmet SAY
Müziðin Kitabý
7
1. Müzik ve Ýnsan adlý okuma metninden hareketle müziksiz bir hayatla ilgili düþünceleriniz nelerdir?
1. Etkinlik
l Müzik dinlemeden ve yapmadan geçirdiðiniz bir günün sizde býraktýðý etkileri arkadaþlarýnýzla
paylaþýnýz.
2. Etkinlik
l Mendelssohn’un “Düðün Marþý” ile Chopin’in “Cenaze Marþý”ný dinleyerek sizde oluþturduðu
etkileri sýnýf ortamýnda arkadaþlarýnýzla paylaþýnýz.
2. Müziðin bir iletiþim aracý olup olmadýðýný söyleyiniz.

3. Müzik eðitiminin insan geliþimine katkýlarýnýn neler olabileceðini tartýþýnýz.
3. Etkinlik
l Müziðin çocuklarýn zekâ geliþimine etkileri konusunda yaptýðýnýz araþtýrmalarýn sonuçlarýný sýnýfta
arkadaþlarýnýzla paylaþýnýz.
4. Etkinlik
l Suzuki Müzik Eðitim Metodu hakkýnda topladýðýnýz bilgilerden hareketle bu metodun özelliklerini
söyleyiniz.
5. Etkinlik
l Türk dili ve edebiyatý öðretmenleri ile iþ birliði yaparak aþaðýdaki konu ile ilgili bir münazara düzen-
leyiniz.
Ø Ýyi bir müzisyen olmak için eðitim þarttýr / þart deðildir.
8
3 ULUSAL MÜZÝÐÝMÝZ
“...Ulusal; ince duygularý, düþünceleri anlatan; yüksek deyiþleri, söyleyiþleri toplamak,

onlarý bir gün önce genel son müzik kurallarýna göre iþlemek gerekir...”
M. Kemal ATATÜRK
1. Yöresel müzik, bölgesel müzik ve ulusal müzik kavramlarý ile ilgili düþünceleriniz nelerdir?
2. Okulunuzdan mezun olduktan sonra eðitiminizi hangi müzik kurumunda sürdürmek istersiniz?
3. Aldýðýnýz eðitimden sonra müzik yaþantýnýzý hangi müzik kurumunda çalýþarak sürdürmek istersiniz?
Araþtýralým
l Ulusal müzik örneklerinden bulabildiklerinizi sýnýfa getiriniz (1. etkinlik içindir.).
l Halk ozanlarýmýz hakkýnda bilgi toplayýnýz (2. etkinlik içindir.).
l Geleneksel müziklerimiz hakkýnda bilgi toplayýnýz (3. etkinlik içindir.).
l Türk Beþleri hakkýnda bilgi toplayarak onlarýn müzik örneklerinden bulabildiklerinizi sýnýfa getiriniz (4.
etkinlik içindir.).
l Tarihsel geliþim süreci açýsýndan müzik kurumlarýmýzý araþtýrýnýz (5. etkinlik içindir.).
l Türk müzik tarihine geçen besteci ve yorumcularýmýzýn eðitim aldýðý kurumlar hakkýnda bilgi toplayýnýz.
(5. etkinlik içindir.).
l Sýnýf üç gruba ayrýlýr. Birinci grup Mehter Takýmý ve Mýzýkayý Hümayun’u, ikinci grup Darülelhan’ý,
üçüncü grup Cumhuriyet’le birlikte müzik eðitimi vermeye baþlayan resmi kurumlarý araþtýrýr (6. etkinlik
içindir.).
Bilgi Notu
“Yeni Türk müziðinin öncüleri beþ bestecinin hepsi Avrupa’da müzik tahsillerini ikmal
etmiþ, yurda dönüþlerinde millî Türk müziði üzerindeki çalýþmalarýna baþlamýþ, hatta eserlerini
sanat âlemine tanýtmýþ birer kýymet olarak isimlerini Türk müzik tarihine mal etmiþlerdir.”
Ýsa COÞKUNER
9
1. Etkinlik
l Sýnýfa getirdiðiniz ulusal müzik örneklerini dinleyiniz.

l Dinlediðiniz ulusal müzik örneklerinden bazýlarýný aþaðýdaki þema üzerinde ait olduðu türün altýnda
listeleyiniz.
Geleneksel Türk Geleneksel Türk

Sanat Müziði Halk Müziði
.............................................. ..............................................
.............................................. ..............................................
.............................................. ..............................................
Türk Pop Müziði Eðitim Müziði

.............................................. ..............................................
.............................................. ULUSAL MÜZÝÐÝMÝZ ..............................................
.............................................. ..............................................
.............................................. ..............................................
Çok Sesli Askerî Müzik

Çaðdaþ Türk Müziði ..............................................
.............................................. ..............................................
.............................................. ..............................................
.............................................. ..............................................
Dinî Müzik
..............................................
..............................................
..............................................
..............................................
l Dinlediðiniz müzikler arasýndaki farklarý maddeler hâlinde defterinize yazýnýz.

l Bu müziklerden hangisini daha çok severek dinlediðinizi söyleyiniz.
2. Etkinlik
l Halk ozanlarýmýzla ilgili topladýðýnýz bilgileri Türk dili ve edebiyatý dersi öðretmenlerinizle iþ birliði
yaparak okul panosunda sergileyiniz.
10
3. Etkinlik
l Geleneksel müziklerimiz hakkýnda topladýðýnýz bilgileri sýnýfta arkadaþlarýnýzla paylaþýnýz.
4. Etkinlik
l Türk Beþleri’yle ilgili topladýðýnýz bilgileri müzik bölümü panosunda sergileyiniz.

l Türk Beþleri’nin eserlerinden örnekler dinleyerek izlenimlerinizi anlatýnýz.
5. Etkinlik
l Yaþadýðýnýz çevredeki müzik kurumlarýna giderek yapýlarý ve iþleyiþleri hakkýnda bilgi toplayýnýz.
l Türk müzik tarihine geçen besteci ve yorumcularýmýzýn eðitim aldýðý kurumlar hakkýnda
topladýðýnýz bilgileri sýnýfta arkadaþlarýnýzla paylaþýnýz ve müzik bölümü panosunda sergileyiniz.
6. Etkinlik
l Kitabýn 9. sayfasýnda 6. etkinlik ön hazýrlýklarý için farklý konularda araþtýrma yapmak üzere üç
gruba ayrýlan öðrenciler, araþtýrmalarý sonucunda elde ettikleri bilgileri sýnýfta sunarlar.
Bazý ulusal besteci ve yorumcularýmýz
11
ÖLÇME VE DEÐERLENDÝRME ÇALIÞMALARI
A. Aþaðýdaki cümlelerden doðru olanlarýn baþýna D, yanlýþ olanlarýn baþýna Y harfi koyunuz.
1. ( ) Sanat hoþa gitmeyen biçimler yaratma çabasýdýr.

2. ( ) Sanat, insanlýðýn varoluþu ile ortaya çýkmýþtýr.
3. ( ) Müzik bir iletiþim aracý deðildir.
4. ( ) Müzik eðitimi insanýn geliþimine olumlu katkýlar saðlar.
B. Aþaðýda verilen ifadelerdeki noktalý yerleri doldurunuz.
1. Ýnsanýn; duygu, düþünce ve heyecanlarýný, sezgisel ya da tasarýmsal düzenlenmiþ sesler yoluyla

baþkalarýna aktarmasýna …......………..…......……. denir.
2. Sanatýn müzik ve resim dallarýný birlikte ele alan eser Modest Mussorgsky’nin
…......………..…......……. adlý senfonik þiiridir.
3. Halk kültürünü müzik yoluyla nesilden nesile aktaran kiþilere …......………..…......……. denir.
C. Aþaðýda verilen çoktan seçmeli sorularýn doðru cevabýný bulunuz.
1. Aþaðýdakilerden hangisi sanat dallarýndan biriyle uðraþan kiþidir?

A) Marangoz B) Kuyumcu C) Boyacý
D) Terzi E) Heykeltýraþ
2. Topkapý Sarayý hangi sanat dalýnýn bir ürünüdür?

A) Resim B) Heykel C) Tiyatro
D) Mimari E) Müzik
3. Aþaðýdakilerden hangisi birden fazla sanat dalýyla iliþkili deðildir?

A) Tiyatro B) Mimari C) Sinema
D) Opera E) Bale
4. Aþaðýdakilerden hangisi ulusal müzik örneklerimizden birisidir?

A) Flamenko B) Uzun hava C) Çigan
D) Caz E) Napoliten
5. Aþaðýdakilerden hangisi halk ozanlarýmýzdan deðildir?

A) Aþýk Veysel Þatýroðlu B) Karacaoðlan C) Muharrem Ertaþ
D) Aþýk Mahsuni Þerif E) Griftzen Asým Bey
6. Cumhuriyet Döneminde açýlan ilk müzik kurumu aþaðýdakilerden hangisidir?

A) Musiki Muallim Mektebi
B) Ýstanbul Devlet Konservatuvarý
C) Ankara Devlet Konservatuvarý
D) Mýzýkayý Hümayun
E) Darülelhan
12
2. ÜNÝTE
SES VE SESÝN TEMEL ÖZELÝKLERÝ
1. SES
2. ÝNSAN SESÝ
13
1 SES
“… Ama duyulmuyordu. Ses!

Sanki ses olmayýnca hiçbiri olmuyordu.”
Behçet NECATÝGÝL
1. Sesin oluþumuna yönelik düþüncelerinizi açýklayýnýz.

2. Galton düdüðü nasýl bir þeydir, ne iþe yarar? Araþtýrýnýz.
3. Konser salonu ile akustik arasýnda nasýl bir iliþki vardýr? Açýklayýnýz.
Araþtýralým
l Çevrenizdeki gölet vb. su birikintisinin ya da içi su dolu geniþçe bir kabýn tam ortasýna küçük bir taþ
atarak sesin nasýl oluþtuðunu ve suyun hareketlerini gözlemleyiniz (1. etkinlik içindir.).
l Sýnýfa bir keman getiriniz (2. etkinlik içindir.).
l Yaþadýðýnýz çevrede duyduðunuz sesleri kaydediniz (5. etkinlik içindir.).
l Yaþadýðýnýz yerde bulunan bir konser salonunda sesin oluþumuna yönelik testler yapýnýz (6. etkinlik
içindir.).
l Gittiðiniz konser salonunda bir arkadaþýnýz sahneye çýkarak bildiði bir þarký ya da türküyü seslendirmeye
baþlasýn. Ayný anda sahneye belirli uzaklýklarda sýralanan öðrenciler yanlarýnda bulunan küçük kayýt cihazlarýy-
la çýkan sesi kayýt etsinler (6. etkinlik içindir.).
Okuma Metni
Ses Nedir?
Genellikle kulaðýmýzý uyaran ve bu yolla beynimizde duyumlara
yol açan etkilerin bir ses oluþturduðundan söz ederiz. Buna göre
bir sesin var olabilmesi için, çalýþýr durumda bir kulak ve beynin
(yani bir alýcý sistemin) bulunmasý, onlarý uyarabilecek nitelikteki
etkenlerin, bir yerlerde (ses kaynaðý) oluþmasý ve bu etkenlerin,
oluþtuklarý yerden kulaða kadar, kulaðý uyarmaya yetecek bir þid-
dette iletilmesi (iletici ortam) gerekir. Bu ögelerden herhangi birisi
yoksa ses de yoktur.
Prof. Dr. M. Ayhan ZEREN
Müzik Fiziði
14
SESÝN OLUÞUMU
Sesin varlýðýndan söz edebilmek için

bulunmasý gereken ögeler ve koþullar
Ses Kaynaðý Ýletici Ortam Alýcý
Kulaðý uyarabilecek nitelikte Etkenleri kesintisiz ve yeterli Etkenleri deðerlendirecek nite-

etkenler þiddette ileten ortam veya likte kulak ve beyin
ortamlar
Prof. Dr. M. Ayhan ZEREN
1. Etkinlik
l “Sesin Oluþumu” þemasýndan da yararlanarak sesin nasýl oluþtuðuna yönelik izlenimlerinizi resim
bölümündeki arkadaþlarýnýzýn yardýmýyla resimleyerek anlatýnýz.
2. Etkinlik
l Kemanýn herhangi bir telini parmaðýnýzla çektiðinizde telde oluþan deðiþikliði gözlemleyiniz.
l Bu gözleminizden yola çýkarak sesin nasýl oluþtuðu hakkýndaki düþüncelerinizi aþaðýdaki boþluða
yazýnýz.
....................................................................................
....................................................................................
....................................................................................
....................................................................................
....................................................................................
....................................................................................
....................................................................................
....................................................................................
....................................................................................
....................................................................................
....................................................................................
Bilgi Notu
Sesin bir saniye içindeki titreþim sayýsýna frekans denir.
15
3. Etkinlik
l Sýnýfta bulunan piyano ile;

a. Önce “orta do” tuþuna basýnýz. Sonra beyaz tuþlarý takip ederek beþinci tuþa basýnýz.
b. Piyanonun tuþlarýndan herhangi birine önce hafifçe, sonra kuvvetli bir þekilde basýnýz.
c. Piyanoda “orta do”dan sonraki “re” tuþuna basýnýz, kemanýn “re” telini parmaðýnýzla çekiniz.
Çýkan sesi; bir kýz, bir erkek arkadaþýnýzdan “-na” hecesiyle tekrarlamasýný isteyiniz.
ç. Piyanonun herhangi bir tuþuna önce bir saniye sonra ayný tuþa beþ saniye süreyle basýnýz.
l Yukarýda gerçekleþtirdiðiniz etkinliklerin sonucunu aþaðýdaki tabloya yazýnýz.
a çalýþmasýnda elde edilen sonuç: Ýncelik-Kalýnlýk (Diklik)
b çalýþmasýnda elde edilen sonuç:
c çalýþmasýnda elde edilen sonuç:
ç çalýþmasýnda elde edilen sonuç:
4. Etkinlik
l Gözlemlerinize dayanarak sesin oluþumuyla ilgili deneysel modeller geliþtiriniz.

l Geliþtirdiðiniz modelleri resimleyerek sýnýf panosunda sergileyiniz.
5. Etkinlik
l Yaþadýðýnýz çevrede kaydetmiþ olduðunuz sesleri sýnýfta arkadaþlarýnýza dinletiniz.

l Dinlediðiniz seslerin özellikleri ile ilgili gözlemlerinizi belirtiniz.
6. Etkinlik
l Yaptýðýnýz etkinlikler sonucunda elde ettiðiniz verileri arkadaþlarýnýzla paylaþýnýz.

l Çýkardýðýnýz sonuçlardan hareketle akustiðin önemini maddeler hâlinde yazýnýz.
16
2 ÝNSAN SESÝ
“Güzel bir ses, Tanrý armaðanýdýr.”

Robert SCHUMANN
1. Ýnsanoðlunun sesini nasýl kullanmaya baþladýðý ile ilgili düþünceleriniz nelerdir?

2. Ýnsan yaþamýnda sesin önemi ve yeri hakkýnda ne düþünüyorsunuz?
3. Diyafram nefesi ve iþlevi hakkýnda bilgi toplayýnýz.
4. Ýnsan sesinin doðru kullanýlmasýna yönelik çalýþma ve egzersizlerin neler olabileceðini araþtýrýnýz.
Araþtýralým
l Dinleti için opera þarkýcýlarýnýn seslendirdiði aryalardan oluþan bir ses kaydý hazýrlayýnýz (1. etkinlik içindir.).
l Bulunduðunuz bölgede varsa bir opera þarkýcýsý ile sesin doðru kullanýlmasýna yönelik çalýþma ve
egzersizlerle ilgili bir röportaj yapýnýz (4. etkinlik içindir.).
Okuma Metni
Ýnsan ve Ses
Doðadaki ses ve gürültüleri, korku ve kuþkuyla izleyen ilk insan, bunlarý yansýlamýþ (taklit etmek), topluca
yaþamaya baþladýktan sonra da birbirleriyle anlaþabilmek için seslenerek; el, baþ, kaþ, göz simgeleriyle, doku-
narak, dürterek, kýsacasý, hareketi, jest ve mimiklerle meramlarýný anlatmaða çalýþmýþlardýr. Giderek yaygýn-
laþan ve ortak bir duruma gelen, bu anlaþma biçimi, toplumca da benimsenmiþtir.
17
Baþlangýçta bir anlaþma aracý olan hareket, jest ve mimikleri; danslarýnda, dinsel törenlerinde kullan-
mýþlar, doðadaki sesleri kendi sesleriyle ve bazý ilkel araçlarla da yansýlamýþlardýr. Ýnsanlarýn bu giriþimleri, ses
ve çalgý müziðinin de doðuþuna bir baþlangýç sayýlabilir.
Toplumlar uygarlaþtýkça, sözcükler çoðalmýþ ve geliþmiþ, bugün bile kullandýðýmýz, jest hareket ve mimik-
lerle de birleþerek dili, daha ileri bir anlatým gücüne ulaþtýrmýþlardýr. Sözcüklerle sesler arasýnda daha etkin
bir iþ birliði kurarak etkiyi yoðunlaþtýrmak isteyen insan, bununla da yetinmeyerek, müziðe baþvurmuþ ve
Tanrý’nýn ona armaðan ettiði doðal sesini de eðitmek ve geliþtirmek yollarýný aramýþ, yüzyýllar boyunca süren
çabalarýn ve aþamalarýn sonunda da ses tekniði ve eðitim metotlarýný geliþtirerek günümüze ulaþtýrmýþtýr.
Ýnsan yaþamýnda sesin, konuþmak ve müzik yapmak gibi iki önemli yeri vardýr. Diðer müzik yapmaða
yarayan araçlarýn tek baþýna oluþturamadýðý çeþitli renklerin tümünü içeren insan sesi, dilden aldýðý güçle de
etkinliðini bir kat daha arttýrmýþ, kendine özgü teknik ve yöntemleriyle de diðer müzik yapmaða yarayan
araçlarýn yanýndaki deðerli ve tutarlý yerini almýþtýr.
Saip EGÜZ
Toplu Ses Eðitimi I
1. Etkinlik
l Hazýrladýðýnýz arya kayýtlarýndan oluþan CD’yi sýnýfta sununuz.

l Dinlediðiniz aryalara “a” ya da “na” heceleriyle eþlik etmeye çalýþýnýz.
l Kendi sesinizle ilgili gözlemlerinizden yola çýkarak sesinizin özelliklerini söyleyiniz.
2. Etkinlik
l Vücudunuzu rahat hâle getirirken, akciðerlerimizdeki havayý, (F) konsonunu kullanarak ve ateþi
üfler gibi sonuna kadar boþaltmaya çalýþýnýz. Bu boþaltmanýn en sonunda dayanamayýp aldýðýnýz yeni
nefesi gözlemleyiniz.
l Bir çiçeði rahatlýk içinde koklarken aldýðýnýz nefesi gözlemleyiniz.
l Bir olay karþýsýnda hayret ettiðiniz an aldýðýnýz nefesi gözlemleyiniz.
l Korku anýnda aldýðýnýz nefesi gözlemleyiniz.
l Düz bir zemine sýrtüstü uzanmýþ bir arkadaþýnýzýn nefes alýp veriþini gözlemleyiniz.
l Gözlem sonuçlarýnýzý maddeler hâlinde sýralayýnýz.
3. Etkinlik
l Öðrenciler okul bahçesine çýkar.

l Bir öðrenci 100 m mesafeyi olabildiðince hýzlý bir þekilde koþar.
l Bu öðrencinin nefes alýp veriþ hareketleri diðer öðrenciler tarafýndan gözlemlenir.
l Gözlem sonuçlarý maddeler hâlinde sýralanýr.
l 2 ve 3. etkinlik arasýndaki farklarý yazýnýz.
4. Etkinlik
l Araþtýralým bölümünde belirtilen opera þarkýcýsý ile yaptýðýnýz röportaj sonuçlarýný sýnýfta
arkadaþlarýnýzla paylaþýnýz.
l 1. etkinlik için hazýrladýðýnýz arya CD’sinde opera þarkýcýlarýnýn þarký söylerken seslerini nasýl kul-
landýklarýna yönelik gözlemlerinizi yazýnýz.
18
Okuma Metni
LEYLA GENCER
Dünyanýn önde gelen sopranolarýndan Leyla Gencer Ýstanbul’da doðdu. Ýstanbul Belediye
Konservatuvarýnda baþladýðý þan eðitimine Ýtalyan Soprano Giannina Arangi-Lombardi ve Apollo Granforte
ile devam etti. 1950 yýlýnda Ankara Devlet Operasý sahnesinde Mascagni’nin Cavalleria Rusticana eserinde
Santuzza rolünü yorumlayana dek Ankara Devlet Opera ve Balesi Korosu’nda görev aldý. Birkaç yýl içerisinde
tanýnan bir opera sanatçýsý olan Gencer, bir çok önemli devlet etkinliðine soprano olarak davet edildi.
Leyla Gencer’in Ýtalyan sahnelerine adým atmasý Napoli San
Carlo Tiyatrosu’nda yine Santuzza rolü ile oldu. Bir yýl sonra
Madame Butterfly ve Yevgeni Onegin operalarýný seslendirmek için
tekrar Napoli’ye döndü. 26 Ocak 1957’de La Scala Tiyatrosu’nda ilk
kez sahneye çýkarak Poulenc’in Les Dialogues des Carmelites
operasýnýn dünya prömiyerinde Lidoine rolünü yorumladý.
Þubat 1957’de Milano Duomo Katedrali’nde düzenlenen
Toscanini’yi anma törenlerinde, Þef Victor De Sebata yönetimindeki
La Scala Tiyatrosu koro ve orkestrasý eþliðinde, Verdi’nin
Requiem’inin final bölümünü yorumlayan Gencer, yine 1957
Temmuz’unda La Scala Tiyatrosu’nun Köln turnesinde La Forza Del
Destino operasýnda baþrolü seslendirdi.
Ünlü soprano 1957 ile 1980 seneleri arasýnda La Scala
Tiyatrosu’nda, Verdi’nin Don Carlos, La Forza Del Destino, Aida,
Macbeth, Simon Boccanegra, I Vespri Siciliani; Bellini’nin Norma;
Donizetti’nin Poliuto ve Lucrezia Borgia; Mozart’ýn Idomeneo;
Monteverdi’nin L’Incoronazione di Poppea; Gluck’un Alceste; Çaykovski’nin Maça Kýzý; Britten’in Albert
Herring ve Pizzetti’nin L’Assassinio nella Cattedrale eserinin 1958 yýlý dünya prömiyeri de dahil olmak üzere
bir çok baþrol yorumladý.
Kýsa sürede uluslararasý bir kariyere kavuþan Gencer; Gui, Serafin, Gavazzeni ve Muti gibi büyük Ýtalyan
þeflerle çalýþtý. Donizetti’nin unutulmuþ operalarýný baþarýlý bir þekilde yorumlayarak “Donizetti
Rönesansý”nýn geliþmesine büyük katkýda bulundu.
Leyla Gencer’in geniþ repertuvarý, Monteverdi, Gluck ve Mozart’ýn eserlerinden neo-klasik döneme;
Cherubini, Spontini, Mayr ve romantik dönemden Puccini, Prokofiev, Britten, Poulenc, Menotti ve Rocca
gibi sanatçýlarýn eserlerine; lirik sopranodan dramatik koloratüre uzanan bir yelpazede 72 rolü kapsar.
Paris’te La Scala sanatçýlarýndan Nikita Magaloff ile beraber yorumladýðý Chopin’in lirik besteleri, La
Scala sahnesindeki Liszt-Bartok yorumu ve 1982’deki Venedik karnavalýnda La Fenice Tiyatrosu’nda
seslendirdiði ve Türkleri konu alan operalardan alýnan bölümlerden oluþan konser programý, sanatçýnýn
araþtýrmacý ve titiz tavrýný yansýtýr.
1985 yýlýnda Venedik La Fenice Tiyatrosu’nda Francesco Gnecco’nun La Prova di un’ Opera Seria isim-
li eseriyle opera sahnelerine veda eden Leyla Gencer, 1992 yýlýna dek konser ve resitallerine devam etti.
1982’den itibaren, seminer ve yorum kurslarýyla kendini genç opera sanatçýlarýna adayan sanatçý,
1983-88 yýllarý arasýnda As.Li.Co. di Milano’nun didaktik-sanatsal yönetmenliðini üstlendi, 1997-98 yýllarý
arasýnda ise Þef Riccardo Muti tarafýndan La Scala korosunun genç sanatçýlar okulunda yöneticiliðe atandý.
Vefatýna kadar La Scala Tiyatrosu’nda opera sanatçýlarý için kurulan akademinin sanat yönetmenliðini
yapan Gencer, ayný zamanda opera yorumu üzerine dersler vermeye devam ediyordu.
En önemli opera sahnelerinde birçok baþrol yorumlayan Leyla Gencer, “20. yüzyýlýn son divasý” olarak
kabul ediliyor. Opera dünyasýnda bulunduðu yeri, yalnýzca repertuvarýnýn çeþitliliðiyle deðil canlandýrdýðý
karakterlere kattýðý dramatik nüanslarla da saðlamlaþtýran, araþtýrmacý kiþiliði ve iyi bir eðitimci olmanýn
verdiði sorumlulukla romantik dönemin unutulmuþ birçok eserini tekrar gün ýþýðýna çýkaran Gencer, 9
Mayýs 2008’de Ýtalya’nýn Milano kentindeki evinde hayata gözlerini yumdu.
Ahmet SAY
Müzik Ansiklopedisi 2. cilt
(Düzenlenmiþtir.)
19
1. ( ) Ses dalgalar hâlinde yayýlan bir enerjidir.

2. ( ) Sesin varlýðýndan söz edebilmemiz için ses kaynaðý ve iletici ortam yeterlidir.
3. ( ) Sesin oluþumundaki ilk etken, ses kaynaðýný harekete geçirecek olan kuvvettir.
4. ( ) Sesin oluþmasý için ses kaynaðý yeterlidir.
5. ( ) Sesi doðru kullanabilmek için güzel sesli olmak yeterlidir.
1. Sesin varlýðýndan söz edebilmemiz için gerekli olan öge ve koþullar ses kaynaðý, …………………,
alýcý þeklinde sýralanabilir.
2. Frekans sesin bir saniye içindeki ………………...… sayýsýdýr.
3. Bir konser salonunun en önemli özelliði iyi bir ………........………… sahip olmasýdýr.
4. Þarký söylerken kullandýðýmýz doðru nefes tekniðine ….........…………. nefesi denir.
1. Aþaðýdakilerden hangisi sesin þiddetini vurgulayan bir özelliktir?

A) Frekans B) Diklik C) Týný
D) Gürlük E) Süre
2. Ses kaynaðýný ayýrt ettiðimiz özellik aþaðýdakilerden hangisidir?

A) Týný B) Ýncelik-kalýnlýk C) Gürlük
D) Uzunluk-kýsalýk E) Hepsi
3. Aþaðýdakilerden hangisi sesin dikliðini vurgulayan bir özelliktir?

A) Uzunluk-kýsalýk B) Týný C) Gürlük
D) Ýncelik-kalýnlýk E) Hepsi
4. Bir ormanda aðacýn devrildiði sýrada ormanda kimsenin bulunmadýðý düþünüldüðünde sesin oluþumu
ile ilgili ne söylenebilir?
A) Ses oluþmuþtur.
B) Ses oluþmamýþtýr.
C) Sesi kimse duymadýðý için oluþmamýþtýr.
D) Ses oluþmuþtur ama kimse duymadýðý için sesin varlýðýndan söz edilemez.
E) Hiçbiri.
20
3. ÜNÝTE
SES MÜZÝÐÝ-VOKAL MÜZÝK
1. ÝNSAN SESLERÝ
2. SES MÜZÝÐÝ TOPLULUKLARI
21
1 ÝNSAN SESLERÝ
“Müzik, hissin uðultusudur.”

Oscar WILDE
1. Tanýdýðýnýz insanlarýn seslerinin ne gibi özellikler (incelik-kalýnlýk, kuvvetlilik-hafiflik vb.) taþýdýðýný belir-
leyiniz.
2. Çeþitli ses topluluklarýndan oluþan (çocuk, erkek, kadýn, karma) koro konserlerine giderek konserler
arasýndaki farklarý belirleyiniz.
3. Ýnsan seslerinin, özelliklerine göre hangi adlarý aldýklarýný, birbirleriyle nasýl bir iliþki içinde olduklarýný söy-
leyiniz.
Araþtýralým
l Sokak satýcýlarýnýn (simitçi, bozacý, yoðurtçu, pazarcý vb.) seslerini ses kayýt cihazýna kaydediniz (1.
l Yakýn çevrenizde bulunan okul öncesi, ilk ve ortaöðretim kurumlarýndaki sosyal etkinliklerde görev alan
ses topluluklarýný izleyiniz. Ses kayýt cihazýyla sesleri kaydediniz (1. etkinlik içindir.).
l Yakýn çevrenizdeki konser salonlarýna giderek ses topluluklarýnýn etkinliklerini izleyiniz. Sesleri ses kayýt
cihazýyla kaydediniz (2. etkinlik içindir.).
l Luciano Pavarotti, Ayhan Baran, Leyla Gencer, Yýldýz Ýbrahimova vb. ses sanatçýlarýnýn ses kayýtlarýna
ulaþarak bunlarý sýnýfa getiriniz (3. etkinlik içindir.).
22
1. Etkinlik
l Araþtýralým bölümünde sokak satýcýlarýna ait kaydettiðiniz sesleri dinleyerek seslerin birbirlerine
göre ne gibi farklýlýklar gösterdiðini belirtiniz.
l Ýkinci ünitenin Ýnsan Sesi konusunun 1. etkinliðinde çýkan sonuçlara göre farklý ses özellikleri
gösteren dört arkadaþýnýzdan, sesin temel özelliklerini vurgulayan þarký ya da türküler seslendirmelerini
isteyiniz.
l Çýkan sonuçlara göre insan seslerinin öncelikle sesin hangi teknik özelliðine göre sýnýflandýrýldýðýný
söyleyiniz.
2. Etkinlik
l Ses müziði topluluklarýna ait kaydettiðiniz sesleri sýnýf ortamýnda paylaþarak gözlemleriniz arasýn-
daki benzerlik ve farklýlýklarý yazýnýz.
23
Ýnsan Sesleri ve Ses Sýnýrlarý
Bilgi Notu
Yukarýda ses sýnýrlarý ortalama olarak verilmiþtir. Deðiþik kaynaklarda bu sýnýrlar küçük
farklýlýklar gösterebilir.
3. Etkinlik
l Sýnýfa getirdiðiniz ses kayýtlarýný dinleyiniz.

l Yukarýdaki insan sesleri ve ses sýnýrlarý gösteriminden yola çýkarak dinlediðiniz ses sanatçýlarýnýn
ses sýnýrlarýný inceleyiniz.
l Dinlediðiniz ses sanatçýlarýnýn seslerinin hangi gruba ait olduðunu söyleyiniz.
4. Etkinlik
l Bir piyano yardýmýyla yukarýdaki tabloda verilen notalarý ders öðretmeninizin denetiminde
seslendirmeye çalýþýnýz.
l Yaptýðýnýz çalýþma sonucunda kendi ses sýnýrýnýzýn hangi gruba ait olduðunu söyleyiniz.
24
2 SES MÜZÝÐÝ TOPLULUKLARI
“Müzik, gökle toprak arasýnda bir ahenktir.”

KONFÜÇYÜS
1. Bir koro konserine gidiniz.

2. Ses topluluklarýnýn yapýlarý hakkýnda bilgi toplayýnýz.
3. Ülkemizdeki korolarla ilgili bilgi toplayýnýz.
Bilgi Notu
Tek ya da çok sesli yazýlmýþ bir müzik eserini seslendirmek için bir araya gelmiþ insan ses-
lerinden oluþan topluluða koro denir.
Araþtýralým
l Uluslararasý alanda kendini kanýtlamýþ çeþitli profesyonel korolarýn ses kayýtlarýný bulunuz (1. etkinlik
içindir.).
l Bulduðunuz ses kayýtlarýnda korolarýn seslendirdiði müzik türleri hakkýnda farklý kaynaklardan bilgi
toplayýnýz (2. etkinlik içindir.).
l G. Mahler’in 8. Senfonisi (Binler Senfonisi) hakkýnda bilgi toplayýnýz ve bu senfoninin müzik kaydýný sýný-
fa getiriniz (3. etkinlik içindir.).
25
Bilgi Notu
On beþ ile yirmi beþ kiþiden oluþan koro topluluðuna oda korosu denir. On beþ kiþiden
küçük topluluklara vokal grubu denir. Halk müziði, sanat müziði gibi geleneksel Türk müziði tür-
lerinde oda korosu bulunmamasýnýn nedeni bu oluþumun yalnýzca çok sesli müzik yapan toplu-
luklar için geçerli olmasýdýr.
1. Etkinlik
l Bulduðunuz ses kayýtlarýný sýnýfta dinleyiniz. Farklý özellikler gösteren korolarý bu özelliklerine
göre adlandýrarak sýralayýnýz.
l Üst sýnýflardaki arkadaþlarýnýzýn ve koro öðretmeninizin yardýmýyla ses müziði için oluþturulan
dörtlünün (kuartet) seslendireceði müzik örneklerini dinleyiniz.
l Arkadaþlarýnýzýn seslendirdiði müzik örneklerini, ses kayýtlarýnda dinlediðiniz örneklerle
karþýlaþtýrýnýz. Karþýlaþtýrma sonucundaki gözlemlerinizi not ediniz.
2. Etkinlik
l Bulduðunuz ses kayýtlarýnda korolarýn seslendirdikleri müzik türleri hakkýnda edindiðiniz bilgi-
leri sýnýfta paylaþýnýz.
l Bulduðunuz ses kayýtlarýnda seslendirilen müziklerde, koronun bir çalgý veya çalgý grubunun
eþliðinde ya da tek baþýna seslendirdiði müzik türlerini inceleyerek eþlikli ve eþliksiz korolara ne ad
verildiðini araþtýrýnýz.
3. Etkinlik
l G. Mahler’in “Binler Senfonisi” hakkýnda topladýðýnýz bilgileri sýnýfta paylaþýnýz.

l “Binler Senfonisi” adlý eseri dinleyerek korolarýn eser içinde nasýl bir yeri olduðunu anlatýnýz.
Bilgi Notu
Mahler’in ilk dönemindeki yaygýn metafizik eðilimlerine bir dönüþ sayýldýðý için ayrý bir
yeri olan bu senfonide bu eðilimlerin daha da arttýðý gözlenir. “Binler Senfonisi” ayrýca baþtan
sona korolu ve orkestral olan ilk senfonidir. Yapýt insan özlemlerinin görkemli bir bildirisi sayýla-
bileceði gibi hem dinsel hem hümanist görüþ açýsýndan aydýnlýða eriþme uðrunda bir haykýrýþ
olarak yorumlanabilir. “Binler Senfonisi” karma koro ve çocuk korosunun ayný sahneyi pay-
laþtýðý nadir eserlerden birisidir.
26
1. ( ) En ince kadýn sesi “mezzosoprano”dur.

2. ( ) En kalýn erkek sesi “bas”týr.
3. ( ) En ince erkek sesi “bariton”dur.
4. ( ) En kalýn kadýn sesi “soprano”dur.
1. Kadýn ve erkeklerden oluþan ses topluluðuna .............................. koro denir.

2. Yirmi kiþiden oluþan bir ses topluluðuna .............................. korosu denir.
3. Profesyonel korolarda eser seslendiren sanatçýlara .............................. denir.
1. Aþaðýdakilerden hangisi insan seslerini birbirinden ayýran özelliklerden birisidir?

A) Týný B) Diklik C) Süre
D) Gürlük E) Hepsi
2. Mahler’in “Binler Senfonisi”nde aþaðýdaki ses topluluklarýndan hangisi yer almýþtýr?

A) Kýzlar korosu B) Erkekler korosu C) Çocuk korosu
D) Karma koro E) Karma koro ve çocuk korosu
3. Aþaðýdakilerden hangisi üç kiþiden oluþan vokal grubuna verilen addýr?

A) Düo B) Solo C) Kuartet
D) Trio E) Kentet
4. Ses topluluklarýnýn, eserlerini herhangi bir çalgý eþliði olmadan seslendirmesi anlamýna gelen müzik
terimi aþaðýdakilerden hangisidir?
A) Capella B) A Capella C) Akompanya
D) Solo E) Hiçbiri
27
4. ÜNÝTE
ÇALGI MÜZÝÐÝ-ENSTRÜMANTAL MÜZÝK
1. ÇALGI
2. ÇALGI MÜZÝÐÝ TOPLULUKLARI
28
1 ÇALGI
“Saz çalmayan, tel kadrini ne bilir.”

KARACAOÐLAN
1. Eðitimini almakta olduðunuz çalgýnýn hangi malzemelerden ve nasýl yapýldýðýný söyleyiniz.

2. Çalgýlarýn çalýnýþ özelliklerine göre hangi adlarý aldýðýný, birbirleriyle nasýl bir iliþki içinde olduðunu tartýþýnýz.
Araþtýralým
l Sýnýf dört gruba ayrýlýr. Birinci grup senfoni orkestrasýnda bulunan çalgýlarýn seslerini, ikinci grup Türk
halk müziði çalgýlarýnýn seslerini, üçüncü grup geleneksel Türk sanat müziði çalgýlarýnýn seslerini, dördüncü
grup dünya müziðinin çalgýlarýnýn seslerini kaydeder (1. etkinlik içindir.).
l Varsa bildiðiniz ilginç çalgýlarýn sesli kayýtlarýný ve resimlerini toplayýnýz (1. etkinlik içindir.).
l Sýnýfa farklý çalgýlar getiriniz (2. etkinlik içindir.).
l Yakýn çevrenizdeki konservatuvar ya da üniversitelerin müzik bölümlerinde bulunan çalgý topluluklarý
veya orkestralarý gözlemleyerek küçük bir dinleme cihazýyla kaydediniz (3. etkinlik içindir.).
l Yakýn çevrenizdeki konser salonlarýna giderek çalgý topluluklarýnýn dinletilerini izleyiniz. Seslendirilen
eserleri kaydediniz (3. etkinlik içindir.).
l Keman, gitar, trompet, baðlama vb. çalgýlarýn ses kayýtlarýný dinleyiniz (4. etkinlik içindir.).
l Çalgý performansýyla müzik tarihinde önemli yeri olan yerli, yabancý müzisyenler ve bu müzisyenlere ne
isim verildiði hakkýnda bilgi toplayýnýz (4. etkinlik içindir.).
29
Bilgi Notu
“En ilkel yaþam biçiminden bu yana insan; çevresinde olup biteni anlamada, kendini anlatma-
da, doðayla, toplumsal çevresiyle ve kendisiyle iletiþim kurmada, toplu ya da bireysel olarak müzik
yapmada ilkin kendi sesini kullanýr. Sonralarý kendi sesi ile yetinmeyen insan baþka araçlar bulup
geliþtirir, onlarý kullanmaya baþlar. Bu araçlardan müzik yapmada kullanýlanlara, belli nitelikleri
taþýyanlara, belli tonlarda ve özelliklerde sesler üretmede (çýkarmada) kullanýlanlara çalgý denir.”
Okuma Metni
Ýnsan ve Çalgý
Tarih öncesi çaðlarýn ilkel insaný, baþlangýçta nesnelerin özelliklerini tanýmak için eline geçen her uygun
gereci ses çýkaran bir araç yapmýþtýr. Kemikler, çeþitli kamýþlar, kabuklar, içi boþ dallar, aðaç kovuklarý, hay-
van derileri gibi binlerce çeþit gereçten üfleyerek, sallayarak, sürterek, vurarak elde edilen sesler, müzik
öncesinin dünyasýna götürür bizi. Bu sesler sonralarý büyülü týnýlar olarak görülmüþ, güneþin ve ayýn varlýk
ötesi alanýný, erkeklik ve diþiliðin üremedeki olasý yerini, bolluðu, kýtlýðý, yaðmuru, þimþeði, hastalýðý, umudu,
sevinci simgelemiþtir. Kýsacasý, tarih öncesinin ilkel çalgýlarý sadece büyü amacýyla kullanýlmýþtýr. Sanat
yapma bilinciyle kullanýlan çalgýlar ise önce Ýlk Çað’ýn Çin, Mezopotamya, Mýsýr uygarlýklarýnda görülür.
Ahmet SAY
Müziðin Kitabý
Yukarýdaki metinden hareketle insan yaþamýnda çalgýnýn yeri konusunu tartýþýnýz.
1. Etkinlik
l Senfoni orkestrasýnda bulunan çalgýlarýn seslerini sýnýfta dinletiniz (birinci grup).

l Duyduðunuz sesin aþaðýda resmi bulunan çalgýlardan hangisine ait olduðunu söyleyiniz ve o
resmin altýndaki noktalý yerlere çalgýnýn adýný yazýnýz (ikinci, üçüncü, dördüncü gruplar).
.................................... .................................... .................................... ....................................
30 .................................... .................................... .................................... ....................................

.................................... .................................... .................................... ....................................
.................................... .................................... .................................... ....................................
.................................... .................................... .................................... ....................................
.................................... .................................... .................................... ....................................
.................................... .................................... ....................................

31
l Halk müziði çalgýlarýnýn seslerini sýnýfta dinletiniz (ikinci grup).
l Duyduðunuz sesin aþaðýda resmi bulunan çalgýlardan hangisine ait olduðunu söyleyiniz ve o
resmin altýndaki noktalý yerlere çalgýnýn adýný yazýnýz (birinci, üçüncü, dördüncü gruplar).
.................................... .................................... .................................... ....................................
.................................... .................................... .................................... ....................................
.................................... .................................... .................................... ....................................
.................................... .................................... .................................... ....................................
32
l Geleneksel Türk sanat müziði çalgýlarýnýn seslerini sýnýfta dinletiniz (üçüncü grup).
l Duyduðunuz sesin aþaðýda resmi bulunan çalgýlardan hangisine ait olduðunu söyleyiniz ve o resmin altýn-
daki noktalý yerlere çalgýnýn adýný yazýnýz (birinci, ikinci, dördüncü gruplar).
.................................... .................................... .................................... ....................................
.................................... .................................... .................................... ....................................
l Dünya müziðinin popüler çalgýlarýnýn seslerini sýnýfta dinletiniz (dördüncü grup).

l Duyduðunuz sesin aþaðýda resmi bulunan çalgýlardan hangisine ait olduðunu söyleyiniz ve o resmin altýn-
daki noktalý yerlere çalgýnýn adýný yazýnýz (birinci, ikinci, üçüncü gruplar).
.................................... .................................... .................................... ....................................
.................................... .................................... .................................... ....................................

33
.................................... .................................... .................................... ....................................
.................................... .................................... .................................... ....................................

l Bulabildiðiniz ilginç çalgýlarýn ses kayýtlarýný ve resimlerini sýnýfta sununuz.
l Resim bölümündeki arkadaþlarýnýzla bu çalgýlarý resimleyerek okul panosunda sergileyiniz.
l Gerçekleþtirdiðiniz etkinlikler sonucunda çalgýlarýn adýný aþaðýdaki sýnýflandýrmada verilen boþluklara
yazýnýz.
EVRENSEL ÇALGILAR *
TELLÝ ÇALGILAR ÜFLEMELÝ ÇALGILAR VURMALI ÇALGILAR
TUÞLU YAYLI ÇEKMELÝ MEKANÝK DOÐAL SESLERÝ SESLERÝ

Keman SAPTANAN SAPTANMAYAN
Org
Viyola Akordiyon Silifon Trampet
VURMALI Viyolonsel Organum Glokenspiel Davul
Piyano Kontrbas ............... Çelesta Def
............... AÐAÇ METAL Timbal Çelik-Üçgen
............... ...............
............... Flüt Trompet Timpani Gong
...............
Obua Trombon Çan Kastanyet
PARMAKLA
ÇEKMELÝ Klarnet Korno Dulcitone Tumba
Gitar ............... ...............
Klavsen Fagot Tuba
Arp ............... ...............
.......... Saksafon Sakshorn
...............
.......... ............... Büðlü
...............
............... Suzafon
TEZENEYLE ...............
Mandolin ...............
Gitar
...............
...............
2. Etkinlik
l Araþtýralým bölümünde 2. etkinlik için sýnýfa getirdiðiniz çalgýlarýn seslerini dinleyerek birbirlerine
göre ne gibi farklýlýklar gösterdiðini belirtiniz.
l Ýkinci ünitenin insan sesi konulu 1. etkinliðinde çýkan sonuçlara göre farklý ses özellikleri gösteren
çalgýlarý kullanarak sesin temel özelliklerini vurgulayan farklý ezgileri seslendiriniz.
l Çýkan sonuçlara göre çalgýlarýn seslerinin sesin hangi özelliðine göre sýnýflandýrýldýðýna yönelik
düþüncelerinizi söyleyiniz.
* Cemalettin GÖBELEZ, Çalgýlar Dünyasýnda Keman

34
3. Etkinlik
l Araþtýralým bölümünde 3. etkinlik için sýnýfa getirdiðiniz her iki dinleti ses kayýtlarý arasýndaki fark-
lýlýk ve benzerlikleri defterinize yazýnýz.
C1 C c C
1
C
2
C
3
C
4
C
5
Küçük Flüt
i
Flüt
Obua
i
Korangle
i
Klarnet
#
i
Bas klarnet
i
Fagot
i
Kontrfagot
Alto saksofon
i i
i
Korno
i i
Trompet
Tenor-bas trambon
Bas tuba
Kontrbas tuba
Timpani
(Üç adet)
Silofon
Çelesta
Glockenspiel
Vibrafon
Arp i #
Piyano
Keman
Viyola
Viyolonsel
Kontrbas
Tahta Üflemeliler
8
Bakýr Üflemeliler
Vurmalýlar
?
Piyano-arp &
Yaylýlar
Yazýlýþý
8 bas
C1 C c C
1
C
2
C
3
C
4
C
5
Saprano
Alta
Tenor
Bas
l Yukarýdaki tablodan yola çýkarak dinlediðiniz çalgýlarýn ses sýnýrlarýný inceleyiniz.

l Dinlediðiniz çalgýlarýn seslerinin hangi ses grubuna ait olduðunu söyleyiniz.
l Çalgýnýzý kullanarak yukarýdaki tabloya göre çalgýnýzýn ses sýnýrlarý içindeki notalarý öðretmeninizin
denetiminde seslendirmeye çalýþýnýz.
l Yaptýðýnýz çalýþma sonucunda çalgýnýzýn hangi ses grubuna ait olduðunu söyleyiniz.
35
4. Etkinlik
l Araþtýralým bölümünde 4. etkinlik için topladýðýnýz bilgileri sýnýfta paylaþýnýz.

l Bu bilgiler ýþýðýnda virtüöz kelimesinin tanýmýný yapýnýz.
l Aþaðýda resimleri görülen ünlü virtüözlerin adýný resimlerin altýndaki noktalý yerlere yazýnýz.
.................................... .................................... .................................... ....................................
.................................... .................................... .................................... ....................................
.................................... .................................... .................................... ....................................
36
2 ÇALGI MÜZÝÐÝ TOPLULUKLARI
“Eðer müzik aþkýn gýdasýysa, durmadan çalýnýz.”

William SHAKESPEARE
1. Gittiðiniz bir orkestra konserindeki izlenimlerinizi anlatýnýz.

2. Bildiðiniz çalgý topluluklarýnýn yapýlarý hakkýnda neler söyleyebilirsiniz?
3. Ülkemizdeki orkestralarla ilgili olarak bildikleriniz nelerdir?
Araþtýralým
l Uluslararasý alanda kendini kanýtlamýþ çeþitli profesyonel orkestralarýn ses kayýtlarý ve yapýlarý hakkýnda
bilgi toplayýnýz (1. etkinlik içindir.).
l Edindiðiniz ses kayýtlarýnda orkestralarýn seslendirdiði müzik türleri hakkýnda bilgi toplayýnýz (2. etkinlik
içindir.).
l Ýkili, üçlü ve dörtlü düzene göre oluþturulmuþ orkestralar hakkýnda bilgi toplayýnýz (3. etkinlik içindir.).
37
Bilgi Notu
Çeþitli çalgýlardan oluþan ve sergilediði ses renkleriyle dengeli bir bileþimde bütünleþen
seslendirme topluluðuna orkestra denir.
Oda müziði topluluklarý, üç çalgýnýn oluþturduðu “üçlü”den (triodan) baþlayarak artan çalgý
sayýsýna göre isimler alýr. Oda müziði kapsamýndaki en geniþ topluluk, 20-25 çalgýnýn bir araya
getirilmesiyle oluþan oda orkestralarýdýr.
Çalgý Topluluklarý
Orkestra Bando Fanfar Big Band Orff Çalgýlarý Topluluðu
Oda Orkestrasý
Senfoni Orkestrasý
Armoni Orkestrasý
Türk Müziði Çalgý
Topluluklarý
Geleneksel Türk Geleneksel Türk

Mehter Takýmý Sanat Müziði Halk Müziði Çalgý
Çalgý Topluluðu Topluluðu
1. Etkinlik
l Araþtýralým bölümünde 1. etkinlik için bulduðunuz ses kayýtlarýný sýnýfta dinleyerek farklý özellikler
gösteren orkestralarý bu özelliklerine göre adlandýrarak sýralayýnýz.
l Üst sýnýflardaki arkadaþlarýnýzýn ve orkestra öðretmeninizin yardýmýyla çalgý müziði için oluþturu-
lan kuartet vb. çalgý topluluklarýnýn seslendireceði müzik örneklerini dinleyiniz.
l Arkadaþlarýnýzýn seslendirdiði müzik örneklerini ses kayýtlarýnda dinlediðiniz örneklerle
karþýlaþtýrýnýz.
l Yaptýðýnýz karþýlaþtýrmada elde ettiðiniz sonuçlarý not ediniz.
38
2. Etkinlik
l Araþtýralým bölümünde 2. etkinlik için çeþitli orkestralarýn seslendirdikleri müzik türleri hakkýnda
topladýðýnýz bilgileri arkadaþlarýnýzla paylaþýnýz. Bu orkestralarýn seslendirdikleri eserlere ait edindiðiniz
ses kayýtlarýný sýnýfta dinleyiniz.
l Orkestralarýn seslendirdiði müzik türlerini inceleyerek bu orkestralara ne ad verildiðini araþtýrýnýz.
3. Etkinlik
l Araþtýralým bölümünde 3. etkinlik için topladýðýnýz bilgileri sýnýfta arkadaþlarýnýzla paylaþýnýz.
39
1. ( ) Pikolo, senfoni orkestrasýnda kullanýlan bir çalgýdýr.

2. ( ) Keman, geleneksel Türk sanat müziði çalgýsýdýr.
3. ( ) Buzuki, Türk halk müziði çalgýsýdýr.
4. ( ) Obua, tahta üflemeli bir çalgýdýr.
5. ( ) Tulum, Doðu Karadeniz Bölgesi’ne ait çalgýdýr.
1. Üç kiþiden oluþan çalgý topluluðuna …….......………….. denir.

2. Bir çalgýyý, o çalgýnýn teknik özelliklerini sergileyecek þekilde en ileri derecede ustaca çalan müzisyene
…….......………….. denir.
3. Gelmiþ geçmiþ en usta keman yapýmcýsý Antonio …….......…………..
4. Müzik tarihimizde kurulan ilk senfoni orkestrasýnýn adý …….......…………..
5. Senfoninin babasý olarak da anýlan ünlü besteci …….......…………..
1. Aþaðýdakilerden hangisi bir Hint çalgýsýdýr?

A) Buzuki B) Tar C) Rebap D) Banjo E) Sitar
2. Aþaðýdakilerden hangisi üflemeli bir çalgýdýr?

A) Korangle B) Kabak kemane C) Cümbüþ D) Klavsen E) Ksilofon
3. Aþaðýdakilerden hangisi bir vurmalý çalgýdýr?

A) Gayda B)Timpani C) Kopuz D) Tambur E) Balalayka
4. Aþaðýdakilerden hangisi bir yaylý çalgýdýr?

A) Ut B) Cura C) Klasik kemençe D) Tambura E) Tulum
5. Aþaðýdakilerden hangisi bir Ýskoç çalgýsýdýr?

A) Tulum B) Lavta C) Mýzýka D) Gayda E) Santur
40
5. ÜNÝTE
MÜZÝÐÝN TEMEL UNSURLARI
1. RÝTÝM
2. MELODÝ
3. ARMONÝ
41
1 RÝTÝM
“Bence eðitim, müzikle baþlamalýdýr.

Ritim ögesi insana düzen ve ölçülülük,
ezgi ögesi de yiðitlik, sevgi ve dostluk duygularý verir.”
Aristokles EFLATUN
1. Müzikte ölçü ne anlama gelir, tanýmlamaya çalýþýnýz.

2. Ölçü belirtecinin neyi ifade ettiðini söyleyiniz.
3. Müzikte zaman nedir?
4. Müzikte süre ne anlama gelir, tanýmlamaya çalýþýnýz.
Araþtýralým
l Sýnýfa bir metronom ve bir süre ölçer (kronometre) getiriniz (1. etkinlik içindir.).
42
Bilgi Notu
“Ritim, zamanýn belli bir süre içinde eþit veya deðiþik uzunluktaki parçalara bölünmesidir.”
Lale FERÝDUNOÐLU
Müziðe Giden Yol
1. Etkinlik
l Metronomu bir dakika içinde altmýþ kez týklayacak þekilde ayarlayýnýz ve metronomla birlikte süre
ölçeri;
a. Ýki saniye boyunca çalýþtýrýnýz.
b. Üç saniye boyunca çalýþtýrýnýz.
c. Dört saniye boyunca çalýþtýrýnýz.
l Yukarýda gerçekleþtirdiðiniz her bir uygulamada kaç zamanlý ölçü oluþtuðunu aþaðýda verilen
tablodaki noktalý yerlere yazýnýz.
Ölçüler
a seçeneðinde 2 zamanlý, b seçeneðinde … zamanlý, c seçeneðinde … zamanlý bir ölçü oluþmuþtur.
a seçeneðinde ölçü … saniye, b seçeneðinde ölçü 3 saniye, c seçeneðinde ölçü … saniye boyunca
devam etmiþtir.
a seçeneðinde … vuruþ, b seçeneðinde … vuruþ, c seçeneðinde 4 vuruþlu bir ölçü oluþmuþtur.
Ø Yaptýðýmýz uygulamalarda her zamana karþýlýk gelen nota deðeri q h e vb. deðerler olabilir.
Ø Burada unutulmamasý gereken; zamana karþýlýk gelen nota deðeri ne olursa olsun her bir zaman 1
vuruþtur.
Örneðin;
2/4 lük bir ölçüde 1. zaman q = 1 vuruþ,
2/2 lik bir ölçüde 1. zaman h = 1 vuruþ,
3/8 lik bir ölçüde 1. zaman e = 1 vuruþtur.
4/4 lük ölçü:
43
3/8 lik ölçü:
2/2 lik ölçü:
Bilgi Notu
Zamaný ikiye bölünebilen ölçü biçimine ikiþerli ölçü, üçe bölünebilen ölçü biçimine üçerli
ölçü denir.
6/8 lik ölçü:
Bilgi Notu
Ayný tartým içinde zamaný hem ikiye hem de üçe bölünebilen ölçülere aksak ölçü denir.
5/8 lik ölçü:
44
2. Etkinlik
l Aþaðýdaki ölçüleri inceleyerek her ölçünün deðerini ölçü belirteci olarak yazýnýz.
3. Etkinlik
l Aþaðýda çeþitli deðerlerde düzenlenmiþ ölçüler verilmiþtir. Verilen her bir ölçüyü inceleyerek
ölçünün kaç kaçlýk olduðunu ve buna göre ölçülerin basit ölçü mü bileþik ölçü mü ya da aksak ölçü
mü olduðunu belirleyiniz.
Ýkiþerli Üçerli Aksak
2 zamanlý ölçü biçimleri 2/4 lük 6/8 lik 5/8 lik
45
4. Etkinlik
l Aþaðýdaki örnekleri piyanoda çalýnýz.

l Aþaðýdaki örneklerden hangisi diðerine göre daha yavaþ çalýnýr? Neden?
l Tempo açýsýndan 1 ve 2. örnek arasýndaki seslendiriliþ farkýnýn müzikte hangi terimle anlatýldýðýný
söyleyiniz.
Örnek 1
Örnek 2
46
2 MELODÝ
“Müzik, öðrencilerini sýmsýký tutar,

ses ve ölçüden kaçamazlar.”
Johann W. GOETHE
1. Melodi (ezgi) nedir? Farklý kaynaklardan bulacaðýnýz iki taným üzerinde düþününüz.
2. Müzikteki “cümle” ile Türkçedeki cümlenin yapýsal açýdan benzerlik ve farklýlýklarýný söyleyiniz.
Araþtýralým
l “Daha Dün Annemizin” adlý çocuk þarkýsýnýn kayýtlarýný ve notasýný bulup sýnýfa getiriniz (1. etkinlik
içindir.).
l Mozart’ýn “Twingle Twingle Little Star” olarak da bilinen “Ah! Vous Dirai-Je, Mamman” adlý parçasýnýn
ses kayýtlarýný ve notalarýný bulup sýnýfa getiriniz (1. etkinlik içindir.).
Bilgi Notu
“Ýster dizi hâlinde olsun ister olmasýn, seslerin art arda sýralanmasý ile meydana gelen ses
çizgisine ezgi adý verilir.”
Ahmet Adnan SAYGUN
Musiki Temel Bilgisi I
1. Etkinlik
l “Daha Dün Annemizin” adlý çocuk þarkýsýný piyanoda çalýnýz.

l Ýlk dört ölçüyü çalýnýz, birkaç saniye bekleyerek sonraki dört ölçüyü çalýnýz.
l Þarkýnýn tamamýný bir kez daha çalarak anlam bütünlüðüne yönelik belirlemelerinizi söyleyiniz.
l Mozart’ýn “Twingle Twingle Little Star” olarak da bilinen “Ah! Vous Dirai-Je, Mamman” adlý eserin
notalarýný takip ederek kaydýný dinleyiniz.
l Eserler arasýndaki benzerlik ve farklýlýklar üzerinde tartýþýnýz.
“Daha Dün Annemizin” adlý çocuk þarkýsýnýn bestesinin ve sözünün kime ait olduðunu söyleyiniz.
47
2. Etkinlik
l Aþaðýdaki müzik eserinin sözlerini bulunuz.
Chorus from “Judas Maccabaeus” (Eserin bir bölümü) George Frederic HANDEL
3. Etkinlik
l Kendi çalgýnýz ya da piyano için 4 lük, 8 lik, 16 lýk deðerleri kullanarak 2/4 lük ölçü biçimi ile do
majör tonunda bir ezgi yazýnýz.
l Yazdýðýnýz ezgiyi sýnýfta seslendiriniz.

l Arkadaþlarýnýzýn oluþturduðu diðer ezgilerle benzerlik ve farklýlýklarý karþýlaþtýrarak anlatýnýz.
l Sýnýfýn oylarýyla belirleyeceði üç melodiyi müzik bölümü panosunda sergileyiniz.
48
3 ARMONÝ
“Nasýl mercekler ýþýðýn geometrisi ise

müzik de seslerin aritmetiðidir.”
Claude DEBUSSY
1. Armoni sözcüðünün anlamýyla ilgili neler söyleyebilirsiniz?

2. Armoni ve akorun benzerlik ve farklýlýklarýný söyleyiniz.
Araþtýralým
l Sýnýfa, W. Amadeus Mozart’ýn 40. Senfoni’sinin müzik kaydýný getiriniz (3. etkinlik içindir.).
1. Etkinlik
l Sýnýfta üç gruba ayrýlýnýz.

l Aþaðýda farklý ölçülerde düzenlenmiþ akorlarýn en kalýn sesini birinci grup, orta kalýnlýktaki sesi
ikinci grup, en ince sesi de üçüncü grup seslendirererek; daha sonra notalarý ayný anda duyulacak
þekilde “-na” hecesiyle týnlatýnýz.
l Ayný çalýþmayý her gruptan bir öðrenci ile yaylý çalgýlarýnýzla gerçekleþtiriniz.
l Uygulamalarýnýzýn sonuçlarýný ve gözlemlerinizi anlatýnýz.
49
2. Etkinlik
l Aþaðýda verilen koro partisyonunu inceleyiniz.
Soprano
Alto
Tenor
Bass
l Partisyonu “U” vokaliyle seslendiriniz.

l Partisyonu; iki keman, bir viyola bir de viyolensel ile kuartet þeklinde çalýnýz.
l Çok sesliliðin sizde býraktýðý etkiyi anlatýnýz.
3. Etkinlik
l Araþtýralým bölümünde 3. etkinlik için müzik kaydýný sýnýfa getirdiðiniz senfoninin birinci bölümünü
dinleyiniz.
l Birinci bölümdeki en küçük müzik fikrinin tartýmýný yazýnýz.
l Birinci bölümün melodik yapýsý hakkýnda izlenimlerinizi anlatýnýz.
l Belirleyebildiðiniz ilk müzik cümlesinin notalarýný (4 ya da 8 ölçü) yazýnýz.
50
1. ( ) 2/4 lük bir ölçüde birlik deðerde sus kullanýlamaz.

2. ( ) 3/4 lük bir ölçüye dört tane dörtlük nota yazýlabilir.
3. ( ) 6/8 lik ölçü ikiþerli bir ölçü biçimidir.
4. ( ) 9/8 lik ölçü üç zamanlý üçerli ya da dört zamanlý aksak bir ölçü biçimi olabilir.
1. Müziðin üç temel öðesi ritim, ….................…………. ve ….................…………. dir.

2. Birden fazla sesin ayný anda týnlamasý durumuna ….................…………. denir.
3. En az üç sesin ayný anda týnlamasý ile oluþan ses bütünlüðüne ….................…………. denir.
C. Aþaðýda verilen çoktan seçmeli sorunun doðru cevabýný bulunuz.
1. Aþaðýdaki çalgýlardan hangisi polifonik (çok sesli) bir çalgý deðildir?

A) Klavsen
B) Akordiyon
C) Gitar
D) Obua
E) Arp
51
6. ÜNÝTE
MÜZÝKTE KULLANILAN
SES DEÐÝÞTÝRÝCÝ ÝÞARETLER
1. ARALIK
2. SES DEÐÝÞTÝRÝCÝ ÝÞARETLER
3. TÜRK MÜZÝÐÝNDE SES DEÐÝÞTÝRÝCÝ ÝÞARETLER
52
1 ARALIK
“Müzik insana bir bayram gününün ruh hâlini yansýtýr.”

Auguste COMTE
1. Müzikte “aralýk” kavramý hakkýndaki düþüncelerinizi söyleyiniz.

2. Bir aralýðýn oluþabilmesi için en az kaç ses gerektiðini ve bu sesler arasýnda ne gibi farklýlýklarýn olmasý
gerektiðini söyleyiniz.
Araþtýralým
l Ýkinci ünitenin 1. konusunun 3. etkinliðinde yaptýðýnýz uygulamayý ve uygulamanýn sonuçlarýný gözden
geçiriniz.
Bilgi Notu
Müziksel iþitme, okuma ve yazma dersinde ilgili ünitede de deðinildiði gibi aralýklar
melodik (yatay) ve armonik (dikey), çýkýcý ve inici aralýk olarak çeþitli þekillerde adlandýrýlýr.
1. Etkinlik
l Aþaðýdaki ölçüleri inceleyerek her ölçüde hangi aralýklarýn bulunduðunu söyleyiniz (Örneðin,
1. ölçüdeki mi-la aralýðý çýkýcý melodik aralýktýr.).
53
2. Etkinlik
l Aþaðýda verilen ses aralýklarýný inceleyiniz. Aralýklarýn nasýl adlandýrýldýðýný söyleyiniz.
1’li 2’li 3’lü 4’lü 5’li 6’lý 7’li 8’li

unison oktav
(sesteþ)
Bilgi Notu
Müzik ses aralýklarýnı ölçmek için kullanýlan birime perde (aralık)denir. Batý müziði ses sis-
teminde en küçük perde (aralık) yarým perdedir.
3. Etkinlik
l Aþaðýdaki aralýklarýn isimlerini ve perde sayýlarýný 1. ölçüdeki örnekte gösterildiði þekilde yazýnýz.
Küçük 2’li
(Yarým aralık)
54
2 SES DEÐÝÞTÝRÝCÝ ÝÞARETLER
“Müzik heyecanlý kalplerdeki kederi uyutur.”

François René de CHATEAUBRIAND
1. Müziksel iþitme, okuma ve yazma dersinden edindiðiniz bilgilerden yola çýkarak ses deðiþtirici iþaretleri
tanýmlayýnýz.
2. Ses deðiþtirici iþaretler olmasaydý müzik yazýsýnda ya da müzik yapmada ne gibi zorluklarla karþýlaþýlýrdý?
Araþtýralým
l Ses deðiþtirici iþaretlerle ilgili resim, karikatür, afiþ vb. materyaller getiriniz. (1, 2 ve 3. etkinlik içindir.)
1. Etkinlik
l Piyanoda “orta do” notasýný çalýnýz. Ardýndan tam 4’lü çýkýcý melodik aralýðý bulunuz.
lOluþan aralýðý piyanoda melodik ve armonik olarak çalýnýz. Ayný aralýðý kendi sesinizle seslendiriniz.
l Ayný uygulamayý, tam 4’lü çýkýcý melodik aralýðý oluþturan sesleri, yarým ses tizleþtirerek gerçek-
leþtiriniz.
l Oluþan aralýðý piyanoda tekrar melodik ve armonik olarak çalýnýz.
l Bu etkinliðin her adýmýný aþaðýdaki dizek üzerinde gösteriniz.
55
2. Etkinlik
l Piyanoda “orta do”dan sonraki fa notasýný çalýnýz. Ardýndan tam 4’lü çýkýcý melodik aralýðý bulunuz.
l Oluþan aralýðý piyanoda melodik ve armonik olarak çalýnýz. Ayný aralýðý iki arkadaþýnýzla
seslendiriniz.
l Ayný uygulamayý tam 4’lü çýkýcý melodik aralýðý oluþturan sesleri, yarým ses pesleþtirerek gerçek-
leþtiriniz.
l Oluþan aralýðý piyanoda tekrar melodik ve armonik olarak çalýnýz.
l Bu etkinliðin her adýmýný aþaðýdaki dizek üzerinde gösteriniz.
3. Etkinlik
l Aþaðýdaki notalarý inceleyiniz ve seslendiriniz.

l Natürel (bekar) iþaretinin ne gibi bir iþlevinin olduðunu açýklayýnýz.
1. Müzik eserlerinde bekar iþaretinin hangi durumlarda kullanýldýðýný söyleyiniz.

2. Ses deðiþtirici iþaretlerin etki alanlarý açýsýndan müzik eserlerinde kullanýmlarý konusunda
bilgi veriniz.
4. Etkinlik
l Kendi çalgýnýz ya da piyano için 4 lük, 8 lik, 16 lýk deðerleri kullanarak “do majör” tonunda 8 ölçü-
den oluþan 2/4 lük bir ezgi yazýnýz
l Yazdýðýnýz ezgiyi sýnýfta seslendiriniz.

l Yazdýðýnýz ezgileri arkadaþlarýnýzýn yazdýklarý ile karþýlaþtýrarak benzerlik ve farklýlýklarýný söyleyiniz.
l Sýnýfýn oylarýyla belirlediði üç melodiyi müzik bölümü panosunda sergileyiniz.
56
TÜRK MÜZÝÐÝNDE
3
SES DEÐÝÞTÝRÝCÝ ÝÞARETLER
“Müzik bir baþka seyyaredir.”

Alphonse DAUDET
1. Batý müziði ses sisteminde en küçük perdeye ne ad verildiðini söyleyiniz.

2. Türk müziði ses siteminde en küçük perdeye ne ad verildiðini söyleyiniz.
Araþtýralým
l Türk müziðinde kullanýlan ses deðiþtirici iþaretlerle ilgili araþtýrma yapýnýz (1. etkinlik içindir.).
l Keman, gitar, kanun ve baðlama çalgýlarýnýn perde yapýsý hakkýnda araþtýrma yapýnýz. Bu çalgýlarý öðret-
menlerinize akortlatarak sýnýfa getiriniz (2. etkinlik içindir.).
57
Bilgi Notu
Koma, geleneksel Türk müziðinde bir tam sesin dokuzda biri olan aralýk olarak deðer-
lendirilir.
Ahmet SAY*1
1 koma 1 koma 1 koma 1 koma 1 koma 1 koma 1 koma 1 koma 1 koma
Do 1/9 1/9 1/9 1/9 1/9 1/9 1/9 1/9 1/9

Re
Bilgi Notu
Tam ses, iki ses arasýnda dokuz komalýk uzaklýk olan aralýktýr.
Ýsmail Hakký ÖZKAN*2
1. Etkinlik
l Araþtýralým bölümünde 1. etkinlik için yaptýðýnýz araþtýrma sonuçlarýndan hareketle, aþaðýdaki

tabloda gösterilen Türk müziði ses deðiþtirici iþaretlerinin koma deðerlerini ilgili sütuna yazýnýz.
l Batý müziðinde ve Türk müziðinde kullanýlan ortak ses deðiþtirici iþaretleri aþaðýdaki tabloda
gösteriniz.
KOMA OLARAK
ARALIÐIN ADI DÝYEZÝ BEMOLÜ SÝMGESÝ
DEÐERÝ
Koma veya Fazla a o F

Eksik Bakiyye - - E
Bakiyye s p B
Küçük Mücennep d e S
Büyük Mücennep f r K
Tanini g t T
Artýk Ýkili - - A12-A13
Ýsmail Hakký ÖZKAN*2
*1 Müzik Ansiklopedisi 3. cilt
*2 Türk Musýkisi Nazariyatý ve Usulleri
58
2. Etkinlik
l Araþtýralým bölümünde 2. etkinlik için yaptýðýnýz araþtýrma sonuçlarýný sýnýfta paylaþýnýz.

l Sýnýfa getirdiðiniz çalgýlarý, ilgili çalgý öðretmenlerinize akortlatýnýz.
l Sýnýftaki piyanoda “orta do”dan sonraki “la” tuþundan baþlayarak “si” tuþu dâhil olmak üzere elde
ettiðiniz birbirinden farklý sesleri kendi sesinizle tekrarlayýnýz ve kaç farklý ses duyduðunuzu yazýnýz.
l Gitarla “la” telinden baþlayarak “si” perdesi dâhil olmak üzere elde ettiðiniz birbirinden farklý ses-
leri kendi sesinizle tekrarlayýnýz ve kaç farklý ses duyduðunuzu yazýnýz.
l Baðlamayla “la” perdesinden baþlayarak “si” perdesi dâhil olmak üzere elde ettiðiniz birbirinden
farklý sesleri kendi sesinizle tekrarlayýnýz ve kaç farklý ses duyduðunuzu yazýnýz.
l Kanunla “la” telinden baþlayarak her bir mandalý sesi deðiþtirici yönde sýrasýyla hareket ettiriniz.
“Si” teline kadar elde ettiðiniz birbirinden farklý sesleri “si” sesi de dâhil olmak üzere kendi sesinizle
tekrarlayýnýz ve kaç farklý ses duyduðunuzu yazýnýz.
l Yukarýda gitar, baðlama ve kanunla yaptýðýnýz uygulamayý kemanýn “la” telinden baþlayarak
gerçekleþtiriniz (Bunu yaparken parmaðýnýzý kulaðýnýzýn ayýrt edebileceði sesler elde edecek þekilde çok
küçük hareketlerle “si” sesine kadar götürünüz.). “Si” sesi dâhil olmak üzere elde ettiðiniz bütün ses-
leri kendi sesinizle tekrarlamaya çalýþýnýz ve kaç farklý ses duyduðunuzu yazýnýz.
l Yaptýðýnýz uygulamalarda elde ettiðiniz sonuçlardan hareketle “la” ve “si” perdeleri arasýnda, en
çok hangi çalgýda birbirinden farklý ses elde ettiðinizi söyleyiniz.
l Birinci etkinlikteki koma deðer tablosundan yararlanarak “la” ve “si” perdeleri arasýnda kulaðýnýzýn
ayýrt edebildiði sesleri, aþaðýda verilen skala üzerinde ses deðiþtirici iþaretlerle gösteriniz.
Örneðin;
Aþaðýda 4 komalýk “la bakiye diyez” i, 1 komalýk “si koma bemol” ü gösterilmiþtir.
#
La Si
o
59
1. ( ) Ýki ses arasýndaki incelik-kalýnlýk farkýna perde denir.

2. ( ) Re-fa aralýðý 3’lü bir ses aralýðýdýr.
3. ( ) Ardýþýk çalýnan iki ses armonik bir aralýk oluþturur.
1. Batý müziðinde kullanýlan ses deðiþtirici iþaretler diyez, ……..............…. ve ……..............….

2. Türk müziðinde kullanýlan 4 komalýk diyez iþareti ……..............…. þeklinde gösterilir.
3. Türk müziðinde kullanýlan 5 komalýk bemol iþareti küçük ……..............…. þeklinde gösterilir.
1. Türk müziðinde büyük ikili aralýðý aþaðýdakilerden hangisidir?

A) Tanini
B) Bakiyye
C) Büyük mücennep
D) Koma
E) Küçük mücennep
2. Türk müziði ses sistemine göre bir sekizli arasýnda en çok kaç ses olabilir?
A) 17
B) 22
C) 24
D) 35
E) 54
60
7. ÜNÝTE
MÜZÝKTE KULLANILAN
SES SÝSTEMLERÝ
1. TAMPERE SÝSTEM (TONAL MÜZÝK)

2. TÜRK MÜZÝÐÝ SES SÝSTEMÝ
3. PENTATONÝK MÜZÝK
4. MODAL MÜZÝK
5. ATONAL MÜZÝK
61
TAMPERE SÝSTEM
1 (T ONAL MÜZÝK )
“Müzik ilahi sanattýr.”

Ludwig van BEETHOVEN
1. Dizi ya da gam nedir? Anlatýnýz.

2. “Tampere” sözcüðünün müzikteki anlamýný söyleyiniz.
3. Batý müziðinde tampere sisteme hangi besteciyle ve onun hangi eseriyle kalýcý bir biçimde geçildiðini
araþtýrýnýz.
4. Majör dizi ve minör dizi arasýndaki yapýsal iliþkiyi anlatýnýz.
Araþtýralým
l Sýnýfa Gençlik Marþý’nýn ve Ýstiklâl Marþý’nýn notalarýný getiriniz

l Johann Sebastian Bach’ýn 48 Prelüd ve Füg’ünden birinin müzik kaydýný getiriniz.
62
1. Etkinlik
l 62. sayfada verilen fotoðraftaki piyano tuþesini dikkatle inceleyiniz.

l Piyanodaki her bir tuþa ait notanýn bir oktav incesi ya da kalýný arasýnda kalan kýsmýn kaç yarým
perde olduðunu hesaplayýnýz. Örneðin “orta do”nun çýkýcý büyük ikili üstündeki “re” notasý ile bir sekizli
incesi arasýnda kalan kýsmý kaç perdedir?
l Bulduðunuz sonuç piyanoda diðer seslerin oluþturduðu sekizliler içinde ayný sonucu veriyorsa bir
ses sisteminden söz edilebilir mi? Bunun bir adý olabilir mi? Araþtýrýnýz.
2. Etkinlik
l Aþaðýdaki dizeðe “orta do” notasýndan baþlayarak bir ses dizisi (gam) yazýnýz.
l Yazdýðýnýz diziyi piyanoda çalýnýz.
l Dizi ya da gamýn oluþabilmesi için ardýþýk kaç sesin olmasý gerektiðini yazýnýz.
l Baþlangýç notasýndan itibaren birbirini izleyen her aralýðýn perde sayýlarýný dizek üzerinde gös-
teriniz.
l Bulduðunuz dizinin adýný ve duyuþ olarak insanda býraktýðý genel etkiyi anlatýnýz.
3. Etkinlik
l Aþaðýdaki dizeðe “orta do”nun inici küçük üçlü notasý “la”dan baþlayarak çýkýcý bir ses dizisi (gam)
yazýnýz.
l Baþlangýç notasýndan itibaren birbirini izleyen her aralýðýn perde sayýlarýný dizek üzerinde gös-
teriniz.
l Bulduðunuz dizinin adýný ve duyuþ olarak insanda býraktýðý genel etkiyi anlatýnýz.
l Ýkinci ve üçüncü etkinliklerde ortaya çýkan dizilerin benzerlik ve farklýlýklarýný maddeler hâlinde
sýralayýnýz.
Üçüncü etkinlikte yazdýðýmýz dizi, ikinci etkinlikteki dizinin kaçýncý sesinden baþlayarak
sýralanmýþtýr? Bu durumun nasýl adlandýrýldýðýný söyleyiniz.
63
2 TÜRK MÜZÝÐÝ SES SÝSTEMÝ
“Müzik öyle bir denizdir ki

ben paçalarý sývadým hâlâ içine giremedim.”
Ýsmail Dede Efendi
1. Türk müziðinde en küçük ses aralýðý nedir?

2. Türk müziðinde bir sekizli arasýnda kaç perde vardýr?
3. Makam nedir? Makamý belirleyen ögeler nelerdir?
4. Geleneksel Türk halk müziðinde kullanýlan “ayak” sözcüðü geleneksel Türk sanat müziðinde neyin karþýlýðý
olarak kullanýlmaktadýr?
Araþtýralým
l Sýnýfa “Eski Dostlar” adlý geleneksel Türk sanat müziði þarkýsýný ve “Misket” oyun havasýnýn müzik kayýt-
larýný ve notalarýný getiriniz (3. etkinlik içindir.).
64
1. Etkinlik
l Sýnýfýnýzdan on arkadaþýnýz eþit aralýklarla yan yana dizilsin.

l Birinci ve onuncu arkadaþýnýz büyük ikili aralýklarýndan birini örneðin “do”, “re” aralýðýný temsil
edeceði varsayýmý ile birinci arkadaþýnýz “do”, ikinci arkadaþýnýz “re” olsun.
l “Do” sesini temsil eden arkadaþýnýzdan baþlayarak “re” sesini temsil eden arkadaþýnýza varýncaya
kadar her iki arkadaþýnýz arasýnda birbirine eþit kaç boþluk olduðunu belirleyiniz. Her bir boþluðun
geleneksel Türk müziðindeki adlandýrýlýþýný söyleyiniz.
2. Etkinlik
1. etkinlikten hareketle;
l Kullanýlan perdelerin sayýsý uygulamada ve teoride farklýlýk gösterebilir mi, tartýþýnýz.

l Belirlemelerinizi yazýya dökerek müzik bölümü panosuna asýnýz.
3. Etkinlik
l “Eski Dostlar” þarkýsýný notalarýný izleyerek dinleyiniz.

l Bu þarkýya ait makamýn seyir ve dizisinin ne olduðunu ölçü biçimini bulunuz.
l Hangi makamda bestelendiðini bulunuz.
l Bu makamýn tonal müzikteki karþýlýðýný söyleyiniz.
4. Etkinlik
l Ankara yöresine ait “Misket Oyun Havasý”ný notalarýný izleyerek dinleyiniz.

l Dinlediðiniz oyun havasýnýn hangi makamda (ayak) bestelendiðini, bu makamýn seyir ve dizisinin
ne olduðunu, ölçü biçimini bulunuz.
l Bu makamýn tonal müzikteki karþýlýðý var mýdýr? Söyleyiniz.
65
3 PENTATONÝK MÜZÝK
“Doðrusunu söylemek gerekirse, müzik meleklerin dilidir.”

Thomas CARLYLE
1. Penta, ton ve pentatonik sözcüklerinin anlamlarýný açýklayýnýz.

2. Pentatonik dizi kaç sesten oluþur?
3. Piyanodaki hangi tuþlarýn sýralanýþý bize pentatonik diziyi verir?
4. Halk müziðimizde pentatonik eserler bulunabilir mi? Araþtýrýnýz.
Araþtýralým
l Sýnýfa Japon Ulusal Marþý’nýn ve Oh Suzanna adlý kovboy þarkýsýnýn nota ve ses kayýtlarýný getiriniz
l Tibet, Çin vb. Uzak Doðu Ülkelerinin yaný sýra Ýskoçya, Avustralya ve Afrika yerlilerinin geleneksel
müzikleri hakkýnda bilgi ve ses kayýtlarý toplayýnýz (3. etkinlik içindir.).
1. Etkinlik
l Piyanoda “orta do” ve bir oktav incesi arasýnda kalan siyah tuþlara ait sesleri aþaðýdaki dizeðe
çýkýcý ve inici olarak yazýnýz.
l Yazdýðýnýz dizi kaç sesten oluþuyor bulunuz.

l Sesinizi kullanarak seslendiriniz.
66
2. Etkinlik
l Japon Ulusal Marþý’ný dinlerken notasýndan da takip ediniz.

l Oh Suzanna adlý kovboy þarkýsýný dinlerken notasýndan da takip ediniz.
l Dinlediðiniz parçalarýn birinci etkinlikte oluþturduðunuz diziyle iliþkisini bulunuz.
3. Etkinlik
l Araþtýralým bölümünde 3. etkinlik için topladýðýnýz bilgileri sýnýfta paylaþýnýz.

l Bulduðunuz ses kayýtlarýný dinleyiniz.
l Dinlediðiniz ses kayýtlarýnýn üzerinizde ne gibi bir etki býraktýðýný söyleyiniz.
4. Etkinlik
l Rimsky Korsakov’un “Halk Þarkýlarý” albümünden alýnan aþaðýdaki ezgiyi çalgýnýzla ve kendi
sesinizle seslendiriniz.
l Aþaðýda giriþ bölümünün notasý verilen türküyü seslendiriniz.
Müdür Bey’in Yeþil Kürkü

Tokat-Reþadiye
l Türkünün makamýný (ayak) bulunuz.

l Seslendirdiðiniz türküyü önceki etkinliklerde dinlediðiniz ve seslendirdiðiniz parçalarla
karþýlaþtýrdýðýnýzda benzer taraflar var mý, anlatýnýz.
67
4 MODAL MÜZÝK
“Müzik fakir insanýn cennetidir.”

Ralph W. EMERSON
1. Modal sözcüðünün müzikte neyi ifade ettiðini söyleyiniz.

2. Modal müzik deyimi hangi coðrafya için geçerlidir.
3. Modal dizi deyince ne anladýðýnýzý söyleyiniz.
Araþtýralým
l Eski Yunan müziði (Antik müzik) hakkýnda bilgi toplayýnýz (1. etkinlik içindir.).
l MS 5. yy.dan baþlayarak modal müzik geleneðine dayalý olarak bestelenmiþ ilahilerden birinin müzik
kaydýný getiriniz* (2. etkinlik içindir.).
Okuma Metni
Modlar
...
Ýlk Çaðdaki Yunan müzik sistemi, mod adý verilen dizilere dayanýr. Modal sistem, tarih boyunca etkili
olmuþtur. Orta Çað kilise müziði, modlarý taklit etmiþtir. Avrupa’daki halk þarkýlarýnýn çoðu modaldir.
Rönesans çaðýnýn çok sesliliði baþlangýçta bu dizilere dayanýyordu. Daha sonraki dönemlerin armonik çatkýlý
müzikleri de modlarýn etkisini taþýr. Palestrina, Byrd hatta Bach ve Haendel bu etkiyi hissetmiþlerdir.
* Zaman Ýçinde Müzik-Evin Ýlyasoðlu, Yapý Kredi Yayýnlarý, 1. cd.

68
Beethoven’in son kuartetlerinden birinde (eser no: opus132), Yunanlarýn lidyen modu kullanýlmýþtýr.
Günümüz bestecileri de modal müzikten yararlanýr.
Yunanlar, modlara doryen, frigyen, lidyen, miksolidyen gibi adlar vermiþlerdi. Bu yoldan müzik ile insan
arasýnda baðlar kuruyorlardý. Aristo, “Politika” adlý eserinde þöyle yazar:
“Modlar çeþitlidir. Bunlarý dinleyenler deðiþik etkiler altýnda kalýr. Miksolidyen hüzün verir. Doryen esen-
lik getirir. Frigyen coþku aþýlar…”
Ahmet SAY
Müziðin Kitabý
1. Etkinlik
l Eski Yunan (Antik) müziði hakkýnda topladýðýnýz bilgileri arkadaþlarýnýzla paylaþýnýz.
2. Etkinlik
l Araþtýralým bölümünde 2. etkinlik için bulduðunuz müzik kayýtlarýný dinleyiniz. Dinlediðiniz müzik-
lerin bu ünitede iþlediðiniz hangi konulara yakýn olduðunu söyleyiniz.
Makam, mod, ayak sözcüklerinin müzikte neyi ifade ettiðini söyleyiniz.
3. Etkinlik
l Aþaðýda ilk notalarý verilmiþ modal dizileri tamamlayýnýz. Tamamladýðýnýz her dizinin altýna adýný
yazýnýz.
l Bu dizileri piyano yardýmýyla seslendiriniz.
l Bu dizileri çalgýlarýnýzla çalýnýz.
l Türk müziði makam dizileriyle bu modlarý karþýlaþtýrarak kuruluþu ayný, adlarý farklý diziler var ise
bunlarýn hangi dizi ya da diziler olduðunu yazýnýz.
69
5 ATONAL MÜZÝK
“Hayat, ýstýrap ve keder verirse sükûneti müzikte arayýnýz.”

Konfüçyüs
1. Atonal kelimesinin sözcük anlamýný söyleyiniz.

2. Atonal müzik deyince ne anlýyorsunuz?
3. Atonal müziðin dönemsel olarak hangi yýllarda söz konusu olmaya baþladýðýný söyleyiniz?
Araþtýralým
l Atonal müziðin öncüleri hakkýnda bilgi toplayýnýz (1. etkinlik içindir.).
l Alban Berg’in “Bir Meleðin Anýsýna” adlý keman konçertosunu ya da Luigi Dallapiccola’nýn
“Tartiniana Seconda” adlý eserinden bölümleri kaydederek sýnýfa getiriniz. Bu araþtýrma için kaynak olarak
Evin Ýlyasoðlu’nun “Zaman Ýçinde Müzik” kitabýndan yararlanabilirsiniz (2. etkinlik içindir.).
Okuma Metni
On Ýki Ses Müziði

Atonalite, her þeyden önce tonsuzluk olarak yorumlanmamalýdýr. Yöntemin bulucusu Arnold
Schönberg, “Belli bir tona baðlý olmayýþ veya birden çok tona baðlýlýk” tanýmýný yeð tutar. Müzik yapýtýnýn
içindeki hiçbir akor ve ses merkez bir sese baðlý deðildir. Geleneksel yapýda “do majör” tonuna baðlý bir
70
parça, ayný tonun içinde dolaþýp sonuçta yine “do majör”e dönen akor-
larla uyuma varýr ve dinleyicinin kulaðýnda belli bir karara varmanýn
rahatlýðýný býrakýr. Atonal müzik ise belli bir ton dizisinin imzasýný taþý-
maktansa on iki sesin saðlayacaðý daha geniþ olanaklarda gezinebilir.
Piyanonun tuþlarýndan örnek alýrsak baþladýðýmýz noktanýn bir oktav
uzaklýðý içinde hem siyah hem de beyaz tuþlarýn yarým aralýklarý ile
saðlanan on iki sesin herhangi birinden yola çýkýlabilir. Her müzik
tümcesi grubu kendi baþýna bir tonaliteye baðlýdýr. On iki sesin hiçbiri
bir diðerinden daha aðýrlýklý daha önemli deðildir. Yapýt herhangi
birinden baþlayýp herhangi bir akor birleþimiyle son bulabilir. Notalar
dizisel bir düzendedir. On bir nota kullanýlýp bitmeden ayný sesler yine-
lenmez. Yapýtýn akýþý içinde dizi ters çevrilebilir, yönü deðiþtirilebilir,
geriye doðru çalýnabilir ya da ayný aralýklar içinde bir baþka notadan
baþlayarak kalýp yinelenebilir.
Arnold Schönberg
Evin ÝLYASOÐLU
Zaman Ýçinde Müzik
1. Etkinlik
l Topladýðýnýz bilgileri paylaþarak atonal müziðin öncülerinin hangi besteciler olduðunu söyleyiniz.
Edindiðiniz bilgilerden hareketle atonal müziðin ortaya çýkýþ nedenlerini anlatýnýz.
2. Etkinlik
l Araþtýralým bölümünde 2. etkinlik için kaydettiðiniz eserleri dinleyiniz.

l Dinlediðiniz eserlerin üzerinizde ne gibi bir etki býraktýðýný söyleyiniz.
l Dinlediðiniz eserlerin tonal müzik eserlerine göre ne gibi farklýlýklar gösterdiðini söyleyiniz.
3. Etkinlik
l 2. etkinlik kapsamýnda dinlediðiniz eserlerden hareketle benzer yapýda küçük ezgiler yazýnýz.
l Yazdýðýnýz ezgileri çalgýlarýnýzla seslendirmeye çalýþýnýz.
l Yazdýðýnýz ezgileri beþinci ünitenin melodi konusunun 3. etkinliðinde yazdýðýnýz ezgilerle
karþýlaþtýrýnýz.
71
1. ( ) Birbirine komþu sekiz sesin art arda sýralanmasýyla oluþan ses çizgisine gam denir.
2. ( ) Müzik eserlerinin donanýmlarýndaki diyez sýrasýnýn tam tersi bemol sýrasýný oluþturur.
3. ( ) Türk müziðinde majör-minör ses dizileri kullanýlýr.
1. Batý müziðinde kullanýlan ses sistemine ………………. sistem denir.

2. Batý müziði ses sistemine göre diyez sýrasý fa, ...., .…, re, ...., mi, .…, þeklindedir.
3. Makam sözcüðünün halk müziðindeki karþýlýðý …………. týr.
1. Batý müziði ses sistemine göre bir sekizli arasýnda kaç perde vardýr?
A) 5
B) 12
C) 17
D) 24
E) 54
2. Aþaðýdaki ülkelerden hangisinin geleneksel müziði pentatonik yapýdadýr?

A) Macaristan
B) Tunus
C) Meksika
D) Güney Kore
E) Arjantin
72
8. ÜNÝTE
MÜZÝKTE KULLANILAN HIZ,
NÜANS VE ANLATIM TERÝMLERÝ
1. HIZ TERÝMLERÝ
2. NÜANS TERÝMLERÝ
3. ANLATIM TERÝMLERÝ
73
1 HIZ TERÝMLERÝ
“Aðýr tempoda çalýþma, kuþkusuz hýzlý temponun temelidir.

Fakat ara sýra çabuk çalmayý deneyin ve tekrarladýkça tempoyu hýzlandýrýn.
Bedeli kaybolan berraklýk olursa, tekrar aðýr tempoya dönerek
çalýþmakla telafi edilebilir.”
Josef HOFMANN
1. Müzikte tempo kelimesinin neyi ifade ettiðini söyleyiniz.

2. Müzikte metronomun ne amaçla ve nasýl kullanýldýðýný söyleyiniz.
3. Müzikte hýz terimlerinin neden veya ne amaçla kullanýldýðýný söyleyiniz?
Araþtýralým
l Bir senfoni orkestrasý konserine giderek orkestra þefinin orkestrayý yönetirken yaptýðý el hareketleri-
ni gözlemleyiniz ya da orkestra þefinin el hareketlerini gösteren bir filmi CD’ye kaydederek sýnýfa getiriniz
l Çaldýðýnýz veya söylediðiniz eserlerin notalarýný ve müzik sözlüðünüzü sýnýfa getiriniz (2. etkinlik içindir.).
l Rodion Schedrin’in “Carmen” bale müziði ya da Fritz Hoffmann’ýn “Carmen Süiti” adlý eserlerin kaydýný
sýnýfa getiriniz (4. etkinlik içindir.).
74
Bilgi Notu
Eski döneme ait müziklerde tempo tanýmlamasý yoktu. Ancak 1600 yýlýndan sonra Ýtalya’da
ortaya atýldý ve Ýtalyanca terimler kullanýlarak yaygýnlaþtý. Beethoven’dan baþlayarak Schumann,
Brahms ve Strauss eserlerinde Almanca terimlere yer verdiler. Böylece Ýtalyanca terimlerin yaný
sýra Ravel, Debussy Fransýzca, bazý Rus bestecileri Rusça, Türk bestecileri de Türkçe terimler kul-
landýlar.
Lale FERÝDUNOÐLU
Müziðe Giden Yol
1. Etkinlik
l Araþtýralým bölümünde 1. etkinlik için sýnýfa getirdiðiniz VCD’yi izleyiniz.

l Ýzlenimlerinizden hareketle orkestra þefinin el hareketleri ile dinlediðiniz müziðin hýzý arasýnda ne
gibi bir bað olduðunu söyleyiniz.
2. Etkinlik
l Sýnýfa getirdiðiniz eserlere bakarak hýz terimlerinin nereye yazýldýðýný söyleyiniz.

l Müzik sözlüðünüzü kullanarak bu terimleri ve ne anlama geldiklerini söyleyiniz ve yazýnýz.
l Getirdiðiniz eserleri, kullanýlan hýz terimlerinin metronom deðerlerine dikkat ederek temposuna
uygun bir þekilde seslendirmeye çalýþýnýz.
3. Etkinlik
l Müzik sözlüðünüzü kullanarak aþaðýda verilen hýz terimlerinin ne anlama geldiðini araþtýrýnýz.
l Her bir terimin anlamýný ve metronom deðerlerini karþýsýndaki boþluklara örnekte gösterildiði gibi
yazýnýz.
Hýz Terimi Anlamý Metronom Hýz Terimi Anlamý Metronom

Adagio Aðýr 100-120
Allegretto ……………... ……………... Larghetto ……………... ……………...
Allegro ……………... ……………... Largo ……………... ……………...
Allegro assai ……………... ……………... Lento ……………… ……………...
Allegro vivace ……………... ……………... Moderato ……………… ……………...
Andante ……………... ……………... Prestissimo ……………… ……………...
Andantino ……………... ……………... Presto ……………… ……………...
Animato ……………... ……………... Sostenuto ……………… ……………...
Commodo ……………... ……………... Vivace ……………… ……………...
Comodo-maestoso ……………… ……………... Vivacissimo ……………… ……………...
Grave ……………... ……………... Vivo ……………… ……………...
75
4. Etkinlik
l Hýz terimlerini en yavaþ tempodan en hýzlý tempoya doðru gruplayarak aþaðýdaki tabloya örnekte
gösterildiði gibi yeniden yazýnýz.
Çok Aðýr Aðýr Orta Hýzda Hýzlý Çok Hýzlý
Largo
Bilgi Notu
Besteciler, diledikleri tempoyu ayrýntýlý olarak anlatmak, seslendiriciyi aydýnlatmak isterler.

Çünkü tempo, eserin çok önemli bir niteliðidir. Tempo, müziðin nabýz atýþlarýdýr. Bu nedenle
tempo terimlerinin yaný sýra, açýklayýcý daha birçok terim kullanýlýr.
Örneðin;
assai ya da molto: çok
con moto: hareketli
sostenuto: tutarak
ma non troppo: ama çok deðil
giusto: tam olarak
Ahmet SAY
Müziðin Kitabý
5. Etkinlik
l Rodion Schedrin’in “Carmen” bale müziði ya da Fritz Hoffmann’ýn “Carmen Süiti” adlý eserini din-
leyiniz.
l Eserleri dinlerken dinlediðiniz bölümün hangi hýz terimi ile ifade edildiðini söyleyiniz.
l Dinlediðiniz bölümün ilgili hýz terimi ile uyum içinde olup olmadýðýný tartýþýnýz.
l Dinlediðiniz eserlerin bazý yerlerinde hýzýn artan ya da azalan yönde deðiþip deðiþmediðine dikkat
ediniz!
l Müzik sözlüðünüzü kullanarak 77. sayfadaki birleþik hýz terimlerinin anlamlarýný bulunuz.
l Bu terimlerden hangilerinin hýzý deðiþtirmede kullanýlabileceðini söyleyiniz.
l Eserleri tekrar dinleyerek hýz deðiþimine uðrayan bölümler için yan sayfadaki terimlerden
hangisinin ya da hangilerinin kullanýlmýþ olabileceðini tartýþýnýz.
76
BÝRLEÞÝK BÝRLEÞÝK
ANLAMI ANLAMI
HIZ TERÝMLERÝ HIZ TERÝMLERÝ
A piacere Andante grazioso
A tempo Andante maestoso
Andante quasi un
Accelerando
poco adagio
Ad libitum Andante religioso
Affrettando Andante sostenuto
Allargando Animato
Allargando Calando
Allegretto grazioso Meno allegro
Allegro agitato Meno andante
Allegro animato Meno moderato
Allegro appassionata Meno moso
Allegro assai Piu allegro
Allegro ben ritmato Piu andante
Allegro brillante Piu moderato
Allegro comodo Piu mosso
Allegro con brio Poco piu vivo
Allegro con brio ed

Poco meno
appassionato
Allegro con fuoco Rallentando
Allegro con spirito Ritardando

Allegro ma non
Ritenuto
troppo
Allegro maestoso Rubato
Allegro moderato Slargando
Allegro molto e
Stretto
con brio
Allegro vivace Stringendo
Andante cantabile Senza tempo
Andante con
Tempo primo
espressione
Andante con moto Tempo rubato
Andante espressivo
77
2 NÜANS TERÝMLERÝ
“Ýcranýn bulanýk oluþu çoðu zaman tek renk oluþundan kaynaklanýr.

Özellikle nüans eserin planýný açýklýða kavuþturan bir araçtýr.”
Marguerite LONG
1. Konuþurken hece ve sözcükleri nasýl söylediðinize dikkat ediniz.

2. Müzikte nüans kelimesinin neyi ifade ettiðini söyleyiniz.
3. Müzikte nüans terimlerinin ne amaçla kullanýldýðýný düþünüyorsunuz?
Araþtýralým
l Çaldýðýnýz veya söylediðiniz eserlerin notalarýný ve müzik sözlüðünüzü sýnýfa getiriniz (1 ve 3. etkinlik
içindir.).
l Bir senfoni orkestrasý konserine giderek orkestra þefinin orkestrayý yönetirken yaptýðý el hareketleri-
ni gözlemleyiniz ya da orkestra þefinin el hareketlerini gösteren bir filmi CD’ye kaydederek sýnýfa getiriniz
l Müzik tarihi dersi öðretmeninizin ve üst sýnýflardaki arkadaþlarýnýzýn yardýmýyla Rönesans Dönemi,
Barok Dönem, Klasik Dönem, Romantik Dönem ve Çaðdaþ Dönem’in en önemli eserlerinin kayýtlarýndan
örnekler getiriniz (5. etkinlik içindir.).
Bilgi Notu
Gürlük terimleri Ýtalyancadýr ve müzik yazýsýnda kýsaltmalar yoluyla belirtilir.
1. Etkinlik
l Müzik sözlüðünüzü kullanarak aþaðýda verilen gürlük terimlerinin ne anlama geldiðini araþtýrýnýz.
l Her bir terimin kýsaltýlmasýný ve anlamýný karþýsýndaki boþluklara örnekte gösterildiði gibi yazýnýz.
Gürlük Terimi Kýsaltýlmasý Anlamý
crescendo cresc. gittikçe kuvvetlenerek
decrescendo
estinto
78
Gürlük Terimi Kýsaltýlmasý Anlamý
forte
forte piano
fortissimo
forzando, con forza
mezza voce
mezzo forte
mezzo piano
molto fortissimo
morendo
piano
pianissimo
perdendosi
rinforzando
sempre sforzando
sforzando
smorzendo
sotto voce
2. Etkinlik
l Aþaðýdaki þekillerin hangi gürlük terimleri için kullanýldýðýný boþluklara yazýnýz.

l Gürlük terimlerini en hafiften en kuvvetliye doðru gruplayýnýz.
l Aþaðýdaki þekillerden hareketle en çok kullanýlan gürlük terimlerini, boþluklara gösterildiði gibi
kýsaltýlmalarýyla yazýnýz.
……………………… ………………………
…… …… .mp. …… …… …… …… …… ..f.. …… …… …… ……
79
1. Diminuendo hangi gürlük terimi yerine kullanýlýr? Araþtýrýnýz.
3. Etkinlik
l Sýnýfa getirdiðiniz eserlere bakarak gürlük terimlerinin nereye ve ne þekilde yazýldýðýný söyleyiniz.
l Bir arkadaþýnýzdan getirdiði müzik eserlerinden birini eserin gürlük terimi yokmuþ gibi çalmasýný
isteyiniz. Daha sonra ayný müzik eserini gürlük terimlerine uygun bir þekilde seslendirmesini isteyiniz.
l Arkadaþýnýzýn hangi çalýþýndan daha çok etkilendiðinizi ve nedenini söyleyiniz.
2. Gürlük terimlerinin etki alaný nerede baþlar ve nereye kadar devam eder?
4. Etkinlik
l Araþtýralým bölümünde 4. etkinlik için hazýrlamýþ olduðunuz VCD’yi izleyiniz.

l Ýzlenimlerinizden hareketle, orkestra þefinin el hareketleri ile duyduðunuz müziðin gürlükleri
arasýnda ne gibi bir bað olduðunu söyleyiniz.
l Hýz terimleri konusunun birinci etkinliðini de göz önünde bulundurarak orkestra þefinin hangi
eliyle müziðin hýzýný ve gürlüðünü yönettiðini söyleyiniz.
5. Etkinlik
l Sýnýfa getirdiðiniz müzik eserlerini tarihi dönem sýrasýna uygun bir þekilde gürlüklerine dikkat
ederek kýsa kýsa dinleyiniz.
l Müzik dönemlerine uygun sýralamada dinlediðiniz eserlerin hangilerinde belirgin gürlük farklýlýklarý
olduðunu söyleyiniz.
l Hangi döneme ait eserlerde daha az, hangi döneme ait eserlerde daha çok gürlük farklýlýklarý duy-
duðunuzu yazýnýz.
l Dönemlere göre müzik eserlerindeki gürlük farklýlýklarýnýn nedenleri neler olabilir tartýþýnýz.
l Tartýþma sonuçlarýný maddeler hâlinde yazýnýz.
80
3 ANLATIM TERÝMLERÝ
“Müzikçiye düþen görev, eseri yalnýz kendisinin anlamasý deðil,

onu baþkalarýna da anlatabilmesidir.”
Mithat FENMEN
1. Müzik neyi anlatýr tartýþýnýz.

2. Müzikal ifade deyince ne anlýyorsunuz?
3. Dinlediðiniz müziklerin üzerinizde nasýl bir etki býraktýðýný söyleyiniz.
Araþtýralým
l Yaþamýnýzda sizi en çok etkileyen klasik batý müziði eserinin ses kaydýný sýnýfa getiriniz (1. etkinlik
içindir.).
l Severek çaldýðýnýz veya söylediðiniz eserlerin notalarýný ve müzik sözlüðünüzü sýnýfa getiriniz (2 ve 5.
l Franz Friedrich Richard Genee’nin “Ýnsalata Ýtaliana” adlý eserinin notalarýný ve ses kaydýný sýnýfa
getiriniz (4. etkinlik içindir.).
l T. Albinoni’nin “Adagio” adlý eserinin ses kaydýný sýnýfa getiriniz (5. etkinlik içindir.).
81
Okuma Metni
Müzikal Ýfade
...
Notalar genelde sesleri süreleriyle birlikte saptamaya yarar. Oysa sesler, bir þeyler anlatmaya çalýþýr.
Gizlidir bu anlatým. Müziðin ruhunda saklýdýr.
Öyleyse yorumcunun bu sýrlarý çözüp dinleyiciye anlatmasý beklenir. Müzik iþte o zaman anlam
kazanacaktýr. Müzik diliyle anlatýlanlar, asýl o zaman etkileyici bir yoruma dönüþecektir.
...
Siz de seslendireceðiniz parçanýn baþýnda örneðin sevimli, hüzünlü, canlý, nazlý gibi açýklayýcý sözcüklerle
karþýlaþsanýz, o parçanýn nasýl yorumlanacaðý üzerine ipuçlarýný ele geçirdiðiniz için sevinmez misiniz?
Ahmet SAY
Müziðin Kitabý
1. Etkinlik
l Araþtýralým bölümünde 1. etkinlik için getirdiðiniz eserlere numara vererek kýsa kýsa dinleyiniz.
l Dinlediðiniz her bir eserde neler hissettiðinizi yazýnýz.
l Eserleri dinledikten sonra yazdýklarýnýzý arkadaþýnýzla paylaþýnýz.
l Hangi tür eserlerden duygulandýðýnýzý nedenleriyle birlikte söyleyiniz.
l Farklý duygular hissettiðiniz eserleri tekrar dinleyerek anlatýlmak istenen müzikal ifadeler
üzerinde tartýþýnýz.
2. Etkinlik
l Araþtýralým bölümünde 2. etkinlik için sýnýfa getirdiðiniz eserlere bakarak anlatým terimlerinin
nereye yazýldýðýný söyleyiniz.
l Müzik sözlüðünüzü kullanarak bu terimleri ve ne anlama geldiklerini söyleyiniz ve yazýnýz.
l Eserleri anlatým terimlerine uygun olarak seslendirmeye çalýþýnýz.
l Gürlük terimleri ve anlatým terimleri arasýnda nasýl bir iliþki olduðunu söyleyiniz.
l Bir eseri dinlediðiniz zaman anlatým terimlerini birbirinden ayýran farklarýn neler olabileceðini tartýþýnýz.
3. Etkinlik
l T. Albinoni’nin “Adagio” adlý eserini dinleyiniz.

l Eserin baþýndan itibaren hissettiðiniz müzikal ifadeleri bildiðiniz anlatým terimleriyle yazýnýz.
l Bir sonraki derse eserin notasýný getirerek kendi yazdýðýnýz anlatým terimleri ile eser üzerinde
yazýlan anlatým terimlerinin uygunluðunu kontrol ediniz.
4. Etkinlik
l Frans Friedrich Richard Genee’nin “Ýnsalata Ýtaliana” adlý eserini dinleyiniz.

l Eserin sözlerini ve anlamlarýný gözden geçiriniz.
l Ýlk birkaç sayfayý eserin sözlerine uygun olarak seslendirmeye çalýþýnýz.
l Eseri dinleyiniz ve kullanýlan terimlerle müzikal ifade arasýnda uyum olup olmadýðýný tartýþýnýz.
l Siz de benzer tarzda sözleri müzikal terimlerden oluþan, tek sesli küçük eserler yazýnýz ve eserleri
seslendiriniz.
82
5. Etkinlik
l Müzik sözlüðünüzü kullanarak aþaðýda verilen anlatým terimlerinin ne anlama geldiðini araþtýrýnýz.
l Her bir terimin anlamýný karþýsýna yazýnýz.
l Her bir anlatým teriminin nasýl okunduðunu öðrenerek tekrarlayýnýz.
ANLATIM ANLATIM
ANLAMI ANLAMI
TERÝMÝ TERÝMÝ
affettuoso feroce
allegramente furioso
amabile furioso
amoroso giocoso
animato grazioso
appasionata intimo
brillante intimissimo
calmando languido
calmato lieto
calmo lontano
cantabile maestoso
cantando marcato
comodo mesto
con allegrezza mezzo voce
con amore misterioso
con calmo morendo
con delicatezza nobile
con dolcezza parlando
con eleganza patetica
con emotione placido
con brio religioso
con fuoco risoluto
con grazia rinforzando
con sentimento scherzando
con tenerezza semplice
con tristezza serio
con tutta forza sforzando
deciso smorzando
delicamente sotto voce
delicato spiritoso
dolce strepitiso
doloroso teneramente
elegiaco tranquillo
espressivo tristamente
estinto vigoroso
83
1. ( ) Mezzoforte bir hýz terimidir.

2. ( ) Grave aðýr tempoyu gösteren bir hýz terimidir.
3. ( ) Hýz terimi bir eserin sað üst köþesinde belirtilir.
1. Moderato bir eserin …………………. hýzda çalýnacaðýný gösterir.

2. Fortissimo belirtilen notalarýn çok …………………. seslendirileceðini gösterir.
3. Notalarýn gittikçe hafifleyerek çalýnacaðýný gösteren terim …………………. dur.
1. Bir metronomda yer alan en alt ve en üst deðerler aþaðýdakilerden hangisidir?

A) 40-180
B) 60-208
C) 50-208
D) 40-208
E ) 40-200
2. Aþaðýdaki anlatým terimlerinden hangisi “þarký söyler gibi” anlamýný taþýr?

A) Comodo
B) Cantabile
C) Con fuoco
D) Con delicatezza
E) Calmo
84
9. ÜNÝTE
MÜZÝK VE TOPLUM
1. MÜZÝK VE TOPLUM
85
1 MÜZÝK VE TOPLUM
“Bir toplumun müziði bozuldu mu,

o toplumda pek çok þey de bozulmuþ demektir.”
KONFÜÇYÜS
1. Toplumsal yapýlanmayla müziksel geliþim arasýnda ne gibi bir bað olabilir?

2. Müzik ve kültür arasýnda nasýl bir iliþki olduðunu açýklayýnýz.
Araþtýralým
l Müzikoloji ve etnomüzikoloji ile ilgili küçük bir araþtýrma yapýnýz (1. etkinlik içindir.).
l Bela Bartok ve Zoltan Kodaly’nin kim olduklarý ve ne gibi çalýþmalar yaptýklarý hakkýnda bilgi toplayýp
sýnýfa getiriniz (2. etkinlik içindir.).
l Büyük önder Atatürk’ün müzik devrimi konusundaki öngörü, eylem ve çabalarýný anlatan bir sunum
hazýrlayýnýz (3. etkinlik içindir.).
l Türk Beþleri’nden sonra gelen ikinci kuþak bestecilerimizle ilgili araþtýrma yapýnýz (5. etkinlik içindir.).
l Seçtiðiniz iki halk türküsünün ortaya çýkýþ öyküleriyle ilgili bir araþtýrma yapýnýz (7. etkinlik içindir.).
l Sýnýfa Ahmet Adnan Saygun’un “Özsoy Operasý”nýn ya da “Yunus Emre Oratoryosu”nun yazýlýþ öykü-
lerini ve ses kayýtlarýný sýnýfa getiriniz. (8. etkinlik içindir.).
86
Okuma Metni
Doðanýn Sesi
...
Bir Bohemya kaplýcasýnda Goethe ile geziniyorlardý. “Yeryüzünün büyükleri krallar deðil, sizin gibi
yazarlar benim gibi bestecilerdir. Krallara ve diðer soylu kiþilere ünvanlar verilse, niþanlar takýlsa veya Saray
Özel Kurulu üyeliðine atansalar bile, bu onlarýn büyük bir zekâ ve yaratma gücü taþýdýklarýný göstermez.”
deyip sustu. Çünkü Goethe’nin de Saray Özel Kurulu üyesi olduðu gelmiþti aklýna. Bu sýrada kendilerine
yaklaþmakta olan Ýmparatorluk ailesini gördüler. Goethe yanýndan ayrýlarak yolun kenarýnda saygý
duruþunda bulunabileceði bir yere gitti. O umursamadan yürüyüþüne devam etti. Geçebilmesi için
prensler ve saray adamlarý yol açtýlar ona. Dük Rudolph þapkasýný çýkardý. Ýmparatoriçe baþýyla selamladý
onu. Goethe elinde þapkasý yere dek eðilmiþ, yolun kenarýnda duruyordu. Bu davranýþýndan dolayý çok
kýzmýþtý bu ünlü yazara. Çýkýþmýþtý. Bu olay Goethe’nin onu hiçbir zaman baðýþlamadýðý anýsý idi.
Onun hayat öyküsünü yazmaða gelen Schindler ile de gezintiye çýkmýþlardý. Pastoral Senfoni’sindeki
“Irmak Kýyýsýnda” bölümünü bestelediði yere geldiler. Bir ot yýðýný üzerine oturup sýrtýný bir karaaðaca
yasladý. On beþ yýl öncesini düþünüyordu. “Aðaçkakan sesi duyuyor musunuz?” diye sordu. Hiçbir ses
duyulmadýðýný anlayýnca, “O bölümü burada besteledim; tepemdeki aðaçkakanlar, uçuþan bülbüller,
býldýrcýnlar ve guguk kuþlarý da benimle birlikte bestelediler.” dedi. Krallarýn, soylu kiþilerin; saygýyla; halkýn,
imparator diye selamladýðý bu güçlü besteci Beethoven’di.
...
Feridun ÇALIÞIR
Müziðin Düþüncedeki Yeri
1. Etkinlik
l Araþtýralým bölümünde 1. etkinlik için yaptýðýnýz araþtýrma sonuçlarýný paylaþýnýz.

l Müzikoloji ve etnomüzikoloji bilim dallarýnýn neyi araþtýrdýðýný ve hangi yönden birbirinden
ayrýldýðýný anlatýnýz.
l Bu bilim dallarýyla uðraþan kiþilere ne ad verildiðini söyleyiniz.
2. Etkinlik
l Araþtýralým bölümünde 2. etkinlik için topladýðýnýz bilgileri paylaþýnýz.

l Bu müzik adamlarýnýn ne gibi çalýþmalar yaptýðýný anlatýnýz. Yaptýklarý çalýþmalarýn kendi müziðimize
ve dünya müziðine olan katkýlarýný tartýþýnýz.
87
3. Etkinlik
l Araþtýralým bölümünde 3. etkinlik için hazýrladýðýnýz sunumu gerçekleþtiriniz.
4. Etkinlik
l Evrensel sözcüðünün anlamýný söyleyiniz.

l Müzikte evrenselliðin ne olduðunu açýklayýnýz.
l Evrensel olduðunu düþündüðünüz besteciler kimlerdir? Söyleyiniz.
l Bu bestecilerin neden evrensel olduðunu düþünüyorsunuz? Açýklayýnýz.
88
5. Etkinlik
l Türk Beþleri’nden sonra gelen ikinci kuþak bestecilerimizin adlarýný söyleyiniz ve yazýnýz.
l Bu bestecilerimizin günümüz müzik çalýþmalarýndaki rolü ne olabilir tartýþýnýz.
l Ülkemizdeki müzik faaliyetleri hakkýnda ne düþündüðünüzü söyleyiniz.
l Çözümlenmesi gereken müzik sorunlarýmýz hakkýndaki önerileriniz nelerdir, anlatýnýz.
l Ulusal müziðimiz için neler yapýlabilir, tartýþýnýz.
6. Etkinlik
l “Bütün sanatlarda müzik olma isteði vardýr.” sözü kime aittir?

Bu cümle ile anlatýlmak istenen düþüncenin ne olabileceðini tartýþýnýz.
89
7. Etkinlik
l Araþtýralým bölümünde 7. etkinlik için yaptýðýnýz araþtýrmanýn sonuçlarýný sýnýfta paylaþýnýz.

l Türkü yakmak ne demektir?
l Halk kültürü ile türkü arasýnda nasýl bir iliþki vardýr. Açýklayýnýz.
8. Etkinlik
l Araþtýralým bölümünde 8. etkinlik için araþtýrmanýz istenen eserlerin yazýlýþ öykülerini anlatýnýz.
l Eserleri dinleyiniz.
l Bu eserlerin evrensel boyutta kendi müziðimizi yansýtýp yansýtmadýðýný tartýþýnýz.
l Tartýþma sonuçlarýnýzdan hareketle bir yazý hazýrlayýnýz.
l Hazýrladýðýnýz yazýyý müzik bölümü panosunda sergileyiniz.
90
1. ( ) Beethoven evrensel bir besteci deðildir.

2. ( ) Yunus Emre Oratoryosu evrensel deðerde bir eserdir.
3. ( ) Müzik, kültürü kuþaktan kuþaða aktaran evrensel bir dildir.
1. Cumhuriyet Türkiyesi’nin yeni müzik kültürünün ………...............… müziðinden kaynaklanmasý

gerektiði düþüncesi müzik devriminin temel felsefesi olmuþtur.
2. Müziðin uygulamasýnda yer alan bestecilik, seslendiricilik gibi alanlarýn dýþýnda bulunan bütün teorik
bilgilerle ilgilenen bilim dalý ………...............… dir.
1. Atatürk müzik devrimi ile ilgili olarak hangi Türk aydýnýndan esinlenmiþtir?
A) Ziya Aydýntan
B) Yakup Kadri Karaosmanoðlu
C) Ziya Gökalp
D) Cevat Memduh Altar
E) Tevfik Fikret
2. Müzik ve toplum arasýndaki iliþkileri sistematik biçimde inceleyen bilim dalý aþaðýdakilerden hangisidir?
A) Müzik sosyolojisi
B) Müzik psikolojisi
C) Müzik fizyolojisi
D) Müzik teknolojisi
E) Müzik tarihi
D. Aþaðýda verilen sorularý cevaplayýnýz.
1. Müziðin toplumlarý birbirine kaynaþtýrýcý, yapýcý ve baðlayýcý bir unsur olduðunu vurgulayan etkinlikler-
le ilgili örnekler veriniz.
2. Stadyumlarda maç öncesi söylenen ulusal marþlar müziðin hangi özelliklerini vurgular?
91
1. EK
ÖZ DEÐERLENDÝRME FORMU
Adý Soyadý : .............................................. Tarih: .../.../...

Sýnýfý : ..............................................
Nu. : ..............................................
Bu çalýþmada neler yaptým?

..................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................
Bu çalýþmada neler öðrendim?

..................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................
Bu çalýþmada baþarýlý olduðum bölümler:

..................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................
Bu çalýþmada en çok zorlandýðým bölümler:

..................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................
Çalýþmamý yaparken beklemediðim nelerle karþýlaþtým?

..................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................
Bu çalýþmayý tekrar yapsaydým þu þekilde yapardým:

..................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................
92
2. EK
GRUP DEÐERLENDÝRME (1)
Grubun Adý :
Sýnýfý :
Yönerge: Aþaðýdaki her bir ölçütün ne düzeyde yeterli olduðunu göz önüne alarak grubu deðer-
lendiriniz.
DERECELER
BECERÝLER
Hiçbir Zaman Nadiren Bazen Sýklýkla Her Zaman
Grup üyeleri birbirleriyle yardýmlaþýr-

lar.
Grup üyelerinin her biri çalýþmalar-
da rol alýrlar.
Grup üyeleri birbirlerinin
düþüncelerine ve çabalarýna saygý gös-
terirler.
Grubun her üyesi birbirleriyle etkileþim
içerisinde tartýþýrlar.
Grup üyeleri ulaþtýklarý sonucu bir-
birlerine iletirler.
Grup üyeleri bireysel sorumluluk-
larýný yerine getirirler.
Grup üyeleri bilgilerini diðerleriyle
tartýþýrlar.
Grup üyeleri birbirlerine güvenir.
Grup üyeleri birbirlerini

cesaretlendirirler.
Grup üyeleri, söz haklarýnýn eþit

biçimde paylaþýlmasýna özen gösterirler.
Grupta birbiriyle çatýþan görüþler

olduðunda, gruptakiler bunlarý tartýþ-
maya açarlar.
Çalýþtýklarý konuda, grup üyeleri
ortak bir görüþ oluþtururlar.
Grup üyeleri birlikte çalýþmaktan
hoþlanýrlar.
TOPLAM
Yorumlar:
………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………….......
93
3. EK
GRUP DEÐERLENDÝRME (2)
Yönerge: Aþaðýdaki form gruptaki her bir öðrencinin deðerlendirilmesi için geliþtirilmiþtir.
Puanlama Anahtarý:
5 : Çok iyi 4 : Ýyi 3 : Orta 2 : Geçer 1 : Zayýf
Grup arkadaþlarýný destekleme
Farklý görüþlere saygý duyma

Görüþlerini gerekçelendirme
Görev almaya istekli oluþ

Sorumluluklarý paylaþma
Zamaný verimli kullanma
Ödevleri tamamlama
Çalýþmaya hazýr oluþ
Tartýþmalara katýlma
Baþkalarýný dinleme
Ödevlerini saklama
Öðrencinin
Adý ve Soyadý
Toplam Puan
Yorumlar:
………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………….......
94
4. EK
GRUP ÖZ DEÐERLENDÝRME
Grubun Adý:
Gruptaki Öðrencilerin Adlarý:
Açýklama: Aþaðýdaki tabloda grubunuzu en iyi þekilde ifade eden seçeneðin altýna (X) iþareti
koyunuz.
DERECELER
BECERÝLER
Her Zaman Bazen Hiçbir Zaman
1. Araþtýrma planý yaptýk.
2. Görev daðýlýmý yaptýk.
3. Araþtýrmada çeþitli kaynaklardan yararlandýk.
4. Etkinlikleri birlikte hazýrladýk.
5. Görüþlerimizi rahatlýkla söyledik.
6. Grupta uyum içinde çalýþtýk.
7. Birbirimizin görüþlerini ve önerilerini dinledik.
8. Grupta birbirimize güvenerek çalýþtýk.
9. Grupta birbirimizi takdir ettik.
10. Çalýþmalarýmýz sýrasýnda birbirimizi cesaretlendirdik.
11. Sorumluluklarýmýzý tam anlamýyla yerine getirdik.
12. Çalýþmalarýmýzý etkin bir biçimde sunduk.
TOPLAM
Aþaðýdakileri grubunuza göre cevaplayýnýz.
1. Çalýþmalar sýrasýnda karþýlaþtýðýmýz en büyük problem

.............................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................
2. Problem nereden kaynaklanýyordu?
.............................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................
3. Grubumuzun en iyi olduðu alan;
.............................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................
4. Grup olarak daha iyi olabilirdik. Fakat;
.............................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................
95
5. EK
ÖÐRENCÝ GÖZLEM FORMU
Açýklama: Bu form, etkinlik süresince öðrencilerin, yapýlan çalýþmalara katýlma düzeylerini gözlem-
eniz amacýyla hazýrlanmýþtýr.
Ünite Adý: ............................................................ Adý Soyadý : ......................................

Öðrenci Nu. : ......................................
Sýnýfý : ......................................
DERECELER
Hiçbir Her
BECERÝLER
Zaman Nadiren Bazen Sýklýkla Zaman
1 2 3 4 5
I. DERSE HAZIRLIK
1. Bilgi kaynaklarýna nasýl ulaþacaðýný bilir.
2. Ulaþtýðý kaynaklardan etkin bir biçimde yararlanýr.
3. Derse deðiþik yardýmcý kaynaklarla gelir.
4. Derse hazýrlýklý gelir.
Toplam
II. ETKÝNLÝKLERE KATILMA
1. Konu ile ilgili görüþlerini çekinmeksizin ifade eder.
2. Görüþü sorulduðunda söyler.
3. Yeni ve özgün sorular sorar.
4. Belirttiði görüþler ve verdiði örnekler özgündür.
5. Dersi iyi dinlediði izlenimi veren sorular sorar.
Toplam
III. ÝNCELEME - ARAÞTIRMA - GÖZLEM
1. Bilgi toplamak için çeþitli kaynaklara baþvurur.
2. Kendisine verilen kaynaklarla yetinmeyip baþka kay-

naklar araþtýrýr.
3. Ýnceleme ve araþtýrma ödevlerini özenerek yapar.
4. Gözlemlerini dikkatli bir þekilde yapar.

5. Gözlemleri sonucunda mantýksal çýkarýmlarda
bulunur.
6.Araþtýrma ve inceleme sonucunda genellemeler
yapar.
Toplam
GENEL TOPLAM
96
6. EK
AKRAN DEÐERLENDÝRME FORMU
Deðerlendiren Öðrencinin;
Grup Numarasý : ........................................
Adý Soyadý : ......................................... 1.Arkadaþýnýn Adý Soyadý : ........................................
Sýnýfý : ......................................... 2.Arkadaþýnýn Adý Soyadý : ........................................
Etkinliðin Etkinliðin
Her Zaman Hiçbir Zaman
Baþýnda Sonunda
Grubumuzdaki Öðrenciler
1. Arkadaþým
2. Arkadaþým
1. Arkadaþým
2. Arkadaþým
1. Arkadaþým
2. Arkadaþým
1. Arkadaþým
2. Arkadaþým
Ben
Ben
Ben
Ben
Etkinliðe katýlýmda gönül-
lüdür.
Görevini zamanýnda yerine

getirir.
Farklý kaynaklardan bilgi

toplayýp sunar.
Grup arkadaþlarýnýn görüþ-

lerine saygýlýdýr.
Arkadaþlarýný uyarýrken
olumlu bir dil kullanýr.
Ders araç-gereçlerini kul-

lanýrken dikkatli ve titizdir.
Temiz, tertipli ve düzenli

çalýþýr.
(Kullandýðý aletleri yerine
koyar, kirlettiklerini temizler vb.)
Sonuçlar tartýþýlýrken konu-

þur, konuþulanlarý anlar.
97
7. EK
PERFORMANS ÖDEVÝ ÖRNEK FORMU
Ýçerik Beklenen Puanlama

Sýnýf Düzeyi Ünitenin Adý Süre
Düzeyi Baþarým Yöntemi
Araþtýrma, Grafik
Oluþturma ve
Dereceli
ORTAÖÐRETÝM ÝNSAN, Yorumlama
Müziðe Giriþ 3 Hafta Puanlama
9.SINIF SANAT VE MÜZÝK Becerisi
Anahtarý
Etkili Ve Güzel
Anlatým Becerisi
Sevgili Öðrenciler,
Sizden aþaðýda ünite ile ilgili olarak verilen konularý dikkatlice okumanýzý, bunlardan yapmak iste-
diðiniz bir tanesini seçmenizi ve seçtiðiniz konu ile ilgili araþtýrma yaparak çalýþmanýzý, bir rapor halinde
ve sýnýf ortamý içinde poster biçiminde sunmanýzý bekliyorum.
a) Bir sanatçý ile sanat üzerine söyleþi veya röportaj yapýnýz.

b) Müziðin insan hayatýndaki önemini vurgulayan bir slayt sunumu hazýrlayýnýz.
NOT: Yukarýda belirtilen konularýn dýþýnda ünite ile ilgili istediðiniz bir konuyu benimle paylaþarak
belirleyebilirsiniz.
Bu çalýþmayý baþarýyla tamamlayabilmeniz için aþaðýdaki adýmlarý izlemelisiniz.
1. Çalýþmanýz için yukarýda verilen konularý dikkatlice okumalý ve düþünmelisiniz.

2. Yapabileceðinizi düþündüðünüz bir konuyu seçmelisiniz.
3. Seçtiðiniz konu ile ilgili araþtýrma yapmalýsýnýz.
4. Çalýþmanýz için aile bireyleri, kitaplar, gazete haberleri, internet vb. kaynaklardan yararlanabilirsiniz.
5. Araþtýrmalarýnýza dayanarak konu ile ilgili sunacaðýnýz raporda hangi bilgilere yer vereceðinize karar
vermelisiniz (planlamalýsýnýz).
6. Çalýþmalarýnýz doðrultusunda teslim edeceðiniz raporu hazýrlamalýsýnýz.
7. Çalýþmalarýnýz doðrultusunda sýnýfta sergileyeceðiniz materyalleri (poster ve bu posterde yer almasýný
düþündüðünüz görsel materyaller) hazýrlamalýsýnýz.
8. Çalýþmanýzý rapor olarak ... / ... / 200... tarihinde teslim etmeli ve sýnýfta görsel materyallerinizi sun-
malýsýnýz.
98
7. EK-a
PERFORMANS ÖDEVÝ DERECELÝ PUANLAMA ANAHTARI
AÇIKLAMA: 6. ekteki performans ödevi aþaðýdaki ölçütler doðrultusunda puanlanacaktýr.
< Ödevi hazýrlarken çeþitli kaynaklardan faydalanýlmýþtýr.

< Performans ödevinde çalýþýlmak üzere seçilen konunun raporlaþtýrýlmasýnda ulaþýlan
kaynaklardaki bilgilerden yeterince yararlanýlmýþtýr.
< Poster çalýþmasýnda aktarýlan bilgiler grafik dýþýnda fotoðraf, karikatür, çizim vb. ile
5 desteklenmiþtir.
< Poster çalýþmasýnda yer alan görsel materyaller, konuya iliþkin özet bilgiler ile
desteklenmiþtir.
< Ödevde kullanýlan kaynaklar uygun biçimde rapora yansýtýlmýþtýr.
< Rapor anlaþýlýr biçimde yazýlmýþtýr. Oluþturulan cümleler Türkçe yazým kurallarýna
uygundur.

< Performans ödevinde çalýþýlmak üzere seçilen konunun raporlaþtýrýlmasýnda ulaþýlan
kaynaklardaki bilgilerden yararlanýlmýþtýr.
4 desteklenmiþtir.
desteklenmiþtir.
< Ödevde kullanýlan kaynaklar uygun biçimde rapora yansýtýlmamýþtýr.
< Rapor anlaþýlýr biçimde yazýlmýþtýr.

<Performans ödevinde çalýþýlmak üzere seçilen konunun raporlaþtýrýlmasýnda ulaþýlan
kaynaklardaki bilgilerden yararlanýlmýþtýr.
3 yeterince desteklenmemiþtir.
yeterince desteklenmemiþtir.
< Ödevde kullanýlan kaynaklar uygun biçimde rapora yansýtýlmamýþtýr.

2 yeterince desteklenmemiþtir.
yeterince desteklenmemiþtir.
1 < Raporda konuya iliþkin yer alan bilgiler yetersizdir ve anlaþýlýr biçimde yazýlmamýþtýr.
99
7. EK-b
PERFORMANS ÖDEVÝ ÖZ DEÐERLENDÝRME FORMU
Adý ve Soyadý :
Sýnýfý :
Numarasý :
AÇIKLAMA: Aþaðýdaki tabloda proje boyunca çalýþmalarýnýzý en iyi þekilde ifade eden seçeneðin altýna (X)
koyunuz.
DERECELER
DEÐERLENDÝRÝLECEK TUTUM VE DAVRANIÞLAR
Her Zaman Bazen Hiçbir Zaman
1. Planlý çalýþmaya özen gösterdim.
2. Proje çalýþmalarým sýrasýnda planýma uygun hareket ettim.
3. Araþtýrmalarýmda çeþitli kaynaklardan yararlandým.
4. Öðretmenimin önerilerini dinledim.
5. Çalýþmalarým sýrasýnda zamanýmý verimli biçimde kul-

landým.
6. Çalýþmalarým sýrasýnda deðiþik materyallerden faydalandým.
7. Sorumluluklarýmý tam anlamýyla yerine getirdim.
8. Çalýþmalarýmý sunarken görsel materyalleri kullanmaya

çalýþtým.
Bu etkinlik sýrasýnda yaptýklarým ve yapamadýklarým: .........................................................................

...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
100
8. EK
PROJE ÇALIÞMASI ÖRNEK FORMU
Seçilebilecek Konular:
1. Ulusal müziðimizin önemli eserlerinden oluþan bir derleme yapýnýz.

2. Dünya müziðinin önemli eserlerinden oluþan bir derleme yapýnýz.
Not: Bu konular dýþýnda ilgi duyduðunuz bir konuyu da belirleyebilirsiniz.
Süre: Ýki ay
Çalýþma Ýçeriðinde Yer Almasý Gereken Konu Baþlýklarý:

1. Projenin adý (1-15 sözcük arasý olmalýdýr)
2. Projenin konusu (Konu açýk ve net bir biçimde ifade edilmiþ olmalýdýr)
3. Proje çalýþmasý içinde belirlenen durumun ya da sorunun ayrýntýlý biçimde tanýmlanmasý (Bu kýsýmda-
ki projenin amacý belirtilmekle birlikte; durum ya da sorun net biçimde açýklanmalýdýr ve 7-15 sayfa
olmalýdýr)
4. Geliþtirme sürecinin açýklanmasý (Bu aþamada toplanan bilgilerden yola çýkarak bir ürün ortaya koy-
maya yönelik ya da öneriler geliþtirmeye dönük yapýlanlar 7-15 sayfayý geçmeyecek þekilde anlatýl-
malýdýr)
5. Sonuç ve öneriler
6. Kaynakça
Proje Hazýrlanýrken Ýzlenecek Basamaklar:

1. Basamak: Bu aþamada, seçmeyi düþündüðünüz konuyu araþtýrýp araþtýramayacaðýnýza, konuyla ilgili
kaynaklara ne düzeyde ulaþacaðýnýza iliþkin inceleme yaparak konu seçimine hazýrlýk yapýnýz. Bu aþa-
mada öðretmeniniz ile araþtýrmayý düþündüðünüz konuyu paylaþýp, ondan konu belirlemede yardým
alýnýz.
2. Basamak: Bir önceki basamakta yaptýðýnýz incelemeler sonucunda belirlediðiniz konunun "önemini,
neden bu konuyu seçtiðinizi, hazýrlayacaðýnýz proje sonucunda neye ulaþmak istediðinizi" belirleyiniz.
3. Basamak: Seçtiðiniz konu ile ilgili yeterli bilgiye ulaþmak amacýyla gerekli kaynaklara ulaþýnýz. Bu kay-
naklar; kütüphane, Ýnternet, TV, radyo ve konuyla ilgili kaynak kiþiler.
4. Basamak: Bir önceki basamakta ulaþtýðýnýz tüm kaynaklardan elde ettiðiniz bilgilerden faydalanarak
oluþturduðunuz bilgileri metne dönüþtürünüz (7-15 sayfayý geçmeyecek biçimde).
5. Basamak: Ulaþtýðýnýz kaynaklardan elde ettiðiniz bilgileri deðerlendirerek çözüm önerileri üretiniz. Bu
çözüm önerilerini belirleme nedenlerinizi ortaya koyunuz.
6. Basamak: Çalýþmalarýnýzý rapor hâline dönüþtürünüz.
7. Basamak: Raporu resim, gazete haberleri, kendi çizimleriniz, tablo, grafik ve istatistiklerle destekleyip
poster hâline getiriniz.
8. Basamak: Çalýþmalarýnýzýn sunumunu yapýnýz.
Puanlama: Puanlama, ekte verilen Proje Deðerlendirme Ölçeði ile yapýlacaktýr.
101
8. EK-a
PROJE DEÐERLENDÝRME ÖLÇEÐÝ
Projenýn Adý :
Adý ve Soyadý :
Sýnýfý :
Numarasý :
DERECELER
GÖZLENECEK
Kabul Çok
ÖÐRENCÝ KAZANIMLARI Zayýf Orta Ýyi
edilebilir iyi
1 2 3 4 5
I. TASARI HAZIRLAMA SÜRECÝ
Proje amacýný belirleme
Projeya uygun çalýþma planý yapma
Grup içinde görev daðýlýmý yapma
Belirlenen konunun önemini ortaya koyma
Hazýrlanan proje sonunda ne tür sonuçlara ulaþýlmak
istendiðini ortaya koyma
TOPLAM
II. PROJENÝN ÝÇERÝÐÝ
Proje konusunda bilimsel açýdan doðru bilgiler aktarma
Toplanan bilgileri analiz etme

Elde edilen bilgilerden çýkarýmda bulunma
Yapýlan çalýþmanýn orijinal olmasýna özen gösterme
Yapýlan çýkarýmlarýn nedenlerini ortaya koyma
Yapýlan çalýþmada eleþtirel düþünme becerisini gösterme
Hazýrlanan raporu; resimler, gazete haberleri, çizimler,

tablo, grafik ve istatistiklerle destekleme
Metne aktarýlan tüm bilgilerde Türkçeyi doðru biçimde kul-
lanma
Yararlanýlan kaynaklarý rapora yansýtma
TOPLAM
III. SUNU YAPMA
Konuyu dinleyicilerin ilgisini çekecek þekilde sunma
Sunuyu hedefe yönelik materyalle destekleme
Sunuda akýcý bir dil ve beden dilini kullanma
Sorulara cevap verme
Verilen sürede sunuyu yapma
Sunum sýrasýnda Türkçeyi doðru biçimde kullanma
TOPLAM
GENEL TOPLAM
102
8. EK-b
PROJE ÖZ DEÐERLENDÝRME FORMU
Adý ve Soyadý :
Sýnýfý :
Numarasý :
AÇIKLAMA: Aþaðýdaki tabloda proje boyunca çalýþmalarýnýzý en iyi þekilde ifade eden seçeneðin altýna (X)
koyunuz.
DERECELER
DEÐERLENDÝRÝLECEK TUTUM VE DAVRANIÞLAR Hiçbir

Her Zaman Bazen
Zaman
1. Planlý çalýþmaya özen gösterdim.
2. Proje çalýþmalarým sýrasýnda planýma uygun hareket ettim.
3. Araþtýrmalarýmda çeþitli kaynaklardan yararlandým.
4. Öðretmenimin önerilerini dinledim.
5. Çalýþmalarým sýrasýnda zamanýmý verimli biçimde kul-

landým.
6. Çalýþmalarým sýrasýnda deðiþik materyallerden faydalandým.
7. Sorumluluklarýmý tam anlamýyla yerine getirdim.
8. Çalýþmalarýmý sunarken görsel materyalleri kullanmaya

çalýþtým.
Bu etkinlik sýrasýnda yaptýklarým ve yapamadýklarým: .........................................................................

...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
103
TERÝMLER SÖZLÜÐÜ
A
akustik : Yanký bilimi, ses bilimi, yankýlaným.
animasyon : 1. Çok sayýda resmin belli bir hýzda ve düzende gösterilerek sürekli bir
hareket izlenimi verilmesi.
2. Canlandýrma.
armoni orkestrasý : Yalnýz üflemeli çalgýlardan oluþan orkestra.
arya : Operalarda solistlerden birinin orkestra eþliðinde söylediði, genellikle kendi
içinde bütünlüðü olan parça.
B
bale : 1. Belli hafif figürlere, adým atýþlara, çoðunlukla sahne düzenine ve müziðe
dayalý gösteri türü.
2. Bu tür gösteri yapan sanatçý topluluðu.
bando : Türlü üflemeli ve vurgulu çalgýlardan oluþan ve genellikle geçit törenlerinde
kullanýlan mýzýkacýlar topluluðu veya takýmý.
big band : Üflemeli çalgýlarýn aðýrlýkta olduðu, on müzisyenden daha fazlasýný
barýndýran ve genelde caz müziði çalan grup.
D
deyiþ : Halk edebiyatýnda þiir, halk türküsü ya da bir kimsenin bir konuyla ilgili
anlattýðý, ifade.
dük : Bazý devletlerde prensten sonra gelen en yüksek soyluluk unvaný.
E
egzersiz : Alýþtýrma.
F
fabl : Kahramanlarý çoklukla hayvanlardan seçilen, sonunda ders verme amacý
güden, genellikle manzum hikâye, öykünce.
fanfar : Bakýr üflemeli çalgýlardan oluþan orkestra, bu orkestranýn çaldýðý tartýmlý ve
canlý parça.
flamenko : Endülüs halk müziði.
G
gravür : Aðaç, taþ veya metal bir levhanýn oyularak iþlenmesi ve bunun bir yüzeye
basýlmasý tekniði ya da bu teknikle yapýlmýþ resim.
gözlem : 1. Bir nesnenin, olayýn veya bir gerçeðin, niteliklerinin bilinmesi amacýyla,
dikkatli ve planlý olarak ele alýnýp incelenmesi.
2. Ýnceleme sonucu elde edilen deðer.
hümanist : Ýnsancýl.
Ý
ikmal : Eksik bir þeyi tamamlama, daha iyi duruma getirme, bütünleme, bitirme.
izlenim : Bir durum veya olayýn duyular yolu ile insan üzerinde býraktýðý etki.
104
J
jest : Herhangi bir þeyi açýklamak için genellikle el, kol ve baþ ile yapýlan
içgüdüsel veya iradeli hareket.
Judas Maccabaeus : Ünlü Alman besteci G.F.Haendel'in sahnelenmek üzere yazdýðý bir oratoryo-
dur.
K
kadir : Deðer, kýymet, itibar.
kaide : Kural.
katakomb : Üstü kapalý, dar, uzun ve karmaþýk geçitlerden oluþan, mezarlarýn bulun-
duðu yeraltý þehirlerine verilen isim.
konçerto : Bir çalgýnýn teknik özelliklerini ön plana çýkarmak amacýyla yazýlmýþ, orkestra
eþliðinde seslendirilen, genellikle üç bölümden oluþan müzik eseri.
konson : Ünsüz harflere verilen genel ad. Sessiz harf.
M
metronom : Bir müzik aletinin belli bir hýzda ve ayný tempoda çalýnmasýný saðlamak için
belirli tempoda sesler üretebilen alet.
mehter takýmý : Kös, nakkare, zil, zurna ve borulardan kurulan askerî mýzýka takýmý.
meram : Ýstek, amaç, gaye, maksat.
mim : Bir oyuncunun herhangi bir davranýþ veya duyguyu yüz ve vücut hareket-
leriyle anlattýðý komedi türü.
mimik : Duygularý, düþünceleri belirtecek biçimde yüzde beliren kýmýldanýþlar,
hareketler.
minyatür : Çoðunlukla eski yazma kitaplarda görülen, ýþýk, gölge ve hacim duygusu
yansýtýlmayan küçük, renkli resim sanatý ya da bir þeyin küçük ölçekte
kopyasý veya benzeri.
münazara : Bir konu üzerinde, belli kural ve yöntemlere uyularak yapýlan tartýþma.
N
napoliten : Ýtalyan halk þarkýlarý.
O
opera : Sözlerinin bütünü veya çoðu þarkýlý olarak söylenen müzikli tiyatro eseri ve
bu tür eserlerin oynandýðý yapý.
orff çalgýlarý : Alman besteci Carl Orff'un hareket ve müziði bütünleþtiren bir müzik eðiti-
mi metodunda kullandýðý ksilofon, glockenspiel gibi vurmalý çalgýlardan
oluþan gruba verilen ad.
orkestra : Yaylý, üflemeli ve vurmalý çalgýlar topluluðu.
ozan : Saz çalarak þiirler, deyiþler ve destanlar söyleyen halk sanatçýsý, saz þairi,
âþýk
Ö
öge : Birleþik bir þeyi oluþturan basit þeylerden her biri, unsur, eleman.
P
performans : Çalýþanýn yaptýðý iþ için harcamasý gereken maksimum enerji, bilgi, kiþisel
yeterlilik ve iþten aldýðý doyum.
popüler : Herkesçe tanýnan, bilinen, güncel olan.
promenade : Genellikle sahil kenarýnda taþ döþenmiþ yürüyüþ yolu anlamýndadýr. Fakat
yürüyerek ve insan içine karýþarak yapýlan gezinti ya da dans eden çiftlerin
kolkola girerek diðer çiftleri takip ettiði bir figür olarak da kullanýlýr.
105
S
senfoni : Orkestra için yazýlmýþ genellikle dört bölümden oluþan uzun bir þiir niteliðin-
deki müzik eseri.
seyyare : Gezegen.
sirtaki : Kollarýn ve ayak hareketlerinin önemli olduðu, giderek hýzlanan müzik
eþliðinde dans edilen bir tür Yunan halk oyunu.
simge : Duyularla ifade edilemeyen bir þeyi belirten somut nesne veya iþaret,
rumuz, sembol.
sinema : Güzel sanatlarýn dalý olarak yansýtýlmaya uygun olan filmleri gerçekleþtirme
ve yaratma sanatý, beyaz perde, yedinci sanat.
skala : Gösterge çizelgesi.
süit : Ayný tonda yazýlmýþ þarký biçimindeki dans müziði.
T
tango : Kökeni Arjantin'e dayanan, özel ritimli aðýr bir dans ve bu dansýn müziði.
teori : Sistemli bir biçimde düzenlenmiþ birçok olayý açýklayan ve bir bilime temel
olan kurallar ütünü, kuram.
terim : Bir bilim, sanat, meslek dalýyla veya bir konu ile ilgili özel ve belirli bir
kavramý karþýlayan kelime.
týný : Bir cismin titreþiminden çýkan sesi, baþka nitelikteki bir cismin ayný yüksek-
likte çýkan sesinden ayýrt ettiren özellik.
tiyatro : Dram, komedi, vodvil vb. edebiyat türlerinin oynandýðý yer ve sahnelenmek
için yazýlmýþ oyunlarýn tümü.
ton : Ýnsan veya çalgý sesinin yükseklik, alçaklýk, koyuluk veya açýklýk derecesi.
U
uyum : Bir bütünün parçalarý arasýnda bulunan uygunluk, ahenk.
Y
yeð tutmak : Bir þeyi diðerlerinden daha üstün ve uygun görüp ona yönelmek, yeðlemek,
tercih etmek.
Z
zeybek : Ege yöresine özgü bir müzik veya oyun türü.
106
KAYNAKÇA
Aktüze, Ýrkin, Müziði Okumak 4. cilt, Pan Yayýncýlýk, II. Basým, Ýstanbul, 2007.
Coþkuner, Ýsa, Ýlk Öðretmen Okullarýnda Müzik, M. E. Basýmevi, IV. Basým, Ýstanbul, 1962.
Çalýþýr, Feridun, Müziðin Düþüncedeki Yeri, Ýþ Matbaacýlýk ve Tic., Ankara, 1971.
Egüz, Saip, Toplu Ses Eðitimi I, Ayyýldýz Matbaasý A.Þ., Ankara, 1991.
Feridunoðlu, Lale, Müziðe Giden Yol, Ýnkýlap Kitabevi, Ýstanbul, 2004.
Göbelez, Cemalettin, Çalgýlar Dünyasýnda Keman, Liszt Müzikevi Yayýnlarý, Ýstanbul, 1996.
Grabbe, Paul, Yüz Ünlü Senfoni, Çev.: Selma Kurdakul.
Günay, Edip; Özdemir, Mehmet Ali, Müzik Öðretimi Teknolojisi ve Materyal Geliþtirme, Baðlam
Yayýncýlýk, II. Basým, Ýstanbul, 2006.
Komisyon, 9. Sýnýf Dil Ve Anlatým Ders Kitabý, MEB, Ankara, 2006.
Ýlyasoðlu, Evin, Zaman Ýçinde Müzik, Yapý Kredi Yayýnlarý, V. Basým, Ýstanbul, 1999.
Özkan, Ýsmail Hakký, Türk Musýkisi Nazariyatý ve Usulleri, Ötüken Neþriyat A.Þ., Ýstanbul, 1987.
Pamir, Leylâ, Müzikte Yaratýcýnýn Gücü, Kültür Bakanlýðý Yayýnlarý, I. Basým, Ankara, 1981.
Refið, Gülper, Atatürk ve Adnan Saygun, Boyut Yayýncýlýk, Ýstanbul, 1997.
Sachs, Curt, Çev.: Usmanbaþ Ýlhan, Kýsa Dünya Musikisi Tarihi, Devlet Konservatuvarý Yayýnlarý Serisi,
M E Basýmevi, Ýstanbul, 1965.
Say, Ahmet, Müziðin Kitabý, Müzik Ansiklopedisi Yayýnlarý, I. Basým, Ankara, 2001.
Say, Ahmet, Müzik Ansiklopedisi 2. cilt, Baþkent Yayýnevi, Ankara, 1985.
Say, Ahmet, Müzik Ansiklopedisi 3. cilt, Baþkent Yayýnevi, Ankara, 1985.
Saygun, Ahmet Adnan, Musiki Temel Bilgisi I-II, MEB, Devlet Konservatuvarý Yayýnlarý Serisi, II. Basým,
Ýstanbul, 1971.
Sun, Muammer, Türkiye'nin Kültür-Müzik-Tiyatro Sorunlarý, Ajans-Türk Kültür Yayýnlarý, Nu.:2, Ankara,
1969.
Soykan, Ömer Naci, Sanatlarýn Bölümlenmesi, Felsefe Dünyasý, 2003/1, Sayý:37, s.:17.
Þenel, Nihat, Müziðe Giriþ dersi yayýnlanmamýþ ders notlarý, Ýstanbul, 1991.
Tarkovski, Andrei, Mühürlenmiþ Zaman, Agora Kitaplýðý, III. Basým, Ýstanbul, 2008.
Zeren, Ayhan, Müzik Fiziði, Pan Yayýncýlýk, I. Basým, Ýstanbul, 1995.
107

MuzigeGiris 9 PDF

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

MuzigeGiris 9 PDF

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

GÜZEL SANATLAR VE SPOR LÝSELERÝ

MÜZÝÐE GÝRÝÞ DERS KÝTABI

Program Geliþtirme Uzmaný

Ölçme ve Deðerlendirme Uzmaný

Görsel Tasarým Uzmanı

Ey Türk gençli¤i! Birinci vazifen, Türk istiklâlini, Türk

Mevcudiyetinin ve istikbalinin yegâne temeli budur. Bu

Ey Türk istikbalinin evlâd›! ‹ﬂte, bu ahval ve ﬂerait içinde

2. ÜNÝTE: SES VE SESÝN TEMEL ÖZELÝKLERÝ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .13

3. ÜNÝTE: SES MÜZÝÐÝ-VOKAL MÜZÝK . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .21

4. ÜNÝTE: ÇALGI MÜZÝÐÝ-ENSTRÜMANTAL MÜZÝK . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .28

5. ÜNÝTE: MÜZÝÐÝN TEMEL UNSURLARI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .41

6. ÜNÝTE: MÜZÝKTE KULLANILAN SES DEÐÝÞTÝRÝCÝ ÝÞARETLER . . . . . . . . . . .52

8. ÜNÝTE: MÜZÝKTE KULLANILAN HIZ, NÜANS VE ANLATIM TERÝMLERÝ . . . . . .73

9. ÜNÝTE: MÜZÝK VE TOPLUM . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .85

1. EK: ÖZ DEÐERLENDÝRME FORMU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .92

Bu bölüm yeni bilgilerin öðrenilmesi amacýy-

Öðrencilerin Sınıfiçi etkinliklerde Kullanılacak

Dersin sorular ve etkinlikler aracýlýðýyla iþlendiði,

Öðrencilerin sýnýf içinde konuya yönelik etkin

Önceden hazýrlýk yapýlarak sýnýf içinde, derse

Konuya iliþkin küçük bilgilerin verildiði

Konuya veya etkinliðe yönelik okuma

Konuya yönelik sorularý kapsar.

Öðrencilerin ünite ile ilgili öðrendiklerini çok-

1. ÝNSAN, SANAT VE MÜZÝK ÝLÝÞKÝSÝ

“...Hayatta müzik gerekli deðildir. Çünkü hayatýn kendisi müziktir.

1. Ýnsanýn doðadaki yeri ile ilgili olarak neler söyleyebilirsiniz?

TANIMLAMA ÇÖZÜMLEME UYGULAMA

KAVRAMSAL (DÝLSEL) ALGISAL-KAVRAMSAL

Ýþitsel Görsel Ýþitsel- Sözel Yazýlý Görsel Ýþitsel-Görsel

* Prof. Dr. Ömer Naci SOYKAN, Sanatlarýn Bölümlenmesi

l Aþaðýdaki “Üç Arkadaþ” adlý hikâyeyi okuyunuz.

Bir Sergiden Tablolar

l Sýnýfa getirdiðiniz farklý müzik türlerini dinleyiniz.

Ýnsan sanat yapar. Çünkü;

“Müziksiz bir hayat hatadýr.”

1. Yaþantýmýzýn hangi alanlarýnda müziðin kullanýldýðýný söyleyiniz.

TANIMLAMA ÇÖZÜMLEME UYGULAMA

2. Müziðin bir iletiþim aracý olup olmadýðýný söyleyiniz.

“...Ulusal; ince duygularý, düþünceleri anlatan; yüksek deyiþleri, söyleyiþleri toplamak,

l Sýnýfa getirdiðiniz ulusal müzik örneklerini dinleyiniz.

Geleneksel Türk Geleneksel Türk

Türk Pop Müziði Eðitim Müziði

Çok Sesli Askerî Müzik

l Dinlediðiniz müzikler arasýndaki farklarý maddeler hâlinde defterinize yazýnýz.

l Geleneksel müziklerimiz hakkýnda topladýðýnýz bilgileri sýnýfta arkadaþlarýnýzla paylaþýnýz.

l Türk Beþleri’yle ilgili topladýðýnýz bilgileri müzik bölümü panosunda sergileyiniz.

Bazý ulusal besteci ve yorumcularýmýz

1. ( ) Sanat hoþa gitmeyen biçimler yaratma çabasýdýr.

B. Aþaðýda verilen ifadelerdeki noktalý yerleri doldurunuz.

1. Ýnsanýn; duygu, düþünce ve heyecanlarýný, sezgisel ya da tasarýmsal düzenlenmiþ sesler yoluyla

C. Aþaðýda verilen çoktan seçmeli sorularýn doðru cevabýný bulunuz.

1. Aþaðýdakilerden hangisi sanat dallarýndan biriyle uðraþan kiþidir?

2. Topkapý Sarayý hangi sanat dalýnýn bir ürünüdür?

3. Aþaðýdakilerden hangisi birden fazla sanat dalýyla iliþkili deðildir?

4. Aþaðýdakilerden hangisi ulusal müzik örneklerimizden birisidir?

5. Aþaðýdakilerden hangisi halk ozanlarýmýzdan deðildir?

6. Cumhuriyet Döneminde açýlan ilk müzik kurumu aþaðýdakilerden hangisidir?

“… Ama duyulmuyordu. Ses!

1. Sesin oluþumuna yönelik düþüncelerinizi açýklayýnýz.

TANIMLAMA ÇÖZÜMLEME UYGULAMA

Sesin varlýðýndan söz edebilmek için