Mitoloji Ödev

AKADEMİK DÜNYANIN KENTSEL İMGELERİNDEN
MİTOLOJİK SİMGELERİNE ÜNİVERSİTE LOGOLARI

University Logos from Urban Images of Academic World
to Mythological Icons
Emine ÇAKIR*
ÖZ
Günümüz iş dünyasında logolar, özellikle kimlik algısı yaratma bağlamında güçlü enstrüman-
lar olarak görülmektedirler. Günlük hayatımızın hemen her anında karşımıza çıkan logo ve amblem-
ler, çoğu zaman fark edilmeseler de mitolojik bir algının izini taşırlar. Bu düşünceler, kimi zaman
da kentsel imgelerle birleşir ve bulunduğu kentin üniversitesinde bir logoya dönüşür. Bu çalışmada,
Türkiye’de devlet ve vakıf olmak üzere toplam 172 üniversitenin logo ve amblemi, taşıdıkları mitolojik
anlam açısından ele alınmıştır. Hitit-Eti, Yunan, Arap-Fars ve Türk mitolojilerinden izler taşıdığı tes-
pit edilen bu logo ve amblemlerde atalar kültü, Hitit-Eti mitolojisi, çift başlı kartal, hayat ağacı, bay-
kuş, tıbbın sembolü yılan, arı, karınca, koçbaşı, zeytin dalı, dağ kültü, ay yıldız, güneş, lale gibi mitolo-
jik kökenli simgelere yer verildiği görülmüştür. Çalışmadaki amaç, logolardaki mitik arka planın ırkî
kökenlerini ortaya koymaktan ziyade, logo ve amblem tasarlanmasında tasarımcıların tercihini, hangi
mitik imgelerin olumsuzlanarak hangilerinin benimsendiğini vurgulamak, mitik imgelerin amblem
ve logolar aracılığı ile günümüzde uygulanabilirliğini göstermektir. Çalışmada teker teker üniversite
logolarını verip açılımını yapmak yerine mitik imgenin simgeye dönüştüğü logolar üzerinden örnekler
verilerek tartışılmıştır.
Anahtar Kelimeler
Mitoloji, üniversite, logo, amblem.
ABSTRACT
In today’s business world logos, especially in the context of creating a sense of identity are seen
as powerful instruments. Logos and emblems, encountered in almost every moment of our daily lives,
serves mostly as a tool to track down the mythical belief past to the present. This mythical thought,
is also preferable to design logos and emblems of universities. In this study, 172 state and private
universities’ logos and emblems are discussed in terms of their mythical meaning. Logos and emblems,
identified as being followed Greek, Hittite-Eti, the Arab-Persian and Turkish mythology, include the
cult of the ancestors, the mythology of the Hittites-meat, double-headed eagle, tree of life, owl, snake as
a symbol of medicine myth, bee, ant, olive branch, the cult of a mountain, star, the sun, tulip and icons
are also included mythological origin. The purpose of the study is to emphasis the designers’ choice of
the design of the logo and emblem, the adoption of which highlights of mythic images, the externalize of
which logos and emblems and to show the way at these points rather than to lay out the origins of racial
Logos mythical belief. In the study, instead of listing one by one university logos and their expansion,
logos are transformed into the mythical image of the icon has been classified and discussed by giving
examples.
Key Words
Mythology, university, logo, emblem.
İnsanlar zamanın çocuklarıdır,

ancak doğuş yılları ve çağları belli değildir.
Bir inancın yaşını bulmaya kalkmak
kendi kendini aldatmaktan öteye gidemez.
İsmet Zeki Eyüboğlu
* Gazi Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi Türk Halkbilimi Bölümü Araştırma Görevlisi,

eminecakir@gazi.edu.tr
http://www.millifolklor.com 53
Millî Folklor, 2013, Yıl 25, Sayı 97
Logo ve amblem tasarımı mar- lerin Bilgi Edinme Birimlerine konuy-

ka, şirket, ürün kimliğini ifade eden la ilgili mail atılmıştır.
ve akılda kalıcılığı sağlayan en etkili Tasarımcılar, üniversite logo ve
araçlardan biridir. Akılda kalıcılığı amblem tasarımında çoğu zaman üni-
sağlama konusunda işitsel ve sesli ha- versitenin bulunduğu kentin tarihî ve
fızadan çok, görsel hafızanın daha et- kültürel imgelerinden faydalanmakta-
kili olduğu bilinmektedir. Bu yönüyle dırlar. Yazılı ve görsel medyada kent-
ulusaldan evrensele açılan bir pencere le üniversite logosu arasında kurulan
görevini üstlenen üniversitelerin logo bağı güçlendiren haberler bu açıdan
ve amblemlerini incelemek ayrı bir da önemlidir. M. Kemal Çelik’in “Üni-
önem taşımaktadır. versite Logosu?” başlığıyla kaleme al-
Türkiye’de üniversite logo ve dığı gazete yazısı, üniversite logosu ile
amblemlerini her zaman profesyonel kent arasında kurulan bağa ve o top-
kişiler veya grafikerler tasarlama- lumun kendisini yansıttığına inandığı
mıştır. Öğrenci, kaymakam ve aka- logoya verdiği tepkiyi ortaya koyması
demisyen gibi çeşitli gruplardan kişi- açısından önemlidir. Çelik, yazısında
lerin düşünceleri de bu tasarımlarda bu durumu şu şekilde dile getirir: “Ge-
etkili olmuştur. Logo tercihi, kimi lelim üniversite logosuna yani amble-
zaman kamuya açık bir yarışmayla mine… Logo yayınlandıktan kısa bir
(İstanbul Kâğıthane Kaymakamı Akın süre sonra e-mail yağmuruna tutul-
Varıcıer’in Recep Tayyip Erdoğan duk ve logo, Batmanlılar tarafından
Üniversitesi’nin logosunu tasarlaması beğenilmemiş ve Batman’ı sembolize
gibi) gerçekleştirilirken, kimi zaman eden herhangi bir unsurun logoda yer
da Karadeniz Teknik Üniversitesi’nde almadığı belirtilerek tepki gösterilmiş-
olduğu gibi üniversitenin senato kara- ti. Bu tepkileri ilk olarak ciddiye alma-
rı ile belirlenmiştir. Bazen de küçük mıştım, ancak tepkiler öylesine yoğun-
tesadüfler etkili olmuştur. Tıp öğren- laştı ki bu meseleyi gündeme getirmek
cisi Yücel Tanyeri’nin daha önce tiyat- istedim.” (http: //www. batmanposta-
ro topluluğu için tasarladığı geyik mo- sigazetesi. com/yazi/universite-logo-
tifli simgenin, sonrasında Hacettepe su-849. htm, ilk erişim tarihi 05. 04.
Üniversitesi’nin logosu olarak kulla- 2012) Kent ve üniversite arasındaki
nılması gibi. Bazen de üniversite yet- ilişkiyi ortaya koyan bir başka yazı,
kilileri, bazı kişilerden özel olarak logo “Akdeniz Üniversitesi yeni kurumsal
tasarlamasını isteyebilir. Tıpkı Prof. logosunu arıyor” başlığını taşıyor. Bu
Dr. M. Muhtar Kutlu’nun Elazığ ken- yazıda logonun kenti simgelemesinin
tinin mimari dokusundan esinlenerek gerekliliğinin yanı sıra endüstri yö-
tasarladığı Fırat Üniversitesi’nin logo- nüne de dikkat çekilmektedir. “Akde-
su gibi. niz Üniversitesi’nin ve Antalya ilinin
Çalışmada, üniversite logo ve kimliğini ön planda tutacak, Akdeniz
amblemlerinin anlamlarıyla ilgili bil- Üniversitesi’ni en iyi temsil edecek
gilerin çoğuna, üniversitelerin kendi kurum kimliği logosunun özgün tasa-
web sitelerindeki adreslerinden erişil- rım yarışması düzenlenecek. Seçilecek
miştir, ama bazı üniversitelerin adres- tasarım; Akdeniz Üniversitesi’ni tem-
lerinde logolarıyla ilgili herhangi bir sil edecek her türlü basılı materyal ve
bilgi yer almaması üzerine üniversite- sayısal ortamda, medya ve reklam ça-
54 http://www.millifolklor.com
lışmaları ile promosyon ürünleri, kır- Mitler, kuşaktan kuşağa sadece

tasiye malzemeleri, antetli kağıt, faks sözcüklerle anlatılmaz ve de aktarıl-
kağıdı, branda, pankart, afiş, web site- maz. Bazen bir şekil, bir renk ya da bir
si vb. ortam ve faaliyetlerde kullanıla- simge başlı başına mitik bir anlamı
caktır (http: //www. bilimsenligi. com/ bünyesinde barındırabilir. Bütün mit-
akdeniz-universitesi-logo-tasarimi- sel metinler, semboliktir. Bu metinler
yarismasi. html, ilk erişim tarihi 05. ister nesir isterse nazım olsun keli-
04. 2012). Üniversite logo ve amblem- melerle âdeta resim yaparmışçasına
lerinin önemine dair bir başka haber tasvirlerle mitik düşünceye yer veri-
ise “Kırklareli Üniversitesi’nde Logo lir. Fuzuli Bayat, mitler sadece sözde
Rezaleti” başlığı ile sunulmaktadır. değil, hareket, ritüel ve ayinlerde de
Üniversiteye özgü tasarlanan logola- yaşar. Başka şekilde ifade edecek olur-
rın özgün olması yönündeki beklenti- sak, mitin sözlü olması hiç de esas şart
leri dolaylı olarak dile getiren bu yazı değildir (2007: 13) derken bunu kastet-
şöyledir: “Kırklareli Üniversitesi’nin mektedir. İnsanoğlunun geçiş ritüelle-
logosu çalıntı çıktı. Üniversitenin son rinde, kendini ifade etme biçimi olarak
logosunun Çin’e bağlı özel bir yöne- mağara duvarlarına çizdiği resimler,
tim bölgesi olan Makao (Macau) ’nun mit-simge ilişkisinin yeni bir kavram
bayrağından kopyalanmış olduğu an- olmadığını göstermektedir. J. Walter
laşıldı. ” (http: //www. 40lareli. com/ Ong, her türlü anlamsal işareti, yani
kirklareli-universitesinde-logo-rezale- insanın çizdiği ve bir anlam yüklediği
ti. html, ilk erişim 06. 05. 2012). Gör- her tür görünen veya algılanan işa-
sel ve yazılı basında yer alan tüm bu reti “yazı” saymak mümkündür. Bu
haberler, aslında üniversite logo ve durumda taşa bir çentik atmak, dala
amblemlerinin toplum ve kent için ne bir yarık çizmek gibi yalnız bu eylemi
kadar önemli olduğunu göstermekle yapan kişi tarafından yorumlanabi-
beraber aslında kent ruhunun, üniver- len işaretlere “ yazı” dememiz gerekir
site logoları aracılığıyla kendini ifade (2010: 104) diye ifade ederken, sembol-
etme ve akılda kalıcılığı sağlama iste- lerin anlam yönüne dikkat çeker. Bu
ğinin de bir uzantısı olduğunu göster- doğrultuda, her toplumun kendine has
mektedir. bir simgesel iletişim dili olduğunu ve
Bazı üniversite logoları ise belli bir bu dili sadece o topluma ait yani o sim-
düşünceden yola çıkarak tasarlanmış- genin kültürel koduna sahip kişilerin
tır. Karadeniz Teknik Üniversitesi’nin anlayıp yorumlayabileceğini söylemek
Bilgi Edinme Birimindeki yetkililerin mümkündür. Mircea Eliade, simgele-
belirttiğine göre iki “i” ve iki “e” har- rin toplumsal bir dil olduğunu, malum
fiyle tasarlanan logo, “ İlim ve insan cemiyetin bütün üyeleri tarafından bir
evrende el eledir. ” düşüncesini yansıt- “dil” olarak anlaşılırken, yabancılar
maktadır. tarafından anlamsız bir şey olarak ka-
Üniversite logo ve amblemlerinde bul edildiğini, ama kesinlikle simgeyi
kimi zaman anlam verdiğimiz, çoğu taşıyanın toplumsal, tarihsel ve fizik
zaman da veremediğimiz bu semboller durumunu ve onun toplum ve kosmos-
incelendiğinde birçok mitik imgenin la olan ilişkisini ifade eden bir “dil” ol-
tasarımlarda esin kaynağı olduğu gö- duğunu vurgular ( 2005: 530). Giovan-
rülecektir. ni Sartori, “İnsan sadece fiziksel bir
evrende değil, aynı zaman da sembolik eşya ve göksel unsurları amblem ola-
bir evrende de yaşar. Dil, mit, sanat rak kullandığına değinir. Ayrıca, Türk
ve din (…) sembolik dokuyu oluşturan kültüründe, at, kurt, yunus, güvercin,
çeşitli bağlar anlamına gelir (2006: 17) kartal motiflerinin önemli olduğu mit,
ifadesiyle görselin gücüne işaret et- destan ve hikâye gibi anlatılardan ko-
mektedir. Simgenin okunması, altında laylıkla anlaşılacağını vurgular (2002:
yatan mitsel imgenin ortaya çıkması 60-62). Özdemir’in siyasi partilerin
demektir. Bu hususta, üniversite amb- amblemlerindeki mitik anlama dik-
lem ve logolarının neyin ya da hangi kat çekmesi, çalışmamızda ele alınan
mitsel imgenin büründüğü görsel bir konuya paralel bir düşüncenin uzantı-
dil olduğunun yorumlanması gerekir. sıdır. Bu çalışmada, üniversite logo ve
Mitin simgeye dönüşüp kuşaktan ku- amblemlerinde atalar kültü, Hitit-Eti
şağa aktarılmasında yani örtük bir mitolojisi, çift başlı kartal, hayat ağa-
biçimde yaşatılmasında Türkiye’de- cı, baykuş, tıbbın simgesi yılan mitosu,
ki üniversite logo tasarımının mitsel arı ve karınca gibi hayvanların sembo-
imgeden yararlandığı görülmektedir. lik kullanımı, zeytin dalı, kutsal dağ,
Elbette logo tasarımcılarının, özellikle ay-yıldız, güneş, meşale ve lale mitosu
mitik bir imge kullanma düşüncesiyle gibi mitik simgelerin kullanıldığı tes-
yola çıktığı söylenemez. pit edilmiştir.
Mehmet Ateş’e göre mitolojik dü- Üniversite logolarında en fazla
şünce insanlığın edindiği ilk kutsal kullanılan mitolojik imgelerden biri;
düşünce biçimidir. Başka bir deyişle, atalar kültü’dür. Bayat’ın aktardı-
insanlık kutsal olaylarını mitolojik ğına göre eski Türklerde menşe ile
kurgularla bin yıllar boyu taşımış ve ilgili önemli bir mitolojik kategori
bunları gene mitolojik anlatımla ak- atalar kültüdür. Türkler kendilerine
tarmıştır (2002: 21). Araştırmacılar, ata bildikleri şahıslar için büyük me-
duvar resimlerini, mezar taşları ve zarlar yapmış veya temsilî mağaraları
şaman davuluna çizilen resimleri hep ecdatlarının mezar yerleri olarak de-
bu doğrultuda yorumlama gereksinimi ğerlendirmişlerdir (Bayat, 2007: 187).
duymuşlardır. Zira bu resimler bera- Atalardan söz ediliyorsa eğer, açıkçası
berinde o topluluğun mitolojik inanç- bunları ikiye ayırmak gerekmektedir:
larına ışık tutmuştur. Böylece pek çok biri kavmin, imparatorluğun kurucu-
kozmogonik ve eskatolojik mitlerin ları olan atalar ya da büyük hüküm-
yaratıldığı coğrafya olan Anadolu’nun darların soy kütüğü, diğeri boyun
topraklarındaki inanç ve kültürel de- kurucusu neslinden geldikleri ataları-
ğişimin izlerini, üniversite logo ve nın soy kütüğü (Roux, 2011: 36). Tüm
amblem tasarımlarında tespit etmek bunlar, atalarla ilgili mitsel inancın
mümkündür. bir uzantısıdır. Ölen atanın ruhunu
Türkiye’de logo ve amblemlerin yaşatmak ya da onun ruhuyla ilişki
kullanımı hakkında Nebi Özdemir, kurmak adına geçmişten bugüne uy-
“Türkiye’de Siyasal Parti Kültürü” adlı gulanan bazı ritüellerin yanı sıra üni-
makalesinde siyasal parti kimliğinin versite logo tasarımlarında da atalar
en belirgin ve etkili alanını sembolle- kültü kullanılmıştır.
rin oluşturduğunu ifade ederek Tür-
kiye’deki siyasal partilerin hayvan,
Türk tarihine damgasını vuran

Orhan Gazi, Fatih Sultan Mehmet,
Yıldırım Beyazıt gibi Osmanlı İmpa-
ratorluğuna ait kişilerin isimlerini ta-
şıyan üniversiteler de atalar kültünü
yansıtmaktadır.
Anadolu’nun Türkleşmesi ve İs-

lamlaşması sürecinde yararlılıklar
gösteren Süleyman Şah, Melikşah ve
Alparslan gibi Selçuklu dönemi hü-
kümdarlarının isimleri üniversitelere
verilmiştir. Ayrıca Türk kültürü için
çok önemli bir yere sahip olan Dede
Korkut’un Osmaniye Korkut Ata
Üniversitesi’nin logo tasarımlarında
kullanılması da atalar kültünün bir
uzantısıdır. Ayrıca bilim, sanat ve edebiyat-
ta yararlılık göstermiş Mimar Sinan,
Piri Reis, Kâtip Çelebi, Karamanoğlu
Mehmet Bey, Mehmet Akif Ersoy gibi
üniversite isimleri de atalar kültü ile
ilişkilendirilebilir.
Mevlana ve Ahi Evren gibi toplu-

mu dinî ve tasavvufi açıdan etkileyen
ve kentle maddi ve manevi açıdan öz-
deşleştirilen şahsiyetler de üniversite-
lere ad olarak verilerek atalar kültü
yaşatılmıştır.
Mustafa Kemal Üniversitesi, Ata-

türk Üniversitesi, Gazi Üniversitesi ve
Kastamonu Üniversitesi’nde Türkiye

Cumhuriyeti’nin kurucusu ulu önderi
Atatürk’ün adı, unvanı ve imzası logo
tasarımlarında kullanılarak atalar
kültüne yer verilmiştir. Ayrıca yakın
tarihte cumhurbaşkanlığı veya baş-
bakanlık yapmış ya da kent için önem Üniversite logo ve amblemlerin-
taşıyan kişilerin isimlerinin üniversite de kullanılan bir başka mitolojik imge
logolarında kullanılması atalar kültü- ise Hitit-Eti mitolojisine ait olandır.
nü örneklendirmektedir. Anadolu’nun en eski medeniyetleri
olan Hitit-Eti topluluklarından kalan
bazı bulgular, onların mitik inançları-
nı bazı simgelerle gösterdiğini ortaya
koymaktadır.
Kahramanmaraş Sütçü İmam

Üniversitesi’nin kahramanlık madal-
yasını simgeleyen ve üniversitenin
adını taşıyan logosu, Türk kurtuluş
savaşında kentin kurtuluşunda yarar-
Ankara Üniversitesi’nin sembolü
lılıklar göstermiş “Sütçü İmam”ın ya-
olan Güneş Kursu, Hitit öncesi döne-
şatıldığı atalar kültüne yer veren bir
minin yani Hatti döneminin bir eseri
tasarımdır.
olduğunu belirten Prof. Dr. Çınaroğ-
Atalar kültü karşımıza sadece
lu şunları söylüyor: “Güneş Kursu’nu
ataların isim, soy isimleri ya da imza-
oluşturan yuvarlak, dünyayı ya da gü-
ları şeklinde çıkmamaktadır. Atatürk,
neşi temsil ediyor. Altta, iki adet boy-
Mevlana ve Çanakkale şehitlerini
nuza benzer çıkıntı var, ama boynuz
temsil eden abide gibi aşağıdaki logo-
değil. Üzerinde yer alan çıkıntılar ise
lar atalar kültünün görsel imgeleridir.
doğanın çoğalmasını, üremeyi temsil
ediyor. Kuşlar da aynı şekilde yine do-
ğanın çoğalmasını, doğadaki hürriyeti
anlatıyor. (http: //www. ankara. edu.
tr /gunes_kursu. Php, ilk erişim tarihi
20. 04. 2012).
Çorum Hitit Üniversitesi’nin logo-

su hem isim hem de şekil olarak Hitit
mitolojisini yansıtmaktadır. Logoda tepe. edu. tr, ilk erişim tarihi 05. 05.
kullanılan küresel özelliği ön planda 2012).
tutulan yarım küre şeklindeki güneş Üniversite logo ve amblemlerinde
stilizasyonunda Hitit Uygarlığı’nın bir mitolojik bir imge olarak kullanılan bir
parçası olan güneş kursunun iç kıs- başka simge ise “çift başlı kartal”dır.
mındaki dokulardan faydalanılmıştır. Türklerin millî simgelerinden olan
Güneşte kullanılan bu doku aracılı- kartal, Şamanist uygulamalarda çok
ğıyla üniversiteye de adını veren Hitit yaygın olarak karşımıza çıkmaktadır.
Uygarlığı’na biçimsel bir gönderme ya- Yaşar Çoruhlu’ya göre kartalın Türk
pılmak istenmiştir. Logonun tasarımı mitolojisindeki önemi şöyledir: Ya-
kısa bir deyişle Hitit Güneşi’nin mo- kutların en yüksek ruhları taşıdığına
dernize edilerek soyutlanmış halidir. inanılan bu hayvan, Gök Tanrı’nın
(http: //www. hitit. edu. tr, ilk erişim timsali olarak ya da şaman ruhunu
tarihi 20. 04. 2012). ifade etmek amacıyla dünya ağacının
tepesinde tasavvur ediliyordu. Hay-
van-ata ya da yardımcı ruhlardan biri-
ni temsilen zaman zaman şaman elbi-
sesi üzerinde yer alıyordu. Önemli bir
türeme simgesiydi. Özellikle Göktürk
ve Uygur devirlerinde kartal ve diğer
yırtıcı kuşlar hükümdar ya da beylerin
İlk görüşte “Hacettepe” nin timsali, koruyucu ruhun ve adaletin
“h”si olarak algılanan Hacettepe simgesiydi (2010: 154). Kartal, Yunan
Üniversitesi’nin logosunun hikâyesi mitolojisinde Zeus’un yardımcısı ve en
ise farklıdır. Hem ilginç hem de mi- sevdiği hayvandır. Hatta çoğu zaman
tolojik olan bu logoyu tasarlayan Zeus’un kendisiyle özdeşleştirilir ve
Yücel Tanyeri, logonun tasarlanma tanrıyı simgelediğine inanılırdı (Gez-
hikâyesini şöyle anlatır: Hemen aklı- gin, 2007: 113). Sümer mitolojisinde
ma bir yıl kadar önce Tiyatro Kulübü- de Etana ve kartal mitosu, silindir
müz için çizdiğim geyik figürlü amb- mühürler üzerinde, çokça resmedilmiş
lem geldi. Bu figürü daha Hacettepe ünlü bir mittir (Gezgin, 2007: 115).
Üniversitesi ismi ortada yokken (daha Çift başlı kartallar, göğün direği ile
önceleri üniversitenin isminin “Eti ilişkilendirilir. Tanrıya açılan göğün
Üniversitesi” veya “Hitit Üniversitesi” kapısını bekleyen “çift başlı kartal” ol-
olacağı söyleniyordu…) Tiyatro Kulü- dukça eski ve mitolojik bir Türk kültür
bümüzde Hititleri ve Hacettepe’nin H katına ait bir düşüncedir. Hun çağına
ve T harflerini birlikte simgeleyen bir ait Altay buluntularında “çifte kartal”
amblem olarak düşünmüş ve çizmiş- şekillerini, çok görüyoruz. Selçuklu ça-
tim. Bu simge büyük beğeni kazanmış ğında, “çifte kartal” armaları yalnızca
ve hâlen de çok popüler olmasa da kul- bir tılsım işaretine dönüşmüşlerdir
lanılıyordu. Kısa zamanda bu simgeyi (Ögel, 2010: 132). Sibirya’da ve Altay
düzgün bir şekilde çizerek hızla Sayın bölgesinde, şehirlerin veya yurtların
Doğramacı’ya sundum…(www. hacet- yanında dikilmiş uzun bir sırık bulu-
nur ve bu sırığın üzerinde de ağaçtan

yontulmuş bir kuş resmi görülürdü.
Genel olarak bu kuş “çift başlı bir
kartal” şeklinde yapılırdı (Ögel, 1988:
598). Divriği Ulu Cami çift başlı kar-
tal, Alacahöyük sfenksinde çift başlı
kartala rastlanır. Anadolu sanat eser-
lerinde özellikle doğan ve kartal gibi Erzincan Üniversitesi logosunun
kuşlara çokça yer verilmiştir. Nitekim açılımı şöyledir; 1- Selçuklu motifi
Hitit eserlerinde görülen kartal, daha çift başlı kartal, 2- Akkoyunlu moti-
sonraları Selçuklularda da görülür fi koçbaşı figürü, 3- Fırat’ı (Karasu)
(Ersoy, 2007: 28). simgeleyen su damlası, 4- Bal peteği,
Yukarıdaki bilgilerden de, “kar- 5- Üzüm Salkımı bulunmaktadır. 6-
tal” yahut “çift başlı kartal” simgesinin Amblem, çift başlı kartal kısmı aşağı
sadece Türk kültürüne ait bir mitos gelecek şekilde çevrildiğinde yukarı
olmadığı anlaşılmaktadır. Çeşitli dü- gelen en üst kısmın yuvarlak ve uzan-
şünceler atfedilen çift başlı kartal figü- tısı Göktürk Alfabesindeki “B” harfini
rü, bugün A. B. D.’nin simgesi olarak vermektedir. Aynı zamanda bu simge
da kullanılmaktadır. Ayrıca bu mitik “ebtamga” yani “ev”, “yurt” anlamına
simge bugün Erzincan Belediyesi’nin gelmektedir. (http: //www. erzincan-
ve Türk Tarih Kurumu yayınlarının kizyurdu. com/erzincan-universitesi.
da logosudur. Html, ilk erişim tarihi 25. 04. 2012).
Üniversite logo ve amblemlerinde
kullanılan başka bir mitolojik imge ise
“hayat ağacı” simgesidir. Artvin Ço-
ruh Üniversitesi gibi kentin yeşilliği-
nin vurgulandığı logolar dışında, ağaç
simgesi Fatih Üniversitesi ve Atatürk
Üniversitesi’nin logolarında mitik bir
imge olarak kullanılmıştır.
“Çift başlı kartal” simgesi, Sel-

çuk Üniversitesi, Dicle Üniversite-
si ve Erzincan Üniversitesi ve Polis
Akademisi’nin logolarında mitik bir
simge olarak yer almaktadır. Ayrıca Yaşam ağacı, dünya ağacı, hayat
birçok mitik imgeyi içinde barındıran ağacı, yaşam direği; yeryüzünde sem-
Atatürk Üniversitesi’nin logosunda da bolize edilen bir ağacın adı olup, ne-
çift başlı kartal simgesi vardır. redeyse tüm halkların efsanelerinde
bahsi geçer (Öztürk, 2009: 991). Hayat
ağacı özellikle Orta Asya Türk mit-
lerinde bereketin, yaşamın en önem- toplumlarda farklı mitik inançlar yük-

li öğesi ve sembolü olmuştur. Yakut lenen simgelerden biri de “baykuş”tur.
Türklerine göre ilk insan bu hayat Toplumlar, belli hayvanlara belli an-
ağacından besleniyordu. İlk insandan lamlar yükleyerek onların uğurlu ya-
türediği inançları da yaygındır. Hayat hut uğursuz olduğuna inanmışlardır.
ağacı, Hitit, Sümer, Asur sanatların- Ayrıca, bir hayvan bir toplumda uğur-
da da yaygındır. Türü ne olursa olsun lu olarak algılanırken bir başka top-
tüm bu kutsal kabul edilen ağaçların lumda uğursuz olarak da görülebilir.
ortak ismi hayat ağacı olsa gerektir Gece kuşları olarak bilinen bay-
(Bayat, 2007: 34). Fatih Üniversitesi kuşların çoğu kültürde uğursuz ol-
logosundaki bu ağaç, evrensel bilgi ve duğuna inanılmıştır. Baykuş ölümle
kültürü çatısı altında toplamayı he- ilişkilendirilen bir hayvandır ve bir
defleyen üniversitenin vizyonunu ifa- evin damına baykuş tünemesinin o
de etmesi yönüyle tüm dünyayı saran evden bir ölü çıkacağına dair bir işa-
hayat ağacı olarak tasarlanmış olması ret olduğu söylenir (Gezgin, 2007: 53).
muhtemeldir. Baykuşla ilgili farklı toplumlarda çe-
şitli görüşler vardır. Kazak Türkleri
baykuş soyundan geldiğine inanmak-
tadır (Alp, 2009: 31). Ayrıca şaman kı-
yafetlerine baykuş tüyü yer almakta-
dır. Tüm bunların dışında Grek-Roma
mitolojisinde baykuş, aklı ve güzel sa-
natları simgeler.
Baykuş, Yunan mitolojisinde tan-
Atatürk Üniversitesi’nin logosu-
rıça Athena’nın sevdiği hayvan olarak
nun açılımına dair Bilgi Edinme Bi-
bilinir ve tanrıçanın gözlerinin Bay-
rime yazılan maile, Atatürk Üniversi-
kuş gözü renginde olduğu anlatılırdı
tesi Güzel Sanatlar Fakültesi Dekanı
(Gezgin, 2007: 51).
Prof. Dr. Reşat Karcıoğlu’nun verdiği
cevap şöyledir: üniversite amblemini
tıp fakültesinin kurulduğu yıllarda
fakülteden bir öğretim üyesinin tasar-
ladığı söylenegelmiştir; ancak tasa-
rımcısı hakkında kurumda herhangi
bir kayıt ve belge yer almamaktadır.
Erzurum (Karahanlılar- Selçuklular)
Athena (Yunan)-Minerva (Roma)
antik kentinin çift başlı kartal ve ha-
Atina kentinin koruyucusu ve ruhu sa-
yat ağacı sembolüyle, üniversite ilişki-
yılan Athena, Yunanlıların en önemli
lendirilmek istenmiştir. Ayrıca kente
tanrıçalarından biridir ve birçok özel-
ait bu mimari doku, akademik dünya-
likleriyle Romalılar tarafından Miner-
nın belleğinde mitik bir simge olarak
va olarak benimsenmiştir. Bu tanrıça,
yaşatılmaktadır.
aklın ve zekânın cesaret üstündeki
Türkiye’de sadece bir üniversite-
etkisini temsil etmekte; zaferin ustaca
nin logosunda kullanılan ve değişik
ve iyi düşünülmüş bir stratejiye bağlı kendisini yenilemesinden ötürü genç-

olduğu, davranışlarıyla göstermek is- lik ve ölümsüzlüğün simgesi olması-
temektedir. (Yakar, 1988: 60-61). Pa- dır.
las adıyla anılan Athena’nın sıfatları Yılan, en eski çağlardan beri in-
Aigis kalkanını taşıyan ve çakır gözlü, sanı etkileyen ve hakkında birçok söy-
baykuş gözlüdür. El işini, güzel sanat- lencenin üretildiği hayvanlardandır.
lar bilgilerini korur; kentlerin yaşa- Anadolu’nun birçok yerindeki yılanla
masını sağlar, hepsinden önce güzel ilgili hastalığa şifa inancı yaşamak-
sanatlar kenti olan Atina’nın korucu- tadır. Köylerde, küçük kasabalarda
luğunu yapar (Turizm Bakanlığı, 1976: yılanla ilgili büyüler yapılır. Özellikle
25). Mimar Sinan Üniversitesi’nin birtakım hastalıkların giderilmesinde,
Güzel Sanatlar Akademisi olması ile çarptırılmasında, sinir bozuklukların-
baykuş gözlü Athena’nın güzel sanat- da yılanın yararlı olduğu inancı yay-
lar bilgilerini ve güzel sanatlar kenti gındır (Eyüboğlu, 1987: 78). Sümerler
Athena’yı koruması arasında doğru- ve Elamlılar için yapılan kazılarda bu-
dan bir ilişki kurulabilir. lunan heykellerde boynuzlu yılanlar,
Mimar Sinan Üniversitesi’nin kutsal ağacı koruyan yılan, kapı bek-
güzel sanatlarla ilgisini anlamak çiliği yapan iri ve boynuzlu yılanlar
için üniversitenin kuruluş tarihine görülmektedir (Erdoğan, 2007: 148).
bakmak gerekir. Üniversite, Paris’te Yılan, Türk Şamanizm’inde yeral-
hukuk ve resim öğrenimi görmüş Os- tı ilahi Erlik’le ilgili bir simgedir. Öte
man Hamdi Bey’in, II. Abdülhamit yandan, bazı Şamanlar yılan biçimine
tarafından Sanayi-i Nefise Mektebi girerler. Bu nedenle Şaman elbisele-
Müdürlüğü’ne tayin edilmesiyle res- rinde yılana işaret eden nesneler de
men kurulmuştur. 1 Ocak 1882’deki yer alır. Yılanın Türklerde daha çok
bu tayin ile ilk adımları atılan okul, olumsuz bir niteliği olmasına karşın
Türkiye’nin ilk güzel sanatlar okulu- Eski Mısır ve Hint mitolojisinde kutsal
dur. Cumhuriyetin kurulmasından ve ilahi niteliklere sahip bir hayvandı
sonra Sanayi-i Nefise Mektebi’nin ismi (Çoruhlu, 2010: 182). Yılana atfedilen
1928’de Güzel Sanatlar Akademisi’ne en önemli özelliklerden biri onun genç-
dönüştürüldü. (http: //tr. wikipedia. lik ve ölümsüzlük temsilcisi olmasıdır.
org/wiki/Sanayi-i_NefiseMekteb-i; ilk Pek çok mitte yılan, ölümsüzlük iksi-
erişim tarihi 05. 12. 2012) Ayrıca Mi- rinin taşıyıcısı olarak anlatılır. Gerek
mar Sinan gibi Anadolu’da birçok mi- Yunan gerekse Sümer mitolojisinde
mari başyapıta imza atan bir sanatçı- yılanın yenileyici, diriltici olduğuna
nın isminin üniversiteye verilmesi de dair mitolojik söylenceler mevcuttur.
tesadüfî değildir. Aynı şekilde İslam mitolojisinde de yer
Türkiye’de özellikle tıp eğitimi te- alır. Kur’an-ı Kerim’de yer alan Lok-
meli üzerine kurulan üniversitelerin man suresinin halk arasında Lokman
logolarında çoğunlukla kullanılan mi- Hekim anlatısı içersinde yılanın şifa
tik simge “yılan”dır. Birçok toplumun verici özelliği ön plana çıkmaktadır
inanç sisteminde yaşayan yılanla ilgili (Gezgin, 2007: 167). Kısacası, Türk-
genel kabul, yılanın fizyolojik olarak lerin ve çevresindeki toplumların mi-
tolojilerinde yılan, yenileyici, diriltici Tıp Akademisi ve Şifa Üniversitesi’nin

özellikleriyle önemli bir yer tutmak- adlarından da anlaşılmaktadır.
tadır. Yunan mitolojisinde yılanı tıpla Üniversite logolarında tespit edi-
ilişkilendiren ve “asaya sarılmış yılan” len mitolojik imgelerden biri de barış
simgesini dile getiren mitolojik bir an- ve huzuru simgeleyen “zeytin dalı”
latı vardır. dır. Zeytin dalı, öncelikle barış sonra
Yunan mitolojisinde başı yılan- da bereket ve gücün, dinsel inanışlar-
larla çevrili ve gözleri ateş saçan da ise “günahlardan arınmış olmanın”
Medusa’ya eğer bir kimse bakarsa taş sembolüdür.
kesilirdi. Kimse ondan hazzetmiyordu. Mitolojiye göre ilk zeytin ağacı,
Sonunda tanrıça Athena’nın öğüdüyle Yunanistan’da tanrıça Athena ile de-
Perseus, Medusa’nın başını koparıp niz tanrısı Poseidon arasında geçen
onu öldürmeyi başarmıştır. Athena, bir mücadele sonunda yerden bitiyor
Medusa’nın kesik başını kalkanına ve Athena’ya armağan ediliyor. Ayrı-
koydu. Zeus, Asklepios’un bu eylem- ca, zeytin dalı Nuh Tufanı ile de ilişki-
lerinden dünyanın düzeninin alt üst lendirilir. Tufanın sonunda bir güver-
olacağını düşündü ve onu yıldırımla- cinin Nuh peygambere bir zeytin dalı
rıyla çarptı. Asklepios öldükten sonra getirmesi, her şeyin yeniden rahat ve
yılancı takımyıldızı olarak gökyüzün- huzura dönüştüğü anlamında da yo-
de simgeleşti. Onun en önemli sem- rumlanmıştır. Yahudi ve Hıristiyan
bolü bir sopaya sarılmış yılanlardır. geleneklerinde de zeytin ağacı sürek-
Yılanın sembolü dahi tıbbın sembolü li bir sulh sembolü olmuştur (Ersoy,
oluşunun temeli budur (Gezgin, 2007: 2007: 24).
173).
Acıbadem Üniversitesi’nde doğan

güneş yeniliğin ve dinamizmin ifade-
Türkiye’deki üniversite logola- si, kitap; akıl yolunun ve bilimin gös-
rında yer alan ve asaya sarılmış yılan tergesi, zeytin dallarlı ise; insani dü-
simgesi, Yunan mitolojisindeki tıp şüncenin göstergesidir. (http: //www.
tanrısı olan Asklepios’un mitsel imge- acibadem. edu. tr, ilk erişim tarihi 25.
siyle ilişkilendirilebilir. Yılan simgesi- 04. 2012. ) Polis Akademisi, Bezm-i
nin tıp ile doğrudan ilgili olduğu yu- Âlem Üniversitesi ve Acıbadem
karıda logoları verilen Gülhane Askeri Üniversitesi’nin logolarında barış ve
huzuru sembolize eden zeytin dalının

kullanılması mitolojiyle ilgisini ortaya
koymaktadır.
Üniversite logolarında sıklık-
la kullanılan simgelerden biri de
“dağ”dır. Türk mitolojisinde önemli bir
yere sahip olan dağ kültünün üniver-
site logolarının tamamında mitik bir
imge olduğu söylenemez. Çoğu zaman
tasarımcılar tarafından logolar, üni- Ayrıca, Erciyes Üniversitesi, Adı-
versitenin kurulduğu kentin kültürel, yaman Üniversitesi ve Ağrı İbrahim
tarihî, mimari ve doğal dokusuyla öz- Çeçen Üniversitesi’nin logolarında da
deşleştirilerek tasarlanmıştır. Jean dağ simgesi yer almaktadır. Bu logo-
Paul Roux’un da ifade ettiği gibi “İster lardan bazıları kentsel imge olmanın
kozmik bir dağ olarak dünyanın ekse- yanında mitik anlam da taşımaktadır-
ni, imparatorluğun merkezi olsun, or- lar.
manlık bir yer, karla kaplı, ulaşılmaz Ağrı İbrahim Çeçen Üniversitesi
atalar kültü, Nuh’un gemisi ve kent-
ve gizemli, isterse göğe daha yakın
sel imge olan Ağrı dağını içermekte-
yüksekçe bir yer olsun dağ, Türkle-
dir. Üniversite logolarındaki simgeler,
rin dinsel tasarımlarında önemli bir
çözümlendiği zaman mitik imgeleri
rol oynamıştır” (2011: 62). Türk mi-
ve hikâyeleri bünyelerinde barındır-
tolojisinde dağ, ateş gibi varlıkların
dıkları anlaşılmaktadır. Bu yönüyle
içinde bulunan ruhlar, insan kılığında Nemrut Dağı, çevresinde anlatılan
olan tanrılar ve tanrılaştırılan komu- mitik hikâyeye gönderme yaparken,
tan, başkan ve büyükler yer alır (Alp, Ağrı Dağı da eskatolojik mitin külle-
2009:31). Türk kültüründe dağların rinden dirilen Nuh Tufanı kozmogonik
kutsal olması da onların yücelikleri ile mitinin simgesel dönüşümünü içinde
tanrı arasında kurulan ilişkiye dayan- barındıran bir logo tasarımı olduğu
maktadır. anlaşılacaktır.
Üniversite logolarında sıklıkla
kullanılan simgelerden biri de “ay
yıldız”dır. Necmettin Ersoy’a göre,
Allah lafzı ile hilal ve lale kelimele-
rin yazımları ve ebcet hesabına göre
aynı olması nedeniyle Osmanlı, doğru-
Uludağ Üniversitesi ve Toros Üni-
dan Allah lafzı yerine dini konularda
versitesi logolarında isim olarak yer
hilal’i, sembol olarak kullanmıştır. Hi-
verilen dağ adı kentin simgesidir. Ay-
lal; Allah inancını, yıldız peygambere
rıca, Uludağ Üniversitesi’nin logo ta-
bağlılığı dile getirir (2007: 66). Ay ve
sarımında kentin mimari dokusundan
yıldızın Türklerin bayrağının simgesi
faydalanıldığı görülmektedir. Gerek olarak kullanılmasında bu dinî inan-
kentle özdeşleşmesi gerek yücelikleri cın yanı sıra toplumun zihninde yıllar-
sebebiyle dağlar, logoların tasarlan- dır anlatıla gelen mitik bir hikâye de
masında tercih edilmişlerdir. vardır: Vatanın kurtuluşu için müca-
dele eden Türk askerinin kanı adeta da devletin kurucusuydu (Erdoğan,

göl olmuştur. Gökteki ay ve yıldızın bu 2007: 106). Tıpkı hayat ağacı mitosun-
kanın üzerine yansımasıyla Türk bay- da değinildiği gibi Türkler burada da
rağı şekillenmiştir. Ayrıca bayraktaki güneşin kendisine tapmamışlardır.
kırmızı renk de bu açıdan mitik bir an-
lam taşımaktadır.
Güneş, cahillikten kurtulmayı,

aydınlanmayı ifade etmesi yönüyle bi-
lim yuvası olarak görülen üniversite
logo tasarımlarında da sıklıkla kulla-
nılmıştır.
Türk bayrağındaki ay-yıldız sim-
gesi, Çankırı Karatekin Üniversitesi,
Dumlupınar Üniversitesi, Çanakkale
Onsekiz Mart Üniversitesi, Altın Koza
Üniversitesi ve Kara Harp Okulu’nun
logolarında kullanılmıştır.
Üniversite logo ve amblem tasa-
rımlarında çokça tercih edilen simge-
lerden biri de “güneş” ve “meşale”dir.
Bu simgeler, birçok toplumda mitik Güneş’in yanı sıra aydınlanma
anlamlarda kullanılmış, kutsal kabul ve bilimi temsil eden meşaleler de
edilmiştir. üniversite logolarında çokça yer ve-
Çin kaynaklarından öğrenildiğine rilmiştir. Ayrıca Yunan mitolojisinde
göre, eski Orta Asya Şamanizm’in te- Prometheus’un ateşi yani onun bilgi-
melleri Gök Tanrı, güneş, yer, su, ata- yi çalarak insana vermesi, üniversite
lar ve ocak yani ateş kültleriydi (Er- logolarında kullanılan meşaleyle bil-
doğan, 2007: 13). Şamanlar, kudretli ginin ilişkilendirilmiş olması muhte-
gördükleri güneşi heyecanlı bir şekil- meldir.
de anar ve manyak adındaki elbisele- Üniversite logo ve amblem tasa-
rine ve davullarına kudretin sembolü rımlarında kullanılan bir diğer simge
olarak da resmederlerdi. Hititlerde de ise gül ve laledir. Gül simgesi sadece
büyük kudretleri taşıyan bir tanrı ve bir üniversitede (Süleyman Demirel
bütün Tanrıların hâkimiydi. Hititlerce Üniversitesi) kullanılmıştır, ama bu
Arinna adıyla anılan Güneş tanrıçası logo, mitik bir imgeden ziyade gülüyle
meşhur olmuş Isparta kentinin “kent- deki bilgi sunumundan farklı olma-
sel simgesi” olarak tasarlanmıştır. sı yönüyle dikkat çekicidir. Logonun
Kentsel imgelerin akademik dünyayla hikâyesi görsel ve işitsel bir slaytla
ilişkilendirildiğini ortaya koyması yö- aktarılarak logoyu oluşturan sim-
nüyle önemli bir örnektir. geler, teker teker açıklanmaktadır.
İslâmiyet’le tanışan Türkler, sa- Türklerin Orta Asya’dan Anadolu’ya
natta insan ve hayvan figürlerinin beraberinde getirdikleri mitolojik
yerine çiçek figürlerini kullanmaya imgelerin halı, kilim gibi dokumalar
başlamıştır. Bunların başında ise mi- ve bina süslemelerinde kullanılması
tik bir imge olan lale gelir. Türklerin pek tabiîdir. Bu imgelerin Ardahan
millî çiçeği olan lale, Allah lafzı ile Üniversitesi’nin logo tasarımında kul-
aynı harflerle yazılmasından dolayı lanılması, mitolojinin uygulama ala-
eskiden beri bir kutsallık getirmiştir. nının genişliğini bir kez daha ortaya
Allah lafzı ile lale kelimelerinin yazı- koymaktadır. Mitolojik ve efsanevî
lışları ve ebcet değerleri aynı olması anlatıyı ve birçok imgeyi bir arada bu-
nedeniyle lale, Müslümanlığı yeni be- lunduran bu logonun açılımı şöyledir:
nimsemiş olan Türklerin sanatlarında
simgeye dönüşen unsurlardan biri ol-
muştur. Bunda, İslamiyet’in insan ve
hayvan figürlerine izin vermemesin de
önemli bir rolü vardır.
Ardahan Üniversitesi’nin logosu,

Kafkasya ve Orta Asya halklarınca
sıkça kullanılan koçbaşı figüründen
kompoze edilen, ortasında insan figü-
rü bulunan bir kar tanesidir. Koçba-
şı, halı, kilim gibi dokumalarda, bina
süslemelerinde Kafkasya ve Orta Asya
Turanî kavimlerinin kullandığı temel
bir simgedir. Ölüme karşı yaşamın
dinginliğini ve esenliğini simgeler.
Muhataba ölüm varsa ona karşı mer-
Lale simgesi; Celal Bayar Üni- dane durmak gerekir, mesajını verir.
versitesi, KTO Karatay Üniversitesi, Ayrıca, bir efsaneye göre cenazede bas-
İstanbul Sabahattin Zaim Üniversite- kına uğrayan Türk kavmimden geriye
si ve Muş Alparslan Üniversitesi’nin bir kız ve bir erkek çocuk kalır, onları
logolarınında tasarlanmıştır. KTO düşmandan kaçıran maral ana onları
Karatay Üniversitesi logosunda yer göle getirir ve burada yaşayın der ölü-
verilen Mevlana simgesinin içince yer mün eşiğinden yaşama açılmayı ifade
alan lale motifi, İslamî inancın bu çiçe- eder. İnsanın kendi gibi yaşama az-
ğe yüklediği mitik anlamı açıkça gös- mini ifade eder. Orhun yazıtlarındaki
termektedir. “Ra, Re” harfi Oğuz boyunun ana dam-
Ardahan Üniversitesi’nin logosu, gasıdır ve birliği, birleştiriciliği ifade
diğer üniversitelerin web adreslerin- eder. Farklılıkların özündeki temel
birliğe işaret eder. Kar tanesi tek ba- ilişkisi hakkında bilgiler sunmaktadır.
şınalığı, biricikliği, safiyeti, başkasına Bir Çin yıllığında, “Sancakların başına
benzememeyi simgeler. Bireyselliğin altından kurt başı takarlar” şeklinde
korunarak toplumsal oluşumun temel geçmesi bu durumu örneklendirmek-
dinamiği olmayı da simgeler. İnsan fi- tedir (Çoruhlu, 2010: 155). Bozkurt
gürü ve yanındaki nokta, bildiklerimi- simgesi Cumhuriyet’in ilk yıllarına
zin bilmediklerimiz yanında bir nokta değin çeşitli alanlarda kullanılmıştır.
olduğuna; ama her şeyin de bir nokta- M. Öcal Oğuz’a göre “Bozkurt figürle-
dan başladığına işaret eder. Koçbaşı rinin pullardan paralara, amblemler-
motifli insan figürü, bilim yolundaki den heykellere kadar birçok kültür,
temel noktanın insan olduğuna işaret sanat ve siyaset alanında kullanılması
eder. Dört ana yön, dünyaya açılma- ve hatta Atatürk’ün kimi yabancı ro-
yı ve onu sistematik olarak anlamayı mancılar tarafından Bozkurt olarak
ve Hümanizmi ifade eder. Mavi renk adlandırılması bu düşünce ve yaklaşı-
göksel bir kutsiyeti özgürlük, sonsuz- mın diğer kanıtları olarak görülebilir
luk ve umudu, beyaz renk şeffaflığa ve (Oğuz, 2010:40). Günümüzde bu sim-
bilimin mutlak egemenliğine inancına genin, toplumun geneline hitap eden
vurgu yapar. (http://www.ardahan. ve evrensel vizyona sahip üniversite
edu.tr/?id=5 10.04.2012) gibi kurum ve kuruluşların logoların-
Yukarıdaki açıklama ve örnek- da kullanılmamasının altında yatan
lerden yola çıkarak üniversite logo ve sebep yukarıda ifade edildiği gibi belli
amblemlerin tasarlanmasında atalar bir parti ile özdeşleşmiş olması kuv-
kültünden; baykuş, yılan, arı, karınca, vetle muhtemeldir.
çift başlı kartal, koçbaşı gibi hayvan- Birçok kültürün boy attığı geniş
lardan; zeytin dalı, lale, dağ, güneş, coğrafya içinde var olan Türk sana-
ağaç, ay ve yıldız gibi doğa unsurla- tı, mitolojiden oldukça etkilenmiştir.
rından yararlanıldığı görülmektedir. Özellikle Cumhuriyet döneminde ulu-
Ayrıca Türk mitolojisinde olumlanan sallaşma süreci ile birlikte önem ka-
tüm mitik imgelerin üniversite logo zanan Anadolu’nun tüm kültürlerine
ve amblem tasımlarında kullanılma- sahip çıkma anlayışı, mitolojinin sana-
dığı da söylenebilir. Örneğin, Türk tın kaynağı olarak görülmesini sağla-
kültür tarihinde önemli bir mitik imge mıştır (Bayat, 2007: 127). Bu yönüyle
olan “Bozkurt”, bugün belli bir siyasi Anadolu’nun görsel tarihinin ipuçla-
partiyle özdeşleştirilmesinden dola- rını bünyesinde barındıran üniversi-
yı olumsuzlanarak kullanılmamıştır. te logoları, mitin sanatsal uygulama
Oysa kurt imgesi Özlem Alp’in ifa- alanı içerisine dâhil edilebilir. Fuzuli
de ettiği gibi “ Eski Türk dininde ve Bayat bu durumu şu şekilde dile ge-
inanışında ve aynı zaman da bugün tirir: “Mitolojik olay ve olgular, yalnız
Anadolu’da güç, kuvvet, iyilik ve bere- roman, hikâye ve filmlere konu olmak-
ket sembolüdür” (2009: 55). Türk dün- la kalmaz, aynı zamanda ressamların
yasının çeşitli yerlerinde kaya veya tablolarında da yer almaktadır. 21.
mezar taşları üzerinde ya da şaman yy. uygarlığı sanatta, felsefeye, resme,
elbisesi ya da malzemelerinde tanrı- heykele, müziğe, tiyatroya, edebiyata
kurt tasvirlerine rastlıyoruz. Çin kay- baktığımızda tıpkı sinemada olduğu
nakları kurdun egemenlik ve yiğitlikle gibi yoğun mitolojik malzeme kullanıl-
dığını ve mitolojinin yeniden canlan- tür. Bu doğrultuda Cumhuriyet’in ilk

dırıldığını görürüz (2007: 133). Türk yıllarına değin birçok alanda kullanı-
mitolojisinin uygulanabildiği simgesel lan “Bozkurt” simgesinin bugün belli
mitik malzeme olan üniversite logo ve bir siyasi partiyle özdeşleşmesinden
amblemleri, bu açıdan önemlidir. M. dolayı logo tasarımlarında tercih edil-
Öcal Oğuz, Küreselleşme Uygulamalı mediği, olumsuzlandığı söylenebilir.
Halkbilimi adlı eserinde “Halkbilimi Kısacası bu logolar, Türklerin
Uygulamalı Çalışmak” adlı çalışma- Orta Asya’dan Anadolu’ya getirip
sında ifade ettiği üzere; uygulama- İslamiyet’le harmanladıkları bazı
lı halkbilim, halkbilim verimlerini mitik inanç ve yaklaşımlara ışık tut-
statik veya dinamik olsun kendi dar makla beraber Anadolu’nun ağırladığı
kapsamlı ortamlarında yaşayan ürün- diğer medeniyetlerin izlerini de taşı-
ler olmaktan çıkararak toplumsal ge- maktadır. Kentin tarihî, mimari, kül-
lişme süreçlerinin bir parçası haline türel veya coğrafi dokusuyla üniversi-
getirmektedir (2002: 27). Bu noktada te logosu arasında kurulan sıkı ilişki
Türk mitolojisinin yeni açılan üniver- bu durumu desteklemektedir. Bu sim-
site gibi kurum ve kuruluşların logo- gelerin mitik hikâyelerinden bazıları,
larında tasarlanması, mitik imgelerin bugün unutulmakla birlikte bazıları
simgeleştirilerek varlığını sürdürmesi hâlâ toplumun belleğinde yaşatılmak-
yönüyle önemlidir. tadır. Mitin algılanışının yaşanılan
Sonuç olarak günlük hayatımızın zamanla alakalı olduğunu gösteren bu
hemen hemen her alanındaki birçok durum, aynı zaman da mitlerin hiçbir
mitik imge, simgeler aracılığıyla göz- zaman kaybolmadığını da ortaya koy-
lerimizin önünden geçip gitmektedir. maktadır. Bu açıdan Percy S. Cohen’in
Görsel tasarım ürünü olan üniversite ifade ettiği “Benim inançlarım çok
logo ve amblemlerinde bunun çeşit- köklü ve içtendir, seninkiler sadece
li örneklerini görmek mümkündür: bir dogmadan ibarettir, onunkiler-
Ölümsüzlüğü simgeleyen hayat ağacı, se mittir” (2005: 271) görüşü aslında
Korkut Ata bağlamında atalar kültü, mitlerin her zaman var olduğunu yani
çift başlı kartal, eskatolojinin külle- bugün sımsıkı sarılıp inandıklarımızın
rinden dirilen Nuh Tufanı kozmogo- gelecekte mit olarak değerlendirilece-
nisi, İslam kültüründe Allah lafzıyla ğini vurgulaması yönüyle önemlidir.
özdeşleşen lale, aklı ve güzel sanatları Çalışmada incelenen 172 üniver-
sembolize eden Baykuş gözlü Athe- sitenin logosunda, genel itibariyle dört
na, asaya sarılı tıbbın simgesi yılan, medeniyetin imzası olduğu söylenebi-
Hitit Güneş Kursu, barışı simgeleyen lir: Eski Türk inanç izlerinin yanı sıra
zeytin dalı, koçbaşı gibi onlarca mitik Eti-Hitit, Yunan ve Arap-Fars mito-
inancın izlerini üniversite logolarında lojisi. Bu çalışmada, logolardaki gör-
tespit etmek mümkündür. Bu logo ve sellikten yola çıkarak mitik inancın
amblem tasarımlarında çeşitli hayvan yaşını ve ırkını tespit etmek amaçlan-
mitoslarının yanı sıra en fazla atalar mamıştır. Bu doğrultuda dikkat çek-
kültüne yer verildiği tespit edilmiş- mek istediğimiz iki şey vardır: Birçok
tir. Ayrıca tasarımlarda, Türk kültür medeniyetin kozmogonik ve eskatolo-
tarihinde önem teşkil eden her mitik jik mitlerinin yaratıldığı ve yaşatıldığı
imgenin uygulanmadığı da görülmüş- coğrafya olan Anadolu’ya konup geçen,
vatan edinen veya tarihe karışan me- Mitologisi, Geçit Kitabevi, İstanbul, 1987.
Gezgin, Deniz; Hayvan Mitosları, Sel Yay., İstanbul,
deniyetlerin hatıralarının üniversite 2007.
logo ve amblemleri aracılığıyla bugüne Oğuz, M. Öcal; Küreselleşme ve Uygulamalı Halkbi-
taşınabilmesidir. Bir diğeri ise, tasa- limi, Akçağ Yayınları, Ankara, 2002.
Oğuz, M. Öcal; “Türkiye’de Mit ve Masal Çalışma-
rımcı ve grafikerlerin, mitsel imgenin ları veya Bir Olumsuzlama ve Tek-Tipleştirme
simgeye dönüşümü bağlamında bu Öyküsü”, Millî Folklor, 2010, Sayı 85.
fikirden istifade ederek belediye, üni- Ong, J. Walter; Sözlü ve Yazılı Kültür, Metis Yay,
İstanbul, 2010.
versite, yayınevleri gibi kurum ve ku- Ögel, Bahaeddin; Türk Mitolojisi 1, Türk Tarih Ku-
ruluşların logolarında bu kültürel mi- rum Yayınları, Ankara, 1988.
rasa dikkat çekerek kuşaktan kuşağa Ögel, Bahaeddin; Türk Mitolojisi II, Türk Tarih Ku-
rumu Yayınları, Ankara, 2010.
aktarabilmelerine kapı aralamaktır. Özdemir, Nebi; “Türkiye’de Siyasal Parti Kültürü”,
Ayrıca, mitik simgeler üzerinde tasar- Millî Folklor, 2002, Sayı 56.
lanan bu logolar, sadece üniversitele- Öztürk, Özhan; Folklor ve Mitoloji Sözlüğü, Phoenix
Yay. Ankara, 2009.
rin resmî yazışmalarında kullanılan Roux, Jean Paul; Eski Türk Mitolojisi, BilgeSu Yay,
bir simge olarak kalmamakta, aynı za- Ankara, 2011.
manda tanıtım ve endüstride de önem- Sartori, Grovanni; Görmenin İktidarı, Karakutu
Yay., İstanbul, 2006.
li bir görev üstlenmektedir. Bardak, Turizm Bakanlığı Ankara Rehberlik Kursları; Mito-
tişört, kalemlik, anahtarlık, takvim, loji Ders Notları, Ankara, 1976.
çanta, defter ve kalem gibi eşyaların Yakar, Cenap; İnançlar ve Tutumlar Üzerine, Gazi
Üniversitesi Yay., Ankara, 1988.
üzerinde tasarlanmaktadır. Kentin Elektronik Kaynaklar
ulusala, ulusalın evrensele açılan pen- http: //www. bilimsenligi. com/akdeniz-universitesi-
ceresi olan akademik dünyanın çatısı logo-tasarimi-yarismasi. html, ilk erişim tarihi
05. 04. 2012.
altında ete kemiğe bürünen bu mitik http: //www. 40lareli. com/kirklareli-universitesin-
imgeler, çeşitli tasarımlarla kültür en- de-logo-rezaleti. html, ilk erişim tarihi 06. 05.
düstrisine de katkı sağlayacaktır. 2012.
http: //www. batmanpostasigazetesi. com/yazi/uni-
versite-logosu-849. htm, ilk erişim tarihi 05. 04.
KAYNAKÇA 2012.
Alp, K. Özlem; Orta Asya’dan Anadolu’ya Kültürel http: //www. ankara. edu. tr /gunes_kursu. Php, ilk
Sembollere Giriş, Eflatun Yayınevi, Ankara, erişim tarihi 20. 04. 2012.
2009. http: //www. hitit. edu. tr, ilk erişim tarihi 20. 04.
Ateş, Mehmet; Mitolojiler ve Semboller, İstanbul, 2012.
2002. www. hacettepe. edu. tr, ilk erişim tarihi 05. 05.
Bayat, Fuzuli; Türk Mitolojik Sistemi 1, Ötüken 2012.
Yay., Ankara, 2007. http: //www. mekan360. com/haberler_2148, 23, 8,
CohenPercy S., Çev. Evrim Ölçer Özünel, Yay Haz. 0-kultur-sanat-haberleri. html, ilk erişim tarihi
M. Öcal Oğuz vd. Halkbiliminde Kuramlar ve 02. 05. 2012.
Yaklaşımlar, “Mit Kuramları”, Geleneksel Ya- http: //www. erzincankizyurdu. com/erzincan-uni-
yıncılık, Ankara, 2005. versitesi. Html, ilk erişim tarihi 25. 04. 2012.
Çoruhlu, Yaşar; Türk Mitolojisinin Ana Hatları, Ka- http: //www. acibadem. edu. tr, ilk erişim tarihi 25.
balcı Yay, İstanbul, 2010. 04. 2012..
Eliade, Mircea; Dinler Tarihi İnançlar ve İbadetlerin http: //www. adiyaman. edu. tr/; ilk erişim 07. 04.
Morfolojisi, Serhat Kitabevi, Konya, 2005. 2012.
Eliade, Mircea; Şamanizm, İmge Kitabevi Yayınları, http: //www. mekan360. com/haberler_2148, 23, 8,
Ankara. 2006. 0-kultur-sanat-haberleri. html; ilk erişim tarihi
Eliade, Mircea; Mitlerin Özellikleri, Om Yayınevi, 05. 05. 2012.
İstanbul, 2001. http: //www. üniversite logoları; ilk erişim 15. 04.
Erdoğan, Bayram; Sorularla Türk Mitolojisi, Pozitif 2012.
Yayınları, İstanbul, 2007. http: //tr. wikipedia. org/wiki/Sanayi-i_
Ersoy, Necmettin; Semboller ve Yorumları, Dönence NefiseMekteb-i; ilk erişim tarihi 05. 12. 2012.
Yayınları, İstanbul, 2007. http://www.ardahan.edu.tr/?id=5 ilk erişim tarihi
Eyüboğlu, İsmet Zeki; Anadolu İnançları Anadolu 10.04.2012.

Mitoloji Ödev

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Mitoloji Ödev

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

AKADEMİK DÜNYANIN KENTSEL İMGELERİNDEN

MİTOLOJİK SİMGELERİNE ÜNİVERSİTE LOGOLARI

İnsanlar zamanın çocuklarıdır,

* Gazi Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi Türk Halkbilimi Bölümü Araştırma Görevlisi,

Logo ve amblem tasarımı mar- lerin Bilgi Edinme Birimlerine konuy-

lışmaları ile promosyon ürünleri, kır- Mitler, kuşaktan kuşağa sadece

Türk tarihine damgasını vuran

Anadolu’nun Türkleşmesi ve İs-

Mevlana ve Ahi Evren gibi toplu-

Mustafa Kemal Üniversitesi, Ata-

Kastamonu Üniversitesi’nde Türkiye

Kahramanmaraş Sütçü İmam

Çorum Hitit Üniversitesi’nin logo-

nur ve bu sırığın üzerinde de ağaçtan

“Çift başlı kartal” simgesi, Sel-

lerinde bereketin, yaşamın en önem- toplumlarda farklı mitik inançlar yük-

ve iyi düşünülmüş bir stratejiye bağlı kendisini yenilemesinden ötürü genç-

tolojilerinde yılan, yenileyici, diriltici Tıp Akademisi ve Şifa Üniversitesi’nin

Acıbadem Üniversitesi’nde doğan

huzuru sembolize eden zeytin dalının

dele eden Türk askerinin kanı adeta da devletin kurucusuydu (Erdoğan,

Güneş, cahillikten kurtulmayı,

Ardahan Üniversitesi’nin logosu,

dığını ve mitolojinin yeniden canlan- tür. Bu doğrultuda Cumhuriyet’in ilk

You might also like