‫افل‬ ‫فہرست‬

‫ت‬
‫رہفسپارہ‬

‫ہحفصربمن‬ ‫پارےاکپام‬ ‫پارہربمن‬

‫‪1‬‬ ‫ّٓمٓلا‬ ‫‪10‬‬

‫‪77‬‬ ‫ُلْوُقَيَس‬ ‫‪1ٍ00‬‬

‫ل‬ ‫ت ِ ِلكَ ُ‬
‫الّر ُس ُ‬
‫‪050‬‬ ‫‪03‬‬

‫‪ٍ33‬‬ ‫ل َِن َت َنالُوا‬ ‫‪10‬‬

‫‪309‬‬ ‫الم ِح ِص ٰن ُت‬

‫َو ُ‬ ‫‪15‬‬

‫‪014‬‬ ‫ََل ُّبِحُيُهّٰللا‬ ‫‪14‬‬

‫‪093‬‬ ‫َواِذَا َسمِ ُع ِوا‬ ‫‪17‬‬

 ‫ب‬ ‫فہرست‬

‫ت‬
‫رہفسوسرہ‬

‫ہحفصربمن‬ ‫وسرتاکپام‬ ‫وسرتربمن‬

‫‪1‬‬ ‫‪0S‬‬ ‫‪10‬‬
‫‪4‬‬ ‫‪2S‬‬ ‫‪1ٍ00‬‬
‫ٍ‪08‬‬ ‫‪4S‬‬ ‫‪03‬‬
‫‪ٍ98‬‬ ‫‪6S‬‬ ‫‪10‬‬
‫‪0ٍ4‬‬ ‫‪8S‬‬ ‫‪15‬‬
 ‫ج‬ ‫عرض ناشر‬
‫ِ‬
‫مسب اہلل ارلنمح ارلمیح‬

‫رعض پارش‬
‫باین میظنت اسالیم وومٴسسِ انمجن خدام ارقلا ن رضحت ڈارٹکارسارادمحاصحب رحمة اہلل ہیلع اُن وخش بیصن افراڈںیم ےسںیہ ںیہنج اہلل‬
‫احبسہن واعتیلٰ ےناےنپراےتسںیم یک اجےنوایل خدودہجےکضعب رمثات اش ڈاینںیم یھب ڈاھکرکا وھکنن یک ڈنھٹک اکاامتہم فرامڈبا۔‬
‫ظاہرےہابک ڈایعِ ڈنی یک ووششن اکرمثہ ا ُش یک ڈوعت یک ارثبدریی اورأتمرثنی یک وتعس ی ےسڈاینںیم نیعتم وہارکیت ےہ۔ رتحمم‬
‫ڈارٹکاصحب یک اکھتن تنحم اوراخالص ی اکہی ہجیتن ےہہک اہلل احبسہن واعتیلٰ ےنا ت یک ڈوعت و ابک ڈرےج ںیم وبقتیلِ اعہم اطعءیک‬
‫ب‬
‫اورتہب ےسباصالحیب اورصلخم افرا ِڈ اکرا ت ےکہقلحٴ اراڈت ںیم سالم وہےئ۔ ارگ ابک اجنب اصنیحل یک ایھچ ھلی دعتاڈمیظنتِ اسالیم‬
‫ف لمع ےہوتساھت ی اےسیتہب ےسباصالحیب افراڈوجاینپ وجاین اورونوجاینںیم‬ ‫ےکٹیلپ افرم ےسڈوعت وااقم ِبڈنی یک یعس ودہجںیم رصمو ِ‬
‫رتحمم ڈارٹکاصحب ےکہقلحٴ بالذمہ ںیم سالم وہےئاوررھپامکل بکسویئ ےکساھت رمعاکابک نڑاہصح باینٴ رتحمم ےساحلص دشہ ملع ورکفیک‬
‫رشنواساعب ںیم رصف رکےکچ ںیہ۔ ارگا ج اےسیافراڈیک رہفسب ایتریک اجیت وتفصِ اول ںیم ہگج باےنواولن ںیم ابک بام رتحمم احظف ارئنیجن‬
‫ونبدادمحدملظہ اکیھب ًانیقیوہاگ۔ رریِرظنڈریس رتہمجٴ قرا ن ا ن رتحمم ی یک لسلسم اوراکھتن تنحماکاحلص ےہ۔‬
‫ن‬
‫رتحمم ونبدادمحاصحب گڑہتش ئیس‪،‬وچسیب نڑش ےسرتحمم ڈارٹکارسارادمحاصحب ےکرطررپراضمن اابملرک ےکڈوران ِ‬
‫امنر‬
‫رتاوحی ےک ساھت رتہمجٴقرا ن ایبن رکےنیک اعسڈت احلص رکےکچںیہ۔اش باراہےکرجتےبےسوموصف ےکساےنماش اکرِمیظع وااجم‬
‫ڈےنیواےلونوارڈا ِن اسب ِط ڈل یک مسکالت امنبان وہرکساےنما ںیئ۔ سج ںیم ابک ا م ہلئس ڈورہٴ رتہمجٴ قرا ن ےکڈوران ا بات ونسب‬
‫ش قرا ن ےکےئلہی ابک لکشم رمہلح وہباےہہک وطلی ا بات‬ ‫اورمیئاسب ووفقن ںیم میسقت رکےکرتہمج رکےناکاھت۔ ابک ونا ومردمر ِ‬
‫ےکامنیب وہفق اہکن ایکاجےئاوررھپا ُش اکرتہمج ایبن وہ۔ارگدمرش اش وحاےل ےسڈرسب اقمامت اکنیعت ہن رکےکسوتسانیعم‬
‫ےکےیلرتےمجاکرطب نڑقراررانھکااہتنیئ ڈوشاروہاجبا ےہ۔‬
‫ایس رطج ڈورسی لکشم ہی شیپ ا یت ےہہک اکثررتےمجوجدمرنیس اےنپساےنمایبن رکےتوہےئرےتھکںیہ وہ باوتیظفل‪ /‬بحب اظفلل‬
‫یک اافڈنب ًانیقی رتہمج ےنھکیسباڑپ ھیےواےلاقری ےکےیلوتتہب ےہاہتبل رتہمج ایبن‬ ‫وہےتںیہ بارحتریےکا بوت ںیم ڈوہےوہےتںیہ۔‬
‫رکےن ےکاقتےضدقرےفلتخم وہارکےتںیہ۔‬
‫رھپہی ہک’’ڈورہٴ رتہمجٴ قرا ن‘‘وجاینپ ونتیع ےکاابتعرےسابک رفنمڈروانب اکبام ےہ‪،‬دنچمربدوحاولن ےسوصخیص اقتوضن یک‬
‫احلم نسسب وہارکیت ےہ۔ لہٰدارعےصےساش’’روانب‘‘ےسواہتسب افراڈان اقتوضن اکدشت ےسااسحش رےتھکےھترگممک ی وہسایلت‬
‫ڈایتست وہارکیت ںیھت۔رتحمم ونبدادمحاصحب ےناش رضورت اکامکہقح ااسحش رکےتوہےئ‪،‬اےنپسال اہسال ےکرجتہبٴ دترسی واامعتسل‬
‫ںیم الرک‪،‬یئک ا م اوردنتسمرتامجِ قرا ن وساےنمرےتھکوہےئاش رضورت ووپرارکےنیک میظع اوررپوعصنب خدمب اک ڑیباااھٹبا۔ واہعق ہی ےہہک‬
‫رتہمجٴ قرا ِن میکح رپیسکیھب ونتیع اکاکم رکباااہتنیئلکشم اوربارک ارمےہ۔‬
‫انمجن خدا ِم ارقلا ن دنسھ رکایچ ےکہبعشٴ وبطماعت ےناش ڈریس رتےمجیک اساعب واچردلجون ںیم میسقت رکےکاھچےنپ‬
‫ب‬
‫اکوصنمہب انببااورسج ںیم ےس ہلی دلجا ت ےکاہوھتن ںیم ےہ۔ادمحلہلل!‬
 ‫ڈ‬ ‫عرض ناشر‬
‫ِ‬
‫وشش یک یئگ ےہہک اش رتےمجےکاقمدصیک لیمکت ںیم رطرِاساعب یھب ومٴفل ےکاکم ںیم دممواعمون وہ۔ انچہچن ا بات‬
‫اوررتےمجوخدول یک وصرت ںیم شیپ ایکےہایگےہ۔ ہرےکےحےکااتم رپمربدباڈڈاوتشن ےکڈرج رکےنےکےیلرطسںی ڈےڈی یئگ ںیہ۔نتمِ‬
‫قرا ین ونڑےرحوف اورواحض طخ ںیم راھکےہایگےہ۔ایس رطج طخ بایف اوررحف ینیچ ںیم یتح اولعس اایتحط نڑیت یئگ ےہ۔‬
‫ م ادیمرکےتںیہ ہک اقرنیئ امہری ویطلغن رپںیمہ وتمہج رکےکاصالج اوررتہبی یک مربدراںیہ وارکےتوہےئدنعاہلل‬
‫ارجےکقحتسم رہھٹںی ےگ۔‬
‫اہلل احبسہن واعتیلٰ ےسڈاعےہہک وہ اش اکم وباہیٴ لیمکت بک اچنہپےئاورومٴفل وموصف‪،‬ہلمج اعمونینِ اساعب اورامتم‬
‫دیفتسموہےنواےلافراڈےکےیلاےسڈاینوا رخت ںیم ااہتنیئ باعف انبڈے۔ وباہلل اوتلقیف۔‬

‫‪/ ۵۱‬ابعشن ‪۵۳۴۱‬ھ‬

‫دبعارلزاق وکڈواوی‬ ‫‪/ ۵۳‬وجن ‪۴۱۵۳‬ء‬
‫دمری‬
‫ہبعشٔ وبطماعب‬
‫انمجن خدام ارقلآن دنسھ رکایچ‬
 ‫ہ‬ ‫عرض ناشر‬
‫ِ‬
‫رعضؤمفل‬

‫ااتسڈرتحمم انجب ڈارٹک ارساز ادمح اصحب ؒ ےن امنز رتاوحی ےک ساھت ڈوزۂ رتہمجٔ قرآن اکآاغز‪۸۹۱۴‬ءںیم دجسماجعم ارقلآن الوہز‬
‫ےس ایکاھت۔الہ رکایچ وک ہی اعسڈب ‪۸۹۱۶‬ءںیم اس وقت رسیمآیئ حب رتحمم ڈارٹک اصحب ےن نامظ آناڈربمن ‪۵‬یک اجعم‬
‫یل ےکلضف ورکم ےس زامق یھب اس لفحم ںیم رشکت یک اعسڈب‬ ‫دجسمںیم ڈوزۂ رتہمجٔ قرآن یک لفحم دقعنمیک۔ا ہل ناحبہ اعت ٰ‬
‫احلص رکےن واولن ںیم سالم اھت۔اس لفحم ںیم رشکت ےن زامق یک زدنیگ ےک زج یک دبتیلی ںیم دیلکی رکڈاز اڈا ایک ۔زامق‬
‫اس وقت ارئنیجننگ یک میلعت ےکرسیتے سال اک طالت ملع اھت۔ اس نابرکت اوزنازیکہ رکفی و زواحین لفحم ںیم رشکت ےس‬
‫لبق رگوجینشی یک لیمکت ےک دعب‪M.S‬ےک ےیل ارمہکی اجےناک ازاڈہ اھت ۔ڈوزۂ رتہمجٔ قرآن ںیم رشکت ےن ہی ازاڈہ دبتلی‬
‫یل ےس ہی ڈاعامیگن ہک اےس یھب ااتسڈ رتحمم ڈارٹک ارساز ادمح اصحب ؒ یک ریپوی رکےت وہ ےئ اخڈم قرآن ےننب‬
‫رکڈنا اوزا ہل ناحبہ اعت ٰ‬
‫یک اعسڈب احلص وہ اجےئ۔اس ڈاع یک وہج ہی یھت ہک ارئنیجننگ یک میلعت اوزاس ںیم اہمزب ےک احلم افراڈ یک دعتاڈ ہزازون‬
‫ںیم ےہ ہکبج ااتسڈ رتحمم یک رطج خدمب قرآن وکاانپصقم زدنیگ انبےن واےل اخل اخ ل یہ رظن آےت ںیہ ۔‬
‫پ‬
‫ا ہل ناحبہ اعتیلٰ ےن زامق یک ڈاعوکرشف وبقتیل اشخباوز‪ ۸۹۹۱‬ء ںیم ہ رصف ہلی ناززاضمن یک ابمزک ساوتعن ںیم امنز‬
‫رتاوحی ےک ساھت ڈوزۂ رتہمجٔ قرآن یک اعسڈب احلص وہیئ ہکلب ‪۳۱۸۲‬ء نک لسلسم ہی اعسڈب احلص وہیت زیہ۔وچسیب برس‬
‫ہمجٔ قرآن‬
‫ےک اس رعےص ںیم ڈرگییھب یئک ساویھتن وکاس ابمزک اکم ےکےیلرحتمک رکےن یک وکشش اجزی زیہ۔رت ٔ‬
‫ےکڈوزان انک لکشم ایسی ےہ سج اکساانمہزسایھت وکرکناڑپنا ےہ۔وہ لکشم ہی ےہ ہک وطلی آناب وکرتہمجٔ ےک اابتعز‬
‫ےسانمسب وصحن ںیم ےسیک میسقت ایکاجےئ؟ضعب اواقب رعیب نتم زناڈہ ڑپھ ڈنااجناےہ ہکبج رتہمج اس ےکاطمقب رکنا‬
‫نکمم ںیہن زاتہ‪،‬اس ےیل ہک آےگلسلست وزطب ںیم للخ واعق وہزاہوہناےہ۔نااس ےکبرسکع اعمملہ وہاجناےہینعی رعیب نتم‬
‫مک ڑپاھاجناےہاوزرتہمج زناڈہ رکناانمسب وہناےہ۔ انچہچن اس ےلئسم ےکلح ےک ےیلوطلی رعےصےسوخاشہ یھت ہک انک‬
‫ااسیرتہمجٔ قرآن رمبت ایکاجےئسج ںیم وطلی آناب یک انمسب وطزرپمیسقت وہ‪،‬ناہک ہی رتہمج انمسب حصّون ںیم وہاوزاس‬
‫اکلسلست یھب ڈزسب وطزرپبرقراززےہ۔ا ہل اعتیلٰ اک رکشےہہک اس وخاشہ یک لیمکت ےکاابسب دیپاوہےئ اوزاب رت ٔ‬
‫ہمج‬
‫قرآن یک ولطمہب وصزب ابطعب ےکرمالح ںیم ےہ۔اس رتہمجٔ قرآن ےکوحاےل ےساقن ڈرکتاکب حبب ڈلی ںیہ‪:‬‬
‫‪ )1‬ہی رتہمجٔ دنپزہ رتامج وکساےنمزےتھکوہ ےئرمبت ایکایگےہ۔اس وحاےلےس ابری قرآن ودحبت ساٹف وریئ ےس‬
‫بری دمڈ احلص زیہ ۔ اکثزرضحاب و وخانیت اس ناب ےس وافق ںیہ ہک اس ساٹف ونثز ںیم یئک رتامج اوز افتریس‬
‫‪ copy & paste‬یک وہسلت ےک ساھت ڈایتسب ںیہ۔واحض زےہہک ساٹف ونثزانبےنواےلہی سازی خدمب‬
 ‫ی‬ ‫عرض ناشر‬
‫ِ‬
‫قرآ ن ریغبیسک اعموےضےک ااجنم ڈے زےہ ںیہ۔ہی ساٹف ونثزان یک وبی سابت (‪www.easyquran‬‬
‫‪)wahadees.com‬ےس تفم ڈاون ولڈایکاجاتکسےہ ۔رھپہی ہک امتم اکمبت رکفےکرتامج وافتریسوکاس ساٹف‬
‫م‬
‫وریئںیم عمج رک ےک سلکی ابصعتب وک مک رکےن یک وکشش یک یئگ ےہ ۔ا ہل اعت ٰ‬
‫یل ےس ڈاع ےہ ہک ان رضحاب یک اس‬
‫خدمب قرآ ین وک اینپ نازاگہ ںیم وبقل فرامےئ۔آنیم!‬
‫‪ )2‬رتہمج ںیموکششیک یئگےہہکاعم مہفاوزآساناافلظ اکااختنب ایکاجےئ اوزرتہمجاکاولسبزناڈہےسزناڈہایبہ ہینوہ۔‬
‫‪ )3‬رتہمجٔ قرآن ںیم نکمم دح نک وک شش یک یئگ ےہ ہک رتبیت ویہ زیھک اجےئوجقرآن دیجمےکنتم ںیم ےہ ینعی رعیب‬
‫دقتمی وناریخوک ازڈو اولسب ںیم دبتلی ںیہن ایکایگ۔‬
‫‪ )4‬رتہمج ٔ قرآن ےکاس ےلسلس وکاچزدلجون ںیم میسقت ایکایگےہ۔اس میسقت یک لیصفت حبب ڈلی ےہ‪:‬‬
‫پ‬
‫وسزۂامدئہ‬ ‫نا‬ ‫وسزۂافہحت‬ ‫ہلی دلج‬
‫وسزۂینب ارسالیئ‬ ‫نا‬ ‫وسزۂااعنم‬ ‫ڈورسی دلج‬
‫وسزۂازحاب‬ ‫نا‬ ‫وسزۂفہک‬ ‫رسیتی دلج‬
‫وسزۂاانلس‬ ‫نا‬ ‫وسزۂابس‬
‫وچیھت دلج‬
‫ونب فرام بئے ہز دلج اک آاغز ایسی وسزۂ ابمزہک ےس ےہسج یک ادتباء ’’ادمحل ہل ‘‘ےسوہیت ےہ۔اس ےتکن یک نسادنیہ‬
‫ہملک دمحےس رشوع‬‫ومولی نیسح یلع ؒ ےن فر امیئ ےہ ہک قرآن دیجمےکرقتابیًاچز اسموی حصّے ںیہ اوزہزح ّصہ ٔ‬
‫وہناےہ۔‬
‫رتہمج ےک ساھت آناب یک رصتخم واضحب ےک ےیل ڈزج ڈلی افتریس ےس زامنہیئ یل یئگ ےہ ‪:‬‬ ‫‪)5‬‬
‫ڈارٹک ارساز ادمح ؒ‬ ‫از‬ ‫ایبن ارقلآن‬ ‫‪.i‬‬
‫ومالنا دیس اوب االٰیلع ومڈوڈی ؒ‬ ‫از‬ ‫میہفت ارقلآن‬ ‫‪.ii‬‬
‫ومالنایتفم دمحمعیفش ؒٔ‬ ‫از‬ ‫اعمزف ارقلآن‬ ‫‪.iii‬‬
‫ح‬
‫ومالنا دبع ارل مٰن کیالین ؒٔ‬ ‫از‬ ‫نیسثزا رقلآن‬ ‫‪.iv‬‬
‫امہزا اامین ےہہک ہزاکم ا ہل اعتیلٰ ےک اڈن اوزوتقیف ےس یہ ااجنم ناناےہ۔ نالہبش رتہمجٔ قرآن وک اس رطج ےس رمبت رکےن‬
‫یک اعسڈب یھب ا ہل اعتیلٰ یہ ےک لضف ےس نکمم وہیئ اوزنازنازہی وسحمس وہا ہک اس اک وصخیص رکم اس خدمب قرآین ےک‬
‫ےیلسالم احل ےہ۔ ا ہل ناحبہ اعتیلٰ ےن یئک اعممالب اینپ دقزب اخص ےس اس رطج لح فرامڈےی اوز اس خدمب ےک ےیل‬
‫یئک اابسب اس رطج فرامہ فرامےئہک نکبویئ ےک ساھت ہی اکم آےگ براتھ خالایگ۔ا ہل اعتیلٰ ےس ڈاعےہ ہک وہ اےنپ اس ااسحن‬
‫میظع اک رکش اڈا رکےن یک وتقیف اطع فرامےئ۔ آنیم!‬
 ‫ے‬ ‫عرض ناشر‬
‫ِ‬
‫اس رتہمجٔ قرآن وکرمبت رکنازامق یک رصف ڈایت اکوس ںیہن ےہہکلب اس ابمزک اکم ںیم بری دعتاڈ ںیم ساویھتن ےن‬
‫اعموبت اوزوحہلص ازفایئ یک ےہ۔ ا ہل اعت ٰ‬
‫یل ان سب ےک اعتون ےس وخب وافق ےہ۔ذہلاا ہل اعتیلٰ ےسڈاعےہ ہک وہ ان سب‬
‫وکاس تعاون علی البر اک رھبوپزہلص اطعفرامےئ۔ آنیم! اس اکز ریخ ںیم اعتون رکےن واولن ںیم ےس انک اک ڈرک تہب رضوزی‬
‫ےہ۔ وہ ںیہ ریمی اہیلہ رتحما ۔ہم۔ اپ ون ےن اس اکم ےک ےیل ہ رصف ےھجم ہزنکمم وہسلت فرامہ یک ہکلب رھگ یک اکثز ڈا ۔ہم ڈازوین‬
‫ےس ےھجم افزع زاھک ناہک ںیم نکبووہرک ہی اکم رکوکسن۔ ڈاع ےہ ہک ا ہل اعتیلٰ ےھجم حئب ںیم یھب ان اک ساھت بیصن فرامےئ۔‬
‫آنیم!‬
‫آرخ ںیم ا ہل اعتیلٰ ےسڈاعےہ ہک وہ اس خدمب قرآن وکرشف وبقتیل اطعفرامرکاےس اافڈۂ اعم اکڈزہعی انبےئ۔ مرند ہی ہک زامق‬
‫اوزامتم اعمونین ےکےیلوتہشٔ آرخب انبےئ‪،‬آنیم۔اخص وطز رپ ریمے نیت اساندہ رکام ڈارٹک ارسازادمحؒ‪ ،‬اتخمز نیسح افزویق‬
‫دمہلظ اوز احظف ادمحنازؒ ےکےیل‪ ،‬نوی ہک ان یہ یک میلعت ےس ےھجم خدمب قرآن یک رطف ام ل وہےن یک زامنہیئ احلص‬
‫ہمج قرآن ےس اافتسڈہ رکےن واولن ےس ڈزوخاسب ےہ ہک وہ اہجن ںیہک یھب اقن ٔ اصالج ناب وسحمس‬ ‫وہیئ۔اس رت ٔ‬
‫رکںی‪،‬زامق وک رضوز اس ےس آ اگہ فر امںیئ نا ہک آدنئہ اندنشی ںیم حیحصت یک اجےکس ۔اس اکوس ںیم ارگ وکیئ وخیب ےہ وت نالہبش ہی‬
‫ا ہل ناحبہ اعتیلٰ یک رطف ےس ےہ۔ اس ےک برسکع وج یمک اوز اقن اصالج ولہپ ےہ وہ زامق یک مک یملع اوز ناایلہ یک وہج ےس‬
‫ےہ۔ ا ہل اعتیلٰ امہزی امتم وکناویہن وک اعمف فرامےئ اوز اس اکوس وک برے امیپےن رپ دتزسی قرآن ںیم دمزنیس ےک ےیل‬
‫اعمون انبڈے۔ آنیم!‬
‫اَنَّبَرْلَّبَقَتاَّنِمَکَّنِاَتْنَاُعْیِمَّسلاُمْیِلَعْلاَوْبُتاَنْیَلَعَکَّنِاَتْنَاُباَّوَّتلاُمْیِحَّرلا۔آ نیم!‬

‫‪ 14‬زحب ارملحب ‪1435‬ھاطمبقب ‪ 14‬یئم ‪2114‬ء‬

‫ونند ادمح‬
‫رمکری نامظ میلعت ورتتیب‬
‫میظنت اسالیم نااتسکن‬
‫‪۱‬۔ ‪0S‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪ّٓ-۱‬مٓلا‬

‫ِہّٰللاِبَنِمِنٰطْیَّشلاِمْیِجَّرلا‬
‫ُذْوُعَا ِ‬
‫ِمْسِبِہّٰللاِنٰمْحَّرلاِمْیِحَّرلا‬
‫ِمْیِحَّرلا‪ِ۰۰۲‬كِلٰمِمْوَيِنْيِّدلاؕ‪َ۰۰۳‬كاَّيِاُدُبْعَنَوَكاَّيِاُنْيِعَتْسَنؕ‪۰۰۴‬اَنِدْهِاَطاَرِّصلا‬
‫َ‬ ‫نْيِمَلٰعْلا‪ِ۰۰۱‬نٰمْحَّرلا‬
‫َ‬ ‫ُدْمَحْلَاِهّٰلِلِّبَر‬
‫َمْيِقَتْسُمْلاَ‪َ۰۰۵‬طاَرِصَنْيِذَّلاَتْمَعْنَاْمِهْيَلَع۬ۙ‪١‬ۦِرْيَغِبْوُضْغَمْلاْمِهْيَلَعَواَلَنْيِّلٓاَّضلاؒ‪۰۰۷‬‬
‫ادمحلہلل!اِس ۺرحتریےک ۺذرےعیۺاہلل ۺاحبسہنٗ ۺ ۺاعتیلٰ ۺیک ۺدمذاوروتقیفۺےک ۺرھبوہس ۺرپایک ۺابمرکۺہلسلس ۺاکا اغر ۺایک ۺاجراہ ۺےہ ۺسجۺںیمۺ‬
‫ہلسلس ۺوارقرا ِن ۺمیکح ۺےک ۺامہ ۺاضمنیم ۺوکاھجمساجےئ ۺاگ ۺاوراِن ۺاضمنیم ۺےس ۺدہایت ۺاخذ ۺرکےن ۺیک ۺوکشش ۺیک ۺاجےئ ۺیگ۔یالہبشۺ‬
‫قرا ِنۺمیکحۺملعۺاورۺولعمامتۺاکۺوعیسۺزخاہنۺےہ۔اِسۺںیم ساسنئ‪،‬ۺیارخی‪،‬رغجاہیف‪،‬ہفسلف‪،‬ایسفنت‪،‬یشا‪،‬تات‪،‬ۺتسا‪، ،‬ۺیشاتتۺ‬
‫ۺںیہنۺہکلبۺہیۺاتکتۺ‬
‫ِ‬ ‫رغض ۺہرہبعشٔۺایحت ۺو ۺاکانئت ۺےکۺیارےۺںیمۺولعمامت ۺںیہ۔نکیلۺقرا ِن ۺمیکحۺضحمۺولعمامت ۺیکۺاتکت‬
‫دہایت ۺےہ۔یہی ۺاتکت ۺراہ ۺامنیئ ۺرکیت ۺےہ ۺاُس ۺراہ ۺیک ۺسج ۺںیم ۺذاین ۺںیم ۺیھب ۺانم ۺو ۺوکسن ۺےہ ۺاورا رخت ۺںیم ۺیھب ۺادبی ۺراح ۺوۺ‬
‫الضۺتینۺےہ۔ارگۺقرا ِنۺمیکحۺوکۺڑپےتھۺاورےتھجمسۺوہےئ ۺتینۺرصفۺاورۺ‬ ‫ذلتۺےہ۔اہتبلۺوصح ِلۺدہایتۺےکۺےیلۺاینبذیۺتطۺاخ ِ‬
‫رصف ۺاہلل ۺاعتیلٰۺیکۺراضاکوصحل ۺوہوتہلضفبۺاعتیلٰ ۺۺاِسۺاتکت ۺےسۺایسیۺدہایت ۺےلم ۺیگۺسجۺےسۺامہرےۺاامین ۺاورلمعۺوکخالۺ‬
‫احلصۺوہیگ۔ارشا ِدباریاعت ٰیلےہ‪:‬‬
‫ْیِدْہَیِهِبُہّٰللاِنَمَعَبَّتاٗہَناَوْضِرَلُبُسِمٰلَّسلاَوْمُہُجِرْخُیَنِمِتٰمُلُّظلاىَلِاِرْوُّنلا ٖہِنْذِاِبَوْمِہْیِدْہَیىَلِاٍطاَرِص‬
‫ٍمْیِقَتْسُّم۝(ااملدئہ ۺ‪9‬ۺ‪)۱۶‬‬
‫ت‬
‫''دہایداتیےہاِسےکذرہعیاہلل ُاؿوکوجریپویرکےتںیہُُاسیکراضیکالسیتمےکراوتسںیکاوراکناتلےہ ُاںیہنادنریھوں‬
‫ت‬
‫ےسروینشیکرطػاینپوتقیفےساوردہایداتیےہ ُاںیہندیسیھراہیک''۔‬

‫ُ‬
‫ُ‬
 ‫‪۱‬۔ ‪0S‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪ّٓ-۱‬مٓلا‬

‫وعتذ‬
‫ت‬
‫آبوہںاہللیک‬ ‫ِہّٰللاِبَنِمِنٰطْیَّشلاِمْیِجَّرلا‪ُ......‬ںیمانپہںیم ا‬
‫قرا ِنۺمیکحۺیکۺیالوتۺےکۺا اغرۺںیمۺمہۺوعتذۺڑپےتھۺںیہۺینعی ۺُذْوُعَا ِ‬
‫رمدوداطیشؿےس۔وسرہۺالحنل ۺا یت‪۹۸‬ۺںیمۺیبن ۺارکمۺﷺوکاِس اکمکح ذیاایگےہ۔اِس یک وہج ہیۺےہۺہکۺوسرۂۺافہحتۺںیمۺ‬
‫مہۺاہللۺۺاعتیلٰۺےسۺذاعۺرکےتۺںیہۺہکۺوتۺںیمہۺدیسےھۺراہتسۺرپۺخال۔ۺوسرہ ۺٔارعافۺا یات‪۱ ۱۶‬ور‪۱۷‬ںیمۺاطیشنۺاکۺہیۺوقلۺلقنۺوہاۺےہۺ‬
‫ہکۺوہۺدیسےھۺراہتسۺرپۺاھگتۺاگلۺرکۺےھٹیبۺاگۺاورۺاورۺاِسۺراہتسۺرپۺےنلچۺواولنۺرپۺساےنمۺےسۺ‪،‬ۺےھچیپۺےسۺ‪،‬ۺذاںیئۺےسۺاورۺیاںیئۺےسۺہلمحۺ‬
‫ا ورۺوہۺاگ۔اطیشنۺےن ۺ ‪Challanging‬ادنارۺںیمۺاہللۺاعتیلٰ ۺےسۺاہکۺہکۺاےۺاہلل!ۺوتانساوننۺںیمۺےسۺاکثروکاانپرکشزگارںیہنۺ‬
‫یاےئۺاگ۔اہللۺاعتیلٰ ۺاطیشنۺےکۺولمحنۺےکۺاقمہلبۺںیمۺامہریۺافحتظۺفرامےئ۔ا نیم!ا ےیئۺ!ۺمہۺوعشریۺوطرۺرپۺوعتذۺڑپےتھۺںیہ‪9‬‬
‫ُذْوُعَاِہّٰللاِبَنِمِنٰطْیَّشلاِمْیِجَّرلا‬
‫ت‬
‫آبوہںاہللیکرمدوداطیشؿےس ُ‬ ‫ںیمانپہںیم ا‬

‫ہیمست‬
‫ت‬
‫قرآؿِ میکح یک التوت ےک آاغز ںیم وعتذ ےکدعب ہیمست ڑپےتھ ںیہ ینعی ِمْسِب ِہّٰللا ِنٰمْحَّرلا ِمْیِحَّرلا‪ ......‬اہلل ُےک ُباؾ ُےکُ‬
‫ت‬
‫آی ںیمیبن ارکؾ ﷺوکمکح دباایگہک ڑپےیھ اےنپُ‬ ‫اسھتُوجتہبُیہ ُرہمباؿُہشیمہُرمحُقرامےنواالےہ۔وسرہ ٔ علق یک یلہپ ُ‬
‫ربےکباؾ ےکاسھت۔ہیمست ڑپانھدرالص ُا ِیس مکح رپلمع رکباےہ۔ہیایُ ُداعہیئ ہملک ےہےسجیسک اکؾ ےکآاغزںیم‬
‫ت‬
‫ڑپانھونسمؿ ےہباہک ُاس اکؾ ےسریخوبرتک احلصوہ۔‬

‫ُ‬
‫ُ‬
‫ُ‬
‫‪۱‬۔ ‪0S‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪ّٓ-۱‬مٓلا‬

‫وسرۃاافلہحت ُ‬
‫ت‬
‫ِ‬
‫رطفتاناینیکبرامجؿ‬
‫لکۺرکشۺاہللۺےکۺےیلۺےہۺوجۺامتمۺاہجوننۺاکۺرتۺےہۺ۔‬ ‫ُدْمَحْلَاِهّٰلِلِّبَرنْيِمَلٰعْلاَ‪۰۰۱‬‬
‫تہبۺیہۺرہمیان‪،‬ۺہشیمہۺرمحۺفرامےنۺواالۺےہ۔‬ ‫ِنٰمْحَّرلاِمْیِحَّرلاَ‪۰۰۲‬‬
‫امکلۺےہۺدبہلۺےکۺذنۺاک۔‬ ‫ِكِلٰمِمْوَيِنْيِّدلاؕ‪۰۰۳‬‬
‫(اے ۺاہلل ۺ!) ۺمہ ۺریتی ۺیہ ۺابعذت ۺرکےت ۺںیہ ۺاور ۺھجت ۺیہۺ‬
‫َكاَّيِاُدُبْعَنَوَكاَّيِاُنْيِعَتْسَن‪۰۰۴‬‬
‫ےسۺدمذۺامےتگنۺںیہۺ۔‬
‫دہایتۺاطعۺفرامۺںیمہۺدیسےھۺراےتسۺیکۺ۔‬ ‫اَنِدْهِاَطاَرِّصلاَمْيِقَتْسُمْلاَ‪۰۰۵‬‬
‫راہتسۺاُنۺاکۺوتےنۺااعنمۺایکۺےہۺنجۺرپ۔‬ ‫َطاَرِصَنْيِذَّلاَتْمَعْنَاْمِهْيَلَع ۦ۬ۙ‪١‬‬
‫بضغۺیارلۺںیہنۺایکۺایگۺنجۺرپ‬ ‫ِرْيَغِبْوُضْغَمْلاْمِهْيَلَع‬
‫اورۺہنۺیہۺوہۺرمگاہۺںیہ۔‬ ‫َواَلَنْيِّلٓاَّضلاؒ‪۰۰۷‬‬
‫ت‬
‫قرآؿِ میکح یک ادتبا ںیم وسرہ ٔافہحت ےہ ۔اافلہحت اک وہفمؾ ےہ وھکےنل وایل ینعی ‪The Opening Surah of ُ the‬‬
‫ت‬
‫ای ںیہ نکیل سب ےسرعموف نام اافلہحت یہ ےہ۔ہی‬ ‫‪Quran‬۔اِس وسرۂ ابمرہک ےک یئک باؾ ااحدیُِِوبنہیﷺےسب ُ‬
‫رطفت انساین یک رتامجین یک یئگ ےہ ُ‬
‫۔ای میلس‬ ‫ِ‬ ‫وسرہ ابمرہک سات ا نات رپلمتشم ےہ۔اِن ا نات ںیم درتقیقح‬
‫ت‬
‫ارطفلت اورُمیلس ُالقعل اناؿ اِس تقیقح ی راسیئ احلص رکاتیل ےہ ہک اِس اکانئتاک ای اخقل ےہ ‪،‬ایامکل ےہ اورویہ‬
‫ت‬
‫اِس اکااسیرب ینعیرپورداگرےہ وجرامحؿ یھب ےہاوررمیح یھب۔ُرھپاِس تقیقح ییھب ُاس یک راسیئ وہاجیت ےہہکانایناامعؽ‬
 ‫‪۱‬۔ ‪0S‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪ّٓ-۱‬مٓلا‬

‫ےباکرںیہنںیہہکلب ُاؿاکااھچ اب براہجیتنلکنرکرےہاگاوراِسہجیتناکارراا رایراہلل اعت ٰیل یہےکاہھتںیموہاگ۔اہتبلیلمعزدنیگںیم‬

‫اےھچاامعؽےکےیلاناؿایوتمازؿاوردتعمؽراےتساکاتحمجےہ۔ہیدتعمؽاوروتمازؿراہتساناؿاینپلقعےسنیعتمںیہن‬
‫ت‬
‫رکاتکس ہکلباِس ےک ےیلوہوبجمر ےہ ہکاہلل اعت ُٰیل یہ ےسدروخاسرکے ہکوہ ُاس ےک اسےنم رصا ُِط میقتسم واحضرکے اوراس رپ‬
‫ےنلچیکوتقیفاطعقرامےئ۔‬
‫ت‬ ‫ت‬ ‫ت‬
‫ِ‬
‫آی ینعی وسرۃ اقلعل یک یلہپ آی ںیم یھباہلل اعت ٰیل اکاعترػ وطبر رب‬
‫سج رطح قرآؿِ میکح یک س ےس ےلہپ بازؽ وہےن وایل ُ‬
‫ت‬ ‫ت‬
‫رکوابایگےہ۔ا ِسیکوہجہیےہہکقرشی‬ ‫رکوابایگ‪،‬اِیسرطحوسرۂافہحتیکیلہپآیںیمیھباہللاعت ٰیلاکاعترػوطبرربااعلنیمل ا‬
‫ا‬
‫ت‬
‫اہلل اعتیلٰ وکےلہپ ےس اجےتن ےھت اور امےتن یھبےھت نکیلوہ امےتن ےھت اکانئت ےک اخقل ‪،‬قولختات ےک رازؼ‪،‬عامتو راصرت ےک‬
‫امکل اور زدنیگ و ومت دےنی اک ا رایر رےنھک ےک اابتعر ےس۔ رب اک ظفل وہ اےنپ رسداروں ےک ےیل اامعتسؽ رکےت ےھت۔ ُآج یھب‬
‫ت‬
‫رعیبزباؿںیمآتااورالغؾےکےیلرباوردبعیہےکاافلظلو ےاجےتںیہ۔قرآؿِ میکحےکآاغزیہںیماہللاعتیلٰےناانپاعترػ‬
‫ت‬
‫وطب ِر رب رکوابااور یہی قرشی یک اخمتفل یک الص وہج انب۔وہ اہلل وک آتاامؿ رک ُاس یکدنبیگ رکےن ےک ےیل ایتر ہن ےھت۔اہلل اعت ٰیل اک‬
‫ت‬
‫رامب ہک وہ ِنٰمْحَّرلاےہ اورِمْیِحَّرلاےہینعی ُاس یک‬
‫اعترػ رکواےن ےک دعب ہک وہ رب ااعلنیمل ےہ‪ُ ،‬اس یک ھچک اور افصت اک تذرکہ ق ا‬
‫رتمحںیموجشاورلسلستےہ۔وہِكِلٰمِمْوَيِنْيِّدلاُُؕینعی جراوزساےکدؿاکامکلےہ۔اِسےکدعباہلل اعتیلٰوکربامےنناکوہ‬
‫ںیہ۔لذا َكاَّيِاُدُبْعَنَوَكاَّيِاُنْيِعَتْسَنُاےاہلل!مہریتی یہدنبیگرکےتںیہاور‬
‫ٰ‬ ‫الزیمہجیتناسےنمآباہکابمہ ُایسےکدنبے‬
‫اظہےہاناؿسجوکیھباانپرباماتنےہ ُایسےسدمداماتگنےہ۔رھپوہ ُایسےسراہتساراتھچےہہکدکرھ‬
‫ھجتیہےسدمدامےتگنںیہ۔ ر‬
‫وسرہافہحتںیمیھبیئاھیئیےہہکاہللاعت ٰیلوکاانپربامون‪ُ ،‬اسیکدنبیگاکدہعرکو‪ُ ،‬ایس‬
‫رکبےہ؟یہیوہباتےہوج ٔ‬
‫اجبےہ؟اورایک ا‬
‫ا‬

‫ےسدمداموگناوررھپ ُایسےسااجتلرکوہکُاِهِ ِدنَا ر َ‬

‫الِّص َاط اَمْیِقَتْسُمْلںیمہدیساھراہتسداھک۔َطاَرِصَنْيِذَّلاَتْمَعْنَاْمِهْيَلَعُ ُاؿولوگںاک‬
‫راہتسنجرپوتےنااعنؾ ایکینعی نجےسوترایضوہا۔ ِرْيَغِبْوُضْغَمْلاْمِهْيَلَعَواَل َنْيِّلٓاَّضلاوج ہنریتےبضغاکاکشروہےئاور ہن‬
‫‪۱‬۔ ‪0S‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪ّٓ-۱‬مٓلا‬
‫ت‬ ‫ت‬
‫یہ رمگاہ وہےئ۔اِیسداع ےک وجابںیم ایلگوسرہ ٔ ابمرہکاک آاغزوہااِؿ اافلظ ےک اسھت ہک قرآؿِ میکح دہای ےہ بلطاگروں ےک‬
‫ت‬
‫وجابداع۔‬
‫ےیل۔وگبوسرۂافہحتداعےہاورارراقرآؿِ میکح ِ‬
‫ا‬
 ‫‪۲‬۔ ۺ‪2S‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪ّٓ-۱‬مٓلا‬
‫وسرۃارقبلۃ‬
‫ت‬
‫قرآؿِ میکحاکہطقنٔرعوج‪:‬‬
‫وسرۂۺرقبہۺقرا ِنۺمیکحۺیکۺوطلیۺرتنیۺوسرہۺےہۺوج‪۲۸۶‬ۺا یاتۺرپۺلمتشمۺےہ۔اِسۺوسرہ ٔۺۺابمرہکۺےکۺوحاےلۺےسۺیبنۺارکمﷺ اکۺ‬
‫ارسا ِذۺابمرکۺےہ‪9‬‬
‫ت‬ ‫ُ ْ َ‬ ‫ُّ َْ َ َ َ َ َ ُْ ٰ‬
‫ْی َسنام واِّن َسنام الق ْرا ِّن ُس ْو َرة ال َبق َر ِة(برذمی)‬
‫لِک ِل ش ٍ‬
‫ت‬
‫''ہےشیکایوچیٹوہیتےہاورقرآؿیکوچیٹوسرةارقبلةےہ''۔ ُ‬
‫ر‬
‫ہیۺوسرہ ۺٔۺابمرہکۺدمینۺےہۺوجۺرجہتۺےکۺوفراۺ ًدعبۺاورۺزغوہ ۺٔۺدبرۺےسۺےلہپۺیارلۺوہیئ۔‬
‫وسرہ ۺٔۺابمرہکۺےکۺاضمنیمۺاکزجتہیۺۺ‪9‬‬
‫وسرہۺارقبلہۺےکۺذوۺح ّصےۺںیہ‪9‬‬
‫الہپۺہصحۺا یات‪۱‬یا‪(۱۵۲‬روکع‪۱‬یا‪)۱۸‬رپۺلمتشمۺےہۺسجۺںیمۺحطاتۺاک ُۺرخۺساہقبۺام ِ ۺہملسمۺینبۺارسالیئۺیکۺرطفۺےہ۔ۺ‬
‫ذورساۺہصحۺا یات‪۱۵۳‬ۺیا‪۲۸۶‬ۺ(روکع‪۱۹‬یا‪)۴٤‬رپۺلمتشمۺےہۺسجۺںیمۺوموجذہۺام ِ ۺہملسمۺینعیۺاملسموننۺےسۺحطاتۺےہ۔ۺ‬
‫الہپۺہصحۺۺ‪......‬ۺۺا یات‪۱‬یا‪(۱۵۲‬روکع‪۱‬یا‪9)۱۸‬‬
‫دیہمتیۺاضمنیم‬ ‫٭ ۺ ا یات‪۱‬یا‪(۳۹‬روکع‪۱‬یا‪)۴‬‬
‫نیت انساین رکذار‪......‬ےکپاملسمن'ےکپاکفراورانمنیقف‬ ‫ا یات‪۱‬یا‪۲٤‬‬ ‫‪i‬ـ‬
‫قرا ِنۺمیکحۺیکۺذوعت‬ ‫ا یات‪۲۱‬یا‪۲۹‬‬ ‫‪ii‬ـ‬
‫قرا ِنۺمیکح اکہفسلف‬ ‫ا یات‪۳٤‬یا‪۳۹‬‬ ‫‪ iii‬ـ‬
‫ساہقبۺام ِ ۺہملسمۺےسۺیراہِۺرا‪ ،‬ۺحطات‬ ‫٭ ۺ ا یات‪۴٤‬یا‪(۱۲۳‬روکع‪۵‬یا‪)۱۴‬‬
‫ساہقبۺام ِ ہملسم ےکےیلذوعت‬ ‫ا یات‪۴٤‬یا‪۴۶‬‬ ‫‪i‬ـ‬
 ‫‪۲‬۔ ۺ‪2S‬‬ ‫‪6‬‬ ‫‪ّٓ-۱‬مٓلا‬
‫ساہقبۺام ِ ہملسم ےکرجامئۺاوراُن ےکےیلمالم‬ ‫‪9‬‬ ‫ا یات‪۴۷‬یا‪۱۲۳‬‬ ‫‪ii‬ـ‬
‫٭ۺۺا یات‪۱۲۴‬یا‪(۱۵۲‬روکع‪۱۵‬یا‪9)۱۸‬ۺۺوحتیلیۺاضمنیم‪9‬‬
‫وحتلیِ ۺہلبق ۺاک ۺایبن ۺاور ۺاِس ۺےک ۺساھت ۺوحتلیِ ۺام ۺاک ۺاعالن ۺینعی ۺساہقب ۺام ِ ۺہملسم ۺیک ۺزعمویل ۺاور ۺاُس ۺیک ۺہگج ۺاملسموننۺ‬
‫وکولوگنۺیکۺاامم ۺاکۺبصنمۺاطعرکےنۺاکۺہلصیف۔ۺ‬
‫ذورساۺہصحۺا یاتۺۺ‪......‬ۺ‪۱۵۳‬یا‪(۲۸۶‬روکع‪۱۹‬یا‪9)۴٤‬‬
‫اِسۺہصحۺںیمۺاملسموننۺےسۺحطاتۺےہۺسجۺںیمۺاچرۺاضمنیمۺاکۺایبنۺےہ ۺ‪9‬ۺ‬
‫‪ i‬ـ ابعذات ےسقلعتم ۺااکحامت‬
‫‪ii‬ـ یشامالتۺےسۺقلعتمۺااکحامت‬
‫‪ iii‬ـ اہجذیااامللۺینعیۺاافنقۺیفۺلیبسۺاہللۺ‬
‫‪iv‬ـ اہجذیافیسلۺینعیۺاتقلۺیفۺلیبسۺاہللۺ‬
‫ۺافنذۺتتعیۺےسۺقلعتمۺںیہ۔ہیۺاچرونۺاضمنیمۺاِسۺہصحۺںیمۺ‬ ‫اکحامتۺتتعیۺےسۺاورۺا رخیۺذوۺاضمنیم ِ‬ ‫ےلہپۺذوۺاضمنیمۺاکۺقلعتۺا ِ‬
‫یارۺیارۺا ےئ ۺںیہ۔وگیاۺہیۺہصحۺایکۺایسی ۺذور ۺیکۺامدننۺےہ ۺےسجۺذموکرہۺاضمنیمۺیکۺاچرۺڑلوین ےسۺیِروۺرکۺاٹبۺایگۺےہ۔ ۺاسۺذور ۺںیمۺ‬
‫یاچنۺیتمیقۺومیتۺیریۺیریۺا یاتۺیکۺوصرتۺںیمۺیایکۺذےیۺےئگۺںیہ۔ۺ‬
‫ہیۺیاچنۺا یاتۺحس ِ ۺذلیۺںیہ ۺ‪9‬ۺ‬
‫ت اآلباتۺ(ایکۺیہۺا یتۺںیمۺیئکۺا یاتۺاکایبن)ۺۺا یت‪۱۶۴‬‬‫‪i‬ـ ا ی ُ‬
‫‪ii‬ـ ا یتۺاربلۺ(یکینۺےکایبنۺرپاجعمۺا یت)ۺۺا یت‪۱۷۷‬‬
‫‪iii‬ـ ا یتۺاالحتالفۺ(انساوننۺںیمۺاحتالفۺدیپاۺوہےنۺاکۺسب )ۺا یت‪۲۱۳‬‬
‫‪iv‬ـ ا یتۺارکلیسۺ(امتمۺا یاتۺِقرا ینۺیکۺرسذار)ۺا یت‪۲۵۵‬‬
‫‪v‬ـ ا یتۺادلَۺنیۺ(قرضۺےکیشاملہۺےکےیلدہایت)ۺا یت‪۲۸۲‬‬
‫‪۲‬۔ ۺ‪2S‬‬
‫ا یاتۺ‪ ۱‬ۺیاۺ‪۵‬‬
‫ت‬ ‫ت‬
‫قرآؿُِمیکحنکےکےیلدہایےہ؟‬
‫افل۔الم۔می۔‬
‫ہیۺوہۺاکلمۺاتکتۺےہ‬
‫ںیہنۺوکیئۺکشۺسجۺںیمۺ‬
‫دہایتۺےہۺرپزیہاگرونۺےکۺےیلۺ۔‬
‫وہۺوجۺاامینۺالےتۺںیہۺیبیغۺاقحقئۺرپۺ‬
‫اوراقمئۺرکےتۺںیہۺامنر‬
‫اوراُس ۺںیم ۺےسوجمہ ۺےن ۺذیاےہ ۺاُںیہن(اہلل ۺ ۺیکۺ‬
‫وخونشذیۺےکۺاکومن)ۺںیمۺرخخۺرکےتۺںیہ۔‬
‫اوروجاامین ۺالےتۺںیہ ۺاُس(ویح)رپوجیارلۺیکۺیئگۺ ۺا ت‬
‫یکۺرطف‬
‫اوراُسۺرپیھبۺوجیارلۺیکۺیئگۺا تﷺےسےلہپ‬
‫اورۺا رختۺرپۺوتوہ ۺنیقیۺرےتھکںیہ۔‬
‫یہیۺول ۺدہایتۺرپںیہۺاےنپۺرتۺیکۺرطفۺےسۺ‬
‫اورۺیہیۺول ۺۺاکایمتۺوہےنواےلںیہ۔‬
‫‪7‬‬ ‫‪ّٓ-۱‬مٓلا‬
‫ّٓمٓلآ‪۰۰۱‬‬
‫َکِلٰذُبٰتِکْلا‬
‫اَلَبْيَرۚۖۛ‪ِ١‬هْيِفۚۛ‪١‬‬
‫َنْيِقَّتُمْلِّل۠‪۰۰۲‬‬
‫َۙ‬ ‫ىًدُه‬
‫َنْیِذَّلَاَنْوُنِمْؤُیِبْیَغْلاِب‬
‫َوَنْوُمْیِقُیَةوٰلَّصلا‬
‫َواَّمِمْمُہٰنْقَزَرَنْوُقِفْنُيَ‪۰۰۳‬‬
‫َوَنْيِذَّلاَنْوُنِمْؤُیۤاَمِبَلِزْنُاَکْیَلِا‬
‫َوۤاَمَلِزْنُاْنِمَكِلْبَقۚ‪١‬‬
‫َوِةَرِخٰاْلاِبي ْمَنْوُنِقْوؕ‪۰۰۴‬‬
‫َكِٕىٰٓلوُاىٰلَعىًدُهْنِّمْمِهِّبَّرۗ‪١‬‬
‫َوَكِٕىٰٓلوُاُمُہَنْوُحِلْفُمْلا‪۰۰۵‬‬
 ‫‪۲‬۔ ۺ‪2S‬‬ ‫‪8‬‬ ‫‪ّٓ-۱‬مٓلا‬
‫ت‬
‫رحوػاعطقمتافل۔الؾ۔میمُرپلمتشمےہ۔رسفمنیاکاِسرپرقتابیًاافتؼےہہکاِؿرحوػےکیقیقحاعمیناہللاعتیلٰ‬
‫آی ِ‬ ‫یلہپ‬
‫ت‬ ‫ت‬ ‫ت‬
‫یہ ےک ملع ںیم ںیہ ۔دورسی آی قرآؿِ میکح یک دیہمتی آی ےہ سج اک ای ہصح اِس ابمرک اتکب یک تمظع ایبؿ رکراہ‬
‫ےہ۔قرامبا َکِلٰذُبٰتِکْلااَل َبْيَر ِهْيِفہیویہاتکب ےہسج ںیم وکیئکش ںیہن ےہ ینعیالبہبشہی وہاتکب ےہ سج اک وتراتو الیج‬
‫ت‬ ‫ت‬
‫االبںیہ۔ہیداینیکوادحاتکبےہوجاِسدوعی ٰےساینپامیلعتت‬‫ںیمتذرکہاھتاوراِسےکاضمنیمیھبہررطحےککشوہبشےسب ر‬
‫اکآاغزرکیتےہ۔‬
‫ت‬ ‫ت‬
‫آبات‪۳‬اور‪۴‬ںیماےسی دنبوںیک باچنافصتاکذرکےہںیہنجقرآؿِ میکحےسدہایبیصنوہیت ےہ۔یلہپتفصےہہکوہبیغ‬
‫رپنیقیرےتھکںیہ ُینعی نب دےھکی امےتنںیہ ۔آج ےک اسیسنئ دور ںیماور وکیسرلوسچ ےکتحت اقحقئ رصػ ُاؿ یہاومر وک میلست ایک‬
‫ت‬ ‫ت‬ ‫ت‬
‫اجبےہوجہکاناؿےکوحاسُِہسمخیکرگتفںیمآںیئ۔نکیلقرآؿ ُاؿےکےیلدہایےہوجنیقیرےتھکوہںہکالصاقحقئوہ‬ ‫ا‬
‫)ںیہ۔وگب امدہ رپیتس‪،‬لقع رپیتس اور اظہر‬
‫ا‬ ‫ںیہ وج ہارے وحاسِ ہسمخ یک چنہپ ےس دور اوررسدحِ ادراک ےس رپے( ‪beyond‬‬
‫ت‬ ‫ت ت‬
‫ِ‬
‫دہایقرآینےکوصحؽےکےیلرشطا ّوؽ ےہ۔یہیوہجےہہکنجولوگں ےنقرآؿِ میکحےکایبؿرکدہیبیغاقحقئ‬ ‫رپیتسیکیفن ِ‬
‫اور زجعمات یک امدہ رپاتسہن وتحیج یک وکشش ںیک وہ رمگایہ یک ددلؽ ںیم دےتسنھ ےلچ ےئگ۔دورسی تفص ایبؿ وہیئ وہ اہلل اعتیلٰ یک‬
‫لسلسمبادےکےیلامنزتامئرکےتںیہ۔رسیتیتفصہیےہہکوہدؽےسداینیکتبحمدوررکےنےکےیلاہللاعت ُٰیلُیکراہںیمامؽ‬
‫ت‬ ‫ت‬ ‫ت‬
‫جرچرکےت ںیہ ۔ ُاؿ یک وچیھت تفص ہی ےہ ہک وہت صباات ےس باالبر وہرکقرآؿُِ میکح ےک اسھت اسھت اسہقبآعامیناتکلوں رپ یھب‬
‫ع‬
‫ت‬
‫اامیؿ رےتھک ںیہ۔آجری تفص ہی ےہ ہک وہ آجرت یک باز رپس رپ رہگانیقی رےتھک ںیہ۔ہی افصت ایبؿ رکےن ےک دعبآی ‪ ۵‬ںیم‬
‫ت‬
‫ارشادوہاہکیہیوہولگںیہوجاےنپربیکرطػےسدہایباہتفںیہاوراوریہیولگآجرتںیمالفحباےنوا ےوہںےگ۔‬
 ‫‪۲‬۔ ۺ‪2S‬‬ ‫‪01‬‬ ‫‪ّٓ-۱‬مٓلا‬
‫ا یاتۺ‪۶‬ۺیا‪۷‬‬
‫ت‬
‫دہایےسرحموؾوکؿوہےتںیہ؟‬
‫ےبۺکشۺوہۺول ۺوہنجنۺےنرفکایک‬ ‫َّنِاَنْيِذَّلااْوُرَفَک‬
‫یرایرےہاُنۺرپ‬ ‫ٌءٓاَوَسْمِهْيَلَع‬
‫اچےہۺا ت ربخذاررکںیۺاُںیہن‬ ‫مُهَتْرَذْنَاَء۠‬
‫یاربخذارۺہنۺرکںیۺاُںیہنۺ‬ ‫ْمَاْمَلْمُہْرِذْنُت‬
‫وہۺاامینۺںیہنۺالںیئۺےگۺ۔‬ ‫اَلَنْوُنِمْؤُی‪۰۰۶‬‬
‫رہمۺاگلذیۺےہۺاہلل ۺےنۺاُنۺےکۺذولنۺرپ‬ ‫َمَتَخُہّٰللاىٰلَعْمِهِبْوُلُق‬
‫اورۺاُنۺےکۺاکوننۺرپ‬ ‫َوىٰلَعْمِهِعْمَسؕ‪١‬‬
‫اورۺاُنۺیکۺا وھکننۺرپۺرپذہۺڑپاۺوہاۺےہ‬ ‫َوىٰلَعْمِہِراَصْبَاٌةَواَشِغ‪ُ١ٞ‬‬
‫اورۺاُنۺےکےیلیراۺذعاتۺےہۺ۔‬ ‫َّوْمُهَلٌباَذَعٌمْيِظَعؒ‪۰۰۷‬‬
‫اِؿ آبات ںیم ُاؿ افکر اک ذرک ےہ وجقح واحض وہےن ےک باووجد رفک رپ اڑے وہےئ ںیہ ۔ اَّمَلَف زَاغُوْا َغاَزَا ُہّٰللا ْمُہَبْوُلُقج وہ‬
‫ت‬
‫رامب ایگ ہک اے یبنﷺُُاؿ‬ ‫ڑیٹےھ وہےئ اہلل ےن ُاؿ ےک دولں وکڑیٹاھ رکدبا(وسرۃ الصف ُآیُ‪)۵‬ےک دصماؼ ق ا‬
‫ےکےیلبرابرےہہکآپﷺ ُاںیہناھجمسںیئباہناھجمسںیئوہاامیؿںیہنالںیئےگ۔وقبؽُشارعُ؂‬
‫وھپؽیکیتپےسٹکاتکسےہریہےاکرگج‬
‫اب‬ ‫رم ِدباداںُرپُ ِ‬
‫الکؾرنؾُوُبازکُُےب رُ‬
‫‪۲‬۔ ۺ‪2S‬‬ ‫‪00‬‬ ‫‪ّٓ-۱‬مٓلا‬
‫ا یات‪۸‬ۺیاۺ‪۱۲‬‬
‫انماقفہنرکدارایکےہ؟‬
‫اورولوگنۺںیمۺےسۺوہۺیھبۺںیہۺوجۺےتہک ۺںیہۺ‬ ‫َوَنِمِساَّنلاْنَمُلْوُقَّی‬
‫مہۺاامینۺالےئاہلل ۺرپۺاورۺا رختۺےکۺذنۺرپ‬ ‫اَّنَمٰاِہّٰللاِبَوِمْوَيْلاِبِرِخٰاْلا‬
‫احالہکنۺوہۺںیہنۺںیہۺاامینۺالےنۺواےلۺ۔‬ ‫َواَمي ْمَنْيِنِمْؤُمِبۘ‪۰۰۸‬‬
‫وہ ۺفربیۺذےنی ۺیکۺوکششۺرکرےہ ۺںیہ ۺاہلل ۺوک ۺاور ۺاُن ۺوکۺ‬
‫َنْوُعِدٰخُیَہّٰللاَوَنْيِذَّلااْوُنَمٰاُ‬
‫وجۺۺاامینۺالےئ‬
‫اورۺوہۺفربیۺںیہنۺذےۺرےہۺرگمۺاےنپۺا تۺوک‬ ‫َواَمَنْوُعَدْخَیاَّلِاْمُہَسُفْنَا‬
‫اورۺوہۺںیہنۺھجمسۺرےہ۔‬ ‫َواَمَنْوُرُعْشَيؕ‪۰۰۹‬‬
‫اُنۺےکۺذولنۺںیمۺامیبریۺےہ۔‬ ‫ْیِفْمِهِبْوُلُقٌضَرَّم‬
‫سپ ۺیراھۺذیاۺےہاُںیہنۺاہللۺےنۺامیبریۺںیم۔‬ ‫ُمُہَداَزَفُہّٰللااًضَرَم‬
‫اورۺاُنۺےکۺےیلۺذرذیاکۺذعاتۺےہ‬ ‫َوْمُهَلٌباَذَعٌۢمْيِلَا‬
‫ویکہکنۺوہۺوھجتۺوبالرکےتۺےھت۔‬ ‫اَمِباْوُناَكَنْوُبِذْكَيۺ‪۰۰‬‬
‫اورۺح ۺیھب ۺاہکاجیاۺےہۺاُنۺےس‬ ‫َواَذِاَلْیِقْمُهَل‬
‫پ‬
‫ۺاسفذۺہنۺ ھتالوۺرنیمۺںیم‬ ‫اَلاْوُدِسْفُتیِفِضْرَاْلا‬
‫ۺوہۺےتہکۺںیہۺےبۺکش ۺمہۺوتۺںیہۺیہۺاصالخۺرکےنۺواےل۔‬ ‫اْوُلاَقاَمَّنِاُنْحَنَنْوُحِلْصُمۻ‪۰۰‬‬
 ‫‪۲‬۔ ۺ‪2S‬‬ ‫‪01‬‬ ‫‪ّٓ-۱‬مٓلا‬
‫پ‬
‫نسۺول!ےبۺکشۺویہۺںیہۺاسفذۺ ھتالےنۺواےلۺ‬ ‫اَاَلْمُہَّنِاُمُہَنْوُدِسْفُمْلا‬
‫اورنکیلۺوہۺںیہنۺھجمسۺرےہۺ۔‬ ‫َوْنِكٰلاَّلَنْوُرُعْشَيۼ‪۰۰‬‬
‫ت‬
‫ہیآباتانمنیقفےکرط ِزلمعوکبریواضجےسایبؿرکریہںیہ۔انمنیقفدوعی ٰرکےتںیہہکوہاہلل رپاوررو ِزآجرترپنیقی‬
‫رےتھک ںیہ احالہکن وہ ومنم ںیہن ںیہ۔وہ اےنپ ایخؽ ںیم اہلل اعتیلٰ اورالہِ اامیؿ وک دوھہک دےنی یک وکشش رکرےہ ںیہ نکیل ریغ‬
‫وعشریوطررپوہاےنپآپیہوکدوھہکدےرےہںیہ۔ ُاؿیکہیانمتقفوعشریںیہنہکلبداینیکتبحمیکوصرتںیمایامیبری‬
‫رکاب اچےتہ ںیہ نکیل ہی‬
‫ےہ وج دولں وک زن آولد رکیت اجیت ےہ۔وہ افکر ےس دویتس رکےک قح اوربالط ےک درایمؿ اصمتحل ا‬
‫اصمتحلںیہنہکلباسفدےہ۔وقبؽاابقؽ؂‬
‫بالطدویئدنسپےہقحالرشیےہ‬
‫رشتکایمہنٔقحوبالطہنرکوبقؽ‬
‫ت‬
‫ہی اسفدی اِس اابتعر ےس یھب ںیہ ہک اہلل ےک روسؽﷺےکااکحامت رپلمع ےکاجبےئیفنم رصبتےرکےکاررے ِ‬
‫مظن امجت‬
‫وکاصقنؿاچنہپےتںیہ۔ ُ‬
‫ا یات‪۱۳‬ۺیاۺ‪۱۶‬‬
‫اھگےٹاکوسدہ‬
‫اورۺح ۺیھبۺاہکۺاجیاۺےہاُنۺےس‬ ‫َواَذِاَلْیِقْمُهَل‬
‫اامینۺالوےسیجاامینۺالےئۺںیہۺذورسےۺول‬ ‫اْوُنِمٰاۤاَمَكَنَمٰاُساَّنلا‬
‫وہ ۺےتہک ۺںیہ ۺہک ۺایک ۺمہ ۺاامین ۺالںیئ ۺاُس ۺرطخ ۺےسیج ۺاامینۺ‬
‫اْوُلاَقُنِمْؤُنَاۤاَمَكَنَمٰاُءٓاَهَفُّسلاؕ‪١‬‬
‫الےئۺںیہۺےبۺووقفۺول ۺ؟‬
 ‫‪۲‬۔ ۺ‪2S‬‬ ‫‪02‬‬ ‫‪ّٓ-۱‬مٓلا‬
‫ۺےب ۺووقف ۺںیہ‪،‬نکیل ۺوہۺ‬ ‫نس ۺول!ےب ۺکش ۺیہی ۺول‬
‫ۤاَلَاْمُہَّنِاُمُہُءٓاَهَفُّسلاَوْنِكٰلاَّلَنْوُمَلْعَي۽‪۰۰‬‬
‫اجےتنۺںیہنۺںیہ۔‬
‫اورح ۺیھبۺوہۺےتلمۺںیہۺاُنۺےسوجۺاامینۺالےئ‬ ‫َواَذِااوُقَلَنْيِذَّلااْوُنَمٰا‬
‫ےتہکۺںیہۺمہۺاامینۺےلۺا ےئ‬ ‫اْۤوُلاَقاَّنَمٰاۚۖ‪١‬‬
‫اور ۺح ۺیھب ۺوہ ۺاہنتیئۺںیمۺوہےتۺںیہ ۺاےنپۺاطیشوننۺےکۺ‬
‫َواَذِااْوَلَخىٰلِاْمِهِنْيِطٰيَشۙ‪١‬‬
‫یاسۺ‬
‫ےتہکۺںیہ ۺےبۺکشۺمہۺاہمترےۺساھتۺںیہ‬ ‫اْوُلاَقاَّنِاْمُکَعَم‬
‫ےبۺکشۺمہۺوترصفۺذماقۺرکےنۺواےل۔‬ ‫اَمَّنِاُنْحَننْوُءِزْهَتْسُم۠۾‪۰۰‬‬
‫اہللۺۺدبہلۺاتیلۺےہ ۺذماقۺاراےنۺاکۺاُنۺےس‬ ‫ُهّٰللَاُئِزْهَتْسَيْمِهِب‬
‫ک‬‫ت‬‫ھ‬‫پ‬
‫ت‬
‫اورۺذلیھۺذاتیۺےہۺاُںیہنۺہکۺاینپۺرسیشکۺںیمۺ ےۺرںیہ۔‬ ‫َوْمُهُّدُمَيْیِفْمِهِناَيْغُطَنْوُهَمْعَيۿ‪۰۰‬‬
‫ہیۺوہۺول ۺںیہۺوہنجنۺےنۺےلۺیلۺرمگایہۺدہایتۺےک دبےلۺ‬ ‫َكِٕىٰٓلوُاَنْيِذَّلااُوَرَتْشاَةَلٰلَّضلاىٰدُهْلاِب۪‪١‬‬
‫وتھچکۺافدئہۺہنۺذیاۺاُنۺیکۺاجترتۺےن‬ ‫اَمَفْتَحِبَرْمُهُتَراَجِّت‬
‫اورۺہنۺوہےئۺوہۺدہایتۺیاےنۺواےل۔‬ ‫َواَماْوُناَكَنْيِدَتْهُم܀‪۰۰‬‬
‫ت‬
‫اجب ےہ ہک ےسیاامیؿ الؤےسیج اورولگاامیؿ الےئ ںیہ وتوہ برے زنط ےک اسھت ےتہکںیہ ایک مہ اِؿ باولگں یک‬
‫ج انمنیقف ےس اہک ا‬
‫ت‬
‫رطح اامیؿ ے آںیئ؟ہی ویبوقػ ںیہ ںیہنج ہن اےنپ عفن اصقنؿ یک رکف ےہ اور ہن لبقتسم یک رپواہ۔ ہاری وکیئ م امری وہیئ‬
‫ےہ۔مہ دھجمسار(‪)sensible‬ولگ ںیہ‪ ،‬چب چب رکاوروسچ ھجمس رکےتلچ ںیہ۔اِس رپ بری تخس ڈای الپیئ ی ۔ق ا‬
‫رامب ہک آاگہ وہ‬
 ‫‪۲‬۔ ۺ‪2S‬‬ ‫‪03‬‬ ‫‪ّٓ-۱‬مٓلا‬
‫ت‬ ‫ت‬
‫اجؤہک یہی ویبوقػ ںیہ۔ م اِؿ یک امری ی ےہ نکیل ُاںیہن اِس اک ادنازہ یہ ںیہن ےہ۔ہی دب بیصن ںیہ وہنجں ےن دہای ےک‬
‫دب ےرمگایہ ےرکاسخرےاکوسداایکےہ۔ ُ‬
‫ایاتۺ‪۱۷‬ۺیاۺ‪۲٤‬‬
‫اکقروںاورانمنیقفےکےیلامتلیث‬
‫اُن ۺاکاحلۺہیۺےہۺےسیجۺہکۺمتالۺا ُسۺصخشۺیکۺسجۺےنۺ‬
‫ْمُهُلَثَمِلَثَمَكيِذَّلاَدَقْوَتْسااًراَنۚ‪١‬‬
‫خالیئۺا‬
‫رھپح ۺرونشۺرکذیاۺا ۺےنۺاُسۺےکۺاموحلۺوک‬ ‫ۤاَّمَلَفْتَءٓاَضَاٗهَلْوَحاَم‬
‫ےلۺایگۺاہللۺاُنۺےکۺونر(انیبیئۺ)وک‬ ‫َبَہَذُہّٰللاْمِہِرْوُنِب‬
‫اوروھچرۺذیاا ُںیہنۺادنھثروینۺںیمۺ‬ ‫َوْمُہَکَرَتْیِفٍتٰمُلُظ‬
‫ۺوہۺںیہنۺذھکی ۺرےہۺںیہ۔‬ ‫اَّلَنْوُرِصْبُي܁‪۰۰‬‬
‫وہۺرہبےۺںیہ‪،‬ۺوگےگنۺںیہ‪،‬ۺادنےھۺںیہ‬ ‫ٌّۢمُصٌمْكُبٌيْمُع‬
‫سپۺوہۺںیہنۺولںیٹۺےگ۔‬ ‫ْمُهَفاَلَنْوُعِجْرَيَ܂‪۰۰‬‬
‫یایرےنسۺوایلۺیارسۺیکۺرطخۺا امسنۺےس‬ ‫ْوَاٍبِّيَصَكَنِّمِءٓاَمَّسلا‬
‫اِسۺںیم ۺںیہۺادنھثرےۺاوررگخ ۺاورۺکمچۺ‬ ‫ِهْيِفٌتٰمُلُظَّوٌدْعَرَّوٌقْرَبۚ‪١‬‬
‫وہۺوھٹےتسنۺںیہۺاینپۺانگلتانۺاےنپۺاکوننۺںیم‬ ‫َنْوُلَعْجَیْمُہَعِباَصَاْیِفْمِہِناَذٰا‬
‫ویلجبنۺیکۺا واریکۺوہجۺےس‬ ‫َنِّمِقِعاَوَّصلا‬
 ‫‪۲‬۔ ۺ‪2S‬‬ ‫‪04‬‬ ‫‪ّٓ-۱‬مٓلا‬
‫ومتۺےسۺذرےتۺوہےئ‬ ‫َرَذَحِتْوَمْلاؕ‪١‬‬
‫گ‬
‫اوراہللۺ ھثرےنیلۺواالۺےہاکفرونۺوک۔‬ ‫َوُہّٰللاٌۢطْيِحُمَنْيِرِفٰكْلاِب܃‪۰۰‬‬
‫قربیۺےہۺہک ۺیلجبۺیکۺکمچۺاٹمذےۺۺاُنۺیکۺا وھکننۺوک‬ ‫ُداَکَیُقْرَبْلاُفَطْخَیْمُہَراَصْبَا‬
‫ح ۺیھب ۺیلجبۺروینش ۺرکیت ۺےہا ُن ۺےکےیلوہۺلچۺڑپےتۺ‬
‫ۤاَمَّلُكَءٓاَضَاْمُهَلاْوَشَّمِهْيِفۗۙ‪١‬‬
‫ںیہۺاُسۺ(روینش)ۺںیم‬
‫اورۺح ۺوہۺادنھثراۺرکذیتیۺےہۺاُنۺرپۺڑھکےۺرہۺاجےتۺںیہ‬ ‫َوۤاَذِاَمَلْظَاْمِهْيَلَعاْوُماَق‬
‫اورۺارگۺاہللۺۺاچےہۺےلۺاجےئۺاُنۺیکۺسبتےۺیکۺوقتۺاورۺانیبیئ‬ ‫َوْوَلَءٓاَشُہّٰللاَبَہَذَلْمِہِعْمَسِبَوْمِہِراَصْبَا‬
‫ےبۺکشۺاہلل ۺہرۺزیچۺرپۺوپریۺدقرتۺرےنھکۺواالۺےہ۔‬ ‫َّنِاَہّٰللاىٰلَعِّلُكٍءْيَشٌرْيِدَقؒ܄‪۰۰‬‬
‫اؿ آبات ںیم رفک رپ اڑ اجےن وا ے اکقروں اور انمنیقف ےک ےیل امتلیث ایبؿ وہیئ ںیہ۔ اکقروں ےک ےیل ہی لیثمت ایبؿ وہیئ ہکُُُُ‬
‫ت‬
‫یبن ارکؾﷺیک ُآدمےسلبق رمگایہ اکادنریھااھت۔قح وکدانھکینکمم ہن اھت۔آپﷺےندہای اکرچاغ الجبااورروینش وہی‬
‫نکیل اِؿ اکقروں یک دباامعویلں یک وہج ےساہلل اعت ُٰیل ےن ُاؿ یک انیبیئ نیھچ ٰ‬
‫یل۔لذا وہ اب یھب ادنریھوں ںیم ر کٹ رےہ ںیہ۔‬
‫رےہ۔وگب ہی ولگ افدئہ انٹیمس اچےتہ ںیہ نکیل‬
‫ا‬ ‫انمنیقف ےک ےیل آعامین یلجب یک لیثمت دی ی۔یلجب یکمچ وت لچ ڑپے ورہن ڑھکے‬
‫الکشمتںیماسھتدےنیوکایترںیہن۔ ُ‬
‫ایاتۺ‪۲۱‬ۺیاۺ‪۲۲‬‬
‫ت‬
‫قرآؿِ میکحیکدوعت‬
‫اےۺولوگ!ۺابعذتۺرکوۺاےنپۺرتۺیک‬ ‫اَهُّيَاٰۤيُساَّنلااْوُدُبْعاُمُكَّبَر‬
‫وہۺسجۺےنۺدیپاۺایکۺںیہمت‬ ‫ْیِذَّلاْمُکَقَلَخ‬
 ‫‪۲‬۔ ۺ‪2S‬‬ ‫‪05‬‬ ‫‪ّٓ-۱‬مٓلا‬
‫اوراُن ۺوکیھبۺوجۺمتۺےسۺےلہپۺزگرےۺںیہ‬ ‫َوَنْيِذَّلاْنِمْمُکِلْبَق‬
‫یاہکۺمتۺچبۺوکسۺ(اُسۺیکۺیاۺفرامینۺاورۺذعاتۺےس)ۺ۔‬ ‫ْمُکَّلَعَلَنْوُقَّتَتَ܅‪۰۰‬‬
‫سجۺےنۺانبیاۺاہمترےۺےیلۺرنیمۺوکۺوھچبیا‬ ‫ْیِذَّلاَلَعَجُمُکَلَضْرَاْلااًشاَرِف‬
‫اورۺا امسنۺوکۺتھچ‬ ‫َّوَءٓاَمَّسلاًءٓاَنِب۪‪١‬‬
‫اوریرسایاا امسنۺےسۺیاینۺ‬ ‫َّوَلَزْنَاَنِمِءٓاَمَّسلاًءٓاَم‬
‫رھپۺاکنےلاُسۺےکۺذرےعیۺلھپ وجررقۺںیہۺاہمترےۺےیل‬ ‫َجَرْخَاَفٖهِبَنِمِتٰرَمَّثلااًقْزِرْمُکَّل‬
‫سپۺہنۺرہھٹاواہلل ۺےکۺےیل ۺتیکۺ‬ ‫اَلَفاْوُلَعْجَتِهّٰلِلاًداَدْنَا‬
‫ہکبجۺمتۺاجےتنۺوہ۔‬ ‫َّوْمُتْنَاَنْوُمَلْعَت܆‪۰۰‬‬
‫ت‬
‫ہیآباتقرآؿِ میکحیکدوعت ایبؿرکریہںیہ۔دوعت اکالہپ ہتکن ہی ےہ ہکاہللاعت ُٰیل وکرباموناور ُاس یکابعدترکوینعیاررے‬
‫ت‬
‫ذوؼووشؼ ےسزدنیگ ےک ہراعمہلمںیم ُاسیک ااطت رکو۔ ابعدتاہمترا دصقمِ قیلخت ےہ اوراِیس ےک ذرہعی د داین ںیمدردر یک‬
‫ت‬
‫وھٹرکںی اھکےن اور آجرت ںیم ذعاب ےس چب تکس وہ۔دوعت اک دورسا ہتکن ہی ےہ ہکاہمترے ےیل زنیم‪،‬آعامؿ‪،‬بارشاور رزؼ‬
‫لذا ُاسےکاسھتیسکوکرشیرہھٹاباتہببریباااصنیفاورااسحؿقراومیشےہ۔ ُ‬
‫یکںیتمعناہللاعتیلٰیہےندیپاقرامیئںیہ‪ٰ ،‬‬
‫ایاتۺ‪۲۳‬ۺیا‪۲۵‬‬
‫ت‬
‫قرآؿِ میکحیکتمظع‬
‫اورارگمتۺوہکشۺںیمۺاِسۺ(قرا ن)ےکۺیارےۺںیمۺوجۺمہۺ‬
‫َوْنِاْمُتْنُكْیِفٍبْيَراَّمِّماَنْلَّزَنىٰلَعاَنِدْبَع‬
‫ےنۺیارلۺایکۺےہۺاےنپۺدنبےۺ(دمحم)ۺرپ‬
‫‪۲‬۔ ۺ‪2S‬‬
‫وتۺےلۺا وۺوکیئۺایکۺوسرہ ۺاِسۺیسیجۺ‬
‫اورۺیالولۺاےنپۺۺدمذۺاگرونۺوکاہللۺےکۺوسا‬
‫ارگمتۺےچسۺوہ۔‬
‫رھپارگمتۺےنۺااسیںیہنۺایک‬
‫اورہنۺیھبک ۺرکۺوکسۺےگ‬
‫اوُقَّتاَفَراَّنلاْیِتَّلاَواَہُدْوُقُساَّنلاَوُةَراَجِحْلاۚۖ‪ ُ١‬وتوچبۺاُسۺا ۺےسۺسجۺاکۺادنینھۺںیہۺول ۺاورۺرھتپ‬
‫وہ ۺایتریکۺیئگۺےہۺاکفرونۺےکۺےیل۔‬
‫اوراےیبن!نسارتۺذےئجیاُںیہنۺوجاامینۺالےئ‬
‫اوروہنجنۺےنلمعۺےیکۺاےھچ‬
‫ہکۺا ُنۺےکۺےیلۺاےسییااغت(ایتر)ںیہ‬
‫یتہبۺںیہۺنجۺےکےچینےسرہنںی‬
‫ح ۺیھب ۺاُںیہن ۺررق ذیااجےئاگاِن(یااغت)ںیم ۺےس‬
‫ولھپنۺواالررقۺ‬
‫ںیمہذیاایگاھت ےلہپیھب‬
‫وہ ںیہکۺےگہی وتویہ ےہوج ۺ‬
‫اورا ُنۺےکیاسۺالیااجےئاگاتلماتلجررق‬
‫اوراُنۺےکےیلواہنۺوہنۺیگۺیازیکہۺویبیان‬
‫‪06‬‬ ‫‪ّٓ-۱‬مٓلا‬
‫اْوُتْاَفٍةَرْوُسِبْنِّمٖهِلْثِّم۪‪١‬‬
‫َواْوُعْداْمُكَءٓاَدَهُشْنِّمِنْوُدِہّٰللا‬
‫ْنِاْمُتْنُكَنْيِقِدٰص܇‪۰۰‬‬
‫ْنِاَفْمَّلاْوُلَعْفَت‬
‫َوْنَلاْوُلَعْفَت‬
‫ْتَّدِعُاَنْيِرِفٰكْلِل܈‪۰۰‬‬
‫َوِرِّشَبَنْيِذَّلااْوُنَمٰا‬
‫َواوُلِمَعِتٰحِلّٰصلا‬
‫َّنَاْمُهَلٍتّٰنَج‬
‫ْیِرْجَتْنِماَهِتْحَتُرٰهْنَاْلاؕ‪١‬‬
‫اَمَّلُکاْوُقِزُرث ْنِم ْنِمٍاًقْزِّرۙ‪١‬‬
‫اْوُلاَقاَذٰہْیِذَّلااَنْقِزُرْنِمُلْبَقۙ‪١‬‬
‫َواْوُتُاٖهِباًهِباَشَتُمؕ‪١‬‬
‫َوْمُهَلۤاَهْيِفٌجاَوْزَاٌةَرَّهَطُّمۗۙ‪١‬‬
 ‫‪۲‬۔ ۺ‪2S‬‬ ‫‪07‬‬ ‫‪ّٓ-۱‬مٓلا‬
‫اوروہۺواہنۺہشیمہۺرےنہواےلوہنۺےگ۔‬ ‫َوي ْماَہْیِفَنْوُدِلٰخ܉‪۰۰‬‬
‫ت‬
‫ِ‬ ‫اِؿآباتںیمقرآؿِ میکحیکزجعماہنتیثیحوکامنباںرکےنےکےیلجنلیچُ ا‬
‫دبایگہکارگںیہمتکشےہُاسالکؾےکبارےںیموجمہےن‬
‫لذا‬ ‫اےنپدنبےرضحتدمحمﷺرپبازؽقرامباےہوتاِسیسیجوکیئاییہوسرة ےآُٔو۔اسھتیہآاگہ ا‬
‫رکدبایگہکد ااسیہرزگہنرکوکسےگ ٰ‬
‫ت‬
‫وچب ُاسآگےسسجاکادنینھںینبےگاناؿاوررھتپ۔اِسےکدعببالمعالہِاامیؿوکجیکوتمعنںیکنارتدیی۔‬
‫ا یات‪۲۶‬ۺیاۺ‪۲۷‬‬
‫ت‬
‫قرآؿُِمیکحےسوکؿرمگاہوہےتںیہ؟‬
‫ےبکش ۺاہلل ۺاعرںیہن ۺفرامیاہک ۺایبن ۺرکےوکیئ ۺمتال ۺوج ۺوہ‬
‫َّنِاَہّٰللااَلٖۤيْحَتْسَيْنَاَبِرْضَّياًلَثَماَّمًةَضْوُعَب‬
‫رھچمیک‬
‫رھپا ُسۺیکۺوجاورپےہا ُسۺےس(ریقحوہےنںیم)‬ ‫اَمَفاَہَقْوَف‬
‫سپۺوہۺول ۺوجاامینۺالےئ‬ ‫اَّمَاَفَنْيِذَّلااْوُنَمٰا‬
‫وتۺوہۺاجےتنۺںیہۺہکۺوہۺقحۺےہۺاُنۺےکۺرتۺیکۺرطفۺےسۺ‬ ‫َنْوُمَلْعَیَفُہَّنَاُّقَحْلاْنِمْمِهِّبَّرۚ‪١‬‬
‫اور ۺوہۺول ۺوہنجنۺےنۺرفکۺایک‬ ‫َواَّمَاَنْيِذَّلااْوُرَفَک‬
‫سپۺوہۺےتہکۺںیہۺہکۺایکۺاچاتہۺےہ ۺاہللۺاسۺےس ۺوطبرۺِمتال‬ ‫َنْوُلْوُقَيَفاَمۤاَذَداَرَاُہّٰللااَذٰهِباًلَثَمۘ‪١‬‬
‫رمگاہۺرکیاےہۺاہللۺۺاِسۺےسۺتہبۺوسنۺوک‬ ‫ُّلِضُيٖهِباًرْيِثَكۙ‪١‬‬
‫اوردہایتۺذاتیےہۺاِسۺےسۺتہبۺوسنۺوک‬ ‫َّوْیِدْہَیٖهِباًرْيِثَكؕ‪١‬‬
‫اوررمگاہۺںیہنۺرکیاۺاِسۺےسرگمیافراموننۺوکۺ۔‬ ‫َواَمُّلِضُيٖۤهِباَّلِانْيِقِسٰفْلاَ܊‪۰۰‬‬
 ‫‪۲‬۔ ۺ‪2S‬‬ ‫‪08‬‬ ‫‪ّٓ-۱‬مٓلا‬
‫وہ ۺوجوترذےتی ۺںیہ ۺاہلل ۺےس ۺےیک ۺوہےئ ۺدہعوک ۺاُےس ۺہتخپۺ‬
‫َنْيِذَّلاَنْوُضُقْنَيَدْهَعِہّٰللاْۢنِمِدْعَبٖهِقاَثْيِم۪‪ُُُُ١‬‬
‫رکےنۺےکۺدعب‬
‫اوراکت ۺذاےتل ۺںیہ ۺاُن ۺروتشن ۺوک‪،‬مکح ۺذیا ۺےہ ۺاہلل ۺےنۺ‬
‫َوَنْوُعَطْقَيۤاَمَرَمَاُہّٰللاٖۤهِبْنَاَلَصْوُّي‬
‫نجۺےکۺیارےۺںیمۺہکۺاُںیہنۺوجراۺاجےئ‬
‫اوراسفذۺاچمےتۺںیہۺرنیمۺںیم‬ ‫َوَنْوُدِسْفُییِفِضْرَاْلا‬
‫یہیۺول ۺاسخرےۺںیمۺاجےنۺواےلۺںیہۺ۔‬ ‫َكِٕىٰٓلوُاُمُہَنْوُرِسٰخْلا܋‪۰۰‬‬
‫ت‬ ‫ت‬ ‫ت‬
‫رکدبایگ ہکاہلل اعتیلٰاِیسقرآؿےکذرہعیتہب ےسولوگںوکدہایداتیےہاور تہبےسولوگںوکرمگاہ ا‬
‫رکب‬ ‫اِؿدوآباتںیمواحض ا‬
‫ت‬
‫رکبےہوج‪:‬‬ ‫ےہ۔رمگاہرصػ ُاؿافوقسںوک ا‬
‫‪ .1‬اہللاعت ٰیلےکاسھتدہعرکےکوتڑدںی۔‬
‫ت ت‬
‫‪ .2‬قرایداروں‪،‬فلسِاصنیحلاورکینولوگںےکاسھتقلعتتامئہنرںیھک۔‬
‫‪ .3‬اہللاعتیلٰیکباقراماینںرکےترھپںی۔ ُ‬
‫ا یات‪۲۸‬ۺیاۺ‪۲۹‬‬
‫ت‬
‫قرآؿِ میکحاکہفسلف‬
‫متۺےسیکۺااکنرۺرکےتۺوہۺاہللۺۺاک‬ ‫َفْیَکَنْوُرُفْکَتِہّٰللاِب‬
‫احالہکنۺمتۺرمذہۺےھت‬ ‫َوْمُتْنُكاًتاَوْمَا‬
‫وتاُسۺےنردنہۺایکۺںیہمت‬ ‫ْمُکاَیْحَاَف‬
‫رھپۺویہۺومتۺذےۺاگۺںیہمت‬ ‫َّمُثْمُکُتْیِمُی‬
 ‫‪۲‬۔ ۺ‪2S‬‬ ‫‪11‬‬ ‫‪ّٓ-۱‬مٓلا‬
‫رھپۺویہۺ(ذویارہ)ۺردنہۺرکےۺاگۺںیہمت‬ ‫َّمُثْمُکْیِیْحُی‬
‫رھپۺاُیسۺیکۺرطفۺمتۺولیاےئۺاجو ۺےگ۔‬ ‫َّمُثِهْيَلِاَنْوُعَجْرُت܌‪۰۰‬‬
‫ویہۺوتۺےہ ۺسجۺےندیپاۺایکۺاہمترےۺےیلۺوجۺھچکۺےہ‬
‫َوُہْیِذَّلاَقَلَخْمُکَلاَّمیِفِضْرَاْلااًعْیِمَج‬
‫رنیمۺںیمۺ‪ ،‬ۺاکۺ‪،‬‬
‫رھپاُسۺےنۺوتہجۺفرامیئۺا امسنۺیکۺرطف‬ ‫َّمُثىٰۤوَتْساىَلِاِءٓاَمَّسلا‬
‫وتۺاُںیہنۺکیھٹۺکیھٹۺانبذیاساتۺا امسوننۺیکۺلکشۺںیم‬ ‫َّنُهىّٰوَسَفَعْبَسٍتٰوٰمَسؕ‪١‬‬
‫اوروہۺہرزیچوکوختۺاجےننۺواالےہ۔‬ ‫َوَوُہِّلُكِبٍءْيَشٌمْيِلَعؒ܍‪۰۰‬‬
‫ت‬
‫ہیآباتقرآؿِ میکح ےکہفسلفاک الخہصشیپرکریہںیہ۔اِؿآباتںیماہلل اعت ٰیلےناناؿاوراکانئتےکبارےںیمذ ِ‬
‫نہاناین‬
‫ت‬
‫رامبایگہکاہللاعتیلٰ‬
‫رکبےہ۔اناؿیکقیلختےکوحا ےےسق ا‬ ‫دبےہنجےسہفسلفثحب ا‬ ‫ںیمدیپاوہےنوا ے ُاؿوساالتاکوجاب ا‬
‫ت‬
‫دب۔رھپزدنہرک‬‫ےنےلہپہراناؿیکروحوکدیپاایکاور ُاسےساےنپربوہےناکاقرارینعیدہعِاتسلایل۔رھپ ُاےسومتیکدنینالس ا‬
‫ےک مسج ےک اسھت داین ںیم اجیھب ۔رھپ وہ ُاےس دوبارہ ومت دے اگ اور رھپ دوبارہ زدنہ رکےک اینپ باراگہ ںیم وجادبیہ ےک ےیل احرض‬
‫ت‬
‫رکےاگ۔اِیسرطحہیاکانئتیھباہللاعتیلٰےنانبیئےہ۔اِےساناؿےکےیلرخسمرکدبا باہکوہاِسےساافتسدہرکےکس۔‬
‫ا یات‪۳٤‬ۺیاۺ‪۳۴‬‬
‫اناؿیکتمظع‬
‫اور(یاذرکو)ۺح ۺفرامیاۺاہمترےۺرتۺےنۺفروتشنۺےس‬ ‫َوْذِاَلاَقَكُّبَرِةَكِٕىٰٓلَمْلِل‬
‫ےبۺکشۺںیمۺانبےنۺواالۺوہنۺرنیمۺںیمۺایکۺہفیلخۺ‬ ‫ْيِّنِاٌلِعاَجیِفِضْرَاْلاًةَفْيِلَخؕ‪١‬‬
‫وہۺےنہکۺےگلۺایکۺا تۺانبےتۺںیہۺ(ہفیلخ)رنیمۺںیم‬ ‫اْوُلاَقُلَعْجَتَااَہْیِف‬
‫‪۲‬۔ ۺ‪2S‬‬
‫اُےسۺوجاسفذۺاچمےئۺاگاِسۺںیم‬
‫اوراہبےئۺاگۺوخن؟‬
‫احالہکنۺمہۺحیبستۺرکےتۺںیہۺا تۺیکۺدمحےکساھت‬
‫اورۺیایکۺایبنۺرکےتۺںیہ ا تۺیک‬
‫فرامیااہللۺۺےنےبۺکشۺںیمۺۺاجاتنۺوہنۺوہۺوجۺمتۺںیہنۺاجےتن۔‬
‫اورا ُس ۺےنۺاھکسےئۺا ذم ۺوکۺامتمۺا‪،‬تاءۺےکۺیامۺ‬
‫رھپۺشیپۺایکاُںیہنۺفروتشنۺےکۺساےنم‬
‫رھپۺفرامیاۺاتبوۺےھجمۺیامۺاِنۺزیچونۺےک‬
‫ارگۺمتۺےچسۺوہ۔‬
‫اہکۺفروتشنۺےنۺ(اےۺاہلل!)ۺیاکۺےہۺا ت ۺیہۺیکۺذاتۺ‬
‫وکیئۺملعۺںیہنۺامہرےۺیاس‬
‫وساےئۺاُسۺےکۺوجۺا تۺےنۺاھکسیاںیمہ‬
‫ےل‪،‬امکلۺتمکحۺواےلۺ‬
‫ِ‬ ‫ےبۺکشۺا تۺیہۺ‪ ،‬ۺھچکۺاجےننۺوا‬
‫ںیہ۔‬
‫فرامیااہللۺۺےناےۺا ذمؑ! ۺاتبذوۺاُںیہنۺاِنۺزیچونۺےکۺیام‬
‫رھپۺح ۺا ذم ۺےنۺاتبۺذےیۺاُںیہنۺا ِنۺزیچونۺےکۺیام‬
‫‪10‬‬ ‫‪ّٓ-۱‬مٓلا‬
‫ْنَمُدِسْفُّیاَہْیِف‬
‫وَُكِفْسَيَءٓاَمِّدلاۚ‪١‬‬
‫َوُنْحَنُحِّبَسُنَكِدْمَحِب‬
‫َوُسِّدَقُنَكَلؕ‪١‬‬
‫َلاَقْۤيِّنِاُمَلْعَااَماَلَنْوُمَلْعَت܎‪۰۰‬‬
‫َوَمَّلَعَمَدٰاَءٓاَمْسَاْلااَهَّلُك‬
‫ِةَكِٕىٰٓلَمْلاۙ‪١‬‬
‫ِ‬ ‫َّمُثْمُهَضَرَعىَلَع‬
‫َلاَقَفْيِنْؤُـِبْۢنَاِ۠ءٓاَمْسَاِبِءٓاَلُؤٰۤه‬
‫ْنِاْمُتْنُكَنْيِقِدٰص܏‪۰۰‬‬
‫اْوُلاَقَکَنٰحْبُس‬
‫اَلَمْلِعاَنَل‬
‫اَّلِااَماَنَتْمَّلَعؕ‪١‬‬
‫َكَّنِاَتْنَاُمْيِلَعْلاُمْيِكَحْلاܐ‪۰۰‬‬
‫َلاَقُمَدٰاٰۤيْمُهْئِبْۢنَاْمِهِٕىٓاَمْسَاِبۚ‪١‬‬
‫ۤاَّمَلَفْمُهَاَبْۢنَاْمِهِٕىٓاَمْسَاِبۙ‪١‬‬
 ‫‪۲‬۔ ۺ‪2S‬‬ ‫‪11‬‬ ‫‪ّٓ-۱‬مٓلا‬
‫فرامیااہللۺۺےن(فروتشنۺےس)ایکۺںیمۺےنۺںیہنۺاہکاھتمتۺےسۺ‬ ‫َلاَقْمَلَاْلُقَاْمُکَّل‬
‫ےبۺکشۺںیمۺاجاتنۺوہنۺا امسوننۺاورۺرنیمۺےکۺامتم رار‬ ‫ْۤيِّنِاُمَلْعَاَبْیَغِتٰوٰمَّسلاَوِضْرَاْلا‬
‫اورۺںیمۺاجاتنۺوہنۺوجۺھچکۺمتۺظاہرۺرکےتۺوہۺاورۺوجۺمتۺاپھچیاۺ‬
‫َوُمَلْعَااَمَنْوُدْبُتَواَمْمُتْنُكَنْوُمُتْكَتܑ‪۰۰‬‬
‫رکےتۺےھت۔‬
‫اور(یاذۺرکو)ۺح ۺمہۺےنۺمکحۺذیاۺفروتشنۺوکہکۺدجسہۺرکوۺ‬
‫َوْذِااَنْلُقِةَكِٕىٰٓلَمْلِلاْوُدُجْساَمَدٰاِل‬
‫ا ذمؑ ۺوک‬
‫وت‪ ،‬ۺےنۺدجسہۺایکۺوساےئۺاسیلبۺےک‬ ‫اْۤوُدَجَسَفۤاَّلِاَسْيِلْبِاؕ‪١‬‬
‫اُسۺےنۺااکنرۺایکۺاورربکتایک‬ ‫ىٰبَاَوَرَبْكَتْساۗ‪١ٞ‬‬
‫اوروہایگۺاکفرونۺںیمۺےس۔‬ ‫َوَناَکَنِمَنْيِرِفٰكْلاܒ‪ُ۰۰‬‬
‫انبب اور اِیس وہج ےس‬
‫اصج ملع ا‬
‫ِ‬ ‫اِؿ آبات ںیم اہلل اعت ٰیل ےن رضحت آدؾؑ یک الختفِاریض اک االعؿ قرامبا ےہ ۔اہلل اعتیلٰ ےن ُاںیہن‬
‫ت‬ ‫ت‬
‫ُاںیہنقروتشںرپفصبلتدی۔اِسفصبلتےکااہظرےکےیلاہللاعتیلٰےنامتؾقروتشںوکرضحتآدؾُؑےکاسےنمدجسہ ر‬
‫ربوہےناک‬
‫مکح دبا۔ہی مکح اناؿ یک تمظع ےک ےیل ای ےب اثمؽ دلیل نب ایگ۔امتؾ قروتشں ےن دجسہ رکےک اناؿ یک تمظع اک ارتعاػ‬
‫ااکنررکدباوررس یشیک‬
‫ا‬ ‫ایک۔اہتبلاسیلبےن(وجہکانجتںیمےساھت)دجسہہنایک۔ ُاسےنبرےربکتےساہللاعت ُٰیلاکمکحامےننےس‬
‫ت‬
‫اکققرارب ااب۔ ُ‬
‫وہجےس ر‬
‫ا یات‪۳۵‬ۺیاۺ‪۳۷‬‬
‫زنیمرپوہےنوا ےااحتمؿاکرجتہب‬
‫اورمہۺےنۺفرامیااےۺا ذمۺ!ۺروہۺمتۺاورۺاہمتریۺویبیۺحت ۺںیم‬ ‫َواَنْلُقُمَدٰاٰۤيتْنَا َْتْنَاَوَكَةَّنَجْلا‬
 ‫‪۲‬۔ ۺ‪2S‬‬ ‫‪12‬‬ ‫‪ّٓ-۱‬مٓلا‬
‫اورذووننۺاھکؤۺاِسۺےسۺانتجۺاچوہ‪،‬اہجنۺےسۺاچوہ‬ ‫َواَلُكث ْنِم اًدَغَرُثْیَحاَمُتْئِش۪‪١‬‬
‫اورہنۺقربیۺاجیاۺاِسۺذرح ۺےک‬ ‫َواَلاَبَرْقَتِہِذٰہَةَرَجَّشلا‬
‫ورہنۺوہاجؤےگۺظاوملنۺںیمۺےسۺ۔‬ ‫اَنْوُكَتَفَنِمَنْيِمِلّٰظلاܓ‪۰۰‬‬
‫رھپاکہبۺذیاۺاُنۺذووننۺوکۺاطیشنۺےنۺا ُسۺذرح ۺےکۺ‬
‫اَمُہَّلَزَاَفُنٰطْیَّشلااَہْنَع‬
‫وحاےلۺےس‬
‫سپۺولکناۺذیاۺاُنۺذووننۺوکواہنۺےسۺاہجنۺوہۺےھت‬ ‫اَمُہَجَرْخَاَفاَّمِماَناَکِهْيِف‬
‫اورمہۺےنۺفرامیاۺارتۺاجؤۺمتۺایکۺذورسےۺےکۺذنمشۺروہۺےگ‬ ‫َواَنْلُقاْوُطِبْہاْمُکُضْعَبٍضْعَبِلٌّوُدَعۚ‪١‬‬
‫اوراہمترےۺےیلۺرنیمۺںیمۺاکھٹیاےہ‬ ‫َوْمُکَلیِفِضْرَاْلاٌّرَقَتْسُم‬
‫اورافدئہۺااھٹیاۺےہۺایکۺوق ِ‬
‫تۺرقمرہۺیکۺ۔‬ ‫َّوٌعاَتَمىٰلِاٍنْيِحܔ‪۰۰‬‬
‫سپۺھکیس ۺےیل ۺا ذم ۺےن ۺاےنپ ۺرت ۺےس ۺھچک ۺاملکت ۺ(نجۺ‬
‫ىّٰۤقَلَتَفُمَدٰاْنِمٖهِّبَّرٍتٰمِلَك‬
‫ےکۺذرےعیۺاُپہونۺےنۺاہلل ۺیکۺیاراگہۺںیمۺوتہبۺیک)‬
‫وتاہللۺےنۺوتہبۺوبقلۺفرامیلۺاُنۺیک‬ ‫َباَتَفِهْيَلَعؕ‪١‬‬
‫ےبۺکشۺویہۺےہۺتہبۺوتہبۺوبقلۺرکےنۺواال‪،‬ہشیمہۺرمحۺ‬
‫ٗهَّنِاَوُہُباَّوَّتلاُمْيِحَّرلاܕ‪۰۰‬‬
‫فرامےنۺواال۔‬
‫ت‬
‫ہیآبات ُاسآزامشئاکذرکرکریہںیہسجےساہللاعتیلٰےنرضحتآدؾؑاوراامںوحاوکجںیمزگارا۔ ُاؿرپاسیلبیکدینمشواحضوہی‬
‫ت‬
‫سجےن ُاںیہناہللاعتیلٰےکمکحےکبرسکعونممہعدرجاکلھپاھکےنرپاملئایک۔رضحتآد ؑؾاےنپےیکرپامیشپؿوہےئ۔ اہلل اعت ُیلٰ‬
 ‫‪۲‬۔ ۺ‪2S‬‬ ‫‪13‬‬ ‫‪ّٓ-۱‬مٓلا‬
‫ت‬
‫ےن ُاںیہنُوہاملکتیئاھےئنجےکذرہعیاُوہنںےنااہظ ِردنامایکاوراہللاعتیلٰےسششخبورتمحاکوساؽایک۔اہللُاعت ُیلُٰےنُ ُاؿُ‬
‫یکُوتہبُوبقؽُقرامیئُاور ُاںیہنُاینپُرںیتمحُاطعُرکےنُیکُنارتُدی۔‬
‫ا یات‪۳۸‬ۺیاۺ‪۳۹‬‬
‫ااحتمؿِ داینںیموکؿاکایمبوہاگ؟‬
‫مہۺےنۺمکحۺذیاۺاُرتۺاجوۺاِسۺحت ۺےسۺ‪ ،‬ۺےکۺ‪،‬‬ ‫اَنْلُقاْوُطِبْہاث ْنِم اًعْیِمَج‬
‫رھپۺارگۺا ےئۺاہمترےۺیاسۺریمۺیۺرطفۺےسۺدہایت‬ ‫اَّمِاَفْمُكَّنَيِتْاَيْيِّنِّمىًدُه‬
‫وتۺوہنجنۺےنۺریپویۺیکۺریمیۺدہایتۺیک‬ ‫ْنَمَفَعِبَتَیاَدُہ‬
‫وتںیہنۺوہاگۺوکیئۺوخفۺاُنۺرپۺاورۺہنۺوہۺنیگمغ ۺوہنۺےگ۔‬ ‫اَلَفٌفْوَخْمِهْيَلَعَواَلي ْمَنْوُنَزْحَيܖ‪۰۰‬‬
‫اورنجۺولوگنۺےنۺرفکۺایک‬ ‫َوَنْيِذَّلااْوُرَفَک‬
‫ج‬
‫اورۺ ھتالیاۺامہریۺا یاتۺوک‬ ‫َواْوُبَّذَكۤاَنِتٰيٰاِب‬
‫وتۺویہۺمنہجۺواےلۺںیہ‬ ‫َكِٕىٰٓلوُاُبٰحْصَاِراَّنلاۚ‪١‬‬
‫وہۺاُسۺںیمۺہشیمہۺرےنہۺواےلۺںیہۺ۔‬ ‫ي ْماَہْیِفَنْوُدِلٰخؒܗ‪۰۰‬‬
‫ت‬
‫ُا ِؿ آ ابت ںیم آاگہ ایکایگہک رضحت آدؾؑ ُوکوتہب یک وبقتیل یک وخربخشی دےنیےکدعبالختف ےکبصنم ےک اسھت زنیم رپابرےنُ‬
‫ت‬ ‫ت‬
‫متذارشادوہاہک سج رطحُ‬ ‫اکمکح د ابُایگ۔وگ ابہی ہبش طلغ ےہہک رضحت آد ُؑؾ ُوکجُ ےس ابراجےناکمکح زساےکوطررپد ابایگاھت۔ ر‬
‫ت‬
‫اسیلب ےنجُ ںیم رضحت آد ُؑؾ ُوکاہلل اعتیلٰ ےکمکح رپلمع ےسرواکاِیس رطح وہ زنیم رپیھب ا‬
‫انؿ وکُُاس یک باقرامین یک رطػُ‬
‫ت‬
‫ی یک ریپوی رکںی ےگ ۔وجُ‬ ‫ی ااحتمؿ وہاگسج ںیم ویہ ولگ اکایمب وہں ےگوجاہلل اعتیلٰ یک اطعرکدہ دہا ُ‬ ‫املئ رکےاگ۔ہی ا ُ‬
‫ت‬
‫ولگاہللاعتیلُٰیکدہایُوکالٹھجںیئےگوہہشیمہشیمہمنہجںیمےتلجرںیہےگ۔ ُ‬
 ‫‪۲‬۔ ۺ‪2S‬‬ ‫‪14‬‬ ‫‪ّٓ-۱‬مٓلا‬
‫ا یات‪۴٤‬ۺیاۺ‪۴۱‬‬
‫ینبارسالیئےکےیلدوعت‬
‫اےۺینبۺارسالیئۺ!‬ ‫ْۤيِنَبٰیَلْيِءٓ‬
‫یاذۺرکوریمیۺوہۺتمعنۺوجںیمۺےنۺااعنمۺیکۺمتۺرپ‬ ‫اْوُرُكْذاَيِتَمْعِنْۤيِتَّلاُتْمَعْنَاْمُكْيَلَع‬
‫اورۺوپرارکوھجمۺےسۺایکۺوہاۺدہعۺ‬ ‫َواْوُفْوَاْۤيِدْهَعِب‬
‫ۺںیمۺیھبۺوپرارکونۺاگۺمتۺےسۺایکۺوہاۺدہعۺ‬ ‫ِفْوُاْمُکِدْہَعِب‬
‫اوررصفۺھجمۺیہۺےسۺذرارکو۔‬ ‫َوَياَّيِاِنْوُبَهْراَفܘ‪۰۰‬‬
‫اوراامینۺالواُسۺکالمۺرپۺوجۺںیمۺےنۺیارلۺایکۺےہ‬ ‫َواْوُنِمٰاۤاَمِبُتْلَزْنَا‬
‫وہ ۺدصتقیۺرکےنۺواالۺےہا ُنۺاتکوبنۺیکۺوجاہمترےۺیاسۺ‬
‫اًقِّدَصُمَم اَمْمُکَعَم‬
‫ںیہ‬
‫اورمتۺہنۺوہۺاجو ۺ‪ ،‬ۺےسۺےلہپۺااکنرۺرکےنۺواےلۺاِسۺےک‬ ‫َواَلاْۤوُنْوُكَتَلَّوَاٍۭرِفاَكٖهِب۪‪١‬‬
‫اورۺہنۺولۺریمیۺا یاتۺےکۺدبےلۺومعمیلۺیسۺتمیق‬ ‫َواَلاْوُرَتْشَتْيِتٰيٰاِباًنَمَثاًلْيِلَق‪ُُ١ٞ‬‬
‫اورۺرصفۺریمیۺیہۺرپزیہۺاگریۺاایتخرۺرکو۔‬ ‫َوَياَّيِاِنْوُقَّتاَفܙ‪۰۰‬‬
‫ا یت‪ ۴٤‬ۺےسۺینب ۺارسالیئۺےسۺحطاتۺاکۺا اغرۺوہۺا۔ہیۺحطاتۺا یت‪۱۲۳‬یکۺاجریۺرےہۺاگ۔ۺارسالیئ ۺرضحتۺوقعیت ۺاکۺبقلۺاھتۺ‬
‫وجرضحتۺایرامیہؑۺےکۺوپےتۺاوررضحتۺااحسقؑےکۺےٹیب ۺےھت۔ارسالیئۺربعاین ۺریان ۺاکظفلۺےہ ۺسجۺےکۺینعمۺںیہۺدبعاہللۺینعیۺ‬
‫اہللۺاکۺدنبہ۔ۺاُنۺیکۺاوالذۺینبۺارسالیئۺکہالیتۺےہ۔اِنۺںیمۺڑکنیسونۺےکۺاسحتۺےسۺیبنۺاورۺروسلۺا ےئۺ۔اتۺاُنۺےکۺےیلۺااحتمنۺ‬
‫وہاہکۺوہۺیبنۺارکمﷺ رپاامین ۺالںیئۺوجرضحت ۺایرامیہ ۺےکیرےےٹیبرضحت ۺاامسلیع ۺیکۺلسنۺںیمۺےس ےھت۔ ا یت‪۴٤‬‬
 ‫‪۲‬۔ ۺ‪2S‬‬ ‫‪15‬‬ ‫‪ّٓ-۱‬مٓلا‬
‫یا‪۴۶‬ںیمۺینب ۺارسالیئۺےکےیلذوعتۺاکایبنۺےہ۔اُںیہنۺیبن ۺارکمﷺرپیارل ۺوہےنوایلۺاتکت ۺقرا نۺِمیکحۺرپاامینۺالےنںیمۺ‬
‫تقبس ۺےلاجےنیک ۺذوعت ۺذی ۺیئگ ۺاوراہلل ۺاعتیلٰ ۺ ۺےس ۺےیک ۺےئگ ۺدہعاکیاس ۺرکےن ۺاک ۺمکح ۺذیاایگ۔اُںیہن ۺربخذار ۺایکایگ ۺہک ۺوہۺ‬
‫ذاینےکریقح ۺافمذات ۺےک ۺوعض ۺاہلل ۺاعتیلٰ ۺیک ۺا یات ۺاوراُس ۺےس ۺےیک ۺےئگ ۺدہعاکوسذا ۺہن ۺرکںی۔اہین ۺسج ۺدہعاکذرکےہ ۺاُس ۺیکۺ‬
‫لیصفتۺا یتۺ‪۸۳‬ںیمۺایبنۺوہیگ۔‬
‫ا یات‪۴۲‬ۺیاۺ‪۴۶‬‬
‫ینبارسالیئےکےیلدہابات‬
‫اورم ۺمالیاۺرکوۺقحۺوکیالطۺےکۺساھت‬ ‫َواَلاوُسِبْلَتَّقَحْلاِلِطاَبْلاِب‬
‫اورۺہنۺیہۺاپھچوۺقحۺوک‬ ‫َواوُمُتْکَتَّقَحْلا‬
‫ہکبجۺمتۺاجےتنۺوہۺ۔‬ ‫َوْمُتْنَاَنْوُمَلْعَتܚ‪۰۰‬‬
‫اوراقمئۺایکرکوامنر‬ ‫َواوُمْیِقَاَةوٰلَّصلا‬
‫اوراذاایکرکوۺروکٰہ‬ ‫َواوُتٰاَةوٰکَّزلا‬
‫اور ُۺروکعۺرکو ُروکعۺرکےنۺواولنۺےکساھت۔‬ ‫َواْوُعَكْراَعَمَنْيِعِكّٰرلاܛ‪۰۰‬‬
‫ایکمتۺنیقلتۺرکےتۺوہۺولوگنۺوکیکینۺیک‬ ‫َنْوُرُمْاَتَاَساَّنلاِّرِبْلاِب‬
‫پ‬
‫اور ھالذےتیوہاےنپۺا تۺوک‬ ‫َوَنْوَسْنَتْمُکَسُفْنَاُُ‬
‫احالۺہکنۺمتۺڑپےتھوہاتکت!‬ ‫َوْمُتْنَاَنْوُلْتَتَبٰتِكْلاؕ‪١‬‬
‫وتایکمتۺےتھجمسںیہنۺوہ؟‬ ‫اَلَفَاَنْوُلِقْعَتܜ‪۰۰‬‬
 ‫‪۲‬۔ ۺ‪2S‬‬ ‫‪16‬‬ ‫‪ّٓ-۱‬مٓلا‬
‫اوردمذولربصاورامنرےس‬ ‫َواْوُنْیِعَتْساِرْبَّصلاِبَوِةوٰلَّصلا‬
‫اوریالہبشۺہیۺاھبریۺںیہۺرگماُنۺرپ(اھبریۺںیہن)وجۺ‬
‫َواَهَّنِاٌةَرْيِبَكَلاَّلِاىَلَعَنْيِعِشٰخْلاَܝ‪۰۰‬‬
‫اعزجیۺاایتخررکےنواےلںیہ۔‬
‫وجنیقیۺرےتھکۺںیہۺہکۺوہۺےنلمۺواےلۺںیہۺاےنپۺرتۺےس‬ ‫َنْيِذَّلاَنْوُّنُظَيْمُهَّنَااْوُقٰلُّمْمِهِّبَر‬
‫اورۺوہۺاُیسۺیکۺرطفۺولےنٹۺواےلۺںیہ۔‬ ‫َوْمُهَّنَاِهْيَلِاَنْوُعِجٰرؒܞ‪۰۰‬‬
‫اِؿآباتںیمینبارسالیئوکاہللاعتیلٰ ےسڈرےن‪،‬امنزتامئرکےناورزوکٰةادارکےنیکنیقلتیکی۔ قحوبالطیکآزیمش‪،‬قح وک‬
‫اپھچےن اور وقؽ و لعف ےک اضتد ےسعنم ایک ایگ۔ ُاںیہنآاگہ ایک ایگ ہک ارگ وہ قح و بالط ےک رعمہک ںیماہلل اعت ُٰیل یکدمد اچےتہ ںیہ وت‬
‫ت‬
‫امتدذاودنیرپاماقتمےسلمعرکےترںیہ۔ ُ‬ ‫وشخعووضخعےسامنزادارکںیاورااکح ِ‬

‫ا یات‪۴۷‬ۺیا‪۴۸‬‬
‫ِ‬
‫اجنت ُاجرویےکےیلوھجےٹاہسروںیکیفن‬
‫اےۺینبۺارسالیئۺ!‬ ‫ْۤيِنَبٰیَلْيِءٓ‬
‫یاذۺرکوۺریمیۺوہۺتمعنۺوجۺںیمۺےن ۺااعنمۺیکۺمتۺرپ‬ ‫اْوُرُكْذاَيِتَمْعِنْیِتَّلاُتْمَعْنَاْمُكْيَلَع‬
‫اورےبۺکشۺںیمۺےن ۺفصتل ۺذیۺیھتۺںیہمتۺامتمۺاہجنۺ‬
‫َوْيِّنَاْمُكُتْلَّضَفىَلَعنْيِمَلٰعْلاܟ‪۰۰‬‬
‫واولنۺرپ۔‬
‫اورۺذروۺاُسۺذنۺےسۺح ۺاکمۺہنۺا ۺےکسۺاگۺوکیئۺصخشۺیسکۺ‬
‫َواْوُقَّتااًمْوَياَّلْيِزْجَتٌسْفَنْنَعٍسْفَّنأًـْيَش‬
‫ےکۺھچکۺیھب‬
‫اورہنۺوبقلۺیکۺاجےئۺیگۺاُسۺےسۺوکیئۺافسرس‬ ‫َّواَلُلَبْقُيث ْنِم ٌةَعاَفَش‬
 ‫‪۲‬۔ ۺ‪2S‬‬ ‫‪17‬‬ ‫‪ّٓ-۱‬مٓلا‬
‫اورۺہنۺایلۺاجےئۺاگۺاُسۺےسۺوکیئۺدفہی‬ ‫َّواَلُذَخْؤُيث ْنِم ٌلْدَع‬
‫اورۺہنۺیہۺاُنۺیکۺدمذۺیکۺاجےئۺیگ۔‬ ‫َّواَلي ْمَنْوُرَصْنُيܠ‪۰۰‬‬
‫اِؿآباتںیمینبارسالیئوکاہلل اعتیلٰ یک رطػےساطعیکی وتمعنںیکبادداہینرکایئیاور ُاؿ وھجےٹاہسروں یکزورداریفنیک‬
‫ت‬ ‫ت‬
‫ِ‬
‫افشتباطلہ‪،‬یسک کیناناؿ‬ ‫رھکےہ۔ہیاہسرے‬ ‫ینجےکذرےعیاناؿےبیلمعےک باووجدآجرتںیمزساےس ےنچبیکادیم ا‬
‫ےکاسھتزباینالکیمتبسن ابھچکدےدالرکجرامئیکزساےسےنچبےکوصتراتںیہ۔ ُ‬
‫ا یات‪۴۹‬ۺیاۺ‪۵۲‬‬
‫اہللاعتیلٰاکااسحؿِ میظعاورینبارسالیئیکےبوافیئ‬
‫اورۺیاذۺرکوۺح ۺاجنتۺذیۺمہۺےنۺںیہمتۺفروعویننۺےس‬ ‫َوْذِاْمُكٰنْيَّجَنْنِّمِلٰاَنْوَعْرِف‬
‫وہۺاچنہپےتۺےھتۺںیہمتۺتخسۺذعات‬ ‫ْمُكَنْوُمْوُسَيَ۠ءْٓوُسِباَذَعْلا‬
‫وہۺذحبۺرکےتۺےھتۺاہمترےۺوٹیبنۺوکۺ‬ ‫َنْوُحِّبَذُيْمُكَءٓاَنْبَا‬
‫اورردنہۺرےنہۺذےتیۺےھتۺاہمتریۺوعروتنۺوک‬ ‫َوَنْوُيْحَتْسَيْمُكَءٓاَسِنؕ‪١‬‬
‫اوراِسۺںیم ۺا رامشئۺیھتۺاہمترےرتۺیکۺرطفۺےسۺ‬
‫َوْیِفْمُكِلٰذٌءٓاَلَبْنِّمْمُكِّبَّرٌمْيِظَعܡ‪۰۰‬‬
‫تہبۺیری۔‬
‫اورح ۺاھپرذیاۺمہۺےنۺاہمترےۺےیلدنمسروک‬ ‫َوْذِااَنْقَرَفُمُكِبَرْحَبْلا‬
‫رھپمہۺےناچبایلںیہمتۺ‬ ‫فَاَنْجَیْنٰکُم‬
‫اورذوبذیافروعویننۺوک‬ ‫َوۤاَنْقَرْغَاَلٰاَنْوَعْرِف‬
 ‫‪۲‬۔ ۺ‪2S‬‬ ‫‪18‬‬ ‫‪ّٓ-۱‬مٓلا‬
‫ہکبجۺمتۺذھکیۺرےہۺےھت۔‬ ‫َوْمُتْنَاَنْوُرُظْنَتܢ‪۰۰‬‬
‫اورۺیاذۺرکوۺح ۺمہۺےنۺودعہۺایلۺومٰیسۺؑےسۺاچسیلۺراوتنۺاک‬ ‫َوْذِااَنْدَعٰوىٰۤسْوُمَنْيِعَبْرَاًةَلْيَل‬
‫رھپۺانبایلۺمتۺےنۺڑھچبےۺوکۺ(وبعمذ)ۺاِسۺےکۺدعب‬ ‫َّمُثُمُتْذَخَّتاَلْجِعْلاْنِمٖۢهِدْعَبُ‬
‫اورۺمتۺۺظاملۺےھت۔‬ ‫َوْمُتْنَاَنْوُمِلٰظܣ‪۰۰‬‬
‫رھپۺمہۺےنۺذرزگرایکمتۺےسۺاِسۺےکۺدعب‬ ‫َّمُثاَنْوَفَعْمُكْنَعْنِّمِۢدْعَبَکِلٰذ‬
‫یاۺہکۺمتۺرکشۺاذاۺرکو۔‬ ‫ْمُکَّلَعَلَنْوُرُكْشَتܤ‪۰۰‬‬
‫اہلل اعت ٰیل ےن ینب ارسالیئ وکقروعوینں ےک ملظ ومتس ےس اچببا۔وہ ُاؿ ےک وٹیبں وک ذحب رکےت ےھت اور ویچبں وک زدنہ رےنہ دےتی‬
‫رکدب اور ینب ارسلیئ وک رحصاےئ انیس ںیم ُاچنہپ دبا۔ ینب ارسالیئ ےن‬
‫ےھت۔اہلل اعتیلٰ ےن قروعوینں وک زجعماہن وطر رپ دنمسر ںیمُرغؼ ا‬
‫اِس ااسحؿِ میظع یک بارکشی یک اورڑھچبے یک ای ومرت وک وبعمد انب ایل ۔اہلل اعتیلٰ ےن رشک رکےن واولں رپ رمدت یک دح اجری‬
‫ت‬
‫رکےناکمکحدبا۔ھچکرمدتنیرپدحاجرییکیاوربایقوکرضحتومیسُُٰؑیکدروخاسرپاعمػ ا‬
‫رکدبایگ۔ ُ‬
‫ا یات‪۵۳‬ۺیاۺ‪۵۴‬‬
‫ُرمدتیکزسالتق‬ ‫ُ‬
‫اورۺح ۺمہۺےنۺاطعۺفرامیئۺومٰیس ۺۺوک اتکتۺینعی(قحۺاورۺ‬
‫َوْذِااَنْيَتٰاىَسْوُمَبٰتِكْلاَوَناَقْرُفْلا‬
‫یالطۺںیم)فرقۺرکےنۺوایل ۺکسویٹۺ‬
‫یاہکۺمتۺدہایتۺاحلصۺرکو۔‬ ‫ْمُکَّلَعَلَنْوُدَتْهَتܥ‪۰۰‬‬
‫اورۺیاذۺرکوۺح ۺاہکۺومٰیس ۺؑۺےنۺاینپۺوقمۺےس‬ ‫َوْذِاَلاَقىٰسْوُمٖهِمْوَقِل‬
 ‫‪۲‬۔ ۺ‪2S‬‬ ‫‪21‬‬ ‫‪ّٓ-۱‬مٓلا‬
‫اےۺریمیۺوقم!ےبۺکشۺمتۺےنۺملظۺایکۺاےنپۺا تۺرپ‬ ‫ِمْوَقٰيْمُكَّنِاْمُتْمَلَظْمُکَسُفْنَا‬
‫اےنپۺانبےنیلۺےسۺڑھچبےۺوکوبعمذۺ‬ ‫ُمُكِذاَخِّتاِبَلْجِعْلا‬
‫سپۺوتہبۺرکوۺاےنپۺاخقلۺےکۺوضحر‬ ‫اْۤوُبْوُتَفىٰلِاْمُكِٕىِراَب‬
‫اورۺلتقۺرکوۺاونپنۺوکۺ(وہنجنۺےنۺتکۺایک)‬ ‫اْۤوُلُتْقاَفْمُکَسُفْنَاؕ‪١‬‬
‫ہیۺرتہبۺےہۺاہمترےۺےیلۺاہمترےۺاخقلۺےکۺیرذیک‬ ‫ْمُكِلٰذٌرْيَخْمُکَّلَدْنِعْمُكِٕىِراَبؕ‪١‬‬
‫رھپۺوہۺرظنِۺرکمۺرکےۺاگۺمتۺرپ‬ ‫َباَتَفْمُكْيَلَعؕ‪١‬‬
‫ےبۺکشۺویہۺےہۺتہبۺرظنِۺرکمۺرکےنۺواال‪،‬ۺہشیمہۺرمحۺفرامےنۺ‬
‫ٗهَّنِاَوُہُباَّوَّتلاُمْيِحَّرلاܦ‪۰۰‬‬
‫واال۔‬
‫رکدباجےئ۔رضحتومیسُٰؑےناینپوقؾوکاہللاعتیلٰاکمکح ا‬
‫انسبہکہرصخش‬ ‫رشتعیںیمرمدتیکزساہشیمہےسہیریہےہہک ُاےسلتق ا‬
‫اےنپ ُاس زعبر وک لتق رکدے سج ےن ڑھچبے یک ومرت یک اراج رکےک رمدت وہےن اک جرؾ ایک ےہ۔اہلل اعتیلٰ یک دح اجری‬
‫رکےک ُاےس رایضایک اجاتکس ےہ اور ُاسیک راضاور رںیتمح احلص یک اجیتکسںیہ۔اہللاعتیلٰ ںیمہ یھب اینپدحود باذف رکےنیک وتقیف‬
‫اطعقرامےئ۔آنیم! ُ‬
‫ا یات‪۵۵‬ۺیاۺ‪۵۶‬‬
‫ینبارسالیئاکبیجعاطمہبل‬
‫اور ۺح ۺمتۺےنۺاہکۺاےۺومٰیسؑ!ۺمہۺہرزگۺہنۺامںینۺےگۺ‬
‫َوْذِاْمُتْلُقىٰسْوُمٰيْنَلَنِمْؤُّنَكَل‬
‫اہمتریۺیات‬
‫اہینۺیکۺہکۺمہۺۺذھکیۺہنۺںیلۺاہللۺۺوکیالکلۺساےنم‬ ‫ىّٰتَحىَرَنَہّٰللاًةَرْهَج‬
 ‫‪۲‬۔ ۺ‪2S‬‬ ‫‪20‬‬ ‫‪ّٓ-۱‬مٓلا‬
‫سپۺا ڑکپاۺںیہمتۺیلجبۺیکۺکرکۺےنۺہکبجۺمتۺذھکیۺرےہۺےھت۔‬ ‫ُمُكْتَذَخَاَفُةَقِعّٰصلاَوْمُتْنَاَنْوُرُظْنَتܧ‪۰۰‬‬
‫رھپۺمہۺےنۺردنہۺایکۺںیہمتۺاہمترےۺرمےنۺےکۺدعب‬ ‫َّمُثْمُكٰنْثَعَبْۢنِّمِدْعَبْمُكِتْوَم‬
‫یاہکۺمتۺرکشۺاذارکو۔‬ ‫ْمُکَّلَعَلَنْوُرُكْشَتܨ‪۰۰‬‬
‫جرضحتومیسٰؑےنینبارسالیئےکاسےنموتراتیکامیلعتتشیپںیکوتاوہنںےناؿامیلعتتوکاہللاعتیلٰاکالکؾامےننےکوحا ے‬
‫ےسکشاکااہظرایک۔اؿوکاانیمطؿدالےنےکےیلآپؑےناہللاعتیلٰےسداعیک۔اہللاعتیلٰےنارشادقرامباہک ٓاپؑوقؾےکسدنرسداروںوکوکہ ِ‬
‫پ ُوکاانپالکؾانسںیئےگوتاںیہنیھبہارےالکؾےکبارےںیمنیقی ٓااجےئاگ۔رضحتومیسٰؑرتسرسداروںوکوکہ ِ‬
‫وطررپ ےآںیئ۔مہآ ؑ‬
‫تت‬
‫وطررپ ےےئگ۔واہںاجرکوہےنہکےگلمہوتاسوقنیقیرکںیےگجاہللاعتیلٰوکبالکلاسےنمدھکیںیل۔اِسرطحےسدضرکےنرپ‬
‫گگرارکاہللاعتیلٰ ےساؿےکےیلاعمیف‬
‫یسٰےن ر‬
‫دب۔رضحتوم ؑ‬ ‫اہللاعتیلٰےناںیہنزسادی۔آعامینیلجباورزیمززلہلےناںیہنالہکرک ا‬
‫ت‬
‫پ یکداعوبقؽقرامےتوہےئاںیہنرھپےسزدنہرکدباُ ابہکوہاہللاعتیلٰےکرکشزگاروہں۔ ُ‬‫بلطیک۔اہللاعتیلٰےنآ ُؑ‬
‫ا یات‪۵۷‬ۺیاۺ‪۶٤‬‬
‫ینبارسالیئرپااعنامتاور ُاؿیکبارکشی‬
‫اورۺمہۺےنۺساہیۺرکذیامتۺرپۺیاذلۺاک‬ ‫َواَنْلَّلَظُمُكْيَلَعَماَمَغْلا‬
‫اورۺایاراۺمتۺرپۺنمۺوۺولسی ٰ‬ ‫َواَنْلَزْنَاُمُكْيَلَعَّنَمْلاَوىٰوْلَّسلا‬
‫اھکوۺیازیکہۺزیچونۺےسۺوجۺمہۺےنۺاطعۺیکۺںیہ ںیہمت‬ ‫اْوُلُكْنِمِتٰبِّيَطاَمْمُكٰنْقَزَر‬
‫اورۺاُپہونۺےنۺملظۺںیہنۺایکمہۺرپ‬ ‫َواَماَنْوُمَلَظ‬
‫اورنکیل ۺوہۺاینپۺیہۺاجوننۺرپملظۺرکےتۺرےہ۔‬ ‫َوْنِكٰلاْۤوُناَكْمُہَسُفْنَاَنْوُمِلْظَيܩ‪۰۰‬‬
‫‪۲‬۔ ۺ‪2S‬‬
‫اورۺح ۺمہۺےنۺمکحۺذیاۺذالخۺوہاجوۺاِسۺیتسبۺںیم‬
‫رھپۺاھکوۺاِسۺںیمۺےساہجنۺےسۺاچوہ‪،‬ۺانتجۺاچوہ‬
‫اورۺذالخۺوہۺذروارہۺےسۺرسۺاکھجےئۺوہےئ‬
‫اورذاعامانگنۺشخبۺذےۺںیمہ‬
‫مہۺشخبۺذںیۺےگۺاہمتریۺحطاںیئ‬
‫اورۺمہۺریاذہۺذںیۺےگۺیکینۺرکےنۺواولنۺوک۔‬
‫رھپۺدبلۺذیاۺاُنۺولوگنۺےنۺوہنجنۺےنۺملظۺایکۺاھتۺیاتۺوکۺ‬
‫یرخالفۺاُسۺیاتۺےکۺوجۺیہکۺیئگۺیھتۺا ُنۺےس‬
‫وتمہۺےنۺیارلۺایکاُنۺولوگنۺرپوہنجنۺےنۺملظۺایکاھت‬
‫ذعاتۺا امسنۺےس‬
‫اِسۺوہجۺےسۺہکۺوہۺیافرامینۺرکرےہۺےھت۔‬
‫اورۺیاذۺرکوۺح ۺیاین ۺاماگنۺومٰیسۺؑےنۺاینپۺوقمۺےکۺےیل‬
‫وتۺمہۺےنۺفرامیاۺامروۺاینپۺالس یۺےسۺاِسۺرھتپۺوک‬
‫وتوھپتۺےلکنۺاُسۺںیمۺےسۺیارہۺےمشچ‬
‫اچہپنۺایلۺہرۺرگوہۺےنۺاانپۺاھگت‬
‫اھکواورویپاہللۺۺےکذےیوہےئۺررقۺےس‬
‫‪21‬‬ ‫‪ّٓ-۱‬مٓلا‬
‫َوْذِااَنْلُقاْوُلُخْداِہِذٰہَةَيْرَقْلا‬
‫اْوُلُكَفث ْنِم ُثْیَحْمُتْئِشاًدَغَر‬
‫َّواوُلُخْداَباَبْلااًدَّجُس‬
‫َّواْوُلْوُقٌةَّطِح‬
‫ْرِفْغَّنْمُکَلْمُكٰيٰطَخ‬
‫َوُدْيِزَنَسَنْيِنِسْحُمْلاܪ‪۰۰‬‬
‫َلَّدَبَفَنْيِذَّلااْوُمَلَظاًلْوَقَرْيَغْیِذَّلاَلْیِقْمُهَل‬
‫اَنْلَزْنَاَفىَلَعَنْيِذَّلااْوُمَلَظ‬
‫اًزْجِرَنِّمِءٓاَمَّسلا‬
‫اَمِباْوُناَكنْوُقُسْفَيؒܫ‪۰۰‬‬
‫َوِذِاىٰقْسَتْساىٰسْوُمٖهِمْوَقِل‬
‫اَنْلُقَفْبِرْضاَكاَصَعِّبَرَجَحْلا‬
‫ْتَرَجَفْناَفُهْنِماَتَنْثاَةَرْشَعاًنْيَع‬
‫ْدَقَمِلَعُّلُكٍساَنُاْمُھَبَرْشَّم‬
‫اْوُلُكَواْوُبَرْشاْنِمِقْزِّرِہّٰللا‬
 ‫‪۲‬۔ ۺ‪2S‬‬ ‫‪22‬‬ ‫‪ّٓ-۱‬مٓلا‬
‫اورۺہنۺرھپۺوۺرنیمۺںیمۺاسفذۺاچمےتۺوہےئ۔‬ ‫َواَلاْوَثْعَتیِفِضْرَاْلاَنْيِدِسْفُمܬ‪۰۰‬‬
‫اِنۺا یاتۺںیمۺینبۺارسالیئۺرپۺاہلل ۺاعتیلٰۺےکۺیئکۺااسحیاتۺاکۺایبنۺےہ۔ۺرحصاےئۺانیسۺںیمۺنمۺوۺولسیۺ ٰیکۺوصرتۺںیمۺاُںیہنۺرتہبنیۺوخراکۺ‬
‫فرامہۺیکۺیئگ۔یارہۺابقلئۺےکۺےیلیاینۺےکۺیارہۺےمشچۺایکۺیہۺاٹچنۺےسۺاجریۺرکۺذےیۺےئگۺ۔یاذولنۺوکاُنۺرپۺلسلسمۺساابئنۺانبۺذیاایگ۔ۺافحتۺ‬
‫یکۺتیثیحۺےسۺایکۺرہشۺںیمۺذالخۺوہےنۺاکۺازعارۺاطعۺایکایگ۔ششخبۺیکۺذاعۺامےنگنۺرپۺششخبۺیکۺنسارتۺذیۺیئگ۔ۺینبۺارسالیئۺےنۺاہللۺاعتیلٰ ۺیکۺ‬
‫اِنۺوتمعننۺیکۺیادقریۺرکےکۺاےنپۺاورپۺملظۺایک۔ۺاہللۺاعتیلٰ ۺےنۺزساۺےکۺوطرۺرپۺاُںیہنۺذرذیاکۺذعاتۺےسۺذواچرۺایک۔ۺ‬
‫ا یت‪۶۱‬‬
‫بارکشییکزسا‬
‫اوریاذرکوۺح ۺمتۺےنۺاہکاےۺومٰیسؑ!‬ ‫َوْذِاْمُتْلُقىٰسْوُمٰي‬
‫مہۺہرزگربصںیہنۺرکںیۺےگۺایکۺیہۺرطخۺےکۺاھکےنرپ‬ ‫ْنَلَرِبْصَّنىٰلَعٍماَعَطٍدِحاَّو‬
‫سپۺا تۺذاعۺےیجیکۺامہرےۺےیلۺاےنپۺرتۺےس‬ ‫ُعْداَفاَنَلَكَّبَر‬
‫اکنےلامہرےےیلۺاُسۺںیمۺےسوجاُاگیتۺےہۺرنیم‬ ‫ْجِرْخُياَنَلاَّمِمُتِبْۢنُتُضْرَاْلا‬
‫سا ۺاورڑککیۺاوروہیگنۺاوروسمراورایپرںیمۺےس‬ ‫ْۢنِماَهِلْقَبَواَهِٕىٓاَّثِقَواَهِمْوُفَواَهِسَدَعَواَهِلَصَبؕ‪١‬‬
‫ومٰیسۺؑےناہکایکمتۺانیلاچےتہۺوہوہۺزیچوجاذینٰۺےہۺاُسۺ‬
‫َلاَقَنْوُلِدْبَتْسَتَاْیِذَّلاَوُہىٰنْدَاْيِذَّلاِبَوُہٌرْيَخؕ‪١‬‬
‫ےکۺدبےلۺںیمۺوجدمعہۺےہ‬
‫اجو ا یاذوہاجوۺیسکۺرہشںیم‬ ‫اْوُطِبْھِااًرْصِم‬
‫رھپےبکشاہمترےۺےیلۺوہاگوہۺوجۺمتۺےنۺاماگن‬ ‫َّنِاَفْمُکَلاَّمْمُتْلَاَس‬
‫اورطلسمۺرکذیۺیئگۺاُنۺرپذلتۺاوراتحمیج‬ ‫َوْتَبِرُضُمِهْيَلَعُةَّلِّذلاَوُةَنَكْسَمْلا‬
 ‫‪۲‬۔ ۺ‪2S‬‬ ‫‪23‬‬ ‫‪ّٓ-۱‬مٓلا‬
‫اوروہۺولےٹۺایکۺبضغۺےکۺساھتۺاہللۺیکۺرطفۺےس‬ ‫َوْوُءٓاَباٍبَضَغِبَنِّمِہّٰللاؕ‪١‬‬
‫ہیۺاِسۺےیلۺہکۺوہۺااکنرۺایکرکےتۺےھتۺاہلل ۺیکۺا یاتۺاک‬ ‫َکِلٰذْمُھَّنَاِباْوُناَكَنْوُرُفْكَيِتٰيٰاِبِہّٰللا‬
‫اورلتقۺرکےتۺےھتۺایبتاءوکۺیاقح‬ ‫َوَنْوُلُتْقَيَنّٖيِبَّنلاِرْيَغِبِّقَحْلاؕ‪١‬‬
‫ہیۺاِسۺےیلۺہکۺوہۺیافرامایننۺرکےتۺےھتۺاورۺدحۺےسۺیرھۺ‬
‫َکِلٰذاَمِباْوَصَعَّواْوُناَكَنْوُدَتْعَيؒܭ‪۰۰‬‬
‫اجیاۺرکےتۺےھت۔‬
‫ینبۺارسالیئۺےنۺیارکشیۺرکےتۺوہےئۺرضحتۺومٰیس ۺ ۺےسۺاہکہکۺمہۺنمۺوولسیۺ ٰاھکۺاھکۺرکۺااتکۺےکچںیہۺ۔ۺںیمہۺوتۺایسیۺذغاںیئۺدنسپۺ‬
‫ںیہۺوجۺرنیمۺےسۺدیپاۺوہیتۺںیہۺ۔ۺاہللۺاعتیلٰ ۺےنۺوتمعننۺاکۺیرولۺمتخۺرکۺذیاۺاورۺاُںیہنۺاہکۺہکۺیتیھکۺیاریۺرکۺےکۺرنیمۺےسۺاینپۺدنسپیذہۺ‬
‫ذغا ۺاحلص ۺرکول۔وہ ۺ تنح ۺو ۺ تقش ۺےک ۺاعذی ۺہن ۺرےہ ۺےھت ۺہہٰذایدیذاتحمیج ۺاور ۺذغا ۺیک ۺ تل ۺےس ۺذواچر ۺوہےئ ۺ۔رھپ ۺلسلسم ۺاہللۺ‬
‫اعتیلٰ ۺۺےکۺااکحامت ۺیکۺیافرامین‪،‬ایبتاء ۺےکۺیاقح ۺلتقۺاورذرگیریاذویتنۺیکۺوہجۺےسۺاُںیہنۺاہلل ۺاعتیلٰ ۺۺےکۺبضغۺاورذر ۺذر ۺیکۺ‬
‫وھٹرکںیۺاھکےنۺیکۺذلتۺاکساانمۺرکیاۺڑپاۺ۔‬
‫ا یت‪۶۲‬‬
‫یسکرگوہےستبسنآجرتںیماجنتےکےیلاکیفںیہن‬
‫ےبۺکشۺوجۺول ۺاامینۺالےئ(ینعیۺاملسمن)‬ ‫َّنِاَنْيِذَّلااْوُنَمٰا‬
‫اورۺوہۺوجۺوہیذیۺوہےئ‬ ‫َوَنْيِذَّلااْوُداَھ‬
‫اورۺوجۺاسیعیئۺںیہ‬ ‫َوىٰرٰصَّنلا‬
‫اوروجۺاصیبۺںیہ‬ ‫َوَنْيِٕـِبّٰصلا‬
‫وجۺیھبۺاامینۺالیاۺاہللۺۺرپاورا رختۺےکۺذنۺرپ‬ ‫ْنَمَنَمٰاِہّٰللاِبَوِمْوَيْلاِرِخٰاْلا‬
 ‫‪۲‬۔ ۺ‪2S‬‬ ‫‪24‬‬ ‫‪ّٓ-۱‬مٓلا‬
‫اورۺاُسۺےنۺلمعۺایکااھچ‬ ‫َوَلِمَعاًحِلاَص‬
‫وتۺاےسیۺولوگنۺےکۺےیلۺاُنۺاکۺارجۺےہۺاُنۺےکۺرتۺےکۺاہن‬ ‫ْمُھَلَفْمُھُرْجَاَدْنِعْمِهِّبَر‬
‫اورۺہنۺوکیئۺوخفۺوہاگاُنۺرپ‬ ‫َواَلٌفْوَخْمِهْيَلَع‬
‫اورۺہنۺیہۺوہۺنیگمغۺوہنۺےگ۔‬ ‫َواَلي ْمَنْوُنَزْحَيܮ‪۰۰‬‬
‫ت‬
‫اکقرگوہ۔اِؿںیمےس ر‬
‫ہرگوہاےنپاےنپروسؽؑےکزامےنںیمقحرپ‬ ‫اِسآیںیماچررگووہںاکذرکےہ۔ایاملسمؿاورنیت ر‬
‫وہباہللاعتیلٰوکرایضرکےنےکےیلاکیفںیہن‬
‫اھت۔ابہیاعسدترصػاملسمونںوکاحلصےہ۔اہتبلضحمیسکرگوہںیمشالم ا‬
‫ےہ۔وہیدویں اکدوعی ٰاھتہک ُاؿ ےکرگوہ ےساہلل اعتیلٰ ُاکوکیئ اخص رہتش ےہوجدورسے ُاناونں ےسںیہن ےہ۔ ٰ‬
‫لذاوج ُاؿُ‬
‫ت‬
‫ےکرگوہ ےسقلعت رھکاےہوہ وخاہ اامعؽ اوراقعدئےکاحلظ ےساسیکیہ وہ‪،‬رہباحؽ اجنت ُاس ےکےیلدقمرےہ‪،‬اوربایق امتؾُ‬
‫ت‬
‫اناؿ وج ُاؿ ےکرگوہ ےسباہر ںیہ وہ رصػ منہج اک ادنینھ ےننب ےک ےیل دیپا وہےئ ُںیہ۔اس آی ںیم وہیدویں ےک اس بالط‬
‫ت‬
‫ردتیکیےہ۔اںیہنآاگہایکایگہکیسکروسؽؑ ابرگوہےستبسنآجرتںیمُاناؿیکاجنتےکےیلاکیفںیہن۔منہج‬ ‫دوعےیکب ذ‬
‫ےساجنت ُایسوکےلمیگوجولخصےکاسھتینعیاہللاعتیلٰیکراضوجیئاورآجرتیکالفحےکوصحؽےکےیلاےھچاامعؽرکےاگ۔ ُ‬
‫ا یات‪۶۳‬ۺیاۺ‪۶۴‬‬
‫ینبارسالیئیکدہعینکش‬
‫اورۺیاذۺرکوۺح ۺمہۺےنۺایلۺمتۺےسۺہتخپۺودعہ‬ ‫َوْذِااَنْذَخَاْمُكَقاَثْيِم‬
‫اورۺدنلبۺایکۺمتۺرپۺوطراہپرۺوک‬ ‫َواَنْعَفَرُمُكَقْوَفَرْوُّطلا‬
‫(اورۺمکحۺذیا)ۺڑکپۺولۺوجۺھچکۺمہۺےنۺذیاۺےہۺںیہمتۺوبضمیطۺےس‬ ‫اْوُذُخۤاَمْمُكٰنْيَتٰاٍةَّوُقِب‬
 ‫‪۲‬۔ ۺ‪2S‬‬ ‫‪25‬‬ ‫‪ّٓ-۱‬مٓلا‬
‫اورۺیاذۺروھکۺوجھچکۺاِسۺںیمۺےہ‬ ‫َّواْوُرُكْذااَمِهْيِف‬
‫یاہکۺمتۺچبۺوکسۺاہللۺیکۺیافرامینۺےسۺ۔‬ ‫ْمُکَّلَعَلَنْوُقَّتَتܯ‪ُ ۰۰‬‬
‫رھپۺمتہۺومرۺایلۺمتۺےنۺہتخپۺودعہۺرکےنۺےکۺدعب‬ ‫َّمُثْمُتْيَّلَوَتْۢنِّمِدْعَبَکِلٰذ‬
‫وتۺارگۺہنۺوہیاۺاہللۺۺاکلضفۺمتۺرپاوراُسۺیکۺرجم ۺ‬ ‫ْوَلَفاَلُلْضَفِہّٰللاْمُكْيَلَعَوٗهُتَمْحَر‬
‫متۺًانیقیۺوہاجےتۺاسخرہۺیاےنۺواولنۺںیمۺےس۔‬ ‫ْمُتْنُكَلَنِّمَنْيِرِسٰخْلاܰ‪۰۰‬‬
‫ت‬
‫اِؿآباتںیمینبارسالیئیکبارخیاکایامہواہعقایبؿوہاےہ۔جرضحتوم ٰ‬
‫یسےن ُاںیہنرشتعیےکااکحامتانسےئاور ُاؿ‬
‫رپلمع ےکوحا ےےسدہعرکےناکاطمہبل ایکوتوہ ااکنررکےنےگل۔اےسی ںیم اہلل اعتیلٰ ےنوطراہپڑوکزنیم ےس ااھٹرک اضف ںیم‬
‫ات ہی اہپڑ ُاؿ رپ رگاجےئ اگ۔ اِس تیفیک ںیم اب‬
‫اسابئؿ یک رطح ُاؿ ےکرسوں رپقلعم رکدبا۔ ینب ارسالیئ ڈرےن ےگل ہک ش ذ‬
‫ُاوہنںےنرشتعیرپلمعرکےناکدہعایک۔اِسدہعیکالیصفتتوسرةارقبلةآبات‪۳۳‬اور‪۳۴‬ںیمایبؿوہیئںیہ۔ ُاںیہنمکح ا‬
‫دبایگ‬
‫ت‬ ‫ت‬
‫ہکاِسدہعیکامیلعتتوکبادرانھکباہکد اہللاعتیلٰیکباقرامینےسوفحمظرہوکس۔ینبارسالیئیکدب یبیصہک ُاؿیکایرثیاِسدہعیک‬
‫الخػورزیرکیتریہ۔ ُ‬
‫ا یات‪۶۵‬ۺیاۺ‪۶۶‬‬
‫ینبارسالیئےکےیلربعانتکزسا‬
‫اورمتۺوختۺاجےتنوہاُںیہنۺوہنجنۺےنیافرامینۺیکۺیھتۺمتۺ‬
‫َوْدَقَلُمُتْمِلَعَنْيِذَّلااْوَدَتْعاْمُكْنِمیِفِتْبَّسلا‬
‫ںیمۺےسسب ۺےکاقوننۺیک‬
‫وتمہۺےنۺمکحۺذیااُںیہنۺہکۺنبۺاجودنبرپھتکارےوہےئ۔‬ ‫اَنْلُقَفْمُهَلاْوُنْوُكًةَدَرِقَنْيِٕـِسٰخܱٓ‪۰۰‬‬
‫سپۺمہۺےنۺانبذیااِسۺزساۺوکۺربعتۺاُنۺےکےیلوجاسۺ‬ ‫اَهٰنْلَعَجَفاًلاَكَنَم اَمَنْيَباَهْيَدَي‬
 ‫‪۲‬۔ ۺ‪2S‬‬ ‫‪26‬‬ ‫‪ّٓ-۱‬مٓلا‬
‫ےکۺساےنمۺواہنۺےھتۺ‬
‫اوروجاُسۺےکدعبۺا ےنۺواےلےھت‬ ‫َواَماَهَفْلَخ‬
‫اورتحیصنۺرپزیہاگرونۺےکےیل۔‬ ‫َوًةَظِعْوَمَنْيِقَّتُمْلِّل۠ܲ‪۰۰‬‬
‫ت‬
‫دالب ایگ۔اِس زسا وک اہلل‬
‫اِؿآبات ںیم ینب ارسالیئ وک ُاؿ یک س ےک تاونؿ یک باقرامین اور اِس رپ دنبر انبےئ اجےن یک زسا اکواہعق باد ا‬
‫ت‬ ‫ت‬ ‫ت‬
‫اعتیلٰ ےن ہن رصػ ُاس دور ہکلب ریتہ داین ی ےک ےیل ربعت انب دبا۔س واولں یک دااتسؿ وسرۂ ارعاػ یک آبات ‪ ۳۶۳‬اب‪ ۳۶۶‬ںیم‬
‫ایبؿیکیےہ۔‬
‫ا یات‪۶۷‬ۺیاۺ‪۷۱‬‬
‫اہللاعتیلٰےکمکحرپےبوچؿورچاںُلمعرکو‬
‫اورۺیاذۺرکوۺح ۺاہکۺومٰیسۺؑۺےنۺاینپۺوقمۺےس‬ ‫َوْذِاَلاَقىٰسْوُمٖۤهِمْوَقِل‬
‫ےبۺکشۺاہلل ۺمکحۺذاتیۺےہۺںیہمتۺہکۺذحبۺرکوۺایکۺاگےئ‬ ‫َّنِاَہّٰللاْمُكُرُمْاَيْنَااْوُحَبْذَتًةَرَقَبُ‬
‫اُپہونۺےنۺاہکایکۺا ت رکرےہۺںیہۺمہۺےسۺذماقۺ؟‬ ‫اْۤوُلاَقاَنُذِخَّتَتَااًوُزُهؕ‪١‬‬
‫ومٰیسؑ ۺےنۺاہکۺںیمۺانپہۺاماتگنۺوہن اہلل ۺیکۺہکۺںیم(ذماقۺ‬
‫َلاَقُذْوُعَاِہّٰللاِبْنَاَنْوُكَاَنِمَنْيِلِهٰجْلاܳ‪۰۰‬‬
‫رکےک)ۺوہاجونۺاجولہنۺںیمۺےس۔‬
‫ےنہکۺےگلۺذروخا‪ ،‬ۺےیجیکۺامہرےۺےیلۺاےنپۺرتۺےسۺ‬ ‫اوُلاَقُعْدااَنَلَكَّبَر‬
‫وہۺواحضۺرکےۺامہرےۺےیلۺایکۺےہۺوہ(اگےئ)؟‬ ‫ْنِّيَبُياَنَّلاَمَيِه‬
‫ومٰیس ۺؑۺےنۺاہکۺیالہبشۺوہ ۺفرامیاۺےہۺ‬ ‫َلاَقٗهَّنِاُلْوُقَي‬
‫‪۲‬۔ ۺ‪2S‬‬
‫ےبۺکشۺوہۺاگےئہنۺوبریھۺےہاورہنۺایھچب‬
‫اوطسۺرمعۺیکۺےہۺاِنۺےکذرایمن‬
‫وترکوۺوجںیہمتۺمکحۺذیااجراہےہ۔‬
‫ےنہکۺےگلۺذروخا‪ ،‬ۺےیجیکۺامہرےےیلۺاےنپۺرتۺےس‬
‫ۺوہۺواحضۺرکےۺامہرےۺےیلۺہکۺاسیکۺےہاُسۺاکۺریگۺ؟‬
‫ومٰیسۺؑ ۺےناہکیالہبشۺوہ ۺفرامیاےہ‬
‫ےبۺکشۺوہۺررذۺریگۺیکۺاگےئۺےہ‬
‫رہگاۺےہۺاُسۺاکۺریگ‬
‫پ‬
‫ھلیۺیتگلۺےہذےنھکیۺواولنۺوک۔‬
‫ےنہکۺےگلۺذروخا‪ ،‬ۺےیجیکۺامہرےۺےیلۺاےنپۺرتۺےس ۺ‬
‫وہۺواحضۺرکۺذےۺامہرےۺےیلۺایکۺےہۺوہۺ(اگےئ)؟‬
‫ےبۺکشۺۺاگںیئۺج یتۺہ یتۺںیہۺامہرےۺےیل‬
‫اورےبۺکشۺمہۺارگاچاہۺاہللۺےنۺوتۺرضورۺدہایتۺیاےنۺواےلۺ‬
‫وہنۺےگ۔‬
‫ومٰیس ۺؑےنۺاہکۺیالہبشۺوہ ۺفرامیاۺےہۺ‬
‫ےبۺکش ۺوہۺاگےئۺےہۺوجۺدساھیئۺوہیئۺںیہنۺےہۺہکۺ‬
‫‪27‬‬ ‫‪ّٓ-۱‬مٓلا‬
‫اَهَّنِاٌةَرَقَباَّلٌضِراَفَّواَلٌرْكِب‬
‫ٌۢناَوَعَنْيَبَکِلٰذ‬
‫اْوُلَعْفاَفاَمَنْوُرَمْؤُتܴ‪۰۰‬‬
‫اوُلاَقُعْدااَنَلَكَّبَر‬
‫ْنِّيَبُياَنَّلاَماَهُنْوَلؕ‪١‬‬
‫َلاَقٗهَّنِاُلْوُقَي‬
‫اَهَّنِاٌةَرَقَبُءٓاَرْفَصۙ‪١‬‬
‫ٌعِقاَفاَهُنْوَّل‬
‫ُّرُسَتَنْيِرِظّٰنلاܵ‪۰۰‬‬
‫اوُلاَقُعْدااَنَلَكَّبَر‬
‫ْنِّيَبُياَنَّلاَمَيِهۙ‪١‬‬
‫َّنِاَرَقَبْلاَهَبٰشَتاَنْيَلَع‬
‫َوۤاَّنِاْنِاَءٓاَشُہّٰللاَنْوُدَتْهُمَلܶ‪۰۰‬‬
‫َلاَقٗهَّنِاُلْوُقَي‬
‫اَهَّنِاٌةَرَقَباَّلٌلْوُلَذُرْيِثُتَضْرَاْلا‬
 ‫‪۲‬۔ ۺ‪2S‬‬ ‫‪28‬‬ ‫‪ّٓ-۱‬مٓلا‬
‫وجیتتۺوہۺرنیمۺوک‬
‫اورۺہنۺیہۺیاینۺذیتیۺےہۺیتیھکۺوک‬ ‫َواَليِقْسَتَثْرَحْلاۚ‪١‬‬
‫وہۺیالکلۺساملۺےہۺاورۺوکیئۺبیعۺںیہنۺاُسۺںیم‬ ‫ٌةَمَّلَسُماَّلَةَيِشاَہْیِف‬
‫ےنہکۺےگلۺات ا تۺالےئۺںیہۺحیحصۺیات‬ ‫اوُلاَقَنٰٔـْلاَتْئِجِّقَحْلاِبؕ‪١‬‬
‫رھپۺاُپہونۺےنۺذحبۺرکذیانیعتمۺاگےئۺوک‬ ‫اَھْوُحَبَذَف‬
‫اورۺوہۺےتگلۺہنۺےھت ۺااسیۺرکےت۔‬ ‫َواَماْوُداَكَنْوُلَعْفَيܷؒ‪۰۰‬‬
‫اِؿآباتںیم ُاس واہعقاکذرکےہجاہلل اعتیلٰےنینبارسالیئوکاگےئذحبرکےناکمکحدبااھت۔ ُاوہنںےنمکحرپلمعرکےنےک‬
‫یسٰؑ ےس اگےئےکبارےںیم رطحرطحےکوساالتارےنھچ رشوعرکدےی۔اِؿوساالتےکےجیتن ںیم ُاؿ ےک‬
‫اجبےئرضحت وم ُ‬
‫دب وہااھت ۔اِسواہعقےکایبؿ ےسہی قبساتلمےہ ہک‬
‫دبایگ ہکوہایسیاگےئ ذحبرکںیسجوک ُاوہنں ےن دقتساکدرہج ا‬
‫ےیلالزؾرک ا‬
‫جاہللاعتیلٰاکمکحاسےنمآاجےئوتوفراًُاِسیکلیمعترکیناچےیہ۔ ُ‬
‫ا یات‪۷۲‬ۺیاۺ‪۷۴‬‬
‫اہللاعتیلٰیکناین‬
‫اورۺیاذۺرکوۺح ۺمتۺےنۺلتقۺایکۺایکۺصخشۺوک‬ ‫َوْذِاْمُتْلَتَقاًسْفَن‬
‫رھپۺمتۺیامہۺڑگھجےنۺےگلۺاُسۺےکۺیارےۺںیمۺ‬ ‫ْمُتْءَرّٰداَفاَہْیِف‬
‫اورۺاہللۺۺظاہرۺرکےنۺواالۺاھتۺوجۺمتۺاپھچۺرےہۺےھتۺ۔‬ ‫َوُہّٰللاٌجِرْخُماَّمْمُتْنُكَنْوُمُتْكَتܸٓ‪۰۰‬‬
‫وتۺمہۺےنۺفرامیاۺہکۺامروۺاِسۺوتقملۺوکۺاگےئۺےکۺیسکۺڑکٹےۺےس‬ ‫اَنْلُقَفُهْوُبِرْضااَهِضْعَبِب‬
 ‫‪۲‬۔ ۺ‪2S‬‬ ‫‪31‬‬ ‫‪ّٓ-۱‬مٓلا‬
‫وینۺردنہۺرکیاۺےہۺاہلل ۺرمذونۺوک‬ ‫َكِلٰذَكِيْحُيُہّٰللاىٰتْوَمْلاۙ‪١‬‬
‫اورذاھکیاےہۺںیہمتۺاینپۺنساایننۺ‬ ‫َوْمُكْيِرُيٖهِتٰيٰا‬
‫یاہک ۺمتۺوھجمس۔‬ ‫ْمُکَّلَعَلَنْوُلِقْعَتܹ‪۰۰‬‬
‫رھپتخسۺوہےئگۺاہمترےۺذلۺاِسۺےکۺدعب‬ ‫َّمُثْتَسَقْمُكُبْوُلُقْنِّمِۢدْعَبَکِلٰذ‬
‫رھپوہۺںیہۺرھتپۺیکۺرطخۺیاۺاِسۺےسۺیھبۺریاذہۺںیہۺیتخسۺںیم‬ ‫َيِهَفِةَراَجِحْلاَكْوَاُّدَشَاًةَوْسَق‬
‫اورےبۺکشۺرھتپونۺںیمۺےس انیقیًۺاےسیۺوہےتۺںیہۺہکۺ‬
‫َوَّنِاَنِمِةَراَجِحْلااَمَلُرَّجَفَتَيُهْنِمُرٰهْنَاْلا‬
‫ہہبۺنکلتیۺںیہۺنجۺےسۺرہنںی‬
‫اورےبۺکشۺاُنۺںیمۺےسۺانیقیًۺاےسیۺیھبۺںیہۺوجےتٹھپۺںیہۺوتۺ‬
‫َوَّنِاث ْنِم اَمَلُقَّقَّشَيُجُرْخَيَفُهْنِمُءٓاَمْلاؕ‪١‬‬
‫نکلتےۺاتگلۺےہۺاُنۺےسۺیاین۔‬
‫اورۺےبۺکشۺاُنۺںیمۺےسۺانیقیًۺاےسیۺیھبۺںیہۺوجرگۺڑپےتۺ‬
‫َوَّنِاث ْنِم اَمَلُطِبْهَيْنِمِةَيْشَخِہّٰللاؕ‪١‬‬
‫ںیہۺاہللۺےکۺوخفۺےسۺ۔‬
‫اورںیہنۺےہاہلل ۺےبۺربخۺاُس ۺےسوجلمع ۺمتۺرکرےہ ۺوہۺ۔‬ ‫َواَمُہّٰللاٍلِفاَغِباَّمَعَنْوُلَمْعَتܺ‪۰۰‬‬
‫اِؿآباتںیم ُاسواہعقاکایبؿےہہکجینبارسالیئںیمےسیسکےنایصخشوکلتقرک ا‬
‫دباھت۔جرؾاکارتعاػرکےنےکےیل‬
‫دبہکذحبدشہاگےئاکایڑکٹاوتقمؽ وکامرو۔وتقمؽزدنہوہااور ُاس‬ ‫اظہرکےنےکےیلاہللاعتیلٰ ےنمکح ا‬ ‫وکیئایترہناھت۔رجمؾوک ر‬
‫ت‬
‫ےن اےنپ تاتیک نادنیہیک ۔ہی اہلل اعتیلٰ یک تہب بری ناین یھت نکیل ہی زجعمہ اور یئک ساہقب زجعمات دےنھکی ےک ناووجدارساویلیئن‬
‫ل اک وخف دیپا ہن وہا۔ ہکلب اےنپ رجامئ یک ےب اقنیب رپ وہ دض ںیم ا ےئگ اور اُن ےک دل تخس ےس تخس رت‬
‫ےک دولن ںیم اہلل اعت ی‬
‫وہےت ےلچ ےئگ ہکلب رھتپون ےس یھب رنادہ تخس۔ ُ‬
‫‪۲‬۔ ۺ‪2S‬‬ ‫‪30‬‬ ‫‪ّٓ-۱‬مٓلا‬
‫ا یات‪۷۵‬ۺیاۺ‪۷۷‬‬
‫الکؾالہ ٰیںیمرحتفی‬
‫اجؿلوھجرک ِ‬
‫(اےاملسمون!)ایکمت ۺہی ۺاُدیمرےتھکوہہک ۺوہ ۺ(ینعیۺ‬
‫َنْوُعَمْطَتَفَاْنَااْوُنِمْؤُّيْمُکَل‬
‫وہیذی)ۺامنۺںیلۺےگۺاہمتریۺیات‬
‫انیقیًایکۺرگوہۺاُنۺںیمۺےسۺےہ(اےسیۺولوگنۺاک)‬
‫احالہکن ُ‬ ‫َوْدَقَناَکٌقْيِرَفْمُھْنِّم‬
‫وجسبتےںیہۺاہللۺاککالم‬ ‫َنْوُعَمْسَيَمٰلَكِہّٰللا‬
‫رھپۺدبلۺذےتیۺںیہۺاُےس‬ ‫َّمُثٗهَنْوُفِّرَحُي‬
‫اِسۺےکۺدعبۺہکۺھجمسۺےتیلۺںیہۺاُےسۺ‬ ‫ْنِمِۢدْعَباَمُهْوُلَقَع‬
‫ہکبجۺوہۺاجےتنۺںیہۺ۔‬ ‫َوي ْمَنْوُمَلْعَيܻ‪۰۰‬‬
‫اورۺح ۺوہۺےتلمۺںیہۺا ُنۺےسۺوجۺاامینۺالےئۺ‬ ‫َواَذِااوُقَلَنْيِذَّلااْوُنَمٰا‬
‫ےتہکۺںیہۺمہۺیھبۺاامینۺالےئۺںیہ‬ ‫اْۤوُلاَقاَّنَمٰاۚۖ‪١‬‬
‫اورۺح ۺاہنتیئۺںیمۺوہےتۺںیہۺاُنۺںیمۺےسۺھچکۺذورسونۺ‬
‫َواَذِااَلَخْمُھُضْعَبىٰلِاٍضْعَب‬
‫ےکۺیاسۺ‬
‫ےتہکۺںیہۺایکمتۺاتبےتۺوہۺاملسموننۺوکۺوہۺیاںیتۺوجۺواحضۺیکۺ‬
‫اْۤوُلاَقْمُهَنْوُثِّدَحُتَااَمِبَحَتَفُہّٰللاْمُكْيَلَع‬
‫ںیہۺاہللۺےنمتۺرپ‬
‫یاہکۺوہۺڑگھجاۺرکںیۺمتۺےسۺاُنۺےکۺساھت ۺاہمترےۺرتۺ‬
‫ْمُكْوُّجٓاَحُيِلٖهِبَدْنِعْمُكِّبَرؕ‪١‬‬
‫ےکۺیاس‬
 ‫‪۲‬۔ ۺ‪2S‬‬ ‫‪31‬‬ ‫‪ّٓ-۱‬مٓلا‬
‫وتۺایکۺمتۺےتھجمسۺںیہنۺوہ؟‬ ‫اَۙاَلَفَنْوُلِقْعَتܼ‪۰۰‬‬
‫اورایکۺوہۺںیہنۺاجےتن‬ ‫َوَااَلَنْوُمَلْعَي ُ‬
‫ہکۺاہلل ۺاجاتنےہۺاُےسۺوجوہۺاپھچےتۺںیہۺاوروجوہۺظاہرۺ‬
‫َّنَاَہّٰللاُمَلْعَياَمَنْوُّرِسُيَواَمَنْوُنِلْعُيܽ‪۰۰‬‬
‫رکےتۺںیہ۔‬
‫ت‬
‫دمہنیرجہتےکدعباملسمونںوکادیمیھتہکوہیدییبنارکؾﷺاورقرآؿِ میکحرپاامیؿ ےآںیئےگویکہکنوہوبنتاورآعامین‬
‫ت‬
‫اتکلوں ےسےلہپیہآانشںیہ۔اِؿ آباتںیمآاگہ ایکایگ وہیدویں ےکوحا ےےسوکیئ وخ ش امگین مروھک۔وہ اجؿ لوھج رکقح ںیم‬
‫ہاردیشہ‬
‫رحتفیرکےت ںیہ اور ُاےس اپھچےت ںیہ۔ارگ ُاؿ ںیم ےس وکیئقح وکاظہررکدے وت ُاس رپ باراض وہےتںیہ۔اہلل اعتیلٰ وت ر‬
‫ت‬
‫لذایسکےکقحاپھچےنےسوکیئقرؼںیہنڑپبا۔وہقحوکاغلرکےکرےہاگ۔‬ ‫باتےسیھبوافقےہ ٰ‬
‫ا یات‪۷۸‬ۺیاۺ‪۷۹‬‬
‫ینبارسالیئےکوعاؾاوراملعءاکاحؽ‬
‫اوراُن ۺںیم ۺھچک ۺاَن ۺڑپھ ۺںیہ ۺوجںیہن ۺاجےتن ۺاتکت ۺوک‬
‫َوْمُھْنِمَنْوُّيِّمُااَلَنْوُمَلْعَيَبٰتِكْلاۤاَّلِاَّيِناَمَا‬
‫وساےئۺوھجیٹۺاُدیمونۺےک‬
‫اورۺںیہنۺںیہۺوہۺاِسۺےکۺوساۺہکۺسبۺامگنۺیہۺرکےتۺۺںیہ۔‬ ‫َوْنِاي ْماَّلِاَنْوُّنُظَيܾ‪۰۰‬‬
‫سپۺہالکتۺےہۺاُنۺےکۺےیلۺوجۺےتھکلۺںیہۺوتفیٰۺاےنپۺ‬
‫ٌلْيَوَفَنْيِذَّلِّلَنْوُبُتْكَيَبٰتِكْلاْمِهْيِدْيَاِبۗ‪١‬‬
‫اہوھتنۺےس‬
‫رھپےتہکۺںیہۺہیۺوتفیٰۺاہلل ۺیکۺرطفۺےسۺےہ‬ ‫َّمُثَنْوُلْوُقَياَذٰہْنِمِدْنِعِہّٰللا‬
‫یاہکۺاحلصۺرکںیلۺاِسۺےکوعضۺوھتریۺیسۺتمیق‬ ‫اْوُرَتْشَيِلٖهِباًنَمَثاًلْيِلَقؕ‪١‬‬
 ‫‪۲‬۔ ۺ‪2S‬‬ ‫‪32‬‬ ‫‪ّٓ-۱‬مٓلا‬
‫وسۺہالکتۺےہۺاُنۺےکۺےیلۺاُسۺیکۺوہجۺےس ۺوجۺاھکلۺاُنۺےکۺ‬
‫ٌلْيَوَفْمُھَّلاَّمِّمْتَبَتَكْمِهْيِدْيَا‬
‫اہوھتنۺےن‬
‫اورہالکتۺےہۺاُنۺےکۺےیلاُسۺیکۺوہجۺےسۺوجوہۺۺامکےتۺںیہ۔‬ ‫َوٌلْيَوْمُھَّلاَّمِّمَنْوُبِسْكَيܿ‪۰۰‬‬
‫ینب ارسالیئ ےک وعاؾ اتکب ورشتعی ےک ااکحؾ ےس باوافق ےھت۔ اینپ وخااشہت یہ وک اہلل اعتیلٰ اک مکح ےتھجمس ےھت اور ُاؿ ےک‬
‫وصترات ایخیل باوتں رپ لمتشم ےھت۔ ُاؿےک املعء اکاحؽ ہی اھت ہک ولوگں یک وخااشہت ےک اطمقب نم ڑھگتوتفےدے رک ُاںیہن‬
‫اہللاعت ٰیلیکرطػوسنمبرکےتاوراِسےسداینامکےتےھت۔ ُاؿےک ےیل دوگا ذعابوہاگ۔ب ر‬
‫ااجب رطےقیےس داینامکےنیکانبرپ‬
‫اور ُاسرمگایہےکسےسوجطلغوتفی ٰیکوہجےسیلیھپ۔‬
‫ا یات‪۸٤‬ۺیاۺ‪۸۲‬‬
‫ینبارسالیئیکوھجیٹادیم‬
‫اورۺاُپہونۺےنۺاہکۺہرزگۺہنۺوھچےئۺیگۺںیمہۺذورخۺیکۺا ۺ‬
‫َواْوُلاَقْنَلاَنَّسَمَتُراَّنلاۤاَّلِااًماَّيَاًةَدْوُدْعَّمؕ‪١‬‬
‫وساےئۺیتنگۺےکۺدنچۺذن‬
‫ج‬
‫اےۺیبن!وپ ھتےایکمتۺےنۺےلراھکےہاہللۺےسوکیئۺدہع‬ ‫ْلُقْمُتْذَخَّتَاَدْنِعِہّٰللااًدْهَع‬
‫رھپہرۺزگۺخالفۺورریۺںیہنۺرکےۺاگۺاہللۺاےنپدہعیک‬ ‫ْنَلَفَفِلْخُّيُہّٰللاۤٗهَدْهَع‬
‫یامتۺےتہکۺوہۺاہللۺےکۺیارےۺںیمۺوہۺوجۺمتۺںیہنۺاجےتنۺ۔‬ ‫ْمَاَنْوُلْوُقَتىَلَعِہّٰللااَماَلَنْوُمَلْعَت݀‪۰۰‬‬
‫ویکنۺںیہن!سجۺےنۺامکیئۺایکۺیریۺیرایئۺ‬ ‫ىٰلَبْنَمَبَسَكًةَئِّيَس‬
‫گ‬
‫اور ھثرۺایلۺاُےسۺاُسۺیکۺیرایئۺےن‬ ‫َّوْتَطاَحَاٖهِبٗهُتَٔـْٓيِطَخ‬
‫وتۺویہۺمنہجۺواےلۺںیہ‬ ‫َكِٕىٰٓلوُاَفُبٰحْصَاِراَّنلاۚ‪١‬‬
 ‫‪۲‬۔ ۺ‪2S‬‬ ‫‪33‬‬ ‫‪ّٓ-۱‬مٓلا‬
‫وہۺاُسۺںیم ۺہشیمہۺرےنہۺواےلۺںیہۺ۔‬ ‫ي ْماَہْیِفَنْوُدِلٰخ݁‪۰۰‬‬
‫اورۺوہۺول ۺوجۺاامینۺالےئۺ‬ ‫َوَنْيِذَّلااْوُنَمٰا‬
‫اورۺاُپہونۺےنۺلمعۺےیک ۺاےھچ‬ ‫َواوُلِمَعِتٰحِلّٰصلا‬
‫ویہۺحت ۺواےلۺںیہ۔‬ ‫َكِٕىٰٓلوُاُبٰحْصَاِةَّنَجْلاۚ‪١‬‬
‫وہۺاُسۺںیم ۺہشیمہۺرےنہۺواےلۺںیہۺ۔‬ ‫ي ْماَہْیِفَنْوُدِلٰخ݂ؒ‪۰۰‬‬
‫ینبارسالیئدوعی ٰرکےتےھت ہکارسایلیئاہلل اعتیلٰ ےکوہوبحمبولگںیہ ںیہنجمنہجںیم ںیہن ڈاالاجےئاگوساےئسدنروزےک۔ُ‬
‫دبہکہارااضہطبوتہیےہہکسجےناجؿلوھجرکاییھبریبکہگاہایکاور ُاسگاہےسوتہبرکےنےسرحموؾراہوہ‬
‫اہللاعتیلٰ ےنقرام ا‬
‫ت‬ ‫ت‬
‫ہشیمہمنہجیکآگںیماتلجرےہاگ۔جںیمویہاجےئاگوجاامیؿاورلمعیکدول ےرکآےئاگ۔ ُ‬
‫ا یات‪۸۳‬ۺیاۺ‪۸۴‬‬
‫ینبارسالیئاکاہللاعت ٰیلےسدہعاوردہعینکش‬
‫اورۺیاذۺرکوۺح ۺمہۺےنۺایلۺاھتۺہتخپۺدہعۺینبۺارسالیئۺےس‬ ‫َوْذِااَنْذَخَاَقاَثْيِمْۤيِنَبَلْيِءٓ‬
‫متۺابعذتۺںیہنۺرکوۺےگۺرگمۺاہللۺیہۺیکۺ‬ ‫اَلَنْوُدُبْعَتاَّلِاَہّٰللا۫‪١‬‬
‫اورۺامنۺیاتۺےسۺااھچۺولسکۺرکیاۺ‬ ‫َوِنْيَدِلاَوْلاِباًناَسْحِا‬
‫اورۺرہتشۺذارون‪،‬ۺومیتینۺاورۺونیکسمنۺےسۺیھب‬ ‫َّويِذىٰبْرُقْلاَوىٰمٰتَيْلاَوِنْيِكٰسَمْلا‬
‫اورۺانہکۺولوگنۺےسۺایھچۺیاںیت‬ ‫َواْوُلْوُقِساَّنلِلاًنْسُح‬
‫اوراقمئۺرکیاۺامنرۺاورۺذےتیۺرانہۺروکٰہ‬ ‫َّواوُمْیِقَاَةوٰلَّصلاَواوُتٰاَةوٰکَّزلا‬
 ‫‪۲‬۔ ۺ‪2S‬‬ ‫‪34‬‬ ‫‪ّٓ-۱‬مٓلا‬
‫رھپمت رھپےئگ(اِسۺدہعۺےس)ۺوساےئۺدنچۺےکمتۺںیم ےس‬ ‫َّمُثْمُتْيَّلَوَتاَّلِااًلْيِلَقْمُكْنِّم‬
‫اورۺمتۺوہیہۺدہعۺےسۺرھپےنۺواےلۺ۔‬ ‫َوْمُتْنَاَنْوُضِرْعُّم݃‪۰۰‬‬
‫اورۺیاذۺرکوۺح ۺمہۺےنۺایلمتۺےسۺہتخپۺدہع‬ ‫َوْذِااَنْذَخَاْمُكَقاَثْيِم‬
‫متۺںیہنۺاہبوۺےگاونپنۺاکۺوخن‬ ‫اَلَنْوُكِفْسَتْمُكَءٓاَمِد‬
‫اورںیہنۺاکنولےگۺاونپنۺوکا ُنۺےکۺرھگونۺےس‬ ‫َواَلَنْوُجِرْخُتْمُکَسُفْنَاْنِّمْمُكِراَيِد‬
‫رھپمتۺےن ۺدہعوبقلۺایکاورمتۺاِسۺیک ۺوگایہۺذےتیۺوہ۔‬ ‫َّمُثْمُتْرَرْقَاَوْمُتْنَاَنْوُدَهْشَت݄‪۰۰‬‬
‫اِِؿ آبات ںیم ینب ارسالیئ ےس ےیل ےئگ دہع یک لیصفت ایبؿ یک ی ۔اِس دہع یک ُرو ےس ینب ارسالیئ وک اہلل اعتیلٰ یک دنبیگ رکےن‪ُ،‬‬
‫ت ت‬
‫نسح ولسک رکےن ‪،‬امتؾ ولوگں ےک اسھت وخش الکیم رکےن ‪،‬امنز تامئ رکےن اور‬ ‫وادلنی‪،‬قرای داروں اور اتحموجں ےک اسھت ِ‬
‫زوکٰة ادارکےن یک تحیصن یک ی ۔آسپ ںیم ای دورسے وک رھگوں ےس ےب دلخ رکےن اور بایمہ وخؿ ربری ےس عنم ایک ایگ۔ینب‬
‫ت‬
‫ارسالیئیکایرثیےندہعینکشیکاوراہللاعتیلٰےناِسجرؾرپ ذ‬
‫دشتبارایگضاکااہظرقرامبا۔‬
‫ا یات‪۸۵‬ۺیاۺ‪۸۶‬‬
‫رشتعیرپجرویلمعیکزسا‬
‫رھپہیۺمتۺیہۺوتۺوہوجۺلتقۺرکےتۺوہۺاونپنۺوک‬ ‫َّمُثْمُتْنَاِءٓاَلُؤٰۤهَنْوُلُتْقَتْمُکَسُفْنَا‬
‫اوراکنےتلۺوہایکۺرگوہۺوکۺاونپنۺںیمۺےسۺاُنۺےکۺرھگونۺےس‬ ‫َوَنْوُجِرْخُتاًقْيِرَفْمُكْنِّمْنِّمْمِھِراَيِد‬
‫ڑچاھیئۺرکےتۺوہۺاُنۺرپۺگتاہۺاورۺریاذیتۺےکۺساھت‬ ‫َنْوُرَھٰظَتْمِهْيَلَعِمْثِاْلاِبَوِناَوْدُعْلا‬
‫اورارگوہۺا ںیئۺاہمترےیاسۺدیقیۺنبۺرکۺ‬ ‫َوْنِاْمُكْوُتْاَّيىٰرٰسُا‬
 ‫‪۲‬۔ ۺ‪2S‬‬ ‫‪35‬‬ ‫‪ّٓ-۱‬مٓلا‬
‫وتمتۺدفہیۺاذارکےتۺوہاُنۺاک‬ ‫ْمُھْوُدٰفُت‬
‫احالہکنۺرحامۺایکۺایگاھتمتۺرپۺاُنۺاکۺاکنانل‬ ‫َوَوُہٌمَّرَحُمْمُكْيَلَعْمُهُجاَرْخِاؕ‪١‬‬
‫وتۺایکۺمتۺامےتنۺوہۺاتکتۺےکۺھچکۺہصحۺوکۺاورۺااکنرۺرکےتۺوہۺ‬
‫َنْوُنِمْؤُتَفَاِضْعَبِبِبٰتِكْلاَوَنْوُرُفْکَتٍضْعَبِب‬
‫ھچکۺہصحۺاک‬
‫وتۺایکۺدبہلۺےہۺاُسۺاکۺوجۺہیۺرکےمتۺںیمۺےس‬ ‫اَمَفُءٓاَزَجْنَمُلَعْفَّيَکِلٰذْمُكْنِم‬
‫وساےئۺاِسۺےکۺہک ُۺروسایئ ُۺذاینۺیکۺردنیگۺںیم‬ ‫اَّلِاٌيْزِخیِفِةوٰيَحْلااَيْنُّدلا‬
‫اوررو ِرۺایقم ۺوہۺولیاےئۺاجںیئۺےگۺتخسۺذعاتۺیکۺرطف‬ ‫َوَمْوَيِةَمٰيِقْلاَنْوُّدَرُيىٰۤلِاِّدَشَاِباَذَعْلا‬
‫اورںیہنۺےہاہللۺۺےبربخۺاُسۺےسۺوجلمعۺمتۺرکرےہۺوہ۔‬ ‫َواَمُہّٰللاٍلِفاَغِباَّمَعَنْوُلَمْعَت݅‪۰۰‬‬
‫ہیۺںیہۺوہۺول ۺوہنجنۺےنۺرخیذۺیلۺےہۺذاینۺیکۺردنیگۺ‬
‫َكِٕىٰٓلوُاَنْيِذَّلااُوَرَتْشاَةوٰيَحْلااَيْنُّدلاِةَرِخٰاْلاِب‬
‫ا رختۺےکۺدبہلۺںیم‬
‫وتۺۺاکلہںیہنۺایکۺاجےئۺاگۺاُنۺرپےسۺذعات‬ ‫اَلَفُفَّفَخُيُمُهْنَعُباَذَعْلا‬
‫اورۺہنۺیہۺاُنۺیکۺدمذۺیکۺاجےئۺیگ۔‬ ‫َواَلي ْمَنْوُرَصْنُي݆ؒ‪۰۰‬‬
‫اِنۺا یاتۺںیمۺوہیذۺاکۺہیۺرجمۺایبن ۺایکۺایگۺہکۺوہۺتتعیۺےک ۺضعبۺااکحامتۺرپۺلمعۺرکےتۺںیہۺاور ۺضعبۺااکحامتۺوکۺسپۺتشپ ۺذالۺ‬
‫ۺوطبرۺزساۺاُںیہنۺذاینۺںیمۺروساۺ‬
‫یل ۺےن ِ‬‫تۺسفنۺیکۺاظاع ۺواالۺےہۺ۔اہللۺاعت ٰ‬ ‫یل ۺیکۺںیہنۺہکلبۺاینپۺوخاہسا ِ‬ ‫ذےتیۺںیہۺ۔ۺہی ِ‬
‫ۺرطرۺلمعۺاہللۺاعت ٰ‬
‫ایکۺاور ۺا رخت ۺںیم ۺیدیذ ۺذعات ۺیک ۺودیع ۺانسیئ ۺ۔مریذ ۺفرامیا ۺہک ۺاِس ۺروس ۺیک ۺوہج‪ ،‬ۺاِس ۺاعریض ۺذاینۺیک ۺذلت ۺوکۺا رخت ۺیک ۺذایمئۺ‬
‫ذلاتۺرپۺرتحیجۺذانیۺےہۺ۔ۺا خۺمہۺاملسموننۺیکۺذاینۺںیمۺذلتۺوۺروسایئۺاکۺسب ۺیھبۺیہیۺےہۺہکۺمہۺتتعیۺےکۺضعبۺااکحامتۺرپۺلمعۺ‬
‫رکرےہۺںیہۺاورۺاکثرۺااکحامتۺرپۺلمعۺےسۺرگیرۺرکۺرےہۺںیہۺ۔ۺاہللۺاعتیلٰ ۺںیمہۺوپرےۺےکۺوپرےۺاسالمۺرپۺلمعۺرکےنیکۺوتقیفۺاطعۺ‬
‫فرامےئۺ۔ۺا نیم!‬
 ‫‪۲‬۔ ۺ‪2S‬‬ ‫‪36‬‬ ‫‪ّٓ-۱‬مٓلا‬
‫ا یات‪۸۷‬ۺیاۺ‪۸۸‬‬
‫وہیدویںرپاہللاعتیلٰیکپھٹکاار‬
‫انیقیًۺمہۺےنۺاطعۺفرامیئۺومٰیسؑ ۺوکۺاتکت‬
‫اورۺ ُ‬ ‫َوْدَقَلاَنْيَتٰاىَسْوُمَبٰتِكْلا‬
‫اورۺمہۺےنۺےپۺذرےپۺےجیھبۺاُنۺےکۺےھچیپۺروسلۺ‬ ‫َواَنْيَّفَقْنِمٖۢهِدْعَبِلُسُّرلاِب‬
‫اورۺمہۺےنۺذںیۺۺیسیع ۺنبۺرممیۺوکۺرونشۺنسااینن‬ ‫َواَنْيَتٰاَسْيِعَٰنْباَمَيْرَمِتٰنِّيَبْلا‬
‫اورۺمہۺےنۺدمذۺیکۺاُنۺیکۺیازیکہۺروخۺےکۺذرہعیۺ‬ ‫َوُهٰنْدَّيَاِحْوُرِبِسُدُقْلاؕ‪١‬‬
‫وتۺایکۺح ۺیھبکۺا ےئۺاہمترےۺیاسۺوکیئۺروسل ۺۺوہۺمکحۺ‬ ‫اَمَّلُكَفَاْمُكَءٓاَجٌۢلْوُسَراَمِباَلىٰۤوْهَتُمُكُسُفْنَا‬
‫ےلۺرکوجۺدنسپۺہنۺایکۺاہمترےۺویجنۺےن‪،‬متۺےنۺربکتۺایک‬ ‫ْمُتْرَبْكَتْساۚ‪١‬‬
‫ج‬
‫وتایکۺرگوہۺوکۺمتۺےنۺ ھتالیا‬ ‫اًقْيِرَفَفْمُتْبَّذَك‬
‫اورۺایکۺرگوہۺوک ۺ‬
‫متلتقۺرکےتۺرےہۺ۔‬ ‫َواًقْيِرَفَنْوُلُتْقَت݇‪۰۰‬‬
‫اوروہیذوینۺےنۺاہکامہرےۺذلۺعالفۺںیمۺںیہ‬ ‫َواْوُلاَقاَنُبْوُلُقٌفْلُغؕ‪١‬‬
‫ۺہکلبۺتنعلۺیکۺاُنۺرپاہللۺےن ۺاُنۺےکۺرفکۺیکۺوہجۺےس‬ ‫ْلَبُمُهَنَعَّلُہّٰللاْمِھِرْفُكِب‬
‫سپۺتہبۺمکۺیہۺوہۺاامینۺالےتۺںیہ۔‬ ‫اًلْيِلَقَفاَّمَنْوُنِمْؤُی݈‪۰۰‬‬
‫یل ۺیکۺرجم ۺلسلسمۺیریتسۺریہۺاورۺوہ ۺاُنۺںیمۺےپۺذرۺےپۺایبتاء ۺاتجیھبۺراہ۔اُپہونۺےنۺاسفنینۺوخاہساتۺوکۺایبتاءۺ ۺیکۺ‬
‫ینبۺارسالیئۺرپۺاہللۺاعت ٰ‬
‫ج‬
‫امیلعتت ۺرپ ۺرتحیج ۺذی۔یئک ۺایبتاء ۺوک ۺ ھتالیااوریئک ۺوک ۺدیہش ۺرکذیا۔ ۺیبن ۺارکمﷺیک ۺذوعت ۺےک ۺوجات ۺںیم ۺےتہک ۺےھت ۺہک ۺامہرے ۺذلۺ‬
 ‫‪۲‬۔ ۺ‪2S‬‬ ‫‪37‬‬ ‫‪ّٓ-۱‬مٓلا‬
‫عالوفنۺںیمۺ لبتےۺوہےئۺںیہۺاورۺاتﷺیکۺذوعتۺامہرےۺذولنۺںیمۺذالخۺوہیہۺںیہنۺیتکس۔ۺاہللۺاعتیلٰۺےنۺفرامیاۺہکۺاُنۺےکۺذولنۺرپۺ‬
‫عالفۺںیہنۺںیہۺہکلبۺہیۺاہللۺاعتیلٰۺیکۺپھتکارۺےہۺسجۺیکۺوہجۺےسۺاُنۺےکۺذولنۺرپۺرہمۺےہۺاورۺوہۺقحۺوبقلۺرکےنۺےسۺرحمومۺںیہ۔‬
‫ا یات‪۸۹‬ۺیاۺ‪۹۱‬‬
‫ینبارسالیئاکیبنارکؾﷺےسدسح‬
‫اورۺح ۺا یئۺاُنۺےکۺیاسۺاتکتۺاہللۺیکۺرطفۺےسۺ‬ ‫َواَّمَلْمُهَءٓاَجٌبٰتِكْنِّمِدْنِعِہّٰللا‬
‫ۺدصتقیۺرکےنۺوایلۺےہۺا ُنۺ(اتکوبن)ۺیکۺوجۺاُنۺےکۺیاسۺںیہ‬ ‫ٌقِّدَصُمَم اَمْمُھَعَم‬
‫اوروہ ۺاِس ۺےسےلہپ ۺحتف ۺاماگنرکےتےھت ۺاُن ۺولوگن ۺےکۺ‬
‫َواْوُناَكْنِمُلْبَقَنْوُحِتْفَتْسَيىَلَعَنْيِذَّلااْوُرَفَکۚۖ‪١‬‬
‫خالفۺوہنجنۺےنۺرفکۺایک‬
‫وتح ا ےئۺاُنۺےکۺیاسۺوہۺیبن ںیہنجۺاُپہونۺےنۺ‬
‫اَّمَلَفْمُهَءٓاَجاَّماْوُفَرَعاْوُرَفَکٖهِب‬
‫اچہپنۺایل‪،‬وتاُپہونۺےنۺااکنرۺایکۺاُنۺاک‬
‫وستنعلۺےہاہللۺیکۺااکنرۺرکےنواولنۺرپ۔‬ ‫ُةَنْعَلَفِہّٰللاىَلَعَنْيِرِفٰكْلا݉‪۰۰‬‬
‫یریۺےہۺوہۺزیچ‪،‬ۺاُپہونۺےنوسذاایکسجۺےکدبہلۺاینپۺ‬
‫اَمَسْئِباْوَرَتْشاٖۤهِبْمُہَسُفْنَا‬
‫اجوننۺاک‬
‫ہکۺوہۺرفکرکںیۺاُس ۺاکوجیارلۺفرامیااہللۺےن‬ ‫ْنَااْوُرُفْكَّي ۤاَمِبَلَزْنَاُہّٰللا‬
‫اِسۺدضۺےسہکۺیارلۺرکیاۺےہۺاہلل(ویح)ۺاےنپۺلضفۺےسۺ‬ ‫اًيْغَبْنَاَلِّزَنُّيُہّٰللاْنِمٖهِلْضَف‬
‫سجۺرپۺوہۺاچاتہۺےہۺاےنپۺدنبونۺںیمۺےس‬ ‫ىٰلَعْنَمُءٓاَشَّيْنِمٖهِداَبِعٓ‬
‫سپۺوہۺولےٹۺبضغۺرپۺبضغۺےلۺرک‬ ‫ْوُءٓاَبَفٍبَضَغِبىٰلَعٍبَضَغؕ‪١‬‬
 ‫‪۲‬۔ ۺ‪2S‬‬ ‫‪38‬‬ ‫‪ّٓ-۱‬مٓلا‬
‫اوراکفرونۺےکۺےیلروساۺرکےنۺواالۺذعاتۺےہ۔‬ ‫َوَنْيِرِفٰكْلِلٌباَذَعٌنْيِهُّم݊‪۰۰‬‬
‫اورح ۺاہکۺاجیاۺےہاُنۺےسۺ‬ ‫َواَذِاَلْیِقْمُهَل‬
‫اامینۺالوۺاُسۺرپۺےسجۺیارلۺایکۺےہۺاہللۺۺےن‬ ‫اْوُنِمٰاۤاَمِبَلَزْنَاُہّٰللا‬
‫وہۺےتہکۺںیہۺمہۺاامینۺرےتھکۺںیہۺاُسۺرپۺوجۺیارلۺایکۺایگۺمہۺرپ‬ ‫اْوُلاَقُنِمْؤُنۤاَمِبَلِزْنُااَنْيَلَع‬
‫اوروہۺااکنرۺرکےتۺںیہۺاُسۺاکۺوجۺاُسۺےکۺعالوہۺےہۺ‬ ‫َوَنْوُرُفْكَياَمِبٗهَءٓاَرَوۗ‪١‬‬
‫احالہکنۺوہ ۺقحۺےہۺدصتقیۺرکےنۺواالۺا ُنۺاتکوبنۺیکۺوجۺاُنۺ‬
‫َوَوُہُّقَحْلااًقِّدَصُمَم اَمْمُھَعَم‬
‫ےکۺیاسۺںیہ‬
‫ج‬
‫اےیبن!وپ ھتےرھپمت ۺویکن ۺلتق ۺرکےتےھتاہلل ۺےکۺ‬
‫ْلُقَمِلَفَنْوُلُتْقَتَءٓاَيِبْۢنَاِہّٰللاْنِمُلْبَق‬
‫ویبنن ۺوکۺاِسۺےسۺےلہپ‬
‫ارگۺمتۺومنمۺۺےھت۔‬ ‫ْنِاْمُتْنُكَنْيِنِمْؤُّم݋‪۰۰‬‬
‫ہی آبات آاگہ رکریہ ںیہ ہک ینب ارسالیئ اط ی رطح اجےتن ںیہ ہک رضحت دمحمﷺاہلل ےکےچس روسؽ ںیہ۔وہ وت آجری‬
‫یبنﷺیک ُآدمےکرظتنمےھتاورُُاؿ یک ُآدمرپاےنپےیلرعوج احلص رکےناکدوع ُ‬
‫ی ٰ رکرےہےھت۔اب وہ ضحم دسحیک وہج‬
‫ےسآپﷺرپاامیؿ ںیہن الرےہ۔ ُاںیہن نلج ےہ ہک آپﷺاکقلعت ینب ارسالیئ ےسویکں ںیہن۔البہبش دسحاوربصعت‬
‫اناؿوکقحوبقؽرکےنےسرحموؾرکدےتیںیہ۔اہللاعت ُٰیلںیمہہرمسقےکدسحاوربصعتےسوفحمظقرامےئ۔آنیم! ُ‬
‫ا یات‪۹۲‬ۺیاۺ‪۹۳‬‬
‫ینبارسالیئےکجرامئ‬
‫اورانیقیًالےئۺےھتاہمترےۺیاسۺومٰیسؑۺرونشۺذںیلیل‬ ‫َوْدَقَلْمُكَءٓاَجىٰسْوُّمِتٰنِّيَبْلاِب‬
 ‫‪۲‬۔ ۺ‪2S‬‬ ‫‪41‬‬ ‫‪ّٓ-۱‬مٓلا‬
‫رھپمتۺےنۺانبۺایلۺڑھچبےۺوکۺ(ۺوبعمذ)ۺاِسۺےکۺدعب‬ ‫َّمُثُمُتْذَخَّتاَلْجِعْلاْنِمٖۢهِدْعَب‬
‫اورمتۺظاملۺےھت۔‬ ‫َوْمُتْنَاَنْوُمِلٰظ݌‪۰۰‬‬
‫اوریاذرکوح ۺمہۺےنۺایلمتۺےسۺہتخپۺدہع‬ ‫َوْذِااَنْذَخَاْمُكَقاَثْيِم‬
‫اوردنلبایکمتۺرپوطراہپروک‬ ‫َواَنْعَفَرُمُكَقْوَفَرْوُّطلا‬
‫ۺ(اورمکحۺذیا)ۺڑکپولۺوجھچکۺمہۺےنۺذیاۺےہۺںیہمتۺۺوبضمیطۺ‬
‫اْوُذُخۤاَمْمُكٰنْيَتٰاٍةَّوُقِبَّواْوُعَمْسا‬
‫ےسۺاورونس‬
‫اُپہونۺےنۺاہکمہۺےنۺانساورںیہنۺامیا‬ ‫اْوُلاَقاَنْعِمَسَواَنْیَصَعۗ‪١‬‬
‫اوریالذیۺیئگۺیھتۺاُنۺےکۺذولنۺںیم ۺڑھچبےۺیکۺتبحمۺاُنۺ‬
‫َواْوُبِرْشُاْیِفُمِهِبْوُلُقَلْجِعْلاْمِھِرْفُكِب‬
‫ےکۺرفکۺیکۺوہجۺےس‬
‫فرامےیئۺیریۺےہۺوہۺزیچ‪،‬مکحۺذاتیۺےہںیہمتۺسجۺاکۺاہمتراۺاامین‬ ‫ْلُقاَمَسْئِبْمُكُرُمْاَيٖۤهِبْمُكُناَمْيِا‬
‫ارگمتۺومنم ۺوہ۔‬ ‫ْنِاْمُتْنُكَنْيِنِمْؤُّمݍ‪۰۰‬‬
‫اِؿآباتںیمینبارسالیئےکنیتجرامئایبؿےیکےئگںیہ‪:‬‬
‫ُاوہنں ےن رضحت ومیسٰ ےک ذرہعی اظہر وہےن وا ے یئک زجعمے دےھکی نکیل رھپ یھب ڑھچبے یک ای ومرت وک وبعمد‬ ‫‪-i‬‬
‫انبایل۔‬
‫زباؿمروررک''اَنْعَطَا''(مہےنامؿایل)ےکاجبےئ''اَنْیَصَع''(مہےنباقرامینیک)ےتہکےھت۔‬ ‫‪-ii‬‬
‫اہللاعت ُٰیلےسدہعرکےک ُاےسوتڑدےتیےھت۔ ُ‬ ‫‪-iii‬‬
 ‫‪۲‬۔ ۺ‪2S‬‬ ‫‪40‬‬ ‫‪ّٓ-۱‬مٓلا‬
‫وہیدوین وکرشم دالیئ یئگ ہک مت اینپ اتکت وترات رپ اامین رےنھک اکدوعی یوت رکےت وہنکیل رکدارااسی رشانمک رےتھک وہ وج اامین‬
‫ب‬
‫ےک نالکل انمیف ےہ۔اامین اکاقتاضوت ہی وہناےہہک انسان رشماکہن اامعل و اقعدئوکرسکیوھچررکیکین اور ھالیئ ےکاکومن یک‬
‫رطف تقبس رکے۔رگماہمترا ہی اامین سک مسق اکاامین ےہ وج رشماکہن ااعفل‪ ،‬دبدہعوین اور نافراموینن یک رطف ےلاجنا‬
‫ےہ۔اہمترے اسالف یھب یہی ھچک رکےت رےہ اورمت یھب ا ُیہن یک روش رپ لچ رےہ وہ ۔‬
‫ا یات‪۹۴‬ۺیاۺ‪۹۶‬‬
‫اہللاعتیلٰےکوبحمبوہوتومتیکآرزورکو!‬
‫اےیبن!فرامےیئارگاہمترےےیلیہ ۺےہا رخت ۺاکرھگ ۺ‬
‫ْلُقْنِاْتَناَكُمُکَلُراَّدلاُةَرِخٰاْلاَدْنِعِہّٰللا‬
‫اہللۺےکۺاہن‬
‫یالکلۺاخضۺذورسےۺولوگنۺوکوھچرۺرک‬ ‫ًةَصِلاَخْنِّمِنْوُدِساَّنلا‬
‫وت ۺا رروۺرکوومتۺیکۺارگمتۺےچسۺوہ۔‬ ‫اُوَّنَمَتَفَتْوَمْلاْنِاْمُتْنُكَنْيِقِدٰصݎ‪۰۰‬‬
‫اوروہۺہرزگۺانمتۺہنۺرکںیۺےگاِسۺیکۺیھبکۺیھبۺاُنۺدباامعویلنۺ‬
‫َوْنَلُهْوَّنَمَتَّياًۢدَبَااَمِبْتَمَّدَقْمِهْيِدْيَا‬
‫یکۺوہجۺےسۺوجۺا ےگۺیجیھبۺںیہۺاُنۺےکۺاہوھتنۺےن‬
‫اوراہللۺوختۺاجےننۺواالۺےہۺظاوملنۺوکۺ۔‬ ‫َوُہّٰللاٌۢمْيِلَعَنْيِمِلّٰظلاِبݏ‪۰۰‬‬
‫اورا ت انیقیًیاںیئۺےگاُںیہنۺ‪ ،‬ۺولوگۺنۺےسریاذہۺ‬
‫َوْمُھَّنَدِجَتَلَصَرْحَاِساَّنلاىٰلَعٍةوٰيَحۚۛ‪١‬‬
‫وہسۺرےنھکۺواےلۺردنیگۺیک‬
‫اوراُنۺےسۺیھبۺریاذہۺوہنجنۺےنۺتکۺایک‬ ‫َوَنِمَنْيِذَّلااْوُكَرْشَاۚۛ‪١‬‬
‫اچاتہےہۺاُنۺںیمۺےسۺہرۺفرذہکۺاُےسۺردنیگۺذیۺاجےئۺہرار‬
‫ُّدَوَيْمُھُدَحَاْوَلُرَّمَعُيَفْلَاٍةَنَسۚ‪١‬‬
‫یرسۺیک‬
 ‫‪۲‬۔ ۺ‪2S‬‬ ‫‪41‬‬ ‫‪ّٓ-۱‬مٓلا‬
‫اوروہۺںیہنۺےہۺاچبےنۺواالۺاُےسۺذعاتۺےس ۺہکۺوہۺیبملۺرمعۺ‬
‫َواَمَوُہٖهِحِزْحَزُمِبَنِمِباَذَعْلاْنَاَرَّمَعُّي‬
‫ذیاۺاجےئ‬
‫اورۺاہللۺوختۺذےنھکیۺواالۺےہۺاُےس ۺوجۺوہۺرکرےہۺںیہ۔‬ ‫َوُہّٰللاٌۢرْيِصَباَمِبنْوُلَمْعَيؒݐ‪۰۰‬‬
‫ہیآبات ینب ارسالیئ وک اہلل اعت ٰیل ےک اسھت اےنپ قلعت وک اجےنچن اک ای ایعمردے ریہ ںیہ ۔ارشاد وہا ہک ارگد وایعقاہلل اعت ٰیلُ ےک‬
‫ت‬
‫وبحمبوہاورآجرتںیمںیہمت ازعازوارکاؾ ےسونازا اجےئاگوت ومتیکانمترکوباہک دلجازدلجاےنپ وبحمبینعیاخقلِیقیقحےس‬
‫رامبہکینبارسالیئاےنپایسہرکوتوتںیکوہجےس یھبیھبومتیکوخا شہنرکںیےگ۔ ُاؿ یکاسریدباامعویلںاکسہی‬
‫اجولم۔ق ا‬
‫ت‬
‫ہصخشہراربرسیےنیجاکآرزودنمےہ۔اہتبل‬ ‫رمبںیہناچےتہہکلب ُاؿںیمےس ر‬
‫ےہہکوہداینیکزدنیگےستبحمرکےتںیہ۔وہ ا‬
‫یبملزدنیگیکآرزو ُاںیہناہلل اعتیلٰ ےکذعاب ےس اچبہن ےکسیگ ۔آج مہ یھباانپ ساح ہب رکںی ہک ایک اےنپ اامعؽیکدایندرپمہ اہلل اعت ٰیلُ‬
‫ےکاسےنماحرضوہےناوروجادبیہےکےیلایترںیہ؟ ُ‬
‫ا یات‪۹۷‬ۺیاۺ‪۱٤۱‬‬
‫پ ت‬
‫ینبارسالیئاکرضحتربجالیئؑرپُُہبااؿ‬
‫اےیبن!فرامےیئوجۺوہا ُذنمشۺربجلیؑاک‬ ‫ْلُقْنَمَناَکاًّوُدَعَلْيِرْبِجِّل‬
‫وتۺےبۺکشۺاُپہونۺےنۺوتۺیارلۺایکۺےہقرا نۺا ت ےک‬
‫ٗهَّنِاَفٗهَلَّزَنىٰلَعَكِبْلَقِنْذِاِبِہّٰللا‬
‫ذلۺرپاہللۺےکمکحۺےس‬
‫(ہی)دصتقی ۺرکےنواالےہاُن ۺاتکوبن ۺیک ۺوج ۺاِس ۺےسۺ‬
‫اًقِّدَصُمَم اَمَنْيَبِهْيَدَي‬
‫ےلہپۺںیہ‬
‫اوردہایتۺاوروخربخشیۺےہۺومونمنۺےکۺےیل۔‬ ‫َوىًدُهَّوىٰرْشُبنْيِنِمْؤُمْلِل۠ݑ‪۰۰‬‬
 ‫‪۲‬۔ ۺ‪2S‬‬ ‫‪42‬‬ ‫‪ّٓ-۱‬مٓلا‬
‫ْنَمَناَکاًّوُدَعِهّٰلِّلَوٖهِتَكِٕىٰٓلَمَوٖهِلُسُرَوَلْيِرْبِج وجوکیئ ۺذنمش ۺوہااہلل ۺاورا ُ ۺس ۺےکفروتشن ۺاورا ُس ۺےک‬
‫روسولن اورربجلیۺاوراکیملیئ ۺاک‬ ‫َوَلىٰكْيِم‬
‫وتےبۺکشۺاہلل ۺیھبۺذنمشۺےہۺ(اِن)اکفرونۺاک۔‬ ‫َّنِاَفَہّٰللاٌّوُدَعَنْيِرِفٰكْلِّلݒ‪۰۰‬‬
‫اورۺانیقیًۺمہۺےنۺیارلۺیکۺںیہۺا تۺیکۺرطفۺواحض ا یات‬ ‫َوْدَقَلۤاَنْلَزْنَاَکْیَلِاٍۭتٰيٰاٍتٰنِّيَبۚ‪١‬‬
‫اورںیہنۺااکنرۺرکےتۺاِنۺاکنکیلۺیافرامن۔‬ ‫َواَمُرُفْكَيۤاَهِباَّلِاَنْوُقِسٰفْلاݓ‪۰۰‬‬
‫اورایکح ۺیھبک اُپہونۺےندہعایکیسکۺودعہۺاک‪،‬‬ ‫َوَااَمَّلُکاْوُدَھٰعاًدْهَع‬
‫وتۺوترذاالا ُےسۺیسک ایکۺرگوہ ےنا ُنۺںیمۺےس؟‬ ‫ٗهَذَبَّنٌقْيِرَفْمُھْنِّم‬
‫ہکلب اُنۺںیمۺےسۺاکثرۺاامینۺںیہنۺالےتۺ۔‬ ‫ْلَبل ْمُھُرَثْكاَلَنْوُنِمْؤُیݔ‪۰۰‬‬
‫اورۺح ۺا ےئۺاُنۺےکۺیاسۺروسلۺاہلل ۺیکۺرطفۺےس‬ ‫َواَّمَلْمُهَءٓاَجٌلْوُسَرْنِّمِدْنِعِہّٰللا‬
‫دصتقیۺرکےنۺواےلںیہۺاُنۺاتکوبنۺیکۺوجۺاُنۺےکیاسۺںیہ‬ ‫ٌقِّدَصُمَم اَمْمُھَعَم‬
‫کنیھپۺذیاایکۺرگوہۺےنۺا ُنۺںیمۺےسۺںیہنجۺذیۺیئگۺیھتۺاتکتۺ‬ ‫ق‬
‫َذَبَنٌقْيِرَفَنِّمَنْيِذَّلااوُتْوُاَبٰتِكْلا‬
‫اہللۺیکۺاتکتۺوکاینپۺوھٹیپنۺےکۺےھچیپ‬ ‫َبٰتِكِہّٰللاَءٓاَرَوْمِهِرْوُهُظ‬
‫ےسیجۺوہۺۺاجےتنۺیہۺںیہن۔‬ ‫ْمُھَّنَاَكاَلَنْوُمَلْعَيۙ‪۰۰۱۰۱‬‬
‫س‬
‫اِؿآباتںیمینبارسالیئےکاِساتہبؿیکیفنیکیہکرضحتربجالیئؑےنینبارسالیئیکدینمشںیمویحاکبروؽینبا مٰعبلےک‬
‫لیئ ویح اکبروؽ اہللاعت ُٰیلےکمکح ےسرکےتےھتاوروج ُاؿ رپاتہبؿاگلےئاگوت‬
‫قرزدنرضحتدمحمﷺرپرکدبا۔رضحتُربجا ُؑ‬
 ‫‪۲‬۔ ۺ‪2S‬‬ ‫‪43‬‬ ‫‪ّٓ-۱‬مٓلا‬
‫اےسی وھجوٹں رپاہلل اعتیلٰ اک بضغ بازؽ وہاگ ۔ینب ارسالیئ رپ قح واحض وہ اکچ ےہ اور وہ اینپ ےب یلمع اک وجازشیپ رکےن ےک ےیل ہی‬
‫اتہبؿرطازیرکرےہںیہ۔ ُ‬
‫ا یات‪۱٤۲‬ۺیاۺ‪۱٤۳‬‬
‫اجدواکلمعرفکےہ‬
‫اوراُپہون ۺےنریپوی ۺیک ۺاُس ۺیک ۺوجڑپےتھ ڑپاھےتےھتۺ‬
‫َواْوُعَبَّتااَماوُلْتَتُنْيِطٰيَّشلاىٰلَعِكْلُمَنٰمْيَلُسۚ‪١‬‬
‫‪،‬تانیطۺامیلسنؑۺےکدہعِۺخکوم ۺںیم‬
‫اورامیلسن ےنرفک(ینعیۺاجذو)ںیہنۺایکۺ‬ ‫َواَمَرَفَكُنٰمْيَلُس‬
‫اورنکیلۺاطیشوننۺےنۺرفکایک‬ ‫َوَّنِكٰلَنْيِطٰيَّشلااْوُرَفَک‬
‫وہۺاھکسیارکےتےھتۺولوگنۺوکاجذو‬ ‫َنْوُمِّلَعُيَساَّنلاَرْحِّسلا‬
‫وہ(اجذو)وجایاراایگۺاھتۺذوۺفروتشنۺرپیایلۺرہشںیمۺینعیۺ‬ ‫َوۤاَمَلِزْنُاىَلَعِنْيَكَلَمْلاَلِباَبِبَتْوُراَھ‬
‫اہروتۺاورۺامروتۺرپ‬ ‫َوَتْوُراَم‬
‫اوروہۺاجذوںیہنۺاھکسےتےھتیسکۺوک‬ ‫َواَمِنٰمِّلَعُيْنِمٍدَحَا‬
‫ؑاہینۺیکۺہکۺہہکۺذےتیۺےھت‬ ‫ىّٰتَحۤاَلْوُقَي‬
‫ےب ۺکش ۺمہ ۺوتںیہ ۺیہ ۺا رامشئ‪ ،‬ۺسپ ۺمت ۺرفکہن ۺرکو (اجذوۺ‬
‫اَمَّنِاُنْحَنٌةَنْتِفاَلَفْرُفْكَتؕ‪١‬‬
‫ھکیسۺرک)‬
‫رھپول ۺےتھکیسےھتاُن ۺےس ۺااسی ۺاجذوہک ۺخذایئ ۺذال ۺذےتیۺ‬
‫َنْوُمَّلَعَتَيَفاَمُهْنِماَمَنْوُقِّرَفُيٖهِبَنْيَبِءْرَمْلاَو‬
‫ےھتاُسۺےکۺذرہعیۺایکۺصخشۺاورۺاُسۺیکۺویبیۺےکۺذرایمن‬
 ‫‪۲‬۔ ۺ‪2S‬‬ ‫‪44‬‬ ‫‪ّٓ-۱‬مٓلا‬
‫ٖهِجْوَزؕ‪١‬‬
‫اوروہۺںیہنۺےھتۺاصقننۺاچنہپےنۺواےلۺاُسۺاجذوۺےکۺ‬
‫َواَمي ْمَنْيِّرٓاَضِبٖهِبْنِمٍدَحَااَّلِاِنْذِاِبِہّٰللاؕ‪١‬‬
‫ذرہعیۺیسکۺوکرگماہللۺےکمکحۺےس‬
‫اوروہۺےتھکیسۺےھتۺایسیۺزیچوجاصقننۺاچنہپیتۺیھتۺاُںیہن‬ ‫َوَنْوُمَّلَعَتَياَمْمُھُّرُضَي‬
‫اورافدئہۺںیہنۺذیتیۺیھتۺاُںیہن‬ ‫َواَلْمُهُعَفْنَيؕ‪١‬‬
‫اوریالہبشۺوہۺاجےتنۺےھتۺہک ُ‬
‫انیقیًۺسجۺےنۺاایتخرۺایکاجذو‬ ‫َوْدَقَلاْوُمِلَعِنَمَلُهىٰرَتْشا‬
‫ںیہنۺےہۺاُسۺےکۺےیلۺا رختۺںیمۺھچکۺہصح‬ ‫اَمٗهَلیِفِةَرِخٰاْلاْنِمٍقاَلَخ‬
‫اورانیقیًیریۺےہۺوہۺزیچۺاُپہونۺےنۺوسذاۺایکسجۺےکۺ‬
‫َوَسْئِبَلاَماْوَرَشٖۤهِبْمُہَسُفْنَاؕ‪١‬‬
‫وعضۺاینپۺاجوننۺاک‬
‫اکسۺہکۺوہۺاجنۺےتیل۔‬ ‫ْوَلاْوُناَكَنْوُمَلْعَي‪۰۰۱۰۲‬‬
‫اورارگوہۺاامینۺالےتۺاورےتچبۺاہللۺیکۺیافرامینۺےس‬ ‫َوْوَلْمُهَّنَااْوُنَمٰاَواْوَقَّتا‬
‫وتانیقیًدبہلۺاہللۺےکۺاہنۺاکتہبۺااھچۺوہیا‬ ‫ٌةَبْوُثَمَلْنِّمِدْنِعِہّٰللاٌرْيَخ‬
‫اکسۺہکۺوہۺاجنۺےتیل۔‬ ‫ْوَلاْوُناَكَنْوُمَلْعَيؒ‪۰۰۱۰۳‬‬
‫اِؿآباتںیم ایبؿایک ایگ ہکینب ارسالیئاہلل اعتیلٰ یک اتکبےک اجبےئ اجدوےنھکیس اور یئاھےن ںیم دیپسچل ےتیلےھت۔اجدو اکملع رہش‬
‫ت‬
‫بات ںیم دو قروتشں اہروت اور امروت رپ ولوگں یک آزامشئ ےک ےیل ابار اایگ۔ہی قرےتش ربخ دار رک دےتی ےھت ہک اِس ملع اک انھکیس‬
‫رفکےہ۔ہییھبواحضایکایگہکاجدواےسیولگےتھکیسےھتوجایرمداور ُاسیکویبیےکدرایمؿوھپٹڈاانلاچےتہےھت۔اخدناؿوک‬
 ‫‪۲‬۔ ۺ‪2S‬‬ ‫‪45‬‬ ‫‪ّٓ-۱‬مٓلا‬
‫اباہللاعتیلٰ ےکاذؿےکریغبںیہنوہاتکس۔وجصخشیھباجدواتھکیس‬
‫اتببایگہکاجدواک ر‬
‫ابتہرکبااطیشینوقوتںاکاخصنشمےہ۔ہییھب ا‬
‫ت‬ ‫ت‬
‫اجبےہ۔ ُ‬
‫البےہ‪،‬وہآجرتیکاکایمیبےسرحموؾوہ ا‬ ‫اوردورسوںےکالخػ ُاےسلمعںیم ا‬
‫ا یات‪ ۱٤۴‬یاۺ‪۱٤۵‬‬
‫اتسگاخؿِ روسؽےکےیلدردباکذعابےہ‬
‫اےۺوہۺولوگوجۺاامینۺالےئۺوہ!‬ ‫اَهُّيَاٰۤيَنْيِذَّلااْوُنَمٰا‬
‫(یبن ےسھچکۺوپےتھچوقت)ۺم ۺاہکرکو''راعِتا''‬ ‫اَلاْوُلْوُقَتاَنِعاَر‬
‫اوروہکۺ''ا ُرظنیا''‬ ‫َواوُلْوُقاَنْرُظْنا‬
‫اور ُ‪،‬تارکو‬ ‫َواْوُعَمْسا‬
‫اوراکفرونۺےکۺےیلذرذیاکۺذعاتۺےہ۔‬ ‫َوَنْيِرِفٰكْلِلٌباَذَعٌمْيِلَا‪۰۰۱۰۴‬‬
‫ںیہنۺدنسپرکےتۺوہۺول ۺوہنجنۺےنۺرفکۺایکۺالہِۺاتکتۺ‬
‫اَمُّدَوَيَنْيِذَّلااْوُرَفَکْنِمِلْھَاِبٰتِكْلا‬
‫ںیمۺےسۺ‬
‫اورۺہنۺیہۺرشمنیک‬ ‫َواَلَنْيِكِرْشُمْلا‬
‫پ‬
‫ہک ۺیارل ۺیک ۺاجےئمت ۺرپوکیئ ۺ ھالیئ ۺاہمترے ۺرت ۺیکۺ‬
‫ْنَاَلَّزَنُّيْمُكْيَلَعْنِّمٍرْيَخْنِّمْمُكِّبَّرؕ‪١‬‬
‫رطفۺےس‬
‫اوراہللۺاخضۺفراماتیلےہۺاینپۺرجم ۺےسۺےسجۺاچاتہۺےہ‬ ‫َوُہّٰللاُّصَتْخَيٖهِتَمْحَرِبْنَمُءٓاَشَّيؕ‪١‬‬
‫اوراہللۺتہبۺیرےلضفۺواالےہۺ۔‬ ‫َوُہّٰللاوُذِلْضَفْلاِمْيِظَعْلا‪۰۰۱۰۵‬‬
 ‫‪۲‬۔ ۺ‪2S‬‬ ‫‪46‬‬ ‫‪ّٓ-۱‬مٓلا‬
‫احصہب ۺرکامؓ ۺ ۺیسک ۺسلجم ۺےک ۺذوران ۺیبن ۺارکمﷺےسوکیئ ۺوسال ۺوپےنھچےکےیلیایسک ۺارساذوکذویارہ ۺسبتےےک ۺ َ‬
‫ےیلراعِتَا‬
‫(امہری ۺراعیت ۺےیجیک)ہہک ۺرکا تﷺوکوتمہج ۺرکےت۔ارگوہیذیھبک ۺا تﷺیک ۺسلجم ۺںیم ۺوہےتوت َراعِتَا ۺےنہک ۺےک ۺاجبےئۺ‬
‫اتسگیخ ۺرکےت ۺوہےئ ۺ َراع ِ ِی َنا(امہرے ۺرچواےہ)ہہک ۺذےتی۔اہلل ۺاعتیلٰ ۺےن ۺاِن ۺا یات ۺںیم ۺاحصہب ۺرکا ؓم وکمکح ۺذیاہک ۺوہ ۺ َراع ِ َنا ۺےکۺ‬
‫ۺاتسگاخن ۺروسلﷺےکےیلذرذیاک ۺذعات ۺوہاگ۔‬
‫ِ‬ ‫اجبےئ ۺ ۺاُن ِ ُظ ِزََنا(مہ ۺرپرظنِ ۺانعیت ۺےیجیک ۺ)اہک ۺرکںی۔اہتبل ۺربخذارایکایگہک‬
‫اےسیدبیانطۺول ۺرصفۺروسلۺﷺیہۺےکںیہنۺہکلبۺامتمۺاملسموننۺےکذنمشۺںیہ۔وہۺںیہنۺاچےتہہک ۺاملسموننۺوکوکیئۺ‬
‫پ‬
‫ھالیئۺےلمنکیلۺاہللۺاعتیلٰۺاملسموننۺوکاےنپلضفۺںیمۺےسوناریارےہاگاوراُنۺےکذنمشۺدصامتۺےسذواچروہےترںیہۺےگ۔‬
‫ا یات‪۱٤۶‬ۺیاۺ‪۱٤۸‬‬
‫اہللاعتیلٰسجمکحوکاچاتہےہوسنمخرکداتیےہ‬
‫وجۺمہۺوسنمخۺرکذےتیۺںیہۺوکیئۺایت‬ ‫اَمْخَسْنَنْنِمٍةَيٰا‬
‫یاۺفراومسۺرکاذےتیۺںیہۺاُےس‬ ‫ْوَااَهِسْنُن‬
‫وتۺالےتۺںیہۺرتہبۺاِسۺےسۺیاۺاِسۺیسیج‬ ‫ِتْاَنٍرْيَخِباَهْنِّمْٓوَااَهِلْثِم‬
‫ایکۺمتۺںیہنۺاجےتنۺہکۺاہللۺہرۺزیچۺرپوپریۺدقرتۺرےنھکۺواالےہ۔‬ ‫ْمَلَانَا ْمَلَّنَاَہّٰللاىٰلَعِّلُكٍءْيَشٌرْيِدَق‪۰۰۱۰۶‬‬
‫ایکۺمتۺںیہنۺاجےتنۺہکۺاہللۺیہۺےکۺےیلۺےہۺیاذسایہۺا امسوننۺاورۺ‬
‫ْمَلَانَا ْمَلَّنَاَہّٰللاٗهَلُكْلُمِتٰوٰمَّسلاَوِضْرَاْلا‬
‫رنیمۺیک‬
‫اورںیہنۺےہاہمترےےیل ۺاہللۺۺےکوساوکیئۺذو‪ ،‬ۺاورہنۺ‬
‫َواَمْمُکَلْنِّمِنْوُدِہّٰللاْنِمٍّيِلَّوَّواَلٍرْيِصَن‪۰۰۱۰۷‬‬
‫یہۺوکیئۺدمذاگر۔‬
‫ایکمتۺاچےتہۺوہہکۺوپوھچاےنپروسلۺےس(اےسیوسال)ۺ‬ ‫ْمَاَنْوُدْيِرُتْنَااْوُلَٔـْسَتْمُكَلْوُسَر‬
 ‫‪۲‬۔ ۺ‪2S‬‬ ‫‪47‬‬ ‫‪ّٓ-۱‬مٓلا‬
‫ےسیجوپےھچۺےئگےھتومٰیسؑےسۺاِس ۺےسےلہپ‬ ‫اَمَكَلِٕىُسىٰسْوُمْنِمُلْبَق‬
‫اورسجۺےنرفکاایتخررکایلاامینۺےکدبہلۺںیمۺ‬ ‫َوْنَمِلَّدَبَتَّيَرْفُكْلاِناَمْيِاْلاِب‬
‫وتانیقیًوہۺکٹھبۺایگدیسےھراےتسےس۔‬ ‫ْدَقَفَّلَضَءٓاَوَسِلْيِبَّسلا‪۰۰۱۰۸‬‬
‫ت ت‬ ‫ت‬
‫اہللاعت ٰیلےناسہقباتکلوںوکنجںیمجرویاوروبعریدورےکےیلدہاییھت‪،‬وسنمخرکےکاکلمدہایقرآؿُِمیکحیکوصرت‬
‫ت‬ ‫ت‬
‫ںیم بازؽ قرامیئ۔اِیس رطح قرآؿُِ ُمیکح ںیم دنبوں یک وہسل ےک ےیل ےلہپ ای آاسؿ مکح دبا۔ج وہ ُاس رپ لمع ےک اعدی‬
‫ت‬
‫وہےئگ وت رھپ ےلہپ مکح وک وسنمخ رکےک تسبباا ًلکشم مکح دے دبا۔الہِ اتکب ےن ارتعاض ایک ہک ےسیک نکمم ےہ ہک اہلل اعتیلٰ اینپ یسک‬
‫ت‬ ‫ت‬
‫ادشہ ِیقیقحےہ۔وہجاچاتہےہ‬ ‫دبایگہکاہللاعتیلٰ یہب ا‬
‫آیبااتکبوکوسنمخرکےکدورسیآیبااتکببازؽرکدے؟وجاب ا‬
‫وقؾ ومیسٰؑ یک رطح اےنپ‬ ‫اےنپ یسک قرامؿ وکوسنمخ رکداتی ےہ اب دبتلی رکداتی ےہ۔املسمونں وک ربخدار ایک ایگ ہک وہ ِ‬
‫یبنﷺےسقریض باریغرضوری وساالت ہن رکںی۔ااسیہن وہ ہک اِس وہج ےس ُاؿ اک اامیؿ یہ مت وہاجےئ اور وہ رفک اک ارباکب رک‬
‫ںیھٹیب۔ ُ‬
‫ا یات‪۱٤۹‬ۺیاۺ‪۱۱٤‬‬
‫الہِاتکباکاملسمونںےسدسح‬
‫اچےتہۺںیہۺتہبۺےسۺالہِۺاتکت ۺ‬ ‫َّدَوٌرْيِثَكْنِّمِلْھَاِبٰتِكْلا‬
‫اکس ۺوہ ۺریھپذںی ۺںیہمت ۺاہمترےاامین ۺےکدعبرھپرفکۺ‬
‫ْوَلْمُكَنْوُّدُرَيْنِّمِۢدْعَبْمُكِناَمْيِااًراَّفُك‬
‫یکۺاحلتۺںیم‬
‫ۺدسحیکۺوہجۺےسۺوجاُنۺےکویجنۺںیمۺےہ‬ ‫اًدَسَحْنِّمِدْنِعْمِهِسُفْنَا‬
‫اِسۺےکۺدعبۺہکۺوجواحضۺوہاکچۺےہۺاُنۺےکۺےیل ۺقح‬ ‫ْۢنِّمِدْعَباَمَنَّيَبَتُمُهَلُّقَحْلا‬
 ‫‪۲‬۔ ۺ‪2S‬‬ ‫‪48‬‬ ‫‪ّٓ-۱‬مٓلا‬
‫سپ(اےۺاملسمون!ۺ)ذرزگرۺرکوۺاورۺرظنۺادنارۺرکوۺ‬ ‫اْوُفْعاَفَواْوُحَفْصا‬
‫اہینۺیکۺہکۺےلۺا ےئاہللۺۺاانپۺہلصیف‬ ‫ىّٰتَحَيِتْاَيُہّٰللاٖهِرْمَاِب‬
‫ےبۺکشۺاہلل ۺہرۺزیچۺرپوپریۺدقرتۺرےنھکۺواالۺےہ۔‬ ‫َّنِاَہّٰللاىٰلَعِّلُكٍءْيَشٌرْيِدَق‪۰۰۱۰۹‬‬
‫اوراقمئۺرکوۺامنرۺ‬ ‫َواوُمْیِقَاَةوٰلَّصلا‬
‫اوراۺذاۺرکوۺزوکٰة‬ ‫َواوُتٰاَةوٰکَّزلا‬
‫پ‬
‫اوروجمتۺا ےگوجیھبےگۺاےنپۺےیلۺ ھالیئۺںیمۺےسۺ‬ ‫َواَماْوُمِّدَقُتْمُكِسُفْنَاِلْنِّمٍرْيَخ‬
‫متۺیاوےگا ُےسۺاہلل ۺےکۺیاس‬ ‫ُهْوُدِجَتَدْنِعِہّٰللا‬
‫ےبکشۺاہللۺاُےسۺوجمتۺرکرےہوہوختۺذےنھکیۺواالۺےہ۔‬ ‫َّنِاَہّٰللااَمِبَنْوُلَمْعَتٌرْيِصَبۺ‪۰۰۱۰‬‬
‫ت‬ ‫ت‬
‫انبباچیتہےہ۔ ُاؿرپقح‬
‫اکق ا‬‫ا ِؿآباتںیمالہِاامیؿوکآاگہایکایگہکالہِاتکبیکایرثیںیہمتاامیؿیکدولےسرحموؾرکےک ر‬
‫واحض وہاکچ ےہ نکیلوہ دسح اور دینمش ںیم ںیہمتُا ِیس رطح رمگاہ ا‬
‫رکب اچےتہںیہ ےسیج وخد رمگاہںیہ۔املسمونں وک اچےیہ ہک یف ااحلؽ‬
‫ت‬ ‫ت‬
‫ُاںیہن رظن ادناز رکںی ج ی اہلل اعتیلٰ ُاؿ ےک بارے ںیم وکیئ مکح بازؽ ںیہن قرامبا۔امنز تامئ رکںی‪،‬زوکٰة دںی اور وخب ایکینں‬
‫رکےکاےنپےیلوتہشُٔآجرتںیمااضہفرکےترںیہ۔ ُ‬

‫ا یات‪۱۱۱‬ۺیاۺ‪۱۱۳‬‬
‫رمگایہرپینبموخشنکوخااشہت‬
‫اور ۺاُپہون ۺےن ۺاہک ۺہرزگںیہن ۺذالخ ۺوہاگ ۺحت ۺںیم ۺ(وکیئۺ‬ ‫َواْوُلاَقْنَلَلُخْدَّيَةَّنَجْلااَّلِاْنَمَناَکاًدْوُھْوَا‬
‫یھب)وساےئۺاُسۺےکۺوجۺوہیذیۺوہۺیاۺاسیعیئ‬ ‫ىٰرٰصَن‬
 ‫‪۲‬۔ ۺ‪2S‬‬
‫ہیۺاُنۺیکۺوخسۺنکۺوخاہساتۺںیہ‬
‫اےۺیبن!ۺفرامےیئۺالوۺاینپۺذلیلۺ‬
‫ارگمتۺےچسوہ۔‬
‫ویکنۺںیہن!ۺسجۺےنیھبۺاکھجذیااانپۺرہچہۺاہللۺےکےیل‬
‫اوروہ یکینۺرکےنۺواالۺےہ‬
‫وتاُسۺےکۺےیلۺاُسۺاکۺارجۺےہۺاےنپۺرتۺےکۺیاس‬
‫اورہنۺوکیئۺوخفۺوہاگۺاُنۺرپاورہنۺیہۺوہۺنیگمغۺوہنۺےگ۔‬
‫اورےتہکۺںیہۺوہیذی ۺںیہنۺںیہۺاسیعیئۺیسکۺاینبذۺرپ‬
‫اورۺےتہکۺںیہۺاسیعیئۺںیہنۺںیہۺوہیذیۺیسکۺاینبذۺرپ‬
‫احالہکنۺوہۺ‪ ،‬ۺڑپےتھۺںیہۺاتکت(وترات)‬
‫اِیسۺرطخ ۺیہک ۺا ُن ۺولوگنۺےن ۺوجۺھچکۺںیہنۺاجےتنۺاِن ۺیکۺ‬
‫یسۺیات‬
‫سپ ۺاہلل ۺہلصیفۺفرامےئۺاگۺاِنۺےکۺذرایمنۺایقم ۺےکۺذنۺ‬
‫اُنۺیاوتنۺںیمۺنجۺںیمۺوہۺاحتالفۺرکرےہۺںیہ۔‬
‫رامب ہک ہی اِؿ یک الب دلیل وخش نک‬
‫وہیدی اور اسیعیئ دوعی ٰرکےت ےھت ہک ج ںیم رصػ مہ یہ اجںیئ ےگ۔اہلل اعتیلٰ ےن آاگہ ق ا‬
‫ت‬
‫دباورکیننبایگویہجںیمدالخوہاگ۔‬ ‫وخااشہتںیہ۔تقیقحہیےہہکسجیسکےناہللاعتیلٰےکااکحامتےکاسےنمرساکھج ا‬
‫‪51‬‬ ‫‪ّٓ-۱‬مٓلا‬
‫َكْلِتْمُھُّيِناَمَا‬
‫ْلُقاْوُتاَھْمُكَناَھْرُب‬
‫ْنِاْمُتْنُكَنْيِقِدٰصۻ‪۰۰۱۰‬‬
‫ىٰلَبۗ‪ْ١‬نَمَمَلْسَاٗهَهْجَوِهّٰلِل‬
‫َوَوُہٌنِسْحُم‬
‫ۤٗهَلَفٗهُرْجَاَدْنِعٖهِّبَر۪‪١‬‬
‫َواَلٌفْوَخْمِهْيَلَعَواَلي ْمَنْوُنَزْحَيؒۼ‪۰۰۱۰‬‬
‫َوِتَلاَقُدْوُهَيْلاِتَسْيَلىٰرٰصَّنلاىٰلَعٍءْيَش۪‪١‬‬
‫َّوِتَلاَقىٰرٰصَّنلاِتَسْيَلُدْوُهَيْلاىٰلَعٍءْيَشۙ‪١‬‬
‫َّوي ْمَنْوُلْتَيَبٰتِكْلا‬
‫َكِلٰذَكَلاَقَنْيِذَّلااَلَنْوُمَلْعَيَلْثِمْمِهِلْوَق‬
‫ُهّٰللاَفُمُكْحَيْمُھَنْيَبَمْوَيِةَمٰيِقْلا‬
‫اَمْيِفاْوُناَكِهْيِفَنْوُفِلَتْخَي۽‪۰۰۱۰‬‬
‫ت‬
 ‫‪۲‬۔ ۺ‪2S‬‬ ‫‪50‬‬ ‫‪ّٓ-۱‬مٓلا‬
‫ت‬
‫وہیدی اوراسیعیئ املسمونںیک دض ںیمای دورسے وک جیک نارتدے رےہںیہاحالہکن وہ بامہ ایدورسےےک ذماب‬
‫ت‬ ‫ت‬
‫ٰ‬ ‫ی‬‫دوع‬ ‫اک‬ ‫وہےن‬ ‫رپ‬ ‫قح‬ ‫وخد‬ ‫رک‬ ‫دے‬ ‫رار‬
‫ق‬ ‫رمگاہ‬ ‫وک‬ ‫دوونں‬ ‫ؿ‬‫ِ‬ ‫ا‬ ‫ہکم‬ ‫نیک‬
‫ِ‬ ‫رشم‬ ‫ںیہ۔‬ ‫دےتی‬ ‫رار‬ ‫ق‬ ‫یک یفن رکےت ںیہ اور ای دورسے وک رمگاہ‬
‫ت‬
‫رکرےہںیہ۔اہللاعت ُٰیلرو ِزایقمہلصیفانسدےاگہکوکؿقحرپےہاوروکؿبالطرپ۔‬
‫ا یات‪۱۱۴‬ۺیاۺ‪۱۱۸‬‬
‫رشمنیکِہکمےکجرامئ‬
‫اوروکن ۺریاذہ ۺظامل ۺےہاُس ۺےسوجرواتکےہاہلل ۺیکۺ‬
‫َوْنَمُمَلْظَاْنَّمِمَعَنَّمَدِجٰسَمِہّٰللا‬
‫دجسمونۺےس‬
‫ہک ِۺذرکۺایکۺاجےئۺاُنۺںیمۺاہللۺےکیامۺاک‬ ‫ْنَاَرَكْذُّياَہْیِفٗهُمْسا‬
‫اوروکششۺرکےۺاُںیہنۺوریانۺرکےنۺیک‬ ‫َوىٰعَسْیِفاَهِباَرَخ‬
‫ہیۺوہۺول ۺںیہۺہکۺںیہنۺےہۺاُنۺاکۺقحۺہکۺذالخۺوہنۺ‬
‫َكِٕىٰٓلوُااَمَناَکْمُهَلْنَاۤاَهْوُلُخْدَّياَّلِاَنْيِفِٕىٓاَخ۬ؕ‪١‬‬
‫دجسمونۺںیمۺرگمۺذرےتۺوہےئ‬
‫اُنۺےکۺےیلۺذاینۺںیمۺروسایئۺےہ‬ ‫ْمُهَلیِفاَيْنُّدلاٌيْزِخ‬
‫اوراُنۺےکۺےیلۺا رختۺںیمۺیراذعاتۺےہ۔‬ ‫َّوْمُهَلیِفِةَرِخٰاْلاٌباَذَعٌمْيِظَع۾‪۰۰۱۰‬‬
‫اوراہلل ۺیہۺےکۺےیلۺںیہۺرشمقۺورغمت‬ ‫َوِهّٰلِلُقِرْشَمْلاَوُبِرْغَمْلاۗ‪١‬‬
‫وتسجۺرطفۺمتۺ ُرخۺرکوےگ‪،‬سپۺوںیہۺاہللۺیکۺوتہجۺےہۺ‬ ‫اَمَنْيَاَفاْوُّلَوُتَّمَثَفُهْجَوِہّٰللا‬
‫ےبۺکشۺاﷲیریۺوتعسۺواال‪،‬ۺ‪ ،‬ۺھچکۺاجےننۺواالۺےہ۔‬ ‫َّنِاَہّٰللاٌعِساَوٌمْيِلَعۿ‪۰۰۱۰‬‬
‫اوراُپہونۺےناہکانبۺایلےہۺاﷲۺےنۺاٹیبۺ‬ ‫َواوُلاَقَذَخَّتاُہّٰللااًدَلَوۙ‪١‬‬
‫‪۲‬۔ ۺ‪2S‬‬
‫وہۺۺوتیاکۺےہ‬
‫ہکلبۺاُیسۺےکۺےیلۺےہۺوجۺھچکۺہکۺا امسوننۺاورۺرنیمۺںیمۺےہ‬
‫اور‪ ،‬ۺےکۺ‪ ،‬ۺاُیسۺےکۺفرامربنذارۺںیہ۔‬
‫وہۺدعمۺےسووجذںیمۺالےنۺواالۺےہۺا امسوننۺاورۺرنیمۺاک‬
‫اورح ۺوہۺہلصیفۺرکۺاتیلۺےہۺیسکۺاکۺمۺاکۺ‬
‫وتےبکشۺوہۺاتہکےہاُسۺےکےیلہکۺوہاجۺ‬
‫سپۺوہۺوہاجیاےہ۔‬
‫اوراہکاُپہونۺےنوجۺھچکۺںیہنۺاجےتنۺ‬
‫ویکنۺںیہنۺکالمۺرکیاۺمہۺےسۺاہللۺ؟‬
‫یاۺویکنۺںیہنۺا یتۺامہرےۺیاسۺوکیئۺنساین؟‬
‫ا ِیسۺرطخۺےسۺیہکۺیھتۺاُنۺولوگنۺےنۺیھبۺوجۺاِنۺےسۺ‬
‫ےلہپۺزگرےۺںیہۺاِنۺیکۺیسۺیات‬
‫ےتلمۺےتلجۺںیہۺاِنۺ‪ ،‬ۺےکۺذل‬
‫ےبۺکش ۺمہۺےنۺواحضۺرکذیۺںیہۺا یات ۺاُنۺےکۺےیلۺوجۺ‬
‫نیقیۺرکیاۺاچںیہ۔‬
‫‪51‬‬ ‫‪ّٓ-۱‬مٓلا‬
‫هَنٰحْبُسؕ‬
‫ْلَبٗهَّلاَمیِفِتٰوٰمَّسلاَوِضْرَاْلا‬
‫ٌّلُكٗهَّلَنْوُتِنٰق܀‪۰۰۱۰‬‬
‫ُعْيِدَبِتٰوٰمَّسلاَوِضْرَاْلا‬
‫َواَذِاىٰۤضَقاًرْمَا‬
‫اَمَّنِاَفُلْوُقَيٗهَلْنُك‬
‫ُنْوُكَيَف܁‪۰۰۱۰‬‬
‫َوَلاَقَنْيِذَّلااَلَنْوُمَلْعَي‬
‫ْوَلاَلاَنُمِّلَكُيُہّٰللا‬
‫ْوَاۤاَنْيِتْاَتٌةَيٰاؕ‪١‬‬
‫َكِلٰذَكَلاَقَنْيِذَّلاْنِمْمِهِلْبَقَلْثِّمْمِهِلْوَق‬
‫ْتَهَباَشَتْمُهُبْوُلُقؕ‪١‬‬
‫ْدَقاَّنَّيَبِتٰيٰاْلاٍمْوَقِلَنْوُنِقْوُّي܂‪۰۰۱۰‬‬
 ‫‪۲‬۔ ۺ‪2S‬‬ ‫‪52‬‬ ‫‪ّٓ-۱‬مٓلا‬
‫لہ اامیؿ وک ےب دلخ‬ ‫اِؿ آبات ںیم روےئ نخس رشمنیکِ ہکم یک رطػ ےہ ۔ ُاؿ ےک جرامئ ہی ںیہ ہک ُاوہنں ےن ِ‬
‫دجسم رحاؾ ےس ا ِ‬
‫ت‬ ‫ت‬
‫دباوراطمہبلایکہکاہللمہےس براہ ِراسمہالکؾوہ۔اِؿآباتںیمہلبقیکدبتیلییکرطػیھب‬ ‫رکدبا‪،‬قروتشںوکاہللیکاوالدقرار ا‬
‫اشارہےہہکاہللاعتیلٰیسکتمسںیمدیقمںیہن۔اناؿسجرطػرخرکےاہللاعتیلٰ واہںوموجدوہاگ۔ہلبقاکنیعترصػمظناور‬
‫ت‬
‫رمک ی دیپا رکےن ےک ےیل ےہ ورہناہلل اعت ُٰیل ہر ہگج وموجد ےہ۔ اِس ےس ُاؿولوگں یک ےب ینیچ اک ازاہل وہا نج ےکدولںںیم‬
‫ر‬
‫وہیدےنہلبقیکدبتیلیےکوحا ےےسوکشکواہبشتدیپارکدےیےھت۔ ُ‬
‫ا یات‪۱۱۹‬ۺیاۺ‪۱۲٤‬‬
‫اےہونمابںیہن‬
‫ا‬ ‫دایعاکاکؾقحاچنہپب‬
‫ےبکش ۺاےیبن!مہ ۺےناجیھبےہا ت وکقح ۺےکۺ‬
‫ۤاَّنِاَكٰنْلَسْرَاِّقَحْلاِباًرْيِشَبَّواًرْيِذَن‬
‫ساھتۺوخربخشیۺذےنیۺواالۺاورۺربخذارۺرکےنۺواالۺانبرک‬
‫اورا ت ےسںیہنۺوپاھچۺاجےئۺاگۺمنہجۺواولنۺےکۺیارےۺںیم۔‬ ‫َّواَلُلَٔـْسُتْنَعِبٰحْصَاِمْيِحَجْلا܃‪۰۰۱۰‬‬
‫اورہرزگرایضۺںیہنۺوہنۺےگا ت ےسوہیذیۺاورہنۺیہۺ‬
‫َوْنَلىٰضْرَتَكْنَعُدْوُهَيْلاَواَلىٰرٰصَّنلا‬
‫اسیعیئۺ‬
‫اہینۺیکۺہکۺا ت ریپویۺرکںیۺا ُنۺےکراےتس یک‬ ‫ىّٰتَحَعِبَّتَتْمُھَتَّلِم‬
‫فرامےیئۺےبکشۺاﷲیکۺدہایتۺیہۺاۺلصۺدہایتۺےہ‬ ‫ْلُقَّنِاىَدُهِہّٰللاَوُہىٰدُهْلاؕ‪١‬‬
‫اورارگ(یارفلضۺ)ۺا تۺےنریپویۺیکۺاُنۺیکۺوخاہساتۺیک‬ ‫َوِنِٕىَلَتْعَبَّتاْمُهَءٓاَوْهَا‬
‫دعبۺاِسۺےکۺہکۺا اکچےہا تﷺےکیاسۺملع‬ ‫َدْعَبْیِذَّلاَكَءٓاَجَنِمِمْلِعْلاۙ‪١‬‬
‫(وترھپ)ںیہنۺوہاگۺا ت ےکےیلاﷲےکساےنمۺوکیئۺ‬ ‫اَمَكَلَنِمِہّٰللاْنِمٍّيِلَّوَّواَلٍرْيِصَنؔ܄‪۰۰۱۰‬‬
 ‫‪۲‬۔ ۺ‪2S‬‬ ‫‪53‬‬ ‫‪ّٓ-۱‬مٓلا‬
‫ذو‪ ،‬ۺاورہنۺیہۺوکیئۺدمذاگر۔‬
‫ت ت‬
‫اچنہپب ےہونماباںیہن۔وہیدیاوراسیعیئرصػ ُایسوقرایضوہںےگ‬ ‫اِؿآباتںیمہیتقیقحاتبیئیہکدایعاکاکؾرصػقح ا‬
‫ت‬
‫اپھچب اجےئ اور ہن یہ‬
‫ہ زگ ہن قح وک ا‬
‫۔لذاولوگں وکرایض رکےن اب رق ی الےن ےک ےیل ر‬
‫ج ُاؿ ےک وصتراتیک ریپوی یک اجےئ ٰ‬
‫ُاسںیمیسکمسقیکآزیمشیکاجےئ۔ ُ‬
‫ا یت‪۱۲۱‬‬
‫التوت ِ‬
‫الکؾباکیکاتیمہ‬ ‫ِ‬
‫وہۺول ۺہکۺمہۺےنۺذیۺےہۺںیہنجۺاتکت‬ ‫ََۙنْيِذَّلاُمَُبٰتِكْلا‬
‫وہ ۺ ۺیالوت ۺرکےت ۺںیہ ۺاِس ۺیک ۺےسیج ۺہک ۺقح ۺےہاِس ۺیکۺ‬
‫ٗهَنْوُلْتَيَّقَحٖهِتَواَلِتؕ‪١‬‬
‫یالوتۺرکےنۺاک‬
‫یہیۺول ۺاامینۺرےتھکۺںیہۺاِسۺرپ۔‬ ‫َكِٕىٰٓلوُاَنْوُنِمْؤُیٖهِبؕ‪١‬‬
‫اورۺوجۺوکیئۺااکنرۺرکےۺاگاِسۺاک‬ ‫َوْنَمْرُفْكَّيٖهِب‬
‫سپۺویہۺول ۺاسخرےۺںیمۺاجےنۺواےلۺںیہ۔‬ ‫َكِٕىٰٓلوُاَفُمُہَنْوُرِسٰخْلاؒ܅‪۰۰۱۰‬‬
‫ت‬
‫التوت الکؾ باک رکےت ںیہ اور اِس اک قح‬
‫ِ‬ ‫التوت الکؾ باک یک اتیمہ ایبؿ یک ی ۔وج ولگ باتادعیگ ےک اسھت‬ ‫ِ‬ ‫اِس آی ںیم‬
‫ت‬
‫وگب باتادعیگ ےس قرآؿِ میکح یک التوت ہن‬
‫ادارکےن یک وکشش رکےت ںیہ ویہ درتقیقح اہلل اعت ُٰیل ےک الکؾ رپ اامیؿ رےتھک ںیہ۔ ا‬
‫ت‬ ‫ت‬
‫رکبادر الص قرآؿ رپ دیل اامیؿ ےس رحمویم یک العم ےہ۔وج ولگ اہلل اعت ُٰیل ےک الکؾ رپ اامیؿ ےس رحموؾ ںیہ ویہ درتقیقح‬
‫اسخرےںیماجےنوا ےںیہ۔ ُ‬
 ‫‪۲‬۔ ۺ‪2S‬‬ ‫‪54‬‬ ‫‪ّٓ-۱‬مٓلا‬
‫ا یات‪۱۲۲‬ۺیاۺ‪۱۲۳‬‬
‫اخہمتُالکؾ‬
‫ینبارسالیئےس ٔ‬
‫اےۺینبۺارسالیئ!ۺ‬ ‫ْۤيِنَبٰیَلْيِءٓ‬
‫یاذرکوۺریمیۺاُسۺتمعنۺوکۺوجۺںیمۺےنۺااعنمۺیکۺمتۺرپ‬ ‫اْوُرُكْذاَيِتَمْعِنْۤيِتَّلاُتْمَعْنَاْمُكْيَلَع‬
‫اورےبۺکشۺںیمۺےنۺفصتل ۺذیۺںیہمتۺامتمۺاہجنۺواولنۺرپ۔‬ ‫َوْيِّنَاْمُكُتْلَّضَفىَلَعنْيِمَلٰعْلا܆‪۰۰۱۰‬‬
‫اورۺذروۺاُسۺذنۺےسۺح ۺاکمۺہنۺا ےکسۺاگوکیئۺصخشۺیسکۺ‬
‫َواْوُقَّتااًمْوَياَّلْيِزْجَتٌسْفَنْنَعٍسْفَّنأًـْيَش‬
‫ےکھچکۺیھب‬
‫اورۺہنۺیہۺوبقلۺایکۺاجےئۺاگۺاُسۺیکۺرطفۺےسۺوکیئۺدفہی‬ ‫َّواَلُلَبْقُيث ْنِم ٌلْدَع‬
‫اورۺہنۺیہۺافدئہۺذےۺیگۺاُےسوکیئۺافسرس‬ ‫َّواَلاَهُعَفْنَتٌةَعاَفَش‬
‫اورۺہنۺیہۺاُنۺیکۺدمذۺیکۺاجےئۺیگ۔‬ ‫َّواَلي ْمَنْوُرَصْنُي܇‪۰۰۱۰‬‬
‫اِؿآباترپینبارسالیئےسالکؾاکااتتخؾوہراہےہ۔اِؿآباتںیم ایباررھپ ُاںیہناہللاعت ُٰیل یک اطعرکدہوتمعنںیکبادداہینرکایئ‬
‫اجریہےہاوراےسیوچردروازوںیکیفنیکاجریہےہنجےکذرےعیاناؿےبیلمعےکباووجداےنپجرامئیکزساےسوفحمظرےنہ‬
‫ت‬
‫یکوھجیٹادیمرھکاےہ۔ ُ‬
 ‫‪۲‬۔ ۺ‪2S‬‬ ‫‪55‬‬ ‫‪ّٓ-۱‬مٓلا‬
‫ا یت‪۱۲۴‬‬
‫رضحتابرامیہؑ‪......‬آزامشئوااحتمؿیکاِکدااتسؿ‬
‫ِ‬
‫اوریاذرکوح ۺہکۺا رامیاایرامیہ ۺوکۺاُنۺےکۺرتۺےنۺیریۺ‬
‫َوِذِاىٰۤلَتْباَمٖهٰرْبِاٗهُّبَرٍتٰمِلَكِب‬
‫یریۺیاوتنۺےس‬
‫سپۺاُپہونۺےن ۺوپرارکذیااُنۺ‪ ،‬ۺوک‬ ‫َّنُهَّمَتَاَفؕ‪١‬‬
‫فرامیاۺاہللۺےنۺےبۺکش ۺںیمۺانبےنۺواالۺوہنۺںیہمتۺامتمۺ‬
‫َلاَقْيِّنِاَكُلِعاَجِساَّنلِلاًماَمِاؕ‪١‬‬
‫انساوننۺےکۺےیلۺاامم‬
‫ۺرعضۺیکۺایرامیہ ۺےن ۺاورریمیۺاوالذۺںیمۺےس؟‬ ‫َلاَقَوْنِمْيِتَّيِّرُذؕ‪١‬‬
‫فرامیااﷲےنںیہنۺےچنہپۺاگۺریماۺدہعۺظاوملنۺوک۔‬ ‫َلاَقاَلُلاَنَييِدْهَعَنْيِمِلّٰظلا܈‪۰۰۱۰‬‬
‫ت‬
‫میہُُوکاہللاعتیلٰےنیئکآزاموشئںںیم‬
‫ِےسےیلےئگااحتمباتیکدااتسؿایبؿیکیےہ۔رضحتابرا ُؑ‬ ‫اِسآیںیمرضحتابرامیہُؑ‬
‫ت‬
‫ہ ااحتمؿ ںیم اررے ابرے۔ ُاوہنں ےن ومرویث اقعدئ ‪،‬وادلنی ‪،‬رھگ‪،‬وقؾ‪ ،‬ونط ‪،‬اینپ اجؿ ‪ ،‬اینپ ویبی‪،‬اینپ اوالدرغض‬
‫ڈاال اور وہ ر‬
‫ت‬
‫میہُ یکانمتیھتہک‬
‫یلعاقمؾاحلصایک۔رضحتابرا ُؑ‬ ‫ہرےشیکتبحموکاہللاعتیلٰ یکتبحمےکاسےنمقرباؿرکےکاامؾاانلسوہےناکا ٰ‬
‫ت‬ ‫ت‬ ‫ت‬
‫رامب ہکاامماکاقمؾرکدار ےساتلم ےہہن ہکورایںیم۔ُ‬ ‫اامماکازعاز ُاؿیکاوالدںیم یھب اجریرےہنکیلاہللاعتیلٰ ےنواحضق ا‬
‫وقبؽاابقؽ؂‬
‫باپُاکُملعُہنُےٹیبوکارگازبروہ‬
‫رھپرسپتاتُُ ِ‬
‫ریماثتذرویکرکنوہ؟ ُ‬
‫‪۲‬۔ ۺ‪2S‬‬ ‫‪56‬‬ ‫‪ّٓ-۱‬مٓلا‬
‫ا یات‪۱۲۵‬ۺیاۺ‪۱۲۶‬‬
‫تیباہللیکتمظعورشػ‬
‫اوریاذرکوح ۺمہۺےنۺانبیااِسۺرھگ(اخہنۺہبعک)وکولوگنۺ‬
‫َوْذِااَنْلَعَجَتْيَبْلاًةَباَثَمِساَّنلِّلَواًنْمَاؕ‪١‬‬
‫ےکۺےیلۺۺیاریارا ےنۺاکرمکراورانمۺیکۺہگج‬
‫ۺاقمم ۺایرامیہ وکامنرۺ‬
‫اور(مہ ۺےن ۺہی ۺمکح ۺذیا)ہک ۺانبو ِ‬
‫َواْوُذِخَّتاْنِمِماَقَّمَمٖهٰرْبِاىًّلَصُمؕ‪١‬‬
‫ڑپ ھتےۺیکۺہگج‬
‫س‬
‫اورمہۺےنۺدہعایلاھتایرامیہ ۺاورۺا معٰتلۺےس‬ ‫َوۤاَنْدِهَعىٰۤلِاَمٖهٰرْبِاَوَلْيِعٰمْسِا‬
‫ہک ۺمتۺذووننۺیاکۺروھکےگریمےۺرھگوکوطافۺرکےنۺ‬
‫ْنَااَرِّهَطَيِتْيَبَنْيِفِٕىٓاَّطلِل‬
‫واولنۺےکۺےیل‬
‫اوراِاکتعفۺںیمۺےنھٹیبۺواولنۺےکۺےیل‬ ‫َوَنْيِفِكٰعْلا‬
‫اورروکعۺووجسذۺرکےنۺواولنۺےکۺےیل۔‬ ‫َوِعَّكُّرلاِدْوُجُّسلا܉‪۰۰۱۰‬‬
‫اوریاذرکوح ۺذاعۺیکۺایرامیہ ےنۺ‬ ‫َوْذِاَلاَقُمٖهٰرْبِا‬
‫ۺاےۺریمےۺرت!ۺانبۺذےۺاِسۺوکانمۺواالۺرہش‬ ‫ِّبَرْلَعْجااَذٰہاًدَلَباًنِمٰا‬
‫اورررقۺاطعۺفرامۺاِسۺرہشۺواولنۺوکولھپنۺںیمۺےس‬ ‫َّوْقُزْراٗهَلْھَاَنِمِتٰرَمَّثلا‬
‫اُںیہنۺوجۺاامینۺرےتھکۺںیہۺا ُ ۺ‬
‫نںیمۺےسۺاﷲاورارختۺےکۺذنۺرپ‬ ‫ْنَمَنَمٰاْمُھْنِمِہّٰللاِبَوِمْوَيْلاِرِخٰاْلا‬
‫فرامیااﷲےناورسجۺےنرفکایک‬ ‫َلاَقَوْنَمَرَفَك‬
 ‫‪۲‬۔ ۺ‪2S‬‬ ‫‪57‬‬ ‫‪ّٓ-۱‬مٓلا‬
‫ںیمۺافدئہۺذونۺاگاُےسۺوھتراۺسا‬ ‫ٗهُعِّتَمُاَفاًلْيِلَق‬
‫گ‬
‫رھپۺںیمۺ ھثررکےلۺا ونۺاگاُےسۺا ۺےکۺذعاتۺیکۺرطفۺ‬ ‫َّمُثۤٗهُّرَطْضَاىٰلِاِباَذَعِراَّنلاؕ‪١‬‬
‫اوروہۺتہبۺیہۺیریۺولےنٹۺیکۺہگجۺےہ۔‬ ‫َوَسْئِبُرْيِصَمْلا܊‪۰۰۱۰‬‬
‫اِؿآباتںیمتیباہللینعیاخہنہبعکیکتمظعورشػاکایبؿےہ۔اہللاعتیلٰےناِسرھگوکولوگںیکتبحماک ر‬
‫رمکاورانماکوہگارہانب‬
‫دب ہک اِس رھگ وک رشک اور اظہری اجنوتسں ےس باک راھک اجےئ۔رضحت ابرامیہ‬
‫ؑ یک داع ےک وجاب ںیم اہلل‬ ‫دبا۔اہلل اعتیلٰ ےن مکح ا‬
‫ت‬ ‫ت‬
‫اعتیلٰ ےن اِس رھگےک قر ی رےنہ واولں ےک ےیل رزؼ یک قراواین اک ودعہ قرامبا۔اہلل اعتیلٰ ےن ہی یھب واحض ق ا‬
‫رامب ہک اامم رصػ‬
‫دباجےئاگ۔اہتبلآجرتںیمباقرامونںاکاکھٹہنمنہجےہ۔ ُ‬
‫اصجرکدارولوگںوکےلمیگنکیلداینںیمرزؼباقرامونںوکیھب ا‬
‫ِ‬
‫ا یات‪۱۲۷‬ۺیاۺ‪۱۲۸‬‬
‫ابرامیہؑواعاملیعُؑیکداعںیئ‬
‫اوریاذرکوح ۺاُاھٹرےہۺےھت ۺایرامیہۺاینبذںی ۺاخہنۺہبعکۺیکۺ‬
‫َوْذِاُعَفْرَيُمٖهٰرْبِاَدِعاَوَقْلاَنِمِتْيَبْلاَوُلْيِعٰمْسِا‬
‫اورۺاامسلیع‬
‫(وہ ۺذوونن ۺذاعرکرےہےھت)اے ۺامہرے ۺرت!وبقل ۺفرامۺ‬
‫اَنَّبَرْلَّبَقَتاَّنِم‬
‫مہۺےسۺ(ہیۺخذم )‬
‫ےبۺکشۺوتۺیہۺ‪ ،‬ۺھچکۺسبتےۺواال‪،‬ۺ‪ ،‬ۺھچکۺاجےننۺواالۺےہ۔‬ ‫َكَّنِاَتْنَاُعْيِمَّسلاُمْيِلَعْلا܋‪۰۰۱۰‬‬
‫اےۺامہرےۺرت!انبمہۺذووننۺوکۺفرامربنذاراےنپۺےیل‬ ‫اَنَّبَرَواَنْلَعْجاِنْيَمِلْسُمَكَل‬
‫اورامہریۺاوالذونۺںیمۺےسۺایکۺفرامربنذارۺاُم ۺاےنپۺےیل‬ ‫َوْنِمۤاَنِتَّيِّرُذًةَّمُاًةَمِلْسُّمَكَّل۪‪١‬‬
‫اوراھکسںیمہۺامہریۺابعذتۺےکۺرطےقی‬ ‫َواَنِرَااَنَكِساَنَم‬
 ‫‪۲‬۔ ۺ‪2S‬‬ ‫‪58‬‬ ‫‪ّٓ-۱‬مٓلا‬
‫اوررظنِۺرکمۺفراممہۺرپ‬ ‫َوْبُتاَنْيَلَع‬
‫ےب ۺکش ۺوتیہ ۺتہب ۺرظنِ ۺرکم ۺفرامےن ۺواال‪،‬ہشیمہ ۺرمحۺ‬
‫َكَّنِاَتْنَاُباَّوَّتلاُمْيِحَّرلا܌‪۰۰۱۰‬‬
‫فرامےنۺواالےہ۔‬
‫س‬
‫میہ اوررضحت ا مٰعب ُؑ‬
‫ل یک ُاؿ داعوں اک ایبؿ ےہ وج ُاوہنں ےن تیب اہلل یک دایندوں رپ ریمعتِونےک دوراؿ‬ ‫اِؿ آبات ںیم رضحت ابرا ُؑ‬
‫امںیگنںیھت۔ ُاوہنںےناہللاعتیلٰےسداعیکہکہاریزدنیگ رھیکںویکیںوک ِ‬
‫رشػوبقتیلاطعقرام۔ںیمہُاورہاریاوالدوںوکاانپ‬
‫قرامربندارانب۔ںیمہاینپدنبیگاکرطہقییئاھ۔مہرپاےنپفطلورکؾیکبارشبازؽقرام۔ ُ‬
‫ا یت‪۱۲۹‬‬
‫ت‬
‫ابرامیہُِؑواعاملیعُؑیکمیظعبرنیداع‬
‫اےۺامہرےۺرت!ۺجیھبۺاُنۺںیمۺایکۺروسلۺاُیہنۺںیمۺےس‬ ‫اَنَّبَرَوْثَعْباْمِهْيِفاًلْوُسَرْمُھْنِّم‬
‫وجۺیالوتۺرکےاُنۺرپۺریتیۺا یات‬ ‫اْوُلْتَيْمِهْيَلَعَكِتٰيٰا‬
‫اوراھکسےئۺا ُںیہنۺااکحامتۺاورۺتمکح‬ ‫َوُمُهُمِّلَعُيَبٰتِكْلاَوَةَمْكِحْلا‬
‫اورۺزتہیکۺرکےۺا ُنۺاک‬ ‫َوْمِهْيِّكَزُي‬
‫ےبۺکشۺوتیہۺتہبۺریرذ‪، ،‬ۺ ِ‬
‫امکلۺتمکحۺواالۺےہ۔‬ ‫َكَّنِاَتْنَاُزْيِزَعْلاُمْيِكَحْلاؒ܍‪۰۰۱۰‬‬
‫ت‬ ‫س‬ ‫ت‬
‫میہ اوررضحت ا مٰعب ُؑ‬
‫ل ُ یک میظع برنی داعرپ لمتشم ےہ۔ ُاوہنں ےن داع یک ہک اہلل اعت ُٰیل ہاری اوالد ںیم ےس‬ ‫ہی آی رضحت ابرا ُؑ‬
‫ت‬
‫ایااسیروسؽااھٹےئوجولوگںرپاہللاعتیلٰ یکاتکبیکالتوت رکے‪ُ ،‬اںیہنااکحامتاورتمکحیئاھےئاور ُاؿےکبانطاکبرہیک‬
‫ؑ اوررضحت‬
‫رکے۔اوالدےکوحا ےےساناؿیکانمتںیئ ُاسیکدنیےسوایگتسبیکاکعیسرکیتںیہ۔اہللاعتیلٰ ےنرضحتابرامیہ‬
‫س‬
‫ِ‬
‫ےنالتوت‬ ‫رامب اور ُاؿ یک اوالد ںیم ےس یبن ارکؾ ﷺوکروسؽ انبرکاجیھبوہنجں‬ ‫ِ‬
‫داعوکرشػ وبقتیل اطع ق ا‬ ‫ا مٰعبلؑ یک‬
 ‫‪۲‬۔ ۺ‪2S‬‬ ‫‪61‬‬ ‫‪ّٓ-۱‬مٓلا‬
‫ت‬ ‫ت‬ ‫ت‬
‫رکاؾ ُ یک وہ امجت ایتریک سج ےنےباثمؽ قربااینں دےرکاہلل‬
‫آبات‪،‬میلعتِااکحامت وتمکح اوربرہیکٔ وفنس ےکذرہعی احصہب ُ‬
‫اعتیلٰاکاعدالہندنیاغلرکےنیکاعسدتاحلصیک۔ ُ‬
‫ا یات‪۱۳٤‬ۺیاۺ‪۱۳۱‬‬
‫تلمِابرامیہُؑایکےہ؟‬
‫اوروکنۺےہۺوجارعاضۺرکےۺایرامیہۺےکۺراہتسۺےسۺ‬ ‫َوْنَمُبَغْرَّيْنَعِةَّلِّمَمٖهٰرْبِا‬
‫وساےئۺاُسۺےکۺسجۺےنۺجماقتۺںیمۺذالۺذیاۺاےنپۺا تۺوک‬ ‫اَّلِاْنَمَهِفَسٗهَسْفَن‬
‫اورانیقیًمہۺےنۺنچۺایلۺاھتا ُںیہنۺذاینۺںیم‬ ‫َوِدَقَلُهٰنْيَفَطْصایِفاَيْنُّدلا‬
‫انیقیً ُیتک ۺولوگن ۺںیمۺ‬
‫اورےبۺکش ۺوہ ۺا رخت ۺںیمۺیھب ۺ ُ‬
‫َوٗهَّنِایِفِةَرِخٰاْلاَنِمَلَنْيِحِلّٰصلا܎‪۰۰۱۰‬‬
‫سالمۺوہنۺےگ۔‬
‫ح ۺاہکاُنۺےسۺاُنۺےکۺرتۺےنۺہکۺفرامربنذاریۺاایتخرۺرکو‬ ‫ْذِاَلاَقٗهَلۤٗهُّبَرْمِلْسَاۙ‪١‬‬
‫اُپہون ۺےنرعض ۺایکہک ۺںیم ۺےن ۺفرامربنذاری ۺاایتخر ۺیکۺ‬
‫َلاَقُتْمَلْسَاِّبَرِلنْيِمَلٰعْلا܏‪۰۰۱۰‬‬
‫امتمۺاہجوننۺےکۺرتۺیک۔‬
‫اِؿ آبات ںیم آاگہ ایک ایگ ہک تلمِ ابرامیہؑ وک وھچڑباتہب بری باداین ےہ۔یقیقح داشن دنمی یک روش یہی ےہ ہک تلمِ ابرا ؑ‬
‫میہ ُ یک‬
‫دباجےئ۔ ُ‬
‫ریپوییکاجےئ۔تلمِابرامیہؑےسرمادےہہکجیھباہللاعتیلٰاکمکحاسےنمآےئ‪ُ ،‬اسےکاسےنمرسِمیلستمخرک ا‬
‫ا یات‪۱۳۲‬ۺیاۺ‪۱۳۳‬‬
‫اہللواولںیکوتیص‬
‫اوروتیص ۺیک ۺاِیس(اہلل ۺیک ۺفرامربنذاری)یک ۺایرامیہ ۺ ۺےنۺ‬ ‫َوىّٰصَوۤاَهِبُمٖهٰرْبِاِهْيِنَبَوُبْوُقْعَي‬
 ‫‪۲‬۔ ۺ‪2S‬‬
‫اےنپۺوٹیبنۺوکاورۺوقعیت ۺےنۺیھب‬
‫اےریمے ۺوچب!ےب ۺکش ۺاﷲےندنسپفرامایل ۺےہۺ‬
‫اہمترےۺےیلۺ(اینپۺفرامربنذاریۺاک)ذنی‬
‫وسۺمتۺہرزگۺہنۺرمیاۺ‬
‫رگمۺاِسۺاحلۺںیمۺہکۺمت ۺفرامربنذاروہ۔‬
‫ایکۺمتۺوموجذۺےھت‬
‫ح ۺا یئۺوقعیتۺےکۺیاسۺومتۺ‬
‫ح ۺۺاُپہونۺےنۺوپاھچۺاےنپۺوٹیبنۺےس‬
‫متۺسکۺیکۺابعذتۺرکوۺےگۺریمےۺدعب؟‬
‫اُپہونۺےنۺاہکۺہکۺمہۺابعذتۺرکںیۺےگۺا تۺےکۺوبعمذۺیک‬
‫اور ۺا ت ۺےک ۺیات ۺذاذا ۺینعی ۺایرامیہ ۺاور ۺاامسلیع اورۺ‬
‫ااحسقؑۺےکۺوبعمذیک‬
‫اوروہۺایکۺیہۺوبعمذےہ‬
‫اورۺمہۺاُیسۺیکۺفرامربنذاریۺاایتخرۺرکےنۺواےلۺںیہ۔‬
‫اِنۺا یاتۺںیمۺرضحتۺایرامیہ ۺاورۺرضحتۺوقعیتۺیکۺاینپۺاوالذونۺےکۺےیلۺوتیصۺایبنۺوہیئۺہکۺاہللۺاعتیلٰ ۺےنۺاہمترےۺےیلۺذ ِ‬
‫نیۺ‬
‫یلۺیکۺفرامربنذاریۺیکۺروسۺےسۺےٹمچۺرانہۺ۔ہیۺےہۺ‬‫اسالمۺینعیۺاہلل ۺیکۺلمکمۺفرامربنذاریۺوکۺدنسپۺایکۺےہ۔ۺہہٰذاۺمتۺرمےتۺذمۺیکۺاہللۺاعت ٰ‬
‫‪60‬‬ ‫‪ّٓ-۱‬مٓلا‬
‫َّيِنَبٰيَّنِاَہّٰللاىٰفَطْصاُمُکَلَنْيِّدلا‬
‫اَلَفَّنُتْوُمَت‬
‫اَّلِاَوْمُتْنَاَنْوُمِلْسُّمؕܐ‪۰۰۱۰‬‬
‫ْمَاْمُتْنُكَءٓاَدَهُش‬
‫ْذِاَرَضَحَبْوُقْعَيُتْوَمْلا‬
‫ْذِاَلاَقِهْيِنَبِل‬
‫اَمَنْوُدُبْعَتْۢنِمْيِدْعَبؕ‪١‬‬
‫اْوُلاَقُدُبْعَنَكَهٰلِا‬
‫َوَهٰلِاَكِٕىٓاَبٰاَمٖهٰرْبِاَوَلْيِعٰمْسِاَوَقٰحْسِا‬
‫اًهٰلِااًدِحاَّوۚۖ‪١‬‬
‫َّوُنْحَنٗهَلَنْوُمِلْسُمܑ‪۰۰۱۰‬‬
‫یل ۺےکۺوبحمتۺدنبونۺیک‪،‬وقبلۺاابقل ۺ؂‬
‫وتیصۺاہللۺاعت ٰ‬
 ‫‪۲‬۔ ۺ‪2S‬‬ ‫‪61‬‬ ‫‪ّٓ-۱‬مٓلا‬
‫یہیُھچکےہُاسیقُاتمعُُِریقف ُ‬
‫اِیسےسریقفیںیموہںںیماریم‬
‫رمےُتاےلفںیماٹلدےُاِےس ُ‬
‫اٹلُدےاکھٹےناگلُدےُاِےس‬
‫ا یات‪۱۳۴‬ۺیاۺ‪۱۳۵‬‬
‫اتیمہیلسنقلعتیکںیہنرکداریکےہ‬
‫وہۺایکۺامجع ۺیھتۺوجزگریک‬ ‫َكْلِتٌةَّمُاْدَقْتَلَخٓ‬
‫اُنۺےکۺےیلۺویہۺھچکۺےہوجۺاُپہونۺےنۺامکیا‬ ‫اَهَلاَمْتَبَسَك‬
‫اوراہمترےۺےیلۺویہۺھچکۺےہۺوجۺمتۺےنۺامکیا‬ ‫َوْمُکَلاَّمْمُتْبَسَك‬
‫اورمت ۺےس ۺںیہن ۺوپاھچاجےئاگاُس ۺےکیارے ۺںیم ۺوجوہۺ‬
‫َواَلَنْوُلَٔـْسُتاَّمَعاْوُناَكنْوُلَمْعَيܒ‪۰۰۱۰‬‬
‫لمعۺرکےترےہ۔‬
‫اورۺاُپہونۺےنۺاہکۺہکۺوہۺاجوۺوہیذیۺیاۺاسیعیئۺوتۺدہایتۺیاۺاجوۺےگ‬ ‫َواْوُلاَقاْوُنْوُكاًدْوُھْوَاىٰرٰصَناْوُدَتْهَت‬
‫!قامےیئُہکلب(ا رایررکو)ابرامیہُؑاکراہتسُوجوسکیےھت ُ‬
‫اےیبنؐ ر‬ ‫ْلُقْلَبَةَّلِمَمٖهٰرْبِااًفْيِنَح‬
‫اوروہۺںیہنۺےھتۺتکۺرکےنواولنۺںیمۺےسۺ۔‬ ‫َواَمَناَکَنِمَنْيِكِرْشُمْلاܓ‪۰۰۱۰‬‬
‫ت‬
‫وہیدیاور اسیعیئدوعی ٰرکےتےھتہکمہاہللاعتیلٰ ےککیندنبوںیکاوالدںیہاوراہللاعتیلٰ ےک دہایباہتفدنبےںیہ۔اِؿآبات‬
‫اجےلم اگاوراوالد وکاےنپ‬
‫رکدبایگ ہکاتیمہ یلسن قلعتیک ںیہناےنپاےنپرکداریک ےہ۔باپدادا وکاےنپرکدار ےک اطمقب ر‬
‫ںیمآاگہ ا‬
 ‫‪۲‬۔ ۺ‪2S‬‬ ‫‪62‬‬ ‫‪ّٓ-۱‬مٓلا‬
‫ت‬ ‫ت‬
‫رکداراکہلصےلماگ۔یسکےسیسک اورےکلمعاکوساؽہن وہاگ۔وہیدی اباسیعیئوہےنےس دہایںیہنےلمیگہکلبدہایاکراہتسہی‬
‫ہمکحےکاسےنمرساکھجدبااجےئ۔ ُ‬
‫ےہہکتلمِابرامیہُؑیکریپویرکےتوہےئاہللاعت ُٰیلےک ر‬
‫ا یات‪۱۳۶‬ۺیاۺ‪۱۳۷‬‬
‫انءؑرپاامیؿالبارضوریےہ‬
‫امتؾ ا‬
‫متۺوہکۺہکۺمہۺاامینۺالےئۺاﷲرپ‬ ‫اْۤوُلْوُقاَّنَمٰاِہّٰللاِب‬
‫اورۺاُس(کالم)ۺرپۺوجۺیارلۺایکۺایگۺامہریۺرطف‬ ‫َواَمَٓلِزْنُااَنْيَلِا‬
‫اوروجیارل ۺایکایگایرامیہ ۺاوراامسلیع ۺاورااحسق ۺاور ۺ‬ ‫َوۤاَمَلِزْنُاىٰۤلِاَمٖهٰرْبِاَوَلْيِعٰمْسِاَوَقٰحْسِا‬
‫وقعیت ۺاورۺ(ۺاُنۺیک)اوالذونۺرپ‬ ‫َوَبْوُقْعَيَوِطاَبْسَاْلا‬
‫اورۺوجۺھچکۺۺذیاۺایگۺومسٰیؑۺاورۺعبسٰیؑ ۺوک‬ ‫َوۤاَمَيِتْوُاىٰسْوُمَوىٰسْيِع‬
‫اورۺوجۺھچکۺذیاۺایگۺویبننۺوکۺاُنۺےکۺرتۺیکۺرطفۺےس‬ ‫َوۤاَمَيِتْوُاَنْوُّيِبَّنلاْنِمْمِهِّبَّر‬
‫مہ ۺفرقۺںیہنۺرکےتاُن ۺںیم ۺےسۺیسکۺایکۺےکۺذرایمنۺ‬
‫اَلُقِّرَفُنَنْيَبٍدَحَاْمُھْنِّم‬
‫یھبۺ(ینعیۺ‪ ،‬ۺرپۺاامینۺالےتۺںیہ)‬
‫اورۺمہۺاُسۺ(اﷲیہۺ)یکۺفرامربنذاریۺاایتخرۺرکےنۺواےلۺںیہ۔‬ ‫َوُنْحَنٗهَلَنْوُمِلْسُمܔ‪۰۰۱۰‬‬
‫وتارگ ۺوہ ۺاامینۺےل ۺا ںیئۺےسیجمتۺاامین ۺالےئۺوہ ۺاِس ۺ‪ ،‬ۺ‬
‫ْنِاَفاْوُنَمٰاِلْثِمِبۤاَمْمُتْنَمٰاٖهِب‬
‫رپ‬
‫وتۺوہۺدہایتۺرپۺا ےئگ‬ ‫ِدَقَفاْوَدَتْھآ‬
 ‫‪۲‬۔ ۺ‪2S‬‬ ‫‪63‬‬ ‫‪ّٓ-۱‬مٓلا‬
‫اورۺارگۺوہ ُۺرخۺریھپںیلۺوتۺےبۺکشۺوہۺںیہۺیہۺدضۺںیم‬ ‫َوْنِااْوَّلَوَتاَمَّنِاَفي ْمْیِفٍقاَقِش‬
‫سپ ۺاےیبن!رقنعبی ۺاکیف ۺوہاگ ا ت ےکےیلا ُنۺ‬
‫ُمُهَكْيِفْكَيَسَفُہّٰللا‬
‫ےکاقمےلبںیمۺاﷲ‬
‫اوروہۺ‪ ،‬ۺھچکۺسبتےۺواال‪ ،،‬ۺاجےننۺواالۺےہ۔‬ ‫َوَوُہُعْيِمَّسلاُمْيِلَعْلاؕܕ‪۰۰۱۰‬‬
‫ت‬
‫اِؿ آبات ںیم اامیؿ بارل اسل ےک وحا ے ےس ای رمگایہ وک ےب اقنب ایک ایگ ےہ۔الہِ اتکب اک دوعی ٰاھت ہک وہ وساےئ ای اب دو‬
‫لذا ُاںیہن یھب ومنم میلست ایک اجےئ۔ ہیآبات واحض رکریہ ںیہ ہکاہلل اعت ُٰیل ےک بردی‬
‫ویبنں ےک ساناء رپاامیؿ رےتھک ںیہ‪ٰ ،‬‬
‫دبداتیےہ۔ ُ‬
‫اکقانب ا‬ ‫ُایساکاامیؿتات ِوبقؽےہوجامتؾ ا‬
‫انءؑرپاامیؿالےئ۔یسکاییبنُؑاکااکنریھباناؿوک ر‬
‫ا یات‪۱۳۸‬ۺیاۺ‪۱۳۹‬‬
‫اﷲاعتیلٰیکدنبیگاکرنیہسےسااھچےہ۔‬
‫(ۺاایتخررکول)ۺاﷲ(یکۺدنبیگ)ۺاکۺریگ‬ ‫َةَغْبِصِہّٰللا‬
‫اوروکنۺرتہبۺےہۺاﷲےسۺریگۺںیم‬ ‫َوْنَمُنَسْحَاَنِمِہّٰللاًةَغْبِص‬
‫اورۺمہۺوتۺاُیسۺیکۺدنبیگۺرکےنۺواےلۺںیہۺ۔‬ ‫َّوُنْحَنٗهَلَنْوُدِبٰعܖ‪۰۰۱۰‬‬
‫ج‬
‫ۺاےۺیبن!وپ ھتےایکمت ۺڑگھجا ۺرکےت ۺوہمہ ۺےس ۺاﷲ ےک‬
‫ْلُقاَنَنْوُّجٓاَحُتَایِفِہّٰللا‬
‫یارےںیم‬
‫احالہکنۺویہۺامہراۺرتۺےہاوراہمتراۺرتۺےہ‬ ‫َوَوُہاَنُّبَرَوْمُكُّبَر‬
‫اور امہرےےیل ۺامہرےاامعلۺںیہۺاور اہمترے ےیلۺ‬
‫َوۤاَنَلاَنُلاَمْعَاَوْمُکَلْمُكُلاَمْعَا‬
‫اہمترےۺاامعل‬
 ‫‪۲‬۔ ۺ‪2S‬‬ ‫‪64‬‬ ‫‪ّٓ-۱‬مٓلا‬
‫اورمہۺوتۺاُس(اہلل)یہۺےکۺوافذارںیہ۔‬ ‫َوُنْحَنٗهَلَنْوُصِلْخُمَܗ‪۰۰۱۰‬‬
‫ت ت‬
‫ہاعمہلمںیمرکینےہ۔وجاعسدتدنمااسیرکےت‬
‫ہوقاور ر‬ ‫دصقمقیلختےہاہللاعتیلٰیکدنبیگرکبا۔ہیدنبیگ ر‬
‫اناونںاورانجتاک ِ‬
‫ںیہ‪،‬وگب وہ اہلل اعتیلٰ یک دنبیگ ےک رن ںیم رن ےئگ ںیہ۔البہبش امتؾ روگنں ںیم س ےس ااھچ رن اہلل اعتیلٰ یک دنبیگ اک رن‬
‫ا‬
‫ےہ۔اہللاعت ُٰیلںیمہیھبہیرنا رایررکےنیکوتقیفاطعقرامےئ۔آنیم!‬
‫ا یات‪۱۴٤‬ۺیاۺ‪۱۴۱‬‬
‫اجنتاکدارودماراےنپلمعرپےہ‬
‫ایکمتۺےتہکۺوہہکۺےبۺکشۺایرامیہ ۺاورۺاامسلیعۺاورۺااحسقؑۺاورۺ‬ ‫ْمَاَنْوُلْوُقَتَّنِاَمٖهٰرْبِاَوَلْيِعٰمْسِاَوَقٰحْسِا‬
‫وقعیتۺاورۺاُنۺیکۺاوالذںیۺوہیذیۺےھتۺیاۺاسیعیئۺےھت‬ ‫َوَبْوُقْعَيَوَطاَبْسَاْلااْوُناَكاًدْوُھْوَاىٰرٰصَن‬
‫ج‬
‫ۺاےۺیبن!وپ ھتےایکمتۺریاذہۺاجےتنۺوہۺیاۺاﷲ؟‬ ‫ْلُقْمُتْنَاَءُمَلْعَاِمَاُہّٰللاؕ‪١‬‬
‫اوروکن ۺریاذہ ۺظامل ۺےہۺاُس ۺےسۺسج ۺےنۺاپھچیئ ۺوہ ۺوگایہۺ‬ ‫َوْنَمُمَلْظَاْنَّمِمَمَتَكًةَداَهَشٗهَدْنِعَنِم‬
‫وجاُسۺےکۺیاسۺےہۺاﷲیکۺرطفۺےس؟‬ ‫ِہّٰللاؕ‪١‬‬
‫اورںیہنۺےہاہلل ۺےبۺربخۺاُس ۺےسوجلمع ۺمتۺرکرےہۺۺوہ۔‬ ‫َواَمُہّٰللاٍلِفاَغِباَّمَعَنْوُلَمْعَتܘ‪۰۰۱۰‬‬
‫وہۺایکۺامجع ۺیھتۺوجزگرۺیک‬ ‫َكْلِتٌةَّمُاْدَقْتَلَخ‬
‫اُنۺےکۺےیلۺویہۺھچکۺےہۺوجۺاُپہونۺےنۺامکیا‬ ‫اَهَلاَمْتَبَسَك‬
‫اوراہمترےۺےیلۺویہۺھچکۺےہۺوجۺمتۺےنۺامکیا‬ ‫َوْمُکَلاَّمْمُتْبَسَك‬
‫اورمت ۺےس ۺںیہن ۺوپاھچاجےئۺاگاُس ۺےکیارے ۺںیم ۺوجوہۺ‬ ‫َواَلَنْوُلَٔـْسُتاَّمَعاْوُناَكنْوُلَمْعَيؒܙ‪۰۰۱۰‬‬
 ‫‪۲‬۔ ۺ‪2S‬‬ ‫‪65‬‬ ‫‪ّٓ-۱‬مٓلا‬
‫لمعۺرکےتۺرےہ۔‬
‫ت‬ ‫ت ت‬
‫اِؿ آبات ںیم آاگہ ایک ایگ ہک اسہقب آعامین اتکلوں ںیم یبن ارکؾ ﷺیک راسل اورقرآؿُِ میکح یک اقحن یک وگاایہں وموجدںیہ۔ُُ‬
‫لہ اتکب اجؿ لوھج رک ُاںیہن اپھچرےہںیہ۔اہلل اعت ُٰیلُُاؿ ےکاِس جرؾ ےسوخب وافق ےہ۔وہ اکؿ وھکؽ رکنس ںیل ہک آجرت‬
‫ا ِ‬
‫ِےسیلسنقلعتاکؾںیہنآےئاگ۔واہںہلصیفاکااصحنراناؿےکذایترکداررپوہاگ۔ ُ‬
‫ںیماجنتےکےیلاناءُؑ‬
‫ِ‬
‫رحػ رُ‬
‫آج‬
‫ت‬
‫وسرۂ رقبةےکاِس ےص ںیمینبارسالیئیکبارکشویںاورجرامئاکایبؿا ِس ےیلایکایگ ےہباہک ُاؿ رپواحض ا‬
‫رکدب اجےئ ہکابد الہ‬
‫۔لذاںیہمتاِسبصنمےسزعموؽ‬
‫ںیہنرےہاہللاعت ٰیلیکاتکباوررشتعیےکاحلموہےناورونعاناینےکےیلرامنہےننبےک ٰ‬
‫ت‬ ‫ت‬ ‫ت‬
‫اجبےہاورابامدمحمیﷺوکاِسبصنمرپافبررکےناکاالعؿایکاجباےہ۔ہیاالعؿدورسےبارےےکآاغزںیمُوحتلیِ‬ ‫ایک ا‬
‫ہلبقیکثحبےکدوراؿاسےنمآاجےئاگ۔‬
‫ت‬
‫وسرۂرقبةےکاِس ےصںیمہنرصػہیہکامیضیکبارخیایبؿوہیئےہہکلبالعہماابقؽےکاافلظںیم''آےنوا ےدوریکددنھیلیس‬
‫ْسائ ِِی َل َح ِذ َو‬‫اِک وصتبر''یھب وموجد ےہ ۔ یبن ارکؾ ﷺےکاِس وقؽ ےکدصماؼ ہک‪'' :‬ل ََیاِ تِی َ َّن َعلٰی اُ َّمتِ ِی َّما َاتٰی َعلٰی بَنِ ِی ا ِ ِ َ‬
‫ت‬ ‫ت‬
‫وجب دورسے‬ ‫ال َن ِع ِل بِاال َن ِع ِل''(ینعی ریمی ام رپیھبوہ سھچک واردوہاگوجینبارسالیئ رپوہابالکل اِیس رطحسج رطح ایُ ا‬
‫ت‬ ‫ت‬
‫وجےتےکاشمہبوہ ابےہ)دعبںیموخدامہملسمںیموہاسریاالخیقویلمعاورااقتعدی ابرظنیورکفیرمگاایہںدیپاوہرکرںیہوج‬
‫ینب ارسالیئ ںیم ںیھت۔اہلل اعتیلٰ ںیمہ اِؿ آبات ےس ربعت احلص رکےن یک وتقیف اطع قرامےئ اور ینب ارسالیئ یک یس روش ا رایر‬
‫رکےنےسوفحمظقرامےئ۔آنیم! ُ‬
‫‪۳‬۔ ۻ‪2S‬‬ ‫‪77‬‬ ‫‪ُ-۳‬لْوُقَيَس‬
‫ِمْسِبِہّٰللاِنٰمْحَّرلاِمْیِحَّرلا‬
‫آ یات‪۲۵۳‬ۻیاۻ‪۲۵۴‬‬
‫ت‬
‫ِ‬
‫امہملسمیکنھٹکذہمداری‬
‫ح‬
‫رقنعبیۻںیہکۻےگھچکۻآ مقۻولوگںۻںیمۻےس‬
‫ُلْوُقَيَسُءٓاَهَفُّسلاَنِمِساَّنلا‬
‫سکۻزیچےنریھپدیاۻآُںیہنۻآُںۻےکۻآُسۻہلبقۻےسۻسجۻرپۻوہ ۻ‬
‫اَمْمُهىّٰلَوْنَعُمِہِتَلْبِقْيِتَّلااْوُناَكاَهْيَلَعؕ‪١‬‬
‫ےھت؟‬
‫آےیبنؐ!فرامےیئۻآہللۻیہۻےکےیلۻںیہۻرشمقۻآوررغمت۔‬ ‫ْلُقِهّٰلِّلُقِرْشَمْلاَوُبِرْغَمْلاؕ‪١‬‬
‫وہ ۻدہآیت ۻداتی ۻےہ ۻےسج ۻاچاتہ ۻےہ ۻ ۻدیسےھ ۻرآےتس ۻ ۻیکۻ‬
‫ْيِدْهَيْنَمُءٓاَشَّيىٰلِاٍطاَرِصٍمْيِقَتْسُّم‪۰۰۱۴۲‬‬
‫رطف۔‬
‫آورآِیس ۻرطح ۻےس ۻمہ ۻےن ۻانبدیاںیہمت(آے ۻاملسمون!)ۻ‬
‫َوَكِلٰذَكْمُكٰنْلَعَجًةَّمُااًطَسَّو‬
‫رتہبنیۻآمت ۻ‬
‫یاہکۻمتۻنبۻاجووگآہۻولوگںۻرپ‬ ‫اْوُنْوُكَتِّلَءٓاَدَهُشىَلَعِساَّنلا‬
‫آورنبۻاجںیئۻروسلؐۻمتۻرپۻوگآہۻ‬ ‫َوَنْوُكَيُلْوُسَّرلاْمُكْيَلَعاًدْيِهَشؕ‪١‬‬
‫آورمہۻےنۻرقمرںیہنۻایکاھتوہۻہلبق(تیبۻآدقملسۻ)آ تؐۻ‬
‫َواَماَنْلَعَجَةَلْبِقْلاْيِتَّلاَتْنُكۤاَهْيَلَع‬
‫ےھتۻسجۻرپ۔‬
‫رگمآِسۻےیلۻیاہکۻمہۻظاہررکدںی ۻ‬ ‫اَّلِاَمَلْعَنِل‬
‫وکں ۻریپویۻرکیاےہروسلؐ ۻیک ۻآُس ۻےک ۻاقمہلب ۻںیم ۻوج ۻرھپۻ‬ ‫ْنَمُعِبَّتَّيَلْوُسَّرلاْنَّمِمُبِلَقْنَّيىٰلَعِهْيَبِقَعؕ‪١‬‬
 ‫‪۳‬۔ ۻ‪2S‬‬ ‫‪77‬‬ ‫‪ُ-۳‬لْوُقَيَس‬
‫اجیاۻےہآےٹلۻیاؤں‬
‫آوریالہبش ۻوہ ۻانیقیًتہب ۻاھبری(مکح)اھتوسآےئ ۻآُں ۻےکۻ‬
‫َوْنِاْتَناَكًةَرْيِبَكَلاَّلِاىَلَعَنْيِذَّلاىَدَهُهّٰللاؕ‪١‬‬
‫ںیہنجۻدہآیتۻدیۻآﷲےنۻ‬
‫آورںیہنۻےہۻآﷲہکۻاضعئۻرکےۻاہمترآآنںۻ‬ ‫َواَمَناَكُهّٰللاَعْيِضُيِلْمُكَناَمْيِاؕ‪١‬‬
‫انیقیًتہب ۻیہ ۻرہمیاں‪،‬ہشیمہ ۻرمحۻ‬
‫ےب ۻکش ۻآﷲولوگں ۻرپ ِ‬
‫َّنِاَهّٰللاِساَّنلاِبٌفْوُءَرَلٌمْيِحَّر‪۰۰۱۴۳‬‬
‫فرامےنۻوآالۻےہ۔‬
‫ت‬
‫دیایگ ہکاملسمماانپرختیبادقملس‬ ‫اہللاعت ٰیلےنادتباءںیم تیبادقملسوکاملسمونںےک ےیلہلبققراردیااھت۔دعبازاں ب ب‬
‫جمکح ا‬
‫ہ تمس ںیم‬ ‫لہ اتکب ےن ہلبق یک اِس دبتیلی رپ ارتعاض ایک۔ وجاب ا‬
‫دی ایگ ہک اہلل اعتیلٰ ر‬ ‫دجسم رحال یک رطف رکںیل وت ا ِ‬
‫ےک اجبےئ ِ‬
‫وموجد ےہ۔ اتیمہ یسک تمس یک ںیہن اہلل اعتیلٰ ےک مکح یک ےہ ۔ اسھت یہ اِس تقیقح ےس یھب آاگہ ایک ایگ ہک وحتلیِ ہلبق درالص‬
‫ت‬ ‫س‬ ‫ت‬ ‫ت‬
‫لیامیک۔ینبارسالیئوکاتکبورشتعیاکاحلموہےناورونعِ اناینیکرامنہیئےکازعازےسرحمولایکاج ایےہ۔‬ ‫العمےہوحت ِ‬
‫س ت‬ ‫ِ‬ ‫س‬ ‫س ت‬
‫اچنہپی اور اامتلِ تجح رکیا ام دمحم یﷺیک ذہم داری ےہ ۔ ُاںیہن ہی تجح ُایس رطح وپری‬ ‫اب ونعِ اناین ت اہلل اعتیلٰ اک اغیپل ا‬
‫ت‬
‫رکینوہیگےسیجاِےسوپراایکیبنارکلﷺےنینعیاےنپوقك‪،‬لمعاورہبلغٔدنیےکےیلاامتجیع بجدودہجںیمی بابدقیماوریارمدی‬
‫اہمجراحصہب رکالؓ ِوک دشید تبحم یھت۔ دمہنی‬ ‫اک اظمہرہ رکےت وہےئ ۔ دجسمِ رحال ںیم واعق اخہن ہبعک ےس یبن ارکلﷺاور امتل ب‬
‫ت‬ ‫ت‬
‫آیوہہبعکیکتبحموکبرحیجدےتیںیہ اییبنارکلﷺِیکاابتعوکبرحیجدے‬ ‫اہمجاحصہبؓےکےیل ببریآزامشئیھتہک ا‬ ‫رجہتےکدعب ب ر‬
‫ت‬
‫ج اِسآزامشئ ںیماکایمب وہ ےئگ وتاہلل اعتیلِٰ ےندجسمِرحال وک ہلبق قرار‬‫رک تیب ادقملس یک رطف رخ رکےتںیہ ۔ احصہب رکالؓ ب ب‬
‫دےرک ُاسیکرطفرخرکےناکمکحدیا۔ ِ‬
‫ِ‬
‫ِ‬
‫ِ‬
‫‪۳‬۔ ۻ‪2S‬‬ ‫‪77‬‬ ‫‪ُ-۳‬لْوُقَيَس‬

‫آ یات‪۲۵۵‬ۻیاۻ‪۲۵۶‬‬
‫وحتلیِہلبقاکمکح‬
‫آےۻیبنؐ!مہۻدھکیۻرےہۻںیہۻیاریارۻآانھٹۻآ تؐۻےکۻرہچےۻاکۻ‬
‫ْدَقىٰرَنَبُّلَقَتَكِهْجَويِفِءٓاَمَّسلاۚ‪١‬‬
‫آ امسںۻیکۻرطف‬
‫ۻوتۻمہۻرضور ۻریھپۻدںیۻےگۻآ تؐ وکۻآُسۻہلبقۻیکۻرطفۻ‬
‫َكَّنَيِّلَوُنَلَفًةَلْبِقاَهىٰضْرَت۪‪١‬‬
‫آ تؐۻدنسپۻرکےتۻںیہۻےسج‬
‫وتریھپۻےئجیلۻآےنپۻرہچےۻوکۻدجسمۻرحآۻمۻیکۻرطۻف‬ ‫ِّلَوَفَكَهْجَوَرْطَشِدِجْسَمْلاِماَرَحْلاؕ‪١‬‬
‫آورۻ(آےۻاملسمۻون!)ۻمتۻاہجۻںۻںیہکۻرپۻیھبۻوہۻسپۻریھپۻولۻ‬
‫ُثْيَحاَمْمُتْنُكاْوُّلَوَفْمُكَهْوُجُوٗهَرْطَشؕ‪١‬‬
‫آےنپۻرہچوںۻوکۻآِس(ۻدجسمۻرحآۻمۻ)یکۻرطف‬
‫آورۻےبۻکشۻوہۻولۻگۻںیہنجۻدیۻیئگۻےہ ۻاتکۻتۻ‬ ‫َوَّنِاَنْيِذَّلااوُتْوُاَبٰتِكْلا‬
‫انیقیًۻوہۻاجےتنۻںیہۻہکۻہیۻ(مکح)ۻیرقحۻےہۻآُںۻےکۻرتۻیکۻ‬
‫َنْوُمَلْعَيَلُهَّنَاُّقَحْلاْنِمْمِهِّبَّرؕ‪١‬‬
‫رطفۻےس ۻ‬
‫آورںیہنۻےہآﷲےبۻربخۻآُسۻلمعۻےسۻوجۻوہۻرکرےہۻںیہ۔‬ ‫َواَمُهّٰللاٍلِفاَغِباَّمَعَنْوُلَمْعَي‪۰۰۱۴۴‬‬
‫آورآے ۻیبنؐ!آرگآ تؐ ےل ۻآ ںیئ ۻآُں ۻولوگں ۻےک ۻیاس ۻ‬
‫َوْنِٕىَلَتْيَتَاَنْيِذَّلااوُتْوُاَبٰتِكْلاِّلُكِبٍةَيٰا‬
‫ںیہنجۻدیۻیئگۻےہۻاتکتۻہرۻنشاین‬
‫وہۻریپویۻںیہنۻرکںیۻےگۻآ تؐ ےکۻہلبقۻیک‬ ‫اَّماْوُعِبَتَكَتَلْبِقۚ‪١‬‬
‫آورۻہنۻآ تؐ ریپویۻرکےنۻوۻآےلۻںیہۻآُںۻےکۻہلبقۻیک‬ ‫َوۤاَمَتْنَاٍعِباَتِبْمُهَتَلْبِقۚ‪١‬‬
 ‫‪۳‬۔ ۻ‪2S‬‬ ‫‪78‬‬ ‫‪ُ-۳‬لْوُقَيَس‬
‫آورہن ۻآُں ۻںیم ۻےس ۻھچک ۻریپوی ۻرکےن ۻوآےل ۻںیہ ۻدورسوںۻ‬
‫َواَمْمُهُضْعَبٍعِباَتِبَةَلْبِقٍضْعَبؕ‪١‬‬
‫ےکۻہلبقۻیکۻ‬
‫رگ(رفبض ۻاحمل)آ تؐ ۻےنریپوی ۻیک ۻآُں ۻیکۻ‬
‫ِ‬ ‫آورآ‬
‫َوِنِٕىَلَتْعَبَّتاْمُهَءٓاَوْهَا‬
‫وخآہشاتۻیک‬
‫آِسۻےکۻدعبۻہکۻوجآ اکچۻےہۻآ تؐ ےکۻیاسۻملعۻںیمۻےس‬ ‫ْۢنِّمِدْعَباَمَكَءٓاَجَنِمِمْلِعْلاۙ‪١‬‬
‫ےب ۻکش ۻآ تؐۻ ۻآُس ۻوقت ۻ ًِ‬
‫انیقیوہ ۻاجںیئ ۻےگ ۻآاصنف ۻہنۻ‬
‫َكَّنِااًذِاَنِمَّلَنْيِمِلّٰظلاۘ‪۰۰۱۴۵‬‬
‫رکےنۻوآولںۻںیمۻےسۻ‬
‫اِمآیاتںیمایبمایکایگہکیبنارکلﷺِیکیباریبارداعےکہجیتنںیماہللاعتیلٰےندجسمِرحالوکہلبقانبےناکمکح ا‬
‫دی۔امتلاملسمونں‬
‫ت‬
‫دجسمرحالیک رطفرکںیل۔اِم آیاتںیمہییھبواحضایکایگ‬ ‫وکدہابیکیئگہکوہامنزےکدوراماانپرختیبادقملسےکاجبےئ ِ‬
‫ہک الہِ اتکب ایھچ رطح اجےتن ںیہ ہک الص اور ا ّونیل ہلبق دجسمِرحال یااخہن ہبعک یہ ےہ سج یک ریمعدقمی اینبدوں وک رھپ ےس‬
‫ااھٹرک ُامےک بجدادجمرضحت بابرامیہؑےنیکیھت۔اہتبلوہاِسقحیباتوکاجےننےکیباووجدمیلسترکےنےسااکنررکدںیےگ۔ ِ‬
‫آ یات‪۲۵۷‬ۻیاۻ‪۲۵۸‬‬
‫ینبارسالیئاکقحوکاپھچےناک بجرل‬
‫وہۻولگۻہکۻمہۻےنۻدیۻےہ ۻںیہنجۻۻاتکت ۻ‬ ‫َنْيِذَّلَاُمُهٰنْيَتٰاَبٰتِكْلا‬
‫وہۻاچہپےتنۻںیہۻیبنؐ وکۻےسیجۻوہۻاچہپےتنۻںیہۻآےنپۻوٹیبںۻوک‬ ‫ٗهَنْوُفِرْعَياَمَكَنْوُفِرْعَيْمُهَءٓاَنْبَا‬
‫آورےبۻکشۻآیکۻرگوہ ۻآُںۻںیمۻےسۻآاسیےہ‬ ‫َوَّنِااًقْيِرَفْمُهْنِّم‬
‫انیقیًاپھچراہۻےہۻقحۻوکہکبجۻوہۻاجےتنۻںیہۻ۔‬
‫وجۻ ِ‬ ‫َنْوُمُتْكَيَلعَي ْمُهَونْوُؔ‪۰۰۱۴۶‬‬
 ‫‪۳‬۔ ۻ‪2S‬‬ ‫‪78‬‬ ‫‪ُ-۳‬لْوُقَيَس‬
‫ۻآےۻیبنؐ!قحۻوتۻےہۻیہۻآ تؐ ےکۻرتۻیکۻرطفۻےس ۻ‬ ‫ُّقَحْلَاْنِمَكِّبَّر‬
‫سپۻآ تؐ ہرزگۻہنۻوہںۻکشۻرکےنۻوآولںۻںیمۻےس۔‬ ‫اَلَفَّنَنْوُكَتَنِمنْيِرَتْمُمْلاَ‪۰۰۱۴۷‬‬
‫س‬
‫ہی آیات آاگہ رکریہ ںیہ ہک الہِ اتکب یبن ارکلﷺ وکاینپ اتکوبں ںیم ایبم دشہ سِ‬
‫پ ِوگویئں اور ناوینں یک روینش ںیم اےسی‬
‫اچہپےتنںیہےسیجاےنپےگسوٹیبںوکاچہپےتنںیہ۔اہتبل ُامںیمےسھچکولگاجموبھجرکقحوکاپھچےناک بجرلرکرےہںیہ۔اہللاعتیلٰ‬
‫س‬ ‫س‬
‫قحوکواحضقرامرکرےہاگاورقحوکاپھچےنیکامتلرجمامہنرح ںیتیااکلوہرکرںیہیگ۔ ِ‬
‫آ یت‪۲۵۹‬‬
‫س‬
‫اقمہلباکالصدیمام‪،‬ویکینںںیمتقبسےل ا‬
‫اجی‬
‫آورہرآیکۻےکۻےیلۻآیکۻتمسۻ(آُسۻےکۻدصقمِۻایحتۻیکۻ‬
‫َوٍّلُكِلٌةَهْجِّوَوُهاَهْيِّلَوُم‬
‫رطف)ےہ‪،‬وہۻرحۻۻرکےنۻوآال ۻےہ ۻسجۻیکۻرطف‬
‫سپ(آے ۻاملسمون!)مت ۻآ ےگیرھ ۻاجو دورسوں ۻےسۻ‬
‫اوُقِبَتْساَفِتٰرْيَخْلاؕؐ‪١‬‬
‫ویکینںۻںیم‬
‫اہجںۻںیہکۻمتۻوہےگ‬ ‫َنْيَااَماْوُنْوُكَت‬
‫ےلۻآ ےئۻاگںیہمتۻآہللۻستۻےکۻستۻوک‬ ‫ِتْاَيُمُكِبُهّٰللااًعْيِمَجؕ‪١‬‬
‫ےبۻکشۻآہللۻہرۻزیچۻرپوپریۻدقرتۻرےنھکۻوآال ۻےہۻ۔‬ ‫َّنِاَهّٰللاىٰلَعِّلُكٍءْيَشٌرْيِدَق‪۰۰۱۴۸‬‬
‫س‬ ‫س‬ ‫ت‬
‫اِس آب ںیم وحتلیِ ہلبق یک ثحب ےک دورام اہلل اعتیلٰ ےن اِس تقیقح یک رطف رامنہیئ قرامیئ ہک ر‬
‫ہ انام اک ات ونعمی ہلبق یھب‬
‫ت‬ ‫ت‬
‫رکیےہ۔الہِاامیمےکےیلتنحمو‬ ‫وہیےہسجوکوہاانپولطمبووصقمدانباتیلےہ۔اباِسےکوصحكیکاخرطوہتنحموتقشم ا‬ ‫ا‬
 ‫‪۳‬۔ ۻ‪2S‬‬ ‫‪78‬‬ ‫‪ُ-۳‬لْوُقَيَس‬
‫س‬ ‫س‬ ‫س‬
‫وہی‬ ‫تقشماوراقمہلباکالصدیمامویکینںںیماتدورسےےسآےگکلنے اکےہ۔اتروز ُام ب‬
‫بوکاہللاعتیلٰےکاسےنماحرض ا‬
‫ےہاہجںہجیتناکاالعموہاگہکوکمآےگالکناوروکمےھچیپرہایگ۔ ِ‬
‫آ یاتۺ‪۲۵‬ۻیاۻ‪۲۶۱‬‬
‫وحتلیِہلبقےکمکحیکرکتار‬
‫آورۻاہجںۻںیہک ۻےسۻآ تؐۻںیلکن‬ ‫َوْنِمُثْيَحَتْجَرَخ‬
‫وت ۻریھپےئجیل ۻآےنپرہچے ۻوک(امنر ۻےک ۻدورآں) ۻدجسمِ ۻرحآمۻ‬
‫ِّلَوَفَكَهْجَوَرْطَشِدِجْسَمْلاِماَرَحْلاؕ‪١‬‬
‫یکۻرطف‬
‫آورےب ۻکش ۻہی(مکح)انیقیً ۻقح ۻےہ ۻآ تؐ ۻےک ۻرت ۻیکۻ‬
‫َوٗهَّنِاُّقَحْلَلْنِمَكِّبَّرؕ‪١‬‬
‫رطفۻےس‬
‫آورںیہنۻےہۻآﷲےبۻربخۻآُسۻلمعۻےسۻوجۻمتۻرکرےہۻوہۻ۔‬ ‫َواَمُهّٰللاٍلِفاَغِباَّمَعَنْوُلَمْعَت‪۰۰۱۴۹‬‬
‫آورۻاہجںۻںیہک ۻےسۻآ تؐ ںیلکن‬ ‫َوْنِمُثْيَحَتْجَرَخ‬
‫وت ۻریھپےئجیل ۻآےنپرہچے ۻوک(امنر ۻےک ۻدورآں) ۻدجسمِ ۻرحآمۻ‬
‫ِّلَوَفَكَهْجَوَرْطَشِدِجْسَمْلاِماَرَحْلاؕ‪١‬‬
‫یکۻرطف‬
‫آورۻ(آےۻاملسمۻون!ۻ)اہجۻںۻںیہکۻمتۻوہ‬ ‫َوُثْيَحاَمْمُتْنُك‬
‫وتریھپایلرکوآےنپرہچوں ۻوک(امنر ۻےک ۻدورآں) ۻدجسمِۻ‬
‫اْوُّلَوَفْمُكَهْوُجُوٗهَرْطَشۙ‪١‬‬
‫رحآمۻیکۻرطف‬
‫یاۻہکۻہنۻوہولوگۻںۻےکیاسۻاہمترےۻخالۻفۻوکۻیئۻدلیل‬ ‫اَّلَئِلَنْوُكَيِساَّنلِلْمُكْيَلَعٌةَّجُحۗۙ‪١‬‬
 ‫‪۳‬۔ ۻ‪2S‬‬ ‫‪78‬‬ ‫‪ُ-۳‬لْوُقَيَس‬
‫وسآےئۻآُںۻےکۻوجۻریادیتۻرکںیۻآُںۻںیمۻےس ۻ‬ ‫اَّلِاَنْيِذَّلااْوُمَلَظْمُهْنِمۗ‪١‬‬
‫وتۻمتۻدروآُںۻےسۻآورۻدروھجمۻےس‬ ‫اَلَفْمُهْوَشْخَتَوْيِنْوَشْخاۗ‪١‬‬
‫آورۻیاۻہکۻںیمۻوپرآۻرکدوںۻآینپۻتمعنۻوکۻمتۻرپ‬ ‫َوَّمِتُاِلْيِتَمْعِنْمُكْيَلَع‬
‫آورۻیاہکۻمتۻدہآۻیتۻیاۻو۔‬ ‫َنْوُدَتْهَتۙۺ‪۰۰۱۴‬‬
‫ۛ‬ ‫َوْمُكَّلَعَل‬
‫اِمآیاتںیموحتلیِہلبقےکمکحیکرکتارےہ۔ہیرکتاردرالصیتخسےکاسھتیفنےہ ُاسوطافمیکوجینبارسالیئےنوحتلیِہلبق‬
‫س‬
‫ِ‬
‫رامی ایگ ہک ام ےک‬
‫دی اھت۔وہ زنط رکرےہ ےھت ہک املسمونں اک اسیک دنی ےہ ہک سج اک ہلبق یہ ےط ںیہن؟ق ا‬ ‫ےک مکح ےک الخف ااھٹ ا‬
‫س‬ ‫ت‬
‫ب‬
‫رقنعباہلل اعت ِٰیل مت رپ اینپ وتمعنں یک لیمکتقرامدے‬ ‫رپوڈنگیپے یک رپواہ م رکو اور رصف اہلل اعت ِٰیل یہ ےسڈرو۔ ااسی رکو ےگ وت‬
‫ت‬
‫اگ۔بےس ببریتمعنینعیدہابےسںیہمتایضیفبرکےاگ۔ ِ‬ ‫ب‬
‫آ یات‪۲۶۲‬یاۻ‪۲۶۳‬‬
‫یبنارکلﷺاکااسیسرطقیِاکر‬
‫سج ۻرطح ۻمہ ۻےن ۻےجیھباہمترے ۻدرایمں ۻآیک ۻروسلؐ‬
‫ۤاَمَكاَنْلَسْرَاْمُكْيِفاًلْوُسَرْمُكْنِّم‬
‫یہمتۻںیمۻےس‬
‫وہۻیالوتۻرکۻےتۻںیہۻمتۻرپۻامہریۻآ یات‬ ‫اْوُلْتَيْمُكْيَلَعاَنِتٰيٰا‬
‫آورزتہیکۻرکےتۻںیہۻاہمترآ‬ ‫َوْمُكْيِّكَزُي‬
‫آوراھکسےتۻںیہۻںیہمتۻآاکحۻامۻتۻآورتمکح‬ ‫َوُمُكُمِّلَعُيَبٰتِكْلاَوَةَمْكِحْلا‬
‫آوراھکسےتۻںیہۻںیہمتۻوہۻھچکۻوجۻمتۻںیہنۻاجےتنۻےھتۻ۔‬ ‫َنْوُمَلْعَتؕۻ‪۰۰۱۴‬‬
‫ۛ‬ ‫َوْمُكُمِّلَعُياَّمْمَلاْوُنْوُكَت‬
 ‫‪۳‬۔ ۻ‪2S‬‬ ‫‪78‬‬ ‫‪ُ-۳‬لْوُقَيَس‬
‫وسمتۻۻیادایکۻرکوۻےھجمںیمۻیادروھکںۻاگںیہمت ۻ‬ ‫ْۤيِنْوُرُكْذاَفْۛمُكْرُكْذَا‬
‫آوررکشۻآدآۻایکۻرکوۻریمآۻآوریارکشیۻہنۻایکۻرکوریمی۔‬ ‫َواْوُرُكْشاْيِلَواَلِنْوُرُفْكَت َۛۼ‪۰۰۱۴‬‬
‫ت‬
‫آب‪۹۲۱‬ںیمآیااھت۔اہللاعت ٰیلِےک‬
‫ٕٕاوررضحتاعام لیِؑیک ُاسداعیکوبقتیلاکاالعمےہسجاکایبم ِ‬ ‫اِمآیاتںیمرضحت بابرامیہٕؑ‬
‫ت‬ ‫س‬ ‫س‬ ‫س‬
‫ان ؑءِیکذربںیمےس یبنارکلﷺوک‬ ‫ب‬ ‫ِ‬
‫دبوہیتکسےہادنریھںیہن۔اہللاعتیلٰےنڈاھیئہرار ببرسدعبداعوبقكقرامیئاورام ا‬ ‫اہں ر‬
‫ست‬
‫اجیھب وجولوگں وکاہللاعت ِٰیل یکآیات انس انس رک وتمہجرکےت ںیہ ‪ ،‬وج وتمہج وہں ُام اک برہیکرکےت ںیہ ںیہ ینعی ُام ےکدك ےسداین یک‬
‫س‬ ‫س‬
‫تبحماکنكرکاہللاعت ِٰیلیکتبحماورآجرتیکرکفدالخرکےتںیہ‪ُ ،‬اںیہناہللاعت ِٰیلےکااکحامتاھکسےتںیہ‪،‬تمکحودایایئیک میلعت‬
‫قی اکر سج ےک ذرہعی‬‫دےتی ںیہ اور ُاںیہن وہ ھچک اھکسےت ںیہ وج وہ ےلہپ ںیہن اجےتن ےھت ۔ ہی ےہ یبن ارکلﷺاک وہ ااسیس رط ِ‬
‫ت‬ ‫س‬ ‫س‬
‫ااقمدنییکزنمكرسیک۔یبنارکلﷺےنذموکرہ‬ ‫ِ‬ ‫ازیںاگلرک‬ ‫ب‬
‫آپﷺےنوہاقرادیوقتقرامہیکسجےنامكواجمیکی اِ‬
‫س ت‬ ‫ت‬
‫یباالامتلاومرقرآمِ رکمیےکذرہعیااجنلدےیاورڑگبےوہےئاقرادوکبرتیبےکذرہعیدتبرجی اہللاعت ٰیلیکراہاکاجمدہانبدیا۔وقبك‬
‫احیل؂‬
‫ت‬
‫ابرکرحاےسوسےئوقلآیا‬
‫ر‬
‫اوراِکہخسنٕٔ ایمیکاسھت اِ‬
‫الی‬
‫س‬ ‫ت‬
‫دیایگہکمتُِاساکرکشادارکواور‬
‫لدامکح ا‬ ‫ب‬
‫یبنارکلﷺیکآدماورآپﷺاکرطقیِمیلعتوبرتیباہللاعتیلٰیکتہببریتمعنےہ‪ٰ ،‬‬
‫س‬
‫ُِاسیکوتمعنںیکیادقریہنرکو۔ُِاےسہشیمہیادروھک‪،‬وہیھبںیہمتیادرےھکاگ۔ ِ‬
‫آ یات‪۲۶۴‬یاۻ‪۲۶۵‬‬
‫اہللاعتیلٰیکراہںیمدیہشوہےنواےلزدنہںیہ‬
‫آےۻوہۻولوگوجآنںۻالےئۻوہ!‬ ‫اَهُّيَاٰۤيَنْيِذَّلااوُنَمٰا‬
‫دمداحلصۻرکوربصآورامنرۻےس‬ ‫اْوُنْيِعَتْساِرْبَّصلاِبَوِةوٰلَّصلاؕ‪١‬‬
 ‫‪۳‬۔ ۻ‪2S‬‬ ‫‪78‬‬ ‫‪ُ-۳‬لْوُقَيَس‬
‫ےبۻکشۻآﷲربصرکےنۻوآۻولںۻےکۻساھتۻےہ۔‬ ‫َّنِاَهّٰللاَعَمَنْيِرِبّٰصلا۽‪۰۰۱۴‬‬
‫آورہنۻوہکۻآُںیہنۻوجلتقۻےیکاجےتۻںیہۻآہللۻیکۻرآہۻںیمۻہکۻوہۻ‬
‫َواَلاْوُلْوُقَتْنَمِلُلَتْقُّيْيِفِلْيِبَسِہّٰللاٌتاَوْمَاؕ‪١‬‬
‫رمدہۻںیہ‬
‫ہکلبۻوہۻردنہۻںیہۻآورنکیلۻمتۻںیہنۻےتھجمسۻ۔‬ ‫ْلَبٌءٓاَيْحَاَّوْنِكٰلاَّلَنْوُرُعْشَت۾‪۰۰۱۴‬‬
‫س‬ ‫ت‬
‫اچہپیاور‬
‫اتبیاجراہےہہکولوگںتاہللاعتیلٰےکدنیوک ا‬ ‫اِمآیاتےسوسرۂرقبةںیمالہِاامیمےساطخبیکادتباوہیتےہ۔ ُاںیہن ا‬
‫س‬
‫لہاامیمرپڈایلیئگےہ۔اِسذہمدارییکادایگیئاہللاعتیلٰیک‬ ‫ُاےساقمئرکےک ُامرپتجحوپریرکیاات ببرینھٹکذہمداریےہوجا ِ‬
‫س‬
‫وصخیصدمدےکریغبیانکممےہ۔اہللاعت ِٰیلیکدمد ُاموکاحلصوہیتےہوجامنزےکذرہعیُِاسےسولاگلےتںیہاورراہ ِقحںیمآےن‬
‫ت‬
‫ہ آزامشئ اور فیلکت اک اسانم ربص و ااقتسم ےس رکےت ںیہ۔ الہِ اامیم وک ربخدار ایک ایگ ہک دمہنی رجہت ےک دعب اب ااحتمم و‬
‫وایل ر‬
‫آزامشئیکیئنوصرںیتاسےنمآںیئیگ۔وقبكاابقك؂‬
‫اتسروںےسآےگاہجںاوریھبںیہ‬
‫ایھبقشعےکااحتمںاوریھبںیہ‬
‫بس‬ ‫س س‬
‫ابمترپ بجقرضیکاجےئیگاوروجولگاہللاعتیلٰیکراہںیمجرکےتوہےئامرےاجںیئوہرمدہںیہنہکلبایسیشادنارزدنیگ‬
‫ایےتیلںیہسجاکوعشراِسداینںیمنکممںیہن۔ ِ‬
‫آ یات‪۲۶۶‬یاۻ‪۲۶۸‬‬
‫اہللاعتیلٰیکراہںیمآزامشئآرکرںیہیگ‬
‫آورۻمہۻرضورۻآ رامںیئۻےگۻںیہمتۻھچکۻوخفۻآورۻوھبۻکۻےس‬ ‫َوْمُكَّنَوُلْبَنَلٍءْيَشِبَنِّمِفْوَخْلاَوِعْوُجْلا‬
‫آورھچکۻاصقنںۻےسۻآومآلۻآوراجونںۻآورولھپۻںۻںیمۻ‬ ‫َوٍصْقَنَنِّمِلاَوْمَاْلاَوِسُفْنَاْلاَوِتٰرَمَّثلاؕ‪١‬‬
 ‫‪۳‬۔ ۻ‪2S‬‬ ‫‪78‬‬ ‫‪ُ-۳‬لْوُقَيَس‬
‫آورآےۻیبنؐ!ۻنشارتۻدےئجیۻربصۻرکےنۻوآۻولۻںۻوک۔‬ ‫َوِرِّشَبَنْيِرِبّٰصلاۙۿ‪۰۰۱۴‬‬
‫ہیۻوہۻولگ ۻںیہۻہکۻجتۻیھبۻآ ڑپیتۻےہۻآُںۻرپوکیئۻتبیصم‬ ‫َنْيِذَّلاۤاَذِاْمُهْتَباَصَاٌةَبْيِصُّمۙ‪١‬‬
‫وہۻےتہکۻںیہۻےبۻکشۻمہۻآہللۻیہۻےکےیلںیہۻآورۻےبۻکش ۻ‬
‫اْۤوُلاَقاَّنِاِهّٰلِلَوۤاَّنِاِهْيَلِاَنْوُعِجٰرؕ܀‪۰۰۱۴‬‬
‫مہۻآُیسۻیکۻرطفۻولےنٹۻوآےلۻںیہ۔‬
‫ہی ۻولگ ۻںیہ ۻنج ۻرپانعیات ۻںیہ ۻآُں ۻےک ۻرت ۻیک ۻرطفۻ‬
‫َكِٕىٰٓلوُاٌتٰوَلَص ّْر ْنِّمِهِّبْمِهِّبَّرَوٌ۫‪١‬‬
‫ےسۻآوررحمتۻےہ‬
‫آوریہیۻولگۻدہآیتۻیاےنۻوآےل ۻںیہ۔‬ ‫َوَكِٕىٰٓلوُاُمُهَنْوُدَتْهُمْلا܁‪۰۰۱۴‬‬
‫ت‬
‫لہاامیم وک آاگہرکریہ ںیہ ہک دنی رپ لمع رصف ابعدات ت دحمود ںیہن ہکلباِس یک غیلبت اور ہبلغ ےک ےیل بجدودہج یھب‬
‫ہیآیات ا ِ‬
‫س‬ ‫ت‬
‫رکی ڑپںییگ ۔ بنارت ُاموخشوبیصنں‬ ‫رکین وہیگ۔اِس بجدودہج ےکدورامآزامںیشئآرک رںیہ یگاورامكو اجمیکقریبااینں شیپ ا‬
‫س‬
‫ہرطحیکآزامںوشںاکداواہنواراقمہلبرکںی۔اےسیولوگںرپاہللاعت ِٰیلیکرہمیبااینںاوررںیتمحیازكوہںیگاوراِیہن‬ ‫ےکےیلےہوج ر‬
‫ت‬ ‫ت‬
‫ونازیرےہاگ۔ ِ‬
‫وکاہللاعت ٰیلدہابیسیجتمعنےس ا‬
‫آ یت‪۲۶۹‬‬
‫ت‬
‫اہللاعتیلٰیکراہںیمرضحت ب‬
‫احجرہیکےبقرارییکیاد‬
‫ےبکش ۻافصآوررموہ(یایم ۻاہپر)آہلل ۻیک ۻنشاوینں ۻںیمۻ‬
‫َّنِااَفَّصلاَوَةَوْرَمْلاْنِمِرِٕىٓاَعَشِہّٰللاۚ‪١‬‬
‫ےسۻںیہ ۻ‬
‫سپۻوججحۻرکےۻآُسۻرھگ(اخہنۻہبعک)ۻاکیارمعہۻرکے‬ ‫ْنَمَفَّجَحَتْيَبْلاِوَاَرَمَتْعا‬
‫وتںیہنۻےہۻھچکۻرححۻۻآُسۻرپہکۻوہۻوطآفۻرکےۻآِںۻدوونںۻ‬
‫اَلَفَحاَنُجِهْيَلَعْنَاَفَّوَّطَّياَمِهِبؕ‪١‬‬
‫(اہپروں)ےکۻدرایمں‬
 ‫‪۳‬۔ ۻ‪2S‬‬ ‫‪77‬‬ ‫‪ُ-۳‬لْوُقَيَس‬
‫آوروجوکیئۻوخیشۻےسۻرکےۻیکین‬ ‫َوْنَمَعَّوَطَتاًرْيَخۙ‪١‬‬
‫وتۻےبۻکشۻآہللۻیرآۻدقردآںۻ‪،‬ستۻھچکۻاجےننۻوآالۻےہ۔‬ ‫َّنِاَفَهّٰللاٌرِكاَشٌمْيِلَع܂‪۰۰۱۴‬‬
‫ت ت س‬ ‫س‬
‫اسہقبآیاتںیم بجاکذرکےکابدحو ِدرحلںیمےسافصورموہاکذرکاِسےیلایکایگہک ُاسوق بجاکا ّونیلدہفدحو ِدرحلوک‬
‫س‬ ‫ت‬
‫رکیاھت۔اسہقبآیاتںیماہلل اعتیلٰ یک راہںیم شیپآےنوایلوتقشمں ےسربخدارایکایگےہ۔ایسییہ‬ ‫رشمنیکیکاجنب ےسیاک ا‬
‫تقشمیکیادافصورموہوکدھکیرکآیتےہ۔ہیتقشماِماہپڑوںےکدرایممدیس سیارضحت بابرامیہِؑیکزوہجرضحت ب‬
‫احجرہِےن ُاس‬
‫ت ت‬
‫میہِاہللاعتیلٰےکمکحرپلمعرکےتوہےئ ُاںیہناوراےنپخ روخارا ےاعام لیِؑوکرحلیکرجنبزنیمںیم‬ ‫جرضحت بابرا ِؑ‬ ‫وقااھٹیئ ب ب‬
‫ت‬
‫احجرہِذغااوریاینیکالتشںیمِےبقراروہرکافصاوررموہےکدرایمم‬ ‫وھچڑرکےلچےئگےھت۔ہچبوھبکےسکلبراہاھتاوررضحت ب‬
‫ت‬ ‫ت‬
‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ب‬
‫دوڑ ریہ ںیھت ۔اہللاعتیلٰ ےن رقیاین وااثیر ےک اس لمع وک اانت دنسپ ایک ہک ریتہ داین تاےس اجری رےنھک ےک ےیل'' یعس'' ےکونعام‬
‫دی۔ ِ‬
‫ےسجحاوررمعہاکاتالزیمرنکانب ا‬
‫آ یاتۺ‪۲۶‬ۻیاۻ‪۲۷۱‬‬
‫اہللاعتیلٰیکتنعلےہقحوکاپھچےنواولںرپ‬
‫ےب ۻکش ۻوجولگ ۻاپھچےت ۻںیہ ۻآُس(قح)وکوجمہ ۻےنۻ‬ ‫َّنِاَنْيِذَّلاَنْوُمُتْكَيۤاَماَنْلَزْنَاَنِمِتٰنِّيَبْلاَو‬
‫یارلۻایکۻےہۻوآحضۻداللئۻآوردہآیتۻںیمۻےس‬ ‫ىٰدُهْلا‬
‫آِس ۻےک ۻدعبہک ۻمہ ۻےن ۻوآحض ۻرکدیا ۻےہ ۻآُےس ۻولوگں ۻےکۻ‬
‫ْۢنِمِدْعَباَمُهّٰنَّيَبِساَّنلِليِفِبٰتِكْلاۙ‪١‬‬
‫ےیلۻاتکتۻںیم‬
‫ہیۻوہۻولگۻںیہۻہکۻتنعلۻرکیاےہۻآُںۻرپۻآﷲ‬ ‫َكِٕىٰٓلوُاُمُهُنَعْلَيُهّٰللا‬
‫آورتنعلۻرکےتۻںیہۻآُںۻرپتنعلۻرکۻےنۻوآےل۔‬ ‫َوُمُهُنَعْلَيَنْوُنِعّٰللاۙ܃‪۰۰۱۴‬‬
 ‫‪۳‬۔ ۻ‪2S‬‬ ‫‪77‬‬ ‫‪ُ-۳‬لْوُقَيَس‬
‫وسآےئۻآُں ۻےکوہنجںۻےن ۻوتہبۻیک‬ ‫اَّلِاَنْيِذَّلااْوُباَت‬
‫آور(آےنپۻروہیۻیک)آصالحۻیک‬ ‫َواْوُحَلْصَا‬
‫آورایبںۻایکۻ(وہۻوجۻآتۻیکۻاپھچےتۻرےہ)‬ ‫َواْوُنَّيَب‬
‫وتہیۻولگۻںیہۻںیمۻوتہبۻوبقلۻرکیاوہںۻنجۻیکۻ‬ ‫َكِٕىٰٓلوُاَفُبْوُتَاٌتٰوَلَص ْۚ‪١‬‬
‫آورںیمۻتہبۻوتہبۻوبقلۻرکےنۻوآال‪،‬ہشیمہۻرمحۻفرامےنۻوآالۻوہں۔‬ ‫َواَنَاُباَّوَّتلاُمْيِحَّرلا܄‪۰۰۱۴‬‬
‫س‬ ‫س‬
‫اِم آیات ںیم ینب ارسالیئ ےک قح وک اپھچےن ےک بجرل وک ایبم ایک ایگ۔ ُاںیہن اہلل اعتیلٰ‪ ،‬قروتشں اور امتل اناونں یک تنعل یک‬
‫ت‬
‫ودیعانسیئیئگ۔اہںوجوتہبرکےاورقحوکواحضرکےوہاِسودیعےسوفحمظوہاجےئاگ۔آجقحیکانیمامدمحمہیﷺِےہ۔‬
‫س‬ ‫ت‬
‫اہللاعتیلٰںیمہقحوکےنھجمساورِاِےسدورسوںتاچنہپےنیکوتقیفاطع رقامےئ۔آنیم! ِ‬
‫آ یات‪۲۷۲‬ۻیاۻ‪۲۷۴‬‬
‫س‬
‫قحوکاجموبھجرکاپھچیارفکےہ‬
‫ےبۻکشۻنجۻولوگںۻےنۻرفکۻایک‬ ‫َّنِاَنْيِذَّلااْوُرَفَك‬
‫آوررمےۻآِسۻاحل ںیم ۻہکۻوہۻاکفرۻےھت‬ ‫َواْوُتاَمَونْوٌُراَّفُك‬
‫یہی ۻوہ ۻولگ ۻںیہ ۻنج ۻرپتنعل ۻےہ ۻآہلل ۻیک ۻآور ۻفروتشں ۻیکۻ‬ ‫َكِٕىٰٓلوُاٌتٰوَلَص ُْةَنْعَلِہّٰللاَوِةَكِٕىٰٓلَمْلاَوِساَّنلا‬
‫آورستۻےکۻستۻولوگںۻیکۻ۔‬ ‫َنْيِعَمْجَاۙ܅‪۰۰۱۴‬‬
‫وہۻہشیمہۻرےنہۻوآےلۻںیہۻآُس(تنعل)ۻںیم‬ ‫َنْيِدِلٰخاَهْيِفۚ‪١‬‬
‫ہنۻاکلہۻایکاجےئۻاگۻآُںۻےسۻذعآت‬ ‫اَلُفَّفَخُيُمُهْنَعُباَذَعْلا‬
 ‫‪۳‬۔ ۻ‪2S‬‬ ‫‪77‬‬ ‫‪ُ-۳‬لْوُقَيَس‬
‫آورۻہنۻیہۻآُںیہنۻتلہمۻدیۻاجےئۻیگ۔‬ ‫َواَلنْوَُنْوُرَظْنُي܆‪۰۰۱۴‬‬
‫آوراہمترآوبعمدےہۻآیکۻیہۻوبعمد‬ ‫َوْمُكُهٰلِاٌهٰلِاٌدِحاَّوۚ‪١‬‬
‫ںیہن ۻےہوکیئ ۻوبعمدوسآےئآُس ۻےک ۻوج ۻتہب ۻیہ ۻرہمیاں‪،‬‬
‫ۤاَلَهٰلِااَّلِاَوُهُنٰمْحَّرلاُمْيِحَّرلاَ܇‪۰۰۱۴‬‬
‫ہشیمہۻرمحۻفرامےنۻوآالۻےہ۔‬
‫س‬
‫ہیآیاتربخداررکریہںیہہکقحوکاپھچےناک بجرلرفکےہ۔وجدببیصناِساکقراہنجرلاکاراکتبرکےترےہاورریغبوتہبےیکرم‬
‫ب‬
‫س‬ ‫س‬
‫پ‬
‫ےئگ‪ُ ،‬ام رپ ہشیمہ اہلل اعتیلٰ‪،‬قروتشں اور امتل اناونں یک رطف ےس ھےلاار ببریتس رےہ یگ۔وہ اےسی ذعاب ےس دواچر وہں ےگ سج‬
‫ت‬
‫ںیم ہن یھبک یمک یک اجےئ یگ اور ہن یہ وہفق وہاگ۔ارگ مہ رصف اہلل اعتیلٰ یہ وک وبعمد انبںیل اور امتل وخااشہت اوروتحلصمں وک برک‬
‫ت‬ ‫ت‬
‫رکدںیوتقحوکاپھچےنےک ُاس بجرلےسچبتکسںیہسجیکزسااہنبنیگنسےہ۔ ِ‬
‫آ یت‪۲۷۵‬‬
‫س‬
‫اہللاعتیلٰیکےباثمكناوینںاکایبم‬
‫ےبۻکشۻآ امسونںۻآورۻرنیمۻےکۻدیپآۻرکےنۻںیم‬ ‫َّنِاْيِفِقْلَخِتٰوٰمَّسلاَوِضْرَاْلا‬
‫آوررآتۻآوردںۻےکۻلدےنۻںیم‬ ‫َوِفاَلِتْخاِلْيَّلاَوِراَهَّنلا‬
‫آورآُں ۻویتشکں ۻںیم ۻوجیتلچ ۻںیہ ۻنمرںیم ۻوہ ۻزیچںیۻ‬ ‫َوِكْلُفْلاْيِتَّلاْيِرْجَتيِفِرْحَبْلااَمِبُعَفْنَي‬
‫آُاھٹےئۻوجعفنۻاچنہپیتۻںیہۻولوگںۻوک‬ ‫َساَّنلا‬
‫آوروجیارلۻفرامیاۻآﷲےنۻآ امسںۻےسۻیاین‬ ‫َوۤاَمَلَزْنَاُهّٰللاَنِمِءٓاَمَّسلاْنِمٍءٓاَّم‬
‫رھپردنہۻایکآُسۻےکۻدرہعیۻرنیم ۻوکآُسۻےکۻرمدہۻوہےنۻ‬
‫اَيْحَاَفِهِبَضْرَاْلاَدْعَباَهِتْوَم‬
‫ےکدعب‬
 ‫‪۳‬۔ ۻ‪2S‬‬ ‫‪78‬‬ ‫‪ُ-۳‬لْوُقَيَس‬
‫پ‬
‫آور ھیالدےیۻآُسۻںیمۻہرۻمسقۻےکۻاجدنآر‬ ‫َوَّثَباَهْيِفْنِمِّلُكٍةَّبٓاَد۪‪١‬‬
‫آوروہآوںۻےکۻلدےتلۻرےنہۻںیم‬ ‫َّوِفْيِرْصَتِحٰيِّرلا‬
‫آورآُںۻیادولںۻںیمۻوجخدمت ۻںیمۻاگلۻدےیۻۻےئگۻںیہۻآ امسںۻ‬
‫َوِباَحَّسلاِرَّخَسُمْلاَنْيَبِءٓاَمَّسلاَوِضْرَاْلا‬
‫آوررنیمۻےکدرایمں‬
‫انیقیًۻنشااینںۻںیہۻآُںۻےکۻےیلۻوجوغرورکفرکےتۻںیہ۔‬ ‫ٍتٰيٰاَلٍمْوَقِّلَنْوُلِقْعَّي܈‪۰۰۱۴‬‬
‫ت‬
‫آب ںیم اہلل اعتیلٰ یک رعمتف ےک وصحك ےک ےیل یئک آی ِ‬
‫ات آافیق اک ایبم ےہ ۔ آعامم و زنیم یک قیلخت ‪ ،‬رات اور دم اک ال‬ ‫اِس‬
‫ت‬
‫ریھپ‪،‬دنمسرںیمیتلچوہیئایتشکں‪،‬آعاممےس ببریتسوہیئیبارںیش‪،‬زنیمےساےنگوایلابنیات‪،‬زنیمںیمےلیھپوہےئاجدنار‪،‬اضفںیم‬
‫دبیتل وہیئ وہاںیئ اور ُام ےک دوش رپریتےت وہےئ یبادك زیبامِ احك ےس اکپر اکپر رک اےنپ اخقل یک ایلعٰ انصیع یک وگایہ دے رےہ‬
‫ںیہ۔وقبكشارعِ؂ِِ ِِِِ‬
‫قحریمیدرتسسےسیباہرےہ‬
‫قحِےکِآیارِداتھکیِوہںںیم ِ‬
‫آ یات‪۲۷۶‬ۻیاۻ‪۲۷۸‬‬
‫داینداراقدئنییکریپویاکرسحانتکااجنل‬
‫آورولوگںۻںیمۻےسۻآےسیۻیھبۻںیہۻوجانبےتںیہۻآہللۻےکۻ‬
‫َوَنِمِساَّنلاْنَمُذِخَّتَّيْنِمِنْوُدِہّٰللااًداَدْنَا‬
‫وسآآوروںۻوکۻآ ُس ۻاکۻدمِۻاقمیل‬
‫وہۻتبحمۻرکےتۻںیہۻآُںۻےسۻآہللۻیکۻتبحمۻیکۻرطح‬ ‫ْمُهَنْوُّبِحُّيِّبُحَكِہّٰللاؕ‪١‬‬
‫آوروہۻولگۻوجۻآنںۻالےئۻںیہۻوہۻریادہۻ یکّے ۻںیہۻتبحمۻںیمۻ‬
‫َوَنْيِذَّلااْۤوُنَمٰاُّدَشَااًّبُحِهّٰلِّلؕ‪١‬‬
‫آہللۻےکۻےیل‬
‫‪۳‬۔ ۻ‪2S‬‬
‫آوراکس ۻدںیھکی ۻوہ ۻولگ ۻوہنجں ۻےنملظ ۻایکےہ(وہۻ‬
‫وقت)‬
‫جتۻوہۻدںیھکیۻےگ(آینپۻآ وھکنںۻےس)ۻذعآت‬
‫ہکۻوقتۻآﷲیہۻےکےیلۻےہۻساری‬
‫آورہیۻہکۻآہللۻتخۻذعآتۻدےنیوآالےہ۔‬
‫جتۻآاہظرۻِزیبآریۻرکںیۻےگۻوہۻنجۻیکۻریپویۻیکۻیئگۻیھت‬
‫آُںۻےسوہنجںۻےنریپویۻیکۻیھت‬
‫آوردھکیۻںیلۻےگ(وہۻستۻ)ذعآت‬
‫آوروٹتۻاجںیئۻےگۻآُںۻےکاقلعتت۔‬
‫آورںیہکۻےگۻوہۻوہنجںۻےنریپویۻیکۻیھت‬
‫اکسۻہکۻامہۻرےۻےیلۻنکممۻوہیاآیکۻدہعفۻولانٹ(داینۻںیم)‬
‫اہظرۻزیبآریۻرکےتۻآِں(وشیپآوں)ےسۻ‬
‫وتۻمہۻیھبۻآ ِ‬
‫ےسیجۻآُپہوںۻےنۻآ ِ‬
‫اہظرۻزیبآریۻایکۻےہۻمہۻےس‬
‫آِیس ۻرطح ۻےس ۻداھکےئ ۻاگآُںیہن ۻآہلل ۻآُں ۻےک ۻآامعلۻ‬
‫رسحتۻانبرکۻآُںۻرپ‬
‫آورۻںیہنۻوہںۻےگۻوہۻنکلنےۻوآےلۻآ گۻۻےس۔‬
‫‪78‬‬ ‫‪ُ-۳‬لْوُقَيَس‬
‫َوْوَلىَرَيَنْيِذَّلااْۤوُمَلَظ‬
‫ْذِاَنْوَرَيَباَذَعْلاۙ‪١‬‬
‫َّنَاَةَّوُقْلاِهّٰلِلاًعْيِمَجۙ‪١‬‬
‫َّوَّنَاَهّٰللاُدْيِدَشِباَذَعْلا܉‪۰۰۱۴‬‬
‫ْذِاَاَّرَبَتَنْيِذَّلااْوُعِبُّتا‬
‫َنِمَنْيِذَّلااْوُعَبَّتا‬
‫َواُوَاَرَباَذَعْلا‬
‫َوْتَعَّطَقَتُمِهِبُباَبْسَاْلا܊‪۰۰۱۴‬‬
‫َوَلاَقَنْيِذَّلااْوُعَبَّتا‬
‫ْوَلَّنَااَنَلًةَّرَك‬
‫َاَّرَبَتَنَفْمُهْنِم‬
‫اَمَكاْوُءَّرَبَتاَّنِمؕ‪١‬‬
‫َكِلٰذَكُمِهْيِرُيُهّٰللاْمُهَلاَمْعَاٍتٰرَسَحٌتٰوَلَص ْؕ‪١‬‬
‫َواَمنْوَُنْيِجِرٰخِبَنِمِراَّنلاَ܋‪۰۰۱۴‬‬
 ‫‪۳‬۔ ۻ‪2S‬‬ ‫‪78‬‬ ‫‪ُ-۳‬لْوُقَيَس‬
‫ت‬ ‫س‬ ‫س‬
‫اِمآیات ںیمق ا‬
‫رامیایگ ہک الہِاامیمویہ ںیہ نجیک اہللاعت ِٰیل ےس تبحمااہتنیئ دشید وہیت ےہ ۔ اہتبل اناونںیک ارثکب اہلل اعتیلٰ وک‬
‫وھچڑرکدورسیویتسہںوکوبحمبانبیتیلےہ۔اِمںیمےساخصوطروپرضعبدایندارایسیسوذمیبہوشیپاوہےتںیہنجیکدكواجم‬
‫ت ت‬ ‫ت‬
‫ےس ریپوی یک اجیت ےہ۔ رو ِز ایقم ہی ب ب‬
‫وشیپاج ذعاب دںیھکی ےگ وت اےنپ ریپواکروں ےس االعمِ زیباری رکںی ےگ ۔ ُاس وق‬
‫ریپواکر امیشپم وہں ےگ۔وہاہلل اعتیلٰ ےسداینںیم دویبارہ ےجیھب اجےن یکااجتل رکںی ےگ اورںیہک ےگ ابمہاِم وشیپاؤں ےسایسی یہ‬
‫زیباری اکااہظررکںی ےگ ےسیجآج ُاوہنں ےنہارے اسھت ااہظ ِر زیباریایکےہ۔نکیلداین ںیم دویبارہ یسک وک ںیہن اجیھباجےئ اگ اور‬
‫س‬
‫رجمنیممنہجںیمرسحتےساینپدوینیزدنیگیکروشرپیادلوہےترںیہےگ۔ ِ‬
‫آ یات‪۲۷۹‬ۻیاۻ‪۲۸۲‬‬
‫الحكاوریازیکہرزقاھکےنیکنیقلت‬
‫آےۻولوگ!ۻ‬ ‫اَهُّيَاٰۤيُساَّنلا‬
‫اھکؤآُسۻںیمۻےسۻوجۻرنیمۻںیمۻےہۻخاللۻآورۻیازیکہ‬ ‫اْوُلُكاَّمِميِفِضْرَاْلااًلٰلَحاًبِّيَط‪١ۖٞ‬‬
‫آورۻریپویۻہنۻرکواطیشںۻےکۻشقنۻدقمۻیکۻ‬ ‫َّواَلاْوُعِبَّتَتِتٰوُطُخِنٰطْيَّشلاؕ‪١‬‬
‫ک‬
‫ےبۻکشۻوہۻاہمترآۻ ھالدنمشۻےہ۔‬ ‫ٗهَّنِاْمُكَلٌّوُدَعٌنْيِبُّم܌‪۰۰۱۴‬‬
‫ےبۻکشۻوہۻوتۻمکحۻداتیۻےہۻںیہمت ۻیرآیئۻآورۻےبۻایحیئۻاک‬ ‫اَمَّنِاْمُكُرُمْاَيِءْٓوُّسلاِبَوِءٓاَشْحَفْلا‬
‫آورۻہیۻہکۻمتۻوہکۻآﷲےکۻیارےۻںیمۻوہ ۻوجۻمتۻںیہنۻاجےتنۻ۔‬ ‫َوْنَااْوُلْوُقَتىَلَعِہّٰللااَماَلَنْوُمَلْعَت܍‪۰۰۱۴‬‬
‫آورۻجتۻیھبۻآُںۻےسۻاہکۻاجۻیاۻےہۻہکۻریپویۻرکوآُسۻیکۻوجۻ‬
‫َواَذِاَلْيِقُمُهَلاْوُعِبَّتاۤاَمَلَزْنَاُهّٰللا‬
‫یارلۻفرامیاۻےہۻآﷲےن‬
‫وت ۻےتہک ۻںیہ(ںیہن) ۻہکلبۻمہ ۻوت ۻریپویۻرکںی ۻےگۻآُس ۻیکۻمہۻ‬ ‫اْوُلاَقْلَبُعِبَّتَنۤاَماَنْيَفْلَاِهْيَلَعاَنَءٓاَبٰاؕ‪١‬‬
 ‫‪۳‬۔ ۻ‪2S‬‬ ‫‪78‬‬ ‫‪ُ-۳‬لْوُقَيَس‬
‫ےنۻیایاۻسجۻرپۻآےنپۻیاتۻدآدآۻوک‬
‫پ‬
‫ھالآرگہچۻآُںۻےکۻیاتۻدآدآۻہنۻےتھجمسۻوہںۻھچک‬ ‫َوَاْوَلَناَكْمُهُؤٓاَبٰااَلَنْوُلِقْعَيأًـْيَش‬
‫آورہنۻدہآیتۻیاہتفۻوہں۔‬ ‫َّواَلَنْوُدَتْهَي܎‪۰۰۱۴‬‬
‫آوراحلۻآُںۻاکوہنجۻںۻےنۻرفکایکہیۻےہ‬ ‫َوُلَثَمَنْيِذَّلااْوُرَفَك‬
‫ےسیجمیال ۻآُس ۻیک ۻوجیالیاےہآُںیہن ۻوجھچک ۻںیہن ۻسننےۻ‬ ‫ِلَثَمَكْيِذَّلاُقِعْنَياَمِباَلُعَمْسَياَّلِاًءٓاَعُدَّو‬
‫وسآےئۻخیچۻآورۻاکپۻرۻےک‬ ‫ًءٓاَدِنؕ‪١‬‬
‫وہ ۻرہبے ۻںیہ‪،‬وگےگن ۻںیہ‪،‬آدنےھ ۻںیہ ۻوسوہ ۻھچک ۻںیہنۻ‬
‫ٌّۢمُصٌمْكُبٌيْمُعْمُهَفاَلَنْوُلِقْعَي܏‪۰۰۱۴‬‬
‫ےتھجمس۔‬
‫س‬ ‫ت‬ ‫س‬
‫اجب ذراعئ ےس‬
‫دی اور وج بیط وہ ینعی ُاےس ر‬
‫دی ایگ ےسج اہلل اعتیلٰ ےن الحك قرار ا‬ ‫اِم آیات ںیم امتل اناونں وک ایسی ذغا اھکےن اک مکح ا‬
‫س‬ ‫س‬
‫احلص ایک ایگوہ‪ ،‬اجونر وہ وت ذحب ایک ایگ وہ اور ُاس رپ اہلل اعت ِٰیل یہ اک یال ایل ایگ وہ۔ اِم دہایات ےک ببرسکع روش اایتخر ا‬
‫رکی اطیشم یک‬
‫سس‬ ‫ت‬ ‫سس‬
‫ج ایقرامونںوکاہللاعتیلٰےکالکلیکریپوییکدوعتدی‬ ‫ب‬
‫رکیےہ۔ ب‬ ‫ریپویےہوجاہللاعتیلٰیکیاقرامیناورےبایحیئیکرطفرابغ ا‬
‫اجیتےہوتوہادنوھںاوررہبوںیکرطحینساَمینسرکدےتیںیہ ب‬
‫اوربریڈاٹھیئےسےتہکںیہہکمہوتاےنپآ ایبءو ب‬
‫اجدادیکروشرپیہ‬
‫س‬
‫ےتلچرںیہےگ۔اہللاعتیلٰںیمہایسیدضاورہدرھیمےسوفحمظقرامےئ۔آنیم! ِ‬
‫آ یات‪۲۸۳‬ۻیاۻ‪۲۸۴‬‬
‫اھکےنےکیقیقحآداب‬
‫آےوہۻولوگۻوجۻآنںۻالےئۻوہ!‬ ‫اَهُّيَاٰۤيَنْيِذَّلاا‬
‫اھکوۻیاکۻزیچںیۻوجۻمہۻےنۻدیۻںیہۻںیہمت‬ ‫اْوُلُكْنِمِتٰبِّيَطاَمْمُكٰنْقَزَر‬
 ‫‪۳‬۔ ۻ‪2S‬‬ ‫‪78‬‬ ‫‪ُ-۳‬لْوُقَيَس‬
‫آوررکشۻآدآۻایکرکوآہللۻاک‬ ‫َواْوُرُكْشاِهّٰلِل‬
‫آرگۻمتۻرصفۻآُیسۻیکۻابعدتۻرکےتۻوہ۔‬ ‫ْنِاْمُتْنُكُهاَّيِاَنْوُدُبْعَتܐ‪۰۰۱۴‬‬
‫ےبۻکشۻآُسۻےنۻرحآۻمۻایکۻےہۻمتۻرپرمدآر‬ ‫اَمَّنِاَمَّرَحُمُكْيَلَعَةَتْيَمْلا‬
‫آوروخں‬ ‫َوَمَّدلا‬
‫آورزنخریاکوگست‬ ‫َوَمْحَلِرْيِزْنِخْلا‬
‫آوروہۻاکپرآۻاجےئۻسجۻرپآہللۻےکۻوسآیسکۻاکیامۻ‬ ‫َوۤاَمَّلِهُاٖهِبِرْيَغِلِہّٰللاۚ‪١‬‬
‫رھپوجالاچررکدیااجےئ(وھبک ۻےس)‪،‬ہن ۻوہ ۻرسشک ۻوہ‬
‫ِنَمَفَّرُطْضاَرْيَغٍغاَبَّواَلٍداَع‬
‫آورۻہنۻدحۻےسۻیر ھنےۻوآالۻ‬
‫وتںیہنۻوکیئۻگیاہۻآُسۻرپ ِ‬
‫ۻ(دقبرۻرضورتۻاھکےنیلۻںیم)‬ ‫ۤاَلَفَمْثِاِهْيَلَعؕ‪١‬‬
‫ےبۻکشۻآہلل ۻتہبۻےنشخبۻوآال‪،‬ۻہشیمہۻرمحۻفرامےنۻوآالۻےہ۔‬ ‫َّنِاَهّٰللاٌرْوُفَغٌمْيِحَّرܑ‪۰۰۱۴‬‬
‫س‬
‫اھکیالحكاوریازیکہوہ۔دومئہیہک‬ ‫ہیآیاتالہِاامیموکاھکےنےکیقیقحآدابےسآاگہرکریہںیہ۔ہیآدابنیتںیہ۔ا ّوكہیہک ا‬
‫س‬ ‫س‬
‫رزق یک قرایمہ اور وھبک یک نیکست احلص وہےن رپ نسحمِ یقیقح اہلل اعتیلٰ اک رکش اداایک اجےئ ۔وسمئ رزق ےس ےنلم وایل وتایایئ وک اہلل‬
‫س‬ ‫ت‬
‫دی ےہےسجاہلل اعتیلٰ ےکوسایسکاور‬ ‫دیاجےئ۔اہللاعت ِٰیل ےنرمدار‪،‬وخم‪،‬زنخبراک وگباورااسی ا‬
‫اھکیرحالرک ا‬ ‫اعتیلٰیکدنبیگںیم اگل ا‬
‫س سس‬
‫ےکیالرپیدرایکایگوہ۔یلہپنیتزیچںیسجنںیہ۔وچیھتےشوکرشکیکآالشئےنرحالرکدیاےہ۔اہتبلروبجرییکوصرتںیمِ‬
‫س‬
‫اجماچبےنےکےیلدقب ِررضورترحالاھکےنرپوکیئگاہںیہن۔ ِ‬
‫‪۳‬۔ ۻ‪2S‬‬ ‫‪78‬‬ ‫‪ُ-۳‬لْوُقَيَس‬

‫آ یات‪۲۸۵‬ۻیاۻ‪۲۸۷‬‬
‫املعےئوسءرپاہللاعتیلٰاکبضغ‬
‫ےبۻکشۻوجولگۻاپھچےتۻںیہۻآُےسوجیارلۻایکےہۻآہللۻ‬
‫َّنِاَنْيِذَّلاَنْوُمُتْكَيۤاَمَلَزْنَاُهّٰللاَنِمِبٰتِكْلا‬
‫ےنۻاتکتۻںیمۻےسۻ‬
‫آورےتیلۻںیہۻآُس(قحۻےکۻاپھچےن)رپوھتریۻیسۻتمیق ۻ‬ ‫َوَنْوُرَتْشَيٖهِباًنَمَثاًلْيِلَقۙ‪١‬‬
‫وہۻںیہنۻرھبۻےتۻآےنپۻوٹیپںۻںیمۻرگمۻآ گ‬ ‫َكِٕىٰٓلوُااَمَنْوُلُكْاَيْيِفْمِهِنْوُطُباَّلِاَراَّنلا‬
‫آوریاتۻیکۻہنۻرکےۻاگآُںۻےسۻآہللۻایقۻمتۻےکۻدں ۻ‬ ‫َواَلُمُهُمِّلَكُيُهّٰللاَمْوَيِةَمٰيِقْلاِ‬
‫آورہنۻیہۻ(آُںۻےکۻگیاہۻشخبۻرک)یاکۻرکےۻاگآُںیہن‬ ‫َواَلْمِهْيِّكَزُيۚۖ‪١‬‬
‫آورآ ُںۻےکۻےیلۻدردیاکۻذعآتۻےہ۔‬ ‫َوْمُهَلٌباَذَعٌمْيِلَاܒ‪۰۰۱۴‬‬
‫یہیۻوہ(لدبیصن)ںیہۻوہنجںۻےنۻرخیدیلۻرمگآیہۻدہآیتۻ‬
‫َكِٕىٰٓلوُاَنْيِذَّلااُوَرَتْشاَةَلٰلَّضلاىٰدُهْلاِب‬
‫یکۻلدےلۻںیم‬
‫آورۻذعآتۻششخبۻےکۻلدےلۻںیم‬ ‫َوَباَذَعْلاِةَرِفْغَمْلاِبۚ‪١‬‬
‫وتۻوہۻایکۻیہۻربصرکۻےنۻوۻآےلۻںیہۻآ گۻرپ۔‬ ‫ۤاَمَفْمُهَرَبْصَاىَلَعِراَّنلاܓ‪۰۰۱۴‬‬
‫ہیۻزسآ ۻآِسۻےیلۻےہۻہکۻآﷲےنیارلۻیکۻےہۻاتکۻت ۻقحۻ‬
‫َكِلٰذللا َّنَهّٰللاَلَّزَنَبٰتِكْلاِّقَحْلاِبؕ‪١‬‬
‫ےکۻساھت‬
‫آورےبۻکشۻوہۻولگۻوجآ ۻجیالفۻرکےتۻںیہۻاتکت(یکۻ‬
‫َوَّنِاَنْيِذَّلااْوُفَلَتْخايِفِبٰتِكْلا‬
‫امیلعتت)ںیم‬
 ‫‪۳‬۔ ۻ‪2S‬‬ ‫‪78‬‬ ‫‪ُ-۳‬لْوُقَيَس‬
‫وہۻانیقیًتہبۻدوریکۻاخمتفلۻںیمۻںیہ۔‬ ‫ْيِفَلٍۭقاَقِشٍدْيِعَبَܔ‪۰۰۱۴‬‬
‫اِمآیاتںیم ُاماملعءوسءرپاہللاعتیلٰےکبضغاکایبمےہوجُِاسیکاتکبیکامیلعتتوکاپھچےتںیہاوروھتڑییستمیقےکوعض‬
‫س‬ ‫ت‬
‫ولوگںیکوخااشہتےکاطمقبوتفی ٰدےدےتیںیہ۔ ُاوہنںےن وسدارک ایلرمگایہاکدہابےکدبہلںیم۔اےسیولگوتفی ٰقرویش‬
‫ت‬
‫اور قح وک اپھچےن یک تمیق ےل رک اےنپ م ٹ ںیم آگ ر ر رےہ ںیہ ۔ رو ِز ایقم اہلل اعتیلٰ ہن ُام ےس الکل رکے اگ اور ہن یہ ُاںیہن‬
‫ت‬ ‫س‬
‫گاوہںیکزسادےرکمنہجےساکنےلاگ۔ہیوہدببیصنںیہوہنجںےندہابےکدبہلںیمرمگایہاورششخبےکدبہلںیمذعاب‬
‫وکدنسپرکایلےہ۔ریحتےہہکوہاجےتنوبےتھجادبیاسخرےاکوسدارکرےہںیہ۔ ِ‬
‫آ یتۻ‪۲۸۸‬‬
‫یکیناکحیحصوصتر‬
‫یکینۻسبۻیہیۻںیہنۻےہ‬ ‫َسْيَلَّرِبْلا‬
‫ہکۻمت(امنرںیم)ریھپولآےنپۻرہچے‬ ‫ْنَااْوُّلَوُتْمُكَهْوُجُو‬
‫رشمقۻآوررغمتۻیکۻرطف‬ ‫َلَبِقِقِرْشَمْلاَوِبِرْغَمْلا‬
‫آورنکیلۻیکینۻوتۻآُسۻیکۻےہوجۻآنںۻالیاۻآہللۻرپ‬ ‫َوَّنِكٰلَّرِبْلاْنَمَنَمٰاِهّٰللاِب‬
‫آورۻآ رختۻےکۻدںۻرپ‬ ‫َوِمْوَيْلاِرِخٰاْلا‬
‫آورفروتشںۻرپ‬ ‫َوِةَكِٕىٰٓلَمْلا‬
‫آورۻاتکوبںۻرپ‬ ‫َوِبٰتِكْلا‬
‫آورۻویبنںۻرپ‬ ‫َوَنّٖيِبَّنلاۚ‪١‬‬
‫‪۳‬۔ ۻ‪2S‬‬ ‫‪77‬‬
‫آورآُسۻےنۻدیاۻاملۻیاووجدۻآِس(امل)ۻیکۻتبحمۻےک‬
‫قرآیتۻدآروںۻوک ۻ‬
‫آورومیتیںۻوک‬
‫آوراتحموجںۻوک‬
‫آوراسمفروںۻوک‬
‫آورامےنگنۻوآولںۻوک‬
‫آوررگدونںۻےکۻڑھچآےنۻںیم‬
‫آوروجاقمئۻرےھکۻامنر‬
‫آورداتیرےہ ۻروکٰہ‬
‫آورۻوہۻوپرآۻرکےنۻوآےلۻںیہۻآےنپۻدہعوکجتۻیھبۻدہعرکںی‬ ‫َوَنْوُفْوُمْلاْمِهِدْهَعِباَذِااْوُدَهٰعۚ‪١‬‬
‫آوریاوصخلضۻربصرکےنۻوآےلۻںیہۻویتخسںۻںیم‬
‫آوراکتفیلۻںیم‬
‫آورۻڑلآیئۻےکۻوقت‬
‫یہیۻوہۻولگۻںیہۻوجےچسیایتۻوہےئۻ(یکینۻیکۻرآہۻںیم)‬
‫آوریہیۻولگۻیقتمۻںیہ۔‬
‫‪ُ-۳‬لْوُقَيَس‬
‫َوىَتٰاَلاَمْلاىٰلَعٖهِّبُح‬
‫يِوَذىٰبْرُقْلا‬
‫َوىٰمٰتَيْلا‬
‫َوَنْيِكٰسَمْلا‬
‫َوَنْباِلْيِبَّسلاۙ‪١‬‬
‫َوَنْيِلِٕىٓاَّسلا‬
‫َويِفِباَقِّرلاۚ‪١‬‬
‫َوَماَقَاَةوٰلَّصلا‬
‫َوىَتٰاَةوٰكَّزلاۚ‪١‬‬
‫َوَنْيِرِبّٰصلايِفِءٓاَسْاَبْلا‬
‫َوِءٓاَّرَّضلا‬
‫َوَنْيِحِسْاَبْلاؕ‪١‬‬
‫َكِٕىٰٓلوُاَنْيِذَّلااْوُقَدَصؕ‪١‬‬
‫َوَكِٕىٰٓلوُاُمُهَنْوُقَّتُمْلاܕ‪۰۰۱۴‬‬
 ‫‪۳‬۔ ۻ‪2S‬‬ ‫‪77‬‬ ‫‪ُ-۳‬لْوُقَيَس‬
‫س‬ ‫ت‬
‫اِسآبںیماہللاعتیلٰےنوحتلیِہلبقیکثحبےکنمضںیمق ا‬
‫رامیہکیکینسبہییہںیہنہکامنزادارکےتوہےئاےنپرخوکرشمق ای‬
‫وگییکینےک دحمودوصتریک یفنرک ےکیکین اک حیحصوصترایبمایک ایگ ۔واحضایک ایگ ہکیکین اک قلعت لمع‬
‫رغمبیک رطف رکایل اجےئ ۔ ا‬
‫ت‬ ‫س‬
‫رکےنواےلےسےہ۔ویہصخش کیےہسجاکاہلل‪،‬آجرتاورراسلرپاامیموہ۔اامیم ُاسیکیکینیکروحےہینعی ُاسیکیکین‬
‫س‬ ‫س‬ ‫س‬
‫اہللاعتیلٰیکراض‪،‬آجرتیکالفحاورروسكاہللﷺےکرطےقیےکالخفہنوہ۔وہاناینہدردیرپاانپوبحمبامكجرچِرکےن‬
‫واالوہ‪،‬ابعداتاکاامتہلرکےنواالوہ‪،‬اےنپوںووںوکوپرارکےنواالوہاورقحویباک ےکرعمہکںیمل ہےلرکیباک اکڈکرک‬
‫س‬ ‫سس‬
‫اقمہلبرکےنواالوہ۔ااسیصخشہنرصف کیےہہکلباہللاعتیلٰےکبردتیہیاچساوریقتمانامےہ۔ ِ‬
‫آ یات‪۲۸۹‬ۻیاۻۺ‪۲۸‬‬
‫س‬
‫یاقحوتقمكےکاصقصاکمکح‬
‫آے ۻوہۻولوگۻوجآنۻںۻالےئۻوہ!‬ ‫اَهُّيَاٰۤيَنْيِذَّلاا‬
‫فرضۻرکدیاۻایگےہۻمتۻرپاصقضۻانیلۻ(یاقح)وتقمۻولۻںۻاک‬ ‫َبِتُكُمُكْيَلَعُصاَصِقْلايِفىٰلْتَقْلاؕ‪١‬‬
‫آ رآد(اقیل)ےکۻلدہلۻںیمۻویہۻآ رآد(اقیل)‬ ‫ُّرُحْلَاِّرُحْلاِب‬
‫آورۻغالۻم(اقیل)ےکۻلدہلۻںیمۻویہۻغالم(اقیل)‬ ‫َوُدْبَعْلاِدْبَعْلاِب‬
‫آور(اقیلہ)وعرتۻےکۻلدہلۻںیمۻویہۻ(اقیلہ)وعرت‬ ‫َوىٰثْنُاْلاىٰثْنُاْلاِبؕ‪١‬‬
‫رھپاعمف ۻرکدیااجےئےسج ۻآُس ۻےکاھبیئ(وتقمل ۻےکۻ‬
‫ْنَمَفَيِفُعٗهَلْنِمِهْيِخَاٌءْيَش‬
‫وآرت)ۻیکۻرطفۻےسۻھچکۻیھب‬
‫وتۻریپویۻرکیاۻےہۻدوتسرۻےکۻاطمقبۻ‬ ‫ٌۢعاَبِّتاَفِفْوُرْعَمْلاِب‬
‫آورآدآیگیئۻرکینۻےہۻآُےسۻدیتۻیکۻآےھچۻرطہقیۻےسۻ‬ ‫َوٌءٓاَدَاِهْيَلِاٍناَسْحِاِبؕ‪١‬‬
 ‫‪۳‬۔ ۻ‪2S‬‬ ‫‪77‬‬ ‫‪ُ-۳‬لْوُقَيَس‬
‫ہیۻآیکۻوہسۻلتۻےہۻاہمتۻرےۻرتۻیکۻرطفۻےسۻآورۻرحمتۻ‬ ‫َكِلٰذٌفْيِفْخَتِهِّبْمُكِّبَّرَوٌؕ‪١‬‬
‫سپۻسجۻےنۻریادیتۻیکۻآِسۻےکۻدعب‬ ‫ِنَمَفىٰدَتْعاَدْعَبَكِلٰذ‬
‫وتآُسۻےکۻےیلۻدردیاکۻذعآتۻےہۻ۔‬ ‫ٗهَلَفٌباَذَعٌمْيِلَاܖ‪۰۰۱۴‬‬
‫آوراہمتۻرےۻےیلۻاصقضۻںیمۻردنیگۻےہۻآےدنملقعو!‬ ‫َوْمُكَليِفِصاَصِقْلاٌةوٰيَحيِلوُاّٰۤيِباَبْلَاْلا‬
‫یاۻہکۻمتۻچبۻوکس(وخرنیریۻےس)۔‬ ‫ْمُكَّلَعَلَنْوُقَّتَتܗ‪۰۰۱۴‬‬
‫ب ب ت‬ ‫ت‬
‫دیایگہکاقترپارگجرلیابوہاجےئوت ُاسےساصقصایلاجےئ۔ارگاحالحاکاناکموہوتوتقمكےکوریاءری‬ ‫اِمآیاتںیممکح ا‬
‫ت‬ ‫ت‬ ‫ت‬ ‫ت‬
‫رشموطوطررپیادبےلرکاقتوکاعمفیھبرکتکسںیہ۔اِسوصرتںیماقتوکاچےیہہکوہوتقمكےکوریاءاکااسحمدنموہ‬
‫ت‬ ‫ت‬
‫ب‬
‫اور ارگدب ادا رکین ےہ وت وپری وپری ادا رکدے۔ اہتبل ارگاقت وکاعمف رکےن ےس رجمومں ےک اور جری وہےن اک اناکم وہوت‬
‫اصقصانیلیہرتہباوراعمرشےںیماجونںیکافحتظاکاضنمےہ۔ ِ‬
‫آ یات‪۲۹۱‬ۻیاۻ‪۲۹۳‬‬
‫وتیصےکوحاےلےسدہایات‬
‫فرضۻایکۻایگےہۻمتۻرپ‬ ‫َبِتُكْمُكْيَلَع‬
‫جتۻآ ےچنہپ ۻمتۻںیمۻےسۻیسکۻوکومت ۻ‬ ‫اَذِاَرَضَحُمُكَدَحَاُتْوَمْلا‬
‫آرگوہۻوھچرراہوہھچکۻاملۻوتوتیصۻرکیا‬ ‫ْنِاَكَرَتاَرْيَخۚۖ‪ُ١‬ةَّيِصَوْل۟ا‬
‫وآۻدلنیۻآورقرآیتۻدآروںۻےکۻےیلۻدوتسرےکۻاطمقب‬ ‫ِنْيَدِلاَوْلِلَوَنْيِبَرْقَاْلاِفْوُرْعَمْلاِبۚ‪١‬‬
‫الرمۻےہۻ(ہیۻمکح)ۻویقتمںۻرپۻ۔‬ ‫اًّقَحىَلَعَنْيِقَّتُمْلاؕܘ‪۰۰۱۴‬‬
 ‫‪۳‬۔ ۻ‪2S‬‬ ‫‪888‬‬ ‫‪ُ-۳‬لْوُقَيَس‬
‫رھپسج ۻےن ۻلدل ۻدیاوتیص ۻوک ۻآِس ۻےک ۻدعب ۻہک ۻآُس ۻےنۻ‬
‫ْۢنَمَفٗهَلَّدَبَدْعَباَمٗهَعِمَس‬
‫نسۻایلۻآُےس‬
‫وتۻےبۻکشۻآِسۻاکۻگیاہۻآُیہنۻرپۻےہۻوہنجںۻےنۻلدالۻوتیصۻوک‬ ‫ۤاَمَّنِاَفٗهُمْثِاىَلَعَنْيِذَّلاٗهَنْوُلِّدَبُيؕ‪١‬‬
‫ےبۻکشۻآہللۻوختۻسننےوآال‪،‬وختۻاجےننۻوآالےہۻ۔‬ ‫َّنِاَهّٰللاٌعْيِمَسٌمْيِلَعؕܙ‪۰۰۱۴‬‬
‫رھپوجوکیئ ۻآدنہشی ۻوسحمس ۻرکے ۻوتیص ۻرکےن ۻوآےلۻ‬
‫ْنَمَفَفاَخْنِمٍصْوُّماًفَنَجْوَااًمْثِا‬
‫ےسۻرطفۻدآریۻیاۻگیاہۻاک‬
‫سپۻوہۻحلصۻرکآدےۻآُںۻےکۻدرایمںۻ‬ ‫َحَلْصَاَفْمُهَنْيَب‬
‫وتھچکۻ ُگیاہۻںیہنۻآُسۻرپ‬ ‫ۤاَلَفَمْثِاِهْيَلَعؕ‪١‬‬
‫ےبۻکشۻآہللۻتہبۻےنشخبۻوآال‪،‬ۻہشیمہۻرمحۻفرامےنۻوآالےہ۔‬ ‫َّنِاَهّٰللاٌرْوُفَغٌمْيِحَّرَܚ‪۰۰۱۴‬‬
‫ت ب ت‬
‫اِمآیاتںیمالزلایکایگہکہرااسیصخشوجھچکامكوھچڑرکرمراہوہاےنپوادلنیاورقرابداروںےکےیلوتیصرکے۔ارگیسک‬
‫س‬
‫ےن وتیص وک دبال وت ِ گاہ دبےنل واےل وک وہ اگ ۔ اہتبل ارگ یسک ےن یسک ڑگھجے وک متخ رک ےن ےک ےیل وتیص ےس ملظ ای اجدبناری اک‬
‫ت‬ ‫س‬
‫رکدی ایگ۔اہتبل لک‬
‫رصنع متخ ایک وت وکیئ رحج ںیہن ۔ وسرۂ ناء ںیم وراب ےک ااکحامت آےن ےک دعب وتیص رکےن اک ہی مکح وسنمخ ا‬
‫ت‬
‫ریوریاءےکےیلیکاجیتکسےہ۔ ِ‬ ‫برہکےکاتاہتیئل ہیکوتیص ِ‬
‫آ یات‪۲۹۴‬ۻیاۻ‪۲۹۵‬‬
‫روزہاکادتبایئمکح‬
‫آےوہۻولوگۻوجۻآنںۻالےئۻوہ!‬ ‫اَهُّيَاٰۤيَنْيِذَّلاا‬
‫فرضۻرکدیاۻایگۻےہۻمتۻرپۻرورہۻرانھکۻ‬ ‫َبِتُكُمُكْيَلَعُماَيِّصلا‬
 ‫‪۳‬۔ ۻ‪2S‬‬ ‫‪888‬‬ ‫‪ُ-۳‬لْوُقَيَس‬
‫سجۻرطحۻفرضۻایکۻایگۻاھتۻآُںۻرپۻوجۻمتۻےسۻےلہپۻےھت‬ ‫اَمَكَبِتُكىَلَعَنْيِذَّلاْنِمْمُكِلْبَق‬
‫یاہکۻمتۻچبۻوکس(آﷲیکۻیافرامینۻےس)ۻ۔‬ ‫ْمُكَّلَعَلَنْوُقَّتَتۙ‪۰۰۱۸۳‬‬
‫ۻدنچۻدںۻںیہۻیتنگۻےک‬ ‫اًماَّيَاٍتٰدْوُدْعَّمؕ‪١‬‬
‫رھپوجوہمتۻںیمۻےسۻامیبریارفسۻرپ‬ ‫ْنَمَفَناَكْمُكْنِماًضْيِرَّمْوَاىٰلَعٍرَفَس‬
‫وتیتنگۻوپریۻرکیاےہۻدورسےۻدونںین‬
‫ٌةَّدِعَفِهِّبٍماَّيَاَرَخُاؕ‪١‬‬
‫آورآُں ۻرپوجظاقت ۻرےتھکۻوہں ۻرورہۻرےنھکۻۻیک ۻ(آور ۻرورہۻ‬
‫ک‬ ‫َوىَلَعَنْيِذَّلاٗهَنْوُقْيِطُيٌةَيْدِفُماَعَطٍنْيِكْسِم‬
‫ہنۻرںیھکۻ)دفہیۻےہۻآیکۻنیکسمۻوکاھکیا ھالیا‬
‫آورۻوجۻوخیشۻےسۻرکےۻوکیئۻیکینۻوتۻوہۻرتہبۻےہآُیسۻےکۻےیلۻ‬ ‫ْنَمَفَعَّوَطَتاًرْيَخَوُهَفٌرْيَخٗهَّلؕ‪١‬‬
‫آورآرگمتۻرورہۻروھک‪،‬رتہبےہاہمتۻرےۻےیلۻ‬ ‫َوْنَااْوُمْوُصَتٌرْيَخْمُكَّل‬
‫آرگمتۻاجےتنۻوہ۔‬ ‫ْنِاْمُتْنُكَنْوُمَلْعَت‪۰۰۱۸۴‬‬
‫س‬ ‫س‬ ‫ت‬
‫ہرمقیامہیک‪،۲۴‬ۻ‪،۲۵‬ۻآورۻ‪ ۲۶‬یارخیاوررحملںیماعوشرہاکروزہقرضایکایگ۔راضمماکروزہقرضوہاجےنےک‬ ‫اِمآیاتےکذرہعی ر‬
‫ت‬ ‫س‬ ‫س‬ ‫س‬
‫دعباِمروزوںیکقرتیضمتخرکدییئگ۔روزہیکتمکحہیاتبیئیئگہکاِسےکذرہعیمتاہللاعت ِٰیلیکیاقرامینےسےنچبیکحالحینعی‬
‫ت‬ ‫س‬
‫لداراعبدییئگہکیرفیارامیریےکدورامروزہہنراھک‬ ‫وقتی ٰاحلصرکوکسےگ۔احصہبرکالؓوچہکناِسابعدتےکاعدیہنےھت ٰ‬
‫ت ت‬
‫ب‬
‫اجےئاوردعبںیموھچکاجےنواےلروزےرھکرکدعتادوپریرکیلاجےئ۔وجروزہیکاطقرےنھکےکیاووجدروزہہنرانھکاچےہ‬
‫ت‬ ‫س‬ ‫س‬ ‫س‬ ‫ت ت‬
‫اکاھکیالھکدے۔راضمماکروزہقرضوہاجےنےکدعبہیآجریراعبمتخرکدییئگ۔‬ ‫وتوہاتنیکسموکدووق ا‬
‫‪۳‬۔ ۻ‪2S‬‬ ‫‪888‬‬ ‫‪ُ-۳‬لْوُقَيَس‬

‫آ یت‪۲۹۶‬‬
‫س‬
‫راضمماابملرکےکروزےیکقرتیض‬
‫راضمۻںۻاکہنیہمۻوہۻےہۻیارلۻایکۻایگسجۻںیمۻقرآ ں‬ ‫ُرْهَشَناَضَمَرْۤيِذَّلاَلِزْنُاِهْيِفُنٰاْرُقْلا‬
‫ہیۻدہآیتۻےہولوگۻںۻےکۻےیل‬ ‫ىًدُهِساَّنلِّل‬
‫آور(آِس ۻںیم)وآحض ۻداللئ ۻںیہ ۻدہآیت ۻآورقح ۻویالطۻ‬
‫َوٍتٰنِّيَبَنِّمىٰدُهْلاَوِناَقْرُفْلاۚ‪١‬‬
‫ںیمۻفرقۻرکےنۻےکۻ‬
‫سپ ۻوجیاےئمت ۻںیم ۻےس ۻآِس ۻہنیہم ۻوکوتوہ ۻرورہ ۻرےھکآِسۻ‬
‫ْنَمَفَدِهَشُمُكْنِمَرْهَّشلاُهْمُصَيْلَفؕ‪١‬‬
‫(وپرےۻےنیہمۻ)اک‬
‫آوروجوہامیبریارفسرپ‬ ‫َوْنَمَناَكاًضْيِرَمْوَاىٰلَعٍرَفَس‬
‫وتۻیتنگۻوپریۻرکیاےہ ۻدورسےۻدونںین‬
‫ٌةَّدِعَفِهِّبٍماَّيَاَرَخُاؕ‪١‬‬
‫اچاتہۻےہآﷲاہمتۻرےۻےیل ۻآ ساینۻ‬ ‫ُدْيِرُيُهّٰللاُمُكِبَرْسُيْلا‬
‫آوروہۻںیہنۻاچاتہاہمتۻرےۻےیللکشم‬ ‫َواَلُدْيِرُيُمُكِبَرْسُعْلا‪١ٞ‬‬
‫آوریاہکۻمتۻوپریۻرکویتنگ‬ ‫َِواوُلِمْكُتِلَةَّدِعْلا‬
‫آوریاہک ۻمت ۻیرآیئ ۻاکآاہظررکو(آےنپ ۻوقل ۻآورلمع ۻےس)ۻ‬
‫َواوُرِّبَكُتِلَهّٰللاىٰلَعاَمْمُكىٰدَه ِ‬
‫آہللۻےکۻےیلۻآِسۻرپہکۻآُسۻےنۻدہآۻیتۻدیۻےہۻںیہمت‬
‫آورۻیاۻہکۻمت ۻرکشۻآدآۻرکوکسۻآُسۻاک۔‬ ‫َوْمُكَّلَعَلَنْوُرُكْشَت‪۰۰۱۸۵‬‬
 ‫‪۳‬۔ ۻ‪2S‬‬ ‫‪888‬‬ ‫‪ُ-۳‬لْوُقَيَس‬
‫س‬ ‫ت‬
‫اِس آب یک ُرو ےس راضمم اابملرک ےک وپرے ہنیہم ںیم روزہ رانھکقرض ےہ۔ امہِراضمم وک ہی اعسدت اِس ےیل دی یئگ ہک وہ‬
‫ت‬ ‫س‬ ‫ت‬ ‫سس ت‬
‫روكقرآماکہنیہم ےہ۔اِسامہںیمقرآمِ میکحوکولحِ وفحمظےسدوینیآعاممرپیازكایکایگ۔قرآمِ میکحیکاِس شاموکامنیاں ایک‬ ‫ب ِ‬
‫س‬ ‫س‬ ‫ت‬ ‫ت‬
‫ایگ ہک ہیولوگں ےک ےیل دہاب ےہ اور اِس ںیم دہاب ےک اور قح ویباک ںیمقرق رکےن ےک واحضداللئ ںیہ ۔ ر‬
‫اسمق اوررامیر وک‬
‫س‬ ‫ت‬ ‫ت‬
‫دیایگہکسجرطحمتےنروزہےکدوراماہللاعت ٰیلِوک‬ ‫آجںیممکح ا‬
‫دورسےدونںںیمروزےرےنھکیکراعبدییئگ۔آبےک ر‬
‫سس‬
‫ببرا امےتن وہےئ اسفنین وخااشہت یک نیکست ےس ابانتب ایک اِیس رطح زدنیگ ےک ر‬
‫ہ وگ ہ ںیمُِاس یک یاقرامین ےس چب رک ُاس یک ببرایئ‬
‫س‬
‫اجریواسریرکو۔متاِیسرطحُِاسےکااسحیاتاکرکشادارکوکسےگ ِ‬
‫آ یت‪۲۹۷‬‬
‫ہداعاکوجابداتیےہ‬
‫اہللاعتیلٰ ر‬
‫آورآےیبنؐ!جت ۻوپںیھچ ۻآتؐ ۻےس ۻریمے ۻدنبےۻ‬
‫َواَذِاَكَلَاَسْيِداَبِعْيِّنَع‬
‫ریمےۻیارےۻںیم‬
‫وتۻےبۻکش ۻںیمۻتہبۻیہۻقربیۻوہں‬ ‫ْيِّنِاَفٌبْيِرَقؕ‪١‬‬
‫ںیمۻوبقلۻرکیاوہںۻداعہراکپرےنۻوآےلۻیکۻجت ۻیھبۻوہ ۻ‬
‫ُبْيِجُاَةَوْعَدِعاَّدلااَذِاِناَعَدۙ‪١‬‬
‫اکپریاۻےہۻےھجم‬
‫سپۻآُںیہنۻاچےیہۻہکۻوہۻیھبۻانہکامںینۻریمآ‬ ‫اْوُبْيِجَتْسَيْلَفْيِل‬
‫آورۻآنۻںۻرںیھکۻھجمۻیہۻرپ‬ ‫َواْوُنِمْؤُيْلْيِب‬
‫یاۻہکۻوہۻدہآیتۻیاںیلۻ۔‬ ‫ْمُهَّلَعَلَنْوُدُشْرَي‪۰۰۱۸۶‬‬
‫ب‬ ‫ت ب ت‬ ‫س‬ ‫ت‬
‫ب‬
‫ےہ۔جوکیئدنبہ‬ ‫اتبیایگےہہکاِسےسانامںیماہللاعت ِٰیلیکقربیکڑتپدیپاوہیت‬
‫اِسآبںیمروزہیکابعدتاکاحلصہی ا‬
‫ت‬ ‫ت ب ت‬
‫دیاجےئہکوہتہبقر ب‬
‫بےہ۔ ُاِسےکاوردنبہےکدرایمموکیئواہطس ایوہلیسںیہنِِ؎ ِ‬ ‫ُِاسیکقرباچےہوت ُاےساتب ا‬
 ‫‪۳‬۔ ۻ‪2S‬‬ ‫‪888‬‬ ‫‪ُ-۳‬لْوُقَيَس‬
‫ویکںاخقلوولخمقںیماحلئرںیہرپدے‬
‫ریپامِِِِِاسیلکِوکِاسیلکِےسِااھٹِِدو‬
‫ت‬
‫اکپریےہوتوہ ُاسیکاکپراکوجابداتیےہِِ؎ ِ‬ ‫ب ب‬
‫جیھبوکیئاکپرےنواالاہللاعتیلٰوک ا‬
‫مہوتاملئہبرکلںیہ‪،‬وکیئاسلئیہںیہن‬
‫راہِدالھکںیئِ کس ‪،‬رہِروِزنمكِیہںیہن‬
‫ت‬ ‫س‬
‫رادی اوردنبوں ےس‬
‫وشیپاوں ےن اہلل اعتیلٰ اور دنبوں ےک درایمم وخد وک واہطس اور وہلیس ق ا‬
‫ذمہ ںیم یال اہند ذمیبہ ِٔ‬ ‫ہ دور اور ہر ب‬
‫ر‬
‫ت‬ ‫سس‬
‫یدراےنووصك رکےک ُام اک ااصحتسكایک ۔ہیآب واوطسں اوروولیسںیکیفن رکےک دنبوں وک ااصحتسك ےساچب ریہ ےہ اور ُام ےک‬
‫ت‬ ‫سس‬ ‫س‬
‫ےیل رتمحِجداودنی اک تہب ببرا جراہن ےہ ۔ اہتبل ہی آب ربخدار یھب رکریہ ےہ ہک اہلل اعت ِٰیل ےک اسھت اعمہلم دو رطہف وہاگ۔ وہ‬
‫س‬
‫اہمتریداعوبقكقرامےئاگنکیلمتیھبوت ُاسےکااکحامترپکیبلوہکاور ُاساکانہکامون۔متُِاسےکااکحامتوک ایؤںےلترودنواورادیم‬
‫س‬
‫رکوہکوہاہمتریداعںیئوپریقرامےئاگ‪،‬ہینکممںیہن۔ ِ‬
‫آ یت‪۲۹۸‬‬
‫س‬
‫املسمونںاوروہیداوںےکروزےاکقرق‬
‫خال ۻل ۻرکدیا ۻایگ ۻاہمت ۻرے ۻےیل ۻرورہ ۻیک ۻرآت ۻںیم ۻاجیا ۻآینپۻ‬
‫َّلِحُاْمُكَلَةَلْيَلِماَيِّصلاُثَفَّرلاىٰلِاْمُكِٕىٓاَسِنؕ‪١‬‬
‫ویبویںۻےکۻیاس‬
‫وہ ۻابلسۻںیہۻاہمتۻرےۻےیلۻآورمتۻابلسۻوہآُںۻےکۻےیل‬ ‫َّنُهٌساَبِلْمُكَّلَوْمُتْنَاٌساَبِلَّنُهَّلؕ‪١‬‬
‫اجاتنےہۻآہللۻہکۻمت(آُںۻےکیاسۻاجرک)ۻایخیتۻایکۻرکےتۻ‬
‫َمِلَعُهّٰللاْمُكَّنَاْمُتْنُكَنْوُناَتْخَتْمُكَسُفْنَا‬
‫ےھتۻآےنپۻآ تۻےس ۻ‬
‫سپۻآُسۻےنۻرظنرکمۻفرامیئۻمتۻرپآوراعمفۻرکدیاںیہمت‬ ‫َباَتَفْمُكْيَلَعَواَفَعْمُكْنَعۚ‪١‬‬
 ‫‪۳‬۔ ۻ‪2S‬‬ ‫‪888‬‬ ‫‪ُ-۳‬لْوُقَيَس‬
‫وسآتۻمتۻولمآُںۻےسۻ‬ ‫َنٰٔـْلاَفَّنُهْوُرِشاَب‬
‫آوربلطۻرکوۻوجۻھکلۻدیاۻےہۻآہللۻےنۻاہمترےۻےیل‬ ‫َواْوُغَتْبااَمَبَتَكُهّٰللاْمُكَل۪‪١‬‬
‫آوراھکوۻآورویپ‬ ‫َواْوُلُكَواْوُبَرْشا‬
‫اہیۻںۻیکۻہکۻامنیاںۻوہاجےئۻاہمتۻرےۻےیل ۻ(حبصۻیکۻ)ۻ‬ ‫ىّٰتَحَنَّيَبَتَيُمُكَلُطْيَخْلاُضَيْبَاْلاَنِمِطْيَخْلا‬
‫دیفسداھریۻ(رآۻتۻیکۻ)ۻایسۻہۻداھۻریۻےسۻرجفۻےکۻوقت‬ ‫ِدَوْسَاْلاَنِمِرْجَفْلا۪‪١‬‬
‫رھپۻوپۻرآۻرکوۻرورہۻرآۻتۻیک‬ ‫َّمُثاوُّمِتَاَماَيِّصلاىَلِاِلْيَّلاۚ‪١‬‬
‫آورۻہنۻولمۻویبویںۻےسۻہکبجۻمتۻآاکتعفۻرکےنۻوآےلۻوہۻدجسموںۻ‬
‫َواَلَّنُهْوُرِشاَبُتَوْمُتْنَاَنْوُفِكٰعۙ‪١‬يِفِدِجٰسَمْلاؕ‪١‬‬
‫ںیم‬
‫ہی ۻآﷲیکۻےطۻرکدہۻدحںی ۻںیہۻسپ ۻمت ۻقربی ۻاجو ۻآ ُںۻ‬
‫َكْلِتُدْوُدُحِہّٰللااَلَفاَهْوُبَرْقَتؕ‪١‬‬
‫ےکۻ‬
‫آِیس ۻرطح ۻےس ۻوآحضۻفرامیا ۻےہ ۻآﷲآینپ ۻآ یات ۻولوگ ۻں ۻےکۻ‬
‫َكِلٰذَكُنِّيَبُيُهّٰللاٖهِتٰيٰاِساَّنلِل‬
‫ےیل‬
‫یاہکۻوۻہۻ(آہللۻیکۻیافرامینۻےس)چبۻںیکسۻ۔‬ ‫ْمُهَّلَعَلَنْوُقَّتَي‪۰۰۱۸۷‬‬
‫ت‬ ‫ت‬ ‫س‬ ‫ت‬
‫اِس آب ںیم ق ا‬
‫رامی ہک املسمم روزے یک راوتں ںیم ویباوں ےس قلعت اقمئ رک تکس ںیہ اور ولطعِ رجف ےس لبق رحسی یھب اھکتکس‬
‫ت‬ ‫س‬
‫احلااکتعفںیموہ‬ ‫جمت ب د‬
‫اسمجںیم ِ‬ ‫ب‬
‫رامیہک ب‬‫ںیہ۔وہیداوںوک ُامےکروزےیکراوتںںیماِمدواومریکااجزتہنیھت۔اہتبلق ا‬
‫وترھپویباوںےسقلعتاقمئرکےنیکااجزتںیہنےہ۔ ِ‬
 ‫‪۳‬۔ ۻ‪2S‬‬ ‫‪888‬‬ ‫‪ُ-۳‬لْوُقَيَس‬

‫آ یت‪۲۹۹‬‬
‫زدنیگر رےکروزےاکمکح‬
‫آورہنۻاھکیاۻرکوآےنپۻاملۻآ سپۻںیمۻیااجیرۻرطہقیۻےس‬ ‫َواَلاْۤوُلُكْاَتْمُكَلاَوْمَاْمُكَنْيَبِلِطاَبْلاِب‬
‫آورہنۻیہ ۻدرہعیۻانبو ۻآِںیہن ۻ(وطبرِروشت ۻدےۻرک)اکحۻمۻ‬
‫َواْوُلْدُتۤاَهِبىَلِاِماَّكُحْلا‬
‫یکۻرساۻیئۻاک‬
‫یاہکۻمتۻاھکۻوکسۻھچکۻہصحۻولوگںۻےکۻاملۻاک ۻگیاہۻےکۻساھتۻ‬ ‫اْوُلُكْاَتِلاًقْيِرَفِهِّبِلاَوْمَاِساَّنلاِمْثِاْلاِب‬
‫احالہکن ۻمتۻاجۻےتنۻوہ۔‬ ‫َوْمُتْنَاَنْوُمَلْعَتَ‪ِ۰۰۱۸۸‬‬
‫ت‬
‫ہوصرتےس۔ارشاد‬ ‫اِسآبںیماےسیروزہاکذرکےہےسجوپریزدنیگرانھکرضوریےہ۔ہیروزہدرالصانچبےہرحالامکیئیک ر‬
‫س‬ ‫س ت‬ ‫س‬
‫وہاہک دورسوں اک امك ای قح رطوقیں ینعی وچری‪،‬ایخب‪،‬الموک‪،‬یاپ وتك ںیم یمک‪،‬ذریخہ ادنوزی‪،‬وسد وخری‪ِ ،‬روشت‪،‬داغیبازی‬
‫ت‬ ‫ت‬
‫اھکوِ۔ہنیہاکحلوکروشتدویاہکمتاینپرحالوخریرپاقونمیکرگتفےسچبوکس۔ ِ‬ ‫وریہےسم ٔ‬
‫آ یتۺ‪۲۹‬‬
‫یکیناکوخداسہتخروسامتےسقلعتںیہن‬
‫ۻآےیبنؐ!وہۻوپےتھچۻںیہۻآ تؐ ےسۻاچدن(ےکۻےنٹھگۻیر ھنے)ۻ‬ ‫َكَنْوُلَٔـْسَيِنَعِةَّلِهَاْلاؕ‪١‬‬
‫ےکۻیاۻرےۻںیم‬
‫فرامےیئ ۻوہ ۻرقمرہ ۻآواقت ۻںیہ ۻولوگں ۻےک ۻےیل ۻآورجح ۻےکۻ‬ ‫ْلُقَيِهُتْيِقاَوَمِساَّنلِلَوِّجَحْلاؕ‪١‬‬
‫ےیل‬
‫آورںیہن ۻےہ ۻہی ۻوکیئ ۻیکین ۻہک ۻمت ۻآ ورھگوں ۻںیم ۻآ ُں ۻےکۻ‬ ‫َوَسْيَلُّرِبْلاْنَاِباوُتْاَتَتْوُيُبْلاْنِماَهِرْوُهُظ‬
 ‫‪۳‬۔ ۻ‪2S‬‬ ‫‪887‬‬ ‫‪ُ-۳‬لْوُقَيَس‬
‫وھچپآرےۻےس‬
‫آورنکیلۻیکینۻوتۻآُسۻیکۻےہۻوجاچبۻ(آہللۻیک)یافرامینۻےس‬ ‫َوَّنِكٰلَّرِبْلاِنَمىٰقَّتاۚ‪١‬‬
‫آورآ یاۻرکورھگوںۻںیمۻآُںۻےکۻدروآروںۻےس‬ ‫َواوُتْاَتْوُيُبْلاْنِماَهِباَوْبَا۪‪١‬‬
‫آوروچب(ۻآﷲیک)یافرامینۻےسیاۻہکۻمتۻاکایمتۻوہاجو۔‬ ‫َواوُقَّتاَهّٰللاْمُكَّلَعَلَنْوُحِلْفُت‪۰۰۱۸۹‬‬
‫ت‬ ‫ت ت‬ ‫ت‬
‫اِسآبںیماچدنیکاتیمہاتبیئیئگہکہیاواقتولعملرکےناکذرہعیےہاوراخصوطررپجحیکابعدتےکوقاکنیعت ا‬
‫رکیےہ۔‬
‫ت ت‬ ‫س ت‬
‫رشمنیکارگجح ایرمعہیکنےسارحالیبادنھےتیلاوررھگےسلکنڑپےتوتیسکرضورتےکوقدویارہرھگںیمدالخوہےنےک‬
‫ب‬
‫س‬ ‫س‬
‫آیرحالےتھجمس۔قرامیاہکہیاہمترانمڑھگتایخكےہاوراِساکیکینےسوکیئقلعتںیہن۔یکین ُاسیکےہوج‬
‫ےیلدیسےھراہتسےس ا‬
‫ت‬ ‫سس‬
‫آب‪۲۸۸‬ںیماسےنمآیکچںیہ۔‬‫اہللاعتیلٰیکراضیکاخرط ُاسیکیاقرامینےساتچبرےہینعییقتموہ۔یقتمیکافصت ِ‬
‫آ یات‪۱‬ۺ‪۲‬ۻیاۻ‪۳‬ۺ‪۲‬‬
‫اہللاعتیلٰیکراہںیمزلےناکمکح‬
‫آورڑلوآﷲیکۻرآۻہۻںیمۻآُںۻےسۻوجۻڑلےتۻںیہۻمتۻےس‬ ‫َواْوُلِتاَقْيِفِلْيِبَسِہّٰللاَنْيِذَّلاْمُكَنْوُلِ‬
‫آورریادیتۻہنۻرکیا‬ ‫َواَلاْوُدَتْعَتؕ‪١‬‬
‫ےبۻکشۻآﷲدنسپںیہنۻفرامیاریادیتۻرکۻےنۻوآۻولںۻوک۔‬ ‫َّنِاَهّٰللااَلُّبِحُيَنْيِدَتْعُمْلاۺ‪۰۰۱۸‬‬
‫آورلتقۻرکوۻآُںیہنۻاہجۻںۻںیہکۻیھبۻیاۻوۻآُںیہن‬ ‫َوْمُھْوُلُتْقاُثْيَحْمُھْوُمُتْفِقَث‬
‫آوراکنولۻآُںیہنۻواہںۻےسۻاہجںۻےسۻآُپہوںۻےنۻاکنالۻےہۻ‬
‫َوْمُهْوُجِرْخَاِهِّبُثْيَحْمُكْوُجَرْخَا‬
‫ںیہمت‬
‫آورہنتف(آہللۻےکۻرآہتسۻےسۻروانک)ریادہۻیرآےہۻوخرنیریۻ‬ ‫َوُةَنْتِفْلاُّدَشَاَنِمِلْتَقْلاۚ‪١‬‬
 ‫‪۳‬۔ ۻ‪2S‬‬ ‫‪887‬‬ ‫‪ُ-۳‬لْوُقَيَس‬
‫ےسۻ‬
‫آورہنۻڑلوآُںۻےسۻدجسمِۻرحآمۻےکیاس‬ ‫َواَلْمُهْوُلِتٰقُتْلا َدِدِجْسَمْلاِماَرَحْلا‬
‫اہیں ۻیکۻہکۻوہۻڑلںیۻمتۻےسۻواہں‬ ‫ىّٰتَحْمُكْوُلِتٰقُيِهْيِفۚ‪١‬‬
‫رھپآرگۻوہۻڑلںیۻمتۻےس(ۻواہۻں)وتلتقۻرکوآُںیہن‬ ‫ْنِاَفْمُكْوُلَتٰقْمُهْوُلُتْقاَفؕ‪١‬‬
‫آورۻآِیسۻرطحۻےسۻلدہلۻےہۻاکفروںۻاک۔‬ ‫َكِلٰذَكُءٓاَزَجَنْيِرِفٰكْلاۻ‪۰۰۱۸‬‬
‫سپۻآرگۻوہۻیارۻآ اجۻںیئۻ‬ ‫ِنِاَفاْوَهَتْنا‬
‫وتےبۻکشۻآﷲتہبۻےنشخبۻوآال‪،‬ہشیمہۻرمحۻفرامےنوآالۻےہ۔‬ ‫َّنِاَفَهّٰللاٌرْوُفَغٌمْيِحَّرۼ‪۰۰۱۸‬‬
‫اِمآیاتںیماملسمونںوکمکح ا‬
‫دیایگہکاہللاعتیلٰیکراہںیماےسیولوگںےسزلںیوج ُامرپملظرکےترےہںیہ۔وپرےیکمدورںیم‬
‫ہ دشتد ےک وجاب ںیم اہھت ہن ااھٹےن اک مکح اھت ۔ اب‬
‫ربص ضحم ‪ ،‬ینعی ر‬
‫املسمونں وک افکر ےک ملظ ےک اقمم ےلب ںیم زلےن اک ںیہن ہکلب ِِ‬
‫ت‬ ‫س‬
‫ااجزت دی یئگ ہکان اک وجاب رھتپ ےسدو۔ دحودِرحل وک رشمنیکیک اجنب ےس یاک رکدو۔ ارگ رشمنیک دحو ِد رحل اک یاس ہن‬
‫ت‬
‫رکںیوتمتیھب ُامیکزیادیتاکوجابدو‪،‬نکیلوخدہنزیادیترکواورہنیہدحو ِدرحلیکرحمیاامكرکو۔ ِ‬
‫آ یات‪۴‬ۺ‪۲‬ۻیاۻ‪۵‬ۺ‪۲‬‬
‫ب ت‬
‫جتدنی ب‬
‫اغلہنوہاجےئزلےتروہ‬ ‫ب‬
‫آورڑلوآُںۻ(رشمنیکۻ)ےسۻاہیۻںۻیکۻہکۻہنۻرےہ ۻہنتفۻ‬ ‫َوْمُهْوُلِتٰقىّٰتَحاَلَنْوُكَتٌةَنْتِف‬
‫آوروہاجےئۻ(اغلت)ۻدنیۻرصفۻآﷲاک‬ ‫َّوَنْوُكَيُنْيِّدلاِهّٰلِلؕ‪١‬‬
‫رھپآرگۻوہۻیارۻآ اجۻںیئۻ‬ ‫ِنِاَفاْوَهَتْنا‬
 ‫‪۳‬۔ ۻ‪2S‬‬ ‫‪887‬‬ ‫‪ُ-۳‬لْوُقَيَس‬
‫وتلدہلۻںیہنۻایلاجۻےئۻاگۻرگمۻرصفۻظاوملںۻےس۔‬ ‫اَلَفَناَوْدُعاَّلِاىَلَعَنْيِمِلّٰظلا۽‪۰۰۱۸‬‬
‫رحمتۻوآےلۻہنیہمۻاکۻلدہلۻرحمتۻوآالہنیہمۻیہۻےہ‬ ‫ُرْهَّشلَاُماَرَحْلاِرْهَّشلاِبِماَرَحْلا‬
‫آورامتمۻرحوتمںۻاکۻیھبۻلدہلۻےہ‬ ‫َوُتٰمُرُحْلاٌصاَصِقؕ‪١‬‬
‫رھپوجۻریاۻدیتۻرکےۻمتۻرپ‬ ‫ِنَمَفىٰدَتْعاْمُكْيَلَع‬
‫وتلدہلۻولۻآُسۻےسۻواسیۻیسیجۻآُسۻےنۻریادیتۻیکۻےہۻمتۻرپ‬ ‫اْوُدَتْعاَفِهْيَلَعِلْثِمِباَمىٰدَتْعاْمُكْيَلَع۪‪١‬‬
‫آورۻوچبآﷲیکۻیافرامینۻےسۻ‬ ‫َواوُقَّتاَهّٰللا‬
‫آورۻاجںۻولۻہکۻآﷲرپزیہاگروںۻےکساھتۻےہ۔‬ ‫َواْۤوُمَلْعاَّنَاَهّٰللاَعَمَنْيِقَّتُمْلا۾‪۰۰۱۸‬‬
‫س‬ ‫ت‬
‫اغل وہےن ت دنی ےک دونمشں ےس بج اجری روھک۔ ارگاخمنیفل‬
‫ہی آیات املسمونں وک مکح دے ریہ ںیہ ہک اہلل اعت ِٰیل اک دنی ب‬
‫ت‬ ‫ت‬
‫رحمواےلونیہمںاکارتحالہنرکںیوتمتیھب ُامیکزیادیتاکدبہلول۔اہتبلوخدہنرحمواےلونیہمںیکالخفورزیرکواورہنیہ‬
‫یسکمسقیکزیادیترکو۔ ِ‬
‫آ یت‪۶‬ۺ‪۲‬‬
‫س‬
‫الہتکےسےنچبےکےیلاہللاعتیلٰیکراہںیمجرچرکو‬
‫آوررخح ۻرکوۻآﷲیکۻرآۻہۻںیم‬ ‫َواْوُقِفْنَاْيِفِلْيِبَسِہّٰللا‬
‫آورۻہنۻدآول(وخدۻوک)آےنپۻاہوھتںۻہالکتۻںیم‬ ‫َواَلاْوُقْلُتْمُكْيِدْيَاِبىَلِاِةَكُلْهَّتلاۚۖۛ‪١‬‬
‫آوریکینۻرکےتۻروہ‬ ‫َواْوُنِسْحَاۚۛ‪١‬‬
‫ےبۻکشۻآﷲۻدنسپرکیاےہیکینۻرکےنۻوآۻولۻںۻوک۔‬ ‫َّنِاَهّٰللاُّبِحُيَنْيِنِسْحُمْلاۿ‪۰۰۱۸‬‬
 ‫‪۳‬۔ ۻ‪2S‬‬ ‫‪888‬‬ ‫‪ُ-۳‬لْوُقَيَس‬
‫س‬ ‫س‬ ‫س‬
‫لدااہللاعت ِٰیلیکراہںیمامك جرچرکو۔اجم ولہکامكاک‬ ‫اِمآیاتںیماملسمونںوکآاگہ ایکایگ ہک بجریغبامكےک ںیہنزلی اجیتکس ٰ‬
‫س‬ ‫س‬ ‫س‬
‫رکی ںیہمتآجرتںیممنہجےس اچبےئ اگاورداینںیمیھبامكواجماک اہجدیہاہمتریاقب‪،‬السیتماورواقراک‬ ‫اہللاعتیلٰیکراہںیمجرچ ا‬
‫اضنمےہ۔ ِ‬
‫آ یت‪۷‬ۺ‪۲‬‬
‫جحاوررمعہےکےیلااکحامت‬
‫آورۻوپرآۻرکوۻجحۻآورۻرمعہۻآہللۻ(یکۻراض)ۻےکۻےیل‬ ‫َواوُّمِتَاَّجَحْلاَوَةَرْمُعْلاِهّٰلِلؕ‪١‬‬
‫رھپۻآرگمتۻروکۻدےیۻاجو‬ ‫ْنِاَفْمُتْرِصْحُا‬
‫وت ۻوجۻرسیمۻوہۻقریاینۻںیمۻےسۻ(وہۻآ ےگۻجیھبۻدو)‬ ‫اَمَفَرَسْيَتْساَنِمِيْدَهْلاۚ‪١‬‬
‫آورۻہنۻمُیدآوۻآےنپۻرسۻ‬ ‫َواَلاْوُقِلْحَتْمُكَسْوُءُر‬
‫اہیںۻیکۻہکۻچنہپۻاجےئۻقریاینۻاکۻاجونرۻآینپۻاقممۻرپ‬ ‫ىّٰتَحَغُلْبَيُيْدَهْلاٗهَّلِحَم‬
‫رھپۻوجۻوہۻمتۻںیمۻےسۻامیبۻر‬ ‫ْنَمَفَناَكْمُكْنِماًضْيِرَّم‬
‫یاۻآُےسۻوہھچکۻفیلکتۻآےنپۻرسۻںیمۻ(آورۻوہۻرسۻڈنموآےل)‬ ‫ْوَاٖۤهِبىًذَاِهِّبٖهِسْاَّر‬
‫وتۻۻدفہیۻوہاگۻرورےۻرانھکۻیاۻدصہقۻدانییا ۻقریاینۻرکیا‬ ‫ٌةَيْدِفَفِهِّبٍماَيِصْوَاٍةَقَدَصْوَاٍكُسُن‬
‫رھپۻجتۻمتۻآنمۻںیمۻوہاجو‬ ‫ۤاَذِاَفْمُتْنِمَا‪١ٙ‬‬
‫وتۻسجۻےنۻافدئہۻآاھٹیارمعہۻاکۻجحۻےکۻساھت‬ ‫ْنَمَفَعَّتَمَتِةَرْمُعْلاِبىَلِاِّجَحْلا‬
‫وتۻوج ۻرسیمۻوہۻقریاینۻںیمۻےس(ۻشیپۻرکے)‬ ‫اَمَفَرَسْيَتْساَنِمِيْدَهْلاۚ‪١‬‬
 ‫‪۳‬۔ ۻ‪2S‬‬ ‫‪888‬‬ ‫‪ُ-۳‬لْوُقَيَس‬
‫رھپوجۻہنۻیاےئۻقریاینۻیکۻظاقت‬ ‫ْنَمَفْمَّلْدِجَي‬
‫وترورہۻرانھکۻےہنیتۻدںۻاکۻجحۻےکۻدورآں‬ ‫ُماَيِصَفِةَثٰلَثٍماَّيَايِفِّجَحْلا‬
‫آورۻساتۻدںۻاک ۻجتۻمتۻۻولتۻآ و(رھگ)‬ ‫َوٍةَعْبَساَذِاْمُتْعَجَرؕ‪١‬‬
‫ہیۻوپرےۻدسۻوہےئ(رورے)‬ ‫َكْلِتٌةَرَشَعٌةَلِماَك‬
‫ہیۻ(آیکۻیہۻرفسۻںیمۻجحۻو ۻرمعۻہۻرکےنۻیکۻراعیت)آُسۻ‬
‫َكِلٰذْنَمِلْمَّلْنُكَيٗهُلْهَايِرِضاَحِدِجْسَمْلا‬
‫ےکےیل ۻےہ‪،‬ںیہنۻںیہ ۻسجۻےکرھگوآےل ۻرےنہۻوآےلۻ‬
‫ِماَرَحْلا‬
‫دجسمِۻرحآمۻےکۻیاس‬
‫آوروچبۻآﷲیکۻیافرۻامۻینۻےس ۻ‬ ‫َواوُقَّتاَهّٰللا‬
‫آوراجںۻولۻہکۻآہللۻتخۻزسآۻدےنیۻوآالۻےہ۔‬ ‫َواْۤوُمَلْعاَّنَاَهّٰللاُدْيِدَشِباَقِعْلاَ܀‪۰۰۱۸‬‬
‫س س‬ ‫س ت‬
‫اِمآیاتںیمجحاوررمعہےکوحاےلےسدہایاتدیںیئگ۔جحورمعہیکنےسرھگےسکلنے ےکدعبارگرحلےنچنہپںیموکیئراکوک‬
‫س‬ ‫ت‬ ‫ت‬ ‫س‬ ‫ت‬ ‫ت‬
‫رسڈنموای ونممع ےہ ۔ارگ روبجری ںیم‬
‫ا‬ ‫دیپا وہ اجےئ وت رھپ قریباین اک اجونردحودِرحل ت اچنہپ ای وہ اگ اور ُاس ےک قریبام وہےن ت‬
‫س‬ ‫ت‬ ‫س س‬ ‫س‬
‫الھکی وہاگیااترکبی یکقریباینشیپ ا‬
‫رکیوہیگ۔وج‬ ‫رسڈنموایڑپےوترھپدفہیںیمنیتروزے رانھکوہںےگ یاھچ اسمنیکوکاھکیا ا‬ ‫ا‬
‫ت‬ ‫ت‬ ‫س‬ ‫ت‬ ‫ت‬
‫رکیوہیگ۔قریباینیکااطتسع‬
‫ولگدجسمِرحالےسدورآیبادںیہوہاتیہیرفںیمجحورمعہرکتکسںیہنکیل ُاںیہناتقریباینشیپ ا‬
‫ہنوہوتدسروزےرےنھکوہںےگ۔نیتجحےکدونںںیماوراسترھگولکرکآےنےکدعب۔ ِ‬
‫آ یات‪۸‬ۺ‪۲‬ۻیاۻۺۺ‪۲‬‬
‫فرہضی ٔۻجحےکآداب‬
‫جحۻےکۻاجےنۻاچہپےنۻےنیہمۻںیہ ۻ‬ ‫ُّجَحْلَاٌرُهْشَاٌتٰمْوُلْعَّمۚ‬
‫‪۳‬۔ ۻ‪2S‬‬ ‫‪888‬‬
‫سپۻسجۻےنۻزعمۻرکایلۻآِںۻںیمۻجحۻاک‬
‫وتںیہن ۻرکینۻوکیئۻشحفۻوگیئۻآورہنۻیافرامینۻآورہنۻڑگھجآجحۻ‬
‫اَلَفَثَفَرَواَلَقْوُسُفۙ‪َ١‬واَلَلاَدِجيِفِّجَحْلا‬
‫ےکۻدورآۻں ۻ‬
‫آورۻوجیھبۻمتۻرکوۻےگۻیکین‪،‬اجاتنۻےہۻآُےسۻآہللۻ‬
‫آورۻرآ ِدۻرآہۻ(ینعیۻرضوریا ِ‬
‫تۻرفس)ےلۻایلۻرکو‬
‫رھپیالہبشۻرتہبنیۻرآ ِدۻرآہۻآہللۻیکۻیافرامینۻےسۻانچبۻےہ۔‬
‫آوروچبۻریمیۻیافرامینۻےسۻآےۻدنملقعو!‬
‫ںیہنۻےہۻمتۻرپۻوکۻیئۻگیاۻہ‬
‫ہکۻمتۻیالسۻرکووکیئۻلضۻآےنپۻرتۻیکۻرطفۻےس‬
‫رھپۻجتۻمتۻوآسپۻآ وۻرعافتۻےس‬
‫وتۻدِرکرکوآہللۻاکرعشمِۻرحآم(مردہفل)ۻےکۻیاس‬
‫آوردرکآُسۻاکےسیجۻآُسۻےنۻدہآیتۻدیۻےہۻںیہمتۻ‬
‫متےھتآِس ےس ےلہپانیقیًیاوآوفقں ںیمۻےس۔‬
‫آورےبۻکشۻ ۻ‬
‫رھپمتۻولوٹوںیہۻےساہجںۻےسۻولےتٹۻںیہۻولۻگ‬
‫آورششخبۻامۻوگنآہللۻےس‬
‫ےبکشۻآﷲتہبۻےنشخبۻوآال‪،‬ہشیمہۻرمحۻفرامےنۻوآالۻےہ۔‬
‫‪ُ-۳‬لْوُقَيَس‬
‫ْنَمَفَضَرَفَّنِهْيِفَّجَحْلا‬
‫َواَماْوُلَعْفَتْنِمٍرْيَخُهْمَلْعَّيُهّٰللا‬
‫َواْوُدَّوَزَت‬
‫َّنِاَفَرْيَخِداَّزلاىٰوْقَّتلا‬
‫َوِنْوُقَّتايِلوُاٰۤيِباَبْلَاْلا܁‪۰۰۱۸‬‬
‫َسْيَلْمُكْيَلَعٌحاَنُج‬
‫ْنَااْوُغَتْبَتاًلْضَفِهِّبْمُكِّبَّر‬
‫اَذِاَفْمُتْضَفَاِهِّبٍتٰفَرَع‬
‫اوُرُكْذاَفَهّٰللاْلا َدِرَعْشَمْلاِماَرَحْلا‬
‫َوُهْوُرُكْذااَمَكْمُكىٰدَه‬
‫َوْنِاْمُتْنُكِهِّبٖهِلْبَقَنِمَلَنْيِّلٓاَّضلا܂‪۰۰۱۸‬‬
‫َّمُثاْوُضْيِفَاْنِمُثْيَحَضاَفَاُساَّنلا‬
‫َواوُرِفْغَتْساَهّٰللاؕ‪١‬‬
‫َّنِاَهّٰللاٌرْوُفَغٌمْيِحَّر܃‪۰۰۱۸‬‬
 ‫‪۳‬۔ ۻ‪2S‬‬ ‫‪888‬‬ ‫‪ُ-۳‬لْوُقَيَس‬
‫سس‬
‫ہیآیاتجحےکآداباھکسریہںیہ۔جحرکےنواولںوکاچےیہہکوہےبایحیئ‪،‬یاقرامین‪،‬ڑگھجےاورریااکریےسںیچب۔جحےکیرف‬
‫س‬
‫ںیم یسک رپ وبھج ہن ںینب اور اانپ جرچ اسھت ےل رک اجںیئ ۔جح ےک دورام رثکت ےس اہلل اعت ِٰیل اک ذرک رکںی اور اخص وطر رپُِاس ےس‬
‫س‬ ‫س‬ ‫س‬ ‫س‬
‫گاوہں یک ششخب امںیگن۔جح یک وبقتیل اک رہظم ہی ےہ ہک انام یک زدنیگ اک رخ دبك اجےئ اوروہ جدا وخیف اک یازیکہ رن اایتخر‬
‫رکےل۔ ِ‬
‫آ یات‪۳۱۱‬ۻیا‪۳۱۴‬‬
‫رصفداینےکبلط اگرہنونب‬
‫رھپۻجتۻمتۻوپرےۻرکوکچۻآےنپۻجحۻےکۻآراکں‬ ‫اَذِاَفْمُتْيَضَقْمُكَكِساَنَّم‬
‫وت ۻدرکرکو ۻآہلل ۻاکےسیجاہمترآیادرکیاوہیا ۻاھت ۻآےنپ ۻیات ۻدآدآۻ‬
‫اوُرُكْذاَفَهّٰللاْمُكِرْكِذَكْمُكَءٓاَبٰا‬
‫وک‬
‫یاآِسۻےسۻیھبۻریادہۻوہدرکۻرکیا(آہللۻاک)‬ ‫ْوَاَّدَشَااًرْكِذؕ‪١‬‬
‫رھپولوگںۻںیمۻےسۻوکیئۻداعۻرکیاۻےہ‬ ‫َنِمَفِساَّنلاْنَمُلْوُقَّي‬
‫آےۻامہرےۻرت!ۻاطعۻفرامںیمہۻداینۻۻںیم‬ ‫اَنَّبَراَنِتٰايِفاَيْنُّدلا‬
‫آورںیہنۻےہۻآُسۻاکۻآ رختۻںیمۻھچکۻج ّصہ۔‬ ‫َواَمٗهَليِفِةَرِخٰاْلاْنِمٍقاَلَخ܄‪۰۰۱۸‬‬
‫آورآُںۻںیمۻےسۻوکیئۻداعۻرکیاۻےہۻ‬ ‫َوْمُهْنِمْنَّمُلْوُقَّي‬
‫پ‬
‫آےۻامہۻرےۻرت!ۻاطعۻفرامںیمہۻداینۻںیمۻ ھالیئ‬ ‫اَنَّبَراَنِتٰايِفاَيْنُّدلاًةَنَسَح‬
‫پ‬
‫آورآ رختۻںیمۻیھبۻ ھالۻیئ‬ ‫َّويِفِةَرِخٰاْلاًةَنَسَح‬
‫آوراچبۻںیمہۻآ گۻےکذعآتۻےس۔‬ ‫َّواَنِقَباَذَعِراَّنلا܅‪۰۰۱۸‬‬
 ‫‪۳‬۔ ۻ‪2S‬‬ ‫‪888‬‬ ‫‪ُ-۳‬لْوُقَيَس‬
‫یہیۻوہ ۻولگۻںیہۻنجۻےک ۻےیلج ّصہۻےہآُسۻںیمۻےس ۻوجۻ‬
‫َكِٕىٰٓلوُاْمُهَلٌبْيِصَناَّمِّماْوُبَسَك‬
‫آُپہوںۻےنۻامکیا‬
‫آورۻآﷲتہبۻدلجاسحتۻےنیلۻوآالےہ۔‬ ‫َوُهّٰللاُعْيِرَسِباَسِحْلا܆‪۰۰۱۸‬‬
‫آوردرکرکوآﷲاکۻیتنگۻےکۻدنچۻ(ینعیۻنیت)دونںین‬
‫َواوُرُكْذاَهّٰللاْيِفٍماَّيَاٍتٰدْوُدْعَّمؕ‪١‬‬
‫رھپسج ۻےن ۻدلجی ۻیک ۻدو ۻدِونں ۻںیم ۻوتںیہن ۻےہ ۻوکیئ ۻگیاہۻ‬
‫ْنَمَفَلَّجَعَتْيِفِنْيَمْوَيۤاَلَفَمْثِاِهْيَلَعۚ‪١‬‬
‫آ ُسۻرپ‬
‫آورسجۻےنیا ۻریخیک(ۻنیتۻدں ۻیک)وتۻںیہنۻوکیئۻگیاہ‬
‫َوْنَمَرَّخَاَتاَلَفَمْثِاِهْيَلَعِنَمِلىٰقَّتا‬
‫آُسۻرپیھب(نکیل)ۻآُسۻےکۻےیلۻوجۻاتچبۻرےہۻیافرامینۻےس‬
‫آوروچبآﷲیکۻیافرامینۻےسۻ‬ ‫َواوُقَّتاَهّٰللا‬
‫آوراجںۻولہکۻمتۻآُیسۻیکۻرطفۻمتۻعمجۻےیکۻاجوۻےگ۔‬ ‫َواْۤوُمَلْعاْمُكَّنَاِهْيَلِاَنْوُرَشْحُت܇‪۰۰۱۸‬‬
‫اِمآیاتںیم نیقلتیکیئگہکجحےکدورامرثکتےس اہللاعتیلٰاک ذرکرکواور ُاسےس داعںیئامےتگن روہ۔اہتبلُِاس ےس رصفداین‬
‫س‬ ‫س‬
‫یکںیتمعنہناموگنہکلبآجرتںیم یھبالھبیئاطعرکےنیکااجتلرکو۔وجولگرصفداینامںیگن ےگ ُامےک ےیلآجرتںیموکیئ ل ہ‬
‫س‬
‫دیاجےئاگ۔ِاخصوطررپ‬ ‫ب‬
‫ںیہن۔اہںوجولگداینےکاسھتاسھتآجرتےکےیلیھبداعرکںیےگ ُاںیہن ُامےک کیاامعكاکاجر ا‬
‫ت‬
‫دہاب دی یئگ ہک اراکمِ جح یک لیمکت رپ‪ ۲۳،۹۹‬اور‪ ۲۴‬ذی اہجحل ےک دورام ینمٰ یک وادی ںیم اہلل اعتیلٰ وک وخب یاد رکو اور ُاِس یک‬
‫سس‬
‫یاقراموینںےسےنچبےکےیلوصخیصاایتحطرکو۔ ِ‬
‫‪۳‬۔ ۻ‪2S‬‬ ‫‪888‬‬ ‫‪ُ-۳‬لْوُقَيَس‬

‫آ یات‪ ۳۱۵‬یا ‪۳۱۸‬‬

‫س‬
‫دنسپیدہاور ایدنسپیدہرکدار‬
‫ل‬‫ھ‬‫پ‬
‫آورۻولۻوگۻںۻںیمۻےسۻوہۻیھبۻےہۻہک(آےۻیبنؐ!)ۻ یۻیتگلۻےہۻ‬
‫آ تؐۻوکۻسجۻیکۻیاۻتۻداینۻیکۻردنیگۻےکۻیارےۻںیم‬
‫آوروہۻوگآہۻانبیاۻےہۻآہللۻوکۻآُسۻرپۻوجۻۻآُسۻےکۻدلۻںیمۻےہ‬
‫احالہکنۻوہۻتخۻڑگھجآۻولےہۻ۔‬
‫آورجت ۻیھب ۻآُےس ۻآایتخراتلم ۻےہ‪،‬وہ ۻوکشش ۻرکیا ۻےہ ۻ‬
‫رنیمۻںیمۻہک ۻاسفدۻاچمےئۻآُسۻںیم‬
‫آورۻیریاۻدۻرکدےۻویتیھکںۻآورولسنںۻوک‬
‫آورآﷲدنسپںیہنۻرکیااسفدوک۔‬
‫آورۻجتۻاہکۻاجۻیاۻےہۻآُسۻےسۻہکۻوچب ۻآﷲیکۻیافرامینۻےس‬
‫زعتۻسفنۻگیاہۻرپ‬
‫وتۻڑکپےۻریتھک ۻےہۻآُےسۻ ِ‬
‫سپۻاکیفۻےہۻآ ُسۻےکےیلمنہجۻ‬
‫آورانیقیًوہۻیرآاکھٹہنۻےہ۔‬
‫آورولوگں ۻںیم ۻےس ۻوہۻیھبۻےہ ۻوجکھیاداتیےہۻآینپ ۻاجں ۻ‬
‫احلصۻرکےنۻےکۻےیلۻآﷲیکۻراض‬
‫َوَنِمِساَّنلاْنَمَكُبِجْعُّيٗهُلْوَقيِفِةوٰيَحْلا‬
‫اَيْنُّدلا‬
‫َوُدِهْشُيَهّٰللاىٰلَعاَمْيِفٖهِبْلَق‬
‫َوَوُهُّدَلَاِماَصِخْلا܈‪۰۰۱۸‬‬
‫َواَذِاىّٰلَوَتىٰعَسيِفِضْرَاْلاَدِسْفُيِلاَهْيِف‬
‫َوَكِلْهُيَثْرَحْلاَوَلْسَّنلا‬
‫َوُهّٰللااَلُّبِحُيَداَسَف܉‪۰۰۱۸‬‬
‫َواَذِاَلْيِقُهَلِقَّتاَهّٰللا‬
‫ُهْتَذَخَاُةَّزِعْلاِمْثِاْلاِب‬
‫ٗهُبْسَحَفُمَّنَهَج‬
‫َوَسْئِبَلُداَهِمْلا܊‪۰۰۱۸‬‬
‫َوَنِمِساَّنلاْنَمْيِرْشَّيُهَسْفَنَءٓاَغِتْبا‬
‫ِتاَضْرَمِہّٰللاؕ‪١‬‬
 ‫‪۳‬۔ ۻ‪2S‬‬ ‫‪888‬‬ ‫‪ُ-۳‬لْوُقَيَس‬
‫آورآﷲتہبۻیہۻرہمیاںۻےہ(آےسی)دنبوںۻرپ۔‬ ‫َوُهّٰللاٌۢفْوُءَرِداَبِعْلاِب܋‪۰۰۱۸‬‬
‫س‬ ‫س‬
‫اِم آیات ںیم دو رکداروں اکایبم ےہ۔ یادنسپیدہ رکدار ہی ےہ ہک انام وگتفگ ںیم وت دورسوں ےک دك ومہ ےنیل یک وکشش رکے‬
‫نکیلیلموطررپوجں یہومعقود دورسوںیکاجم‪،‬امكاور ب‬
‫آبرو وکپ ناماچنہپےئ ۔اےسیرکداراکااجنل منہجےہ۔دنسپیدہرکدار‬
‫ُاس اکےہ وج اہلل اعتیلٰ یک راضوجیئ یک اخرط ب‬
‫ب ھچک اٹل دےنی رپ آامدہ وہ ۔اہلل اعت ِٰیل اےسی رپ ولخص ولوگں ےک قح ںیم ااہتنیئ رنیم و‬
‫تقفشرکےنواالےہ۔ ِ‬
‫آ یات‪۳۱۹‬یا‪۳۲۱‬‬
‫وپرےےکوپرےاالسلرپلمعرکو‬
‫آےۻولوگۻوجآنںۻالےئۻوہ!‬ ‫اَهُّيَاٰۤيَنْيِذَّلااوُنَمٰا‬
‫دآلخۻوہۻاجوآسالۻمۻںیمۻوپرےۻوپۻرےۻ‬ ‫اْوُلُخْدايِفِمْلِّسلاًةَّفٓاَك۪‪١‬‬
‫آورریپویۻہنۻرکواطیشںۻےکۻشقنۻدقمۻیکۻ‬ ‫َّواَلاْوُعِبَّتَتِتٰوُطُخِنٰطْيَّشلاؕ‪١‬‬
‫ک‬
‫ےبۻکشۻوہۻوتۻاہمترآ ھالدنمشۻےہۻ۔‬ ‫ٗهَّنِاْمُكَلٌّوُدَعٌنْيِبُّم܌‪۰۰۱۸‬‬
‫رھپآرگمتۻداگمگۻےئگ ۻ‬ ‫ْنِاَفْمُتْلَلَز‬
‫آِسۻےکدعبہکۻوجآ ےکچںیہۻاہمترےۻیاسۻوآحضۻداللئۻ‬ ‫ْۢنِّمِدْعَباَمُمُكْتَءٓاَجُتٰنِّيَبْلا‬
‫وتاجںۻولہکۻآﷲریردستۻےہ‪ِ ،‬‬
‫امکلۻتمکحۻوآالۻ۔‬ ‫اْۤوُمَلْعاَفَّنَاَهّٰللاٌزْيِزَعٌمْيِكَح܍‪۰۰۱۸‬‬
‫وہ ۻںیہن ۻآاظتنررکرےہںیہ ۻرگمآ ِس ۻاکہک ۻآ اجےئآﷲ‬ ‫ْلَهَنْوُرُظْنَيۤاَّلِاْنَاُمُهَيِتْاَّيُهّٰللاْيِفٍلَلُظَنِّم‬
‫یادولںۻےکۻساابئونںۻںیمۻآورۻفرےتش‬ ‫ِماَمَغْلاَوُةَكِٕىٰٓلَمْلا‬
 ‫‪۳‬۔ ۻ‪2S‬‬ ‫‪887‬‬ ‫‪ُ-۳‬لْوُقَيَس‬
‫آورہلصیفۻرکدیااجےئاعمملہۻاکۻ‬ ‫َوَيِضُقُرْمَاْلاؕ‪١‬‬
‫آورۻآﷲیہۻیکۻرطفۻولیاےئۻاجۻےتۻںیہۻامتمۻاعممالتۻ۔‬ ‫َوىَلِاِہّٰللاُعَجْرُتُرْوُمُاْلاَ܎‪۰۰۱۸‬‬
‫ہحطسرپاہلل‬
‫ہوگ ہںیماورارفنادیواامتجیع ر‬
‫دیایگےہ ہکوپرےےکوپرےاالسلرپلمعرکو۔ینعیزدنیگےک ر‬ ‫اِمآیاتںیممکح ا‬
‫ت‬ ‫س‬ ‫ت‬
‫اعتیلٰیکااطعرکو۔اہلل اعتیلٰیک بجرویااطعدرالص اطیشمیکریپویےہ۔واحضدہایات آےنےکیباووجدوپرےےکوپرے‬
‫س‬ ‫ت‬ ‫س‬ ‫س‬
‫رکیاِسیباتاکرہظمےہہکانامابرو ِزایقمیہاکااظتنررکراہےہسجروزاہللاعت ِٰیلقروتشںےکاسھتزنیمرپ‬ ‫االسلرپلمعہن ا‬
‫س‬
‫ولجہاقروزوہںےگاورامتلاعمالمتاکہلصیفاکچدیااجےئاگ۔ ِ‬
‫آ یات‪۳۲۲‬ۻیا‪۳۲۳‬‬
‫س‬
‫یارکشیےستمعننھچاجیتےہ‬
‫ح‬
‫آے ۻیبنؐ! ۻوپ ۻ ھنے ۻینب ۻآرسآلیئ ۻےسسک ۻدقرمہ ےن ۻدںیۻ‬ ‫ْلَسْۤيِنَبَلْيِءٓاَرْسِاْمَكْمُهٰنْيَتٰاِهِّبٍۭةَيٰا‬
‫آُںیہنۻوآحضۻنشاۻاینۻں‬ ‫ٍةَنِّيَبؕ‪١‬‬
‫ٰ‬
‫آوروجوک ۻئی ۻلدل ۻدآےلآہلل ۻیک ۻتمعن ۻوک ۻآِس ۻےک ۻدعب ۻہک ۻوہۻ‬
‫َوْنَمْلِّدَبُّيَةَمْعِنِہّٰللاْۢنِمِدْعَباَمُهْتَءٓاَج‬
‫آ یکچۻوہآُسۻےکۻیاسۻ‬
‫وتۻےبۻکشۻآﷲتخۻزسآۻدےنیۻوآالۻےہ۔‬ ‫َّنِاَفَهّٰللاُدْيِدَشِباَقِعْلا܏‪۰۰۱۸‬‬
‫وخامنشرکدی ۻیئگ ۻےہ ۻآُں ۻےک ۻےیل ۻوہنجں ۻےن ۻرفک ۻایک ۻداین ۻیکۻ‬
‫َنِّيُزَنْيِذَّلِلاوُرَفَكُةوٰيَحْلااَيْنُّدلا‬
‫ردنیگ‬
‫آوروۻہۻذمآۻقۻآرآۻےتۻںیہۻآُںۻاکۻوجۻآنۻںۻالےئ‬ ‫َوَنْوُرَخْسَيَنِمَنْيِذَّلااۘ‪١‬‬
‫آوروہۻوہنجںۻےنرپزیہۻاگریۻآایتخریک ۻاغلت ۻوہںۻےگ ۻ‬ ‫َوَنْيِذَّلااْوَقَّتاْمُهَقْوَفَمْوَيِةَمٰيِقْلاؕ‪١‬‬
 ‫‪۳‬۔ ۻ‪2S‬‬ ‫‪887‬‬ ‫‪ُ-۳‬لْوُقَيَس‬
‫آُںۻرپرورِایقمت‬
‫آورآﷲررقۻاطعۻفرامیاۻےہۻےسجۻاچےہۻےباسحت۔‬ ‫َوُهّٰللاُقُزْرَيْنَمُءٓاَشَّيِرْيَغِبٍباَسِحܐ‪۰۰۱۸‬‬
‫س‬
‫ہیآیات ینبارسالیئ ےک رط ِز لمع ےک وحاےل ےس ہی تقیقح ایبم رک ریہ ںیہ ہک یارکشی یک وہج ےساہللاعت ِٰیل یک اطعرکدہ ںیتمعن‬
‫س‬ ‫ت‬ ‫س‬ ‫س‬ ‫س‬
‫نیھچیلاجیتںیہ۔وتمعنںیکیارکشییکوہجہیےہہکیادامولگداینوکآجرترپبرحیجدےتیںیہ۔وہ آجرتےکبلطاگرویقتمں‬
‫ست‬ ‫ت‬
‫وکویبوقفےتھجمسںیہاور ُاماکذماقاڑاےتںیہ۔اہتبلرو ِزایقماہللاعتیلٰےکیقتمدنبے بحےکدنلباقمامترپوہںےگاور ُاِس‬
‫س‬
‫یکےبامشروتمعنںےسفطلادنوزوہںےگ۔اِسےک ببرسکعدایندارمنہجیکویتسپںںیمتخسذعاباکمرہھکچرےہوہںےگ۔ ِ‬
‫آ یت‪۳۲۴‬‬
‫رفتہقاک ب بِ‬
‫س‪،‬وچدرھاہیکوخاشہ‬
‫ےھتستۻولگۻآیکۻیہۻآمت‬ ‫َناَكُساَّنلاًةَّمُاًةَدِحاَّو۫‪١‬‬
‫(جت ۻآُپہوں ۻےن ۻآجیالف ۻایک) ۻوتےجیھب ۻآﷲےنآینیاءۻ‬
‫َثَعَبَفُهّٰللاَنّٖيِبَّنلاَنْيِرِّشَبُمَوَنْيِرِذْنُم۪‪١‬‬
‫نشارتۻدےنیۻوآۻےلۻآورۻربخۻدآۻرۻرکۻےنۻوآۻےلۻانبرک‬
‫آوریاۻرلۻفرامیئۻآُںۻےکۻساۻھتۻاتکتۻقحۻےکۻساھت‬ ‫َوَلَزْنَاُمُهَعَمَبٰتِكْلاِّقَحْلاِب‬
‫یاہکۻوہۻہلصیفۻرکےۻولۻوگں ۻےکۻدرایمۻں ۻآ ُس ۻاک‪ ،‬ۻآُپہوںۻ‬
‫َمُكْحَيِلَنْيَبِساَّنلااَمْيِفاْوُفَلَتْخاِهْيِفؕ‪١‬‬
‫ےنۻآجیالۻفۻایکۻاھتۻسجۻںیم‬
‫آورآجیالف ۻںیہن ۻایکآِس ۻںیم ۻرگمآُپہوں ۻےن ۻںیہنج ۻدیۻ‬
‫َواَمَفَلَتْخاِهْيِفاَّلِاَنْيِذَّلاُهْوُتْوُا‬
‫یئگۻیھتۻاتکت‬
‫آِسۻےکۻدعبۻہکۻآ یکچۻںیھتۻآُںۻےکۻیاسۻوآحضۻنشاۻاینںۻ‬ ‫ْۢنِمِدْعَباَمُمُهْتَءٓاَجُتٰنِّيَبْلا‬
 ‫‪۳‬۔ ۻ‪2S‬‬ ‫‪887‬‬ ‫‪ُ-۳‬لْوُقَيَس‬
‫ۻدضیکۻوہجۻےسۻآ سپۻںیم‬ ‫اًۢيْغَبْمُهَنْيَبۚ‪١‬‬
‫سپۻدہآیتۻدیۻآﷲےنۻآُںیہنۻوجآنںۻالےئ‬ ‫ىَدَهَفُهّٰللاَنْيِذَّلاا‬
‫آُسۻیاتۻیک‪،‬آُپہوںۻےنۻآجیالفۻایکاھتۻسجۻںیمۻقحۻےکۻ‬
‫اَمِلاْوُفَلَتْخاِهْيِفَنِمِّقَحْلاٖهِنْذِاِبؕ‪١‬‬
‫درہعیۻآینپۻوتقیفۻےس‬
‫آورۻآﷲدہآۻیتۻاطعۻفرامیاۻےہےسجۻاچۻےہۻدیسےھۻرآےتسۻیک۔‬ ‫َوُهّٰللاْيِدْهَيْنَمُءٓاَشَّيىٰلِاٍطاَرِصٍمْيِقَتْسُّمܑ‪۰۰۱۸‬‬
‫ت‬ ‫س‬ ‫س‬ ‫س‬ ‫ت‬
‫لداونعِ اناینےندہابےکاسھتداینںیماےنپیرفاکآاغزایک۔دعبںیم‬ ‫ٰ‬ ‫ےھت‬ ‫یبن‬
‫ؑ‬ ‫ےک‬ ‫ِ‬
‫یل‬
‫ٰ‬ ‫اعت‬ ‫اہلل‬ ‫ام‬
‫ان‬ ‫اِسآبںیمارشادوہاہکےلہپ‬
‫س س‬ ‫س‬ ‫ت‬
‫اناءرکالِؑ ِوکجیھبرکاوراتکںیبیازكقرامرکاےنپدنبوںرپقح‬ ‫دہابیکراہےساالتخفایکوتاہللاعت ِٰیلےن ب‬ ‫جیھبھچکولوگںےن‬ ‫ب ب‬
‫ت‬ ‫ت‬ ‫س‬
‫دی ۔ االتخافت رکےن واےل اای رپب ےھت اور ُام ےک االتخافت اک ب ب‬
‫س اھت یبامہ دضاور اینپ ببربری یک وخاشہ ۔ آج‬ ‫وک واحض رک ا‬
‫ت‬ ‫ت ست‬ ‫س‬
‫سیھباِسآبیکروینشںیماھجمساجاتکسےہ۔ ِ‬ ‫املسمونںںیمقرہقوارباورانتشااراک ب ب‬
‫آ یت‪۳۲۵‬‬
‫ست‬
‫بحالکشمتںیمھگردییئگےہ‬
‫ست‬
‫ایکمتےنھجمسایلےہہکمتدالخوہاجؤےگ بحںیم‬ ‫ْمَاْمُتْبِسَحْنَااوُلُخْدَتَةَّنَجْلا‬
‫ت‬
‫ت ںیہن آےئ مت رپ ُام ولوگں ےسیج احالت وج‬
‫احال ہکن اب ِ‬
‫َواَّمَلْمُكِتْاَيُلَثَّمَنْيِذَّلااْوَلَخْنِمْمُكِلْبَقؕ‪١‬‬
‫زگرےکچںیہمتےسےلہپ‬
‫یچنہپ ُاںیہنیتخساورفیلکتاوروہرلزادےیےئگ ِ‬ ‫ُمُهْتَّسَمُءٓاَسْاَبْلاَوُءٓاَّرَّضلاَواْوُلِزْلُز‬
‫ت‬
‫اہیںتہکاکپراےھٹروسكِِِؑ ِ‬ ‫ىّٰتَحَلْوُقَيُلْوُسَّرلا‬
‫اوروہولگوجاامیمالےئےھت ُامےکاسھت ِ‬ ‫َوَنْيِذَّلااٗهَعَم‬
 ‫‪۳‬۔ ۻ‪2S‬‬ ‫‪888‬‬ ‫‪ُ-۳‬لْوُقَيَس‬
‫بکوہیگاﷲیکدمد؟ ِ‬ ‫ىٰتَمُرْصَنِہّٰللاؕ‪١‬‬
‫ت‬
‫ب‬
‫نسول!ےبکشاہللیکدمد رق بےہ۔ ِ‬ ‫ۤاَلَاَّنِاَرْصَنِہّٰللاٌبْيِرَقܒ‪۰۰۱۸‬‬
‫ست‬ ‫ت‬
‫اِسآبںیمربخدارایکایگہکاامیمےکضحمزیبایندوعی ٰےس بحںیہنود یگ۔اہللاعت ٰیلآزامںوشںےکذرہعیدنبوںےکولخص‬
‫ست‬ ‫ت‬
‫اکااحتمماتیلےہ۔وجآزامںوشںںیماامیمرپی بابدقلرےتہںیہویہ بحںیماجےنےکقحدارےتنبںیہ۔امیضںیما ِ‬
‫لہاامیمرپالہ‬
‫ت‬
‫دےنی وایل ایتخسں اور آزامںیشئ آںیئ۔ اہیں تہک اہلل ےک روسكؑ اورالہِ اامیماکپر ُاےھٹ ہک اہللاعت ِٰیل یکدمد بک آےئیگ؟ ُاںیہن‬
‫ت‬
‫ب‬
‫روہ‪،‬رقنعباہللیکدمدآےئیگ۔ ِ‬ ‫یلستدییئگہکی بابدقل‬
‫آ یت ‪۳۲۶‬‬
‫اافنقنکےکےیلایکاجےئ؟‬
‫آےۻیبنؐ!وہۻوپےتھچۻںیہۻآ تؐۻےسہکۻایکۻرخحۻرکںیۻ؟‬ ‫َكَنْوُلَٔـْسَياَماَذَنْوُقِفْنُي۬ؕ‪١‬‬
‫فرامےیئ ۻمتۻوجۻیھبۻرخحۻرکوۻاملۻںیمۻےس‬ ‫ْلُقۤاَمْمُتْقَفْنَاِهِّبٍرْيَخ‬
‫وت(ۻرخح ۻرکو)وآدلنیۻآورقرآ ۻیت ۻدآروںۻآورومیتیںۻآورۻ‬ ‫ِنْيَدِلاَوْلِلَفَوَنْيِبَرْقَاْلاَوىٰمٰتَيْلاَوِنْيِكٰسَمْلاَو‬
‫اتحموجںۻآوراسمفروںۻےکۻےیل‬ ‫ِنْباِلْيِبَّسلاؕ‪١‬‬
‫آوروجیھبۻمتۻرکوۻےگۻیکینۻ‬ ‫َواَماْوُلَعْفَتْنِمٍرْيَخ‬
‫وتیالہبشۻآﷲآُےسۻوختۻاجاتنۻےہ۔‬ ‫َّنِاَفَهّٰللاٖهِبٌمْيِلَعܓ‪۰۰۱۸‬‬
‫ت ب ت‬ ‫ت‬
‫ہی آب اِس وساك اک وجاب دے ریہ ےہ ہک اافنق نک ولوگں رپ ایک اجےئ؟ ا‬
‫اتبی ایگہک اافنق ےک قح دار وادلنی ‪ ،‬قراب دار ‪ ،‬میت‪،‬‬
‫س ت‬ ‫س‬
‫ِ‬
‫اسمقںیہ۔اہتبلاافنقےکوحاےل ےسہی تقیقحہشیمہ شیپِرظنرےہہکاس ےکےھچیپ نرصفاوررصفاہللاعت ٰیلِیک‬ ‫اتحمجاور ر‬
‫پ س‬
‫راضاکوصحكوہ۔ُِاےسہریسکےکاافنقاکملعےہ۔اےنپاافنقاکڈڈنھوراِ یتے یکرضورتںیہن۔ ِ‬
 ‫‪۳‬۔ ۻ‪2S‬‬ ‫‪888‬‬ ‫‪ُ-۳‬لْوُقَيَس‬

‫آ یت ‪۳۲۷‬‬
‫س‬ ‫بس‬
‫جیکقرتیضاکمکح‬
‫فرضۻایکایگےہۻمتۻرپجیگۻرکیاآوروہۻیاۻدنسپےہںیہمت‬ ‫َبِتُكُمُكْيَلَعُلاَتِقْلاَوَوُهٌهْرُكْمُكَّلۚ‪١‬‬
‫آوروہاتکسےہہک ۻمت یادنسپرکویسکۻزیچوکاحالہکنۻوہۻرتہبۻ‬
‫َوىٰۤسَعْنَااْوُهَرْكَتأًـْيَشَّوَوُهٌرْيَخْمُكَّلۚ‪١‬‬
‫وہاہمترےۻےیل‬
‫آوروہاتکسےہہک ۻمت ۻدنسپرکویسک ۻزیچوکاحالہکن ۻوہ ۻیریۻ‬
‫َوىٰۤسَعْنَااْوُّبِحُتأًـْيَشَّوَوُهٌّرَشْمُكَّلؕ‪١‬‬
‫وہاہمترےۻےیل‬
‫آورآہللۻاجاتنےہۻآورمتۻںیہنۻاجےتنۻ۔‬ ‫َوُهّٰللاُمَلْعَيَوْمُتْنَااَلَنْوُمَلْعَتَܔ‪۰۰۱۸‬‬
‫س‬ ‫س‬ ‫ت‬
‫اِس آب ںیم اتقك ینعی بج یک قرتیض اکمکح دیاایگےہ۔نکمم ےہ اتقك ولوگں وک دنسپ ہن وہ نکیل اہلل اعتیلٰ ےک ملعِ اک لم یک روینش‬
‫ںیماِیسںیمریخےہ۔ملظوااصحتسكرکےنواےلارگغیلبتےکذرہعیآامدۂاحالحہنوہںوترھپاتقكےکذرہعیےس ُامےکملظوکرواک‬
‫س‬ ‫س‬ ‫ت‬
‫لداوہریخوکرشاوررشوکریخھجمساتھٹیبےہ۔ ِ‬ ‫ٰ‬ ‫ےہ‬ ‫دحمود‬ ‫ملع‬‫اک‬ ‫ام‬
‫ان‬ ‫اجیےہ۔‬
‫ا‬
‫آ یت ‪۳۲۸‬‬
‫افکرےک بجرامئزیادہنیگنسںیہ‬
‫آے ۻیبنؐ!وہ ۻوپےتھچ ۻںیہ ۻآ تؐ ۻےس ۻرحمت ۻوآےل ۻےنیہم ۻےکۻ‬
‫َكَنْوُلَٔـْسَيِنَعِرْهَّشلاِماَرَحْلاٍلاَتِقِهْيِفؕ‪١‬‬
‫یارےۻںیمۻینعیۻجیگۻرکیااسیکۻےہآُسۻںیم؟ۻ‬
‫ۻفرامےیئۻجیگۻرکیاۻہکۻآِسۻامہۻںیم یرآۻگیاہۻےہ‬ ‫ْلُقٌلاَتِقِهْيِفٌرْيِبَكؕ‪١‬‬
‫آورروانکۻآہللۻیکۻرآہۻےسۻآوررفکرکیاۻآُسۻےکۻساھت‬ ‫َوٌّدَصْنَعِلْيِبَسِہّٰللاَوٌۢرْفُكٖهِب‬
 ‫‪۳‬۔ ۻ‪2S‬‬ ‫‪888‬‬ ‫‪ُ-۳‬لْوُقَيَس‬
‫آور(روانک)دجسمِرحآمۻےسۻ‬ ‫َوِدِجْسَمْلاِماَرَحْلاۗ‪١‬‬
‫آوراکنلۻدانیۻآُسۻںیمۻےنسبۻوآولںۻوکواہںۻےس‬ ‫َوُجاَرْخِاٖهِلْهَاُهْنِم‬
‫ریادہۻیرآ ۻگیاہۻےہۻآہللۻےکۻیردیک‬ ‫ُرَبْكَاْلا َدِہّٰللاۚ‪١‬‬
‫آورہنتفۻریادہۻیرآۻےہۻوخرنیریۻےس‬ ‫َوُةَنْتِفْلاُرَبْكَاَنِمِلْتَقْلاؕ‪١‬‬
‫آورہشیمہۻڑلےتۻرںیہۻےگۻمتۻےس(اکفر)‬ ‫َواَلَنْوُلاَزَيْمُكَنْوُلِ‬
‫اہیں ۻیک ۻہک ۻریھپدںی ۻںیہمت ۻاہمترے ۻدنی ۻےسۻ‬
‫ىّٰتَحْمُكْوُّدُرَيْنَعْمُكِنْيِدِنِااْوُعاَطَتْساؕ‪١‬‬
‫آرگآاسیۻرکںیکس‬
‫آوروجرھپایگمتۻںیمۻےسۻآےنپۻدنیۻےسۻ‬ ‫َوْنَمْدِدَتْرَّيْمُكْنِمْنَعٖهِنْيِد‬
‫ۻرھپرمآۻآِسۻاحلۻںیمۻہکۻوہۻاکۻفرۻاھت‬ ‫ْتُمَيَفَوَوُهٌرِفاَك‬
‫وتیہی ۻوہ(لدبیصن)ںیہ ۻہک ۻیریادوہےئگ ۻآُں ۻےک ۻآامعل ۻ‬
‫َكِٕىٰٓلوُاَفْتَطِبَحْمُهُلاَمْعَايِفاَيْنُّدلاَوِةَرِخٰاْلاۚ‪١‬‬
‫داینۻآورۻآ رختۻںیم‬
‫آوریہیۻولگۻمنہجۻوآےلۻںیہ۔‬ ‫َوَكِٕىٰٓلوُاُبٰحْصَاِراَّنلاۚ‪١‬‬
‫وہۻآُسۻںیمۻہشیمہۻرےنہۻوآےلںیہ۔‬ ‫نْوُاَهْيِفَنْوُدِلٰخܕ‪۰۰۱۸‬‬
‫س‬ ‫پس س‬ ‫ت‬
‫ہی آب املسمونں ےس وہےن وایل ات اطخ اک دافع رکریہ ےہ۔وہا اوں ہک واد ٔی خلہ ںیم املسمونں یک افکر ےس ااچت ڈمڑیھب‬
‫ت‬ ‫ت‬
‫ِ‬
‫وہیئگ۔املسمونں ےک اہوھتں ات رشمک منہج والص وہ ایگ۔ اافتق ےس ہی واہعق رحم واےل ےنیہم ںیم وہا۔ قرشی ےن اس رپ‬
‫س‬ ‫بس‬ ‫ت‬ ‫س‬ ‫ت‬
‫رکی رحال ےہ ۔ اہتبل وطافم ااھٹےن واےل‬
‫رامی ہک رحم واےل ہنیہم ںیم ج ا‬ ‫دی ۔اِس آب ںیم اہلل اعتیلٰ ےن ارشاد ق ا‬
‫وطافم ااھٹ ا‬
‫دجسمرحالےسدورسوںوکرواک۔ ُامےک بجرامئاہلل‬ ‫اےنپرگابیمںیماھجںیکن۔ ُاوہنںےناہللاعت ِٰیلےکاسھترفکایک۔ُِاس یکراہاور ِِ‬
 ‫‪۳‬۔ ۻ‪2S‬‬ ‫‪888‬‬ ‫‪ُ-۳‬لْوُقَيَس‬
‫س‬ ‫سس‬
‫اب ہن ںیل۔ وہ وخدوت ببریباد وہےئ ںیہ ںیہمت یھب‬
‫اعتیلٰ ےک بردت زیادہ ببرے ںیہ ۔ الہِ اامیم وک ربخدار ایک ایگ ہک اکقروں یک یباوتں اک ر‬
‫ببریبادرکےنرپےلتوہےئںیہ۔سجےنافکریکیباوتںںیمآرکدنیِاالسلےسرخریھپا‪،‬رھپریغبوتہبےیکرمایگوت ُاسیکامتلایکینں‬
‫ببریبادوہاجںیئیگاوروہہشیمہشیمہمنہجیکآگںیمےلجاگ۔ ِ‬
‫آ یت ‪۳۲۹‬‬
‫اہللاعتیلٰیکرتمحنکےکےیلےہ؟‬
‫ےبۻکشۻوہ ۻولگۻوجآنںۻالےئ ۻ‬ ‫َّنِاَنْيِذَّلاا‬
‫آوروہنجۻںۻےنۻرجہتۻیک‬ ‫َوَنْيِذَّلااْوُرَجاَه‬
‫آوراہجدایکآہللۻیکۻرآہۻںیم‬ ‫َواْوُدَهٰجْيِفِلْيِبَسِہّٰللاۙ‪١‬‬
‫یہیۻوہۻولگۻںیہۻوجآُدیمرےتھکۻںیہۻآہللۻیکۻرحمتۻیک‬ ‫َكِٕىٰٓلوُاَنْوُجْرَيَتَمْحَرِہّٰللاؕ‪١‬‬
‫آورآﷲتہبۻےنشخبۻوآۻالۻ‪،‬ہشیمہۻرمحۻفرامۻےنۻوآۻالۻےہ۔‬ ‫َوُهّٰللاٌرْوُفَغٌمْيِحَّرܖ‪۰۰۱۸‬‬
‫ت‬
‫اِسآبںیمواحضایکایگہکاہللاعتیلٰیکرتمحےکےچسادیمواروکمںیہ؟ہیوہولگِںیہِوجدكےساامیمالےئ‪،‬رھپاہللاعتیلٰیک‬
‫راض یک اخرط ونط اور امك واابسب وک وھچڑ رک رجہت یک اورُِاس ےک دنی یک رسدنلبی ےک ےیل ُاس ےک دونمشں ےک الخف اہجد‬
‫ت‬
‫ایک۔اےسییہولگںیہوجاہللاعتیلٰ ےسرتمحیکداعںیئرکےنےکقح دارںیہ۔دنییکاخرطقریباین ہندانیاوررھپیھباہللیکرتمح‬
‫یکادیمرانھکاےنپآپوکدوھہکدےنیےکرتمادفےہ۔ ِ‬
‫آ یاتۺ‪۳۲‬ۻیاۻ‪۳۳۱‬‬
‫نیتوساالتےکوجایبات‬
‫آے ۻیبنؐ!وہ ۻوپےتھچ ۻںیہ ۻآ تؐ ےس ۻرشآت ۻآوروجےئ ۻےکۻ‬ ‫َكَنْوُلَٔـْسَيِنَعِرْمَخْلاَوِرِسْيَمْلاؕ‪١‬‬
‫‪۳‬۔ ۻ‪2S‬‬
‫یارےۻںیم‬
‫فرامےیئۻآِںۻدوونںۻںیمۻیرآۻگیاہۻۻےہ‬
‫آورۻھچکۻافدئےۻیھبۻںیہۻولوگںۻےکۻےیل‬
‫آورآِں ۻدوونں ۻاک ۻگیاہ ۻریادہ ۻیرآ ۻےہ ۻآِں ۻدوونں ۻےک ۻافدئہۻ‬
‫ےس ۻ‬
‫ےسایکۻرخحۻرکںی؟‬
‫آوروہۻوپےتھچۻںیہۻآ تؐۻ ۻ‬
‫فرامےیئۻوجۻیھبۻرضورتۻےسۻریاۻدہۻوہ‬
‫آِیسۻرطحۻےسۻوآحضۻفرامۻیاۻےہآﷲاہمتۻرےۻےیلۻآ یات‬
‫یاۻہکۻمتۻوغروۻرکفۻرکو۔‬
‫داینآۻورآ رختۻۻںیم‬
‫آوروہۻوپےتھچۻںیہۻآ تؐۻےسۻومیتیںۻےکۻیارےۻںیم ۻ‬
‫فرامےیئ ۻریخوخآیہۻرکیاآُںۻےکۻےیلۻرتہبۻےہ‬
‫آورآرگمت ۻرشیک ۻرکولآےنپ ۻساھت ۻآُںیہن ۻوتوہ ۻاہمترےۻ‬
‫اھبیئۻںیہ‬
‫آورآﷲاجاتنۻےہاگبرےنۻوآےلۻوکۻونسآرےنۻوآےلۻےسۻ‬
‫انیقیًۻتقشمۻںیمۻدآلۻداتیںیہمت‬
‫آورآرگاچۻاتہآہللۻوت ِ‬
‫‪888‬‬ ‫‪ُ-۳‬لْوُقَيَس‬
‫ْلُقۤاَمِهْيِفٌمْثِاٌرْيِبَك‬
‫َّوُعِفاَنَمِساَّنلِل‪١ٞ‬‬
‫َوۤاَمُهُمْثِاُرَبْكَاْنِماَمِهِعْفَّنؕ‪١‬‬
‫َوَكَنْوُلَٔـْسَياَماَذَنْوُقِفْنُي۬ؕ‪١‬‬
‫ِلُقَوْفَعْلاؕ‪١‬‬
‫َكِلٰذَكُنِّيَبُيُهّٰللاُمُكَلِتٰيٰاْلا‬
‫ْمُكَّلَعَلَنْوُرَّكَفَتَتۙܗ‪۰۰۱۸‬‬
‫يِفاَيْنُّدلاَوِةَرِخٰاْلاؕ‪١‬‬
‫َوَكَنْوُلَٔـْسَيِنَعىٰمٰتَيْلاؕ‪١‬‬
‫ْلُقٌحاَلْصِاْمُهَّلٌرْيَخؕ‪١‬‬
‫َوْنِاْمُهْوُطِلاَخُتْمُكُناَوْخِاَفؕ‪١‬‬
‫َوُهّٰللاُمَلْعَيَدِسْفُمْلاَنِمِحِلْصُمْلاؕ‪١‬‬
‫َوْوَلَءٓاَشُهّٰللاْمُكَتَنْعَاَلؕ‪١‬‬
 ‫‪۳‬۔ ۻ‪2S‬‬ ‫‪888‬‬ ‫‪ُ-۳‬لْوُقَيَس‬

‫ےبۻکشۻآﷲریردستۻےہ‪ِ ،‬‬
‫امکلۻتمکحۻوآال۔‬ ‫َّنِاَهّٰللاٌزْيِزَعٌمْيِكَحܘ‪۰۰۱۸‬‬
‫دی ایگ ہک اِم ںیم اظبہر افدئہ ےہ‬
‫اِم آیات ںیم نیت وساالت ےک وجایبات دی ےئگ۔ رشاب اور وجےئ ےک یبارے ںیم ادتبایئ مکح ا‬
‫س‬ ‫س‬ ‫س‬
‫نکیلدرتقیقحگاہےہ۔اِمےکگاہاکولہپافدئہےس ببرھرکےہ۔امكجرچرکےنےکوحاےلےساالسلیکاالخیقمیلعتاتبیئیئگہک‬
‫س‬
‫وجرضورتےسزادئوہاہللاعت ِٰیلیکراہںیمدےدو(اقونیناابتعرےسنیعماصنبرپاسكےکدعبزوکٰةدانیقرضےہ)۔ومیتیںےک‬
‫ت‬
‫وحاےلےسااجزتدےدییئگہکمتاےنپاور ُامےکامكںیمرشاتکرکےکوکیئرتشمہکرضورتوپریرکتکسوہ۔اہتبلارگیسک‬
‫ت‬ ‫س ت‬
‫یکن ُاماکامكہرپرکےنیکےہوتاہللاعتیلٰ ُاےساجاتنےہ۔اِمآیاتںیمامہہتکنہیایبموہاہکاہللاعتیلٰفلتخماومریکواضج‬
‫س س ت‬ ‫س‬ ‫س‬ ‫س‬ ‫ت ت‬
‫رکیرابہن‬‫رکیداینداریےہاور رصفآجرتیکرکف ا‬ ‫رکی ےہیاہکمتدایناورآجرتدوونںیک رکفرکو۔ضحمداینیکرکف ا‬ ‫اِسےیل ا‬
‫ےہ۔ ِ‬
‫آ یت ‪۳۳۲‬‬
‫س‬
‫اجبںیہن‬
‫املسمونںاکرشمنیکےساکنح ر‬
‫آوراکنح ۻہن ۻرکورشمک ۻوعروتں ۻےس ۻاہیں ۻیک ۻہک ۻوہ ۻ‬
‫َواَلاوُحِكْنَتِتٰكِرْشُمْلاىّٰتَحَّنِمْؤُيؕ‪١‬‬
‫آنںۻےلۻآ ںیئ‬
‫آور ۻانیقیًومنم ۻزینرتہب ۻےہ ۻ(آ رآد) ۻرشمک ۻوعرت ۻےسۻ‬ ‫َوٌةَمَاَلٌةَنِمْؤُّمٌرْيَخِهِّبٍةَكِرْشُّمَّوْوَل‬
‫آرگہچۻوہۻدنسپۻآ ےئۻںیہمت‬ ‫ْمُكْتَبَجْعَاۚ‪١‬‬
‫آوراکنحۻںیمۻہنۻدوآینپۻوعروتںۻوکرشموکںۻےکۻاہیںۻیکۻ‬
‫َواَلاوُحِكْنُتَنْيِكِرْشُمْلاىّٰتَحاْوُنِمْؤُيؕ‪١‬‬
‫ہکۻوہۻآنںۻےلۻآ ںیئ‬
‫آورانیقیًومنم ۻغال ۻم ۻرتہبےہ(آ رآد)رشمک ۻرمدےس‪،‬ۻ‬
‫َوٌدْبَعَلٌنِمْؤُّمٌرْيَخِهِّبٍكِرْشُّمَّوْوَلْمُكَبَجْعَاؕ‪١‬‬
‫آرگہچۻوہۻدنسپۻآ ےئۻںیہمت‬
 ‫‪۳‬۔ ۻ‪2S‬‬ ‫‪888‬‬ ‫‪ُ-۳‬لْوُقَيَس‬
‫ہی(رشمک)وتۻیالےتۻںیہۻآ گۻیکۻرطف‬ ‫َكِٕىٰٓلوُاَنْوُعْدَيىَلِاِراَّنلاۚۖ‪١‬‬
‫آورآﷲیالیاےہۻجنتۻآورششخبۻیکۻرطفۻآینپۻوتقیفۻےس‬ ‫َوُهّٰللااْۤوُعْدَيىَلِاِةَّنَجْلاَوِةَرِفْغَمْلاٖهِنْذِاِبۚ‪١‬‬
‫آورۻوآحضۻفرامیاۻےہۻآینپۻآ یاتۻولوگںۻےکۻےیل‬ ‫َوُنِّيَبُيٖهِتٰيٰاِساَّنلِل‬
‫یاہکۻوہۻتحیصنۻاحلصۻرکںی۔‬ ‫ْمُهَّلَعَلَنْوُرَّكَذَتَيَܙ‪۰۰۱۸‬‬
‫س‬ ‫ت‬
‫اجبںیہن۔اکنحرمداوروعرتےکدرایممضحموہشاینقلعتیہ ںیہن‬ ‫اِسآبںیمآاگہایکایگہکاملسمونںاکرشمنیکےساکنح ر‬
‫س‬
‫ہکلباِسےکاقعدئ‪،‬االخقاور دمتمرپرہگے ابراتڑپےتںیہ۔ااسیہن وہہکاتاملسممقرد ای ُاسیکاوالدرشماکہنوصتراتاایتخر‬
‫س ست‬ ‫س‬ ‫ت‬
‫دی ایگ۔ ارشاد وہا ہک‬
‫ااجب قرار ا‬ ‫ِ‬
‫لدا اس رطخے یک وہج ےس رشمنیک ےک اسھت اکنح وک ی ر‬ ‫رکےک رمگاہ وہاجےئ اور یمنہج قرار یاےئ۔ ٰ‬
‫ت‬
‫اکنحرکےتوہےئاظہریامکكواحمنسرپاامیموکبرحیجدیاجےئ۔ ِ‬
‫آ یات‪۳۳۳‬ۻیاۻ‪۳۳۴‬‬
‫اہللاعتیلٰےکاسےنماحرضییکایتریرکو‬
‫آورآےۻیبنؐ!وہۻوپےتھچۻںیہۻآ تؐۻےسۻضیحۻےکۻیارےۻںیم‬ ‫َوَكَنْوُلَٔـْسَيِنَعِضْيِحَمْلاؕ‪١‬‬
‫فرامےیئۻوہۻفیلکتۻیکۻاحلتۻےہۻ‬ ‫ْلُقَوُهىًذَاۙ‪١‬‬
‫سپۻآگلۻراہۻرکووعروتںۻےسۻضیحۻیکۻاحلتۻںیم‬ ‫اوُلِزَتْعاَفَءٓاَسِّنلايِفِضْيِحَمْلاۙ‪١‬‬
‫آورۻقربیۻہنۻاجیاۻرکوۻآُںۻےکۻاہیںۻیکۻہکۻوہۻیاکۻوہاجںیئ‬ ‫َواَلَّنُهْوُبَرْقَتىّٰتَحَنْرُهْطَيۚ‪١‬‬
‫رھپجتۻوہۻیاکۻوہۻاجۻںیئۻ‬ ‫اَذِاَفَنْرَّهَطَت‬
‫وتۻآ وۻآُںۻےکیاساہجںۻےسۻمکحۻدیاۻےہںیہمتۻآہللۻےن‬ ‫َّنُهْوُتْاَفْنِمُثْيَحُمُكَرَمَاُهّٰللاؕ‪١‬‬
 ‫‪۳‬۔ ۻ‪2S‬‬ ‫‪887‬‬ ‫‪ُ-۳‬لْوُقَيَس‬
‫ےبۻکشۻآﷲتبحمۻرکیاۻےہۻتہبۻوتہبۻرکۻےنۻوآولۻںۻےس‬ ‫َّنِاَهّٰللاُّبِحُيَنْيِباَّوَّتلا‬
‫آورۻوہۻتبحمۻرکیاۻےہۻیازیکیگۻآایتخرۻرکےۻوآولںۻےس۔‬ ‫َوُّبِحُيَنْيِرِّهَطَتُمْلاܚ‪۰۰۱۸‬‬
‫اہمتریۻویبیاںۻیتیھکۻںیہۻاہمترےۻےیل‬ ‫ْمُكُؤٓاَسِنٌثْرَحْمُكَّل۪‪١‬‬
‫سپۻآ وآینپۻیتیھکۻںیمۻسجۻرطحۻاچوہ‬ ‫اْوُتْاَفْمُكَثْرَحىّٰنَاْمُتْئِش‪١ٞ‬‬
‫آورآ ےگوجیھبآےنپۻےیل(ایکینں)‬ ‫َواْوُمِّدَقْمُكِسُفْنَاِلؕ‪١‬‬
‫آوروچبآﷲیکۻیافرامینۻےس‬ ‫َواوُقَّتاَهّٰللا‬
‫آوراجںۻولۻہکۻمتۻےنلمۻوآےلۻوہآُسۻےس‬ ‫َواْۤوُمَلْعاْمُكَّنَاُهْوُقٰلُّمؕ‪١‬‬
‫آوروخربخشیۻدےئجیۻومونمںۻوک۔‬ ‫َوِرِّشَبَنْيِنِمْؤُمْلاܛ‪۰۰۱۸‬‬
‫ااحدبابمرہکیکروینشںیم ُامےک‬ ‫ِ‬ ‫اِمآیاتںیمارشادوہاہکای ِالاموہاریںیمویبیےسقلعتاقمئرکےنیکااجزتںیہن۔اہتبل‬
‫س‬ ‫س س‬ ‫س‬
‫ب‬
‫اسھتاھکیا‪،‬انیپاورلااجبرےہ۔رھپنارتدییئگہکاےسیولگاہللاعتیلٰوکوبحمبںیہوجاسہقبگاوہںرپوتہبرکےترےتہںیہاور‬
‫س‬ ‫س‬
‫ریایبم وہاہک ویبیانامےکےیلایسی یتیھکےہسج ےس ُاےساوالدیکوصرت ںیم‬ ‫اہطرتویازیکیگاک اخصاامتہلرکےتںیہ۔م د‬
‫س س‬ ‫س‬ ‫ت‬
‫ےہ۔لدا انام وک اِس یتیھک ےک یاس ضحم رفتحی ای‬ ‫ٰ‬ ‫واال‬ ‫آےن‬ ‫اکل‬ ‫ںیم‬ ‫دوونں‬ ‫رت‬ ‫آج‬ ‫میظع لھپ احلص وہیاےہ ۔ااسی لھپ وج داین و‬
‫ت‬ ‫ت‬ ‫س‬
‫ذلت ےک ےیل ںیہن ہکلب اوالد یسیج تمعن واال لھپ احلص رکےن ےک ےیل اجیااچےیہ۔رھپ اوالد یک ایھچ برتیبرکین اچےیہ یاہکداین‬
‫س‬ ‫س‬ ‫س ت س‬
‫ب‬
‫رقنعبِ‬ ‫وہ۔آج ںیم ہیبنت یک یئگ ہک‬
‫ر‬ ‫ںیم اعمرشے وک دیاب دار اقراد رسیم وہں اور آجرت ےک ےیل دصہق ٔ اجرہی اک وت ہ احلص‬
‫س‬
‫اہلل اعتیلٰ ےک اسےنم احرضی وہیگ۔ارگ اورپ دی یئگ دہایات رپ لمع ہن ایک وت اہلل یباز رپس قرامےئ اگ اور لمع رکےن یک وصرت ںیم‬
‫ر روپرااعنامتےسونازےاگ۔ ِ‬
 ‫‪۳‬۔ ۻ‪2S‬‬ ‫‪887‬‬ ‫‪ُ-۳‬لْوُقَيَس‬

‫آ یات‪۳۳۵‬ۻیاۻ‪۳۳۶‬‬
‫ت‬
‫یکینہنرکےنیکمسقماھکؤ‬
‫آورہنۻانبۻایلرکوآﷲوکآ رۻآینپۻومسقںۻےکےیل‬ ‫َواَلاوُلَعْجَتَهّٰللاًةَضْرُعمُكِناَمْيَاِّل‬
‫ہک ۻمت ۻیکین ۻآوررپزیہ ۻاگری ۻآورولوگں ۻےک ۻدرایمں ۻحلص ۻیکۻ‬
‫ْنَااْوُّرَبَتَواْوُقَّتَتَواْوُحِلْصُتَنْيَبِساَّنلاؕ‪١‬‬
‫وکششۻہنۻرکوےگ‬
‫آورآﷲوختۻسننےۻوآال‪،‬وخت ۻاجےننۻوآالۻےہ۔‬ ‫َوُهّٰللاٌعْيِمَسٌمْيِلَعܜ‪۰۰۱۸‬‬
‫ںیہن ۻڑکپے ۻاگںیہمت ۻآہلل ۻریغآرآدی ۻیات ۻرپاہمتریۻ‬
‫اَلُمُكُذِخاَؤُيُهّٰللاِوْغَّللاِبْۤيِفْمُكِناَمْيَا‬
‫ومسقںۻںیم‬
‫آورنکیلۻوہۻڑکپےۻاگںیہمتۻآُںۻرپۻسجۻاکآرآدہۻایکۻاہمترےۻ‬
‫َوْنِكٰلْمُكُذِخاَؤُّياَمِبْتَبَسَكْمُكُبْوُلُقؕ‪١‬‬
‫دولںۻےن‬
‫آورۻآﷲتہبۻےنشخبۻوآالۻ‪،‬تہبۻیردیاۻرےہ۔‬ ‫َوُهّٰللاٌرْوُفَغٌمْيِلَحܝ‪۰۰۱۸‬‬
‫ت‬
‫اِم آیات ںیم تحیصن یک یئگ ہک ےصغ ںیم اِس رطح یک مسق م اھکؤ ہک یسک ےک اسھت یکین ںیہن رکوں اگ‪،‬آدنئہ رپزیہ اگری اایتخر‬
‫ت‬ ‫ص‬
‫وہیےہہکسجصخشےنیسکیباتیکمسقاھکیئ‬ ‫ااحدب حیخہےسولعمل ا‬ ‫ِ‬ ‫ںیہنرکوںاگیاولوگںےکدرایممحلصںیہنرکاؤںاگ۔‬
‫س‬
‫وہ اور دعب ںیم ُاس رپ واحض وہ اجےئ ہک اِس مسق ےک وتڑ دےنی یہ ںیم ریخ اور الھبیئ ےہ‪ُ ،‬اےس مسق وتڑ دینی اچےیہ اور افکرہ ادا ا‬
‫رکی‬
‫س س‬ ‫ت ت‬ ‫ت‬
‫ِ‬
‫آب‪۹۱‬ےک اطمقب مسق وتڑےن اک افکرہ دس ونیکسمں وکدو وق اکاھکیا الھکی اای ُاںیہن دقبر رتس وپیش ڑپکے‬ ‫اچےیہ۔وسرہ امدئہ ِ‬
‫ِٔ‬
‫ت‬ ‫س‬ ‫س‬
‫رھک وہ وہ لسلسم نیت دم ےک روزے رےھک۔اہتبل وج ںیمسق وطبر ہیکت‬ ‫انہپیایاات الغل آزاد رکیاےہ۔وج ااسی رکےن یک دقرت ہن ا‬
‫الکل ایالبارادہزیبامےسلکناجیتںیہ‪ُ ،‬امرپہنافکرہےہاورہنیہ ُامرپرگتفوہیگ۔ ِ‬
 ‫‪۳‬۔ ۻ‪2S‬‬ ‫‪887‬‬ ‫‪ُ-۳‬لْوُقَيَس‬

‫آ یات ‪۳۳۷‬ۻیاۻ‪۳۳۸‬‬
‫ویبیےسعطققلعتاکہلئسم‬
‫آُںۻےکۻےیلۻوجمسقۻآُاھٹۻںیلۻقربیۻہنۻاجےنۻیکۻآینپۻویبویۻںۻےکۻ‬ ‫َنْيِذَّلِلَنْوُلْؤُيْنِمْمِهِٕىٓاَسِّن‬
‫آاظتنررکیاےہاچرےنیہمۻ‬ ‫ُصُّبَرَتِةَعَبْرَاٍرُهْشَاۚ‪١‬‬
‫رھپۻآرگۻوہۻروجعۻرکںیل‬ ‫ْنِاَفْوُءٓاَف‬
‫وتۻےبۻکشۻآﷲتہبۻےنشخبوآال‪،‬ہشیمہۻرمحۻفرامےنۻوآالۻےہ۔‬ ‫َّنِاَفَهّٰللاٌرْوُفَغٌمْيِحَّرܞ‪۰۰۱۸‬‬
‫آورآرگوہۻاکپۻآرآدہۻرکںیلۻظالقۻۻاک‬ ‫َوْنِااوُمَزَعَقاَلَّطلا‬
‫وت ۻےبۻکشۻآہللۻوختۻسننےۻوآال‪،‬وختۻاجےننۻوآالۻےہ۔‬ ‫َّنِاَفَهّٰللاٌعْيِمَسٌمْيِلَعܟ‪۰۰۱۸‬‬
‫س‬
‫ہی آیات ربخداررکریہ ںیہ ہک وشہروکااجزت ںیہن ہک وہ یارایگض یک اینبد رپاچرہ امہ ےس زادئ ویبی ےس عطق قلعت اجری رےھک۔ِ‬
‫ت‬
‫ب‬
‫ارگوکیئ مسق اھکےل ہک اینپ ویبی ےک رق ب ںیہن اجؤں اگ وت وہ اچر ےنیہم ےک ادنر ادنر ویبی ےس قلعت اقمئ رکےل یا رھپ ُاےس الطق‬
‫ت‬ ‫س‬
‫دےدے۔یلہپوصرتںیم ُاےسمسقاکافکرہادارکیاوہاگ۔ارگوہدوونںںیمےسوکیئوصرتاایتخرںیہنرکےاگوتںوال ُاےس‬
‫ت‬
‫روبجررکےیگہکوہویبیےسقلعتاقمئرکے ای ُاےسالطقدےیاہک ُاسوعرترپملظہنوہ۔ ِ‬
‫آ یت ‪۳۳۹‬‬
‫الط ِقریعجاکہلئسم‬
‫آورظالقۻیا ۻہتفۻوعرںیتۻروےک ۻرںیھکۻآےنپۻآ ت ۻوکنیتۻ‬
‫َوُتٰقَّلَطُمْلاَنْصَّبَرَتَيَّنِهِسُفْنَاِبَةَثٰلَثٍءْٓوُرُقؕ‪١‬‬
‫ضیحۻیک‬
 ‫‪۳‬۔ ۻ‪2S‬‬ ‫‪888‬‬ ‫‪ُ-۳‬لْوُقَيَس‬
‫آوراجیرںیہنۻآُں ۻےکۻےیلۻہکۻاپھچںیئۻوجدیپآایکےہۻآہللۻ‬ ‫َواَلُّلِحَيَّنُهَلْنَاَنْمُتْكَّياَمَقَلَخُهّٰللاْۤيِف‬
‫ےنۻآُںۻےکۻرومحںۻںیم‬ ‫َّنِهِماَحْرَا‬
‫آرگۻوہۻآنںۻریتھکۻںیہۻآﷲآورۻآ رختۻےکۻدںۻرپ‬ ‫ْنِاَّنُكَّنِمْؤُيِهّٰللاِبَوِمْوَيْلاِرِخٰاْلاؕ‪١‬‬
‫آورآُںۻےکوشہرریادہۻقحۻدآرںیہۻآُںۻوکۻولیاےنیلۻےکۻآِسۻ‬ ‫َوَّنُهُتَلْوُعُبُّقَحَاَّنِهِّدَرِبْيِفَكِلٰذْنِااْۤوُداَرَا‬
‫(دمت)ںیمۻآرگۻوہۻاچںیہۻآصالحۻ‬ ‫اًحاَلْصِاؕ‪١‬‬
‫آوروعروتں ۻےک ۻیھب ۻوقحقۻںیہ ۻ(رمدوں ۻرپ) ۻےسیجۻآُںۻ‬
‫َوَّنُهَلُلْثِمْيِذَّلاَّنِهْيَلَعِفْوُرْعَمْلاِب۪‪١‬‬
‫رپوقحقۻںیہ(رمدوںۻےک)ۻدوتسرۻےکۻاطمقب‬
‫آوررمدوںۻےکےیلےہۻآُںۻرپآیکۻدرہج(ۻفضیلت)‬ ‫َوِلاَجِّرلِلَّنِهْيَلَعٌةَجَرَدؕ‪١‬‬
‫آورآﷲریردستۻےہ‪ِ ،‬‬
‫امکلۻتمکحۻوآالۻےہ۔‬ ‫َوُهّٰللاٌزْيِزَعٌمْيِكَحَܠ‪۰۰۱۸‬‬
‫ت‬ ‫ت‬
‫وہں‪،‬وشہےسلم‬
‫ر‬ ‫اِسآبیک ُروےسالطقیاہتفاخوتمیکںوتنیتایالاموہاریتےہ۔ہیمکح ُاموخانیتےکےیلےہوجیباہغل‬
‫یکچوہںاوراحہلمہنوہں۔ات ایدوالطقےکدعبںوتےکدورامالطقریعجوہیتےہینعیوشہرریغب دویبارہاکنحےکروجعرک‬
‫ت‬
‫اتکس ےہ۔اِسآب ںیم اخدناین زدنیگ ےک وحاےل ےس ات امہ یبات ہیایبم یک یئگ ہک وعروتں ےک یھبوقحق ںیہ ےسیج ہک ُام ےک‬
‫س‬
‫ںیہ۔وگیرمدوںوکوعروتںےکوقحقادارکےنیکرطفوتمہجایکایگ۔وعروتںرپواحضایکایگہکاخدنامےک ب‬
‫رسبراہیک‬ ‫ا‬ ‫اورپقراضئ‬
‫ت‬ ‫ت‬
‫وشہیک ببربریمیلسترکےک ُاسیکااطعرکںی۔ ِ‬ ‫تیثیحرمدوکاحلصےہاور ُاںیہناچےیہہک ر‬
‫آ یت ۺ‪۳۳‬‬
‫س‬
‫ن‬
‫خ عےنیلیکااجزت‬
‫ظالقۻ(ریعج)وتۻدوۻیارۻےہ‬ ‫ُقاَلَّطلَاِنٰتَّرَم۪‪١‬‬
 ‫‪۳‬۔ ۻ‪2S‬‬ ‫‪888‬‬ ‫‪ُ-۳‬لْوُقَيَس‬
‫پ‬
‫رھپروکۻانیلۻےہۻ ھالیئۻےکۻساھتۻیاوھچردانیۻےہۻآاسحںۻ‬
‫ٌۢكاَسْمِاَفٍفْوُرْعَمِبْوَاٌۢحْيِرْسَتٍناَسْحِاِبؕ‪١‬‬
‫ےکۻساھت‬
‫آور ۻاج ۻیر ۻںیہن اہمترے ۻےیل ۻہک ۻمت ۻول ۻآُس ۻںیم ۻےس ۻوجمتۻ‬
‫َواَلُّلِحَيْمُكَلْنَااْوُذُخْاَتۤاَّمِمَّنُهْوُمُتْيَتٰاأًـْيَش‬
‫ےنۻدیاۻےہۻآُںیہنۻھچکۻیھبۻ‬
‫وسآےئ ۻآِسۻےکۻہکۻوہ ۻدوون ۻں ۻدرںی ۻہک ۻوہ ۻںیہن ۻاقمئۻ ۻرھکۻ‬
‫ۤاَّلِاْنَاۤاَفاَخَّياَّلَااَمْيِقُيَدْوُدُحِہّٰللاؕ‪١‬‬
‫ںیکسۻےگآﷲیکۻدحود‬
‫وتۻآرگۻمتۻوخفۻوسحمسۻرکو ۻہکۻوہۻدوونں ۻںیہنۻاقمئۻرھکۻ‬
‫ْنِاَفْمُتْفِخاَّلَااَمْيِقُيَدْوُدُحِہّٰللاۙ‪١‬‬
‫ںیکسۻےگ ۻآﷲیکۻدحود‬
‫وتۻںیہنۻےہۻوکیئۻگیاہۻآُںۻدوونۻںۻرپآِسۻںیمۻہکۻوہ وعرت ۻ‬
‫اَلَفَحاَنُجاَمِهْيَلَعاَمْيِفْتَدَتْفاٖهِبؕ‪١‬‬
‫وخدوکڑھچآےئۻسجۻےسۻ‬
‫ہیۻآﷲیکۻدحںیۻںیہۻسپۻاجتورۻمتۻرکوۻآِںۻےس‬ ‫َكْلِتُدْوُدُحِہّٰللااَلَفاَهْوُدَتْعَتۚ‪١‬‬
‫آورسجۻےناجتورایکآﷲیکۻدحودےس‬ ‫َوْنَمَّدَعَتَّيَدْوُدُحِہّٰللا‬
‫سپۻوۻیہۻولگۻظاملۻںیہ۔‬ ‫َكِٕىٰٓلوُاَفُمُهَنْوُمِلّٰظلاܡ‪۰۰۱۸‬‬
‫جاچاتہ ُاس ےسروجعرک اتیل۔وہ ب‬
‫رغبہن وت‬ ‫دو ِراجتیلہںیم رواجاھت ہک وکیئصخشارگاینپ ویبیوکوس الطںیق دےداتیوت یھبوہ ب ب‬
‫ت‬
‫ُاسےکاسھتسبیتکسیھتاورہنیہ ُاسےسآزادوہرکیسکاورےساکنحرکیتکسیھت۔ہیآباِسملظوزیادیتاکاخہمترکریہےہاور‬
‫ت‬
‫آاگہرکریہےہہکروجعاکقحرصفدوالطقتےہ۔رسیتیالطقےکدعبہیقحمتخوہاجےئاگ۔الطقیاہتفویبیےسرہم ایدےی‬
‫س‬ ‫س‬
‫وشہالطقیھبہندےوتویبیوپرارہم ای ُاساکھچک‬
‫وشہاورویبیںیموماتقفہنوہاور ر‬ ‫اجبںیہن۔اِیسرطحارگ ر‬ ‫ےئگاحتئواسپانیل ر‬
‫س‬
‫ن‬
‫وشہےس عےلیتکسےہ۔ ِ‬ ‫خ‬ ‫ل ہوھچڑرکیاھچکاورامكدےرک ر‬
 ‫‪۳‬۔ ۻ‪2S‬‬ ‫‪888‬‬ ‫‪ُ-۳‬لْوُقَيَس‬

‫آ یت ‪۳۴۱‬‬
‫الط ِقظلغماکہلئسم‬
‫رھپۻآرگۻوہ ۻظالقۻدےۻآُےس(رسیتیۻیار)‬ ‫ْنِاَفاَهَقَّلَط‬
‫وتۻآتۻوہۻوعرت ۻخاللۻںیہنۻآ ُسۻےکۻےیلۻآِسۻےکۻدعب‬ ‫اَلَفُّلِحَتٗهَلْۢنِمُدْعَب‬
‫اہیںۻیکۻہکۻوہۻاکنحۻۻرکےیسکۻآوراخودنےسۻآُسۻےکۻوسآ‬ ‫ىّٰتَحَحِكْنَتاًجْوَزٗهَرْيَغؕ‪١‬‬
‫رھپۻآرگۻوہ(دورسآۻاخودنۻ)یھبۻظالۻقۻدےۻدےۻآُےس‬ ‫ْنِاَفاَهَقَّلَط‬
‫وتۻںیہنۻےہۻوکیئۻگیاہۻآُںۻدوونۻںۻرپہکۻوہۻۻروجعۻرکۻںیل‬ ‫اَلَفَحاَنُجۤاَمِهْيَلَعْنَاۤاَعَجاَرَتَّي‬
‫آرگۻوہۻدوونںۻایخلۻرکےتۻوہںۻہکۻوہۻاقمئۻرھکۻںیکسۻےگۻ‬
‫ْنِاۤاَّنَظْنَااَمْيِقُّيَدْوُدُحِہّٰللاؕ‪١‬‬
‫آہللۻیکۻدحود‬
‫آورۻہیۻآﷲیکۻدحودںیہ‬ ‫َوَكْلِتُدْوُدُحِہّٰللا‬
‫وہۻوآحضۻرکیاۻےہۻآِںیہنۻآُںۻےکۻےیلۻوجۻاجۻانناچۻںیہ۔‬ ‫اَهُنِّيَبُيٍمْوَقِلَنْوُمَلْعَّيܢ‪۰۰۱۸‬‬
‫ت‬
‫الطقظلغمےتہکںیہ۔اِسالطقےکدعبویبی ر‬
‫وشہےکےیلرحالےہ۔اہتبلارگ‬ ‫اِسآبںیمالطقےسرمادرسیتیالطقےہےسج ِ‬
‫وشہ ُاےساینپرمیضےسالطقدےدے ایوفتوہاجےئوتابہی‬
‫وہیسکاورصخشےساکنحےکذرہعیقلعتاقمئرکےاوررھپوہ ر‬
‫وشہےساکنحرکیتکسےہ۔اِسلمعوکرشتعیںیمالحہلےتہکںیہ۔اہتبلالحہلاکوہراجئرطہقیسجںیم‬ ‫ںوتےکدعبدویبارہاسہقب ر‬
‫ت‬
‫یسک صخش ےس ہنیعم دمت ےک ےیل امنیشئ اکنح رکایااجیا ےہ ات یتنعل لعف ےہ۔ یبن ارکلﷺےن اِس رطح الحہل رکےن اور‬
‫س‬ ‫س‬
‫وشہےک ےیلالحك‬‫رکواےنواےلدوونںرپتنعلقرامیئےہ۔ااسیامنیشئاکنح‪،‬اکنح ںیہنزیااکری ےہ۔اِساکنحےس وعرتےلہپ ر‬
‫ںیہنوہیگ۔‬
‫‪۳‬۔ ۻ‪2S‬‬ ‫‪888‬‬ ‫‪ُ-۳‬لْوُقَيَس‬

‫آ یت‪۳۴۲‬‬
‫وعروتںرپملظہنرکو‬
‫آورجتۻمتۻظالقۻدووعروتںۻوک(آیکۻیاۻدوۻیار)‬ ‫َواَذِاُمُتْقَّلَطَءٓاَسِّنلا‬
‫رھپۻوہۻےنچنہپۻوکۻآ ںیئۻآینپۻدعتۻوک‬ ‫َنْغَلَبَفَّنُهَلَجَا‬
‫پ‬
‫وتۻروکۻولآ ُںیہنۻ ھالیئۻےکۻساھت‬ ‫َّنُهْوُكِسْمَاَفٍفْوُرْعَمِب‬
‫پ‬
‫یاۻرتصخۻرکدوۻ ھالیئۻےکۻساھت‬ ‫ْوَاَّنُهْوُحِّرَسٍفْوُرْعَمِب۪‪١‬‬
‫ہنۻروےکۻروھکۻآُںیہنۻفیلکتۻدےنیۻےکۻےیلۻیاہکۻمتۻریادیتۻ‬
‫َّواَلَّنُهْوُكِسْمُتاًراَرِضاْوُدَتْعَتِّلۚ‪١‬‬
‫رکو‬
‫آورۻسجۻۻےنۻایکۻآاسی ۻ‬ ‫َوْنَمْلَعْفَّيَكِلٰذ‬
‫وتۻانیقیًآ ُسۻےنۻملظۻایکۻآینپۻاجںۻرپ‬ ‫ْدَقَفَمَلَظٗهَسْفَنؕ‪١‬‬
‫آورۻہنۻانبولآہللۻیکۻآ یات ۻوکۻذمآق‬ ‫َواَلاْۤوُذِخَّتَتِتٰيٰاِہّٰللااًوُزُه‪١ٞ‬‬
‫یاۻدۻرکوۻآﷲیکۻوتمعنںۻوکۻوجۻمتۻرپںیہ‬ ‫َّواْوُرُكْذاَتَمْعِنِہّٰللاْمُكْيَلَع‬
‫آوروہۻ(یھبۻیاۻدروھک)وجۻیارلۻایکۻےہۻآُۻسۻےنۻمتۻرپۻاتکتۻ‬
‫َوۤاَمَلَزْنَاْمُكْيَلَعَنِّمِبٰتِكْلاَوِةَمْكِحْلا‬
‫آورۻتمکحۻںیمۻےسۻ‬
‫وہۻتحیصنۻرکراہۻےہۻںیہمتۻآُسۻےکۻساھت‬ ‫ْمُكُظِعَيٖهِبؕ‪١‬‬
‫آوروچبۻآﷲیکۻیافرامینۻےسۻ‬ ‫َواوُقَّتاَهّٰللا‬
 ‫‪۳‬۔ ۻ‪2S‬‬ ‫‪888‬‬ ‫‪ُ-۳‬لْوُقَيَس‬
‫اوراجمولہکاﷲہرزیچاکوخبِاجےننواالےہ۔ ِ‬ ‫َواْۤوُمَلْعاَّنَاَهّٰللاِّلُكِبٍءْيَشٌمْيِلَعَܣ‪۰۰۱۸‬‬
‫ت‬
‫اورامتش ہن انبںیئ۔ہی ہیبنت ُام‬
‫ا‬ ‫اِس آب ںیم ویباوں رپ زیادیت رکےن واےل رمدوں وکہیبنت یک یئگ ہک وہ اہلل اعت ِٰیل یک آیات وک لیھک‬
‫ت ت‬
‫رمدوں ےک ےیل ےہ وج الطق دےنی ےک دعب ںوت متخ وہےن ےس ھچک وق ےلہپ روجع رکےتیل ےھت۔رھپدورسی الطق دےتی اور‬
‫س‬
‫ہاِسوصرت‬ ‫ںوتیکلیمکتےسذراےلہپروجعرکےتیل۔رھپرسیتیالطقدےتیاوراوںاخوتمیکںوتنیتگاوطلیوہاجیت۔اظب ر‬
‫ںیمرشتعیاکمکحہن وٹاتٹنکیلمکحیکروح رجموحوہاجیت۔ہیےہاہللاعتیلٰیکآیاتےکاسھتانلیھک۔دكںیم وقتی ٰہنوہوترشتعی‬
‫ت‬ ‫ت‬
‫اجیےہ۔ ِ‬ ‫ےکاسھتاِیسرطحاکذماقایک ا‬
‫اجیےہاورولیحںےکذرہعیرشتعییکروحوکیاامكایک ا‬
‫آ یت‪۳۴۳‬‬
‫الط ِقیبانئاکہلئسم‬
‫آورجتۻمتۻظالقۻدووعروتںۻوک(آیکۻیادویار)‬ ‫َواَذِاُمُتْقَّلَطَءٓاَسِّنلا‬
‫رھپۻوہۻےنچنہپۻاجںیئۻآینپۻدعتۻوک‬ ‫َنْغَلَبَفَّنُهَلَجَا‬
‫وتۻمتۻرووکآُںیہنۻہکۻوہۻاکنۻحۻرکںیلۻآےنپۻوشہروںۻےس‬ ‫اَلَفَّنُهْوُلُضْعَتْنَاَنْحِكْنَّيَّنُهَجاَوْزَا‬
‫ہکبجۻوہۻدوونۻںۻرآیضۻوہںۻآ سپۻںیمۻےلھبۻرطےقیۻرپ‬ ‫اَذِااْوَضاَرَتْمُهَنْيَبِفْوُرْعَمْلاِبؕ‪١‬‬
‫ہیۻمکحۻےہۻتحیصنۻیکۻاجیتۻےہۻآِسۻیکۻآ ُےسوجۻمتۻںیمۻےسۻ‬ ‫َكِلٰذُظَعْوُيٖهِبْنَمَناَكْمُكْنِمُنِمْؤُيِهّٰللاِبَو‬
‫آنںۻرکھیاۻےہۻآﷲآورۻآ رختۻےکۻدںۻرپ‬ ‫ِمْوَيْلاِرِخٰاْلاؕ‪١‬‬
‫یہیۻریادہۻیازیکہۻےہاہمترےۻےیلآورریادہۻرھتسآ‬ ‫ْمُكِلٰذىٰكْزَاْمُكَلَوُرَهْطَاؕ‪١‬‬
‫آورۻآﷲاجۻاتنۻےہۻآورمتۻںیہنۻاجۻےتنۻ۔‬ ‫َوُهّٰللاُمَلْعَيَوْمُتْنَااَلَنْوُمَلْعَتܤ‪۰۰۱۸‬‬
 ‫‪۳‬۔ ۻ‪2S‬‬ ‫‪888‬‬ ‫‪ُ-۳‬لْوُقَيَس‬
‫الطقیبانئالہکےئیگ۔وہ‬
‫ارگیسکوعرتوک ُاسےکوشہرےنات ایدوالطںیقدیوہںاورںوتےکدورامروجعہنایکوہوتابہی ِ‬
‫وعرتابیسکاوررمدےساکنحرکیتکسےہاوراسہقبوشہرےسیھبدویبارہاکنحرکیتکسےہ۔ارگوہاور ُاساکاسہقبوشہردوونںآسپ‬
‫ںیمدویبارہاکنحرپرایضوہںوتوعرتےکرےتشداروںوکاِسںیمراکوکںیہن انناچےیہ۔ زیاِساکہی بلطیھبوہاتکسےہہک‬
‫س‬
‫رکی اچیتہ وہ وت ُاس‬
‫وجصخش اینپ ویبی وک الطق دے اکچ وہ اور وعرت ںوت ےک دعب ُاس ےس آزاد وہ رک ںیہک دورسی ہگج اانپ اکنح ا‬
‫ت‬ ‫س‬
‫رکیرھپےہکسجوعرتوک ُاسےنوھچڑاےہ‪،‬‬ ‫رکیاچےیہہک ُاسےکاکنحںیمراکوکےنباورہیوکشش ا‬ ‫اسقبوشہروکااسیںیہن ا‬
‫س‬
‫الیوبقكہنرکے۔وگیاہقلطموعروتںوکاینپرمیضیکشادیرکےنےسالبرشیعوہجےکروانکرحالےہ۔ ِ‬ ‫ُاےسوکیئاکنحںیم ا‬
‫آ یت ‪۳۴۴‬‬
‫ت‬
‫راضعاکہلئسم‬
‫َوُتٰدِلاَوْلاَنْعِضْرُيَّنُهَداَلْوَاِنْيَلْوَحِنْيَلِماَك آورۻامںیئۻدودھۻیالںیئۻآینپۻآوالدۻوکۻوپرےۻدوۻسال‬
‫(ۻہیۻدمت)ۻآُسۻےکۻےیلۻےہۻوجۻوپرآۻرکیاۻاچاتہۻےہۻدودھۻ‬
‫ْنَمِلَداَرَاْنَاَّمِتُّيَةَعاَضَّرلاؕ‪١‬‬
‫یالےنۻیکۻدمت‬
‫آورآُسۻےک ۻدہم ۻسجۻاک ۻہچبۻےہۻآ ُں ۻاک ۻاھکیاآور ۻآُں ۻاک ۻابلسۻ‬
‫َوىَلَعِدْوُلْوَمْلاٗهَلَّنُهُقْزِرَوَّنُهُتَوْسِكِفْوُرْعَمْلاِبؕ‪١‬‬
‫ےہدوتسرۻےکۻاطمقب‬
‫دہم ۻدآری ۻںیہن ۻدی ۻاجیت ۻیسک ۻوک ۻرگم ۻآ ُۻس ۻیک ۻتیثیح ۻےکۻ‬
‫اَلُفَّلَكُتٌسْفَناَّلِااَهَعْسُوۚ‪١‬‬
‫اطمقب ۻ‬
‫ہنۻاصقنۻںۻاچنہپۻیاۻاجۻےئۻامںۻوکۻآُسۻےکۻہچبۻیکۻوہجۻےس‬ ‫اَلَّرٓاَضُتٌۢةَدِلاَواَهِدَلَوِب‬
‫آورہنۻیہ(اصقنںۻاچنہپیااجۻےئ)آُسۻوکسجۻاکۻہچبۻےہ ۻآُسۻ‬
‫َواَلٌدْوُلْوَمٗهَّلٖهِدَلَوِبۗ‪١‬‬
‫ےکۻہچبۻیکۻوہجۻےس‬
 ‫‪۳‬۔ ۻ‪2S‬‬ ‫‪888‬‬ ‫‪ُ-۳‬لْوُقَيَس‬
‫آوروآرتۻرپیھبۻآِیسۻرطحۻیکۻدہمۻدآریۻےہ‬ ‫َوىَلَعِثِراَوْلاُلْثِمَكِلٰذۚ‪١‬‬
‫رھپآرگوہۻدوونںۻآرآدہۻرکںیلۻدودھۻڑھچآےنۻاکۻآسپۻیکۻ‬
‫ْنِاَفاَداَرَااًلاَصِفْنَعٍضاَرَتاَمُهْنِّمَوٍرُواَشَت‬
‫راضدنمی ۻآوروشمرہۻےس‬
‫وتۻںیہنۻےہوکیئۻگیاۻہۻآُںۻدوونںۻرپ‬ ‫اَلَفَحاَنُجاَمِهْيَلَعؕ‪١‬‬
‫آورآرگمتۻاچوہہکۻدودھۻولپآؤ(یسکۻدآہیۻےس)آینپۻآوالدۻوک‬ ‫َوْنِاْمُّتْدَرَاْنَااْۤوُعِضْرَتْسَتْمُكَداَلْوَا‬
‫وتںیہنۻےہوکیئ ۻگیاہۻمتۻرپجت ۻمت ۻوپرآوپرآ ۻآدآرکدو(دآہیۻ‬ ‫اَلَفَحاَنُجْمُكْيَلَعاَذِاْمُتْمَّلَسۤاَّمْمُتْيَتٰا‬
‫وک)وجمتۻےنۻدانیاھتدوتسرۻےکۻاطمقب‬ ‫ِفْوُرْعَمْلاِبؕ‪١‬‬
‫آوروچبآﷲیکۻیافرامینۻےس‬ ‫َواوُقَّتاَهّٰللا‬
‫آوراج ۻں ۻول ۻہک ۻآہلل ۻآُےسوجۻمت ۻرکرےہ ۻوہ ۻوخت ۻدےنھکی ۻوآالۻ‬
‫َواْۤوُمَلْعاَّنَاَهّٰللااَمِبَنْوُلَمْعَتٌرْيِصَبܥ‪۰۰۱۸‬‬
‫ےہۻ۔‬
‫س‬ ‫ت‬ ‫ت‬ ‫ت‬ ‫ت‬
‫ےہ۔دمت راضع زیادہ ےس زیادہ دو اسك ایبم وہیئ۔ وج ِ‬
‫دمت راضع وپری رک ای اچےہ‬ ‫ِ‬ ‫اِس آب ںیم ہلئسمٔ راضع اک ایبم‬
‫س‬ ‫ت‬
‫وت ُاسیکالطقیاہتفویبیرپالزلےہہکوہدواسكتا ےوکدودھالپےئ۔اِسدمتےکدورامدودھالپےنوایلےکاجرااجتیک‬
‫ت‬
‫ِ‬
‫ےگ۔دمتراضعیکلیمکتےسےلہپیہ‬ ‫ذہمداریا ےےکوادلرپوہیگ۔وادلوفتوہاجےئوت ُاسےکوریاءہیذہمداریادارکںی‬
‫دودھڑھچاےناکہلصیفیبامہاشمورتوراضدنمیےسایکاجاتکسےہ۔امںےکالعوہیسکاوروعرتےسدودھولپاےنیکیھبااجزت‬
‫س‬ ‫ت‬
‫دی اجےئ۔اخص دہاب ہی دی یئگ ہک اِس اعمہلم ںیم یسک قرقی ےک اسھت یھب‬
‫ےہ رشب ہکیط ُاس اک اعمو ہ دروتر ےک اطمقب ادا رک ا‬
‫زیادیتہنیکاجےئ۔ ِ‬
 ‫‪۳‬۔ ۻ‪2S‬‬ ‫‪887‬‬ ‫‪ُ-۳‬لْوُقَيَس‬

‫آ یت‪۳۴۵‬‬
‫ویبہیکںوت‬
‫آوروجولگۻوفتۻوہاجںیئۻمتۻںیمۻےس‬ ‫َوَنْيِذَّلاَنْوَّفَوَتُيْمُكْنِم‬
‫آوروھچراجںیئۻویبیاں‬ ‫َوَنْوُرَذَياًجاَوْزَا‬
‫وتۻاچۻےیہۻہکۻوہۻآاظتنرۻںیمۻرںیھکۻآےنپۻآ تۻوکاچرۻےنیہمۻآورۻ‬
‫َنْصَّبَرَتَّيَّنِهِسُفْنَاِبَةَعَبْرَاٍرُهْشَاَّواًرْشَعۚ‪١‬‬
‫دسۻرآںیت‬
‫سپۻجتۻوہۻچنہپۻاجںیئۻآینپۻدعتۻیکۻدمتۻوک‬ ‫اَذِاَفَنْغَلَبَّنُهَلَجَا‬
‫وت ۻںیہن ۻےہ ۻوکیئ ۻگیاہ ۻمت ۻرپآُس ۻںیم ۻوجوہ ۻرکںی ۻآےنپ ۻےیل‬ ‫اَلَفَحاَنُجْمُكْيَلَعاَمْيِفَنْلَعَفْۤيِفَّنِهِسُفْنَا‬
‫دوتسرۻےکۻاطمقب‬ ‫ِفْوُرْعَمْلاِبؕ‪١‬‬
‫آورآﷲآُسۻےسۻوجۻمتۻرکرےہۻوہۻوختۻیاربخۻےہۻ۔‬ ‫َوُهّٰللااَمِبَنْوُلَمْعَتٌرْيِبَخܦ‪۰۰۱۸‬‬
‫ت‬
‫آبیک روینشںیمویبہاخوتمیکںوتاچرامہاوردس راںیتےہ ۔ہی ِ‬
‫ںوتوافت ُاموعروتںےک ےیلیھبےہنجاکوشہروں‬ ‫اِس‬
‫ت‬
‫ےسقلعتاقمئںیہنوہا۔اہتبلاحہلموعرتیک ِ‬
‫ںوتوافتوعضِلمحتےہ۔ںوتےکدورامویبہہناکنحرکےیگاورہنیہیسک‬
‫مسقیک ب‬
‫زبوزتنیاایتخررکےیگ۔ ِ‬
‫آ یت ‪۳۴۶‬‬
‫ںوتےکدوراماکنحیکاممتعن‬
‫آورںیہن ۻےہوکیئ ۻگیاہ ۻمت ۻرپآِس ۻںیم ۻہک ۻمت ۻآسارہًۻشیپ ۻرکوۻ‬
‫َواَلَحاَنُجْمُكْيَلَعاَمْيِفْمُتْضَّرَعٖهِبْنِمِةَبْطِخ‬
‫اکنحۻاکاغیپمۻوعروتںۻےکۻےیل‬
 ‫‪۳‬۔ ۻ‪2S‬‬ ‫‪887‬‬ ‫‪ُ-۳‬لْوُقَيَس‬

‫ِءٓاَسِّنلا‬
‫یامتۻآ ُسۻوکوپدیشہۻروھکآےنپویجںۻںیم‬ ‫ْوَاْمُتْنَنْكَاْۤيِفْمُكِسُفْنَاؕ‪١‬‬
‫آﷲاجاتنےہہکۻمتۻیادرکےترےتہوہآُںیہن‬ ‫َمِلَعُهّٰللاْمُكَّنَاَّنُهَنْوُرُكْذَتَس‬
‫آورنکیلۻوکیئۻودعہۻہنۻرکیاآُںۻےسہیفخۻوطررپ‬ ‫َوْنِكٰلاَّلَّنُهْوُدِعاَوُتاًّرِس‬
‫پ‬
‫وسآےئۻآِسۻےکہکۻمتۻہہکۻدووکیئۻ ھلیۻیات‬ ‫ۤاَّلِاْنَااْوُلْوُقَتاًلْوَقاًفْوُرْعَّم۬ؕ‪١‬‬
‫آورہنۻیکپۻرکولاکنحۻیکۻرگہ‬ ‫َواَلاْوُمِزْعَتَةَدْقُعِحاَكِّنلا‬
‫اہیںۻیکۻہکۻچنہپۻاجےئدعتۻاکمکحۻآینپۻدمتۻوک‬ ‫ىّٰتَحَغُلْبَيُبٰتِكْلاٗهَلَجَاؕ‪١‬‬
‫آوراجںۻولہکۻآﷲاجاتنےہوجھچکۻہکۻاہمترےۻویجںۻںیمۻےہ‬ ‫َواْۤوُمَلْعاَّنَاَهّٰللاُمَلْعَياَمْۤيِفْمُكِسُفْنَا‬
‫وسدرےتروہآ ُسۻےس‬ ‫ُهْوُرَذْحاَفۚ‪١‬‬
‫آوراجںۻولہکۻآﷲتہبۻےنشخبوآال‪،‬یرےلمحتۻوآالےہ۔‬ ‫َواْۤوُمَلْعاَّنَاَهّٰللاٌرْوُفَغٌمْيِلَحَܧ‪۰۰۱۸‬‬
‫س‬ ‫س‬
‫دیاجاتکسےہ‬
‫دانیاجبںیہن۔اہتبلاشارےںیماکنحاکاغیپل ا‬
‫ر‬ ‫ںوتےکدورامیسکاخوتمےساکنحرکیا ایاکنحاکواحضاافلظںیماغیپل‬
‫ت‬
‫الثمًریماارادہشادیرکےناکےہ ایںیم کیوعرتیکالتشںیموہں ایویلےساہکاجےئہکاِسےکاکنحیکیب بابہلصیفرکےنےس‬
‫س‬
‫رکیوریہ۔اہتبلسجاخوتموک ُاس ےکوشہر ےنات ایدوالطںیق دیںیہ ُاس وکںوتےکادنراشارےںیم‬ ‫لبقےھجماالطع رضور ا‬
‫س س‬ ‫س‬
‫وشہروجعیہرکےل۔اہللاعتیلٰہارےیجیکیباںیتاجاتنےہوسی ر‬
‫ااجبارادوں‬ ‫اجبںیہنویکہکننکممےہ ُاساک ر‬ ‫یھباکنحاکاغیپلدانی ر‬
‫س س‬
‫ااجبارادہوہایگوتاِسرپوتہبرکےکاہللاعتیلٰےسششخبامینگناچےیہ۔ ِ‬
‫ےسانچباچےیہ۔ی ر‬
 ‫‪۳‬۔ ۻ‪2S‬‬ ‫‪887‬‬ ‫‪ُ-۳‬لْوُقَيَس‬

‫آ یات‪۳۴۷‬ۻیاۻ‪۳۴۸‬‬
‫ریتصخےسلبقالطقاکہلئسم‬
‫ںیہنۻےہوکیئۻگیاہۻمتۻرپآرگمتۻظالقۻدووعروتںۻوک‬
‫وہۻہکۻںیہنۻوھچآمتۻےنۻنجۻوک‬
‫یامتۻےنںیہنۻرقمرایکآ ُںۻےکےیلرہم‬
‫آورھچکۻساامںۻدوآ ُںیہن‬
‫وخاحشلۻرپ(دانیوآجت)ےہآینپۻتیثیحۻےکاطمقب‬
‫آوردگنتستۻرپ(دانیۻوآجت)ےہۻآینپۻاجنگشئۻےکاطمقب‬
‫ساامںۻدانیےہدوتسرےکاطمقبۻ‬
‫الرمۻےہۻییکۻولوگںۻرپ۔‬
‫آورآرگمتۻےنظالۻقۻدیۻےہۻآُںیہنۻآِسۻےسۻےلہپۻہکۻمتۻےن ۻ‬
‫وھچآۻوہآُںیہن‬
‫آورمت ۻرقمررکےکچےھتآُںۻےکےیلرہمۻ‬
‫وتۻفصنۻ(دانی)وہاگآ ُسۻاکوجمتۻےنۻرقمرۻایکۻےہ‬
‫وسآےئۻآِسۻےکۻہکۻوہۻوعرںیت ۻاعمفۻرکدںی‬
‫یاۻۻاعمفۻرکۻدےۻوہۻسجۻےکۻاہۻھتۻںیمۻےہۻاکنحۻیکۻرگہۻ‬
‫اَلَحاَنُجْمُكْيَلَعْنِاُمُتْقَّلَطَءٓاَسِّنلا‬
‫اَمْمَلَّنُهْوُّسَمَت‬
‫ْوَااْوُضِرْفَتَّنُهَلًةَضْيِرَفۚۖ‪١‬‬
‫َّوَّنُهْوُعِّتَمۚ‪١‬‬
‫ىَلَعِعِسْوُمْلاٗهُرَدَق‬
‫َوىَلَعِرِتْقُمْلاٗهُرَدَقۚ‪١‬‬
‫اًۢعاَتَمِفْوُرْعَمْلاِبۚ‪١‬‬
‫اًّقَحىَلَعَنْيِنِسْحُمْلاܨ‪۰۰۱۸‬‬
‫َوْنِاَّنُهْوُمُتْقَّلَطْنِمِلْبَقْنَاَّنُهْوُّسَمَت‬
‫َوْدَقْمُتْضَرَفَّنُهَلًةَضْيِرَف‬
‫ُفْصِنَفاَمْمُتْضَرَف‬
‫ۤاَّلِاْنَاَنْوُفْعَّي‬
‫ْوَااَوُفْعَيْيِذَّلاٖهِدَيِبُةَدْقُعِحاَكِّنلاؕ‪١‬‬
 ‫‪۳‬۔ ۻ‪2S‬‬ ‫‪888‬‬ ‫‪ُ-۳‬لْوُقَيَس‬
‫آورآرگمتۻاعمۻفۻرکدو(وتہی)ریادہ ۻقربیۻےہۻوقتیۻ ٰےس ۻ‬ ‫َوْنَااْۤوُفْعَتُبَرْقَاىٰوْقَّتلِلؕ‪١‬‬
‫آورۻہنۻوھبولۻآاسحںۻرکیاۻآ سپۻۻںیم‬ ‫َواَلاُوَسْنَتَلْضَفْلاْمُكَنْيَبؕ‪١‬‬
‫ےبکشآہللۻآُےسوجمتۻرکرےہوہوختۻدےنھکیۻوآالےہ۔‬ ‫َّنِاَهّٰللااَمِبَنْوُلَمْعَتٌرْيِصَبܩ‪۰۰۱۸‬‬
‫س‬ ‫س‬
‫ادارکی‬
‫ا‬ ‫اجب ےہ ۔ اِس وصرت ںیم اخوتم رپ ںوت یک یادنبی ںیہن۔ ارگرہمرقمر ایکاج اکچ اھت وت آداھ‬
‫ریتصخ ےس لبق الطق دانی ر‬
‫ت‬
‫وشہایفیضاک ببریاؤرکےتوہےئوپرارہمیہدے‬ ‫وشہوکھچکںیہندانیڑپےاگ۔اہتبلارگ ر‬
‫وہاگ۔اہںارگویبیاانپقحاعمفرکدےوت ر‬
‫س‬
‫دے وت ہیزیادہ رپزیہاگری واال رط ِز لمع ےہ۔اِیس رطح ارگ رہم رقم ر ںیہن وہا اھت وت یھب قراخدیل ےک اسھت وکیئ ہفحتدے رکویبی‬
‫ےسدحیلعیگاایتخریکاجےئ۔ ِ‬
‫آ یات‪۳۴۹‬ۻیاۻۺ‪۳۴‬‬
‫امنزوںیکافحتظرکو‬
‫افحۻتظۻرکوامنروںۻیک‬ ‫اْوُظِفٰحىَلَعِتٰوَلَّصلا‬
‫آور(یاوصخلض)درایمینۻامنریک‬ ‫َوِةوٰلَّصلاىٰطْسُوْلاۗ‪١‬‬
‫آورڑھکےوہآﷲےکےیلاعزجیۻآایتخررکےتوہےئ۔‬ ‫َواْوُمْوُقِهّٰلِلَنْيِتِنٰقܪ‪۰۰۱۸‬‬
‫رھپآرگۻںیہمتۻوخفۻوہۻوتۻےتلچۻےتلچۻیاۻوسآریۻرپ(امنرۻڑپھۻول)‬ ‫ْنِاَفْمُتْفِخاًلاَجِرَفْوَااًناَبْكُرۚ‪١‬‬
‫رھپجتۻمتۻآنمۻںیمۻوہاجؤ‬ ‫ۤاَذِاَفْمُتْنِمَا‬
‫وتیادرکوآہللۻوکۻےسیج ۻآُسۻےنۻاھکسیاۻےہۻںیہمت‬ ‫اوُرُكْذاَفَهّٰللااَمَكْمُكَمَّلَع‬
‫وہۻوجمتۻںیہنۻاجےتنےھت۔‬ ‫اَّمْمَلاْوُنْوُكَتَنْوُمَلْعَتܫ‪۰۰۱۸‬‬
 ‫‪۳‬۔ ۻ‪2S‬‬ ‫‪888‬‬ ‫‪ُ-۳‬لْوُقَيَس‬
‫یطس ےس رماد درایمم وایل امنز یھب‬ ‫ویطسٰ ےک ینعم درایمم وایل زیچ ےک ںیہ اور ایسی زیچ ےک یھب وج ایلعٰ اور ارشف وہ۔ ولصٰة اول ِٰ‬
‫ت ت‬
‫وہیتکس ےہ اور ایسی امنز یھب وج حیحص وق رپ وپرے آداب‪،‬وشخع اوراہلل اعت ٰیل یک رطف دیل وطر رپوتمہج وہ رکادا یک اجےئ۔ِ‬
‫ت ت‬
‫یطسےسرمادرصعیکامنزیل ےہ ویکہکنہی دمیکامنزوںںیمدرایمینامنز ےہ۔ہیوقاکرویبار ےنٹیمساور‬ ‫ارثکرسفمنیےنولصٰةاول ٰ‬
‫تت‬ ‫س‬ ‫ت‬
‫لدا ایخك راھک اجےئ ہک اِس وق یک امنز وفت ہن وہ۔ اکنح و الطق ےک اسملئ ےک ایبم ےک دورام اہلل‬ ‫ببری وغشمتیل اک ا‬
‫وہی ےہ ٰ‬
‫بس‬
‫دیےہ۔امنزہنرصفاہللاعتیلٰوکیاد‬ ‫اعجریاوروشخعووضخعاایتخررکےناکمکح ا‬ ‫اعتیلٰےنامنزوںیکافحتظاوریباوصخلص ُامںیم‬
‫س‬
‫رےنھک اک ذرہعی ےہ ہکلب آجرت یک وجادبیہ یک یادداہین یک یھب ات ؤمبروصرت ےہ۔ سج رطح مہ امنز ںیم اہلل اعت ٰیل یک یباراگہ ںیم‬
‫ت‬
‫ڑھکےوہےتںیہاےسییہَمْوَيُمْوُقَیُساَّنلاِّبَرِلَنْیِمَلٰعْلاےکدصماقرو ِزایقماہللاعت ِٰیلےکاسےنموجادبیہےکےیلڑھکے‬
‫ت‬ ‫سس‬ ‫س‬
‫اچبیےہ۔وجامنز‬ ‫وہںےگ۔وجادبیہاکہیااسحساناموکامتلاومرومشبكاکنحوالطقےکاعمالمتںیماہللاعتیلٰیکیاقراموینںےس ا‬
‫ڑپےھنکیلاعمالمتںیمرشتعییکیادنبیہنرکے‪ُ ،‬اسیکامنزدرتقیقحامنزےہیہںیہن۔ ِ‬
‫آ یت‪۳۵۱‬‬
‫ویبہےکقحںیموتیص‬
‫آوروجولگۻوفتۻوہۻاجںیئۻمتۻںیمۻےس‬ ‫َوَنْيِذَّلاَنْوَّفَوَتُيْمُكْنِم‬
‫آوروھچراجںیئۻویبیاں‬ ‫َوَنْوُرَذَياًجاَوْزَاۚۖ‪١‬‬
‫(آُںیہنۻاچےیہۻہکۻ)ۻوتیصۻرکاجںیئۻآینپۻویبویںۻوکۻرخحۻ‬ ‫ًةَّيِصَّوْمِهِجاَوْزَاِّلاًعاَتَّمىَلِاِلْوَحْلاَرْيَغ‬
‫دےنیۻیکۻآیکۻسالۻیکۻریغبۻآُںیہنۻ(رھگۻےس)ۻاکنےلۻوہےئ‬ ‫ٍجاَرْخِاۚ‪١‬‬
‫رھپۻآرگۻوہۻوخدۻلکن ۻاجںیئ‬ ‫ْنِاَفَنْجَرَخ‬
‫وت ۻںیہن ۻےہ ۻوک ۻیئ ۻگیاہ ۻمت ۻرپآُس ۻںیم ۻوجوہ ۻرکںی ۻآےنپ ۻےیل‬ ‫اَلَفَحاَنُجْمُكْيَلَعْيِفاَمَنْلَعَفْۤيِفَّنِهِسُفْنَاْنِم‬
 ‫‪۳‬۔ ۻ‪2S‬‬ ‫‪888‬‬ ‫‪ُ-۳‬لْوُقَيَس‬
‫دوتسرۻےکۻاطمقب‬ ‫ٍفْوُرْعَّمؕ‪١‬‬
‫آورۻآﷲریرۻدستۻےہ‪،‬ۻ ِ‬
‫امکلۻتمکحۻوآالۻ۔‬ ‫َوُهّٰللاٌزْيِزَعٌمْيِكَحܬ‪۰۰۱۸‬‬
‫ت ت‬ ‫ت‬
‫رکدی ایگ۔ادتبایئ مکح ہی اھت ہک رمدوافت ےک وق وریاء وک‬ ‫اِس آب ںیم ایبم دشہ مکح ادتباء ںیم ا‬
‫دی ایگ اھت ےسج دعب ںیم وسنمخ ا‬
‫ت‬ ‫س‬ ‫ت‬
‫وتیص رک اجےئ ہک ُاس ےک دعب ُاس یک ویبہ وکات اسك ت رھگ ےس ہن اکنال اجےئ اور اِس دورام ُاس ےک امتل اجرااجت برداب‬
‫ب‬
‫س‬ ‫ت‬ ‫ت‬
‫آب‪ ۲۳۴‬ںیم ویبہ یک ںوت اچر امہ دس دم رقمر وہ یئگ‪ ،‬زی ِ‬
‫آب ریماث ینعی وسرۂ ناء‬ ‫ج وسرۂ رقبہ یک ِ‬ ‫ےیک اجںیئ۔ دعب ںیم ب ب‬
‫ت‬ ‫ت‬ ‫ت‬
‫آب‪۹۲‬یک ُروےساخودنےکبرہکںیمویبہاکل ہرقمروہایگوتوسرۂ رقبہیکاِسآباکمکحوسنمخوہایگ۔ابویبہےکےیلمکحےہ‬ ‫ِ‬
‫وشہےکاہںزگارےاوردعبںیموہاےنپیبارےںیمہلصیفرکےنںیمآزادےہ۔ ِ‬ ‫ہکوہںوتےکایالاےنپرمےنواےل ر‬
‫آ یت ‪۳۵۲‬‬
‫ت ت‬
‫دحیلعیگےکوقنسحِولسک‬
‫آورۻظالقۻیاہتفۻوعروتںۻوکۻھچکۻساامںۻدانیۻےہۻدوتسرۻےکۻاطمقب‬ ‫َوِتٰقَّلَطُمْلِلٌۢعاَتَمِفْوُرْعَمْلاِبؕ‪١‬‬
‫الرمۻےہۻرپزیہاگروںۻرپ۔‬ ‫اًّقَحىَلَعَنْيِقَّتُمْلاܭ‪۰۰۱۸‬‬
‫س‬ ‫ت ت‬
‫نسحولسکرکےتوہےئھچکاحتئ‬ ‫اِسآبںیمیادیکیکیئگہکالطقیکوصرتںیمدحیلعیگوکوخوصبرت ا‬
‫انبیاجےئاورویبیوک ِ‬
‫ت‬
‫دےرکرتصخایکاجےئ۔رپزیہاگرِاِسیادیکوکاےنپےیلالزلںیھجمس۔ ِ‬
‫آ یت‪۳۵۳‬‬
‫س ت‬
‫اہللاعتیلٰویکںآیاتوکواحضقرامیاےہ؟‬
‫آِیسۻرطحۻےسۻوآحضۻفرامۻیاۻےہآﷲاہمتۻرےۻےیلۻآینپۻآ یات‬ ‫َكِلٰذَكُنِّيَبُيُهّٰللاْمُكَلٖهِتٰيٰا‬
‫یاۻہکۻمتۻوھجمس۔‬ ‫ْمُكَّلَعَلَنْوُلِقْعَتَܮ‪۰۰۱۸‬‬
 ‫‪۳‬۔ ۻ‪2S‬‬ ‫‪888‬‬ ‫‪ُ-۳‬لْوُقَيَس‬
‫ت‬ ‫س‬
‫اہلل اعتیلٰ ےن اکنح‪ ،‬الطق اور اخدناین اعمالمت ےک یبارے ںیم یلیصفت دہایات اطع قرامیئ ںیہ یاہک مہ اِںیہن ںیھجمس اور اِم رپ لمع‬
‫رکںی۔مہالہِیااتسکمیکاِسوحاےلےستہب ببریرحمویمےہ۔یااتسکمےکایقلےسےلہپہارےاعیلئوقانینرشتعیےکاطمقب‬
‫ےھت۔دنہواتسمںیمآجیھبااسی یہےہ۔دبیتمسقےس یااتسکمںیم‪ ۹۱۹۲‬اِموقانینوکدبتلیرکےک ریاالسیمانب ا‬
‫دیایگ۔مہرپاہلل‬
‫سس‬
‫اعتیلٰےکذعاوبںاکلسلستاِیسیاقرامینیکزساےہ۔‬
‫آ یت‪۳۵۴‬‬
‫ومتاکوخفںیہمتاہجدےسہنروےکِ‬
‫ایکمتۻےنۻںیہنۻداھکیۻآُںیہنۻوجےلکنۻےھتۻآےنپۻرھگوںۻےسۻ‬ ‫ْمَلَاَرَتىَلِاَنْيِذَّلااْوُجَرَخْنِمْمِهِراَيِد‬
‫ہکبجۻوہۻہرآروںۻںیمۻےھتۻ‬ ‫َونْوٌُفْوُلُا‬
‫ومتۻےکۻدرۻےس‬ ‫َرَذَحِتْوَمْلا۪‪١‬‬
‫وتۻفرامیاۻآُںیہنۻآہللۻےنۻہکۻرماجو‬ ‫َلاَقَفُمُهَلُهّٰللااْوُتْوُم۫‪١‬‬
‫رھپۻآﷲےن ۻۻردنہۻفرامیاآُںیہن‬ ‫َّمُثْمُهاَيْحَاؕ‪١‬‬
‫ےبۻکشۻآﷲیرآۻلضۻرکۻےنۻوآالۻےہولۻوگۻںۻرپ‬ ‫َّنِاَهّٰللاْوُذَلٍلْضَفىَلَعِساَّنلا‬
‫آورنکیلۻآکثرۻولگۻرکشۻںیہنۻرکےت ۻ۔‬ ‫َوَّنِكٰلَرَثْكَاِساَّنلااَلَنْوُرُكْشَيܯ‪۰۰۱۸‬‬
‫ت ت‬ ‫ت ت‬
‫خیینبارسالیئاکاتواہعقایبموہاےہسجیکلیصفتںیمرسفمنیےناالتخفایکےہ۔ہیوقلیسکوقِاہجدںیم‬ ‫اِسآبںیمیار ِ‬
‫ت‬
‫لتق وہےن ےک ڈر ےس ای یسک ویبایئ رمض ےک وخف ےس اےنپ رھگوں ےس لکن ڑھکی وہیئ یاہک ومت ےک ہنم ںیم اجےن ےس چب‬
‫دیہکزدنیگاورومتاہللاعتیلٰ ےک‬ ‫اجےئ۔اہللاعتیلٰ ےن ُاںیہنومت ےسدواچرایکاوررھپاےنپلضف ےسدویبارہزدنہرکدی ا‬
‫ا۔وگیاتب ا‬
‫ت‬ ‫س‬
‫دقتبےسچبرکںیہکںیہناجاتکس۔ایلگآبںیماہجدرکےناکمکحےہ۔اِسمکحےسےلہپ‬ ‫اہھتںیمےہ۔اناماہللاعت ِٰیلیکےطرکدہ ر‬
 ‫‪۳‬۔ ۻ‪2S‬‬ ‫‪888‬‬ ‫‪ُ-۳‬لْوُقَيَس‬
‫ت‬ ‫س‬
‫ِ‬
‫س‬ ‫ت ت‬
‫لدااہجدےسیجمرچاؤاوراہللاعتیلٰیکراہ‬ ‫ٰ‬ ‫اتکس۔‬ ‫اج‬ ‫ںیہن‬ ‫اال‬ ‫ی‬ ‫ےس‬ ‫ا‬ ‫ےک‬ ‫رک‬ ‫ر‬ ‫رگب‬ ‫ےس‬ ‫ےہ۔اہجد‬ ‫نیعتم‬ ‫وق‬ ‫آاگہرکدیاایگہکومتاک‬
‫ںیماہشدتیکومتاحلصرکےنیکانمترکو۔ ِ‬
‫آ یات‪۳۵۵‬ۻیاۻ‪۳۵۶‬‬
‫اہللاعتیلٰیکراہںیماجماورامكےساہجدرکو‬
‫آورۻجیگۻرکوۻآﷲیکۻرآۻہۻںیم‬ ‫َواْوُلِتاَقْيِفِلْيِبَسِہّٰللا‬
‫آورۻاجۻںۻولہکۻۻآﷲوختۻسننےۻوآال‪،‬وختۻاجۻےننۻوآالۻےہ۔‬ ‫َواْۤوُمَلْعاَّنَاَهّٰللاٌعْيِمَسٌمْيِلَعܰ‪۰۰۱۸‬‬
‫وکۻںۻےہۻوجقرضۻدےآﷲوکرتہبنیۻقرض‬ ‫ْنَماَذْيِذَّلاُضِرْقُيَهّٰللااًضْرَقاًنَسَح‬
‫وتۻیراھۻدےۻآہللۻآِسۻقرۻضۻوکۻآُسۻےکۻےیلۻیئکۻگیا ۻ‬ ‫ٗهَفِعٰضُيَفۤٗهَلاًفاَعْضَاًةَرْيِثَكؕ‪١‬‬
‫آورآﷲیہۻیگنتۻرکیاےہۻآوراشکدیگۻداتیۻےہ‬ ‫َوُهّٰللاُضِبْقَيَوُطُۜصْبَي۪‪١‬‬
‫آورۻآُیسۻیکۻرطفۻمتۻولۻیاۻےئۻاجۻوۻےگ۔‬ ‫َوِهْيَلِاَنْوُعَجْرُتܱ‪۰۰۱۸‬‬
‫س‬ ‫ت‬
‫اِمآیاتںیماہللاعت ِٰیلیکراہںیم اجماورامك ےساہجدرکےنیک بربیغ دیاجریہےہ۔قراممِ وبنیﷺےہہکسجےنزدنیگ‬
‫ر راہجدہنایکاورہنیہ ُاسےکدكںیماہجدرکےناکایخكدیپاوہاوہانمتقفیکاتوصرترپرما(ملسم)۔اِمآیاتںیماجمےک‬
‫اسھتامك یھباہللاعت ِٰیل یک راہ ںیم اگلےنیک نیقلت یک یئگ۔رزقیک اشکدیگ اور یمک اہلل اعت ِٰیل ےک اایتخر ںیم ےہ۔اہللاعت ٰیل یک راہ ںیم‬
‫س‬ ‫س ت‬ ‫س‬ ‫س‬
‫گااضہفقرامیاےہ۔وجامكُِاسِےکدنییکغیلبتاورےبلغےکےیلجرچایک‬ ‫جرچرکےنےسیھبکیمکںیہنوہیتہکلبوہ ُاسںیمیئکیئک ا‬
‫س‬ ‫س‬ ‫ت ت‬
‫رامیاور ُاےسامكیھباطعقرامیانکیلوہ‬‫امکكفطلورکلےہہکُِایسےندنبےوکدیپاق ا‬ ‫اجےئ‪،‬وہ ُاےساےنپذہمقرضقرارداتیےہ۔ہی ِ‬
‫س‬ ‫ت ت‬ ‫س‬
‫دنبےےکجرچےیک وہےئامكوکقرضقراردےراہےہ۔رھپ دنبےوکوخربخشیدےراہےہہکقحیکراہںیمجرچایکوہاامكہن‬
‫س‬
‫گااضہفیھبایکاجےئاگ۔ ِ‬‫رصفواسپود اگہکلب ُاسںیمیئک ا‬
 ‫‪۳‬۔ ۻ‪2S‬‬ ‫‪888‬‬ ‫‪ُ-۳‬لْوُقَيَس‬

‫آ یت‪۳۵۷‬‬
‫س‬ ‫بس‬
‫رگب‬
‫جےس رِ‬
‫ینبارسالیئاکاہللاعتیلٰیکراہںیم ِ‬
‫ایکمت ۻےنںیہن ۻداھکیینب ۻآرسآلیئ ۻےکرسدآروں ۻوک‬ ‫ْمَلَاَرَتىَلِاِاَلَمْلاْۢنِمْۤيِنَبَلْيِءٓاَرْسِاْۢنِمِدْعَب‬
‫ومٰیسؓۻےکۻدعب‬ ‫ىٰسْوُمۘ‪١‬‬
‫جتۻآُپہوںۻےنۻاہکۻاھتآےنپۻیبنۻےسۻہکۻرقمررکۻدےئجیۻامہرےۻ‬ ‫ْذِااْوُلاَقٍّيِبَنِلُمُهَّلْثَعْبااَنَلاًكِلَمْلِتاَقُّنْيِف‬
‫ےیلۻآیکۻیاۻدساۻہۻیاۻہکۻمہۻجیگۻرکںی آﷲیکۻرآۻہۻںیم‬ ‫ِلْيِبَسِہّٰللاؕ‪١‬‬
‫یبنۻےناہکہکۻایکمتۻےسآِسۻاکیھبۻآاکمںۻےہۻہکۻآرگجیگۻ‬ ‫َلاَقْلَهْمُتْيَسَعْنِاَبِتُكُمُكْيَلَعُلاَتِقْلااَّلَا‬
‫فرضۻرکدیۻاجےئمتۻرپۻوتۻمتۻجیگۻہنۻرکو‬ ‫اْوُلِتاَقُتؕ‪١‬‬
‫آُپہوںۻےنۻاہکآورںیمہۻایکےہۻہکۻمہۻجیگۻہنۻرکںیۻآﷲیکۻ‬
‫اْوُلاَقَواَمۤاَنَلاَّلَاَلِتاَقُنْيِفِلْيِبَسِہّٰللا‬
‫رآہۻںیم‬
‫ہکبجۻمہۻدوررکدےیۻےئگۻںیہۻآےنپۻرھگوںۻآورۻوٹیبںۻےس‬ ‫َوْدَقاَنْجِرْخُاْنِماَنِراَيِدَواَنِٕىٓاَنْبَاؕ‪١‬‬
‫رھپجتۻفرضۻیکۻیئگۻآ ُںۻرپجیگ‬ ‫اَّمَلَفَبِتُكُمِهْيَلَعُلاَتِقْلا‬
‫وتۻآُپہوںۻےن ُۻرحۻریھپایلوسآےئۻدنچۻےکآُںۻںیمۻےس‬ ‫اْوَّلَوَتاَّلِااًلْيِلَقْمُهْنِّمؕ‪١‬‬
‫آورآﷲوختۻاجےننۻوآالۻےہظاوملںۻوک۔‬ ‫َوُهّٰللاٌۢمْيِلَعَنْيِمِلّٰظلاِبܲ‪۰۰۱۸‬‬
‫ت‬ ‫ت‬ ‫ت‬
‫وہی ےہ ۔رضحت ومیسِٰؑ ِ یک وافت ےک دعب رضحت اوعش نب ونمِِِؑ‬‫خی ینب ارسالیئ ےک ات واہعق اک ایبم رشوع ا‬ ‫اِس آب ےس یار ِ‬
‫ت‬
‫یک ایقدت ںیمینبارسالیئےن نیطسلف حتفِ ایک اور وکحم اقمئ رک یل۔ھچک یہ رعہص دعب ُا م یک دباامعویلںیک وہج ےس ات دورسی‬
 ‫‪۳‬۔ ۻ‪2S‬‬ ‫‪888‬‬ ‫‪ُ-۳‬لْوُقَيَس‬
‫ت ت‬
‫اہ ایک۔ اب ُاوہنں ےن ُاس وق ےک یبن رضحت ومسلیئؑ ےس ات ااسییبادشاہ رقمر رکےن یک‬ ‫وقل ےن ُاںیہن نیطسلف ےس اکنك یب ر‬
‫س‬ ‫س‬ ‫ت‬
‫جرکںیکس۔یبنؑ ےن ُامےسدریاتفایکہکارگمترپ بج‬ ‫دروخابیکسجیکایقدتںیموہدویبارہنیطسلفےکوصحكےکےیل ب ِ‬
‫ت‬ ‫س‬ ‫س‬
‫دالیہکمہ ہرزگااسیںیہن رکںیےگاوررکیھبےسیکتکسںیہ‬‫رگبوتہنرکوےگ؟ ُاوہنں ےننیقی ا‬ ‫قرضرکدییئگوتایکمت زلےن ےس ر‬
‫س‬ ‫س‬
‫لدامہ‬ ‫ہکبجمہےلہپیہےبرھگوہےکچںیہ۔دونمشںےنہاری االمکنیھچیل ںیہاورہارےویبیوچبںوکولیدیالغلانبراھکےہ۔ ٰ‬
‫س‬ ‫ت‬ ‫س س‬
‫ج ُامرپ بجقرضرکدییئگ وت ُام یکارثکبفلتخم ےلیحاوراہبےنانبرک بج‬ ‫ویکںہناِم ےسزلںیےگ۔ نکیلاِسےکیباووجد ب ب‬
‫س‬
‫ےسراہ ِقراراایتخررکےنیگل۔ ِ‬
‫آ یات‪۳۵۸‬ۻیاۻ‪۳۵۹‬‬
‫اتیمہامكیکںیہنملعیکےہ‬
‫آوراہکآُںۻےسۻآُںۻےکۻیبنۻےنۻ‬ ‫َوَلاَقْمُهَلْمُهُّيِبَن‬
‫ےب ۻکش ۻآﷲےنرقمرفرامدیا ۻےہاہمترےۻےیل ۻظاولتۻ‬
‫َّنِاَهّٰللاْدَقَثَعَبْمُكَلَتْوُلاَطاًكِلَمؕ‪١‬‬
‫وکیادساہ‬
‫ےنہکۻےگلۻویکرکنۻوہیتکسۻےہۻآُسۻےکۻےیلۻیادساہتۻمہۻرپ؟‬ ‫اْۤوُلاَقىّٰنَاُنْوُكَيُهَلُكْلُمْلااَنْيَلَع‬
‫آورمہۻریادہۻقحۻدآۻرۻںیہۻیادساۻہتۻےکۻآُسۻےس‬ ‫َوُنْحَنُّقَحَاِكْلُمْلاِبُهْنِم‬
‫آورںیہنۻدیۻیئگۻآُےسوتعسۻاملۻۻںیم‬ ‫َوْمَلَتْؤُيًةَعَسَنِّمِلاَمْلاؕ‪١‬‬
‫اہکیبن ۻےن ۻےبۻکشۻآﷲےنۻنچۻایلۻےہۻآُےسۻمتۻرپ‬ ‫َلاَقَّنِاَهّٰللاُهىٰفَطْصاْمُكْيَلَع‬
‫آورریادہۻدیۻےہۻآُےسۻفرآیخۻملعۻآورمسجۻںیم‬ ‫َوٗهَداَزًةَطْسَبيِفِمْلِعْلاَوِمْسِجْلاؕ‪١‬‬
‫آورآﷲداتیۻےہۻآینپۻیادساہت(یکۻآامیت)ےسجۻاچۻاتہۻےہۻ‬ ‫َوُهّٰللاْيِتْؤُيٗهَكْلُمْنَمُءٓاَشَّيؕ‪١‬‬
 ‫‪۳‬۔ ۻ‪2S‬‬ ‫‪887‬‬ ‫‪ُ-۳‬لْوُقَيَس‬
‫آورآﷲیریۻوتعسۻوآال‪،‬وختۻاجےننۻوآۻالۻےہ۔‬ ‫َوُهّٰللاٌعِساَوٌمْيِلَعܳ‪۰۰۱۸‬‬
‫آوراہکآُںۻےسآُںۻےکۻیبن ۻےن‬ ‫َوَلاَقْمُهَلْمُهُّيِبَن‬
‫ۻےبۻکشۻآُسۻیکۻیادساہتۻیکۻنشاینۻہیۻےہۻ‬ ‫َّنِاَةَيٰاٖۤهِكْلُم‬
‫ہکۻآ اجےئۻ اگاہمترےۻیاسۻوہۻیاۻوبۻت‬ ‫ْنَاُمُكَيِتْاَّيُتْوُباَّتلا‬
‫ن‬
‫امںۻ شکن ۻےہاہمترےۻرتۻیکۻرطفۻےسۻ‬
‫سج ںیمۻسا ِ‬ ‫ِهْيِفٌةَنْيِكَسِهِّبْمُكِّبَّر‬
‫آوریایقۻامدنہۻربتاکت ۻںیہ ۻآُسۻںیمۻےس ۻوجۻوھچرےۻےھت‬
‫َوٌةَّيِقَباَّمِّمَكَرَتُلٰاىٰسْوُمَوُلٰاَنْوُرٰه‬
‫آ ِلۻومسٰیۻآورۻآ ِلۻاہروں ۻےن‬
‫ۻآاھٹالںیئۻےگۻآُےسۻفرےتش‬ ‫ُهُلِمْحَتُةَكِٕىٰٓلَمْلاؕ‪١‬‬
‫انیقیًآیکۻنشاینۻےہاہمترےۻےیل‬
‫ےبۻکشۻآِسۻںیمۻ ِ‬ ‫َّنِاْيِفَكِلٰذًةَيٰاَلْمُكَّل‬
‫آرگۻمتۻومنمۻوہ۔‬ ‫ْنِاْمُتْنُكَنْيِنِمْؤُّمَܴ‪۰۰۱۸‬‬
‫س‬ ‫ت‬
‫یبن ےسیبادشاہرقمررکےنیکدروخابیکوت ِؑ‬
‫یبن ےنقرامیاہکاہللاعتیلٰےنرضحتاطولت‬ ‫جاےنپ ِؑ‬ ‫ینبارسالیئےکرسداروںےن ب ب‬
‫ت‬
‫وک یبادشاہ رقمر ایکےہ۔رسداروں ےن ارتعاض ایک ہک اےسی صخش وک ہی بصنم ویکں ا‬
‫دی ایگ سج ےک یاس امك و دول ںیہن۔یبنؑ ےن‬
‫سس‬ ‫س‬
‫رامیہکاہللاعتیلٰےکبردتامكےسزیادہاتیمہملعیکےہ۔رضحتاطولتہنرصفملعںیماتممزاقملرےتھکںیہہکلبامسجینوطر‬ ‫ق ا‬
‫س‬
‫انمبقردوہوہاتکسےہوجذینہوامسجیندوونںرطحیکایلوتقںاکاحلموہ۔ ِ‬ ‫ب‬ ‫رپیھبتہبوقیںیہ۔ایقدتےکےیلزیادہ‬
‫‪۳‬۔ ۻ‪2S‬‬ ‫‪887‬‬ ‫‪ُ-۳‬لْوُقَيَس‬

‫آ یتۺ‪۳۵‬‬
‫اتیمہاابسبیکںیہناہللاعتیلٰیکدمدیکےہ‬
‫رھپ ۻجتۻنکالظاۻولۻتۻآےنپۻرکشلوںۻےکۻساھت‬ ‫اَّمَلَفَلَصَفُتْوُلاَطِدْوُنُجْلاِبۙ‪١‬‬
‫اہکۻےبۻکشۻآﷲآ رامۻےنۻوآالےہۻںیہمتۻآیکۻرہنۻےس‬ ‫َلاَقَّنِاَهّٰللاْمُكْيِلَتْبُمٍرَهَنِبۚ‪١‬‬
‫سپۻسجۻےنۻایپۻآُسۻںیمۻےسوتۻوہۻںیہنۻےہریمآسایھتۻ‬ ‫ْنَمَفَبِرَشُهْنِمَسْيَلَفْيِّنِمۚ‪١‬‬
‫آورۻسجۻےنۻہنۻاھکچآُےسوتۻانیقیًۻوہۻریمآسایھتۻےہ‬ ‫َوْنَمْمَّلُهْمَعْطَيٗهَّنِاَفْۤيِّنِم‬
‫وسآےئۻآِسۻےکۻہکۻرھبۻےلۻآیکۻولچۻآےنپۻاہھتۻےس‬ ‫اَّلِاِنَمَفَرَتْغاًۢةَفْرُغٖهِدَيِبۚ‪١‬‬
‫وتۻآُپہوںۻےنۻایپۻآُسۻںیمۻےسۻوسآۻےئۻدنچۻےکآُںۻںیمۻےس‬ ‫اْوُبِرَشَفُهْنِماَّلِااًلْيِلَقْمُهْنِّمؕ‪١‬‬
‫رھپجتۻوبعرایکرہنوکظاولتۻےنآورۻآُپہوںۻےنۻوجۻآنںۻ‬
‫اَّمَلَفٗهَزَواَجَوُهَوَنْيِذَّلااٗهَعَمۙ‪١‬‬
‫رےتھکۻےھتۻآُسۻےکۻساھتۻ‬
‫اہکدنچساویھتں ۻےنںیہن ۻےہ ۻظاقت ۻامہرے ۻیاس ۻآ ح ۻ‬
‫اْوُلاَقاَلَةَقاَطاَنَلَمْوَيْلاَتْوُلاَجِبَوٖهِدْوُنُجؕ‪١‬‬
‫اجولتۻآورۻآُسۻےکۻرکشلوۻںۻےساقمےلبۻیک‬
‫اہکدورسے ۻساویھتں ۻےن ۻوجایخل ۻرکےت ۻےھتہک ۻوہ ۻےنلمۻ‬
‫َلاَقَنْيِذَّلاَنْوُّنُظَيْمُهَّنَااوُقٰلُّمِہّٰللاۙ‪١‬‬
‫وآےلۻںیہۻآﷲےسۻ‬
‫ینتکۻیہۻوھچیٹۻامجۻںیتع‬ ‫ْمَكِهِّبٍةَئِفٍةَلْيِلَق‬
‫اغۻلتۻوہںیئۻیریۻامجوتعںۻرپۻآﷲےکۻمکحۻےس‬ ‫ْتَبَلَغًةَئِفًۢةَرْيِثَكِنْذِاِبِہّٰللاؕ‪١‬‬
‫آورۻآﷲربصۻرکےنۻوآولںۻےکۻساھتۻےہ۔‬ ‫َوُهّٰللاَعَمَنْيِرِبّٰصلاܵ‪۰۰۱۸‬‬
 ‫‪۳‬۔ ۻ‪2S‬‬ ‫‪887‬‬ ‫‪ُ-۳‬لْوُقَيَس‬
‫ج رکشلےل رک نیطسلف رپاقضب وقل ےکالخف ےلکن وت ُاوہنں ےنراہتسںیماترہن رپاسویھتں ےکمظن اکااحتمم‬ ‫رضحتاطولت ب ب‬
‫س‬
‫دب ےک ےیل اینپ‬‫رامی ہکریمے اسھتویہ آےگ اجےئ اگوج رہن ںیم ےس رصف ولچر ر یاینےیپ ۔اظہر ےہ ہکوج ولگ وھتڑی ر‬ ‫ایل۔ ق ا‬
‫ت‬
‫ہ احك ںیم‬ ‫ااطع اریم ر‬
‫ِِ‬ ‫ایپس طبض ہن رک ںیکس‪ ،‬ایک ُام رپ ر روک ایک اج اتکس ےہ ہک وہ دک ن ےک اقمم ےلب ںیم یارمدی داھکںیئ ےگ؟‬
‫بس‬ ‫س‬ ‫ت ت‬ ‫ت‬
‫ِ‬
‫رضوریےہیامہدک نےسرعمہکآرایئےکوقوتاسیکاتیمہیئکگاوہاجیتےہ۔رھپجںیماکایمیبےکےیلہییھبرضوری‬
‫ت‬ ‫ت‬ ‫ت‬
‫ےہ ہک وفیج ُاس دورام وھبک ایپس اور درگی اکتفیل وک اہنب وحےلص ےس ببرداب رکے۔ انچہچن اِم دوونں یباوتں یک برتیب اور‬
‫ت‬
‫ااحتمم ےک ےیل رکشل یک آزامشئ یک یئگ۔ نکیل ہیبنت ےک یباووجد ارثکب ےن یاین یپ ایل اور وہ مظن ےک اِس ااحتمم ںیم اکایمب ہن‬
‫وہیکس۔ج ُامےکرکشلاکدک نےکرکشلےکاسھتآانماسانموہاوتدک نیکدعتاداورواسلئدھکیرک ُامےکضعباسیھترموعب‬ ‫ب ب‬
‫س‬
‫وہےئگ۔اےسیںیمدنچاہللواولںےناہکہکاکایمیبدعتادیکرثکتاوراہحلسیکقرواینرپرصحنمںیہنہکلباہللاعتیلٰیکتیشماوردمدےس‬
‫ت‬
‫لآیئےہ ببری‬
‫احلصوہیتےہ۔اہللاعت ِٰیلیکدمد ُاںیہنود یگوجڈکاجےنواےلںیہ۔ہ ینیہ ایبرااسیوہاےہہکوھچج تعاعاغ ب‬
‫ت‬
‫تعاعرپاﷲیکدمدےس۔ ِ‬
‫آ یات‪۳۶۱‬ۻیاۻ‪۳۶۲‬‬
‫اجمدہنیِیفلیبساہللاعتیلٰیکوقتوتمہاکالصراز‬
‫آورجت ۻوہ ۻساےنم ۻوہےئ ۻاجولت ۻآورآُس ۻےک ۻرکشلوںۻ‬
‫َواَّمَلاْوُزَرَبَتْوُلاَجِلَوٖهِدْوُنُج‬
‫ےک‬
‫داعرکےنۻےگلۻآےۻامہرےۻرتۻ!ۻآیدلیۻدےۻمہۻرپۻربصۻ‬ ‫اْوُلاَقۤاَنَّبَرْغِرْفَااَنْيَلَعاًرْبَص‬
‫آورامجےئۻرھکۻامہرےۻدقومںۻوک‬ ‫َّوْتِّبَثاَنَماَدْقَا‬
‫آورۻدمدفرۻامۻامہری ۻاکۻفرۻوقمۻےکۻاقمۻےلبۻںیم۔‬ ‫َواَنْرُصْناىَلَعِمْوَقْلاَنْيِرِفٰكْلاؕܶ‪۰۰۱۸‬‬
‫وتۻآُپہوںۻےنۻتسکشۻدیۻاکۻفروںۻوکآہللۻےکمکحۻےس‬ ‫ْمُهْوُمَزَهَفِنْذِاِبِہّٰللا۫ۙ‪١‬‬
 ‫‪۳‬۔ ۻ‪2S‬‬ ‫‪888‬‬ ‫‪ُ-۳‬لْوُقَيَس‬
‫آورلتقۻایکدآودؓےناجولتۻوک‬ ‫َوَلَتَقُدٗواَدَتْوُلاَج‬
‫آوردیۻآُںیہنۻآﷲےنۻخکومتۻآورتمکحۻ‬ ‫َوُهىٰتٰاُهّٰللاَكْلُمْلاَوَةَمْكِحْلا‬
‫آوراھکسیاآُںیہنۻآُسۻںیمۻےسۻوجۻاچاہ‬ ‫َوٗهَمَّلَعاَّمِمُءٓاَشَيؕ‪١‬‬
‫آورآرگہن ۻاٹمیاراتہ ۻآہلل ۻولوگں ۻوک ۻینعی ۻآُں ۻںیم ۻےس ۻھچک ۻوکۻ‬
‫َوْوَلاَلُعْفَدِہّٰللاَساَّنلاْمُهَضْعَبٍضْعَبِبۙ‪١‬‬
‫دورسوںۻےسۻ‬
‫انیقیًیریادوہاجیتۻرنیم‬ ‫ِتَدَسَفَّلُضْرَاْلا‬
‫آورنکیلۻآہللۻیرآلضۻفرامےنوآالےہامتمۻاہجونںۻرپ۔‬ ‫َوَّنِكٰلَهّٰللاْوُذٍلْضَفىَلَعَنْیِمَلٰعْلاܷ‪۰۰۱۸‬‬
‫ہاحكںیماور‬ ‫اِمآیاتںیمرامنہیئدییئگہکاجمدہنییفلیبساہللیکوقتاور ُامےکزعلوتمہاکالصرازہیےہہک ُاماکروجع ر‬
‫ت‬
‫وہی ےہ۔و یہ اسری اکانئت اک اخقل و امکل ےہ اور ب‬
‫ب ھچک ُایس ےک ہضبقٔ دقرت و اایتخر ںیم‬ ‫ہر اابتعر ےس اہلل اعتیلٰ یہ یک رطف ا‬
‫ج ُاس یک دمد وہوت رھپاکایمیب یہ اکایمیب ےہ۔رضحت اطولت اور ُام ےک اسویھتں ےن اجولت یک وجگنج اور لیک اکےٹن ےس‬ ‫ےہ۔ ب ب‬
‫ت‬
‫سیل وفج ےک اقمہلب ےکےیل اہلل اعتیلٰ ےس گرگرا رکربص‪،‬ااقتسم‪،‬رصنت اورحتف یک داعںیئ امںیگن۔اہلل اعتیل ےن ُام یک داعںیئِ‬
‫س‬ ‫ت‬ ‫س‬
‫داودؑےن اجولتِ‬ ‫ب‬
‫دعتادرپاغل آیئگ۔رکشل ںیم شالم رضحت ِٔ‬ ‫وبقك قرامںیئ اوراملسمونں یک ات اہنب لیلق دعتاد اکقروں یک ببری‬
‫س‬ ‫س س‬
‫وکلتقایک۔دعبازاںاہللاعتیلٰےن ُاںیہنملعوتمکحےسونازا‪،‬وبنترپرسقرازقرامیااورالختفاطعقرامیئ۔ ِ‬
‫آ یت‪۳۶۳‬‬
‫ت‬
‫قرآمِ میکحںیموااعقتےکایبماکدصقم‬
‫ہیۻآہللۻیکۻآ یاتۻںیہ‪،‬مہۻیالوتۻرکرےہۻںیہۻآِںیہن ۻ(آےۻ‬
‫َكْلِتُتٰيٰاِہّٰللااَهْوُلْتَنَكْيَلَعِّقَحْلاِبؕ‪١‬‬
‫یبنؐ!ۻآ تؐ رپقحۻےکۻساھت‬
 ‫‪۳‬۔ ۻ‪2S‬‬ ‫‪888‬‬ ‫‪ُ-۳‬لْوُقَيَس‬
‫انیقیًۻروسولںۻںیمۻےسۻںیہ۔‬
‫آورےبۻکشۻآ تؐ ِ‬ ‫َوَكَّنِاَنِمَلَنْيِلَسْرُمْلاܸۙ‪۰۰۱۸‬‬
‫ع ت‬ ‫ت‬
‫ظ‬
‫ہیآیاتآاگہرکریہںیہہکقرآمِ میکحںیموااعقتےکایبماکدصقمضحمدااتسموگیئںیہنہکلبدنبوںےکےیلربعتووم ت‬
‫س‬ ‫ت‬
‫اجیاِسیباتاکوبثت ےہ ہکآپﷺاہللاعتیلٰ ےک‬
‫وہیےہ۔رھپیبنارکلﷺرپاِموااعقتاکویحایک ا‬
‫اورملعوتمکحاکوصحك ا‬
‫روسولںؑ ںیمےسںیہ۔آپ ﷺےنہیوااعقتہنیسکاتکبںیمڑپےھںیہہنیسک ےسےنسںیہ۔وسآپﷺہی ب‬
‫بھچک ویح‬
‫س ت‬ ‫ت ت‬ ‫ت‬
‫ےکذرےعییہانسےتںیہاورہیآپﷺیکراسل‪،‬دصاقاوراقحناکاتواحضوبثتےہ۔‬
‫‪۲‬۔‪2S‬‬ ‫‪263‬‬ ‫‪-۳‬ت ِ ِلكَ ُ‬
‫الّر ُس ُل‬
‫ِمْسِبِہّٰللاِنٰمْحَّرلاِمْیِحَّرلا‬
‫آ یت‪۲۵۳‬‬
‫س‬
‫اناؿۺوبجم ِرضحمۺںیہن‬
‫ہی ۺروسل ۺںیہ ۺمہ ۺےنفضیلت ۺدی ۺےہ ۺآِن ۺںیم ۺےس ۺھچکۺ‬
‫َكْلِتُلُسُّرلااَنْلَّضَفْمُهَضْعَبىٰلَعٍضْعَب‬
‫وکدورسونۺرپ‬
‫آ ِنۺںیمۺوہۺیھبۺںیہۺنجۺےسکالمۺفرامیاآہللۺےن‬ ‫ْمُهْنِمْنَّمَمَّلَكُهّٰللا‬
‫آوردنلبفرامیاآُنۺںیمۺےسۺھچکۺوکدراجتۺںیم‬ ‫َوَعَفَرْمُهَضْعَبٍتٰجَرَد‬
‫آورمہۺےناطعںیکۺعیسٰیؑۺآنبۺرممیۺوکوآحضۺنشااینن‬ ‫َواَنْيَتٰاىَسْيِعَنْباَمَيْرَمِتٰنِّيَبْلا‬
‫آورمہۺےندمدیکۺآ ُنۺیکۺیازیکہۺروحۺےکدرہعی‬ ‫َوُهٰنْدَّيَاِحْوُرِبِسُدُقْلا‬
‫آورآرگاچاتہآﷲوتۺآ سپۺںیمۺہنۺڑلےتوہۺولگۺوجآ ُن ۺےکۺ‬
‫َوْوَلَءٓاَشُهّٰللااَمَلَتَتْقاَنْيِذَّلاْۢنِمْمِهِدْعَب‬
‫دعبےھتۺ‬
‫آ ِس ۺےکدعبہک ۺوجآ یکچ ۺںیھت آ ُن ۺےکیاس ۺوآحض‬
‫ْۢنِّمِدْعَباَمُمُهْتَءٓاَجُتٰنِّيَبْلا‬
‫نشااینن‬
‫آورنکیلۺآُنہونۺےنۺآخیالفۺایک‬ ‫َوِنِكٰلاْوُفَلَتْخا‬
‫وتآ ُنۺںیمۺےسوہۺیھب ےھتوجآامینۺالےئ‬ ‫ْمُهْنِمَفْنَّمَنَمٰا‬
‫آورآ ُنۺںیمۺےسوہۺیھبۺےھتوہنجنۺےنرفکایک‬ ‫َوْمُهْنِمْنَّمَرَفَكؕ‪١‬‬
 ‫‪۲‬۔‪2S‬‬ ‫‪264‬‬ ‫‪-۳‬ت ِ ِلكَ ُ‬
‫الّر ُس ُل‬
‫آورآرگاچاتہآﷲوتوہۺآ سپۺںیمۺہنۺڑلےت‬ ‫َوْوَلَءٓاَشُهّٰللااَماْوُلَتَتْقا۫‪١‬‬
‫آورنکیلۺآﷲرکیاےہوجاچاتہےہ۔‬ ‫دْيِرُي‪۰۰۲۵۳‬‬
‫َوَّنِكٰلَهّٰللاُلَعْفَياَم ُ‬
‫ف سض ت‬ ‫ت‬
‫ں ںیمۺےسضعبۺوکضعبۺرپ یلتۺدیۺیئگ۔یبنۺارکؾﷺاوررضحتۺومسیؑ وکاہللۺ‬ ‫ۺاِسۺآیۺںیمۺہیۺتقیقحۺایبؿۺیکۺیئگۺہکۺروسول ؑ‬
‫س‬
‫رشػۺمہ الکیمۺاشخب۔رضحتۺعیسیۺیؑ وکاسۺ ےنواحضۺزجعماتۺاطعفرامےئاوررضحتۺربجالیئؑۺےکذرہعیۺاںیہنۺولصمبۺ‬ ‫اعتیلی ۺےنۺ ِ‬
‫س‬
‫ں ےکآےنےکدعبارگاہلل ۺاعت ییل ۺاچاتہ ۺوتزبردیتس ۺامتؾ ۺاناونں ۺوک ۺاامیؿ الےن ۺرپ ۺوبجمر ۺرک ۺ ۺداتی۔اِس‬ ‫وہےنےسوفحمظ ۺراھک۔روسول ؑ‬
‫ت س‬ ‫س‬
‫ۺانؿۺ‬
‫وہیۺراہ ا‬
‫ۺوکاایتخردیےہۺ۔ۺھچکۺولگۺاامیؿۺالےئاورھچکۺےنرفکایکۺ۔ۺرھپاؿۺےکدرایمؿ اۺیمہۺاصتدؾۺ ا‬ ‫ا‬ ‫ےکبسکعۺاسۺےناناونں‬ ‫ر‬
‫ت‬
‫وکےنلمواےلاایتخریہۺیکۺاینبدرپرو ِزایقمۺاسۺےسیازرپسۺوہیگ۔‬
‫آ یت‪۲۵۴‬‬
‫س‬
‫ِ‬
‫اجنت اخروی ےکےیلوچردروازوںۺیکۺیفن‬
‫آےوہۺولوگۺوجآامینۺالےئۺوہ!‬ ‫اَهُّيَاٰۤيَنْيِذَّلااْۤوُنَمٰا‬
‫رخحۺرکےتروہآُسۺںیمۺےسوجمہ ےنۺدیاےہۺںیہمت‬ ‫اْوُقِفْنَااَّمِمْمُكٰنْقَزَر‬
‫آِسۺےسےلہپہکۺآ ےئۺوہۺدن‬ ‫ْنِّمِلْبَقْنَاَيِتْاَّيٌمْوَي‬
‫ہن ۺوہیگۺوکیئۺرخیدوۺفرختۺسجۺںیمۺ‬ ‫اَّلٌعْيَبِهْيِف‬
‫آورہنۺیہۺوکیئۺدویتسۺوہیگۺآورہنۺیہۺوکیئۺافسرس‬ ‫َواَلٌةَّلُخَّواَلٌةَعاَفَشؕ‪١‬‬
‫آوراکفریہۺظاملۺںیہ۔‬ ‫َوَنْوُرِفٰكْلاُمُهَنْوُمِلّٰظلا‪۰۰۲۵۴‬‬
‫س‬ ‫س‬ ‫ت‬
‫ۺاقمدصےکےیلخچۺ‬
‫ر‬ ‫ا ِس ۺآی ۺںیم ۺالِ ۺاامیؿ ۺوکآخرت ۺںیم ۺاجنت ۺےکوصحؽ ۺےکےیلاہلل ۺاعتیلی ۺےکدےیےئگرزؼ ۺںیم ۺےسکین‬
‫ت‬
‫رکےناکمکحۺدیاایگ۔اسھتۺیہۺواحضۺایکایگہکۺرو ِزۺایقمۺوکیئۺنیلۺدنی‪،‬وکیئۺرہتشۺداریۺاوروکیئۺافسرشۺاکؾۺہنۺآےئیگ۔ابۺوجصخشۺ‬
 ‫‪۲‬۔‪2S‬‬ ‫‪265‬‬ ‫‪-۳‬ت ِ ِلكَ ُ‬
‫الّر ُس ُل‬
‫س‬ ‫س‬ ‫س‬
‫ریغبیسک ۺذعرےک ۺآخرت ۺیک ۺایتری ۺےکےیلخرچ ۺہن ۺرکےوہ ۺاہلل ۺاعتیلی ۺےکاِس ۺمکح ۺاکیلمع ۺاےسرارےساکفرےہاوردرتقیقحۺ‬
‫ت‬ ‫س ت‬ ‫س‬
‫ۺےکآخی ۺہصح ۺےسہی ۺوہفمؾ ۺیھب ۺنکلیااےہہک ۺوجولگ ۺاِس ۺآی ۺںیم ۺایبؿ ۺدشہ ۺاقحقئۺ‬
‫ر‬ ‫اےنپاورپملظ ۺرکراہےہ۔آہیٔ ۺابمرہک‬
‫س‬
‫ےکنمںیہۺویہۺاظملۺںیہۺینعیۺاےنپآپۺرپملظۺرکرےہںیہ۔‬
‫ر‬
‫آ یت‪۲۵۵‬‬
‫سس‬ ‫ت‬
‫آیۺارکلسۺوتدیحِیاریۺاعتیلیۺاکخراہن‬
‫آﷲ‪،‬ںیہنۺےہۺوکیئۺوبعمدۺوسآےئآُسۺےک‬ ‫ُهّٰللَاۤاَلَهٰلِااَّلِاَوُهۚ‪١‬‬
‫ردنہۺےہ‪،‬اق مئۺرےنھۺوآالےہۺہرۺزیچۺاک‬ ‫ُّيَحْلَاُمْوُّيَقْلا‬
‫ہنۺآ یتۺےہۺآُےسآوھگنۺآورہنۺیہۺدنین‬ ‫اَلٗهُذُخْاَتٌةَنِسَّواَلٌمْوَن‬
‫آُیسۺاکےہوجھچکۺآ امسوننمیںۺےہ‬ ‫ٗهَلاَميِفِتٰوٰمَّسلا‬
‫آوروجھچکۺر نیۺںیمۺےہ‬ ‫َواَميِفِضْرَاْلا‬
‫وکن ۺےہوجافسرس ۺرکےکسآ ُس ۺےکساےنمرگمآُس ۺیکۺ‬ ‫ْنَماَذْيِذَّلاُعَفْشَيۤٗهَدْنِعاَّلِاٖهِنْذِاِبؕ‪١‬‬
‫آاجرتۺےس‬
‫وہۺاجاتنےہ وج ھچک ۺولوگنۺےکساےنمےہآوروجھچکۺآُن‬ ‫ُمَلْعَياَمَنْيَبْمِهْيِدْيَاَواَمْمُهَفْلَخۚ‬
‫ےکےھچیپۺےہ‬
‫آوروہۺآاحظہۺںیہنۺرک سکتےۺھچکۺیھبۺآُسۺےکملعۺںیمۺےسۺرگم‬ ‫َواَلَنْوُطْيِحُيٍءْيَشِبْنِّمٖۤهِمْلِعاَّلِااَمِبَءٓاَشۚ‬
‫انتجوہۺاچےہ‬
‫اھچیئۺوہیئۺےہآُسۺیکۺحکومتۺامتمۺآ امسوننۺآورر نیۺرپ‬ ‫َعِسَوُهُّيِسْرُكِتٰوٰمَّسلاَوَضْرَاْلا‬
 ‫‪۲‬۔‪2S‬‬ ‫‪266‬‬ ‫‪-۳‬ت ِ ِلكَ ُ‬
‫الّر ُس ُل‬
‫آورںیہنۺاکھتیتۺآُےسآُنۺدووننۺیکۺرگنآین‬ ‫َواَلٗهُدْؤُـَياَمُهُظْفِح‬
‫آورویہۺتہبۺدنلب‪،‬یڑیۺتمظعۺوآالےہ۔‬ ‫َوَوُهُّيِلَعْلاُمْيِظَعْلا‪۰۰۲۵۵‬‬
‫ت‬ ‫ت‬ ‫ت‬ ‫سس‬ ‫ت‬
‫ۺآیتۺیکۺرسدارےہ۔‬
‫ہیۺآیۺوتدیحِیاریۺاعت ییلۺاکخراہنۺےہاوربرذمیۺرشفیۺیکۺایۺروایۺےکاطمقبۺفرآؿِ ۺمیکحۺیکۺامتؾ ا‬
‫ت‬
‫ۺا ِسۺآیۺںیمۺاہللۺاعتیلۺیکۺیارہۺافصتۺایبؿۺیکۺیئگۺںیہ‪:‬‬
‫ےکوساوکیئابعدتۺےکالقئۺںیہن۔‬
‫ۺ‬ ‫‪i‬ـ ویہۺوبعم ِدبرقحۺےہاوراسۺ‬
‫س‬
‫‪ii‬ـ وہۺب ِ‬
‫ذات وخدزدن ٔۺہاجوبذےہ۔‬
‫‪iii‬ـ ویہۺدورسوںۺوکیھب زدنہۺاوراقمئۺرےنھکۺواالےہ۔‬
‫‪iv‬ـ اسۺیکۺایحتۺاوھگنۺیادنینےکذرہعیۺیسکۺآراؾۺیکۺاتحمجۺںیہنۺ۔‬
‫آامسؿوزنیمۺیکۺہرےشاکویہۺامکلۺواتخمرےہ۔‬
‫ۺ‬ ‫‪v‬ـ‬
‫‪vi‬ـ اسۺیکۺیاراگہۺںیمۺوکیئۺیسکۺےکقحۺںیمۺافسرشۺںیہنۺرکاتکسرگماسۺیکۺااجزتۺےس۔‬
‫س‬ ‫س‬
‫‪vii‬ـ اہلل ۺاعت ییل ۺامتؾ ۺاناونں ۺےکاسہقب‪،‬وموجدہ ۺاورآدنئہ ۺوہےنواےلاامعؽ ۺےسبذاتۺِوخدوافق ۺےہ۔وکیئ ۺیسک ۺیک ۺافسرشۺ‬
‫س‬ ‫س‬ ‫ت‬
‫ۺگہ ۺیھب ۺاس ےکاھکےت ۺںیم ۺھکلۺ‬
‫رکےتوہےئ ۺہی ۺںیہن ۺہہک ۺاتکسہک ۺاس ےکاامعؽ ۺاکادنراج ۺدرس ۺںیہن ۺوہااوریارکدہ ا‬
‫دےیےئگۺںیہۺیااسۺیکۺضعبۺویکینںۺاکادنراجۺںیہنۺوہا۔‬
‫س‬
‫‪viii‬ـ وکیئۺ ا‬
‫انؿۺاہللۺاعتیلیۺےکملعۺںیمۺےسرصػۺاانتہصحۺیااتکسےہانتجاہللۺاعت ییلۺاچےہ۔‬
‫اسۺاکادتقارامتؾۺآامسونںۺاورزنیمۺرپاحویۺےہ۔‬ ‫‪ix‬ـ‬
‫آامسونںۺاورزنیمۺیکۺافحو تظۺوناراا ۺاےسےناکےنوایلۺںیہن۔‬ ‫‪x‬ـ‬
‫وہااہتنیئۺدنلبویاالےہ۔‬
‫ۺ‬ ‫‪xi‬ـ‬
‫‪xii‬ـ ۺ‬
‫وہ ربیۺوتمظعںۺاکاحلمۺےہ۔‬
‫‪۲‬۔‪2S‬‬ ‫‪267‬‬ ‫‪-۳‬ت ِ ِلكَ ُ‬
‫الّر ُس ُل‬
‫آ یات‪۲۵۶‬ۺیاۺ‪۲۵۷‬‬
‫ہنۺوٹےنٹواالوبضمطۺاہسرااھتؾۺول‬
‫وکیئۺریڑدیتسۺںیہنۺۺدنیۺںیم‬ ‫ۤاَلَهاَرْكِايِفِنْيِّدلا‬
‫ےبکش وختۺوآحضۺوہیکچۺےہدہآیتۺرمگآیہۺےس‬ ‫ْدَقَنَّيَبَّتُدْشُّرلاَنِمِّيَغْلا‬
‫وتوجوکیئۺآاکنررکےظاوغتۺاک‬ ‫ْنَمَفْرُفْكَّيِتْوُغاَّطلاِب‬
‫آورآامینۺرےھکآﷲرپ‬ ‫َوْۢنِمْؤُيِهّٰللاِب‬
‫وتانیقیًۺآ ُسۺےناھتمۺایلوبضمطۺاہسرآ‬ ‫ِدَقَفَكَسْمَتْساِةَوْرُعْلاِبىٰقْثُوْلا‬
‫ںیہنۺےہیھبکۺوٹانٹآُسۺاک‬ ‫اَلَماَصِفْنااَهَل‬
‫آورآﷲستۺھچکۺسیتےوآال‪،‬ستۺھچکۺاجےننوآالےہۺ۔‬ ‫َوُهّٰللاٌعْيِمَسٌمْيِلَع‪۰۰۲۵۶‬‬
‫آﷲسایھتۺےہآ ُنۺاکوجآامینۺالےئ‬ ‫ُهّٰللَاُّيِلَوَنْيِذَّلااْوُنَمٰا‬
‫وہۺاکناتلےہآ ُںیہنۺآدنھیرونۺےسروینشۺیکۺرطف‬ ‫ْمُهُجِرْخُيَنِّمِتٰمُلُّظلاىَلِاِرْوُّنلا‬
‫آوروہنجنۺےنرفکایکآُنۺےکسایھتۺںیہ ظاوغت‬ ‫َوَنْيِذَّلااْۤوُرَفَكُمُهُٔـٰٓيِلْوَاُ۠تْوُغاَّطلاۙ‬
‫وہۺاکنےتلۺںیہۺآ ُںیہنۺروینشۺےسآدنھیرونۺیکۺرطف‬ ‫ْمُهَنْوُجِرْخُيَ۠نِّمِرْوُّنلاىَلِاِتٰمُلُّظلاؕ‬
‫یہیۺںیہۺمنہجۺوآےل‬ ‫َكِٕىٰٓلوُاُبٰحْصَاِراَّنلاۚ‪١‬‬
‫وہۺآُسۺںیمۺہشیمہۺرےنہوآےلںیہ۔‬ ‫ْمُهاَهْيِفَنْوُدِلٰخُ‪۰۰۲۵۷‬‬
 ‫‪۲‬۔‪2S‬‬ ‫‪268‬‬ ‫‪-۳‬ت ِ ِلكَ ُ‬
‫الّر ُس ُل‬
‫س‬ ‫س ت‬ ‫ت‬
‫ۺاِسۺآیۺںیمۺہیۺتقیقحۺایبؿۺیکۺیئگۺہکۺاہللۺاعتیلیۺےندنیِۺاالسؾۺیکۺاقحنۺاوردرگیذماہۺاکیالطۺوہیاواحضۺرکدیاےہ۔ۺابۺارفنادیۺ‬
‫س‬
‫انؿ ۺوکوبجمرںیہن ۺایکاجےئاگہک ۺوہ ۺاالسؾ ۺوبقؽ ۺرکے ۺ۔اہتبل ۺاامتجیع ۺوطررپہبلغ ۺاہلل ۺاعتیلی ۺےکدنی ۺاکاورافنذرشتعیۺِ‬
‫اےسرارےسیسک ۺ ا‬
‫االسیم ۺاکوہاگ۔اِس ۺرطح ۺاالسؾ ۺوکوبقؽ ۺرکےنواےلوکاایتخرںیہن ۺراتہہک ۺوہ ۺدنی ۺےکااکحؾ ۺودہایات ۺوکاینپ ۺلقع ۺیک ۺوسکیٹۺ‬
‫رپرپانھکرشوع ۺرکدے۔ ۺوجمکح ۺوقعمؽ ۺرظنآےئاےسامےناوریایق ۺاکااکنررکدے۔ھچک ۺااکحؾ ۺرپلمع ۺرکےاورھچک ۺوکوھچڑدے۔ ۺہنۺ‬
‫ت‬ ‫س‬ ‫ت‬
‫یہ ۺاےسدنیِ ۺاالسؾ ۺوھچڑےناکاایتخروہیاےہویکہکن ۺااسی ۺرکیااس ۺاالسیم ۺریاس ۺےکالخػ ۺاغبوت ۺےہسج ۺےکدوتسریک ۺاینبد ۺیہۺ‬
‫س‬
‫االسؾۺرپےہ۔یربذاردادوہاہک ۺوجاطوغت ۺاکااکنررکےاوراہلل ۺاعتیلی ۺےکۺاسھتۺرہتشۺوجڑے‪،‬اس ےن ای ۺاےسیوبضمطۺاہسرے‬
‫ت‬ ‫سس‬ ‫ت‬
‫وکاھتؾ ۺایلوجوٹےنٹواالںیہن۔اطوغت ۺای ۺااسی ۺرکدارےہوجافقس ۺےسیھب ۺدببرےہ۔ ۺاہلل ۺاعت ییل ۺاکیافرامؿ ۺافقس الہکیاےہہکبج ۺاسۺ‬
‫س‬ ‫ت‬
‫اکدنمش ۺاوراس ۺےکاقمہلب ۺںیم ۺاینپ ۺرمیض ۺاوراقونؿ ۺاجری ۺرکےنواالاطوغت ۺالہکیاےہ۔فروعؿ‪،‬رمنود‪،‬آج ۺےکدایندارذمیبہۺ‬
‫وشیپااورایسسۺاقدئنی‪،‬امددربذرآزاداایلبمسںۺیانم امےنےلصیفرکےنواےلآرماطوغتۺںیہ۔ۺاہللۺاعتیلیۺاطوغتۺےکالخػۺاغبوتۺ‬
‫ت‬ ‫ت‬ ‫س‬
‫رکےنواےلومونمں ۺاک ۺاحیم ۺویارصنب ۺاجیاےہاوراںیہن ۺلسلسم ۺرمگایہ ۺےکادنریھوں ۺےسدہای ۺیک ۺروینش ۺیک ۺرطػ ۺرئامنیئۺ‬
‫س ت‬
‫اطعفرامیاراتہےہ۔اِس ۺےکبرسکع ۺاہلل ۺاعتیلی ۺرپاامیؿ ۺہن ۺالےنواولں ۺےکاسیھت ۺاطوغت ۺوہےتںیہ ۺوجلسلسم ۺاںیہن ۺرمگاہ ۺرکےت‬
‫رےتہںیہ۔ہیۺدببیصنۺہشیمہۺشیمہۺمنہجۺںیمۺےنلجواےلںیہ۔‬
‫آ یت‪۲۵۸‬‬
‫رمنودرپاامت ِؾۺتجح‬
‫ایکمت ۺےنںیہن ۺداھکیآُےسسج ۺےنڑگھجآایکآیڑآمؑ ۺےسۺ‬
‫ْمَلَاَرَتىَلِاْيِذَّلاَّجٓاَحَمٖهٰرْبِاْيِفٖۤهِّبَر‬
‫آ ُنۺےکرتۺےکیارےںیم‬
‫آ ِسۺےیلہکۺدیۺیھتۺآُےسۺآﷲےنیادساہت‬ ‫ْنَاُهىٰتٰاُهّٰللاَكْلُمْلا‬
‫خت ۺفرامیاآیڑآمؑ ےنریمآرت ۺوتوہ ۺےہ ۺوجردنیگ ۺداتیۺ‬ ‫ْذِاَلاَقُمٖهٰرْبِاَيِّبَرْيِذَّلاٖيْحُيَوُتْيِمُيۙ‬
 ‫‪۲‬۔‪2S‬‬ ‫‪269‬‬ ‫‪-۳‬ت ِ ِلكَ ُ‬
‫الّر ُس ُل‬
‫ےہۺآورومتۺداتیےہ‬
‫آُسۺےناہکہکۺںیمۺردنیگۺداتیۺوہنۺآورومتۺداتیوہن‬ ‫َلاَقاَنَاٖيْحُاَوُتْيِمُا‬
‫فرامیاآیڑآمؑ ےنوتۺےبکشۺآﷲالیاےہوسرحۺوکرشمقۺےس‬ ‫َلاَقُمٖهٰرْبِاَّنِاَفَهّٰللاْيِتْاَيِسْمَّشلاِبَنِمِقِرْشَمْلا‬
‫وسۺالومتۺآُےسرغمتۺےس‬ ‫ِتْاَفاَهِبَنِمِبِرْغَمْلا‬
‫رھپریحتۺردہۺرکدیاایگوہۺسجۺےنۺرفکۺایکۺاھت‬ ‫َتِهُبَفْيِذَّلاَرَفَك‬
‫آورآﷲدہآیتۺںیہنۺداتی ۺظاملۺولوگنۺوک۔‬ ‫َوُهّٰللااَليِدْهَيَمْوَقْلاَنْيِمِلّٰظلاۚ‪۰۰۲۵۸‬‬
‫ت‬
‫ؑےناسۺاطوغتۺ‬ ‫ۺےکدریرۺںیمۺاکمہملۺاکذرکےہ۔رضحتۺابرامیہۺؑ‬
‫ا‬ ‫ؑۺےکرمنودےسیجاطوغتۺےکاسھتۺاس‬ ‫اِسۺآیۺںیمۺرضحتۺابرامیہؑ‬
‫س‬
‫رامیہک ۺریمارب ۺاہلل ۺاعتیلی ۺےہسج ۺےکاایتخر ۺںیم ۺومت ۺاورزدنیگ ۺےہ ۺ۔رمنود ۺےن ۺاہک ۺہک ۺہی ۺریما ۺاایتخرۺ‬
‫وکرب ۺامےننےسااکنرایکاورف ا‬
‫ؑؑ ۺےنۺایۺغیلبۺدلیل ۺےکۺذرہعیۺرمنودۺرپۺتجحۺامتؾۺ‬
‫ےہۺےسجۺاچوہںۺزساےئۺومتۺدوںۺاورۺےسجۺاچوہںۺبری ۺرکدوںۺ۔رضحتۺابرامیہ‬
‫س ت‬ ‫س‬
‫ِ‬
‫ۺداھکو۔ ۺاس اۺیت ۺوک ۺنس ۺرک ۺرمنودۺ‬ ‫ِ‬
‫رامی ۺےہ۔ ۺمت ۺاےس ۺرغمب ۺےس ۺاکنؽ ۺرک ٔ‬ ‫ؑؑ ۺےن ۺف ا‬
‫رامی ۺریما ۺرب ۺوسرج ۺوک ۺرشمؼ ۺےس ۺولطع ۺف ا‬ ‫رکدی۔ ۺآپ‬
‫ت‬ ‫ت‬
‫ۺدہایےسۺرحموؾۺرھکاۺےہ۔‬ ‫ۺ‬ ‫ریحتۺزدہۺاورۺالوجابۺوہایگ۔اہللۺاعتیلیۺاےسیۺاظوملںۺوک‬
‫آ یت‪۲۵۹‬‬
‫اہلل اعتیلٰ مُردوں وکےسیک زدنہ رکے اگ؟‬
‫یاۺآُسۺصخشۺیکۺرطحۺوجزگرآۺآیکۺیتسبۺرپ‬ ‫ْوَاْيِذَّلاَكَّرَمىٰلَعٍةَيْرَق‬
‫آوروہۺرگیۺوہیئۺیھتۺآینپۺوتھچنۺرپ‬ ‫َّوَيِهٌةَيِواَخىٰلَعاَهِشْوُرُعۚ‬
‫آ ُسۺےناہکےسیکۺردنہۺرکےۺاگۺآِےسۺآﷲۺآِسۺیکۺابتیہۺےکۺدعبۺ‬ ‫َلاَقىّٰنَاٖيْحُيِهِذٰهُهّٰللاَدْعَباَهِتْوَمۚ‬
‫‪۲‬۔‪2S‬‬ ‫‪26:‬‬ ‫‪-۳‬ت ِ ِلكَ ُ‬
‫الّر ُس ُل‬
‫وتومتۺدےدیۺآُےسۺآہللۺےنۺوسیڑسۺیک‬ ‫ُهَتاَمَاَفُهّٰللاَةَئاِمٍماَع‬
‫رھپردنہۺایکۺآ ُےس‬ ‫َّمُثٗهَثَعَبؕ‪١‬‬
‫فرامیاآﷲےنینتکۺدریمتۺرےہۺاہین؟‬ ‫َلاَقْمَكَتْثِبَل‬
‫آُسۺےنۺاہکۺںیمۺراہۺوہۺنۺآیکۺدنۺیادنۺاکۺھچکۺہصح‬ ‫َلاَقُتْثِبَلاًمْوَيْوَاَضْعَبٍمْوَي‬
‫فرامیاآﷲےنہکلبۺمتۺرےہۺوہۺاہینسویڑس‬ ‫َلاَقْلَبَتْثِبَّلَةَئاِمٍماَع‬
‫وتدوھکیآےنپاھکےنآوررشموتۺوکہیۺآیھبۺیکۺیایسۺںیہنۺ‬
‫ْرُظْناَفىٰلِاَكِماَعَطَوَكِباَرَشْمَلْهَّنَسَتَيۚ‬
‫وہےئ‬
‫آوردوھکیآےنپدگےھوک‬ ‫َوْرُظْناىٰلِاَكِراَمِح‬
‫آوریاہکۺمہۺۺانبدںیۺںیہمتۺنشاینۺولوگنۺےکۺےیل‬ ‫َوَكَلَعْجَنِلًةَيٰاِساَّنلِّل‬
‫آوردوھکی(دگےھیک)ڈہوینۺوک‬ ‫َوْرُظْناىَلِاِماَظِعْلا‬
‫ےسیکمہۺآاھٹرےہںیہۺآُںیہن‬ ‫َفْيَكاَهُزِشْنُن‬
‫رھپمہۺڑچاھۺرےہۺںیہۺآُنۺرپوگست‬ ‫َّمُثاَهْوُسْكَناًمْحَل‬
‫رھپختۺوختۺوآحضۺوہایگۺآُسۺےکۺےیل‬ ‫اَّمَلَفَنَّيَبَتٗهَلۙ‬
‫وہ ۺاکپرآاھٹ ۺںیم ۺاجاتن ۺوہن ۺہک ۺآﷲہرزیچرپوپری ۺدقرتۺ‬
‫َلاَقُمَلْعَاَّنَاَهّٰللاىٰلَعِّلُكٍءْيَشٌرْيِدَق‪۰۰۲۵۹‬‬
‫رےنھۺوآالۺےہۺ۔‬
 ‫‪۲‬۔‪2S‬‬ ‫‪271‬‬ ‫‪-۳‬ت ِ ِلكَ ُ‬
‫الّر ُس ُل‬
‫ت‬
‫اِسۺآیۺںیمۺایۺاےسیۺرجتہبۺاکۺذرکۺےہۺسجۺےسۺرضحتۺزعبرؑ وکۺزگاراایگ۔‪۵۸۷‬ؼۺؾۺںیمۺجۺتیبۺادقملسۺوکۺتخبۺرصنۺےنۺتختۺ‬
‫ت‬
‫ؑؑےبۺاایتخرۺاکپرۺاےھٹۺہکۺاہللۺاعت ییلۺدویارہۺاِسۺرمدہۺیتسبۺوکۺےسیکۺزدنہۺرکےۺ‬
‫ویاراجۺرکۺدیاۺوتۺاسۺاڑجےۺوہےئۺرہشۺوکۺدھکیۺرکۺرضحتۺزعبر‬
‫ت‬ ‫س‬
‫ۺاھکی ۺاور ۺرشموب ۺاینپ ۺالص ۺاحل ۺںیم ۺےھت ۺہکبجۺ‬
‫ۺالسدی۔ ۺج ۺدیبار ۺوہےئ ۺوت ۺاؿ ۺاک ا‬
‫ۺبس ۺےک ۺےیل ا‬ ‫اگ؟ ۺاہلل ۺاعتیلی ۺےن ۺاںیہن ۺای ۺوس ر‬
‫ؑؑ ۺےک ۺاسےنم ۺدگےھ ۺوکۺ‬
‫وساری ۺاک ۺدگاھ ۺہن ۺرصػ ۺرماکچ ۺاھت ۺہکلب ۺاس ۺیک ۺڈہیاں ۺیھب ۺوچرہ ۺوچرہ ۺوہ ۺیکچ ۺںیھت۔ ۺاہلل ۺاعتیلی ۺےن ۺرضحت ۺزعبر‬
‫ہۺےشۺرپۺدقرتۺرےنھکۺواالۺےہ۔اِسۺ‬ ‫دویارہۺزدنہۺرکدیا۔رضحت ؑؑ‬
‫ۺزعبرۺاکپرۺاےھٹۺہکۺںیمۺقحۺانیقیلۺےکۺدرہجۺںیمۺاجؿۺایگۺہکۺاہللۺاعتیلیۺ ر‬
‫ۺیکوکششۺرکوںۺاوراؿۺاکۺدنیۺےسۺقلعتۺ‬
‫ۺڈاےنل ۺ‬
‫ۺرحتیوہۺیئۺہکۺویکںۺہنۺںیمۺیھبۺینبۺارسالیئۺےکرمدہۺمسجۺںیمۺاجؿ ۺ‬
‫ۺ‬ ‫رجتہبۺےسۺاںیہن‬
‫زدنہۺرکدوں۔ۺاوہنںۺےنۺتنحمۺیکۺاورۺاہللۺاعتیلیۺےنۺرھپۺےسۺینبۺارسالیئۺوکۺایۺزدنہۺوقؾۺانبدیا۔‬
‫آ یت‪۲۶۲‬‬
‫رامیہےکےیلاانیمطؿِ ۺبلق اکاسامؿ‬
‫رضحت اب ؑؑ‬
‫آورختۺرعضۺیکۺآیڑآمؑۺےن‬ ‫َوْذِاَلاَقُمٖهٰرْبِا‬
‫آےریمےرت!داھکےھجمےسیکۺوتۺردنہۺرکےۺاگرمدونۺ‬ ‫ِّبَرْيِنِرَاَفْيَكِيْحُتىٰتْوَمْلا‬
‫وک؟‬
‫فرامیاآﷲےنآورایکمتۺآامینۺںیہنۺرےتھک؟‬ ‫َلاَقَوَاْمَلْنِمْؤُت‬
‫رعضۺیکۺآیڑآمۺؑۺےنۺویکۺنۺںیہن!آورنکیل(اچاتہۺوہۺن)ۺ‬ ‫َلاَقىٰلَبَوْنِكٰلَّنِٕىَمْطَيِّلْيِبْلَق‬
‫ہکۺنئمطمۺوہاجےئۺریمآۺدل‬
‫فرامیاآﷲےنوتۺڑکپولوکیئۺاچررپدنونمیںۺےسۺ‬ ‫َلاَقْذُخَفًةَعَبْرَاَنِّمِرْيَّطلا‬
‫رھپۺامونسۺرکولآُںیہنۺآےنپۺساھت‬ ‫َّنُهْرُصَفَكْيَلِا‬
 ‫‪۲‬۔‪2S‬‬ ‫‪272‬‬ ‫‪-۳‬ت ِ ِلكَ ُ‬
‫الّر ُس ُل‬
‫رھپرھکۺدوہراہپررپآ ُنۺاکآیکۺہصح‬ ‫َّمُثْلَعْجاىٰلَعِّلُكٍلَبَجَّنُهْنِّماًءْزُج‬
‫رھپیالوآُںیہنۺےلچۺآںیئۺےگۺاہمترےۺیاسۺدورےتۺوہےئ‬ ‫َّمُثَّنُهُعْداَكَنْيِتْاَياًيْعَس‬
‫آوراجنۺولہکۺآﷲریڑدستۺےہ‪،‬ۺ ِ‬
‫امکلۺتمکحۺوآالۺ۔‬ ‫َوْمَلْعاَّنَاَهّٰللاٌزْيِزَعٌمْيِكَحُۺ‪۰۰۲۵‬‬
‫ت‬
‫ۺدریتفۺرکےتۺںیہۺہکۺوہۺۺرمدوںۺوکۺےسیکۺزدنہۺرکےۺ‬ ‫رامیہۺاانیمطؿِ ۺبلقۺےکۺےیلۺاہللۺاعتیلیۺےس ا‬ ‫اِسۺآیۺںیمۺایبؿۺوہاۺہکۺرضحتۺاب ؑؑ‬
‫س‬
‫رامی ۺہک ۺاچر ۺرپدنوں ۺوک ۺاےنپ ۺاسھت ۺامونس ۺرکو ۺ‪،‬رھپ ۺاںیہن ۺذحب ۺرکےک ۺاؿ ۺےک ۺڑکٹے ۺفلتخم ۺاہپڑوں ۺرپ ۺرھک ۺدو۔ ۺابۺ‬
‫اگ؟ ۺاہلل ۺاعت ییل ۺےن ۺف ا‬
‫س‬
‫ؑۺوکۺدوعتۺوۺ‬
‫ۺانءۺرکاؾؑ‬
‫اںیہنۺآوازۺدو۔ۺاؿۺےکۺڑکٹے اۺیمہۺںیلمۺےگ‪،‬ۺوہۺزدنہۺوہںۺےگۺاورۺاہمتریۺرطػۺاڑےتۺوہےئۺےلچۺ ٓا ںیئۺےگ۔ ا‬
‫س ت‬
‫غیلبتۺیکۺوجۺخذمۺاہللۺاعتیلیۺےنۺرپسدۺیکۺیھتۺاسۺےکۺےیلۺرضوریۺاھتۺہکۺوہۺاینپۺآوھکنںۺےسۺوہۺاقحقئۺدھکیۺںیلۺنجۺرپۺاامیؿۺالےنۺیکۺ‬
‫دوعتۺاںیہنۺولوگںۺوکۺدینیۺیھت۔‬
‫آ یات‪۲۶۲‬ۺیاۺ‪۲۶۲‬‬
‫ۺاخ‬
‫اافنؼۺیفۺلیبسۺاہللۺاکۺدادنار ر‬
‫میالۺآُنۺیکۺوجۺرخحۺرکےتںیہۺآانپاملۺآﷲیکۺرآہۺںیم‬ ‫ُلَثَمَنْيِذَّلاَنْوُقِفْنُيْمُهَلاَوْمَاْيِفِلْيِبَسِہّٰللا‬
‫آیکۺدآےنیکۺیسۺےہسجۺےنآاگںیئۺساتۺیاایلن‬ ‫ِلَثَمَكٍةَّبَحْتَتَبْۢنَاَعْبَسَلِباَنَس‬
‫ہریایلۺںیمۺںیہۺوسدآےن‬ ‫ْيِفِّلُكٍةَلُبْۢنُسُةَئاِّمٍةَّبَح‬
‫آورآﷲیڑاھیاۺےہۺسجۺےکےیل ۺاچاتہ ےہ‬ ‫َوُهّٰللاُفِعٰضُيْنَمِلُءٓاَشَّي‬
‫آورآﷲیڑیۺوتعسۺوآال‪،‬ۺستۺھچکۺاجےننۺوآالۺےہۺ۔‬ ‫َوُهّٰللاٌعِساَوٌمْيِلَعۻ‪۰۰۲۵‬‬
‫وجولگۺرخحۺرکےتۺںیہۺآانپاملۺآﷲیکۺرآہۺۺںیم‬ ‫َنْيِذَّلَاَنْوُقِفْنُيْمُهَلاَوْمَاْيِفِلْيِبَسِہّٰللا‬
 ‫‪۲‬۔‪2S‬‬ ‫‪273‬‬ ‫‪-۳‬ت ِ ِلكَ ُ‬
‫الّر ُس ُل‬
‫رھپاھچیپ ۺںیہن ۺرکےت ۺآُس ۺاکوجرخح ۺایک ۺآاسحن ۺاتجےن ۺےکۺ‬
‫َّمُثاَلَنْوُعِبْتُيۤاَماْوُقَفْنَااًّنَمَّوۤاَلىًذَاۙ‬
‫ےیلۺآورہنۺیہۺدھکۺدےنیۺےکۺےیل‬
‫آ ُنۺےکےیلآ ُنۺاکآرجےہآ ُنۺےکرتۺےکیاس‬ ‫ْمُهَّلْمُهُرْجَاَدْنِعْمِهِّبَرۚ‬
‫غ‬
‫آورہنۺوکیئۺوخفۺوہاگآُنۺرپآورہنۺیہۺوہۺ مگیںۺوہنۺےگ۔‬ ‫َواَلٌفْوَخْمِهْيَلَعَواَلْمُهَنْوُنَزْحَيۼ‪۰۰۲۵‬‬
‫س‬ ‫س‬
‫ۺگۺاطعایکۺاجےئۺاگ۔ۺرھپاہللۺاعت ییلۺسجۺےکۺےیلۺاچےہۺ‬
‫ۺخچۺرکےنۺاکۺاخراستۺوس ا‬
‫ہیۺا آیتۺنارتۺدےۺریہۺںیہۺہکۺاہللۺاعت ییلۺیکۺراہۺںیم ر‬
‫س‬ ‫س‬ ‫س‬
‫ۺانؿۺاسۺیکۺراہۺںیمۺامؽۺخرچۺرکےۺاگ‪،‬ۺاانتۺیہۺاسۺیکۺرطػۺےسۺ‬ ‫ربۺبراھدےۺاگ۔ینعیۺسجۺدقرۺولخصۺاورۺااثیرۺےکۺاسھت ا‬ ‫ۺاخۺوکۺی ذ‬
‫اگ ر‬
‫اخ ۺزیادہ ۺوہاگ۔اہتبل ۺہی ۺنارت ۺاس ۺےک ۺےیل ۺےہ ۺوجیسک ۺیک ۺامیل ۺدمد ۺرکےن ۺےک ۺدعب ۺہن ۺاس ۺرپااسحؿ ۺاتجےئ ۺاور ۺہن ۺیہ ۺاےس ۺہنعط ۺدےۺ‬
‫ر‬
‫تۺسفنۺوکۺرجموحۺرکےۺاورۺاےسۺدھکۺاچنہپےئ۔‬
‫رکاسۺیکۺزع ِ‬
‫آ یات‪۲۶۳‬ۺیاۺ‪۲۶۴‬‬
‫اافنۺؼۺیفۺلیبسۺاہللۺےکۺاخرۺےسۺرحمویم‬
‫ھل‬‫ن‬
‫یۺیاتۺانہکۺآوردرزگرۺرکیا‬ ‫ٌلْوَقٌفْوُرْعَّمَّوٌةَرِفْغَم‬
‫رتہبےہۺآُسۺدصہقۺےسۺسجۺےکۺےھچیپۺوہیاۺےہۺۺدھکۺدانی‬ ‫ٌرْيَخْنِّمٍةَقَدَصۤاَهُعَبْتَّيىًذَا‬
‫آورآﷲےبۺاینر‪،‬یڑےلمحتۺوآۺالےہ۔‬ ‫َوُهّٰللاٌّيِنَغٌمْيِلَح۽‪۰۰۲۵‬‬
‫آےوہۺولوگوجآامینۺالےئۺوہ!‬ ‫اَهُّيَاٰۤيَنْيِذَّلااْوُنَمٰا‬
‫ہنۺاضعئۺرکوآےنپۺدصاقتۺآاسحنۺاتجۺرکآور ُدھکۺاچنہپۺرک‬ ‫اَلاْوُلِطْبُتْمُكِتٰقَدَصِّنَمْلاِبَوىٰذَاْلاۙ‬
‫آُس ۺصخش ۺیک ۺرطح ۺوجرخح ۺرکیاےہ ۺآانپ ۺامل ۺولوگن ۺوکۺ‬
‫ْيِذَّلاَكُقِفْنُيٗهَلاَمَءٓاَئِرِساَّنلا‬
‫داھکےنۺےکۺےیل‬
 ‫‪۲‬۔‪2S‬‬ ‫‪274‬‬ ‫‪-۳‬ت ِ ِلكَ ُ‬
‫الّر ُس ُل‬
‫آوروہ آامینۺںیہنۺرکھیاآہللۺرپآورۺآ رختۺےکۺدنۺرپ‬ ‫َواَلُنِمْؤُيِهّٰللاِبَوِمْوَيْلاِرِخٰاْلا‬
‫وتآُسۺیکۺمیالۺآیکۺاصفۺاٹچنۺیکۺمیالۺیسیجۺےہ‬ ‫ٗهُلَثَمَفِلَثَمَكٍناَوْفَص‬
‫سجۺرپےہۺوھتریۺیسۺیٹم‬ ‫ِهْيَلَعٌباَرُت‬
‫رھپیڑےسآُسۺرپروردآریارسۺ‬ ‫ٗهَباَصَاَفٌلِباَو‬
‫سپۺوھچرۺدےۺآُےسۺتخسۺاٹچنۺیکۺوصرتۺںیم‬ ‫ٗهَكَرَتَفاًدْلَص‬
‫وہۺںیہنۺآایتخررےتھکۺیسکۺزیچۺرپۺآُسۺںیمۺےسۺوجآُنہونۺےنۺامکیا‬ ‫اَلَنْوُرِدْقَيىٰلَعٍءْيَشاَّمِّماْوُبَسَك‬
‫آورآﷲدہآیتۺںیہنۺداتییارکشیۺرکےنۺوآےلۺولوگنۺوک۔‬ ‫َوُهّٰللااَليِدْهَيَمْوَقْلاَنْيِرِفٰكْلا۾‪۰۰۲۵‬‬
‫ت‬ ‫س‬
‫اِؿ ۺآیات ۺںیم ۺربخدارایکایگہک ۺخرچ ۺرکےن ۺےک ۺدعب ۺااسحؿ ۺالتجےن ۺیایسک ۺرپزنطرکےنےساخراضعئ ۺوہاجیاےہ ۺ۔ ۺاس ۺےسۺ‬
‫ِ‬
‫س‬ ‫س‬
‫وہیاچےیہ۔وج ۺداھکوےےکےیل‬ ‫وترتہبےہاافنؼ ۺایک یہ ۺہن ۺاجےئ۔اافنؼ ۺاکدصقماہلل ۺاعت ییل ۺیک ۺراضاورآخرت ۺیک ۺالفح ۺاکوصحؽ ۺ ا‬
‫س‬ ‫ت‬ ‫ت‬
‫ۺآختۺرپ۔اافنؼۺرکےنےکدعبداھکوارکےنواےلیکۺاثمؽۺاےسی ےہ ےسیج‬ ‫اافنؼۺرکیاےہوگیاوہۺہنۺاہللۺاعتیلیۺرپاامیؿۺرھکاےہاورہن ر‬
‫ت‬
‫ۺوہیہکلبۺ‬
‫یسکۺےنایسیۺاٹچؿۺرپجیبۺڈاؽۺدےیسجۺرپرگدڑپیۺوہیئۺیھت۔یارشۺہنۺرصػۺرگدۺہکلبۺجیبۺیھبۺاہبۺرکۺےلۺیئگ۔ۺافدئہۺایکۺاحلص ا‬
‫ۺاگلیۺایگۺرسامہیۺیھبۺڈوبۺایگ۔ۺاہللۺاعتیلیۺیکۺدیۺوہیئۺتمعنۺوکاسۺیکۺراضۺےکۺوصحؽۺےکۺاجبےئۺولوگںۺوکۺداھکےنۺےکۺ‬
‫جیبۺیکۺوصرتۺںیم ا‬
‫ت‬ ‫س‬ ‫س‬ ‫س‬ ‫س‬
‫ۺرکیۺدرالصۺتمعنۺیکۺیارکشیۺےہۺاورۺاہللۺاےسیۺااسحؿۺفراوموشںۺوکۺاینپۺراضۺاکۺراہتسۺںیہنۺداھکیا۔‬
‫ۺخچ ا‬‫ےیل ر‬
‫آ یت‪۲۶۵‬‬
‫س ت‬
‫ۺنےسۺاافنؼۺرکےنۺواولںۺیکۺاثمؽ‬
‫کین ۺ‬
‫آورمیالۺآ ُن ۺیکۺوجۺہکۺرخح ۺرکےتۺںیہۺآےنپۺاملۺآہللۺیکۺ‬
‫َوُلَثَمَنْيِذَّلاَنْوُقِفْنُيُمُهَلاَوْمَاَءٓاَغِتْباِتاَضْرَم‬
‫راضۺاحلصۺرکےنۺےکۺےیل‬
 ‫‪۲‬۔‪2S‬‬ ‫‪275‬‬ ‫‪-۳‬ت ِ ِلكَ ُ‬
‫الّر ُس ُل‬
‫ِہّٰللا‬
‫آورۺیایتۺدقمۺرےنھےکےیلۺآےنپۺآ تۺوک(دنیۺرپ)‬ ‫َواًتْيِبْثَتْنِّمْمِهِسُفْنَا‬
‫آ ُسۺیاغۺیکۺمیالۺیسیجۺےہوجآیکۺدنلبر نیۺرپوہ‬ ‫ِلَثَمَكٍۭةَّنَجٍةَوْبَرِب‬
‫یڑےسۺآ ُسۺرپروردآریارس‬ ‫اَهَباَصَاٌلِباَو‬
‫وتیاغ الےئ آانپلھپۺدوگیا‬ ‫ْتَتٰاَفاَهَلُكُانْيَفْعِضۚ‬
‫رھپۺآرگہنۺیڑےسۺآُسۺرپۺروردآرۺیارسۺوتۺیکلہۺیسۺوھپآرۺیھبۺاکیفۺ‬
‫ْنِاَفْمَّلاَهْبِصُيٌلِباَوٌّلَطَف‬
‫ےہ‬
‫آورآہللۺآُےسۺوجۺمتۺرکےہۺوہۺوختۺدےنھکیوآالےہ۔‬ ‫َوُهّٰللااَمِبَنْوُلَمْعَتٌرْيِصَبۿ‪۰۰۲۵‬‬
‫ت‬ ‫س‬ ‫س ت‬ ‫ت‬
‫ۺارددۺوہاۺہکۺاہللۺاعتیلیۺیکۺراضۺاورۺوخدۺوکۺ‬
‫ۺخچۺرکےنۺیک رۺببیغۺدےۺریہۺےہ۔ ا‬ ‫ہیۺآیۺولخصۺاورۺکینۺنۺےکۺاسھتۺاہللۺاعتیلیۺیکۺراہۺںیم ر‬
‫ت‬ ‫س‬ ‫ت‬
‫خچۺرکےنۺواولںۺیکۺاثمؽۺاےسیۺےہۺےسیجۺیسکۺےنۺاوےچنۺاقمؾۺرپۺزراعۺیک۔ۺاعؾۺیارشۺےسۺیھبۺلصفۺ‬ ‫دنیۺرپۺیایۺدقؾۺرےنھکۺےکۺےیلۺ ر‬
‫ت‬ ‫س‬
‫ۺخہبۺٔۺااثیرۺوہاگۺاانتۺیہۺاافنؼۺاکۺاخرۺزیادہۺوہاگ۔اِسۺآیۺےسۺہیۺ‬
‫ۺوہیئگ۔وگیۺانتجۺولخصۺاور ذ‬
‫ا‬ ‫احلصۺوہیئۺاورۺزورداریارشۺےسۺوتۺلصفۺدوۺدنچ‬
‫س‬ ‫س ت‬ ‫ت‬
‫ۺخچۺایکۺاجےئ۔ۺالبہبشۺاہجںۺ‬ ‫رئامنیئۺیھبۺیلمۺہکۺدنیۺرپۺیایۺدقیمۺاحلصۺرکےنۺےکۺےیلۺرضوریۺےہۺہکۺدنیۺیکۺخذمۺےکۺےیلۺامؽ ر‬
‫ت‬ ‫س‬ ‫ت‬ ‫س‬
‫ۺواموۺاورۺ یگتخۺادیاۺوہیگ۔‬
‫ٔ‬ ‫رپ‬‫نی‬
‫ۺ‬ ‫ۺد‬
‫ںیم‬‫ۺ‬ ‫ؽ‬ ‫ۺد‬‫وت‬‫ےگ‬
‫ۺ‬ ‫ںیئ‬
‫ۺ‬ ‫ۺاگل‬
‫ؽ‬ ‫ۺام‬
‫ےیل‬ ‫ۺ‬ ‫ےک‬‫ۺ‬ ‫نی‬‫ۺےہ۔د‬ ‫ۺوہی‬
‫ا‬ ‫ؽ‬ ‫ۺد‬ ‫اک‬‫ۺ‬ ‫ؿ‬ ‫ا‬ ‫ۺان‬ ‫ۺوںیہ‬ ‫ےہ‬‫ۺ‬ ‫ۺوہی‬
‫ا‬ ‫ؽ‬ ‫ۺام‬
‫اک‬‫ۺ‬ ‫ؿ‬ ‫ا‬ ‫ان‬
‫آ یت‪۲۶۶‬‬
‫س ت‬
‫ےساافنؼہنۺرکےنواولںۺیکۺاثمؽ‬
‫ۺ‬ ‫کین ن‬
‫ایکدنسپۺرکےۺاگمتۺںیمۺےسوکیئ‬ ‫ُّدَوَيَاْمُكُدَحَا‬
‫ہکۺآُسۺاکآیکۺیاغۺوہۺوجھکرونۺآورآوگنرونۺاک‬ ‫ْنَاَنْوُكَتٗهَلٌةَّنَجْنِّمٍلْيِخَّنَّوٍباَنْعَا‬
 ‫‪۲‬۔‪2S‬‬ ‫‪276‬‬ ‫‪-۳‬ت ِ ِلكَ ُ‬
‫الّر ُس ُل‬
‫یتہبۺوہنۺآُس ےکےچینےسرہنںی‬ ‫ْيِرْجَتْنِماَهِتْحَتُرٰهْنَاْلا‬
‫آُس ےکےیلۺآُسۺںیمۺہررطحۺےکلھپۺوہن‬ ‫ٗهَلاَهْيِفْنِمِّلُكِتٰرَمَّثلاۙ‬
‫آورآ اجےئۺآُسۺرپیڑاھیاآورآ ُسۺیکۺزمکورۺیسۺآوالدۺیھبۺوہ‬ ‫َوُهَباَصَاُرَبِكْلاَوٗهَلٌةَّيِّرُذُءٓاَفَعُض‬
‫رھپآ اجےئۺآُسۺیاغ ۺرپآیکۺزیتآ دنیھۺسجۺںیم ۺوہ ۺآ گۺ‬
‫ۤاَهَباَصَاَفٌراَصْعِاِهْيِفٌراَنْتَقَرَتْحاَفؕ‪١‬‬
‫رھپوہۺیاغۺلجۺاجےئ‬
‫آِیسۺرطحۺوآحضۺفرامیاۺےہۺآﷲاہمترےےیلآ یاتۺ‬ ‫َكِلٰذَكُنِّيَبُيُهّٰللاُمُكَلِتٰيٰاْلا‬
‫یاہکۺمتۺوغرورکفرکو۔‬ ‫ْمُكَّلَعَلَنْوُرَّكَفَتَتُ܀‪۰۰۲۵‬‬
‫ت‬
‫ۺآیۺابمرہکۺںیمۺآاگہۺایکایگہکۺاافنؼۺےکدعبااسحؿۺاتجےن‪،‬ہنعطۺدےنیاورریااکریۺرکےنواولںۺیکۺاثمؽۺاسۺوبڑےھیاابغؿۺیکۺ‬ ‫اِس ِ‬
‫س‬
‫س ۺےہہک ۺسج اکہرارھبایاغ ۺاس ۺےکاسےنملج ۺرکراھک ۺوہاجےئ۔اس ۺیک ۺزدنیگ ۺرھبیک ۺامکیئ ۺای ۺاےسییازک ۺومعق ۺرپبریادوہیئۺ‬
‫ت ت‬
‫سجۺوقۺوہۺاسۺےسافدئہۺااھٹےناکسۺےسزیادہۺاتحمجۺاھت۔وہۺوخدۺوبڑاھۺاھتۺاورۺاسۺیکۺاوالدۺیھبۺایھبۺمکۺنسۺیھت۔ۺدببیصنۺیاابغؿۺ‬
‫ت‬
‫ۺبیۺرسحتۺولخصۺےکاسھتۺاافنؼۺہنۺرکےنواولںۺوکرو ِزایقمۺوہیگ۔وپریۺزدنیگۺ‬ ‫وکوجرسحتۺبراھےپۺںیمۺوہیگ‪،‬اسۺےسزیادہ ر‬
‫س‬
‫یکۺایکینںۺوبقؽۺہنۺوہںیئۺاورابۺوکیئۺیکینۺرکےناکااکمؿۺیھبۺںیہن۔اہللۺاعتیلیۺںیمہۺایسیۺرحمویمۺےسوفحمظۺفرامےئ۔ۺآنیم!‬
‫آ یات‪۲۶۷‬ۺیاۺ‪۲۶۸‬‬
‫اہللاعتیلیۺیکۺراہۺںیمۺرتہبنیۺےششیپۺرکو‬
‫ۺ‬
‫آےوہۺولوگوجآامینۺالےئۺوہ!‬ ‫اَهُّيَاٰۤيَنْيِذَّلااْۤوُنَمٰا‬
‫رخح ایکرکویازیکہۺزیچونۺںیمۺےسوجمتۺےنامکیئۺںیہ‬ ‫اْوُقِفْنَاْنِمِتٰبِّيَطاَمْمُتْبَسَك‬
‫آورآ ُ ۺ‬
‫سںیم ےسوجاکنالےہمہ ےناہمترےےیلر نیۺےس‬ ‫َوۤاَّمِماَنْجَرْخَاْمُكَلَنِّمِضْرَاْلا‬
 ‫‪۲‬۔‪2S‬‬ ‫‪277‬‬ ‫‪-۳‬ت ِ ِلكَ ُ‬
‫الّر ُس ُل‬
‫آورآرآدہۺہنۺرکیسکۺر ّدیۺزیچاکہکۺمت آ ُسۺںیم ےسرخح رکو‬ ‫َواَلاوُمَّمَيَتَثْيِبَخْلاُهْنِمَنْوُقِفْنُت‬
‫آورںیہنۺوہمتۺوخدیھبۺآُسۺزیچےکاوےنوآےل‬ ‫َوْمُتْسَلِهْيِذِخٰاِب‬
‫رگمہیۺہکۺآ ںیھکنۺدنرکولآُسۺےکۺیارےۺںیم‬ ‫ۤاَّلِاْنَااْوُضِمْغُتِهْيِف‬
‫آوراجنۺولہکۺآﷲےبۺاینر‪،‬ستۺوخویبنۺوآالۺےہ۔ۺ‬ ‫َواْۤوُمَلْعاَّنَاَهّٰللاٌّيِنَغٌدْيِمَح܁‪۰۰۲۵‬‬
‫اطیشنۺدرآیاےہںیہمتۺدگنتیتسۺےس‬ ‫ُنٰطْيَّشلَاُمُكُدِعَيَرْقَفْلا‬
‫آورمکحۺداتیےہںیہمتۺےبایحیئۺاک‬ ‫َوْمُكُرُمْاَيِءٓاَشْحَفْلاِب‬
‫آورآﷲودعہۺرکیاےہمتۺےسۺششخب ۺاکآینپۺرطفۺےسآورۺ‬
‫َوُهّٰللاْمُكُدِعَيًةَرِفْغَّمُهْنِّمَواًلْضَف‬
‫لضفۺاک‬
‫آورآﷲیڑیۺوتعسۺوآال‪،‬ستۺھچکۺاجےننوآالےہ۔‬ ‫ٌمْيِلَعܕ‪۰۰۲۵‬܂‪۰۰۲۵‬‬
‫َوُهّٰللاٌعِساَو ۙ‬
‫دحی ابمرہکۺےہ‪ :‬ا ِ َّن اہّٰللَ‬
‫ا ِؿۺآیاتۺںیمۺنیقلتۺیک یئگۺہکۺاہللۺاعتیلی یک راہ ںیمۺالحؽ‪،‬یازیکہ اوردمعہ ےششیپ رکا اچےیہ۔ۺ ِ‬
‫س‬ ‫س ت‬
‫ۺارگانؿۺوکۺدیۺ‬ ‫ا‬ ‫ل ا ِ ََل طَ ِّی ّبا"اہللۺیاک ےہ‪،‬یاکۺزیچیہۺوبقؽۺفرامیاےہ۔"(ملسم)۔ۺایسیۺردیۺےش ر‬
‫ۺہزگۺہنۺدیۺاجےئۺوج‬ ‫طَِی ّْب ََل َی ِق َب ُ‬
‫س‬ ‫س‬ ‫س‬
‫ۺخچ ۺرکےن ۺےسۺ‬ ‫ۺانؿ ۺوک ۺرقف ۺےس ۺڈرا ۺرک ۺکین ۺاکومں ۺںیم ر‬
‫ۺاردد ۺوہا ۺہک ۺاطیشؿ ا‬
‫رب ا‬ ‫اجےئ ۺوت ۺوہ ۺوبقؽ ۺہن ۺرکے ۺرگم ۺرشام ۺرشیم ۺںیم۔ی ذ‬
‫رواتکۺےہۺ۔ۺاہتبلۺےبۺایحیئۺیکۺرطػۺےلۺاجۺرکۺوہیبدہۺنشیف‪،‬ۺرقتابیتۺاورۺرفتاحیتۺرپۺہسیپۺاضعئۺرکاداتیۺےہ۔اِسۺےک ر‬
‫ۺبسکعۺاہللۺاعت ییلۺ‬
‫س ت‬ ‫س‬ ‫س‬
‫رامیۺےہ۔‬
‫ٓختۺںیمۺششخبۺاکۺودعہۺف ا‬‫انؿۺےسۺاافنؼۺرکےنۺیکۺوصرتۺںیمۺداینۺںیمۺوتعسۺاورۺا ر‬ ‫ا‬
 ‫‪۲‬۔‪2S‬‬ ‫‪278‬‬ ‫‪-۳‬ت ِ ِلكَ ُ‬
‫الّر ُس ُل‬
‫آ یت‪۲۶۹‬‬
‫ت‬
‫س ےسبری دول‪،‬تمکح‬
‫آہللۺاطعفرامیاۺےہتمکحۺےسجاچاتہےہ‬ ‫يِتْؤُّيَةَمْكِحْلاْنَمُءٓاَشَّي‬
‫آورےسجاطعیکۺیئگۺتمکحۺ‬ ‫َوْنَمَتْؤُّيَةَمْكِحْلا‬
‫ن‬
‫وتانیقیًآُےسدےدیۺیئگۺتہبۺیڑیۺ ھالیئ‬ ‫ْدَقَفَيِتْوُااًرْيَخاًرْيِثَك‬
‫آورتحیصنۺںیہنۺوبقلۺرکےترگمدنملقعۺ۔‬ ‫َواَمُرَّكَّذَيۤاَّلِااوُلوُاِباَبْلَاْلا܃‪۰۰۲۵‬‬
‫ت‬ ‫ت‬
‫ِ‬
‫ۺریصبت اۺیینط ۺےہ ۺسج ۺےک ۺذرہعیۺ‬ ‫اِس ۺآی ۺیک ۺرو ۺےس ۺروہیپ ۺہسیپ ۺےک ۺاقمہلب ۺںیم ۺزیادہ ر‬
‫ۺبی ۺدول ۺتمکح ۺےہ۔تمکح ۺےس ۺرماد ۺوہ‬
‫ت‬
‫ۺاجیۺےہ‪،‬ۺوقبؽۺاابقؽ ۺ؎‬‫اایشءۺیکۺتقیقحۺوکۺداھکی ا‬
‫اےۺالِۺرظن ِ ۺ‬
‫ۺذوؼرظنۺوخبۺےہۺنکیل‬
‫وجۺےشۺیکۺتقیقحۺ ۺوکہنۺدےھکیۺوہۺرظنۺایک‬
‫ت‬
‫ۺاجی ۺےہ۔اِس ۺےیل ۺتمکح ۺیک ۺای ۺرعتفی ۺویں ۺیھب ۺیک ۺاجیت ۺےہۺ‬ ‫ۺہ ۺےش ۺوک ۺاس ۺےک ۺحیحص ۺاقمؾ ۺرپ ۺراھک ا‬ ‫اایشء ۺیک ۺتقیقح ۺرظن ۺآاجےئ ۺوت ۺرھپ ر‬
‫ت‬ ‫َا ِل ِحکِن ُۃ َو ِض ُع َ‬
‫ۺہ ۺےش ۺوک ۺاس ۺےک ۺدرس ۺاقمؾ ۺرپ ۺرانھک)۔ ۺےسج ۺتمکح ۺیسیج ۺہی ۺتمعن ۺلم ۺاجےئ ۺاےس ۺوتۺ‬ ‫الّش ِِی ِئ ف ِ ِی َم َح ّلہٖ(تمکح ۺےہ ر‬ ‫َ‬
‫ت‬
‫ۺدی ۺاجےئ ۺاورۺ‬
‫س ۺےس ۺرتہبنی ۺدول ۺاہھت ۺآیئگ۔اب ۺوہ ۺاطیشا ۺراہ ۺاایتخر ۺرکےن ۺےس ۺےچب ۺاگ۔ ۺاطیشا ۺراہ ۺہی ۺےہ ۺہک ۺداین ۺوک ۺاواچن ۺاقمؾ ا‬
‫ت‬ ‫س‬ ‫س‬ ‫س‬ ‫س‬
‫ربۺدولۺبراھےنۺیکۺرکفۺںیمۺاگلۺرےہ۔ۺاِسۺرطحۺ‬ ‫ۺخچۺہنۺرکےۺہکلبۺی ذ‬ ‫ۺاجےئ۔انؿۺاہللۺاعتیلیۺیکۺراہۺںیم ر‬
‫ا‬ ‫آخرتۺوکۺسپِۺتشپۺڈاؽۺدیا‬
‫ت‬ ‫س‬ ‫س‬
‫ۺانؿۺاہجںۺیۺنکممۺوہاہللۺاعت ییلۺیکۺ‬ ‫ۺآخت اۺیلکلۺب اریدۺوہیگ۔ۺدادنمشنیۺہیۺےہۺہک ا‬ ‫ابۺوہۺداینۺںیمۺوتۺوخاحشؽۺوہۺاجےئۺاگۺرگمۺاسۺیک ر‬ ‫د ذ‬
‫س‬ ‫س‬ ‫س‬
‫ۺبیۺ‬ ‫ۺاخ ۺو ۺوثاب ۺدے ۺاگ ۺ۔ ۺیہی ۺس ۺےس ر‬ ‫ۺبا ر‬ ‫ۺآخت ۺںیم ۺیھب ۺتہب ر‬ ‫ۺخچ ۺرکے۔ ۺداین ۺںیم ۺوہ ۺاےس ۺمعن ۺادبلؽ ۺاطع ۺفرامےئ ۺاگ ۺاور ر‬ ‫راہ ۺںیم ر‬
‫ت‬ ‫س‬ ‫ت‬
‫ٓختۺوکۺداینۺرپۺبرحیجۺدیۺاجےئ۔‬ ‫دولۺاورۺتمکحۺےہۺہکۺا ر‬
‫‪۲‬۔‪2S‬‬ ‫‪279‬‬ ‫‪-۳‬ت ِ ِلكَ ُ‬
‫الّر ُس ُل‬
‫آ یات‪۲۷۲‬ۺیاۺ‪۲۷۲‬‬
‫اافنؼ رکےتوہےئریااکری ےسوچب‬
‫آورمتۺوجیھبۺرخحۺرکےتوہاملۺںیمۺےس‬ ‫َوۤاَمْمُتْقَفْنَاْنِّمٍةَقَفَّن‬
‫یاۺشیپۺرکےتوہےئیدرامینۺوہیئۺتنمۺںیمۺےس‬ ‫ْوَاْمُتْرَذَنْنِّمٍرْذَّن‬
‫وتےبکشۺآﷲاجاتنےہۺآُےس‬ ‫َّنِاَفَهّٰللاٗهُمَلْعَي‬
‫آورںیہنۺےہظاوملنۺاکوکیئۺدمداگر۔‬ ‫َواَمَنْيِمِلّٰظلِلْنِمٍراَصْنَا܄‪۰۰۲۵‬‬
‫آرگمتۺظاہرۺرکودصاقتۺوتۺآاھچےہۺہی‬ ‫ْنِااوُدْبُتِتٰقَدَّصلااَّمِعِنَفَيِه‬
‫آورۺآرگمتۺوپدیشہۺروھکآُںیہن‬ ‫َوْنِااَهْوُفْخُت‬
‫آوردےۺدوۺآُںیہنۺریقفونۺوکۺ‬ ‫َواَهْوُتْؤُتَءٓاَرَقُفْلا‬
‫وتوہۺریادہۺرتہبےہاہمترےےیل‬ ‫َوُهَفٌرْيَخْمُكَّل‬
‫آورآہللۺدوررکدےاگمتۺےساہمتریۺیڑآایئن‬ ‫َوُرِّفَكُيْمُكْنَعْنِّمْمُكِتٰاِّيَس‬
‫آورآہللۺآُسۺےسۺوجۺمتۺرکۺرےہۺوہۺوختۺیاربخےہ۔‬ ‫َوُهّٰللااَمِبَنْوُلَمْعَتٌرْيِبَخ܅‪۰۰۲۵‬‬
‫آےیبن!ںیہنۺےہۺآ ت ۺےکدہمۺدہآیتۺدانیآُںیہن‬ ‫َسْيَلَكْيَلَعْمُهىٰدُه‬
‫آورنکیلۺآﷲدہآیتۺداتیےہۺےسجاچاتہۺےہ‬ ‫َوَّنِكٰلَهّٰللاْيِدْهَيْنَمُءٓاَشَّي‬
‫آوروجمتۺرخحۺرکوےگاملۺںیمۺےسوتآےنپیہۺےلھبےکۺےیلۺ‬ ‫َواَماْوُقِفْنُتْنِمٍرْيَخْمُكِسُفْنَاِلَف‬
 ‫‪۲‬۔‪2S‬‬ ‫‪27:‬‬ ‫‪-۳‬ت ِ ِلكَ ُ‬
‫الّر ُس ُل‬
‫آورمتۺرخحۺںیہنۺرکےترگمآﷲیکۺراضےکوصحلۺےکۺےیل‬ ‫َواَمَنْوُقِفْنُتاَّلِاَءٓاَغِتْباِهْجَوِہّٰللا‬
‫آوروجمتۺرخحۺرکوےگاملۺںیمۺےس‬ ‫َواَماْوُقِفْنُتْنِمٍرْيَخ‬
‫وہۺوپرآوپرآولیادیاۺاجےئاگۺںیہمت‬ ‫َّفَوُّيْمُكْيَلِا‬
‫آورمتۺرپوکیئۺملظۺںیہنۺایکاجےئاگۺ۔‬ ‫َوْمُتْنَااَلَنْوُمَلْظُت܆‪۰۰۲۵‬‬
‫ت‬ ‫ت‬
‫اِؿ ۺا آیت ۺںیم ۺایبؿ ۺایک ۺایگ ۺہک ۺدصاقت ۺارگ ۺیلع ۺاالعؿ ۺدےی ۺاجںیئ اۺیہک ۺدورسوں ۺوک ۺیھب ر‬
‫ۺببیغ ۺوہوت ۺایھچ اۺیت ۺےہ‪ ،‬ۺاہتبل ۺزیادہ ۺوفحمظۺ‬
‫ہکہیۺاعسدتۺرازداریۺےسۺاحلصۺیکۺاجےئ۔ۺاِسۺےسۺداھکوےۺاکۺااکمؿۺہنۺرےہۺاگ۔ۺہیۺتقیقحۺیار اۺیرۺایبؿۺیکۺیئگۺےہۺہکۺ‬ ‫ہتسہیۺےہۺ ۺ‬
‫را ۺ‬
‫س‬ ‫س‬ ‫س‬
‫ۺانؿۺیہۺےکۺےلھبۺےکۺےیلۺوہاگ۔ۺاِسۺےسۺاسۺےکۺگاوہںۺیکۺ‬ ‫ۺوہیۺاچےیہ۔ۺااسیۺاافنؼ ا‬
‫اافنؼۺاکۺدصقمۺرصػۺاہللۺاعتیلیۺیکۺراضۺاکۺوصحؽ ا‬
‫ۺاخیھب ۺاطع ۺایک ۺاجےئ ۺاگ۔ ۺیبن ۺرکمیﷺوک ۺیلست ۺدی ۺیئگ ۺہک ۺآپﷺےن ۺوھکؽ ۺوھکؽ ۺرک ۺولوگں ۺرپقحۺ‬
‫ششخب ۺوہیگ ۺاوراےس ۺرھبوپر ر‬
‫ت‬ ‫س‬
‫رامدیۺےہ۔ۺابۺہیۺاہللۺاعت ییلۺاکۺاایتخرۺےہۺےسجۺاچےہۺدہایۺیکۺوت قیۺ ےشخۺاورۺوہۺآپﷺےکۺواحضۺرکدہۺقحۺوکۺوبقؽۺرکےکۺاِسۺ‬
‫واحضۺف ا‬
‫س ت‬
‫ۺاالخصۺنۺاکۺیھبۺاخصۺایخؽۺرےھک۔‬‫یکۺریپویۺرکے۔ہنۺرصػۺایکینںۺرکےۺہکلبۺاؿۺےکۺاسھت ِ‬
‫آ یت ‪۲۷۳‬‬
‫ت‬
‫اافنؼۺیفۺلیبسۺاہللۺےکۺامہۺبرنیۺقح دار‬
‫(آافنق)آُن ۺریقفون ۺےکےیلےہوجروےکےئگ ۺںیہ ۺآہللۺ‬
‫ِءٓاَرَقُفْلِلَنْيِذَّلااْوُرِصْحُاْيِفِلْيِبَسِہّٰللا‬
‫یکۺرآہۺںیم‬
‫(دینیۺرصموایفت ۺیکۺوہجۺےس)وہۺآاطتسػت ۺںیہنۺرےتھک‬
‫اَلَنْوُعْيِطَتْسَي۠اًبْرَضيِفِضْرَاْلا‬
‫ہکۺلچۺرھپںیکسۺر نیۺںیمۺ(اعمسۺےکےیل)‬
‫اتھجمسےہآُںیہن ۺیاوآفق ۺوخاحشل ۺآ ُن ۺےکوسآل ۺہنۺ‬ ‫ُمُهُبَسْحَيُلِهاَجْلاَءٓاَيِنْغَاَنِمِفُّفَعَّتلاۚ‬
 ‫‪۲‬۔‪2S‬‬ ‫‪281‬‬ ‫‪-۳‬ت ِ ِلكَ ُ‬
‫الّر ُس ُل‬
‫رکےنیکۺوہجۺےس‬
‫متۺاچہپنۺ سکتےوہۺآُںیہنۺآ ُنۺےکرہچونۺےس‬ ‫ْمُهُفِرْعَتْمُهىٰمْيِسِبۚ‬
‫وہۺںیہنۺاماگنرکےتولوگنۺےسٹپلۺرک‬ ‫اَلَنْوُلَٔـْسَيَساَّنلااًفاَحْلِا‬
‫آورمتۺوجھچکۺیھبۺرخحۺرکےتوہاملۺںیمۺےس‬ ‫َواَماْوُقِفْنُتْنِمٍرْيَخ‬
‫وتےبکشۺآﷲآُےسوختۺاجےننۺوآالۺےہۺ۔ۺ‬ ‫َّنِاَفَهّٰللاٖهِبٌمْيِلَعُ܇‪۰۰۲۵‬‬
‫ت‬ ‫ت‬
‫اِسۺآیۺںیمۺرئامنیئۺدیۺیئگۺہکۺاافنؼۺیفۺلیبسۺاہللۺےکۺامہ ر‬
‫ۺبنیۺقحۺداروہۺوخدداررقفاءۺںیہۺوہنجںۺےنۺدنیۺےنھکیسۺاورۺاسۺیکۺامیلعتتۺ‬
‫س‬ ‫ت ت‬
‫وکۺاعؾۺرکےنۺےکۺےیلۺاےنپۺآپۺوکۺہمہۺنتۺوفقۺرکۺراھکۺےہ۔ۺاسراۺوقۺدینیۺخذامتۺںیمۺرصػۺرکۺدےنیۺیکۺوہجۺےسۺاِسۺاقبۺںیہنۺ‬
‫رےتہۺہکۺاینپ ۺاعمشۺادیا ۺرکےن ۺےکۺےیلۺوکیئۺخذودہج ۺرک ۺںیکس۔ ۺوہۺیسکۺےسۺٹپلۺرکوساؽۺںیہن ۺرکےتۺنکیلۺاؿۺےکۺرہچےۺاؿۺےکۺ‬
‫ت‬
‫رضورتۺدنمۺوہےنۺیکۺاکعسۺرکۺےتۺںیہ۔ۺاہللۺاعت یۺیلےنۺاِؿۺیکۺدمدۺرکےنۺوکۺاافنؼۺیفۺلیبسۺاہللۺاکۺرتہبنیۺفرصػۺفراردیا۔‬
‫آ یات‪۲۷۴‬ۺیاۺ‪۲۷۵‬‬
‫گ‬
‫افلضۺرسامہیۺاکایلعٖیاور ھییاااامعتسؽ‬
‫وجولگۺرخحۺرکےتںیہۺآےنپاملۺرآتۺآوردن‬ ‫َنْيِذَّلَاَنْوُقِفْنُيْمُهَلاَوْمَاِلْيَّلاِبَوِراَهَّنلا‬
‫ےپھچۺآورےلھک‬ ‫اًّرِسَّوًةَيِناَلَع‬
‫وتآُنۺےکۺےیلآُنۺاکآرجآُنۺےکرتۺےکیاسۺےہ‬ ‫ْمُهَلَفْمُهُرْجَاَدْنِعْمِهِّبَرۚ‪١‬‬
‫آورہنۺوکیئۺوخفۺوہاگآُنۺرپآورہنۺیہۺوہۺنیگمغۺوہنۺےگۺ۔‬ ‫َواَلٌفْوَخْمِهْيَلَعَواَلْمُهَنْوُنَزْحَيؔ܈‪۰۰۲۵‬‬
‫وجولگۺاھکیارکےتۺںیہۺوسد‬ ‫َنْيِذَّلَاَنْوُلُكْاَياوٰبِّرلا‬
 ‫‪۲‬۔‪2S‬‬ ‫‪282‬‬ ‫‪-۳‬ت ِ ِلكَ ُ‬
‫الّر ُس ُل‬
‫وہ(رورِایقمت)ڑھکےںیہنۺوہنۺےگرگمآُسۺیکۺرطحۺ‬ ‫اَلَنْوُمْوُقَياَّلِااَمَكُمْوُقَيْيِذَّلاُهُطَّبَخَتَي‬
‫ےسجۺیالگۺرکدیاوہاطیشنۺےنوھچرک‬ ‫ُنٰطْيَّشلاَنِمِّسَمْلا‬
‫ہیۺآِسۺےیلۺہکۺآُنہونۺےنۺاہکۺ‬ ‫َكِلٰذْمُهَّنَاِباْۤوُلاَق‬
‫ےبۺکشۺاجترتۺوسدیہۺیکۺرطحۺےہ‬ ‫اَمَّنِاُعْيَبْلاُلْثِماوٰبِّرلا‬
‫احالہکنۺحاللۺفرامیاآہللۺےناجترتۺوکآوررحآمۺایکوسدوک‬ ‫َوَّلَحَاُهّٰللاَعْيَبْلاَوَمَّرَحاوٰبِّرلا‬
‫سپۺآ یئۺسجۺےکیاسۺتحیصنۺآُسۺےکرتۺیکۺرطفۺےسۺ‬ ‫ْنَمَفٗهَءٓاَجٌةَظِعْوَمْنِّمٖهِّبَّر‬
‫رھپوہۺیارآ اجےئوتآُسۺاکۺےہوجۺوہۺےلہپےلاکچ‬ ‫ىٰهَتْناَفٗهَلَفاَمَفَلَس‬
‫آورآُسۺاکاعمملہۺآﷲےکوحآےلےہ‬ ‫َوۤٗهُرْمَاىَلِاِہّٰللا‬
‫آوروجدویارہۺآاسیرکے‬ ‫َوْنَمَداَع‬
‫وتآےسیولگۺمنہجۺوآےلۺںیہ‬ ‫َكِٕىٰٓلوُاَفُبٰحْصَاِراَّنلا‬
‫وہۺآُسۺںیمۺہشیمہۺرےنہوآےلںیہ۔‬ ‫ْمُهاَهْيِفَنْوُدِلٰخ܉‪۰۰۲۵‬‬
‫س‬ ‫ت‬ ‫ت‬
‫ۺرکدی ۺاجےئ۔ ۺاِس ۺاک ۺرھبوپر ۺدبہل ۺرو ِزۺ‬
‫ۺخچ ا‬ ‫ۺاتبی ۺایگ ۺہک ۺاےس ۺاہلل ۺاعتیلی ۺیک ۺراہ ۺںیم ر‬
‫ۺآی‪۲۷۴‬ںیم ۺافلض ۺرسامہی ۺاک ۺایلعی ۺبرنی ۺاامعتسؽ ۺہی ا‬
‫ت‬ ‫ت‬ ‫ت‬
‫ۺبنی ۺاامعتسؽ ۺہی ۺےہ ۺہک ۺاےس ۺوسد ۺاحلص ۺرکےن ۺاک ۺذرہعیۺ‬ ‫ایقم ۺاحلص ۺوہاگ۔ ۺآی‪۲۷۵‬ںیم ۺایبؿ ۺایکایگ ۺہک ۺافلض ۺرسامہی ۺاک ۺدب ر‬
‫ت‬
‫انبیااجےئ۔ ۺوسد ۺاھکےن ۺواےل ۺرو ِز ۺایقم ۺیاولگں ۺیک ۺرطح ۺااھٹےئ ۺاجںیئ ۺےگ ۺاور ۺاؿ ۺےک ۺوہش ۺو ۺوحاس ۺاڑے ۺوہےئ ۺوہں ۺےگ۔ ۺوہۺ‬
‫ت‬
‫رادیۺےہ۔ۺاہللۺ‬‫زنطہیۺوطرۺرپۺاہکۺرکےتۺےھتۺہکۺاجترتۺیھبۺوسدۺیہۺیکۺرطحۺےہۺاحالہکنۺاہللۺاعت ییلۺےنۺاجترتۺوکۺالحؽۺاورۺوسدۺوکۺرحاؾۺف ا‬
 ‫‪۲‬۔‪2S‬‬ ‫‪283‬‬ ‫‪-۳‬ت ِ ِلكَ ُ‬
‫الّر ُس ُل‬
‫ت‬
‫اعتیلیۺیکۺرطػۺےسۺوسدۺیکۺرحمۺےکۺاالعؿۺےکۺدعبۺوجۺاِس ر‬
‫ۺخؾۺےس اۺیزۺ ٓا ایگۺاسۺاکاسہقبۺاعمہلمۺاہللۺاعت ییلۺےکۺوحاےلۺےہ۔ۺاہتبلۺسجۺ‬
‫ےنۺوسدۺاکۺنیلۺدنیۺاجریۺراھکۺوہۺہشیمہۺہشیمہۺےکۺےیلۺمنہجۺاکۺادنینھۺوہاگ۔‬
‫آ یت‪۲۷۶‬‬
‫ت‬
‫وسدۺیکۺابخی‪،‬ۺدصاقتۺیکۺبرتک‬
‫اٹمیاےہآہللۺوسدوک‬ ‫ُقَحْمَيُهّٰللااوٰبِّرلا‬
‫آوریڑاھیاےہدصاقتۺوک‬ ‫َويِبْرُيِتٰقَدَّصلا‬
‫آﷲدنسپںیہنۺرکیاہریارکشےگیاہۺاگروک۔‬ ‫َوُهّٰللااَلُّبِحُيَّلُكٍراَّفَكٍمْيِثَا܊‪۰۰۲۵‬‬
‫س‬ ‫ت‬
‫ۺخےتھ ۺںیہۺاورۺ‬
‫ہیۺآیۺ ٓا اگہۺرکریہۺےہۺہک ۺوسد ۺےسۺداینۺںیمۺابخںیتثۺیتلیھپۺںیہ ۺہکبجۺدصاقتۺےس ۺاعمرشہۺںیمۺیازیکہۺخ اذیتۺرپواؿ ر‬
‫ت‬
‫ۺوہی ۺےہ۔ ۺدصاقت ۺو ۺریخات ۺےس ۺاہجں ۺآسپ ۺںیم ۺہذردی‪ ،‬ۺرموت‪ ،‬ۺاوخت‪ ،‬ۺایفیض ۺادیا ۺوہیت ۺےہ ۺواہںۺ‬
‫اہلل ۺاعتیلی ۺیک ۺبراکت ۺاک ۺوہظر ا‬
‫ۺبسکعۺوسدۺےسۺدولں ۺںیم ۺیتخس‪،‬ۺوخدۺرغیض‪،‬رفنںیتۺاورۺلخب ۺیسیجۺبراایئں رپورش اۺییت ۺںیہۺ‬ ‫اقبطیتۺمیسقتۺیھب ۺمکۺوہیتۺےہ۔ۺاِسۺےک ر‬
‫س‬
‫اعنبۺاجیتۺےہ۔‬
‫خآلخیسکۺہنۺیسکۺ میظۺ ہنتۺاکۺی ۺ‬
‫اورۺاقبطیتۺمیسقتۺبریتھۺیلچۺاجیتۺےہۺوجۺیا رۺ‬
‫آ یت‪۲۷۷‬‬
‫امنزاورزوکیةاعمالمتۺیکۺدریگتسۺاکذرہعی‬
‫ےبۺکشۺوجولگۺآامینۺالےئۺ‬ ‫َّنِاَنْيِذَّلااْوُنَمٰا‬
‫آورآُنہونۺےنۺلمعۺےیکۺآےھچ‬ ‫َواوُلِمَعِتٰحِلّٰصلا‬
‫آوراق مئۺیکۺامنرآورآدآیکۺروکٰہ‬ ‫َواوُماَقَاَةوٰلَّصلاَواُوَتٰاَةوٰكَّزلا‬
 ‫‪۲‬۔‪2S‬‬ ‫‪284‬‬ ‫‪-۳‬ت ِ ِلكَ ُ‬
‫الّر ُس ُل‬
‫آ ُنۺےکےیلآُنۺاکآرجآ ُنۺےکرتۺےکیاسۺےہ‬ ‫ْمُهَلْمُهُرْجَاَدْنِعْمِهِّبَرۚ‬
‫آورہنۺوکیئۺوخفۺوہاگآُنۺرپآورہنۺیہۺوہۺنیگمغۺوہنۺےگۺ۔‬ ‫َواَلٌفْوَخْمِهْيَلَعَواَلْمُهَنْوُنَزْحَي܋‪۰۰۲۵‬‬
‫س‬ ‫ت‬ ‫ت‬
‫ِ‬
‫ۺاعمالمت ۺزدنیگۺ‬ ‫اِسۺآی ۺںیم ۺوسدۺیکۺرحمۺےک ۺایبؿۺےکۺدوراؿ ۺامنز ۺاورۺزوکیۃ ۺاکۺذرکۺواردۺوہاےہ۔ ۺہیۺدوونںۺابعداتۺاناؿۺوک ۺہلمج‬
‫س‬ ‫ت‬
‫ٔبۺذرہعیۺ‬
‫ںیمۺاہللۺاعت ییلۺیکۺااطعۺرپۺاکردنبۺریتھکۺںیہ۔امنزۺاہللۺاعتیلیۺوک اۺیدۺرکےنۺاورۺآخرتۺیکۺوجادبیہۺےکۺااسحسۺوکۺاطریۺرےنھکۺاکۺوم ر‬
‫س‬
‫ۺانؿ ۺوک ۺبرایئ ۺاور ۺےب ۺایحیئ ۺےس ۺروک ۺد یت ۺےہ۔ ۺاہلل ۺےک ۺاسےنم اۺیر اۺیر ۺاِس ۺیات ۺاک ۺ دہ ۺہک ۺا ِ َّیا َک َن ِعبُ ُد ۺ(مہ ۺریتی ۺیہ ۺدنبیگۺ‬
‫ےہ۔ ۺہی ا‬
‫ت‬ ‫سس‬ ‫س‬
‫ۺہۺاعمہلمۺںیمۺاہللۺاعتیلیۺیکۺیافراما ۺےسۺاچبیاۺےہ۔ۺزوکیۃۺایۺایسیۺامیلۺابعدتۺےہۺوجۺوسدۺیکۺنیعۺدضۺےہ۔ہیۺابعدتۺ‬ ‫ۺانؿۺوک ر‬‫رکںیۺےگ) ا‬
‫تس‬ ‫س‬
‫اناؿ ۺاک ۺبرہیک ۺرکیت ۺےہ ۺینعی ۺاس ۺےک ۺدؽ ۺےس ۺامؽ ۺیک ۺتبحم ۺوک ۺاکنؽ ۺد یت ۺےہ ۺوج ۺوسد ۺاھکےن ۺاور ۺرحاؾ ۺوخری ۺیک ۺدورسی ۺوصروتں ۺںیمۺ‬
‫ولمثۺوہےنۺاکۺالصۺسۺےہ۔‬
‫آ یات‪۲۷۸‬ۺیاۺ‪۲۸۲‬‬
‫س‬ ‫ت‬
‫یلمعۺاےسرارےسدببرنی گاہۺوسد‬
‫آےوہۺولوگۺوجآامینۺالےئۺوہ!وچبآﷲیکۺیافرامینۺےس‬ ‫اَهُّيَاٰۤيَنْيِذَّلااوُنَمٰااوُقَّتاَهّٰللا‬
‫آوروھچردووجیایقۺرہۺایگےہوسدںیمۺےس‬ ‫َواْوُرَذاَمَيِقَبَنِماوٰۤبِّرلا‬
‫آرگمتۺومنمۺوہۺ۔‬ ‫ْنِاْمُتْنُكَنْيِنِمْؤُّم܌‪۰۰۲۵‬‬
‫رھپآرگمتۺےنآاسیہنۺایک‬ ‫ْنِاَفْمَّلاْوُلَعْفَت‬
‫النۺخی ۺآہللۺآورآُسۺےکۺروسلۺیکۺرطفۺےس‬
‫وتنسۺولۺآع ِ‬ ‫اْوُنَذْاَفٍبْرَحِبَنِّمِہّٰللاَوٖهِلْوُسَرۚ‬
‫آورآرگمتۺوتہبۺرکولوتاہمترےےیلۺںیہۺاہمترےۺآلصۺامل‬ ‫َوْنِاْمُتْبُتْمُكَلَفُسْوُءُرْمُكِلاَوْمَاۚ‬
 ‫‪۲‬۔‪2S‬‬ ‫‪285‬‬ ‫‪-۳‬ت ِ ِلكَ ُ‬
‫الّر ُس ُل‬
‫ہنۺمتۺملظۺرکوآورہنۺمتۺرپملظۺایکاجےئ۔‬ ‫اَلَنْوُمِلْظَتَواَلَنْوُمَلْظُت܍‪۰۰۲۵‬‬
‫آورآرگرقموضۺوہدگنتستۺ‬ ‫َوْنِاَناَكْوُذٍةَرْسُع‬
‫وتتلہمۺدانیےہوخاحشیلۺیک‬ ‫ٌةَرِظَنَفىٰلِاٍةَرَسْيَم‬
‫آورآرگمت دصہقۺرکدو‪،‬رتہبۺےہاہمترےۺےیل‬ ‫َوْنَااْوُقَّدَصَتٌرْيَخْمُكَّل‬
‫آرگمتۺاجےتنوہۺ۔‬ ‫ْنِاْمُتْنُكَنْوُمَلْعَت܎‪۰۰۲۵‬‬
‫اِؿۺآیاتۺںیم وسدۺےنیلۺےسۺیتخسۺےکۺاسھتۺعنم ا‬
‫ۺرکدیۺایگۺ۔ودیعۺانسیئۺیئگۺہکۺارگۺمتۺوسدۺےنیلۺےس اۺیزۺہنۺ ٓاےئۺوتۺرھپۺاہمترےۺاسھتۺاہللۺاورۺ‬
‫ت س‬ ‫س‬
‫ۺگہۺےہۺاِسۺرطحۺیلمعۺاےسرارۺےسۺ‬‫ۺدببنی ا‬ ‫ۺوگیسجۺرطحۺدیقعہۺےکۺاےسرارۺےسۺرشک ر‬ ‫اسۺےکۺروسؽۺیکۺرطػۺےسۺاالعؿِ ۺجۺےہ۔ ا‬
‫ت‬ ‫ت‬
‫ابخیویںۺایبؿۺیکۺیئگ‪:‬‬
‫ۺ‬ ‫ۺدحی وبنیﷺ ںیمۺاِس ر‬
‫ۺخؾۺیکۺ‬ ‫ۺخؾۺےہ۔ۺای ِ‬ ‫ۺدببنی ر‬
‫وسدۺوخری ر‬
‫ل اُ َمہ (انب ام ہج)‬
‫َِس َھا َا ِّن ّیَ ِنکِحَ ال َّر ُج ُ‬
‫اَلّرّبٰوا َس ِب ُع ِو َّن حُ ِو بّااَی َ ُ‬
‫س‬ ‫س‬
‫ۺگہۺےکۺرتسۺےصحۺںیہ۔اؿۺںیمۺادا یۺاورۺومعمۺیلۺااسیۺےہۺےسیجاینپۺامۺںۺےکۺاسھتۺ ہنۺاکالۺرکۺیا۔‘‘‬ ‫’’وسۺدۺوخۺریۺےک ا‬
‫س‬
‫ۺانؿۺاکۺقحۺرصػۺاسۺےکۺالصۺامؽۺرپۺےہ۔ۺرقموضۺارگۺالصۺزرۺواسپۺرکےنۺرپۺاقدرۺہنۺوہۺوتۺاےسۺآوسدیگۺےکۺ‬ ‫وسدۺےسۺوتہبۺےکۺدعب ا‬
‫ت‬ ‫ت‬ ‫ت‬ ‫ت‬
‫ۺبنی ۺاامعتسؽ ۺوت ۺہی ۺےہ ۺہک ۺارگ ۺرقموض ۺفرض ۺادا ۺںیہن ۺرک ۺیاراہ ۺوتۺ‬ ‫وصحؽ ۺی ۺتلہم ۺدینی ۺاچےیہ۔اہتبل رۺفض ۺرپ ۺدےی ۺوہےئ ۺامؽ ۺاک ۺایلعی ر‬
‫س‬
‫َسا اَ ِو َو َض َع‬
‫خت ۺانب ۺایل ۺاجےئ ۺ۔اردا ِد ۺوبنی ۺﷺےہ َم ِن اَن ِظَ َّر ُم ِع ِ ّ‬‫ہش ۺ ٓا ر‬
‫ۺدی ۺاجےئ ۺاور ۺاس ۺامؽ ۺوک ۺاےنپ ۺےیل ۺوت ٔ‬
‫اےس ۺاعمػ ۺیہ ۺرک ا‬
‫س‬ ‫ت‬ ‫ت‬
‫ۺدسوکۺتلہمۺدی اۺیۺاسۺاک رۺفہضۺاعمػۺایک‪،‬ۺاہللۺاےسۺاانپۺاسہیۺٔۺرتمحۺاطعۺفرامےئۺاگ۔"(ملسم)‬ ‫َع ِن ُہ‪ ،‬اَظَ َل ُہ اہّٰللُ ف ِ ِی ظ ِ ّلٖہ "سجۺےنۺگنت ۺ‬
‫آ یت ‪۲۸۲‬‬
‫س‬
‫آخرتۺںیمۺوجادبیہۺاکااسحس‪،‬لمعۺیکۺاالصحۺاکذرہعی‬
‫آوردرےتروہآُسۺدن ۺےسمتۺولیاےئۺاجو ۺےگۺسجۺںیمۺ‬ ‫َواْوُقَّتااًمْوَيَنْوُعَجْرُتِهْيِفىَلِاِہّٰللا‬
 ‫‪۲‬۔‪2S‬‬ ‫‪286‬‬ ‫‪-۳‬ت ِ ِلكَ ُ‬
‫الّر ُس ُل‬
‫آﷲیکۺرطف‬
‫رھپوپرآوپرآدےۺدیااجےئاگدبہلۺہرصخشۺوکآُسۺاکوجآُسۺ‬
‫َّمُثىّٰفَوُتُّلُكٍسْفَناَّمْتَبَسَك‬
‫ےنامکیا‬
‫آورآُنۺرپملظۺںیہنۺایکاجےئاگۺ۔‬ ‫َوْمُهاَلنْوُمَلْظُيُ܏‪۰۰۲۵‬‬
‫ت‬ ‫س‬ ‫ت‬ ‫س‬
‫ِ‬
‫ٓخیۺآیۺےہۺوجۺیبنۺارکؾﷺ رپۺیازؽۺوہیئ۔ۺاسۺآیۺںیمۺہیۺتقیقحۺدووٹکۺادنازۺںیمۺایبؿۺرکدیۺ‬ ‫ۺروایتۺےکۺاطمقبۺہیۺا ر‬
‫ۺضعب ا‬
‫س‬ ‫ت‬
‫ۺانؿۺوکۺاسۺےکۺےیکۺاکۺوپراۺوپراۺ‬
‫ۺہ ا‬‫یئگۺہکۺاسۺدؿۺاکۺااسحسۺرکےتۺوہےئۺڈروۺجۺںیہمتۺاہللۺاعتیلیۺیکۺدعالۺںیمۺشیپۺایکۺاجےئۺاگۺاور ر‬
‫ت‬ ‫سس‬ ‫س‬
‫ۺرھکۺےہ۔‬
‫انؿۺوکۺداینۺںیمۺاۺہللۺاعتیلیۺیکۺیافراما ۺےسۺےنچبۺاورۺالحؽۺوۺرحاؾۺیکۺزیمتۺرکےنۺرپۺاکردنب ا‬
‫ہللمۺاجےئۺاگ۔ۺیہیۺوہۺااسحسۺےہۺوجۺ ا‬
‫دب ۺ‬
‫آ یت‪۲۸۲‬‬
‫ت‬
‫اداھراعمہلمۺےکوحاےلےسدہایاتِٖفرآا ‬
‫آےوہۺولوگۺوجآامینۺالےئۺوہ!‬ ‫اَهُّيَاٰۤيَنْيِذَّلااوُنَمٰا‬
‫خت ۺمت ۺدو ۺآیک ۺدورسےوکقرض ۺیک ۺےطدشہ ۺدمتۺ‬
‫اَذِاْمُتْنَياَدَتٍنْيَدِبىٰۤلِاٍلَجَاىًّمَسُّم‬
‫یکۺےکےیل‬
‫وتھکلۺایلرکوآُےس‬ ‫ُهْوُبُتْكاَف‬
‫آوراچےیہہک ۺےھکل ۺاہمترے ۺدرناین ۺآیک ۺاکیت ۺدعلۺ‬
‫َوْبُتْكَيْلْمُكَنْيَّبٌۢبِتاَكِلْدَعْلاِب۪‬
‫ےکساھت‬
‫آورۺۺآاکنرۺہنۺرکےاکیتۺہکۺوہۺےھکلۺ‬ ‫َواَلَبْاَيٌبِتاَكْنَاَبُتْكَّي‬
‫ےسیجاھکسیاۺےہۺآُےسآہللۺےنسپۺآُےساچےیہۺہکۺےھکل‬ ‫اَمَكُهَمَّلَعُهّٰللاْبُتْكَيْلَفۚ‬
‫‪۲‬۔‪2S‬‬
‫آوروھکلآےئوہۺصخشۺسجۺےکدہمۺقرضۺےہ‬
‫آوروہۺدرےۺآہللۺےسۺوجۺآُسۺاکرتۺےہ‬
‫آورہنۺیمکۺرکےآُسۺںیمۺھچکۺیھب‬
‫رھپآرگوہۺسجۺےکدہمۺقرضۺےہیاھجمسۺیازمکورےہ‬
‫یاآِسۺاقیلۺہنۺوہہکۺوھکلآےکسۺوہ‬
‫وتاچےیہہکۺوھکلآےئآُسۺاکویلۺدعلۺےکساھت‬
‫آورانبایلرکودووگآہۺآےنپرمدونۺںیمۺےس‬
‫رھپآرگہنۺوہنۺدورمد‬
‫وتآیکۺرمدآوردووعرںیتۺوہنۺ‬
‫آُنۺںیمۺےسنجۺوکمتۺدنسپرکووگآوہنۺںیمۺےس‬
‫(آِسۺےیل)ہکۺوھبلۺاجےئآُنۺدووننۺںیمۺےسآیکۺ‬
‫وتیادرکآےئۺآُنۺںیمۺےسۺآیکۺدورسیۺوک‬
‫آورہنۺآاکنررکںیۺوگآہۺختۺیھبۺوہۺیالےئاجںیئ‬
‫آوراکیلہۺہنۺرکوآِسۺںیمۺہکۺمتۺوھکلآُےسوخآہۺاعمملہۺوھچیاۺوہ‬
‫ی‬
‫َواَلاْۤوُمَٔـْسَتْنَاُهْوُبُتْكَتاًرْيِغَصْوَااًرْيِبَكىٰۤلِاٖهِلَجَا‬
‫ی‬
‫یا ڑآ(ہکبجۺوہۺوہ)آ کۺدمتۺےکےیل‬
‫ہیۺاکمۺریادہۺدعلۺوآالےہآہللۺےکیڑدیک‬
‫‪287‬‬ ‫‪-۳‬ت ِ ِلكَ ُ‬
‫الّر ُس ُل‬
‫َوِلِلْمُيْلْيِذَّلاِهْيَلَعُّقَحْلا‬
‫َوِقَّتَيْلَهّٰللاٗهَّبَر‬
‫َواَلْسَخْبَيُهْنِمأًـْيَش‬
‫ْنِاَفَناَكْيِذَّلاِهْيَلَعُّقَحْلااًهْيِفَسْوَااًفْيِعَض‬
‫ْوَااَلُعْيِطَتْسَيْنَاَّلِمُّيَوُه‬
‫ْلِلْمُيْلَفٗهُّيِلَوِلْدَعْلاِب‬
‫َواْوُدِهْشَتْساِنْيَدْيِهَشْنِمْمُكِلاَجِّر‬
‫ْنِاَفْمَّلاَنْوُكَيِنْيَلُجَر‬
‫ٌلُجَرَفَّوِنٰتَ‬
‫ْنَّمِمَنْوَضْرَتَنِمِءٓاَدَهُّشلا‬
‫ْنَاَّلِضَتاَمُهىٰدْحِا‬
‫َرِّكَذُتَفاَمُهىٰدْحِاىٰرْخُاْلا‬
‫َواَلَبْاَيُءٓاَدَهُّشلااَذِااَماْوُعُد‬
‫ْمُكِلٰذُطَسْقَاَدْنِعِہّٰللا‬
‫‪۲‬۔‪2S‬‬ ‫‪288‬‬ ‫‪-۳‬ت ِ ِلكَ ُ‬
‫الّر ُس ُل‬
‫آورریادہۺدرستۺۺرےنھوآالےہوگآیہۺوک‬ ‫َوُمَوْقَاِةَداَهَّشلِل‬
‫آورآِسۺےکریادہۺقربیۺےہہکۺمتۺکشۺہنۺرکو‬ ‫َوىٰۤنْدَااَّلَااْۤوُباَتْرَت‬
‫وسآےئۺآِسۺےکہکۺوہوفریۺنیلۺدنیۺ‬ ‫ۤاَّلِاْنَاَنْوُكَتًةَراَجِتًةَرِضاَح‬
‫وجمتۺۺرکرےہوہآ سپۺںیم‬ ‫اَهَنْوُرْيِدُتْمُكَنْيَب‬
‫وتںیہنۺےہۺمتۺرپوکیئۺگیاہۺہکۺمتۺہنۺوھکلۺآُےس‬ ‫َسْيَلَفْمُكْيَلَعٌحاَنُجاَّلَااَهْوُبُتْكَت‬
‫آوروگآہۺانبایلرکوختۺیھبۺرخیدوفروختۺرکو‬ ‫َواْۤوُدِهْشَااَذِاْمُتْعَياَبَت‬
‫آوراصقننۺہنۺاچنہپیااجےئےنھکلوآےلوکآورہنۺیہۺوگآہۺوک‬ ‫َواَلَّرٓاَضُيٌبِتاَكَّواَلٌدْيِهَش‬
‫آورآرگمتۺآاسیرکوےگ‬ ‫َوْنِااْوُلَعْفَت‬
‫وتےبکشۺہیۺیڑیۺیافرامینۺےہۺمتۺںیم‬ ‫ٗهَّنِاَفٌۢقْوُسُفْمُكِب‬
‫آوروچبآﷲیکۺیافرامینۺےس‬ ‫َواوُقَّتاَهّٰللا‬
‫آوراھکسیاےہںیہمتۺآﷲ‬ ‫َوُمُكُمِّلَعُيُهّٰللا‬
‫آورآﷲہرزیچوکوختۺاجےننوآالےہ۔‬ ‫َوُهّٰللاِّلُكِبٍءْيَشٌمْيِلَعܐ‪۰۰۲۵‬‬
‫ت‬ ‫ت‬ ‫ت‬ ‫ت‬
‫ِ‬
‫ہیۺوپرے رۺفآؿِ ۺدیجمۺیکۺوطلیۺبرنیۺآیۺےہ۔ۺاسۺآیۺںیمۺاداھرۺاعمہلمۺےکۺوحاےلۺےسۺدنمرہجۺذلیۺدہایاتۺدیۺںیئگ‪:‬‬
‫س‬
‫اداھرۺہشیمہۺیۺرطہفۺوہیاۺاچےیہ‪،‬ۺینعیۺسنجۺوپریۺدےۺدیۺاجےئ اۺیۺتمیقۺوپریۺاداۺرکدیۺاجےئ۔‬ ‫‪-i‬‬
‫س‬
‫ۺوہیۺاچےیہۺینعیۺایۺےطۺدشہۺدمتۺےکۺےیلۺوہ۔‬ ‫اداھرۺاعمہلمۺاعیمدی ا‬ ‫‪-ii‬‬
‫ۺرحتبۺںیمۺالیااجےئ۔‬
‫اعمہلمۺوکۺ ِطِ ر‬ ‫‪-iii‬‬
 ‫‪۲‬۔‪2S‬‬ ‫‪289‬‬ ‫‪-۳‬ت ِ ِلكَ ُ‬
‫الّر ُس ُل‬
‫ت‬
‫ۺرحتبۺوہۺدنبملقۺرکاےئۺسجۺرپ رۺفضۺاکۺوبھجۺآراہۺےہ۔ۺارگۺوہۺذعمورۺےہۺوتۺاسۺیکۺرطػۺےسۺویلۺہیۺاکؾۺرسۺااجنؾۺ‬
‫اعمہلمۺیک ر‬ ‫‪-iv‬‬
‫دے۔‬
‫رحتبۺواحضۺوہۺاورۺاسۺںیمۺمہبمۺاولسبۺاایتخرۺہنۺایکۺاجےئ۔‬
‫ر‬ ‫‪-v‬‬
‫ۺانبیۺاجےئ۔ۺارگۺدوۺرمدۺدایتسبۺہنۺوہںۺوتۺایۺرمدۺاورۺدوۺوخانیتۺ‬
‫اییمہۺراضدنمیۺےسۺدوۺاملسمؿۺرمدوںۺوکۺاعمہلمۺرپۺوگاہ ا‬ ‫‪-vi‬‬
‫ت ت‬ ‫ت‬
‫وکۺوگاہۺانبایلۺاجےئ اۺیہکۺوبقۺرضورتۺجۺوگایہۺدینیۺڑپےۺوتۺرمدوںۺےکۺاسےنمۺایۺاخوتؿۺیکۺدمدۺےکۺےیلۺدورسیۺ‬
‫اخوتؿۺوموجدۺوہ۔‬
‫جۺیھبۺیامہۺاعمدہہۺوہۺوگایہۺیکۺہیۺوصرتۺاقمئۺرکا ۺاچےیہ۔‬ ‫‪-vii‬‬
‫ۺجیھبۺبلطۺایکۺاجےئۺوہۺرضورۺاحرضۺوہں۔‬ ‫‪ -viii‬وگاوہںۺوک ۺ‬
‫س‬
‫‪ -ix‬وفریۺنیلۺدنیۺںیمۺارگۺاعمہلمۺہنۺاھکلۺاجےئۺوتۺوکیئۺگاہۺںیہنۺ۔‬
‫س‬ ‫س‬
‫ےنھکلۺواالۺاورۺوگاہۺیسک رۺفقیۺوک ۺاصقنؿۺہنۺاچنہپےئ ۺاور ۺہنۺیہۺوکیئ رۺفقیۺاِؿۺدوونںۺوک ۺاصقنؿۺاچنہپےئ۔ ۺوجۺوکیئۺااسیۺرکےۺاگ ۺوہ‬ ‫‪-x‬‬
‫اےنپۺافقسۺوہےنۺاکۺوبثتۺدےۺاگ۔‬
‫آ یت‪۲۸۳‬‬
‫ت‬ ‫ت‬
‫ۺےکوحاےلےسدہایاوروگایہۺاپھچےنیکۺذمم‬
‫ۺ‬ ‫رنہ‬
‫آورآرگمتۺوہۺرفسرپآورہنۺیاووکیئۺےنھکلوآال‬ ‫َوْنِاْمُتْنُكىٰلَعٍرَفَسَّوْمَلاْوُدِجَتاًبِتاَك‬
‫وتھچکۺرنہۺروھکآیاۺےہۺہضبقۺںیمۺدےۺرکۺ‬ ‫ٌنٰهِرَفٌةَضْوُبْقَّم‬
‫رھپآرگآابتعررکےلوکیئۺمتۺںیمۺےسدورسےرپ‬ ‫ْنِاَفَنِمَاْمُكُضْعَباًضْعَب‬
‫سپۺاچےیہہکۺآدآرکدےوہۺسجۺرپۺآابتعرۺایکۺایگۺےہۺآُسۺیکۺ‬
‫ِّدَؤُيْلَفيِذَّلاَنِمُتْؤاٗهَتَناَمَا‬
‫آامیتۺوک‬
 ‫‪۲‬۔‪2S‬‬ ‫‪28:‬‬ ‫‪-۳‬ت ِ ِلكَ ُ‬
‫الّر ُس ُل‬
‫آوروہۺدرےۺآہللۺےسۺوجۺآُسۺاکرتۺےہ‬ ‫َوِقَّتَيْلَهّٰللاٗهَّبَر‬
‫آورمتۺاپھچووگآیہۺوک‬ ‫َواَلاوُمُتْكَتَةَداَهَّشلا‬
‫آورسجۺےنۺاپھچیئۺوگآیہۺوتےبکشۺوہۺدلۺاکۺگیاہۺاگرےہ‬ ‫َوْنَماَهْمُتْكَّيۤٗهَّنِاَفٌمِثٰاٗهُبْلَق‬
‫آورآہللۺآُےسۺوجمتۺرکرےہوہوختۺاجےننوآالےہ۔‬ ‫َوُهّٰللااَمِبَنْوُلَمْعَتٌمْيِلَعُܑ‪۰۰۲۵‬‬
‫س‬ ‫ت‬ ‫ت‬
‫ۺالیۺنکممۺہنۺوہۺوتۺرقموضۺوکیئۺےشۺرگویۺروھکاۺاتکسےہ۔ۺاہتبلۺرگویۺ‬‫اِسۺآیۺںیمۺدہایۺدیۺیئگۺہکۺارگۺاداھرۺاعمہلمۺوکۺ ِطِۺرحتبرۺںیم ا‬
‫س س‬ ‫س ت‬
‫ۺرحتبۺںیمۺالےئۺریغبیسکۺوکۺ‬
‫ریھکۺیئگۺےشۺںیمۺایخی اۺیۺاسۺاکۺاامعتسؽۺرکیااجبرۺںیہن۔رھپۺارگۺیسکۺےنۺوکیئۺےشۺرگویۺرےھکۺیااعمہلمۺوک ر‬
‫ت‬ ‫ت‬ ‫ت س‬ ‫ت‬ ‫ت‬ ‫ت‬
‫ِ‬
‫ۺدیۺوتۺاب رۺفضۺےنیلۺواےلۺوکۺفرضۺدےنیۺواےل ۺےک ۺاامتعد ۺرپۺوپرا ۺابریاۺاچےیہ۔ۺاس ۺآی ۺںیمۺدورسیۺدہایۺہیۺدیۺیئگۺہکۺ‬
‫رفضۺدے ا‬
‫وگایہ ۺوک ۺہن ۺاپھچؤ۔ ۺوج ۺوکیئ ۺہی ۺرحتک ۺرکے ۺاگ ۺوہ ۺریمض ۺاک ۺرجمؾ ۺےہ۔ ۺاہلل ۺاعتیلی ۺاجاتن ۺےہ ۺہک ۺاعمالمت ۺیک ۺالص ۺتقیقح ۺایک ۺےہ؟ ۺاہیںۺ‬
‫س‬ ‫س‬
‫ۺہۺیاتۺاظہرۺوہۺیہۺاجےئۺیگۺاورۺواہں البذعرۺوگایہۺاپھچےنۺواولںۺوکۺروسایئۺاکۺاسانمۺرکیاۺڑپےۺاگ۔‬ ‫ۺںیموت ر‬
‫ٓخت ۺ‬ ‫وگایہۺاپھچیئۺیئگۺوت ۺا ر‬
‫آ یت‪۲۸۴‬‬
‫ۺہۺلمعۺاکۺاحمہبسۺوہاگ‬
‫اہللۺاعتیلیۺےکۺاہں ر‬
‫آﷲیہۺاکےہوجھچکۺآ امسوننۺآورۺوجۺھچکۺر نیۺںیمۺےہ‬ ‫ِهّٰلِلاَميِفِتٰوٰمَّسلاَواَميِفِضْرَاْلا‬
‫آورآرگمتۺظاہررکووجاہمترےویجنمیںۺےہیااپھچوۺآُےس‬ ‫َوْنِااْوُدْبُتاَمْۤيِفْمُكِسُفْنَاْوَاُهْوُفْخُت‬
‫اسحتۺےلاگمتۺےسۺآُسۺاکآہلل‬ ‫ْمُكْبِساَحُيِهِبُهّٰللا‬
‫رھپشخبۺدےاگےسجۺاچےہۺآورۺاذآتۺدےۺاگۺےسجۺاچےہۺ‬ ‫ُرِفْغَيَفْنَمِلُءٓاَشَّيَوّي ْنَم ُْنَمُءٓاَشَّي‬
‫آورآﷲہرزیچرپوپریۺدقرتۺرےنھۺوآالۺےہ۔‬ ‫َوُهّٰللاىٰلَعِّلُكٍءْيَشٌرْيِدَقܒ‪۰۰۲۵‬‬
 ‫‪۲‬۔‪2S‬‬ ‫‪291‬‬ ‫‪-۳‬ت ِ ِلكَ ُ‬
‫الّر ُس ُل‬
‫س‬ ‫ت س‬ ‫ت س‬
‫ۺانؿۺیسکۺاعمہلمۺوکۺاظہرۺرکے اۺیۺوپدیشہۺرےھکۺاہللۺاعتیلیۺاسحبۺےلۺرکۺ‬ ‫ۺانؿۺوکۺرلزاۺدےنیۺوایلۺےہ۔ۺاِسۺآیۺںیمۺف ا‬
‫رامیۺایگۺہک ا‬ ‫ہیۺآی ا‬
‫رےہۺاگ۔ۺرھپۺاسۺ اکۺاایتخرۺےہۺےسجۺاچےہۺشخبۺدےۺاورۺےسجۺاچےہۺزسادے۔ۺضعبۺاےسیۺوخشۺبیصنۺیھبۺوہںۺےگۺنجۺےکۺاامعؽۺاکۺ‬
‫ت‬ ‫سس‬
‫ۺوماخہۺںیہنۺوہاگ۔انبِۺریثکؒۺےنۺحیحصۺاخبریۺےکۺوحاےلۺےسۺایۺروایۺایبؿۺیکۺےہۺہکۺاہللۺاعتیلیۺایۺ‬ ‫اسحبۺوتۺایلۺاجےئۺاگنکیلۺاؿۺاک ذ‬
‫س‬ ‫ت‬
‫ۺگہۺ‬
‫اامیؿۺواےلۺوکۺاےنپۺیاسۺالبےئۺاگۺ۔اہیںۺیۺہکۺاانپۺیازوۺاسۺرپۺرھکۺرکۺاےسۺاپھچۺدےۺاگ۔ۺرھپۺاسۺےسۺےہکۺاگۺ۔ۺاتبۺوتۺےنۺالفںۺالفں ا‬
‫س‬ ‫ت‬ ‫س‬ ‫ت‬ ‫ت‬ ‫س‬
‫ۺگہۺایک؟ۺوہۺصخش ۺافرارۺرکیاۺاجےئۺاگ۔ۺجۺتہبۺےسۺگاہۺرکےنۺاکۺافرارۺرکۺےلۺاگۺوتۺاہللۺاعتیلیۺفرامےئۺاگنسۺداینۺںیمۺیھبۺ‬
‫ایک؟ۺالفںۺالفں ا‬
‫س‬ ‫س‬ ‫س‬
‫ںیمۺےن ۺریتےۺاِؿۺگاوہں ۺیکۺرپدہۺوپ یۺیکۺاورۺآجۺیھبۺںیم ۺاِؿۺامتؾۺگاوہںۺوکۺاعمػۺفرامداتیۺوہں۔ۺابۺاےسۺاس ۺیکۺویکینںۺاکۺہفیحصۺ‬
‫س‬
‫ۺگہۺاظہرۺےیکۺاجںیئۺےگۺ‬‫ۺدیۺاجےئۺاگ۔ۺاہتبلۺافکرۺوۺانمقفۺوکۺامتؾۺعمجمۺےکۺاسےنمۺروساۺایکۺاجےئۺاگۺاورۺاؿۺےک ا‬
‫اسۺےکۺداےنہۺاہھتۺںیمۺدے ا‬
‫اورۺاکپراۺاجےئۺاگۺہکۺہیۺولگۺںیہۺوہنجںۺےنۺاےنپۺربۺرپۺتمہتۺاگلیئ‪،‬ۺاِؿۺاظوملںۺرپۺاہللۺاعت ۺیلییکۺپھٹکاارۺےہ۔‬
‫آ یات ‪۲۸۵‬ۺیاۺ‪۲۸۶‬‬
‫سس‬
‫رعش الہ یی ےکدوخراےن‬
‫ِ‬
‫آامینۺالےئروسل آُسۺکالمۺرپوجیارلۺایکایگآُنۺیکۺرطفۺآُنۺ‬
‫َنَمٰاُلْوُسَّرلاۤاَمِبَلِزْنُاِهْيَلِاْنِمٖهِّبَّرَوَنْوُنِمْؤُمْلا‬
‫ےکرتۺیکۺرطفۺےسآورستۺومنینمۺیھب‬
‫ہیۺستۺےکستۺآامینۺالےئآﷲآورآ ُسۺےکفروتشنۺآورۺ‬
‫ٌّلُكَنَمٰاِهّٰللاِبَوٖهِتَكِٕىٰٓلَمَوٖهِبُتُكَوٖهِلُسُر‬
‫آُسۺیکۺاتکوبنۺآورآُسۺےکروسولنؑۺرپ‬
‫(آُن ۺست ۺےناہک)مہ ۺفرق ۺںیہن ۺرکےتیسک ۺآیک ۺےکۺ‬
‫اَلُقِّرَفُنَنْيَبٍدَحَاْنِّمٖهِلُسُّر‬
‫درناینۺیھب ۺآﷲےکروسولنؑۺںیمۺےس‬
‫آورآُنہونۺاہکہکۺمہۺےنانسآورآظاػتۺیک‬ ‫َواْوُلاَقاَنْعِمَسَواَنْعَطَا‬
‫(مہۺوسآلۺرکےتںیہ)ریتیۺششخبۺاکۺآےۺامہرےۺرت!‬ ‫َكَناَرْفُغاَنَّبَر‬
‫‪۲‬۔‪2S‬‬
‫آورریتیۺیہۺرطفۺولانٹےہ۔‬
‫دہم ۺدآری ۺںیہن ۺدآاتلآﷲیسک ۺیھب ۺاجن ۺرپرگمآ ُس ۺیکۺ‬
‫صالختتۺےکاطمقب‬
‫آ ُسۺےکےیلےہآُس(ییکۺلمع)ۺاکۺ(آرج)وجآُسۺےنۺایکۺ‬
‫آورآُسۺرپوہاگآُسۺ(یڑآیئ)اکۺ(ویال)وجۺآُسۺےنۺیک‬
‫آےامہرےرت!وتڑکپہنۺرکامہریۺآرگمہۺوھبلۺاجںیئۺیاۺ‬
‫خطارکںیھٹیب‬
‫آےامہرےرت!ہن ۺدآل ۺمہ ۺرپوہ ۺوبھج ۺاسیجوتۺےنوبھجۺ‬
‫دآالآُنۺرپوجمہۺےسےلہپزگرےںیہ‬
‫آےامہرےرت!آورہن ۺدآل ۺمہ ۺرپوہ ۺوبھج‪،‬ںیہن ۺےہۺ‬
‫ظاقتۺمہۺںیمۺسجۺےکۺآاھٹےنیکۺ‬
‫آوردرزگرفرامۺمہۺےس‬
‫آورۺششخبۺفرامامہری‬
‫آوررمحۺفراممہۺرپ‬
‫وتامہرآومالےہ‬
‫سپۺدمدۺفرامامہری اکفروقمۺےکاقمےلبںیمۺ۔‬
‫‪292‬‬ ‫‪-۳‬ت ِ ِلكَ ُ‬
‫الّر ُس ُل‬
‫َوَكْيَلِاُرْيِصَمْلاܓ‪۰۰۲۵‬‬
‫اَلُفِّلَكُيُهّٰللااًسْفَناَّلِااَهَعْسُو‬
‫اَهَلاَمْتَبَسَك‬
‫َواَهْيَلَعاَمْتَبَسَتْكا‬
‫اَنَّبَراَلۤاَنْذِخاَؤُتْنِاۤاَنْيِسَّنْوَاَنْاَطْخَاۚ‬
‫اَنَّبَرَواَلْلِمْحَتۤاَنْيَلَعاًرْصِااَمَكٗهَتْلَمَحىَلَع‬
‫َنْيِذَّلاْنِماَنِلْبَقۚ‪١‬‬
‫اَنَّبَرَواَلاَنْلِّمَحُتاَماَلَةَقاَطاَنَلٖهِبۚ‪١‬‬
‫َوُفْعااَّنَع‬
‫َوْرِفْغااَنَل‬
‫َواَنْمَحْرا‬
‫َتْنَااَنىٰلْوَم‬
‫اَنْرُصْناَفىَلَعِمْوَقْلاَنْيِرِفٰكْلاُܔ‪۰۰۲۵‬‬
 ‫‪۲‬۔‪2S‬‬
‫ت‬
‫‪293‬‬ ‫‪-۳‬ت ِ ِلكَ ُ‬
‫الّر ُس ُل‬
‫ت‬ ‫سس‬ ‫س‬
‫وسرہۺٔ ۺرقبہ ۺیک ۺآخری ۺدو ۺآیات ۺرعش ۺالہ یی ۺےک ۺدوخراےن ۺںیہ ۺوجرعماج ۺیک ۺس ۺآامسؿ ۺرپیبن ۺرکمیﷺوکپحفیاا ً ۺاطع ۺےیک ۺےئگ‬
‫س‬ ‫س‬
‫ٓخیۺدوۺآوتیںۺوکۺرات وک ۺڑپھۺےلۺوتہیۺاِسۺیکۺافحو تظۺےکۺےیلۺاکیفۺںیہ‬ ‫رامیوجۺصخشۺوسرۃۺارقبلۃۺیکۺا ر‬ ‫(دنسمِادمح)۔آپﷺےنۺف ا‬
‫ت‬
‫ل ۺاامیؿ ۺوکازعاز ۺاشخب ۺایگ ۺہک ۺاؿ ۺاک ۺذرک ۺاہلل ۺےک ۺبیبحﷺےک ۺرمہاہ ۺایک ۺایگ۔ ۺاہلل ۺےک ۺروسؽﷺاورۺ‬ ‫(اخبری)۔ ۺآی ۺ‪۲۸۵‬ںیم ۺا ِ‬
‫س‬
‫الِۺاامیؿۺاہللۺاعتیلی‪،‬ۺاسۺےکۺفروتشںۺاسۺیکۺاتکوبںۺاورۺاسۺےکۺروسولںۺرپۺاامیؿۺالےئ۔ۺاوہنںۺےنۺیسکۺایۺروسؽۺاکۺیھبۺااکنرۺںیہنۺ‬
‫س‬
‫ایک۔ۺاؿۺسۺےنۺاہللۺاعت ییلۺےکۺاسےنمۺاینپۺوافاعشریۺاکۺااہظرۺرکےتۺوہےئۺرعضۺایکہکۺاےۺہارےۺرب!ۺمہۺےنۺآپۺےکۺفرانیمۺوکۺ‬
‫س‬
‫انسۺاورۺآپۺاکۺاہکۺامؿۺایلۺ۔ۺمہۺآپۺےسۺششخبۺاکۺوساؽۺرکےتۺںیہۺاورۺںیمہۺ ٓاپۺیہۺیکۺرطػۺولٹۺرکۺاجیاۺےہ۔‬
‫س‬ ‫ت‬ ‫س‬ ‫ت‬
‫آی‪۲۸۶‬ںیمۺرتمحۺیکۺونبذےہۺہکۺاہللۺاعتیلیۺہرۺاناؿۺےسۺاسۺیکۺالصحۺاورۺاحالتۺےکۺوماقفۺیہۺیازۺرپسۺرکےۺاگ۔ۺاناؿۺیکۺیکینۺاسۺ‬
‫س‬ ‫س‬ ‫ت‬ ‫س‬
‫ۺداعںیئاھکسیئۺںیئگۺہکۺاےۺہارےۺرب‪!:‬‬ ‫ۺگہۺاکۺویاؽۺیھبۺاسۺرپۺڑپےۺاگ۔ۺآیۺےکۺآخرۺںیمۺاستۺاامیؿۺافروز ۺ‬ ‫ےکۺاکؾۺآےئۺیگۺاور ا‬
‫س‬ ‫س‬
‫مہۺےسۺوجۺاطخۺیاۺوھبؽۺوچکۺوہیئۺاِسۺرپۺہاریۺڑکپۺہنۺفرامیا۔‬ ‫‪-i‬‬
‫س‬
‫ۺرکینجۺےسۺامیضۺںیمۺالِۺاامیؿۺدواچرۺوہےتۺرےہ۔‬ ‫ںیمہۺاؿۺآزاموشئںۺےسۺدواچرۺہن اۺ‬ ‫‪-ii‬‬
‫ت‬
‫‪ -iii‬مہۺرپۺوہۺوبھجۺہنۺڈاؽۺسجۺوکۺبرداسۺرکےنۺیکۺمہۺںیمۺتکسۺہنۺوہ۔‬
‫س‬
‫‪ -iv‬ںیمہۺاعمػ رۺفامدےۺ۔‬
‫س‬ ‫س‬
‫‪ -v‬ہارےۺگاوہںۺیکۺرپدہۺوپ یۺفرام۔‬
‫س‬
‫‪ -vi‬مہۺرپۺرمحۺفرام۔‬
‫س‬ ‫س‬ ‫س‬
‫ۺہرۺاۺاحیمۺو اۺیرصۺےہۺسپۺاکفروںۺےکۺاقمہلبۺںیمۺہارےۺدمدۺفرام‘‘۔‬ ‫‪ -vii‬وتۺیہ ا‬
‫ت‬ ‫ت‬
‫ےنہیۺداعۺوپریۺ‬ ‫ۺاہللاعت ییلۺیکۺرطػۺےسۺوجابۺا آیےہۺہکۺ َق ِد ف ََعل ُِتۺینعیۺںیمۺ ۺ‬ ‫ۺہۺداعۺےکۺوجابۺںیم ۺ‬ ‫ۺروایےہۺہک ر‬ ‫ۺ‬ ‫ملسمۺرشفیۺیک‬
‫رکدی‪:‬‬
‫س‬ ‫ت س‬
‫ٓخ‬
‫االفکۺ ےس ۺآیاۺےہۺیاولںۺاکۺوجابۺا ر‬
‫س‬ ‫س‬
‫ٓخ‬
‫ٓخ‪،‬ۺرکےتۺںیہۺاطخبۺا ر‬ ‫اےتھٹۺںیہۺاجحبۺا ر‬
 ‫‪۲‬۔‪2S‬‬ ‫‪294‬‬ ‫‪-۳‬ت ِ ِلكَ ُ‬
‫الّر ُس ُل‬
‫ت‬ ‫س‬ ‫س‬ ‫س‬
‫ونٹۺفرامےیئۺہکۺنجۺولوگںۺیکۺاکفروںۺےسۺدوایتسۺںۺوہں اۺیۺوجۺولگۺاکفروںۺےکۺااحتدیۺوہںۺایکۺوہۺذموکرہ اۺیالۺداعۺولخصۺےسۺرکتکسۺ‬
‫س س‬
‫اانؿۺوکۺانماجتۺیکۺذلتۺےسۺرحموؾۺرکداتیےہ۔‬ ‫ںیہ۔ۺالبہبشۺملعۺرھکۺرکےبۺلمعۺوہی ا‬ ‫ۺ‬
 ‫‪۳‬۔‪4S‬‬ ‫‪295‬‬ ‫‪-۳‬ت ِ ِلكَ ُ‬
‫الّر ُس ُل‬

‫وسرہا ِ ۺ‬
‫ٓؽرمعاؿ‬ ‫ۺٔ‬
‫التوتۺرکےنۺواےلۺوکۺینغۺرکےنۺوایلۺوسر ۺٔہۺابمرہک‬
‫ٓؽرمعاؿۺیکۺتمظعۺےکۺوحاےلۺےسۺاردا ِدۺوبنیﷺےہ‪:‬‬
‫وسرہۺا ِ ۺ‬
‫ٔ‬
‫َق َئ ٰا َل ع ِِن َّر َ‬
‫اّن َف ُھ َوغَنِ ّیۺ(ننسۺداریم)‬ ‫َم ِن َ َ‬
‫وسرہا ِٓؽۺرمعاؿۺڑپیھۺسپۺوہۺینغۺےہ۔‘‘‬
‫’’سجۺےنۺ ۺٔ‬
‫ت ت س‬
‫اِس ۺوسرہ ۺٔابمرہک ۺیک ۺادتبایئ ۺآیات ۺاس ۺوق ۺیازؽ ۺوہںیئ ۺج ۺرجناؿ ۺےس ۺاسیعویئں ۺاک ۺای ۺودف ۺیبن ۺارکؾﷺےس ۺاےنپ ۺاقعدئ ۺےکۺ‬
‫وحاےلۺےسۺثحبۺرکےنۺےکۺےیلۺا آیۺاھت۔‬

‫ہکےکۺاضمنیمۺاکزجتہی‪:‬‬
‫وسرۂۺۺابمر ۺ‬
‫ت‬
‫ۺدیہمتیۺاضمنیم‬ ‫آیات‪ ۱‬ای‪۳۲‬‬
‫ت‬
‫ۺاسیعویئںۺےکۺرمگاہۺنکۺوصتراتۺیکۺیفن‬ ‫آیات‪ ۳۳‬یا‪۶۳‬‬
‫ت‬ ‫ت‬
‫لیۺامۺاکۺومضمؿ‬‫ۺوحت ِ‬ ‫‪ ۶۴‬ای‪۱۰۱‬‬ ‫آیات ۺ‬
‫ت‬
‫الِۺاامیؿۺےکۺےیلۺاجعمۺدہایاتۺاورۺالِۺاتکبۺیک املسمونںۺےسۺدینمش‬ ‫‪ ۱۰۲‬ای‪۱۲۰‬‬ ‫آیات ۺ‬
‫ت‬
‫زغوہۺادحۺےکۺاحالتۺرپۺرصبتہ‬
‫ۺ ٔ‬ ‫‪ ۱۲۱‬اۺی‪۱۸۰‬‬ ‫آیات ۺ‬
‫ت‬
‫لۺاامیؿ ےکۺےیلۺامہۺدہایات‬
‫یکیفنۺاورۺا ِ‬
‫ۺالِۺاتکبۺےکۺرمگاہۺنکۺوصتراتۺ ۺ‬ ‫آیات‪ ۱۸۱‬ای‪۲۰۰‬‬
‫‪۳‬۔‪4S‬‬ ‫‪296‬‬ ‫‪-۳‬ت ِ ِلكَ ُ‬
‫الّر ُس ُل‬
‫ت‬
‫آیاتۺۺ‪ ۱‬اۺی‪۶‬‬
‫ت‬
‫وبعم ِدۺبرقحۺیکۺامازیۺافصت‬
‫آفل۔الم۔می۔‬ ‫َّٓمٓلاۙ‪۰۰۱‬‬
‫آﷲ‪،‬ںیہنۺےہۺوکیئۺوبعمدۺوسآےئۺآُسۺےکۺ‬ ‫ُهّٰللاۤاَلَهٰلِااَّلِاَوُهۙ‪١‬‬
‫ردنہۺےہ‪،‬اق مئۺرےنھۺوآالےہۺہرۺزیچۺاک۔‬ ‫ُّيَحْلاُمْوُّيَقْلاؕ‪۰۰۲‬‬
‫آے ۺیبن!آُس ۺےنیارل ۺفرامیئ ۺآ ت ۺرپاتکت ۺقح ۺےکۺ‬
‫َلَّزَنَكْيَلَعَبٰتِكْلاِّقَحْلاِب‬
‫ساھت‬
‫وجدصتقیۺرکےنۺوآیلۺےہۺآُنۺاتکوبنۺیکۺوجۺآِس ۺےسۺےلہپۺ‬
‫اًقِّدَصُماَمِّلَنْيَبِهْيَدَي‬
‫ںیہ‬
‫آورۺآُیسۺےنۺیاۺرلۺفرامیئۺوترآۺتۺآورۺآلیجنۺ۔‬ ‫َوَلَزْنَاَةىٰرْوَّتلاَولْيِجْنِاْلاۙ‪۰۰۳‬‬
‫وجۺآِسۺےسۺےلہپۺدہآۺیتۺںیھتۺولوگنۺےکۺےیل‬ ‫ْنِمُلْبَقىًدُهِساَّنلِّل‬
‫آورآُیسۺےنۺیارلۺفرامیاۺفراقن(ینعیۺقحۺویالطۺںیمۺفرقۺ‬
‫َوَلَزْنَاَناَقْرُفْلا‬
‫رکےنۺوآالۺقرآ ن)‬
‫ےبۺکشۺوہۺوجآاکنررکےتۺںیہۺآہللۺیکۺآ یاتۺاک‬ ‫َّنِاَنْيِذَّلااْوُرَفَكِتٰيٰاِبِہّٰللا‬
‫آُنۺےکۺےیلۺدشیداذآتۺےہ‬ ‫ْمُهَلٌباَذَعٌدْيِدَشؕ‪١‬‬
‫آورۺآﷲریڑدستۺےہ‪،‬آاقتنمۺاوےنۺوآالۺ۔‬ ‫َوُهّٰللاٌزْيِزَعوُذٍماَقِتْنا‪۰۰۴‬‬
 ‫‪۳‬۔‪4S‬‬ ‫‪297‬‬ ‫‪-۳‬ت ِ ِلكَ ُ‬
‫الّر ُس ُل‬
‫ےبۺکشۺآﷲ‪،‬ںیہنۺوپدیشہۺریتہۺآُسۺرپوکیئۺےشۺر نیۺ‬ ‫َّنِاَهّٰللااَلىٰفْخَيِهْيَلَعٌءْيَشيِفِضْرَاْلاَواَليِف‬
‫ںیمۺآورہنۺیہۺآ امسۺنۺںیم۔‬ ‫ِءٓاَمَّسلاؕ‪۰۰۵‬‬
‫ویہ ۺےہوجاہمتری ۺوصرت ۺرگی ۺرکیاےہ(امون ۺےک)ۺ‬
‫َوُهْيِذَّلاْمُكُرِّوَصُييِفِماَحْرَاْلاَفْيَكُءٓاَشَي‬
‫رومحنۺںیم ۺسجۺرطحۺاچاتہےہ‬
‫ںیہنۺےہوکیئۺوبعمدوسآےئۺآُسۺےک‪،‬ریڑدستۺےہ ِ‬
‫ۺامکلۺ‬
‫ۤاَلَهٰلِااَّلِاَوُهُزْيِزَعْلاُمْيِكَحْلا‪۰۰۶‬‬
‫تمکحۺوآۺال۔‬
‫دنلبدؿ ۺایبؿ ۺیک ۺیئگ ۺسج ۺےساسیعویئں ۺےک ۺاولتیہِ ۺعیسی یؑۺےک ۺنم ۺڑھگتۺ‬ ‫اِؿ ا‬
‫ۺآیت ۺںیم ۺوبعم ِد ر‬
‫ۺبقح ۺینعی ۺاہلل ۺاحبس ہہن اعت ییل ۺیک ۺوہ ۺ ا‬
‫ت‬
‫ۺسحۺذلیۺںیہ‪:‬‬
‫ِ‬ ‫ت‬ ‫ۺافص‬ ‫ی‬‫از‬ ‫ۺام‬ ‫ۺےہ۔ارددۺوہاۺہکۺوبعم ِدبرقحۺیکۺدنچ‬
‫ا‬ ‫دیقعےۺیکۺیفنۺوہیت‬
‫س‬
‫ذاتۺوخدۺزدنہۺٔاجوبذےہ۔‬ ‫‪ -i‬ویہۺوبعم ِۺدیقیقحۺےہۺوجۺب ِ‬
‫‪ -ii‬وہۺدورسوںۺوکۺیھبۺزدنہۺرےنھکۺواالےہ۔‬
‫س س‬ ‫ت‬ ‫س س‬ ‫ت‬
‫رامیۺوجۺاسہقبۺاتکوبںۺیکۺ‬
‫‪iii‬۔ اسۺےنۺولوگںۺیکۺدہایۺےکۺےیلۺےلہپوتراتۺوۺالیجنۺیازؽۺفرامیئۺاورۺابۺفرآؿِ ۺمیکحۺیازؽۺف ا‬
‫س‬
‫ۺویلطۺںیم رۺفؼۺرکےنۺیکۺوسکیٹۺےہ۔‬ ‫دصتقی رکےنواالاورۺقح ا‬
‫ۺدشبۺےسدواچررکےاگ۔‬
‫وکذعاب ذ‬
‫ِ‬ ‫ۺآیتۺاکۺااکنررکےنۺواولںۺ‬
‫وہۺاینپ ا‬ ‫‪-iv‬‬
‫‪ -v‬اکانئتۺیکۺوکیئۺےشۺاسۺےسۺیپھچۺوہیئۺںیہنۺےہ۔‬
‫ت‬ ‫س‬
‫ۺانؿۺیکۺوصرتۺرگیۺرکیاۺےہۺ۔‬ ‫‪ -vi‬وہۺرمحِۺامدرۺںیمۺسجۺرطحۺاچاتہۺےہ ا‬
‫ت‬
‫ۺہۺہلصیفۺںیمۺتمکحۺےہ۔‬
‫ردسےہۺنکیلۺاسۺےک ر‬ ‫‪ -vii‬وہۺزب ۺ‬
‫ایکۺذموکرہۺیاالۺافصتۺرضحتۺعیسی یؑ ںیمۺںیھت؟ںیہن!ولعمؾۺوہاۺہکۺرضحتۺعیسی یؑ وبعمدۺںیہنۺہکلبۺاہللۺاعتیلیۺےکۺدنبےۺاورۺروسؽؑۺےھت۔‬
‫‪۳‬۔‪4S‬‬
‫ت‬
‫آیاتۺ‪۷‬ۺیاۺ‪۹‬‬
‫ ہنتۺادیاۺرکےنۺواولںۺاکۺرط ِزلمع‬
‫ویہ(آﷲ)ےہسج ۺےنآےیبن!یارل ۺفرامیئ ۺآ ت رپۺ‬
‫اتکت‬
‫آُسۺںیمۺھچکۺمکحم(وآحض)آ یاتۺںیہ‬
‫وۺیہۺاتکۺتۺیکۺآلصۺ(ۺاینبۺدۺ)ۺںیہ‬
‫آورھچک دورسی ۺںیہ ۺوجاشتمہب(ینعی ۺامہرے ۺےیلریغۺ‬
‫وآحض)ںیہ‬
‫سپۺوہۺولگۺہکۺنجۺےکۺدولنۺںیمۺڑیٹھۺوہیاےہ ۺ‬
‫وتوہۺےھچیپۺگلۺاجےت ۺںیہۺآُنۺےکۺوجاشتمہبۺںیہۺآُنۺںیمۺےس‬
‫یالسۺرکےنےکےیلہنتف‬
‫آوریالسۺرکےنۺےکۺےیلۺآُنۺیکۺتقیۺ‬
‫احالہکنۺوکیئۺںیہنۺاجاتنآُنۺیکۺتقی وسآےئآﷲےک‬
‫آوریگتخپۺرےنھۺوآےلملعۺںیمۺےتہکۺںیہۺ‬
‫مہ ۺآامینۺالےئآِسۺقرآ نۺرپ‬
‫ہیۺستۺاکستۺامہرےرتۺیکۺرطفۺےسۺےہ‬
‫‪298‬‬ ‫‪-۳‬ت ِ ِلكَ ُ‬
‫الّر ُس ُل‬
‫َوُهْۤيِذَّلاَلَزْنَاَكْيَلَعَبٰتِكْلا‬
‫ُهْنِمٌتٰيٰاٌتٰمَكْحُّم‬
‫َّنُهُّمُاِبٰتِكْلا‬
‫َوُرَخُاٌتٰهِبٰشَتُم‬
‫اَّمَاَفَنْيِذَّلاْيِفْمِهِبْوُلُقٌغْيَز‬
‫َنْوُعِبَّتَيَفاَمَهَباَشَتُهْنِم‬
‫َءٓاَغِتْباِةَنْتِفْلا‬
‫َوَءٓاَغِتْباٖهِلۚؐ‪١‬‬
‫َواَمُمَلْعَيۤٗهَلْيِوْاَتاَّلِاُهّٰللاۘؔ‪١‬‬
‫َوَنْوُخِسّٰرلايِفِمْلِعْلاَنْوُلْوُقَي‬
‫اَّنَمٰاٖهِب‬
‫ٌّلُكْنِّمِدْنِعاَنِّبَر‬
 ‫‪۳‬۔‪4S‬‬ ‫‪299‬‬ ‫‪-۳‬ت ِ ِلكَ ُ‬
‫الّر ُس ُل‬
‫آورۺتحیصنۺاحلصۺںیہنۺرکےتۺرگملقعۺدنم۔‬ ‫َواَمُرَّكَّذَيۤاَّلِااوُلوُاِباَبْلَاْلا‪۰۰۷‬‬
‫آےۺامہرےرت!ڑیٹاھۺہنۺرکدےۺامہرےۺدولنۺوکۺآِسۺ‬
‫اَنَّبَراَلْغِزُتاَنَبْوُلُقَدْعَبْذِااَنَتْيَدَه‬
‫ےکۺدعبۺہکۺوتۺےنۺۺدہآۺیتۺدیۺںیمہ‬
‫آوراطعۺفرامںیمہۺآےنپۺیاسۺےسۺرحمت‬ ‫َوْبَهاَنَلْنِمَكْنُدَّلًةَمْحَرۚ‪١‬‬
‫ےبۺکشۺوتیہۺوتۺےہۺاطعۺفرامۺےنۺوآۺالۺ۔‬ ‫َكَّنِاَتْنَاُباَّهَوْلا‪۰۰۸‬‬
‫آےۺامہرےۺرت!ےبۺکشۺوتۺعمجۺرکۺےنۺوۺآالۺےہۺولۺوگۺنۺ‬
‫ۤاَنَّبَرَكَّنِاُعِماَجِساَّنلاٍمْوَيِلاَّلَبْيَرِهْيِف‬
‫وکۺآیکۺآےسیۺدنۺہکۺوکۺیئۺکشۺںیہنۺسجۺےکۺآ ےنۺںیم‬
‫ےبۺکشۺآﷲحالفۺورریۺںیہنۺرکیاۺودعےۺیکۺ۔‬ ‫َّنِاَهّٰللااَلُفِلْخُيَداَعْيِمْلاُ‪۰۰۹‬‬
‫ت‬
‫ۺفراؿِ ۺمیکح ۺںیم ۺدو ۺرطح ۺیک ۺآیات ۺںیہ۔ ۺای ۺمکحم ۺنج ۺوک ۺانھجمس ۺہارے ۺےیل ۺآاسؿ ۺےہ۔ ۺدورسی ۺاشتماہبت ۺنج ۺاک ۺمہف ۺہارے ۺےیلۺ‬
‫ت‬
‫لکشم ۺےہ۔ ۺنج ۺولوگں ۺےک ۺدولں ۺںیم ۺڑیٹھ ۺوہیت ۺےہ‪ ،‬ۺاؿ ۺیک ۺاسری ۺوتہج ۺاشتماہبت ۺرپ ۺوہیت ۺےہ‪ ،‬اۺیہک ۺاؿ ۺاک ۺوخد ۺاسہتخ ۺوہفمؾ ۺایبؿۺ‬
‫ست‬ ‫ت‬ ‫ت‬
‫رکےکۺوکۺیئۺایسیۺیئن اۺیتۺرکںیۺوجۺامۺےکۺہقفتمۺاومرۺےکۺبرسکعۺوہ اۺیہکۺاِسۺےسۺانیشاارادیاۺوہۺاورۺایۺ ہنتۺب اریۺوہاجےئ۔اہللۺاعتیلیۺ‬
‫س‬ ‫س‬ ‫ت‬
‫ںیمہۺاےسیۺمذدنیۺےکۺرشۺےسۺوفحمظۺفرامےئۺاورفلسۺاصنیحلۺےکۺاسھتۺےٹمچۺرےنہۺیکۺوت قیۺاطعۺفرامےئ۔ۺآنیم!وقبؽۺاابقؽ؂‬
‫زۺااہتج ِدۺاعاملؿِ ۺمکۺرظن‬
‫ت‬
‫ۺب‬
‫ۺبۺراگتفںۺوفحمظ ر‬ ‫ادتقا ر‬
‫ات ۺاشتماہبت ۺیک ۺتقیقح ۺاک ۺوھکج ۺاگلےن ۺےک ۺاجبےئ ۺوتہج ۺآی ِ‬
‫ات ۺامکحمت ۺرپ ۺرموکز ۺرےتھک ۺںیہ۔ ۺوہ ۺاالعؿۺ‬ ‫اہلل ۺاعتیلی ۺےک ۺوبحمب ۺدنبے ۺآی ِ‬
‫رکےتۺںیہۺہکۺہی ۺوپرا ۺالکؾ ۺاہلل ۺاعتیلی ۺیکۺرطػۺےسۺےہ ۺاور ۺہاری ۺلقع ۺاِس ۺاک ۺااحہطۺرکےکس اۺیۺہنۺرکےکسۺمہ ۺہرۺوصرتۺںیمۺاِسۺرپ ۺاامیؿۺ‬
‫ت‬ ‫س‬
‫ۺہ ۺڑیٹھ ۺینعی ۺ ہنت ۺرپورۺ‬
‫ۺہ ۺرے ۺدول ۺں ۺوک ر‬
‫رےتھک ۺںیہ۔یربذ ۺہی ۺہک ۺوہ ۺداع ۺرکےت ۺرےتہ ۺںیہ ۺہک ۺاے ۺہارے ۺر ۺب!دہای ۺدےنی ۺےک ۺدعب ا‬
 ‫‪۳‬۔‪4S‬‬ ‫‪29:‬‬ ‫‪-۳‬ت ِ ِلكَ ُ‬
‫الّر ُس ُل‬
‫ت‬ ‫س ت‬ ‫س‬
‫رامیہک ۺمہ ۺ ۺرو ِز ۺایقم ۺیک ۺیتخس ۺےس ۺ چ ۺاجںیئ ۺج ۺ ہنتۺ‬
‫ۺرظنیت ۺو ۺاقعدئ ۺےس ۺوفحمظ ۺفرام۔ ۺںیمہ ۺاےنپ اۺیس ۺےس ۺرتمح ۺاطع ۺف ا‬
‫ولوگں ۺےک ا‬
‫رپوروںۺوکۺرمگایہۺالیھپےنۺیکۺربعانتکۺزساۺدیۺاجےئۺیگ۔‬
‫ت‬
‫‪ ۱۰‬اۺی‪۱۳‬‬
‫آیاتۺ ۺ‬
‫س‬
‫اکفروںۺےکۺےیلۺبرےۺااجنؾۺیکۺدیکمھ‬
‫ےبۺکشۺۺوہۺولۺگۺوہنجۺنۺےنۺرفکۺایک‬ ‫َّنِاَنْيِذَّلااْوُرَفَك‬
‫اکم ۺںیہن ۺآ ںیئ ۺےگ ۺآُن ۺےک‪،‬آُن ۺےک ۺامل ۺآورآُن ۺیک ۺ‬ ‫ْنَلَيِنْغُتْمُهْنَعْمُهُلاَوْمَاَوۤاَلْمُهُداَلْوَاَنِّم‬
‫آوالدںیۺآﷲےکۺساےنمۺھچکۺیھب‬ ‫ِہّٰللاأًـْيَش‬
‫آورۺوۺیہۺمنہجۺاکآِدنینھۺںیہ۔‬ ‫َوَكِٕىٰٓلوُاْمُهَوُدْوُقِراَّنلاۙۺ‪۰۰‬‬
‫ےسیج ۺروس ۺیھت ۺآ ِل ۺفروعن ۺیک ۺآور ۺآُن ۺیک ۺوج ۺآِن ۺےس ۺےلہپۺ‬
‫ِبْاَدَكِلٰاَنْوَعْرِفۙ‪َ١‬وَنْيِذَّلاْنِمْمِهِلْبَق‬
‫ےھت‬
‫ح‬
‫آُنہوۺنۺےنۺ ھیالیاۺامہریۺآ یاتۺوک‬ ‫اْوُبَّذَكاَنِتٰيٰاِب‬
‫وتڑکپآۺآُںیہنۺآﷲےنۺآُنۺےکۺگیاۺوہۺنۺیکۺوہجۺےس‬ ‫ُمُهَذَخَاَفُهّٰللاْمِهِبْوُنُذِب‬
‫آورۺآﷲتخسۺزسآۺدےنیۺوآالۺےہ۔‬ ‫َوُهّٰللاُدْيِدَشِباَقِعْلاۻ‪۰۰‬‬
‫آےۺیبن!فرامےیئۺآُنۺےسۺوہنجنۺےنۺرفکۺایک‬ ‫ْلُقَنْيِذَّلِّلاْوُرَفَك‬
‫رقنعبیۺمتۺولغمتۺےیکۺاجوۺےگ‬ ‫َنْوُبَلْغُتَس‬
‫آورۺعمجۺےیکۺاجۺوےگۺمنہجۺیکۺرطف‬ ‫َوَنْوُرَشْحُتىٰلِاَمَّنَهَج‬
 ‫‪۳‬۔‪4S‬‬ ‫‪2:1‬‬ ‫‪-۳‬ت ِ ِلكَ ُ‬
‫الّر ُس ُل‬
‫آورۺوہۺتہبۺیہۺیڑآۺاکھٹہنۺےہ۔‬ ‫َوَسْئِبُداَهِمْلاۼ‪۰۰‬‬
‫انیقیًاہمتۺرےۺےیل(ربعتۺیک)ۺنشاۺینۺےہۺدوامجوتعنۺںیمۺ‬
‫ْدَقَناَكْمُكَلٌةَيٰاْيِفِنْيَتَئِفاَتَقَتْلاؕ‬
‫وجۺہکۺآ ۺسپۺںیمۺرکٹآںیئ(زغوہۺٔۺدبرںیم)‬
‫آیکۺامجۺػتۺڑلریہۺیھتۺآہللۺےکۺرآہتسۺںیم‬ ‫ٌةَئِفُلِتاَقُتْيِفِلْيِبَسِہّٰللا‬
‫آوردورسی ۺامجػت ۺاکفریھت(ڑلریہ ۺیھت ۺظاوغت ۺےکۺ‬
‫َوىٰرْخُاٌةَرِفاَك‬
‫رآہتسۺںیم)‬
‫دھکیۺرےہےھتۺاملسمنۺآُںیہنۺآےنپۺےسدودنچآینپۺآ وھکننۺ‬
‫ْمُهَنْوَرَّيْمِهْيَلْثِّمَيْاَرِنْيَعْلا‬
‫ےس‬
‫آورآہللۺدمدفرامیاۺےہۺآینپۺرصنتۺےسۺسجۺیکۺاچاتہۺےہ‬ ‫َوُهّٰللاُدِّيَؤُيٖهِرْصَنِبْنَمُءٓاَشَّي‬
‫ےب ۺکش ۺآِس(دبر ۺےک ۺرعمہک)ںیم ۺانیقیًربعت ۺےہۺ‬
‫َّنِاْيِفَكِلٰذًةَرْبِعَليِلوُاِّلِراَصْبَاْلا۽‪۰۰‬‬
‫دےنھکیۺوآولنۺےکےیل۔‬
‫س‬
‫رامیۺہکۺاؿۺاکۺامؽۺاورۺاؿۺیکۺاوالدۺاںیہنۺوکیئۺافدئہۺہنۺدےۺےکسۺیگ۔رجناؿۺےسۺآےنۺواےلۺ‬ ‫اِؿ ا‬
‫ۺآیتۺںیمۺاہللۺاعت ییلۺےنۺافکرۺےکۺقلعتمۺف ا‬
‫اسیعویئں ۺےکذمیبہ ۺوشیپااجےتن ۺےھت ۺہک ۺرضحت ۺدمحمﷺاہلل ۺےکےچس ۺیبن ۺںیہ۔اوہنں ۺےناےنپیادداوہں ۺیک ۺرطػۺ‬
‫ت‬
‫ےسےنلمواےلامیلۺافمداتۺیکۺاخرطآپﷺوکۺاورۺاہللۺاعتیلیۺیکۺآیاتۺوکالٹھجیا۔رو ِزۺایقمۺہیۺامیلۺافمداتۺاؿۺےکۺھچکۺاکؾۺہنۺآںیئۺ‬
‫ت‬ ‫س‬
‫ِ‬
‫ےگ۔آؽ ۺفروعؿ ۺاور ۺامیض ۺیک ۺدرگیرسشک ۺوقومں ۺیک ۺرطح ۺاؿ ۺاک ۺیھب ۺدببرنی ۺااجنؾ ۺوہاگ۔ ۺاؿ ۺےک ۺاسےنم ۺزغوہۺٔدبر ۺیک ۺاثمؽ ۺوموجدۺ‬
‫س‬ ‫ت‬ ‫س‬ ‫ت‬ ‫س‬
‫ۺہتمیۺےسۺدواچرۺایکۺ‬ ‫ےہ۔ۺاِسۺرعمہکۺںیمۺرسفرووشںۺیکۺوھچیٹۺسۺوامعۺےنۺاےنپۺےسۺںیہکۺبریۺاکفروںۺیکۺوامعۺوکۺرشانمک ر‬
‫ت‬
‫اوراےسۺدےنھکیۺواولںۺےکۺےیلۺریتہۺداینۺیۺربعتۺانبدیا۔‬
‫‪۳‬۔‪4S‬‬ ‫‪2:2‬‬ ‫‪-۳‬ت ِ ِلكَ ُ‬
‫الّر ُس ُل‬
‫ت‬
‫‪ ۱۴‬اۺی‪۱۵‬‬
‫آیاتۺ ۺ‬
‫ت‬ ‫س‬
‫ۺبحیجۺدو‬
‫آختۺوکۺداینۺرپ ر‬
‫ر‬
‫وخامنشرکدی ۺیئگۺےہ ۺولوگنۺےک ۺےیل ۺرموغت ۺزیچون ۺیکۺ‬
‫َنِّيُزِساَّنلِلُّبُحِتٰوَهَّشلاَنِمِءٓاَسِّنلا‬
‫تبحمۺےسیجۺوعرںیت‬
‫آورۺےٹیب ۺ‬ ‫َوَنْيِنَبْلا‬
‫آور ۺعمجۺےیکۺوہےئۺزخآےنۺوسےنۺآورۺاچدنیۺےک‬ ‫َوِرْيِطاَنَقْلاِةَرَطْنَقُمْلاَنِمِبَهَّذلاَوِةَّضِفْلا‬
‫آورۺنشاۺنۺاگلےئۺوہےئۺوھگرے‬ ‫َوِلْيَخْلاِةَمَّوَسُمْلا‬
‫آورۺوچیاےئ‬ ‫َوِماَعْنَاْلا‬
‫آورۺایتیھکن‬ ‫ِثْرَحْلا‬
‫ہیۺستۺداینۺیکۺردنیگۺاکۺساامنۺےہ‬ ‫َكِلٰذُعاَتَمِةوٰيَحْلااَيْنُّدلا‬
‫آورآہللۺےہسجۺےکیاسۺرتہبنیۺاکھٹۺہنۺےہ۔‬ ‫َوُهّٰللاٗهَدْنِعُنْسُحِبٰاَمْلا۾‪۰۰‬‬
‫آےیبن!فرامےیئایکںیم ۺ ۺاتبون ۺںیہمت ۺوہ ۺزیچوجرتہبےہ ۺ‬
‫ْلُقْمُكُئِّبَنُؤَاٍرْيَخِبْنِّمْمُكِلٰذ‬
‫آِسۺےس‬
‫آُنۺےکےیلوہنجنۺےنرپزیہاگریۺآایتخریکۺ‬ ‫َنْيِذَّلِلاْوَقَّتا‬
‫آُن ۺےکرت ۺےکیاس ۺآےسییاات ۺںیہ ۺیتہب ۺںیہ ۺنجۺ‬
‫َدْنِعْمِهِّبَرٌتّٰنَجْيِرْجَتْنِماَهِتْحَتُرٰهْنَاْلا‬
‫ےکےچینےسرہنںیۺ‬
 ‫‪۳‬۔‪4S‬‬ ‫‪2:3‬‬ ‫‪-۳‬ت ِ ِلكَ ُ‬
‫الّر ُس ُل‬
‫وہۺہشیمہۺرےنہۺوآےلۺآُنۺںیمۺ‬ ‫َنْيِدِلٰخاَهْيِف‬
‫آورآُنۺےکۺےیلۺیاۺزیکہۺوجۺرےۺوہنۺےگ‬ ‫َوٌجاَوْزَاٌةَرَّهَطُّم‬
‫آورۺاحلصۺوہیگۺآُںیہنۺوخونشدیۺآہللۺیک‬ ‫َّوٌناَوْضِرَنِّمِہّٰللا‬
‫آورآﷲوختۺدےنھکیۺوآالۺےہۺۺدنونۺوکۺ۔‬ ‫َوُهّٰللاٌۢرْيِصَبِداَبِعْلاِبۚۿ‪۰۰‬‬
‫س‬ ‫س‬
‫ۺانؿۺیکۺاِسۺداینۺںیمۺ‬
‫ۺانؿۺےکۺدؽۺںیمۺرھکۺدیۺیئگۺےہۺاورۺاِؿۺےکۺذرہعی ا‬ ‫اتۺزدنیگۺاکۺذرکےہۺنجۺیکۺتبحم ا‬ ‫ۺآیتۺںیمۺایسیۺرموغی ِ‬ ‫اؿ ا‬
‫سس‬
‫ات ۺزدنیگ ۺںیم ۺوعروتں‪ ،‬ۺوٹیبں‪ ،‬ۺوسےن ۺاچدنی ۺےک ۺعمج ۺےیک ۺےئگ ۺخراونں‪ ،‬ۺاخص ۺلسن ۺےک ۺوھگڑوں‪،‬ۺ‬ ‫آزامشئ ۺوہیت ۺےہ۔اِؿ ۺرموغی ِ‬
‫س‬
‫اتۺزدنیگۺںیمۺےسۺوکیئۺزیچۺیھبۺایسیۺںیہنۺوجۺبذاتۺوخدۺبریۺوہۺاورۺہنۺیہۺاِؿۺےسۺ‬ ‫وچیاویںۺاورۺویتیھکںۺیکۺتبحمۺدالمۺےہۺ۔ۺاِؿۺرموغی ِ‬
‫س‬
‫ِ‬ ‫ِ‬
‫ۺانؿ ۺاؿ ۺزیچوں ۺیک ۺتبحم ۺاور ۺوصحؽ ۺںیم ۺاس ۺدقر ۺرغؼ ۺوہاجےئ ۺہک ۺاےسۺ‬ ‫ۺبی ۺزیچ ۺہی ۺےہ ۺہک ا‬ ‫تبحم ۺاور ۺاِؿ ۺاک ۺوصحؽ ر‬
‫ۺبی ۺزیچ ۺےہ۔ ر‬
‫س‬ ‫س‬
‫ۺآخت ۺوموجد ۺوہیت ۺےہ‪ ،‬ۺوہ ۺاِؿ ۺزیچوں ۺوک ۺرشتعی ۺےکۺ‬
‫آخرت اۺید ۺیہ ۺہن ۺرےہ۔ ۺنج ۺولوگں ۺےک ۺدولں ۺںیم ۺاہلل ۺاعتیلی ۺاک ۺوخػ ۺاور ۺرکف ر‬
‫س‬ ‫ت‬ ‫ت‬
‫ۺآختۺںیمۺاہللۺاعتیلیۺےکۺ‬ ‫اطمقبۺاحلصۺاورۺاامعتسؽۺرکےتۺںیہ۔ابۺاںیہنۺاِؿۺزیچوںۺےسۺداینۺںیمۺراجۺوۺوکسؿۺبیصن ا‬
‫ۺوہیۺےہۺاور ر‬
‫ت‬ ‫س‬
‫یلعۺاورۺہشیمہ اۺییقۺرےنہۺ‬
‫ۺآیۺےہ۔ہیۺاکھٹہنۺوہۺیااغتۺںیہۺنجۺےکۺدانمۺںیمۺرہنںیۺرواںۺںیہ۔ۺواہںۺاؿۺےکۺےیلۺا ی‬ ‫ۺاکھٹیۺرسیم ا‬
‫یاسۺرتہبنی ا‬
‫ۺبی ۺتمعن ۺاہلل ۺاعتیلی ۺیک ۺوخونشدی ۺےہ ۺوجاںیہن ۺاحلص ۺوہیگ۔ ۺاہلل ۺاعتیلی ۺاےنپ ۺدنبوں ۺےک ۺاامعؽ‪ ،‬ۺوتینں ۺاورۺ‬
‫وایل ۺںیتمعن ۺںیہ۔ ۺس ۺےس ر‬
‫ارادوںۺوکۺوخبۺاجاتنۺےہ۔ۺاےسۺایھچۺرطحۺولعمؾۺےہۺہکۺدنبوںۺںیمۺےسۺوکؿۺاسۺےکۺااعنؾۺاکۺقحتسمۺےہۺاورۺوکؿۺںیہنۺےہ۔‬
‫ت‬
‫‪ ۱۶‬اۺی‪۱۷‬‬
‫آیاتۺ ۺ‬
‫اہللاعتیلیۺےکۺوبحمبۺدنبےۺوکؿۺںیہ؟‬
‫ۺ‬
‫آہلل ۺےکدنے ۺوین ۺداعرکےت ۺںیہ ۺہک ۺآے ۺامہرےۺ‬
‫َنْيِذَّلَاَنْوُلْوُقَيۤاَنَّبَرۤاَنَّنِااَّنَمٰا‬
‫رت!انیقیًۺمہۺآامیۺنۺےلۺآ ےئ‬
 ‫‪۳‬۔‪4S‬‬ ‫‪2:4‬‬ ‫‪-۳‬ت ِ ِلكَ ُ‬
‫الّر ُس ُل‬
‫سپۺاعمفۺفرامدےۺامہۺرےۺگیاہ‬ ‫ْرِفْغاَفاَنَلاَنَبْوُنُذ‬
‫آورۺاچبےلۺںیمہۺآ گۺےکۺاذآتۺےسۺ۔‬ ‫َواَنِقَباَذَعِراَّنلاۚ܀‪۰۰‬‬
‫وہۺربصۺرکۺےنۺوآۺےلۺںیہ‬ ‫َنْيِرِبّٰصلَا‬
‫آورےچسۺںیہ‬ ‫َوَنْيِقِدّٰصلا‬
‫آورۺیاۺدعبآۺرںیہ‬ ‫َوَنْيِتِنٰقْلا‬
‫آورۺآہللۺیکۺرآہۺںیمۺرخحۺرکےنۺوآےلۺںیہ‬ ‫َوَنْيِقِفْنُمْلا‬
‫آورششخبۺامےنگنۺوآےلۺںیہۺرحسۺےکۺوقتۺ۔‬ ‫َوَنْيِرِفْغَتْسُمْلاِراَحْسَاْلاِب܁‪۰۰‬‬
‫ت‬
‫اِؿ ا‬
‫ۺآیت ۺںیم ۺاہلل ۺاعتیلی ۺےک ۺوبحمب ۺدنبوں ۺاک ۺذرک ۺےہ۔وہ ۺاےنپ ۺاامیؿ ۺالےن ۺاک ۺافرار ۺرکےن ۺےک ۺدعب ۺاہلل ۺاعتیلی ۺےس ۺششخب ۺاور ۺمنہج ۺےسۺ‬
‫س‬ ‫س‬
‫ِ‬
‫ۺالیۺرشطۺےہ۔اسۺےکۺدعبۺاہللۺاعتیلیۺ‬ ‫وفحمظۺرےنہۺیکۺداعۺرکےتۺںیہ۔ۺولعمؾۺوہاۺہکۺگاوہںۺیکۺاعمیفۺاورۺمنہجۺےسۺاجنتۺےکۺےیلۺاامیؿ ا‬
‫ےکۺوبحمبۺدنبوںۺیکۺیاچنۺافصتۺاکۺایبؿۺےہ۔ۺیلہپۺتفصۺربصۺےہۺینعیۺارگۺوکیئۺتبیصمۺشیپۺآاجےئۺوتۺاےسۺاہللۺاعت ییلۺیکۺراضۺیکۺاخرطۺ‬
‫ت‬ ‫ت‬
‫وخدشیلۺےسۺبرداسۺرکےتۺںیہۺاورۺدنیۺیکۺراہۺںیمۺشیپۺآےنۺوایلۺالکشمتۺوکۺیایۺدقیمۺےسۺےتلیھجۺںیہ۔ۺدورسیۺتفصۺہیۺےہۺہکۺوہۺ‬
‫س‬ ‫ت‬
‫اےنپ ۺامتؾ ۺاعمالمت ۺںیم ۺراس اۺیز ۺںیہ ۺاور ۺدب دہویں ۺاور ۺفر ی ۺاکرویں ۺےس ۺےنچب ۺواےل ۺںیہ۔ ۺرسیتی ۺتفص ۺہی ۺےہ ۺہک ۺرشتعی ۺےکۺ‬
‫ت‬
‫ااکحامتۺےکۺآےگۺرساکھجےنۺواےلۺںیہ۔ۺوچیھتۺتفصۺہیۺےہۺہکۺاہللۺاعتیلیۺےکۺاطعۺرکدہۺامؽۺوۺدولۺںیمۺےسۺاہللۺاعتیلیۺیکۺراہۺںیمۺےسۺ‬
‫ت‬ ‫س‬
‫خچۺرکےنۺواےلۺںیہ۔ۺیاوچنںیۺتفصۺہیۺےہۺہکۺویکینںۺرپۺابراےتۺںیہنۺہکلبۺاہللۺاعت ییلۺےسۺششخبۺاکۺوساؽۺرکےتۺرےتہۺںیہۺ‬ ‫اس ۺیکۺۺراہۺ ر‬
‫س‬
‫ۺںیہ۔ارد ِد ۺوبنیﷺ ۺےہ ۺہک ۺاہلل ۺاعتیلی ۺرات ۺےک ۺآخری ۺہصح ۺںیم ۺآامسؿِ ۺداینۺ‬
‫ا‬ ‫اور ۺہی ۺاعسدت ۺرات ۺےک ۺےلھچپ ۺرہپ ۺاحلص ۺرکےت‬
‫ت‬ ‫ت‬ ‫سس س ت‬
‫رامی ۺےہ ۺاوراکپریا ۺےہ‪ :‬ۺوکؿ ۺھجم ۺےس ۺداع ۺرکیا ۺےہ ۺہک ۺںیم ۺاس ۺیک ۺداع ۺوبقؽ ۺرکوں؟ ۺوکؿ ۺھجم ۺےس ۺاماتگن ۺےہ ۺہک ۺںیم ۺاےس ۺاطعۺ‬
‫رپبروؽ ۺف ا‬
‫س‬ ‫س‬
‫ۺگہۺشخبۺدوں؟(ملسم)۔‬ ‫رکوں؟ۺوکؿۺھجمۺےسۺگاوہںۺیکۺاعمیفۺاچاتہۺےہۺہکۺںیمۺاسۺےک ا‬
 ‫‪۳‬۔‪4S‬‬ ‫‪2:5‬‬ ‫‪-۳‬ت ِ ِلكَ ُ‬
‫الّر ُس ُل‬
‫ت‬
‫آی‪۱۸‬‬
‫وبعم ِدیقیقحۺیکۺداؿِ ۺاخصۺۺ‪ِ ،‬‬
‫ایقؾۺدعؽۺ‬
‫آورۺوگآیہۺدیۺآہللۺےنۺہکۺںیہنۺےہۺوکیئۺوبعمدۺوسآےئۺآُسۺےکۺ‬ ‫َدِهَشُهّٰللاٗهَّنَاۤاَلَهٰلِااَّلِاَوُه‬
‫ۺاصابحن ۺملعۺ‬
‫ِ‬ ‫آور(یہی ۺوگآیہ ۺدی)فروتشن ۺےن ۺآور ۺامتم‬
‫َوُةَكِٕىٰٓلَمْلاَواوُلوُاِمْلِعْلا‬
‫ےنۺیھب‬
‫ویہۺاقۺ مئۺرکۺےنۺوآالۺےہۺدعل‬ ‫اًۢمِٕىٓاَقِطْسِقْلاِب‬
‫ںیہنۺےہۺوکیئۺوبعمدۺوسآےئۺآُسۺےک‬ ‫ۤاَلَهٰلِااَّلِاَوُه‬
‫وہۺریڑدستۺےہۺ‪ِ ،‬‬
‫امکلۺتمکحۺوآال۔‬ ‫ُزْيِزَعْلاُمْيِكَحْلاؕ܂‪۰۰‬‬
‫س‬ ‫ت‬
‫ۺبھۺرکۺربتعمۺ‬ ‫ِ‬
‫رامیہکۺوہۺوخدۺاسۺرپۺوگاہۺےہۺہکۺاسۺےکۺوساۺوکیئۺوبعمدۺںیہنۺ۔اہللۺاعتیلیۺےس ر‬ ‫ۺآیںیمۺالجیلۺاولسبۺںیمۺاہللۺاعتیلیۺےنۺف اۺ‬ ‫اِس ۺ‬
‫ت‬ ‫ت‬
‫اہشدت ۺاور ۺسک ۺیک ۺوہیگ ۺوج ۺاکانئت ۺیک ۺامتؾ ۺوتقیقحں ۺاک ۺبراہ ۺراس ۺملع ۺرھکا ۺےہ ۺاورسج ۺیک ۺاگن ۺہ ۺےس ۺزنیم ۺو ۺآامسؿ ۺیک ۺوکیئ ۺزیچ ۺوپدیشہۺ‬
‫س‬
‫ںیہن۔اہللۺاعتیلیۺےکۺدعبۺربتعمۺاہشدتۺےہۺفروتشںۺیکۺویکہکنۺوہۺتنطلسِۺاکانئتۺےکۺااظتنیمۺالۺاکرۺںیہ۔وہۺامتؾۺااظتنیمۺاعمالمتۺںیمۺ‬
‫اہللۺاعتیلیۺ یہۺےکۺااکحامتۺرپۺلمعۺرکےتۺںیہۺاورۺاےنپۺذایتۺملعۺیکۺانبۺرپۺوگایہۺدےۺرےہۺںیہۺہکۺاکانئتۺںیمۺاہللۺاعتیلیۺےکۺوساۺیسکۺاک ۺمکحۺ‬
‫ںیہن ۺاتلچ۔رھپولخماقت ۺںیم ۺےس ۺنج ۺوک ۺیھب ۺاقحقئ ۺاک ۺھچک ۺملع ۺاحلص ۺوہا ۺےہ‪ ،‬ۺاؿ ۺس ۺیک ۺہقفتم ۺاہشدت ۺےہ ۺہک ۺاہلل ۺاعتیلی ۺیہ ۺوپریۺ‬
‫ت‬
‫ۺوہیۺ‬
‫ۺہہلصیف ۺینبم ۺبردعؽ ا‬ ‫ۺدؿ ۺہی ۺےہ ۺہک ۺوہ ۺدعؽ ۺاقمئ ۺرکےن ۺواال ۺےہ ۺینعی ۺاکانئت ۺںیم ۺاس ۺاک ر‬
‫ۺدمب ۺےہ۔ ۺاس ۺیک ۺاخص ا‬
‫اکانئت ۺاک ۺامکل ۺو ر‬
‫ےہ۔‬
 ‫‪۳‬۔‪4S‬‬ ‫‪2:6‬‬ ‫‪-۳‬ت ِ ِلكَ ُ‬
‫الّر ُس ُل‬
‫ت‬
‫ٓی‪۱۹‬‬
‫ا ۺ‬
‫سس‬
‫اہللاعتیلیۺےکۺبردیۺدنیۺرصػۺاالسؾۺےہۺ‬
‫ۺ‬
‫ےبۺکشۺدنیۺآہللۺےکیڑدیکۺرصفۺآ ِسالمۺیہۺےہ‬ ‫َّنِاَنْيِّدلاَدْنِعِہّٰللاُماَلْسِاْلا۫‪١‬‬
‫آورۺآخیالۺفۺںیہنۺایکۺآُنہونۺےنۺںیہنجۺدیۺیئگۺیھتۺاتکت‬ ‫َواَمَفَلَتْخاَنْيِذَّلااوُتْوُاَبٰتِكْلا‬
‫رگمۺآِسۺےکۺدعبوجۺآ اکچۺاھتۺآُنۺےکۺیاسۺحیحصۺملعۺ‬ ‫اَّلِاْۢنِمِدْعَباَمُمُهَءٓاَجُمْلِعْلا‬
‫رسیشکۺرکےتۺوہےئۺآ سپۺںیم‬ ‫اًۢيْغَبْمُهَنْيَبؕ‪١‬‬
‫آورۺوجۺآاکنرۺرکیاۺےہۺآہللۺیکۺآ یاتۺاک‬ ‫َوْنَمْرُفْكَّيِتٰيٰاِبِہّٰللا‬
‫وتۺےبۺکشۺآﷲتہبۺدلجۺاسحۺتۺاوےنۺوآالۺےہ۔‬ ‫َّنِاَفَهّٰللاُعْيِرَسِباَسِحْلا܃‪۰۰‬‬
‫س‬ ‫سس‬ ‫ت‬
‫اِسۺآی ۺںیمۺہی ۺتقیقحۺایبؿۺیک ۺیئگۺہکۺاہللۺاعتیلی ۺےکۺبردیۺدنی ۺرصػۺاالسؾ ۺےہ۔ۺاالسؾۺےکۺینعمۺںیہۺاہللۺاعتیلیۺیکۺفرامربنداری۔ۺ‬
‫س‬
‫ۺلذاۺرصػۺاِسۺےکۺذرہعیۺاہللۺاعتیلیۺیکۺ‬ ‫رصػۺدنیِۺاالسؾۺیہۺزدنیگۺےکۺارفنادیۺوۺاامتجیعۺامتؾۺوگوشںۺےکۺیارےۺںیمۺدہایاتۺداتیۺےہ‪ ،‬ی‬
‫س‬ ‫س‬
‫ِ‬
‫لۺاتکبۺیھبۺاسۺتقیقحۺوکۺاجےتنۺںیہۺہکۺاؿۺےکۺذماہۺیکۺامیلعتت اۺیلمکمۺاورۺرحتفیۺدشہۺںیہۺنکیلۺ‬ ‫لمکمۺفرامربنداریۺنکممۺےہ۔ۺا ِ‬
‫ۺآیتۺاکۺااکنرۺرکۺےتۺوہےئۺاالسؾۺیکۺاخمتفلۺرکرےہۺںیہ۔اخمتفلۺاکۺسۺےہۺاینپۺذمیبہۺوچدہراہۺاورۺ‬
‫وہۺاجؿۺوبھجۺرکۺاہللۺاعتیلیۺیک ا‬
‫افمداتۺوکظفحتۺدانی۔ۺاہللۺاعتیلیۺدلجۺاِؿۺاظوملںۺےسۺاسحبۺےنیلۺواالۺےہ۔‬
‫ت‬
‫آیۺ‪۲۰‬‬
‫س‬
‫اہللاعت ییلۺیکۺلمکمۺفرامربنداریۺ‬
‫اابتعۺروسؽﷺ ۺاکۺاقتاضۺ‪ ،‬ۺ‬
‫ِ‬
‫رھپآےۺیبن!آرگۺوہۺڑگھجآۺرکںیۺآ تۺۺےس‬ ‫ْنِاَفَكْوُّجٓاَح‬
 ‫‪۳‬۔‪4S‬‬ ‫‪2:7‬‬ ‫‪-۳‬ت ِ ِلكَ ُ‬
‫الّر ُس ُل‬
‫وتفرامۺدےئجی ۺںیمۺےنۺاکھجدیاۺےہۺۺآانپرہچہۺآہللۺےکۺےیلۺ‬ ‫ْلُقَفُتْمَلْسَاَيِهْجَوِهّٰلِل‬
‫آورۺآُنہونۺےنۺیھبۺوجۺریپویۺرکرےہۺںیہۺریمی‬ ‫َوِنَمِنَعَبَّتا‬
‫ح‬
‫آوروپ ھتےۺۺآُنۺےسۺںیہنجۺدیۺیئگۺےہۺاتکتۺ‬ ‫َوْلُقَنْيِذَّلِّلاوُتْوُاَبٰتِكْلا‬
‫آورۺآَنۺڑپھۺولوگنۺےسۺ‬ ‫َوَنّٖيِّمُاْلا‬
‫ایکۺمتۺفرامربندآریۺآایتخررکےتوہ(ۺآہللۺیک)؟‬ ‫ْمُتْمَلْسَاَء‬
‫سپۺآرگۺوہۺفرامربندآریۺآایتخرۺرکںیۺ‬ ‫ْنِاَفاْوُمَلْسَا‬
‫وتانیقیًۺوہۺدہآۺیتۺرپۺآ ےئگ‬ ‫ِدَقَفاْوَدَتْهاۚ‪١‬‬
‫آورآرگوہۺرحۺریھپںیل‬ ‫َوْنِااْوَّلَوَت‬
‫وتآےیبن!ۺےبۺکشۺآ تۺےکۺدہمۺۺرصفۺاچنہپۺدانیےہ‬ ‫اَمَّنِاَفَكْيَلَعُغٰلَبْلاؕ‪١‬‬
‫آورآﷲوختۺدےنھکیۺوآالۺےہۺۺدنونۺوکۺ۔‬ ‫َوُهّٰللاٌۢرْيِصَبِداَبِعْلاِبُ܄‪۰۰‬‬
‫ت‬
‫اِس ۺآی ۺںیم ۺیبن ۺرکمیﷺوک ۺنیقلت ۺیک ۺیئگ ۺہک ۺوج ۺولگ ۺقح ۺآےن ۺےک ۺیاووجدآپﷺےس ۺثحب ۺو ۺابمہثح ۺرکںی‪ ،‬ۺاؿ ۺےک ۺاسےنمۺ‬
‫االعؿۺرکدےئجیۺہکۺںیمۺےنۺاورۺریمیۺاابتعۺرکےنۺواولںۺےنۺوتۺاےنپۺرسۺاکھجدےیۺںیہۺاہللۺاعتیلیۺےکۺااکحامتۺےکۺاسےنم۔ایکۺمتۺیھبۺاہللۺ‬
‫س‬
‫ِ‬
‫اعتیلیۺیکۺفرامربنداریۺرکےنۺےکۺےیلۺایترۺوہ؟ۺاسۺےکۺدعبۺآپﷺیکۺدوجلیئۺیکۺیئگۺہکۺوجۺولگۺآپﷺ یکۺدوعتۺوبقؽۺرکےکۺ‬
‫ت‬ ‫س‬
‫ۺبسکع ۺوہنجں ۺےن ۺآپﷺ یکۺ‬ ‫ِ‬
‫اہلل ۺاعتیلی ۺیک ۺفرامربنداری ۺاایتخررکےن ۺرپ ۺآامدہ ۺوہےئگ ۺںیہ ۺویہ ۺدہای اۺیےن ۺواےل ۺںیہ۔اس ۺےک ر‬
‫دوعت ۺوبقؽ ۺہن ۺیک ۺوت ۺآپﷺ ہرزگنیگمغ ۺہن ۺوہں۔آپﷺ ےک ۺذہم ۺوت ۺرصػ ۺقح ۺاچنہپدانی ۺےہ۔اِس ۺےک ۺدعب ۺولوگں ۺےسۺ‬
‫ت‬
‫ِ‬
‫ۺومعمالتۺزدنیگۺںیمۺ‬ ‫اسحبۺانیلۺاہللۺاعتیلیۺےکۺذہمۺےہ۔اِسۺآیۺےسۺہی اۺیتۺواحضۺوہیئۺہکۺاابتعِ ۺروسؽﷺےسۺرمادۺرصػۺدنچ‬
‫ۺاہللاعتیلیۺےکۺااکحامتۺرپۺلمعۺایکۺاجےئ۔‬ ‫آپﷺیکۺریپویۺںیہنۺہکلبۺاِسۺاکۺاقتاضۺےہۺہکۺزدنیگۺےک ر‬
‫ۺہۺاعمہلمۺںیم ۺ‬
 ‫‪۳‬۔‪4S‬‬ ‫‪2:8‬‬ ‫‪-۳‬ت ِ ِلكَ ُ‬
‫الّر ُس ُل‬
‫ت‬
‫آیاتۺ ‪ ۲۱‬ۺیا‪۲۲‬‬
‫الِۺاتکبۺاکرکدارۺاورۺااجنؾ‬
‫ےبکشۺوجولگۺآاکنررکےتںیہۺآﷲیکۺآیاتۺاک‬ ‫َّنِاَنْيِذَّلاَنْوُرُفْكَيِتٰيٰاِبِہّٰللا‬
‫آورلتقۺرکےتںیہۺآیییاءؑوکیاقح‬ ‫َوَنْوُلُتْقَيَنّٖيِبَّنلاِرْيَغِبٍّقَحۙ‪١‬‬
‫آورلتق ۺرکےت ۺںیہ ۺآُںیہن ۺیھب ۺوجمکح ۺدےتی ۺںیہ ۺدعلۺ‬
‫َّوَنْوُلُتْقَيَنْيِذَّلاَنْوُرُمْاَيِطْسِقْلاِبَنِمِساَّنلاۙ‪١‬‬
‫رکےنۺاکولوگنمیںۺےس‬
‫وتآےیبن!وخربخشیۺدےئجی آُںیہنۺدردیاکۺاذآتۺیک۔‬ ‫ْمُهْرِّشَبَفٍباَذَعِبٍمْيِلَا܅‪۰۰‬‬
‫ہی ۺںیہ ۺوہ ۺولگ ۺہک ۺیڑیادوہےئگآُن ۺےکآامعل ۺداینآور‬ ‫َكِٕىٰٓلوُاَنْيِذَّلاْتَطِبَحْمُهُلاَمْعَايِفاَيْنُّدلاَو‬
‫آ رختۺںیم‬ ‫ِةَرِخٰاْلا‪١ٞ‬‬
‫آورہنۺوہاگۺآُنۺےکۺےیلۺوکیئۺدمدۺاگرونۺںیمۺےس۔‬ ‫َواَمْمُهَلْنِّمَنْيِرِصّٰن܆‪۰۰‬‬
‫ۺآیتۺاکۺااکنرۺرکۺےتۺرےہۺہکلبۺ‬
‫لۺاتکبۺہنۺرصػۺۺاہللۺۺاعت ییلۺیک ا‬
‫ۺباۺااجنؾۺایبؿۺایکۺایگۺےہ۔ۺا ِ‬ ‫اِؿ ا‬
‫ۺآیتۺںیمۺالِۺاتکبۺاکۺرجمامہنۺرکدارۺاور ر‬
‫س‬ ‫س‬
‫ۺانء ۺرکاؾؑ ۺاور ۺدعؽ ۺےک ۺاطمقب ۺہلصیف ۺرکےن ۺواےل ۺاصنیحل ۺوک ۺیاقح ۺلتق ۺیھب ۺرکےت ۺرےہ۔زنطہی ۺاولسبۺ‬
‫قح ۺیک ۺغیلبت ۺرکےن ۺواےل ا‬
‫ۺاخےسۺرحموؾۺرکدےیۺےئگۺ‬‫ۺبےۺخرامئۺیکۺوہجۺےسۺوہۺاینپۺوھچیٹۺوھچیٹۺویکینںۺےک رۺ‬
‫ۺبے ر‬
‫اایتخرۺرکےتۺوہےئۺاںیہنۺنارتۺدیۺیئگۺہک ر‬
‫س‬ ‫س‬
‫ۺدشبۺذعاب۔ۺوکیئۺوقتۺداینۺوۺآخرتۺںیمۺاؿۺیکۺدمدۺہنۺرکےکسۺیگ۔‬
‫ۺآختۺںیم ذ‬ ‫ںیہ۔داینۺںیمۺاؿۺےکۺےیلۺتنعلۺوۺروسایئۺےہۺاور ر‬
‫‪۳‬۔‪4S‬‬ ‫‪2:9‬‬ ‫‪-۳‬ت ِ ِلكَ ُ‬
‫الّر ُس ُل‬
‫ت‬
‫آیات‪ ۲۳‬ۺیا‪۲۵‬‬
‫رشتعیۺےسۺولہپۺیہتۺاکۺس‬
‫آےۺیبن!ایکۺآ تۺےنۺںیہنۺداھکیۺآُنۺوکۺںیہنجۺدیاۺایگۺےہۺ‬
‫ْمَلَاَرَتىَلِاَنْيِذَّلااْوُتْوُااًبْيِصَنَنِّمِبٰتِكْلا‬
‫آیکۺہصح ۺاتکتۺںیمۺےس‬
‫ختۺوہۺیالےئۺاجےتۺںیہۺآﷲیکۺاتکۺتۺیکۺرطفۺ‬ ‫َنْوَعْدُيىٰلِاِبٰتِكِہّٰللا‬
‫یاۺہکۺوہۺہلصیفۺرکےآُنۺےکۺدرناینۺ(آخیالافتۺاک)‬ ‫َمُكْحَيِلْمُهَنْيَب‬
‫وترحۺریھپۺاتیلۺےہۺآیکۺرگوہۺآُنۺںیمۺےسۺ‬ ‫َّمُثىّٰلَوَتَيٌقْيِرَفْمُهْنِّم‬
‫آوروہۺوتۺںیہۺیہۺآرعآضۺرکۺےنۺوآےل۔‬ ‫َوْمُهَنْوُضِرْعُّم܇‪۰۰‬‬
‫آِسۺےیلۺہکۺوہۺےتہکۺںیہۺ‬ ‫َكِلٰذْمُهَّنَاِباْوُلاَق‬
‫ہرزگہنۺوھچےئیگۺںیمہۺآ گۺرگمیتنگۺےکۺدنچۺدن‬ ‫ْنَلاَنَّسَمَتُراَّنلاۤاَّلِااًماَّيَاٍتٰدْوُدْعَّم۪‬
‫آوردوھہکۺدیاےہآُںیہنۺآُنۺےکۺدنیۺںیمۺآُنۺیاوتنۺےنۺوجۺ‬
‫َّوْمُهَّرَغْيِفْمِهِنْيِداَّماْوُناَكَنْوُرَتْفَي܈‪۰۰‬‬
‫وہۺڑھگآرکےتںیہ۔‬
‫رھپایکاحلۺوہاگخت ۺمہۺعمجۺرکںیۺےگ ۺآُںیہن ۺآیکۺآےسیۺ‬
‫َفْيَكَفاَذِاْمُهٰنْعَمَجٍمْوَيِلاَّلَبْيَرِهْيِف۫‪١‬‬
‫دنۺںیہنۺوکیئۺکش ۺسجۺےکۺآ ےنۺںیم‬
‫آوروپرآوپرآدبہل ۺدیااجےئ ۺاگہراجن ۺوکآ ُس ۺلمع ۺاکوجآُسۺ‬
‫َوْتَيِّفُوُّلُكٍسْفَناَّمْتَبَسَك‬
‫ےنۺامکیا‬
‫آورآُنۺرپوکیئۺملظۺہنۺایکاجےئۺاگۺ۔‬ ‫َوْمُهاَلنْوُمَلْظُي܉‪۰۰‬‬
 ‫‪۳‬۔‪4S‬‬ ‫‪2::‬‬ ‫‪-۳‬ت ِ ِلكَ ُ‬
‫الّر ُس ُل‬
‫لۺاتکبۺںیمۺےسۺای ۺرگوہۺاہللۺاعت ییل ۺےک ۺااکحامتۺےکۺاطمقب ۺاےنپ ۺاعمالمت ۺےکۺےلصیف ۺوبقؽ ۺرکےنۺوکۺ‬
‫ۺآیت ۺآاگہۺرکریہ ۺںیہۺہک ۺا ِ‬
‫ہی ا‬
‫ایترۺںیہن۔ۺاِسۺرسیشکۺیکۺوہجۺہیۺوخشۺیمہفۺےہۺہک ۺںیمہۺمنہج ۺیکۺآگ ۺںیہنۺوھچےئ ۺیگۺرگمۺرصػۺدنچۺدؿ۔ۺاِسۺوخشۺیمہفۺےن ۺاںیہنۺ‬
‫ت‬ ‫ت‬
‫دوھہکۺںیم ۺڈاؽ ۺدیاےہ۔ۺاؿ ۺےک ۺےیلۺایقمۺاکدؿ ۺایۺرسحانتکۺدؿۺیایۺوہاگ۔اسۺدؿ ۺوہۺسۺعمجۺےیکۺاجںیئۺےگۺاورۺاںیہن ۺاؿۺ‬
‫س‬
‫ۺرگب ۺرکےتۺ‬
‫ےک ۺخرامئ ۺیک ۺوپری ۺوپری ۺزسا ۺدے ۺدی ۺاجےئ ۺیگ۔آج ۺہارے ۺاہں ۺیھب ۺاےسی ۺولگ ۺوموجدںیہ ۺوج ۺرشتعی ۺرپ ۺلمع ۺےس ر‬
‫س‬ ‫ت‬
‫ںیہ۔اؿ ۺےک ۺذونہں ۺںیم ۺہی ۺوخامنشوصترات ۺوموجد ۺںیہ ۺہک ۺیبن ۺارکؾﷺیک ۺام ۺںیم ۺوہےن ۺیک ۺوہج ۺےس اۺی ۺیسک ۺاخص ۺبررگ ۺےسۺ‬
‫ت‬
‫ۺذعاب ۺالہ یی ۺےس ۺوفحمظ ۺرںیہ ۺےگ۔اےسی ۺوصترات ۺنم ۺڑھگت ۺںیہ ۺنج ۺےک ۺےیل ۺفرآؿ ۺو ۺدحی ۺےس ۺوکیئۺ‬
‫تبسن ۺوہےن ۺیک ۺاینبد ۺرپ ۺوہ ِ‬
‫دنسںیہن۔‬
‫ت‬
‫آیاتۺ‪ ۲۶‬اۺی‪۲۷‬‬
‫ۺاہللاعت یۺیلیہۺےکۺاایتخرۺںیمۺےہ‬
‫سۺھچک ۺ‬
‫آےیبن!رعضۺےیجیکآےۺآہلل!لکۺیادسایہۺےکۺامکل‬ ‫ِلُقَّمُهّٰللاَكِلٰمِكْلُمْلا‬
‫وتاطعفرامیاےہیادسایہۺےسجاچےہۺ‬ ‫يِتْؤُتَكْلُمْلاْنَمُءٓاَشَت‬
‫آورنیھچۺاتیلۺےہۺیادسایہۺسجۺےسۺاچۺےہ‬ ‫َوُعِزْنَتَكْلُمْلاْنَّمِمُءٓاَشَت‪١ٞ‬‬
‫آورۺوتۺزعتۺداتیۺےہےسجۺاچےہ‬ ‫َوُّزِعُتْنَمُءٓاَشَت‬
‫آورۺدلیلۺرکۺیاۺےہےسجۺاچےہ‬ ‫َوُّلِذُتْنَمُءٓاَشَتؕ‪١‬‬
‫ن‬
‫ریتےۺاہھتۺںیمۺےہۺساریۺ ھالیئ‬ ‫َكِدَيِبُرْيَخْلا‬
‫ےبۺکشۺوتۺہرۺزیچۺرپوپریۺدقرتۺرےنھۺوآالۺےہۺ۔‬ ‫َكَّنِاىٰلَعِّلُكٍءْيَشٌرْيِدَق܊‪۰۰‬‬
‫وتیہۺدآلخۺرکیاےہۺرآتۺوکدنۺںیمۺ‬ ‫ُجِلْوُتَلْيَّلايِفِراَهَّنلا‬
 ‫‪۳‬۔‪4S‬‬ ‫‪311‬‬ ‫‪-۳‬ت ِ ِلكَ ُ‬
‫الّر ُس ُل‬
‫آوردآلخۺرکیاےہۺدنۺوکۺرآتۺںیم‬ ‫َوُجِلْوُتَراَهَّنلايِفِلْيَّلا‪١ٞ‬‬
‫آوروتیہۺاکناتلےہۺردنہۺوکرمدہۺےس‬ ‫َوُجِرْخُتَّيَحْلاَنِمِتِّيَمْلا‬
‫آوراکناتلےہۺرمدہۺوکۺردنہۺےس‬ ‫َوُجِرْخُتَتِّيَمْلاَنِمِّيَحْلا‪١ٞ‬‬
‫آوروتۺررقۺاطعۺفرامیاۺےہےسجۺاچۺےہۺےبۺاسحتۺ۔‬ ‫َوُقُزْرَتْنَمُءٓاَشَتِرْيَغِبٍباَسِح܋‪۰۰‬‬
‫ۺآیتۺںیمۺیبنۺرکمیﷺ وکۺاہللۺابترکۺوۺاعتیلیۺیکۺدنلبۺتمظعۺایبؿۺرکےنۺاکۺمکحۺدیاۺایگ۔ۺاہللۺاعتیلیۺیکۺداؿِ ۺ میظۺہیۺےہۺہکۺاکانئتۺ‬‫ا ِؿ ا‬
‫س‬ ‫س‬
‫ۺہۺاعمہلمۺ‬‫ںیمۺلکۺاایتخرۺاس ۺےکۺیاسۺےہ۔یاددایہۺدانییاۺنیھچۺانیل‪،‬زعتۺدانی ۺیاۺذلیلۺرکیا‪،‬زدنیگۺدانی اۺیۺومت ۺےسۺانکمہر ۺرکیاۺرغض ر‬
‫س‬ ‫ت‬
‫ۺہۺہلصیفۺںیمۺالھبیئۺیہۺوہیتۺےہ۔اِؿۺاقحقئۺرپۺاامیؿ ا‬
‫ۺانؿۺوکۺ‬ ‫اسۺےکۺاذؿۺےسۺےطۺیا ایۺےہ۔ںیمہۺ ھجمۺںیمۺآےئ اۺیۺہنۺآےئۺاس ۺےک ر‬
‫ت‬
‫ۺرکیۺےہ۔یبنۺارکؾﷺےسۺانمہرہۺےکۺےیلۺآےنۺواےلۺاسیعویئںۺےکۺودفۺےکۺرسدارۺےنۺاہکۺاھتۺ‬ ‫ۺبۺوکسؿۺزدنیگۺاطع ا‬
‫ایۺیاواقرۺاور ر‬
‫ۺدہِۺروؾۺیکۺرطػۺےسۺےنلمۺوایلۺزعتۺاورۺامیلۺااعنؾۺووہسایلتۺےسۺرحموؾۺوہاجںیئۺےگ۔ۺ‬ ‫ہکۺارگۺمہۺدمحمﷺ ۺرپۺاامیؿۺےلۺ ٓاےئۺوتۺمہ ا‬
‫س‬
‫اہیں ۺداع ۺو ۺانماجت ۺےک ۺرن ۺںیم ۺاِس ۺاک ۺوجاب ا‬
‫ۺدیایگ ۺہک ۺنج ۺیادداوہں ۺیک ۺدی ۺوہیئ ۺزعوتں ۺوک ۺوفحمظ ۺرےنھک ۺےک ۺےیل ۺمت ۺاہلل ۺےکۺ‬
‫اددہۺاہللۺاعت ییلۺےکۺدرۺےکۺریقفۺںیہ۔اہللۺےکۺروسؽﷺ یکۺدوعتۺ‬
‫روسؽﷺ وکۺاچہپےننۺےکۺیاووجدالٹھجۺرےہۺوہ‪،‬وہۺاسرےۺی ا‬
‫س‬
‫رپۺاامیؿۺےلۺآؤۺ‪،‬اہللۺاعتیلیۺںیہمتۺریغبِۺاسحبۺرزؼۺاورۺںیتمعنۺاطعۺفرامےئۺاگ۔‬
‫ت‬
‫آی‪۲۸‬‬
‫ت‬ ‫س‬
‫اکفروںۺوکۺومونمںۺےکۺاقمہلبۺںیمۺدوسۺہنۺانبؤ‬
‫ہنۺانبںیئۺومنمۺاکفرونۺوکۺدوستۺومونمنۺوکۺوھچرۺرک‬ ‫اَلِذِخَّتَيَنْوُنِمْؤُمْلاَنْيِرِفٰكْلاَءٓاَيِلْوَاْنِمِنْوُد‬
‫َنْيِنِمْؤُمْلا‬
‫آورۺسجۺےنۺایکۺآاسیۺوتۺںیہنۺراہۺآُسۺاکۺآہللۺےسۺوکیئۺقلعت‬ ‫َوْنَمْلَعْفَّيَكِلٰذَسْيَلَفَنِمِہّٰللاْيِفٍءْيَش‬
 ‫‪۳‬۔‪4S‬‬ ‫‪312‬‬ ‫‪-۳‬ت ِ ِلكَ ُ‬
‫الّر ُس ُل‬
‫وسآےئۺآِسۺےکۺہکۺمتۺوآیعقۺانچبۺاچوہآ ُن(ےکۺرش)ےس‬ ‫ۤاَّلِاْنَااْوُقَّتَتْمُهْنِمًةىٰقُت‬
‫آوردرآیاےہںیہمتۺآﷲآینپۺدآتۺےس‬ ‫َوُمُكُرِّذَحُيُهّٰللاٗهَسْفَن‬
‫آورآﷲیہۺیکۺرطفۺولتۺرکاجیاےہ۔‬ ‫َوىَلِاِہّٰللاُرْيِصَمْلا܌‪۰۰‬‬
‫ت‬ ‫س‬ ‫ت‬
‫اِسۺآیۺںیمۺعنمۺایکۺایگۺےہۺہکۺالِۺاامیؿۺاکفروںۺوکۺدرگیۺالِۺاامیؿۺےکۺاقمہلبۺںیمۺدوسۺہنۺۺانبںیئ۔ۺسجۺےنۺہیۺرحتکۺیکۺاسۺاکۺاہللۺ‬
‫ت‬
‫ۺوہوتاظہی ۺوطر ۺرپدویتس ۺیک ۺاجیتکس ۺےہ۔ ۺہی ۺدویتس ۺسب ۺاِس ۺدح ۺی ۺوہا ۺاچےیہ ۺہکۺ‬
‫ر‬ ‫اعتیلی ۺےس ۺوکیئ ۺقلعت ۺںیہن۔اہتبل ۺارگاجؿ ۺوکرطخہ‬
‫االسؾۺےکۺنشم‪،‬املسمونںۺےکۺافمدۺاورۺیسکۺاملسمؿۺیکۺاجؿۺوۺامؽۺوکۺاصقنؿۺاچنہپےئۺریغبۺاینپۺاجؿۺوۺامؽۺاکۺظفحتۺرکایلۺاجےئ۔اہتبلۺرفکۺ‬
‫س‬ ‫س ت‬
‫اورۺافکرۺیکۺوکیئۺایسیۺخذمۺااجنؾۺہنۺدیۺاجےئۺسجۺےسۺرفکۺوکۺفروغۺیاافکرۺوکۺہبلغۺاحلصۺوہ۔ۺارگۺاےنپۺآپۺوکۺاچبےنۺےکۺےیلۺاالسؾ اۺیۺ‬
‫س‬ ‫س‬
‫ۺوہیگ۔اجی ۺرہباحؽ ۺاہلل ۺیہ ۺےک ۺیاس ۺےہ۔‬
‫ا‬ ‫ۺاچنہپی ۺوترھپ ۺاہلل ۺاعتیلی ۺےک ۺاہں ۺڑکپ‬
‫املسمونں اۺی ۺیسک ۺای ۺیھب ۺاملسمؿ ۺفرد ۺوک ۺاصقنؿ ا‬
‫س‬ ‫س‬
‫لذاولطمبۺوتۺیہیۺےہۺہکۺرتصخۺےکۺاجبےئۺزعتمیۺاایتخرۺیکۺاجےئۺاورۺافکرےسۺںیہنۺہکلبۺاہللۺاعتیلیۺےسۺڈرااجےئ۔ۺجۺاجیاۺاسۺ‬ ‫ی‬
‫س‬
‫ےک اۺیسۺےہۺوتۺرھپۺویتقۺوطرۺرپۺاجؿۺاچبےنیلۺےسۺایکۺفرؼۺڑپےۺاگ؟‬
‫ت‬
‫آی ات‪۲۹‬ۺی اۺ ‪۳۰‬‬
‫س‬
‫اہللاعت ۺیلییکۺرتمحۺاکۺرہظم‬ ‫ِ‬
‫اوحاؽۺآخرتۺاکۺایبؿ‪ ،‬ۺ‬
‫آےیبن!فرامےیئۺآرگمتۺاپھچوۺآُےسۺوجاہمترےونیسنۺںیمۺ‬
‫ْلُقْنِااْوُفْخُتاَمْيِفْمُكِرْوُدُص‬
‫ےہ‬
‫یاۺظاہررکدوآُےس‬ ‫ْوَاُهْوُدْبُت‬
‫اجاتنۺےہۺآُےسۺآﷲ‬ ‫ُهْمَلْعَيُهّٰللاؕ‪١‬‬
‫آوروہ ۺاجۺاتنۺےہۺوجۺھچکۺآ امسۺونۺنۺآورۺوجۺھچکۺر نیۺںیمۺےہ‬ ‫َوُمَلْعَياَميِفِتٰوٰمَّسلاَواَميِفِضْرَاْلا‬
 ‫‪۳‬۔‪4S‬‬ ‫‪313‬‬ ‫‪-۳‬ت ِ ِلكَ ُ‬
‫الّر ُس ُل‬
‫آورۺآﷲہرۺزیچۺرپوپری ۺدقرتۺرےنھۺوآۺالۺےہۺ۔‬ ‫َوُهّٰللاىٰلَعِّلُكٍءْيَشٌرْيِدَق܍‪۰۰‬‬
‫سج ۺدن ۺیاےئ ۺیگ ۺہر ۺاجن ۺآُس ۺوکوجآُس ۺےن ۺلمع ۺایکیکینۺ‬
‫َمْوَيُدِجَتُّلُكٍسْفَناَّمْتَلِمَعْنِمٍرْيَخاًرَضْحُّم‬
‫ںیمۺےسۺاحرضۺایکۺوہآ‬
‫آوروجآُسۺےنلمعۺایکۺیڑآیئۺںیمۺےس‬ ‫َّواَمْتَلِمَعْنِمٍءْٓوُسۚۛ‪١‬‬
‫آورہراجن ۺاچےہ ۺیگ ۺہک ۺاکس!آُس ۺےک ۺآورآ ُس ۺےک ۺلمعۺ‬
‫ُّدَوَتْوَلَّنَااَهَنْيَبَوۤٗهَنْيَباًۢدَمَااًدْيِعَبؕ‪١‬‬
‫ےکۺدرنایۺنۺوہۺتہبۺدوراکۺافہلص‬
‫آوردرآیاےہںیہمتۺآﷲآینپۺدآتۺےس‬ ‫َوُمُكُرِّذَحُيُهّٰللاٗهَسْفَنؕ‪١‬‬
‫آورآﷲتہبۺرہمیانۺےہدنونۺےکۺقحۺںیمۺ۔‬ ‫َوُهّٰللاٌۢفْوُءَرِداَبِعْلاِبُ܎‪۰۰‬‬
‫ت س‬ ‫س‬
‫ۺاظہۺرکے اۺیۺوپدیشہۺرےھک‪،‬ۺاہللۺاعتیلیۺاےسۺاجاتنۺےہ۔ۺرو ِزۺایقم ا‬
‫ۺانؿۺےکۺامتؾۺ‬ ‫انؿۺاےنپۺیجۺیک اۺیت ر‬ ‫اِؿ ا‬
‫ۺآیتۺںیمۺواحضۺایکۺایگۺہکۺ ا‬
‫س‬ ‫س‬ ‫س‬ ‫س‬
‫ۺرہمیؿۺےہۺ‬
‫ۺاھبگۺاچےہۺاگ۔ۺاہللۺاعتیلیۺدنبوںۺرپ ا‬
‫ۺانؿۺاےنپ اۺیہمۺٔۺاامعؽۺےسۺدور ا‬
‫ۺگہۺاگر ا‬‫اظہۺوۺوپدیشہۺاامعؽۺاسۺےکۺاسےنمۺآاجںیئۺےگ۔ ا‬
‫ر‬
‫ت ت‬ ‫س‬
‫ۺرکیۺےہۺیاہکۺدنبےۺاسۺدؿۺیکۺروسایئۺےسۺےنچبۺیکۺوکششۺرکںی۔‬ ‫ۺآختۺںیمۺوہےنۺواےلۺواتاعتۺایبؿ ا‬ ‫اِسۺےیل ر‬
‫ت‬
‫آی‪۳۱‬‬
‫ۺاابتعۺروسؽﷺےسۺاحلصۺوہیگ‬
‫اہللاعتیلیۺیکۺتبحم ِ‬
‫ۺ‬
‫آےۺیبن!فرامےیئۺآرگۺمتۺتبحمۺرکےتۺوہآہللۺےس‬ ‫ْلُقْنِاْمُتْنُكَنْوُّبِحُتَهّٰللا‬
‫وتۺریپویۺرکوریمی‬ ‫ْيِنْوُعِبَّتاَف۠‬
‫تبحمۺرکۺےۺاگمتۺےسۺآہلل‬ ‫ُمُكْبِبْحُيُهّٰللا‬
‫آورشخبۺدےۺاگاہمتۺرےۺگیاوہۺنۺوک‬ ‫َوْرِفْغَيْمُكَلْمُكَبْوُنُذؕ‪١‬‬
 ‫‪۳‬۔‪4S‬‬ ‫‪314‬‬ ‫‪-۳‬ت ِ ِلكَ ُ‬
‫الّر ُس ُل‬
‫آورآہللۺتہبۺےنشخبۺوآال‪،‬ۺہشیمہۺرمحۺفرامےنۺوآالۺےہۺ۔‬ ‫َوُهّٰللاٌرْوُفَغٌمْيِحَّر܏‪۰۰‬‬
‫ت‬
‫اِس ۺآی ۺےک ۺاخمبط ۺالِ ۺاتکب ۺاور ۺاملسمؿ ۺدوونں ۺںیہ۔الِ ۺاتکب ۺںیم ۺےس ۺاسیعیئ(نج ۺاک ۺای ۺودف ۺیبن ۺارکؾﷺ ےس ۺانمہرہۺ‬
‫س ت‬
‫ےکۺےیلۺآیاۺاھت)دوعییۺرکےتۺےھتۺہکۺمہۺےنۺاہللۺیکۺتبحمۺیکۺاخرطۺرابہنۺاایتخرۺیکۺےہ۔اؿۺےسۺاہکۺایگۺہکۺاہللۺاعتیلیۺیکۺتبحمۺاکۺاقتاضۺ‬
‫ےہۺہکۺیبنۺارکؾﷺ یکۺۺریپویۺرکو۔اہلل اعتیلیۺیکۺراضۺاورۺششخبۺاحلصۺرکےنۺاکۺیہیۺوادحۺرطہقیۺےہ۔اِسۺرطحۺاملسمونںۺوکۺیھبۺ‬
‫ت‬
‫آاگہ ۺایک ۺایگ ۺہک ۺاہلل ۺاعت ییل ۺےس ۺتبحم ۺاامیؿ ۺےک ۺیقیقح ۺوہےن ۺیک ۺالعم ۺےہ۔ ۺارگںیہمت ۺوایعق ۺاس ۺےس ۺتبحم ۺےہ ۺوت ۺزدنیگ ۺاس ۺےکۺ‬
‫س‬ ‫س‬
‫شقن ۺدقؾ ۺرپ ۺےتلچ ۺوہےئ ۺزگارو۔ ۺوہ ۺیھب ۺمت ۺےس ۺتبحم ۺرکے ۺاگاور ۺاہمترے ۺگاہ ۺاعمػ ۺفرامدے ۺاگ۔اابتعِ ۺروسؽۺ‬ ‫روسؽﷺےک ۺ ِ‬
‫س‬ ‫ت‬
‫ا(وسرہ ِ‬
‫ۺآؽ ۺرمعاؿۺ‬ ‫ٔ‬ ‫ۺےکاسےنمرساکھجی‬ ‫ﷺےکنج ۺوگوشں ۺوک ۺفرآؿِ ۺمیکح ۺےن ۺامنیاں ۺایک ۺےہ ۺوہ ۺںیہ ۺاہلل ۺاعتیلی ۺےک ۺااکحامت‬
‫ت‬ ‫س‬ ‫ت‬ ‫ت‬
‫ا(وسرہ ۺوتہب ۺآی‪)۱۱۷‬۔ۺ‬
‫ٔ‬ ‫ۺرکی‬ ‫د‬‫ۺاہج‬ ‫ںیم‬ ‫ۺ‬ ‫ہ‬‫ۺرا‬ ‫یک‬‫ۺ‬ ‫س‬‫ۺا‬ ‫ر‬‫ۺاو‬ ‫)‬‫‪۱۰۸‬‬‫آی‬ ‫ویفس‬ ‫وسرہ‬
‫ٔ‬ ‫(‬ ‫دانی‬ ‫دوعت‬ ‫رطػ‬ ‫یک‬ ‫دنبیگ‬ ‫ۺیک‬ ‫س‬ ‫‪،‬ا‬ ‫)‬ ‫‪۲۰‬‬ ‫آی‬
‫ت‬
‫ِ‬
‫ۺومعمالتۺ‬ ‫ہاری ارثکی یک وتہج اابتعِ روسؽﷺیک رطػ ےہۺیہۺںیہن ۺاورۺنجۺیک ۺوتہجۺےہ ۺاوہنںۺےنۺیھبۺاِےس ۺرصػ ۺاعؾ‬
‫ت‬
‫زدنیگۺیۺیہۺدحمودۺرکۺراھکۺےہ۔‬
‫ت‬
‫آی‪۳۲‬‬
‫ت‬
‫ِ‬
‫ااطعۺروسؽﷺےسۺارعاضۺرفکۺےہ‬
‫آےیبن!فرامےیئآظاۺػتۺرکوآﷲآورروسلۺیک‬ ‫ْلُقاوُعْيِطَاَهّٰللاَوَلْوُسَّرلاۚ‪١‬‬
‫رھپآرگمتۺےنۺرحۺریھپایلۺ‬ ‫ْنِاَفاْوَّلَوَت‬
‫وتۺےبۺکشۺآﷲدنسپںیہنۺرکیا ۺاکۺفرونۺوک۔‬ ‫َّنِاَفَهّٰللااَلُّبِحُيَنْيِرِفٰكْلاܐ‪۰۰‬‬
‫ت‬
‫اِسۺآیۺںیمۺانمہرہۺےکۺےیلۺآےنۺواےلۺاسیعویئںۺوکۺمکح ا‬
‫ۺدیۺایگۺہکۺانہکامؿۺولۺاہللۺاعتیلیۺاورۺاسۺےکۺروسؽﷺاکۺ۔ارگۺمتۺااسیۺںیہنۺ‬
‫ت‬ ‫ت‬ ‫س‬ ‫س‬
‫ۺآیۺہکۺاہللۺاعتیلیۺاورۺاسۺےکۺ‬ ‫ِ‬
‫ۺرکی۔ۺاسۺآیۺےسۺہیۺاوصؽۺیھبۺاسےنم ا‬
‫ۺاکفۺوہۺاورۺوہۺاکفروںۺوکۺدنسپۺںیہن ا‬
‫رکےتۺوتۺرھپۺاہللۺاعتیلیۺیکۺاگنہۺںیم ر‬
 ‫‪۳‬۔‪4S‬‬ ‫‪315‬‬ ‫‪-۳‬ت ِ ِلكَ ُ‬
‫الّر ُس ُل‬
‫س‬ ‫ت‬ ‫س‬ ‫س‬ ‫ت‬
‫روسؽﷺیک ۺااطع ۺےس ۺارعاض ۺدرتقیقح ۺاکفراہن ۺروش ۺےہ ۺاور ۺاہلل ۺاعتیلی ۺاِس ۺروش ۺوک ۺیادنسپ ا‬
‫ۺرکی ۺےہ۔اکفراہن ۺروش ۺیک ۺایۺ‬
‫ت‬ ‫ت‬
‫ۺہۺدورۺےکۺےیلۺالزؾۺہنۺاھجمسۺاجےئ۔تقیقحۺہیۺےہۺہکۺاہللۺاعتیلیۺیکۺااطعۺوہیتۺیہۺ‬ ‫وصرتۺہیۺیھبۺےہۺہکۺروسؽﷺیکۺااطعۺوک ر‬
‫ست‬ ‫ت‬
‫روسؽﷺ یک ۺااطع ۺےک ۺذرہعی ۺےہ۔اہلل ۺاعتیلی ۺںیمہ ااکن ِر ۺس ۺےک ۺ ہنت ۺےس ۺوفحمظ ۺرےھک ۺ‪ ،‬ۺاینپ ۺاور ۺاےنپ ۺبیبحﷺ یکۺ‬
‫س‬ ‫ت‬
‫ااطعیکۺوت قیۺاطعۺفرامےئ۔آنیم!‬
‫ۺ‬
‫ت‬
‫آیات‪ ۳۳‬اۺی‪۳۶‬‬
‫ت‬
‫ۺریاا ‬
‫ّ‬ ‫ِ‬
‫ۺانعی‬ ‫ِ‬
‫آؽۺرمعاؿۺرپ‬
‫ےبۺکشۺآہللۺےنۺنچۺایلۺآ دمؑ ۺآورونحؑ ۺآور ۺآ ِل ۺآیڑآمؑۺ‬ ‫َّنِاَهّٰللاىٰۤفَطْصاَمَدٰاَواًحْوُنَّوَلٰاَمْيِهٰرْبِاَوَلٰا‬
‫آورۺآ ِلۺرمعآنۺوکۺامتۺمۺناہنۺوآولۺنۺرپ۔‬ ‫َنٰرْمِعىَلَعَنْيِمَلٰعْلاܑۙ‪۰۰‬‬
‫وہۺآوالدۺےھتۺآیکۺدورسےۺیک‬ ‫ًۢةَّيِّرُذاَهُضْعَبْۢنِمٍضْعَبؕ‪١‬‬
‫آورۺآﷲوختۺسیتےۺوآال‪،‬وختۺاجےننۺوآالۺےہ۔‬ ‫َوُهّٰللاٌعْيِمَسٌمْيِلَعۚܒ‪۰۰‬‬
‫آورۺختۺرعضۺیکۺرضحتۺرمعآۺنۺیکۺویبیۺےنۺ‬ ‫ْذِاِتَلاَقُتَاَرْماَنٰرْمِع‬
‫آےۺریمےۺرت!ےبۺکشۺںیمۺیدررکیتۺوہنۺآ تۺ‬
‫ِّبَرْيِّنِاُتْرَذَنَكَلاَمْيِفْيِنْطَباًرَّرَحُم‬
‫ےکۺےیلۺوجۺریمے ۺنطبۺںیمۺےہۺوفقۺرکےتۺوہےئ‬
‫سپۺوبقلۺفرامےیئۺریمیۺرطفۺےس‬ ‫ْلَّبَقَتَفْيِّنِمۚ‬
‫ےبۺکشۺآ تۺیہۺوختۺسیتےۺوآےل‪،‬وختۺاجۺےننۺوآےلۺ‬
‫َكَّنِاَتْنَاُعْيِمَّسلاُمْيِلَعْلاܓ‪۰۰‬‬
‫ںیہ۔‬
‫رھپۺختۺآ ُسۺےنۺمنجۺدیاآیکۺڑلیکۺوک‬ ‫اَّمَلَفاَهْتَعَضَو‬
 ‫‪۳‬۔‪4S‬‬ ‫‪316‬‬ ‫‪-۳‬ت ِ ِلكَ ُ‬
‫الّر ُس ُل‬
‫اہک ۺآےۺریمے ۺرت!ےب ۺکشۺںیم ۺےن ۺمنج ۺدیۺےہ ۺوہۺ‬
‫ْتَلاَقِّبَرْيِّنِاۤاَهُتْعَضَوىٰثْنُاؕ‪١‬‬
‫ڑلیکۺ‬
‫آورۺآﷲوختۺاجےننۺوآالۺاھتآُےسۺوجۺآُسۺےنۺمنجۺدیا‬ ‫َوُهّٰللاُمَلْعَااَمِبْتَعَضَوؕ‪١‬‬
‫آورںیہنۺوہاتکسۺاھتۺڑلاکۺآُسۺڑلیکۺاسیج‬ ‫َوَسْيَلُرَكَّذلاىٰثْنُاْلاَكۚ‪١‬‬
‫آور(آُس ۺےن ۺرعض ۺیک)ےب ۺکش ۺںیم ۺےنیام ۺراھکےہۺ‬
‫َوْيِّنِااَهُتْيَّمَسَمَيْرَم‬
‫آِسۺڑلیکۺاکۺرممی‬
‫آورےبکشۺںیمۺانپہۺںیمۺدیتیۺوہنۺآِےسۺآ تۺیکۺآورۺآِسۺ‬ ‫َوْۤيِّنِااَهُذْيِعُاَكِبَواَهَتَّيِّرُذَنِمِنٰطْيَّشلا‬
‫یکۺآوالۺدوکیھبۺرمدودۺاطیشۺنۺےسۺ۔‬ ‫ِمْيِجَّرلاܔ‪۰۰‬‬
‫س ت‬
‫ۺآؽ ۺرمعاؿ وک ۺامتؾ ۺاہجونں ۺواولں ۺرپ ۺفضیلتۺ‬ ‫ۺآؽ ۺابرامیہؑ ۺاور ِ‬ ‫ا ِؿ ا‬
‫ۺآیت ۺںیم ۺایبؿ ۺایک ۺایگ ۺہک ۺاﷲ ۺاعتیلی ۺےن ۺرضحت ۺآدؾؑ‪ ،‬ۺرضحت ۺونحؑ ۺ‪ِ ،‬‬
‫س‬
‫ۺانءٖؑ‪،‬رضحت ۺآد ؑؾ ۺ‪ ،‬ۺرھپرضحت ۺونحؑ ۺاور ۺرھپرضحت ۺابرامیہؑ ۺیک ۺاوالد ۺںیم ۺےس ۺےھت۔رضحت ۺعیس ییؑ یھب ۺرضحت ۺابرا ؑ‬
‫میہۺ‬ ‫دی۔امتؾ ا‬
‫س‬ ‫س‬
‫ۺانؿۺےھتۺاوراعمذاہلل‪،‬ۺاہللۺےکۺےٹیبۺںیہنۺےھت۔ۺہیۺاسیعویئںۺےکۺاقعدئۺےکۺردۺیکۺدیہمتۺےہ‪،‬ۺلیصفتۺ‬ ‫ۺلاۺوہۺیھب ا‬
‫یکۺاوالدۺںیمۺےسۺےھت ی ذ‬
‫سس‬ ‫س‬
‫ۺبر ۺاما ۺہک ۺوہ ۺاےنپ ۺاہں ۺادیا ۺوہےن ۺواےل ۺہچب ۺوکۺ‬
‫رب ۺایبؿ ۺوہا ۺہک ۺرضحت ۺرمعاؿ ۺیک ۺزوہج ۺےن ۺاہلل ۺاعتیلی ۺیک ۺیاراگہ ۺںیم ذ‬
‫آےگ ۺآریہ ۺےہ۔ی ذ‬
‫س ت‬
‫ذمۺدنیۺےکۺےیلۺاہللۺاعتیلیۺیکۺراہۺںیمۺوفقۺرکدںیۺیگ۔ۺاؿۺےکۺاہںۺوالدتۺوہیئۺوتۺریحتۺےسۺاہللۺاعتیلیۺیکۺیاراگہۺںیمۺرعضۺایکۺہکۺ‬ ‫خ ِ‬
‫س ت‬
‫ریمے ۺاہں ۺزلےک ۺےک ۺاجبےئ ۺزلیک ۺیک ۺوالدت ۺوہیئ ۺےہ ۺاور ۺای ۺزلیک ۺوفق ۺوہ ۺرک ۺدنی ۺیک ۺخذم ۺےسیک ۺرکے ۺیگ؟ ۺاہلل ۺاعت ییل ۺوخبۺ‬
‫س‬
‫ۺرطحےسجۺامتؾۺاہجؿۺیکۺوعروتںۺ‬ ‫زلیکیک ۺ‬ ‫رامیہکۺزلاکۺاہکںۺوہاتکسۺاھتۺایسیۺکینۺتخبۺ ۺ‬ ‫اجےتنۺےھتۺہکۺسکۺیکۺوالدتۺوہیئۺےہ؟ۺا ِسۺےیلۺف ۺا‬
‫س‬ ‫س ت‬
‫رپۺفضیلتۺاطعۺیکۺاجےئۺیگ۔ۺوادلہۺےنۺزلیکۺاک اۺیؾۺرممیۺراھکۺاورۺاہللۺاعتیلیۺےسۺداعۺیکۺہکۺوہۺاِسۺزلیکۺاورۺاِسۺیکۺاوالدۺوکۺرمدودۺاطیشؿۺےکۺ‬
‫س‬
‫و تظۺاخصۺاطعۺفرامےئ۔‬
‫ولمحںۺےسۺاینپۺافح ِ‬
‫‪۳‬۔‪4S‬‬ ‫‪317‬‬ ‫‪-۳‬ت ِ ِلكَ ُ‬
‫الّر ُس ُل‬
‫ت‬
‫آیات‪ ۳۷‬ۺیا‪۳۸‬‬
‫س ت‬
‫رامیۺےہ‬
‫ۺیھباطعۺف ا‬
‫اہللۺاعتیلیۺریغبۺاابسبۺےک ۺ‬
‫رھپوبقلۺفرامیارممیۺوکآ ُن ۺےکۺرت ۺےنۺۺآیھچۺوبقتیلۺ‬
‫اَهَلَّبَقَتَفاَهُّبَرٍلْوُبَقِبٍنَسَح‬
‫ےکۺساھت‬
‫آورۺۺرپوآنۺڑچاھیاآ ُںیہنۺآیھچۺرپورسۺےکۺساھت‬ ‫َّواَهَتَبْۢنَااًتاَبَناًنَسَحۙ‪١‬‬
‫آوررگنآنۺانبدیاۺآ ُنۺاکۺررکیاؑوک‬ ‫َّواَهَلَّفَكاَّيِرَكَزۚؕ‪١‬‬
‫ۺختۺیھبۺاجےتآُنۺےکۺیاسۺررکیاؑابعدتۺاگہۺںیم‬ ‫اَمَّلُكَلَخَداَهْيَلَعاَّيِرَكَزَباَرْحِمْلاۙ‪١‬‬
‫یاےتۺآُنۺےکۺیاسۺررق‬ ‫َدَجَواَهَدْنِعاًقْزِرۚ‪١‬‬
‫(آیک ۺیار) وپاھچ آے رممی!اہکن ۺےسآ یااہمترےۺ‬
‫َلاَقُمَيْرَمٰيىّٰنَاِكَلاَذٰهؕ‪١‬‬
‫یاسۺہیۺ‬
‫اہکرممیۺےنہیۺستۺآﷲیکۺرطفۺےسۺےہ‬ ‫ْتَلاَقَوُهْنِمِدْنِعِہّٰللا‬
‫ےب ۺکش ۺآہلل ۺاطع ۺفرامیا ۺےہ ۺررق ۺےسج ۺاچےہ ۺریغبۺ‬
‫َّنِاَهّٰللاُقُزْرَيْنَمُءٓاَشَّيِرْيَغِبٍباَسِحܕ‪۰۰‬‬
‫اسحت۔‬
‫وںیہۺاکپرآۺررکیاؑۺےنۺآےنپۺرتۺوک‬ ‫َكِلاَنُهاَعَداَّيِرَكَزٗهَّبَرۚ‬
‫رعض ۺیک ۺآےۺریمے ۺرت!ۺاطعۺفرام ۺےھجمۺآےنپ ۺیاسۺ‬
‫َلاَقِّبَرْبَهْيِلْنِمَكْنُدَّلًةَّيِّرُذًةَبِّيَطۚ‬
‫ےسۺیازیکہۺآوالد‬
‫ےبۺکشۺوتۺیہۺسیتےۺوآالۺےہۺداعۺاک۔‬ ‫َكَّنِاُعْيِمَسِءٓاَعُّدلاܖ‪۰۰‬‬
 ‫‪۳‬۔‪4S‬‬ ‫‪318‬‬ ‫‪-۳‬ت ِ ِلكَ ُ‬
‫الّر ُس ُل‬
‫س‬ ‫سس‬
‫ۺزرکیؑۺ وکۺرضحتۺ‬
‫ہیۺآیاتۺآاگہۺرکریہۺںیہۺہکۺاہللۺاعتیلیۺےنۺرضحتۺرممیؑ یکۺوادلہۺیکۺبذرۺوبقؽۺفرامیئۺاورۺلکیہِۺامیلسا ۺںیمۺرضحت ا‬
‫ت‬
‫ۺبتیبۺیکۺاعسدتۺاطعۺیک۔ۺرضحتۺزرکیاؑ ۺجۺیھبۺرضحتۺرممیؑۺ ےکۺےیلۺوصخمصۺابعدتۺاگہۺںیمۺاجےتۺوتۺاؿۺ‬ ‫رممیؑ یکۺرپورشۺاور ر‬
‫ت‬
‫ےک اۺیسۺےبۺوممسۺےکۺلھپۺیاےت۔ایۺاورۺروایۺےکۺاطمقبۺاؿۺےک اۺیسۺرواحا ۺرزؼۺیاےتۺینعیۺاؿۺےسۺملعۺوۺتمکحۺےکۺرگاںۺ‬
‫ست‬
‫دقرۺاملکتۺنسۺاورۺریحاؿۺوہاجےت۔ۺایۺروزۺاوہنںۺےنۺرضحتۺرممیؑ ےسۺوپھچۺیہۺایلۺہکۺےبۺوممسۺےکۺہیۺلھپ اۺیۺردشۺوۺرعمتفۺاکۺ‬
‫میۺےکۺ‬
‫ۺدیہکۺہیۺسۺاہللۺاحبسہنۺاعتیلیۺیکۺاطعۺےہ۔رضحتۺرم ؑ‬ ‫ہیۺضیفۺاؿۺےکۺےیلۺاہکںۺےسۺاجریۺوہاۺےہ؟ۺرضحتۺرممیؑ ےنۺوجاب ا‬
‫م س‬
‫وخ ۺںیم ۺآےئگ ۺاوربروسں ۺےس ۺدؽ ۺںیم ۺ چلٹے ۺوایل ۺای ۺوخاشہ ۺاؿ ۺےک ۺوبلں ۺرپ ۺآیئگ۔ ۺرعض ۺایک‪ :‬ۺاےۺ‬
‫ہی ۺاافلظ ۺنس ۺرک ۺرضحت ۺزرکیاؑ ۺ ۺ ذ‬
‫س‬ ‫ت‬
‫ۺرزؼۺاخصۺےسۺضیف اۺیبۺفرامراہۺےہۺوتۺےھجمۺیھبۺیاووجدۺریمیۺربکینسۺاورۺریمیۺ‬ ‫ریمےۺرب!ۺج وۺتۺرضحتۺرممیؑ ۺوکۺاابسبۺےکۺریغب ِ‬
‫س‬ ‫سس‬ ‫س‬
‫زوہجۺےک اۺیھجنۺنپۺےکۺاےنپ اۺیسۺےسۺیازیکہۺاوالدۺرمتمحۺفرام۔ۺےبۺکشۺوتۺیہۺداعۺنسۺاورۺوبقؽۺفرامےنۺواالۺےہ۔‬
‫ت‬
‫آیات‪ ۳۹‬اۺی‪۴۱‬‬
‫پ‬
‫رضحتۺ حیی یؑ ۺیکۺزجعماہنۺوالدت‬
‫رھپاکپرآررکیاٖؑ وکفروتشنۺےنہکبجۺوہۺڑھکےامنر ۺڑپھۺ‬
‫ُهْتَداَنَفُةَكِٕىٰٓلَمْلاَوَوُهٌمِٕىٓاَقْيِّلَصُّييِفِباَرْحِمْلاۙ‬
‫رےہۺےھتۺابعدتۺاگہۺںیم‬
‫ےبۺکشۺآہللۺوخربخشیۺداتیۺےہۺآ تؑۺوکییحیٖؑ یک‬ ‫َّنَاَهّٰللاَكُرِّشَبُيىٰيْحَيِب‬
‫وجۺہکۺدصتقیۺرکۺےنۺوآۺےلۺوہۺنۺےگۺآہللۺےکۺآیکۺہملکۺیک‬ ‫اًۢقِّدَصُمٍةَمِلَكِبَنِّمِہّٰللا‬
‫آوروہ ۺوہن ۺےگرسدآرآوروعروتن ۺےسدحیلعہ ۺرےنہوآےلۺ‬
‫َواًدِّيَسَّواًرْوُصَحَّواًّيِبَنَنِّمَنْيِحِلّٰصلاܗ‪۰۰‬‬
‫آوریبنۺۺاصنیحلۺںیمۺےس۔‬
‫وپاھچررکیاؑےنآےریمےرت!ےسیکوہاگریمےاہنۺ‬
‫َلاَقِّبَرىّٰنَاُنْوُكَيْيِلٌمٰلُغ‬
‫ڑلاکۺ‬
 ‫‪۳‬۔‪4S‬‬ ‫‪319‬‬ ‫‪-۳‬ت ِ ِلكَ ُ‬
‫الّر ُس ُل‬
‫احالہکنۺآ اچنہپۺےھجمۺیڑاھہپ‬ ‫َّوْدَقَيِنَغَلَبُرَبِكْلا‬
‫آورریمیۺویبیۺیاھجنۺےہ‬ ‫َوْيِتَاَرْماٌرِقاَعؕ‬
‫اہکۺفرےتشۺےنۺآِیسۺرطح ۺآﷲرکیاۺےہۺوجۺاچاتہۺےہ۔‬ ‫َلاَقَكِلٰذَكُهّٰللاُلَعْفَياَمُءٓاَشَيܘ‪۰۰‬‬
‫رعضۺیکۺررکیاؑےنۺآےریمےرت!رقمرفرامۺریمےۺ‬
‫َلاَقِّبَرْلَعْجاْۤيِّلًةَيٰا‬
‫ےیلۺوکۺیئۺنشاینۺ‬
‫فرامیاآہللۺےنآ تۺؑیکۺنشاینۺہیۺےہ‬ ‫َلاَقَكُتَيٰا‬
‫ہکۺآ ت ؑۺیاتۺہنۺرکںیکسۺےگولوگنۺےسنیتۺدنۺیکۺ‬ ‫اَّلَاَمِّلَكُتَساَّنلاَةَثٰلَثٍماَّيَا‬
‫رگمآسارہۺےس‬ ‫اَّلِااًزْمَرؕ‪١‬‬
‫آوردرکےئجیکآےنپۺرتۺاککیرت ےس‬ ‫َوْرُكْذاَكَّبَّراًرْيِثَك‬
‫آورحیبستۺےئجیکۺساۺمۺآورۺحبص۔‬ ‫َّوْحِّبَسِّيِشَعْلاِبَوِراَكْبِاْلاُܙ‪۰۰‬‬
‫پ‬ ‫س‬
‫ۺزرکی ۺؑؑ وکۺرضحتۺ حییۺؑ ی یکۺوالدتۺیکۺنارتۺدی۔ۺرضحتۺ‬ ‫اِؿ ا‬
‫ۺآیۺتۺںیمۺایبؿۺایکۺایگۺہکۺایۺروزۺدوراؿِ ۺامنزۺفروتشںۺےنۺرضحت ا‬
‫ؑؑریحاؿۺوہےئۺہکۺاہللۺاعتیلیۺریمےۺآنگنۺںیمۺروقنۺےسیکۺےجیھبۺاگۺہکبجۺںیمۺوبڑاھۺوہاکچۺوہں اورۺریمیۺویبی اۺیھجنۺےہ۔ۺبیغۺےسۺ‬
‫زرکی ۺ‬
‫ا‬
‫ۺدؾۺ‬
‫ۺزرکیۺؑؑوکۺنیقلتۺیکۺیئگۺہکۺوہۺابۺرکشاےنۺےکۺوطرۺرپۺ حبۺو ا‬
‫ہےشۺرپۺاقدرۺےہۺاورۺوہۺوجۺاچےہۺرکاتکسۺےہ۔ۺرضحت ا‬ ‫ﷲاعت ییلۺ رۺ‬
‫دناۺآیئۺہکۺا ۺ‬
‫ت‬ ‫پ‬
‫اہلل ۺاعتیلی ۺاک ۺذرک ۺاور ۺحیبست ۺرکےت ۺرںیہ۔رضحت ۺ حیی ؑۺی یک ۺزجعماہن ۺوالدت ۺاک ۺذرک ۺاسیعویئں ۺوک ۺہی ۺیاور ا‬
‫ۺرکای ۺےہ ۺہک ۺزجعماہن ۺوالدت ۺیسک ۺوکۺ‬
‫پ‬
‫وبعمدۺںیہنۺانبد یت۔ہنۺرضحتۺ حی ۺی ی ٖؑوبعمدۺںیہۺاورہنۺرضحتۺعیسیۺ ی ؑؑنجۺیکۺزجعماہنۺوالدتۺاکۺذرکۺآےگۺآراہۺےہ۔‬
‫‪۳‬۔‪4S‬‬
‫ت‬
‫آیات‪ ۴۲‬ۺیا‪۴۴‬‬
‫ف سض ت‬
‫رضحتۺرممیؑ ۺیکۺامتؾۺاہجؿۺیکۺوعروتںۺرپۺ یلت‬
‫آورختۺاہکۺفروتشنۺےنۺآےۺرممی!‬
‫ےبۺکشۺآﷲےن ۺنچۺایلۺےہۺآ تۺوک‬
‫آوریازیکہۺایکےہۺآ تۺوک‬
‫آورنچۺایلےہۺآ تۺوکامتمۺناہوننۺیکۺوعروتنۺرپ۔‬
‫آےۺرممی!ۺفرامربندآریۺےئجیکۺآےنپۺرتۺیک‬
‫آوردجسہۺےئجیک‬
‫آورروکغۺےئجیکۺروکغۺرکےنۺوآولنۺےکۺساھت۔‬
‫ہی ۺےہ ۺبیغ ۺیک ۺربخون ۺںیم ۺےس‪،‬مہ ۺویح ۺرکےت ۺںیہۺ‬
‫آِےسۺآےۺیبنۺ!آ تۺیکۺرطفۺ‬
‫آورںیہنۺےھتۺآ تۺآُنۺےکۺیاسۺ‬
‫خت ۺوہ ۺ(قرہع ۺآدنآری ۺےک ۺےیل)کنیھپ ۺرےہ ۺےھت ۺآےنپۺ‬
‫ملق‬
‫ہکۺآُنۺںیمۺےسۺوکۺنۺرگنآینۺرکےۺاگۺرممیۺیک‬
‫آورںیہنۺےھتۺآ تۺآُنۺےکۺیاس‬
‫‪31:‬‬ ‫‪-۳‬ت ِ ِلكَ ُ‬
‫الّر ُس ُل‬
‫َوْذِاِتَلاَقُةَكِٕىٰٓلَمْلاُمَيْرَمٰي‬
‫َّنِاَهّٰللاِكىٰفَطْصا‬
‫َوِكَرَّهَط‬
‫َوِكىٰفَطْصاىٰلَعِءٓاَسِنَنْيِمَلٰعْلاܚ‪۰۰‬‬
‫ُمَيْرَمٰيْيِتُنْقاِكِّبَرِل‬
‫َوْيِدُجْسا‬
‫َوْيِعَكْراَعَمَنْيِعِكّٰرلاܛ‪۰۰‬‬
‫َكِلٰذْنِما ِءٓاَبْۢنن ِبْيَغْا ِهْيِحْوَكْيَلِاؕ‪١‬‬
‫َواَمَتْنُكْمِهْيَدَل‬
‫ْذِاَنْوُقْلُيْمُهَماَلْقَا‬
‫ْمُهُّيَاُلُفْكَيَمَيْرَم‬
‫َواَمَتْنُكْمِهْيَدَل‬
 ‫‪۳‬۔‪4S‬‬ ‫‪321‬‬ ‫‪-۳‬ت ِ ِلكَ ُ‬
‫الّر ُس ُل‬
‫ختۺۺوہۺآ سپۺںیمۺڑگھجۺرےہۺےھتۺ۔‬ ‫ْذِاَنْوُمِصَتْخَيܜ‪۰۰‬‬
‫ف سض ت‬ ‫س‬
‫ل‬ ‫اِؿ ۺآیات ۺںیم ۺرضحت ۺرممی ۺ‬
‫ؑؑ وک ۺفروتشں ۺےک ۺذرہعی ۺامتؾ ۺاہجؿ ۺیک ۺوعروتں ۺرپ ۺ ی ت ۺیک ۺ ذ‬
‫ونب ۺانسیئ ۺیئگ۔ ۺرکشاہن ۺےک ۺوطر ۺرپ ۺاںیہن ۺاہللۺ‬
‫ت‬ ‫س‬
‫اعتیلیۺیکۺفرامربنداری‪،‬اسۺیکۺیاراگہۺںیمۺدجسہۺرکےنۺاورۺلکیہۺںیمۺاینپۺابعدتۺاگہۺںیمۺرےتہۺوہےئۺیاوامعۺامنزۺاداۺرکےنۺیکۺنیقلتۺیکۺ‬
‫ت‬
‫یئگ۔ۺیبنۺارکؾﷺےنۺہنۺوکیئۺاسہقبۺآامسا ۺاتکبۺۺڑپیھۺاورۺہنۺیہۺوکیئۺیاریخیۺاتکبۺ۔آپۺﷺ یکۺزیاؿِ ۺابمرکۺےسۺاِؿۺاقحقئۺاکۺ‬
‫ایبؿۺاِسۺیاتۺیکۺدلیلۺےہۺیکۺآپﷺ اہللۺاعتیلیۺےکۺروسؽۺںیہۺاورۺویحۺےکۺذرہعیۺامیضۺےکۺواتاعتۺےسۺآاگہۺرکرےہۺںیہ۔‬
‫ت‬
‫آیات‪ ۴۵‬ۺیا‪۴۷‬‬
‫رضحتۺعیسی یؑ ۺیکۺزجعماہنۺوالدت‬
‫ختۺاہکفروتشنۺےنۺآےۺرممی!‬ ‫ْذِاِتَلاَقُةَكِٕىٰٓلَمْلاُمَيْرَمٰي‬
‫ےبۺکشۺآہللۺنشارت ۺداتیےہ ۺآ ت ۺوکآیکۺہملکۺیک ۺآینپۺ‬
‫َّنِاَهّٰللاِكُرِّشَبُيٍةَمِلَكِبُهْنِّم‬
‫رطفۺےس‬
‫آ ُنۺاکۺیامۺےہحیسمۺٰیسیع ؑۺنبۺرممیۺ‬ ‫ُهُمْساُحْيِسَمْلاىَسْيِعُنْباَمَيْرَم‬
‫یڑےۺرہبتۺوآےلۺوہنۺےگ ۺداینآورۺآ رختۺںیم‬ ‫اًهْيِجَويِفاَيْنُّدلاَوِةَرِخٰاْلا‬
‫آوروہنۺےگ(آہللۺےک)رقمنیبۺںیم ےسۺ۔‬ ‫َنْيِبَّرَقُمْلا۠ܝ‪۰۰‬‬
‫ۙ‬ ‫َوَنِم‬
‫آوروہ ۺوگتفگرکںی ۺےگولوگن ۺےس ۺامن ۺیک ۺوگدںیم ۺآورۺ‬
‫َوُمِّلَكُيَساَّنلايِفِدْهَمْلاَواًلْهَك‬
‫آدھیرۺرمعۺںیم‬
‫آوروہنۺےگییکۺولوگنۺںیمۺےسۺ۔‬ ‫َّوَنِمَنْيِحِلّٰصلاܞ‪۰۰‬‬
‫وپاھچرممی ےن ۺآے ۺریمے ۺرت!ےسیک ۺوہاگ ۺریمے ۺاہنۺ‬ ‫ْتَلاَقِّبَرىّٰنَاُنْوُكَيْيِلٌدَلَو‬
 ‫‪۳‬۔‪4S‬‬ ‫‪322‬‬ ‫‪-۳‬ت ِ ِلكَ ُ‬
‫الّر ُس ُل‬
‫ڑلاک‬
‫احالہکنۺںیہنۺاہھتۺاگلیاۺےھجمۺیسکۺآنشانۺےن؟‬ ‫َّوْمَلْيِنْسَسْمَيٌرَشَبؕ‪١‬‬
‫اہکۺفرےتشۺےنۺآِیسۺرطح ۺآﷲدیپآۺفرامیاۺےہۺوجۺاچاتہۺےہ۔‬ ‫َلاَقِكِلٰذَكُهّٰللاُقُلْخَياَمُءٓاَشَي‬
‫ختۺوہۺہلصیفۺفرامیاۺےہۺیسکۺاکمۺاک‬ ‫اَذِاىٰۤضَقاًرْمَا‬
‫وتۺےبۺکشۺوہۺاتہکۺےہآُسۺےکےیلۺہکۺوہاج‬ ‫اَمَّنِاَفُلْوُقَيٗهَلْنُك‬
‫سپۺوہۺوہاجیاےہ۔‬ ‫ُنْوُكَيَفܟ‪۰۰‬‬
‫ؑےکۺےیلۺرضحتۺعیسیۺ یؑیکۺزجعماہنۺوالدتۺیکۺنارتۺاکۺذرکےہ۔ ا‬
‫ۺاتبیۺایگۺہکۺرضحتۺ‬ ‫ۺاہللاعتیلیۺیکۺرطػۺےسۺرضحتۺرممیۺؑ‬‫ۺآیتۺںیم ۺ‬‫اِؿ ا‬
‫عیسیۺؑ ی یکۺوالدتۺریغبۺوادلۺےکۺوہیگ۔ۺوہۺاۺہللۺاعتیلیۺاکۺہملکۺوہںۺےگۺینعیۺاؿۺیکۺوالدتۺںیمۺاۺہللۺاعتیلیۺاکۺہملکۺٔ نکۺوہۺرکدارۺاداۺرکےۺاگۺوجۺ‬
‫ت‬
‫ؑؑےنۺااہظ ِرۺریحتۺایکۺوتاںیہن ا‬
‫ۺاتبیۺ‬ ‫ۺوہیۺےہ۔ۺرضحتۺعیسیۺ ی ٖؑۺ یکۺاِسۺرطحۺےسۺادیاشئۺیکۺربخرپۺرضحتۺرممیۺ‬ ‫ہچبۺیکۺوالدتۺںیمۺوادلۺاک ا‬
‫ت ت‬ ‫س‬
‫ایگ ۺہک ۺاہلل ۺاعتیلی ۺوجاچےہ ۺوسرکاتکسےہ۔رضحت ۺعیسی یؑۺداین ۺو ر‬
‫ۺآخت ۺںیم ۺیازعت ۺاور ۺا ۺہلل ۺاعتیلی ۺیک ۺفری ۺواےل ۺاقمؾ ۺےک ۺاحلم ۺوہںۺ‬
‫ےگ۔ۺوہۺامںۺیکۺوگدۺںیمۺاورۺادڑیھۺرمعۺںیمۺولوگںۺےسۺزجعماہنۺالکؾۺرکںی ےگ۔ۺادڑیھۺرمعۺںیمۺاؿۺیکۺوگتفگۺاِسۺےیلۺزجعماہنۺےہۺہکۺجۺ‬
‫ۺبسۺدعبۺواسپۺآںیئۺےگۺوت ۺاِسۺرمعۺںیمۺوہں ےگۺاورۺرھپۺ‬
‫ۺااھٹیۺایگۺوتۺوہۺوجاا ۺیکۺرمعںیمۺےھت۔ۺجۺوہۺداینۺںیمۺرٹکیسوں ر‬
‫اںیہنۺآامسؿۺرپ ا‬
‫رہتفۺرہتفۺادڑیھۺرمعۺوکۺںیچنہپۺےگ۔‬
‫ت‬
‫آیات‪ ۴۸‬اۺی‪۴۹‬‬
‫رضحتۺعیسیۺ یٖؑےکۺزجعمات‬
‫آورآﷲاھکسےئۺاگرضحتۺٰیسیعؑۺوکاتکۺتۺآورتمکحۺینعیۺ‬ ‫َوُهُمِّلَعُيَبٰتِكْلاَوَةَمْكِحْلاَوَةىٰرْوَّتلاَو‬
‫وترآتۺآورآلیجنۺ۔‬ ‫لْيِجْنِاْلاۚܠ‪۰۰‬‬
 ‫‪۳‬۔‪4S‬‬ ‫‪323‬‬ ‫‪-۳‬ت ِ ِلكَ ُ‬
‫الّر ُس ُل‬
‫آوروہۺروسلۺوہنۺےگۺینبۺآرسآۺلیئۺیکۺرطف‬ ‫َواًلْوُسَرىٰلِاْۤيِنَبَلْيِءٓاَرْسِا۬ۙ‪١‬‬
‫(وہۺںیہکۺےگ)انیقیً ۺںیم ۺالیاوہن ۺاہمتۺرےۺیاسۺآیکۺ‬
‫ْيِّنَاْدَقْمُكُتْئِجٍةَيٰاِبْنِّممُكِّبَّرۙ‬
‫نشاینۺاہمتۺرےۺرتۺیکۺرطفۺےس‬
‫ےب ۺکشۺںیم ۺانبیاۺوہنۺاہمت ۺرے ۺےیل ۺاگرےۺےس ۺآیکۺ‬
‫ْۤيِّنَاُقُلْخَاْمُكَلَنِّمِنْيِّطلا ِةَٔـْيَهَكِرْيَّطلا‬
‫رپدنےۺیکۺۺوصرتۺیکۺامدنن‬
‫رھپۺںیمۺوھپۺیکۺامریاۺوہنۺآُسۺںیم‬ ‫ُخُفْنَاَفِهْيِف‬
‫وتۺوہۺوہاجیاےہۺآریاۺوہآۺرپدنہۺآﷲےکۺمکحۺےس‬ ‫ُنْوُكَيَفاًۢرْيَطِنْذِاِبِہّٰللا‬
‫آورںیم ۺدنترست ۺرکداتیوہن ۺامدررآدآدنےھوکآورۺ‬
‫َوُئِرْبُاَهَمْكَاْلاَوَصَرْبَاْلا‬
‫یڑضۺوآےلۺوک‬
‫آورںیمۺردنہۺرکداتیوہنۺرمدہۺوکآﷲےکمکحۺےس‬ ‫َوِيْحُاىٰتْوَمْلاِنْذِاِبِہّٰللاۚ‬
‫آورںیمۺںیہمتۺاتبداتیوہنۺوجۺمتۺاھکےتۺوہۺ‬ ‫َوْمُكُئِّبَنُااَمِبَنْوُلُكْاَت‬
‫آورۺوجرھکۺرکۺآ ےتۺوہۺآےنپۺرھگونۺںیم‬ ‫َواَمَنْوُرِخَّدَت ْيِفْمُكِتْوُيُب‬
‫ےبۺکشۺآِسۺںیمۺآیکۺنشاینۺےہۺاہمتۺرےۺےیلۺ‬ ‫َّنِاْيِفَكِلٰذًةَيٰاَلْمُكَّل‬
‫آرگمتۺومنمۺوہۺ۔‬ ‫ْنِاْمُتْنُكَنْيِنِمْؤُّمۚܡ‪۰۰‬‬
‫ِ‬
‫ۺااکحامت ۺرشتعی ۺاور ۺتمکح ۺیک ۺمیلعت ۺدے ۺاگ۔ ۺاؿ ۺیکۺ‬ ‫ۺآیت ۺآاگہ ۺرک ۺریہ ۺںیہ ۺہک ۺاہلل ۺاعتیلی ۺرضحت ۺعیسی ۺیٖؑ ۺوک ۺوترات ۺاور ۺالیجن ۺینعی‬
‫ہی ا‬
‫س‬ ‫س‬ ‫ت‬
‫ۺاڑی ۺرشوعۺ‬
‫راسل ۺرصػ ۺینب ۺارسالیئ ۺےک ۺےیل ۺوہ ۺیگ۔وہ ۺیٹم ۺاک ۺرپدن ۺہ ۺانبرک ۺاس ۺںیم ۺوھپی ۺامرںی ۺےگ ۺاور ۺوہ ۺاہلل ۺاعتیلی ۺےک ۺمکح ۺےس ا‬
‫ۺافشیبۺرکںیۺےگۺ۔وہ ۺاہللۺاعتیلیۺےک ۺمکحۺےسرمدوںۺوکۺ‬
‫ۺبصۺےکۺرمضیۺوک ۺاہللۺاعتیلی ۺےک ۺمکحۺےس ا‬
‫رکدےۺاگ۔وہۺامدرزادۺادنےھۺاور ر‬
 ‫‪۳‬۔‪4S‬‬ ‫‪324‬‬ ‫‪-۳‬ت ِ ِلكَ ُ‬
‫الّر ُس ُل‬
‫زدنہۺرکںیۺےگ۔ۺیسکۺعمجمۺںیمۺولوگںۺوکۺاتبدںیۺےگۺہکۺایکۺاھکرکۺآےئۺوہۺاورۺوخراکۺاکۺانتکۺذریخہۺرھگۺوھچڑۺرکۺآےئۺوہ۔ہیۺوہۺزجعماتۺںیہۺ‬
‫ت‬
‫وجۺرضحتۺعیسی یؑ ۺوکاؿۺیکۺراسلۺےکۺوبثتۺےکۺوطرۺرپۺدےیۺےئگ۔‬
‫ت‬
‫آیات‪۵۰‬ۺ اۺی‪۵۱‬‬
‫رضحتۺعیسی یؑ ۺیکۺدوعت‬
‫آور(ںیہک ۺےگٰیسیعؑ) ۺںیم ۺدصتقی ۺرک ۺےن ۺوآالوہن ۺآُسۺ‬
‫َواًقِّدَصُماَمِّلَنْيَبَّيَدَيَنِمِةىٰرْوَّتلا‬
‫یکۺوجۺریمےۺساےنمۺےہۺوترآۺتۺںیمۺےس‬
‫آوریاہک ۺںیم ۺحالل ۺرکدون ۺاہمترے ۺےیلضعب ۺآیسیۺ‬
‫َوَّلِحُاِلْمُكَلَضْعَبْيِذَّلاَمِّرُحْمُكْيَلَع‬
‫زیچںیۺوجۺرحآۺمۺرکۺدیۺںیئگۺںیھتۺمتۺرپ‬
‫آورںیم ۺالیاوہن ۺاہمترےیاس ۺآیک نشاین ۺاہمترےۺ‬
‫َوْمُكُتْئِجٍةَيٰاِبْنِّممُكِّبَّر‬
‫رتۺیکۺرطفۺےس‬
‫سپۺدروآہللۺےسۺآورآظاۺػتۺرکوریمی۔‬ ‫اوُقَّتاَفَهّٰللاَوِنْوُعْيِطَاܢ‪۰۰‬‬
‫ےبۺکشۺآﷲریمآرتۺےہۺآوراہمترآرتۺےہ ۺوتابعدتۺ‬
‫َّنِاَهّٰللاْيِّبَرَوْمُكُّبَرُهْوُدُبْعاَف‬
‫رکوۺآُیسۺیکۺ‬
‫ہیۺدیساھۺرآہتسۺےہ۔‬ ‫اَذٰهٌطاَرِصٌمْيِقَتْسُّمܣ‪۰۰‬‬
‫س‬
‫ۺآیتۺںیمۺینبۺارسالیئۺےکۺےیلۺرضحتۺعیسی یؑ ۺیکۺدوعتۺاکۺایبؿۺےہ۔اوہنںۺےنۺف ا‬
‫رامیۺہکۺاےۺینبۺارسالیئ!ۺںیمۺوتراتۺےکۺالکؾۺِ‬ ‫اِؿ ا‬
‫سس‬ ‫ت‬ ‫ت‬
‫ۺرکیۺوہںۺاورۺضعب ۺایسیۺزیچوںۺوکاہمترےۺےیل ۺرھپۺےسۺالحؽۺرہھٹایاۺوہںۺوجاہمتریۺیافراموینںۺیکۺوہجۺےسۺمتۺ‬ ‫الہییۺوہےنۺیکۺدصتقی ا‬
‫س‬
‫ۺلذادیساھۺراہتسۺہیۺےہۺہکۺاسۺیکۺدنبیگۺرکو‪،‬ۺاسۺےسۺڈرےتۺروہۺاورۺریمیۺ‬ ‫رپرحاؾۺرکدیۺںیئگۺںیھت۔ۺاہللۺاعتیلیۺیہۺمہۺسۺاکۺربۺےہ ی‬
‫ت‬
‫ۺرکو۔وگیۺرضحتۺعیس ؑیۺ یےنۺاہللۺاعتیلیۺاکۺاٹیبۺوہےنۺاکۺدوعیۺ یںیہنۺایکۺہکلبۺاسۺاکۺدنبہۺاورۺروسؽۺوہےنۺاکۺاالعؿۺایک۔‬
‫ا‬ ‫ااطع‬
 ‫‪۳‬۔‪4S‬‬ ‫‪325‬‬ ‫‪-۳‬ت ِ ِلكَ ُ‬
‫الّر ُس ُل‬
‫ت‬
‫آیات‪۵۲‬ۺ ۺیا‪۵۴‬‬
‫رضحتۺعیسی یؑ ۺیکۺدوعتۺرپۺینبۺارسالیئۺاکۺر ّ ِدلمع‬
‫رھپختۺوسحمسۺایکٰیسیع ؑۺےنۺآُنۺےسۺرفک‬ ‫ۤاَّمَلَفَّسَحَاىٰسْيِعُمُهْنِمَرْفُكْلا‬
‫ۺوپاھچوکنۺےہۺریمآدمداگرۺآﷲیکۺرآہۺںیم؟‬ ‫َلاَقْنَمْۤيِراَصْنَاىَلِاِہّٰللا‬
‫اہکوحآۺرویۺنۺےنۺمہۺںیہۺآﷲ(یکۺرآہ)ےکۺدمداگۺر‬ ‫َلاَقَنْوُّيِراَوَحْلاُنْحَنُراَصْنَاِہّٰللاۚ‪١‬‬
‫مہۺآامینۺالےتۺںیہۺآہللۺرپ‬ ‫اَّنَمٰاِهّٰللاِبۚ‪١‬‬
‫آور(آےٰیسیعؑ!)آ ت ۺوگآہ ۺرےیہہک ۺےب ۺکش ۺمہۺ‬
‫َوْدَهْشااَّنَاِبَنْوُمِلْسُمܤ‪۰۰‬‬
‫فرامربندآرۺںیہۺ۔‬
‫آےۺامہۺرےۺرت!ۺمہۺآامیۺنۺالےئۺآُسۺکالۺمۺرپۺوجۺوتۺےنۺ‬
‫ۤاَنَّبَراَّنَمٰاۤاَمِبَتْلَزْنَا‬
‫یارلۺفرامیا‬
‫آورۺمہۺےنۺریپویۺیکۺروسلؑؑ ۺیک‬ ‫َواَنْعَبَّتاَلْوُسَّرلا‬
‫سپۺھکلۺےلۺںیمہۺوگآوہنۺےکساھت۔‬ ‫اَنْبُتْكاَفَعَمَنْيِدِهّٰشلاܥ‪۰۰‬‬
‫آوراچلۺیلچۺوہیدوینۺےنآوردتریبفرامیئۺآہللۺےن‬ ‫َواْوُرَكَمَوَرَكَمُهّٰللاؕ‪١‬‬
‫آورآﷲرتہبنیۺدتریبفرامےنوآالےہ۔‬ ‫َوُهّٰللاُرْيَخنْيِرِكٰمْلاُܦ‪۰۰‬‬
‫ہی ۺآیات ۺرضحت ۺعیسی ؑۺی یک ۺدوعت ۺےک ۺوجاب ۺںیم ۺینب ۺارسالیئ ۺےک ۺر ّ ِدلمع ۺاک ۺذرک ۺرکریہ ۺںیہ۔ ۺرضحت ۺعیسیؑ یۺےن ۺوسحمس ۺایک ۺہک ۺینبۺ‬
‫س‬ ‫ت‬
‫ۺےہ۔آخۺاکرۺاوہنںۺےنۺاکپرۺاگلیئۺہکۺمتۺ‬
‫ر‬ ‫ارسالیئۺیکۺارثکیۺاؿۺیکۺدوعتۺاکۺااکنرۺرکریہۺےہۺاورۺاؿۺیکۺاجؿۺےنیلۺیکۺاسزںیشۺرکریہ‬
‫ںیمۺےسۺوکؿۺےہۺوجۺاہللۺیکۺاخرطۺریماۺاسھتۺدے؟ۺدنچوحارویںۺےنۺاہکۺمہۺاہللۺیکۺراہۺںیمۺآپؑۺےکۺاسیھتۺںیہۺ۔ۺاےۺہارےۺرب!ۺمہۺ‬
 ‫‪۳‬۔‪4S‬‬ ‫‪326‬‬ ‫‪-۳‬ت ِ ِلكَ ُ‬
‫الّر ُس ُل‬
‫س‬
‫آپ ۺیک ۺیازؽ ۺرکدہ ۺامیلعتت ۺرپ ۺاامیؿ ۺےل ۺآےئ ۺاور ۺمہ ۺآپ ۺےک ۺروسؽؑ ۺیک ۺریپوی ۺرکرےہ ۺںیہ۔سپ ۺںیمہ ۺیھب ۺقح ۺیک ۺوگایہ ۺدےنیۺ‬
‫عی‬ ‫س‬
‫س‬
‫واولںۺںیمۺدالمۺفرامےل۔ۺرھپۺینبۺارسالیئۺےنۺرضحتۺ ی ۺیٖؑےکۺالخػۺاسزشۺیکۺاورۺاںیہنۺبیلصۺدےنیۺیکۺوکششۺیک۔ۺاہللۺاعت ییلۺ‬
‫س‬
‫ۺدیۺاورۺرضحتۺعیس ۺیؑ ی ۺوکۺآامسؿۺرپۺاۺاھٹایل۔‬
‫ےنۺہیفخۺدتریبۺےکۺذرہعیۺینبۺارسالیئۺیکۺاسزشۺوکیااکؾۺرک ا‬
‫ت‬
‫آیات‪۵۵‬ۺ ایۺ‪۵۷‬‬
‫رضحتۺعیس ۺؑی ی اکۺرعفِۺآامسا ‬
‫ختۺفرامیاآﷲےنآےۺٰیسیعۺؑ!ےبۺکشۺںیمۺآ تۺؑۺوکۺوپرآۺ‬
‫ْذِاَلاَقُهّٰللاىٰۤسْيِعٰيْيِّنِاَكْيِّفَوَتُم‬
‫وپۺرآۺاوےنۺوآالۺوہن‬
‫آورۺآاھٹےنۺوآالوہنۺآ تؑۺوکۺآینپۺرطف‬ ‫َوَكُعِفاَرَّيَلِا‬
‫آوریاکۺرکےنۺوآالۺوہن ۺآ تؑ ۺوکآُن ۺےسوہنجن ۺےنۺ‬
‫َوَكُرِّهَطُمَنِمَنْيِذَّلااْوُرَفَك‬
‫رفکۺایک‬
‫آوررکےنۺوآالوہنۺآُنۺوکوہنجنۺےنۺریپویۺیکۺآ تؑۺیکۺ‬ ‫َوُلِعاَجَنْيِذَّلاَكْوُعَبَّتاَقْوَفَنْيِذَّلااْۤوُرَفَكىٰلِا‬
‫التۺآُنۺرپوہنجۺنۺےنۺرفکایکایقۺمتۺےکۺدنۺیک‬ ‫ِمْوَيِةَمٰيِقْلا‬
‫رھپریمیۺیہۺرطفۺمتۺستۺاکولانٹےہ‬ ‫َّمُثَّيَلِاْمُكُعِجْرَم‬
‫وتںیم ۺہلصیف ۺرکون ۺاگاہمترے ۺدرناین ۺآ ُس ۺںیم ۺمت ۺسجۺ‬
‫ُمُكْحَاَفْمُكَنْيَباَمْيِفْمُتْنُكِهْيِفَنْوُفِلَتْخَتܧ‪۰۰‬‬
‫ںیمۺآخیالۺفۺرکےترےہ۔‬
‫سپۺوۺہۺوہنجنۺےنۺرفک ۺایکۺ‬ ‫اَّمَاَفَنْيِذَّلااْوُرَفَك‬
‫وتںیم ۺاذآت ۺدون ۺاگآُںیہن ۺتخس ۺاذآت ۺداین ۺآور ۺآ رختۺ‬ ‫ْمُهُبِّذَعُاَفاًباَذَعاًدْيِدَشيِفاَيْنُّدلاَوِةَرِخٰاْلا‬
 ‫‪۳‬۔‪4S‬‬ ‫‪327‬‬ ‫‪-۳‬ت ِ ِلكَ ُ‬
‫الّر ُس ُل‬
‫ںیم‬
‫آورںیہنۺوہاگۺآُنۺےکےیلوکیئۺدمداگرونۺںیمۺےس۔‬ ‫َواَمْمُهَلْنِّمَنْيِرِصّٰنܨ‪۰۰‬‬
‫آورۺوہۺوجآامیۺنۺالۺےئۺ‬ ‫َواَّمَاَنْيِذَّلااْوُنَمٰا‬
‫آورآُنہونۺےنلمعۺےیکۺآےھچ‬ ‫َواوُلِمَعِتٰحِلّٰصلا‬
‫وتآہللۺوپرےۺوپرےدےۺاگآُںیہنۺآُنۺےکۺآرج‬ ‫ْمِهْيِّفَوُيَفْمُهَرْوُجُا‬
‫آورآﷲدنسپںیہنۺرکیاظاوملۺنۺوک۔‬ ‫َوُهّٰللااَلُّبِحُيَنْيِمِلّٰظلاܩ‪۰۰‬‬
‫س‬
‫ۺآیتۺںیمۺاہللۺاعتیلیۺےنۺرضحتۺعیسیۺ یٖؑ وکۺنارتۺدیۺہکۺاںیہنۺدونمشںۺےکۺلتقۺےکۺی اایکۺوصنمےبۺےسۺوفحمظۺرکد ایۺاجےئۺاگۺاورۺ‬ ‫اِؿ ا‬
‫س‬ ‫ت‬
‫آامسؿ ۺرپ ۺااھٹایلاجےئ ۺاگ۔آپؑ ۺ وک ۺاؿ ۺوتمہتں ۺےس ۺیھب ۺبری ۺیای ۺرکدیااجےئ ۺاگ ۺوج ۺآپؑ ۺرپ ۺاکفروں ۺےن ۺاگلیئ ۺںیہ۔ ۺداین ۺںیم ۺآپؑ ۺ یکۺ‬
‫س‬
‫ۺدشبۺذعابۺ‬‫ۺآختۺںیم ذ‬ ‫ریپویۺرکےنۺواےلۺاسیعویئںۺوکۺآپؑۺےکۺدنمشۺوہیدویںۺرپاغلۺرکدیااجےئۺاگ۔آپؑۺےکۺدونمشںۺوکداینۺو ر‬
‫ت‬ ‫ت‬
‫پ ۺرپ ۺاامیؿ ۺالرکایکینں رکےن ۺواولں ۺوک ۺاؿ ۺیک ۺفریاوینں ۺاک ۺوپراوپرا ۺہلص ۺدیااجےئ ۺاگ۔یارخی ۺوگاہ ۺےہ ۺہک ۺاہلل ۺاعت ییل ۺےنۺ‬
‫دیااجےئ ۺاگ۔آ ؑ‬
‫ت‬ ‫ت‬
‫ۺیاقبۺیھبۺاسیعویئںۺیہۺےکۺاہسرےۺےسۺےہ۔‬ ‫اسیعویئںۺوکۺوہیدویںۺرپۺاغلۺراھکاورۺوہیدیۺریاسۺارسالیئۺاکۺایقؾۺیاۺآج ۺ‬
‫ت‬
‫آیات‪۵۸‬ۺ اۺی‪۶۰‬‬
‫رضحتۺعیسی یؑ ۺیکۺاثمؽۺرضحتۺآدؾؑ ۺیکۺرطحۺےہ‬
‫ہیۺےہۺوہۺمہۺڑپھۺرےہۺںیہۺےسجۺآےۺیبن!آ تۺؑۺرپۺآ یاتۺ‬
‫َكِلٰذُهْوُلْتَنَكْيَلَعَنِمِتٰيٰاْلاَوِرْكِّذلاِمْيِكَحْلاܪ‪۰۰‬‬
‫آورۺتمکحۺرھبے ۺدرکۺںیمۺےس۔‬
‫ےبۺکشۺٰیسیعؑ ۺیکۺمیالۺآﷲےکۺیڑدیکۺآ ۺدمؑ یکۺمیالۺ‬
‫َّنِاَلَثَمىٰسْيِعَدْنِعِہّٰللاِلَثَمَكَمَدٰا‬
‫یکۺرطحۺےہ‬
 ‫‪۳‬۔‪4S‬‬ ‫‪328‬‬ ‫‪-۳‬ت ِ ِلكَ ُ‬
‫الّر ُس ُل‬
‫آہللۺےن ۺدیپآفرامیاآُںیہنۺیٹمۺےس‬ ‫ٗهَقَلَخْنِمٍباَرُت‬
‫رھپۺاہکآُنۺےسۺوہۺاجےیئ(ردنہۺآنشان)وتۺوہۺوہۺےئگۺ۔‬ ‫َّمُثَلاَقٗهَلْنُكُنْوُكَيَفܫ‪۰۰‬‬
‫ۺآےیبن!قحۺےہۺیہۺآ ت ےکۺرتۺیکۺرطفۺےس ۺ‬ ‫ُّقَحْلَاْنِمَكِّبَّر‬
‫سپۺآ ت ہنۺوہاجںیئۺکشۺرکےنۺوآولنۺںیمۺےس۔‬ ‫اَلَفْنُكَتَنِّمَنْيِرَتْمُمْلاܬ‪۰۰‬‬
‫ت‬
‫اِؿۺآیاتۺںیم ۺرضحتۺعیسیۺؑ ی وکۺرضحتۺآدؾؑ ۺیکۺامدننۺفرار ا‬
‫ۺدیۺایگ ۺےہ۔ۺسجۺرطحۺرضحت ۺآدؾۺؑ وکۺاہللۺاعتیلیۺےنۺریغبۺامۺں اۺیپۺےکۺادیاۺ‬
‫عی‬ ‫س‬
‫س‬
‫رامی ۺاِس ۺرطح ۺرضحت ۺ ی ی ؑۺ یک ۺادیاشئ ۺیھب ۺریغب ۺوادل ۺےک ۺوہیئ۔ ۺاِس ۺاثمؽ ۺےس ۺاسیعویئں ۺاور ۺوہیدویں ۺدوونں ۺیک ۺاالصح ۺوصقمدۺ‬
‫ف ا‬
‫ٖؑ ی یکۺریغبوادلےکۺادیاشئۺاؿۺےکۺاہلل اۺیۺاہللۺاکۺاٹیبۺوہےنۺیکۺدلیلۺےہۺوترھپۺرضحتۺآد ؑؾۺ‬ ‫ےہ۔اسیعویئںۺوکۺوتمہجۺایکۺایگۺہکۺارگرضحتۺعیسیۺ‬
‫س‬
‫ۺوہیۺاچےیہۺوجۺامں اۺیپۺدوونںۺےکۺریغبۺادیاۺےیکۺےئگ۔ۺمتۺاؿۺوکۺوتۺوبعمدۺںیہنۺامےتنۺوتۺرھپۺرضحتۺعیسیۺ ی ٖؑ وکۺوبعمدۺ‬
‫اکۺاقمؾۺوتۺاِسۺےسۺیھبۺاواچن ا‬
‫اکۺدرہجۺویکںۺدےتیۺوہ؟ۺۺوہیدۺیکۺاالصحۺاِسۺرطحۺیکۺیئگۺہکۺسجۺاہللۺےنۺرضحتۺآدؾؑۺ وکۺیٹمۺےسۺریغبۺامں اۺیپۺےکۺادیاۺایک‪،‬ۺاسۺےکۺےیل‬
‫س‬ ‫س‬
‫رضحتۺعیسیۺ ی ٖؑ ۺوکۺریغبۺیاپۺےکۺادیاۺرکیاۺوکؿۺس رۺبی اۺیتۺےہۺسجۺاکۺمتۺااکنرۺرکۺرےہۺوہ۔ۺیبنۺارکؾۺﷺےسۺف ا‬
‫رامیۺایگۺہکۺیہیۺقحۺےہۺ‬
‫ہزگۺہنۺوہںۺاؿۺںیمۺےسۺوجۺکشۺرکےنۺواےلۺںیہ۔ہیۺاطخبۺاظبہرآپﷺےسۺ‬
‫آپﷺےکۺربۺیکۺرطػۺےسۺوسۺآپﷺ ر‬
‫ت‬
‫ےہۺنکیلۺرمادۺآپﷺیکۺامۺےہۺاِس ۺ‬
‫ۺےیلہکۺوخدۺآپﷺیکۺذاتۺےسۺوتۺکشۺرکےنۺاکۺااکمؿۺیہۺہنۺاھت۔‬
‫ت‬
‫آیات‪۶۱‬ۺ اۺی‪۶۳‬‬
‫اسیعویئںۺوکۺابمہلہۺیکۺدوعت‬
‫وت ۺآے ۺیبن!وجوکیئ ۺڑگھجآرکےآ ت ۺےس ۺآِس ۺاعم ۺ ےل ۺںیمۺ‬
‫ْنَمَفَكَّجٓاَحِهْيِفْۢنِمِدْعَباَمَكَءٓاَجَنِمِمْلِعْلا‬
‫آِسۺےکۺدعبۺہکۺآ اکچۺآ ت ےکۺیاسۺآلصۺملع‬
‫وتفرامےیئ ۺآ اجو مہ ۺیالںیئ ۺآےنپوٹیبن ۺوکآوراہمترےۺ‬ ‫ْلُقَفاْوَلاَعَتُعْدَناَنَءٓاَنْبَاَوْمُكَءٓاَنْبَا‬
 ‫‪۳‬۔‪4S‬‬ ‫‪329‬‬ ‫‪-۳‬ت ِ ِلكَ ُ‬
‫الّر ُس ُل‬
‫وٹیبنۺوک‬
‫آورآینپۺوعروتنۺوکآوراہمتریۺوعروتنۺوک‬ ‫َواَنَءٓاَسِنَوْمُكَءٓاَسِن‬
‫آورمہۺیھبۺآ ںیئۺآورمتۺیھبۺآ و‬ ‫َواَنَسُفْنَاَوْمُكَسُفْنَا۫‪١‬‬
‫رھپمہۺگڑگڑآرکداعرکںی‬ ‫َّمُثْلِهَتْبَن‬
‫سپۺںیجیھبۺآﷲیکۺتنعلۺوھجوٹنۺرپ۔‬ ‫ْلَعْجَنَفَتَنْعَّلِہّٰللاىَلَعَنْيِبِذٰكْلاܭ‪۰۰‬‬
‫ےبۺکشۺہیۺوجےہۺانیقیًۺیہیۺےہاچسایبنۺ‬ ‫َّنِااَذٰهَوُهَلُصَصَقْلاُّقَحْلاۚ‪١‬‬
‫آورںیہنۺےہۺوکیئۺوبعمدۺوسآےئۺآہللۺےک‬ ‫َواَمْنِمٍهٰلِااَّلِاُهّٰللاؕ‪١‬‬
‫آورےبکش آﷲیہ ۺانیقیًریڑدست ۺےہ‪ِ ،‬‬
‫امکل ۺتمکحۺ‬
‫َوَّنِاَهّٰللاَوُهَلُزْيِزَعْلاُمْيِكَحْلاܮ‪۰۰‬‬
‫وآال۔‬
‫رھپآرگۺوہۺرحۺریھپۺںیلۺوتۺےبۺکشۺآﷲوختۺاجےننۺوآالۺ‬
‫ْنِاَفاْوَّلَوَتَّنِاَفَهّٰللاٌۢمْيِلَعنْيِدِسْفُمْلاِبُܯ‪۰۰‬‬
‫ےہۺاسفدرکےنۺوآولنۺوک۔‬
‫اِؿۺآیاتۺںیمۺیبنۺارکؾﷺوک ۺنیقلتۺیکۺیئگۺہکۺواحضۺاقحقئۺآےن ۺےکۺیاووجدۺیھبۺارگۺرجناؿۺےسۺآےنۺواالاسیعیئۺودفقحۺوکۺمیلستۺہنۺ‬
‫ۺدوعتۺابمہلہۺدےئجیۺ۔ۺاےس ِ‬
‫ۺدوعتۺدںیۺہکۺآؤۺمہۺسۺاےنپۺوپرےۺاخدناؿۺتیمسۺےلھکۺدیماؿۺںیمۺعمجۺوہںۺاورۺاہللۺاعتیلیۺ‬ ‫رکےۺوتۺاےس ِ‬
‫ےسۺاۺاجتلۺرکںیۺہکۺوہۺوھجوٹںۺرپۺتنعلۺےجیھب۔ۺارگۺاسیعیئۺہیۺدوعتۺوبقؽۺہنۺرکںیۺوتۺاہللۺاعتیلیۺقحۺےکۺاِؿۺدونمشںۺےسۺوخبۺوافقۺےہ۔ۺ‬
‫اسیعویئں ۺےن ۺآپﷺیک ۺدوعت ۺرپ ۺوغر ۺےک ۺےیل اۺیمہ ۺوشمرہ ۺایک۔ای ۺوہدنمش ۺوبڑےھ ۺےن ۺاہک‪ :‬ۺاے ۺرگو ِہۺاصنریی! ۺںیہمت ۺولعمؾۺ‬
‫یبنۺوہۺ۔وج اۺیںیتۺاسۺےنۺیہکۺںیہۺوہۺاصػۺاورۺ‬
‫یبنۺےنجیھبۺاکۺودعہۺایکۺےہ۔نکممۺےہۺہیۺویہۺ ؑ‬
‫ۺای ی‬
‫ےہۺہکۺاہللۺاعت ییل ےنۺینبۺاامسلیعؑۺںیمۺےس ۺ‬
‫ہلصیفۺنکۺںیہ۔ارگۺہیۺیفۺاولاعقۺویہۺیبنۺوہاۺاورۺمتۺولوگںۺےنۺابمہلہۺایکۺوتۺاہمتریۺایک‪،‬اہمتریۺولسنںۺیکۺیھبۺریخۺہنۺوہیگ۔ۺرتہبۺیہیۺہکۺمہۺ‬
‫س‬ ‫ت‬
‫اِؿۺےسۺحلص ۺرکںیل ۺاور ۺاےنپ ۺونط ۺوکۺولٹۺاجںیئ۔انچہچن ۺدورسےۺدؿۺاوہنںۺےنۺآپۺﷺےس ۺحلص ۺیکۺدروخاسۺیک ۺاور ر‬
‫ۺخہی ۺاداۺ‬
 ‫‪۳‬۔‪4S‬‬ ‫‪32:‬‬ ‫‪-۳‬ت ِ ِلكَ ُ‬
‫الّر ُس ُل‬
‫ت‬ ‫س‬ ‫س‬ ‫س‬
‫رامی ۺسج ۺیک ۺووصیل ۺےک ۺےیل ۺرضحت ۺاوب ۺدیبعہ ۺنب ۺخراحؓ وک ۺانیمِ ۺام ۺاک ۺاطخبۺ‬
‫ۺرپخہی ۺرقمرف ا‬
‫رکیا ۺوبقؽ ۺرکایل۔آپﷺےن ۺاؿ ر‬
‫ت س‬
‫انعیۺفرامرکاؿۺےکاسھتۺاجیھبۺ۔‬
‫ت‬
‫آی‪۶۴‬‬
‫دوعتۺاکوخوصبرتۺاولسب‬
‫آےۺیبن!فرامےیئۺآےۺآلہِۺاتکۺت!‬ ‫ْلُقَلْهَاٰۤيِبٰتِكْلا‬
‫آ وآُس ۺیات ۺیک ۺرطف ۺوجاسکین ۺےہامہرے ۺآورۺ‬
‫اْوَلاَعَتىٰلِاٍةَمِلَكٍۭءٓاَوَساَنَنْيَبَوْمُكَنْيَب‬
‫اہمترےۺدرناین ۺ‬
‫ہکۺمہۺابعدتۺہنۺرکںیۺرگمۺآہللۺیک‬ ‫اَّلَاَدُبْعَناَّلِاَهّٰللا‬
‫آوررشیکۺہنۺرکںیۺآُسۺےکۺساھتۺیسکۺزیچوکیھب‬ ‫َواَلَكِرْشُنٖهِبأًـْيَش‬
‫آورہنۺانبےلۺمہۺںیمۺےسۺوکیئۺیسکۺوکرتۺآہللۺےکۺوسآ‬ ‫َّواَلَذِخَّتَياَنُضْعَباًضْعَباًباَبْرَاْنِّمِنْوُدِہّٰللاؕ‪١‬‬
‫رھپآرگوہۺرحۺریھپںیلۺ‬ ‫ْنِاَفاْوَّلَوَت‬
‫وتہہکۺدووگآہۺرانہۺہکۺمہۺوتفرامربندآرںیہ(آہللۺےک)۔‬ ‫اوُلْوُقَفاْوُدَهْشااَّنَاِبَنْوُمِلْسُمܰ‪۰۰‬‬
‫ت‬
‫لۺاتکبۺوکۺبرے ۺوخوصبرتۺاولسب ۺںیمۺدوعتۺدیۺیئگۺےہۺہک ۺآؤای ۺرتشمہک ۺتقیقح ۺیکۺرطػۺ۔ ۺمہۺرصػ ۺاہللۺ‬ ‫اِسۺآیۺںیمۺا ِ‬
‫ت‬
‫اعتیلیۺیکۺدنبیگۺرکںیۺاورۺاسۺےکۺاسھتۺیسکۺوکۺرشیۺہنۺرہھٹاںیئۺ۔ۺاِسۺآیۺںیمۺدوعتۺوغیلبتۺاکۺایۺامہۺاوصؽۺایبؿۺایکۺایگۺےہ۔ۺارگۺ‬
‫ۺرظنیت ۺںیم ۺاالتخػ ۺوہ ۺوتدوعت ۺیک ۺاینبد ۺاؿ ۺاکنت ۺوک ۺانبیااجےئ ۺسجۺ‬
‫یسک ۺاےسی ۺرگوہ ۺوک ۺدوعت ۺدانی ۺوصقمد ۺوہ ۺسج ۺےک ۺاسھت ۺاقعدئ ۺو ا‬
‫س‬
‫ربہیۺہکۺجۺداللئۺواحضۺوہےنۺےکۺدعبۺیھبۺوکیئۺقحۺوکۺہنۺامےنۺوت ِ ۺ‬
‫ۺاامتؾتجحۺےکۺےیلاانپۺ‬ ‫رپدایعۺاورۺدموعۺدوونںۺاکۺاافتؼۺوہاتکسۺوہ۔ی ذۺ‬
‫س‬
‫ۺاظہۺرکۺےکۺالکؾۺمتخۺرکدانیۺاچےیہۺاورۺثحبۺوۺرارارۺرکیاۺانمسۺںیہنۺےہۺ۔‬‫ومفق ر‬
‫‪۳‬۔‪4S‬‬ ‫‪331‬‬ ‫‪-۳‬ت ِ ِلكَ ُ‬
‫الّر ُس ُل‬
‫ت‬
‫آیات‪ ۶۵‬ۺیا‪۶۸‬‬
‫الِۺاتکبۺوکۺرضحتۺابرامیہؑ یکۺریپویۺیکۺدوعت‬
‫آےۺآلہِۺاتکۺت!‬ ‫َلْهَاٰۤيِبٰتِكْلا‬
‫متۺویکۺنۺڑگھجےتۺوہآیڑآمؑ ۺےکۺیاۺرےۺںیم‬ ‫َمِلَنْوُّجٓاَحُتْۤيِفَمْيِهٰرْبِا‬
‫آورںیہنۺیارلۺیکۺیئگۺوترآتۺآورآلیجنۺرگمآُنۺےکۺدعب‬ ‫َوۤاَمِتَلِزْنُاُةىٰرْوَّتلاَوُلْيِجْنِاْلااَّلِاْۢنِمٖهِدْعَبؕ‬
‫وتۺایکۺمتۺےتھجمسۺںیہن؟‬ ‫اَلَفَاَنْوُلِقْعَتܱ‪۰۰‬‬
‫دوھکیہی ۺمت ۺولگ ۺوہوہنجن ۺےن ۺڑگھجآ ۺایک ۺآُس ۺیات ۺںیم‬
‫ْمُتْنَاٰۤهِءٓاَلُؤٰۤهْمُتْجَجاَحاَمْيِفْمُكَلٖهِبٌمْلِع‬
‫ںیہمتۺسجۺاکۺملعۺاھت‬
‫وتمت ۺویکن ۺڑگھج ۺےت ۺوہآ ُس ۺیات ۺںیم ۺںیہن ۺےہںیہمتۺ‬
‫َمِلَفَنْوُّجٓاَحُتاَمْيِفَسْيَلْمُكَلٖهِبٌمْلِعؕ‪١‬‬
‫سجۺاکۺملع‬
‫آورآﷲاجۺاتنۺےہۺآورمتۺںیہنۺاجےتنوہ۔‬ ‫َوُهّٰللاُمَلْعَيَوْمُتْنَااَلَنْوُمَلْعَتܲ‪۰۰‬‬
‫ںیہنۺےھتۺآیڑآمؑ وہیۺدیۺۺآورہنۺیہۺاسیعۺیئ ۺ‬ ‫اَمَناَكُمْيِهٰرْبِااًّيِدْوُهَيَّواَلاًّيِناَرْصَن‬
‫آورنکیلۺوہۺےھتیکسوفرامۺربندآر‬ ‫َّوْنِكٰلَناَكاًفْيِنَحاًمِلْسُّمؕ‬
‫آوروہۺںیہنۺےھتۺرشکۺرکےنوآولن ںیمۺےس۔‬ ‫َواَمَناَكَنِمَنْيِكِرْشُمْلاܳ‪۰۰‬‬
‫ےبکش ۺامتم ۺولوگن ۺںیم ۺریادہ ۺقربی ۺآیڑآمؑ ۺ ۺےکۺ‬
‫َّنِاىَلْوَاِساَّنلاَمْيِهٰرْبِاِبَنْيِذَّلَلُهْوُعَبَّتا‬
‫انیقیًوہۺںیہۺوہنجنۺےنریپویۺیکۺآُنۺیکۺ‬
 ‫‪۳‬۔‪4S‬‬ ‫‪332‬‬ ‫‪-۳‬ت ِ ِلكَ ُ‬
‫الّر ُس ُل‬
‫آورۺہیۺیبنۺںیہ‬ ‫َواَذٰهُّيِبَّنلا‬
‫آوروہۺولگۺںیہۺوج(یبنۺرپ)آامینۺالےئ‬ ‫َوَنْيِذَّلااْوُنَمٰا‬
‫آورآﷲومونمنۺاکدوستۺےہۺ۔‬ ‫َوُهّٰللاُّيِلَوَنْيِنِمْؤُمْلاܴ‪۰۰‬‬
‫تس‬
‫ۺتں ۺےک ۺدرایمؿ ۺرضحت ۺابرامیہۺؑ یک ۺیتسہ ۺےک ۺدقتس ۺرپ ۺاافتؼ ۺےہ۔اہتبل ۺوہید ۺاک ۺدوعی ۺ یاھت ۺہک ۺرضحتۺ‬
‫املسمونں ۺوہیداوراسیعویئں و‬
‫ابرامیہؑ وہیدیۺےھتۺاوراسیعیئۺاںیہن اےنپۺذمہۺاکۺربملعدارۺےتہکۺےھت۔اِؿۺآیاتۺںیم اہکۺایگذاراوسوچ!وہیدیۺوہۺںیہۺوجۺوتراتۺیکۺ‬
‫ریپوی ۺاکدوعی یۺرکےت ۺںیہ ۺاوراسیعیئ ۺوہ ۺںیہ ۺوجوخدوکالیجن ۺاکریپواکرےتہکںیہ۔ہی ۺدوونں ۺاتکںیب ۺوترضحت ۺابرامیہ ۺؑ یک ۺوافت ۺےکۺ‬
‫ت‬ ‫س‬
‫میہ ۺوہیدی اۺی ۺاسیعیئ ۺےسیک ۺوہتکس ۺںیہ؟رتہبےہ ۺہک ۺرضحت ۺابرامیہؑ ےک ۺاوسہ ۺیک ۺریپوی ۺیکۺ‬
‫دموتں ۺدعبیازؽ ۺوہںیئ ۺوت ۺرھپرضحت ۺابرا ؑ‬
‫اجےئ ۺوج ۺوہیدی اۺی ۺاسیعیئ ۺںیہن ۺہکلب ۺاہلل ۺاعتیلی ۺیک ۺاخصل ۺدنبیگ ۺرکےن ۺواےل ۺےھت۔اب ۺرضحت ۺابرامیہؑ ۺےک ۺراہتس ۺرپ ۺےنلچ ۺواےل ۺںیہ ۺیبنۺ‬
‫ت‬
‫۔اہللاعتیلیۺاےسیۺیہۺوکینۺاکروںۺاکۺدوسۺےہ۔‬
‫ارکؾۺﷺاورۺاؿۺرپۺاامیؿۺالےنۺواےلۺاحصہبۺرکاؾۺؓ ۺ‬
‫ت‬
‫‪ ۶۹‬اۺی‪۷۱‬‬
‫آیات ۺ‬
‫الِۺاتکبۺیکۺاملسمونںۺےسۺدینمش‬
‫آوراچاہےہ ۺآیک ۺرگوہ ۺےنآلہِۺاتکۺت ۺںیم ۺےس ۺاکس ۺ!وہۺ‬
‫ْتَّدَوٌةَفِٕىٓاَّطْنِّمِلْهَاِبٰتِكْلاْوَلْمُكَنْوُّلِضُي‬
‫رمگآہۺرکدںیۺںیہمت(آےۺاملسمون!)‬
‫آوروہۺرمگآۺہۺںیہنۺرکےترگمآےنپیہۺآ تۺوک‬ ‫َواَمَنْوُّلِضُيۤاَّلِاْمُهَسُفْنَا‬
‫آوروہۺآِسۺوکےتھجمسۺںیہنۺںیہ۔‬ ‫َواَمَنْوُرُعْشَيܵ‪۰۰‬‬
‫آےۺآلہِۺاتکۺت!متۺویکن آۺاکنررکےتوہآﷲیکۺآ یاتۺاک‬ ‫َلْهَاٰۤيِبٰتِكْلاَمِلَنْوُرُفْكَتِتٰيٰاِبِہّٰللا‬
‫احالہکنۺمتۺوخدوگآیہۺدےتیوہ(ہکۺوہۺیڑقحۺںیہ)۔‬ ‫َوْمُتْنَاَنْوُدَهْشَتܶ‪۰۰‬‬
 ‫‪۳‬۔‪4S‬‬ ‫‪333‬‬ ‫‪-۳‬ت ِ ِلكَ ُ‬
‫الّر ُس ُل‬
‫آےۺآلہِۺاتکۺت!ویکنۺمالےتۺوہقحۺوکیالطۺےکۺساھتۺ‬ ‫َلْهَاٰۤيِبٰتِكْلاَمِلَنْوُسِبْلَتَّقَحْلاِلِطاَبْلاِب‬
‫آورویکنۺاپھچےتوہقحۺوکہکبجۺمتۺاجےتنوہ۔‬ ‫َوَنْوُمُتْكَتَّقَحْلاَوْمُتْنَاَنْوُمَلْعَتُܷ‪۰۰‬‬
‫ۺآیت ۺںیم ۺا ۺلِ ۺاتکب ۺوصخاصً ۺوہید ۺیک ۺاملسمونں ۺےس ۺدینمش ۺاور ۺاِس ۺیک ۺوہج ۺےس ۺاؿ ۺےک ۺدنچ ۺرکوتوتں ۺاک ۺذرکےہ۔ ۺوہ ۺوخد ۺوتںیہ ۺیہۺ‬
‫ۺا ۺِؿ ا‬
‫س‬
‫ۺرکی ۺاچےتہ ۺںیہ۔یبنﷺیک ۺیازیکہ ۺزدنیگ‪،‬احصہب ۺرکاؾ ۺ‪j‬یک ۺزدنویگں ۺرپۺ‬ ‫رمگاہ‪،‬املسمونں ۺوکیھب ۺرمگاہ ۺرکےک ۺاامیؿ ۺےس ۺرحموؾ ا‬
‫ت‬ ‫ت‬
‫ل ۺاتکبۺ‬‫ۺآیت ۺںیھت ۺہک ۺا ِ‬
‫آپﷺیک ۺمیلعت ۺو ۺبرتیب ۺےک ۺریحت ۺا زیگ ۺابرات ۺاور ۺفرآؿ ۺںیم ۺوارد ۺدشہ ۺدنلب اۺیہی ۺاضمنیم ۺایسی ۺرو ن ا‬
‫ت ت ت‬
‫ۺبقحۺوہےنۺاکۺ‬ ‫اجؿۺےکچۺےھتۺہکۺآپۺﷺوایعقۺےچسۺیبنۺںیہ۔یھبکۺیھبکۺقحۺیکۺزبردسۺاطقۺےسۺوبجمروہرکوہۺآپﷺےک ر‬
‫س ت‬ ‫ت‬
‫ۺآیتۺیکۺاقحنۺرپمتۺوخدوگایہۺدےتیۺوہ‪،‬ۺ‬ ‫ارتعاػۺیھبۺرکےتیلۺےھت۔ۺاِسۺوہجۺےسۺفرآؿِ ۺمیکحۺاںیہنۺاسلاؾۺداتیۺےہۺہکۺاہللۺاعتیلیۺیکۺنج ا‬
‫ت ت‬ ‫ت‬
‫ۺآیتۺںیمۺیبن ۺارکؾﷺیکۺ‬ ‫اںیہنۺاجؿۺوبھج ۺرکالٹھجرےہۺوہ۔اؿۺوکۺاِسۺخرؾۺرپۺیھب ۺفرآؿِ ۺمیکحۺالمم ۺرکیاۺےہۺہکۺوتراتۺیکۺنج ا‬
‫س‬
‫نااینںۺایبؿۺوہیئۺںیہ‪،‬اؿۺںیمۺوہۺرحتفیۺرکےتۺےھت اۺیۺاںیہنۺاپھچےنۺیکۺوکششۺرکےتۺےھت۔‬
‫ت‬
‫‪ ۷۲‬ۺیا‪۷۴‬‬
‫آیات ۺ‬
‫تقف‪،‬ۺوہیدۺیکۺاسزش‬
‫وعشریۺانم ۺ‬
‫آوراہکۺآیکۺرگوہۺےنآلہِۺاتکۺتۺںیمۺےس ۺ‬ ‫َوْتَلاَقٌةَفِٕىٓاَّطْنِّمِلْهَاِبٰتِكْلا‬
‫آامین ۺالوآُس ۺکالم ۺرپوجیارل ۺایکایگےہ ۺآ ُن ۺرپوجآامینۺ‬
‫اْوُنِمٰاْۤيِذَّلاِبَلِزْنُاىَلَعَنْيِذَّلااْوُنَمٰاَهْجَوِراَهَّنلا‬
‫الےئدنۺےکۺرشوغۺںیم‬
‫آورآاکنررکدودنۺےکآ رخںیم‬ ‫َواْۤوُرُفْكاٗهَرِخٰا‬
‫سایدہکۺوہۺیھبۺرھپاجۺںیئ(آامینۺےس)۔‬ ‫ْمُهَّلَعَلَنْوُعِجْرَيܖ‪۰۰ܸۙ۰۰۲۵‬‬
‫آوریاتۺہنۺاماننرگمآُسۺیکۺوجریپویۺرکےۺاہمترےۺدنیۺ‬ ‫َواَلاْۤوُنِمْؤُتاَّلِاْنَمِلَعِبَتْمُكَنْيِد‬
 ‫‪۳‬۔‪4S‬‬ ‫‪334‬‬ ‫‪-۳‬ت ِ ِلكَ ُ‬
‫الّر ُس ُل‬
‫یک‬
‫آےیبن!فرامےیئےبکش ۺآلص ۺدہآیت ۺوتآہلل ۺیکۺ‬
‫ْلُقَّنِاىٰدُهْلاىَدُهِہّٰللا‬
‫دہآیتۺےہۺ‬
‫ہکۺدیۺاجےئۺ(وہۺدہآیت)یسکۺآوروکۺےسیجۺںیہمت ۺدیۺ‬
‫ْنَاىٰۤتْؤُّيٌدَحَاَلْثِّمۤاَمْمُتْيِتْوُا‬
‫یئگۺیھت‬
‫یاۺوہ ۺڑگھجآۺرکںیۺمتۺےسۺاہمترےۺرتۺےکۺیاس‬ ‫ْوَاْمُكْوُّجٓاَحُيَدْنِعْمُكِّبَرؕ‪١‬‬
‫فرامےیئۺےبۺکشۺستۺلضفۺۺآﷲےکاہۺھتۺںیمۺےہ‬ ‫ْلُقَّنِاَلْضَفْلاِدَيِبِہّٰللاۚ‪١‬‬
‫وہۺداتیےہۺآُےسۺےسجۺاچےہ‬ ‫ِهْيِتْؤُيْنَمُءٓاَشَّيؕ‪١‬‬
‫آورآﷲیڑیۺوتعسۺوآال‪،‬ستۺھچکۺاجۺےننۺوآالۺےہ۔‬ ‫ٌمْيِلَعܹۚ‪۰۰‬‬
‫َوُهّٰللاٌعِساَو ۙ‬
‫وہۺاخضۺرکاتیلےہۺآینپۺرحمتۺےسۺےسجۺاچےہ‬ ‫ُّصَتْخَّيٖهِتَمْحَرِبْنَمُءٓاَشَّي‬
‫آورآﷲتہبۺیڑےۺلضفۺوآالۺےہ۔‬ ‫َوُهّٰللاوُذِلْضَفْلاِمْيِظَعْلاܺ‪۰۰‬‬
‫ۺدشبۺنلجۺیھتۺہک ۺاملسمؿۺوہےن ۺےک ۺدعبۺوکیئ ۺصخشۺاِس ۺدنیۺےسۺ‬ ‫اِؿۺآیاتۺںیمۺوہیدۺیکۺایۺاسزش ۺاکۺذرکۺےہ۔ۺاںیہنۺاِس اۺیتۺرپ ذ‬
‫ت ت‬
‫ۺدؾۺےکۺ‬ ‫ںیہنۺاتٹلپ۔ۺاالسؾۺیکۺاِسۺاسھکۺوکۺاصقنؿۺاچنہپےنۺےکۺےیلۺاوہنںۺےنۺےطۺایکۺہکۺ حبۺےکۺوقۺہملکۺڑپھۺرکۺاملسمؿۺوہاجؤۺاور ا‬
‫ت ت‬
‫اب ۺاِس ۺلمع ۺےس ۺھچک ۺولگ ۺوکشک ۺواہبشت ۺاک ۺاکشر ۺوہرک ۺاالسؾ ۺےس ۺدور ۺوہ ۺاجںیئ۔ ۺہی ۺےہۺ‬
‫وق ۺاالسؾ ۺوھچڑےن ۺاک ۺاالعؿ ۺرکدو۔ ۺد ذ‬
‫س ت‬ ‫ت‬ ‫ت‬
‫ۺدصؼۺنۺےسۺاملسمؿۺوہےئۺنکیلۺدنیۺیکۺ‬ ‫وعشریۺانمتقفۺیکۺاسزشۺ۔ۺفرآؿِ ۺمیکحۺںیمۺزیادہۺبرۺایبؿۺریغۺوعشریۺانمنیقفۺاکۺےہۺوج ِ‬
‫ت‬ ‫س‬ ‫ت‬
‫ۺاہللاعتیلیۺ‬
‫ۺدولےسۺرحموؾۺوہےئگۺ۔ۺوہیدۺےسۺاہکۺایگۺہک ۺ‬ ‫ۺ‬ ‫ۺرگبۺرکےکۺاامیؿِ ۺیقیقحۺیک‬
‫ۺھگاۺرکۺاورۺامؽۺواجؿۺیکۺف اریا ۺےس ر‬‫ذہمۺدارویںۺےس ر‬
‫ت‬ ‫ت‬ ‫ت‬ ‫ت‬
‫یکۺدہایۺوہۺدولۺاورۺتمعنۺےہۺوجےلہپںیہمتۺیلمۺیھتۺاورابۺاملسمونںۺوکاطعیکۺیئگۺےہ۔ۺاِسۺدہایۺیکۺاینبدۺرپۺاملسمؿۺرو ِزۺایقمۺ‬
‫اہمتریۺرشاروتںۺاورۺاسزوشںۺےکۺالخػۺوگایہۺدںیۺےگۺاورںیہمتۺاےنپےیکۺیکۺزساۺلمۺرکۺرےہۺیگ۔‬
‫‪۳‬۔‪4S‬‬ ‫‪335‬‬ ‫‪-۳‬ت ِ ِلكَ ُ‬
‫الّر ُس ُل‬
‫ت‬
‫‪ ۷۵‬ۺیا‪۷۷‬‬
‫آیات ۺ‬
‫ۺاوربےۺیھب‬
‫الِۺاتکبۺںیمۺکینۺیھبۺںیہ ر‬
‫آورآلہِۺاتکت ۺںیم ۺےسآاسی(دیایت دآر)یھبۺےہ ۺہکۺ‬
‫َوْنِمِلْهَاِبٰتِكْلاْنَمْنِاُهْنَمْاَتٍراَطْنِقِب‬
‫آرگۺآ تۺآامۺیتۺراھکںیئۺآُسۺےکۺیاسۺدھیروۺنۺامل‬
‫ۺوہۺولیادےۺاگۺآُےسۺآ تۺیکۺرطف‬ ‫ٖۤهِّدَؤُّيَكْيَلِا‬
‫آورآُن ۺںیم ۺےس ۺآاسی ۺیھب ۺےہ ۺہک ۺآرگ ۺآ ت آامیتۺ‬
‫َوْمُهْنِمْنَّمْنِاُهْنَمْاَتٍراَنْيِدِب‬
‫راھکںیئ آُسۺےکۺیاسۺآیکۺدانیر‬
‫وہۺںیہنۺولیاےئۺاگۺآُےسۺآ تۺیکۺرطف‬ ‫اَّلٖۤهِّدَؤُيَكْيَلِا‬
‫رگمۺختۺیکۺآ تۺۺرںیہۺآُسۺرپۺڑھکےۺ‬ ‫اَّلِااَمَتْمُدِهْيَلَعاًمِٕىٓاَق‬
‫ہیۺۺآِسۺےیلۺہکۺآُنہونۺےنۺاہکۺ‬ ‫َكِلٰذْمُهَّنَاِباْوُلاَق‬
‫ںیہنۺےہۺمہۺرپۺآَنۺڑپوھنۺےکۺۺاعمملہۺںیمۺوکیئۺرگتفۺ‬ ‫َسْيَلاَنْيَلَعيِفَنّٖيِّمُاْلاٌلْيِبَسۚ‪١‬‬
‫آورۺوہۺوبےتلۺںیہۺآﷲرپۺوھجۺت ۺہکبجۺوہۺاجۺےتنۺںیہ۔‬ ‫َوَنْوُلْوُقَيىَلَعِہّٰللاَبِذَكْلاَوْمُهَنْوُمَلْعَيܻ‪۰۰‬‬
‫ویکن ۺںیہن!سج ۺےنوپرآایکآانپدہعآور رپزیہاگریۺ‬
‫ىٰلَبْنَمىٰفْوَاٖهِدْهَعِبَوىٰقَّتا‬
‫آایتخریکۺ‬
‫وتےبکشۺآﷲدنسپۺفرامۺیاۺےہۺرپزیہۺاگرونۺوک۔‬ ‫َّنِاَفَهّٰللاُّبِحُيَنْيِقَّتُمْلاܼ‪۰۰‬‬
‫ےبۺکشۺوجولگۺےتیلۺںیہ ۺآﷲےکدہعآورآینپۺومسقنۺ‬
‫َّنِاَنْيِذَّلاَنْوُرَتْشَيِدْهَعِبِہّٰللاَوْمِهِناَمْيَااًنَمَث‬
‫ےکوعضۺوھتریۺیسۺتمیق‬
 ‫‪۳‬۔‪4S‬‬ ‫‪336‬‬ ‫‪-۳‬ت ِ ِلكَ ُ‬
‫الّر ُس ُل‬
‫اًلْيِلَق‬
‫ہی ۺوہ ۺولگ ۺںیہ ۺہک ۺںیہن ۺےہوکیئ ۺہصح ۺآُن ۺےکےیلۺ‬
‫َكِٕىٰٓلوُااَلَقاَلَخْمُهَليِفِةَرِخٰاْلا‬
‫آ رختۺںیمۺ‬
‫آورںیہن یات ۺرکےۺاگآُن ۺےسۺآﷲآور ۺہنۺدےھکی ۺاگآُنۺ‬
‫َواَلُمُهُمِّلَكُيُهّٰللاَواَلُرُظْنَيْمِهْيَلِاَمْوَيِةَمٰيِقْلا‬
‫یکۺرطفۺرور ِۺایقۺمت‬
‫آورۺہنۺیہۺیاکۺرکۺےۺاگآُںیہن‬ ‫َواَلْمِهْيِّكَزُي‬
‫آورآُنۺےکےیلدردیاکۺاذآتۺےہ۔‬ ‫َوْمُهَلٌباَذَعٌمْيِلَاܽ‪۰۰‬‬
‫س ت‬ ‫س ت‬
‫ۺآیت ۺالِ ۺاتکب ۺےک ۺاےھچ ۺاور ۺبرے ۺولوگں ۺاک ۺذرک ۺرکریہ ۺںیہ۔اؿ ۺںیم ۺاےسی ۺدیای ۺداریھب ۺںیہ ۺہک ۺارگ ۺاؿ ۺےک ۺیاس ۺوطب ِر ۺاامیۺ‬
‫ہی ا‬
‫ت‬ ‫سس‬
‫ۺولیۺدےتیۺںیہ۔وگیادوعتۺاکۺاولسبۺہیۺوہۺہکۺاخمبطۺںیمۺوموجدۺریخۺیکۺنیسحتۺیکۺاجےئ اۺیہکۺاخمبطۺوکۺااسحسۺ‬ ‫خراہنۺرھکۺدیاۺاجےئۺوتوہ ا‬
‫وہۺہکۺاملسمونںۺںیمۺدعؽۺےہۺاورۺوہۺضحمۺدضۺیکۺاینبدۺرپیسکۺرگوہۺےسۺدینمشۺںیہنۺرکۺرےہ۔ۺاہتبلۺآاگہۺایکۺایگۺہکۺالِۺاتکبۺںیمۺےسۺارثکۺ‬
‫س ت‬
‫اخنئ ۺںیہ ۺاور ۺای ۺدانیر ۺیک ۺاامی ۺیھب ۺولیاےن ۺوک ۺایتر ۺںیہن ۺوہےت ۺ۔ ۺاِس ۺیک ۺوہج ۺاؿ ۺاکہی ۺوخد ۺاسہتخ ۺوصتر ۺےہ ۺہک ۺریغِ ۺوہیدی ۺےک ۺاسھتۺ‬
‫سس‬
‫زیادیتۺےکۺوحاےلۺےسۺہاریۺڑکپۺںیہنۺوہیگ۔ۺاہللۺاعتیلیۺاکۺہلصیفۺوتۺہیۺےہۺہکۺوجۺاس ۺےکۺاسھتۺ دہِدنبیگۺوافۺرکےۺاگۺاورۺاسۺیکۺیافراما ۺ‬
‫ت‬
‫ دہۺدنبیگۺاکۺداینۺےکۺریقحۺےسۺافمداتۺےکۺوعضۺوسداۺ‬ ‫ۺبسکعۺنجۺولوگںۺےنۺاےنپۺ ِ‬ ‫ِ‬
‫ےسۺےچبۺاگۺوتۺوہۺاسۺاکۺوبحمبۺفرار اۺیےئۺاگ۔ۺاسۺےک ر‬
‫ِ ت‬ ‫س‬
‫ایک‪ ،‬ۺاؿ ۺاک ۺآخرت ۺںیم ۺوکیئ ۺہصح ۺںیہن۔اہلل ۺاعتیلی ۺروز ۺایقم ۺہن ۺاؿ ۺےس ۺالکؾ ۺرکے ۺاگ‪ ،‬ۺہن ۺاؿ ۺیک ۺرطػ ۺدےھکی ۺاگاور ۺہن ۺیہ ۺزسا ۺدے ۺرکۺ‬
‫س‬
‫اںیہنۺگاوہںۺیکۺآالشئۺےس اۺیکۺرکےکۺمنہجۺےسۺاکنےلۺاگ۔‬
 ‫‪۳‬۔‪4S‬‬ ‫‪337‬‬ ‫‪-۳‬ت ِ ِلكَ ُ‬
‫الّر ُس ُل‬
‫ت‬
‫آی‪۷۸‬‬
‫س‬
‫ۺرکی‬
‫ۺاہللاعتیلیۺیکۺاتکبۺںیمۺرحتفی ا‬
‫وہیدۺاک ۺ‬
‫آورےب ۺکش ۺآُن ۺںیم ۺےس ۺانیقیًآیک ۺرگوہ ۺوہ ۺیھب ۺےہ ۺوجۺ‬
‫َوَّنِاْمُهْنِماًقْيِرَفَلَنٗوْلَّيْمُهَتَنِسْلَاِبٰتِكْلاِب‬
‫ومرےتںیہۺآینپۺریاوننۺوکاتکت ڑپےتھوہےئ‬
‫یاۺہکۺمتۺوھجمسۺہکۺوہ(ابعرت)یھبۺاتکۺتۺںیمۺےسۺےہ‬ ‫ُهْوُبَسْحَتِلَنِمِبٰتِكْلا‬
‫احۺالۺہکنۺوہۺںیہن ےہاتکۺتۺںیمۺےس‬ ‫َواَمَوُهَنِمِبٰتِكْلاۚ‪١‬‬
‫آورۺےتہکۺںیہۺۺوہۺآﷲیکۺرطفۺےسۺےہ ۺ‬ ‫َوَنْوُلْوُقَيَوُهْنِمِدْنِعِہّٰللا‬
‫احالہکنۺوہۺںیہنۺےہآﷲیکۺرطفۺےس‬ ‫َواَمَوُهْنِمِدْنِعِہّٰللا‬
‫آوروہۺوبےتلںیہۺآﷲرپوھجت ۺہکبجۺوہۺاجۺےتنۺںیہ۔‬ ‫َوَنْوُلْوُقَيىَلَعِہّٰللاَبِذَكْلاَوْمُهَنْوُمَلْعَيܾ‪۰۰‬‬
‫ت‬
‫ۺخؾۺایبۺؿۺایکۺایگۺہکۺوہۺاہللۺاعت ییل ۺیکۺاتکبۺڑپےتھۺوہےئۺضعبۺنمۺڑھگت اۺیںیتۺاِسۺرطحۺایبۺؿۺرکےتۺںیہۺہکۺ‬
‫اِسۺآیۺںیمۺوہیدۺاکۺہی ر‬
‫ۺوگی ۺوہ ۺڑھگی ۺوہیئ ۺیاوتں ۺوک ۺاہلل ۺاعتیلی ۺیک ۺرطػ ۺوسنمب ۺرکےک ۺولوگں ۺوکۺ‬
‫اب ۺہی ۺیھب ۺاہلل ۺیک ۺاتکب ۺاک ۺہصح ۺںیہ۔ ا‬
‫ولگ ۺےتھجمس ۺںیہ ۺہک ۺد ذ‬
‫ۺخؾۺاکۺاراکتبۺہارےۺاہںۺیھبۺضعبۺاملعےئۺوسءۺرکےتۺںیہ۔ۺوبیطخںۺاورۺواوظعںۺیکۺومعامًۺہیۺاعدتۺوہیتۺےہۺ‬ ‫دوھہکۺدےتیۺںیہ۔اِس ر‬
‫ت‬
‫ِ‬
‫ۺآیتۺاورۺاؿۺےکۺاعما ۺوکۺوتۺوخشۺآوازیۺاورۺےلۺےکۺاسھتۺڑپےتھۺںیہۺاورۺرشتحیۺاعؾۺوگتفگۺےکۺہجہلۺںیمۺرکےتۺںیہ۔ۺ‬ ‫ہکۺوہۺفرآؿۺیک ا‬
‫سس‬ ‫ت‬ ‫ت‬
‫املعءۺوسءۺرشتحیۺےکۺاافلظۺیکۺادایگیئۺیھبۺاسۺلۺوۺہجہلۺںیمۺرکےتۺںیہۺسجۺںیمۺوہۺفرآؿۺاورۺاسۺےکۺبرہمجۺیکۺرکےتۺںیہ۔ۺنسۺواےلۺ‬
‫س‬ ‫ت‬
‫ۺاہللاعت ییلۺیکۺرطػۺوسنمبۺرکۺدےنیۺیکۺہیۺ‬
‫ےتھجمسۺںیہۺہکۺہیۺرشتحیۺیھبۺفرآؿۺیہۺاکۺہصحۺںیہ۔ۺولوگںۺوکۺفر یۺدےنیۺاورۺاےنپۺایخالتۺوک ۺ‬
‫ت‬
‫ۺدببنیۺوصرتۺےہ۔اِسۺاکۺہلگۺاابقؽۺےنۺویںۺایک ؎‬‫ای ر‬
‫‪۳‬۔‪4S‬‬ ‫‪338‬‬ ‫‪-۳‬ت ِ ِلكَ ُ‬
‫الّر ُس ُل‬
‫ت‬
‫وخدۺدبےتلۺںیہنۺفرآںۺوکۺدبؽۺدےتیۺںیہ‬
‫وہےئۺسکۺدرہجۺفقیہااؿِ ۺرحؾۺےبۺوت قی‬
‫ت‬
‫‪ ۷۹‬اۺی‪۸۰‬‬
‫آیات ۺ‬
‫ےکےیلۺہیۺنکممۺیہۺںیہن ہکۺوہۺرشکۺیکۺمیلعتۺدے‬
‫یسکۺیبنۺؑ ۺ‬
‫ںیہنۺےہ ۺیسکۺآنشانۺےکۺالقئ‬ ‫اَمَناَكٍرَشَبِل‬
‫ہکۺدےۺآُےسۺآﷲاتکت آورتمکحۺآوروبنت‬ ‫ْنَاُهَيِتْؤُّيُهّٰللاَبٰتِكْلاَوَمْكُحْلاَوَةَّوُبُّنلا‬
‫رھپوہۺےہکولوگن ےس‬ ‫َّمُثَلْوُقَيِساَّنلِل‬
‫متۺنبۺاجوریمےدنےآﷲوکوھچررک‬ ‫اْوُنْوُكاًداَبِعْيِّلْنِمِنْوُدِہّٰللا‬
‫آورنکیل(ۺوہۺوتۺیہیۺےہکۺاگۺہک)وہاجوۺرتۺوآےل‬ ‫َوْنِكٰلاْوُنْوُكَنّٖيِنّٰبَر‬
‫اسیجہکۺمتۺوخدمیلعتۺدےتیۺوہاتکتۺیک‬ ‫اَمِبْمُتْنُكَنْوُمِّلَعُتَبٰتِكْلا‬
‫آوراسیجہکۺمتۺوخدیھبۺڑپۺےتھۺوہۺ۔‬ ‫َواَمِبْمُتْنُكنْوُسُرْدَتۙܿ‪۰۰‬‬
‫آورہن ۺیہ ۺمکح ۺدے ۺاگ ۺںیہمت ہک ۺمت ۺانبول ۺفروتشن ۺآورۺ‬ ‫َواَلْمُكَرُمْاَيْنَااوُذِخَّتَتَةَكِٕىٰٓلَمْلاَوَنّٖيِبَّنلا‬
‫ویبننۺوکۺرتۺ‬ ‫اًباَبْرَاؕ‪١‬‬
‫ایکوہ ۺمکحۺدےۺاگںیہمتۺرفکۺاک‬ ‫ْمُكُرُمْاَيَاِرْفُكْلاِب‬
‫آِسۺےکۺدعبۺہکۺمتۺۺاملسمنۺوہۺ؟‬ ‫َدْعَبْذِاْمُتْنَاَنْوُمِلْسُّمُ݀‪۰۰‬‬
 ‫‪۳‬۔‪4S‬‬ ‫‪339‬‬ ‫‪-۳‬ت ِ ِلكَ ُ‬
‫الّر ُس ُل‬
‫س‬
‫ۺانءؑۺ یکۺرطػۺوسنمبۺرکۺےکۺاینپۺذمیبہۺاتکوبںۺںیم ا‬
‫ۺدلمۺرکۺدےیۺ‬ ‫اِؿۺآیاتۺںیمۺاؿۺامتؾۺوصتراتۺیکۺیفنۺےہۺوجۺفلتخمۺوقومںۺےن ا‬
‫عی‬ ‫س‬ ‫ت ت‬ ‫س‬
‫ۺبۺیۺ‬ ‫س‬
‫ۺانءؑۺیاوصخلصۺرضحتۺ ی یٖؑۺ ۺوکۺاِسۺاتہبؿۺےس ر‬
‫ںیہۺاورۺنجۺیکۺروۺےسۺوکیئۺیبن اۺی رۺفہتشۺیھبۺوبعمد رۺفارۺیا ایۺےہۺ۔ۺاہللۺاعتیلیۺےنۺامتؾ ا‬
‫س س‬ ‫س‬
‫رامیۺہکۺنکممۺیہۺںیہنۺہکۺاہللۺاعتیلیۺاےنپۺیسکۺدنبےۺوکۺوبنتۺرپۺرسفرازۺفرامےئ‪،‬ۺاےسۺ‬
‫ایکۺہکۺاوہنںۺےنۺولوگںۺوکۺرشکۺیکۺراہۺداھکیئۺ۔ۺف ا‬
‫س‬ ‫س‬
‫اتکبۺاورۺتمکحۺاطعفرامےئۺاورۺوہۺولوگںۺےسۺےہکۺہکۺےھجم اۺیۺیسکۺاورۺیبنؑ ۺوکۺیاۺفروتشںۺوکۺاہللۺاعتیلیۺےکۺاسھتۺرشیۺرکدو۔ۺرشکۺےکۺ‬
‫ےیلۺدلیلۺہنۺیسکۺااہلیمۺاتکبۺںیمۺےہ‪،‬ۺہنۺیسکۺیبنؑ ۺیکۺامیلعتتۺںیمۺےہۺاورۺہنۺیہۺلقعۺوکۺاِسۺیکۺاینبد ا‬
‫ۺانبیۺاجاتکسےہ۔‬
‫ت‬
‫‪ ۸۱‬ۺیا‪۸۲‬‬
‫آیات ۺ‬
‫س‬
‫انءۺرکاؾۺؑےسۺ دہۺِاخص‬
‫ا‬
‫آور ۺختۺایلۺآﷲےنۺآیییاءۺؑاکۺدہع‬ ‫َوْذِاَذَخَاُهّٰللاَقاَثْيِمَنّٖيِبَّنلا‬
‫خت ۺںیمۺدونۺںیہمتۺاتکتۺآورۺتمکحۺںیمۺےسۺ‬ ‫ۤاَمَلْمُكُتْيَتٰاْنِّمٍبٰتِكَّوٍةَمْكِح‬
‫رھپاہمترےیاس ۺآ ےئروسل ۺوجدصتقی ۺرکےنوآالوہۺ‬
‫َّمُثْمُكَءٓاَجٌلْوُسَرٌقِّدَصُّماَمِّلْمُكَعَم‬
‫آ ُس ۺیکۺوجۺاہمترےۺیاسۺےہ‬
‫متۺرضورآامیۺنۺالیاآُسۺرپآوررضورۺدمدۺرکۺیاآُسۺیک‬ ‫َّنُنِمْؤُتَلٖهِبَوٗهَّنُرُصْنَتَلؕ‬
‫وپاھچآہللۺےن ۺایکۺمت ۺےن ۺآقرآرایکآوروبقل ۺایکآِسۺرپریمآۺ‬
‫َلاَقْمُتْرَرْقَاَءَوْمُتْذَخَاىٰلَعْمُكِلٰذْيِرْصِا‬
‫دہع؟‬
‫رعضۺایکۺآیییاءؑےنۺہکۺمہۺےنآقرآرۺایک‬ ‫اْۤوُلاَقاَنْرَرْقَا‬
‫فرامیاآﷲےنوتوگآۺہۺروہ‬ ‫َلاَقاْوُدَهْشاَف‬
‫آورںیمۺیھبۺاہمتۺرےۺساۺھتۺوگآوہنۺںیمۺےسۺوہن۔‬ ‫َواَنَاْمُكَعَمَنِّمَنْيِدِهّٰشلا݁‪۰۰‬‬
 ‫‪۳‬۔‪4S‬‬ ‫‪33:‬‬ ‫‪-۳‬ت ِ ِلكَ ُ‬
‫الّر ُس ُل‬
‫وتۺوجوکیئۺرھپۺاجےئ(آِسۺدہعےس)آِسۺےکۺدعب‬ ‫ْنَمَفىّٰلَوَتَدْعَبَكِلٰذ‬
‫سپۺآےسیۺیہۺولگۺافقسۺںیہ۔‬ ‫َكِٕىٰٓلوُاَفُمُهَنْوُقِسٰفْلا݂‪۰۰‬‬
‫س‬ ‫س‬
‫ۺانءۺرکاؾؑ ۺےسۺازؽۺںیمۺایلۺاھت۔ۺاہللۺاعتیلیۺےنۺہرۺیبنؑ ۺوک اۺیدنبۺف ا‬
‫رامیۺہکۺارگۺاسۺیکۺ‬ ‫ۺآیۺتۺںیمۺاسۺوصخیصۺ دہۺاکۺذرکۺےہۺوجۺاہللۺاعتیلیۺےن ا‬ ‫اِؿ ا‬
‫س‬ ‫س‬ ‫ت‬
‫ۺانءؑ ۺےنۺاِسۺ‬
‫ۺالیۺاور ۺاسۺاکۺاسھت ۺدانی۔ۺامتؾ ا‬ ‫ؽ ۺآاجےئۺوج ۺاسۺیکۺامیلعتتۺیکۺدصتقی ۺرکیاۺوہۺوتۺمتۺاسۺرپۺاامیؿ ا‬ ‫وموجدیگۺںیمۺوکیئۺااسیۺروس ؑ‬
‫ت‬ ‫ت‬
‫ۺرکیےہۺوتۺوہۺیھبۺاسۺ دہۺاک اۺیدنب ۺوہاگۺوج ۺاسۺےکۺیبن ؑۺےن ۺرکراھکۺ‬ ‫یبن ۺرپۺاامیؿۺاک ۺافرار ا‬
‫ دہۺیکۺیادساریۺاک ۺودعہ ۺایک۔ۺاب ۺارگۺوکیئۺصخشۺیسکۺ ؑ‬
‫س‬ ‫س‬
‫ۺآخی ۺروسؽﷺ رپ ۺاامیؿ ۺالںیئ ۺاور ۺاؿ ۺاک ۺاسھتۺ‬ ‫ۺانءؑ ۺرپ ۺاامیؿ ۺاک ۺدوعی ۺرکےت ۺےھت ۺ‪،‬اؿ ۺرپ ۺالزؾ ۺاھت ۺہک ۺوہ ر‬
‫ےہ۔ ۺالِ ۺاتکب ۺوج ۺاےنپ ا‬
‫س‬ ‫س‬
‫ۺلاۺابۺمتۺافقسۺوہۺےکچۺوہ۔ۺواحضۺرےہۺ‬ ‫ۺان ؑءۺےسۺایلۺایگۺاھت‪ ،‬ی ذ‬
‫دںی۔اںیہنۺہبنتمۺایکۺایگۺہکۺمتۺاہللۺاعتیلیۺےکۺاسۺ دہۺوکۺوتڑۺرےہۺوہۺوجۺاہمترے ا‬
‫ت‬
‫ۺاورہۺیبنؑۺےنۺاینپۺامۺوکۺدعبۺےکۺآےنۺواےلۺیبنؑۺ ۺیکۺربخۺدیۺاورۺاسۺاکۺاسھتۺدےنیۺ‬ ‫ۺہیبنؑۺےسۺہیۺ دہۺایلۺایگۺاھت ر‬ ‫ہکۺیبنۺارکؾﷺۺےسۺےلہپ ر‬
‫ت‬ ‫ت‬ ‫ت‬
‫ۺاموکۺیسکۺ‬ ‫ِ‬
‫یکۺدہایۺیک۔نکیلۺفرآؿۺوۺدحیۺںیمۺںیہکۺیھبۺاسۺاکۺذرکۺںیہنۺہکۺآپﷺےسۺااسیۺ دہۺایلۺایگۺوہ اۺیۺآپﷺ ےنۺاینپ ۺ‬
‫ت‬ ‫ت س‬
‫سدعب ۺےک ۺآےن ۺواےل ۺیبنؑ ۺیک ۺربخ ۺدے ۺرک ۺاس ۺرپ ۺاامیؿ ۺالےن ۺیک ۺدہای ۺفرامیئ ۺوہ۔ ۺاِس ۺےک رۺبسکع ۺفرآؿِ ۺمیکح ۺںیم ۺآپ ۺﷺوکاخمتۺ‬
‫س‬ ‫عی‬ ‫ت ت‬ ‫ت ت‬ ‫لیی س‬
‫ا یینۺاہکۺایگۺےہ۔ۺآپۺﷺ ےکۺدعبۺیاایقمۺوکیئۺیبنۺںیہنۺآےئۺاگ۔ۺاہتبلۺایقمۺےک رۺف یۺرضحتۺ یؑۺ ی ۺرضورۺیازؽۺوہںۺےگۺ‬
‫س‬
‫ت ت‬
‫رگمۺاسۺوقۺاؿۺیکۺتیثیحۺآپﷺےکۺریپواکریکۺوہیگۺینعیۺوہۺرشتعیۺدمحمہیﷺ ۺرپیہۺلمعۺرکںیۺےگ۔‬
‫ت‬
‫آی‪۸۳‬‬
‫تاکۺدنیۺاالسؾۺےہ‬
‫وپریۺاکانئ ۺ‬
‫وتایکۺوہۺآﷲےکۺدنیۺےکۺوسآۺھچکۺآورۺیالسۺرکےتۺںیہ‬ ‫َرْيَغَفَاِنْيِدِہّٰللاَنْوُغْبَي‬
‫احالہکنۺآُیسۺیکۺفرامربندآریۺرکراہۺےہۺوجیھبۺآ امسوننۺآورۺ‬
‫َوۤٗهَلَمَلْسَاْنَميِفِتٰوٰمَّسلاَوِضْرَاْلا‬
‫آورۺر نیۺںیمۺےہ‬
 ‫‪۳‬۔‪4S‬‬ ‫‪341‬‬ ‫‪-۳‬ت ِ ِلكَ ُ‬
‫الّر ُس ُل‬
‫وخیشۺےسۺآوروبجمریۺےس‬ ‫اًعْوَطَّواًهْرَك‬
‫آورۺآُیسۺیکۺرطفۺوہۺولیاےئۺاجںیئۺےگ۔‬ ‫َّوِهْيَلِاَنْوُعَجْرُي݃‪۰۰‬‬
‫آِسۺآ یتۺںیمۺہیۺتقیۺایبنۺیکۺیئگۺہکۺوپریۺاکانئتۺدنیِۺآسالمۺرپۺلمعۺریپآۺےہ۔ۺآسالمۺےکۺینعمۺںیہۺآہللۺاعتیلٰۺیکۺفرامربندآری۔ۺ‬
‫اکانئتۺیکۺہرۺےشۺوبجمرۺےہۺہکۺوہۺآُسۺاضہطبۺآورۺاقوننۺیکۺریپویۺرکےۺوجۺآہلل ۺاعتیلٰۺےنۺانبیاۺےہ۔ۺآنشانۺیکۺریخۺیھبۺآِیسۺںیمۺےہۺ‬
‫ہکۺوہۺاکانئتۺےکۺساھتۺمہۺآ گنہۺوہرکۺآدارآدیۺوآیعامہ ۺہرۺپ حۺرپۺآہللۺاعت ٰ‬
‫یلۺیکۺفرامربندآریۺرکے۔‬
‫ت‬
‫آی‪۸۴‬‬
‫س‬
‫ۺالیۺرضوریۺےہ‬
‫یبنؑرپۺاامیؿ ا‬
‫ہر ۺ ۺ‬
‫آے ۺیبن!فرامےیئ ۺمہ ۺآامی ۺن ۺالےئ ۺآﷲرپ ۺآور ۺآُس ۺکالم ۺرپۺ‬
‫ْلُقاَّنَمٰاِهّٰللاِبَوۤاَمَلِزْنُااَنْيَلَع‬
‫وجیارلۺایکۺایگۺمہۺرپ‬
‫آوروجیارل ۺایکایگآیڑآمؑ ۺآورآلیعٰمسؑ ۺآورآاحسقۺؑآورۺ‬ ‫َوۤاَمَلِزْنُاىٰۤلَعَمْيِهٰرْبِاَوَلْيِعٰمْسِاَوَقٰحْسِاَو‬
‫وقعیتۺآورۺآُنۺےکۺوٹیبنۺرپ‬
‫ٖؑ‬ ‫َبْوُقْعَيَوِطاَبْسَاْلا‬
‫آوروجدیاایگومٰیسۺؑآورٰیسیعٖؑ ۺآورامتم ۺآیییاءؑوکآُن ۺےکۺ‬
‫َوۤاَمَيِتْوُاىٰسْوُمَوىٰسْيِعَوَنْوُّيِبَّنلاْنِمْمِهِّبَّر۪‪١‬‬
‫رتۺیکۺرطفۺےس‬
‫مہۺفرقۺںیہنۺرکےتۺیسکۺآیکۺےکۺدرناینۺیھب ۺآ ُن ۺںیمۺ‬
‫اَلُقِّرَفُنَنْيَبٍدَحَاْمُهْنِّم‬
‫ےس‬
‫آورۺمہۺآﷲیہۺےکۺفرامربندآرۺںیہ۔‬ ‫َوُنْحَنٗهَلَنْوُمِلْسُم݄‪۰۰‬‬
 ‫‪۳‬۔‪4S‬‬ ‫‪342‬‬ ‫‪-۳‬ت ِ ِلكَ ُ‬
‫الّر ُس ُل‬
‫سس‬ ‫ت‬
‫ۺہ ۺیبنؑ ۺرپ ۺاامیؿ ۺرےھک ۺاور ۺیسک ۺای ۺیبنؑ ۺاک ۺیھب ۺااکنر ۺہنۺ‬
‫ہی ۺآی ۺواحض ۺرکیہ ۺےہ ۺہک ۺاامیؿ ۺرصػ ۺاس ۺاک ۺاہلل ۺاعتیلی ۺےک ۺبردی ۺوبقؽ ۺےہ ۺوج ر‬
‫ت‬ ‫سس‬ ‫ت‬
‫ۺام ۺدمحمﷺوکاوراہلل ۺاعتیلی ۺےک ۺبردی ۺرصػ ِ‬
‫ۺامۺ‬ ‫رکے۔یبنۺارکؾ ۺﷺےک ۺآےن ۺےک ۺدعب ۺہی ۺتمعن ۺاحلص ۺےہ ۺرصػ ِ‬
‫س‬
‫دمحمﷺیہۺاکۺامشرۺومنینمۺںیمۺوہاگ۔ۺاہللۺاعتیلیۺںیمہۺاِسۺاامیؿۺےکۺاسھتۺلمعۺیکۺیھبۺوت قیۺاطعۺفرامےئ۔ۺآنیم!‬
‫ت‬
‫آی‪۸۵‬‬
‫االسؾۺےکۺوساۺاورۺوکیئۺدنیۺوبقؽۺںیہنۺایکۺاجےئۺاگ‬
‫آوروجوکیئۺاچےہآسالۺمۺےکۺوسآۺوکیئۺآوۺردنی‬ ‫َوْنَمِغَتْبَّيَرْيَغِماَلْسِاْلااًنْيِد‬
‫وتۺوہۺہرزگوبقۺلۺںیہنۺایکۺاجےئۺاگآُسۺےس‬ ‫ْنَلَفَلَبْقُّيُهْنِمۚ‪١‬‬
‫آورۺوہۺآ رختۺںیمۺاسخرہۺیاےنۺوآولنۺںیمۺےسۺوہاگ۔‬ ‫َوَوُهيِفِةَرِخٰاْلاَنِمَنْيِرِسٰخْلا݅‪۰۰‬‬
‫س‬ ‫ت‬
‫ۺوھجی اۺی اۺیلمکمۺدنیۺوبقؽۺںیہنۺ‬
‫ۺجۺاہللۺاعتیلیۺاکۺدنیۺینعیۺاالسؾۺاینپۺلمکمۺوصرتۺںیمۺآاچنہپۺوتۺوکیئ ا‬ ‫اِسۺآیۺںیمۺواحضۺاالعؿ ا‬
‫ۺرکدیۺایگۺہک ۺ‬
‫ت ت‬ ‫س‬ ‫س‬
‫ۺالجی اۺیۺسیگۺ‪،‬یلجبۺاورۺاتسروںۺیکۺروینشۺالتشۺرکیاۺیلھکۺامحقۺےہ۔ۺاقمیمۺوبنوتںۺاورۺ‬
‫ایکۺاجاتکس۔ولطعِ ۺآاتفبۺےکۺدعبۺیٹمۺےکۺرچاغ ا‬
‫ت‬ ‫س‬
‫ۺآخیۺاورۺاعریگملۺوبنتۺوۺدہایۺےسۺیہۺروینشۺاحلصۺرکا ۺاچےیہۺہکۺیہیۺامتؾۺرووںۺ‬ ‫دہاوتیںۺاکۺ دہۺزگرۺاکچ۔ۺابۺسۺےسۺبری ر‬
‫سس‬
‫اکۺوہۺخراہنۺےہۺسجۺںیمۺیلہپۺامتؾۺرواینشںۺدممغۺوہۺیکچۺںیہ۔ہیۺانہکطلغۺےہۺہکۺسۺیہۺدنیۺکیھٹۺںیہ۔ۺسۺیہۺیکینۺیکۺدوعتۺدےتیۺ‬
‫ںیہ۔ہن ۺااسی ۺےہ ۺاور ۺہن ۺوہ ۺاتکس ۺےہ۔اےسی ۺولگ ۺریغوملسمں ۺےک اۺیلط ۺدنی ۺیک ۺرعتفی ۺرکےک ۺاؿ ۺےک ۺاسھت ۺملظ ۺرکرےہ ۺںیہ۔ریغۺ‬
‫سس‬
‫اتبیۺاجےئۺہکۺاہللۺاعتیلیۺےکۺبردیۺدنیۺرصػۺاالسؾۺےہۺاورۺوجۺہیۺدنیۺوبقؽۺہنۺرکےۺاگۺوہۺ‬
‫وملسمںۺیکۺریخوخایہۺاکۺاقتاضۺےہۺہکۺاںیہن ا‬
‫ت‬ ‫س‬
‫ۺبنیۺاسخرےۺےسۺدواچرۺوہاگ۔‬ ‫آخرتۺںیم دب ر‬
‫‪۳‬۔‪4S‬‬ ‫‪343‬‬ ‫‪-۳‬ت ِ ِلكَ ُ‬
‫الّر ُس ُل‬
‫ت‬
‫‪ ۸۶‬ۺیا‪۸۹‬‬
‫آیات ۺ‬
‫قحۺاچہپؿۺےنیلۺےکۺدعبرفکۺرکےنۺاکۺااجنؾ‬
‫ےسیکۺدہآیتۺدےۺآﷲآُسۺوقمۺوکۺوہنجنۺےنۺرفکۺایکۺےہۺ‬
‫َفْيَكيِدْهَيُهّٰللااًمْوَقاْوُرَفَكَدْعَبْمِهِناَمْيِا‬
‫آےنپۺآامینۺےکۺدعب‬
‫آورۺآُنہونۺےنۺوگۺآیہۺدیۺہکۺےبۺکشۺروسلۺقحۺرپۺںیہۺ‬ ‫َواْۤوُدِهَشَّنَاَلْوُسَّرلاٌّقَح‬
‫آورآ یکچۺںیہۺآُنۺےکۺیاسۺوآحضۺنشااینن‬ ‫َّوُمُهَءٓاَجُتٰنِّيَبْلا‬
‫آورۺآﷲدہآیتۺںیہنۺداتیظاملۺولوگنۺوک۔‬ ‫َوُهّٰللااَليِدْهَيَمْوَقْلاَنْيِمِلّٰظلا݆‪۰۰‬‬
‫ہیۺولگۺںیہۺنجۺاکدبہلۺےہ‬ ‫َكِٕىٰٓلوُاْمُهُؤٓاَزَج‬
‫ہک ۺآُن ۺرپتنعل ۺےہ ۺآﷲ یک ۺآورفروتشن ۺیک ۺآورامتمۺ‬ ‫َّنَاْمِهْيَلَعَةَنْعَلِہّٰللاَوِةَكِٕىٰٓلَمْلاَوِساَّنلا‬
‫آنشاوننۺیکۺ۔‬ ‫َنْيِعَمْجَاۙ݇‪۰۰‬‬
‫ہشیمہۺرےنہۺوآےلۺںیہۺآ ِس ۺںیم‬ ‫َنْيِدِلٰخاَهْيِف‬
‫اکلہۺںیہنۺایکۺاجےئۺاگۺآُن ۺےسۺاذآت‬ ‫اَلُفَّفَخُيُمُهْنَعُباَذَعْلا‬
‫آورۺہنۺیہۺآُںیہنۺتلہمۺدیۺاجۺےئۺیگ۔‬ ‫َواَلْمُهنْوُرَظْنُي݈ۙ‪۰۰‬‬
‫ۺوسآےئآُن ۺےکوہنجن ۺےن ۺوتہب ۺیک ۺآِس ۺےکدعبآورۺ‬
‫اَّلِاَنْيِذَّلااْوُباَتْۢنِمِدْعَبَكِلٰذَواْوُحَلْصَا‬
‫آصالحۺرکیل‬
‫وتےبکشۺآﷲتہبۺےنشخبۺوآال‪،‬ہشیمہۺرمحۺفرامےنوآالۺےہ۔‬ ‫َّنِاَفَهّٰللاٌرْوُفَغٌمْيِحَّر݉‪۰۰‬‬
 ‫‪۳‬۔‪4S‬‬ ‫‪344‬‬ ‫‪-۳‬ت ِ ِلكَ ُ‬
‫الّر ُس ُل‬
‫ت‬
‫ۺآیت ۺربخدار ۺرکریہ ۺںیہ ۺہک ۺاہلل ۺاعتیلی ۺرفک ۺرکےن ۺواےل ۺاےسی ۺالِ ۺاتکب ۺوک ۺدہای ۺہن ۺدے ۺاگ ۺوج ۺدیل ۺوطر ۺرپ ۺاجؿ ۺےکچ ۺںیہ ۺہک ۺرضحتۺ‬
‫ہی ا‬
‫ۺبقحۺدنیۺےہ۔وہۺاینپۺولفحمںۺںیمۺاِسۺتقیقحۺیکۺوگایہۺ‬ ‫دمحمﷺ اہللۺاعت ییلۺےکۺےچسۺروسؽۺںیہۺاورۺاؿۺاکۺشیپۺرکدہۺدنی‪،‬ۺاالسؾۺیہ ر‬
‫س‬ ‫س‬
‫ۺانؿۺتنعلۺ‬
‫یھبۺدےتیۺرےتہۺںیہ۔ۺابۺارگۺوہۺضحمۺدضۺاورۺبصعتۺیکۺوہجۺےسۺرفکۺرکرےہۺںیہ وتاےسیۺاظوملںۺرپۺاہلل‪ ،‬رۺفےتشۺاورۺامتؾ ا‬
‫س‬
‫ۺدردیکۺذعابۺےسۺدواچرۺوہںۺےگ۔‬ ‫ےتجیھبۺںیہ۔ۺارگۺاوہنںۺےنۺاِسۺروشۺےسۺوتہبۺہنۺیکۺوتۺہشیمہۺشیمہۺےک ا‬
‫ت‬
‫‪ ۹۰‬اۺی‪۹۱‬‬
‫آیات ۺ‬
‫رفکۺرپۺاڑےۺرےنہۺاکۺااجنؾ‬
‫ےبۺکشۺوہۺولگۺوہنجنۺےنۺرفکۺایکآےنپۺآامینۺےکۺدعب‬ ‫َّنِاَنْيِذَّلااْوُرَفَكَدْعَبْمِهِناَمْيِا‬
‫رھپۺیڑےتھۺےلچۺےئگۺرفکۺںیم‬ ‫َّمُثاْوُداَدْزااًرْفُك‬
‫ہرزگوبقلۺہنۺیکۺاجےئۺیگۺآُنۺیکۺوتہب‬ ‫ْنَّلَلَبْقُتْمُهُتَبْوَتۚ‪١‬‬
‫آورۺوۺیہۺولگۺرمگآۺہۺںیہۺ۔‬ ‫َوَكِٕىٰٓلوُاُمُهَنْوُّلٓاَّضلا݊‪۰۰‬‬
‫ےبۺکشۺنجۺولوگنۺےنۺرفکۺایک ۺ‬ ‫َّنِاَنْيِذَّلااْوُرَفَك‬
‫آورۺرمےئگۺآِسۺاحلۺںیمۺہکۺوہۺاکفرۺےھت‬ ‫َواْوُتاَمَوْمُهٌراَّفُك‬
‫وت ۺہرزگ ۺوبقل ۺںیہن ۺایک ۺاجےئۺاگ ۺآُن ۺںیم ۺےس ۺیسک ۺےسۺ‬
‫ْنَلَفَلَبْقُّيْنِمْمِهِدَحَاُءْلِّمِضْرَاْلااًبَهَذ‬
‫ر نیۺرھبوسیا‬
‫آوروخآہۺوہۺۺدفہیۺںیمۺدےۺآِےسۺ‬ ‫َّوِوَلىٰدَتْفاٖهِب‬
‫ہیۺوہۺںیہۺنجۺےکۺےیل ۺدردیاۺکۺاذآتۺےہ‬ ‫َكِٕىٰٓلوُاْمُهَلٌباَذَعٌمْيِلَا‬
 ‫‪۳‬۔‪4S‬‬ ‫‪345‬‬ ‫‪-۳‬ت ِ ِلكَ ُ‬
‫الّر ُس ُل‬
‫آورۺںیہن وہاگۺآُنۺےکےیلوکیئ دمداگرونۺںیمۺےس۔‬ ‫َّواَمْمُهَلْنِّمَنْيِرِصّٰنُ݋‪۰۰‬‬
‫ۺبےتھۺےلچۺےئگۺوتاںیہنۺوتہبۺرکےنۺیکۺوت قیۺ‬ ‫اِؿ ا‬
‫ۺآیتۺںیمۺآاگہۺایکۺایگۺہکۺنجۺدبۺوبیصنںۺےنۺقحۺواحضۺوہےنۺےکۺدعبۺرفکۺایکۺاورۺرفکۺںیم ر‬
‫س‬ ‫ِ ت‬ ‫ت‬
‫ۺرھبوسییھبۺارگدفہیۺ‬
‫ا‬ ‫ےسۺرحموؾۺرکدیااجےئۺاگ۔ۺوہۺاہللۺیکۺاگنہۺںیمۺرمگاہۺفرار اۺیںیئۺےگ۔روزۺایقمۺۺذعابۺےسۺےنچبۺےکۺےیلۺوہۺزنیم‬
‫ںیمۺدانیۺاچںیہۺوتوبقؽۺہنۺایکۺاجےئۺاگاورۺوکیئۺاؿۺیکۺدمدۺوکۺہنۺآےئۺاگ۔‬
 ‫‪۳‬۔ ۺ‪4S‬‬ ‫‪535‬‬ ‫‪-۴‬ل َِو َت َهالُوا‬
‫ِمْسِبِہّٰللاِنٰمْحَّرلاِمْیِحَّرلا‬
‫‪٢‬آیت‪ ۲۹‬ت‬

‫یکیناکرہظمِا ّوك…وبحمبےشاکاافنق‬
‫متہرزگںیہنچنہپتکسیکینوک‬
‫ْنَلاوُلاَنَتَّرِبْلا‬
‫اہیںتہکمتخرچرکو ُاسںیمےسوجمتدنسپرکےتوہ ت‬ ‫ىّٰتَحاْوُقِفْنُتاَّمِمَنْوُّبِحُت۬ؕ‪١‬‬
‫اوروج ھچکمتخرچرکےتوہ یسزیچںیمےس ت‬ ‫َواَماْوُقِفْنُتْنِمٍءْيَش‬
‫وتالبہبشاﷲ ُاےسوخباجےننوا ےہ۔ ت‬ ‫َّنِاَفَهّٰللاٖهِبٌمْيِلَع‪۰۰۹۲‬‬
‫اِسآیںیمرامنہیئدییئگہکیکینیکتقیقحتراسیئاکذرہعیےہاینپوبحمبےشوکاہللاعتیلٰ یکراہںیمشیپرکدانی۔وہیدےک‬
‫رکدیاھت۔وہدنچاظہریاورامنیشئویکینںےکےچینگنتدیل‪،‬رحض‪،‬لخب‪،‬‬
‫املعءوسءےنیکیناکدحمودوصترولوگںےکدولںںیمراخست ا‬
‫قحوپیشاورقحفرویشےک ویعباپھچےئوہےئےھتاورولگ ُاںیہنکینےتھجمسےھت۔اردادوہا ہکیکینیکار روحےہا اہلل‬
‫اعتیلٰیکتبحم۔ایسیتبحمہکاناماہللاعتیلٰیکیافرامیناکوصتریھبہنرکےاور ُاےسراضےئالہیےکاقمہلبںیمداینیکوکیئزیچ ر‬
‫زعی‬
‫اغلآاجےئہکوہ ُاےساہللاعتیلٰیکتبحمرپفریبامہنرکاتکسوہ‪،‬سبوا بیےہ‬
‫یرہنوہ۔سجزیچیکتبحمیھبآدیمےکدكرپاینت ب‬
‫اورج ت ُاس بی وک آدیم وتڑہندے‪،‬یکین ےک دروازے ُاس رپدنب ںیہ۔اسھت ا واحض ایکایگہک اہلل اعت ٰیل ہارے ر‬
‫ہ لعف ےس‬ ‫ب ب‬
‫رکیاچےیہ۔ ت‬
‫لذاداھکوارکےکیکینوکاضعئںیہن ا‬
‫وافقےہ ٰ‬
‫تآیات‪۲۹‬تیا‪۲۹‬تتتت ت ت‬

‫نمڑھگتیبات‪،‬اہللاعتیلٰیکرطفوسنمبرکیاملظےہ‬
‫امتمۺیہۺاھکےنۺحاللۺےھتۺینبۺارسالیئۺےکۺےیلۺ‬ ‫ُّلُكِماَعَّطلاَناَكاًّلِحْۤيِنَبِّلَلْيِءٓاَرْسِا‬
 ‫‪۳‬۔ ۺ‪4S‬‬ ‫‪536‬‬ ‫‪-۴‬ل َِو َت َهالُوا‬
‫وساےئۺاُسۺےکۺےسجۺرحامۺایکاِرسالیئۺےناےنپۺاورپ‬ ‫اَّلِااَمَمَّرَحُلْيِءٓاَرْسِاىٰلَعِهِسْفَن‬
‫اِسۺےسۺےلہپۺہکۺنازلۺیکۺاجیتۺوتۺزاۺت‬ ‫ْنِمِلْبَقْنَاَلَّزَنُتةىٰرْوَّتلاُ‬
‫بن!فرامےیئۺسپۺالوۺوتزاۺتۺرھپۺڑپوھۺاُےس‬
‫اےۺ ی‬ ‫ْلُقاْوُتْاَفِةىٰرْوَّتلاِبۤاَهْوُلْتاَف‬
‫ارگمتۺےچسوہ۔‬ ‫ْنِاْمُتْنُكَنْيِقِدٰص‪۰۰۹۳‬‬
‫وتسجۺےنڑھگاۺاﷲرپوھجتۺاِسۺےکۺدعب‬ ‫ِنَمَفىٰرَتْفاىَلَعِہّٰللاَبِذَكْلاْۢنِمِدْعَبَكِلٰذ‬
‫سپۺوہۺیہۺولگۺظاملۺںیہ۔‬ ‫َكِٕىٰٓلوُاَفُمُهنْوُمِلّٰظلاَ‪۰۰۹۴‬‬
‫اےۺبنی!اتبدےئجیچس فرامنااہللۺےن‬ ‫ْلُقَقَدَصُهّٰللا۫‬
‫سپۺریپویۺرکوابرامیہؑ ۺےکۺزاےتسۺیکۺوجنالکلۺنکسوےھت‬ ‫اْوُعِبَّتاَفَةَّلِمَمْيِهٰرْبِااًفْيِنَحُ‬
‫اوزںیہنۺےھتوہۺرشکۺرکےنۺواۺولں ۺںیمۺےس۔‬ ‫َواَمَناَكَنِمَنْيِكِرْشُمْلا‪۰۰۹۵‬‬
‫دیایگ۔ہیینب‬ ‫اِمآیاتںیموہیدےکاتوھجےٹاسلالاکوجابدیااجراہےہ۔رشتعیدمحمیﷺںیم ٹ‬
‫اویاکوگشالحكفرار ا‬
‫دیاھت۔ینبارسالیئےنرضحتوقعیبتتیک‬ ‫ارسالیئےکےیلیھبالحكاھت۔رضحتوقعیب‪٢‬ےنوبوجہ ٹ‬
‫اویاکوگش ا‬
‫اھکیوھچڑ ا‬
‫دی ایگ وت ُاوہنں‬ ‫ج رشتعی دمحمﷺںیم ٹ‬
‫اوی ےک وگش وک ر‬
‫اجی فرار ا‬ ‫ریپوی ںیم ٹ‬
‫اوی ےک وگش وک ا رحال فراردےدیا۔ ب ب‬
‫رامیہکاینپباتبوتراتےسد لی ہکںاہں‬
‫ااھٹدیہکرحالےشوکالحكایکاجراہےہ۔وجابںیماہللاعتیلٰےنف ا‬
‫ےناتوطافم ا‬
‫دیےہ؟وجولگاہللاعت ٰیلیکرطفوخداسہتخرشتعیوسنمبرکںیےگوا اظملںیہ۔رتہبےہ‬ ‫اہللےن ٹ‬
‫اویاکوگشرحالفرار ا‬
‫جادجمرضحت بایرایہت یکریپویرکںیوجرصفاہللاعتیلٰا ےک فرامربندارےھتاور‬
‫ہکینبارسالیئوھجٹوبانلوھچڑدںیاوراےنپ ب ذ‬
‫ُاسےکاسھت یسیھبمسقاکرشکرکےنواےلہنےھت۔ ت‬

‫تت‬
 ‫‪۳‬۔ ۺ‪4S‬‬ ‫‪537‬‬ ‫‪-۴‬ل َِو َت َهالُوا‬

‫تت‬ ‫تآیاتت‪۲۹‬تیا‪۲۹‬‬
‫تمظعِہبعکاورفرتیضِجح‬
‫ےب ۺکش ۺالہپ(ابعدت)اخہنۺوجانبناایگولوگں ۺےکےیلۺ‬
‫َّنِاَلَّوَاٍتْيَبَعِضُّوِساَّنلِلْيِذَّلَلَةَّكَبِب‬
‫ویہۺےہۺوجمکہۺںیمۺےہ‬
‫برکت ۺواالاوزدہابت(اکرمکر)ےہ ۺامتم ۺاہجں ۺواولںۺ‬
‫اًكَرٰبُمَّوىًدُهَنْيِمَلٰعْلِّلۚ‪۰۰۹۶‬‬
‫ےکےیل۔‬
‫اسۺںیمۺواحضۺنشااینںۺںیہ‪،‬اقمۺمۺابراۺمیہؑ ۺےہ‬ ‫ِهْيِفٌۢتٰيٰاٌتٰنِّيَبُماَقَّمَمْيِهٰرْبِاۚ‬
‫اوزوجدالخۺوہاۺاِسۺںیمۺوہۺوہایگوفحمظ‬ ‫َوْنَمٗهَلَخَدَناَكاًنِمٰاُ‬
‫اوزاﷲےکےیلۺولوگںۺرپ(فرضۺ)ےہۺاِسۺرھگۺاکۺجحۺرکنا‬ ‫َوِهّٰلِلىَلَعِساَّنلاُّجِحِتْيَبْلا‬
‫وجوک یئ ۺ یھ ۺاطتات ۺزکھتاوہا ِس ۺیک ۺرطف ۺزاہتسۺ‬
‫ِنَمَعاَطَتْساِهْيَلِااًلْيِبَسُ‬
‫(اایتخزرکےن)ۺیک‬
‫اوزسج ۺےنرفکایکوتےب ۺکش ۺاﷲامتم اہجں ۺواولںۺ‬
‫َوْنَمَرَفَكَّنِاَفَهّٰللاٌّيِنَغِنَعَنْيِمَلٰعْلا‪۰۰۹۷‬‬
‫ےسۺینغۺےہ۔‬
‫انءت اکہلبقتیبادقملساھت۔اِم‬
‫وہیدویںوکارتعاضاھتہکمت ےن تیبادقملسوکوھچڑرکہبعکوکہلبق ویکںانبیا‪،‬اح ہکنےلھچپامتل ب ا‬
‫انبیایگوہرہشِہکمںیمواعقاخہنہبعکےہ۔ ِ‬
‫وقبكاابقكتت؎تتت‬ ‫آیاتںیمآاگہایکایگہکرکۂاریضرپالہپرھگوجولوگںیکابعدتےکےیل ا‬
‫داینےک ب ت‬
‫یتدکوںںیم‪،‬الہپوہرھگجذااک‬
‫مہ ُاسےکیاابسںںیہ‪،‬وہےہیاابسںہارا‬
 ‫‪۳‬۔ ۺ‪4S‬‬ ‫‪538‬‬ ‫‪-۴‬ل َِو َت َها ُلوا‬
‫ٹ‬
‫اخہن ہبعک بیری امدی و رواحین ت بیراکت اکاحلم ےہ۔ اِس رھگےکلیفط ولوگں ےکےئل رزق ےک وعیس ذراعئ دیپا وہےئ اور رواحین‬
‫ٹ ٹ‬
‫اسمجےکاقمہلبںیماہیںیک‬ ‫ونیےہ۔اعل ب ذ‬ ‫اابتعرےسایسی بیری بیریویکینںےکوماعقرسیمآےئنجاک باخریھبیئک ا‬
‫گزیادہےنلمیک ذ‬
‫اخات ھکگازیادہےہ۔ہیرھگامتلاہجمواولںےکےئلدہایینعیزدنیگےکرخیکدبتیلیاکذرہعیےہ۔اِسرھگںیماہلل‬ ‫امنزاک ب ر‬
‫رپاقمل بایرایہےکیال ےسوموسل رھتپ ےہسج رپڑھکےوہرکرضحت بایرایہ‬ ‫اعتیلٰیکرعمتفیک یئکنااین ںںیہاور اخصوطر ِ‬
‫ےناِسرھگیکریمعتِونیکیھت۔اِسرھگےکارطافودو ِدرحلںیہاہجںہررطحاک بنو بجذاك عنےہ۔وج صخیھبامك‪،،‬تح‪،‬‬
‫انمواامم ےکاابتعر ےساِس ب‬
‫اقب وہ ہک اخہن ہبعکآےکس‪ُ ،‬اس رپ اِسرھگاکجح زل ےہ۔ سج صخ ےن یباووجد ااطتسعےک اِس‬
‫اع ریخ اور ب ر‬
‫اخو وثاب ںیہ۔ اہلل‬ ‫رکی تقیقح ےکاابتعر ےس رفک ےہ۔جح ودع ر ابعدات دنبوںتا ےک ےیل یب ِ‬
‫رھگاک جح ہنایک وت ااسی ا‬
‫اعتیلٰوکدنبوںیکابعدتیکاعطقًتوکیئ ب‬
‫احجںیہن۔ ت‬

‫تآیات‪۲۹‬یا‪ ۲۲‬ت‬

‫الہِباتبیکاالسلدینمش‬
‫اےۺبنی!فرامےیئۺاےۺالہِۺاتکۺت!‬ ‫ْلُقَلْهَاٰۤيِبٰتِكْلا‬
‫ویکںۺااکنزۺرکےتۺوہاﷲیکۺا ناتۺاک‬ ‫َمِلَنْوُرُفْكَتِتٰيٰاِبِہّٰللاۗۖ‪١‬‬
‫احالہکنۺاﷲوگاہۺےہۺاُسۺرپۺوجۺمتۺرکےتۺوہۺ۔‬ ‫َوُهّٰللاٌدْيِهَشىٰلَعاَمَنْوُلَمْعَت‪۰۰۹۸‬‬
‫فرامۺےیئۺاےۺالہِۺاتکۺت!ۺ‬ ‫ْلُقَلْهَاٰۤيِبٰتِكْلا‬
‫ویکںۺزوےتکۺوہۺاہللۺیکۺزاہۺےسۺاُےسۺوجۺاامیںۺالاکچ‬ ‫َمِلَنْوُّدُصَتْنَعِلْيِبَسِہّٰللاْنَمَنَمٰا‬
‫متۺنالسۺرکۺےتۺوہۺاﷲیکۺزاہۺںیمۺبیع ۺ‬ ‫اَهَنْوُغْبَتاًجَوِع‬
‫احالہکنۺمت(اِسۺےکۺبرقحۺوہےنۺےک)وگاہۺوہ‬ ‫َّوْمُتْنَاُءٓاَدَهُش‬
 ‫‪۳‬۔ ۺ‪4S‬‬ ‫‪539‬‬ ‫‪-۴‬ل َِو َت َهالُوا‬
‫اوزںیہنۺےہ ۺاﷲےبۺربخۺاُسۺےسۺوجۺلمعۺمتۺرکےہۺوہ۔‬ ‫َواَمُهّٰللاٍلِفاَغِباَّمَعَنْوُلَمْعَت‪۰۰۹۹‬‬
‫ا ِم آی ات ںیم الہ ِ باتب وصخ اصًوہیدےکاالسل ےکالخف ب ِ‬
‫خ ی بانط اک ذرک ےہ۔ وہید االسل وبقك رکےن واول ں وک رطح‬
‫رطح ےک وکشک و اہبشت ںیم التبمرکےن یک وک ش رکےت ےھت۔وھجٹ وب ےت ہک دمحم ﷺ وہ یبن ںیہن ںیہ نج یک‬
‫ش ب‬
‫ان اء اک ہلبق تیب‬ ‫بن ارت ہ اری باتوبں ںیم دی یئگ ےہ۔ارگہی وا یبن وہےت وتہلبق ویک ں دبت ک لی رکےتاح ہکن ب‬
‫وی ےکوگش وکویک ں الحك رکےتوج ہ اری رشتعی ںیم رحال ےہ۔ا ِم آی ات ںیم وہید وکالمم یک‬ ‫ادقملس راہ ےہ۔ا ٹ‬
‫ُ‬
‫یئگ ہک ویکں اہلل اعت یل ٰ یک آی ات ب‬
‫وکی رقح اجےتن وہےئ یھب اُ م اک ااکنررکرےہ وہ؟ویک ں دنیِ االسل رپےب اینبد ارتعااضت‬
‫رکےت وہاورولوگں وک ا ِس یک رطف آےن ےس روےتک وہہکبج مت اجےتن وہہک یہی دنی ِ قح ےہ؟اہلل اعتیل ٰ اہمترے ا ِم‬
‫رکوتوتں ےس وافق ےہ۔ارگ مت ی باز ہن آےئ وت بی رے ااجنل ےس دواچر وہےگ۔ ت‬

‫تآیات‪۰۱۱‬یا‪ ۰۱۰‬ت‬

‫الہِباتبیکاملسمونںےسدینمش‬
‫اےوہۺولوگۺوج ۺاامیںۺالےئۺوہ!‬ ‫اَهُّيَاٰۤيَنْيِذَّلااْۤوُنَمٰا‬
‫ارگۺمتۺاہکۺامونےگۺانکۺرگوہۺاکاُںۺولوگںۺںیمۺےسۺ‬
‫ْنِااْوُعْيِطُتاًقْيِرَفَنِّمَنْيِذَّلااوُتْوُاَبٰتِكْلا‬
‫ںیہنجۺدیۺیئگۺاتکت‬
‫وہۺانبدںیۺےگںیہمتۺاہمتزےۺاامیںۺالےنۺےکۺدعبۺاکفر۔‬ ‫ْمُكْوُّدُرَيَدْعَبْمُكِناَمْيِاَنْيِرِفٰكۺ‪۰۰۹‬‬
‫اوزمتۺےسیکۺرفکرکوےگۺ‬ ‫َوَفْيَكَنْوُرُفْكَت‬
‫احالہکن نالوتۺیکۺاجۺیتۺںیہۺمتۺرپۺاﷲیکۺا نات‬ ‫َوْمُتْنَاىٰلْتُتْمُكْيَلَعُتٰيٰاِہّٰللا‬
‫اوزاہمتزےۺدزایمںۺاُسۺےکۺزوسلیۺوموجدںیہ‬ ‫َوْمُكْيِفٗهُلْوُسَر‬
‫‪۳‬۔ ۺ‪4S‬‬ ‫‪542‬‬ ‫‪-۴‬ل َِو َت َهالُوا‬
‫اوزوجوک یئۺٹمچۺایگاﷲےسۺ‬ ‫َوْنَمْمِصَتْعَّيِهّٰللاِب‬
‫وتۺانیقیًاُےسۺدہابتۺدےۺدیۺیئگۺدیسےھۺزاہتسۺیکۺ۔‬ ‫ْدَقَفَيِدُهىٰلِاٍطاَرِصٍمْيِقَتْسُّمؒۻ‪۰۰۹‬‬
‫لہاامیموکآاگہرکرا ںیہ ہکالہِباتباکاترگوہاالسلدینمش یکآخریود تچنہپ اکچ ےہ۔وہوخدوت رمگاہےہ‪،‬اب‬
‫ہیآیاتا ِ‬
‫رکیاچاتہےہ۔ارگمتےن ُاسیکیباتامینوتوہںیہمتاامیمیکوپیجنےسرحمولرکےک ر‬
‫اکفانبدےاگ۔ذراوسوچ‬ ‫دورسوںوکیھبرمگاہ ا‬
‫متےسیکرفکرکوےگہکبجاہمترےدر ناماہللےکروسكﷺوموجدںیہوجںیہمت ُاسیکآیاتانسرےہںیہ؟وخشبیصنےہوہ‬
‫وجاہللےکالکلےسٹمچاجےئ۔اےسیا ولگدہاییکتمعنےسرسفرازوہےتںیہ۔ ت‬

‫تآیات‪۰۱۹‬یا‪ ۰۱۱‬ت‬

‫حئلمع‬
‫وفزوالفحےکےیلہساکنیت ٔت‬
‫اےوہۺولوگۺوج ۺاامیںۺالےئۺوہ!‬
‫وچباﷲیکۺناۺفرامۺینۺےسۺاسیجۺاُسۺیکۺنافرامۺینۺےسۺےنچبۺاکۺ‬
‫قحۺےہ‬
‫اوزہرزگہنۺرمنارگمۺاِسۺاحلۺںیمۺہکۺمتۺفرامۺربندازوہ۔‬
‫اوزوبضمیطۺےسۺڑکپولاہللۺیکۺزیسۺوکبستۺلۺرک‬
‫اوزحداۺحداۺہنۺوہ‬
‫اوزنادرکواﷲیکۺتمعنۺوکاےنپۺاورپجتۺمتۺدنمشۺےھت‬
‫وتۺاﷲےنۺاتفلۺداۺلۺدیۺاہمتزےۺدولںۺںیم‬
‫اَهُّيَاٰۤيَنْيِذَّلااوُنَمٰا‬
‫اوُقَّتاَهّٰللاَّقَحٖهِتٰقُت‬
‫َواَلَّنُتْوُمَتاَّلِاَوْمُتْنَاَنْوُمِلْسُّمۼ‪۰۰۹‬‬
‫َواْوُمِصَتْعاِلْبَحِبِہّٰللااًعْيِمَج‬
‫َّواَلاْوُقَّرَفَت۪‬
‫َواْوُرُكْذاَتَمْعِنِہّٰللاْمُكْيَلَعْذِاْمُتْنُكًءٓاَدْعَا‬
‫َفَّلَاَفَنْيَبْمُكِبْوُلُق‬
 ‫‪۳‬۔ ۺ‪4S‬‬ ‫‪542‬‬ ‫‪-۴‬ل َِو َت َهالُوا‬
‫رھپمتۺوہ ےئۺا ُس ۺیکۺتمعنۺےسۺاھبۺ یئۺاھبۺ یئ‬ ‫ْمُتْحَبْصَاَفٖۤهِتَمْعِنِباًناَوْخِاۚ‬
‫اوزمتۺےھتۺا گۺےکۺگرےھۺےکۺانکۺزےۺرپ‬ ‫َوْمُتْنُكىٰلَعاَفَشٍةَرْفُحَنِّمِراَّنلا‬
‫سپۺاﷲےناچبایلںیہمتۺاُسۺےس‬ ‫ْمُكَذَقْنَاَفاَهْنِّم‬
‫اِیس ۺرطح ۺےس ۺواحض ۺفرامناےہاﷲاہمتزے ۺےیل ۺاینپۺ‬
‫َكِلٰذَكُنِّيَبُيُهّٰللاْمُكَلٖهِتٰيٰا‬
‫ا نات‬
‫ناۺہکۺمتۺدہابتۺاحلصۺرکو۔‬ ‫ْمُكَّلَعَلَنْوُدَتْهَت۽‪۰۰۹‬‬
‫اوزاچےیہہکۺمت ۺںیمۺےسۺانکۺامجات ۺوہوجنالےئۺریخ‬
‫َوْنُكَتْلْمُكْنِّمٌةَّمُاَنْوُعْدَّيىَلِاِرْيَخْلا‬
‫یکۺرطف‬
‫اوزمکحۺدےیکینۺاک‬ ‫َوَنْوُرُمْاَيِفْوُرْعَمْلاِب‬
‫اوزۺزوےکۺبراۺ یئۺےس‬ ‫َوَنْوَهْنَيِنَعِرَكْنُمْلاُ‬
‫اوزیہیۺولگۺاکایمتۺوہےنۺواےلۺںیہ۔‬ ‫َوَكِٕىٰٓلوُاُمُهَنْوُحِلْفُمْلا۾‪۰۰۹‬‬
‫اِمآیاتںیمالہِاامیموکوفزوالفحےکوصحكےکےیلاتہساکنیت حئٔلمع ا‬
‫دیایگےہ‪:‬‬
‫ہ‬ ‫‪i‬ـت ت ر‬
‫ہفرداینپارفنادیزدنیگںیماہللاعتیلٰیکیافرامینےساےسیےچبےسیجہک ُاسیکیافرامینےسےنچباکقحےہینعیزدنیگےک ر‬
‫ِ‬
‫رگماحل‬ ‫وگےش ںیم ُاس یک ااطع رکے۔زدنیگ ےک ہرہحمل ںیم اِس رطح اتحمط رےہ ہک ُاےس ومت ہن آےئ‬
‫فرامربنداریںیم۔‬
 ‫‪۳‬۔ ۺ‪4S‬‬ ‫‪545‬‬ ‫‪-۴‬ل َِو َت َهالُوا‬
‫‪ii‬ـ تالہِاامیماہللاعت ٰیلیکریسینعیفرآمیکاینبدرپیبامہدحتموہرکاتزحباہللانبںیئاوریبامہرفتہقےسںیچب۔ےطرکںیل‬
‫‪٢‬‬
‫رکی اور‬
‫ہک فرآمِ رکمی اک ڑپانھ‪،‬انھجمس ‪ُ ،‬اس ےک ارفنادی ااکحامت رپلمع رکیا‪ُ ،‬اس ےک اامتجیع ااکحامت ےک افنذ یک وک ش ا‬
‫ُاسیکامیلعتتوکاعلرک ایا ہارارتشمہکنشمےہ۔‬
‫ہ‬ ‫‪iii‬ـ تفرآم یکاینبد رپ اقمئ وہےن وایل زحباہلل ابولوگں وک فرآم ےس وجڑےن یک وک شرکے‪ ،‬ر‬
‫ہ یکین وکاعل رکے اور ر‬
‫بیرایئوکروےنکیک بجذودہجرکے۔آخرںیموخیربخیدییئگہکاِسہساکنیت حئٔلمعرپ ےنلواےلا اک نابوہںےگ۔ ت‬

‫تآیات‪۰۱۹‬یا‪ ۰۱۲‬ت‬

‫رو ِزایقم ھچکرہچےرونشاور ھچکرہچےایسہوہںےگ‬

‫اوزہنۺوہاجناۺاُںۺیکۺرطحۺوجۺحداۺحداۺوہۺ ےئۺ‬
‫اوزۺانہوںۺےنۺاجتالفۺایک‬
‫اِسۺےکۺدعبہکۺا یکچۺںیھتۺاُںۺےکناسۺواحضۺامیلعتت‬
‫اوزیہیۺولگۺںیہۺنجۺےکےیلۺبراۺذعاتۺےہ۔‬
‫اُسۺدںۺزونشۺوہںۺےگۺھچکۺرہچےۺاوزایسہۺوہںۺےگ‬
‫ھچکۺرہچےۺ‬
‫وتۺوہۺہکۺایسۺہۺوہںۺےگنجۺےکۺرہچے ۺ‬
‫ۺ(اُںیہنۺاہکاجےئۺاگ)ایکۺمتۺےنۺرفکۺایکۺاےنپۺاامیںۺےکۺ‬
‫دعبۺ؟‬
‫وتوھکچذعاتۺاِسۺوہجۺےسۺہکۺمتۺرفکۺایکۺرکےتۺےھت۔‬
‫َواَلاْوُنْوُكَتَنْيِذَّلاَكاْوُقَّرَفَت‬
‫َواْوُفَلَتْخا‬
‫ْۢنِمِدْعَباَمُمُهَءٓاَجُتٰنِّيَبْلاُ‬
‫َوَكِٕىٰٓلوُاْمُهَلٌباَذَعٌمْيِظَعۙۿ‪۰۰۹‬‬
‫َمْوَّيُّضَيْبَتٌهْوُجُوَّوُّدَوْسَتٌهْوُجُوۚ‬
‫اَّمَاَفَنْيِذَّلاْتَّدَوْساْمُهُهْوُجُو۫‬
‫َ ْمُتْرَفَكَاَدْعَبْمُكِناَمْيِا‬
‫اوُقْوُذَفَباَذَعْلااَمِبْمُتْنُكَنْوُرُفْكَت܀‪۰۰۹‬‬
 ‫‪۳‬۔ ۺ‪4S‬‬ ‫‪543‬‬ ‫‪-۴‬ل َِو َت َهالُوا‬
‫اوزۺوہۺہکۺزونشۺوہںۺےگنجۺےکرہچے‬ ‫َواَّمَاَنْيِذَّلاْتَّضَيْباْمُهُهْوُجُو‬
‫وتوہۺوہںۺےگاﷲیکۺزحمتۺںیم‬ ‫ْيِفَفِةَمْحَرِہّٰللاُ‬
‫وہۺاُسۺںیمۺہشیمہۺزےنہۺواےلۺوہںۺےگ۔‬ ‫ْمُهاَهْيِفَنْوُدِلٰخ܁‪۰۰۹‬‬
‫ہیۺںیہۺاﷲیکۺا نات‪،‬مہۺنالوتۺرکےتۺںیہۺںیہنجۺا تی‬
‫َكْلِتُتٰيٰاِہّٰللااَهْوُلْتَنَكْيَلَعِّقَحْلاِبُ‬
‫رپقحۺےکۺساھت‬
‫اوزاﷲںیہنۺاچاتہوک یئۺملظۺاہجۺںۺواولۺںۺرپ۔‬ ‫َواَمُهّٰللاُدْيِرُياًمْلُظَنْيِمَلٰعْلِّل܂‪۰۰۹‬‬
‫اوزاہللۺیہۺاکےہوجۺھچکۺا امسونںۺںیمۺاوزوجھچکۺزنیمۺںیمۺ‬
‫َوِهّٰلِلاَميِفِتٰوٰمَّسلاَواَميِفضْرَاْلاُ‬
‫ےہ‬
‫اوزاﷲیہۺیکۺرطفۺولناےئاجںیئۺےگۺامتمۺم اۺمالت۔‬ ‫َوىَلِاِہّٰللاُعَجْرُتُرْوُمُاْلاؒ܃‪۰۰۹‬‬
‫ٹ‬
‫ام ہملسم ںیم االتخف وانتشاار دیپا رکےن یک وک ش رکںی ےگ ُام ےک ےیل تہب بیرات‬
‫ہی آیات ربخداررکرا ںیہ ہک وجولگ ِ‬
‫ذعابوہاگ۔رو ِزایقماناونںےکاامعكاکہجیتن ُامےکرہچوںترپ ر‬
‫اظہوہاگ۔ایسہرکوتوتںیکوہجےسنجےکرہچےایسہوہں‬
‫ےگ‪،‬اہلل اعتیلٰ ُاںیہنالممفرامےئاگ ہک مت ےن اامیم ےن ےک دعبامںیم انتشاار دیپاایک اور ہارے اتبےئ وہےئ حئٔ لمع وک‬
‫اایتخرںیہنایک۔ کینولوگں ےک رہچے رونش وہں ےگ اور وہ دایمئ وتمعنں ےس فطلادنوز وہں ےگ۔ اہلل اعتیلٰ داین واولں رپ ملظ‬
‫دی ےہاوراِسیباتےسآاگہ ا‬
‫رکدی‬ ‫لذا ُاس ےنوتاےنپ روسكجیھبرکاورباتںیبیازك رکےکولوگںوکدیساھ راہتساتب ا‬
‫رکیاچاتہ ٰ‬
‫ںیہن ا‬
‫ےہہکوہآخرتںیمنکاومریکیبازرپسرکےنوا ےہ۔اِسےکیباووجدوجولگدہاییکراہاایتخرہنرکںی ایاےنپطلغرطزلمع‬
‫ےسیبازہنآںیئوتوہاےنپآپرپوخدملظرکےنواےلںیہ۔ ت‬

‫تت‬
 ‫‪۳‬۔ ۺ‪4S‬‬ ‫‪544‬‬ ‫‪-۴‬ل َِو َت َهالُوا‬

‫تآیت‪ ۰۰۱‬ت‬

‫دصقمِامت…ارمیبارعملوفویہننعارکنمل‬
‫(املسمون!)متۺرتہبنیۺامتۺوہےسجۺاجیھبۺایگۺےہولوگں‬
‫ْمُتْنُكَرْيَخٍةَّمُاْتَجِرْخُاِساَّنلِل‬
‫(یکۺزامنہ یئ)ےکۺےیل‬
‫متۺمکحۺدےتیۺوہیکینۺاک‬ ‫َنْوُرُمْاَتِفْوُرْعَمْلاِب‬
‫اوززوےتکۺوہبرا یئۺےس‬ ‫َوَنْوَهْنَتِنَعِرَكْنُمْلا‬
‫اوزاامیںۺزےتھکۺوہۺاﷲرپ‬ ‫َوَنْوُنِمْؤُتِهّٰللاِبُ‬
‫اوزارگاامیںۺےلۺا ےتۺالہِۺاتکۺت‬ ‫َوْوَلَنَمٰاُلْهَاِبٰتِكْلا‬
‫انیقیًرتہبوہنااُںۺےکۺےیل‬ ‫َناَكَلاًرْيَخْمُهَّلُ‬
‫اُںۺںیمۺےسۺھچکۺومنمۺںیہ‬ ‫ُمُهْنِمَنْوُنِمْؤُمْلا‬
‫اوزاُںۺےکۺاکثرنافرامںۺںیہۺ۔‬ ‫َوُمُهُرَثْكَاَنْوُقِسٰفْلا܄‪۰۰۹‬‬
‫ہیۺا بتۺاِسۺاابتعزۺےسۺااہتن یئۺامہۺےہۺہکۺںیمہۺام ِتۺہملسمۺےکۺدصقمۺےسۺا اگہۺرکزیہۺےہ۔ۺام ِتۺہملسمۺاکۺداینۺںیمۺاکمۺیہۺہیۺےہۺ‬
‫ہک ۺوہ ۺویکینںۺیک ۺدوعت ۺدے‪ ،‬ۺبراویئں ۺےس ۺزوےک ۺاوز ۺاہلل ۺاعتیلٰ ۺرپۺہتخپ ۺاامیں ۺزےتھکۺوہےئ ۺہر ۺرطحۺےک ۺرشک ۺےسۺاانتجتۺ‬
‫ۺوقبلۺاابقل ۺ؎‬
‫رکے۔ ِ‬
‫مہ ۺوتۺےتیج ۺںیہۺہکۺداین ۺںیمۺبِراۺنامۺۺزےہ‬
‫ںیہکۺنکممۺےہۺہکۺسایقۺہنۺزےہۺاجمۺزےہ؟‬
 ‫‪۳‬۔ ۺ‪4S‬‬ ‫‪545‬‬ ‫‪-۴‬ل َِو َت َهالُوا‬
‫ارگۺامتۺاانپۺدصقموپزاںیہنۺرکیتۺوتاِسۺیکۺفضتلتۺمتخۺوہاجےئۺیگۺاوزادنہشیۺےہۺہکۺذعا ِتۺایہٰلۺےسۺدواچزوہیگ۔مریذیۺرشفۺ‬
‫ںیمۺازسا ِدۺوبنیﷺےہۺۺ‪:‬‬
‫َو َال ِذ ِی َن ِفس ِِی ب ِ َی ِد ٖہ َل َتاِ ُمزُ َى بِال َِم ِعزُ ِوفِ َو َلت َ ِه َہ ُو َى َع ِو ال ُِم ِه َ ِ‬
‫َک‪ ،‬اَ ِو َل ُی ِو ِش َکوَ اہّٰللُ َت َعالٰی َا ِى ّیَ ِب َع َث َعل َِیکُ ِم ع ِ َكاب ّا ّم ِه ُہ‪ ،‬ث ُ َم‬
‫اب َلکُ ِم۔‬
‫َت ِدعُ ِونَہ َفالَ ی ُِس َت َج َ‬
‫''مسقےہ ُاسیتسہیکسجےکاہھتںیمریمیاجمےہمترضورمکحدےتیروہےگیکیناکاورروےتکروہےگ بیرایئےسورہنادنہشی‬
‫ےہہکاہللمترپےجیھباگاینپرطفےسذعابرھپمت ُاےساکپروےگنکیلاہمتریاکپراکوجابںیہندیااجےئاگ''۔ ت‬
‫رامی ہک ہی ذہم داری اِس ےس لبق الہِ باتب یک یھت۔ ُام ںیم ےس دنچ ا ےن ہی ذہم داری اھبنیئ اور ُام یک‬
‫آخ ںیم ف ا‬
‫آی ےک ر‬
‫یلیکیافراممرا ۔ ت‬
‫ارثکیاہللاعت ٰ‬

‫تآیات‪۰۰۰‬یا‪ ۰۰۹‬ت‬

‫امذ لیوروساویکںوہیتےہ؟‬
‫ہرزگںیہن ۺاصقنں ۺاچنہپ سکتے الہِۺاتکت ۺںیہمتۺرگمھچکۺ‬
‫ْنَلْمُكْوُّرُضَّيۤاَّلِاىًذَاُ‬
‫ادبتۺ‬
‫اوزارگۺوہۺڑلںیۺےگۺمتۺےس‬ ‫َوْنِاْمُكْوُلِتاَقُّي‬
‫ی‬‫ھ‬‫نیٹ‬
‫ریھپدںیۺےگاہمتزےۺساےنمۺ ں‬ ‫ُمُكْوُّلَوُيَراَبْدَاْلا۫‬
‫رھپاُںۺیکۺدمدںیہنۺیکۺاجےئۺیگۺ۔‬ ‫َّمُثاَلَنْوُرَصْنُي܅‪۰۰۹‬‬
‫ۺوھتت ۺدی ۺیئگ ۺےہ ۺاُں ۺرپدل ّت ۺاہجں ۺںیہک ۺوہ ۺناےئۺ‬
‫ْتَبِرُضُمِهْيَلَعُةَّلِّذلاَنْيَااَماْۤوُفِقُث‬
‫اجںیئ‬
‫وساےئۺیسکۺاہسزےۺےکاﷲیکۺرطفۺےس‬ ‫اَّلِاٍلْبَحِبَنِّمِہّٰللا‬
 ‫‪۳‬۔ ۺ‪4S‬‬ ‫‪546‬‬ ‫‪-۴‬ل َِو َت َهالُوا‬
‫اوزیسکۺاہسزےےکولوگںۺیکۺرطفۺےسۺ‬ ‫َوٍلْبَحَنِّمِساَّنلا‬
‫اوزوہۺولےٹانکۺبضغۺےکساھتۺاﷲیکۺرطفۺےس‬ ‫َوْوُءٓاَبٍبَضَغِبَنِّمِہّٰللا‬
‫اوزوھتتۺدیۺیئگۺاُںۺرپاتحمیج‬ ‫َوْتَبِرُضُمِهْيَلَعةَنَكْسَمْلاُ‬
‫ا ِسۺےیلۺہکۺوہۺااکنزایکرکےتےھتۺاﷲیکۺا ناتۺاکۺ‬ ‫َكِلٰذْمُهَّنَاِباْوُناَكَنْوُرُفْكَيِتٰيٰاِبِہّٰللا‬
‫اوزلتقۺرکےتۺےھتۺانیتاۺءؑ ۺوکناقح ۺ‬ ‫َوَنْوُلُتْقَيَءٓاَيِبْۢنَاْلاِ۠رْيَغِبٍّقَحُ‬
‫ا ِسۺےیلۺہکۺاُنہوںۺےننافرامینۺیکۺاوزوہۺدحےسۺزگزےتۺ‬
‫ََكِلٰذاَمِباْوَصَعَّواْوُناَكَنْوُدَتْعَيۗ܆‪۰۰۹‬‬
‫ےھتۺ۔‬
‫ل‬
‫لہ ۺاتکت ۺےن ۺارمنارعملوف ۺو ۺیہن ۺنع ۺا ۺ متکر ۺیک ۺدہم ۺدازی ۺاداۺ‬
‫لہ ۺاتکت ۺیک ۺدلت ۺوزوسا یئ ۺاک ۺسیت ۺایبں ۺایک ۺایگ۔ا ِ‬
‫ا ِں ۺا نات ۺںیم ۺا ِ‬
‫رکےنۺےسرگبرۺایکۺاوزدایندازیۺےکۺہنتفۺںیمۺڑپ ےئ۔اتۺوہۺاسالمۺاوزاملسمونںۺےکۺحالفۺسازوشںۺںیمۺےگلۺوہےئۺںیہ۔ۺاہتبلۺ‬
‫یلۺیکۺرصنتۺوۺزحمتۺ‬ ‫وہۺدنیِۺقحۺاوزالہِۺقحۺوکاٹمںیہنۺ سکتے۔ۺجتۺ یھۺاقمہلبۺرپۺا ںیئۺےگ‪،‬ا رخۺاکزۺمتہۺیکۺاھکںیئۺےگ۔ۺوہۺاہللۺاعت ٰ‬
‫ےس ۺرحموم ۺںیہ۔داین ۺںیم ۺہر ۺہگج ۺاُں ۺرپ ۺدلت ۺو ۺزوسا یئ ۺوھتت ۺدی ۺیئگ ۺےہ ۺوساےئ ۺاِس ۺےک ۺاہلل ۺاعتیلٰ ۺیہ ۺںیہک ۺزاعبت ۺرکدے ۺناۺ‬
‫دورسےۺولگۺاُںیہنۺاہسزاۺدےۺدںی۔وہۺاہللۺاعتیلٰۺےکۺبضغۺاکۺاکشزۺوہےئۺاوزۺابتیہۺاُںۺاکۺدقمزۺنبۺیئگ۔ۺہیۺزساۺےہۺاُںۺےکۺاِںۺ‬
‫رجامئۺیکۺہکۺوہۺاہللۺیکۺا ناتۺاکۺااکنزۺرکےتۺزےہ‪،‬انیتاءِۺرکا ؑم ۺوکناقحۺدیہشرکےتۺزےہ‪،‬اہللۺیکۺنافراماینۺںۺرکےتۺزےہۺاوزۺرسیشکۺ‬
‫ںیمۺدحۺےسۺاجتوزۺرکےتۺزےہ۔ۺدبۺیتمسقۺےسۺا حۺہیۺہشقنۺمہۺاملسمونںۺاکۺےہ۔وجۺرجامئۺالہِۺاتکتۺےنۺےیکۺےھتۺ‪،‬ۺویہۺمہۺےنۺ یھۺ‬
‫ےیک۔ۺاہللۺاعتیلٰۺاکۺدعلۺےبۺالگ ۺےہ۔ۺوجۺدلت ۺوزوسا یئۺا ُس ۺےنۺالہِۺاتکتۺوکۺدیۺ‪،‬ا حۺویہ ۺاملسمونںۺےکۺےلگۺاکۺاہزۺےہ۔ ۺاہللۺ‬
‫اعتیلٰۺںیمہۺوتہبۺاوزۺاصالحۺیکۺاوزۺاےنپۺالصۺدصقمۺوکۺوپزاۺرکےنۺیکۺوتقیفۺاطعۺفرامےئۺ۔ۺا نیم!‬
‫ت‬
‫ت‬
‫‪۳‬۔ ۺ‪4S‬‬ ‫‪547‬‬ ‫‪-۴‬ل َِو َت َهالُوا‬

‫تآیات‪۰۰۹‬یا‪ ۰۰۹‬ت‬
‫وہیےہ‬
‫ذ لیوروسا ُامںیمیھباصنیحلاکرگوہ ا‬
‫ںیہنۺںیہۺبستۺالہِۺاتکۺتۺبرابر‬ ‫اْوُسْيَلًءٓاَوَسؕ‪١‬‬
‫الہِۺاتکتۺںیمۺےسۺانکۺامجاتۺاقمئۺےہۺ(قحۺرپ)ۺ‬ ‫ْنِمِلْهَاِبٰتِكْلاٌةَّمُاٌةَمِٕىٓاَق‬
‫وہۺنالۺوتۺرکۺےتۺںیہۺاﷲیکۺا ناۺتۺزاۺتۺیکۺڑھگویںۺںیم‬ ‫َنْوُلْتَّيِتٰيٰاِہّٰللاَءٓاَنٰاِلْيَّلا‬
‫اوزۺوہۺدجسےۺرکےتۺںیہ۔‬ ‫َوْمُهَنْوُدُجْسَي܇‪۰۰۹‬‬
‫وہۺاامیۺںۺزےتھکۺںیہۺاﷲرپۺاوزۺا رختۺےکۺدںۺرپ‬ ‫َنْوُنِمْؤُيِهّٰللاِبَوِمْوَيْلاِرِخٰاْلا‬
‫ن‬ ‫َوَنْوُرُمْاَيِفْوُرْعَمْلاِب‬
‫اوزۺوہۺمکحۺدےتیۺںیہۺ ھال یئۺاک‬
‫اوزۺزوۺےتکۺںیہۺبراۺ یئۺےس‬ ‫َوَنْوَهْنَيِنَعِرَكْنُمْلا‬
‫اوزانکۺدورسےۺےس ۺدلجیۺرکۺےتۺںیہۺویکینںۺںیم‬ ‫َوَنْوُعِراَسُييِفِتٰرْيَخْلاُ‬
‫اوزۺہیۺولۺگۺاصنیحلۺںیمۺےسۺںیہۺ۔‬ ‫َوَكِٕىٰٓلوُاَنِمَنْيِحِلّٰصلا܈‪۰۰۹‬‬
‫اوزوجۺوہۺرکںیۺوک یئۺ یھۺیکین‬ ‫َواَماْوُلَعْفَيْنِمٍرْيَخ‬
‫وتۺہرزگۺنادقزیۺںیہنۺیکۺاجےئۺیگۺاُسۺیک‬ ‫ْنَلَفهْوُرَفْكُّيُ‬
‫اوزۺاﷲوختۺاجےننۺواالۺےہۺرپزیہۺاگزوںۺوک۔‬ ‫َوُهّٰللاٌۢمْيِلَعنْيِقَّتُمْلاِب۠܉‪۰۰۹‬‬
‫اِمآیاتںیمالہِباتبےکاصنیحلافرادیکیاچنافصتایبمیکاجرا ںیہ‪:‬‬
‫وہراتیکڑھگویںںیماہللاعتیلٰیکآیاتالتوترکےتںیہ۔‬ ‫‪i‬ـ‬
 ‫‪۳‬۔ ۺ‪4S‬‬ ‫‪548‬‬ ‫‪-۴‬ل َِو َت َهالُوا‬
‫ریوہےتںیہ۔اِساک اتوہفملہییھبےہہکوہدجہتزگار وہےنےک یباووجد‬
‫وہاہللاعتیلٰ یکیباراگہںیمرثکت ےسدجسہ ر‬ ‫‪ii‬ـ‬
‫اعخریاایتخررکےتںیہ۔‬ ‫ب‬
‫وہاہللاعتیلٰاورآخرترپاامیمرےتھکںیہ ینعی ُامیکایکینںُتاسیکراضاورآخرتےک باخرووثابےکےیلوہیتںیہ۔‬ ‫‪iii‬ـ‬
‫‪iv‬ـ وہیکیناکمکحدےتیںیہاور بیرایئےسروےتکںیہ۔‬
‫‪v‬ـتت توہویکینںںیماتدورسےےسآےگنکلنےیکوک شرکےترےتہںیہ۔‬
‫لہباتب ںیم ےسذموکرہ افصت ےک احنیلم وک اصنیحل اور یقتم فراردیااور یہیوہوخش بیصن ںیہ ںیہنج‬
‫اہلل اعت ٰتیل ےن وضغمب ا ِ‬
‫االسل وبقك رکےن یک اعسدت بیصن وہیئ۔آج ِ‬
‫ام ہملسم وک یھب اوسفانسک ذلوروسایئ اک اسانم ےہ۔اےسی ںیم مہاہلل اعت ٰیلت‬
‫ےکبضغےسچبتکسںیہاور ُاسےکوبحمبنبتکسںیہارگذموکرہ ایب افصتوکاےنپرکدارںیمدالمرکےنیکوک شرکںی۔ ت‬

‫تآیات‪۰۰۹‬یا‪ ۰۰۹‬ت‬

‫اکفروںیکایکینںوبقكںیہنوہںیگ‬
‫ےبۺکشۺۺوہۺولۺگۺوہنجۺںۺےنۺرفکایک‬
‫اکم ۺںیہن ۺا ںیئ ۺےگ ۺاُں ۺےک‪،‬اُں ۺےک ۺامل ۺاوزاُں ۺیک ۺ‬
‫اوالدںیۺاﷲےکۺساےنمۺھچکۺ یھ‬
‫اوزۺہیۺولۺگۺمنہجۺواےلۺںیہۺ‬
‫وہۺاُسۺںیمۺہشیمہۺزےنہۺواےلۺںیہ۔‬
‫متاۺلۺاُسۺیکۺوجۺوہۺرخحۺرکۺےتۺںیہۺاۺِسۺداینۺیکۺزدنیگۺںیم‬
‫اُسۺوہاۺیکۺرطحۺےہۺسجۺںیمۺوہتخسۺڈنھٹ‬
‫َّنِاَنْيِذَّلااْوُرَفَك‬
‫ْنَلَيِنْغُتْمُهْنَعْمُهُلاَوْمَاَوۤاَلْمُهُداَلْوَاَنِّم‬
‫ِہّٰللاأًـْيَش‬
‫َوَكِٕىٰٓلوُاُبٰحْصَاِراَّنلاۚ‪١‬‬
‫ْمُهاَهْيِفَنْوُدِلٰخ܊‪۰۰۹‬‬
‫ُلَثَماَمَنْوُقِفْنُيْيِفِهِذٰهِةوٰيَحْلااَيْنُّدلا‬
‫ِلَثَمَكٍحْيِراَهْيِفٌّرِص‬
 ‫‪۳‬۔ ۺ‪4S‬‬ ‫‪549‬‬ ‫‪-۴‬ل َِو َت َهالُوا‬
‫اوزۺوہۺاجڑپےۺانکۺایسیۺوقمۺیکۺیتیھکۺرپۺسجۺےنۺملظۺایکۺےہ ۺ‬
‫ْتَباَصَاَثْرَحٍمْوَقاْۤوُمَلَظْمُهَسُفْنَا‬
‫اینپۺاجۺونںۺرپ‬
‫رھپوہۺبرناۺدرکدےاُسۺیتیھکۺوک‬ ‫هْتَكَلْهَاَفُ‬
‫اوزںیہنۺملظۺایکۺاُںۺرپاﷲےن‬ ‫َواَمُمُهَمَلَظُهّٰللا‬
‫اوزنکیلۺاینپۺاجۺونۺںۺرپۺوہۺوخدۺیہۺملظۺرکۺےتںیہ۔‬ ‫َوْنِكٰلْمُهَسُفْنَاَنْوُمِلْظَي܋‪۰۰۹‬‬
‫نیاالسلاکراہتسروےنکےکےیلامك‪،‬اجماوراو دھکارےہںیہنکیلرختیبیاکلےکےیل‬
‫ہیآیاتآاگہرکرا ںیہہکالہِباتب‪،‬د ِ‬
‫ُامیک ہیفریبااین ںاضعئوہں یگاوریااکیم ُاماکدقمری بایوہیگ۔ہیدایندارالمعلےہاورآخرت دارازجلاےہ۔تا ِسداینںیمانام‬
‫وج ھچک وبےئ اگ وہ اعمل آخرت ںیم اکےٹ اگ۔رگم داین ںیم وبیئ وہیئ یتیھک یک یبار آوری ےک ےیل دنچ رشاطئ ںیہ۔ ا ّوك ہی ہک اہلل ےک‬
‫روسكﷺیک ایبم رکدہ امیلعتت رپ اامیم وہ‪،‬دومئ ا ِ‬
‫الخص ن ینعی وج اکل ایک اجےئ اہلل اعتیلٰ یک راض دنمی ےک ےیل ایک اجےئ‬
‫اوروسمئ اابتعِ باتب و س ینعی وہ اکل رشتعی یک اتبیئ وہیئ دہای ےک اطمقب ایک اجےئ۔تا ِم رشاطئ وک ارگ ظوحلظ ہن راھک اجےئ وت‬
‫آخرتںیمیکیناک ھچکیھبہلصںیہنےلماگ۔اکفروںیکایکینںاِمرشاطئوکوپراںیہنرکںیت ٰ‬
‫لذاااکرتاجںیئیگ۔اہللاعتیلٰےن ُام‬
‫رپملظںیہنایکہکلبرفکرکےک ُاوہنںےنوخدا اینپاجونںرپملظایکےہ۔ ت‬

‫تآیات‪۰۰۹‬یا‪ ۰۹۱‬ت‬

‫الہِباتبدنمشںیہ‪ُ ،‬امےسدویتسمرکو!‬
‫اےۺوہۺولوگۺوجۺاامیںۺالےئۺوہ!‬ ‫اَهُّيَاٰۤي َنْيِذَّلااْوُنَمٰا‬
‫ہنۺانبوۺزازدازیسکۺوکۺاونپںۺےکۺوسا‬ ‫اَلاْوُذِخَّتَتًةَناَطِبْنِّمْمُكِنْوُد‬
‫وہۺرسکۺہنۺاُاھٹزںیھکۺےگۺںیہمتۺابتہۺرکےنۺںیم‬ ‫اَلْمُكَنْوُلْاَياًلاَبَخ‬
‫‪۳‬۔ ۺ‪4S‬‬
‫وہۺدنسپۺرکۺےتۺںیہۺوہۺزیچسجۺےسۺمتۺتبیصمۺںیمۺڑپوۺ‬
‫ظاہروہیہۺاجیتۺےہۺدینمشۺاُںۺےکۺومنہوںۺےس‬
‫اوزوجۺاپھچزےہۺںیہۺاُںۺےکۺسیتےۺوہۺزناۺدہۺبراےہ‬
‫انیقیًمہۺےنۺواحضۺرکدیۺںیہۺاہمتۺزےۺےیلا ناتۺارگۺمتۺ‬
‫ےتھجمسۺوہ۔‬
‫(املسمون!)دوھکیہی ۺمت ۺولگ ۺوہوجتبحم ۺرکےت ۺوہاُںۺ‬
‫ےس‬
‫اوزۺوہۺتبحمۺںیہنۺرکۺےتۺمتۺےس‬
‫اوزۺمتۺاامیۺںۺزےتھکۺوہۺامتۺمۺاتکۺوبۺںۺرپ‬
‫اوزۺجتۺوہۺےتلم ۺ‬
‫ۺںیہمتۺےسۺےتہکۺںیہۺہکۺمہۺاامیںۺالےئ‬
‫اوزجتۺاےلیکۺوہۺےتۺںیہ‬
‫اکتۺاھکےتۺںیہۺمتۺرپۺانگلتاںۺا ّضےۺےس‬
‫اےۺبنی!فرامےیئ ۺرماجۺوۺاےنپۺہصۺںیم‬
‫ےبۺکشۺاﷲوختۺاجےننۺواالےہۺونیسۺںۺیکۺناتۺوک۔‬
‫ن‬
‫ارگےچنہپںیہمتۺوک یئۺ ھالۺ یئۺبریۺیتگلۺےہۺاُںیہن‬
‫اوزارگےچنہپںیہمتۺوک یئۺفیلکتۺوخسۺوہےتۺںیہۺاُسۺرپ‬
‫‪552‬‬ ‫‪-۴‬ل َِو َت َهالُوا‬
‫اْوُّدَواَمْمُّتِنَع‬
‫ْدَقِتَدَبُءٓاَضْغَبْلاْنِمْمِهِهاَوْفَاۚ‬
‫َواَمْيِفْخُتْمُهُرْوُدُصُرَبْكَاُ‬
‫ْدَقاَّنَّيَبُمُكَلِتٰيٰاْلاْنِاْمُتْنُكَنْوُلِقْعَت܌‪۰۰۹‬‬
‫ْمُتْنَاٰۤهِءٓاَلوُاْمُهَنْوُّبِحُت‬
‫َواَلْمُكَنْوُّبِحُي‬
‫َوَنْوُنِمْؤُتِبٰتِكْلاِبٖهِّلُكۚ‬
‫َواَذِاْمُكْوُقَلاْۤوُلاَقاَّنَمٰا‬
‫َواَذِااْوَلَخ‬
‫اْوُّضَعُمُكْيَلَعَلِماَنَاْلاَنِمِظْيَغْلا‬
‫ْلُقاْوُتْوُمْمُكِظْيَغِب‬
‫َّنِاَهّٰللاٌۢمْيِلَعِتاَذِبِرْوُدُّصلا܍‪۰۰۹‬‬
‫ْنِاْمُكْسَسْمَتٌةَنَسَحْمُهْؤُسَت‬
‫َوْنِاْمُكْبِصُتٌةَئِّيَساْوُحَرْفَّيَهِبُ‬
 ‫‪۳‬۔ ۺ‪4S‬‬ ‫‪552‬‬ ‫‪-۴‬ل َِو َت َهالُوا‬
‫اوزارگمتۺربصرکوۺاوزرپزیہۺاگزیۺاایتخزرکوۺ‬ ‫َوْنِااْوُرِبْصَتَواْوُقَّتَت‬
‫ںیہنۺاصقنںۺاچنہپےئۺیگۺںیہمتۺاُںۺیکۺسازسۺھچکۺ یھ‬ ‫اَلْمُكُّرُضَيْمُهُدْيَكأًـْيَشُ‬
‫ےب ۺکش ۺاﷲاُس ۺاکوج ۺوہ ۺرکزےہ ۺںیہ‪،‬ااح ۺظہ ۺرکےنواالۺ‬
‫َّنِاَهّٰللااَمِبَنْوُلَمْعَيٌطْيِحُمؒ܎‪۰۰۹‬‬
‫ےہۺ۔‬
‫اِمآیاتںیمالہِباتباکالہِاامیمےکاسھتضغبودعاوتاکروہیوھکكرکرھک ا‬
‫دیایگےہ۔ الہِاامیموک عنایکایگےہہکوہالہِ‬
‫وہیراتہ‬
‫اظہ ا‬ ‫باتبےسیبلقدویتسہرزگہنرکںی۔وہالہِاامیمےکےیل بیریبادیا ےکوخاشہدنمںیہ۔ ُاماک ب ِ‬
‫خیبانطزیبامرپ ر‬
‫ٹ‬
‫ےہنکیلوجابخی ُامےکیبانطںیموپدیشہ ےہوہ تہبا بیری ےہ۔وہاظبہرالہِاامیمےس ولخصاکااہظررکےتںیہنکیل اہنتیئ‬
‫ںیمالہِاامیمیکاک ناویبںرپچیپو یاباھکےتںیہ۔الہِاامیموک الھبیئبیصنوہوت ُامےکونیسںرپ اسیولےتٹںیہاورارگالہِ‬
‫لہاامیمقح رپااقتسماکاظمہرہرکےترںیہ‬ ‫اامیم وکوکیئاصقنم چنہپ اجےئ وت وخیشںیمآےپےسیب ر‬
‫اہوہاجےتںیہ۔اہتبلارگا ِ‬
‫لہباتبیکاسزا ں ُاماک ھچکںیہن ڑاڑںیت۔ ت‬
‫اوراہللاعت ٰیلیکیافرامینےسںیچبوتا ِ‬

‫تآیات‪۰۹۰‬یا‪ ۰۹۱‬ت‬
‫زغوہاودرپرھبوپررصبتہ‬
‫ٔ‬
‫وسرہ ِ‬
‫آك رمعام یک آیات ‪۰۹۰‬یا‪۰۹۱‬ںیم زغوۂ اود ےک اح ت و وااعقت رپ ات رھبوپر رصبتہ ایک ایگ۔ وشاك نس‪ ۹‬ترجہی تںیمت‬ ‫ٔ‬
‫فرشی دبریک تتسکش تاکدبہل تےنیلےکےیلنیت تہرارےکرکشلےکاسھت املسمونں رپہلمح آوروہےئ۔املسمونں ےندمہنی تےست‬
‫یباہرلکنرکاودےکتاقملترپ ُامتاکاقمہلبایک۔املسمونںیکتاتتتہراریکدعتادںیمےسنیتوسانمنیقفےلکنوجاسھتوھچڑرکفرار‬
‫وہےئگ۔اودےکدیمامںیمیبن ارکلﷺےناِسرطحومرہچدنبییک ہکاوداہپڑوکاےنپرکشلیکتشپرپراھک۔اہتبلاتدرہ‬
‫اہپڑ ںیم ااسی اھتاہجں ےس دنمش ہلمح رکاتکس اھت۔ اِس درے رپ آپﷺتےن اچپس ریتادنازوں وک رقم ر ایک یاہک وہ دنمش وک اِس‬
‫پ وہےئگ۔ اِس ومعق رپ درہ رپ وموجد اسویھتں ںیم‬
‫اکف ا‬
‫رطف ےس ہن آےن دںی۔ ادتبا ںیم املسمونں وک اک نایب احر وہیئ اور ر‬
 ‫‪۳‬۔ ۺ‪4S‬‬ ‫‪555‬‬ ‫‪-۴‬ل َِو َت َهالُوا‬
‫ا۔افکرےندرہ وکاخیل توہےتوہےئداھکیاور تاِیس تےکراےتست‬
‫ّت‬ ‫ےس‪۹۹‬ےن تاےنپ تاریمیک یافرامین ترکےت توہےئ تدرہ اخیل ترکدی‬
‫بقع ےساملسمونںرپہلمحرکدیا۔املسمونںیک حت تسکش ںیمدبك یئگ۔‪۹۱‬احصہب رکالؓدیہشوہےئتاوریبنترکمیﷺتیمست‬
‫ٹ‬
‫رپخھ رکافکررپریتادنازی یک اورافکر‪،‬ہکم تیک‬
‫یئک تاحصہبؓ تزیمخ وہےئ۔آخراکریبن رکمیﷺےکمکح رپاحصہب رکالؓ ےناہپڑوں ر‬
‫رطفتٹلپےئگ۔ ت‬

‫تآیات‪۰۹۰‬یا‪ ۰۹۹‬ت‬

‫ومونمںوکاہللاعتیلٰا رپرھبوہسرکیااچےیہ‬
‫اوزاے ۺبنی!جت ۺا تی حبص ۺےک ۺوقت ۺےلکن ۺاےنپ ۺرھگۺ‬
‫َوْذِاَتْوَدَغْنِمَكِلْهَا‬
‫واولںۺےکۺناسۺےس‬
‫اھٹبۺزےہۺےھتۺومونمںۺوکجتگۺےکۺےیلومزوچںۺرپ‬ ‫ُئِّوَبُتَنْيِنِمْؤُمْلاَدِعاَقَمِلاَتِقْلِل‬
‫اوزاﷲوختۺسیتےۺواال‪،‬وختۺاجےننۺواالےہ۔‬ ‫َوُهّٰللاٌعْيِمَسٌمْيِلَعۙ܏‪۰۰۹‬‬
‫اوزجت ۺایخل ۺایکدورگووہںۺےنمتۺںیمۺےسۺہکۺتمہۺ‬
‫ْذِاْتَّمَهِنٰتَفِٕىٓاَّطْمُكْنِمْنَااَلَشْفَت‬
‫اہزدںی‬
‫احالہکنۺاہللۺاُںۺدوونںۺاکۺدمداگزۺاھت‬ ‫َوُهّٰللااَمُهُّيِلَوُ‬
‫اوزۺاہللۺیہۺرپۺرھپرھبوہس ۺرکنااچےیہۺومونمںۺوکۺ‬ ‫َوىَلَعِہّٰللاِلَّكَوَتَيْلَفَنْوُنِمْؤُمْلاܐ‪۰۰۹‬‬
‫(اےۺاملسمون!)اﷲاہمتۺزیۺدمدفراماکچۺےہۺدبزۺںیمۺ یھۺ‬
‫َوْدَقَلُمُكَرَصَنُهّٰللاٍرْدَبِبَّوْمُتْنَاٌةَّلِذَا‬
‫جتۺہکۺمتۺزمکوزۺےھت‬
‫سپۺاﷲیکۺناۺفرامۺینۺےسۺوچبۺناہکۺمتۺاُسۺاکۺرکشاداۺرکوکس۔‬ ‫اوُقَّتاَفَهّٰللاْمُكَّلَعَلَنْوُرُكْشَتܑ‪۰۰۹‬‬
 ‫‪۳‬۔ ۺ‪4S‬‬ ‫‪553‬‬ ‫‪-۴‬ل َِو َت َهالُوا‬
‫زغوۂاودےسلبق ب ب‬
‫جنیتوسانمنیقفاسھتوھچڑےئگوتدوااصنریولیبقںونباحرہثاورونبہملسےکدولںںیمیھب ھچکزمکوریدیپا‬
‫لذا اہلل اعت ٰتیل ےن ُام یک تمہ ازفایئ‬
‫وہی رشوع وہیئ۔ام آیات ںیم ایبم وہا ہک وہ دوونں ےلیبق ےچس ومونمں ےس ےھت ٰ‬
‫ا‬
‫فرامیئ۔ومونمںوکاچےیہہکہنوہاینپدعتاداوراابسبیکتلقےسامویسوہںاورہنا دنمشےکواسلئیکرثکتےسرموعب‬
‫ہاحلظےسزمکورےھت۔دعتاد‪،‬اہحلساور‬
‫رکیاچےیہ۔دبرےکدیمام ںیماملسمم ر‬
‫وہں۔ ُاںیہنوتہراحكںیماہللاعتیلٰا رپرھبوہس ا‬
‫ش ا مک ےھت۔ اِم اح ت ںیم اہلل اعتیلٰ ےن یسیک دمد یک اور دادنار حت ےس رسفراز فرامیا۔اب یھب وہ دمد فرامےئ اگ‬
‫دع ر واسلئ ب‬
‫رشبہکیطاملسممُتاسیکیافرامینےسےتچبرںیہ‪ُ ،‬اساکرکشادارکےترںیہاور ُایسرپرھبوہسرںیھک۔ ت‬

‫تآیات‪۰۹۱‬یا‪ ۰۹۹‬ت‬

‫اہللاعتیلٰیکرطفےسرصنتیک بنارت‬
‫اےۺبنی!جتۺا تیۺفرامۺزےہۺےھتۺومونمںۺےس‬
‫ایکاکیفۺںیہنۺوہاگںیہمت‬
‫ہکۺدمدفرامےئۺاہمتزیۺاہمتزاۺزت ۺ‬
‫نیت ۺہرازنازلۺرکدہۺفروتشںۺےس۔‬
‫ویکںۺںیہن!ارگۺمتۺدےٹۺزوہاوزرپزیہۺاگزیۺاایتخزرکو‬
‫اوزا ڑپںیۺاکفرۺمتۺرپۺاےنپۺاِیسۺوجسۺںیم‬
‫دمدفرامےئۺاگاہمتزیۺاہمتۺزازتۺ‬
‫ناچنۺہرازنشاںۺاگلےنۺواےلۺفروتشںۺےس‬
‫ْذِاُلْوُقَتَنْيِنِمْؤُمْلِل‬
‫ْنَلَاْمُكَيِفْكَّي‬
‫ْنَاْمُكَّدِمُّيْمُكُّبَر‬
‫ِةَثٰلَثِبٍفٰلٰاَنِّمِةَكِٕىٰٓلَمْلاَنْيِلَزْنُمُܒ‪۰۰۹‬‬
‫ىٰۤلَبۙ‪ْ١‬نِااْوُرِبْصَتَواْوُقَّتَت‬
‫َوْمُكْوُتْاَيْنِّمْمِهِرْوَفاَذٰه‬
‫ْمُكْدِدْمُيْمُكُّبَر‬
‫ِةَسْمَخِبٍفٰلٰاَنِّمِةَكِٕىٰٓلَمْلاَنْيِمِّوَسُمܓ‪۰۰۹‬‬
 ‫‪۳‬۔ ۺ‪4S‬‬ ‫‪554‬‬ ‫‪-۴‬ل َِو َت َهالُوا‬
‫اوزںیہن ۺانبنااِس(فروتشں ۺےک ۺامرےن ۺیک ۺربخ)وکاہللۺ‬
‫َواَمُهَلَعَجُهّٰللااَّلِاىٰرْشُبْمُكَل‬
‫ےنۺرگمۺوخسۺربخیۺاہمتزےۺےیل‬
‫اوزناہکۺنئمطمۺوہاجںیئۺاہمتزےۺۺدلۺاِسۺےس‬ ‫َوَّنِٕىَمْطَتِلْمُكُبْوُلُقٖهِبُ‬
‫اوزدمدوتوہیت ۺیہ ۺںیہن ۺرگماﷲیک ۺرطف ۺےس ۺوجۺ‬
‫َواَمُرْصَّنلااَّلِاْنِمِدْنِعِہّٰللاِزْيِزَعْلاِمْيِكَحْلاۙܔ‪۰۰۹‬‬
‫زبردبستۺےہ‪،‬ۺ ِ‬
‫امکلۺتمکحۺواۺالۺ‬
‫ناۺہکۺاہللۺاکتۺدےۺانکۺج ّصہۺاُںۺاکۺوہنجںۺےنۺرفکۺایک‬ ‫َعَطْقَيِلاًفَرَطَنِّمَنْيِذَّلااْۤوُرَفَك‬
‫ناۺۺدلیلۺرکۺدےا ُںیہن‬ ‫ْوَاْمُهَتِبْكَي‬
‫رھپۺوہۺولںیٹۺنااکمۺوہرک۔‬ ‫اْوُبِلَقْنَيَفَنْيِبِٕىٓاَخܕ‪۰۰۹‬‬
‫اِمآیات ںیماہلل اعتیلٰ ےن الہِ اامیم ےس رصنت ےکودعہ اک ذرک فرامیا۔اہتبل رصنت وک رشموط ف ا‬
‫رامی ربصاور وقتی ٰےس۔ارداد وہا‬
‫دیاوراہللاعت ٰیل یک ایفرامینےسےتچبرےہوتوہیاچنہرارفرےتشجیھبرک ُامیکرصنتفرامےئاگ۔ہی‬
‫ارگالہِاامیمےنیارمدیاکوبثت ا‬
‫فرےتش املسمونں یک وحہلص ازفایئ اور ُام ےک دولں ےک انانیمم اک ذرہعی ںین ےگ۔ بن ےک دورام ُام یک دمدرکںی ےگ یاہک‬
‫اکفروں اک ات رگوہ الہک وہاجےئ اور یبایق ذ لی اور روساوہرک پا وہاجںیئ۔اود ںیم ربص اور وقتی ٰیک رشاطئ ےک وحاےل ےس‬
‫رکیڑپا۔ ت‬
‫املسمونںےنوکیاا یکسجیکیاداشںیماملسمونںوکویتقتسکشاکاسانم ا‬

‫تآیات‪۰۹۹‬یا‪ ۰۹۲‬ت‬

‫دہایدےنیاکاایتخررصفاہللاعتیلٰاکےہ‬
‫اےبنی!ںیہن ۺےہ ۺا تی ۺےک ۺےیلاِس ۺم املہ ۺںیم ۺھچکۺ‬
‫َسْيَلَكَلَنِمِرْمَاْلاٌءْيَش‬
‫اایتخز‬
 ‫‪۳‬۔ ۺ‪4S‬‬ ‫‪555‬‬ ‫‪-۴‬ل َِو َت َهالُوا‬
‫اچےہاہللۺبرہناینۺفرامےئۺاُںۺرپ‬ ‫ْوَاَبْوُتَيْمِهْيَلَع‬
‫اچےہۺذعاتۺدےۺاُںیہنۺویکہکنۺنالہبشۺوہۺظاملۺںیہ۔‬ ‫ْوَاْمُهَبِّذَعُيْمُهَّنِاَفَنْوُمِلٰظܖ‪۰۰۹‬‬
‫اوزاہلل ۺیہ ۺاکےہوجھچک ۺا امسونں ۺںیم ۺاوزوجھچک ۺزنیم ۺںیمۺ‬
‫َوِهّٰلِلاَميِفِتٰوٰمَّسلاَواَميِفضْرَاْلاُ‬
‫ےہۺ‬
‫وہۺشخبۺداتیےہےسجاچےہۺ‬ ‫ُرِفْغَيْنَمِلُءٓاَشَّي‬
‫اوزذعاتۺداتیےہےسجاچےہ‬ ‫َوُبِّذَعُيْنَمُءٓاَشَّيُ‬
‫اوزاﷲتہبۺےنشخبواال‪،‬ہشیمہۺزمحۺفرامےنواالےہ‬ ‫َوُهّٰللاٌرْوُفَغمْيِحَّرؒܗ‪۰۰۹‬‬
‫اکفےنآپﷺےکراسخ ِرابمرکرپرھتپامرا‬ ‫اِمآیاتںیم یبنارکلﷺیکافکررپیارایگضیکرطفادارہ ےہ۔ ب ب‬
‫جات ر‬
‫ن‬ ‫ھ‬‫نچ‬
‫سجےسآپﷺےکدودایدیہشوہےئگاوروپرارہچہوخمآولدوہایگوتآپﷺاےنپرہچےےسوخموپ ےاجرےہےھت‬
‫اورفرامرےہےھت‪:‬‬
‫َک ِی َ‬
‫ف ُی ِفل ِ ُح ق َِو ْم َخ َضبُ ِوا َو ِج َہ نَب ِ ّی ُہ ِم بِا ِلِدم ِ َوہُ َو َّی ِد ُع ِوہُ ِم اِل َی اہّٰللِِ ۔ ِ‬
‫(ابو ماجہ)‬
‫رکدیہکبجوہ ُاںیہناہللیکرطفدوعتدےراہےہ''۔‬
‫''وہوقلےسیکالفحیاےئیگسجےناےنپیبنےکرہچےوکوخمآولد ا‬
‫اہللاعتیلٰےناِسیباترپرصبتہرکےتوہےئف ا‬
‫رامیہکاےیبنﷺہیآپتاکںیہن‪،‬اہللاعتیلٰاکاایتخرےہہکسجرپرظنرکلرکےک‬
‫ُاےس االسل یک دہای دے اور ےسج اچےہ ذعاب دے۔ےسج اچےہ شخب دے اور ےسج اچےہ زسا د ےہ۔آپ ﷺ دنچ یاومر‬
‫رشمنیکاک یال ےلےل رک ُاںیہن دبداع دی یھت۔رگماہلل اعتیل وک ھچک اور ا وظنمر اھت۔ دنچ ا روز زگرےےھت ہک اہللاعتیلٰ ےن ُام‬
‫رشمنیکوکدہایدی‪،‬آپﷺےکدقومںرپ ڈا اوراالسلےکاجابنزاپسا انبدیا۔ ت‬

‫تت‬
 ‫‪۳‬۔ ۺ‪4S‬‬ ‫‪556‬‬ ‫‪-۴‬ل َِو َت َهالُوا‬

‫تآیات‪۰۹۱‬یا‪ ۰۹۰‬ت‬
‫وس ِدرمبکیک ت‬
‫رحم‬
‫اےۺوہۺولوگۺوجۺاامیںۺالےئۺوہ!‬ ‫اَهُّيَاٰۤيَنْيِذَّلااْوُنَمٰا‬
‫ہنۺاھکوۺوسدۺبراتھۺڑچاتھ‬ ‫اَلاوُلُكْاَتاوٰۤبِّرلااًفاَعْضَاًةَفَعٰضُّم‬
‫اوزوچبۺاہللۺیکۺنافرامینۺےسۺناہکۺمتۺفالحۺناو۔‬ ‫َّواوُقَّتاَهّٰللاْمُكَّلَعَلنْوُحِلْفُتۚܘ‪۰۰۹‬‬
‫اوزوچب(منہج ۺیک) ۺا گ ۺےس ۺوجایتزیک ۺیئگ ۺےہ ۺاکفروںۺ‬
‫َواوُقَّتاَراَّنلاْۤيِتَّلاْتَّدِعُاَنْيِرِفٰكْلِلۚܙ‪۰۰۹‬‬
‫ےکۺےیل۔‬
‫وسد یک رحمت اک یمتح مکح وت وسرة ارقبلہ آیات ‪۹۹۹‬اور‪۹۹۲‬ںیم آاکچےہ۔ہی تآیات ےلہپیک یازك دشہ تںیہ نج ںیم وسدیک‬
‫رحماکوہادتبایئمکحیازكوہاسجیکت ُروےسوس ِدترمبکینعیوسددروسدوکرحالف ا‬
‫راردیایگ۔وسدےکذرہعیاناموموجدامكےس‬
‫وہیےہہکبج ُاسوقوصرتہییھتہکاملسمونںیکرحتت بنےکرمہلحںیمدالخوہیئگیھتاور‬ ‫ریامكانبےنیکرکفںیم ا‬‫م ذ‬
‫اِسرمہلحےکےیلےلہپےسوموجدامكوکیھباہللاعتیلٰ یکراہںیماگلےنیکرضورتیھت۔اِسرمہلحرپاہللاعتیلےنزررپیتسےک‬
‫رسےمشچینعیوسدرپدنبیبادنانھرضوریاھجمس۔وسدےنیلےسانامںیمرحصوعمط‪،‬لخبو بیردیلاوروخدرغیضدیپاوہیتےہ۔وسدادا‬
‫رکےنواولںںیمرفنت‪،‬ہصغ‪،‬ضغبودسحیسیجافصتدیپاوہاجیتںیہ۔ایسیافصتاعمرشہوکابتہرکےنوایلاوراہجدیکروحےک‬
‫ریاردادوہاہکرحالوخریسجیکاتوصرتوسدوخریےہ‪،‬اناموک‬ ‫انمیفںیہ۔اِیہنووجاہتیکانبرپوسدوکرحالفرار ا‬
‫دیایگ۔م ذ‬
‫لذااِس بخرلےسوچب۔منہجوےسیوتافکرےکےیلایتریکیئگےہنکیل ُاسںیمرحالوخراورگاہ ِ‬
‫منہجیکآگںیمےلاجےنوایلےہ‪ٰ ،‬‬
‫ریبکہرکےنواےلدببیصناملسممیھبڈاكدےیاجںیئےگ۔ ت‬

‫تت‬
‫‪۳‬۔ ۺ‪4S‬‬ ‫‪557‬‬ ‫‪-۴‬ل َِو َت َهالُوا‬

‫تآیات‪۰۹۹‬یا‪ ۰۹۹‬ت‬

‫الہِاامیمےکےیلیتمیقدہایات‬
‫اوزاظااتۺرکواہللۺیکۺاوززوسلیۺیک‬ ‫َواوُعْيِطَاَهّٰللاَوَلْوُسَّرلا‬
‫ناہکۺمتۺرپۺزمحۺایکۺاجےئ۔‬ ‫ْمُكَّلَعَلنْوُمَحْرُتۚܚ‪۰۰۹‬‬
‫اوزۺدوزوۺاےنپۺزتۺیکۺرطفۺےسۺششخبۺیکۺرطفۺ‬ ‫َواْۤوُعِراَسىٰلِاٍةَرِفْغَمْنِّمْمُكِّبَّر‬
‫اوزاُس ۺجتت ۺیک ۺرطف ۺسج ۺیک ۺوچزا یئ ۺا امسونں ۺاوزۺ‬
‫َوٍةَّنَجاَهُضْرَعُتٰوٰمَّسلاَوُضْرَاْلاۙ‬
‫زنیمۺےکۺبرابرۺےہ‬
‫وہۺایتزیکۺیئگۺےہۺرپزیہاگزوںۺےکۺےیل‬ ‫ْتَّدِعُاَنْيِقَّتُمْلِلۙܛ‪۰۰۹‬‬
‫ٹ‬
‫اِمآیاتںیمالہِاامیموک بیریامہدہایاتدییئگںیہ‪:‬‬
‫اہللاور ُاسےکروسكﷺاکانہکامونیاہکداینوآخرتںیماہللاعتیلٰیکرتمحاحر رکوکس۔‬ ‫‪i‬ـ‬
‫‪ii‬ـت تاقمےلباکار دیمامےہریخاورالھبیئےکاکل۔اِساقمےلبںیماتدورسےےسآےگ لکنرکاےنپربیکششخب‬
‫اور بخےک وصحكیکوک شرکو۔ایسی بخسجیک رصفوچڑایئآامسونںاورزنیم ےک بی ب ر‬
‫رای ےہ۔ ُاسیک دحمود‬
‫رکدیایگےہ۔ ت‬ ‫اگلیانامےکسبےسیب ر‬
‫اہےہ۔ ُاےسویقتمںینعیرپزیہاگروںےکےیلآراہتس ا‬ ‫وتعساکادنازہ ا‬

‫تآیات‪۰۹۱‬یا‪ ۰۹۹‬ت‬

‫یقتموکمںیہ؟‬
‫یقتمۺوہۺںیہۺوجرخح ۺرکےتۺںیہ(امل)وخاحشیلۺںیمۺاوز‬
‫َنْيِذَّلاَنْوُقِفْنُييِفِءٓاَّرَّسلاَوِءٓاَّرَّضلا‬
‫گنتۺدیتسۺںیم‬
‫‪۳‬۔ ۺ‪4S‬‬
‫اوزوجطبضۺرکےنۺواےلۺںیہۺہصۺوک‬
‫اوزوجۺدززگزۺرکےنۺواےلۺںیہۺولوگںۺےس‬
‫اوزۺاہللۺتبحمۺفرامناۺےہۺیکینۺرکےنۺواولںۺےس۔‬
‫اوزہی ۺوہ ۺںیہ ۺہک ۺجت ۺوہ ۺرکںیھٹیب ۺوک یئ ۺےب ۺایح یئ ۺیکۺ‬
‫نات‬
‫ناملظۺرکںیھٹیبۺاینپۺاجونںۺرپ‬
‫نادرکےتۺںیہۺاہللۺوک‬
‫رھپۺششخبۺام ےتگۺںیہۺاےنپۺگتاوہںۺےکۺےیل‬
‫اوزوکںۺےہوج ےشخۺگتاوہںۺوکوساےئۺاہللۺےک؟‬
‫اوزوہۺںیہنۺازےتۺاُسۺرپوجاُنہوںۺےنۺایکےہۺ‬
‫ہکبجۺوہۺاجےتنوہں۔‬
‫ہی ۺولگ ۺںیہ ۺنج ۺاکدبہل ۺےہ ۺششخب ۺاُں ۺےکزت ۺیکۺ‬
‫رطفۺےس‬
‫اوزوہۺنااغتۺیتہبۺںیہۺنجۺےک ےچیۺےسۺیرہںی‬
‫ہشیمہۺزےنہۺواےلۺںیہۺاُںۺںیم‬
‫اوزایکیہۺوختۺدبہل ےہۺلمعۺرکےنۺواولںۺاک۔‬
‫‪558‬‬ ‫‪-۴‬ل َِو َت َهالُوا‬
‫َوَنْيِمِظٰكْلاَظْيَغْلا‬
‫َوَنْيِفاَعْلاِنَعِساَّنلاُ‬
‫َوُهّٰللاُّبِحُيَنْيِنِسْحُمْلاۚܜ‪۰۰۹‬‬
‫َوَنْيِذَّلااَذِااْوُلَعَفًةَشِحاَف‬
‫ْوَااْۤوُمَلَظْمُهَسُفْنَا‬
‫اوُرَكَذَهّٰللا‬
‫اْوُرَفْغَتْساَفْ۠مِهِبْوُنُذِل‬
‫َوْنَمُرِفْغَّيَبْوُنُّذلااَّلِاُهّٰللا۪۫‬
‫َوْمَلاْوُّرِصُيىٰلَعاَماْوُلَعَف‬
‫َوْمُهَنْوُمَلْعَيܝ‪۰۰۹‬‬
‫َكِٕىٰٓلوُاْمُهُؤٓاَزَجٌةَرِفْغَّمْنِّمْمِهِّبَّر‬
‫َوٌتّٰنَجْيِرْجَتْنِماَهِتْحَتُرٰهْنَاْلا‬
‫ََنْيِدِلٰخاَهْيِفؕ‪١‬‬
‫َوَمْعِنُرْجَاَنْيِلِمٰعْلاُܞ‪۰۰۹‬‬
 ‫‪۳‬۔ ۺ‪4S‬‬ ‫‪559‬‬ ‫‪-۴‬ل َِو َت َهالُوا‬
‫اِمآیاتںیم ُامویقتمںےکھچاواصفایبمےیکےئگںیہنجےکےیل بخایتریکیئگےہ‪:‬‬
‫توہوخاحشیل ایدگنتیتسدوونںوصروتںںیماہللاعت ٰتیلیکراہںیمخرچرکےترےتہںیہ۔‬ ‫‪i‬ـ‬
‫توہہصغوکد ایبےنواےلینعیہصغےکدوراموخدوکاقوبںیمرےنھکواےلںیہ۔وقبكدارعتت؎‬ ‫‪ii‬ـ‬
‫ِب‬
‫اصجمہفوذاک‬ ‫رفظآدیم ُاسوکہناجےیناگ‪،‬وہوہاسیکا ‬
‫ےسجشیعںیم ای ِدجذاہنرا ‪،‬ےسجشیطںیم ِ‬
‫وخفجذاہنراہ‬
‫‪iii‬ـ توہولوگںوک ُامیکزیادویتںرپاعمفرکےنواےلںیہ۔‬
‫ن ٹٹ‬
‫ت‬
‫ج وکیئ ےب ایحیئ اکاکل وہاجیا ےہ ای یس اور گاہ یک وہج ےس اےنپ اورپزیادیت رک ب ھنےںیہ وتاہلل اعتیلٰ یک رطف‬
‫‪iv‬ـتت ت ُام ےس ب ب‬
‫وتمہجوہرک ُاےسیادرکےتںیہ۔‬
‫تاہللاعت ٰتیلےساےنپگاوہںیکششخببلطرکےترےتہںیہ۔‬ ‫‪v‬ـت‬
‫جاینپ یسیطلغاکملعوہاجےئوت ُاسرپاڑےتںیہنہکلب ِ‬
‫ارتعافریصقترکےکاالصحرکےتیلںیہ۔‬ ‫‪vi‬ـ ت ب ب‬
‫رکی ےہ اور ُاںیہن ُام ےک اامعك اک رتہبنی دبہل بخ یک وصرت ںیم اطع فرامےئ اگ۔ ر‬
‫آخ ںیم‬ ‫اہلل اعت ٰتیل اےسی کین ولوگں ےس تبحم ا‬
‫رامیہکلمعرکےنواولںاکایکوخبدبہلےہ۔ ِ‬
‫وقبكاابقكتتت؎‬ ‫ف ا‬
‫جتتۺمریۺاہنپںۺےہۺمرے ِ‬
‫ۺوخںۺرگجۺںیم‬
‫بٹہ‬
‫اے ۺرکیپِۺگِل‪،‬ۺوکششِۺ م ۺ یک ۺ زجاۺۺدھکی‬
‫ت ا ٓی ات ‪ ۰۹۹‬ی ا ‪ ۰۹۹‬ت‬

‫ِ‬
‫وصحكدہایےکدوذراعئ‬
‫تتیارخیےسربعتاورآی ِ‬
‫اتفرآہینےسضیف‬
‫زگزۺےکچۺںیہۺمتۺےسۺ یھۺےلہپۺوااعقت‬ ‫ْدَقْتَلَخْنِمْمُكِلْبَقٌنَنُسۙ‬
 ‫‪۳‬۔ ۺ‪4S‬‬ ‫‪562‬‬ ‫‪-۴‬ل َِو َت َهالُوا‬
‫وتۺدزاۺولچۺرھپوۺزنیمۺںیم‬ ‫اْوُرْيِسَفيِفضْرَاْلا‬
‫ح‬
‫رھپۺدوھکیاسیکۺااجنمۺوہا(قحۺوک)ۺ ھتالےنۺواولںۺاک۔‬ ‫اْوُرُظْناَفَفْيَكَناَكُةَبِقاَعَنْيِبِّذَكُمْلا۠ܟ‪۰۰۹‬‬
‫ہیۺواضجتۺےہۺولوگںۺےکۺےیل‬ ‫اَذٰهٌناَيَبِساَّنلِّل‬
‫اوزۺدہابتۺاوزۺتحیصنۺےہۺرپزیہاگزوںۺےکۺےیل۔‬ ‫َوىًدُهَّوٌةَظِعْوَمنْيِقَّتُمْلِّل۠ܠ‪۰۰۹‬‬
‫اِم آیات ںیم دوعت دی یئگ ہک زنیم ںیم لچ رھپ رکو ‪،‬الٹھجےن وایل وقومں ےک ااجنل وک دوھکی اور اِس ےس ربعت احر رکو۔‬
‫رکیےہوج ُاےسابتہو بیریبادرکداتیےہ۔اےسی‬ ‫ب ب‬
‫جیھبوکیئوقلاہللاعتیلٰیکیافرامینںیمااہتنوکچنہپاجیتےہوتوہ ُاسرپااسیذعابیازك ا‬
‫ٹ‬
‫وااعقتاعلولوگںےکےیل ضحماتیاریخیایبمیکتیثیح رےتھکںیہ۔ ُامےکیردتداینںیم فلتخمذہتںیبییتنباور ٹمرا ‬
‫ںیہ۔وہہیوسےنچیکزتمحوگاراا ںیہنرکےتہکہیذہتںیبینبےسیکاجیتںیہاورڑگبیتویکرکنںیہ؟فرآمِ میکحےناِسوساكاک‬
‫ج ت وکیئ وقلاہلل اعتیلٰیک امیلعتت رپ لمع ریپا ریتہ ےہ وت ہی ُاس ےک رعوج اکزامہن وہیا ےہ۔ ب ب‬
‫ج وہوقل‬ ‫وجاب ہیدیا ےہ ہک ب ب‬
‫وہاجی ےہ۔ارگوہ‬
‫آی رشوع ا‬
‫شیعورشعت ‪ ،‬احفیش و ےبایحیئ اوراہلل اعتیلٰیک یافراموینںںیمالتبم وہ اجیت ےہ وت ُاس رپ دتبر جزواك ا‬
‫گاوہں ںیم تہب زیادہ ڈوب اجےئ وت رھپوکیئ ذعاب ُاےس اٹم داتی ےہ۔ اہلل اعت ٰیل ےس ڈرےن واےل‪ ،‬وقومں ےک رعوج و زواك وک‬
‫فرآمِ میکح یک اِیس رامنہیئ یک روینش ںیم دےتھکی ںیہ۔ ُام ےک ےیل ہی رامنہیئ دیسےھ راےتس یک دہای اور ربعت احر رکےن اک‬
‫ذرہعینباجیتےہ۔وکیئےہوجاِسرامنہیئیکدقررکےاوراِسےساافتسدہرکےکداینوآخرتیکالھبایئںٹیمسےل؟‬

‫تآیت‪ ۰۹۲‬ت‬

‫املسمونںاکرعوجاامیمےسرشموطےہ‬
‫اوز(اےۺاملسمون!)تمہۺہنۺاہزواوزمغۺہنۺرکو‬ ‫َواَلاْوُنِهَتَواَلاْوُنَزْحَت‬
‫اوزمتۺیہۺاغلتۺزوہےگۺارگمتۺومنمۺوہ۔‬ ‫َوُمُتْنَاَنْوَلْعَاْلاْنِاْمُتْنُكَنْيِنِمْؤُّمܡ‪۰۰۹‬‬
 ‫‪۳‬۔ ۺ‪4S‬‬ ‫‪562‬‬ ‫‪-۴‬ل َِو َت َهالُوا‬
‫اودںیمتسکشےسادنہشیاھتہکاملسمم ِ‬
‫دشتمغےس زمکورڑپاجںیئ۔امویسوہرکوہتمہووحہلصوھکدںیوجاوقالاعمل تقح‬
‫یک دوعت اچنہپےن یک ذہم داری ادا رکےن ےک ےیل دراکر ےہ ۔اِیس ےیل اِس آی ںیم املسمونں وک وحہلص دیاایگ ہک اود یک تسکش‬
‫ویتق ےہ۔زگہتش زغلا ں وج وہیکچ ںیہ ُام رپ رجن و مغ ںیم اانپ وق اور وتایایئ رصف رکےن ےک اجبےئ لبقتسم ںیم اےنپ اکل یک‬
‫ٔہمل ہبی ڑپ ےن ےس رصف اقونین اامیم‬
‫دریتس یک رکف رکو۔ ہبلغ املسمونں اک ا وہاگ رشبہکیط وہ یقیقح اامیم ےس رہبہ ور وہں۔ ٔ‬
‫وہیےہ۔وک شرکوہکاہمترادكیھبون ِراامیمےسونمروہاجےئ۔ ِ‬
‫وقبكاابقكتت؎‬ ‫احر ا‬
‫خردےنہہکیھبدیا ا ِ ٰٰلوتایکاحر ؟‬
‫دكواگنہاملسمںںیہنوت ھچکیھبںیہن!‬
‫اتایسفناورآی ِ‬
‫اتفرآینرپوغررکےنےس۔اامیمارگدك‬ ‫اتآافیق‪،‬آی ِ‬
‫وہیےہکینولوگںیکتبحصےس‪،‬آی ِ‬
‫دكںیماامیمدیپا ا‬
‫ںیموہوتاِساک زیم رہظمانامےکریستورکداریکیازیکیگیک وصرتںیماسےنم ا‬
‫آیےہ۔اہلل اعتیلٰںیمہیقیقحاامیمیکتمعن‬
‫اطعفرامےئیاہکداینںیمرھپےساملسمونںوکزعتوہبلغاحر وہ۔آنیم! ت‬

‫تآیات‪۰۱۱‬یا‪ ۰۱۹‬ت‬

‫الہِاامیمتمہہناہرںی‬
‫املسمون!ارگیگلۺےہںیہمتۺوک یئۺوچت(ادحۺںیم)‬ ‫ْنِاْمُكْسَسْمَّيٌحْرَق‬
‫وتانیقیً ۺگل ۺیکچ ۺےہ ۺاخمفل ۺوقم ۺوکوچت ۺایسی ۺیہ ۺ(دبزۺ‬
‫ْدَقَفَّسَمَمْوَقْلاٌحْرَقٗهُلْثِّمُ‬
‫ںیم)‬
‫اوزہیۺوتدںۺںیہۺںیہنجۺمہۺرھپاےتۺزےتہۺںیہۺولوگںۺےکۺ‬
‫َوَكْلِتُماَّيَاْلااَهُلِواَدُنَنْيَبِساَّنلاۚ‬
‫دزایمں‬
‫اوزۺناہکۺظاہرۺرکۺدےۺاہللۺاُںۺوکۺوجۺاامیںۺالےئ‬ ‫َوَمَلْعَيِلُهّٰللاَنْيِذَّلااْوُنَمٰا‬
 ‫‪۳‬۔ ۺ‪4S‬‬ ‫‪565‬‬ ‫‪-۴‬ل َِو َت َهالُوا‬
‫اوزرکدےۺمتۺںیمۺےسۺھچکۺوکدیہش‬ ‫َوَذِخَّتَيْمُكْنِمَءٓاَدَهُشُ‬
‫اوزاہللۺدنسپںیہنۺرکناۺظاوملںۺوک۔‬ ‫َوُهّٰللااَلُّبِحُينْيِمِلّٰظلاۙܢ‪۰۰۹‬‬
‫اوزاگلۺرکدےۺاہللۺاُںۺوکوجاامیںۺالےئ‬ ‫َوَصِّحَمُيِلُهّٰللاَنْيِذَّلااْوُنَمٰا‬
‫اوزاٹمدےۺاکفروںۺوک۔‬ ‫َوَقَحْمَيَنْيِرِفٰكْلاܣ‪۰۰۹‬‬
‫ایکمتےنھجمسایلےہہکمتدالخوہاج ےگ بخںیم‬ ‫ْمَاْمُتْبِسَحْنَااوُلُخْدَتَةَّنَجْلا‬
‫احۺالہکنۺا یھۺۺظاہرۺںیہنۺایکۺاہللۺےناُںۺوکۺوہنجںۺےنۺاہجدۺ‬
‫َواَّمَلِمَلْعَيُهّٰللاَنْيِذَّلااْوُدَهٰجْمُكْنِم‬
‫ایکۺمتۺںیمۺےس‬
‫اوزۺظاہرۺںیہنۺایکۺنابتۺدقمۺزےنہۺواولںۺوک۔‬ ‫َوَمَلْعَيَنْيِرِبّٰصلاܤ‪۰۰۹‬‬
‫اوزانیقیًۺمتۺانمتایکۺرکےتۺےھتۺاہشدتۺیکۺ‬ ‫َوْدَقَلْمُتْنُكَنْوَّنَمَتَتْوَمْلا‬
‫اِسۺےسۺےلہپۺہکۺمتۺۺساانمۺرکےتۺاُسۺاک‬ ‫هْوَقْلَت‬
‫۪‬ ‫ْنِمِلْبَقْنَا‬
‫سپۺاتۺوتۺمتۺےنۺدھکیۺایلےہۺاُےسۺ‬ ‫ْدَقَفُهْوُمُتْيَاَر‬
‫اِسۺاحلۺںیمۺہکۺدھکیۺزےہۺوہ(ا وھکنںۺےکۺساےنم)۔‬ ‫َوْمُتْنَاَنْوُرُظْنَتؒܥ‪۰۰۹‬‬
‫ا ِںۺا ناتۺںیمۺالہِۺاامیںۺوکزامنہ یئۺدیۺیئگۺہکۺادحۺیکۺویتقۺتسکشۺےسۺتمہۺہنۺاہزو۔ۺارگۺادحۺںیمۺاہمتزے‪۷۷‬سایھتۺدیہشۺوہےئۺںیہۺ‬
‫وتۺدبزۺںیمۺافکزۺےکۺ یھ‪۷۷‬افرادۺمنہجۺوالصۺوہےئۺےھت۔ۺوقومںۺرپۺاکایمویبںۺاوزۺنااکویمںۺےکۺدوزۺا ےتۺزےتہۺںیہ۔ۺ لکشۺاحالتۺ‬
‫ۺرطزۺلمعۺرھکےۺاوزوھکےٹۺوکۺحدارکداتیۺےہ۔ایکمتۺےنۺاھجمسۺاھتۺہکۺجتتۺریغبۺمسکالتۺاوزۺقرناوینںۺےکۺلۺاجےئۺیگ۔ںیہن!ۺ‬ ‫ںیم ِ‬
‫یلۺا زاموشئںۺےکۺدزہعیۺظاہرۺرکدےۺاگۺہکۺوکںۺاُس ۺیکۺزاہۺںیمۺدتۺرکاہجدرکےنۺواےلۺںیہۺاوزوکںۺرصفۺےلھبۺووتقںۺ‬
‫ہکلبۺاہللۺاعت ٰ‬
‫ےکۺسایھتۺںیہ۔‪۷۷‬ساویھتںۺیکۺاہشدتۺرپنیگمغۺہنۺوہ۔اہشدتۺانکۺاعسدتۺےہۺاوزمتۺےنۺاےنپۺساویھتںۺوکۺہیۺاعسدتۺاحلصۺ‬
 ‫‪۳‬۔ ۺ‪4S‬‬ ‫‪563‬‬ ‫‪-۴‬ل َِو َت َهالُوا‬
‫رکےت ۺوہےئ ۺتہب ۺقربی ۺےس ۺدھکی ۺایل ۺےہ۔مت ۺوخد یھ ۺاِس ۺیک ۺانمتایکرکےت ۺزےہ ۺوہ۔ات ۺہکبج ۺدنچساویھتں ۺیک ۺاہشدت ۺیک ۺانمتۺ‬
‫یلۺےکۺایبںۺاکۺوہۺاولستۺسجۺےنۺ‬
‫یلۺاکۺرکشۺاداۺرکےنۺاکۺومعقۺےہ۔ہیۺےہۺاہللۺاعت ٰ‬
‫وپزیۺوہیکچۺےہۺوتۺہیۺمغۺرکےنۺاکںیہنۺہکلبۺاہللۺاعت ٰ‬
‫ہتسکشۺدلۺاملسمونںۺوکرھپےسۺنالطۺےکۺحالفۺحدودہجاکانکۺاینوحہلصۺاوززعمۺاطعۺفرامنا۔‬
‫آیت‪ ۰۱۱‬ت‬

‫وایگتسبیبنﷺیکایحتےسںیہن ُامےکنشمےسروھک‬
‫اوزںیہنۺںیہۺدمحمیۺرگمۺزوسلی‬ ‫َواَمٌدَّمَحُماَّلِاٌلْوُسَرۚ‬
‫زگزۺےکچۺںیہۺاُںۺےسۺےلہپۺیئکۺزوسلؑ‬ ‫ْدَقْتَلَخْنِمِهِلْبَقُلُسُّرلا‬
‫وت ایکۺارگۺوہۺوافتۺناۺاجںیئۺنادیہشرکۺدےیۺاجںیئ‬ ‫ْنِٕىۡاَفَاَتاَّمْوَاَلِتُق‬
‫وتۺمتۺرھپۺاجوۺےگۺاےٹلۺناوں‬ ‫ْمُتْبَلَقْناىٰۤلَعمُكِباَقْعَاُ‬
‫اوزۺوجوک یئۺرھپایگاےٹلۺناوںۺ‬ ‫َوْنَمْبِلَقْنَّيىٰلَعِهْيَبِقَع‬
‫وتوہۺہرزگۺںیہنۺاگبزےکسۺاگاہللۺاکھچکۺ یھ‬ ‫ْنَلَفَّرُضَّيَهّٰللاأًـْيَشُ‬
‫اوزۺدلجۺیہۺارجۺدےۺاگاہللۺرکشرکےنۺواولںۺوک۔‬ ‫َويِزْجَيَسُهّٰللاَنْيِرِكّٰشلاܦ‪۰۰۹‬‬
‫اِس آی ںیم ات امہ رحتیکی دہای دی یئگ۔ اِس دہای اک سپ رظنم ہی ےہ ہک رعمہکٔ اود ےک دورام اوفاہ لیھپ یئگ ہک رضحت‬
‫دمحمﷺدیہشرکدےی ےئگںیہ۔ اےسیںیم ضعب اسویھتں ےن ولتارںی کنیھپدںی ہکاب زلےن اکایک افدئہ۔ دہای دی یئگہک الہِ‬
‫اامیمیکوایگتسبیبنارکلﷺیکایحتےسںیہن ُامےکنشمےکاسھتوہیناچےیہ۔یبنارکلﷺرہباحكانامںیہاور ُاوہنں‬
‫ےناِسدا ِرافینےسوکچ ا‬
‫رکیےہ۔ایک ُامےکدعبمتولگ ُامےکنشمینعیدنیےکہبلغیک بجذودہجےسانکرہشکوہاج ےگ۔وجوکیئ‬
 ‫‪۳‬۔ ۺ‪4S‬‬ ‫‪564‬‬ ‫‪-۴‬ل َِو َت َهالُوا‬
‫ااسیرکےاگوہاہللاعتیلٰاکںیہنہکلباانپا اصقنمرکےاگ۔اہتبلوجآپﷺےکنشمےسواہتسبرےہ‪ُ ،‬اوہنںےنا آپﷺت‬
‫ےکذرہعیےنلموایلرتمحاکرکشاداایکاوراہللاعتیلٰدلج ُاںیہناِسرکشزگاریاکدبہلاطعفرامےئاگ۔ ت‬

‫تآیت‪ ۰۱۹‬ت‬

‫ومتاکوقےطدشہےہ‬
‫اوزںیہنۺنکممۺیسکۺاجںۺےکۺےیلۺہکۺرماجےئۺرگمۺاہللۺےکۺ‬
‫َواَمَناَكٍسْفَنِلْنَاَتْوُمَتاَّلِاِنْذِاِبِہّٰللا‬
‫ادںۺےس‬
‫(ہیۺانک)ۺاھکلۺوہاۺوقتۺےہ‬ ‫اًبٰتِكاًلَّجَؤُّمُ‬
‫اوزۺوجۺاچاتہۺےہۺداینۺاکۺدبہلۺ‬ ‫َوْنَمْدِرُّيَباَوَثاَيْنُّدلا‬
‫مہۺدےتیۺںیہۺاُےسۺاُسۺںیمۺےس‬ ‫ٖهِتْؤُناَهْنِمۚ‬
‫اوزوجاچاتہےہۺا رختۺاکۺدبہلۺ‬ ‫َوْنَمْدِرُّيَباَوَثِةَرِخٰاْلا‬
‫مہۺدےتیۺںیہۺاُےسۺاُسۺںیمۺےس‬ ‫ٖهِتْؤُناَهْنِمُ‬
‫اوزدلجیہۺمہۺارجدںیۺےگۺرکشرکےنۺواولںۺوک۔‬ ‫َويِزْجَنَسَنْيِرِكّٰشلاܧ‪۰۰۹‬‬
‫اِسۺا بتۺںیمۺانکۺایسیۺتقیقحۺایبںۺیکۺیئگۺےہۺےسجۺساےنمۺزےنھکۺےسۺانشاںۺںیمۺرجاءۺتۺوۺاہبدزیۺاوزۺرعمہک ۺقحۺوۺنالطۺےکۺ‬
‫دوزاںۺنابتۺدقیمۺدیپاۺوہیتۺےہۺ۔وہۺتقیقحۺہیۺےہۺہکۺومتۺاکۺوقتۺرقمزۺےہ۔ومتۺاےنپۺرقمزہۺوقتۺےسۺےلہپۺا ںیہنۺیتکسۺ‬
‫اوز ۺجت ۺوہ ۺا اجےئ ۺوت ۺوک یئ ۺاُےس ۺنال ۺںیہن ۺاتکس۔داین ۺیک ۺزدنیگ ۺاح ۺاحل ۺمتخ ۺوہین ۺےہ ۺاوز ۺا رخت ۺیک ۺزدنیگ ۺال ۺ دوود ۺےہ۔ ۺداین ۺںیمۺ‬
‫انشاںۺےکۺناسۺدوۺزاےتسۺںیہ۔ۺاچےہۺوتۺوہۺداینۺیکۺاعزیضۺاوزۺمکۺمرۺذلوتںۺاکۺبلطۺاگزۺزےہۺناۺا رختۺیکۺادبیۺاوزۺاٰیلعۺوتمعنںۺوکۺ‬
 ‫‪۳‬۔ ۺ‪4S‬‬ ‫‪565‬‬ ‫‪-۴‬ل َِو َت َهالُوا‬
‫وصقمدۺانبےئ۔ۺوجۺسجۺیکۺا ززوۺرکےۺاگۺاُےسۺاُیسۺںیمۺےسۺدےۺدناۺاجےئۺاگ۔ۺاہتبلۺا رختۺیکۺوتمعنںۺےکۺلوصلۺےکۺےیلۺتنحۺ‬
‫رکےنۺواےلۺاہللۺاعتیلٰۺےکۺرکشزگازۺدنبےۺںیہۺاوزۺوہۺرضوزۺاُںیہنۺرتہبنیۺارجۺاطعۺفرامےئۺاگ۔ۺ‬
‫تآیات‪۰۱۹‬یا‪ ۰۱۹‬ت‬

‫اہللواےل‪ُ ،‬اسیکراہںیم بنرکےتںیہ‬

‫اوزےنتکۺیہۺبنۺزگزےۺںیہۺ‬ ‫َوْنِّيَاَكْنِّمٍّيِبَّن‬
‫جتگۺیکۺاُںۺےکۺرمہاہۺتہبۺےسۺاہللۺواولںۺےن‬ ‫َلَتٰقۙ‪ٗ١‬هَعَمَنْوُّيِّبِرٌرْيِثَكۚ‬
‫رھپۺاُنہوںۺےنۺتمہۺہنۺاہزیۺا ُس رپوجۺیچنہپۺفیلکتۺاُںیہنۺ‬
‫اَمَفَواْوُنَهۤاَمِلْمُهَباَصَاْيِفِلْيِبَسِہّٰللا‬
‫اہللۺیکۺزاہۺںیم ۺ‬
‫ہنۺیہۺوہۺزمکوزۺڑپے‬ ‫َواَماْوُفُعَض‬
‫اوزۺہنۺیہۺوہۺنالطۺےکۺساےنمۺدےب‬ ‫َواَماْوُناَكَتْساُ‬
‫اوزاہللۺدنسپۺفرامناۺےہۺدتۺاجےنۺواولںۺوک۔‬ ‫َوُهّٰللاُّبِحُيَنْيِرِبّٰصلاܨ‪۰۰۹‬‬
‫اوزںیہنۺیھتۺاُںۺیکۺداعۺرگمہیۺہکۺاُنہوںۺےنۺااجتلۺیک‬ ‫َواَمَناَكْمُهَلْوَقۤاَّلِاْنَااْوُلاَق‬
‫اےۺامہزےۺزت!ۺشخبۺدےۺامہزےۺگتاہ‬ ‫اَنَّبَرْرِفْغااَنَلاَنَبْوُنُذ‬
‫اوزامہزیۺزنادیتۺوکامہزےۺاکمۺںیم‬ ‫َواَنَفاَرْسِاْۤيِفاَنِرْمَا‬
‫اوزامجدےۺامہزےۺۺدقمۺ‬ ‫َوْتِّبَثاَنَماَدْقَا‬
‫اوزدمدفرامامہزیۺاکفروقمۺےکۺاقمےلبۺںیم۔‬ ‫َواَنْرُصْناىَلَعِمْوَقْلاَنْيِرِفٰكْلاܩ‪۰۰۹‬‬
 ‫‪۳‬۔ ۺ‪4S‬‬ ‫‪566‬‬ ‫‪-۴‬ل َِو َت َهالُوا‬
‫وتاطعۺفرامناۺاُںیہنۺاہللۺےنۺدایناکدبہل‬ ‫ُمُهىٰتٰاَفُهّٰللاَباَوَثاَيْنُّدلا‬
‫اوزدمعہۺدبہلۺا رختۺاک‬ ‫َوَنْسُحِباَوَثِةَرِخٰاْلاُ‬
‫اوزۺاہللۺدنسپۺفرامناۺےہیکینۺرکےنۺواولںۺوک۔‬ ‫َوُهّٰللاُّبِحُيَنْيِنِسْحُمْلاؒܪ‪۰۰۹‬‬
‫اِں ۺا نات ۺںیم ۺفرامنا ۺہک ۺےنتک ۺیہۺبنؑ ۺزگزے ۺںیہ ۺہک ۺنج ۺےک ۺساھت ۺل ۺرک ۺاہلل ۺواولں ۺےنۺاہللۺیکۺزاہ ۺںیم ۺجتگ ۺیک۔ ۺاِں ۺوجاںۺ‬
‫رمدوںۺوکۺاہللۺیکۺزاہۺںیمۺرطحۺرطحۺیکۺمسکالتۺاکۺساانمۺرکناۺڑپاۺنکیلۺہنۺاُنہوںۺےنۺتمہۺاہزی‪،‬ۺہنۺوک یئۺزمکوزیۺداھک یئۺاوزۺہنۺیہۺ‬
‫امںۺجتگۺاوز ِ‬
‫ۺوقت ۺاکز ۺناۺ‬ ‫وہۺنالطۺےکۺساےنمۺےکھج۔ ۺاہللۺاعتیلٰۺوک ۺاےسیۺیہۺدتۺاجےنۺواےل ۺوبحمتۺںیہ۔ا ُںۺاکۺرھبوہس ۺضحم ۺسا ِ‬
‫اینپۺاکزرکدیگۺرپۺیہۺںیہنۺاھتۺہکلبۺوہۺدیماںۺجتگۺںیمۺاہللۺاعتیلٰۺوکۺنادۺزےتھکۺےھت‪،‬ۺاُسۺےسۺاینپۺجطاوںۺیکۺم ایفۺام ےتگۺےھتۺاوزۺاینپۺ‬
‫نابت ۺدقیم ۺاوز ۺدنمش ۺرپ ۺاغلت ۺا ےن ۺیک ۺداع ۺ یھ ۺام ےتگ ۺےھت۔اہلل ۺاعتیلٰ ۺےن ۺاُںیہن ۺداین ۺںیم ۺ یھ ۺاحواحت ۺےس ۺونازااوز ۺا رخت ۺںیمۺ‬
‫ یھۺرھبوپزۺارجۺاطعۺفرامےئۺاگۺاوزۺبستۺےسۺبریۺتمعنۺہیۺےہۺہکۺوہۺاہللۺاعت ٰیلۺیکۺتبحمۺےسۺرسفرازۺوہںۺےگ۔ ت ت‬
‫آیات‪۰۱۲‬یا‪ ۰۹۰‬ت‬

‫اکفروںاکنشم ت…تاملسمونںوکاامیمیکدولےسرحمول ات‬

‫رکی‬
‫اےۺوہۺولوگۺوجۺاامیںۺالےئۺوہ!‬ ‫اَهُّيَاٰۤيَنْيِذَّلااْۤوُنَمٰا‬
‫ارگۺمتۺانہکۺامونۺےگۺاُںۺاکۺوہنجںۺےنۺرفکۺایکۺےہ‬ ‫ْنِااوُعْيِطُتَنْيِذَّلااْوُرَفَك‬
‫وہۺریھپۺدںیۺےگۺںیہمتۺاےٹلۺناوںۺ(رفکۺیکۺرطف)‬ ‫ْمُكْوُّدُرَيىٰۤلَعمُكِباَقْعَا‬
‫رھپۺمتۺٹلپۺرکۺوہاجوۺےگۺاسخزہۺناےنۺواےل۔‬ ‫اْوُبِلَقْنَتَفَنْيِرِسٰخܫ‪۰۰۹‬‬
‫ہکلبۺاہللۺاہمتزااحیمۺےہ‬ ‫ِلَبُهّٰللاْمُكىٰلْوَمۚ‬
‫اوزۺوہۺرتہبنیۺدمداگزےہ۔‬ ‫َوَوُهُرْيَخَنْيِرِصّٰنلاܬ‪۰۰۹‬‬
 ‫‪۳‬۔ ۺ‪4S‬‬ ‫‪567‬‬ ‫‪-۴‬ل َِو َت َهالُوا‬
‫مہ ۺرقنعبی ۺدال ۺدںی ۺےگۺاُں ۺولوگں ۺےک ۺدولں ۺںیمۺ‬
‫ْيِقْلُنَسْيِفِبْوُلُقَنْيِذَّلااوُرَفَكَبْعُّرلا‬
‫وہنجںۺےنۺرفکۺایکۺزات ۺ‬
‫ۺاِس ۺےیل ۺہک ۺاُنہوں ۺےن ۺرشنک ۺایکاہلل ۺےک ۺساھت ۺاُےسۺ‬
‫ۤاَمِباْوُكَرْشَاِهّٰللاِباَمْمَلْلِّزَنُيٖهِباًنٰطْلُسۚ‬
‫ںیہنۺانازیۺاہللۺےنۺسجۺےکۺےیلۺوک یئۺدلیل‬
‫اوزۺاُںۺاکۺاکھٹہنۺمنہجۺےہ‬ ‫َوُمُهىٰوْاَمُراَّنلاُ‬
‫اوزبراۺےہۺظاوملںۺاکاکھٹہن۔‬ ‫َوَسْئِبىَوْثَمنْيِمِلّٰظلاܭ‪۰۰۹‬‬
‫اِمآیاتںیمالہِاامیموکربخدارایکایگہکارگ ُاوہنںےنافکریکیباتامینوتوہ ُاںیہناامیمیکدولےسرحمولرکےکہشیمہشیمہ‬
‫ےکاسخرےےسدواچررکدںیےگ۔انمنیقفاوروہیدیاودیکتسکشےکدعباملسمونںںیمہیایخكالیھپےنیکوک شرکرےہ‬
‫ےھت ہک دمحمﷺ ارگ وایعق یبن وہےت وت تسکش ویکں اھکےت۔ اعمذاہلل !ہی یھب ات اعل آدیم ںیہ۔ اِم اک اعمہلم یھب دورسے‬
‫آدویمںیکرطحےہ۔آج حتےہوتلکتسکش۔اہللیکوکیئدمداِںیہناحر ںیہنےہ۔اِمآیاتںیمنیقیداہینرکایئیئگہکاہلل‬
‫رقنعیتا ِماکفروںےکدولںںیم ُامےکرشکیکوہجےساملسمونںاک ب‬
‫رعاھٹبدےاگ۔‬ ‫ب‬ ‫اعتیلٰاملسمونںاکاحیمویارصےہ۔وہ‬
‫اکفداینںیمیھبیااکیمےسدواچروہںےگاورآخرتںیممنہجیکآگا ُامےکےیلاکھٹہنےنبیگ۔ ت‬
‫ر‬

‫تآیت‪ ۰۹۹‬ت‬

‫مظنیکالخفورزی …ت حتتسکشںیمدبكیئگ‬
‫انیقیًۺچسۺرکۺداھکنامتۺےسۺاہللۺےنۺاانپۺودعہۺ‬
‫اوزۺ ت‬
‫جتۺمتۺلتقۺرکزےہۺےھتۺاکفروںۺوکۺاُسۺےکۺمکحۺےسۺ‬
‫اہیںۺنکۺہکۺمتۺدےلیھۺڑپ ےئ‬
‫َوْدَقَلُمُكَقَدَصُهّٰللاۤٗهَدْعَو‬
‫ْذِاْمُهَنْوُّسُحَتٖهِنْذِاِبۚ‬
‫ىّٰۤتَحاَذِاْمُتْلِشَف‬
 ‫‪۳‬۔ ۺ‪4S‬‬ ‫‪568‬‬ ‫‪-۴‬ل َِو َت َهالُوا‬
‫اوزۺمتۺےنۺنامہۺڑگھجاۺایکےلصیفۺےکۺنازےۺںیم‬ ‫َوْمُتْعَزاَنَتيِفِرْمَاْلا‬
‫اوزمتۺےننافرامینۺیک‬ ‫َوْمُتْيَصَع‬
‫اِس ۺےک ۺدعبہک ۺاہلل ۺےن ۺداھکناںیہمت ۺوہ ۺےسجمت ۺدنسپۺ‬
‫ْۢنِّمِدْعَبۤاَمْمُكىٰرَااَّمَنْوُّبِحُتُ‬
‫رکےتۺےھت(ینعیۺحتف)‬
‫متۺںیمۺےسۺھچکۺاچےتہۺےھتۺداین(یکۺحتف)‬ ‫ْمُكْنِمْنَّمُدْيِرُّياَيْنُّدلا‬
‫اوزمتۺںیمۺےسۺھچکۺاچےتہۺےھتۺا رختۺ‬ ‫َوْمُكْنِمْنَّمُدْيِرُّيَةَرِخٰاْلا‬
‫رھپاہللۺےنریھپدناںیہمتۺاُںۺےسناہکۺوہۺا زامےئۺںیہمت‬ ‫َّمُثْمُكَفَرَصْمُهْنَعْمُكَيِلَتْبَيِل‬
‫اوزانیقیًۺاہللۺےنۺم افۺرکدناںیہمت‬ ‫َوْدَقَلاَفَعْمُكْنَعُ‬
‫اوزاہلل ۺتہب ۺلضفۺرکےنۺواالۺےہومونمںۺرپ۔‬ ‫َوُهّٰللاْوُذٍلْضَفىَلَعَنْيِنِمْؤُمْلاܮ‪۰۰۹‬‬
‫اِسۺا بتۺںیمۺرعمہکۺادحۺںیمۺاملسمونںۺیکۺتسکشۺیکۺوہجۺمظنۺیکۺحالفۺوززیۺایبںۺیکۺیئگ۔ۺفرامناۺہکۺاہللۺاعتیلٰۺےنۺوتۺاینپۺرصنتۺ‬
‫اکۺودعہۺوپزاۺرکدناۺاھتۺجتۺاےۺاملسمون!ۺمتۺاکفروںۺوکۺاگرجۺومیلۺیکۺرطحۺاکتۺزےہۺےھت۔رھپمتۺےنۺاےنپۺاریمۺےسۺڑگھجاۺایکۺ‪،‬ۺاُسۺ‬
‫یکۺنافرامینۺیکۺاوزۺدزہۺےسۺ ےچیۺامرۺا ےئ۔ۺمتۺںیمۺےسۺھچکۺوکۺداینۺیکۺحتفۺزنادہۺوبحمتۺیھت۔ۺاتۺاہللۺاعتیلٰۺےنۺاکفروںۺوکۺمتۺرپۺہبلغۺ‬
‫دےۺدناۺناہکۺاہمتزاۺااحتمںۺوہہکۺا زامشئۺیکۺاِسۺڑھگیۺںیمۺوکںۺدتۺاجناۺےہۺاوزۺوکںۺاسالمۺےکۺدنیِۺقحۺوہےنۺںیمۺکشۺرکناۺ‬
‫ےہ۔ۺاح احلۺاہللۺاعتیلٰۺےنۺمظن ۺیکۺحالفۺوززیۺرکےن ۺواولںۺوک ۺم اف ۺایکۺویکہکنۺوہ ۺومونمںۺےکۺقحۺںیمۺبراۺیہۺلضف ۺرکےنۺ‬
‫واالۺےہ۔ۺاِسۺا بتۺےسۺادنازہۺایکۺاجاتکسۺےہۺہکۺاہللۺاعتیلٰۺیکۺ ہاہۺںیمۺمظنِۺامجاتۺیکۺایکۺاتیمہۺےہ۔‬
‫تت‬
‫ت‬
‫‪۳‬۔ ۺ‪4S‬‬ ‫‪569‬‬ ‫‪-۴‬ل َِو َت َهالُوا‬

‫تآیت‪ ۰۹۹‬ت‬
‫الکشمترپالکشمتیکتمکح‬
‫جتۺمتۺاُورپڑچےھۺاجےتۺےھتۺ‬ ‫ْذِاَنْوُدِعْصُت‬
‫اوزےھچیپۺمرۺرکہنۺدےتھکیۺےھتۺیسکۺوک‬ ‫َواَلَنٗوْلَتىٰۤلَعٍدَحَا‬
‫اوززوسلیۺاکپزۺزےہۺےھتںیہمتۺاہمتزےۺےھچیپۺےس‬ ‫َّوُلْوُسَّرلاْمُكْوُعْدَيْۤيِفْمُكىٰرْخُا‬
‫وتاہللۺےنۺدبہلۺںیمۺاچنہپناۺںیہمتۺمغۺرپمغ ۺ‬ ‫ْمُكَباَثَاَفاًّۢمَغٍّمَغِب‬
‫ناہکۺمتۺزجنۺہنۺرکواُسۺرپوجاجنازےہۺمتۺےس‬ ‫اَلْيَكِّلاْوُنَزْحَتىٰلَعاَمْمُكَتاَف‬
‫اوزۺہنۺاُسۺرپۺوجا ڑپےۺمتۺرپ‬ ‫َواَلۤاَمْمُكَباَصَاُ‬
‫اوزاہللۺوختۺوافقۺےہۺاُسۺےسۺوجۺمتۺرکےتۺوہ۔‬ ‫َوُهّٰللاٌۢرْيِبَخاَمِبَنْوُلَمْعَتܯ‪۰۰۹‬‬
‫لہاامیموکےتچنہپرےہ۔انمنیقف‬ ‫اِسآیںیما ِ‬
‫لہاامیمرپہپہبہپڑپےنوایلالکشمتیکتمکحاتبیئیئگ۔اودںیملسلسمدصامتا ِ‬
‫یک وایسپ‪،‬یبن ارکلﷺیک اہشدت یک اوفاہ‪،‬ات ےک دعب ات اسیھت یک اہشدت یک ربخ اوریتیج وہیئ بن ےک تسکش ںیم دبك‬
‫انبیہکہیالکشمت ُامرپآاسموہںیئگ۔وقبكاغلبتتت؎تتت‬
‫اجےناکدھک۔دصامتیکرثکتےن ُاںیہنرجناکااسیوخرگ ا‬
‫ٹ‬
‫اجیےہرجن‬
‫رجنےسوخرگوہااناںوتم ا‬
‫ںیلکشماینتتڑپںیتھجمرپہکآاسںتوہںیئگ ت‬

‫تت‬
‫ت‬
‫‪۳‬۔ ۺ‪4S‬‬
‫تآیت‪ ۰۹۱‬ت‬
‫ومتاکوقا ںیہنہگجیھبےطےہ‬
‫رھپاہللۺےنۺانازیۺمتۺرپمغۺےکۺدعبزاجتۺینعیۺایسیۺاوھگنۺ‬
‫وجاھچزیہۺیھتۺانکۺامجاتۺرپمتۺںیمۺےس‬
‫اوزانک ۺامجات ۺیھت ۺےبنیچ ۺرکدنااھتںیہنج ۺاُں ۺیکۺ‬
‫اجونں(یکۺرکف)ےن‬
‫وہۺامگںۺرکزےہےھتاہللۺےکنازےںیمۺناقح‬
‫اجتیلہۺواےلامگں‬
‫ےتہکےھتایکامہزےےیل یھۺےہاایتخزںیمۺےسۺھچک؟‬
‫ۺاےبنی!فرامےیئۺےبۺکشۺاایتخزبست ۺۺاکبست ۺۺاہللۺےکۺ‬
‫ےیلۺےہۺ‬
‫وہۺاپھچےتۺںیہۺاےنپویجںۺںیمۺوہۺوجظاہرںیہنۺرکےتۺا تیۺ‬
‫ےکساےنم‬
‫ےتہکںیہۺارگۺوہناۺامہزےۺےیلۺۺاایتخزںیمۺےسۺھچک‬
‫مہۺلتقۺہنۺےیکۺاجےتۺاہیں‬
‫فرامےیئارگمتۺوہےتاےنپرھگوںۺںیم‬
‫‪572‬‬ ‫‪-۴‬ل َِو َت َهالُوا‬
‫َّمُثَلَزْنَاْمُكْيَلَعْۢنِّمِدْعَبِّمَغْلاًةَنَمَااًساَعُّن‬
‫ىٰشْغَّيًةَفِٕىٓاَطْمُكْنِّمۙ‬
‫َوٌةَفِٕىٓاَطْدَقٍةَفِٕىٓاَطَةَفِٕىٓاَط‬
‫َنْوُّنُظَيِهّٰللاِبَرْيَغِّقَحْلا‬
‫ُةَفِٕىٓاَطِةَفِٕىٓاَطُ‬
‫َنْوُلْوُقَيْلَهاَنَّلَنِمِرْمَاْلاْنِمٍءْيَشُ‬
‫ْلُقَّنِاّةَفِٕىٓاَطْةَفِٕىٓاَطِهّٰلِلُ‬
‫ٓةَفِٕىٓاَطْۤيِفْمِهِسُفْنَااَّماَلٔةَفِٕىٓاَطَكَلُ‬
‫َنْوُلْوُقَيْوَلَناَكاَنَلَنِمِرْمَاْلاٌءْيَش‬
‫اَّمٕةَفِٕىٓاَطٖةَفِٕىٓاَطُ‬
‫ْلُقٗةَفِٕىٓاَطْمُتْنُكْيِفْمُكِتْوُيُب‬
 ‫‪۳‬۔ ۺ‪4S‬‬ ‫‪572‬‬ ‫‪-۴‬ل َِو َت َهالُوا‬
‫رضوزلکنۺا ےتۺوہۺاھکلۺاجۺاکچۺاھتنجۺرپلتقۺوہنا‬ ‫٘ةَفِٕىٓاَطَنْيِذَّلاَبِتُكُمِهْيَلَع‪ٙ‬ةَفِٕىٓاَط‬
‫اینپۺلتقۺاگوہںۺیکۺرطف‬ ‫ىٰلِا ‪ٚ‬ةَفِٕىٓاَطۚ‬
‫اوزناہکۺاجچنۺےلۺاہللۺاُےسۺوجۺاہمتزےونیسںۺںیمۺےہ‬ ‫َو‪ٛ‬ةَفِٕىٓاَطُهّٰللااَمْيِفْمُكِرْوُدُص‬
‫اوزاصفۺرکۺدےۺاُےسۺوجۺاہمتزےۺدولںۺںیمۺےہ‬ ‫َوَصِّحَمُيِلاَمْيِفْمُكِبْوُلُقُ‬
‫اوزۺاہللۺوختۺاجےننۺواالۺےہۺونیسںۺیکۺناتۺوک۔‬ ‫َوُهّٰللاٌۢمْيِلَعِتاَذِبِرْوُدُّصلاܰ‪۰۰۹‬‬
‫اِسآی ںیم انمنیقف ےک ات ہنتفاک وجاب ا‬
‫دیایگ ۔اود ںیم تسکشےک دعب انمنیقف ےنںاہ ہک ارگ ہاری یبات امین اجیت اوردمہنی‬
‫رامیہکارگمتولگاےنپ‬
‫اجیوتویں‪ ۹۱‬املسمم دیہشہنوہےت۔اہلل اعتیلٰ ےنوجابںیماردادف ا‬
‫ںیموصحمر وہرکدنمشاکاقمہلب ایک ا‬
‫ییھبنجیکومتاکوقےطاھتوہرقمرہہگجرپ چنہپرک ِ‬
‫اجلاہشدتونشرکےت۔ہیویتقتسکشوتاہلل‬ ‫رھگوں رپیھبوہےت ب‬
‫ہ ُاس راز ےس‬ ‫اعتیلٰ ےن اِس ےیل دی ےہ یاہک اہمترے یبانط ںیم وپدیشہ دك یک یبات زیبام رپ آرک رت‬
‫اظہ وہاجےئ‪ ،‬ارگہچ وہ توخد وت ر‬
‫وافقےہوج یسےکہنیسںیمےہ۔ ت‬

‫تآیت‪ ۰۹۹‬ت‬

‫بیردیلگاوہںیکوہجےسدیپاوہیتےہ‬
‫ۺےبۺکشۺوجۺولگۺنیٹھۺریھپۺ ےئمتۺںیمۺےسۺاُسۺزوز ۺ‬
‫َّنِاَنْيِذَّلااْوَّلَوَتْمُكْنِمَمْوَي‪ٜ‬ةَفِٕىٓاَط‪ٝ‬ةَفِٕىٓاَطۙ‬
‫جتۺا سپۺںیمۺرکٹاںیئۺدوۺامجںیتع‬
‫نالہبش ۺہالدنا ۺاُںیہن ۺاطیشں ۺےنضعب ۺاامعلۺیکۺوہجۺےسۺ‬
‫اَمَّنِا‪ٞ‬ةَفِٕىٓاَطُنٰطْيَّشلاِضْعَبِباَماْوُبَسَكۚ‬
‫وجۺاُنہوںۺےنۺامکےئ‬
‫اوزانیقیًم افۺرکدناۺاہللۺےنۺۺاُںیہن‬ ‫َوْدَقَلاَفَعُهّٰللاْمُهْنَعُ‬
 ‫‪۳‬۔ ۺ‪4S‬‬ ‫‪575‬‬ ‫‪-۴‬ل َِو َت َهالُوا‬
‫ےبۺکشۺاہللۺتہبۺےنشخبۺواال‪،‬ۺبرےلمحتۺواالۺےہ۔‬ ‫َّنِاَهّٰللاٌرْوُفَغٌمْيِلَحܱؒ‪۰۰۹‬‬
‫اِسۺا بتۺںیمۺایبںۺایکۺایگۺہکۺادحۺےکۺرعمہکۺںیمۺوجۺاملسمںۺنستاوہۺرکۺدیماںۺوھچزۺ ےئ‪،‬ۺدزالصۺاُںۺیکۺضعبۺجطاوںۺیکۺوہجۺےسۺ‬
‫اطیشںۺےنۺاُںۺںیمۺبردیلۺدیپارکدیۺیھت۔اح احلۺاہللۺاعتیلٰ ۺےنۺاُںیہنۺم افۺرکدناۺینعیۺہنۺرصفۺاُںۺیکۺجطاںیئۺم افۺفرامدںیۺ‬
‫ہکلبۺدیما ِںۺجتگۺےسۺفرازۺےکۺلمعۺےسۺ یھۺدززگزۺفرامدنا۔ۺنالہبشۺاہللۺاعتیلٰۺتہبۺیہۺدزذگزۺرکےنۺواالاوزبردنازۺےہ۔‬
‫تآیات‪۰۹۹‬یا‪ ۰۹۹‬ت‬

‫اہللاعتیلٰےکراےتسیکومتداینواماہیفےسرتہبےہ‬
‫اےۺوہۺولوگۺوجاامیںۺالےئۺوہ!‬
‫ہنۺوہاجواُںۺیکۺرطحۺوہنجںۺےنۺرفکۺایک‬
‫اوزاہکۺاےنپۺاھبویئںۺےکۺنازےۺںیم‬
‫جتۺوہۺرفسۺرپےلکنۺزنیمۺںیم‬
‫ناۺوہۺےھتۺجتگۺرکےنۺواےل‬
‫ارگوہۺوہےتۺامہزےۺناسۺ‬
‫ہنۺرمےتۺاوزہنۺیہۺامزےۺاجےت‬
‫ناہکۺانبدےۺاہللۺاِےسرسحتۺاُںۺےکۺدولںۺںیم‬
‫احالہکنۺاہللۺیہۺزدنیگۺداتیۺےہۺاوزومتۺداتیۺےہ‬
‫اوزاہللۺۺاُےسوجۺمتۺرکزےہۺوہۺوختۺۺدےنھکیۺواالۺےہ۔‬
‫اَهُّيَاٰۤيَنْيِذَّلااْوُنَمٰا‬
‫اَلاْوُنْوُكَتَنْيِذَّلاَكاْوُرَفَك‬
‫َواْوُلاَق‪ٟ‬ةَفِٕىٓاَط‬
‫اَذِا‪٠‬ةَفِٕىٓاَطيِفضْرَاْلا‬
‫ْوَااْوُناَك‪١‬ةَفِٕىٓاَط‬
‫ٗةَفِٕىٓاَطاْوُناَك‪٢‬ةَفِٕىٓاَط‬
‫اَماْوُتاَمَواَم‪٣‬ةَفِٕىٓاَطۚ‬
‫‪٤‬ةَفِٕىٓاَطُهّٰللاَكِلٰذ‪٥‬ةَفِٕىٓاَطْيِفْمِهِبْوُلُقُ‬
‫َوُهّٰللاٖيْحُيَوُتْيِمُيُ‬
‫َوُهّٰللااَمِبَنْوُلَمْعَتٌرْيِصَبܲ‪۰۰۹‬‬
 ‫‪۳‬۔ ۺ‪4S‬‬ ‫‪573‬‬ ‫‪-۴‬ل َِو َت َهالُوا‬
‫اوزارگۺمتۺلتقۺےیکۺاجوۺاہللۺیکۺزاہۺںیمۺناوفتۺوہاجو‬ ‫َوْنِٕىَل‪٦‬ةَفِٕىٓاَطْيِفِلْيِبَسِہّٰللاْوَا‪٧‬ةَفِٕىٓاَط‬
‫انیقیًۺششخبۺاہللۺیکۺرطفۺےسۺاوززحمت‬ ‫‪٨‬ةَفِٕىٓاَطَنِّمِہّٰللاَوٌةَمْحَر‬
‫رتہبۺےہۺاُسۺاملۺےسۺوجۺوہۺعمجۺرکزےہۺںیہ۔‬ ‫ٌرْيَخاَّمِّم‪٩‬ةَفِٕىٓاَطܳ‪۰۰۹‬‬
‫اوزارگمتۺوفتۺوہ ےئۺنالتقۺرکدےیۺ ےئ‬ ‫َوْنِٕىَل‪٪‬ةَفِٕىٓاَطْوَا‪٦‬ةَفِٕىٓاَط‬
‫انیقیًۺاہللۺیکۺرطف ۺعمجۺےیکۺاجوۺےگ۔‬ ‫‪٫‬ةَفِٕىٓاَطِہّٰللاَنْوُرَشْحُتܴ‪۰۰۹‬‬
‫اِمآیاتںیماہللاعت ٰیلیکراہںیمنکلنےواولںیکفضیلتایبمیکیئگ۔ ُامانمنیقفیکذممیکیئگوجےتہکےھتہکارگہارییباتامم‬
‫یلیئگوہیتاوردمہنیےکادنروصحمروہرکاقمہلبایکاجیاوتاودےکدیمامںیم‪ ۹۱‬املسممامرےہناجےت۔ف ا‬
‫رامیہکوجولگاہللیک‬
‫گ رتہب ںیہ ُاس امك و اابسب ےس وج انمنیقف داین ںیم زدنہ رہ رک عمج‬
‫راہ ںیم دیہش وہےئ‪ُ ،‬اںیہن اطع ےیک اجےن واےل ااعنامت یئک ا‬
‫شاہللاعتیلٰےکدریبارںیماحرض‬ ‫رکرےہںیہ۔رھپہشیمہسکےنزدنہرانہےہ؟انمنیقفیھبیب ر‬
‫اآلخومتاکمراںیھکچےگاوررھپ ب‬
‫وہرکاےنپاےنپلمعاکدبہلیاںیئےگ۔ ت‬

‫تآیت‪ ۰۹۲‬ت‬

‫ریمِاکرواںےکےیلدہایت‬
‫سپۺاےبنی!اُسۺزحمت ۺیکۺوہجۺےسۺوجاہللۺیکۺرطفۺ‬
‫‪٬‬ةَفِٕىٓاَط٭ةَفِٕىٓاَطَنِّمِہّٰللاٮةَفِٕىٓاَطْمُهَلۚ‬
‫ےسۺےہۺۺا تیۺرنمۺمراحۺواعقۺوہےئۺںیہۺاُںۺےکۺےیلۺ‬
‫اوزارگ(نارفلض)ا تیۺوہےتۺتخسۺمراحۺاوزدگنسل‬ ‫َوْوَلَتْنُكٯةَفِٕىٓاَطٰةَفِٕىٓاَطٱةَفِٕىٓاَط‬
‫تۺےکۺرگدےس‬
‫انیقیًۺوہۺرشتنموہاجےتۺا ی‬ ‫اَلٲةَفِٕىٓاَطْنِمٳةَفِٕىٓاَط۪‬
‫وتۺا تیۺدززگزۺےئجیکۺاُںۺےس‬ ‫ٴةَفِٕىٓاَطْمُهْنَع‬
 ‫‪۳‬۔ ۺ‪4S‬‬ ‫‪574‬‬ ‫‪-۴‬ل َِو َت َهالُوا‬
‫اوزششخبۺبلطۺےئجیکۺاُںۺےکۺےیل‬ ‫َوٵةَفِٕىٓاَطْمُهَل‬
‫اوزوشمزہۺےئجیکۺاُںۺےسۺم امالتۺںیم‬ ‫َوٶةَفِٕىٓاَطيِفِرْمَاْلاۚ‬
‫رھپۺجتۺا تیۺہتخپۺہلصیفۺرکۺںیل‬ ‫اَذِاَفٷةَفِٕىٓاَط‬
‫وتوتلکۺےئجیکۺاہللۺرپ‬ ‫ٸةَفِٕىٓاَطىَلَعِہّٰللا‬
‫ےبۺکشۺاہللۺدنسپفرامناۺےہۺوتلکۺرکےنۺواولںۺوک۔‬ ‫َّنِاَهّٰللاُّبِحُيٹةَفِٕىٓاَطܵ‪۰۰۹‬‬
‫ا ِسۺا بت ۺںیمۺبنۺارکمﷺےکۺمراح ۺیکۺرنیمۺیکۺنیسحتۺفرام یئۺیئگۺاوز ۺاِےسۺاہللۺاعتیلٰۺیکۺزحمت ۺاکرہظمقرازدناایگ۔ارگبنۺ‬
‫ارکمﷺمراحۺےکۺزیتۺاوزۺدلۺےکۺتخسۺوہےتۺوتۺسایھتۺا تﷺےکۺناسۺےسۺرھکبۺاجےت۔ۺوقبلۺاابقل ۺ؎ۺ‬
‫وک یئۺاکزواںۺےسۺوٹنا‪،‬ۺوک یئۺدبامگںۺرحمۺےس‬
‫ہک ۺریمِۺاکزواںۺںیمۺںیہنۺۺوخےئۺۺدونلازی‬
‫اِسۺےکۺدعبۺا تﷺوکدنچۺدہاناتۺدیۺںیئگ‪،‬وجہرریمِۺاکزواںۺےکۺےیلۺلعشمِۺزاہۺںیہۺ‪:‬‬
‫ساویھتںۺوکۺاُںۺیکۺویطلغںۺرپم افۺرکدںی۔ۺادحۺںیمۺساویھتںۺےسۺتہبۺبریۺیطلغۺوہ یئۺاوزۺحتفۺتسکشۺںیمۺدبلۺیئگۺ‬ ‫‪i‬ـ‬
‫نکیلۺرھپۺ یھۺاُںیہنۺم افۺرکےنۺیکۺدہابتۺدیۺیئگ۔‬
‫ساویھتںۺےکۺےیلۺاہللۺاعتیلٰۺےسۺششخبۺبلطۺےئجیکۺ۔‬ ‫‪ii‬ـ‬
‫اسحسۺرشاکتۺوہ۔‬
‫ۺم امالتۺںیمۺساویھتںۺےسۺاشموزتۺےئجیکۺناہکۺاُںیہنۺا ِ‬ ‫‪ iii‬ـ‬
‫تۺزاےئۺےسۺںیہنۺہکلبۺاینپۺریصبتۺےسۺےئجیک۔‬ ‫ہلصیفۺکثر ِ‬ ‫‪ iv‬ـ‬
‫ۺہلصیفۺےکۺدعبۺاہللۺاعتیلٰۺرپۺرھبوہسۺےئجیک۔ۺااسیۺرکےنۺواےلۺیہۺاہللۺاعتیلٰۺےکۺوبحمتۺںیہ۔‬ ‫‪v‬ـ‬
‫تت‬
‫ت‬
‫‪۳‬۔ ۺ‪4S‬‬ ‫‪575‬‬ ‫‪-۴‬ل َِو َت َهالُوا‬

‫تآیت‪ ۰۹۱‬ت‬

‫ہلصیفنکےشاہللاعتیلٰیکدمدےہ‬
‫ارگۺدمدۺفرامےئۺاہمتزیۺاہللۺ‬ ‫ْنِاٺةَفِٕىٓاَطُهّٰللا‬
‫وتۺوک یئۺاغلتۺا ےنۺواالۺںیہنۺمتۺرپ‬ ‫اَلَفٻةَفِٕىٓاَطْمُكَلۚ‬
‫اوزارگوہۺساھتۺوھچزدےۺاہمتزا‬ ‫َوْنِاټةَفِٕىٓاَط‬
‫وتۺوکںۺےہۺوجۺۺدمدرکےۺاگاہمتزیۺاُسۺےکۺدعب‬ ‫ْنَمَفاَذْيِذَّلاٽةَفِٕىٓاَطْۢنِّمٖهِدْعَبُ‬
‫اوزۺاہللۺرپۺسپۺالزمۺےہۺہکۺرھبوہسۺرکںیۺومنم۔‬ ‫َوىَلَعِہّٰللاِلَّكَوَتَيْلَفَنْوُنِمْؤُمْلاܶ‪۰۰۹‬‬
‫ہیآیاِساامیمافروزتقیقحوکایبمرکرا ےہہکہلصیفنکےشاابسبںیہناہللاعتیلٰ یکدمدےہ۔ہناےنپاابسبیکتلقےس‬
‫وہیاچےیہ۔ارگ یسوکاہللاعتیلٰیکدمداحر وہاجےئوت ُاسرپ‬
‫وہیاچےیہاورہنا دنمشےکاابسبیکرثکتےسرموعب ا‬
‫امویس ا‬
‫اغلںیہنآاتکس۔اِسےک بیرسکعارگوکیئ ُاسیکدمدےسرحمولوہاجےئوت یساوریکدمد‪ُ ،‬اےسوکیئافدئہںیہندےیتکس۔ ت‬
‫وکیئ ب‬

‫تآیات‪۰۹۰‬یا‪ ۰۹۹‬ت‬
‫مشل ّ‬
‫یبنارکلﷺیکدیادتناریاوراالخص مےہ‬
‫اوزنکممۺیہۺںیہنۺیسکۺبنؑۺےکۺےیلۺہکۺوہۺایخبتۺرکے‬ ‫َواَمَناَكٍّيِبَنِلْنَاپةَفِٕىٓاَطُ‬
‫اوزسجۺےنۺایخبتۺیکۺ‬ ‫َوْنَمٿةَفِٕىٓاَط‬
‫ےلۺا ےئۺاگۺوجۺاُسۺےنۺایخبتۺیکۺزو ِزۺایقمت‬ ‫ِتْاَياَمِبڀةَفِٕىٓاَطَمْوَيِةَمٰيِقْلاۚ‬
‫رھپوپزاوپزادبہلۺدےۺدنااجےئۺاگہراجںۺوکاُسۺاکۺوجۺاُسۺ‬ ‫َّمُثىّٰفَوُتُّلُكٍسْفَناَّمْتَبَسَك‬
 ‫‪۳‬۔ ۺ‪4S‬‬ ‫‪576‬‬ ‫‪-۴‬ل َِو َت َهالُوا‬
‫ےنۺامکنا‬
‫اوزاُںۺرپملظۺںیہنۺایکاجےئۺاگ۔‬ ‫َوْمُهاَلَنْوُمَلْظُيܷ‪۰۰۹‬‬
‫وتایکۺسجۺےنۺریپویۺیکۺاہللۺیکۺزاضۺیکۺ‬ ‫ځةَفِٕىٓاَطڂةَفِٕىٓاَطڃةَفِٕىٓاَطِہّٰللا‬
‫اُسۺاسیجۺوہاتکسےہۺوجولنابضغ ۺےلۺرکاہللۺیکۺرطفۺ‬
‫ڄةَفِٕىٓاَطڅةَفِٕىٓاَطچةَفِٕىٓاَطَنِّمِہّٰللا‬
‫ےس‬
‫اوزاُسۺاکاکھٹہنۺمنہجۺےہ‬ ‫َوڇةَفِٕىٓاَطُمَّنَهَجُ‬
‫اوزوہۺتہبۺبریۺےہۺولےنٹ ۺیکۺہگج۔‬ ‫َوَسْئِبُرْيِصَمْلاܸ‪۰۰۹‬‬
‫اُںۺبستۺےکۺدزےجۺںیہۺاہللۺےکۺاہں‬ ‫ْمُهڈةَفِٕىٓاَطَدْنِعِہّٰللا‬
‫اوزاہللۺوختۺدےنھکیۺواالۺےہۺاُےسۺوجۺوہۺرکۺزےہۺںیہ۔‬ ‫َوُهّٰللاٌۢرْيِصَباَمِبَنْوُلَمْعَيܹ‪۰۰۹‬‬
‫اگلی ہک یبنﷺےک شیپِ رظن ذایت ادتقار اک وصحك ےہ۔وہ اےنپ ار دصقم وک اپھچ رےہ ںیہ۔ہبلغٔ دنی یک‬
‫انمنیقف ےن اتہبم ا‬
‫بجذودہجاکوصتردےرکدورسوںوکاےنپذایتزعامئاورافمداتےکوصحكےکےیلاامعتسكرکرےہںیہ۔اِمآیاتںیماہلل اعت ٰیل‬
‫اظہ و یبانط ات ےہ۔وہ یس یبات وک ںیہن اپھچ رےہ۔ ُام اک دصقمرصف اور رصف اہلل اعت ٰیل یک راض اک‬ ‫رامی ہک یبنﷺاک ر‬ ‫ےن ف ا‬
‫ۺرسرگم ۺلمع ۺوہاوت ۺاُس ۺرپ ۺاہلل ۺاعتیلٰ ۺاک ۺبضغ نازل ۺوہاگ۔زوزِۺایقمت ۺہرۺ‬
‫ِ‬ ‫وصحك ےہ ۺ۔ ۺوج ۺاِس ۺےک ۺوسا ۺیسک ۺاوز ۺدصقم ۺےک ۺےیل‬
‫صخشۺاکۺدصقمۺاوزۺتینۺظاہرۺوہاجےئۺیگۺاوزۺہرۺانکۺوکۺاُسۺےکۺےیکۺاکۺدبہلۺلۺرکۺزےہۺاگ۔‬
‫تآیت‪ ۰۹۱‬ت‬ ‫ت‬ ‫ت‬ ‫ت‬ ‫ت‬
‫یبنارکلﷺتےناصنیحلیکامجعےسیکایتریک؟‬
‫انیقیًۺااسحںۺفرامناۺاہللۺےنۺومونمںۺرپۺ‬ ‫ْدَقَلډةَفِٕىٓاَطُهّٰللاىَلَعَنْيِنِمْؤُمْلا‬
‫‪۳‬۔ ۺ‪4S‬‬ ‫‪577‬‬ ‫‪-۴‬ل َِو َت َهالُوا‬
‫جتۺےجیھبۺاُںۺںیمۺانکۺزوسلیۺاُیہنۺںیمۺےس‬ ‫ْذِاَثَعَبْمِهْيِفاًلْوُسَرْنِّمْمِهِسُفْنَا‬
‫وہ ۺنالوتۺرکےتۺںیہۺاُںۺرپاہللۺیکۺا نات‬ ‫اْوُلْتَيْمِهْيَلَعٖهِتٰيٰا‬
‫اوززتہیکۺرکےتۺںیہۺاُںۺاک‬ ‫َوْمِهْيِّكَزُي‬
‫اوزاھکسےتںیہۺاُںیہنۺااکحامتۺاوزۺتمکحۺ‬ ‫َوُمُهُمِّلَعُيَبٰتِكْلاَوَةَۚ‬
‫اوزےبۺکشۺوہۺولگۺےھتۺاِسۺےسۺۺےلہپانیقیًیلھکۺرمگایہۺ‬
‫َوْنِااْوُناَكْنِمُلْبَقْيِفَلڊةَفِٕىٓاَطڋةَفِٕىٓاَطܺ‪۰۰۹‬‬
‫ںیمۺ۔‬
‫وسزہۺرقبہۺا ناتۺ‪٩٢۹‬اوزۺ‪٩۵٩‬ےکدعبابرسیتییباراتامہومضمماِسآیںیمایبموہراہےہ۔ف ا‬
‫رامیہکاہللاعتیلٰےنومونمںرپ‬
‫ٹ‬
‫رامی ےہ۔اِم روسكﷺےن اچر واظئ ےک ذرہعی ڑگبے وہےئ‬ ‫ُایہن ںیم ےس ات روسكﷺجیھب رکتہب بیرا ااسحم ف ا‬
‫اعمرشہںیمےساصنیحلیکاتایسیتیعمجایتریکسجےنامكواجمیکےباثمكفریبااینںدےرکاظاملہناظنلوکتسینویاوبدایک‬
‫اوراالسلےکاعد ہناظنلوکاقمئرکدیا۔آپﷺےکاچرواظئہیںیہ‪:‬‬
‫وخابتلفغےسنکلنےیکدوعتدانی۔‬ ‫‪i‬ـتت آی ِ‬
‫اتفرآہینیکالتوتےکذرہعیولوگںوک ِ‬
‫دوعتفرآینوبقكرکےنواولںاکفرآمےکذرہعییرہیکرکیاینعی ُاںیہناہللاعت ٰیلیکراضاورآخرتےکا ب ر‬
‫خاکبلطاگر‬ ‫ِ‬ ‫‪ii‬ـتت‬
‫انبیا۔‬
‫‪iii‬ـتت فرآمےکذرہعیاہللاعت ٰیلےکااکحامتےسآاگہرکیا۔‬
‫‪iv‬ـتت دنییکامیلعتتوااکحامتیکتمکحےسروانشسرکایا۔‬
‫حئ لمع‬
‫حئ لمع‪،‬وموجدہ ڑگبے وہےئ اعمرشہ یک االصح ےک ےیل دیفموہاتکسےہ۔اہلل اعتیلٰ ںیمہ ہی ٔ‬
‫آج یھب یہی ونسمم ٔ‬
‫اایتخررکےنیکوتقیفاطعفرامےئ۔آنیم! ت‬

‫تت‬
‫‪۳‬۔ ۺ‪4S‬‬ ‫‪578‬‬
‫تآیات‪۰۹۹‬یا‪ ۰۹۹‬ت‬
‫اودںیمتسکشیکوہجاورتمکح‬
‫اوز(اےۺاملسمون!ۺ)ایکۺجتۺیچنہپۺںیہمتۺوک یئۺتبیصم‬
‫انیقیًمت ۺاچنہپ ےکچ وہ(دنمش ۺوک دبز ۺںیم) دوگتا ۺاِسۺ‬
‫(تبیصم)ۺےسۺ‬
‫ۺمتۺےنۺاہکےسیکۺوہاۺہی؟‬
‫اےۺبنی!فرامےیئۺہیۺاہمتزیۺۺاینپۺرطفۺےسۺےہ‬
‫ےبۺکشۺاہللۺہرۺزیچۺرپوپزیۺدقزتۺزےنھکۺواالۺےہ۔‬
‫اوزوج ۺھچک ۺاچنہپںیہمت ۺاُس ۺدں ۺجت ۺنامہ ۺرکٹاںیئ ۺدوۺ‬
‫امجںیتع‬
‫وتوہۺاہللۺےکۺمکحۺےسۺاھت‬
‫اوزناہکۺوہۺظاہررکدےۺومونمںۺوک۔‬
‫اوزناہکۺوہۺۺظاہررکدےۺاُںۺوکوجانمقفۺوہےئ‬
‫اوزاہکایگاھتاُں(انموقفں)ےس‬
‫ا وۺجتگۺرکواہللۺیکۺزاہۺںیمۺناۺدافعۺرکو‬
‫اُنہوں ۺےن ۺاہک ۺارگ ۺمہ ۺاجےتن ۺہک ۺجتگ ۺوہیگ ۺوت ۺمہ ۺرضوزۺ‬
‫‪-۴‬ل َِو َت َهالُوا‬
‫َوَاڌةَفِٕىٓاَطڍةَفِٕىٓاَطٌةَبْيِصُّم‬
‫ْدَقڎةَفِٕىٓاَطڏةَفِٕىٓاَطۙ‬
‫ْمُتْلُقىّٰنَااَذٰه‬
‫ْلُقَوُهْنِمِدْنِعْمُكِسُفْنَاُ‬
‫َّنِاَهّٰللاىٰلَعِّلُكٍءْيَشٌرْيِدَقܻ‪۰۰۹‬‬
‫َوۤاَمْمُكَباَصَاَمْوَي‪ٜ‬ةَفِٕىٓاَط‪ٝ‬ةَفِٕىٓاَط‬
‫ڐةَفِٕىٓاَطِہّٰللا‬
‫َوَمَلْعَيِلَنْيِنِمْؤُمْلاܼۙ‪۰۰۹‬‬
‫ڑةَفِٕىٓاَطۖ‬
‫َ‬ ‫َوَمَلْعَيِلَنْيِذَّلا‬
‫َوَلْيِقْمُهَل‬
‫اْوَلاَعَتاْوُلِتاَقْيِفِلْيِبَسِہّٰللاِوَاڒةَفِٕىٓاَطُ‬
‫اْوُلاَقْوَلړةَفِٕىٓاَطڔةَفِٕىٓاَطاَّلڕةَفِٕىٓاَطُ‬
 ‫‪۳‬۔ ۺ‪4S‬‬ ‫‪579‬‬ ‫‪-۴‬ل َِو َت َهالُوا‬
‫ریپویۺرکےتۺاہمتزی‬
‫وہۺرفکۺےسۺاُسۺزوزۺزنادہۺقربیۺےھتہبۺتبسنۺاامیںۺےک‬ ‫ْمُهږةَفِٕىٓاَطڗةَفِٕىٓاَطُبَرْقَاْمُهْنِمژةَفِٕىٓاَطۚ‬
‫وہۺےتہکںیہۺاےنپ ۺومنہوں ۺےس ۺوہ ۺوجںیہنۺےہ ۺاُں ۺےکۺ‬
‫َنْوُلْوُقَيڙةَفِٕىٓاَطاَّمَسْيَلْيِفْمِهِبْوُلُق‬
‫دولںۺںیم‬
‫اوزاہللۺزنادہۺاجےننۺواالۺےہۺاُےسۺوجۺوہۺاپھچےتۺںیہ۔‬ ‫َوُهّٰللاُمَلْعَااَمِبَنْوُمُتْكَيۚܽ‪۰۰۹‬‬
‫وہنجںۺےنۺاہکاےنپاھبویئںۺےکنازےۺںیمۺاوزوخد ۺےھٹیبۺ‬
‫َنْيِذَّلَااْوُلاَق‪ٟ‬ةَفِٕىٓاَطَوښةَفِٕىٓاَط‬
‫زےہ‬
‫ارگۺوہۺانہکۺامےتنۺامہزا‪،‬لتقۺہنۺےیکۺاجےت‬ ‫ْوَلڛةَفِٕىٓاَطاَم‪٣‬ةَفِٕىٓاَط‬
‫اےۺبنی!فرامےیئۺوتاٹہواےنپۺا تۺےسۺومتۺوک‬ ‫ْلُقڜةَفِٕىٓاَطْنَعڝةَفِٕىٓاَطَتْوَمْلا‬
‫ارگمتۺےچسوہ۔‬ ‫ْنِاْمُتْنُكَنْيِقِدٰصܾ‪۰۰۹‬‬
‫ضعب املسمم ہی ھجمس رےہ ےھت ہک ب ب‬
‫ج اہلل ےک روسكﷺہارے در نام وموجد ںیہ اور اہلل اعتیلٰ یک یادیئ و رصنت ہارے‬
‫اسھتےہوتافکرمہرپ حت ایا ںیہنتکس۔ ب ب‬
‫جاودںیم ُاںیہن تسکشوہیئوت ُاںیہنتخسدصہماچنہپ۔ ُاوہنںےنریحتےسوپاھچ‬
‫ہکہیایک وہا؟ہیآیاتاِسریحاین وکدوررکرا ںیہ۔ف ا‬
‫رامیاے املسمون!ارگاودںیماہمترے‪۹۱‬اسیھتدیہشوہےئںیہ وتالخبف‬
‫اِسےکدبرںیمافکرےک‪ ۹۱‬آدیمامرےےئگےھتاور‪ ۹۱‬رگاتفروہےئےھت۔اودیک تسکشاہمتری اینپزمکورویںاورویطلغںاک‬
‫ہجیتن ےہ۔مت ےن مظن یک الخف ورزی یک اور حت تسکش ںیم دبك یئگ۔اب ویکں وپےتھچ وہ ہک ہی تبیصم ںاہں ےس آیئ؟اہتبل اِس‬
‫تسکشیکوہجےساہللاعت ٰیلےنومونمںاورانموقفںوکدحیلعہرکدیا۔انمنیقفےناِسومعقرپ بنرکےنےسااکنر ا‬
‫رکدیاورںاہہک‬
‫ٹ‬
‫ی‬‫گ بیرے دنمش ےس بن رکیا‪ ،‬بن ںیہن ہکلب وخدیشک ےہ۔ ُاس روز ُام اک یبانط اامیم ےک اقمہلب ںیم رفک ےس زیادہ رف ب‬
‫نیت ا‬
‫اھت۔وقبكدارعتت؎‬
‫‪۳‬۔ ۺ‪4S‬‬ ‫‪582‬‬ ‫‪-۴‬ل َِو َت َهالُوا‬
‫اامیںےھجمروےکےہ‪،‬وجےچنیھکےہےھجمرفک ت‬
‫ہبعکریمےےھچیپےہریم اریمےآےگ‬
‫وہوخدوتاقمہلبےسفراروہےئگاورابہہکرےہںیہہکارگہاری یباتامین یئگوہیتوتویں‪ ۹۱‬املسممدیہشہنوہےت۔ف ا‬
‫رامیہک مت‬
‫ٹ‬
‫اےنپاورپےسومتوکیاكرکداھک ‪،‬ارگوایعقےچسوہ۔‬

‫تآیات‪۰۹۲‬یا‪ ۰۹۰‬ت‬

‫دہشاءےکےیلااعنامت‬
‫اوزہرزگہنۺامگں ۺہنۺرکنااُںیہنۺوجلتقۺرکدےیاجںیئۺاہللۺ‬
‫َواَلڞةَفِٕىٓاَطَنْيِذَّلا‪٣‬ةَفِٕىٓاَطْيِفِلْيِبَسِہّٰللااًتاَوْمَاُ‬
‫یکۺزاہ ۺںیمۺرمدہۺ‬
‫ہکلبۺزدنہۺںیہۺاےنپۺزتۺےکۺناسۺ‬ ‫ْلَبٌءٓاَيْحَاَدْنِعْمِهِّبَر‬
‫وہۺززقۺدےیۺاجےتۺںیہ۔‬ ‫ڟةَفِٕىٓاَطۙܿ‪۰۰۹‬‬
‫تہبۺوخس ۺںیہۺاُسۺےسۺوجۺاطعۺایکۺاُںیہنۺاہللۺےنۺاےنپۺ‬
‫ڠةَفِٕىٓاَطۤاَمِبڡةَفِٕىٓاَطُهّٰللاْنِمٖهِلْضَفۙ‬
‫لضفۺےس‬
‫اوزوخیش ۺانمےت ۺںیہ ۺاُں ۺیکۺوجںیہن ۺےلم ۺاِں ۺےس ۺاِں ۺےکۺ‬ ‫َوڢةَفِٕىٓاَط۠ڣةَفِٕىٓاَطْمَلڤةَفِٕىٓاَطْمِهِبْنِّم‬
‫ےھچیپۺےس‬ ‫ڥةَفِٕىٓاَطۙ‬
‫ہک ۺںیہن ۺوہاگوک یئ ۺوخف ۺاُں ۺرپ یھ ۺاوزہن ۺیہ ۺوہ ۺنیگمغ ۺ‬
‫اَّلَاٌفْوَخْمِهْيَلَعَواَلْمُهَنْوُنَزۘ݀‪۰۰۹‬‬
‫وہںۺےگ۔‬
‫وہ ۺوخیش ۺانمےت ۺںیہ ۺاُس ۺتمعن ۺیک ۺوج ۺاہلل ۺیک ۺرطف ۺےسۺ‬
‫ڢةَفِٕىٓاَط۠ڦةَفِٕىٓاَطَنِّمِہّٰللاَوٍلْضَف‬
‫ےہۺاوزۺلضفۺیک‬
 ‫‪۳‬۔ ۺ‪4S‬‬ ‫‪582‬‬ ‫‪-۴‬ل َِو َت َهالُوا‬
‫اوزےبۺکشۺۺاہللۺاضعئۺںیہنۺرکناومونمںۺاکۺارج۔ۺ‬ ‫َّوَّنَاَهّٰللااَلڧةَفِٕىٓاَطڨةَفِٕىٓاَطَنْيِنِمْؤُمْلا݁‪٤ۚۛؒ۰۰۹‬‬
‫یلۺیکۺزاہۺںیم ِ‬
‫ۺاجمۺاہشدتۺونسۺرکےتۺںیہ۔ۺ‬ ‫اِما ناتۺںیمۺاُںۺاعسدتۺدنموںۺےکۺاوےچنۺاقممۺاوزۺااعنامتۺاکۺدرکۺےہۺوجۺاہللۺۺاعت ٰ‬
‫ازسا ِدۺنازیۺاعتیلٰۺےہۺ‪:‬‬
‫وجاہللۺاعتیلٰ ۺیکۺزاہۺںیمۺدیہشوہاجںیئۺاُںیہنۺرمدہۺمتۺوھجمس۔ۺوہۺزدنہۺںیہۺاےنپۺزتۺےکۺناس۔واہںۺوہۺۺززقۺنازےہۺ‬ ‫‪i‬ـ‬
‫ںیہ۔‬
‫وجۺںیتمعنۺاہللۺاعتیلٰ ۺےنۺاُںیہنۺدیۺںیہۺاُںۺرپۺااہتن یئۺساداںۺاوزۺفراحںۺںیہ۔‬ ‫‪ii‬ـ‬
‫وہۺاےنپۺاُںۺساویھتںۺےکۺنازےۺںیمۺدایمئۺنیچۺاوزۺوکسںۺیکۺنشازںیتۺووصلۺرکۺزےہۺںیہۺوجۺدعبۺںیمۺجتتۺںیمۺاُںۺ‬ ‫‪iii‬ـ‬
‫ےسۺےنلمۺواےلۺںیہ۔‬
‫اہللۺاعتیلٰۺۺاُںیہنۺاینپۺرطفۺےسۺمرندۺوتمعنںۺاوزلضفۺیکۺوخربخشناںۺاطعۺفرامزےہۺںیہ۔ۺ‬ ‫‪iv‬ـ‬
‫تآیات‪۰۹۹‬یا‪ ۰۹۹‬ت‬

‫زومخںےس ُچوراحصہبؓتیک بخرأتواہبدری‬

‫وہۺۺوہنجںۺےنۺکیبلۺاہکۺاہللۺاوزۺزوسلی یکۺاکپزۺرپ‬ ‫َنْيِذَّلَاکةَفِٕىٓاَطِهّٰلِلَوڪةَفِٕىٓاَط‬
‫اِسۺےکدعبہکۺگلۺاکچۺاھتۺاُںیہنۺزمخ‬ ‫ْۢنِمِدْعَبۤاَمګةَفِٕىٓاَطڬةَفِٕىٓاَطؕۛ‪١‬‬
‫اُں ۺےکےیلوجبتک ۺوہےئاُں ۺںیم ۺےساوزرپزیہاگزیۺ‬
‫َنْيِذَّلِلڭةَفِٕىٓاَطْمُهْنِمَواْوَقَّتاڮةَفِٕىٓاَطٌمْيِظَع݂ۚ‪۰۰۹‬‬
‫اایتخزۺیکۺ‪،‬ۺتہبۺبراۺارجۺےہ۔‬
‫ۺوہۺہکۺاہکۺنجۺےسۺولوگںۺےنۺ‬ ‫َنْيِذَّلَاَلاَقُمُهَلُساَّنلا‬
‫ےبکش ۺولوگں ۺےنعمج ۺرکایلےہ(تہب ۺبرا ۺرکشل)‬
‫َّنِاَساَّنلاْدَقاْوُعَمَجْمُكَل‬
‫اہمتزے(اقمےلبۺےک)ےیل‬
 ‫‪۳‬۔ ۺ‪4S‬‬ ‫‪585‬‬ ‫‪-۴‬ل َِو َت َهالُوا‬
‫سپۺۺدزواُںۺےس‬ ‫ْمُهْوَشْخاَف‬
‫وتۺاِسۺ(ناتۺ)ےنۺبراھۺدنااُںیہنۺاامیںۺںیم‬ ‫ْمُهَداَزَفاًناَمْيِاۗۖ‪١‬‬
‫اوزۺاُنہوںۺےنۺاہکۺۺاکیفۺےہۺامہزےۺےیلۺاہللۺاوزۺوہۺرتہبنیۺ‬
‫َّواْوُلاَقاَنُبْسَحُهّٰللاَوَمْعِنُلْيِكَوْلا݃‪۰۰۹‬‬
‫اکزۺسازۺےہ۔‬
‫رھپۺوہۺولےٹۺوہۺاہللۺیکۺرطفۺےسۺتمعنۺاوزۺلضفۺےلۺرک‬ ‫اْوُبَلَقْناَفڦةَفِٕىٓاَطَنِّمِہّٰللاَوٍلْضَف‬
‫ںیہنۺیچنہپۺاُںیہنۺوک یئۺبرا یئ‬ ‫ْمَّلْمُهْسَسْمَيٌءْٓوُسۙ‪١‬‬
‫اوزۺاُنہوںۺےنۺریپویۺیکۺاہللۺیکۺزاضۺیک‬ ‫َّواْوُعَبَّتاڃةَفِٕىٓاَطِہّٰللاُ‬
‫اوزاہللۺتہبۺبرےۺلضفۺواالۺےہ۔‬ ‫َوُهّٰللاْوُذٍلْضَفٍمْيِظَع݄‪۰۰۹‬‬
‫ےب ۺکش ۺہی ۺاطیشں ۺیہ ۺےہ ۺوجدزاناےہاےنپ ۺدووتسںۺ‬
‫اَمَّنِاُمُكِلٰذُنٰطْيَّشلاُفِّوَخُيٗهَءٓاَيِلْوَا‬
‫ےس‬
‫سپۺمتۺدزوۺاُںۺےسۺاوزدزوھجمۺےس‬ ‫اَلَفْمُهْوُفاَخَتَوِنْوُفاَخ‬
‫ارگۺمتۺومنمۺوہ۔‬ ‫ْنِاْمُتْنُكَنْيِنِمْؤُّم݅‪۰۰۹‬‬
‫یبن رکمیﷺوک ادنہشی اھت ہک ںیہک رشمنیک ُاود ںیم املسمونں یک تسکش ےس وحہلص یارک دمہنی رپ ہلمح ےک ےیل ٹلپ ہن آںیئ۔‬
‫ہب زومخںےس ُچورےھتنکیل ُاوہنںےنآپﷺیکاکپر‬ ‫دیہکرشمنیکاک ب‬
‫اعتقرکو۔ارگہچاحص ؓ‬ ‫آپﷺےناحصہبؓتتوکمکح ا‬
‫رامیاوراِمآیات‬
‫اعتقرکےتوہےئےئگ۔اہللاعتیلٰےناحصہبؓےکاِس بجذہبوکتہبدنسپف ا‬
‫رپکیبلںاہاورآھٹلیمترشمنیکاک ب‬
‫ںیم اِس یک نیسحت فرامیئ۔ اود ےس ےتٹلپ وہےئ رشمنیک ےک رسدار اوب ایفسم ےن املسمونں وک جنلیچ ا‬
‫دی اھت ہک آدنئہ اسك ات یبار‬
‫لذا‬
‫آیوت ُاسیکتمہےن وجابدےدیاویکہکن ُاساسكہکمںیمطحقاھت۔ ٰ‬
‫ی ا‬ ‫رھپدبرںیماقمہلبوہاگ۔رگم ب ب‬
‫ج ودعےاکوق رف ب‬
 ‫‪۳‬۔ ۺ‪4S‬‬ ‫‪583‬‬ ‫‪-۴‬ل َِو َت َهالُوا‬
‫ُاسےنولہپاچبےنےکےیلہیدتریبیکہکات صخوکدمہنیاجیھبسجےناملسمونںںیمہیاوفاہالیھپیئہکابےکاسكفرشیےن‬
‫ٹ‬
‫زیردشایترییکےہاورااسیاھبریرکشلعمجرکرےہںیہسجاکاقمہلبامتلرعبںیموکیئہنرکےکساگ۔اِسےسدصقمہیاھت‬
‫بیری ب‬
‫ای ُاسیکوتعق‬‫ہکاملسمموخزفدہ وہرکدمہنی ےسہن ںیلکناوراقمہلبرپہنآےنیکذہم داری ُایہن رپرےہ۔اوبایفسمیکاِساچكاک ر‬
‫ےک بیرسکعالکن۔اسۺربخۺےسۺاملسمونںۺاکۺاامیینۺوجسۺاوزۺ یھۺبرھۺایگۺاوزۺوہۺاکپزۺاُےھٹۺ''امہزےۺےیل ۺاکیفۺےہۺاہللۺاوزۺوہۺرتہبۺنیۺ‬
‫اکزۺسازۺےہ''۔اہللۺاعتیلٰۺےنۺاِسۺاامیںۺاوزۺنارمدیۺرپۺاحصہبؓۺوکۺمیظعۺارجۺوۺوثاتۺیکۺونندۺانس یئ۔ۺزوسلۺاہللﷺ‪٩۵۷۷‬ۺاحصہبۺؓ ۺوکۺ‬
‫ساھتۺےلۺرکۺدیماںۺدبزۺیکۺرطفۺزواہنۺوہ ےئ۔رشمنیکۺاقمہلبۺرپۺہنۺا ےئۺ۔ۺا تﷺا ھٹۺزوزۺنکۺدبزۺےکۺاقممۺرپۺاُںۺےکۺ‬
‫ااظتنزۺںیمۺمیقمۺزےہ۔ۺاِسۺدوزاںۺاحصہبۺرکامؓۺےنۺانکۺاجتزیتۺاقہلفۺےسۺاکزونازۺرکۺےکۺوختۺامیلۺافدئہۺ یھۺاحلصۺایک۔‬
‫تآیات‪۰۹۹‬یا‪ ۰۹۹‬ت‬

‫اکفروںاک بیراااجنلوہاگ‬
‫اوزاےبنی!زمغدہۺہنۺرکںیۺا تیۺوکۺوہۺولگۺوجۺتہبۺ‬
‫اھبگۺدوزۺرکےت ۺںیہۺرفکۺںیم‬
‫ےبۺکشۺوہۺہرزگۺہنۺاگبزۺںیکسۺےگۺاہللۺاکۺھچک یھ‬
‫اچاتہۺےہۺاہللۺہنۺزےنہۺدے ۺاُںۺاکۺوک یئۺہصحۺا رختۺںیم‬
‫اوزۺاُںۺےکۺےیلۺبراۺذعاتۺےہ۔‬
‫ےبۺکشۺوہنجںۺےنۺےلۺایلرفکۺاامیںۺےکۺدبےلۺںیم‬
‫وہۺہرزگۺہنۺاگبزۺںیکسۺےگۺاہللۺاکۺھچک یھ‬
‫اوزۺاُںۺےکۺےیلۺدزدناکۺذعاتۺےہ۔‬
‫َواَلَكْنُزْحَيَنْيِذَّلاَنْوُعِراَسُييِفِرْفُكْلاۚ‬
‫ْمُهَّنِاْنَلاوُّرُضَّيَهّٰللاأًـْيَشُ‬
‫ُدْيِرُيُهّٰللااَّلَاَلَعْجَيْمُهَلاًّظَحيِفِةَرِخٰاْلاۚ‬
‫َوْمُهَلٌباَذَعٌمْيِظَع݆‪۰۰۹‬‬
‫َّنِاَنْيِذَّلااُوَرَتْشاَرْفُكْلاِناَمْيِاْلاِب‬
‫ْنَلاوُّرُضَّيَهّٰللاأًـْيَشۚ‬
‫َوْمُهَلٌباَذَعٌمْيِلَا݇‪۰۰۹‬‬
 ‫‪۳‬۔ ۺ‪4S‬‬ ‫‪584‬‬ ‫‪-۴‬ل َِو َت َهالُوا‬
‫اوزۺہرزگۺایخلۺہنۺرکںیۺوہۺوہنجںۺےنۺرفکۺایک‬ ‫َواَلَّنَبَسْحَيَنْيِذَّلااْۤوُرَفَك‬
‫ہکۺمہ ۺوجۺدلیھۺدےۺزےہۺںیہۺاُںیہنۺوہۺریخےہۺۺاُںۺےکۺ‬
‫اَمَّنَاْيِلْمُنْمُهَلٌرْيَخْمِهِسُفْنَاِّل‬
‫قحۺںیم‬
‫ےبۺکشۺمہۺرصفۺاِسۺےیلدلیھۺدےۺزےہۺںیہۺاُںیہنۺ‬
‫اَمَّنِاْيِلْمُنْمُهَلاْۤوُداَدْزَيِلاًمْثِاۚ‬
‫ناہکۺوہ ۺبرھۺاجںیئۺگتاہۺںیم‬
‫اوزۺاُںۺےکۺےیلۺدلتۺواالۺذعاتۺےہ۔‬ ‫َوْمُهَلٌباَذَعٌنْيِهُّم݈‪۰۰۹‬‬
‫ش ےک ب‬
‫شاالسل وکاٹمےن ےک ےیل‬ ‫ہیآیات یبن ارکلﷺیکدوجلیئ اکومضمم ایبمرکرا ںیہ۔رشمنیک‪،‬وہیداور انمنیقف ب‬
‫ااہتنیئ رسرگیم ےس وکںیشش رک رےہ ےھت۔ اہلل اعتیل ےن آپ ﷺوک یلست دےتی وہےئ فرامیاہک ہی االسل اک ھچک یھب ہن ڑاڑںیکس‬
‫گ ٹ‬
‫ےگ۔ہیاینپا اعتبقخرابرکرےہںیہ۔اِمدبوبیصنںےنداینےک ھتی اااوراعریضافمداتےکوعضاامیمےکاجبےئرفکوک‬
‫اایتخر ایک ےہ۔اب اہلل اعتیلٰ اِم یک ریس دراز فرام راہ ےہ یاہک ہی زیادہ ےس زیادہ بخرامئ رکےک اانپ یاہمٔ اامعك اور ایسہ رکںیل۔ اِم ےک‬
‫ٹ‬
‫ےیلتہب بیرا‪،‬دردیاکاورذلوا ذعابےہ۔ ت‬

‫تآیت‪ ۰۹۲‬ت‬

‫آزامشئومنماورانمقفوک بجذارکدیتیےہ‬
‫ںیہنۺےہۺاہللۺہکۺوھچزۺدےۺومونمںۺوکۺاِیسۺاحلۺرپمتۺوہۺ‬
‫اَمَناَكُهّٰللاَرَذَيِلَنْيِنِمْؤُمْلاىٰلَعۤاَمْمُتْنَاِهْيَلَع‬
‫سجۺرپ‬
‫اہیںۺنکۺہکۺوہۺحداۺرکدےۺاگناناکۺولوگںۺوکۺناکۺ‬
‫ىّٰتَحَزْيِمَيَثْيِبَخْلاَنِمِبِّيَّطلاُ‬
‫ولوگںۺےس‬
‫اوزۺںیہنۺےہۺاہللۺہکۺربخۺدےۺںیہمتۺبیغۺیک‬ ‫َواَمَناَكُهّٰللاْمُكَعِلْطُيِلىَلَعِبْيَغْلا‬
 ‫‪۳‬۔ ۺ‪4S‬‬ ‫‪585‬‬ ‫‪-۴‬ل َِو َت َهالُوا‬
‫اوزنکیلۺاہللۺنچۺاتیلۺےہۺاےنپۺزوسولںؑۺںیمۺےسۺےسجۺ‬
‫َوَّنِكٰلَهّٰللاْيِبَتْجَيْنِم ّر ُسل ِ ٖهْنَمُءٓاَشَّي۪‬
‫اچاتہۺےہ‬
‫سپۺاامیںۺالوۺاہللۺرپۺاوزۺاُسۺےکۺزوسولںؑۺرپ‬ ‫اْوُنِمٰاَفِهّٰللاِبَوٖهِلُسُر‬
‫اوزۺارگۺمتۺاامیۺںۺےلۺا ےئۺاوزمتۺےنۺرپزیہۺاگزیۺاایتخزۺیک‬ ‫َوْنِااْوُنِمْؤُتَواْوُقَّتَت‬
‫وتۺاہمتزےۺےیلۺتہبۺبراۺارجۺےہ۔‬ ‫ْمُكَلَفڮةَفِٕىٓاَطٌمْيِظَع݉‪۰۰۹‬‬
‫اظہوہاجےئہکوکماچسومنمےہ‬
‫آزامیےہیاہک ر‬ ‫اِسآیںیمف ا‬
‫رامیہکاہللاعتیلٰیکسےہہکوہاامیماکدوعی ٰرکےنواولںوک ا‬
‫اوروکماامیماکضحمزیبایندوعی ٰرکراہےہ۔ےچساامیماکقلعتانامیکیباینطایفیکتےسےہ۔یباینطایفیکتبیغےکاعمالمت‬
‫ںیم ےس ںیہ۔ بیغ ےک اعمالمت اہلل اعتیلٰ ا اجاتن ےہ ای اِم ںیم ےس ھچک ےس اےنپ روسولں ت وک آاگہ فرام داتی ےہ۔ اعل ولوگں رپ‬
‫اظہوہیتںیہآزاموشئںےکدورام ُامےک ّ‬
‫رویوںےس۔اہللاعت ٰیل ںیمہےچساامیمیکدولاطعفرامےئ‬ ‫اناونںیکیباینطایفیکت ر‬
‫اورارگوکیئآزامشئآا اجےئوتاِساامیمرپی بایدقیمیکوتقیفاطعفرامےئ۔آنیم! ت‬

‫تآیت‪ ۰۹۱‬ت‬

‫لخبرو ِزایقمےلگاکوطقوہاگ‬
‫اوزۺہرزگۺامگںۺہنۺرکںیۺوہۺوجۺلخبۺرکےتۺںیہۺاُسۺںیمۺوجۺ‬
‫دناۺےہۺاُںیہنۺاہللۺےنۺاےنپۺلضفۺےسۺ‬
‫(ہک)ۺااسیۺرکنارتہبۺےہۺاُںۺےکۺےیل‬
‫ہکلبۺوہ ۺرشۺےہۺاُںۺےکۺےیل‬
‫رقنعبیۺاُںیہنۺقوقۺئانہےئۺاجںیئۺےگۺاُسۺاملۺےک ۺ‬
‫َواَلَّنَبَسْحَيَنْيِذَّلاَنْوُلَخْبَيۤاَمِبڡةَفِٕىٓاَطُهّٰللاْنِم‬
‫ٖهِلْضَف‬
‫َوُهاًرْيَخْمُهَّلُ‬
‫ْلَبَوُهٌّرَشْمُهَّلُ‬
‫َنْوُقَّوَطُيَساَماْوُلِخَبٖهِبَمْوَيِةَمٰيِقْلاُ‬
 ‫‪۳‬۔ ۺ‪4S‬‬ ‫‪586‬‬ ‫‪-۴‬ل َِو َت َهالُوا‬
‫اُنہوںۺےنۺلخبۺایکسجۺںیمۺزو ِزۺایقمت‬
‫اوزاہللۺیہۺےکےیلےہۺوزابتۺا امسونںۺاوززنیمۺیک‬ ‫َوِهّٰلِلُثاَرْيِمِتٰوٰمَّسلاَوضْرَاْلاُ‬
‫اوزاہللۺاُسۺےسۺوجمتۺرکزےہوہوختۺناربخےہ۔‬ ‫َوُهّٰللااَمِبَنْوُلَمْعَتٌرْيِبَخؒ݊‪۰۰۹‬‬
‫رکی انام ےک قح ںیم ریخ ںیہن ہکلب رشےہ۔زوزِۺایقمت ۺاچباچبرک ۺزاھکۺوہا ۺاملۺقوقۺیکۺ‬ ‫اِس آی ںیم ودیع انسیئ یئگ ہک لخب ا‬
‫وصزتۺںیمۺساےنمۺا ےئۺاگۺاوزۺاِسۺےسۺانشاںۺوکۺڑکجۺدناۺاجےئۺاگ۔ۺاہللۺاعتیلٰۺںیمہۺاینپۺزاہۺںیمۺاملۺاگلےنۺیکۺوتقیفۺاطعۺفرامےئ۔ۺ‬
‫ا نیم!مرندازسادوہاہکۺزنیمۺوۺا امسںۺیکۺہرزیچاکامکلۺاہللۺاعتیلٰۺےہ۔ارگاُسۺرپولخمقۺاکہضبقۺےہۺ یھۺوتوہۺاعزیضۺےہۺ۔ہیۺاعزیضۺ‬
‫ہضبق ۺاح احل ۺوھچزناےہ۔لہٰدالقع ۺدنمےہ ۺوہ ۺوج ۺاِس ۺاعزیض ۺہضبق ۺےکدوزاں ۺاہلل ۺاعتیلٰ ۺےک ۺامل ۺوکاُس ۺیک ۺزاہ ۺںیم ۺدل ۺوھکلۺ‬
‫رکرخحۺرکناۺےہ۔ناداںۺےہۺوہۺوجۺاُےسۺاچبۺاچبۺرکۺزےنھکۺیکۺوکششۺرکناۺےہ۔‬
‫تآیات‪۰۹۰‬یا‪ ۰۹۱‬ت‬ ‫ت‬ ‫ت‬ ‫ت‬ ‫ت‬
‫وہیدیکاتسگایخںاوروھجٹ‬
‫انیقیًنسۺیلۺاہللۺےنۺناتۺاُںۺیکۺوہنجںۺےنۺاہک ۺےبۺکشۺ‬ ‫ْدَقَلَعِمَسُهّٰللاَلْوَقَنْيِذَّلااْۤوُلاَقَّنِاَهّٰللاٌرْيِقَفَّو‬
‫اہللۺریقفۺےہۺاوزۺمہۺاملۺدازۺںیہ‬ ‫ُنْحَنُءٓاَيِنْغَاۘ‬
‫مہۺھکلۺںیلۺےگۺاُےسۺوجۺاُنہوںۺےنۺاہکۺ‬ ‫ُبُتْكَنَساَماْوُلاَق‬
‫اوزۺاُںۺاکلتقۺرکناۺانیتاءؑۺوکۺناقح‬ ‫َوُمُهَلْتَقَءٓاَيِبْۢنَاْلاِ۠رْيَغِبٍّقَحۙ‬
‫اوزۺمہۺںیہکۺےگۺہکۺوھکچحالدےنیۺواےلۺذعاتۺاکۺمرہ۔‬ ‫َّوُلْوُقَناْوُقْوُذَباَذَعِقْيِرَحْلا݋‪۰۰۹‬‬
‫ہی ۺےہۺاُسۺیکۺوہجۺےسۺوجۺا ےگاجیھباہمتزےۺاہوھتںۺےن‬ ‫َكِلٰذاَمِبْتَمَّدَقْمُكْيِدْيَا‬
‫اوزےبۺکشۺاہللۺںیہنۺےہۺدنبوںۺرپۺھچکۺ یھۺملظۺرکےنۺواال۔‬ ‫َوَّنَاَهّٰللاَسْيَلٍماَّلَظِبِدْيِبَعْلِّلۚ݌‪۰۰۹‬‬
 ‫‪۳‬۔ ۺ‪4S‬‬ ‫‪587‬‬ ‫‪-۴‬ل َِو َت َهالُوا‬
‫ہیۺوہۺںیہۺوہنجںۺےنۺاہکۺہکۺےبۺکشۺاہللۺےنۺودعہۺےلۺ‬
‫َنْيِذَّلَااْۤوُلاَقَّنِاَهّٰللاَدِهَعاَنْيَلِا‬
‫زاھکۺےہمہۺےس‬
‫ہکۺمہۺناتۺںیہنۺامںینۺےگیسکۺزوسلۺیک‬ ‫اَّلَاَنِمْؤُنٍلْوُسَرِل‬
‫اہیںۺنکۺہکۺوہۺالےئامہزےۺناسۺایسیۺقرناینۺاھکۺاجےئۺ‬
‫ىّٰتَحاَنَيِتْاَيٍناَبْرُقِبُهُلُكْاَتُراَّنلاُ‬
‫ےسجا گ‬
‫اےۺبنی!فرامےیئۺا ےکچۺںیہۺاہمتزےۺناۺسۺزوسلۺھجمۺ‬
‫ْلُقْدَقْمُكَءٓاَجٌلُسُرْنِّمْيِلْبَق‬
‫ےسۺےلہپ‬
‫واحضۺنشاوینںۺےکۺساھتۺ‬ ‫ِتٰنِّيَبْلاِب‬
‫اوزاُسۺنشاینۺےکۺساھتۺ یھۺوجۺمتۺےنۺایبںۺیک‬ ‫َوْيِذَّلاِبْمُتْلُق‬
‫رھپۺویکںۺمتۺےنۺلتقۺایکۺاھتۺاُںیہن‬ ‫َمِلَفْمُهْوُمُتْلَتَق۠‬
‫ارگمتۺےچسۺوہ۔‬ ‫ْنِاْمُتْنُكَنْيِقِدٰص‪۰۰۱۸۳‬‬
‫ح‬
‫رھپارگوہۺ ھتالںیئۺا تیۺوک‬ ‫ْنِاَفَكْوُبَّذَك‬
‫ح‬
‫وتانیقیً ھتالےئۺ ےئۺےھتزوسلؑۺا تیۺےسۺےلہپۺ‬ ‫ْدَقَفَبِّذُكٌلُسُرْنِّمَكِلْبَق‬
‫وہ(زوسلؑ)الےئ ۺےھتواحض ۺدںیلیل ۺاوزےفیحصاوززونشۺ‬
‫ْوُءٓاَجِتٰنِّيَبْلاِبَوِرُبُّزلاَوِبٰتِكْلاِرْيِنُمْلا‪۰۰۱۸۴‬‬
‫اتکت۔‬
‫اِںۺا ناتۺںیمۺوہیدۺیکۺاتسگویخںۺاکۺایبںۺےہ۔ۺاُنہوںۺےنۺاہللۺۺاعت ٰ‬
‫یلۺیکۺساںۺںیمۺہیۺاتسگیخۺیکۺہکۺوہۺاینپۺزاہۺںیمۺرخحۺرکےنۺاکۺمکحۺ‬
‫داتیۺےہۺوگناۺوہۺریقفۺےہۺاوزۺمہۺینغۺںیہ(ۺم ادۺاﷲ!)۔ۺاہللۺاعتیلٰۺےنۺفرامناۺہکۺاُںۺیکۺہیۺاتسگیخۺونتۺرکیلۺیئگۺےہۺاوزۺساہقبۺرجامئۺ‬
‫ یھ۔ۺاُںیہنۺاِںۺرجامئۺیکۺرھبوپزۺزساۺلۺرکۺزےہۺیگ۔ۺبنﷺرپۺاامیںۺالےنۺےکۺوحاےلۺےسۺوہیدۺےنۺہیۺوھجناذعزۺمراساۺہکۺاہللۺ‬
 ‫‪۳‬۔ ۺ‪4S‬‬ ‫‪588‬‬ ‫‪-۴‬ل َِو َت َهالُوا‬
‫ےنۺںیمہۺنادنبۺرکدناۺےہۺہکۺمہۺرصفۺاُےسۺبنۺامںینۺسجۺیکۺشیپۺرکدہۺقرناینۺوکا امسںۺےسۺا رکۺا گۺحالداےل۔فرامناہکۺامیضۺ‬
‫ح‬
‫ںیمۺیئکۺزوسلؑۺا ےئۺےھتۺواحضۺنشاوینںۺےکۺساھتۺاوز ۺاِں ۺےکۺایبں ۺرکدہۺہزجعہۺےکۺساھتۺ یھ۔وہیدےنۺاُںیہنۺ ھتالنااوزیئکۺ‬
‫انیتا ؑءۺوکۺدیہش یھۺرکدنا۔ۺبنۺارکمﷺوکیلستۺدیۺیئگۺہکۺوہیدۺیکۺاخمتفلۺےسۺنیگمغۺہنۺوہں‪،‬ۺہیۺاِںۺیکۺدقمیۺزوسۺےہ۔تہبۺ‬
‫دلجۺاِںیہنۺوھبںۺدےنیۺواےلۺذعاتۺےسۺدواچزۺوہناۺڑپےۺاگ۔ۺ‬
‫تآیت‪ ۰۹۹‬ت‬

‫ار اک نایبمنہجےساجنتےہ‬
‫ہرۺاجںۺےنھکچۺوایلۺےہومت‬ ‫ُّلُكٍسْفَنُةَقِٕىٓاَذِتْوَمْلاُ‬
‫اوزےبۺکشۺںیہمت ۺوپزے ۺوپزےۺدےی ۺاجںیئۺاہمتزےۺ‬
‫َواَمَّنِاَنْوَّفَوُتْمُكَرْوُجُاَمْوَيِةَمٰيِقْلاُ‬
‫ارجۺایقمتۺےکۺدں‬
‫سپۺوجۺاچبۺایلۺایگۺا گۺےس‬ ‫ْنَمَفَحِزْحُزِنَعِراَّنلا‬
‫اوزدالخۺرکدناایگۺجتتۺںیم‬ ‫َوَلِخْدُاَةَّنَجْلا‬
‫وتانیقیًوہۺاکایمتۺوہایگ ۺ‬ ‫ْدَقَفَزاَفُ‬
‫اوزںیہنۺےہۺداینۺیکۺزدنیگۺرگمدوھےکۺاکساامں۔‬ ‫َواَمُةوٰيَحْلاۤاَيْنُّدلااَّلِاُعاَتَمِرْوُرُغْلا‪۰۰۱۸۵‬‬
‫اِسآیںیماتینیقی تقیقحاک ذرکایکایگ ہک ر‬
‫ہاجم وکومتاک مراانھکچےہ۔داین‪،‬دارالمعلےہاور دارازجلاءآخرتےہ۔رو ِز‬
‫آخرتوجوخشبیصنمنہجےساچبایلایگاور بخںیمدالخ ا‬
‫رکدیایگوہار اک نایبوک ایایگ۔داینیکہراک نایباعریضےہاوراہیں‬
‫وہی اِس یبات یک د لی ںیہن ہک وہ قح رپ ےہ اور اہلل اعت ٰیل ُاس ےس وخش‬
‫یک ہریااکیم یھب ویتق ےہ۔داین ںیم یس رپ وتمعنں یک یبارش ا‬
‫اصمیوالکشمتںیمالتبموہیایھباِسیباتیکد لیںیہن وہیبالطرپےہاوراہللاعتیلٰ ُاسےسیاراضےہ۔ت‬
‫ب‬ ‫ےہ۔اِیسرطح یساک‬
‫ااسیانھجمس دوھہک ںیم رانہ ےہ۔نکمم ےہ آخرت ںیم اتنجئ اِس ےک بیرسکع وہں۔ اِیس رطح داین یک اعریض اہبر‪ ،‬اظہری ب‬
‫زی و‬
 ‫‪۳‬۔ ۺ‪4S‬‬ ‫‪589‬‬ ‫‪-۴‬ل َِو َت َهالُوا‬
‫زتنیاوررانعایئںیھبدوھہکاکاساممںیہ۔اِمےک رف ب‬
‫یںیمآرکاناونںیکارثکیآخرتیکایتریےستلفغاکاکشروہاجیت‬
‫ِ‬
‫ےہ۔وقبكاابقكتت؎تتت‬
‫ایکےہوتےناتمعِ رغوراکوسدا‬
‫رف ِب‬
‫یوسدوزیاں‪ٰ ،‬‬
‫اٰلا اہلل ت‬

‫تآیت‪ ۰۹۹‬ت‬

‫اخمتفلےکوجابںیمربصاوروقتی ٰیکتحیصن‬
‫انیقیًۺمتۺا زامےئۺاجوۺےگۺاےنپۺاملۺاوزاینپۺاجونںۺںیمۺ‬ ‫َّنُوَلْبُتَلْۤيِفْمُكِلاَوْمَاَوْمُكِسُفْنَا۫‬
‫اوزانیقیً ۺمت ۺونسےگ ۺاُں ۺےسںیہنج ۺدی ۺیئگ ۺاتکت ۺمت ۺےسۺ‬
‫َوَّنُعَمْسَتَلَنِمَنْيِذَّلااوُتْوُاَبٰتِكْلاْنِمْمُكِلْبَق‬
‫ےلہپ‬
‫اوزاُںۺےسۺوہنجںۺےنۺرشکۺایکۺ‬ ‫َوَنِمَنْيِذَّلااْۤوُكَرْشَا‬
‫تہبۺیسۺادبتۺدےنیۺوایلۺناںیت‬ ‫ىًذَاًرْيِثَكُ‬
‫اوزارگمتۺربصرکوۺاوزرپزیہۺاگزیۺاایتخزۺرکو‬ ‫َوْنِااْوُرِبْصَتَواْوُقَّتَت‬
‫وتےبۺکشۺہیۺبرےۺتمہۺےکۺاکومںۺںیمۺےسۺےہ۔‬ ‫َّنِاَفَكِلٰذْنِمِمْزَعِرْوُمُاْلا‪۰۰۱۸۶‬‬
‫اِسآیںیمواحض ایکایگہکاہلل اعتیلٰ یکراہاکوٹنںےس رھبیزگراگہےہ۔ اہیںیباریبارآزامںیشئ آںیئیگاورامكواجمیکفریباین‬
‫لہباتبےساذییاکزنطہییباںیت ا‬
‫سڑپںییگ۔اےسیںیموج‬ ‫دےرکاےنپصلخموہےناکوبثتدانیڑپےاگ۔رھپرشمنیکاورا ِ‬
‫ٹ‬
‫ےہ۔وگیاملسمونںوکتحیصنیک‬
‫ا‬ ‫الہِاامیمربصاوروقتی ٰیکروشرپاقمئرےہوتہی بیرےا تمہاورایلعٰرظیفےکاظمہرںیمےس‬
 ‫‪۳‬۔ ۺ‪4S‬‬ ‫‪592‬‬ ‫‪-۴‬ل َِو َت َهالُوا‬
‫اجرا ےہہکدونمشںےکوھجےٹاسلاامتاوروہیبدہرط ِزالکلےکاقمہلبںیممتایسیروشرپہنایرآ وجدصاقوااصنف‪،‬واقرو‬
‫ب‬
‫ذہتیاوراالخقودایگتسئےکالخفوہ۔ ت‬

‫تآیت‪ ۰۹۹‬ت‬

‫الہِباتبیکاہللیکباتبےکاسھتےبوافیئ‬
‫اوۺزۺجتۺایلۺاہللۺےنۺدہعۺاُںۺےسۺںیہنجۺدیۺیئگۺاتکتۺ‬ ‫َوْذِاَذَخَاُهّٰللاَقاَثْيِمَنْيِذَّلااوُتْوُاَبٰتِكْلا‬
‫متۺرضوزواحضۺرکوۺےگاِس(اتکت)وکولوگںۺےکۺےیل‬ ‫ٗهَّنُنِّيَبُتَلِ۠ساَّنلِل‬
‫اوزہنۺاپھچوۺےگۺاِےس‬ ‫َواَلٗهَنْوُمُتْكَت‪١ٞ‬‬
‫وتۺاُنہوںۺےنۺدالۺدناۺاُسۺاتکتۺوکاینپۺوھٹیپںۺےکۺےھچیپۺ‬ ‫ُهْوُذَبَنَفَءٓاَرَوْمِهِرْوُهُظ‬
‫اوزےلۺیلۺاُسۺےکۺدبےلۺوھتزیۺیسۺتمیق‬ ‫َواْوَرَتْشاٖهِباًنَمَثاًلْيِلَقُ‬
‫سپۺتہبۺیہۺبرا ۺےہۺوجوہۺےلزےہۺںیہ۔‬ ‫َسْئِبَفاَمَنْوُرَتْشَي‪۰۰۱۸۷‬‬
‫اِسآیںیمذرکایکایگہکاہلل اعتیلٰ ےنا ِ‬
‫لہباتبےسہیدہعایلاھتہکوہ ُاسیکباتبیکامیلعتت ولوگںتاچنہپںیئےگاور ُام‬
‫سپتشپڈاكدیا۔ ُامیکارثکیاےنپ‬
‫امیلعتتںیمےس ھچکیھبںیہناپھچںیئےگ۔ ُاوہنںےندبدہعییک‪،‬اہللاعت ٰیل یکباتبوک ِ‬
‫اواقت‪،‬اہللیکباتبوکےنھکیساوراھکسےنےکاجبےئداینداریںیماگلیترا ۔ ُامےکاملعءدوینیافمداتاوروتحلصمںیکوہجےس‬
‫وگی ُاوہنں ےن داین ےک ریقح ےس افمدات ےک تحت اہلل یک‬
‫اہلل اعتیلٰ ےک ااکحامت ںیم رحتفی رکےت رےہ ای ُاںیہن اپھچےت رےہ۔ ا‬
‫مہملسمفرآمِ میکحےکاسھترکرا ےہ۔اہلل‬ ‫باتباکوسدارکایل۔سپ بیراوسداےہوج ُاوہنںےنایک۔دبیتمسقےسآجیہی بخرل ُا ِ‬
‫روییکاالصحیکوتقیفاطعفرامےئ۔آنیم!‬
‫اعتیلٰںیمہاےنپ ّ‬
‫ت‬
 ‫‪۳‬۔ ۺ‪4S‬‬ ‫‪592‬‬ ‫‪-۴‬ل َِو َت َهالُوا‬

‫آیات‪۰۹۹‬یا‪ ۰۹۲‬ت‬

‫رعتفیونیسحتیکوخاشہذعابےسدواچررکدےیگ‬
‫ہرزگۺہنۺامگںۺہنۺرکنااُںیہنۺوجامراےتۺںیہۺاُسۺرپوجۺاُنہوںۺ‬
‫اَلڞةَفِٕىٓاَطَنْيِذَّلاَنْوُحَرْفَيۤاَمِباْوَتَا‬
‫ےنۺایک‬
‫اوزدنسپرکےتںیہ ۺہک ۺاُں ۺیک ۺرعتف ۺیک ۺاجےئ ۺاُںۺ‬
‫َّوَنْوُّبِحُيْنَااْوُدَمْحُّياَمِبْمَلاْوُلَعْفَي‬
‫اکومںۺرپ یھۺوجۺاُنہوںۺےنۺےیکۺیہۺںیہن ۺ‬
‫سپ ۺہرزگہن ۺامگں ۺہن ۺرکنااُںیہن ۺچب ۺنکلتے ۺںیم ۺاکایمتۺ‬
‫اَلَفْمُهَّنَبَسْحَتٍةَزاَفَمِبَنِّمِباَذَعْلاۚ‬
‫ذعاتۺےس‬
‫اوزاُںۺےکۺےیلۺدزدناکۺذعاتۺےہ۔‬ ‫َوْمُهَلٌباَذَعٌمْيِلَا‪۰۰۱۸۸‬‬
‫اوزاہللۺیہۺےکۺےیلۺےہۺنادسایہۺا امسونںۺاوززنیمۺیکۺ‬ ‫َوِهّٰلِلُكْلُمِتٰوٰمَّسلاَوضْرَاْلاُ‬
‫اوزاہللۺہرزیچۺرپوپزیۺدقزتۺزےنھکۺواالۺےہ۔‬ ‫َوُهّٰللاىٰلَعِّلُكٍءْيَشٌرْيِدَقؒ‪۰۰۱۸۹‬‬
‫آی‪٩۸۸‬ںیماےسیولوگںوکودیعانسیئتیئگوجاینپتاکووشںرپایراےتتاوررہشتےکتبلطاگروہےتںیہ۔رھپوہاچےتہںیہہکت‬
‫اےسیاکومں ترپیھب ت ُام یک نیسحت یک اجےئوج ُاوہنں ےن ےیک ا ںیہن۔ ہی روش ااہتنیئ رطخیاک ےہ۔ یکین یک وتقیف اہلل اعتیلٰ داتی‬
‫رکیےہ۔داینںیمدادونیسحتیکوخاشہرکےکآخرتےک ب ر‬
‫اخ‬ ‫ےہنکیلوخددنسپانام ُاےساینپاکوشھجمسرکاہللاعتیلٰیکیارکشی ا‬
‫رکیےہ۔اےسیولوگںےکےیلاہللاعت ٰیلےکاہںدردیاکذعابےہ۔آی‪٩۸۹‬ںیمفرامیاایگہکآامسونںاورزنیمتاکتلک‬
‫وکاضعئ ا‬
‫اایتخراہللاعتیلٰا ےکاہھتںیمےہ۔وگیاانامیکریخاِیسںیمےہہکوخدوکاہللاعت ٰتیلتیکرمیضتےکیاعبرکدے۔‬

‫ت‬
 ‫‪۳‬۔ ۺ‪4S‬‬ ‫‪595‬‬ ‫‪-۴‬ل َِو َت َهالُوا‬

‫آیت‪ ۰۲۱‬ت‬

‫اکانئتیکقیلخترپوغر‪،‬اہللاعتیلٰیکرعمتفےکوصحكاکذرہعی‬
‫ےبۺکشۺا امسونںۺاوززنیمۺےکۺدیپارکےنۺںیم‬ ‫َّنِاْيِفِقْلَخِتٰوٰمَّسلاَوضْرَاْلا‬
‫اوزۺزاتۺاوزۺدںۺےکۺدبےنلۺںیم‬ ‫َوِفاَلِتْخاِلْيَّلاَوِراَهَّنلا‬
‫انیقیًۺنشااینںۺںیہۺدنملقعوںۺےکۺےیل۔‬ ‫ِباَبْلَاْلاۚۺ‪۰۰۱۸‬‬
‫َ‬ ‫ٍتٰيٰاَليِلوُاِّل‬
‫ٹ‬
‫اِس آیںیم ایبم ایک ایگ ہک آامسم و زنیم یک قیلخت اور رات اور دم ےک ال ریھپ رپ وغر و رکف اہلل اعتیلٰ یک رعمتف ےک وصحك اک‬
‫ٹ‬
‫ات ذرہعی ےہ۔ اینت بیری اکانئت یکقیلخت ‪،‬اِسںیم وموجد ات رموبطاظنل اور اِس اکات ےطدشہ اضہطبےک اسھت لسلسم اکل‬
‫انبیےہہکلبوا اِےسالچیھبرا ےہوقبكدارعتت؎‬
‫رکیا‪،‬اِسیباتیکد لیےہہکوکیئیتسہےہسجےناِےسہنرصف ا‬
‫قحریمیدرتسسےسیباہرےہ‬
‫قحےکآیارتداتھکیتوہںتںیم ت‬

‫تآیات‪۰۲۰‬یا‪ ۰۲۹‬ت‬

‫ِ‬
‫ولسکفرآین …ذرکورکف‬
‫وہ ۺوجنادرکےت ۺزےتہ ۺںیہ ۺاہلل ۺوکڑھکے‪،‬ےھٹیباوزۺ‬
‫رکووٹںۺرپےٹیلۺوہےئ‬
‫اوزوغزرکےت ۺںیہۺا امسونںۺاوزۺزنیمۺیکۺدیپاشئۺںیم‬
‫(اوزاکپزاےتھٹ ۺںیہ)اے ۺامہزے ۺزت! ۺوتےنںیہن ۺدیپاۺ‬
‫َنْيِذَّلاَنْوُرُكْذَيَهّٰللااًمٰيِقَّواًدْوُعُقَّوىٰلَع‬
‫ْمِهِبْوُنُج‬
‫َوَنْوُرَّكَفَتَيْيِفِقْلَخِتٰوٰمَّسلاَوضْرَاْلاۚ‬
‫اَنَّبَراَمَتْقَلَخاَذٰهاًلِطاَبۚ‬
 ‫‪۳‬۔ ۺ‪4S‬‬ ‫‪593‬‬ ‫‪-۴‬ل َِو َت َهالُوا‬
‫ایکۺہیۺبستۺےبۺدصقم‬
‫وتناکۺےہ‪،‬وساچبےلۺںیمہۺا گۺےکۺذعاتۺےس۔‬ ‫َكَنٰحْبُساَنِقَفَباَذَعِراَّنلاۻ‪۰۰۱۸‬‬
‫اے ۺامہزے ۺزت!ےب ۺکش ۺوتےن ۺےسج ۺدالخ ۺرکدناۺ‬
‫ۤاَنَّبَرَكَّنِاْنَمِلِخْدُتَراَّنلاْدَقَفٗهَتْيَزْخَا‬
‫ا گۺںیم‪،‬وسانیقیًۺوتےنۺزوسارکدنااُےس‬
‫اوزۺںیہنۺظاوملںۺاکۺوک یئۺدمداگز۔‬ ‫َواَمَنْيِمِلّٰظلِلْنِمٍراَصْنَاۼ‪۰۰۱۸‬‬
‫تۺا افیقۺرپۺوغزۺوۺرکفۺرکےکۺرعمتفِۺزنّاینۺاحلصۺرکےنۺواےلۺرخدۺدنماتۺاہللۺاعتیلٰۺوکۺنادۺ‬‫اِںۺا ناتۺںیمۺزامنہ یئۺدیۺیئگۺہکۺا نا ِ‬
‫زےتھکۺوہےئۺاُسۺیکۺدیپاۺرکدہۺقیلختۺرپۺمرندۺوغزۺرکےتۺںیہۺاوزۺاِسۺہجیتنۺنکۺچنہپۺاجےتۺںیہۺہکۺاکانئتۺںیمۺہرۺےشۺنادصقمۺےہ ۺۺ؎‬
‫بر ِگۺۺدز ِ‬
‫اتخں ۺزبسۺدزۺ ِ‬
‫رظنۺۺوہایشز‬
‫ہرۺوزےقۺدرتفتسیۺرعمتفِۺرکداگز‬
‫(انکۺدنملقعۺانشاںۺیکۺ ہاہۺزبسۺدزجتۺےکۺوتپںۺہکۺدھکیۺرکۺہیۺزازۺناۺیتیلۺےہۺہکۺہرۺہرۺہتپ ۺںیمۺاُسۺےکۺاخقلۺیکۺ‬
‫رعمتفۺاکۺزخاہنۺوپدیشہۺےہ)‬
‫ۺہرےشۺاہللۺاعتیلٰۺیکۺاظااتۺرکۺزیہۺےہۺاوزںیمہۺ یھۺرکینۺاچےیہ۔امہزاریمضںیمہۺاِیسۺدصقمیکۺنادۺدالناۺےہ۔ۺامہزےۺنانطۺںیمۺ‬
‫ۺاکمافت ۺلمع ۺیک ۺدلیل ۺےہ۔ ۺداین ۺںیم ۺبرا یئ ۺاک ۺبرا ۺاوزۺ‬
‫ِ‬ ‫ریمض ۺیک ۺا واز یھ ۺےب ۺدصقمںیہن۔ ۺبرا یئ ۺرپ ۺاِس ۺیک ۺدابت ۺاوزیکین ۺرپنیسحت‬
‫یکین ۺاک ۺااھچ ۺہجیتن ۺںیہن ۺنکلتا۔اتنجئ ۺیسک ۺاوزاہجں ۺںیم ۺظاہروہں ۺ ۺےگ۔نج ۺولوگں ۺےن ۺاکانئت ۺےک ۺساھت ۺمہ ۺا گنہ ۺوہرکریمض ۺیکۺ‬
‫ا وازۺرپۺکیبلۺہہکۺرکیکینۺیکۺوہۺرسرخوۺوہںۺےگ۔وہنجںۺےنۺاِسۺےکۺبرسکعۺزوسۺاایتخزۺیکۺوہۺاےنپۺالصۺدصقمۺےسۺہتۺ ےئ۔ۺ‬
‫ےبۺدصقمۺےشۺوکزارککتۺےہۺاوزا گۺںیمۺحالےئۺاجےنۺےکۺیہۺالقئۺےہ۔لہٰدارخددنمداعرکےتۺںیہۺہکۺاےۺاہلل!ۺںیمہۺا گۺ‬
‫ےکۺذعاتۺےسۺاچبےل۔وگناۺدرکورکفےسۺرخدۺدنمۺوتدیحۺےسۺا اغز ۺرکےتۺوہےئ ۺارختۺرپاامیںۺنک ۺرفسۺرکےتیلۺںیہ۔ۺہی ۺدرک ۺوۺ‬
‫ۺولسکۺقرا ینۺےہۺسجۺےسۺانشاںۺرعمتفۺےکۺزخاونںۺوکۺنااتیلۺےہۺ۔ۺ ِ‬
‫وقبلۺاابقل ۺ ۺۺ؎‬ ‫رکفۺیہ ِ‬
‫ض تغ‬
‫زجۺہبۺقرا ںۺ میۺزونایہۺابست‬
‫رقفِقرا ںۺا ِ‬
‫لصۺسااشنہیہۺابست‬
‫‪۳‬۔ ۺ‪4S‬‬ ‫‪594‬‬ ‫‪-۴‬ل َِو َت َهالُوا‬
‫رقفِقرا ں؟ ۺۺاجتالظِۺدرکۺۺوۺرکف‬
‫رکفۺۺزاۺۺاکل ۺہنۺۺدندۺمۺزجۺہبۺۺدرک‬
‫(قرا ںۺےکۺریغبۺوتۺریشۺیکۺتیثیحۺ یھۺسبۺولمریۺیسیجۺےہ۔نادسایہۺوتۺاُسۺرقفۺےسۺاحلصۺوہیتۺےہۺوجۺقرا ںۺاطعۺرکناۺ‬
‫ےہ۔قرا ںۺاکۺاطعۺرکدہۺرقفۺدرکۺاوزۺرکفۺاکۺومجمہعۺےہ۔ںیمۺےنۺیھبکۺ یھۺدرکۺوکۺرقفۺےکۺریغبۺاکلۺںیہنۺداھ)‬
‫تآیات‪۰۲۹‬یا‪ ۰۲۱‬ت‬

‫لیمکتِاامیماوراامیمافروز ُداعںیئ‬
‫اے ۺامہزے ۺزت!ےب ۺکش ۺمہ ۺےن ۺانسانک ۺاکپزےنۺ‬
‫ۤاَنَّبَراَنَّنِااَنْعِمَساًيِداَنُمْيِداَنُّيژةَفِٕىٓاَط‬
‫واےلۺوکوجاکپزۺزاہۺاھتۺاامیںۺےکۺےیل ۺ‬
‫ہکۺاامیںۺالوۺۺاےنپۺزتۺرپ‪،‬ۺوتمہۺاامیںۺےلۺا ےئ‬ ‫ْنَااْوُنِمٰاْمُكِّبَرِباَّنَمٰاَفۗۖ‪١‬‬
‫اےۺامہزےۺزت!ۺسپۺشخبۺدےۺامہزےۺگتاہ‬ ‫اَنَّبَرْرِفْغاَفاَنَلاَنَبْوُنُذ‬
‫اوزدوزرکدےۺمہۺےسۺامہزیۺجطاںیئ‬ ‫َوْرِّفَكاَّنَعاَنِتٰاِّيَس‬
‫اوزںیمہۺوافتۺدےۺبتکۺولوگںۺےکۺساھت۔‬ ‫َواَنَّفَوَتَعَمراَرْبَاْلاۚ۽‪۰۰۱۸‬‬
‫اےامہزےزت!اوزاطعفرامںیمہۺوہۺبستۺسجۺاکۺوتےنۺ‬
‫اَنَّبَرَواَنِتٰااَماَنَّتْدَعَوىٰلَعَكِلُسُر‬
‫ودعہۺایکےہۺمہۺےسۺاےنپۺزوسولںؑۺےکۺدزہعی‬
‫اوززوساہنۺرکناںیمہۺزوزۺِایقمت‬ ‫َواَلاَنِزْخُتَمْوَيِةَمٰيِقْلاُ‬
‫ےبۺکشۺوتۺحالفۺوززیۺںیہنۺۺرکناۺودعےۺیکۺ۔‬ ‫َكَّنِااَلُفِلْخُتَداَعْيِمْلا۾‪۰۰۱۸‬‬
‫‪۳‬۔ ۺ‪4S‬‬ ‫‪595‬‬ ‫‪-۴‬ل َِو َت َهالُوا‬
‫اِمآیاتںیماامیمیبارلاسلاکذرکےہ۔وغرورکفےکذرہعیوتدیحاورآخرترپاامیم ےنواولںےکاسےنمےسیجا یسیبنیک‬
‫دوعتاامیمآیتےہوہاوبرکبدصقیؓتیکرطحکپلرک ُاےسوبقكرکےتںیہ۔اِسےیلہک‬
‫ِ‬
‫تتت؎دانھکیترقتیرتیکتذلتہکتوج ُاستےنتںاہ‬
‫وگیہیا ریمےدكںیمےہ‬
‫اجیہک ا‬
‫ںیمےنہی ا‬
‫اب ہی دنبے اہلل اعت ٰیل ےک اسےنم ِ‬
‫دش وساك دراز رکےت ںیہ ہک اے ہارے رب !ہارے گاہ اعمف فرام اورہارا اخہمت فرام‬
‫کینولوگںےکاسھت۔ںیمہوہامتلالھبایئںاطعفرامسجاکوتےنمہےسودعہایکےہاےنپروسولںےکذرہعی۔ےبکشریتاودعہ‬
‫اچسےہ‪،‬ادنہشیےہہکںیہکمہاِسودعےےکدصماقہنرہھٹںی۔اِسروسایئےسںیمہرو ِزِایقموفحمظفرام۔آنیم! ت‬

‫تآیت‪ ۰۲۹‬ت‬

‫االفکےسآیاےہیاولںاکوجاب رت‬
‫آخ‬
‫وتۺوبقلۺفرامیلۺاُںۺیکۺداعۺاُںۺےکۺرپوزداگزۺےن‬ ‫َباَجَتْساَفْمُهَلْمُهُّبَر‬
‫(فرامنا)ےب ۺکش ۺںیم ۺاضعئ ۺںیہن ۺرکنامت ۺںیم ۺےس ۺیسکۺ‬
‫ْيِّنَاۤاَلُعْيِضُاَلَمَعٍلِماَعْمُكْنِّم‬
‫لمعۺرکےنواےلاکلمع‬
‫وخاہۺوہۺرمدوہناوعزت‬ ‫ْنِّمٍرَكَذْوَاىٰثْنُاۚ‬
‫متۺںیمۺےسۺھچکۺدورسوںۺےسۺںیہ‬ ‫ْمُكُضْعَبْۢنِّمٍضْعَبۚ‬
‫رھپوہۺوہنجںۺےنۺرجہتۺیک‬ ‫َنْيِذَّلاَفاْوُرَجاَه‬
‫اوزوجاکنےلۺ ےئاےنپۺرھگوںۺےس‬ ‫َواْوُجِرْخُاْنِمْمِهِراَيِد‬
‫اوزوجاتسےئۺ ےئۺریمیۺزاہۺںیم‬ ‫َواْوُذْوُاْيِفْيِلْيِبَس‬
 ‫‪۳‬۔ ۺ‪4S‬‬ ‫‪596‬‬ ‫‪-۴‬ل َِو َت َهالُوا‬
‫اوزوہنجںۺےنۺجتگۺیکۺاوزوجلتقۺےیکۺ ےئۺ‬ ‫َواْوُلَتٰقَو‪٣‬ةَفِٕىٓاَط‬
‫ںیمۺرضوزدوزرکدوںۺاگاُںۺےسۺاُںۺیکۺبراایئں‬ ‫َّنَرِّفَكُاَلْمُهْنَعْمِهِتٰاِّيَس‬
‫اوزرضوزدالخۺرکوںۺاگاُںیہنۺاُں ۺنااغت ۺںیمۺہکۺیتہبۺ‬
‫َوْمُهَّنَلِخْدُاَلٍتّٰنَجْيِرْجَتْنِماَهِتْحَتُرٰهْنَاْلا‬
‫ںیہۺنجۺےکۺ ےچیۺےسۺیرہںی‬
‫(ہی)دبہلۺےہۺاہللۺےکناسۺےس‬ ‫اًباَوَثْنِّمِدْنِعِہّٰللاُ‬
‫اوزاہللۺیہۺےکۺناسۺےہۺرتہبنیۺدبہل۔‬ ‫َوُهّٰللاٗهَدْنِعُنْسُحِباَوَّثلاۿ‪۰۰۱۸‬‬
‫رامیہک لمع رکےن وا رمد وہ ایوعرت دوونں وک‬ ‫اِسآی ںیم اہلل اعت ٰیل ےن ومونمںیک داع ں یک وبقتیل یک بنارت دی۔ م ذ‬
‫ریف ا‬
‫ٹ‬
‫اِس اک دبہل لم رک رےہ اگ۔ ا‬
‫وگی لمع ےک دیمام ںیم رمد اور وعرت ےک ےیل آےگ بیر ےن ےک اسکیں وماعق ںیہ( رصف اخدنامت‬
‫وشہےکیاعبایکایگےہ۔ااسنلء‪)۳۴:‬۔اہللاعت ٰیلوکاخصوطررپ ُامولوگںاکلمعوبحمب ےہ‬
‫ںیممظناقمئرکےنےکےیلویبیوک ر‬
‫وہنجںےن ُاسیکاخرطرجہتیک‪ُ ،‬اسیکراہںیماکتفیل بیرداشںیک‪،‬دانمشمِ قحےس بنیکاور ِ‬
‫اجلاہشدتونشےیک۔اہلل‬
‫تت‬ ‫اعتیلٰ ُامیکاطخںیئاعمففرامےئاگاوراےنپاخصدبےلےکوطررپ بخیکوتمعنںےسداداکل رتفامےئاگ۔‬

‫آیات‪۰۲۹‬یا‪ ۰۲۹‬ت‬

‫اکفروںیکرسرگویمںاکایرہنول‬
‫اےبنی!ہرزگدوھہک ۺںیم ۺہن ۺداےل ۺاتی ۺوکانلچرھپنااُںۺ‬
‫اَلَكَّنَّرُغَيُبُّلَقَتَنْيِذَّلااْوُرَفَكيِفِداَلِبْلاُ܀‪۰۰۱۸‬‬
‫اکوہنجںۺےنۺرفکایکےہۺرہشوںۺںیم۔‬
‫ۺوھتزاساافدئہۺےہ‬ ‫ٌعاَتَمٌلْيِلَق‬
‫رھپاُںۺاکۺاکھٹناۺمنہجۺےہ‬ ‫َّمُثْمُهىٰوْاَمُمَّنَهَج‬
 ‫‪۳‬۔ ۺ‪4S‬‬ ‫‪597‬‬ ‫‪-۴‬ل َِو َت َهالُوا‬
‫اوزبراےہہیۺاکھٹنا۔‬ ‫َوَسْئِبُداَهِمْلا܁‪۰۰۱۸‬‬
‫نکیلۺوہۺہکۺوجےتچبۺزےہۺاےنپۺزتۺیکۺنافرامینۺےس‬ ‫ِنِكٰلَنْيِذَّلااْوَقَّتاْمُهَّبَر‬
‫اُںۺےکےیلاےسینااغتۺںیہۺیتہبۺںیہۺنجۺےکۺ ےچیۺےسۺ‬
‫ْمُهَلٌتّٰنَجْيِرْجَتْنِماَهِتْحَتُرٰهْنَاْلا‬
‫یرہںی‬
‫وہۺہشیمہۺزےنہۺواےلۺںیہۺاُںۺںیم‬ ‫َنْيِدِلٰخاَهْيِف‬
‫امہمینۺےہۺاہللۺیکۺرطفۺےس‬ ‫اًلُزُنْنِّمِدْنِعِہّٰللا‬
‫اوزوجھچک ۺاہلل ۺےک ۺناس ۺےہ ۺوہ ۺرتہب ۺےہ ۺبتک ۺولوگں ۺےکۺ‬
‫َواَمَدْنِعِہّٰللاٌرْيَخِراَرْبَاْلِّل܂‪۰۰۱۸‬‬
‫ےیل۔‬
‫اِم آیات ںیم یبن ارکلﷺاور ُام ےک وتطس ےس الہِ اامیم وک دہای دی یئگ ہک اود ںیم ویتق اک نایب ےک دعب اکفروں یک‬
‫رسرگویمں اور اھبگ دوڑ ںیم زیتی ےس رموعب ہن وہں۔ ہی ویتق ااھبر ےہ اور ُام ےک ےیل ضحم ''اچر دم یک اچدنین'' ےہ۔‬
‫رقنعی ُام یک ''ادنریھی رات'' آےن وایل ےہ اوروہ ہشیمہ شیمہ منہج یک آگ ںیم ےتلج رںیہ ےگ۔ اِس ےک بیرسکع ا ِ‬
‫لہ اامیم یک‬ ‫ب‬
‫رقنعی ُاںیہن بخیکادبیںیتمعناحر وہںیگنجاکدرہج یھبادتبایئایضتفاک وہاگ۔ار تمعنوہ ےلم‬ ‫ب‬ ‫الکشمتویتقںیہ۔‬
‫ٔیوہےنےسوفحمظفرامےئاور‬
‫یگےسجرصفاہللاعتیلٰا اجاتنےہ۔اہللاعت ٰیلںیمہاکفروںیکویتقاوراظہریدامووشتکےساتم ر‬
‫اینپراضاورآخرتیکاک نایبےکوصحكوکولطمبووصقمدانبرکلسلسماینپااطعیکوتقیفاطعفرامےئ۔آنیم! ت‬

‫ت‬
‫ت‬
‫ت‬
 ‫‪۳‬۔ ۺ‪4S‬‬ ‫‪598‬‬ ‫‪-۴‬ل َِو َت َهالُوا‬

‫آیت‪ ۰۲۲‬ت‬

‫الہِباتبںیمیھباصنیحلںیہ‬
‫انیقیً ۺوہ ۺںیہ ۺوج ۺاامیںۺ‬
‫اوزےب ۺکش ۺالہِ ۺاتکت ۺںیم ۺےس ۺ ت‬
‫َوَّنِاْنِمِلْهَاِبٰتِكْلاْنَمَلُنِمْؤُّيِهّٰللاِب‬
‫زےتھکۺںیہۺاہللۺرپ‬
‫اوزۺاُسۺکالمۺرپۺوجۺنازلۺایکۺایگاہمتزیۺرطف‬ ‫َوۤاَمَلِزْنُاْمُكْيَلِا‬
‫اوزۺاُسۺکالمۺرپوجۺنازلۺایکۺایگۺاُںۺیکۺرطف‬ ‫َوۤاَمَلِزْنُاْمِهْيَلِا‬
‫وہۺاعزجیۺاایتخزۺرکےنۺواےلۺںیہۺاہللۺےکۺےیل‬ ‫َنْيِعِشٰخِهّٰلِل‬
‫ںیہنۺےتیلۺاہللۺیکۺا ناتۺےکۺدبےلۺوھتزیۺیسۺتمیق‬ ‫اَلَنْوُرَتْشَيِتٰيٰاِبِہّٰللااًنَمَثاًلْيِلَق‬
‫یہی ۺولگ ۺ ۺںیہ ۺنج ۺےک ۺےیل ۺاُں ۺاکارج ۺےہ ۺاُں ۺےک ۺزتۺ‬
‫َكِٕىٰٓلوُاْمُهَلْمُهُرْجَاَدْنِعْمِهِّبَرُ‬
‫ےکۺناس‬
‫ےبۺکشۺاہللۺتہبۺدلجۺاسحتۺےنیلۺواالۺےہ۔‬ ‫َّنِاَهّٰللاُعْيِرَسِباَسِحْلا܃‪۰۰۱۸‬‬
‫اِس آی ںیم بنارت دی یئگ ہک الہِ باتب ںیم یھب اےسی اصنیحل ںیہ وج اہلل اعتیلٰ ‪ُ ،‬اس ےک آخری روسكﷺاور فرآمِ میکح رپ‬
‫اخاہللےک‬ ‫اامیم ںیئےگ۔وہداینےکویتقافمداتےکوعضاہللاعتیلٰ ےکالکلاکوسداںیہنرکںیےگ۔اےسیاعسدتدنموںاک ب ر‬
‫اہںوفحمظےہ۔‬

‫ت‬
‫‪۳‬۔ ۺ‪4S‬‬ ‫‪599‬‬ ‫‪-۴‬ل َِو َت َهالُوا‬

‫آیت‪ ۹۱۱‬ت‬

‫الفحِ اخرویےکےیلاچردہایات‬
‫اےوہۺولوگوجاامیںۺالےئۺوہ!ربصرکو‬ ‫اَهُّيَاٰۤيَنْيِذَّلااوُنَمٰااْوُرِبْصا‬
‫اوۺزربصںیمۺنازیۺےلۺاجو(دونمشںۺےس)‬ ‫َواْوُرِباَص‬
‫اوزانکۺدورسےۺےکۺساھتۺڑجۺاجو‬ ‫َواْوُطِباَر‬
‫اوزۺےتچبۺزوہاہللۺیکۺنافرامینۺےسۺناہکۺمتۺفالحۺناو۔‬ ‫َواوُقَّتاَهّٰللاْمُكَّلَعَلنْوُحِلْفُتؒ܄‪۰۰۱۸‬‬
‫آكرمعامیکاِسآخریآیںیمالہِاامیموکالفحِ ُاخرویےکوصحكےکےیلاچردہایاتدیںیئگ‪:‬‬
‫وسرہ ِ‬
‫ٔ‬
‫اہللاعتیلٰیکراہںیمااقتسمےکاسھتڈےٹروہ۔‬ ‫‪i‬ـ‬
‫ربصوااقتسمںیمافکرےسیبازیےلاج ۔‬ ‫‪ii‬ـ‬
‫آسپںیمڑجےروہاورمظنیکیادنبیرکےتروہ۔‬ ‫‪iii‬ـ‬
‫اہللاعتیلٰیکیافرامینےسےتچبروہ۔‬ ‫‪iv‬ـ‬
‫اہللاعتیلٰںیمہاِمدہایاترپلمعیکوتقیفاورآخرتںیموفزوالفحیکتمعناطعفرامےئ۔آنیم!‬
‫‪۴‬۔ ‪6S‬‬ ‫‪322‬‬ ‫‪-۴‬ل َِو َت َهالُوا‬

‫وسرةااسنلء‬
‫فرآمِ رکمیوکزتنیدےنیوایلوسرۂابمرہک ت‬
‫وسرۂناءیکتمظعےکوحاےلےسننسداریمںیماردا ِدوبنیﷺےہ‪:‬‬
‫َوال ّه َسا ُء ُم َحِب ّ َرة …''اوروسرۂناءفرآمِ میکحوکاجسوٹدےنیوایلےہ''۔‬
‫وسرہابمرہکےکاضمنیماکزجتہی‪:‬‬
‫ت ٔ‬
‫تاالسلیکاعمرشیتدہایاتنجاکدہفےہاعمرشہےک رت‬
‫ہ‬ ‫ت‬ ‫تا نات ۺ‪٩‬ـ‪۴۳‬‬
‫تفردےکامك‪،‬اجم ب‬
‫اورآیرواکارتحالاورظفحت‬ ‫ت‬ ‫ت‬
‫توہیدےک بخرامئاکایبم‬ ‫ا نات ۺ‪۴۴‬ـ‪۵۷‬ت ت‬
‫تالہِاامیمےساطخب۔انمنیقفیکنیتزمکورویںیکذمم۔ہیزمکوریاںںیہ‪:‬‬ ‫ا نات ۺ‪۵۸‬ـ‪٩۴۹‬تت‬
‫ااطعروسكﷺےسرگیر‪،‬رجہتےسولہپیہتاوراہللیکراہںیم بنےسفرار۔ ت‬ ‫ِ‬ ‫ت‬ ‫تتتتتت‬
‫تالہِباتبےک بخرامئاورا ِ‬
‫لہاامیمےکےیلدہایات‬ ‫ا نات ۺ‪٩۵۷‬ـ‪٩۷۶‬تت‬

‫آیت‪۰‬ت ت‬

‫ِ‬
‫اسمواتاناینیکااساست‬
‫اےۺولوگ!وچبۺاےنپۺزتۺیکۺنافرامینۺےس‬
‫سجۺےنۺۺدیپاۺفرامناںیہمتۺانکۺاجںۺےس‬
‫اوزدیپافرامناۺاُیسۺےسۺاُسۺاکۺوجزا‬
‫اَهُّيَاٰۤيُساَّنلااْوُقَّتاُمُكَّبَر‬
‫ْيِذَّلاْمُكَقَلَخْنِّمٍسْفَّنٍةَدِحاَّو‬
‫َّوَقَلَخاَهْنِماَهَجْوَز‬
‫‪۴‬۔ ‪6S‬‬ ‫‪322‬‬ ‫‪-۴‬ل َِو َت َهالُوا‬
‫ن‬
‫اوز ھتالدےیۺاُںۺدوونںۺےسۺتہبۺےسۺرمداوزوعزںیت‬ ‫َوَّثَباَمُهْنِماًلاَجِرًرْيِثَكَّوًءٓاَسِنۚ‬
‫اوزوچباُس ۺاہلل ۺیک ۺنافرامین ۺےس ۺمت ۺنامہ ۺام ےتگ ۺوہسج ۺےکۺ‬
‫َواوُقَّتاَهّٰللاْيِذَّلاَنْوُلَءٓاَسَتٖهِبَوَماَحْرَاْلا‬
‫نامۺےساوزوچبقرابتۺدازوںۺیکۺقحۺیفلتۺےسۺ‬
‫ےبۺکشۺاہللۺمتۺرپرگناںۺےہ۔‬ ‫َّنِاَهّٰللاَناَكْمُكْيَلَعاًبْيِقَر‪۰۰۱‬‬
‫اِسآیںیمامتلولوگںوکاہلل اعتیلٰیکیافرامینےسےنچبیکدویبار نیقلتیکیئگ۔ہیتقیقحیھبواحضیکیئگہکامتلانام بی ب ر‬
‫رایںیہ‬
‫وحا َس َالم ْ َعل َِیھِ َما ںیہ۔قیلختیکاینبدرپ یسانام‬ ‫شاکاخا اہللاعت ٰیلےہاور ب‬
‫شےکوادلنیرضحتآدلاوردیسہاتت ّ امں ّت‬ ‫ویکہکن ب‬
‫وک دورسے انام رپ وکیئ فضیلت احر ںیہن ےہ۔ اِس آی ںیم وقتی ٰاک ات رہظم ہی یھب ا‬
‫اتبی ایگ ہک ریمح روتشں اک وپرا ادب و‬
‫ارتحالایکاجےئاور ُامےکوقحقوکظوحلظراھکاجےئ۔اہتبلوجولگاناونںےکدر نامرن‪،‬لسن‪،‬زیبام‪،‬ونط‪،‬سنج‪،‬ہشیپ ایامك‬
‫ودولےکاابتعرےسرفتقیرکےتںیہ ایعطقریمحاکاراکتبرکےتںیہوہاجمںیل ہکاہللاعتیلٰ ُامرپرگنامےہاوروہرضور ُام‬
‫ےسیبازرپسفرامےئاگ۔ ت‬

‫آیت‪۹‬ت ت‬

‫میتیےکامكیکافح تظرکو‬
‫اوزدےۺدوومیتیںۺوکاُںۺےکۺامل‬
‫اوزہنۺدبول(اینپ)زدیۺزیچوک(اُںۺیک)دمعہۺزیچۺےس‬
‫اوزہنۺاھکواُںۺےکاملۺاےنپۺاملۺےسۺمالۺرک‬
‫ےبکشۺہیۺتہبۺبرا گتاہۺےہ۔‬
‫َواوُتٰاىٰۤمٰتَيْلاْمُهَلاَوْمَا‬
‫َواَلاوُلَّدَبَتَتَثْيِبَخْلاِبِّيَّطلاِب‬
‫َواَلاْۤوُلُكْاَتْمُهَلاَوْمَاىٰۤلِاْمُكِلاَوْمَا‬
‫ٗهَّنِاَناَكاًبْوُحاًرْيِبَك‪۰۰۲‬‬
 ‫‪۴‬۔ ‪6S‬‬ ‫‪325‬‬ ‫‪-۴‬ل َِو َتهالُوا‬
‫ٹ‬ ‫ٹ‬
‫اِسآیتتںیمتومیتیںےکاوماكیکافح تظاکمکحےہ۔ویلوکیادیکیکیئگہکمیتیوکامكولیاےتوق ُاساکوپراوپراامكولی اایاجےئ‬
‫اور ُاسںیم یسمسقیکوخرد بیردہنیکاجےئ۔ااسیہنوہہکاےنپر ّدیامكےس ُامےکاےھچامكوکدبكرکایخییکاجےئ۔ایسرطح‬
‫ٹ‬
‫ارگُتامےکامكوکاےنپامكںیم دالمرکایل ےہوتیھب ُامےکامكاکحیحصاسحبراھکاجےئاور ُاںیہن امكولیاےتوہےئ وکیئ یمہنیک‬
‫ٹ‬
‫ااجیافدئہ ُااھٹی اای ُاسیکافح تظںیموکیاا رکیاتہب بیرا بخرلےہ۔ ت‬
‫اجےئ۔البہبشمیتیاکامكیاقحاھکیا‪ُ ،‬اسےسی ر‬

‫ا ٓی ات ‪ ۹‬ی ا ‪ ۱‬ت ت‬

‫ویبویںےکوقحق‬
‫اوزارگمتۺدزوہکۺۺدعلۺہنۺرکوکسےگومیتیںۺےکۺم املہۺںیمۺ‬ ‫َوْنِاْمُتْفِخاَّلَااْوُطِسْقُتيِفىٰمٰتَيْلا‬
‫ھل‬‫ن‬
‫وتاکنح ۺرکولاُں ۺےس ۺوج ی ۺںیگل ۺںیہمت(دورسی)ۺ‬
‫اْوُحِكْناَفاَمَباَطْمُكَلَنِّمِءٓاَسِّنلا‬
‫وعزوتںۺںیمۺےسۺ‬
‫دودو‪،‬ۺنیتۺنیتۺاوزۺاچزۺاچز‬ ‫ىٰنْثَمَوَثٰلُثَوَعٰبُرۚ‬
‫رھپ ۺارگ ۺمت ۺدزو ۺہک ۺدعل ۺہن ۺرک ۺوکس ۺےگ ۺ( ۺزنادہ ۺویبویں ۺےکۺ‬
‫ْنِاَفْمُتْفِخاَّلَااْوُلِدْعَت‬
‫دزایمں)‬
‫وتۺانکۺیہۺاکیفۺےہ‬ ‫ًةَدِحاَوَف‬
‫ناوہۺنج ےکۺامکلۺوہںۺاہمتزےداںیئۺاہھت(ینعیۺزینکںی)ۺ‬ ‫ْوَااَمْتَكَلَمْمُكُناَمْيَاُ‬
‫ہیۺزنادہۺقربیۺےہۺہکۺمتۺانکۺرطفۺہنۺکھجۺاجو۔‬ ‫َكِلٰذىٰۤنْدَااَّلَااْوُلْوُعَتُ‪۰۰۳‬‬
‫اوزدوویبویںۺوکۺاُںۺےکۺبرہۺوخیشۺےس‬ ‫َواوُتٰاَءٓاَسِّنلاَّنِهِتٰقُدَصًةَلْحِنُ‬
‫رھپارگوہ ۺدنسپرکںی ۺاہمتزےےیلوک یئ ۺزیچاُس ۺںیم ۺےسۺ‬ ‫ْنِاَفَنْبِطْمُكَلْنَعٍءْيَشُهْنِّماًسْفَن‬
 ‫‪۴‬۔ ‪6S‬‬ ‫‪323‬‬ ‫‪-۴‬ل َِو َتهالُوا‬
‫اےنپۺا ت ۺ ۺ‬
‫وتۺۺاھکوۺۺاُےسےبرکفوہرکمرےےتیلۺوہےئ۔‬ ‫ُهْوُلُكَفأًـْٓيِنَهأًـْٓيِرَّم‪۰۰۴‬‬
‫ہیآی ِ‬
‫اتابمرہکیاچندہایاترپلمتشمںیہ‪:‬‬
‫وکی ا وہیگ وت رھپ ُام ےک اجبےئ دنسپ‬
‫تارگ ادنہشی وہ ہک میتی زلویکں ےک اسھت اکنح رکےک ُام ےک وقحق یک ادایگیئ ںیم ا‬ ‫‪i‬۔ت‬
‫آےن وایل دع ر وخانیت ےس اکنح رکایل اجےئ۔رضحت اعہشئؓ ےن اِس آی یک واضج ںیم فرامیاہک ارگ ات میتی زلیک‬
‫اےنپویلیکرپورشںیموہاورویلوک ُاساکامكاورامجكوتدنسپآےئرگموہ ُاےساانترہمدےنیرپآامدہہنوہانتج ُاےسدورسے‬
‫ولگدےتیںیہوتوہ ُاسےساکنحہنرکے(اخبری)۔ ت‬
‫‪ii‬۔ ترمدوںوکااجزتدییئگہکوہزیادہےسزیادہاچروعروتںوکاکنحںیمعمجرکتکسںیہ۔‬
‫رکی ُایس‬
‫ےہ۔وگی ات ےس زیادہ اکنح ا‬
‫ا‬ ‫‪iii‬۔ تیادیک یک یئگ ہک ات ےس زادئ ویبویں یک وصرت ںیم ُام ےک در نام دعك زل‬
‫شویبویںےکوقحقاسکیںوطررپادا‬ ‫ب‬
‫انمشےہہکبجرشتعیےکاطمقبامتلاایتخریاومرںیم ب‬ ‫اجیاور‬
‫وصرتںیم ر‬
‫ےیکاجںیکس۔ت‬
‫اک۔لذارہمویبویںوکدواوروپریوخیشاورراضدنمیےکاسھتدو۔‬
‫‪iv‬۔ ترہمویبویںاکقحےہہنہک ُامےکرسرپوتسں ٰ‬
‫‪v‬۔ت تویبویںرپد ایب ڈاكرک ُامےسرہماعمفرکاانیلاجیر ںیہن۔ارگوہ وخدشیل ےسلکرہم ای ُاساک وکیئ ہصحوھچڑدںیتوتاب‬
‫ُاس ےس اافتسدہ اجیر ےہ۔اِس وحاےل ےس رضوری ےہ ہک رہم یک رمقویبی ےک وحاہلرک دی اجےئ۔ اِسےک دعب وہ اینپ‬
‫وخیشےسریغب یسدیاب ےکواسپرکدےوتیہی ُاسیکوخدشیلاکوبثتےہ۔ ت‬

‫ت‬
‫ت‬
‫ت‬
‫‪۴‬۔ ‪6S‬‬ ‫‪324‬‬ ‫‪-۴‬ل َِو َتهالُوا‬

‫آیات‪۹‬یا‪۹‬ت ت‬
‫ٹ‬
‫ومیتیںوک ُاماکامكولیاےنےکیبارےںیمدہایات‬
‫َواَلاوُتْؤُتَءٓاَهَفُّسلاُمُكَلاَوْمَاْيِتَّلاَلَعَجُهّٰللاْمُكَل اوزہنۺدوناھجمسۺومیتیںۺوکاےنپۺوہۺاملۺےسجۺانبناےہۺاہللۺےنۺ‬
‫اہمتزےےیلزگزاںۺاکۺدزہعی‬ ‫اًمٰيِق‬
‫ک‬
‫اوز ھالوۺۺاُںیہنۺاُسۺاملۺںیمۺےساوزئانہواُںیہن‬ ‫َّوْمُهْوُقُزْرااَهْيِفَوْمُهْوُسْكا‬
‫اوزوہکۺاُںۺےسۺایھچۺنات۔‬ ‫َواْوُلْوُقْمُهَلاًلْوَقاًفْوُرْعَّم‪۰۰۵‬‬
‫اوزا زامےتۺزوہۺومیتیںۺوک‬ ‫َواوُلَتْباىٰمٰتَيْلا‬
‫اہیںۺنکۺہکۺوہۺچنہپۺاجںیئۺاکنحۺ(یکۺرمع)ۺوک‬ ‫ىّٰۤتَحاَذِااوُغَلَبَحاَكِّنلاۚ‬
‫رھپۺارگۺمتۺناوۺاُںۺںیمۺھجمسۺوبھج‬ ‫ْنِاَفْمُتْسَنٰاْمُهْنِّماًدْشُر‬
‫وتولناۺدوۺاُںیہنۺاُںۺےکۺامل‬ ‫اْۤوُعَفْداَفْمِهْيَلِاْمُهَلاَوْمَاۚ‬
‫اوزہنۺاھکوۺاُںۺےکۺاملۺزنادہۺرخحۺرکےتۺوہےئۺاوزۺدلجیۺ‬
‫َواَلۤاَهْوُلُكْاَتاًفاَرْسِاَّواًراَدِبْنَااْوُرَبْكَّيُ‬
‫دلجیۺہکۺوہۺبرےۺوہزےہۺںیہ‬
‫اوزوجۺویلۺامدلازۺےہۺوتاُےسۺاچےیہۺہکۺاتچبۺزےہ‬ ‫َوْنَمَناَكاًّيِنَغفِفْعَتْسَيْلَف۠‬
‫اوزۺوجۺویلۺاتحمحۺےہۺ‬ ‫َوْنَمَناَكاًرْيِقَف‬
‫وتاُےسۺاچےیہۺہکۺۺوہۺاھکےئۺدوتسزۺےکۺاطمقب‬ ‫ْلُكْاَيْلَفِفْوُرْعَمْلاِبُ‬
‫رھپۺجتۺمتۺولناوۺاُںۺیکۺرطفۺاُںۺےکۺامل‬ ‫اَذِاَفْمُتْعَفَدْمِهْيَلِاْمُهَلاَوْمَا‬
 ‫‪۴‬۔ ‪6S‬‬ ‫‪325‬‬ ‫‪-۴‬ل َِو َتهالُوا‬
‫وتۺۺوگاہۺانبواُںۺرپ‬ ‫اْوُدِهْشَاَفْمِهْيَلَعُ‬
‫اوزۺاکیفۺےہۺاہللۺاسحتۺےنیلۺواال۔‬ ‫َوىٰفَكِهّٰللاِباًبْيِسَح‪۰۰۶‬‬
‫تا ِمآیاتںیمدنمرہجذک لیدہایاتدیںیئگںیہ‪:‬‬
‫لذامیتی ب ب‬
‫ج ت ھجمس دار ہن‬ ‫تامك وپرے اعمرشے ےک ےیل رسامہیٔ زدنیگ ےہ اور اِس یک افح تظ زیم ےہ ۔ ٰ‬ ‫‪i‬۔‬
‫وہاجےئ‪ُ ،‬اساکامك ُاسےکوحاےلہنایکاجےئورہنوہامكوکاضعئرکدےاگ۔‬
‫تامكوکاینپافح تظںیمرھکرکدقب ِررضورتومیتیںیکرضوریاتوپریرکےنرپخرچایکاجےئ۔ارگوہامكوکاےنپہضب‬ ‫‪ii‬۔‬
‫ںیمےنیلاکاطمہبلرکںیوت ُاموکرنیمےسوقعمكیباتہہکرکاھجمس ا‬
‫دیاجےئہکامكاہمتراا ےہ‪،‬متذراوہایشروہاج وتےل‬
‫انیل۔‬
‫ریوفروجےکوھچےٹوھچےٹاعمالمتےکذرہعیومیتیںیکھجمساکااحتممایلاجیارےہ۔ ب ب‬
‫جوہیباغلوہاجںیئ‬ ‫‪iii‬۔ تخ ذ‬
‫اوروسحمسوہہک ُامںیمھجمسوبھجآیئگےہوت ُامےکامك ُامےکرپسدرکدےیاجںیئ۔‬
‫ب‬
‫انمش ود ت نیعتم‪،‬االعہین اور وپرا‬ ‫‪iv‬۔ تمیتی ےک امك یک افح تظ اک اعموہض ںیہن انیل اچےیہ۔اہتبل ارگ وکیئ دگنتش وہ وت‬
‫اسحب رےتھک وہےئےل اتکس ےہ۔ اہتبل اِسایخك ےس ہک ہی یباغل وہ اجےئاگ وتاِےسامكدانی ڑپے اگہن رضورت ےسزادئ‬
‫خرچایکاجےئاورہنا دلجیدلجیخرچایکاجےئ۔‬
‫ب ب‬
‫جمیتیھجمسداروہاجےئوتوگاوہںیکوموجدیگںیم ُاساکامك ُاسےکوحاےلرکدیااجےئ۔‬ ‫‪v‬۔‬
‫ےہ‪،‬لذاامكےکاسحبںیموپریاایتحط بیریتاجےئ۔ ت‬
‫ٰ‬ ‫‪vi‬ت۔تت تہییباتہشیمہشیپِرظنرےہہکار اسحباہللےنانیل‬

‫آیات‪۹‬یا‪۹‬ت ت‬

‫وراییکمیسقتےکوحاےلےسدہایات‬
‫رمدوںۺےکۺےیلۺہصحۺےہۺاُسۺںیمۺےسۺوجۺوھچز ےئۺامںۺ‬ ‫ِلاَجِّرلِلٌبْيِصَناَّمِّمَكَرَتِنٰدِلاَوْلاَو‬
 ‫‪۴‬۔ ‪6S‬‬ ‫‪326‬‬ ‫‪-۴‬ل َِو َتهالُوا‬
‫ناتۺاوززنادہۺقریبیۺزہتشۺداز ۺ‬ ‫َنْوُبَرْقَاْلا۪‬
‫اوزوعزوتں ۺےک ۺےیل ۺ یھ ۺہصح ۺےہ ۺاُس ۺںیم ۺےس ۺوجوھچزۺ‬
‫َوِءٓاَسِّنلِلٌبْيِصَناَّمِّمَكَرَتِنٰدِلاَوْلاَوَنْوُبَرْقَاْلا‬
‫ ےئۺامںۺناتۺاوز ۺزنادہۺقریبیۺزہتشۺداز‬
‫مرہکۺںیمۺےس(وخاہ)ۺوھتزاۺوہاۺمرہکۺناۺزنادہۺوہا‬ ‫اَّمِمَّلَقُهْنِمْوَاَرُثَك‬
‫رقمزۺرکدہ ۺہصحۺےہ۔‬ ‫اًبْيِصَناًضْوُرْفَّم‪۰۰۷‬‬
‫اوزجت احرضوہں(وزابتۺیک)میسقتۺےکۺوقتۺ‬ ‫َواَذِاَرَضَحَةَمْسِقْلا‬
‫قرابتۺدازاوزۺمیتیۺاوزۺاتحمح‬ ‫اوُلوُاىٰبْرُقْلاَوىٰمٰتَيْلاَوُنْيِكٰسَمْلا‬
‫وتۺدواُںیہنۺمرہک ۺںیمۺےس‬ ‫ْمُهْوُقُزْراَفُهْنِّم‬
‫ن‬
‫اوزۺوہکۺاُںۺےسۺ ھلیۺنات۔‬ ‫َواْوُلْوُقْمُهَلاًلْوَقاًفْوُرْعَّم‪۰۰۸‬‬
‫اِمآیاتںیموراییکمیسقتےکوحاےلےسدنمرہجذک لیدہایاتدیںیئگ‪:‬‬
‫تواحضوطرمکحدیاایگہکریماثںیمرصفرمدوںا اکںیہنہکلبوعروتںاکیھبہصحےہ۔‬ ‫‪-i‬‬
‫تریماثرہباحكمیسقتوہیناچےیہوخاہوہینتکا مکوہ۔‬ ‫‪-ii‬‬
‫رکی ےہ ہک رف ب‬
‫ی ری رہتش دار یک وموجدیگ ںیم دیعب ری رہتش دار‬ ‫‪ -iii‬تآی ںیم''افرب'' ینعی رف ب‬
‫ی ری رہتش دار اک ظفل ر‬
‫اظہ ا‬
‫ریماثہنیاےئاگ۔‬
‫‪ -iv‬تریماث ںیم فلتخم واروثں ےک ےصح اہلل اعت ٰیل یک ب‬
‫اجی ےس ےط دشہ ںیہ اور ُام ںیم یس وک اینپ راےئ اورایقس ےس یم‬
‫یشیباکوکیئقحںیہن۔‬
 ‫‪۴‬۔ ‪6S‬‬ ‫‪327‬‬ ‫‪-۴‬ل َِو َتهالُوا‬
‫‪-v‬ت تتیمےکرہتشداروںںیم ھچک اےسییھبوراییکمیسقتےکوقوموجدوہےتںیہنجوک اضہطبٔرشیعےکتحتہصح‬
‫ںیہناتلم۔ ُامںیمےس ھچکمیتیاور ب‬
‫احجدنم یھبوہتکسںیہ۔دہایدییئگہکوہرشیعوریاءوج یباغلاوروموجدوہں‪،‬‬
‫یبایمہراضدنمیےس ُامیکدوجلیئےکےیلاےنپوصحںمتںےس ُاںیہنیھب ھچکدےدںی۔ ُامےسوگتفگںیمرنیماایتخر‬
‫رکںییاہک یسیکدكینکشہنوہ۔ ت‬

‫ا ٓی ات ‪ ۲‬ی ا ‪ ۰۱‬ت ت‬

‫میتیاکامكیاقحاھکےنواےلاےنپٹیپںیمآگرھبرےہںیہ‬
‫اوز ۺاچےیہ ۺہکۺدزںیۺولگۺہک ۺارگۺوہۺوھچز ۺرمںیۺاےنپۺےھچیپۺ‬ ‫َوَشْخَيْلَنْيِذَّلاْوَلاْوُكَرَتْنِمڥةَفِٕىٓاَطًةَّيِّرُذ‬
‫زمکوزاوالدوتۺوہۺےنتکۺرکفدنمۺوہےتۺاُںۺےکۺنازےۺںیم‬ ‫اًفٰعِضاْوُفاَخْمِهْيَلَع۪‬
‫سپۺاُںیہنۺاچےیہۺہکۺںیچبۺاہللۺیکۺنافرامینۺےس‬ ‫اوُقَّتَيْلَفَهّٰللا‬
‫اوزۺاچےیہۺہکۺںیہکۺدیسیھۺناتۺ۔‬ ‫َواْوُلْوُقَيْلاًلْوَقاًدْيِدَس‪۰۰۹‬‬
‫ےبۺکشۺوہۺولگۺوجاھکےتۺںیہۺومیتیںۺاکۺاملۺناقح‬ ‫َّنِاَنْيِذَّلاَنْوُلُكْاَيَلاَوْمَاىٰمٰتَيْلااًمْلُظ‬
‫ےبۺکشۺوہۺوتۺرھبےتۺںیہۺاےنپۺوٹیپںۺںیمۺا گ‬ ‫اَمَّنِاَنْوُلُكْاَيْيِفْمِهِنْوُطُباًراَن‬
‫اوزۺوہۺرقنعبیۺدالخۺوہںۺےگۺڑھبیتکۺوہ یئۺا گۺںیم۔‬ ‫َوَنْوَلْصَيَساًرْيِعَسؒۺ‪۰۰‬‬
‫اِمآیاتںیموھجنھجڑےنےکادنازںیممیتیےکوقحقادارکےنیکنیقلتیکیئگ۔اردادوہاہکمیتیےکویلوکوسانچاچےیہہکارگوہ‬
‫اِس احك ںیم رم اجےئ ہک ےھچیپ وھچیٹ وھچیٹ او د وھچڑراہ وہ وتوہ رضوراچےہ اگ ہک ُاس ےک وچبں ےس رتہب ولسک ایک اجےئ۔اِیس‬
‫نسحولسکرکے۔وکیئایسییباتہنرکےسجےسمیتیاکدكوٹٹاجےئ۔میتیاکامكیاقح‬
‫رطح ُاےساچےیہہکمیتیےکاسھت ِ‬
‫اھکےنواےلدرتقیقحاےنپ ٹیپںیمآگرھبےتںیہاور رو ِز ایقم منہج یک د یتکوہیئآگںیمدالخوہںےگ۔آپﷺ‬
 ‫‪۴‬۔ ‪6S‬‬ ‫‪328‬‬ ‫‪-۴‬ل َِو َتهالُوا‬
‫لاووٹنں ےسیجےھتاوراتفرہتش ُامےک ب‬
‫لوھکكرکہنمںیمآگےکااگنرے‬ ‫ےن ِب‬
‫شرعماجدنچولوگں وکداھکینج ےک ب‬
‫ڈااتل وت وہ ُام ےک ےچین ےس لکن اجےت ۔ وہ درد ےک امرے ےتخیچ الچےت۔ رھپ فرہتش اور ااگنرے ُام ےک ہنم ںیم ڈاك داتی اور ُاںیہن‬
‫دیہیوہولگںیہوج‬
‫لسلسمہیذعابوہراہاھت۔آپﷺےنرضحتربجک لی ےسوپاھچہکہیوکمولگںیہ؟ ُاوہنںتےنوجاب ا‬
‫اھکیرکےتےھت۔ ت‬
‫ومیتیںاکامكیاقح ا‬

‫آیت‪۰۰‬ت ت‬

‫او داوروادلنیاکریماثںیمہصح‬
‫وتیص فرامیاےہںیہمت اہلل اہمتری او دوں ےکیبارے‬
‫ُمُكْيِصْوُيُهّٰللاْۤيِفْمُكِداَلْوَا‬
‫ںیم‬
‫ےٹیبےکےیلےہہصحدوویٹیبںےکہصحےک بی ب‬
‫رایر‬ ‫ِرَكَّذلِلُلْثِمِّظَحِنْيَيَثْنُاْلاۚ‬
‫ب ٹ‬
‫رھپارگوہںرصف بیتیااںدوےسزادئ‬ ‫ْنِاَفَّنُكًءٓاَسِنَقْوَفِنْيَتَنْثا‬
‫وت ُامےکےیلدواہتیئےہ ُاساکوجتیمےنوھچڑا‬ ‫ََّنُهَلَفَت اَم اَمَكَرَتۚ‬
‫اورارگوہاتا یٹیب‬ ‫َوْنِاْتَناَكًةَدِحاَو‬
‫وت ُاسےکےیلےہفصنیرہک‬ ‫اَهَلَفُفْصِّنلاُ‬
‫اور تیم ےک امں یباپ ےک ےیل ینعی ر‬
‫ہ ات ےک ےیل ُام‬
‫َوِهْيَوَبَاِلِّلُكِلٍدِحاَواَمُهْنِّم‬
‫دوونںںیمےس‬
‫اٹھچہصحےہ ُاسںیمےسوجتیمےنوھچڑا ت‬ ‫ُسُدُّسلااَّمِمَكَرَت‬
‫ارگتیمیکاو دےہ ت‬ ‫ْنِاَناَكٗهَلٌدَلَوۚ‪١‬‬
 ‫‪۴‬۔ ‪6S‬‬ ‫‪329‬‬ ‫‪-۴‬ل َِو َتهالُوا‬
‫اورارگںیہنےہ ُاسیکوکیئاو د‬ ‫ْنِاَفْمَّلْنُكَيٗهَّلٌدَلَو‬
‫اوروارثوہےئ ُاسےکےیل ُاسےکامںیباپ‬ ‫َّوۤٗهَثِرَوُهٰوَبَا‬
‫ّصحےہ‬
‫وت ُاسیکامںاکرسیتا ّ‬ ‫ِهِّمُاِلَفُثُلُّثلا‬
‫اورارگ ُاسےکیئکاھبیئںیہ‬ ‫ْنِاَفَناَكۤٗهَلٌةَوْخِا‬
‫وت ُاسیکامںاکاٹھچہصحےہ ت‬ ‫ِهِّمُاِلَفُسُدُّسلا‬
‫وپرا رکےن دعب وہ وتیص‪ ،‬رمےن وا رک ایگ ےہ ےسجیاادا‬
‫ْۢنِمِدْعَبٍةَّيِصَوْيِصْوُّيۤاَهِبْوَاٍنْيَد‬
‫رکےنےکدعبفرض‬
‫اہمتزےۺناتۺاوزۺاہمتزےۺےٹیبۺںیہ‬ ‫ْمُكُؤٓاَبٰاَوْمُكُؤٓاَنْبَا‬
‫مت ۺںیہن ۺاجےتن ۺہک ۺوکں ۺاُں ۺںیم ۺےس ۺزنادہ ۺقربی ۺےہۺ‬
‫اَلَنْوُرْدَتْمُهُّيَاُبَرْقَاْمُكَلاًعْفَنُ‬
‫ںیہمتۺعفنۺاچنہپےنۺںیم‬
‫ہیۺج ّضےۺرقمزۺںیہۺاہللۺیکۺرطفۺےس‬ ‫ًةَضْيِرَفَنِّمِہّٰللا‬
‫ےبۺکشۺاہللۺبستۺھچکۺاجےننۺواال‪ِ ،‬‬
‫امکلۺتمکحۺواالۺےہ۔‬ ‫َّنِاَهّٰللاَناَكاًمْيِلَعاًمْيِكَحۻ‪۰۰‬‬
‫رامی ےہ۔‬ ‫ب‬
‫انتش ایبم ف ا‬ ‫اِس آی ںیم اہلل اعتیلٰ ےن اوصیل وطر رپفلتخم وصروتں ںیم او د اور وادلنی ےک ریماث ںیم وصحں اک‬
‫ورای ےک یلیصفت ااکحامت ہقف یک باتوبں ںیم دےھکی اجتکس ںیہ۔اہتبل ےصح رقمر رکےن ےک دعب فرامیا ہک ریماث ںیم او د‬
‫وہاجیہکوادلنیوکانتک‬
‫اجیوتوہلکشمںیمالتبم ا‬
‫دی ا‬ ‫اوروادلنیےکہیےصحاہللاعتیلٰےنوخدرقمررکدےیںیہ۔ارگاِےسانامرپوھچڑ ا‬
‫ٹ‬
‫ش یک وتحلصمں اکاحلظ ےہ۔ اِم وصحں‬
‫دے اور او د وک انتک۔ اہلل اعت ٰیل ےن وجےصح رقمر فرامےئ ںیہ ُام ںیم بیری ںیتمکح ںیہ اور ب‬
 ‫‪۴‬۔ ‪6S‬‬ ‫‪322‬‬ ‫‪-۴‬ل َِو َتهالُوا‬
‫نیس وکوجریماثےکجذایئاقونموکںیہن‬
‫نم ِ‬ ‫ںیم یس وکراےئزین ای یم یشیباک وکیئقح ںیہن۔ہیوجاب ےہ ُام ب‬
‫شیادام ر‬
‫رکیاچےتہںیہوج ُامےکیردتاہللاعتیلٰےکانبےئوہےئاقونمںیمرہیئگےہ۔ ت‬
‫ےتھجمساوراینپیاصقلقعےس ُاسرسکوکوپرا ا‬

‫آیت‪۰۹‬ت ت‬

‫وشہر‪،‬ویبیاورالکہلےک نہاھبںویںاکورایںیمہصح‬
‫اوزاہمتزے ۺےیلۺفصنۺےہ ۺاُس ۺںیم ۺےس ۺوجوھچزاجںیئۺ‬
‫َوْمُكَلُفْصِناَمَكَرَتْمُكُجاَوْزَا‬
‫اہمتزیۺویبناںۺ‬
‫ارگۺہنۺوہۺاُںۺیکۺاوالد‬ ‫ْنِاْمَّلْنُكَيَّنُهَّلٌدَلَوۚ‬
‫رھپۺارگۺوہۺاُںۺیکۺاوالد‬ ‫ْنِاَفَناَكَّنُهَلٌدَلَو‬
‫وتاہمتزےےیلوچاھت یئۺےہاُسۺںیمۺےسۺوجۺوہۺوھچزۺاجںیئ‬ ‫ُمُكَلَفُعُبُّرلااَّمِمَنْكَرَت‬
‫وپرارکےن ےک دعب ُاس وتیص وک‪،‬وہ رکںیئگ ںیہ ےسج ای ادا‬
‫ْۢنِمِدْعَبٍةَّيِصَوَنْيِصْوُّيۤاَهِبْوَاٍنْيَدُ‬
‫رکےنےکدعبفرض‬
‫اور ُامےکےیلوچاھتہصحےہاُسںیمےسوجمتوھچڑو‬ ‫َوَّنُهَلُعُبُّرلااَّمِمْمُتْكَرَت‬
‫ارگہنوہاہمتریاو د ت‬ ‫ْنِاْمَّلْنُكَيْمُكَّلٌدَلَو‬
‫رھپارگوہاہمتریاو د‬ ‫ْنِاَفَناَكْمُكَلٌدَلَو‬
‫وت ُامےکےیلآوھٹاںہصحےہ ُاس ںیمےسوجمتوھچڑاج ت‬ ‫َّنُهَلَفُنُمُّثلااَّمِمْمُتْكَرَت‬
‫وپرارکےنےکدعبوہ وتیص‪،‬مت رکےئگوہوجیاادارکےن‬
‫ْۢنِّمِدْعَبٍةَّيِصَوَنْوُصْوُتۤاَهِبْوَاٍنْيَدُ‬
‫ےکدعبفرض‬
 ‫‪۴‬۔ ‪6S‬‬ ‫‪322‬‬ ‫‪-۴‬ل َِو َتهالُوا‬
‫اورارگےہوکیئرمد‪،‬سجیکریماثمیسقترکینےہ‪،‬الکہل‬ ‫َوْنِاَناَكٌلُجَرُثَرْوُّيًةَلٰلَك‬
‫یاایسیوعرتوہاور ُاساکاتاھبیئیاات نہوہ‬ ‫ِوَاٌةَاَرْماَّوۤٗهَلٌخَاْوَاٌتْخُا‬
‫ّصحےہ‬
‫ہاتےکےیل ُامدوونںںیمےساٹھچ ّ‬
‫وت ر‬ ‫ِّلُكِلَفٍدِحاَواَمُهْنِّمُسُدُّسلاۚ‬
‫رھپارگوہوہںزیادہاِسےس‬ ‫ْنِاَفاْۤوُناَكَرَثْكَاْنِمَكِلٰذ‬
‫وتوہ ب‬
‫شرشتوہںےگاتاہتیئےصحںیم ت‬ ‫ْمُهَفُءٓاَكَرُشيِفِثُلُّثلا‬
‫وپرا رکےن ےک دعب وہوتیص ‪،‬یک یئگ ےہ وج یاادا رکےنےک‬
‫ْۢنِمِدْعَبٍةَّيِصَوىٰصْوُّيۤاَهِبْوَاٍنْيَد‬
‫دعبفرض‬
‫ریغبۺیسکۺوکۺاصقنںۺاچنہپےئۺوہےئ‬ ‫َرْيَغٍّرٓاَضُمۚ‬
‫ہیۺوتیصۺےہۺاہللۺیکۺرطفۺےس‬ ‫ًةَّيِصَوَنِّمِہّٰللاُ‬
‫اوزاہللۺبستۺھچکۺاجےننۺواالۺ‪،‬برےۺلمحتۺواالۺےہ‬ ‫َوُهّٰللاٌمْيِلَعٌمْيِلَحُۼ‪۰۰‬‬
‫وشہاورویبیےکےصحایبمفرامےئںیہ۔اِیسرطحارگتیمےکوادلنی ایاو دہنوہوتاےسی‬
‫اِسآیںیماہللاعتیلٰےنریماثںیم ر‬
‫ صخوکالکہلںاہاجیاےہ۔الکہلیکورای ُاسےک نہاھبںویںںیممیسقتوہیگ۔امںرشت نہاھبںویںےکہصحیکواضجاِس‬
‫آی ںیم رکدی یئگ۔یقیقح اور یباپ رشت نہ اھبںویں ےک ہصح یک لیصفت اِیس وسرہ ٔ ابمرہک یک آخری آی ںیم ایبم یک یئگ‬
‫آخ ںیم ارداد وہا ہک وتیص ای فرض ےک ذرہعی‬ ‫ِ‬
‫ااکحامت ہقف یک باتوبں ںیم دیھکی اجیتکس ںیہ۔آی ےک ر‬ ‫ےہ۔مریذ الیصفتت‬
‫اجیںیہنےہ۔فرض ایوتیصےکذرہعیاصقنماچنہپےنیکیئکوصرںیتنکممںیہ‪،‬الثمً‪:‬‬
‫اچنہپی ر‬
‫واروثںوکاصقنم ا‬
‫ٹ‬
‫وھجیافراررکیا یاہک یسدوشوریغہوکریماثںیمےسامكد یااجےکس۔‬
‫‪ .i‬تفرضاک ا‬
 ‫‪۴‬۔ ‪6S‬‬ ‫‪325‬‬ ‫‪-۴‬ل َِو َتهالُوا‬
‫ت یس صخ رپ فرض وہ اور وہ ووصك ہن وہا وہ‪ ،‬نکیل وھجٹ وب ےت وہےئ ہی ہہکدیااجےئ ہک اِس ےس فرض ووصك وہ ایگ‪،‬‬ ‫‪.ii‬‬
‫یاہکواروثںوکہنلمےکس۔‬
‫‪ .iii‬تاےنپذایتامكےکیبارےںیمہیاظہر ا‬
‫رکیہکالفں صخیکاامیےہ‪،‬یاہک ُاسںیمریماثہنےلچ۔‬
‫‪.iv‬ت تاتاہتیئےسزادئامكیکوتیصرکیا۔‬
‫ترمضاولافتںیماتاہتیئےسزیادہ یسوکہبہرکدانی۔ ت‬ ‫‪.v‬‬
‫ےہ۔ہ‬
‫ر‬ ‫وہیاوراِسارادہرپلمعرکیاگاہ ِریبکہ‬
‫وتیصرکےن ایفرضےکوحاےلےسوھجٹوبكرکواروثںوکرحمولرکےناکارادہ ا‬
‫ومرثوجداینےس اجراہےہ‪ُ ،‬اےسزدنیگ ےکآخریاحملتںیماِس رطحےک بخرلےس انچاچےیہ۔اہللاعتیلٰمیلعےہینعیوہوخب‬
‫ٹ‬
‫اجےننوا ےہہکسکےنںاہں ُاسےکمکحیکالخفورزییکےہ۔اہتبلوہمیلحینعی بیرےلمحتوا یھبےہینعینکممےہداینںیم‬
‫ڑکپہنرکےنکیلآخرتںیمیافرامونںیکڑکپرکےاگاوررجمومںوکزسادےاگ۔ ت‬

‫ا ٓی ات ‪ ۰۹‬ی ا ‪ ۰۱‬ت ت‬

‫ودوداہللیکاتیمہ‬
‫ہیۺاہللۺیکۺرقمزۺرکدہۺدحودۺںیہ‬ ‫َكْلِتُدْوُدُحِہّٰللا‬
‫اورسجےنااطعیکاہللاور ُاسےکروسكت یک‬ ‫َوْنَمِعِطُّيَهّٰللاَوٗهَلْوُسَر‬
‫اہلل دالخ فرامےئ اگ ُاےس ُام یبااغت ںیم یتہب ںیہ نج ےک‬
‫ُهْلِخْدُيٍتّٰنَجْيِرْجَتْنِماَهِتْحَتُرٰهْنَاْلا‬
‫ےچینرہنںی‬
‫وہہشیمہرےنہواےلںیہ ُامںیم‬ ‫َنْيِدِلٰخاَهْيِفُ‬
‫اورہیےہدادناراک نایب۔‬ ‫َوَكِلٰذُزْوَفْلاُمْيِظَعْلا۽‪۰۰‬‬
‫‪۴‬۔ ‪6S‬‬ ‫‪323‬‬ ‫‪-۴‬ل َِو َتهالُوا‬
‫اورسجےنیافرامینیکاہللاور ُاسےکروسكتیک‬ ‫َوْنَمِصْعَّيَهّٰللاَوٗهَلْوُسَر‬
‫اوراجتوزایکاہللیکرقمررکدہودودےس‬ ‫َوَّدَعَتَيٗهَدْوُدُح‬
‫اہللدالخرکےاگ ُاےسآگںیم‬ ‫ُهْلِخْدُياًراَن‬
‫وہہشیمہرےنہوا ےہ ُاسںیم‬ ‫اًدِلاَخاَهْيِف۪‬
‫اور ُاسےکےیلذلوا ذعابےہ۔‬ ‫َوٗهَلٌباَذَعٌنْيِهُّمؒ۾‪۰۰‬‬
‫دیایگ۔وجیھباِمودودیکیادساریرکے‬ ‫ِ‬
‫ااکحامتورایوکودوداہللفرار ا‬ ‫ِ‬
‫ااکحامتجذاودنیاوراخصوطررپرشیع‬ ‫اِمآیاتںیم‬
‫اگوہہشیمہشیمہیک بخاکقحداروہاگ۔اِسےک بیرسکعوج صخاِمودودوکیاامكرکےاگہشیمہشیمہےکےیلمنہجےکذلآزی‬
‫ذعابےسدواچروہاگ۔ہیدیکمھ ےہ ُامرجمومںےکےیلوجاہلل اعتیلٰےکرقمرےیکوہےئاقونمِ وراییکالخفورزیرکےت‬
‫ٹ‬
‫ںیہ۔وعروتںوکریماثےسرحمولرانھک‪،‬رصف بیرےےٹیبوکریماثاکقحتسم ا‬
‫رہھٹای‪،‬اہللاعتیلٰےکدےیوہےئاقونمِ ریماثےک‬
‫رکیوریغہدرار اہللاعت ٰیل ےکااکحامتےکالخفاغبوتےہ۔‬
‫اجبےئاناونںےک انبےئوہےئ اقونمےکتحتریماث میسقت ا‬
‫ٹ‬
‫اِساغبوتاکرو ِزایقم بیراہجیتنےلکناگ۔ویتقذلوتںےکدبہلںیم بیریذلےکاسھتدایمئذعاباکمرہانھکچوہاگ۔ ت‬

‫آیات‪ ۰۹‬ای‪۰۹‬ت ت‬

‫دباکرییکزسا‬
‫اوزۺوجۺازاکتتۺرکںی ۺدباکزیۺاکۺاہمتزیۺوعزوتںۺںیمۺےس‬ ‫َوْيِتّٰلاَنْيِتْاَيَةَشِحاَفْلاْنِمْمُكِٕىٓاَسِّن‬
‫رہھٹاو ُامرپاچررمداملسمونںںیمےس‬
‫وتوگاہ ٔ‬ ‫اْوُدِهْشَتْساَفَّ۠نِهْيَلَعًةَعَبْرَاْمُكْنِّمۚ‬
‫رھپارگوہوگاا دںی‬ ‫ْنِاَفاْوُدِهَش‬
 ‫‪۴‬۔ ‪6S‬‬ ‫‪324‬‬ ‫‪-۴‬ل َِو َتهالُوا‬
‫وتروےکروھک ُاںیہنرھگوںںیم ت‬ ‫َّنُهْوُكِسْمَاَفيِفِتْوُيُبْلا‬
‫اہیںتہک ُااھٹےل ُاںیہنومت‬ ‫ىّٰتَحَّنُهّٰفَوَتَيُتْوَمْلا‬
‫ایےطفرامدےاہلل ُامےکےیلوکیئاورراہتس۔‬ ‫ْوَاَلَعْجَيُهّٰللاَّنُهَلاًلْيِبَسۿ‪۰۰‬‬
‫اوروجدویبامہاراکتبرکںیدباکریاکمتںیمےس‬ ‫َوِنٰذَّلااَهِنٰيِتْاَيْمُكْنِم‬
‫وتاذیدو ُامدوونںوک‬ ‫َمُهْوُذٰاَفۚ‬
‫رھپارگوہوتہبرکںیلاوراالصحرکںی‬ ‫ْنِاَفاَباَتَواَحَلْصَا‬
‫وتارعاضرکو ُامےس‬ ‫اْوُضِرْعَاَفاَمُُ‬
‫ےب کش اہلل وتہب وبقك فرامےن وا ‪،‬ہشیمہ رمح فرامےن وا‬
‫َّنِاَهّٰللاَناَكاًباَّوَتاًمْيِحَّر܀‪۰۰‬‬
‫ےہ۔‬
‫اِمآیاتںیمیلھکےب ایحیئرکےنواولںےکےیلزسا ںاکذرکےہ۔ارگاملسمموعرت یسریغملسمےسدباکرییکرمبکتوہ‬
‫اور اچررمد اِس بخرلےک وگاہ وہں وت ُاےس یاایحترھگ ںیم دیقرکدیا اجےئا ِ ّ الہی ہک رشتعیںیم ُاسےک ےیل وکیئاور مکحآاجےئ۔‬
‫رکی اور ریغ‬
‫زی یک ود ُاس وک اسگنسر ا‬
‫رامی اھتینعی دادی دشہ ےک قح ںیم ا‬
‫دعب ںیم وہ مکح آایگ سج اک اہلل اعتیلٰ ےن آیت‪ ٩۵‬ںیم ودعہ ف ا‬
‫وہایگ۔آی‪٩۶‬ںیمارداد‬
‫ت‬ ‫دادیدشہےکےئل ُاس وکاتوس وکڑےامریا۔اِسمکحےکاسھت ا رھگںیمدیقرکےنوا مکح وسنمخ‬
‫وہاںاہہکارگاملسممرمداوروعرتیبامہدباکریرکںی ایدوونںاملسممیبامہمہسنجرپیتساک بخرلرکںیوت ُاموکیھبفیلکتدہزسا‬
‫زییکذموکرہیاب ودیازكرکدییئگ۔یبامہمہسنجرپیتسےک‬ ‫ب ب‬
‫وہایگج ا‬ ‫دواہیںتہکوہوتہبرکںیل۔ہیمکحیھب ُاسوقوسنمخ‬
‫دشیزساںیئوقنمكںیہالثمًآگںیم‬ ‫ےیل یسنیعمودےکرقمررکےنںیموتاہقفءاکاالتخفےہ۔ یامہاِسےکےئل ذ‬
‫دشیےس ذ‬
‫الجدانی‪،‬دویاررگارکلچکدانی‪،‬اویچنہگجےسکنیھپرکاسگنسررکدانی‪،‬ولتارےسلتقرکدانیوریغہ۔ ت‬
‫‪۴‬۔ ‪6S‬‬ ‫‪325‬‬ ‫‪-۴‬ل َِو َتهالُوا‬

‫ا ٓی ات ‪ ۰۹‬ی ا ‪ ۰۹‬ت ت‬

‫وتہبسکیکوبقكوہیتےہاورسکیکںیہن؟‬
‫ےبۺکشۺوتہبۺوبقلۺرکنااہللۺےنۺاےنپۺدہمۺایلۺےہ‬ ‫اَمَّنِاُةَبْوَّتلاىَلَعِہّٰللا‬
‫ُامےکےیلوجرکےتںیہ بیرایئیایھجمسںیم‬ ‫َنْيِذَّلِلَنْوُلَمْعَيَءْٓوُّسلاٍةَلاَهَجِب‬
‫رھپوہوتہبرکںیلدلجا ‬ ‫َّمُثَنْوُبْوُتَيْنِمٍبْيِرَق‬
‫رامیےہاہللاِمیک‬
‫وتہیولگںیہہکوتہبوبقكف ا‬ ‫َكِٕىٰٓلوُاَفُبْوُتَيُهّٰللاْمِهْيَلَعُ‬
‫ش ھچکاجےننوا ِ‬
‫‪،‬امکكتمکحوا ےہ۔‬ ‫اوراہلل ب‬ ‫َوَناَكُهّٰللااًمْيِلَعاًمْيِكَح܁‪۰۰‬‬
‫اورںیہنےہوتہب ُامےکےیلوجےیکاجےتںیہ بیراایئں‬ ‫َوِتَسْيَلُةَبْوَّتلاَنْيِذَّلِلَنْوُلَمْعَيِتٰاِّيَّسلاۚ‬
‫اہیں تہک ب ب‬
‫جآاجےئ ُامںیمےس یسوکومت‬ ‫ىّٰۤتَحاَذِاَرَضَحُمُهَدَحَاُتْوَمْلا‬
‫رکیوہںاب‬
‫وہےہکہکےبکشںیموتہب ا‬ ‫َلاَقْيِّنِاُتْبُتَنٰٔـْلا‬
‫اورہن ا ُام ےکےیل وتہب ےہوجرمےت ںیہ اِس احك ںیم‬
‫َواَلَنْيِذَّلاَنْوُتْوُمَيَوْمُهٌراَّفُكُ‬
‫ہکوہاکفروہں‬
‫ہی ولگ تںیہ مہ ےنایترایکےہنج ےکےیلدردیاک‬
‫َكِٕىٰٓلوُااَنْدَتْعَاْمُهَلاًباَذَعاًمْيِلَا܂‪۰۰‬‬
‫ذعاب۔‬
 ‫‪۴‬۔ ‪6S‬‬ ‫‪326‬‬ ‫‪-۴‬ل َِو َتهالُوا‬
‫آی‪٩۷‬ںیم بنارتدییئگہکارگوکیئانامیادایناوراہجلںیمگاہرکےاوررھپگاہاکااسحسوہےتا وفراًیچسوتہبرکےوت‬
‫اہلل اعتیلٰ رضور ُاسیک وتہبوبقك فرامےئاگ۔اہجل ےس رماد ہی ےہ ہک گاہےک ااجنل ےسویتق وطر رپتلفغ وہاجےئ۔ یچس وتہبیک‬
‫رشاطئ ِب‬
‫سحذک لیںیہ‪:‬‬
‫ت‬ ‫تگاہرپیقیقحدناماوراوسفسوہ۔‬ ‫‪i‬ـتت‬
‫آدنئہگاہہنرکےناکدہعایکاجےئ۔ ت‬ ‫‪ii‬ـ‬
‫گاہوکعم ًلایرکرکدیااجےئ۔ ت‬ ‫‪iii‬ـ‬
‫ٹ‬
‫رکای اجےئ۔وکیئ فرض ای ب ب‬
‫واج‬ ‫ یس دنبے ےک اسھت زیادیت یک وصرت ںیم ُاس اک قح ولی اای اجےئ ای ُاس ےس اعمف ا‬ ‫‪iv‬ـ‬
‫دیوہوت ُاےسادارکے۔الثمًزوکٰةاداںیہنیکوتاسحباگلرکادایکاجےئ۔فرضروزےںیہنرےھکوت ُامیکاضقاک‬
‫وھچڑ ا‬
‫اامتہلرکے۔ ت‬
‫رکیرےہاورنیع ُاسوق وتہبرکے ب ب‬
‫جومتیکیتخس‬ ‫رامیہکاےسی صخیکوتہبہرزگوبقكہنوہیگوجگاہرپگاہ ا‬
‫آی‪٩۸‬ںیمف ا‬
‫آاجےئ۔ودیابمرہکےہہکاہللاعتیلٰاےنپدنبےیکوتہب ُاس وقتوبقكفرامےتںیہ ب ب‬
‫ج ت ُاسرپومتاکرغرغہاطری‬ ‫ِ‬
‫وجاحل رفک ںیم ومت ےس دواچروہاجےئ۔اِم‬
‫ِ‬ ‫ہن وہ اجےئ(یرذمی)۔ مریذ ارداد وہا ہک ُاس صخ یک وتہب یھب وبقك ہن وہیگ‬
‫دبوبیصنںےکےیلدردیاکذعابےہ۔ ت‬

‫آیات‪ ۰۲‬ای‪۹۰‬ت ت‬

‫وخانیتےکاسھتملظیکاممتعن‬
‫اےوہولوگوجاامیم ےئوہ!‬ ‫اَهُّيَاٰۤيَنْيِذَّلااْوُنَمٰا‬
‫الحكںیہنےہاہمترےےیلہکمتوارثنباج وعروتں‬
‫اَلُّلِحَيْمُكَلْنَااوُثِرَتَءٓاَسِّنلااًهْرَكُ‬
‫ےک ب‬
‫زیردیتس‬
‫‪۴‬۔ ‪6S‬‬
‫اورہنا روےکروھک ُاںیہنیاہکمتےلوکس ُاسںیمےس ھچک‬
‫وجمتےندیاےہ ُاںیہن‬
‫وساےئاِسےکہکوہاراکتبرکںییلھکےبایحیئاک‬
‫ب‬
‫اوری اری رکو ُامےکاسھتےلھبرطےقیرپ‬
‫رھپارگمتیادنسپرکےتوہ ُاںیہن‬
‫وتنکممےہہکمتیادنسپرکےتوہ یسزیچوک‬
‫ٹ‬
‫اوررھکدیوہاہللےن ُاسںیموکیئ بیریالھبیئ۔‬
‫اورارگمتاچوہدبانلاتویبییکہگجدورسیویبی‬
‫اورمتدےےکچوہ ُامںیمےس یساتوکڈریھوںامك‬
‫وتہنول ُاسںیم ھچکیھب‬
‫ایکمتولےگوہامكاتہبماگلرکاورالھکگاہرکےک۔‬
‫اورےسیکمتولےگ ُاےس‬
‫ہکبج ےباجحب وہاکچےہمت ںیم ےس ات دورسے ےک‬
‫اسھت‬
‫اوروہےلیکچںیہمتےساتہتخپدہع۔‬
‫اِمآیاتںیموخانیتےکدنمرہجذک لیوقحقایبمےیکےئگ‪:‬‬
‫‪327‬‬ ‫‪-۴‬ل َِو َتهالُوا‬
‫َواَلَّنُهْوُلُضْعَتاْوُبَهْذَتِلِضْعَبِبۤاَم‬
‫َّنُهْوُمُتْيَتٰا‬
‫ۤاَّلِاْنَاَنْيِتْاَّيٍةَشِحاَفِبةَنِّيَبُّمۚ‬
‫َوَّنُهْوُرِشاَعِفْوُرْعَمْلاِبۚ‬
‫ْنِاَفَّنُهْوُمُتْهِرَك‬
‫ىٰۤسَعَفْنَااْوُهَرْكَتأًـْيَش‬
‫َّوَلَعْجَيُهّٰللاِهْيِفاًرْيَخًرْيِثَك܃‪۰۰‬‬
‫َوْنِاُمُّتْدَرَاَلاَدْبِتْساٍجْوَزَناَكَّمٍجْوَزۙ‬
‫َّوْمُتْيَتٰاَّنُهىٰدْحِااًراَطْنِق‬
‫اَلَفاْوُذُخْاَتُهْنِمأًـْيَشُ‬
‫ٗهَنْوُذُخْاَتَا۠اًناَتْهُبَّواًمْثِااًنْيِبُّم܄‪۰۰‬‬
‫َوَفْيَكٗهَنْوُذُخْاَت‬
‫َوْدَقىٰضْفَاْمُكُضْعَبىٰلِاٍضْعَب‬
‫َّوَنْذَخَاْمُكْنِماًقاَثْيِّماًظْيِلَغ܅‪۰۰‬‬
 ‫‪۴‬۔ ‪6S‬‬ ‫‪328‬‬ ‫‪-۴‬ل َِو َتهالُوا‬
‫زیردیتس رھگ ںیم دیق ہن ایک اجےئ ۔ اِس یک یئک وصرںیت ںیہ۔ وسیلیت امں وک رھگ ےس‬
‫ت یس وعرت وک ُاس یک رمیض ےک ریغب ب‬ ‫‪i‬ـتت‬
‫رکییاہک ُاسیک تیکلماکامكرھگ‬
‫اجےنہندانییاہک ُاےس ےنلموا ورایاکامك رھگ ےسلکنہن اجےئ۔ نہ اییٹیباکاکنح ہن ا‬
‫ےسہنلکناجےئ۔ ویبیوک ُاسیکدحیلعیگیک وخاشہےکیباووجد قالقہندانیویکہکنوہاینپتیکلماکامكےلرک یلاجےئ‬
‫یگ۔ یساخوتمےس ب‬
‫زیردیتساکنحرکانیلتیاہک ُاسےکامكرپہضبرکایلاجےئوریغہ۔‬
‫وشہ ایسی وعرت‬ ‫توکیئ وعرت یلھک ےب ایحیئ ینعی زیااک اراکتب رکے وت رھپ ُاےس ب‬
‫زیردیتس رھگ ںیم وصحمر ایک اجاتکس ےہ ای ر‬ ‫‪ii‬ـ‬
‫زیآےنےکدعبہیمکحیھبوسنمخوہایگ۔‬
‫ےسدیاوہاامكےلاتکسےہ۔ود ا‬
‫اظہوہاجےئ۔‬ ‫‪iii‬ـ تویبویںےس ِ‬
‫نسحولسکایکاجےئ۔ارگوہآجںیہمتیادنسپںیہوتنکممےہہکلک ُاماکوکیئریخ ر‬
‫ارگویبیوکقالقدیاجرا وہوتوجیھبرہمیافئائ ُاےسدےیںیہ ُامںیمےسوکیئےش ُاسےسواسپہنیلاجےئ۔ ت‬ ‫‪iv‬ـ‬

‫آیت‪۹۹‬ت ت‬

‫وسیلیتامںےساکنحیکاممتعن‬
‫َواَلاْوُحِكْنَتاَمَحَكَنْمُكُؤٓاَبٰاَنِّمِءٓاَسِّنلااَّلِااَمْدَق اورہناکنحرکو ُامےسنجےساکنحایکاھت اہمترےیباپ‬
‫ےنوعروتںںیمےسوساےئ ُاسےکوجزگراکچ‬ ‫َفَلَسُ‬
‫ٹ‬
‫ےبکشوہ بیریےبایحیئاورتخسزیباررکےنوایلیباتےہ‬ ‫ٗهَّنِاَناَكًةَشِحاَفَّواًتْقَمُ‬
‫اوزۺبراۺزاہتسۺےہ۔‬ ‫َوَءٓاَساًلْيِبَسؒ܆‪۰۰‬‬
‫رکیااہتنیئ رشانمک اور ب‬
‫اقب‬ ‫اِسآی ںیم آاگہ ایک ایگ ہک اہمتری وسیلیت امںیئ یھبامں ا ےک اقمل رپںیہ۔ ُام ےس ب‬
‫زیردیتس اکنح ا‬
‫ذممرحتکےہ۔اہتبلوجاکنحاِسمکحےکآےنےسےلہپوہاکچوہوہاکدعللفرارںیہندیااجےئاگ۔ ُاسےسدیپادشہاو داقونین‬
‫وارثوصتروہیگ۔اہتبلاِسمکحےکدعبوسیلیتامںےساکنح ا‬
‫رکیرحالےہ۔ ت‬
‫‪۴‬۔ ‪6S‬‬ ‫‪329‬‬
‫آیت‪۹۹‬ت ت‬
‫نکوخانیتےساکنحرحالےہ‬
‫رحامۺرکدیۺںیئگۺمتۺرپاہمتزیۺامںیئ‬
‫اوزاہمتزیۺایٹیبں‬
‫اوزاہمتزیۺںینہب‬
‫اوزاہمتزیۺوھپنھتاں‬
‫اوزاہمتزیۺاخالںیئ‬
‫اوزاہمتزیۺایجیتھبں‬
‫اوزاہمتزیۺاھبایجنں‬
‫اوراہمتریوہامںیئوہنجںےندودھالپیاےہںیہمت‬
‫اوراہمتریںینہبوجدودھرشتںیہ‬
‫اورامںیئاہمتریویبویںیک‬
‫اوراہمتریزیر ِیرتیبزلایکںوجاہمتریرپورشںیمںیہ‬
‫اہمتری ُامویبویںےسمت ب‬
‫اقمریرکےکچوہنجےس ت‬
‫رھپارگمتےن ب‬
‫اقمریںیہنیک ُامےس‬
‫‪-۴‬ل َِو َتهالُوا‬
‫ْتَمِّرُحْمُكْيَلَعْمُكُتٰهَّمُا‬
‫َوْمُكُتٰنَب‬
‫َوْمُكُتٰوَخَا‬
‫َوْمُكُتّٰمَع‬
‫َوْمُكُتٰلٰخ‬
‫َوُتٰنَبِخَاْلا‬
‫َوُتٰنَبِتْخُاْلا‬
‫َوُمُكُتٰهَّمُاْۤيِتّٰلاْمُكَنْعَضْرَا‬
‫َوْمُكُتٰوَخَاَنِّمِةَعاَضَّرلا‬
‫َوُتٰهَّمُاْمُكِٕىٓاَسِن‬
‫َوُمُكُبِٕىٓاَبَرْيِتّٰلاْيِفْمُكِرْوُجُح‬
‫ْنِّمُمُكِٕىٓاَسِّنْيِتّٰلاْمُتْلَخَدَّنِهِبَ‬
‫ْنِاَفْمَّلاْوُنْوُكَتْمُتْلَخَدَّنِهِب‬
 ‫‪۴‬۔ ‪6S‬‬ ‫‪352‬‬ ‫‪-۴‬ل َِو َتهالُوا‬
‫وتوکیئگاہںیہنےہمترپ ت‬ ‫اَلَفَحاَنُجْمُكْيَلَع‬
‫اورویبیاںاہمترے ُاموٹیبںیکوجاہمتریلسنےسںیہ‬ ‫َوُلِٕىٓاَلَحُمُكِٕىٓاَنْبَاَنْيِذَّلاْنِمْمُكِباَلْصَا‬
‫اورہیہکمتعمجرکولدوونہبںوکاتاسھت‬ ‫َوْنَااْوُعَمْجَتَنْيَبِنْيَتْخُاْلا‬
‫وساےئ ُاسےکوجزگراکچ‬ ‫اَّلِااَمْدَقَفَلَسُ‬
‫ےبکشاہللتہبےنشخبوا ‪،‬ہشیمہرمحفرامےنوا ےہ۔‬ ‫َّنِاَهّٰللاَناَكاًرْوُفَغاًمْيِحَّرۙ܇‪۰۰‬‬
‫اِسآیںیمیبارہادبیرحمل وخانیت(نج ےسیھبکیھباکنح ںیہنوہاتکساورات اعریضرحمل اخوتم(نجےسویتقوطررپاکنح‬
‫ںیہنوہاتکس)یکرہفشدییئگےہ۔ادبیرحملوخانیتںیمامں‪،‬یٹیب‪ ،‬نہ‪،‬وھپیھپ‪،‬اخہل‪،‬یجیتھب‪،‬اھبیجن‪،‬راضیعامں‪،‬راضیع نہ‪،‬‬
‫وخدشانم‪،‬وسیلیت یٹیب (سج یک وادلہ ےس قلعت اقمئ ایکاجاکچوہ)اوروہبدالم ںیہ۔مریذالیصفتت بتکِ ہقف ںیم دیھکی اج یتکس‬
‫ںیہ۔اعریض رحمل اخوتم ویبییک نہ ےہینعیدو ونہبں وککیب وقاکنحںیم رانھک رحال ےہ۔ ارگ ات اخوتم وک قالقدےدی‬
‫ِ‬
‫ےہ۔ودیوبنیﷺںیمویبییک نہےکالعوہ ُاسیکوھپیھپ‪،‬‬ ‫اجےئ ای ُاساکااقتنكوہاجےئوترھپ ُاسیک نہےساکنحوہاتکس‬
‫یجیتھب‪،‬اخہلاوراھبیجنےسیھباکنحیکاممتعنآیئےہ۔‬
 ‫‪۴‬۔‬ ‫‪123‬‬ ‫الم ِحصِ ٰن ُتُ‬
‫‪َ -۵‬و ُ‬
‫ِمْسِبِہّٰللاَّرلا ِنٰمِْمْیِ‬
‫آیتۼ‪۴۶‬ت ت‬

‫وکنمہحۼاخوتؿۼےسۼاکنحۼیکۼاممتعن‬
‫اور(رحامۺیکۺںیئگۺمتۺرپ)ۺوشسرۺوایلۺوعرںیتۺ‬
‫َّوُتٰنَصْحُمْلاَنِمِءٓاَسِّنلا‬
‫وساےئ ۺاُن ۺےک ۺنج ۺےک ۺامکل ۺوہن ۺاہمترے ۺداںیئۺ‬
‫اَّلِااَمْتَكَلَمْمُكُناَمْيَا‬
‫اہھت(ینعیۺزینکںی)‬
‫ہیۺاہللۺاکمکحۺےہاہمترےۺےیل‬ ‫َبٰتِكِہّٰللاْمُكْيَلَع‬
‫اورحالل ۺرکدی ۺںیئگ ۺںیہۺاہمترے ۺےیل ۺ(وخانیت)وجۺاِنۺ‬
‫َوَّلِحُاْمُكَلاَّمَءٓاَرَوْمُكِلٰذ‬
‫ےکۺعالورۺںیہ‬
‫تا ۺہک ۺمتۺاحلصۺرکو(اُںیہن) ۺاےنپ ۺامل ۺےک ۺدرہعی ۺتاکۺ‬
‫ْنَااْوُغَتْبَتْمُكِلاَوْمَاِبَنْيِنِصْحُّم‬
‫دانمۺنبۺرکۺ‬
‫ہنۺہکۺذلتۺےنیلۺواےلۺنبۺرک‬ ‫َرْيَغَنْيِحِفٰسُم‬
‫رھپوجمتۺےنۺفطلۺاُاھٹتاےہۺاِسۺ(امل)ےکۺدرہعیۺاُنۺےسۺ‬ ‫اَمَفْمُتْعَتْمَتْساٖهِبَّنُهْنِم‬
‫وتۺدوۺاُںیہنۺاُنۺےکۺرہمۺوجۺےطۺدشرۺںیہ‬ ‫َّنُهْوُتٰاَفَّنُهَرْوُجُاًةَضْيِرَف‬
‫اوروکیئۺگنارۺںیہنۺےہمتۺرپاُسۺںیمۺمتۺرایضۺوہۺاجوۺسجۺرپۺ‬ ‫َواَلَحاَنُجْمُكْيَلَعاَمْيِفْمُتْيَضٰرَتٖهِبْۢنِمِدْعَب‬
‫رہمۺرقمرۺرکےنۺےکۺدعب‬ ‫ِةَضْيِرَفْلا‬
 ‫‪۴‬۔‬ ‫‪122‬‬ ‫الم ِحصِ ٰن ُتُ‬
‫‪َ -۵‬و ُ‬
‫ےبۺکشۺاہللۺسبۺھچکۺاجےننۺواالۺ‪ِ ،‬‬
‫امکلۺتمکحۺواالۺےہ۔‬ ‫َّنِاَهّٰللاَناَكاًمْيِلَعاًمْيِكَح‪۰۰۲۴‬‬
‫اِسۼآیۼںیم ا‬
‫ۼارشدۼوہاۼہکۼایسیۼاخوتؿۼےسۼیھبۼاکنحۼرحاؾۼےہۼوجۼیسکۼےکۼاکنحۼںیمۼوہ۔اہںۼارگوکنمہحۼاخوتؿۼاکۼوشہرۼوفتۼوہاجےئۼ‬
‫یاوہۼ ُاۼےسۼالطؼۼدےۼدےۼوتۼدعتۼےکۼدعبۼ ُاسۼاخوتؿۼےسۼاکنحۼایکۼاجاتکسۼےہ۔اہتبلۼارگۼوکیئۼوکنمہحۼاخوتؿ ِ‬
‫ۼامؽۼتمینغۼںیمۼےسۼزینکۼ‬
‫نبۼرکۼیسکۼیکۼتیکلمۼںیمۼآیئگۼےہۼوتۼ ُاسۼےسۼقلعتۼاقمئۼایکۼاجاتکسۼےہ۔ۼآیۼ‪۴۵‬ۼاورۼاِسۼآیۼںیمۼایبؿۼیکۼیئگۼرحمامتۼےکۼالعوہۼدرگیۼ‬
‫وخانیتۼےسۼاکنحۼوہاتکسۼےہۼیطرا ہکۼ ُاط ںیۼش ۼ ہہۼا رۼاداۼایکۼاجےئۼاورۼارادہۼب رۼےناک ۼاکۼوہۼک ۼہکۼو ضۼول یۼ تتۼک ےنۼاک۔ۼارگۼویۼ‬
‫ش ۼ ہہۼا رۼںیمۼےسۼدیلۼراضدنمیۼےسۼھچکۼوھچڑدےۼوتۼوکیئۼرحجۼط ںی۔ۼ ت‬

‫آیتۼ‪۴۷‬ت ت‬

‫زینکۼےسۼاکنحۼرکک ۼیکۼوہسلت‬
‫اوروجہن ۺرکھناوہطاقت ۺمت ۺںیم ۺےس ۺامیل ۺوطررپہک ۺاکنحۺ‬
‫رکےۺا رادومنمۺوعروتنۺےس‬
‫وت(اکنح ۺرکےل)اُن ۺںیم ۺےس ۺنج ۺےک ۺامکل ںیہۺ‬
‫ْنِمَفاَّمْتَكَلَمْمُكُناَمْيَاْنِّمُمُكِتٰيَتَفِتٰنِمْؤُمْلا‬
‫اہمترےۺداںیئۺاہھتۺومنمۺزینکونمیںۺےس‬
‫اوراہللۺرتادرۺاجاتنےہاہمترےۺاامینۺوک‬
‫متۺںیمۺےسۺھچکۺدورسونۺےسۺںیہۺ‬
‫سپۺاکنحۺرکوا ُن ۺےسۺاُنۺےکۺاموکلنۺیکۺااجرتۺےس‬
‫اورۺدواُںیہنۺاُنۺےکۺرہم ۺےلھبۺرطےقیۺرپ‬
‫َوْنَمْمَّلْعِطَتْسَيْمُكْنِماًلْوَطْنَاَحِكْنَّي‬
‫ِتٰنَصْحُمْلاِتٰنِمْؤُمْلا‬
‫َوُهّٰللاُمَلْعَاْمُكِناَمْيِاِب‬
‫ْمُكُضْعَبْۢنِّمضْعَبٍ‬
‫َّنُهْوُحِكْناَفِ۠نْذِاِبَّنِهِلْهَا‬
‫َوَّنُهْوُتٰاَّنُهَرْوُجُاِفْوُرْعَمْلاِب‬
 ‫‪۴‬۔‬ ‫‪121‬‬ ‫الم ِحصِ ٰن ُتُ‬
‫‪َ -۵‬و ُ‬
‫ورۺتادکاینمۺاایتخرۺرکےنۺوایلۺوہنۺ‬ ‫ٍتٰنَصْحُم‬
‫ضحمۺذلتۺےنیلۺوایلۺہنۺوہن‬ ‫َرْيَغٍتٰحِفٰسُم‬
‫اورۺہنۺیہۺوکیئۺیپھچۺدویتسۺرکےنۺوایلۺوہن‬ ‫َواَلِتٰذِخَّتُمٍناَدْخَا‬
‫وتۺببۺورۺِدیِۺاکنحۺںیمۺا اجںیئ‬ ‫ۤاَذِاَفَّنِصْحُا‬
‫ۺرھپارگۺورۺاراکتتۺرکںیۺدباکریۺاک‬ ‫ْنِاَفَنْيَتَاٍةَشِحاَفِب‬
‫وتۺاُنۺرپۺفصنۺےہۺاُسۺاکۺوجۺا رادۺوعروتنۺےکۺےیلۺزساۺےہ‬ ‫َّنِهْيَلَعَفُفْصِناَمىَلَعِتٰنَصْحُمْلاَنِمِباَذَعْلا‬
‫ہی(زینکۺےسۺاکنحۺیکۺااجرت)اُسۺےکۺےیلۺےہۺوجدرتاۺ‬
‫َكِلٰذْنَمِلَيِشَخَتَنَعْلاْمُكْنِم‬
‫وہگنارۺںیمۺڑپےنۺےسمتۺںیمۺےس‬
‫اورارگمتۺربصرکووتہیۺرتہبےہاہمترےۺےیل‬ ‫َوْنَااْوُرِبْصَتٌرْيَخْمُكَّل‬
‫اوراہللۺتہبۺےنشخبۺواال‪،‬ہشیمہۺرمحۺفرامےنۺواالۺےہ۔‬ ‫َوُهّٰللاٌرْوُفَغمْيِحَّرٌ‪۰۰۲۵‬‬
‫ن‬ ‫ن‬
‫ۼگہۼےسۼےنچبۼےکۼےیلۼیسکۼاملسمؿۼزینکۼےسۼ ُاسۼےکۼ‬ ‫رامیۼہکۼارگۼآزادۼاملسمؿۼوعرتۼےسۼاکنحۼیکۼامیلۼتیثیحۼک ۼوہوت ا‬ ‫اِسۼآیۼںیمۼف ا‬
‫ن‬
‫ۼوہی ۼاھت ۼاور ۼ ُاس ۼاک ۼخرچ ۼامکلۼ‬
‫امکل ۼیک ۼااجزت ۼےس ۼاکنح ۼرکایل ۼاجےئ۔زینک ۼےس ۼاکنح ۼںیم ۼامیل اۼیر ۼمک ۼڑپیا ۼاھت ۼویکہکن ۼ ُاس ۼاک ۼا ر ۼمک ۼرقمر ا‬
‫ن‬
‫برداشۼرکیاۼاھت۔زینکۼوکۼمک رۼبۼک ۼاھجمساجےئ‪،‬نکممۼےہۼوہۼاامیؿۼےکۼاابتعرۼےسۼدنلبۼدرہجۼرپۼوہ۔ۼاکنحۼےکۼدعبۼزینک‪،‬ۼامکلۼیکۼخدمۼوتۼ‬
‫ۼوشہ ۼےک ۼاسھت ۼوہاگ۔اہتبل ۼرتہب ۼہی ۼےہ ۼہک ۼربص ۼیہ ۼایک ۼاجےئ ۼاور ۼزینک ۼےس ۼاکنح ۼک ۼایکۼ‬
‫رکیتکس ۼےہ ۼنکیل ۼ ُاس ۼاکیسنج ۼقلعت ۼرصػ ر‬
‫اجےئ۔زینکۼاےنپۼاسہقبۼسپۼرظنمۼےسۼ ُاسۼحرحۼیاادا نۼط ںیۼوہیتکسۼ سۼحرحۼآزادۼوعرتۼوہیتکسۼےہ۔ رھۼزینکۼےسۼادیاۼوہک ۼ‬
‫وایلۼاوالدۼ‪،‬ۼزینکۼےکۼامکلۼیکۼالغؾۼوہیگ۔اوالدۼوکۼالغیمۼےسۼاچبک ۼےکۼےیلۼزینکۼےسۼاکنحۼانمشۼط ںی۔ۼ ت‬

‫ت‬
 ‫‪۴‬۔‬ ‫‪123‬‬ ‫الم ِحصِ ٰن ُتُ‬
‫‪َ -۵‬و ُ‬
‫ا ٓی ا تۼ ‪۴۸‬ۼ ی اۼۺ‪ ۴‬ت ت‬

‫تمحاکۼرہظمۼےہ‬
‫رشتعیۼاہللۼاعت ٰۼیلیکۼر ۼ‬
‫اچاتہۺےہۺاہللۺہکۺواحضۺرکدےۺاہمترےۺےیل(دہایت)‬ ‫ُدْيِرُيُهّٰللاَنِّيَبُيِلْمُكَل‬
‫اوررامنہیئ ۺدےںیہمت ۺاُن ۺےکراوتسن ۺیک ۺوجمت ۺےسۺ‬
‫َوْمُكَيِدْهَيَنَنُسَنْيِذَّلاْنِمْمُكِلْبَق‬
‫ےلہپۺےھتۺ‬
‫اوررظنِۺرکمۺفرامےئۺمتۺرپ‬ ‫َوَبْوُتَيْمُكْيَلَع‬
‫اوراہللۺسبۺھچکۺاجےننۺواال‪ِ ،‬‬
‫امکلۺتمکحۺواالےہ۔‬ ‫َوُهّٰللاٌمْيِلَعٌمْيِكَح‪۰۰۲۶‬‬
‫اورۺاچاتہۺےہاہللۺرظنِۺرکمۺفرامےئۺمتۺرپ‬ ‫َوُهّٰللاُدْيِرُيْنَاَبْوُتَّيْمُكْيَلَع‬
‫اورۺاچےتہۺںیہۺورۺوجۺریپویۺرکرےہۺںیہۺاینپۺوخاہشاتۺیک‬ ‫َوُدْيِرُيَنْيِذَّلاَنْوُعِبَّتَيِتٰوَهَّشلا‬
‫ہکۺمتۺہبۺاجو(دیسیھۺرارۺےس)تہبۺدورۺےتٹہۺوہےئ‬ ‫ْنَااْوُلْيِمَتاًلْيَماًمْيِظَع‪۰۰۲۷‬‬
‫اچاتہےہۺاہللۺہکۺاکلہرکدےۺمتۺےس(وبھج)‬ ‫ُدْيِرُيُهّٰللاْنَاَفِّفَخُّيْمُكْنَع‬
‫اوردیپاایکایگےہۺانشانۺزمکور۔‬ ‫َوَقِلُخُناَسْنِاْلااًفْيِعَض‪۰۰۲۸‬‬
‫ن‬
‫اِؿۼآیاتۼںیمۼاہلل ۼاعتیلٰۼیکۼرتمح ۼےکۼدوۼاظمہرۼایبؿۼےیکۼےئگ۔ای ۼہیۼہکۼ ُاسۼک ۼایسیۼرشتعی ۼاطعۼفرامیئۼ سۼرپۼلمعۼےس ۼاعمرشہۼ‬
‫ن‬ ‫ن‬
‫ۼوہیۼےہ۔دورساۼہیۼہکۼ ُاسۼک ۼامیضۼےکۼوااعقتۼےکۼایبؿۼےسۼاناؿۼوکۼرشتعیۼرپۼ‬ ‫ۼآبوۼوکۼظفحتۼاحلص ا‬ ‫ۼہ رۼفدۼےکۼامؽ‪،‬ۼاجؿۼاور ر‬ ‫ےک ر‬
‫ن‬ ‫ن‬
‫ۼاصقنیت ۼاور ۼ ُاس ۼےک ۼبرے ۼااجنؾ ۼےس ۼیھبۼ‬
‫ۼبک ۼرکک ۼےک ا‬ ‫رامی ۼاور ۼرشتعی ۼوک ر‬
‫لمع ۼیک ۼبراکت ۼاور ۼ ُاس ۼےک ۼاےھچ ۼااجنؾ ۼےس ۼآاگہ ۼف ا‬
‫ن‬
‫ِ‬
‫ۼوخااشہتۼسفنۼیکۼریپویۼرکےتۼںیہۼوہۼاناونںۼوکۼرشتعیۼےسۼدورۼاےسیۼراہتسۼیکۼحرػۼ‬ ‫ربخدارۼایک۔رشتعیۼےکۼاقمہلبۼںیمۼوجۼولگ‬
 ‫‪۴‬۔‬ ‫‪123‬‬ ‫الم ِحصِ ٰن ُتُ‬
‫‪َ -۵‬و ُ‬
‫ن‬ ‫ن‬ ‫ن‬
‫ۼدردیکۼذعابۼاکۼاسانمۼ‬
‫ۼآختۼںیمۼیھب ا‬ ‫ۼوہیےہۼاور ر‬ ‫ۼاجیۼاچےتہۼںیہۼ سۼںیمۼول یۼ تتۼوتۼےہۼنکیلۼ ُاسۼےسۼداینۼاکۼا نۼیھبۼبریاد اۼ‬ ‫ےل ا‬
‫ن‬ ‫ن‬ ‫ن‬ ‫ن‬
‫ۼانؿ ۼیک ۼوہسل ۼوک ۼدمرظن ۼراھک ۼایگ ۼےہ۔ ۼرشتعی ۼرپ ۼلمع ۼیک ۼوصرت ۼںیمۼ‬
‫ۼلا ۼرشتعی ۼںیم ا‬
‫ۼاگ۔انؿ ۼرطفیا ۼ ًتزمکور ۼےہ ٰ د‬
‫ا‬ ‫رکی ۼڑپے‬ ‫ا‬
‫ن‬ ‫ن‬
‫ۼاوروغلیتۼےکۼوبھجۼےسۼاناؿ ۼۼوکآزادۼرکادیتیۼےہ۔ ت‬
‫ا‬ ‫انؿۼوکۼایسیۼوہسلۼاحلصۼوہیتۼےہۼوجۼرمگاہۼنکۼاقعدئۼ‪،‬ۼےبۼاجۼروسامت‬ ‫ا‬

‫ا ٓی ا تۼ ۻ‪۴‬ۼ ی اۼ ‪ ۵۳‬ت ت‬

‫امؽۼاورۼاجؿۼیکۼرحمت‬
‫اےۺورۺولوگۺوجۺاامینۺالےئۺوہ!‬ ‫اَهُّيَاٰۤيَنْيِذَّلااْوُنَمٰا‬
‫ہنۺاھکوۺاےنپۺاملۺا سپۺںیمۺتالطۺرطہقیۺےسۺ‬ ‫اَلاْۤوُلُكْاَتْمُكَلاَوْمَاْمُكَنْيَبِلِطاَبْلاِب‬
‫وساےئۺا ِسۺہکۺوہاجترتۺتایمہۺراضۺدنمیۺےسۺمتۺںیم‬ ‫ۤاَّلِاْنَاَنْوُكَتًةَراَجِتْنَعٍضاَرَتْمُكْنِّم‬
‫اورہنۺلتقۺرکواینپۺاجوننۺوک‬ ‫َواَلاْۤوُلُتْقَتْمُكَسُفْنَا‬
‫ےبۺکشۺاہللۺاہمترےۺقحۺںیمۺتہبۺرہمتانۺےہ۔‬ ‫َّنِاَهّٰللاَناَكْمُكِباًمْيِحَر‪۰۰۲۹‬‬
‫اورسج ۺےنۺااسیۺایکۺرتادیتۺاورۺملظۺرکےتۺوہےئ‬ ‫َوْنَمْلَعْفَّيَكِلٰذاًناَوْدُعَّواًمْلُظ‬
‫وترقنعبیۺمہۺدالۺدںیۺےگۺاُےسۺا گۺںیم‬ ‫َفْوَسَفِهْيِلْصُناًراَنؕ‬
‫اورہیۺاہللۺرپتہبۺا سانۺےہ۔‬ ‫َوَناَكَكِلٰذىَلَعِہّٰللااًرْيِسَيۺ‪۰۰۲‬‬
‫ن‬ ‫ن‬ ‫ن‬
‫اھکؤ۔یقح ۼامؽ ۼاھکک ۼےس ۼرماد ۼہی ۼےہ ۼہک ۼیسک ۼیکۼ‬
‫ا‬ ‫اِؿ ۼآیات ۼںیم ۼامؽ ۼاور ۼاجؿ ۼیک ۼرحم ۼاک ۼذرک ۼےہ۔ ۼف ا‬
‫رامی ۼہک ۼیسک ۼاک ۼامؽ اۼیقح ۼک ۼ‬
‫وبجمریۼےسۼافدئہۼااھٹۼرک اۼیۼ ُاےسۼدوھہکۼدےۼرک ایۼزبردیتسۼرکےکۼ ُاسۼےسۼامؽۼےلۼایلۼاجےئ۔اجؿۼیکۼرحمۼےکۼوحاےلۼےسۼنیقلتۼ‬
‫ن‬ ‫ن ن‬
‫یک ۼیئگ ۼہک ۼاینپ ۼاجونں ۼوک ۼلتق ۼک ۼرکو۔اِس ۼےک ۼنیت ۼوہفمؾ ۼنکمم ۼںیہ۔الہپہی ۼہک ۼدورسوں ۼاک ۼامؽ ۼی ر‬
‫ااجب ۼوطر ۼرپ ۼاھکیا ۼوخد ۼاےنپ ۼآپ ۼوکۼ‬
 ‫‪۴‬۔‬ ‫‪123‬‬ ‫الم ِحصِ ٰن ُتُ‬
‫‪َ -۵‬و ُ‬
‫ۼےکبےۼئات جۼےسۼرحاؾۼوخرۼ‬
‫ۼبیتکۼاورۼوحنشۼادیاۼوہیتۼےہۼ س ر‬ ‫الہتکۼںیمۼڈاانلۼےہ۔ۼداینۼںیمۼاِسۼےسۼاعمرشےۼںیمۼایسیۼےب ر‬
‫ن‬
‫ےہہکۼآسپۼںیمۼ‬
‫ۼآختۼںیمۼوہۼرحاؾۼوخریۼیکۼوہجۼےسۼمنہجۼےکۼدایمئۼذعابۼاکۼاکشرۼوہاگ۔ۼدورساۼوہفمؾۼہیۼ ۼ‬‫وخدۼیھبۼط ںیۼچبۼاتکس۔ رھ ر‬
‫ن‬
‫ۼارشدۼوہاۼہکۼ سۼک ۼاجؿۼوبھجۼرکۼاورۼرسیشکۼےسۼہیۼ‬
‫ۼرکو۔آخۼںیم ا‬
‫ر‬ ‫ایۼدورسےۼوکۼلتقۼک ۼرکو۔رسیتاۼوہفمؾۼہیۼےہۼہکۼوخدۼیشکۼک ‬
‫ن‬
‫ۼرکیۼُتاسۼےکۼےیلۼھچکۼلکشمۼط ںیۼ۔ ت‬
‫خرامئۼےیکۼوتۼاہللۼاعتیلٰۼ ُاےسۼمنہجۼںیمۼدالخۼرکےۼاگۼاورۼااسی ا‬

‫آیتۼ‪۵۳‬ت ت‬
‫ن‬ ‫ن‬
‫ۼگہۼاعمػۼرکدےیۼاجںیئۼےگ‬
‫ربےۼگاوہںۼےسۼوچب‪،‬وھچےٹ ا‬
‫ارگمت ۺےتچبروہاُن ۺںیم ۺےسیڑےگناوہن ۺےس‪،‬ںیہمتۺ‬
‫ْنِااْوُبِنَتْجَتَرِٕىٓاَبَكاَمَنْوَهْنُتُهْنَع‬
‫رواکاجۺراہۺےہۺنجۺےس‬
‫مہۺدوررکدںیۺےگمتۺےساہمتریۺوھچیٹۺیڑاایئن‬ ‫ْرِّفَكُنْمُكْنَعْمُكِتٰاِّيَس‬
‫اورمہۺدالخۺرکںیۺےگۺںیہمتۺزعتۺواےلۺاقممۺںیم۔‬ ‫َوْمُكْلِخْدُناًلَخْدُّماًمْيِرَكۻ‪۰۰۲‬‬
‫ن‬ ‫ن‬
‫ۼانؿۼارگریبکہۼگاوہںۼےسۼ‬ ‫ۼبیۼنارتۼےیلۼوہےئۼےہ۔ۼاِسۼآیۼںیمۼوخربخشیۼدیۼیئگۼہک ا‬ ‫ہیۼآیۼاہللۼاعتیلٰۼیکۼحرػۼےسۼتہب ر‬
‫ن‬ ‫ن‬ ‫ن‬
‫ۼبے ۼزعت ۼواےل ۼاقمؾ ۼںیم ۼدالخ ۼفرامےئ ۼاگ۔ ۼریبکہۼ‬ ‫ےچب ۼاگ ۼوت ۼاہلل ۼاحبسک ۼاعتیلٰ ۼ ُاس ۼےک ۼریغصہ ۼگاہ ۼوخد ۼیہ ۼاعمػ ۼفرامدے ۼاگ ۼاور ُاےس ر‬
‫ن‬ ‫ن‬ ‫ن‬ ‫ن‬
‫ۼبک ۼرکیا ۼاور ۼرحاؾ ۼںیم ۼولمث ۼوہیا۔ ۼرموہج ۼاخاقنیہ ۼاظنؾ اۼی ۼدحمود ۼذمیبہ ۼوصتر ۼےک ۼتحتۼ‬
‫گاوہں ۼےس ۼرماد ۼےہ ۼفراضئ ۼو ۼواابجت ۼاک ر‬
‫ن‬ ‫ن‬
‫ۼوہی ۼےہ۔اعؾ ۼبراویئں ےس ۼاتچب ۼےہ ۼنکیل ۼرحاؾ ۼںیم ۼولمث ا‬
‫ۼوہاجیۼ‬ ‫ۼبت ۼراہ ا‬ ‫انؿ ۼونالف ۼرپ ۼوتہج ۼداتی ۼےہ ۼنکیل ۼفراضئ ۼےس ۼتلفغ ر‬ ‫ا‬
‫ن‬ ‫ن‬
‫ۼاجی ۼےہ۔ ۼاِس ۼآی ۼاکۼ‬
‫ۼاھکی ۼس ۼحرہقی ۼےس ۼےہ۔وگیا ۼرھچم ۼاتنئات ۼےہ ۼاور ۼ ےرے ۼ ےرے ۼاوی ۼاج ا‬ ‫ےہ۔امکی ۼرحاؾ ۼےس ۼےہ ۼنکیل ا‬ ‫ا‬
‫ن‬
‫اغیپؾۼہیۼےہۼہکۼفراضئۼوۼواابجتۼاداۼرکوۼ‪،‬رحاؾۼےسۼوچب‪،‬وھچیٹۼاطخںیئۼوخدۼوخبدۼاعمػۼرکدیۼاجںیئۼیگ۔ ت‬

‫ت‬
 ‫‪۴‬۔‬ ‫‪123‬‬ ‫الم ِحصِ ٰن ُتُ‬
‫‪َ -۵‬و ُ‬
‫آیتۼ‪۵۴‬ت ت‬

‫دورسوںۼےسۼدسحۼمۼرکو‬
‫اورا ررو ۺہن ۺرکو ۺاُس ۺیک ۺفضنلب ۺدی ۺےہاہلل ۺےن ۺسج ۺںیمۺ‬
‫َواَلاْوَّنَمَتَتاَمَلَّضَفُهّٰللاٖهِبْمُكَضْعَبىٰلَعضْعَبؕ‬
‫متۺںیمۺےسۺضعبۺوکۺضعبۺرپ‬
‫رمدونۺےکۺےیلۺہصحۺےہۺاُسۺںیمۺےسۺوجاُنہو ۺنۺےنۺ‬
‫ِلاَجِّرلِلٌبْيِصَناَّمِّماْوُبَسَتْكا‬
‫امکتا‬
‫اوروعروتنۺےکےیل ۺب ّصزۺےہۺۺاُسۺںیمۺےس ۺوجۺاُنہوۺنۺےنۺ‬
‫َوِءٓاَسِّنلِلٌبْيِصَناَّمِّمَنْبَسَتْكا‬
‫امکتا‬
‫اورامےتگنۺروہۺاہللۺےسۺاُسۺےکۺلضفۺںیمۺےس‬ ‫َواوُلَٔـْسَهّٰللاْنِمٖهِلْضَفؕ‬
‫ےبۺکشۺاہللۺسرۺزیچۺوکوختۺاجےنن ۺواالۺےہ۔‬ ‫َّنِاَهّٰللاَناَكِّلُكِبٍءْيَشاًمْيِلَعۼ‪۰۰۲‬‬
‫ن‬ ‫ن‬
‫اِسۼآیۼںیمۼبریۼامہۼاالخیقۼدہایۼدیۼیئگۼےہ۔ۼاہلل ۼاعتیلٰۼک ۼامتؾۼاناونںۼوکۼاسکیںۼط ںیۼانبیا۔یسکۼوکۼایۼاابتعرۼےسۼفضیلتۼدیۼ‬
‫ن‬ ‫ن‬ ‫ن‬
‫ۼانؿۼوکۼاجبۼر‬ ‫ۼوہیۼےہۼہکۼوجۼلضف ا‬
‫ۼرکیۼاچےیہ۔ۼدسحاکۼہجیتنۼہی ا‬ ‫ےہۼاورۼدورسےۼوکۼدورسےۼاابتعرۼےس۔ۼیسکۼیکۼوخیبۼدھکیۼرکۼدسحۼط ںی ا‬
‫ن ن‬
‫ۼآیۼےہۼاورۼاعمرشےۼںیمۼاسفدۼب اریۼرکداتیۼےہ۔ۼاہللۼ‬ ‫ااجبۼدتریبوںۼےسۼاحلصۼرکک ۼرپۼابر ا‬ ‫حروقیںۼےسۼاحلصۼط ںیۼوہیا‪،‬ۼ ُاےسۼوہۼی ر‬
‫ن‬
‫ۼدی ۼوہ ۼ ُاس ۼیک ۼانمت ۼک ۼ‬ ‫اعتیلٰ ۼاِس ۼآی ۼںیم ۼاِیس ۼروہی ۼےس ۼےنچب ۼیک ۼدہای رۼفام ۼرےہ ۼںیہ ۼ۔ ا‬
‫ۼارشد ۼوہا ۼہک ۼوج ۼلضف ۼاہلل ۼاعتیلٰ ۼک ۼدورسوں ۼوک ا‬
‫ن‬
‫رکو۔اہںۼ ُاسۼےسۼلضفۼیکۼداعۼرکےتۼروہ۔ۼوہۼ سۼلضفۼوکۼاےنپۼملعۼوۼتمکحۼےسۼاہمترےۼےیلۼانمشۼےھجمسۼاگۼاطع رۼفامۼدےۼاگ۔اِسۼ‬
‫ن‬
‫ۼباۼا نۼاورۼ‬ ‫ۼاجیۼےہۼہکلبۼ ُاےسۼاامتجیعۼزدنیگۼںیمۼیھب ر‬ ‫ۼانؿۼک ۼرصػۼارفنادیۼزدنیگۼںیمۼچیپۼو اۼیبۼےسۼچب ا‬ ‫تحیصنۼوکۼاسےنمۼرےنھکۼےس ا‬
‫ن‬
‫ۼرہہۼوہاگرو ِزۼتمام۔وہۼہجیتنۼگ ےل ا‬
‫ۼاگانؿۼ‬ ‫ۼاجیۼےہۼ۔ہیۼیھبۼوحلمظۼرےہۼہکۼداینۼیکۼع ںیتلیۼاعریضۼںیہ۔الصۼہجیتن ر‬ ‫وکسؿۼبیصنۼوہ ا‬
‫ۼرمدیۼوعرتۼےسۼ ُاؿۼیکۼسنجۼ‬
‫ےکۼلمعۼےکۼاابتعرۼےس۔رمدوںۼوکۼ ُاؿۼےکۼاامعؽۼاکۼدبہلۼےلمۼاگۼاورۼوعروتںۼوکۼ ُاؿۼےکۼاامعؽۼاک۔ۼواہں ا‬
 ‫‪۴‬۔‬ ‫‪123‬‬ ‫الم ِحصِ ٰن ُتُ‬
‫‪َ -۵‬و ُ‬
‫ۼامزۼط ںیۼب اریۼاجےئۼاگ۔ۼوجۼزیادہۼںایکیںۼرکےۼاگۼوہۼیہۼاو اچۼاقمؾۼاحلصۼرک ےکۼاگ۔ہرۼاحؽۼںیمترایضۼبراضےئۼ‬
‫ےکۼاابتعرۼےسۼوکیئ ا‬
‫ن‬
‫ربۼرانہۼاورۼآخرتۼیکۼایتریۼےکۼےیلۼتنحمۼرکےتۼرانہۼیہۼالصۼدادنمشنیۼےہ۔‬

‫آیتۼ‪۵۵‬ت ت‬

‫اقونؿِ ۼورایۼتمکحۼاورۼدعؽۼےکۼاطمقبۼےہ‬
‫اورۺسرۺاتکۺےکۺےیلۺمہۺےنۺرقمرۺرکۺدےیۺںیہۺوارتۺ‬ ‫َوٍّلُكِلاَنْلَعَجَيِلاَوَم‬
‫اُسۺاملۺںیمۺوجوھچراجںیئۺامنۺتاتۺاورۺرتادرۺقرایتۺدار‬ ‫اَّمِمَكَرَتِنٰدِلاَوْلاَوَنْوُبَرْقَاْلا‬
‫اورور ۺولگ ۺںیہنج ۺتالرکرکہےہ ۺاہمترے ۺدہعوامیپنۺ‬
‫َوَنْيِذَّلاْتَدَقَعْمُكُناَمْيَا‬
‫ےنۺ‬
‫وتدوۺاُںیہنۺۺاُنۺاکۺب ّصز‬ ‫ْمُهْوُتٰاَفْمُهَبْيِصَنؕ‬
‫ےبۺکشۺاہللۺسرزیچۺرپۺوگارۺےہ۔‬ ‫َّنِاَهّٰللاَناَكىٰلَعِّلُكٍءْيَشاًدْيِهَشٌ۽‪۰۰۲‬‬
‫ریماثۼاکۼاقونؿۼاِسۼوسرہۼٔۼابمرہکۼیکۼآیاتۼ‪١١‬ۺاور‪١١‬ۼںیمۼایبؿۼوہاکچۼےہ۔اِسۼآیۼںیمۼایۼیارۼ رھاِسۼاقونؿۼاکۼذرکۼاِسۼےیلۼایکۼایگۼ‬
‫ۼدوہاۼہصحۼاتلم۔اِسۼ‬
‫ۼدوہاۼہصحۼرقمرۼوہاۼوتۼضعبۼوعروتںۼک ۼہیۼانمتۼیکۼہکۼمہۼرمدۼوہےتۼوتۼںیمہۼیھب ر‬ ‫ہکۼجۼریماثۼںیمۼرمدوںۼاک ر‬
‫ن‬
‫آی ۼںیم ۼآاگہ ۼایک ۼایگ ۼہک ۼریماث ۼےک ۼاقونؿ ۼںیم ۼوج ۼےصح ۼرقمر ۼےئک ۼےئگ ۼںیہ ۼوہ ۼنیع ۼتمکح ۼاور ۼدعؽ ۼےک ۼاطمقب ۼںیہ۔ ۼاناین ۼلقع ۼہرۼ‬
‫ےشۼیکۼ ُاس ۼتحلصم اۼیۼاصقنؿ ۼاک ۼااحہطۼط ںیۼرکۼیتکس ۼوجۼاہللۼاعت ٰیل ۼےک ۼرقمرۼرکدہۼاقونؿ ۼںیم ۼوحلمظۼںیہ۔ ۼاِسۼےیلۼوجۼہصحۼیسک ۼےکۼےیلۼ‬
‫ن‬ ‫ن‬
‫ۼہۼ‬
‫ۼرکی ۼاچےیہ ۼاور ر‬
‫ۼوہی ۼاچےیہ۔ ۼ تورای ۼےک ۼااکحامت ۼرپوخ ہیل ۼےس ۼلمع ا‬ ‫ۼدی ۼایگ ۼےہ ۼ ُاےس ۼ ُایس ۼرپ ۼرایض ۼرانہ ۼاور ۼرکش ۼزگار ا‬
‫رقمر ۼرک ا‬
‫ن‬
‫ۼدیۼایگ۔ہیۼمکحۼ‬
‫وارثۼوکۼ ُاسۼاکۼش ۼ ہہۼقحۼاداۼرکیاۼاچےیہۼ۔ۼوریاءۼےکۼالعوہۼارگۼیسکۼےسۼوکیئۼدہعۼایکۼےہۼوتۼ ُاےسۼیھبۼ ےراۼرکک ۼاکۼمکح ا‬
 ‫‪۴‬۔‬ ‫‪123‬‬ ‫الم ِحصِ ٰن ُتُ‬
‫‪َ -۵‬و ُ‬
‫ۼدیۼایگۼاھت۔ ۼدعب ۼںیم ۼاِےس ۼوسنمخۼرکدیاایگ۔ۼاب ۼارگۼدورسے ا‬
‫ۼوریءۼوموجدۼوہںۼوت ۼدو ۼوصخشںۼےک اۼییمہۼاعمدہہ ۼاک ۼریماثۼرپۼ‬ ‫ادتبا ۼںیم ا‬
‫ھچکۼابرۼط ںیۼڑپیا۔ ت‬

‫تت‬ ‫تآیاتۼ‪۵۶‬ت ۼیا‪۵۷‬تت‬

‫کینۼویۼاےنپۼوشہرۼیکۼیادعبارۼوہیتۼےہ‬
‫رمدوعروتنۺرپرگنانۺںیہ‬ ‫ُلاَجِّرلَاَنْوُمّٰوَقىَلَعِءٓاَسِّنلا‬
‫اِس ۺےیل ۺہک ۺفضنلب ۺدی ۺےہ ۺاہلل ۺےن ۺاُن ۺںیم ۺےس ۺھچک ۺوکۺ‬
‫اَمِبَلَّضَفُهّٰللاْمُهَضْعَبىٰلَعضْعَب‬
‫دورسونۺرپ‬
‫اوراِسۺےیلۺہکۺرمدرخحۺرکےتۺںیہۺاےنپۺاملۺںیمۺےس‬ ‫َّوۤاَمِباْوُقَفْنَاْنِممِهِلاَوْمَاؕ‬
‫سپۺینکۺوعرںیتۺفرامربندارںیہ(ۺاےنپۺوشسرونۺیک)‬ ‫ُتٰحِلّٰصلاَفٌتٰتِنٰق‬
‫ۺافحتظۺرکےنۺواہنۺںیہ(تاومسۺیک)ریغاحرضیۺںیم‬
‫ٌتٰظِفٰحِبْيَغْلِّلاَمِبَظِفَحُهّٰللاؕ‬
‫(وشسرونۺیک)ےسیجۺہکۺافحتظۺیکۺےہۺاہللۺےنۺ‬
‫اورورۺوعرںیتۺمتۺدرےتۺوہنجۺیکۺتافرامینۺےس‬ ‫َوْيِتّٰلاَنْوُفاَخَتَّنُهَزْوُشُن‬
‫وسۺتحیصنۺرکوۺاُںیہن‬ ‫َّنُهْوُظِعَف‬
‫اور(ہنۺامںینۺوت)ۺا ۺوہاجوۺاُنۺےسۺرتسبونۺںیم‬ ‫َوَّنُهْوُرُجْهايِفِعِجاَضَمْلا‬
‫اور(رھپۺیھبۺہنۺامںینۺوت)امروۺاُںیہن‬ ‫َوَّنُهْوُبِرْضاٍ‬
‫رھپۺارگۺورۺانہکۺامںینۺاہمترا‬ ‫ْنِاَفْمُكَنْعَطَا‬
 ‫‪۴‬۔‬ ‫‪113‬‬ ‫الم ِحصِ ٰن ُتُ‬
‫‪َ -۵‬و ُ‬
‫وتہنۺتالسۺرکوۺاُنۺرپوکیئۺرار(رتادیتۺیک)‬ ‫اَلَفاْوُغْبَتَّنِهْيَلَعاًلْيِبَسؕ‬
‫ےبۺکشۺاہللۺتہب ۺدنلب‪،‬تہبۺیڑاۺےہ۔‬ ‫َّنِاَهّٰللاَناَكاًّيِلَعاًرْيِبَك۾‪۰۰۲‬‬
‫اورۺارگمتۺدرواخمتفلۺےسۺاُن ۺدووننۺےکۺدرایمنۺ‬ ‫َوْنِاْمُتْفِخَقاَقِشاَمِهِنْيَب‬
‫وترقمّررکوۺاتکۺفصنمۺوشسرےکۺرھگواولنۺےس‬ ‫اْوُثَعْباَفاًمَكَحْنِّمٖهِلْهَا‬
‫اوراتکۺفصنمۺویبۺیۺےکۺرھگواولن ۺےس‬ ‫َواًمَكَحْنِّماَهِلْهَاٍ‬
‫ارگورۺدووننۺاچںیہۺےگۺاصالح‬ ‫ْنِاۤاَدْيِرُّياًحاَلْصِا‬
‫وماتقفۺدیپاۺفرامۺدےۺاگاہللۺاُنۺدووننۺےکۺدرایمن‬ ‫ِقِّفَوُّيُهّٰللااَمُهَنْيَبؕ‬
‫ےبۺکشۺاہللۺسبۺھچکۺاجےننۺواال‪ ،‬وختۺتاۺربخۺےہ۔‬ ‫َّنِاَهّٰللاَناَكاًمْيِلَعاًرْيِبَخۿ‪۰۰۲‬‬
‫ن‬
‫ۼوشہۼوکۼویۼرپۼایۼدرہجۼفضیلتۼدےۼرکۼب رۼاکۼرسبراہ ا‬
‫ۼانبیۼایگۼےہۼویکہکن ۼ ُاسۼیکۼذہمۼداریۼےہۼاخدناؿۼ‬ ‫اۼ ِؿ ا‬
‫ۼآیتۼںیمۼآاگہۼایکایگۼہک ر‬
‫ن‬ ‫ن‬
‫ۼوشہ ۼےکۼ‬
‫ۼرکی۔ ۼکین ۼویاں ۼاےنپ ۼوشہروں ۼیک ۼیادعبار ۼوہیت ۼںیہ ۼاور ۼاہلل ۼاعتیلٰ ۼیک ۼافحتظ ۼےک ۼاہسرے ر‬
‫ےک ۼامتؾ ۼاخرااجت ۼبرداش ا‬
‫امؽ‪ ،‬ۼاوالد‪ ،‬ۼرتسب‪ ،‬ۼراز ۼاور ۼآبرو ۼیک ۼافحتظ ۼرکیت ۼںیہ۔اہلل تےک ۼروسؽﷺےس ۼ ےاتنایگوعروتںں ک ۼوکؿ ۼیس ۼوعرت ۼاہ ی ۼوہیتۼ‬
‫ن‬
‫رامی‪:‬‬
‫ےہ؟ۼآپﷺتک ۼف ات‬
‫ۼجیھبۼوہۼاِسۼیکۼحرػۼدےھکیۼاورۼ ُاسۼاکۼانہکۼامک ۼجۼیھبۼوہۼوکیئۼمکحۼدےۼ(وج ِ‬
‫ۼالخػۼرشعۼک ۼوہ)ۼ‬ ‫ۼوشہوکۼوخشۼرکے ۼ‬
‫''وجۼاےنپ رۼ‬
‫ن‬
‫ۼوکباۼےگل''۔(نایئ)‬
‫ۼوشہ ر‬
‫اورۼاینپۼاجؿۼاورۼامؽۼےسۼااسیۼاکؾۼک ۼرکےۼوج ر‬
‫ۼوشہۼیکۼااطعۼک ۼرکےۼوتۼ ُاےسۼاھجمسؤ۔ۼک ۼےھجمسۼوتۼرتسبۼےسۼدحیلعہۼرکدو۔ رھۼیھبۼاالصحۼک ۼوہۼوتۼیکلہۼیسۼرسۼزشنۼ‬
‫اہتبلۼارگۼوکیئۼوی ر‬
‫ۼوشہۼاورۼویۼ‬
‫رکوینعیۼہنمۼرپۼک ۼامرو‪،‬ۼایسیۼامرۼک ۼامروۼ سۼےسۼوکیئۼزمخۼآاجےئ اۼیۼوکیئۼڈہیۼیلسپۼوٹٹۼاجےئ۔ارگۼابۼیھب اۼیتۼک ۼےنبۼوت ر‬
 ‫‪۴‬۔‬ ‫‪113‬‬ ‫الم ِحصِ ٰن ُتُ‬
‫‪َ -۵‬و ُ‬
‫ن‬
‫دوونںۼےکۼاخدناونںۼےسۼایۼایۼمکحۼنچۼایلۼاجےئۼ۔ۼہیۼدوونںۼمکحۼحلصۼرکاک ۼیکۼوکششۼرکںی۔ۼارگۼنۼاصػۼوہیگۼوتۼاہللۼاعتیلٰۼ‬
‫ن‬
‫وماتقفۼیکۼوصرتۼادیاۼفرامدےۼاگ۔ ت‬

‫تت‬ ‫تآی اتۼ ‪ ۵۸‬ۼی اۼ‪۵۹‬تت‬

‫تاکۼالخہص‬
‫االسؾۼیکۼاعمرشیتۼامیلعت ۼ‬
‫اورلرکیگۺرکواہللۺیک‬ ‫َواوُدُبْعاَهّٰللا‬
‫اورۺرشتکۺہنۺرکوۺاُسۺےکۺساھتۺیسکۺوک‬ ‫َواَلاْوُكِرْشُتٖهِبأًـْيَش‬
‫اورۺوادلنیۺےکۺساھتۺنسحۺولسکۺرکو‬ ‫َّوِنْيَدِلاَوْلاِب۠اًناَسْحِا‬
‫اورقرایتۺدارونۺےکۺساھت‬ ‫َّويِذِبىٰبْرُقْلا‬
‫اورۺومیتینۺےکۺساھت‬ ‫َوىٰمٰتَيْلا‬
‫اورۺاتحموجنۺےکۺساھت‬ ‫َوِنْيِكٰسَمْلا‬
‫اورقرایتۺدارۺڑپویسۺےکۺساھت‬ ‫َوِراَجْلايِذىٰبْرُقْلا‬
‫اورۺایبنجۺڑپویسۺےکۺساھت‬ ‫َوِراَجْلاِبُنُجْلا‬
‫اورتاسۺےنھٹیبۺواےلۺےکۺساھت‬ ‫َوِبِحاَّصلاِبْۢنَجْلاِب‬
‫اورۺاسمفرونۺےکۺساھت‬ ‫َوِنْباِلْيِبَّسلاۙ‬
‫اوراُن ۺےک ۺساھت ۺنج ۺےک ۺامکل ۺںیہ ۺاہمترے ۺداںیئۺ‬
‫َواَمْتَكَلَمْمُكُناَمْيَا‬
‫اہھت(ینعیۺزینکںیۺاورۺعالم)‬
 ‫‪۴‬۔‬ ‫‪112‬‬ ‫الم ِحصِ ٰن ُتُ‬
‫‪َ -۵‬و ُ‬
‫ےبۺکشۺاہللۺدنسپںیہنۺفرامتاۺاُےسۺوجوہۺارتاےنۺواال‪،‬ۺیڑایئۺ‬
‫َّنِاَهّٰللااَلُّبِحُيْنَمَناَكاًلاَتْخُماَرْوُخَفۙ܀‪۰۰۲‬‬
‫رکےنۺواال۔‬
‫ہیۺورۺںیہۺوجلخبۺرکےتۺںیہ‬ ‫َنْيِذَّل۟اَنْوُلَخْبَي‬
‫اورمکحۺدےتیۺںیہۺولوگنۺوکلخبۺاک‬ ‫َوَنْوُرُمْاَيَساَّنلاِلْخُبْلاِب‬
‫اوراپھچےت ۺںیہ ۺاُےس ۺوجدتاےہ ۺاُںیہن ۺاہلل ۺےن ۺاےنپ ۺلضفۺ‬
‫َوَنْوُمُتْكَيۤاَمُمُهىٰتٰاُهّٰللاْنِمٖهِلْضَفؕ‬
‫ےس‬
‫اورمہۺےنۺایتۺرایکۺےہۺاکفرونۺےکۺےیلدلتۺواالۺذعات۔‬ ‫َواَنْدَتْعَاَنْيِرِفٰكْلِلاًباَذَعاًنْيِهُّمٍ܁‪۰۰۲‬‬
‫ۼآیت ۼںیم ۼدورسی اۼیر ۼاالسؾ ۼیک ۼاعمرشیت ۼامیلعتت ۼاک ۼالخہص ۼایب ۼؿ ۼایک ۼاجراہ ۼےہ۔ ۼاِؿ ۼامیلعتتۼ‬
‫وسرة ۼارقبلة ۼآی ۼ‪۵‬ۺےک ۼدعب ۼاب ۼاِؿ ا‬
‫ےکۼاطمقب ‪:‬‬
‫ۼابعدتۼینعیۼدنبیگۼرصۼػۼاہللۼاعت ٰتیلۼیکۼرکو۔‬ ‫‪i‬ـ‬
‫ن‬
‫ۼوادلنی‪ ،‬ۼفرای ۼداروں‪ ،‬ۼومیتیں‪ ،‬ۼاتحموجں‪ ،‬ۼرہتش ۼدارڑپوویسں‪،‬ایبنج ۼڑپوویسں‪ ،‬ۼاسھت ۼےنھٹیب ۼواولں ۼ‪ ،‬ۼاسمفروں‪ ،‬ۼزینکوںۼ‬ ‫‪ii‬ـ‬
‫اورۼالغومںۼےکۼاسھتۼنسحِۼولسکۼرکو۔‬
‫ن‬
‫رامیوجۼوخدۼوکۼھچکۼےتھجمسۼںیہۼاورۼاینپۼبراایئںۼایبؿۼرکےترےتہۼںیہ۔‬
‫ۼاہللۼاعتیلٰۼاےسیۼولوگںۼوکۼدنسپۼط ںیۼف اۼ‬ ‫‪iii‬ـ‬
‫‪iv‬ـتت توجنکیسۼمۼرکواورۼک ۼدورسوںۼوکۼوجنکیسۼاکۼوشمرہۼدو۔‬
‫تاہللۼاعتیلٰۼیکۼدیۼوہیئ ۼوتمعنںۼوک ۼمۼاپھچؤ۔دنسمِ ۼادمحۼںیمۼروای ۼےہہک''ۼاہللۼاعتیلٰۼجۼیسک ۼدنبے ۼوکۼتمعنۼداتیۼےہۼوتۼوہۼ‬ ‫‪-v‬‬
‫ۼرہہۼوہ''۔ۼینعیۼ ُاسۼےکۼاھکک ۼےنیپ‪،‬ۼرنہۼنہس‪،‬ۼابلس‪،‬ب روریغہۼےسۼاہللۼیکۼدیۼ‬
‫ۼابۼدنبےۼرپ ر‬
‫ۼرکیۼےہۼہکۼِاسۼتمعنۼاک ر‬
‫دنسپ ا‬
‫ۼوہیۼرےہ۔‬
‫وہیئۼ ُاسۼتمعنۼاکۼااہظر ا‬
‫ت‬
 ‫‪۴‬۔‬ ‫‪111‬‬ ‫الم ِحصِ ٰن ُتُ‬
‫‪َ -۵‬و ُ‬
‫تت‬ ‫تآیاتۼۺ‪۵‬ۼیاۼ‪۶۳‬تت‬
‫ن‬
‫ۼآختۼرپۼاامیؿۼیکۼیفنۼےہ‬
‫ریااکریۼاہللۼاعتیلٰۼاور ر‬
‫اورورۺوجرخحۺرکےتۺںیہۺاےنپۺاملۺولوگنۺوکداھکےنۺےکۺ‬
‫َوَنْيِذَّلاَنْوُقِفْنُيْمُهَلاَوْمَاَءٓاَئِرِساَّنلا‬
‫ےیل‬
‫ورۺاامینۺںیہنۺرےتھکۺاہللۺرپاورہنۺیہۺا رختۺےکۺدنۺرپ‬ ‫َواَلَنْوُنِمْؤُيِهّٰللاِبَواَلِمْوَيْلاِبِرِخٰاْلاؕ‬
‫اوروہاطیشنۺسجۺاکسایھت‬ ‫َوْنَمِنُكَّيُنٰطْيَّشلاٗهَلاًنْيِرَق‬
‫ۺوتورۺیڑاسایھتۺےہ۔‬ ‫َءٓاَسَفاًنْيِرَق܂‪۰۰۲‬‬
‫اورایکا تفۺا اجیت اُن ۺرپارگورۺاامین ۺےلۺا ےتۺاہللۺاورۺ‬
‫َواَماَذْمِهْيَلَعْوَلاْوُنَمٰاِهّٰللاِبَوِمْوَيْلاِرِخٰاْلا‬
‫ا رختۺےکۺدنۺرپ‬
‫اوررخح ۺرکےت ۺاُس ۺںیم ۺےس ۺوج ۺررق ۺدتاےہاُںیہن ۺاہللۺ‬
‫َواْوُقَفْنَااَّمِمُمُهَقَزَرُهّٰللاؕ‬
‫ےن‬
‫اوراہللۺاُنۺےسۺوختۺوافقۺےہ۔‬ ‫َوَناَكُهّٰللاْمِهِباًمْيِلَع܃‪۰۰۲‬‬
‫ےبۺکشۺاہللۺملظۺںیہنۺرکتااتکۺدرےۺےکیڑایڑ‬ ‫َّنِاَهّٰللااَلُمِلْظَيَلاَقْثِمٍةَّرَذٍ‬
‫ن‬
‫اورۺارگۺوہۺوکیئۺ ھالیئۺوتۺیئک ۺگناۺرکداتیۺےہۺاُےس‬ ‫َوْنِاُكَتًةَنَسَحاَهْفِعٰضُّي‬
‫اوراطعۺفرامتاۺےہۺاےنپۺتاسۺےسۺسادنارۺدبہل۔‬ ‫َوِتْؤُيْنِمُهْنُدَّلاًرْجَااًمْيِظَع܄‪۰۰۲‬‬
‫ن‬ ‫ن‬ ‫ن‬
‫ۼاچےیہ۔وجانؿۼ‬
‫ا‬ ‫ہی ۼآیات ۼدہای ۼدے ۼریہ ۼںیہ ۼہک ۼہارے ۼہرلمع ۼاک ۼدصقماہلل ۼاعتیلٰ ۼیک ۼراض ۼاور ۼآخرت ۼیک ۼالفح ۼاک ۼوصحؽ ۼوہیا‬
‫ن‬ ‫ن‬
‫ۼآختۼرپ۔وہۼداینۼواولںۼیہۼےسۼلمعۼ‬
‫ۼرھکۼےہۼاورۼک ر‬
‫ۼوگیۼوہۼک ۼاہللۼاعت ٰیل ۼرپۼاامیؿ ا‬
‫ۼرکیۼےہ ا‬‫ۼخچ ا‬ ‫داھکوےۼےکۼےیلۼکینۼاکومںۼرپۼامؽ ر‬
 ‫‪۴‬۔‬ ‫‪113‬‬ ‫الم ِحصِ ٰن ُتُ‬
‫‪َ -۵‬و ُ‬
‫ن‬ ‫ن‬ ‫ن‬
‫ۼاخ ۼےسۼ‬
‫ۼانؿ ۼیکین ۼرکک ۼےک ۼیاووجد ۼن ۼیک ۼخرایب ۼیک ۼوہج ۼےس ۼک ۼرصػ ر‬
‫ۼبی ۼدبیبیصن ۼےہ ۼہک ا‬
‫یک ۼنیسحت ۼاک ۼبلط ۼاگر ۼےہ۔ہی ۼینتک ر‬
‫رحموؾۼرےہۼہکلبۼاہللۼاعتیلٰۼےکۼاہںۼرجمؾۼفرارۼیاےئ۔ہیۼاہللۼاعت ٰیلۼیکۼشاؿِ ۼرتمحۼاکرہظمۼےہۼہکۼ ُاسۼک ۼںیمہۼک ۼرصػۼیکینۼےکۼاکومںۼ‬
‫ن‬ ‫ن‬ ‫ن‬
‫ۼانؿۼاہلل ۼاعتیلٰۼیکۼ‬
‫ۼاالخصۼنۼاورۼدرگیۼاایتحوتںۼیکۼیھبۼمیلعتۼدی۔ رھۼوج ا‬ ‫رامیۼہکلبۼیکینۼوکۼب اریدۼوہک ۼےسۼاچبک ۼےکۼےیل ِ‬ ‫ےسۼآاگہۼف ا‬
‫ن‬ ‫ن‬ ‫ن‬
‫ۼرکی ۼےہ ۼوتوہ ۼ ُاےس ۼرو ِز ۼتمام ۼک ۼرصػ ۼیکین ۼاک ۼیئک ۼگااخراطع ۼفرامےئ ۼاگ ۼہکلب ۼاینپ ۼحرػ ۼےس ۼم د‬
‫ریۼ‬ ‫ۼدہایت ۼےک ۼاطمقب ۼیکین ا‬
‫اطع ۼرکدہ ا‬
‫ن‬
‫ااعنامتۼےسۼیھبۼونازےۼاگ۔اہللۼاعتیلٰۼںیمہۼاینپۼوتمعنںۼاکۼرکشۼاداۼرکک ۼیکۼوتقیفۼاطعۼفرامےئ۔آنیم! ت‬

‫تت‬ ‫ت ا ٓی ات ‪ ۶۳‬ۼ ی ا ‪ ۶۴‬تت‬

‫ۼامےکۼالخػۼوگایہ‬
‫اہللےکۼروسؽﷺیکۼاینپ ۼ‬
‫ۼ‬
‫وتایکاحلۺوہاگببۺمہۺالںیئۺےگۺسرامبۺرپاتکۺوگار ۺ‬ ‫َفْيَكَفاَذِااَنْئِجْنِمِّلُكٍۭةَّمُاٍدْيِهَشِب‬
‫اور(ۺاےۺیبنؐ)مہۺالںیئۺےگۺا تۺوکۺاِنۺس ۺ‬
‫برپۺوگارۺانبرک۔‬ ‫َّواَنْئِجَكِبىٰلَعِءٓاَلُؤٰۤهاًدْيِهَش܅‪٢ؕؐ۰۰۲‬‬
‫اُسۺروراچںیہۺےگۺورۺوہنجنۺےنۺرفکایک‬ ‫ٍذِٕىَمْوَيُّدَوَّيَنْيِذَّلااْوُرَفَك‬
‫اورتافرامینۺیکۺروسلۺۺیک‬ ‫َواُوَصَعَلْوُسَّرلا‬
‫اکسۺیڑایڑرکدیۺاجےئۺاُنۺرپرنیم‬ ‫ْوَلىّٰوَسُتُمِهِبُضْرَاْلاؕ‬
‫اورورۺاپھچہنۺںیکسۺےگۺاہللۺےسوکیئۺتات۔‬ ‫َواَلَنْوُمُتْكَيَهّٰللااًثْيِدَحٌ܆‪۰۰۲‬‬
‫اِؿ ۼآیات ۼںیم ۼرلزا ۼدےنی ۼواالومضمؿ ۼایبؿ ۼوہا ۼےہ۔رو ِز ۼتمام ۼہرامت ۼرپ ُاس ۼےکروسؽ ۼوطبروگاہ ۼالےئاجںیئ ۼےگ ۼاوریبنۼ‬
‫رکمیﷺوکاینپ ۼام ۼےکالخػ ۼوگاہ ۼےک ۼوطر ۼرپالیا ۼاجےئ ۼاگ۔ ۼآپﷺوگایہ ۼدںی ۼےگ ۼہک ۼاے ۼاہلل! ۼںیم ۼک ۼاِؿ ۼی ۼآپ ۼاکۼ‬
‫ن‬
‫ۼدی ۼاھت۔ ۼاب ۼاِؿ ۼیک ۼذہم ۼداری ۼےہ ۼہک ۼلمع ۼایک ۼیا ۼط ںی؟ ۼآپﷺوک ۼاینپ ۼام ۼےس ۼااہتنیئ ۼتبحم ۼیھت ٰ د‬
‫ۼلا ۼای اۼیر ۼج ۼہیۼ‬ ‫دنی ۼاچنہپ ا‬
‫ارشدۼوہاۼہکۼنجۼولوگںۼک ۼ‬
‫آیۼآپﷺےکۼاسےنمۼالتوتۼیکۼیئگۼوتۼآپﷺیکۼآںیھکنۼاکش اۼیرۼوہںیئگ۔ۼآیت ‪۶۴‬ںیمۼ ا‬
 ‫‪۴‬۔‬ ‫‪113‬‬ ‫الم ِحصِ ٰن ُتُ‬
‫‪َ -۵‬و ُ‬
‫نن‬
‫اہلل ےکۼروسؽﷺیکۼراسلۼاکااکنرایکۼیاۼآپۼﷺیکۼیافرامینۼیکۼ'رو ِزۼتمامۼااسحسِ ۼدنامۼےسۼوہۼاچںیہۼےگۼہکۼزنیمۼٹھپۼ‬
‫ۼویؽۼ‬
‫اجےئ‪،‬وہۼ ُاسۼںیمۼدنفۼوہاجںیئۼاورۼ رھزنیمۼ ُاؿۼےکۼاورپبرابررکدیۼاجےئ۔ ُاؿۼیکۼہیۼانمتۼ ےریۼک ۼوہیگۼاورۼ ُاط ںیۼاےنپۼےیکۼاک ا‬
‫انھکچۼوہاگ۔‬

‫تت‬ ‫تآیتۼ‪۶۵‬تت‬
‫ۼرحمےکۼوحاےلۼےسۼدورساۼمکح‬
‫ۼ‬ ‫رشابۼیک‬
‫اےۺورۺولوگۺوجۺاامینۺالےئۺوہ!‬ ‫اَهُّيَاٰۤيَنْيِذَّلااْوُنَمٰا‬
‫مبۺقربیۺاجوامنرۺےکہکبجۺمتۺہشنۺیکۺاحلتۺںیمۺوہ‬ ‫اَلاوُبَرْقَتَةوٰلَّصلاَوْمُتْنَاىٰرٰكُس‬
‫اہینۺتکۺہکۺمتۺھجمسۺرےہۺاُےسۺوجہہکۺرےہۺوہ‬ ‫ىّٰتَحاْوُمَلْعَتاَمَنْوُلْوُقَت‬
‫اورہنۺیہۺتاتاکۺوہےتۺوہےئ(امنرےکۺقربیۺاجتا)‬ ‫َواَلاًبُنُج‬
‫وساےئۺاِسۺےکۺہکۺمتۺراہتسۺوبعرۺرکۺےنۺواےلۺوہ‬ ‫اَّلِاْيِرِباَعٍلْيِبَس‬
‫اہینۺتکۺہکۺمتۺلسغۺرکول‬ ‫ىّٰتَحاْوُلِسَتْغَت‬
‫اورارگمتۺوہامیبر‬ ‫َوْنِاْمُتْنُكىٰۤضْرَّم‬
‫تاوہرفسرپ‬ ‫ْوَاىٰلَعٍرَفَس‬
‫تاۺا ےئۺوکیئۺمتۺںیمۺےسۺاضقےئۺاحببۺےس‬ ‫ْوَاَءٓاَجٌدَحَاْمُكْنِّمَنِّمِطِٕىٓاَغْلا‬
‫تامتۺےنقلعتۺاقمئۺایکوہویبوینۺےس‬ ‫ْوَاُمُتْسَمٰلَءٓاَسِّنلا‬
‫رھپۺمتۺہنۺتاوتاین‬ ‫ْمَلَفاْوُدِجَتًءٓاَم‬
 ‫‪۴‬۔‬ ‫‪113‬‬ ‫الم ِحصِ ٰن ُتُ‬
‫‪َ -۵‬و ُ‬
‫وتممیتۺرکہرکوتاکۺیٹمۺےس‬ ‫اْوُمَّمَيَتَفاًدْيِعَصاًبِّيَط‬
‫سپۺحسمۺرکہرکواےنپرہچونۺاوراہوھتنۺاک‬ ‫اْوُحَسْماَفْمُكِهْوُجُوِبَوْمُكْيِدْيَاؕ‬
‫ےبۺکشۺاہللۺتہبۺاعمفۺفرامےنۺواال‪،‬یڑاۺےنشخبۺواالۺےہ۔‬ ‫َّنِاَهّٰللاَناَكاًّوُفَعاًرْوُفَغ܇‪۰۰۲‬‬
‫ن‬ ‫ن‬
‫ۼگہۼزیادہۼےہۼاورۼافدئہۼمک۔ۼابۼاِسۼآیۼںیمۼ‬
‫ۼگہۼیھبۼےہۼاورۼافدئہۼیھب۔ ا‬
‫ۼآیۼاھتۼہکۼرشابۼںیم ا‬
‫وسرةۼارقبلةۼآیۼ‪١١۹‬ںیمۼہیۼومضمؿ ا‬
‫ن‬
‫رامیۼہکۼجۼرشابۼونیشۼیکۼوہجۼےسۼمتۼہشنۼیکۼاحلۼںیمۼوہوتۼامنزۼےک رۼف یۼمۼاجؤ۔ۼامنزۼ ُاسۼوقۼڑپوھۼہکبجۼمتۼ ےرےۼوہشۼوۼ‬
‫ف ا‬
‫وحاسۼںیمۼوہۼاورۼاجےتنۼوہۼہکۼمتۼامنزۼںیمۼایکۼڑپ ۼرےہۼوہ؟ۼرشابۼوکۼ ہشیمۼےکۼےیلۼرحاؾۼرکک ۼاکۼمکحۼوسرہۼٔۼامدئہۼآیاتۼ‪۹٩‬ۼاور‪۹١‬ۼںیمۼ‬
‫ن‬ ‫ن‬ ‫ن‬
‫ۼاجی ۼعنم ۼےہ۔ ۼارگ اۼیین ۼدایتسب ۼک ۼوہ ۼوت ۼووض ۼاورۼ‬
‫ۼدی ۼایگ ۼہک ۼیایایک ۼیک ۼاحل ۼںیم ۼامنز ۼڑپانھ اۼی ۼدجسم ۼںیم ا‬ ‫آی ۼےہ۔اِس ۼآی ۼںیم ۼم د‬
‫ری ۼمکح ا‬ ‫ا‬
‫ن‬
‫لسغۼےکۼاقمئۼاقمؾۼےکۼوطرۼرپ اۼیکۼیٹمۼےسۼممیتۼرکول۔ۼممیتۼےکۼدوۼاراکؿۼںیہۼینعیۼےرہےۼاورۼاہںوھںۼاک اۼیکۼیٹمۼےسۼ حسۼرکیا۔ ت‬

‫تت‬ ‫تآی اتۼ‪۶۶‬ۼی اۼ‪۶۸‬ت‬

‫گ‬
‫وہیدۼیکۼ ھ یاارحاکت‬
‫ایکمت ۺےنںیہن ۺداھکیاُن ۺیک ۺرطف ۺںیہنج ۺدتاایگاھتاتک ۺ‬
‫ْمَلَاَرَتىَلِاَنْيِذَّلااْوُتْوُااًبْيِصَنَنِّمِبٰتِكْلا‬
‫ہصحۺاتکتۺںیمۺےسۺ‬
‫ورۺےلرےہںیہۺرمگایہ‬ ‫َنْوُرَتْشَيَةَلٰلَّضلا‬
‫اورورۺاچےتہۺںیہۺہکۺمتۺکٹھبۺاجودیسیھۺرارۺےس۔‬ ‫َوَنْوُدْيِرُيْنَااوُّلِضَتَلْيِبَّسلاؕ܈‪۰۰۲‬‬
‫اوراہللۺرتادرۺاجےننۺواالےہۺاہمترےدونمشنۺوک‬ ‫َوُهّٰللاُمَلْعَامُكِٕىٓاَدْعَاِبؕ‬
‫اوراکیفۺےہۺاہللۺحمایتی‬ ‫َوىٰفَكِهّٰللاِباًّيِلَو‬
 ‫‪۴‬۔‬ ‫‪113‬‬ ‫الم ِحصِ ٰن ُتُ‬
‫‪َ -۵‬و ُ‬
‫اوراکیفۺےہۺاہللۺدمداگر۔‬ ‫َّوىٰفَكِهّٰللاِباًرْيِصَن܉‪۰۰۲‬‬
‫اُنۺںیمۺےسۺوجۺوہیدیۺوہےئۺ‬ ‫َنِمَنْيِذَّلااْوُداَه‬
‫ورۺدبےتلۺںیہۺتاتۺوکۺا ُسۺےکۺاقممۺےس‬ ‫َنْوُفِّرَحُيَمِلَكْلاْنَعٖهِعِضاَوَّم‬
‫اورےتہکںیہ ۺمہۺےنۺانسۺاورۺںیہنۺامتا‬ ‫َوَنْوُلْوُقَياَنْعِمَسَواَنْيَصَع‬
‫اورونسۺہنۺونساےئۺاجو‬ ‫َوْعَمْساَرْيَغٍعَمْسُم‬
‫اور َراعِناومرےتۺوہےئۺاینپۺرتاوننۺوک‬ ‫َّواَنِعاَراًّۢيَلْمِهِتَنِسْلَاِب۠‬
‫اورۺہنعطۺدےتیۺوہےئۺدنیۺںیم‬ ‫َواًنْعَطيِفِنْيِّدلاؕ‬
‫اورۺارگۺہیۺہکۺورۺےتہکۺمہۺےنۺانسۺاورۺاطاعبۺیک‬ ‫َوْوَلْمُهَّنَااْوُلاَقاَنْعِمَسَواَنْعَطَا‬
‫اورۺسییے‬ ‫َوْعَمْسا‬
‫تک‬
‫اورۺد ھیےۺامہریۺرطف‬ ‫َواَنْرُظْنا‬
‫انیقیًوہتاۺرتہبۺاُنۺےکۺےیلۺاورۺرتادرۺدرسب‬ ‫َناَكَلاًرْيَخْمُهَّلَوَمَوْقَا‬
‫اورنکیلۺتنعلۺیکۺاُنۺرپۺاہللۺےنۺاُنۺےکۺرفکۺیکۺوہجۺےس‬ ‫َوْنِكٰلُمُهَنَعَّلُهّٰللاْمِهِرْفُكِب‬
‫سپۺورۺاامینۺںیہنۺالےتۺرگمۺتہبۺمک۔‬ ‫اَلَفَنْوُنِمْؤُياَّلِااًلْيِلَق܊‪۰۰۲‬‬
‫گ‬
‫ۼآیت ۼںیم ۼوہید ۼیک ۼدنچ ۼ ھ یاا ۼرحاکت ۼاک ۼایبؿ ۼےہ۔ ۼوہ ۼاجؿ ۼوبھج ۼرک ۼدہای ۼوک ۼوھچڑ ۼرک ۼرمگایہ ۼےک ۼبلط ۼاگر ۼوہےئ ۼاور ۼاہلل تےکۼ‬ ‫اِؿ ا‬
‫ن‬
‫ۼخؾ ۼرکےت ۼرےہ۔ ۼ َسمِ ِع َناُ َواَطَ ِع َناُ(مہ ۼک ۼانس ۼاور ۼامؿ ۼایل) ۼےک ۼاجبےئ ۼ َسمِ ِع َناُ‬
‫روسؽﷺتیک ۼشاؿ ۼںیم ۼیازابی ۼاملکت ۼےنہک ۼاک ر‬
‫ن‬
‫اس َم ُِعۼ(اورونس)ےکۼاسھتتُغَی ِ َر ُم ِس َم ُعۼ(ۼک ۼونساےئۼاجؤ)ۼاورۼاورۼاُن ِ ُظزَُِنا(مہۼرپۼرظنِۼانعیتۼےئجیک)ۼ‬
‫َو َع َص ِی َنا(مہۼک ۼانسۼاورۼط ںیۼامیا)ۼ‪َ ُ،‬و ِ‬
 ‫‪۴‬۔‬ ‫‪113‬‬ ‫الم ِحصِ ٰن ُتُ‬
‫‪َ -۵‬و ُ‬
‫ۼشؿۼںیمۼ‬ ‫ےکۼاجبےئُ َراع ِ ِی َنا(ہارےۼرچواےہ)ۼہہکۼرکۼاےنپۼیانطۼیکۼابخیۼاکۼااہظرۼرکےتۼےھت۔ارگۼوہۼاہللتےکۼروسؽﷺتیک ا‬
‫ہیۼاتسگایخںۼک ۼرکےتۼوتۼ ُاؿۼےکۼقحۼںیمۼرتہبۼوہیا۔نکیلۼ سۼوقؾۼرپۼ ُاسۼیکۼدبۼاامعویلںۼیکۼوہجۼےسۼاہللۼاعتیلٰۼیکۼحرػۼےسۼپھٹکاارۼوہ‪،‬ۼوہۼ‬
‫ن‬
‫ہمۼۼاامعؽۼہایہۼرکےتۼرںیہۼےگ۔ ت‬
‫ثیبخۼرحںیتکۼرکےکۼاےنپۼیا ٔ‬

‫تت‬ ‫تآیتۼ‪۶۹‬ت‬
‫وہیدۼےکۼےیلۼہیبنت‬
‫اےۺورۺولوگ!ۺںیہنجۺدیۺیئگۺاتکت‬ ‫اَهُّيَاٰۤيَنْيِذَّلااوُتْوُاَبٰتِكْلا‬
‫اامینۺالوۺاُسۺکالۺمۺرپۺوجۺمہۺےنۺتارلۺایکۺےہ‬ ‫اْوُنِمٰااَمِباَنْلَّزَن‬
‫وجدصتقیۺرکےنواالےہاُسۺکالمۺیکۺوجاہمترےتاسۺےہ‬ ‫اًقِّدَصُماَمِّلْمُكَعَم‬
‫اِسۺےسۺےلہپۺہکۺمہۺخسمۺ رکدںیۺرہچے ۺ‬ ‫ْنِّمِلْبَقْنَاَسِمْطَّناًهْوُجُو‬
‫رھپریھپدںیۺاُںیہنۺوتشپنۺیکۺرطف‬ ‫اَهَّدُرَنَفىٰۤلَعۤاَهِراَبْدَا‬
‫تاتنعلۺرکںیۺاُنۺرپۺےسیجۺمہۺےنۺتنعلۺیکۺسیبۺواولۺنۺرپ‬ ‫ْوَاْمُهَنَعْلَناَمَكۤاَّنَعَلَبٰحْصَاِتْبَّسلاؕ‬
‫اوراہللۺاکمکحۺوپراوہرکراتہےہ۔‬ ‫َوَناَكُرْمَاِہّٰللااًلْوُعْفَم܋‪۰۰۲‬‬
‫اِسۼآیۼںیمۼوہیدۼوکۼربخدارۼایکۼایگۼہکۼاہمتریۼریخۼاِیسۼںیمۼےہۼہکۼفرآؿِ ۼدیجمۼرپۼاامیؿۼےلۼآؤ۔ارگۼمتۼک ۼہیۼدوعتۼوبقؽۼک ۼیکۼوتۼنکممۼ‬
‫ۼ۔یۼمتۼرپۼیھبۼاِسۼحرحۼتنعلۼ‬
‫ےہۼہکۼاہمتریۼوصرںیتتاگبڑۼدںیۼاجںیئۼاورۼرگدںینۼرموڑۼرکۼےرہوںۼاک ُۼرخۼھٹیپۼیکۼحرػۼریھپدۼیااجےئ ا‬
‫ۼدیایگۼاھت۔ۼ(سۼ‬
‫یکۼاجےئۼےسیجۼ ُاؿۼولوگںۼرپتنعلۼیکۼیئگۼیھتۼوہنجںۼک ۼسۼےکۼاقونؿۼیکۼالخػۼورزیۼیکۼیھتۼاورۼ ُاط ںیۼدنبرۼانب ا‬
‫ن‬
‫ۼلاۼ‬
‫واولںۼیکۼدااتسؿۼوسرہۼٔۼارعاػۼیکۼا تات ‪١۶١‬تا‪١۶۶‬ںیمۼایبؿۼیکۼیئگۼےہۼ)۔وچہکنۼوہیدۼںیمۼےسۼھچکۼولگۼاامیؿۼےلۼآےئۼےھت ٰ د‬
‫ن‬ ‫ن‬
‫رامیۼاورۼوہیدۼرپۼوہۼذعابۼیازؽۼک ۼایکۼ سۼےسۼ ُاط ںیۼربخدارۼایکۼایگۼاھت۔ ت‬
‫اہللۼاعتیلٰۼک ۼدرۼزگرۼف ا‬
 ‫‪۴‬۔‬ ‫‪113‬‬ ‫الم ِحصِ ٰن ُتُ‬
‫‪َ -۵‬و ُ‬
‫تت‬ ‫تآیتۼۺ‪۶‬ت‬
‫ِ‬ ‫ن‬
‫رشکۼیااقبۼاعمیف ر‬
‫ۼخؾۼےہ‬
‫ےب ۺکش ۺاہلل ۺاعمف ۺںیہن ۺرکے ۺاگاِےس ۺہک ۺرشک ۺایکۺ‬
‫َّنِاَهّٰللااَلُرِفْغَيْنَاَكَرْشُّيٖهِب‬
‫اجےئاُسۺےکۺساھتۺ‬
‫اوراعمف ۺفرامدے ۺاگوجاِس ۺےک ۺعالورۺےہ‪،‬سج ۺےکۺےیلۺ‬
‫َوُرِفْغَياَمَنْوُدَكِلٰذْنَمِلُءٓاَشَّيٍ‬
‫اچےہۺاگ‬
‫اورسجۺےنۺرشکۺایکۺاہللۺےکساھت‬ ‫َوْنَمْكِرْشُّيِهّٰللاِب‬
‫وتانیقیًاُسۺےنۺۺاراکتتۺایکۺتہبۺیڑےۺگنارۺاک۔‬ ‫ِدَقَفىٰۤرَتْفااًمْثِااًمْيِظَع܌‪۰۰۲‬‬
‫ن‬ ‫ن‬ ‫ن‬
‫ۼگہۼوکۼاچےہۼاگۼاعمػۼفرامدےۼ‬ ‫ِ‬
‫ۼخؾۼوکۼاعمػۼط ںیۼفرامےئۼاگ۔ۼاسۼےکۼالعوہۼ س ا‬ ‫اِسۼآیۼںیمۼودیعۼانسیئۼیئگۼہکۼاہللۼاعتیلٰۼرشکۼےک ر‬
‫ن‬
‫رکیۼرےہۼ۔ۼہکلبۼدرالصۼتا ِسۼےسۼہی اۼیتۼ‬
‫ۼگہۼدؽۼوھکؽۼرکۼ ا‬ ‫اگ۔اِسۼاکۼبلطمۼہیۼط ںیۼےہۼہکۼآدیمۼسبۼرشکۼک ۼرکےۼیایقۼدورسے ا‬
‫ن‬ ‫ن‬
‫ذنہ ۼنیشن ۼرکاین ۼوصقمد ۼےہ ۼہک ۼرشک‪ ،‬س ۼوکوہیدویں ۼک ۼتہب ۼومعمیل ۼزیچھجمس ۼراھکاھت‪،‬امتؾ ۼگاوہں ۼےسبرا ۼگاہ ۼےہ۔ ۼدرگیت‬
‫ن‬ ‫ن‬
‫ۼگہۼےہۼہکۼاعمػۼط ںیۼایکاجاتکسۼ۔ۼاملعءۼِوہیدۼرشتعیۼےکۼوھچےٹۼوھچےٹۼااکحؾۼںیمۼوت اۼیؽۼیکۼ‬
‫گاوہںۼیکۼاعمیفۼوتۼنکممۼےہۼرگمۼہیۼااسی ا‬
‫اھکؽۼاکنےتلۼےھتۼرگمۼرشکۼ ُاؿۼیکۼاگنہۼںیمۼااسیۼاکلہۼلعفۼاھتۼہکۼک ۼوخدۼاِسۼےسۼےنچبۼیکۼرکفۼرکےتۼےھت‪،‬ۼک ۼاینپۼوقؾۼوکۼرشماکک ۼایخالتۼوۼ‬
‫ۼامحییہۼںیمۼ ُاط ںیۼوکیئۼاضمہقئۼرظنۼآیاۼاھت۔تقیقحۼہیۼےہۼہکۼ‬
‫ۼ‬ ‫اامعؽۼےسۼاچبک ۼیکۼوکششۼرکےتۼےھتۼاورۼک ۼرشمنیکۼیکۼدویتسۼاور‬
‫راب ۼرکدانیۼتہب ۼبراۼملظۼےہۼ سۼیک ۼاعمیف ۼریغبۼ‬
‫اہللۼاعتیلٰ ۼاینپۼذات‪،‬ۼافصتۼاور ۼوقحؼ ۼےک ۼاابتعرۼےسۼاتکیۼےہ۔ ۼ ُاس ۼےکۼاسھت ۼیسکۼوکۼب ر‬
‫ن‬ ‫ن‬
‫ۼگہ ۼےس ۼےنچب ۼیک ۼوکشش ۼیکۼ‬ ‫وتہب ۼےک اۼینکمم ۼےہ۔رضوری ۼےہ ۼہک ۼرشک ۼیک ۼتقیقح ۼاور ۼاِس ۼیک ۼااسقؾ ۼوک ۼاھجمس ۼاجےئ اۼیہک ۼاِس ا‬
‫ۼرحتب ۼاک ۼاطمہعل ۼدیفم ۼرےہۼ‬ ‫اج ےک۔اِس ۼوحاےل ۼےس'' ۼتقیقح ِ‬
‫ۼوااسقؾ ۼرشک ۼ''ےک ۼوموضع ۼرپ ۼڈارٹک ۼارسار ۼادمحۼؒےک ۼایبؿ ۼیک ۼامسع اۼی ر‬
‫اگ۔ ت‬
 ‫‪۴‬۔‬ ‫‪133‬‬ ‫الم ِحصِ ٰن ُتُ‬
‫‪َ -۵‬و ُ‬
‫تت‬ ‫ۻ‪ ۶‬اۼی‪۷۳‬ت‬
‫تآیاتۼ ۼ‬
‫یٰ‬
‫وہیداکوھجیادوع ت‬
‫ایکمتۺےنۺںیہنۺداھکیۺاُںیہنۺوجیڑاتازیکرۺےتہکۺںیہۺاےنپۺا تۺ‬
‫ْمَلَاَرَتىَلِاَنْيِذَّلاَنْوُّكَزُيْمُهَسُفْنَا‬
‫وک‬
‫ہکلبۺاہللۺیہۺتاکۺرکتاۺےہےسجۺاچاتہۺےہ‬ ‫ِلَبُهّٰللاْيِّكَزُيْنَمُءٓاَشَّي‬
‫اوراُنۺرپملظۺںیہنۺایکاجےئۺاگداھےگۺےکۺیڑایڑ۔‬ ‫َواَلَنْوُمَلْظُياًلْيِتَف܍‪۰۰۲‬‬
‫ۺدوھکیےسیکور ڑھگےتۺںیہۺاہللۺرپۺوھجت‬ ‫ْرُظْنُاَفْيَكَنْوُرَتْفَيىَلَعِہّٰللاَبِذَكْلاؕ‬
‫اورۺاکیفۺےہۺہیۺواحض ۺگنارۺوہےنۺےکۺےیل۔‬ ‫َوىٰفَكٖۤهِباًمْثِاًنْيِبُّمٌ܎‪۰۰۲‬‬
‫تاِؿ ۼآیات ۼںیم ۼوہید ۼےک ۼای ۼدوعے ۼیک ۼیفن ۼےہ۔ ۼج ۼ ُاط ںی ر‬
‫ۼبی ۼرحوتکں ۼوک ۼوھچڑک ۼاور ۼاامیؿ ۼالک ۼیک ۼدوعت ۼدی ۼاجیت ۼوت ۼوہۼ‬
‫ةکتےسۼےتہکۼاہللۼک ۼںیمہۼاخصۼازعازۼاشخبۼےہ۔مہۼوتۼُتاس ۼےکۼےٹیبۼاورۼےتیہچۼںیہ۔ۼربمغیپوںۼیکۼاوالدۼںیہۼاورۼبرےۼیازیکہۼوفنسۼےکۼ‬
‫ن‬ ‫ن‬ ‫ن‬ ‫ن‬
‫ۼرکی ۼاور ۼیازیکیگ ۼاک ۼڈیدوھرا ۼپی یاا ۼدنسپ ۼط ںی ۼےہ۔ ۼیازیکیگۼ‬
‫امکل ۼںیہ۔ ۼتقیقح ۼہی ۼےہ ۼہک ۼاہلل ۼاعتیلٰ ۼوک ۼیسک ۼاک ۼةکت ۼرک ای‪ ،‬ۼاینپ ۼدمح ۼرسایئ ا‬
‫ن‬ ‫ن‬ ‫ن‬
‫ۼرکی ۼےہ۔اہلل ۼاعتیلٰ ۼںیمہ ۼاینپ ۼفرامربنداری ۼیک ۼوتقیف ۼاطع ۼفرامےئ۔ت‬
‫رصػ ۼاہلل ۼاعتیلٰ ۼداتی ۼےہ ۼاور ۼ ُاےس ۼداتی ۼےہ ۼوج ۼُتاس ۼیک ۼفرامربنداری ا‬
‫ن‬ ‫ن‬
‫ۼڑھگیۼ‬
‫ۼارشدۼوہاۼہکۼاہللۼاعتیلٰۼیکۼحرػۼوھجٹ ا‬ ‫ۼلا ا‬ ‫آنیم!وہیدۼیازیکیگۼےکۼوخدۼاسہتخۼدوعیۼ ٰوکۼاہللتاعتیلٰۼیکۼحرػۼوسنمبۼرکےتۼےھت ٰ د‬
‫ۼخؾۼیہۼ ُاط ںیۼدببرنیۼزساۼدےنیۼےکۼےیلۼاکیفۼےہ۔ ت‬
‫ۼخؾۼےہ‪،‬اورۼرصػۼہی ر‬
‫ۼبا ر‬
‫تہب ر‬

‫ت‬
‫ت‬
‫ت‬
 ‫‪۴‬۔‬ ‫‪133‬‬ ‫الم ِحصِ ٰن ُتُ‬
‫‪َ -۵‬و ُ‬
‫تت‬ ‫‪ ۷۳‬اۼی‪۷۴‬ت‬
‫تآیاتۼ ۼ‬
‫وہیدیکۼحرػۼےسۼرشمنیکۼیکۼامحیت‬
‫ایکمت ۺےن ۺںیہن ۺداھکیاُن ۺیک ۺرطف ۺںیہنج ۺدتاایگاھتاتک ۺ‬
‫ْمَلَاَرَتىَلِاَنْيِذَّلااْوُتْوُااًبْيِصَنَنِّمِبٰتِكْلا‬
‫ہصحۺاتکتۺںیمۺےس‬
‫ورۺاامینۺالرےہۺںیہۺوتبنۺاوررسکشونۺرپ‬ ‫َنْوُنِمْؤُيِتْبِجْلاِبَوِتْوُغاَّطلا‬
‫اورےتہکۺںیہۺاُنۺےکۺےیلوہنجنۺےنۺرفکۺایک‬ ‫َوَنْوُلْوُقَيَنْيِذَّلِلاْوُرَفَك‬
‫ہیۺولگۺرتادرۺدہایتۺرپۺںیہۺاُنۺےسۺوجۺاامینۺالےئۺراےتسۺ‬
‫ِءٓاَلُؤٰۤهىٰدْهَاَنِمَنْيِذَّلااْوُنَمٰااًلْيِبَس܏‪۰۰۲‬‬
‫ےکۺاابتعرۺےس۔‬
‫یہیۺورۺولگۺںیہۺتنعلۺیکۺنجۺرپۺاہللۺےن‬ ‫َكِٕىٰٓلوُاَنْيِذَّلاُمُهَنَعَلُهّٰللا‬
‫اورسجۺرپتنعل رکےاہلل‬ ‫َوْنَمِنَعْلَّيُهّٰللا‬
‫وتمتۺسرزگۺںیہنۺتاوۺےگۺاُسۺےکۺےیلۺوکیئۺدمدۺاگر۔‬ ‫ْنَلَفَدِجَتٗهَلاًرْيِصَنؕܐ‪۰۰۲‬‬
‫ۼبےۼخرؾۼیکۼذممۼرکریہۼںیہ۔رشمنیکِۼہکمۼک ۼجۼیھبۼدمہنیۼرپۼخراھیئۼیکۼوتۼوہیدۼک ۼ ہشیمۼ ُاؿۼاکۼ‬
‫ہیۼآیاتۼوہیدۼےکۼایۼتہب ر‬
‫اسھتۼدیا۔اےسیۼیہۼیسکۼومعقۼرپ ُاؿۼےسۼ ےاتنایگہکۼاملسمؿۼرتہبۼںیہ اۼیۼہکمۼواےل؟ ُاوہنںۼک ۼاملسمونںۼیکۼدینمشۼںیمۼرشمنیکِۼہکمۼوکۼ‬
‫راردیۼاورۼ ُاؿۼیکۼیۼرپیتسۼیک اۼیدیئۼیک۔ ےرےۼرعبۼںیمۼوہیدۼیکۼایۼیملعۼاسھکۼیھت۔ ُاؿۼیکۼحرػۼےسۼرشکۼاورۼرشمنیکۼ‬
‫رتہبۼف ا‬
‫ۼخؾ ۼاجؿ ۼوبھج ۼرکایک ۼاحالہکن ۼوہ ۼاجےتن ۼےھت ۼہک ۼرشکۼ‬
‫یک ۼیادیئرعب ۼےک ۼارثک ۼولوگں ۼوکرمگاہ ۼرکک ۼےک ۼرتمادػ ۼیھت۔وہید ۼک ۼہی ر‬
‫ن‬ ‫ن‬ ‫ن‬
‫ۼگہۼےہۼاورۼاملسمؿۼۼوتدیحۼرپۼاامیؿۼرےنھکۼیکۼوہجۼےسۼرشمنیکۼےسۼہرارۼدرہجۼرتہبۼںیہ۔ۼجۼوکیئۼوقؾۼ‬ ‫اہللۼاعتیلٰۼےکۼاہںۼیااقبِۼاعمیف ا‬
 ‫‪۴‬۔‬ ‫‪132‬‬ ‫الم ِحصِ ٰن ُتُ‬
‫‪َ -۵‬و ُ‬
‫ن‬
‫ۼدبدییتنۼںیمۼاِسۼدقرۼیلچنۼحطسۼرپ ر‬
‫ۼابۼآےئۼوتۼ ُاسۼرپۼاہللۼاعتیلٰۼیکۼتنعلۼبرانسۼرشوعۼوہۼاجیتۼےہ۔اےسیۼدبوبیصنںۼوکۼذلۼ‬ ‫یملعۼایخیۼاور ا‬
‫وۼروسایئۼےسۼوکیئۼط ںیتاچبۼاتکسۼ۔‬

‫تت‬ ‫‪ ۷۵‬اۼی‪۷۷‬ت‬
‫تآیاتۼ ۼ‬
‫وہیدۼیکۼاملسمونںۼےسۼدینمش‬
‫ایکۺاُنۺےکۺےیلۺوکیئۺہصحۺےہۺاایتخرۺںیم‬ ‫ْمَاْمُهَلٌبْيِصَنَنِّمِكْلُمْلا‬
‫وتۺا ُسۺوقتۺورۺہنۺدےتیۺولوگنۺوکۺاتکۺتِلۺےکۺیڑایڑۺ۔‬ ‫اًذِاَفاَّلَنْوُتْؤُيَساَّنلااًرْيِقَنܑۙ‪۰۰۲‬‬
‫ایکورۺدسحرکےتۺںیہۺولوگنۺےس‬ ‫ْمَاَنْوُدُسْحَيَساَّنلا‬
‫اُسۺرپوجدتاےہۺاُںیہن ۺاہللۺےنۺاےنپۺلضفۺےس‬ ‫ىٰلَعۤاَمُمُهىٰتٰاُهّٰللاْنِمٖهِلْضَفٍ‬
‫وسمہۺےنۺوتدیۺا ِلۺایڑامیہؑ ۺیہۺوکۺاتکتۺاورتمکح‬ ‫ْدَقَفۤاَنْيَتٰاَلٰاَمْيِهٰرْبِاَبٰتِكْلاَوَةَمْكِحْلا‬
‫اورمہۺےنۺۺدیۺا ُںیہنۺتہبۺیڑیۺتادساہب۔‬ ‫َوْمُهٰنْيَتٰااًكْلُّماًمْيِظَعܒ‪۰۰۲‬‬
‫رھپاُنۺںیمۺےسۺوکیئۺاامینۺالتاۺا ؑ‬
‫تۺرپ‬ ‫ْمُهْنِمَفْنَّمَنَمٰاٖهِب‬
‫اورۺاُنۺںیمۺےسۺیسکۺےنۺ ُرحۺریھپۺہا تؑۺےس‬ ‫َوْمُهْنِمْنَّمَّدَصُهْنَعؕ‬
‫اوراکیف ےہمنہجۺوطبرۺڑھبیتکۺوہیئۺا گۺےک۔‬ ‫َوىٰفَكَمَّنَهَجِباًرْيِعَسܓ‪۰۰۲‬‬
‫س‬
‫ۼآیتۼںیمۼوہیدۼےک ۼاملسمونں ۼےسۼدسحۼاکایبؿۼےہ۔ ُاؿۼوکۼاِس اۼیتۼیکۼنلجۼیھتۼہکۼوبنتۼوہیدۼےکۼاجبےئۼینبۼا تم ٰعیلۼںیمۼےسۼ‬
‫اِؿ ا‬
‫یہتۼیکۼآؽۼںیمۼےسۼ‬‫رضحتۼدمحمﷺوکۼویکںۼاطعۼرکدیۼیئگۼےہ۔ۼاہللۼاعت ٰیلۼک ۼوہیدۼوکۼیادداہینۼرکایئۼہکۼ سۼحرحۼمتۼرضحتۼابرا مت‬
‫ن‬
‫وہۼ'اِیسۼحرحۼرضحتۼدمحمﷺیھبۼ ُاؿۼیہۼیکۼآؽۼںیمۼےسۼںیہ۔متۼرضحتۼابرایہم ۼےکۼفرزدنۼرضحتۼااحسؼم ۼیکۼاوالدۼںیمۼےسۼوہۼوتۼ‬
 ‫‪۴‬۔‬ ‫‪131‬‬ ‫الم ِحصِ ٰن ُتُ‬
‫‪َ -۵‬و ُ‬
‫ن‬ ‫س‬ ‫ن‬
‫رضحتۼدمحمﷺ‪،‬رضحتۼابرایہم ۼےکۼبرےۼفرزدنرضحتۼا تم ٰعیلمۼیکۼذریۼںیمۼےسۼںیہ۔ۼ ٰ د‬
‫لاۼاہلل اعتیلٰ ک ِ‬
‫ۼآؽۼابرایہمتںیمۼ‬
‫ن ن‬
‫ۼانعیت ۼوہریہۼ‬ ‫ےس ۼےلہپ ۼمت ۼرپںیتمعن ۼیازؽ ۼفرامںیئ ۼاور ۼاب ۼیھب ِ‬
‫ۼآؽ ۼابرایہم ۼیہ ۼںیم ۼےس ۼرضحت ۼدمحمﷺاور ۼ ُاؿ ۼےک ۼریپواکروں ۼرپ ا‬
‫ںیہ۔ۼاہتبل ِ‬
‫ۼآؽۼابرایہۼںیمۼےسۼوجۼولگۼاہللۼاعتیلٰۼیکۼوتمعنںۼیکۼدقررکںیۼےگ‪،‬ۼوہۼ ُاط ںیۼاےنپۼلضفۼےسۼونازےۼاگۼاورۼوجاہمتریۼحرحۼ‬
‫نن‬ ‫ن‬
‫یارکشیۼوۼیافرامینۼرکںیۼےگۼوہۼمنہجۼیکۼڑھبیتکۼوہیئۼآگۼاکۼادنینھۼںینبۼےگ۔‬

‫‪ ۷۸‬اۼی‪ ۷۹‬ت‬
‫تآیاتۼ ۼ‬ ‫ت‬ ‫ت‬ ‫ت‬ ‫ت‬
‫ۼدیۼاجےئۼاگ‬
‫منہجۼںیمۼیلجۼوہیئۼاھکؽۼوکۼیئنۼاھکؽۼےسۼدبؽ ا‬
‫ےبۺکشۺوہنجنۺےنۺرفکایکۺامہریۺا تاتۺاک‬ ‫َّنِاَنْيِذَّلااْوُرَفَكاَنِتٰيٰاِب‬
‫مہۺرقنعبیۺدالۺدںیۺےگۺاُںیہنۺا گۺںیم‬ ‫َفْوَسْمِهْيِلْصُناًراَن‬
‫ببۺیھبۺۺلجۺاجںیئۺیگۺا ُنۺیکۺاھکںیل‬ ‫اَمَّلُكْتَجِضَنْمُهُدْوُلُج‬
‫مہۺدبلۺرکدںیۺےگاُںیہنۺاوراھکںیلۺاُنۺےکوسا‬ ‫ْمُهٰنْلَّدَباًدْوُلُجاَهَرْيَغ‬
‫تاہکۺورۺےتھکچۺرںیہۺذعات‬ ‫اوُقْوُذَيِلباَذَعْلاؕ‬
‫ےبکشۺاہللۺریڑدسبۺےہ‪،‬ۺامکلۺِتمکحۺواال۔‬ ‫َّنِاَهّٰللاَناَكاًزْيِزَعاًمْيِكَحܔ‪۰۰۲‬‬
‫اورور ۺولگۺوجاامینۺالےئۺ‬ ‫َوَنْيِذَّلااْوُنَمٰا‬
‫اوراُنہونۺےنۺلمعۺےیکۺاےھچ‬ ‫َواوُلِمَعِتٰحِلّٰصلا‬
‫مہ ۺرقنعبی ۺدالخ ۺرکںی ۺےگاُںیہن ۺا ُن ۺتااغت ۺںیم ۺیتہب ۺ‬
‫ْمُهُلِخْدُنَسٍتّٰنَجْيِرْجَتْنِماَهِتْحَتُرٰهْنَاْلا‬
‫ںیہۺنجۺےکےچینرہنںی‬
 ‫‪۴‬۔‬ ‫‪133‬‬ ‫الم ِحصِ ٰن ُتُ‬
‫‪َ -۵‬و ُ‬
‫ورۺرےنہۺواےلںیہۺاُنۺںیمۺہشیمہۺشیمہ‬ ‫َنْيِدِلٰخۤاَهْيِفاًدَبَا‬
‫اورۺاُنۺےکۺےیلۺاُنۺتااغتۺںیمۺںیہۺتازیکرۺوجرے‬ ‫ْمُهَلۤاَهْيِفٌجاَوْزَاٌةَرَّهَطُّم‬
‫گ ن‬
‫اورمہۺدالخۺرکںیۺےگۺاُںیہنۺ ھنیاھچونۺںیم۔‬ ‫َّوْمُهُلِخْدُناًّلِظاًلْيِلَظܕ‪۰۰۲‬‬
‫ۼآیتۼاکۼااکنرۼرکک ۼواےلۼمنہجۼںیمۼاِسۼحرحۼںیلجۼ‬
‫ہیۼآیۼمنہجۼےکۼذعابۼےکۼرلزادےنیۼواےلۼایبؿۼرپلمتشمۼےہ۔اہللۼاعتیلٰ ۼیک ا‬
‫ےگۼہکۼ ُاؿۼیک ۼلجۼرک ۼڑسیۼوہیئ ۼاھکؽۼوکۼیئن ۼاھکؽۼےسۼدبؽۼدیاۼاجےئۼاگ اۼیہک ۼوہ ۼلسلسمۼآگۼیکۼوسزشۼاکۼذعابۼےتھکچۼرںیہ۔ ۼاَل ّٰل ُھّمَُ‬
‫ن‬ ‫ن‬
‫اَ ِج ِز ُن َا ِم َن ُا ُل َنار(اےۼاہلل!ۼںیمہ ۼوفحمظۼفراممنہجۼیکۼآگۼےس۔) ۼآنیم!دورسیۼحرػۼالہِ ۼج ۼ ہشیمۼشیمہۼیااغت ۼاور ۼرہنوںۼیکۼ‬
‫ن‬ ‫گ ن‬
‫وتمعنںۼےسۼفطلۼادنوزۼوہںۼےگ۔ۼواہںۼ ُاؿۼےکۼےیلۼیازیکہۼوجڑےۼوہںۼےگۼاورۼاہللۼاعتیلٰ ۼ ُاط ںیۼ ھٹےۼاسےئۼاطعفرامےئۼاگ۔ۼاہللۼاعت ٰیلۼ‬
‫ن ن‬ ‫ن‬
‫ۼجیکۼوتمعنںۼےسۼرسفرازۼفرامےئ۔آنیم! ت‬ ‫ۼشوک ۼ‬ ‫مہ ۼ‬

‫ۺ‪ ۷‬اۼیۻ‪ ۷‬ت‬

‫تآیاتۼ ۼ‬
‫االسؾۼےکۼہاییسۼاوصؽ‬
‫ےبۺکشۺاہللۺمکحۺداتیۺےہۺںیہمت‬ ‫َّنِاَهّٰللاْمُكُرُمْاَي‬
‫ہکۺرپسدرکواامںیتنۺاُنۺےکۺقحۺدارونۺوک‬ ‫ْنَااوُّدَؤُتِتٰنٰمَاْلاىٰۤلِااَهِلْهَا‬
‫اورۺببۺیھبۺہلصیفۺرکوولوگنۺےکۺدرایمن‬ ‫َواَذِاْمُتْمَكَحَنْيَبِساَّنلا‬
‫وتہلصیفۺرکودعلۺےکساھت‬ ‫ْنَااْوُمُكْحَتِلْدَعْلاِب‬
‫ےب ۺکش ۺاہلل ۺایکیہ ۺدمعر ۺتحیصن ۺرکتاےہںیہمت ۺاِس ۺےکۺ‬ ‫َّنِاَهّٰللااَّمِعِنْمُكُظِعَيٖهِبؕ‬
‫تارےۺںیم‬
 ‫‪۴‬۔‬ ‫‪133‬‬ ‫الم ِحصِ ٰن ُتُ‬
‫‪َ -۵‬و ُ‬
‫ےبۺکشۺاہللۺوختۺسییےۺواال‪،‬وختۺدےنھکیۺواالۺےہ۔‬ ‫َّنِاَهّٰللاَناَكاًۢعْيِمَساًرْيِصَبܖ‪۰۰۲‬‬
‫اےۺورۺولوگۺوجۺاامینۺالےئۺوہ!‬ ‫اَهُّيَاٰۤيَنْيِذَّلااْۤوُنَمٰا‬
‫اطاعبۺرکواہللۺیکۺ‬ ‫اوُعْيِطَاَهّٰللا‬
‫اورۺاطاعبۺرکوۺروسلۺیک‬ ‫َواوُعْيِطَاَلْوُسَّرلا‬
‫اورۺاُنۺیکۺوجۺاصببۺِاایتخرںیہۺمتۺںیمۺےس‬ ‫َويِلوُاِرْمَاْلاْمُكْنِم‬
‫سپۺارگۺمتۺۺڑگھجڑپویسکۺاعمم ےۺںیم‬ ‫ْنِاَفْمُتْعَزاَنَتْيِفٍءْيَش‬
‫وتۺولتاۺدوۺاُےسۺاہللۺاورروسلۺیکۺرطف‬ ‫ُهْوُّدُرَفىَلِاِہّٰللاَوِلْوُسَّرلا‬
‫ارگۺمتۺاامینۺرےتھکۺوہاہللۺاورا رختۺےکۺدنۺرپ‬ ‫ْنِاْمُتْنُكَنْوُنِمْؤُتِهّٰللاِبَوِمْوَيْلاِرِخٰاْلا‬
‫یہیۺرتہبےہۺاوردمعرۺےہۺا ِ‬
‫اجنمۺےکۺاحلظۺےس۔‬ ‫َكِلٰذٌرْيَخَّوُنَسْحَااًلْيِوْاَتٌܗ‪۰۰۲‬‬
‫ؽایبۼؿۼےیکۼےئگۼںیہ‪:‬‬ ‫اِؿ ا‬
‫ۼآیتۼںیمۼاالسؾۼےکۼہایۼیسۼاظنؾۼےکۼا ۼاوص ۼ‬
‫ن‬ ‫ن‬
‫‪i‬ـ تتریاشۼںیمۼامتؾۼانمبصۼایۼاامتجیعۼاامیۼںیہۼاورۼوہۼالہۼافرادۼےکۼوحاےلۼےیکۼاجںیئ۔وعاؾۼالختفۼےکۼبصنمۼےکۼ ت‬
‫ن‬ ‫ن‬
‫تےیلالہ رۼفدۼےکۼقحۼںیمۼراےئۼدںیۼاورہفیلخۼامتحتۼانمبصۼرپۼالہۼافرادۼاکۼرقترۼرکے۔‬
‫نن‬
‫‪ii‬ـتت تیسکۼیھبۼبصنمۼرپۼافبرۼفرد' ےلصیفۼدعؽۼےکۼاسھتۼرکے۔ ت‬
‫اشاِسۼیاتۼیک اۼیدنبۼوہیگۼہک رۼ‬
‫ۼہحطسۼرپۼاہللۼاعتیلٰۼاورۼروسؽۼﷺیکۼااطعۼیکۼاجےئ۔اِیسۼحرحۼریاشۼاکمظنۼوہاگۼ‬ ‫‪iii‬ـت ری ۼ‬
‫ۼااطعیکۼاجےئ۔اہتبلۼاصابحؿِ ۼاایتخرۼیکۼااطعۼںیمۼایۼاانثتسءۼےہۼ سۼاکۼذرکۼ‬
‫ۼ‬ ‫ہکۼاوولاالرمۼینعیۼاصابحؿِ ۼاایتخرۼیکۼیھب‬
‫آےگۼآراہۼےہ۔‬
 ‫‪۴‬۔‬ ‫‪133‬‬ ‫الم ِحصِ ٰن ُتُ‬
‫‪َ -۵‬و ُ‬
‫‪iv‬ـتت تآیت‪۵۸‬ںیم َاط ُِِی ُع ِوا(ااطع ۼرکو)ےک ۼاافلظ ۼاہلل ۼاعتیلٰ ۼےک ۼاسھت ۼآےئ ۼںیہ ۼاورروسؽﷺےک ۼاسھت ۼآےئ ۼںیہ ۼنکیلۼ‬
‫اوولاالرمےک ۼاسھت ۼط ںی ۼآےئ۔ہی ۼاِس ۼیات ۼیک ۼدےہ ۼےہ ۼہک ۼقلطم ۼاورریغرشموط ۼااطع ۼرصػ ۼاہلل ۼاعتیلٰ ۼاورۼ‬
‫روسؽﷺیک ۼےہ۔اوولاالرم ۼیک ۼااطع ۼرصػ ۼاِس ۼوصرت ۼںیم ۼےہ ۼہک ۼہی ۼاہلل ۼاعتیلٰ ۼاورروسؽﷺیک ۼااطع ۼےکۼ‬
‫ۼارش ِدۼوبنیﷺےہ‪:‬۔ ت‬
‫ایعبۼوہ۔ ا‬
‫ََلُطَاُ َع َةُل َِم ِخّلُوقُفِیُ َم ِعصِ َی ِةُا ِل َخال ِ ُِق(ۼاۼوبۼداؤد)‬
‫نن‬
‫"ااطعۼط ںیۼیکۼاجےئۼیگۼولخمؼۼیکۼاخقلۼیکۼیافرامینۼںیم''۔‬
‫ن‬
‫ۼوسےسۼرامنہیئۼےکۼوصحؽۼاکۼمکحۼدیاۼایگۼےہ۔‬ ‫‪v‬ـتت ۼاوولاالرمۼےسۼاالتخػۼیکۼوصرتۼںیمۼفرآؿ ۼ‬
‫ن‬
‫‪vi‬ـ ُاُ ِولِی ُِاَلَ ِمزُ ِ ِم ِنکُ ُِّم ےکۼاافلظۼواحضۼرکےتۼںیہۼہکۼاوولاالرمۼاکۼاملسمونںۼںیمۼےسۼوہ اۼیۼالزؾۼےہ۔‬
‫ن‬ ‫ن‬
‫ۼرکی ۼاامیؿ ۼاک ۼالزیم ۼاقتاض ۼےہ۔ ۼاملسمؿ ۼوہک ۼاک ۼدوعی ٰۼاور ۼاِؿ ۼاوصولں ۼےسۼ‬ ‫آخ ۼںیم ۼارشاد ۼوہا ۼہک ۼذموکرہ ۼیاال ۼاوصولں ۼیک ۼریپوی ا‬
‫ر‬
‫ارحناػ‪،‬ہی ۼدوونں ۼزیچںی ۼای ۼہگج ۼعمج ۼط ںی ۼوہ ۼ۔ںیتک۔ ۼدورسے ۼہی ۼہک ۼاِؿ ۼاوصولں ۼرپ ۼاےنپ ۼاظنؾ ۼزدنیگ ۼوک ریمع ۼرکک ۼیہ ۼںیمۼ‬
‫املسمونںۼیکۼرتہبیۼےہ۔ۼرصػۼیہیۼایۼزیچۼ ُاؿۼوکۼداینۼںیمۼرصا ِطۼمیقتسمۼرپۼاقمئۼرھکۼیتکسۼےہۼاورۼاِیسۼےسۼ ُاؿۼیکۼاعتبقۼیھبۼدرشۼ‬
‫وہۼیتکسۼےہ۔ ت‬

‫‪ ۸۳‬اۼی‪ ۸۳‬ت‬
‫تآیاتۼ ۼ‬
‫ن‬
‫ۼرگبۼانمتقفۼاکۼرہظمۼےہ‬ ‫ِ‬
‫ااطعۼروسؽؐۼےس ر‬
‫ایکمتۺےنۺںیہنۺداھکیۺاُںیہنۺوجۺدوعی ۺرکۺےتۺںیہ‬ ‫ْمَلَاَرَتىَلِاَنْيِذَّلاَنْوُمُعْزَي‬
‫ہک ۺور ۺاامین ۺرےتھک ۺںیہ ۺاُس ۺکالم ۺرپوجتارل ۺایکایگاےۺ‬
‫ْمُهَّنَااْوُنَمٰاۤاَمِبَلِزْنُاَكْيَلِا‬
‫یبنۺ!ا تۺیکۺرطفۺ‬
‫اوراُسۺرپیھبۺوجتارلۺایکایگا تۺےسۺےلہپ‬ ‫َوۤاَمَلِزْنُاْنِمَكِلْبَق‬
 ‫‪۴‬۔‬ ‫‪133‬‬ ‫الم ِحصِ ٰن ُتُ‬
‫‪َ -۵‬و ُ‬
‫ورۺاچےتہۺںیہۺہکۺےلصیفۺےکۺےیلۺاجںیئۺطاوغتۺیکۺرطف‬ ‫َنْوُدْيِرُيْنَااْۤوُمَكاَحَتَّي۠ىَلِاِتْوُغاَّطلا‬
‫احالہکنۺاُںیہنۺمکحۺدتاۺایگےہۺہکۺورۺااکنررکںیۺطاوغتۺاک‬ ‫َوْدَقاْۤوُرِمُاْنَااْوُرُفْكَّيٖهِب‬
‫اوراچاتہےہۺاطیشن‬ ‫َوُدْيِرُيُنٰطْيَّشلا‬
‫ہک ۺنھیکارکدالۺدےۺا ُںیہنۺتہبۺدوۺریکۺرمگایہۺںیم۔‬ ‫ْنَاْمُهَّلِضُّياًۢلٰلَضاًدْيِعَبܘ‪۰۰۲‬‬
‫اورببۺیھبۺاہکۺاجتاۺےہاُنۺےسۺہکۺا وۺاُسۺکالمۺیکۺرطفۺ‬
‫َواَذِاَلْيِقْمُهَلاْوَلاَعَتىٰلِاۤاَمَلَزْنَاُهّٰللا‬
‫وجتارلۺایکےہاہللۺےن‬
‫اورا وروسل ۺیکۺرطف‬ ‫َوىَلِاِلْوُسَّرلا‬
‫اےۺیبنۺ!ۺا تۺۺدںیھکیۺےگۺانموقفنۺوک‬ ‫َتْيَاَرَنْيِقِفٰنُمْلا‬
‫ورۺرتکاےتۺںیہ ۺا ت ۺےسۺرحۺریھپےتوہےئ۔‬ ‫َنْوُّدُصَيَكْنَعاًدْوُدُصٍܙ‪۰۰۲‬‬
‫ن‬
‫ۼرگبۼیکۼرجمامک ۼروشۼایبؿۼیکۼیئگۼےہۼ۔ۼحتفتہکمتےستےلہپاالسیمۼریاشتۼاقمئۼ‬ ‫ۼااطعۼروسؽﷺےس ر‬ ‫ِ‬ ‫ۼآیتۼںیمۼانمنیقفۼیک‬‫اِؿ ا‬
‫ن‬
‫لدادمہنیۼےکرہشیۼیبنۼارکؾﷺےساےنپانتزاعتۼےکےلصیفرکاک ےکیادنبط ںیۼےھت۔انمنیقفۼاےنپتانتزاعتۼ‬ ‫ک توہیئۼیھتۼ ٰ‬
‫ےکےلصیفآپﷺےسرکاک ےکاجبےئ توہیدےکاملعء تےسرکاےت تےھت۔ ۼوہ ۼاجےتن ۼےھت ۼہک ۼاملعِتءوہید ۼیک ۼدعاوتلں ۼےس ۼدےۼ‬
‫ۼاجیےہۼہکۼآؤۼفرآؿِتۼمیکحۼیکۼحرػۼاورۼاہللۼےکۼروسؽﷺیکۼحرػۼ‬
‫ۼج ُاؿۼےسۼاہک اۼ‬
‫دالرک نۼدنسپۼےلصیفۼاحلصۼےیکۼاجتکسۼںیہ۔ ۼ‬
‫وتۼوہۼآپﷺیکۼحرػۼآک ۼےسۼاصػۼااکنرۼرکدےتیۼںیہ۔وگیاۼآپﷺےسۼضغبۼانمتقفۼیکۼالعمۼےہ۔ۼوموجدہۼدورۼںیمۼ‬
‫ن‬ ‫ن‬
‫ااکن ِر ۼس ۼےک ۼ ہنت ۼیک ۼرمگایہ ۼیھب ۼیہی ۼےہ ۼہک ۼوہ ۼفرآؿ ۼےس ۼاینپ ۼلقع ۼیک ۼرو ین ۼںیم ۼادافتدہ ۼےک ۼےیل ۼایتر ۼوہاجےت ۼںیہ ۼنکیل ِ‬
‫ۼسۼ‬
‫روسؽﷺتوکۼتجحۼمیلستۼرکک ۼرپۼآامدہۼط ںیۼوہےت۔ ت‬

‫تت‬ ‫ت‬ ‫ت‬ ‫ت‬ ‫ت‬

 ‫‪۴‬۔‬ ‫‪133‬‬ ‫الم ِحصِ ٰن ُتُ‬
‫‪َ -۵‬و ُ‬
‫‪ ۸۴‬اۼی‪ ۸۵‬ت‬
‫آیاتۼ ۼ‬
‫انماقفک ۼروشۼےسۼآک ۼوایلۼتبیصمۼرپۼانمنیقفۼاکۼحر ِزۼلمع‬
‫وتۺایکۺاحلۺوہتاۺےہۺببۺیتچنہپۺےہۺاُںیہنۺوکیئۺتبیصم‬ ‫َفْيَكَفۤاَذِاْمُهْتَباَصَاٌۢةَبْيِصُّم‬
‫اُن ۺیڑاویئن ۺیک ۺوہج ۺےس ۺوجا ےگںیجیھب ۺںیہ ۺاُن ۺےکۺ‬
‫اَمِبْتَمَّدَقْمِهْيِدْيَا‬
‫اہوھتنۺےن‬
‫رھپۺاےۺیبن!ورۺا ےتۺںیہۺا تۺےکۺتاسۺ‬ ‫َّمُثَكْوُءٓاَج‬
‫ںیمسقۺاھکےتۺںیہۺاہللۺیک‬ ‫َنْوُفِلْحَيِهّٰللاِب‬
‫ن‬
‫مہۺےنۺںیہنۺاچیہۺیھتۺرگم ھالیئۺاوروماتقف۔‬ ‫ْنِاۤاَنْدَرَاۤاَّلِااًناَسْحِاَّواًقْيِفْوَتܚ‪۰۰۲‬‬
‫ہیۺورۺولگۺںیہۺہکۺاجاتنۺےہۺاہللۺاُےسۺوجۺاُنۺےکۺدولنۺںیمۺ‬
‫َكِٕىٰٓلوُاَنْيِذَّلاُمَلْعَيُهّٰللااَمْيِفْمِهِبْوُلُق‬
‫ےہ‬
‫سپۺارعاضۺےئجیکۺاُنۺےس‬ ‫ْضِرْعَاَفْمُهْنَع‬
‫اورتحیصنۺےئجیکا ُںیہن‬ ‫َوْمُهْظِع‬
‫اورےیہکۺاُنۺےسۺاُنۺےکۺدولنۺںیمۺارتےنۺوایلۺتات۔‬ ‫َوْلُقْمُهَّلْۤيِفْمِهِسُفْنَااًۢلْوَقاًغْيِلَبܛ‪۰۰۲‬‬
‫ن‬ ‫ن‬
‫اِؿۼآیاتۼےکۼسپۼرظنمۼںیمۼایۼواہعقۼےہ۔ۼیطرۼیایمۼایۼانمقفۼاکۼایۼوہیدیۼےکۼاسھتۼڑگھجاۼوہۼایگ۔ۼوہیدیۼقحۼرپۼاھت ٰ د‬
‫ۼلاۼ ُاسۼک ۼ‬
‫انمقفۼےسۼاہکۼہکۼولچۼاِسۼاکۼہلصیفۼاہمترےۼروسؽﷺےسۼرکاۼےتیلۼںیہ۔ۼوہیدیۼاجےتنۼےھتۼآپﷺقحۼیہۼاکۼاسھتۼدےتیۼںیہ۔ۼ‬
‫ن‬
‫انمقفۼاچاتہۼاھتۼہکۼہلصیفۼای ۼوہیدیۼرسدارۼبعکۼنبۼارشػۼےسۼرکواںیئ۔ۼانمقفۼوکۼوتعقۼیھتۼہکۼواہں ۼرکمۼو رۼف یۼاورۼروشتۼےسۼ‬
‫ہلصیفۼریمےۼقحۼںیمۼوہۼاتکسۼےہ۔ۼوہیدیۼاےنپۼرسدارۼےکۼرکدارۼےسۼوافقۼاھت۔ ُاسۼک ۼارصارۼایکۼہکۼہلصیفۼاہمترےۼروسؽﷺت‬
 ‫‪۴‬۔‬ ‫‪133‬‬ ‫الم ِحصِ ٰن ُتُ‬
‫‪َ -۵‬و ُ‬
‫ن‬
‫ۼدی۔ۼانمقفۼاِسۼہلصیفۼرپۼرایضۼک ۼوہا۔ےنہکۼ‬
‫ےسۼیہۼرکاؤںۼاگ۔ۼآپﷺک رۼفنیقیۼیکۼیاتۼنسۼرکۼوہیدیۼےکقحۼںیمۼہلصیفۼدے ا‬
‫ن‬
‫ۼلاۼوہۼریمےۼقحۼںیمۼہلصیفۼ‬‫اگلۼہکۼولچرضحتۼرمعؓےسہلصیفۼےتیلۼںیہ۔انمقفۼاکۼایخؽۼاھتۼہکۼرضحتۼرمعۼؓتںیمۼاالسیمۼتیمحۼتہبۼےہ ٰ د‬
‫پ ۼک ۼولتار ۼےسۼ‬
‫ۼدی ۼےہ ۼاور ۼانمقف ۼ ُاےس ۼوبقؽ ۼط ںی ۼرکراہ ۼوت ۼآ ؓت‬
‫دںی ۼےگ۔ج ۼرضحت ۼرمع ۼؓک ۼانس ۼہک ۼروسؽ ۼاہلل ۼﷺک ۼہلصیف ۼانس ا‬
‫ن‬
‫رامی ۼہک ۼوجصخش ۼیبنﷺےک ۼہلصیف ۼوکمیلست ۼک ۼرکے ۼ ُاس ۼےک ۼےیل ۼریمے اۼیس ۼیہی ۼہلصیف ۼےہ۔ ۼانمقفۼ‬ ‫انمقف ۼاک ۼرسملق ۼرکدیااورف ا‬
‫ۼہزگ ۼک ۼاھتۼہکلب ۼمہۼاچےتہۼ‬
‫وتقمؽ ۼےکۼوارثۼیبنﷺےک اۼیسۼآےئ ۼاورںیمسقۼاھکۼرکۼےنہک ۼےگلۼہارا ۼارادہۼرضحتۼرمعؓۼےس ۼہلصیفۼانیل ر‬
‫ن‬
‫ۼآیت ۼںیم ۼارشاد ۼوہا ۼہک ۼاہلل ۼاعتیلٰ ۼاِؿ ۼولوگں تےک ۼدولں ۼےک ۼافنؼ ۼےسۼ‬
‫ےھت ۼہک ۼوہ ۼفرنیقی ۼےک ۼدرایمؿ ۼحلص ۼاورالمپ ۼرکا ۼدںی۔اِؿ ا‬
‫ن‬ ‫ن‬
‫وخب ۼوافق ۼےہ۔ ۼآپﷺ ُاؿ ۼےک ۼذعروکوبقؽ ۼک رۼفامںیئ ۼاوررضحت ۼرمعۼؓےک ۼالخػ ۼدوعے ۼوک ۼرد رۼفام ۼدںی۔ ۼاِؿ ۼانمنیقف ۼوک ۼریخۼ‬
‫ن‬ ‫ن‬
‫ۼوہ۔آختۼاکۼوخػۼدالۼرکۼ ُاؿۼوکۼاصلخمک ۼاالسؾۼیکۼحرػۼدوعتۼدںی اۼیۼدوینیۼزساۼ‬ ‫ر‬ ‫ۼابۼادناز‬
‫وخااہک ۼتحیصن رۼفامۼدںیۼوج ُاؿۼےکۼدولںۼرپ ر‬
‫ےسۼڈراںیئۼہکۼارگۼمتۼافنؼۼےس اۼیزۼک ۼآےئۼوتۼیسکۼوقۼاہمتراااجنؾۼیھبۼویہۼوہۼاگۼوجۼیطرۼانمقفۼاکۼوہاےہ۔ ت‬

‫تآیتۼ‪ ۸۶‬ت‬

‫ااطعۼ‪،‬روسؽمۼرپۼاامیؿۼالک ۼاکۼالزیمۼاقتاضۼےہ‬
‫اورمہۺےنںیہنۺاجیھبۺوکیئۺروسل ۺ‬ ‫َوۤاَماَنْلَسْرَاْنِمٍلْوُسَّر‬
‫رگمۺاِسۺےیلۺہکۺاُسۺیکۺاطاعبۺیکۺاجےئۺاہللۺےکۺمکحۺےس‬ ‫اَّلِاَعاَطُيِلِنْذِاِبِہّٰللا‬
‫اورارگےبۺکشۺا ُنہونۺےنۺببۺملظۺایکۺاھتاینپۺاجوننۺرپ‬ ‫َوْوَلْمُهَّنَاْذِااْۤوُمَلَّظْمُهَسُفْنَا‬
‫ۺورۺا ےتۺا تۺےکۺتاس‬ ‫َكْوُءٓاَج‬
‫رھپششخبۺامےتگنۺاہللۺےس‬ ‫اوُرَفْغَتْساَفَهّٰللا‬
‫اورششخبۺامےتگنۺاُنۺےکۺےیلۺروسلۺ‬ ‫َوَرَفْغَتْساُمُھَلُلْوُسَّرلا‬
 ‫‪۴‬۔‬ ‫‪133‬‬ ‫الم ِحصِ ٰن ُتُ‬
‫‪َ -۵‬و ُ‬
‫انیقیًور ۺتاےت ۺاہلل ۺوکتہب ۺوتہب ۺوبقل ۺفرامےن ۺواال‪،‬ہشیمہ ۺرمحۺ‬
‫اوُدَجَوَلَهّٰللااًباَّوَتاًمْيِحَّرܜ‪۰۰۲‬‬
‫فرامےنۺواال۔‬
‫ارشدۼوہاۼہکۼہرۼروسؽمتۼوکاجیھبۼیہۼاِسۼےیلۼایگ اۼیہکۼ ُاسۼیکۼ‬ ‫ِ‬
‫ۼااطعۼروسؽۼﷺےکۼوموضعۼرپۼہلصیفۼنکۼاولسبۼریتھکۼےہ۔ۼ ا‬ ‫ہیۼآی‬
‫ۼآیۼاجےئۼاورۼ رھۼااطعۼ سۼیکۼاچےہۼ‬ ‫ااطعۼیکۼاجےئ۔وکیئۼروسؽم ۼات ِسۼےیلۼط ںیۼآےئۼہکۼسبۼ ُاؿۼیکۼراسلۼرپۼ ا‬
‫زیینۼاامیؿۼےل ا‬
‫ؽ ۼےکۼآک ۼیکۼرغضۼیہۼہیۼوہیتۼےہۼہکۼزدنیگۼاکۼوجاقونؿۼوہۼےلۼرکۼآےئۼںیہ‪،‬امتؾۼوقانینۼوکوھچڑرکرصػۼ ُایسۼیکۼ‬
‫یکۼاجےئ۔ۼروس مت‬
‫ریپویۼیکۼاجےئۼاوراہللۼاعتیلٰۼیکۼحرػۼےسۼوجۼااکحؾۼوہۼدےتیۼںیہ‪،‬امتؾۼااکحؾۼوکوھچڑرکرصػۼ ُایہنۼرپلمعۼایکاجےئ۔ۼارگۼیسکۼک ۼیہیۼ‬
‫ک ۼایکوتۼ رھ ُاس ۼاکو ضۼروسؽۼوکروسؽۼامؿۼانیلۼوکیئۼینعمۼط ںیۼرھکا۔ارگانمنیقفۼےسۼیطلغۼوہیئگۼیھت ۼوتۼاہلل ۼاعت ٰتیلۼےس ۼاعمیف ۼامےتگنۼ'ۼ‬
‫آپﷺےکۼیاسۼاحرضوہےتۼاورآپﷺیھبۼ ُاؿۼےکۼقحۼںیمۼاہللۼاعتیلٰۼےسۼداعےئۼاافغتسرۼرکےتۼوتۼوہۼرضورۼاہللۼاعتیلٰۼوکۼےنشخبۼ‬
‫اوررمحۼرکک ۼواالۼیاےت۔ ت‬

‫‪ ۸۷‬اۼیۺ‪ ۸‬ت‬
‫تآیاتۼ ۼ‬ ‫ت‬ ‫ت‬ ‫ت‬ ‫ت‬
‫ہلصیفوکۼک ۼامےننۼواالوم نۼط ںیۼےہ‬
‫ﷺےکۼ ۼ‬‫ۼ‬ ‫روسؽۼاہلل‬
‫سپ ۺںیہن!مسقۺےہاےۺیبن!ا تۺ ۺےکرت ۺیک ۺور ۺاامینۺ‬
‫اَلَفَوَكِّبَراَلَنْوُنِمْؤُي‬
‫ںیہنۺرےتھکۺ‬
‫اہین ۺتک ۺہک ۺور ۺفصنم ۺانبںیئ ۺا ت ۺوک ۺاُس ۺںیم ۺوج ۺڑگھجاۺ‬
‫ىّٰتَحَكْوُمِّكَحُياَمْيِفَرَجَشْمُهَنْيَب‬
‫وہۺاُنۺےکۺدرایمن‬
‫رھپہنۺتاںیئۺاےنپۺویجنۺںیمۺوکیئۺیگنتۺاُسۺےس ۺوجۺا ت ۺ‬
‫َّمُثاَلاْوُدِجَيْۤيِفْمِهِسُفْنَااًجَرَحاَّمِّمَتْيَضَق‬
‫ہلصیفۺرکںی‬
‫اوراِسۺرطحۺمیلستۺرکںیۺےسیجۺمیلستۺرکےنۺاکۺقحۺےہ۔‬ ‫َواْوُمِّلَسُياًمْيِلْسَتܝ‪۰۰۲‬‬
 ‫‪۴‬۔‬ ‫‪133‬‬ ‫الم ِحصِ ٰن ُتُ‬
‫‪َ -۵‬و ُ‬
‫اورارگمہۺفرضۺرکدےتیۺۺاُنۺرپہکۺلتقۺرکواےنپۺا تۺوک‬ ‫َوْوَلاَّنَااَنْبَتَكْمِهْيَلَعِنَااْۤوُلُتْقاْمُكَسُفْنَا‬
‫تالکنۺاجواےنپۺرھگونۺےس‬ ‫ِوَااْوُجُرْخاْنِمْمُكِراَيِد‬
‫ورۺںیہنۺرکےتۺااسیۺرگموھترےۺےسۺولگۺاُنۺںیمۺےس‬ ‫اَّمُهْوُلَعَفاَّلِاٌلْيِلَقْمُهْنِّم‬
‫اورارگےب ۺکش ۺور ۺرکےتااسی‪،‬اُںیہن ۺتحیصن ۺیک ۺاجیت ۺےہۺ‬
‫َوْوَلْمُهَّنَااْوُلَعَفاَمَنْوُظَعْوُيٖهِب‬
‫سجۺیک‬
‫انیقیًہیۺرتہبۺوہتااُنۺےکۺےیل‬ ‫َناَكَلاًرْيَخْمُهَّل‬
‫اوررتادرۺتایتۺدقمۺرےنھکۺواالۺوہتا۔‬ ‫َوَّدَشَااًتْيِبْثَتۙܞ‪۰۰۲‬‬
‫اورا ُس ۺوقت ۺ ت‬
‫انیقیًمہ ۺدےتی ۺاُںیہن ۺاےنپتاس ۺےسسادنارۺ‬
‫َّواًذِاْمُهٰنْيَتٰاَّلْنِّمۤاَّنُدَّلاًرْجَااًمْيِظَعۙܟ‪۰۰۲‬‬
‫دبہل۔‬
‫اورانیقیًمہۺدہایتۺدےتیۺاُںیہنۺدیسےھۺراےتسۺیک۔‬ ‫َّوْمُهٰنْيَدَهَلاًطاَرِصاًمْيِقَتْسُّمܠ‪۰۰۲‬‬
‫نن‬ ‫ن‬
‫اِؿۼ ا‬
‫آیتۼںیمۼاہللۼاحبسک ٗۼاعت ٰیلۼاینپۼذاتۼیکۼمسقۼاھکۼرکۼفرامرےہۼںیہۼہکۼوکیئۼصخشۼوم نۼط ںیۼوہاتکسۼجۼیۼوہۼاےنپۼبرایعۼاعمہلمۼ‬
‫ںیمۼآپﷺےسۼہلصیفۼک ۼرکاےئۼاورۼآپﷺےکۼےیکۼوہےئۼہلصیفۼرپۼدؽۼںیمۼیھبۼوکیئۼیگنتۼوسحمسۼک ۼرکے۔ۼتا ِس ۼ‬
‫ۼآیاکۼمکحۼ‬
‫رصػۼآپۼﷺیکۼزدنیگۼیۼدحمودۼط ںیۼہکلبۼتمامۼیۼےکۼےیلۼےہۼ۔وجۼھچکۼآپۼﷺالےئۼںیہۼاور سۼحرحۼاہللۼاعتیلٰۼیکۼ‬
‫دہایۼوۼرامنہیئۼےکۼتحتۼآپﷺک ۼلمعۼایکۼےہۼوہۼ ہشیمۼ ہشیمۼےکۼےیلۼاملسمونںۼےکۼدرایمؿۼہلصیفۼنکۼدنسۼےہ۔ۼاِسۼدنسۼوکۼ‬
‫ن‬
‫رامیۼمتۼںیمۼےسۼوکیئۼصخشۼوم نۼ‬‫امےنن اۼیۼک ۼامےننۼیہۼرپۼآدیمۼےکۼوم نۼوہک ۼاورۼک ۼوہک ۼاکۼہلصیفۼےہ۔اِیسۼےیلۼآپﷺک ۼۼف ا‬
‫ط ںیۼوہاتکسۼجۼیۼہکۼ ُاسۼیکۼوخاشہِۼسفنۼریمیۼالیئۼوہیئۼرشتعیۼےک اۼیعبۼک ۼوہاجےئۼ۔اِؿ ا‬
‫ۼآیتۼرپۼلمعۼیکۼابۼہیۼوصرتۼےہۼ‬
 ‫‪۴‬۔‬ ‫‪132‬‬ ‫الم ِحصِ ٰن ُتُ‬
‫‪َ -۵‬و ُ‬
‫ہک ۼیااقدعہ ۼرشیع ۼدعاںیتل ۼاقمئ ۼوہں ۼاور ۼمہ ۼاےنپ ۼامتؾ ۼانتزاعت ۼاک ۼہلصیف ۼرشتعی ۼیک ۼرو ین ۼںیم ۼرکاںیئ۔ ۼااسی ۼرکک ۼیہ ۼںیم ہاریۼ‬
‫ن‬
‫رتہبیۼےہ۔اہللۼاعتیلٰۼاِسۼےسۼہارےۼاامیؿۼوکۼاورۼوقتیۼاطعفرامےئۼاگۼاورںیمہۼدیسیھۼراہۼرپ ا‬
‫ۼالچیۼرےہۼاگ۔ ت‬

‫ۻ‪ ۸‬اۼی‪ ۹۳‬ت‬

‫تآیاتۼ ۼ‬
‫اہللۼاعتیلٰۼےکۼااعنؾۼیاۼہتفۼدنبے‬
‫اوروجاطاعبۺرکےتۺںیہۺاہللۺاورۺروسلۺیک‬ ‫َوْنَمِعِطُّيَهّٰللاَوَلْوُسَّرلا‬
‫وتۺورۺاُنۺےکۺساھتۺوہنۺےگ‪،‬ۺااعنمۺفرامتااہللۺےنۺنجۺرپ‬ ‫َكِٕىٰٓلوُاَفَعَمَنْيِذَّلاَمَعْنَاُهّٰللاْمِهْيَلَع‬
‫َنْيِقْيِّدِّصلاَوِءٓاَدَهُّشلاَوَنْيِحِلّٰصلاٍ ینعیۺاتیناء ؑۺاوردصنیقیۺاورۺدہشاءۺاورۺاصنیحل‬
‫۠‬ ‫َنِّمَنّٖيِبَّنلاَو‬
‫اورۺایکۺیہۺاےھچۺںیہۺہیۺسایھت۔‬ ‫َوَنُسَحَكِٕىٰٓلوُااًقْيِفَرؕܡ‪۰۰۲‬‬
‫ہیۺلضفۺےہۺاہللۺیکۺرطفۺےس‬ ‫َكِلٰذُلْضَفْلاَنِمِہّٰللا‬
‫اوراکیفۺےہۺاہللۺوختۺۺاجےننۺواال۔‬ ‫َوىٰفَكِهّٰللاِباًمْيِلَعٌܢ‪۰۰۲‬‬
‫ن‬ ‫ن‬
‫اِؿۼآیاتۼںیمۼاہلل ۼاعتیلٰ ۼاورۼ ُاس ۼےکۼروسؽﷺتےک ۼفرامربنداروںۼوکۼجۼںیمتااعنؾ اۼیہتفۼدنبوں ۼاکۼاسھتۼاطع ۼرکک ۼیکۼنارتۼ‬
‫ن‬
‫دی ۼیئگ ۼےہ۔ ۼاہلل ۼاعتیلٰ ۼےک ۼااعنؾ اۼیہتف ۼدنبے ۼاچر ۼںیہ۔ ۼاصنیحل‪ ،‬ۼدہشا َء ۼ‪ ،‬ۼدصنیقی ۼاور ۼاناء ۼ۔اہلل ۼاعت ٰیل ۼےک ۼراہتس ۼرپ ۼےنلچ ۼواےل ۼکینۼ‬
‫ن‬
‫ۼوہیۼےہ۔ۼاِؿۼںیمۼاےسیۼولگۼنجۼےکۼمراج ۼںیمتوجش ۼاورۼرحتک ۼوہۼوہۼد ِت‬
‫نی قحۼیکۼغیلبتۼاور ۼہبلغۼ‬ ‫دنبوںۼاک ۼادتبایئۼدرہجۼاصنیحل ۼاک ا‬
‫ن‬
‫ۼوہیۼےہ'وہ ت‬‫ےکۼےیلۼرسرگیمۼےسۼتنحمۼرکےتۼرکےتۼدہشاءۼاکۼدرہجۼیاۼےتیلۼںیہ۔ۼاِیسۼحرحۼوہۼولگۼنجۼاکۼمراجۼرورۼورکفۼرکک ۼواال ا‬
‫ۼاےنپ ن ۼںیم ۼڈوب ۼرکزدنیگ ۼاکرساغ ۼاحلص ۼرکک یک ۼوکشش ۼرکےت ۼںیہ ۼاورزدنیگ ۼاوراکانئت ۼےکاقحقئ ۼرپروررکےکۼ‬
‫ن‬
‫ۼںیہ۔انءۼم ت ۼاک ۼدرہج ۼش ۼےس ۼدنلبۼ‬
‫ا‬ ‫رعمتفۼِقح ۼےک ۼوصحؽ ۼیک ۼزنمںیل ۼش ۼرکےت ۼںیہ۔اےسی ۼولگ ۼ ۼدصنیقی ۼاک ۼاقمؾ ۼو ۼرمہبت اۼیےت‬
‫ن‬
‫ِ‬
‫رامیۼاورۼیھبکۼدہشاءۼںیمۼےس۔ۼاؿۼااعنؾ اۼیہتفۼدنبوںۼیکۼرافقۼااہتنیئۼ‬ ‫اھت۔اہللۼاعت ٰیلۼک ۼیھبکۼدصنیقیۼںیمۼےسۼیسکۼوکۼیبنۼاکۼرمہبتۼاطعۼف ا‬
 ‫‪۴‬۔‬ ‫‪131‬‬ ‫الم ِحصِ ٰن ُتُ‬
‫‪َ -۵‬و ُ‬
‫دمعہۼوہیگۼاورۼہیۼاہللۼاعتیلٰۼےکۼاخصۼااعنؾۼےکۼوطرۼرپۼاحلصۼوہیگ۔ۼاہللۼاعتیلٰۼںیمہۼاینپۼاورۼاےنپۼروسؽﷺیکۼااطعۼیکۼوتقیفۼاورۼ‬
‫ن‬
‫ رھۼاےنپۼوبحمبۼدنبوںۼیکۼرافقۼبیصنۼفرامےئ۔ۼآنیم! ت‬

‫‪ ۹۳‬اۼی‪ ۹۵‬ت‬
‫تآیاتۼ ۼ‬
‫ن‬ ‫ن‬
‫اہللاعتیلٰۼیکۼراہۼںیمۼجۼےسۼفرارۼانماقفک ۼحر ِزۼلمعۼےہ‬
‫ۼ‬
‫اےۺورۺولوگۺوجۺاامینۺالےئۺوہ!‬ ‫اَهُّيَاٰۤيَنْيِذَّلااْوُنَمٰا‬
‫ےلۺولۺاےنپۺایھتہر‬ ‫اْوُذُخْمُكَرْذِح‬
‫رھپولکندوتسنۺیکۺوصرتۺںیمۺتاولکنسبۺاےھٹکوہرک‬ ‫اܣ‪۰۰۲‬‬ ‫َاْوُرِفْناَففْنا ِوِوَا‬
‫انیقیًور ۺیھب ۺےہوجرضوردریۺ‬
‫اورےب ۺکش ۺمت ۺںیم ۺےس ت‬
‫َوَّنِاْمُكْنِمْنَمَلَّنَئِّطَبُيَّل‬
‫اگلےئۺاگ‬
‫رھپارگےچنہپںیہمتۺوکیئۺتبیصم‬ ‫ْنِاَفْمُكْتَباَصَاٌةَبْيِصُّم‬
‫اتہکےہۺوایعقۺااعنمۺایکاہللۺےنۺھجمۺرپ‬ ‫َلاَقْدَقَمَعْنَاُهّٰللاَّيَلَع‬
‫ہکبجۺںیمۺںیہنۺاھتۺاُنۺےکساھتۺوموجد۔‬ ‫ْذِاْمَلْنُكَاْمُهَعَّماًدْيِهَشܤ‪۰۰۲‬‬
‫اورانیقیًارگاچنہپںیہمتۺوکیئۺلضفۺاہللۺیکۺرطفۺےس‬ ‫َوْنِٕىَلْمُكَباَصَاٌلْضَفَنِّمِہّٰللا‬
‫وتورۺرضورےہکۺاگ‬ ‫َّنَلْوُقَيَل‬
‫وگتاےہیہۺںیہنۺاہمترےاورۺاُسۺےکۺدرایمنۺوکیئۺتبحم‬ ‫ْنَاَكْمَّلْۢنُكَتْمُكَنْيَبَوٗهَنْيَبٌةَّدَوَم‬
‫اےۺاکس!ںیمۺوہتااُنۺےکۺساھت‬ ‫ْيِنَتْيَلّٰيُتْنُكْمُهَعَم‬
 ‫‪۴‬۔‬ ‫‪133‬‬ ‫الم ِحصِ ٰن ُتُ‬
‫‪َ -۵‬و ُ‬
‫وتۺںیمۺیھبۺتاۺاتیلۺمیظعۺاکایمیب۔‬ ‫َزْوُفَاَفاًزْوَفاًمْيِظَعܥ‪۰۰۲‬‬
‫ۼب ۼےئگۼےھت۔ۼیئکۼےلیبقۼاملسمونںۼےکۼالخػۼاجرجۼیکۼوصنمہبۼدنبیۼ‬ ‫زغوہۼٔۼادحۼںیمۼاملسمونںۼیکۼتسکشۼےسۼافکرۼےکۼوحےلصۼتہب ر‬
‫ن‬
‫رکرےہ ۼےھت۔ ۼآپﷺوک ۼےسیج ۼیہ ۼاےسی ۼیسک ۼوصنمےب ۼیک ۼاالطع ۼیتلم ۼآپ ۼاحصہب ۼرکاؾۼؓ ت وک ت ۼاِس ۼوصنمہب ۼوکیااکؾ ۼرکک ۼاوروصنمہبۼ‬
‫ن‬ ‫ن ن‬
‫ۼدیۼایگۼہکۼجۼیھبۼاہللۼاعتیلٰ ۼیکۼراہۼںیمۼجۼاکمکحۼوہوتۼ‬ ‫ۼآیتۼںیمۼمکح ا‬ ‫انبک ۼواولںۼےکۼالخػۼادقاؾۼےکۼےیلۼککلٹےۼاکۼمکحۼدےتی۔ۼاِؿ ا‬
‫ن ن‬
‫وفراۼًکیبلۼوہک۔ۼہیۼانماقفک ۼحر ِزۼلمعۼےہۼہکۼاہلل ۼاعت ٰیلۼیکۼراہۼںیمۼککلٹےۼںیمۼیاریخیکۼاجےئ۔ۼاےلگۼدےتسۼوکۼتسکشۼوہۼوتۼاےنپۼوفحمظۼرےنہۼ‬
‫یکۼوخیشۼانمیئۼاجےئۼاورۼارگۼ ُاےسۼحتفۼوہۼوت ِ‬
‫ۼامؽۼتمینغۼےسۼرحمویمۼاکۼا سوسۼایکۼاجےئ۔ ت‬

‫‪ ۹۶‬اۼی‪ ۹۸‬ت‬
‫تآیاتۼ ۼ‬
‫ن‬ ‫ن‬
‫اہللۼاعتیلٰۼیکۼراہۼںیمۼجۼرکک ۼواےلیھبکۼیااکؾۼط ںیۼوہےت‬
‫سپ ۺاچےیہ ۺہک ۺبنگ ۺرکںی ۺاہلل ۺیک ۺرار ۺںیم ۺور ۺولگ ۺوج ۺچیبۺ‬ ‫ْلِتاَقُيْلَفْيِفِلْيِبَسِہّٰللاَنْيِذَّلاَنْوُرْشَيَةوٰيَحْلا‬
‫ےکچۺںیہۺداینۺیکۺردنیگۺا رختۺےکۺدبےلۺںیم‬ ‫اَيْنُّدلاِةَرِخٰاْلاِب‬
‫اوروجوکیئۺبنگۺرکتاۺےہاہللۺیکۺرارۺںیم‬ ‫َوْنَمْلِتاَقُّيْيِفِلْيِبَسِہّٰللا‬
‫سپۺارگۺورۺامراۺاجےئۺتاۺاغلتۺا اجےئ‬ ‫ْلَتْقُيَفْوَاْبِلْغَي‬
‫وترقنعبیۺمہۺدںیۺےگۺاُےسۺسادنارۺدبہل۔‬ ‫َفْوَسَفِهْيِتْؤُناًرْجَااًمْيِظَعܦ‪۰۰۲‬‬
‫اورایکےہںیہمتۺہکۺبنگۺںیہنۺرکےتۺاہللۺیکۺرارۺںیم‬ ‫َواَمْمُكَلاَلَنْوُلِتاَقُتْيِفِلْيِبَسِہّٰللا‬
‫اورےبسب ۺرمدون اوروعروتن ۺاوروچبن ۺےکےیلوجۺ‬ ‫َوَنْيِفَعْضَتْسُمْلاَنِمِلاَجِّرلاَوِءٓاَسِّنلاَوِناَدْلِوْلا‬
‫فرتادرکرےہںیہ‬ ‫َنْيِذَّلاَنْوُلْوُقَي‬
 ‫‪۴‬۔‬ ‫‪133‬‬ ‫الم ِحصِ ٰن ُتُ‬
‫‪َ -۵‬و ُ‬
‫اےۺامہرےۺرت!ۺاکنلۺںیمہۺاِسۺیتسبۺےس‬ ‫ۤاَنَّبَراَنْجِرْخَاْنِمِهِذٰهِةَيْرَقْلا‬
‫طاملۺںیہۺاِسۺےکۺرےنہواےل‬ ‫ِمِلاَّظلااَهُلْهَاٍ‬
‫اورۺانبدےۺامہرےۺےیلۺاےنپۺتاسۺےسۺوکیئۺاحیم‬ ‫َوْلَعْجااَنَّلْنِمَكْنُدَّلاًّيِلَو‬
‫اورانبدےۺامہرےۺےیلۺاےنپۺتاسۺےسۺوکیئۺدمداگر۔‬ ‫َّوْلَعْجااَنَّلْنِمَكْنُدَّلاًرْيِصَنؕܧ‪۰۰۲‬‬
‫وجاامینۺالےئۺںیہۺورۺبنگۺرکےتۺںیہۺاہللۺیکۺرارۺںیم‬ ‫َنْيِذَّلَااْوُنَمٰاَنْوُلِتاَقُيْيِفِلْيِبَسِہّٰللاٍ‬
‫اوروہنجن ۺےن ۺرفکایکور ۺبنگ ۺرکےت ۺںیہ ۺطاوغت ۺیک ۺرارۺ‬
‫َوَنْيِذَّلااْوُرَفَكَنْوُلِتاَقُيْيِفِلْيِبَسِتْوُغاَّطلا‬
‫ںیم‬
‫وتاےۺاملسمون!ۺبنگۺرکواِنۺاطیشنۺےکۺساویھتنۺےس‬ ‫اْۤوُلِتاَقَفَءٓاَيِلْوَاِنٰطْيَّشلا‬
‫ےبۺکشۺاطیشنۺیکۺاچلۺزمکورۺےہ۔‬ ‫َّنِاَدْيَكِنٰطْيَّشلاَناَكاًفْيِعَضٌܨ‪۰۰۲‬‬
‫ن‬
‫ۼاخۼےکۼبلطۼاگروہۼوتۼاجؿۼولۼہکۼُتاس ۼیکۼراضۼ ُاسۼیکۼ‬ ‫آیتۼںیمۼاملسمونںۼوکۼآاگہۼایکۼایگۼہکۼارگۼمتۼاہللۼاعتیلٰ ۼیکۼراضۼاورۼآخرتۼےک ر‬ ‫تاِؿۼ ا‬
‫ن‬
‫راہۼںیمۼلکنۼرکۼیہۼاحلصۼوہیتۼےہ۔ۼُتاسۼیکۼراہۼںیمۼجۼرکک ۼواالۼوخاہۼدیہشۼوہۼاجےئ اۼیحتفۼاحلصۼرکےکۼولےٹۼ‪،‬ہروصرتۼںیمۼوہۼ‬
‫ن‬
‫ۼاخۼےسۼونازےۼاگ۔ رھۼارگۼھچکۼےبۼسبۼوالاچرۼاملسمؿۼرمدۼ‪،‬وخانیتۼاورۼےچبۼاکفروںتےکۼملظۼومتسۼاکۼاکشروہںۼوتۼاےسیۼ‬ ‫ُاےسۼشادنار ر‬
‫ن‬ ‫ن‬ ‫ن‬
‫ۼوہاجی ۼےہ۔ ۼُتاس ۼیک ۼراہ ۼںیم ۼج ۼاک ۼدصقم ۼےہ ۼملظ ۼو ۼااصحتسؽ ۼاک ۼاخہمتۼ‬
‫ۼرکی ۼالزؾ ا‬
‫ںیم ۼ ُاؿ ۼیک ۼدم ۼدےک ۼےیل ۼاہلل ۼاعتیلٰ ۼیک ۼراہ ۼںیم ۼج ا‬
‫اورزنیم ۼرپُتاس ۼےک ۼدنی ۼاک ۼتماؾ۔وج ۼوایعق ۼوم ن ۼےہ‪ ،‬ۼوہ ۼاِس ۼاکؾ ۼےس ۼیھبک ۼ ایز ۼک ۼرےہ ۼاگ۔اِس ۼےک ر‬
‫ۼبسکع ۼزنیم ۼرپاہلل ۼاعتیلٰ ۼےکۼ‬
‫ن‬ ‫ن‬
‫ۼبیۼ‬‫ۼاظبہ ۼاطیشؿ ۼاور ۼ ُاس ۼےک ۼاسیھت ر‬
‫ۼاکف ۼاور ۼاطیشؿ ۼےک ۼاسیھت ۼںیہ۔ ر‬ ‫یاویغں ۼاک ۼراج ۼاقمئ ۼرکک ۼےک ۼےیل ۼج ۼرکک ۼواےل ر‬
‫ن‬
‫وہیۼ‬
‫ایترویں ۼےس ۼاےتھٹ ۼںیہ ۼاور ۼبری ۼزبردش ۼاچںیل ۼےتلچ ۼںیہ‪ ،‬ۼنکیل ۼالہِ ۼاامیؿ ۼوک ۼ ُاؿ ۼیک ۼایترویں ۼاور ۼاچولں ۼےس ۼوخػ ۼزدہ ۼط ںی ت ا‬
‫ن‬ ‫ن‬
‫ۼآخۼاکرۼ ُاؿۼاکۼااجنؾۼیااکیم‪،‬ذلۼاورۼروسایئۼےہ۔ ت‬‫اچےیہ۔ ر‬
 ‫‪۴‬۔‬ ‫‪133‬‬ ‫الم ِحصِ ٰن ُتُ‬
‫‪َ -۵‬و ُ‬
‫تآیتۼ‪ ۹۹‬ت‬

‫ربصِۼو ضۼینعیۼملظۼےکۼوجابۼںیمۼدرذگرۼرکک ۼاکۼمکح‬

‫ایکمت ۺےن ۺںیہن ۺداھکیاُںیہن ۺنج ۺےس ۺاہک ۺایگ ۺاھت ۺہک ۺلرکےھۺ‬
‫ْمَلَاَرَتىَلِاَنْيِذَّلاَلْيِقْمُهَلاْۤوُّفُكْمُكَيِدْيَا‬
‫روھکاےنپۺاہھت‬
‫اوراقمئۺرکوۺامنرۺاوردوۺروکر‬ ‫َواوُمْيِقَاَةوٰلَّصلاَواوُتٰاَةوٰكَّزلا‬
‫رھپببۺفرضۺرکدتاایگاُنۺرپبنگۺرکتا‬ ‫اَّمَلَفَبِتُكُمِهْيَلَعُلاَتِقْلا‬
‫اُسۺوقتۺھچکۺولگۺاُنۺںیم ےسۺدرےنۺےگلۺولوگنۺےس ۺ‬ ‫اَذِاٌقْيِرَفْمُهْنِّمَنْوَشْخَيَساَّنلا‬
‫ےسیجۺدرتاوہاہللۺےستااِسۺےسیھبۺرتادرۺدرتا‬ ‫ِةَيْشَخَكِہّٰللاْوَاَّدَشَاًةَيْشَخٍ‬
‫اوراُنہونۺےنۺاہک ۺاےۺامہرےۺرت!ویکن ۺوتےنۺفرضۺ‬
‫َواْوُلاَقاَنَّبَرَمِلَتْبَتَكاَنْيَلَعَلاَتِقْلاٍ‬
‫رکدتاۺمہۺرپۺبنگۺرکتا‬
‫ویکنۺہنۺمُہلبۺدیۺںیمہۺاتکۺقریبیۺدمتۺتک ۺ‬ ‫ْوَلۤاَلۤاَنَتْرَّخَاىٰۤلِاٍلَجَاٍبْيِرَقؕ‬
‫اےۺیبن!فرامےیئۺداینۺاکۺساامنۺوتۺتہبۺوھتراےہ‬ ‫ْلُقُعاَتَماَيْنُّدلاٌلْيِلَقٍ‬
‫اورا رخت ۺرتہبےہ ۺاُس ۺےکےئل ۺوجاہلل ۺیک ۺتافرامین ۺےسۺ‬
‫َوُةَرِخٰاْلاٌرْيَخِنَمِّلىٰقَّتا۫‬
‫ےچب‬
‫اورمتۺرپداھےگۺےکۺیڑایڑیھبۺملظۺںیہنۺایکۺاجےئۺاگ‬ ‫َواَلَنْوُمَلْظُتاًلْيِتَفܩ‪۰۰۲‬‬
‫ۼدی ۼایگ ۼہک ۼاملسمؿ ۼافکر ۼےک ۼزنطودشتد ۼےک ۼوجاب ۼںیم ۼیسک ۼر ّ ِدلمع ۼاک ر‬
‫ۼاظمہہ ۼک ۼ‬ ‫یحۼیفخ ۼےک ۼذرہعی ۼمکح ا‬
‫یکم ۼدور ۼںیم ۼیبن ۼارکؾﷺوک ۼو ٔ‬
‫ن‬
‫رکںی۔املسمؿۼآپﷺۼیکۼخدمۼںیمۼاحرضۼوہۼرکافکرۼےکۼملظۼیکۼاکشیۼرکےتۼاورۼ ُاؿۼےسۼملظۼاکۼدبہلۼک ےنۼیکۼااجزتۼبلطۼ‬
 ‫‪۴‬۔‬ ‫‪133‬‬ ‫الم ِحصِ ٰن ُتُ‬
‫‪َ -۵‬و ُ‬
‫ن‬
‫رکےت۔ۼآپۼﷺت ُاط ںیۼربصۼاورۼدرۼزگرۼرکک ۼاکۼمکحۼدےتیۼ۔ۼامنزاقمئۼرکک ۼاورۼزوکٰةۼاداۼرکک ۼیکۼنیقلتۼفرامےتۼویکہکنۼجۼیۼ‬
‫ن‬ ‫ن‬
‫ۼخچۼرکک ۼ‬ ‫ۼااطعۼخداودنیۼںیمۼاےنپۼسفنۼےکۼاسھتۼاہجدۼرکک ۼاورۼاکتفیلِۼامسجینۼبرداشۼرکک ۼاکۼوخرگۼک ۼوہۼاورۼاانپۼامؽ ر‬ ‫ِ‬ ‫آدیم‬
‫ن‬ ‫ن‬
‫ۼرکی ۼاور ۼاینپ ۼاجؿ ۼدانی ۼتہب ۼدوشار ا‬
‫ۼوہی ۼےہ۔ ۼ رھاےنپ ۼومفق ۼرپ ۼاقمئ ۼرےتہ ۼوہےئ ۼبرایئ ۼاک ۼوجابۼ‬ ‫اک ۼاعدی ۼک ۼوہوت ۼ ُاس ۼےک ۼےیل ۼج ا‬
‫ااتنیئۼےسۼدےنیۼاکۼایلعٰۼاالخیقۼحر ِزۼلمعۼدونمشںۼرپاےھچۼابراتۼڈااتلۼےہۼاورۼوہۼاالسؾۼوبقؽۼرکک ۼیکۼحرػۼاملئۼوہاجےتۼںیہۼ۔دمینۼ‬
‫ن‬
‫ۼدی ۼایگ۔اےسی ۼںیمۼ‬‫دورۼںیمتجۼبرتیب اۼیہتفۼاسویھتںۼیکۼانمشۼوقتۼفرامہۼوہیئگۼوت ۼاملسمونںۼوک ۼافکرۼےکۼالخػۼاتقؽ ۼاکۼمکحۼدے ا‬
‫ن‬ ‫ن‬
‫ۼؤمخۼرکک ۼیکۼااجتلۼرکک ۼےگل۔ ُاط ںیۼآاگہۼایکۼایگۼہکۼداینۼ‬
‫ۼرہہۼوہیئگۼاورۼوہۼاتقؽۼےکۼمکحۼوک ر‬
‫انمنیقفۼیکۼبردیلۼاورۼداینۼیکۼزدنیگۼےسۼتبحم ر‬
‫ن‬
‫ۼآختۼےکۼدمعہۼااجنؾۼےکۼوصحؽۼےکۼےیلۼاہللۼاعتیلٰۼیکۼراہۼںیمۼڑلۼ‬ ‫یکۼزدنیگۼرہباحؽۼرصتخمۼےہ۔ۼومتۼوتۼرتسبۼرپۼیھبۼآینۼےہ۔ۼرتہبۼےہ ر‬
‫رکۼاہشدتۼےکۼوصحؽۼیکۼوکششۼیکۼاجےئ۔‬
‫ن‬
‫ہی ۼہتکن ۼتہب ۼامہ ۼےہ ۼہک ۼای ۼااسی ۼمکح ۼ س ۼرپلمع ۼیک ۼنیقلت ۼیکم ۼدورںیم ۼیک ۼیئگ ۼیھت ۼ‪،‬فرآؿِ ۼدیجم ۼںیم ۼ ُاس ۼاک ۼذرک ۼدمین ۼدور ۼںیم ۼیازؽۼ‬
‫ن‬
‫ۼرہہ ۼوہیئ ۼہک ۼیبن ۼارکؾﷺرپ ۼفرآؿِت ۼمیکح ۼےک ۼالعوہ ۼیھب ۼویح ۼیازؽ ۼوہیتۼ‬ ‫وہک ۼوایل ۼاِس ۼآی ۼںیم ۼایک ۼایگ ۼےہ۔اِس ۼےس ۼہی ۼتقیقح ر‬
‫ن‬
‫ۼنمنیِۼدحیۼیکۼہی اۼیتۼطلغۼےہۼہکۼویحۼامتؾۼبرۼفرآؿۼںیمۼوصحمرۼےہۼاورۼویحٔۼیفخۼیکۼوکیئۼتیثیحۼط ںی۔ہیۼیھبۼیایۼوہاۼ‬ ‫یھت۔وگی ر‬
‫ا‬
‫ہکۼیبنۼارکؾﷺےکۼارشاداتۼ ُایسۼحرحۼواجۼاالابتعۼںیہۼےسیجۼفرآؿِ ۼدیجمۼےکۼااکحامت۔ ت‬

‫ۺ‪ ۹‬اۼیۻ‪ ۹‬ت‬

‫تآیاتۼ ۼ‬ ‫ت‬ ‫ت‬ ‫ت‬ ‫ت‬
‫ومتۼاکۼوقۼش ۼ ہہۼےہ‬
‫ۺاہجنۺںیہکۺمتۺوہۺےگۺۺا ڑکپےۺیگۺںیہمتۺومت‬ ‫َنْيَااَماْوُنْوُكَتُمُّكْكِرْدُيُتْوَمْلا‬
‫اورۺارگہچۺمتۺوہۺوفحمظۺوعلقنۺںیم ۺ‬ ‫َوْوَلْمُتْنُكْيِفٍجْوُرُبٍةَدَّيَشُّم‬
‫ن‬
‫اورۺارگۺےچنہپۺاُںیہنۺوکیئۺ ھالیئ‬ ‫َوْنِاْمُهْبِصُتٌةَنَسَح‬
 ‫‪۴‬۔‬ ‫‪133‬‬ ‫الم ِحصِ ٰن ُتُ‬
‫‪َ -۵‬و ُ‬
‫ورۺےتہکۺںیہۺہیۺاہللۺیکۺرطفۺےسۺےہ‬ ‫اْوُلْوُقَّيٖهِذٰهْنِمِدْنِعِہّٰللا‬
‫اورارگیتچنہپۺےہۺاُںیہنۺوکیئۺیڑایئ‬ ‫َوْنِاْمُهْبِصُتٌةَئِّيَس‬
‫ورۺےتہکۺںیہۺہیۺا تۺیکۺوہجۺےسۺےہ‬ ‫اْوُلْوُقَّيٖهِذٰهْنِمكِدْنِعؕ‬
‫اےۺیبن!فرامےیئۺہیۺسبۺاہللۺیکۺرطفۺےسۺےہ‬ ‫ْلُقٌّلُكْنِّمِدْنِعِہّٰللاؕ‬
‫وتۺایکۺےہۺا ِنۺولوگنۺوک‬ ‫ِلاَمَفِءٓاَلُؤٰۤهِمْوَقْلا‬
‫قربیۺںیہنۺاتگلۺہکۺورۺںیھجمسۺتات۔‬ ‫اَلَنْوُداَكَيَنْوُهَقْفَياًثْيِدَحܪ‪۰۰۲‬‬
‫ن‬
‫وجےچنہپۺںیہمتۺ ھالیئۺوتۺورۺاہللۺیکۺرطفۺےسۺےہ‬ ‫ۤاَمَكَباَصَاْنِمٍةَنَسَحَنِمَفِہّٰللا‬
‫اورۺوجۺےچنہپۺںیہمتۺیڑایئۺوتۺورۺاہمتریۺاینپ ۺوہجۺےسۺےہ‬ ‫َوۤاَمَكَباَصَاْنِمٍةَئِّيَسْنِمَفَكِسْفَّنؕ‬
‫اوراے ۺیبن!مہ ۺےناجیھبےہ ۺا ت وکولوگن ۺےکےیلۺ‬
‫َوَكٰنْلَسْرَاِساَّنلِلاًلْوُسَر‬
‫روسلۺانبۺرک‬
‫اورۺاکیفۺےہۺاہللۺوگار۔‬ ‫َوىٰفَكِهّٰللاِباًدْيِهَشܫ‪۰۰۲‬‬
‫ن‬ ‫ن‬
‫اِؿ ۼآیات ۼںیم ا‬
‫ۼارشد ۼوہا ۼہک ۼاناؿ ۼاینپ ۼافحتظ ۼےک ۼےیل ۼےنتک ۼیہ ۼاابسب ۼفرامہ ۼرکےل ۼ' ۼومت ۼاےنپ ۼوق ۼرپ ۼآرک ۼرےہ ۼیگ۔ ۼانمنیقفۼ‬
‫ن‬
‫ومتۼےس ۼڈرۼےتۼںیہۼاوراتقؽۼیفۼ لیبۼاہللۼیکۼاکپرۼرپۼکیبلۼط ںیۼےتہک۔اِسۼبردیلۼیکۼوہجۼےسۼجۼ ُاط ںی ۼذلۼوۼروسایئۼاکۼاسانم ا‬
‫ۼوہیۼ‬
‫ن‬
‫رامی ۼہک ۼتمعن ۼاہللۼ‬
‫ۼہ ۼآتف ۼوک ۼاعمذ ۼاہلل ۼیبنﷺیک ۼحرػ ۼوسنمب ۼرکےت ۼںیہ۔ ۼف ا‬ ‫ےہ ۼوتہصغ ۼاک ۼااہظر ۼیبن ۼارکؾﷺرپرکےت ۼںیہ۔ ر‬
‫ن‬ ‫ن‬
‫اعتیلٰۼیکۼحرػ ۼےسۼوہیتۼےہۼاور ۼآافتۼاہمترےۼگاوہںۼیکۼوہجۼےس ۼآیت ۼںیہ۔ۼرضحتۼدمحمﷺامتؾ ۼاناونںۼیکۼحرػ ۼاہلل ۼاعتیلٰۼ‬
‫ٔبۼط ںیۼرک۔ںیتک۔ ت‬
‫ےکۼروسؽۼںیہۼاوروتمظعںۼیکۼاحلمۼوہۼبرزگیدہۼیتسہۼںیہۼہکۼیسکۼیکۼاتسگایخںۼ ُاؿۼیکۼتمظعۼوکۼاتم ر‬

‫تت‬
 ‫‪۴‬۔‬ ‫‪133‬‬ ‫الم ِحصِ ٰن ُتُ‬
‫‪َ -۵‬و ُ‬
‫‪۳‬ۺ اۼی‪۳‬ۺ ت‬
‫تآیات ۼ‬
‫ۼاہللاعت ٰۼیلیکۼااطعۼےہ‬
‫ااطعیہ ۼ‬
‫ۼ‬ ‫روسؽﷺیکت‬
‫سجۺےنۺاطاعبۺیکۺروسلۺیکۺ‬ ‫ْنَمِعِطُّيَلْوُسَّرلا‬
‫وتانیقیًتاُیسۺےنۺاطاعبۺیکۺاہللۺیک‬ ‫ْدَقَفَعاَطَاَهّٰللاٍ‬
‫اورسجۺےنۺرحۺریھپہۺ‬ ‫َوْنَمىّٰلَوَت‬
‫وت ۺاے ۺیبن مہ ےن ۺںیہن ۺاجیھب ۺا ت وک ۺاُن ۺرپ ۺرگنانۺ‬
‫ۤاَمَفَكٰنْلَسْرَاْمِهْيَلَعاًظْيِفَحؕܬ‪۰۰۲‬‬
‫انبرک۔‬
‫اورورۺےتہکۺںیہۺاطاعبۺرکںیۺےگ‬ ‫َوَنْوُلْوُقَيٌةَعاَط‬
‫رھپاےۺیبنۺ!ببۺورۺنکلیےۺںیہۺا تۺےکۺتاسۺےس‬ ‫اَذِاَفاْوُزَرَبْنِمكِدْنِع‬
‫ۺراتۺےکۺوقتۺوشمررۺرکتاۺےہاتکۺرگور اُنۺںیمۺےسۺ‬ ‫َتَّيَبٌةَفِٕىٓاَطْمُهْنِّم‬
‫یڑحالفۺاُسۺےکۺوجۺا تۺےتہکۺںیہ‬ ‫َرْيَغْيِذَّلاُلْوُقَت‬
‫اوراہللۺھکلۺراہےہۺاُےسۺوجۺورۺراتۺوکوشمررۺرکےتۺںیہ‬ ‫َوُهّٰللاُبُتْكَياَمَنْوُتِّيَبُيٍ‬
‫سپۺا تۺا ِنۺےسۺارعاضۺےیجیکۺاوررھبوہسۺےیجیکۺاہللۺرپ‬ ‫ْضِرْعَاَفْمُهْنَعَوْلَّكَوَتىَلَعِہّٰللاؕ‬
‫اوراکیفۺےہۺاہللۺاکرساروہتا۔‬ ‫َوىٰفَكِهّٰللاِباًلْيِكَوܭ‪۰۰۲‬‬
‫ۼآیتۼںیمۼہیۼامہۼتقیقحۼایبؿۼیکۼیئگۼہکۼاہللۼاعت ٰیلۼیکۼااطعۼوہیتۼےہۼاہللۼےکۼروسؽﷺیکۼااطعۼےکۼذرہعی۔ۼاہللۼاعت ٰیلۼےکۼ‬‫اِؿ ا‬
‫ن‬
‫امتؾ ۼااکحامت ۼاناونں ۼی ۼآپﷺےک ۼذرہعی ۼیہ ۼےچنہپ ۼںیہ۔ ۼاِؿ ۼااکحامت ۼیک ۼتمکح ۼاور ۼاشنم ۼوکآپﷺیہ ۼش ۼےس ۼرتہب ۼےتھجمسۼ‬
 ‫‪۴‬۔‬ ‫‪133‬‬ ‫الم ِحصِ ٰن ُتُ‬
‫‪َ -۵‬و ُ‬
‫ن‬
‫ۼرکی ۼوہۼ‬
‫ۼںیہ۔لداوج ۼآپﷺیک ۼااطع ۼط ںی ا‬
‫ٰ‬ ‫ںیہ۔ رھ ۼاِؿ ۼااکحامت ۼیک ۼااطع ۼاک ۼیلمع ۼومنک ۼیھب ۼآپﷺیہ ۼشیپ ۼرک ۼتکس‬
‫ۼرکی۔ۼانمنیقفۼآپﷺےکۼاسےنمۼوتۼااطعۼرکک ۼاکۼودعہۼرکےتۼےھتۼنکیلۼدعبۼںیمۼحر ِزۼ‬
‫درالصۼاہللۼاعت ٰیلۼیکۼیھبۼااطعۼط ںی ا‬
‫ۼبسکعۼاایتخرۼرکےتۼےھت۔ۼاہللۼاعتیلٰۼک ۼ ُاؿۼیکۼامتؾۼیاوتںۼاورۼرحاکتۼوکۼوفحمظۼرکراھکۼےہ۔ۼرقنعیۼوہۼاینپۼاِسۼروشۼاک ر‬
‫ۼباۼدبہلۼ‬ ‫لمع ر‬
‫اۼیرکۼرںیہۼےگ۔ ت‬

‫تآیت‪۴‬ۺ ت‬

‫انمتقفۼاکۼالعجۼدتبرۼفرآؿۼںیمۼےہ‬
‫وتۺایکورۺوغرںیہنۺرکےتۺقرا نۺںیمۺ؟‬ ‫اَلَفَاَنْوُرَّبَدَتَيَنٰاْرُقْلا‬
‫اورارگہیۺوہتااہللۺےکۺوسایسکۺاورۺیکۺرطفۺےس‬ ‫َوْوَلَناَكْنِمِدْنِعِرْيَغِہّٰللا‬
‫انیقیًورۺتاےتۺاِسۺںیمۺتہبۺےسۺابنالافت۔‬ ‫اْوُدَجَوَلِهْيِفاًفاَلِتْخااًرْيِثَكܮ‪۰۰۲‬‬
‫ن‬
‫اِسۼآیۼںیمۼانمۼنیقفۼوکۼالممۼیکۼیئگۼےہۼہکۼوہۼفرآؿِ ۼمیکحۼرپۼرورۼوۼرکفۼط ںیۼرکےت۔ۼفرآؿۼےکۼاضمنیمۼرپۼرور ا‬
‫ۼانؿۼےک اۼینطۼوکۼ‬
‫االچاجیۼےہ۔ۼانمنیقفۼذراۼاِسۼہتکنۼرپۼروررکںیۼہکۼارگۼفرآؿِتۼمیکحۼاہللۼاعتیلٰ ۼےکۼاجبےئۼیسکۼ‬
‫ا‬ ‫انمتقفۼےس اۼیکۼاوراامیؿۼےسۼونمرۼرکی‬
‫ن‬ ‫ن‬
‫ِ‬
‫ۼانؿ ۼاس اۼیت ۼرپ ۼاقدر ۼط ںی ۼہک ۼاسؽ تاہ ۼاسؽ ۼی ۼوہ ۼفلتخم ۼاحالتۼ‬ ‫ِ‬
‫ۼوہی ۼوت ۼرضور ۼاس ۼےک ۼاضمنیم ۼںیم ۼاضتد ۼوہیا۔وکیئ ا‬
‫انؿ ۼاک ۼالکؾ ا‬
‫ا‬
‫ن‬
‫ۼخۼ‬
‫ۼرقتبںی ۼااسی ۼرموبط ۼومجمہع ۼنب ۼاجںیئ ۼ س ۼاک ۼوکیئ ر‬
‫ۼرقتبںی ۼرکے ۼاور ُاس ۼیک ۼاسری ر‬ ‫ںیم‪ ،‬ۼفلتخم ۼوماعق ۼرپ‪ ،‬ۼفلتخم ۼاضمنیم ۼرپ ر‬
‫ن‬ ‫ن‬
‫ۼنؿۼیۼک ۼےلم۔ۼ سۼںیمۼ ملکتۼےکۼسفنۼیکۼفلتخمۼتایفیتۼاےنپۼ‬ ‫ۼخۼےسۼداصتدؾۼک ۼوہ۔ۼ سۼںیمۼراےئۼیکۼیدب یلۼاکۼوکیئ ا‬ ‫دورسے ر‬
‫ن‬ ‫ن‬
‫ۼوہی ۼراتہ ۼےہ۔اِسۼ‬
‫ۼانؿ ۼیک ۼوسچ ۼںیم ۼیدب یل ۼاور ۼاراقتء ا‬
‫فلتخم ۼرن ۼک ۼداھکںیئ۔ ۼ س ۼرپ ۼیھبک ۼرظن ۼیاین ۼیک ۼرضورت ۼک ۼشیپ ۼآےئ۔ ا‬
‫ن‬
‫ۼآیۼراتہۼےہ۔ۼاہللۼاعتیلٰ ۼاک ۼملعۼ ہشیمۼےسۼ‬
‫اراقتءۼاورۼوسچۼیکۼیدب یلۼیکۼوہج ۼےسۼ ُاسۼےکۼایبیات ۼںیمۼوق ۼےکۼاسھتۼاسھتۼاضتدۼاسےنم ا‬
 ‫‪۴‬۔‬ ‫‪133‬‬ ‫الم ِحصِ ٰن ُتُ‬
‫‪َ -۵‬و ُ‬
‫ن‬ ‫ن‬
‫ابیۼ‪١١‬ۼ ربسۼںیمۼوہاےہۼنکیلۼہرۼمسقۼےکۼ‬
‫ۼلا ۼاہللۼاعتیلٰ ۼاکۼالکؾ ۼوجیازؽۼوتۼرقت ً‬
‫ملعِۼاکلمۼےہ ۼ س ۼںیمۼیسک ۼاراقتءۼاک ۼوصتررانھکۼرفکۼےہ۔ ٰ د‬
‫اہللاعتیلٰۼےکۼوساۼیسکۼدورسےۼاکۼالکؾۼوہۼیہۼط ںیۼاتکس۔ ت‬
‫اضتدےس اۼیکۼےہ۔ہیۼتقیقحۼاہشدتۼدےۼریہۼےہۼہکۼفرآؿِتۼمیکحۼ ۼ‬

‫تت‬ ‫‪۵‬ۺ اۼی‪۶‬ۺ‬

‫تآیات ۼ‬
‫ریغبۼقیقحتۼےکۼربخۼآےگۼک ۼبراھؤ‬
‫اورۺببۺا تاۺےہۺاُنۺےکۺتاسۺوکیئۺاعمملزۺانمۺتاۺوخفۺاک‬
‫وہشمرۺرکدےتیۺںیہۺاُےس‬
‫اورۺارگورۺولتاۺدےتیۺاُےسروسلۺیکۺرطف‬
‫احصتِؐۺاایتخر ۺتک‬
‫اورۺاےنپۺا ِ‬
‫وت ۺانیقیً ۺاجن ۺےتیل ۺاُےس ۺور ۺوج ۺہجیتن ۺاحذ ۺرک سکیے ۺںیہ ۺتات ۺاکۺ‬
‫اُنۺںیمۺےس‬
‫اورارگۺہنۺوہتااہللۺاکۺلضفۺمتۺرپۺاورۺاُسۺیکۺرحمب‬
‫انیقیًمتۺےھچیپۺ ۺاجےتۺاطیشنۺےکۺوساےئۺدنچۺےک۔‬
‫وتۺاےۺیبن!ۺبنگۺےئجیکۺاہللۺیکۺرارۺںیم‬
‫ا ت دہمۺدارںیہنۺانبےئۺےئگۺرگمۺرصفۺاینپۺاجنۺےک‬
‫اوررتبیغۺدےئجیومونمنۺوک‬
‫قربی ۺےہ ۺہکۺاہلل ۺروک ۺدے ۺبنگ ۺاُن ۺےس ۺوہنجن ۺےنۺ‬
‫َواَذِاْمُهَءٓاَجٌرْمَاَنِّمِنْمَاْلاِوَاِفْوَخْلا‬
‫اْوُعاَذَاٖهِبؕ‬
‫َوْوَلُهْوُّدَرىَلِاِلْوُسَّرلا‬
‫َوىٰۤلِايِلوُاِرْمَاْلاْمُهْنِم‬
‫ُهَمِلَعَلَنْيِذَّلاٗهَنْوُطِبْۢنَتْسَيْمُهْنِم‬
‫َوْوَلاَلُلْضَفِہّٰللاْمُكْيَلَعَوٗهُتَمْحَر‬
‫ُمُتْعَبَّتاَلَنٰطْيَّشلااَّلِااًلْيِلَقܯ‪۰۰۲‬‬
‫ْلِتاَقَفْيِفِلْيِبَسِہّٰللاٍ‬
‫اَلُفَّلَكُتاَّلِاَكَسْفَن‬
‫َوِضِّرَحنْيِنِمْؤُمْلاٍ‬
‫ىَسَعُهّٰللاْنَاَّفُكَّيَسْاَبَنْيِذَّلااْوُرَفَك‬
 ‫‪۴‬۔‬ ‫‪132‬‬ ‫الم ِحصِ ٰن ُتُ‬
‫‪َ -۵‬و ُ‬
‫رفکۺایکۺےہ‬
‫اورۺاہللۺتہبۺتخسۺےہۺڑکپۺرکےنۺںیم‬ ‫َوُهّٰللاُّدَشَااًسْاَب‬
‫اورورۺتہبۺتخسۺےہۺزسادےنیۺںیم۔‬ ‫َّوُّدَشَااًلْيِكْنَتܰ‪۰۰۲‬‬
‫ن‬
‫اِؿ ۼآیات ۼںیم ۼانمنیقف ۼاک ۼاوفاںیہ ۼالیھپک ۼاک ر‬
‫ۼخؾ ۼایبؿ ۼایک ۼایگ ۼےہ۔ ۼ ُاط ںی توجربخ ۼیتلم ۼےہ ۼ ُاےس ۼالبقیقحت ۼآےگ ۼالیھپیا ۼرشوع ۼرکدےتیۼ‬
‫ردیۼ‬
‫ۼوہی ۼہک ۼےنلم ۼوایل ۼربخیبن ۼارکؾ ۼﷺاوراصابحؿِ ۼاایتخر ۼی ۼاچنہپیئ ۼاجیت اۼیہک ۼوہ ۼقیقحت ۼرکےک ۼ ُاس ۼیک ۼدصتقی اۼی ۼب د‬
‫ںیہ۔انمش ا‬
‫رکےت۔ربخدارایکایگہک ۼقیقحت ۼےیک ۼریغب ۼیسک ۼربخوکآےگ ۼایبؿ ۼرک ۼدانی ۼاطیشؿ ۼیک ۼریپوی ۼےہ ۼاور ۼاِس ۼےس ۼحرح ۼحرح ۼےک ۼےنتف ۼروامنۼ‬
‫ن‬
‫وہتکسۼںیہ۔خ ادییتۼاولسبۼاایتخرۼرکےتۼوہےئۼیبنۼارکؾﷺوکۼمکحۼدیاۼایگۼہکۼوکیئۼآپﷺۼتاکۼاسھتۼدےۼیاۼک ۼدےۼآپﷺتۼ‬
‫ن‬ ‫ن‬
‫وتۼاہللۼاعتیلٰۼیکۼراہۼںیمۼجۼےئجیک۔ۼہیۼدرالصۼانمنیقفۼیکۼبردیلۼرپۼاہللۼاعتیلٰۼیکۼحرػۼےسۼذممۼاکۼایۼاولسبۼےہ۔ۼالہِۼاامیؿۼےکۼ‬
‫ن‬
‫وجشۼاہجدۼواتقؽۼںیمۼاِسۼاولسبۼےسۼاورۼااضہفۼوہا۔مریدۼہیۼہکۼارگآپۼﷺ رت‬
‫ہوۼقۼاہللۼاعتیلٰ ۼیکۼراہۼںیمۼڑلک ۼوکۼایترۼرںیہۼےگۼ‬ ‫ِ‬
‫ۼببیغۼدےتی ۼرںیہۼےگۼوت ۼاملسمؿۼانیقیً ۼآپ ۼﷺےکۼاسھتۼلم ۼرکۼاہجدۼرپۼرمک ۼہتسبۼوہۼاجںیئۼےگ۔ۼ سۼاک ر‬
‫ۼابۼہیۼ‬ ‫اور ۼاملسمونںۼوکۼیھب ر‬
‫ن‬
‫ۼخہبۼدھکیۼرکۼوخدۼیہۼڑلایئۼےکۼارادہۼےس اۼیزۼرےہۼاگ۔ۼارگۼااسیۼک ۼوہاۼاورۼ ُاسۼک ۼہلمحۼیکۼ‬
‫وہاگۼہکۼدنمشۼآپﷺیکۼرکسعیۼایتریۼاور د‬
‫اھٹؿۼیلۼوتۼاہللۼاعتیلٰۼ ُاسۼےسۼےنٹمنۼرپۼاقدرۼےہۼاورۼ ُاےسۼربعانتکۼزساۼدےۼاتکسۼےہ۔ ت‬

‫تت‬ ‫‪۷‬ۺ اۼی‪۹‬ۺ‬

‫تآیات ۼ‬
‫ن‬
‫اہ یۼدوعتۼدصہقٔۼاجرہیۼاورۼبرۼیۼدوعتۼگاہۼِۼاجرہیۼےہ‬
‫وجۺرکےۺاگۺافسرسۺ‪،‬ایھچۺافسرسۺ‬ ‫ْنَمْعَفْشَّيًةَعاَفَشًةَنَسَح‬
‫وہاگۺاُسۺاکۺہصحۺاُسۺںیمۺےس‬ ‫ْنُكَّيٗهَّلٌبْيِصَناَهْنِّم‬
‫اورۺوجۺرکےۺاگۺافسرۺسۺ‪،‬یڑیۺافسرسۺ‬ ‫َوْنَمْعَفْشَّيًةَعاَفَشًةَئِّيَس‬
 ‫‪۴‬۔‬ ‫‪131‬‬ ‫الم ِحصِ ٰن ُتُ‬
‫‪َ -۵‬و ُ‬
‫ۺوہاگۺاُسۺےکۺےیلۺوبھجۺاُسۺںیمۺےس‬ ‫ْنُكَّيٗهَّلٌلْفِكاَهْنِّم‬
‫اورۺاہللۺسرۺزیچۺرپدقرتۺرےنھکۺواالۺےہ۔‬ ‫َوَناَكُهّٰللاىٰلَعِّلُكٍءْيَشاًتْيِقُّمܱ‪۰۰۲‬‬
‫اورببۺںیہمتۺداعدیۺاجےئۺسالیتمۺیک‬ ‫َواَذِاْمُتْيِّيُحٍةَّيِحَتِب‬
‫وتۺمتۺداعۺدوۺرتہباُسۺےس‬ ‫اْوُّيَحَفَنَسْحَاِبۤاَهْنِم‬
‫تاۺۺولتاۺدواُیسۺوک‬ ‫ْوَااَهْوُّدُر‬
‫ےبۺکشۺاہللۺسرۺزیچۺاکۺاسحتۺےنیلۺواالۺےہ۔‬ ‫َّنِاَهّٰللاَناَكىٰلَعِّلُكٍءْيَشاًبْيِسَحܲ‪۰۰۲‬‬
‫اہلل!ۺںیہنۺےہۺوکیئۺوبعمدۺوساےئۺاُسۺےک‬ ‫ُهّٰللَاۤاَلَهٰلِااَّلِاَوُهؕ‬
‫ورۺرضورںیہمتۺعمجۺرکےۺاگۺایقمبۺےکۺدنۺہکۺسجۺےکۺ‬
‫ْمُكَّنَعَمْجَيَلىٰلِاِمْوَيِةَمٰيِقْلااَلَبْيَرِهْيِفؕ‬
‫ا ےنۺںیمۺوکیئۺکشۺںیہن‬
‫اورۺوکنۺرتادرۺاچسۺےہۺاہللۺےسۺتاتۺےنہکۺںیم۔‬ ‫َوْنَمُقَدْصَاَنِمِہّٰللااًثْيِدَحٌܳ‪۰۰۲‬‬
‫ۼاخۼےلم ۼاگ ۼاور ۼوجۼبرایئ ۼیکۼحرػۼ‬
‫راب ر‬ ‫اِؿ ا‬
‫ۼآیت ۼںیمۼہی ۼتقیقحۼایبؿ ۼیک ۼیئگۼہکۼوجۼیکینۼیکۼحرػۼالبےئ ۼاگ ۼ ُاےسۼیکین ۼرکک ۼواےل ۼےکۼب ر‬
‫ن‬
‫رابۼزساۼےلمۼیگ۔اہللۼاعتیلٰ ۼںیمہۼریخۼیکۼدوعتۼاعؾۼرکک ۼیکۼوتقیفۼاطعۼفرامےئ۔آنیم!ۼ‬ ‫دوعتۼدےۼاگۼ ُاےسۼبرایئۼرکک ۼواےۼےکۼب ر‬
‫ن‬
‫ۼارشدۼوہاۼہکۼجۼیھبۼںیہمتۼیسکۼیکۼحرػۼےسۼالسؾۼیکۼوصرتۼںیمۼالسیتمۼیکۼداعۼاکۼہفحتۼےلمۼوتۼمتۼوجابۼںیمۼزیادہۼرتہبۼداعۼدو اۼیۼ‬ ‫ری ا‬
‫م د‬
‫مک ۼازمک ۼہفحت ۼشیپ ۼرکک ۼواےل ۼوکویسی ۼیہ ۼداع ۼوت ۼرضور ۼدو ۼ۔ارگ ۼالسؾ ۼرکک ۼواےل ۼک ۼ''االسلؾ ۼمکیلع'' ۼاہک ۼےہ ۼوتوجاب ۼںیم ۼ''ومکیلعۼ‬
‫االسلؾۼورح اںۃۼاہللۼ''اہکۼاجےئ۔اورۼارگۼالسؾۼےکۼاافلظۼوہں''االسلؾۼمکیلعۼوۼرح اںۃۼاہللۼ''توتۼوجابۼںیمۼاہکۼاجےئۼ''ومکیلعۼاالسلؾۼورحںۃاۼاہللۼوۼ‬
‫ۼوجابۼداعۼےکۼاملکتۼاکۼیھبۼاسحبۼرھکۼراہۼےہ۔رو ِزۼتمامۼاِسۼاسحبۼاکۼہجیتن ر‬
‫ۼرہہۼ‬ ‫ۼہۼےشۼاکۼاہیںۼیۼہکۼداعۼاور ِ‬ ‫براکہتٗ''۔ۼاہللۼاعتیلٰ ر‬
‫ن ن‬ ‫ن‬
‫رفامۼدےۼاگ۔اہللۼاعتیلٰۼ ُاسۼروزۼںیمہۼرسخروۼفرامےئ۔آنیم! ت‬
 ‫‪۴‬۔‬ ‫‪133‬‬ ‫الم ِحصِ ٰن ُتُ‬
‫‪َ -۵‬و ُ‬
‫تت‬ ‫ۺۺ اۼیۻۺ‬
‫تآیات ۼ‬
‫ن‬
‫ۼرگب‬
‫ۼرجہتےس ر‬
‫ۼ‬ ‫انمنیقفۼاک‬
‫وت ۺایک ۺےہںیہمت ہک ۺانمنیقف ۺےک ۺتارے ۺںیم ۺدورگورۺ‬
‫اَمَفْمُكَليِفَنْيِقِفٰنُمْلاِنْيَتَئِف‬
‫وہےئگ‬
‫احالہکنۺاہللۺےن ۺااٹلۺریھپۺدتا ۺےہۺ ۺاُںیہن(رفکۺیکۺرطف)ۺ‬
‫َوُهّٰللاْمُهَسَكْرَااَمِباْوُبَسَك‬
‫اُسۺوہجۺےسۺوجۺاُنہونۺےنۺامکتا‬
‫ایکۺمتۺاچےتہۺوہۺہکۺدہایت ۺدو ۺاُےسۺےسجۺرمگارۺرکدتا ۺاہللۺ‬
‫اَنْوُدْيِرُتْنَااْوُدْهَتْنَمَّلَضَاُهّٰللاؕ‬
‫ےن‬
‫اورۺےسجۺرمگارۺرکۺدتااہللۺےن‬ ‫َوْنَمِلِلْضُّيُهّٰللا‬
‫وتۺمتۺسرزگۺںیہنۺتاوۺےگۺاُسۺےکۺےیلۺوکیئۺراہتس۔‬ ‫ْنَلَفَدِجَتٗهَلاًلْيِبَسܴ‪۰۰۲‬‬
‫ورۺاچےتہۺںیہ ۺاکسۺہکۺمت ۺرفکۺرکوۺےسیجا ُنہونۺےنۺرفکۺایکۺ‬ ‫اْوُّدَوْوَلَنْوُرُفْكَتاَمَكاْوُرَفَك‬
‫رھپۺمت ۺوہۺاجوۺیڑایڑ‬ ‫َنْوُنْوُكَتَفًءٓاَوَس‬
‫وتۺہنۺانبواُنۺںیم ےسۺیسکۺرطحۺےکدوسبۺ‬ ‫اَلَفاْوُذِخَّتَتْمُهْنِمَءٓاَيِلْوَا‬
‫اہین تکۺہکۺورۺرجہتۺرکںیۺاہللۺیکۺرارۺںیم‬ ‫ىّٰتَحاْوُرِجاَهُيْيِفِلْيِبَسِہّٰللاؕ‬
‫رھپارگۺور ُۺرحۺریھپۺںیل‬ ‫ْنِاَفاْوَّلَوَت‬
‫وتۺڑکپۺوۺاُںیہنۺاورلتقۺرکواُںیہنۺاہجنۺمتۺتاوۺاُںیہن‬ ‫ْمُهْوُذُخَفَوْمُهْوُلُتْقاُثْيَحْمُهْوُمُّتْدَجَو‬
 ‫‪۴‬۔‬ ‫‪133‬‬ ‫الم ِحصِ ٰن ُتُ‬
‫‪َ -۵‬و ُ‬
‫اورۺہنۺانبواُنۺںیمۺےسۺوکیئۺدوسبۺاورۺہنۺۺوکیئۺدمدۺاگر۔‬ ‫َواَلاْوُذِخَّتَتْمُهْنِماًّيِلَوَّواَلاًرْيِصَنۙܵ‪۰۰۲‬‬
‫ۼدیۼایگ ۼہکۼوہ ۼرجہت ۼرکےکۼدمہنیۼآاجںیئۼیاہکۼ ُاؿ ۼےکۼ‬
‫یبنۼارکؾۼﷺیک ۼدمہنی ۼآدم ۼےک ۼدعب ۼفلتخمۼابقلئ ۼںیمۼوموجد ۼاملسمونںۼوکۼمکح ا‬
‫ن‬ ‫ن‬
‫ےیلۼدنیۼرپلمع ۼرکیاۼآاسؿۼوہۼاوراملسمونںۼیکۼافرادیۼوقت ۼںیمۼااضہفۼوہ۔ۼاانپ ۼب ر‪،‬اجدئاد‪،‬ۼاکرویاراورۼرہتشۼدارۼوھچڑ ۼرکلقنِۼاکمینۼ‬
‫ن‬
‫ہکوجۼ‬ ‫رکی رابےۼتمہۼےکۼاکومںۼںیمۼےسۼےہ۔ۼانمنیقفۼااسیۼرکک ۼےکۼےیلۼایترۼط ںیۼےھت۔ۼاِؿۼآیاتۼںیمتا ِ‬
‫لہۼاامیؿۼوکآتاگہۼایکایگ ۼ‬
‫املسمؿ ۼریغبیسک ۼیقیقح ۼذعر ۼےک ۼرجہت ۼےک ۼےیل ۼایتر ۼک ۼوہں ۼوہ ۼانمقف ۼںیہ۔ ُاؿ ۼےک ۼےیل ۼوکیئ ۼرنؾ ۼوگہش ۼک ۼروھک۔ک ۼ ُاؿ ۼےس ۼدویتسۼ‬
‫ن‬ ‫ن‬
‫رکواورۼک ۼیہۼ ُاؿۼاکۼوکیئۼاحلظۼروھک۔ۼاکفروںۼیکۼحرحۼ ُاؿۼےکۼالخػۼیھبۼجۼرکوۼاورۼاہجں اۼیؤۼوںیہۼُتاط ںیۼلتقۼرکو۔ ت‬

‫تآیات‪۳‬ۻۼت اۼی‪۳‬ۻ ت‬

‫رجہتۼک ۼرکک ۼواےلۼانمنیقفۼےکۼےیلۼاہللۼاعتیلٰۼاکۼمکح‬

‫وساےئۺاُنۺانمنیقفۺےکۺوجۺقلعتۺرےتھکۺںیہۺایسیۺوقمۺےسۺ‬ ‫اَّلِاَنْيِذَّلاَنْوُلِصَيىٰلِاٍۭمْوَقْمُكَنْيَبَوْمُهَنْيَب‬
‫ہکۺاہمترےۺاورۺاُنۺےکۺدرایمنۺاعمدہرۺےہۺ‬ ‫ٌقاَثْيِّم‬
‫تاۺورۺا ںیئۺاہمترےۺتاسۺہکۺگنتۺوہنۺاُنۺےکۺسییے‬ ‫ْوَاْمُكْوُءٓاَجْتَرِصَحْمُهُرْوُدُص‬
‫ہکۺورۺڑلںی متۺےسۺتاڑلںیۺاینپۺوقمۺےس‬ ‫ْنَاْمُكْوُلِتاَقُّيْ۠وَااْوُلِتاَقُيْمُهَمْوَقؕ‬
‫اورۺارگۺاچاتہاہللۺوتانیقیًہبلغۺدےۺداتیاُںیہنۺمتۺرپ‬ ‫َوْوَلَءٓاَشُهّٰللاْمُهَطَّلَسَلْمُكْيَلَع‬
‫وتۺورۺرضورڑلےتۺمتۺےس‬ ‫ْمُكْوُلَتٰقَلَف۠‬
‫ٍَ‬
‫سپۺارگورۺمتۺےسۺا ۺرںیہ‬ ‫ِنِاَفْمُكْوُلَزَتْعا‬
‫رھپہنۺڑلںیۺمتۺےس‬ ‫ْمَلَفْمُكْوُلِتاَقُي‬
 ‫‪۴‬۔‬ ‫‪133‬‬ ‫الم ِحصِ ٰن ُتُ‬
‫‪َ -۵‬و ُ‬
‫اورشیپۺرکںیۺںیہمتۺحلصۺاکۺاغیپم‬ ‫َواْوَقْلَاُمُكْيَلِاَمَلَّسلا‬
‫وترھپںیہن ۺدی ۺاہلل ۺےنںیہمت ۺا ُن ۺےک ۺحالف ۺوکیئ ۺرار‬
‫اَمَفَلَعَجُهّٰللاْمُكَلْمِهْيَلَعاًلْيِبَسܶ‪۰۰۲‬‬
‫(ادقامۺرکےنۺیک)۔‬
‫رقنعبیۺمتۺتاوےگۺھچکۺدورسونۺوک‬ ‫َنْوُدِجَتَسَنْيِرَخٰا‬
‫ورۺاچےتہۺںیہۺہکۺانمۺںیمۺرںیہۺمتۺےس‬ ‫َنْوُدْيِرُيْنَاْمُكْوُنَمْاَّي‬
‫اورۺانمۺںیمۺرںیہۺاینپۺوقمۺےسۺیھب‬ ‫َواْوُنَمْاَيْمُهَمْوَق‬
‫نکیلۺببۺیھبکۺریھپےۺاجےتۺںیہۺیسکۺےنتفۺیکۺرطف‬ ‫اَمَّلُكاْۤوُّدُرىَلِاِةَنْتِفْلا‬
‫ور ۺڑپۺاجےتۺںیہۺا ُسۺےنتفۺںیم‬ ‫اْوُسِكْرُاَهْيِفٍ‬
‫وتارگورۺا ۺہنۺرںیہۺمتۺےسۺ‬ ‫ْنِاَفْمَّلْمُكْوُلِزَتْعَي‬
‫اورہنۺشیپۺرکںیۺںیہمتۺحلصۺاکۺاغیپم‬ ‫َواْۤوُقْلُيُمُكْيَلِاَمَلَّسلا‬
‫اورۺہنۺروںیکۺاےنپۺاہھت‬ ‫َواْۤوُّفُكَيْمُهَيِدْيَا‬
‫وتۺڑکپۺوۺاُںیہنۺاورلتقۺرکواُںیہنۺاہجنۺمتۺتاوۺاُںیہن‬ ‫ْمُهْوُذُخَفَوْمُهْوُلُتْقاُثْيَحْمُهْوُمُتْفِقَث۠ؕ‪١‬‬
‫اوریہی ۺولگ ۺںیہ ۺہک ۺمہ ۺےن ۺدتاےہںیہمت ۺنج ۺےکۺ‬
‫ک‬ ‫َوْمُكِٕىٰٓلوُااَنْلَعَجْمُكَلْمِهْيَلَعاًنٰطْلُسًنْيِبُّمٌܷ‪۰۰۲‬‬
‫حالفۺ ھالۺاایتخر۔‬
‫ۼدیۼایگۼہکۼالبذعرۼرجہتۼک ۼرکک ۼواےلۼ ُاؿۼانمنیقفۼےکۼالخػۼادقاؾۼک ۼرکونجۼاکۼقلعتۼیسکۼایسیۼوقؾۼ‬ ‫اِؿۼ ا‬
‫آیتۼںیمۼالہِۼاامیؿۼوکمکح ا‬
‫ےسۼوہ ۼ سۼےس ۼاہمترااعمدہہۼےہ۔ۼاِیسۼحرح ۼارگ ۼ ُاؿ ۼںیمۼےسۼوکیئ ۼوخدۼیہۼآرکۼوبجمریۼاکۼااہظرۼرکےۼاوراامؿۼبلطۼرکےۼوت ُاےسۼ‬
‫اامؿۼدےۼدوۼاورۼ رھۼدیۼیئگۼاامؿۼاکۼایخؽۼروھک۔ۼاہتبلۼارگۼوکیئۼانمقفۼاامؿۼےلۼرکۼاالسؾۼدنمشۼرسرگیمۼںیمۼولمثۼی اایۼاجےئۼوتۼ رھومعقۼ‬
 ‫‪۴‬۔‬ ‫‪133‬‬ ‫الم ِحصِ ٰن ُتُ‬
‫‪َ -۵‬و ُ‬
‫ۼایہیۼہکۼوہۼآرکۼاملسمونںۼ‬
‫اجؿیکۼاامؿۼدےنیۼۼیکۼنیتۼیہۼوصرںیتۼنکممۼںیہ۔ ۼ‬ ‫ےتلمۼیہۼ ُاےسۼرھب ےرۼزساۼدو۔ۼواحضۼایکۼایگۼہکۼانمنیقفۼۼوک ۼ‬
‫ن‬
‫ۼوہیۼیہۼ‬
‫ےسۼحلصۼرکںیل۔ۼدورسےۼہیۼہکۼاملسمونںۼےکۼالخػۼیسکۼیم ۼںیمۼرشیۼک ۼوہں۔ۼرسیتےۼہیۼہکۼارگۼ ُاط ںیۼوبجمراۼرشی ا‬
‫ن‬
‫ۼہۼ‬
‫ۼتں اۼیںیتۼک اۼییئۼاجںیئۼوتۼ ُاؿۼےکۼالخػۼاملسمونںۼوک ر‬ ‫ڑپےۼوتۼ رھۼاےنپۼاہھتۼروےکۼرںیھکۼینعیۼعں ًتالۼڑلایئۼںیم ا‬
‫ۼشلمۼک ۼوہں۔ۼارگۼہی و‬
‫نکممۼاکروایئۼاکۼ ےراۼقحۼاحلصۼےہ۔ ت‬

‫تآیت‪۴‬ۻ ت‬

‫لتقِۼاطخۼاکۼافکرہ‬
‫اوررابیںیہنۺیسکۺومنمۺوکہکۺورۺلتق ۺرکےیسکۺومنمۺ‬
‫َواَمَناَكٍنِمْؤُمِلْنَاَلُتْقَّياًنِمْؤُماَّلِأًـَطَخٍ‬
‫وکرگمیطلغۺےس‬
‫اورسجۺےنلتقۺایکیسکۺومنمۺوکیطلغۺےس‬ ‫َوْنَمَلَتَقاًنِمْؤُمًٔـَطَخ‬
‫وتۺۺا رادۺرکتاۺےہۺاتکۺومنم ۺعالم‬ ‫ُرْيِرْحَتَفٍةَبَقَرٍةَنِمْؤُّم‬
‫اوروخنۺاہبوحاےلۺرکتاےہوتقملۺےکۺرھگۺواولنۺوک‬ ‫َّوٌةَيِدٌةَمَّلَسُّمىٰۤلِاٖۤهِلْهَا‬
‫وساےئۺاِسۺےکۺہکۺورۺاعمفۺرکۺدںی‬ ‫ۤاَّلِاْنَااْوُقَّدَّصَّي‬
‫اورارگوتقمل ۺوہیسک ۺایسی ۺوقم ۺےس ۺوج ۺدنمش ۺےہ ۺاہمتریۺ‬
‫ْنِاَفَناَكْنِمٍمْوَقٍّوُدَعْمُكَّلَوَوُهٌنِمْؤُم‬
‫اورورۺوتقملۺومنمۺاھت‬
‫وت ا رادرکتاےہۺاتکۺومنمۺعالم‬ ‫ُرْيِرْحَتَفٍةَبَقَرٍةَنِمْؤُّمؕ‬
‫اورارگۺوتقمل ۺاھتاُس ۺوقم ۺےسۺاھتہک ۺاہمترےۺاوراُن ۺےکۺ‬
‫َوْنِاَناَكْنِمٍۭمْوَقْمُكَنْيَبَوْمُهَنْيَبٌقاَثْيِّم‬
‫درایمنۺاعمدہرۺےہ‬
 ‫‪۴‬۔‬ ‫‪133‬‬ ‫الم ِحصِ ٰن ُتُ‬
‫‪َ -۵‬و ُ‬
‫وتۺوخنۺاہبۺوحاےلۺرکتاۺےہۺوتقملۺےکرھگواولنۺوک‬ ‫ٌةَيِدَفٌةَمَّلَسُّمىٰۤلِاٖهِلْهَا‬
‫اورا رادرکتاےہۺاتکۺومنمۺعالم‬ ‫َوُرْيِرْحَتٍةَبَقَرٍةَنِمْؤُّم‬
‫رھپوجہنۺتاےئ‬ ‫ْنَمَفْمَّلْدِجَي‬
‫وتۺرورےۺرےنھکۺںیہۺدوۺامرۺاگلتار‬ ‫ُماَيِصَفِنْيَرْهَشِنْيَعِباَتَتُم‬
‫وتہبۺرکےتۺوہےئۺاہللۺےس‬ ‫ًةَبْوَتَنِّمِہّٰللا‬
‫اوراہللۺسبۺھچکۺاجےننۺواالۺ‪،‬ۺ ِ‬
‫امکلۺتمکحۺواالۺےہ۔‬ ‫َوَناَكُهّٰللااًمْيِلَعاًمْيِكَحܸ‪۰۰۲‬‬
‫ۼآیۼابمرہکۼںیمۼآاگہۼایکۼایگۼہکۼارگۼوکیئۼاملسمؿۼیطلغۼےسۼیسکۼاملسمؿۼوکۼلتقۼرکدےۼوتۼ ُاسۼےکۼافکرہۼیکۼوصرتۼہیۼوہیگ‪:‬‬‫اِس ِ‬
‫ن‬ ‫ن‬
‫ۼوریءۼوکۼوخؿۼاہبۼاداۼرکیا۔‬
‫ۼرکیۼاورۼوتقمؽۼےک ا‬
‫ایۼاملسمؿۼالغؾۼوکۼآزاد ا‬ ‫‪i‬ـ‬
‫ن‬
‫‪ii‬ـ وتقمؽۼاملسمؿۼوہۼنکیلۼ ُاسۼاکۼقلعتۼیسکۼدنمشۼوقؾۼےسۼوہۼوتۼرصػۼاملسمؿۼالغؾۼوکۼآزادۼرکیا۔‬
‫ن‬
‫‪iii‬ـت ۼتارگۼوتقمؽۼیکۼوقؾۼےسۼاعمدہہۼوہۼوتۼ رھ ا‬
‫ۼوریءۼوکۼوخؿۼاہبۼدانیۼاورۼاملسمؿۼالغؾۼآزادۼرکیا۔‬
‫ۼوت رھاگلیر ۼدوۼ‬
‫ا‬ ‫ۼرھک ۼوہ‬
‫ۼارگ ۼاقب ۼوک ۼآزاد ۼرکک ۼےک ۼےیل ۼالغؾ ۼرسیم ۼک ۼوہ اۼی ۼوہ ۼامیل ۼاابتعر ۼےس ۼالغؾ ۼآزاد ۼرکک ۼیک ۼتکس ۼک ا‬ ‫‪iv‬ـ‬
‫ونیہمںۼےکۼروزےۼرانھک۔‬
‫ۼااحدیۼابمرہکۼیکۼرو ینۼںیم ر‬
‫ۼرحتبۼایکۼےہۼہکۼذیمۼوکۼیطلغۼےسۼلتقۼرکک ۼاکۼیھبۼویہۼمکحۼےہۼوجاملسمؿۼوتقمؽۼےکۼےیلۼ‬ ‫ِ‬ ‫اہقفءۼک ‬
‫ےہ۔اِیسۼحرحۼاملسمؿۼالغؾۼےکۼاجبےئۼاملسمؿۼزینکۼوکیھبۼآزادۼایکۼاجاتکسۼےہ۔ ت‬

‫تآیت‪۵‬ۻ ت‬
‫ن‬
‫لتقِۼ ایقحۼاکۼویاؽ‬
‫اوروجلتقۺرکےۺیسکۺومنمۺوکاجنۺوبھجۺرک‬ ‫َوْنَمْلُتْقَّياًنِمْؤُماًدِّمَعَتُّم‬
 ‫‪۴‬۔‬ ‫‪133‬‬ ‫الم ِحصِ ٰن ُتُ‬
‫‪َ -۵‬و ُ‬
‫وتۺاُسۺاکۺدبہلۺمنہجۺےہ‬ ‫ٗهُؤٓاَزَجَفُمَّنَهَج‬
‫ورۺہشیمہۺرےنہواالےہاُسۺںیم‬ ‫اًدِلٰخَهْيِف‬
‫اورانبضغکۺوہااہللۺاُسۺرپ‬ ‫َوَبِضَغُهّٰللاِهْيَلَع‬
‫اوراہللۺےنتنعلۺیکۺاُسۺرپ‬ ‫َوٗهَنَعَل‬
‫اوراہللۺےنایترایکےہۺاُسۺےکےیلیڑاۺذعات۔‬ ‫َوَّدَعَاٗهَلاًباَذَعاًمْيِظَعܹ‪۰۰۲‬‬
‫ن‬
‫اِسۼآیۼںیمۼربخدارۼایکۼایگۼہکۼ سۼک ۼیسکۼاملسمؿۼوکۼاجؿۼوبھجۼرک اۼیقحۼلتقۼایکۼاوروتہبۼوۼدنامۼےکۼریغبۼرمایگۼوتۼوہۼ ہشیمۼشیمہۼمنہجۼ‬
‫ن‬ ‫ن‬
‫ںیمۼرےہۼاگ۔ۼاہللۼاعت ٰیل ۼ ُاسۼرپۼیاراضۼوہاۼ۔ۼ ُاسۼرپۼاہللۼاعت ٰیل ۼک ۼپھٹکاارۼیازؽۼیکۼاور ُاسۼےکۼےیلۼتہبۼبراۼذعابۼایترۼرکۼراھکۼےہ۔ۼلتقِۼ‬
‫ن‬ ‫ن‬
‫ۼخؾۼےہۼہکۼاِسۼداینۼ‬
‫ۼاجیۼےہ۔ہیۼااسیۼثیبخ ر‬
‫خؾۼنب ا‬ ‫ریۼنیگنسۼ ر‬
‫ۼخؾۼےہۼنکیلۼارگۼملسمۼاکۼوہۼوتۼم د‬ ‫ۼ ہی ر‬
‫ایقحۼیسکۼریغۼملسمۼاکۼوہۼوتۼوہۼیھب د‬
‫ن‬
‫ِ‬
‫ۼآختۼںیمۼمنہجۼےہ۔اسۼآیۼںیمتمنہجۼیکۼزساۼایبؿۼرکک ۼےکۼدعبۼ‬ ‫ںیمۼاِسۼاکافکرہۼنکممۼیہۼط ںی۔داینۼںیمۼاِسۼیکۼزساۼاصقصۼاور ر‬
‫ۼخؾۼہارےۼاہںۼ‬
‫ۼرہہۼوہاجیتۼےہ۔ہی ر‬
‫ۼخؾۼیکۼ ہتۼوۼابخی ر‬ ‫اہللۼاعتیلٰ ۼےکۼبضغ‪،‬ۼ ُاسۼیکۼتنعلۼاورۼمیظعۼذعابۼےکۼذرکۼےسۼاِس ر‬
‫ن‬
‫تہبۼاعؾۼوہۼایگۼےہ۔اہللۼاعت ٰۼیلںیمہتایۼدورسےۼیکۼاجؿۼاکۼارتحاؾۼرکک ۼیکۼوتقیفۼاطعۼفرامےئۼ۔آنیم! ت‬

‫تآیت‪۶‬ۻ ت‬
‫ن‬
‫السؾۼرکک ۼواےلۼوکالبقیقحتۼاکفرۼک ۼوھجمس‬
‫اےۺورۺولوگۺوجۺاامینۺالےئۺوہ!‬ ‫اَهُّيَاٰۤيَنْيِذَّلااْۤوُنَمٰا‬
‫ببۺمتۺرفسرپولکناہللۺیکۺرارۺںیم‬ ‫اَذِاْمُتْبَرَضْيِفِلْيِبَسِہّٰللا‬
‫وتقیقحتۺرکہرکوۺ‬ ‫اْوُنَّيَبَتَف‬
 ‫‪۴‬۔‬ ‫‪133‬‬ ‫الم ِحصِ ٰن ُتُ‬
‫‪َ -۵‬و ُ‬
‫اورہن ۺوہکاُےسوجشیپ ۺرکےںیہمت ۺسالم ۺہک ۺمت ۺومنم ۺںیہن‬ ‫َواَلاْوُلْوُقَتْنَمِلىٰۤقْلَاُمُكْيَلِاَمٰلَّسلاَتْسَل‬
‫وہ‬ ‫اًنِمْؤُمٍ‬
‫متۺۺاچےتہۺوہاملۺوۺاابستۺداینۺیکۺردنیگۺاک‬ ‫َنْوُغَتْبَتَضَرَعِةوٰيَحْلااَيْنُّدلا‬
‫عییم‬
‫وتۺاہللۺےکۺتاسۺتہبۺیسۺ نیںۺںیہ‬ ‫َدْنِعَفِہّٰللاُمِناَغَمٌةَرْيِثَك‬
‫اےسیۺیہۺمتۺیھبۺےھتۺاِسۺےس ۺےلہپ‬ ‫َكِلٰذَكْمُتْنُكْنِّمُلْبَق‬
‫وتۺااسحنۺفرامتااہللۺےنۺمتۺرپ‬ ‫َّنَمَفُهّٰللاْمُكْيَلَع‬
‫وتقیقحتۺرکہرکو‬ ‫اْوُنَّيَبَتَف‬
‫اہلل ُاسۼےسۼوجۼمتۼرکرےہۼوہوخبۼیاربخۼےہ۔‬
‫ےبکشۼ ۼ‬
‫ۼ‬ ‫َّنِاَهّٰللاَناَكاَمِبَنْوُلَمْعَتاًرْيِبَخܺ‪۰۰۲‬‬
‫وگنجںۼےکۼدوراؿۼایۼدیچیپیگۼہیۼشیپۼآیتۼیھتۼہکۼاملسمؿۼجۼیسکۼدنمشۼرگوہۼرپۼہلمحۼرکےتۼاور ُاسۼرگوہۼںیم ا‬
‫ۼشلمۼوکیئۼصخشۼاانپۼ‬
‫ن‬ ‫ن‬
‫ۼاکف ۼےہ ۼنکیل ۼو ض ۼاجؿ ۼاچبک ۼےکۼ‬
‫ۼوہی ۼہک ۼشایدہی ر‬
‫ۼرہہ ۼرکک ۼےک ۼےیل''تاالسلؾ ۼمکیلع ۼ''ہہک ۼداتی۔ ۼاملسمونں ۼوک ۼامگؿ ا‬
‫ۼوہی ر‬
‫املسمؿ ا‬
‫ےیل ۼالسؾ ۼرک ۼراہ ۼےہ۔ ۼتا ِس ۼےیل ۼضعب ۼاواقت ۼوہ ۼ ُاےس ۼلتق ۼرک ۼدےتی ۼاور ۼ ُاس ۼیک ۼزیچںی ۼتمینغ ۼےک ۼوطر ۼرپاحلص ۼرک ۼےتیل ۼ۔ ۼیبنۼ‬
‫ن‬ ‫ن‬
‫ۼآخۼاکرۼاہللۼ‬
‫رابۼشیپۼآےتۼرےہ۔ ر‬ ‫ۼہۼومعقۼرپۼاہنیۼیتخسۼےکۼاسھتۼرسزشنۼفرامیئۼرگمۼاِسۼمسقۼےکۼوااعقتۼب ر‬ ‫ارکؾﷺتک ۼاےسی ر‬
‫ن‬
‫ۼزیؿۼےسۼاےنپۼاملسمؿۼوہک ۼاکۼ‬ ‫اعتیلۼک ۼاِسۼآیۼںیمۼاِسۼدیچیپیگۼوکۼلحۼفرامیا۔اِسۼآیۼںیمۼہیۼدہایۼدیۼیئگۼہکۼارگۼوکیئۼصخش ا‬
‫ۼزیؿۼرپۼک ۼالےئۼوت ۼ ُاس ۼےک ۼقلعتمۼںیہمتۼرسرسیۼوطرۼرپۼہی ۼہلصیفۼرکۼدےنیۼاکۼقح ۼط ںیۼےہۼہکۼوہۼ‬
‫ااہظرۼرکے ۼاور ۼیسکۼرفکۼہی ۼدیقعہ ۼوک ا‬
‫ۼوھجی۔ ۼقیقحت ۼےک ۼریغب ۼوھچڑۼ‬
‫و ض ۼاجؿ ۼاچبک ۼےک ۼےیل ۼوھجٹ ۼوبؽ ۼراہ ۼےہ ۼ۔ ۼتقیقح ۼوت ۼقیقحت ۼیہ ۼےس ۼولعمؾ ۼوہیگ ۼہک ۼوہ ۼاچس ۼےہ ۼیا ا‬
‫ن‬
‫ۼاکفۼوھجٹۼوبؽۼرکۼاجؿۼاچبےلۼاجےئ‪،‬ۼوتۼلتقۼرکۼدےنیۼںیمۼاِسۼاکۼااکمؿۼیھبۼےہۼہکۼایۼوم نۼ‬ ‫دےنیۼںیمۼارگۼہیۼااکمؿۼےہۼہکۼای ر‬
 ‫‪۴‬۔‬ ‫‪133‬‬ ‫الم ِحصِ ٰن ُتُ‬
‫‪َ -۵‬و ُ‬
‫ن‬ ‫ن‬ ‫ن‬
‫ۼرکیۼاِسۼےسۼںیہکۼرتہبۼےہۼہکۼایۼوم نۼوکۼلتقۼ‬
‫ۼاکفۼوکۼوھچڑۼدےنیۼںیمۼیطلغ ا‬
‫ۼگہۼاہمترےۼاہھتۼےسۼامراۼاجےئۼ۔ۼرہباحؽۼای ر‬ ‫ےب ا‬
‫رکک ۼںیمۼیطلغۼیکۼاجےئ۔ ت‬

‫یاۼ‪۸‬ۻ ت‬ ‫تآیات‪۷‬ۻ‬
‫ن ن ن‬
‫اہللۼاعتیلٰۼیکۼراہۼںیمۼککلٹےۼیکۼفضیلتت‬
‫یڑایڑںیہن ۺںیہ ۺتییھۺرےنہۺواےلومونمنمیںۺےسۺریغبۺ‬ ‫اَليِوَتْسَيَنْوُدِعٰقْلاَنِمنْيِنِمْؤُمْلاُرْيَغيِلوُا‬
‫یسکۺذعرۺےک‬ ‫ِرَرَّضلا‬
‫اوراہجدرکےنواےلاہلل ۺیک ۺرار ۺںیم ۺاےنپ ۺامل ۺاوراینپۺ‬
‫َوَنْوُدِهٰجُمْلاْيِفِلْيِبَسِہّٰللاْمِهِلاَوْمَاِبَوْمِهِسُفْنَاؕ‬
‫اجوننۺےس‬
‫فضنلبۺدیۺےہۺاہللۺےناہجدرکےنۺواولنۺوکاےنپۺاملۺاورۺ‬ ‫َلَّضَفُهّٰللاَنْيِدِهٰجُمْلاْمِهِلاَوْمَاِبَوْمِهِسُفْنَاىَلَع‬
‫اینپۺاجوننۺےسۺتییھۺرےنہۺواولنۺرپدرہجۺںیم‬ ‫َنْيِدِعٰقْلاًةَجَرَدؕ‬
‫ن‬
‫اورسبۺےسۺودعرۺفرامتاۺاہللۺےنۺ ھالیئۺاک‬ ‫َواًّلُكَدَعَّوُهّٰللاىٰنْسُحْلاؕ‬
‫اورفضنلب ۺدی ۺےہ ۺاہلل ۺےناہجدرکےن ۺواولن ۺوکتییھۺ‬ ‫َوَلَّضَفُهّٰللاَنْيِدِهٰجُمْلاىَلَعَنْيِدِعٰقْلااًرْجَا‬
‫رےنہۺواولنۺرپۺاتکۺسادنارۺدبےلۺےس۔‬ ‫اًمْيِظَعܻۙ‪۰۰۲‬‬
‫ہیۺدرےجۺںیہۺاہللۺیکۺرطفۺےسۺاورۺششخبۺاورۺرحمب ۺ‬ ‫ٍتٰجَرَدُهْنِّمَوًةَرِفْغَمَّوًةَمْحَر‬
‫اورۺاہللۺتہبۺےنشخبۺواالۺ‪،‬ہشیمہۺرمحۺفرامےنۺواالۺےہ۔‬ ‫َوَناَكُهّٰللااًرْوُفَغاًمْيِحَّرٌܼ‪۰۰۲‬‬
 ‫‪۴‬۔‬ ‫‪132‬‬ ‫الم ِحصِ ٰن ُتُ‬
‫‪َ -۵‬و ُ‬
‫ن‬ ‫ن‬
‫ۼآیتۼںیمۼارشادۼوہاہکۼوجۼولگۼاہللۼاعتیلٰۼیکۼراہۼںیمۼامؽۼوۼاجؿۼےسۼاہجدۼےکۼےیلۼککلٹےۼںیہۼوہۼدراجتۼےکۼاابتعرۼےسۼ ُاؿۼرپفضیلتۼ‬ ‫اِؿ ا‬
‫ن‬
‫رےتھکۼںیہۼوجالبۼذعرۼب رۼےھٹیبۼرےتہۼںیہۼ۔وےسیۼوتۼاہللۼاعتیلٰۼک ۼہ اریلمعۼاورۼےچسۼوم نۼےسۼالھبیئۼاکودعہۼفرامراھکۼےہۼنکیلۼاہلل ۼاعتیلٰۼت‬
‫ن‬
‫ۼاخۼاطعۼفرامےئۼاگ۔ۼاہتبلۼاہیںۼذرکۼ ُاؿۼ‬
‫البۼذعرۼب رۼےھٹیبۼرےنہۼواولںۼےکۼاقمہلبۼںیمتاینپۼراہۼںیمۼلکنۼرکۼفریااینںۼدےنیۼواولںۼوکۼشادنار ر‬
‫ن‬ ‫ن‬
‫ےنھٹیبۼواولںۼاکۼےہۼوجۼاہجدۼےک رۼفضۼافکہیۼوہک ۼیکۼوصرتۼںیمۼدیماؿِ ۼجۼیکۼحرػۼاجک ۼےکۼاجبےئۼدورسےۼاکومںۼںیمۼےگلۼ‬
‫ِریفۼاعؾۼوہۼاورۼاہجدۼ‬
‫ۼدیۼاجےئۼاورۼوہۼاہبک ۼرکۼےکۼ ھٹیۼرںیہ‪ ،‬اۼیۼ ِ‬
‫رںیہ۔اہیںۼ ُاؿۼےنھٹیبۼواولںۼاکۼذرکۼط ںیۼےہۼنجۼوکۼاہجدۼرپۼاجک ۼاکۼمکح ا‬
‫ن ن‬ ‫ن‬ ‫ن‬
‫ۼجرپۼاجک ۼےسۼیجۼرچاںیئ۔ایسیۼوصرتۼںیمتاہجدۼےکۼےیلۼک ۼککلٹےۼواالۼرصػۼانمقفۼیہۼوہۼاتکسۼےہۼ‬ ‫رفضۼنیعۼوہۼاجےئۼ رھۼیھبۼوہ ۼ‬
‫ۼاہللاعتیلٰۼیکۼحرػۼےسۼیسکۼالھبیئۼاکۼودعہۼط ںیۼےہۼا ِ ّ الۼہیۼہکۼوہۼیسکۼیقیقحۼذعموریۼاکۼاکشرۼوہ۔ ت‬
‫اورۼ ُاسۼےکۼےیل ۼ‬

‫یاۼۻۻ ت‬ ‫تآیات‪۹‬ۻ‬
‫اہللاعتیلٰۼیکۼراہۼںیمۼرجہتۼک ۼرکک ۼواولںۼاکۼااجنؾ‬
‫ۼ‬
‫ےبۺکشۺورۺہکۺضبقۺرکےتۺںیہۺنجۺیکۺاجںینۺفرےتش‬
‫اِسۺاحلۺںیمۺہکۺورۺملظۺرکےنۺواےلۺےھتاینپۺاجوننۺرپ‬
‫فرےتشۺوپےتھچۺںیہۺہکۺسکۺاحلۺںیمۺمتۺولگۺےھت؟‬
‫ورۺےتہکۺںیہۺمہۺےھتۺےبۺسبۺرنیمۺںیم‬
‫فرےتشۺےتہکۺںیہۺایکۺںیہنۺیھتۺاہللۺیکۺرنیمۺاشکدر‬
‫وتۺمتۺرجہتۺرکۺاجےتا ُسۺںیم‬
‫سپۺہیۺولگۺںیہۺنجۺاکاکھٹہنۺمنہجۺےہ‬
‫َّنِاَنْيِذَّلاُمُهىّٰفَوَتُةَكِٕىٰٓلَمْلا‬
‫ْۤيِمِلاَظْمِهِسُفْنَا‬
‫اْوُلاَقَمْيِفْمُتْنُكؕ‬
‫اْوُلاَقاَّنُكَنْيِفَعْضَتْسُم۠يِفضْرَاْلاؕ‬
‫اْۤوُلاَقْمَلَاْنُكَتُضْرَاِہّٰللاًةَعِساَو‬
‫اْوُرِجاَهُتَفَهْيِفؕ‬
‫َكِٕىٰٓلوُاَفْمُهىٰوْاَمُمَّنَهَجؕ‬
 ‫‪۴‬۔‬ ‫‪131‬‬ ‫الم ِحصِ ٰن ُتُ‬
‫‪َ -۵‬و ُ‬
‫اورۺورۺتہبۺیہۺیڑیۺولےنٹۺیکۺہگجۺےہ۔‬ ‫َوْتَءٓاَساًرْيِصَمۙܽ‪۰۰۲‬‬
‫اَّلِاَنْيِفَعْضَتْسُمْلاَنِمِلاَجِّرلاَوِءٓاَسِّنلاَوِناَدْلِوْلا وساےئۺورۺےبۺسبۺرمد‪،‬وعرںیتۺاورۺےچب‬
‫وجںیہنۺرکۺ سکیےۺوکیئۺدتریبرجہتۺیک‬ ‫اَلَنْوُعْيِطَتْسَيً۠ةَلْيِح‬
‫اورۺہنۺیہۺورۺاجےتنۺںیہۺراہتس۔‬ ‫َّواَلَنْوُدَتْهَياًلْيِبَسܾۙ‪۰۰۲‬‬
‫وسۺہیۺولگۺںیہۺقربیۺےہۺاہللۺہکۺاعمفۺرکدےۺاُںیہن‬ ‫َكِٕىٰٓلوُاَفىَسَعُهّٰللاْنَاَوُفْعَّيْمُهْنَعؕ‬
‫اوراہللۺتہبۺاعمفۺرکےنۺواال‪،‬تہبۺےنشخبۺواالۺےہ۔‬ ‫َوَناَكُهّٰللااًّوُفَعاًرْوُفَغܿ‪۰۰۲‬‬
‫ن‬
‫ۼآیتۼربخداررکریہۼںیہۼہکۼوجۼولۼگۼالبۼذعرۼاہللۼاعت ٰیلۼیکۼراہۼںیمۼرجہتۼط ںیۼرکےتۼ'ۼومتۼےکۼوق رۼفےتشۼ ُاط ںیۼالممۼرکےتۼ‬
‫ہی ا‬
‫ن‬
‫ںیہۼاورۼمنہجۼںیمۼدالخۼوہک ۼیکۼودیعۼانسےتۼںیہۼ۔اہتبلۼوجۼاملسمؿۼوایعقۼذعمورۼوہںۼےسیجۼامیبر‪،‬ۼےچب‪،‬ۼوبڑےھ‪،‬ۼوعرںیتۼاورۼاکفروںۼ‬
‫یکۼدیقۼںیمۼڑپےۼوہےئۼاملسمؿۼوتۼاہللۼاعتیلٰۼ ُاط ںیۼرجہتۼک ۼرکک ۼرپۼزساۼط ںیۼدےۼاگ۔اِیسۼحرحۼ ُاؿۼاملسمونںۼوکۼیھبۼاعمػ ا‬
‫ۼرکدیۼ‬
‫اجےئۼاگنجۼےک اۼیسۼوساریۼاکۼدنبوتسبۼک ۼوہۼاورۼک ۼیہۼوہۼادیؽۼرفسۼیکۼتقشمۼااھٹک ۼےکۼاقبۼوہں اۼیۼ ُاط ںیۼداراالالسؾۼیۼےنچنہپۼ‬
‫اکۼراہتسۼیہۼولعمؾۼک ۼوہ۔ ت‬

‫تآیت‪ ۳۳۳‬ت‬

‫ۼاخ‬
‫اہللاعتیلٰۼیکۼراہۼںیمۼرجہتۼاک رت‬
‫ۼ‬
‫اورۺوجۺرجہتۺرکےۺاگاہللۺیکۺرارۺںیم‬ ‫َوْنَمْرِجاَهُّيْيِفِلْيِبَسِہّٰللا‬
‫ورۺتاےئۺاگۺرنیمۺںیمۺانپرۺےکۺےیلۺیڑیۺہگجۺاوروتعس‬ ‫ْدِجَييِفضْرَاْلااًمَغٰرُماًرْيِثَكًةَعَسَّو‬
‫اوروجنکالاےنپ ۺرھگےسرجہت ۺرکےن ۺاہلل ۺاوراُس ۺےکۺ‬ ‫َوْنَمْجُرْخَّيْۢنِمٖهِتْيَباًرِجاَهُمىَلِاِہّٰللاَو‬
 ‫‪۴‬۔‬ ‫‪133‬‬ ‫الم ِحصِ ٰن ُتُ‬
‫‪َ -۵‬و ُ‬
‫روسلۺیکۺرطف‬ ‫ٖهِلْوُسَر‬
‫رھپۺا ڑکپااُےسۺومتۺےن‬ ‫َّمُثُهْكِرْدُيُتْوَمْلا‬
‫وتتایتۺوہایگۺاُسۺاکۺارجۺاہللۺےکۺدہم‬ ‫ْدَقَفَوَعَقٗهُرْجَاىَلَعِہّٰللاؕ‬
‫اورۺاہللۺتہبۺےنشخبۺواال‪،‬ۺہشیمہۺرمحۺفرامےنۺواالۺےہ۔‬ ‫َوَناَكُهّٰللااًرْوُفَغاًمْيِحَّرٌ݀‪۰۰۲‬‬
‫ن‬
‫ۼےہ۔اہللاعت ٰیلۼاور ُاسۼےکۼروسؽﷺیکۼحرػۼرجہتۼرکک ۼ‬
‫ۼ‬ ‫اِسۼآیۼںیمۼاہللۼاعتیلٰۼیکۼراہۼںیمۼرجہتۼیکۼفضیلتۼو ر‬
‫ۼبتکۼاکایبؿ‬
‫ںیم ربیۼوتعسۼاورۼںیتمعنۼریھکۼںیہت ؎ۼ‬
‫ۼزنیم ۼ‬
‫اہللاعت ٰتیلۼک ۼ‬
‫واولںۼوکۼنارتۼدیۼیئگۼہکۼ ُاؿۼےکۼےیلۼ ۼ‬
‫خرأتۼےہۼومنۼیکۼوتۼاضۼگنتۼط ںیۼےہ‬
‫ن‬ ‫ن‬
‫اےۼرم ِدۼخدا!ۼ'ۼکلمِ د‬
‫ۼخاۼگنتۼط ںیۼےہ ت‬
‫ن‬ ‫ن ن‬ ‫ن‬
‫ۼانؿۼاہللۼاعتیلٰ ۼیکۼحرػۼےسۼ‬ ‫االبۼےہۼ۔رجہتۼےکۼےیلۼب رۼےسۼککلٹےۼےکۼاسھتۼیہ ا‬ ‫ رھآختۼاکۼوثابۼدراجتۼوتۼومہۼوۼامگؿۼےسۼی ر‬
‫ر‬
‫ن‬
‫اخرِمیظع ۼاکقح ۼداروہاجیاےہ ۼوخاہ ۼ ُاےس ۼراےتس ۼیہ ۼںیم ۼومت ۼاکاسانمرکیاڑپے۔اہتبل ۼرشط ۼہی ۼےہ ۼہک ۼرجہت ۼاہلل ۼاعتیلٰ ۼاورۼ‬
‫روسؽﷺےکۼےیلۼوہ۔ای ِ‬
‫ۼدحیۼابمرہکۼےکۼاطمقبۼ سۼک ۼامؽۼیکۼبلط اۼیۼیسکۼوعرتۼےکۼاکنحۼےکۼایخؽۼےسۼرجہتۼیکۼوتۼ‬
‫دبہلویہۼزیچۼےہۼ سۼیکۼحرػۼ ُاسۼک ۼرجہتۼیک۔ ت‬
‫ُاسۼیکۼرجہتۼاکۼ ۼ‬

‫تآیت‪ ۳۳۳‬ت‬

‫ۼںیمرصقۼرکک ۼاکۼمکح‬
‫امنز ۼ‬
‫اورۺببۺمتۺرفسرکورنیمۺںیم‬ ‫َواَذِاْمُتْبَرَضيِفضْرَاْلا‬
‫وتۺںیہنۺےہۺمتۺرپۺھچکۺرححۺ‬ ‫َسْيَلَفْمُكْيَلَعٌحاَنُج‬
‫ہکۺمتۺھچکۺیمکۺرکولۺامنرۺںیم‬ ‫ْنَااْوُرُصْقَتَنِمِةوٰلَّصلا‬
 ‫‪۴‬۔‬ ‫‪133‬‬ ‫الم ِحصِ ٰن ُتُ‬
‫‪َ -۵‬و ُ‬
‫ارگمت ۺدرےت ۺوہہک ۺاتسںیئ ۺےگںیہمت ۺور ۺولگ ۺوہنجنۺ‬
‫ْنِاْمُتْفِخْنَاُمُكَنِتْفَّيَنْيِذَّلااْوُرَفَكؕ‬
‫ےنۺرفکایک‬
‫ےبۺکشۺاکفروتاہمترےۺےلھکۺدنمشۺںیہ۔‬ ‫َّنِاَنْيِرِفٰكْلااْوُناَكْمُكَلاًّوُدَعًنْيِبُّم݁‪۰۰۲‬‬
‫اِسۼآیۼںیمۼدوراؿِ ۼرفسۼامنزۼںیمۼرصقۼرکک ۼاکۼمکحۼےہۼ۔آیۼےکۼاافلظۼیکۼرو ینۼںیم ر‬
‫ۼاظبہہیۼمکحۼو ضۼااجزتۼےکۼدرہجۼںیمۼےہۼ‬
‫ن‬
‫اوروہ ۼیھب ۼ ُاس ۼرفس ۼےک ۼدوراؿ ۼےہ ۼ س ۼںیم ۼدنمش ۼےس ۼرطخہ ۼوسحمس ۼوہ۔اہتبل ۼروسؽ ۼاہلل ۼﷺیک ۼس ۼےہ ۼہک ۼآپﷺتک ۼ‬
‫ہررفسےک ۼدوراؿ ۼ س ۼیک ۼای ۼہنیعم ۼاسمتف ۼوہ'امنز ۼںیم ۼرصق ۼیک ۼوہسل ۼاایتخر ۼیک ۼ۔ ۼاہتبل ۼرصق ۼیک ۼوہسل ۼاایتخر ۼرکک ۼےک ۼےیلۼ‬
‫اسمتفۼےکۼافےلصۼاورۼرفسۼےکۼدوراؿۼیسکۼاقمؾۼرپۼتماؾۼیکۼدمتۼےکۼوحاےلۼےسۼاہقفءۼیکۼفلتخمۼآراءۼںیہ۔امنزۼںیمۼرصقۼےسۼرمادۼہیۼ‬
‫ن‬ ‫ن‬
‫ےہۼہکۼرہظ‪،‬ۼرصعۼاوراشعءۼےکۼوقۼدو رۼفضۼہکبج‪،‬رغمبۼےکۼوقۼنیت رۼفضۼاداۼےیکۼاجںیئۼ۔رجفۼیکۼامنزۼںیمۼوکیئۼیمکۼط ںیۼیکۼاجیتۼ‬
‫ۼوبیھبۼاداۼےیکۼاجےتۼںیہ۔ ت‬
‫اورۼاشعءۼیکۼامنزۼںیم رۼ‬

‫تآیت‪ ۳۳۴‬ت‬

‫ػاکۼمکح‬
‫ولصٰةۼاوخل ۼ‬
‫اوراےۺیبن!ببۺا تۺوموجدۺوہنۺا ُنۺںیم‬ ‫َواَذِاَتْنُكْمِهْيِف‬
‫رھپۺا ت اقمئۺرکںیۺاُنۺےکۺےیلۺامنر‬ ‫َتْمَقَاَفُمُھَلَةوٰلَّصلا‬
‫وتۺاچےیہۺہکۺڑھکیۺوہاتکۺامجعبۺاُنۺںیمۺےسۺا ت ےکۺ‬
‫ْمُقَتْلَفٌةَفِٕىٓاَطْمُهْنِّمَكَعَّم‬
‫ساھت‬
‫اورورۺڑکپےرںیھکۺاےنپۺایھتہر‬ ‫َواْۤوُذُخْاَيْلْمُهَتَحِلْسَا‬
‫رھپببۺورۺدجسرۺرکحکیں‬ ‫اَذِاَفاْوُدَجَس‬
 ‫‪۴‬۔‬
‫وتۺورۺوہاجںیئۺاہمترےۺےھچیپ‬
‫اورا اجےئۺدورسیۺامجعبۺسجۺےنۺامنرۺںیہنۺڑپیھ‬
‫رھپورۺامنرۺڑپھۺےلۺا ت ےکساھت‬
‫اورورۺڑکپےۺرںیھکۺاینپۺداھںیلۺاوراےنپایھتہر‬
‫اچےتہںیہۺورۺولگۺوہنجنۺےنرفکایک‬
‫اکس ۺہکۺمتۺاغلف ۺوہۺاجو ۺاےنپۺاہحلسۺاوراےنپساروساامنۺ‬
‫ےس‬
‫وتۺورۺۺوٹتۺڑپںیۺمتۺرپاتکۺیہۺتارۺہلمحۺرکےک‬
‫اورںیہنۺےہۺوکیئۺگنارۺمتۺرپ‬
‫ارگوہںیہمتۺۺفیلکتۺتارسۺیکۺوہجۺےس‬
‫تامتۺوہامیبر‬
‫ہکۺمتۺرھکۺدوۺاےنپۺایھتہر‬
‫اورڑکپےۺروھکاینپۺداھںیل‬
‫ےبۺکشۺاہللۺےنۺایترایکےہۺاکفرونۺےکۺےیلۺروساۺرکےنۺ‬
‫واالۺذعات۔‬
‫‪133‬‬ ‫الم ِحصِ ٰن ُتُ‬
‫‪َ -۵‬و ُ‬
‫اْوُنْوُكَيْلَفْنِممُكِٕىٓاَرَّوْ‬
‫َوِتْاَتْلٌةَفِٕىٓاَطىٰرْخُاْمَلاْوُّلَصُي‬
‫اْوُّلَصُيْلَفَكَعَم‬
‫َواْوُذُخْاَيْلْمُهَرْذِحَوْمُهَتَحِلْسَاٍ‬
‫َّدَوَنْيِذَّلااْوُرَفَك‬
‫ْوَلَنْوُلُفْغَتْنَعْمُكِتَحِلْسَاَوْمُكِتَعِتْمَا‬
‫َنْوُلْيِمَيَفْمُكْيَلَعًةَلْيَّمًةَدِحاَّوؕ‬
‫َواَلَحاَنُجْمُكْيَلَع‬
‫ْنِاَناَكْمُكِبىًذَاْنِّمٍرَطَّم‬
‫ْوَاْمُتْنُكىٰۤضْرَّم‬
‫ْنَااْۤوُعَضَتْمُكَتَحِلْسَا‬
‫َواْوُذُخْمُكَرْذِح‬
‫َّنِاَهّٰللاَّدَعَاَنْيِرِفٰكْلِلاًباَذَعاًنْيِهُّم݂‪۰۰۲‬‬
 ‫‪۴‬۔‬ ‫‪133‬‬ ‫الم ِحصِ ٰن ُتُ‬
‫‪َ -۵‬و ُ‬
‫ن‬
‫اِس ۼآی ۼںیم ۼدوراؿِ ۼج اۼی ۼیسک ۼاور ۼوہج ۼےس ۼوخػ ۼیک ۼاحل ۼںیم ۼیاامجع ۼامنز ۼیک ۼادایگیئ ۼاک ۼذرک ۼےہ۔ ۼیبن ۼارکؾ ۼﷺےک ۼاسھتۼ‬
‫ن‬
‫ج ۼیک ۼاخحررفسےک ۼدوراؿ ۼہراحصیبؓ ت ۼیک ۼوخاشہ ۼوہیت ۼیھت ۼہک ۼوہ ۼآپﷺیک ۼاامم ۼںیم ۼامنز ۼادا ۼرکںی ۼ۔ ۼاِس ۼاحل ۼںیمۼ‬
‫یاامجعۼامنزۼیکۼادایگیئۼیکۼیئکۼوصرںیتۼروایاتۼںیمۼایبؿۼیکۼیئگۼںیہ۔اِؿۼوصروتںۼںیمۼےسۼایۼہیۼےہۼہکۼاسویھتںۼیکۼفصنۼدعتادۼ‬
‫ن‬
‫آپﷺےکۼاسھتۼامنزۼںیمۼرشیۼوہۼ۔ۼآپﷺآدیھۼامنزۼےکۼدعبۼرشتفی رۼفامۼرںیہۼاورۼوہۼاسیھتۼاینپۼامنزۼلمکمۼرکۼےکۼےلچۼ‬
‫اجںیئ۔اب ۼیایق ۼاسیھت ۼآپﷺےکاسھت ۼامنز ۼںیم ۼاےسی ۼرشی ۼوہں ۼےسیج ۼیاریخےس ۼآک ۼواےل ۼرشی ۼوہےت ۼںیہ۔ۼ‬
‫آپﷺہیقب ۼامنز ۼلمکم ۼرک ۼےک ۼالسؾ ۼریھپ ۼدںی ۼاورہی ۼاسیھت ۼدعب ۼںیم ۼاینپ ۼامنز ۼلمکم ۼرک ۼںیل ۼ۔ ۼامنز ۼےک ۼدوراؿ ۼاےنپ ۼاہحلس ۼاور ۼاسامؿِ ۼ‬
‫ۼاجرجک ۼرکۼںیکس۔ ت‬
‫ۼ‬ ‫دافعۼوکۼاسھتۼرںیھک اۼیہکۼافکرۼوکیئ‬

‫تآیت‪ ۳۳۵‬ت‬
‫ن‬
‫وقےکۼاسھت رۼفضۼےہ‬
‫یۼ ۼ‬
‫امنزۼیادنب ٔت‬
‫رھپببۺمتۺاداۺرکوکچامنر‬ ‫اَذِاَفُمُتْيَضَقَةوٰلَّصلا‬
‫وتدرکرکواہلل ۺاکڑھکے ۺوہےئ ۺاورےھٹیب ۺوہےئ ۺاورےٹیلۺ‬
‫اوُرُكْذاَفَهّٰللااًمٰيِقَّواًدْوُعُقَّوىٰلَعْمُكِبْوُنُجٍ‬
‫وہےئۺاینپۺرکووٹنۺرپ‬
‫رھپببۺمتۺاانیمطنۺتاول‬ ‫اَذِاَفْمُتْنَنْا‬
‫وتاقمئۺرکوامنر‬ ‫اوُمْيِقَاَفَةوٰلَّصلا‬
‫َّنِاَةوٰلَّصلاْتَناَكىَلَعنْيِنِمْؤُمْلااًبٰتِكاًتْوُقْوَّم݃‪ ۰۰۲‬ےبۺکشۺامنرۺفرضۺےہومونمنۺرپۺرقمررۺاواقتۺںیم۔‬
‫ن‬ ‫ن‬
‫اِسۼآیۼںیمۼیادنب ٔیۼوقۼےکۼاسھتۼامنزۼیک رۼفتیضۼاکۼمکحۼےہ۔ہیۼدہایۼیھبۼےہۼہکۼامنزۼیکۼتمکحۼےہۼاہللۼاعتیلٰ ۼاکۼذرکرکیانکیلۼ‬
‫ۼہۼاحؽۼںیمۼاہللۼاعتیلٰ ۼاکذرکاجریۼرانھکےہ۔ذرکۼےکۼینعمۼںیہۼا ِ ِس َت ِح َضا ُرُاہّٰللِ ُفِیُا ِل َقّل ِِبُۼینعیۼدؽۼںیمۼاہلل ۼاعتیلٰۼیکۼ ایدۼ‬
‫امنزۼےکۼدعبۼیھب ر‬
 ‫‪۴‬۔‬ ‫‪133‬‬ ‫الم ِحصِ ٰن ُتُ‬
‫‪َ -۵‬و ُ‬
‫ِ‬
‫ۼالتوت ۼفرآؿِ ۼمیکح‪ ،‬ۼحیبست‪ ،‬ۼدیمحت‪ ،‬ۼریبکت‪،‬لیلہت ۼ‪ ،‬ۼاافغتسر‪،‬ونسمؿ ۼاذاکر ۼاور ۼداعؤں ۼےک ۼذرہعی ۼایک ۼاج ۼاتکس ۼےہ۔ ۼاہتبلۼ‬ ‫ےناےئ ۼرانھک۔ذرک‬
‫ۼییھبۼوہ ِ‬
‫ۼاحلۼذرکۼںیمۼےہ۔ رھۼذرکۼےسۼرمادۼہیۼیھبۼےہۼ‬ ‫ارگۼوکیئۼصخشۼاخومشۼےہۼنکیلۼ ُاسۼاکۼدؽۼاہللۼاعتیلٰۼیکۼحرػۼوتمہجۼےہ ۼ‬
‫ن‬
‫ۼہ ۼاکؾ ۼرکےت ۼوہےئ ۼاہلل ۼاعتیلٰ ۼےک ۼااکحامت ۼاور ۼیبن ۼرکمیﷺیک ۼس ۼوکیادرںیھک‪،‬وھجٹ ۼک ۼوبںیل‪،‬یسک ۼوکدوھہک ۼک ۼدںیت‬
‫ہک ۼمہ ر‬
‫ن‬ ‫ن‬
‫اوراےنپۼہلمجۼفراضئۼدیایۼداریۼےسۼاداۼرکںیۼ۔ ت‬

‫تآیت‪ ۳۳۶‬ت‬
‫ن‬ ‫ن‬
‫املسمؿۼاورۼاکفرۼےکۼلمعۼاکۼفرؼ‬
‫اورۺزمکوریۺہنۺداھکو(دنمش)ۺوقمۺاکۺاھچیپۺرکےنۺںیم‬ ‫َواَلاْوُنِهَتيِفِءٓاَغِتْباِمْوَقْلاؕ‬
‫ح‬
‫ارگمتۺےن ۺدھکۺ ھنالۺےہ‬ ‫ْنِااْوُنْوُكَتَنْوُمَلْاَت‬
‫ح‬
‫وتےب ۺکشۺا ُنہون ۺےن ۺیھب ۺدھکۺ ھنالےہےسیجمت ۺےن ۺدھکۺ‬
‫ح‬ ‫ْمُهَّنِاَفَنْوُمَلْاَياَمَكَنْوُمَلْاَتٍ‬
‫ھنالےہ‬
‫اورمت ۺوتادیمرےتھکوہاہلل ۺےس ۺاُس(ارج ۺ)یک ۺسج ۺیک ۺورۺ‬
‫َوَنْوُجْرَتَنِمِہّٰللااَماَلنْوُجْرَيؕ‬
‫اُدیمںیہنۺرےتھک‬
‫اوراہللۺسبۺھچکۺاجےننۺواال‪ِ ،‬‬
‫امکلۺتمکحۺواالۺےہ۔‬ ‫َوَناَكُهّٰللااًمْيِلَعاًمْيِكَحٌ݄‪۰۰۲‬‬
‫ۼوکببیغ ۼدے ۼریہ ۼےہ ۼہک ۼےسیک ۼیہ ۼلکشم ۼاحالت ۼوہں' ۼوہ ۼافکر ۼاک ۼاقمہلب ۼاور ۼاعتق ۼرکک ۼںیم زمکوری ۼک ۼ‬ ‫ہی ۼآی ۼاملسمونں ر‬
‫ن‬
‫ۼآختۼںیمۼیسکۼریخۼیکۼادیمۼط ںی۔ۼ ُاؿۼےکۼاسےنمۼ‬ ‫داھکںیئ۔افکر اۼیلطۼےکۼےیلۼامؽۼوۼاجؿۼیکۼفریااینںۼدےۼرےہۼںیہۼاحالہکنۼ ُاط ںی ر‬
‫ن‬
‫رصػ ۼداین ۼاور ۼ ُاس ۼےک ۼیایادیئار ۼافدئے ۼںیہ۔ ۼاِس ۼےک ر‬
‫ۼبسکع ۼاملسمؿ ۼارگ ۼاہلل ۼاعتیلٰ ۼیک ۼراہ ۼںیم ۼفریااینں ۼدںی ۼےگ ۼوت ۼ ُاط ںی ۼاہلل ۼاحبسک ٗۼ‬
‫ن‬ ‫ن‬
‫ۼآخت ۼےک ۼادبی ۼوایلعٰ ۼااعنامت ۼاحلص ۼوہک ۼیک ۼوتعق ۼےہ۔ ۼج ۼںیم ۼےسیج ۼاجین ۼاصقنؿ اۼی ۼدھکۼ‬ ‫اعتیلٰ ۼیک ۼوخونشدی ۼو ۼرقتب ۼاور ر‬
‫ن‬ ‫ن‬
‫املسمونںۼوکۼاتچنہپۼےہ ۼوےسیۼیہ ۼاکفروںۼوکۼیھبۼاتچنہپۼےہ۔ ۼاکفرۼیالطۼرپ ۼوہۼرکۼہیۼش ۼھچکۼبرداشۼرکےت ۼںیہۼوتۼ رھاملسمؿ ۼقحۼرپۼوہۼ‬
 ‫‪۴‬۔‬ ‫‪133‬‬ ‫الم ِحصِ ٰن ُتُ‬
‫‪َ -۵‬و ُ‬
‫ۼش ۼویکں ۼک ۼبرداش ۼرکںی؟ ۼاملسمؿ ۼدیہش ۼوہ ۼاجںیئ ۼیا ۼزدنہ ۼالسم ۼب ر ۼآ ۼاجںیئ‪ ،‬ۼدوونں ۼوصروتں ۼںیم ۼ ُاط ںی ۼاہلل ۼاعتیلٰ ۼیکۼ‬
‫رکہی ت‬
‫ۼاخۼوۼوثابۼےنلمۼیکۼادیمۼےہ۔ ت‬
‫حرػۼےسۼمیظع ر‬

‫‪۳۳۷‬یاۼ‪ ۳۳۸‬ت‬
‫تآیات ۼ‬
‫ن‬
‫دعؽۼرکو‪،‬ایخیۼرکک ۼواےلۼیکۼحرػۼداریۼک ۼرکو‬
‫ےبۺکش ۺاےۺیبن!مہۺےنۺتارلۺیکۺےہۺا ت ۺیکۺرطفۺ‬
‫ۤاَّنِاۤاَنْلَزْنَاَكْيَلِاَبٰتِكْلاِّقَحْلاِب‬
‫اتکتۺقحۺےکساھت‬
‫تاہک ۺا ت ۺہلصیف ۺرکںی ۺولوگنۺےکدرایمن ۺاُس ۺےک ۺدرہعیۺ‬
‫َمُكْحَتِلَنْيَبِساَّنلاۤاَمِبَكىٰرَاُهّٰللاؕ‬
‫وجریصبتۺدیۺےہۺا تۺوکۺاہللۺےن‬
‫اورہن ۺںینب ۺایخیت ۺرکےن ۺواولن ۺیک ۺرطف ۺےسڑگھجےنۺ‬
‫َواَلْنُكَتَنْيِنِٕىٓاَخْلِّلاًمْيِصَخۙ݅‪۰۰۲‬‬
‫واےل۔‬
‫اورۺششخبۺام تگیےۺاہللۺےس‬ ‫َّوِرِفْغَتْساَهّٰللا‬
‫ےبۺکشۺاہللۺتہبۺےنشخبۺواال‪،‬ہشیمہۺرمحۺفرامےنۺواالۺےہ۔‬ ‫َّنِاَهّٰللاَناَكاًرْوُفَغاًمْيِحَّرٍ݆‪۰۰۲‬‬
‫ن ن‬
‫اِؿ ۼآیات ۼںیم ۼآاگہ ۼایکایگہک ۼاہلل ۼاعتیلٰ ۼک ۼیبن ۼارکؾ ۼﷺرپ ۼایسی ۼاتکب ۼیازؽ ۼفرامیئ ۼےہ ۼوجوسدصیفقح ۼےہ۔یبن ۼارکؾ ۼﷺت‬
‫ۼہ ۼاحمک ۼاور ۼاقیض ۼوک ۼدہای ۼدی ۼیئگ ۼہک ۼوہ ۼاہلل ۼاعتیلٰ ۼیک ۼحرػ ۼےس ۼاطعیک ۼاجک ۼوایل ۼریصبت ۼاور ۼمہف ۼوکۼ‬
‫اورآپﷺےک ۼوتطس ۼےس ر‬
‫ن‬ ‫ن‬
‫بروےئ ۼاکر ۼالےت ۼوہےئ ۼاہلل ۼاعت ٰیل ۼیک ۼ ۼیازؽ ۼرکدہ ۼاتکب ۼیک ۼرو ین ۼںیم ۼدعؽ ۼرکںی۔یسک ۼتحلصم اۼی ۼوخػ ۼیک ۼوہج ۼےس ۼایخی ۼرکک ۼ‬
‫واولںۼیکۼحرػۼداریۼک ۼرکںی۔ۼاِسۼوحاےلۼےسۼارگۼالوعشریۼوطرۼرپۼاطخۼوہاجےئۼوتۼاہللۼاعتیلٰۼےسۼک ششۼاکۼوساؽۼرکںی۔ۼوہۼ ر‬
‫ہۼاطخۼوکۼ‬
‫ن‬
‫ےنشخبۼواالۼاورۼتہبۼرمحۼفرامک ۼواالےہ۔ ت‬
 ‫‪۴‬۔‬ ‫‪133‬‬ ‫الم ِحصِ ٰن ُتُ‬
‫‪َ -۵‬و ُ‬
‫تآیات‪۳۳۹‬ۼیاۼۻ‪ ۳۳‬ت‬

‫دعؽۼےکۼاعمہلمۼںیمۼبصعتۼک ۼرکو‬
‫اوراےیبن!ڑگھجاہن ۺےئجیکاُن ۺیک ۺرطف ۺےسوجایخیتۺ‬
‫َواَلْلِداَجُتِنَعَنْيِذَّلاَنْوُناَتْخَيْمُهَسُفْنَاؕ‬
‫رکےتۺںیہۺاےنپۺا تۺےس‬
‫ےبکش ۺاہلل ۺدنسپںیہن ۺرکتااُےسوجایخیت ۺرکےنواال‪،‬ۺ‬
‫اًمْيِثَاۚ݇‪۰۰۲‬‬
‫َّنِاَهّٰللااَلُّبِحُيْنَمَناَكاًناَّوَخ َ‬
‫گنارۺاگروہ۔‬
‫ورۺاپھچ سکیےۺںیہ(اےنپۺارادے)ولوگنۺےسۺ‬ ‫َنْوُفْخَتْسَّيَنِمِساَّنلا‬
‫اورںیہنۺاپھچۺ سکیےۺاہللۺےس‬ ‫َواَلَنْوُفْخَتْسَيَنِمِہّٰللا‬
‫اورورۺاُنۺےکساھتۺوہتاۺےہ‬ ‫َوَوُهْمُهَعَم‬
‫بب ۺورۺوشمررۺرکےتںیہۺرات ۺوکایسی ۺتات ۺاک‪،‬ورۺوخسۺ‬
‫ْذِاَنْوُتِّيَبُياَماَلىٰضْرَيَنِمِلْوَقْلاؕ‬
‫ںیہنۺوہتاسجۺےس‬
‫اوراہللۺاُسۺاکوجورۺرکۺرےہۺںیہۺااحطزۺرکےنۺواالےہ۔‬ ‫َوَناَكُهّٰللااَمِبَنْوُلَمْعَياًطْيِحُم݈‪۰۰۲‬‬
‫(اےۺاملسمون)ونس!ہیۺمتۺیہۺوتوہ‬ ‫ْمُتْنَاٰۤهِءٓاَلُؤٰۤه‬
‫وجڑگھجےتوہاُنۺیکۺرطفۺےسۺداینۺیکۺردنیگۺںیم‬ ‫ْمُتْلَدٰجْمُهْنَعيِفِةوٰيَحْلااَيْنُّدلا‬
‫سپۺوکنۺڑگھجےاگاہللۺےساُنۺےکتارےںیمۺرو ِرۺایقمب؟‬ ‫ْنَمَفُلِداَجُّيَهّٰللاْمُهْنَعَمْوَيِةَمٰيِقْلا‬
‫تاوکنۺوہاگۺاُنۺاکۺولیک؟۔‬ ‫ْمَاْنَّمُنْوُكَّيْمِهْيَلَعاًلْيِكَو݉‪۰۰۲‬‬
 ‫‪۴‬۔‬ ‫‪133‬‬ ‫الم ِحصِ ٰن ُتُ‬
‫‪َ -۵‬و ُ‬
‫ۼاگلدی۔ۼیبن ۼارکؾۼﷺاورۼ‬ ‫ۼخؾۼایکۼنکیل ۼازلاؾ ۼایۼوہیدیۼرپ ا‬ ‫اِؿۼآیاتۼےکۼسپۼرظنمۼںیمۼای ۼواہعقۼےہ ۼ۔ ۼایۼانمقفۼک ۼوچریۼاک ر‬
‫ن‬
‫ۼدی ۼ۔ ۼیبنۼ‬
‫تقیقح ۼاحؽ ۼےس ۼآاگہ رۼفام ا‬
‫ِ‬ ‫ٔب ۼوہ ۼرک ۼ ُاےس ۼاچس ۼےنھجمس ۼےگل ۼ۔ ۼاہلل ۼاعت ٰیل ۼک ۼویح ۼےک ۼذرہعی ۼ‬
‫احصہب ۼرکاؾؓ ۼانمقف ۼیک ۼیاوتں ۼےس ۼاتم ر‬
‫ن‬ ‫ن‬
‫ۼآیت ۼاکۼ‬‫ۼایخیۼرکک ۼواےلۼانعرص ۼیکۼامحیۼرکۼک ۼےسۼعنمۼفرامۼیاۼ۔ۼاِؿ ا‬ ‫ارکؾﷺاوراحصہب ۼرکا ؓتؾت ۼوک ۼاِس ۼحرحۼےکۼوھجےٹۼاور ت‬
‫ن‬ ‫ن‬ ‫ن‬
‫ۼرکیۼاچےیہۼوخاہۼاِسۼاکۼافدئہۼیسک رۼ‬
‫ۼاکفوکۼ‬ ‫ۼہۼوصرتۼںیمۼدعؽ ا‬ ‫اغیپؾۼہیۼےہۼہکۼدعؽۼےکۼاعمہلمۼںیمۼیسکۼبصعتۼاکۼدلخۼط ںیۼوہیااچےیہ۔ ر‬
‫یہۼویکںۼک ۼےچنہپۼ۔ ت‬

‫‪۳۳۳‬یاۼ‪ ۳۳۴‬ت‬
‫تآیات ۼ‬
‫ن‬ ‫ن‬
‫ۼاوریۼادیمۼک ۼوہں‬
‫گاہۼاگرۼامویس ا‬
‫اورسجۺےنۺیکۺوکیئۺیڑۺایئ‬ ‫َوْنَمْلَمْعَّياًءْٓوُس‬
‫تاایکملظۺاےنپۺا تۺرپ‬ ‫ْوَاْمِلْظَيٗهَسْفَن‬
‫رھپامیگنۺششخبۺاہللۺےس‬ ‫َّمُثِرِفْغَتْسَيَهّٰللا‬
‫ورۺتاےئۺاگۺاہللۺوکۺتہبۺےنشخبۺواال‪،‬ۺہشیمہۺرمحۺفرامےنۺواال۔‬ ‫ِدِجَيَهّٰللااًرْوُفَغاًمْيِحَّر݊‪۰۰۲‬‬
‫اورسجۺےنۺامکتاۺگنار‬ ‫َوْنَمْبِسْكَّياًمْثِا‬
‫وتۺےبۺکشۺورۺامکتاۺےہۺگنارۺاےنپۺیہۺےیل‬ ‫اَمَّنِاَفٗهُبِسْكَيىٰلَعٖهِسْفَن‬
‫اوراہللۺسبۺھچکۺاجےننۺواال‪،‬ۺ ِ‬
‫امکلۺتمکحۺواالۺےہ۔‬ ‫َوَناَكُهّٰللااًمْيِلَعاًمْيِكَح݋‪۰۰۲‬‬
‫اورسجۺےنۺامکیئۺوکیئۺبطاتاوکیئۺگنار‬ ‫َوْنَمْبِسْكَّيًةَئْٓيِطَخْوَااًمْثِا‬
‫رھپۺاُسۺاکۺازلامۺوھتتۺدتاۺیسکۺےبۺگنارۺرپ‬ ‫َّمُثِمْرَيٖهِبأًـْٓيِرَب‬
 ‫‪۴‬۔‬ ‫‪132‬‬ ‫الم ِحصِ ٰن ُتُ‬
‫‪َ -۵‬و ُ‬
‫وتۺاُسۺےنۺااھٹتاۺاتکۺاتہبنۺاورایکۺاتکۺواحضۺ گنار۔‬ ‫ِدَقَفَلَمَتْحااًناَتْهُبَّواًمْثِاًنْيِبُّمٌ݌‪۰۰۲‬‬
‫ن‬ ‫ن‬ ‫ن‬ ‫ن‬ ‫ن‬
‫ۼگہ ۼاگرےچسۼدؽۼےس ۼاہلل ۼاعتیل ۼےکۼ‬
‫گہ ۼاگروںۼوک اۼی ۼادیمی ۼےس ۼاچبک ۼےکےیل ۼفرامیاایگہک ۼگاہۼوھچیاوہ اۼیۼبرا‪،‬ۼجۼیھب ا‬ ‫اِؿ ا‬
‫ۼآیت ۼںیمۼ ا‬
‫رکیۼ‬
‫ۼاگبڑی ۼہکلب ۼاانپ ۼیہ ۼاصقنؿ ۼ ا‬
‫وضحروتہب ۼو ۼاافغتسررکے ۼاگ ۼوت ۼاہلل ۼاعتیل ۼوکوفغرا ۼو ۼررمیح ۼیاےئ ۼاگ۔وج ۼوتہب ۼک ۼرکے ۼوہ ۼیسک ۼاک ۼھچک ۼط ںی ا‬
‫ن‬
‫ۼخؾ ۼرکک ۼےک ۼدعبیادؾ ۼوہک ۼےک ۼاجبےئ ۼازلاؾ ۼیسک ۼاور ۼےک ۼرس ۼڈاؽ ۼدےتیۼ‬ ‫ۼ ہی ۼودیع ۼےہ ۼوج ر‬
‫ےہ۔اہتبل ۼاےسی ۼولوگں ۼےک ۼےیل ۼوت د‬
‫ن‬ ‫ن‬
‫ۼخؾۼہکۼ ُاسۼ‬ ‫ۼگہ ۼاکۼاکؾۼایک ۼاور ۼدورسااِسۼےسۼیھب ر‬
‫ۼبا ر‬ ‫ۼخؾ ۼےیک ۼںیہ۔ۼایۼوخد ا‬ ‫ۼدگۼذعابۼےہ ۼویکہکنۼ ُاوہنں ۼک ۼدو ر‬ ‫ںیہ۔ ُاؿ ۼےکۼےیل ا‬
‫ن‬
‫گہۼوکۼیسکۼےبۼوصقرۼےکۼرسۼںوھپۼرکۼ ُاےسۼرجمؾۼانبک ۼیکۼوکششۼیکۼ۔ ت‬ ‫ا‬

‫تآیت‪ ۳۳۵‬ت‬

‫ۼاہللاعتیلٰۼاکۼلضف‬
‫ﷺرپ ۼ‬ ‫ۼ‬ ‫یبنۼارکؾ‬
‫اوراےیبن!ارگہن ۺوہتااہلل ۺاکلضف ۺا ت ۺرپاوراُس ۺیکۺ‬
‫َوْوَلاَلُلْضَفِہّٰللاَكْيَلَعَوٗهُتَمْحَر‬
‫رحمب‬
‫انیقیًۺہیہتۺرکاکچاھتۺاتکۺرگورۺاُنۺںیمۺےسہکۺرارِۺدعلۺےسۺ‬
‫ْتَّمَهَلٌةَفِٕىٓاَّطْمُهْنِّمْنَاكْوُّلِضُّيؕ‬
‫اٹہدےا تۺوک‬
‫اورورۺںیہنۺاکہبرےہۺرگمۺاےنپۺیہۺا تۺوک‬ ‫َواَمَنْوُّلِضُيۤاَّلِاْمُهَسُفْنَا‬
‫اورورۺںیہنۺاصقننۺاچنہپۺ سکیےۺا ت وکۺھچکۺیھب‬ ‫َواَمَكَنْوُّرُضَيْنِمٍءْيَشؕ‬
‫اورتارلۺیکۺےہۺاہللۺےنۺا ت رپاتکۺتۺاورتمکح‬ ‫َوَلَزْنَاُهّٰللاَكْيَلَعَبٰتِكْلاَوَةَمْكِحْلا‬
‫ؐںیہنۺاجےتنۺےھت‬
‫ؐ وکۺورۺھچکۺوجۺا ت‬
‫اوراھکستاۺا ت‬ ‫َوَكَمَّلَعاَمْمَلْنُكَتمَلْعَتؕ‬
‫اوراہللۺاکلضف ا ت رپتہبۺیہۺیڑاےہ۔‬ ‫َوَناَكُلْضَفِہّٰللاَكْيَلَعاًمْيِظَعݍ‪۰۰۲‬‬
 ‫‪۴‬۔‬ ‫‪131‬‬ ‫الم ِحصِ ٰن ُتُ‬
‫‪َ -۵‬و ُ‬
‫ۼزیین ۼےک ۼذرہعی ۼطلغ ۼہلصیف ۼیکۼ‬
‫ۼانعیت ۼاک ۼایبؿ ۼےہ ۼ۔آپﷺوک ۼانمنیقف ۼرچب ا‬‫اِس ۼآی ۼںیم ۼیبن ۼارک ۼؾﷺرپ ۼاہلل ۼاعت ٰیل ۼیک ۼمیظع ا‬
‫ن‬ ‫ن‬
‫ۼدی ۼ۔ ۼ ُاس ۼ ت ۼک ۼآپﷺوکۼ‬ ‫تقیقحۼِاحؽ ۼےس ۼآاگہ ۼفرام ا‬
‫ِ‬ ‫ۼاجی ۼاچےتہ ۼےھت ۼنکیل ۼاہلل ۼاعتیلٰ ۼک ۼویح ۼےک ۼذرہعی ۼآپﷺوک ۼ‬
‫حرػ ۼےل ا‬
‫نن‬
‫ۼباۼ‬
‫اتکب ۼو ۼتمکح ۼےک ۼخراک ۼدےی ۼاور ۼوہ ۼھچک ۼاھکسیا ۼوج ۼآپﷺط ںی ۼاجےتن ۼےھت ۼ۔ ۼالب ہبش ۼآپﷺرپ ۼ ُاس ۼاک ۼلضف ۼتہب ۼیہ ر‬
‫ےہ۔اِس ۼآی ۼںیم ۼہی ۼیھب ۼواحض ۼایک ۼایگہک ۼارگ ۼیارفلض ۼانمنیقف ۼوھجٹ ۼوبؽ ۼرک ۼآپﷺوک ۼطلغ ۼیمہف ۼںیم ۼالتبم ۼرکک ۼںیم ۼاکایمبۼ‬
‫وہاجےت ۼاور ۼاےنپ ۼقح ۼںیم ۼدعؽ ۼےک ۼالخػ ۼہلصیف ۼاحلص ۼرک ۼےتیل ۼوت ۼاصقنؿ ۼ ُایہن ۼاک ۼاھت‪،‬آپﷺاک ۼھچک ۼیھب ۼک ۼڑگبیا۔اہلل ۼاعتیلٰ ۼےکۼ‬
‫ن‬ ‫نن‬
‫ۼانؿ ۼیہ ۼوتۼ‬
‫ۼارشد ۼےہ ۼہک'' ۼںیم ۼرہب ۼاحؽ ۼای ا‬
‫بردی ۼرجمؾ ۼوہ ۼےہ ۼوج ۼوھجٹ ۼوبےل ۼاور ۼدورسے ۼوک ۼدوھہک ۼدے۔آپﷺاک ا‬
‫ن‬
‫ۼزیؿ ۼوہ ۼاور ۼ ُاسۼ‬
‫وہں۔وہاتکسےہ ۼہک ۼمت ۼای ۼدقمہم ۼریمے ۼیاس ۼالؤاورمت ۼںیم ۼےس ۼای رۼفقی ۼدورسے ۼیک ۼہب ۼتبسن ۼزیادہ ۼرچب ا‬
‫ن‬
‫ےکۼداللئ ُۼسۼرکںیمۼ ُاسۼےکۼقحۼںیمۼہلصیفۼرکۼدوں۔رگمہیۼھجمسۼولہکۼارگاِسۼحرحۼاےنپۼیسکۼاھبیئۼےکۼقحۼںیمۼےسۼوکیئۼزیچۼمتۼک ۼ‬
‫ریمےۼہلصیفۼےکۼذرےعیۼاحلصۼیکۼ‪،‬ۼوتۼدرالصۼمتۼدوزخۼاکۼایۼاڑکاۼاحلصۼرکوےگ''۔ۼ(راخری‪،‬ملسم‪،‬اوبداؤد) ت‬

‫تآیت‪ ۳۳۶‬ت‬

‫ی ٰیکۼدنسپیدہۼوصرت‬
‫وجن ۼ‬
‫ن‬
‫ۺوکیئۺ ھالیئۺںیہنۺا ُنۺیکۺتہبۺیسۺرسوگویشنۺںیم‬
‫وساےئۺاُسۺےکۺوجرتبیغۺدےۺدصےقۺیک‬
‫تایکینۺیکۺ‬
‫تاۺولوگنۺےکۺدرایمنۺحلصۺرکاےنۺیک‬
‫اورسجۺےن ۺۺایکااسیاحلصۺرکےنۺےکۺےیلاہللۺیکۺراضۺ‬
‫وتۺرقنعبیۺمہۺدںیۺےگاُےسۺسادنارۺدبہل۔‬
‫اَلَرْيَخْيِفٍرْيِثَكْنِّمْمُهىٰوْجَّن‬
‫اَّلِاْنَمَرَمَاٍةَقَدَصِب‬
‫ْوَاٍفْوُرْعَم‬
‫ْوَاٍۭحاَلْصِاَنْيَبِساَّنلاؕ‬
‫َوْنَمْلَعْفَّيَكِلٰذَءٓاَغِتْباِتاَضْرَمِہّٰللا‬
‫َفْوَسَفِهْيِتْؤُناًرْجَااًمْيِظَعݎ‪۰۰۲‬‬
 ‫‪۴‬۔‬ ‫‪133‬‬ ‫الم ِحصِ ٰن ُتُ‬
‫‪َ -۵‬و ُ‬
‫ۼوسرہ ۼاجمدہل ۼیک ۼآیت تۺںیم ۼاِس ۼےس ۼعنم ۼایک ۼایگۼ‬
‫وجنی ۼ ٰینعی ۼیسک ۼاامتجتیع ۼےک ۼیارے ۼںیم ۼہیفخ ۼوشمرہ ۼورصبتہ ۼدنسپیدہ ۼلمع ۼط ںی ۼےہ۔ ٔ‬
‫ۼببیغۼدانیۼ'ۼیسکۼ‬ ‫ۼدنسپیہۼوصرتۼہیۼاتبیئۼیئگۼہکۼاہنتیئۼںیمۼیسکۼوکۼاہلل ۼاعت ٰیلۼیکۼراہۼںیمۼدصہقۼرکک ۼیک ر‬
‫د‬ ‫ےہ۔ۼاِسۼآیۼںیمتوجنیۼ ٰیک‬
‫ن‬ ‫ن‬ ‫ن‬
‫ۼارشدۼفرامیاۼۼ''ایکۼ‬
‫یکینۼیکۼحرػۼاملئۼرکیاۼیاۼیامہۼاالتخافتۼوکۼمتخۼرکک ۼیکۼوکششۼرکیا۔ای اۼیرۼیبنۼارکؾﷺتک ۼاحصہبۼرکاؾ ۼےس ا‬
‫ںیمۼںیہمتۼاےسیۼاکؾۼیکۼربخک ۼدوںۼوجۼامنز‪،‬ۼروزہۼاورۼدصہقۼےسۼیھبۼالضفۼےہ؟''احصہبؓۼک ۼرعضۼایکۼ''اتب'ےیئ''۔وتتآپﷺک ۼ‬
‫ن‬ ‫ن‬ ‫ن‬ ‫ن‬
‫ۼآخ ۼںیم ۼنارتۼدیۼیئگۼہک ۼوجوکیئۼاہللۼاعت ٰیل ۼیکۼراضۼیکۼاخحراہنتیئۼںیمۼ‬
‫فرامیا''دوافراد ۼےکۼدرایمؿ ۼحلص ۼرکایا''(برذمی)۔ ۼآی ۼےک ر‬
‫ن‬
‫یسکۼوکۼکینۼاکومںۼیکۼحرػۼاملئۼرکےۼاگۼوتۼرقنعیۼاہللۼاعت ٰۼیل ُاےسۼشادنارۼدبہلۼاطعۼفرامےئۼاگ۔ ت‬

‫تآیت‪ ۳۳۷‬ت‬

‫میکحےسۼدےہ ‬
‫اامجعۼامۼےکۼےیلۼفرآؿِتۼ ۼ‬
‫ِ‬
‫اورۺوجۺاخمتفلۺرکےۺروسل ۺیک‬ ‫َوْنَمِقِقاَشُّيَلْوُسَّرلا‬
‫اِسۺےکۺدعبۺہکۺواحضۺوہۺیکچۺاُسۺرپۺدہایت‬ ‫ْۢنِمِدْعَباَمَنَّيَبَتُهَلىٰدُهْلا‬
‫اورۺےلچۺاُسۺرارۺرپۺوجۺا ۺےہۺومونمنۺیکۺرارۺےس‬ ‫َوْعِبَّتَيَرْيَغِلْيِبَسنْيِنِمْؤُمْلا‬
‫وتمہۺریھپۺدںیۺےگۺاُےسۺحذرھورۺوخدۺرھپاۺےہ‬ ‫ٖهِّلَوُناَمىّٰلَوَت‬
‫اوردالۺدںیۺےگۺاُےسۺمنہجۺںیم‬ ‫َوٖهِلْصُنَمَّنَهَجؕ‬
‫اورورۺتہبۺیہۺیڑیۺولےنٹۺیکۺہگجۺےہ۔‬ ‫َوْتَءٓاَساًرْيِصَمٌݏ‪۰۰۲‬‬
‫ن‬ ‫نن‬
‫ۼ رھدحیۼوبنیﷺت‪،‬ۼ رھۼاامجعِ ۼامۼاورۼآخرۼںیمتتماس۔ہیۼآیۼاامجعِ ۼ‬ ‫ِ‬ ‫ۼامخۼاچرۼںیہۼ۔ۼشۼےسۼےلہپۼفرآؿِ ۼرکمیۼ‪،‬‬‫رشتعیۼےک د‬
‫ن‬ ‫نن‬
‫ۼامخِۼرشتعیۼوہک ۼےک ۼےیلۼدےہ ِۼفرآینۼفرامہ ۼرکیتۼےہۼ۔ۼاامجعِ ۼامۼوکۼاسۼآیۼںیمۼ'' لیبۼاوملنینم''ۼینعیۼومونمںۼ‬
‫ِ‬ ‫امۼےک د‬
‫ن‬
‫رامی ۼہک ۼوج ۼوکیئ ۼومونمں ۼےک ۼراےتس ۼوک ۼوھچڑ ۼرک ۼینعی ۼومونمں ۼےک ۼہقفتم ۼےلصیف ۼوک ۼرد ۼرک ۼےک ۼوکیئ ۼا گ ۼروش ۼاایتخرۼ‬
‫اکراہتس ۼاہک ۼایگ ۼےہ۔ ۼف ا‬
 ‫‪۴‬۔‬ ‫‪133‬‬ ‫الم ِحصِ ٰن ُتُ‬
‫‪َ -۵‬و ُ‬
‫ن‬
‫رکےۼوتۼوہۼدرالصۼیبنۼرکمیۼﷺتیکۼامۼںیمۼان شاارۼادیاۼرکک ۼاکۼرجمؾۼوہۼاگ۔ۼہیۼدرتقیقحۼاہللتۼےکۼروسؽﷺتےسۼدینمشۼیکۼ‬
‫وصرتۼےہۼہکۼ ُاؿۼیکۼامۼںیمۼوھپٹۼڈاؽۼدیۼاجےئۼ۔ۼااسیۼرکک ۼواےلۼوکۼاہللۼاعتیلٰۼمنہجۼردیسۼرکےۼاگ۔ ت‬

‫‪۳۳۸‬یاۼ‪ ۳۳۹‬ت‬
‫تآیات ۼ‬
‫ۼاکخؾۼاعمػۼط ںیۼایکۼاجےئۼاگ‬
‫رشک ر‬
‫ےب ۺکش ۺاہلل ۺاعمف ۺںیہن ۺرکے ۺاگاِےس ۺہک ۺرشک ۺایکۺ‬
‫َّنِاَهّٰللااَلُرِفْغَيْنَاَكَرْشُّيٖهِب‬
‫اجےئاُسۺےکۺساھت‬
‫اوراعمف ۺفرامدے ۺاگوجاِس ۺےک ۺعالورۺےہ‪،‬سج ۺےکۺےیلۺ‬
‫َوُرِفْغَياَمَنْوُدَكِلٰذْنَمِلُءٓاَشَّيؕ‬
‫اچےہۺاگ‬
‫اورۺسجۺےنۺرشکۺایکۺاہللۺےکۺساھتۺ‬ ‫َوْنَمْكِرْشُّيِهّٰللاِب‬
‫وتانیقیًورۺاجۺڑپاتہبۺدورۺیکۺرمگایہۺںیم۔‬ ‫ْدَقَفَّلَضاًۢلٰلَضاًدْيِعَبݐ‪۰۰۲‬‬
‫ورۺںیہنۺاکپرےتۺاہللۺےکوسارگمدنچرتاہنۺتاومنۺوک‬ ‫ْنِاَنْوُعْدَّيْنِمٖۤهِنْوُدۤاَّلِااًثٰنِاٍ‬
‫اورورۺںیہنۺاکپرےتۺرگمرسشکۺاطیشنۺوک۔‬ ‫َوْنِاَنْوُعْدَّياَّلِااًنٰطْيَشاًدْيِرَّمۙݑ‪۰۰۲‬‬
‫ۼوسرہۼابمرہکۼیکۼآیۼ‪۴۸‬یکۼحرح'ۼآیت‪١١۶‬تںیمتیھبۼہیۼاالعؿۼایکۼایگہکۼاہللۼاعتیلٰۼرشکۼوکۼاعمػۼط ںیۼرکےۼاگ'ۼاِسۼےکۼالعوہۼ‬ ‫اِس ن ٔ‬
‫ن‬
‫التبموہاجیۼےہ۔ۼاہللۼاعتیلٰ ۼںیمہۼرشکۼ‬
‫ا‬ ‫ۼگہۼوکۼاچےہۼاگۼاعمػ رۼفامۼدےۼاگ۔ۼرشکۼرکک ۼواالدرتقیقحۼتہبۼدورۼیکۼرمگایہۼںیمۼ‬ ‫ س ا‬
‫ن‬ ‫ن‬
‫یکۼتقیقحۼاورۼاِسۼیکۼفلتخمۼوصروتںۼوکۼےنھجمسۼاورۼاِؿۼےسۼےنچبۼیکۼوتقیفۼاطعۼفرامےئۼ۔آنیم!ۼرشکۼےکۼالعوہۼدرگیۼگاوہں ےکۼےیلۼ‬
‫ن‬ ‫ن‬ ‫ن‬
‫ۼگہۼوکۼاچےہۼاگۼاعمػۼفرامدےۼاگ۔اہتبلۼیچسۼوتہبۼےسۼرشکۼتیمسۼامتؾۼبرے ا‬
‫ۼگہۼیھبۼاعمػۼ‬ ‫یھبۼیلھکۼیٹھچۼط ںیۼہکلبۼاہللۼاعتیلٰ ۼ س ا‬
‫ن ن‬
‫ۼارشدۼوہاہکۼرشمنیکِۼرعبۼدنچۼزیاک ۼیاومںۼوکۼاہللۼاعتیلٰ ۼےکۼوسااکپرےتۼںیہ۔ ُاؿۼےکۼوتبںۼےکۼ‬
‫رکدےیۼاجںیئۼےگ۔آیۼ‪١١۷‬ۼںیم ا‬
 ‫‪۴‬۔‬ ‫‪133‬‬ ‫الم ِحصِ ٰن ُتُ‬‫‪َ -۵‬و ُ‬
‫ن‬ ‫ن‬ ‫ن ن‬
‫یاؾ ۼؤمی ۼےھت ۼےسیج ۼالت‪ ،‬ۼزعی‪ ،‬ۼانمة‪ ،‬اۼیہلئ ۼوریغہ۔وہ ۼفروتشں ۼوک ۼیھب ۼاہلل ۼاعتیلٰ ۼیک ۼپی یااں ۼفرار ۼدے ۼرک ۼ ُاؿ ۼیک ۼ ےاج ۼرکےت ۼےھت ۼ۔ۼ‬
‫ن‬ ‫ن‬
‫ۼاھجسیۼےہۼاوراہللۼ‬
‫وتبں‪،‬ۼفروتشںۼاورۼدرگیۼویتسہںۼیکۼ ےاجۼدرالصۼاطیشؿۼیکۼ ےاجۼےہۼویکہکنۼرشکۼیکۼامتؾۼراںیہۼاطیشؿۼیہۼاناؿۼوک ا‬
‫ک‬
‫اعتیلٰۼےکۼدرۼےسۼاٹہۼرکۼدورسوںۼےکۼآاتسونںۼاورۼوچ ھٹووںۼرپ ا‬
‫ۼاکھجیۼےہ۔ ت‬

‫ۺ‪۳۳‬یاۼۻ‪ ۳۳‬ت‬
‫تآیات ۼ‬
‫ن‬
‫اطیشؿۼےکۼی اایکۼزعامئ‬
‫تنعلۺیکۺےہۺاطیشنۺرپاہللۺےن‬ ‫ُهَنَعَّلُهّٰللا‬
‫اوراُس ۺےن ۺاہکاھت(اے ۺاہلل!)ںیم ۺرضورولن ۺاگریتےۺ‬
‫َوَلاَقَّنَذِخَّتَاَلْنِمَكِداَبِعاًبْيِصَناًضْوُرْفَّمۙݒ‪۰۰۲‬‬
‫لرکونۺںیمۺےسۺاتکۺرقمرہصح۔‬
‫اورںیمۺرضوۺررمگارۺرکونۺاگاُںیہن‬ ‫َّومُهَّنَّلِضُاَل۠‬
‫اورںیمۺرضوروھجیٹۺادیمںیۺدالونۺاگۺاُںیہن‬ ‫َوْمُهَّنَيِّنَمُاَل‬
‫اورۺںیمۺرضورۺرتبیغۺدونۺاگاُںیہنۺ‬ ‫َوْمُهَّنَرُمٰاَل‬
‫وتۺورۺرضورریچںیۺےگۺوچتاوینۺےکۺاکن‬ ‫َّنُكِّتَبُيَلَفَ۠ناَذٰاِماَعْنَاْلا‬
‫اورۺںیمۺرضوررتبیغۺدونۺاگاُںیہن‬ ‫َوْمُهَّنَرُمٰاَل‬
‫وتۺورۺرضوردبںیلۺےگۺاہللۺیکۺدیپاۺیکۺوہیئۺوصرت‬ ‫َّنُرِّيَغُيَلَفَ۠قْلَخِہّٰللا‬
‫اورسجۺےنانبتااطیشنۺوکدوسبۺاہللۺوکوھچررک‬ ‫َوْنَمِذِخَّتَّيَنٰطْيَّشلااًّيِلَوْنِّمِنْوُدِہّٰللا‬
‫ک‬
‫وتاصقننۺاُاھٹتاۺاُسۺےن ھالاصقنن۔‬ ‫ْدَقَفَرِسَخاًناَرْسُخًنْيِبُّمؕݓ‪۰۰۲‬‬
 ‫‪۴‬۔‬ ‫‪133‬‬ ‫الم ِحصِ ٰن ُتُ‬
‫‪َ -۵‬و ُ‬
‫ن‬
‫ۼآیتۼںیمۼآاگہۼایکۼایگۼہکۼاطیشؿۼک ۼاہللۼاعت ٰیلۼےکۼاسےنمۼاےنپۼاِؿۼزعامئۼاکۼہتخپۼااہظرۼایکۼاھتۼہکۼںیمۼامتؾۼاناونںۼوکۼرمگاہۼرکۼوںۼاگ۔ۼ‬
‫اِؿ ا‬
‫ن‬ ‫ن‬
‫ۼببیغۼ‬‫ۼخیۼرکوںۼاگ۔ۼ ُاط ںیۼوتبںۼےک اۼیؾۼرپۼاجونروںۼوکوفقۼرکک ۼیک ر‬ ‫ۼاہللاعتیلٰۼیکۼک ششۼیکۼوھجیٹۼادیمںیۼدالۼرکۼگاوہںۼرپ ر‬‫ُاط ںی ۼ‬
‫دوںۼاگ۔وہۼاِسۼیکۼالعمۼےکۼوطرۼرپۼاجونروںۼےکۼاکؿۼریچںیۼےگ۔ ُاط ںیۼاہللۼاعتیلٰۼیکۼقیلختۼوکۼدبےنلۼیکۼیٹپۼڑپاھؤںۼاگۼ۔تاِسۼیکۼیئکۼ‬
‫ن‬
‫وصرںیت ۼںیہ۔یلہپ ۼہی ۼہک ۼرمدوںں ک ا‬
‫ۼزیک ۼابلس ۼاور ۼاوطار ۼاانپک ۼیک ۼوخاشہ ۼاور ۼوعروتں ۼںیم ۼرمداک ۼوعض ۼعطق ۼاور ۼروش ۼاایتخرۼ‬
‫ن‬
‫رکک ۼیک ۼاچہ ۼ۔دورسی ۼوصرت ۼےہ ۼرمدوں ۼاکداڑیھ ۼڈنمایا۔رسیتی ۼوصرت ۼولخمؼ ۼےس ۼوہ ۼاکؾ ۼانیل س ۼےک ۼےئل ۼاہلل ۼاعتیلٰ ۼک ۼ‬
‫ُاےسۼادیاۼط ںیۼایکۼےسیجۼمہۼسنجۼرپیتس۔وچیھتۼوصرتۼہیۼہکۼ سۼاکؾۼےکےیلۼاہللۼاعت ٰیلۼک ۼیسکۼولخمؼۼوکۼادیاۼایکۼےہ‪،‬ۼ ُاسۼےسۼوہۼاکؾۼ‬
‫ن‬ ‫ن‬
‫ک ۼانیلےسیج ۼرمدوں ۼاور ۼوعروتں ۼوک اۼیھجن ۼانبیاینعی ۼاخدناین ۼوصنمہب ۼدنبی۔ہی ۼش ۼایٹپں ۼاطیشؿ ۼیہ ۼڑپاھیاےہ۔ ۼاےسی ۼاکؾ ۼرکیا ۼدرالصۼ‬
‫ن‬ ‫ن ن‬ ‫ن‬ ‫ن‬ ‫ن‬ ‫ن‬
‫ۼانؿ ۼیہ ۼیااکؾ ۼاورۼ‬ ‫ۼبے ۼیہ ۼک ے ۼںیہ۔رطفت ۼےکالخػ ۼج ۼںیم ۼی ر‬
‫اآلخ ا‬ ‫ٹ‬ ‫کل‬ ‫رطفت ۼےک ۼالخػ ۼج ۼرکیاےہ س ۼےکئات ج ۼ ہشیم ر‬
‫ےںیمۼراتہۼےہ۔ ت‬
‫اسخر ۼ‬

‫‪۳۴۳‬یاۼ‪ ۳۴۴‬ت‬
‫تآیات ۼ‬
‫ۼوھجیۼاورۼاہللۼاکۼودعہۼاچسۼےہ‬
‫اطیشؿۼاکودعہ ا‬
‫اطیشنۺودعرۺرکتاۺےہاُنۺےساورادیمںیۺدالتاۺےہۺاُںیہن‬
‫اورودعرۺںیہنۺرکتااُنۺےساطیشنۺرگمدوھہکۺاک۔‬
‫ہیۺورۺولگۺںیہۺنجۺاکاکھٹہنۺمنہجۺےہ‬
‫اورورۺںیہنۺتاںیئۺےگۺمنہجۺےسۺاھبےنگۺیکۺوکیئۺہگج۔‬
‫اورورۺولگۺوجاامینۺالےئۺ‬
‫اوراُنہونۺےنۺلمعۺےیکۺاےھچ‬
‫ْمُهُدِعَيَوْمِهْيِّنَمُي‬
‫َواَمُمُهُدِعَيُنٰطْيَّشلااَّلِااًرْوُرُغݔ‪۰۰۲‬‬
‫َكِٕىٰٓلوُاْمُهىٰوْاَمُمَّنَهَج‬
‫َواَلَنْوُدِجَياَهْنَعاًصْيِحَمݕ‪۰۰۲‬‬
‫َوَنْيِذَّلااْوُنَمٰا‬
‫َواوُلِمَعِتٰحِلّٰصلا‬
 ‫‪۴‬۔‬ ‫‪133‬‬ ‫الم ِحصِ ٰن ُتُ‬
‫‪َ -۵‬و ُ‬
‫مہ ۺرقنعبی ۺدالخ ۺرکںی ۺےگ ۺاُںیہن ۺا ُن ۺتااغت ۺںیم ۺیتہب ۺ‬
‫ْمُهُلِخْدُنَسٍتّٰنَجْيِرْجَتْنِماَهِتْحَتُرٰهْنَاْلا‬
‫ںیہۺنجۺےکےچینۺرہنںی‬
‫ورۺرےنہۺواےلںیہۺاُنۺںیمۺہشیمہۺشیمہ‬ ‫َنْيِدِلٰخۤاَهْيِفاًدَبَاؕ‪١‬‬
‫اہللۺاکودعرۺاچسےہ‬ ‫َدْعَوِہّٰللااًّقَح‬
‫اوروکنۺرتادرۺاچسۺےہۺاہللۺےسۺوقلۺںیم۔‬ ‫َوْنَمُقَدْصَاَنِمِہّٰللااًلْيِقݖ‪۰۰۲‬‬
‫ن‬
‫ۼانؿ ۼوک ۼج ۼیسک ۼطلغۼ‬
‫ۼاکرویر ۼیہ ۼوھجےٹ ۼودعوں ۼاور ۼادیموں ۼےک ۼب ۼرپ ۼاتلچ ۼےہ۔ ۼوہ ا‬
‫ۼآیت ۼںیم ۼربخدار ۼایک ۼایگہک ۼاطیشؿ ۼاک ۼاسرا ا‬ ‫اِؿ ا‬
‫ن‬ ‫ن‬
‫ۼرھکۼ‬
‫ۼاجی ۼاچاتہ ۼےہ ۼوت ۼ ُاےس ۼزبس ۼیاغ ۼداھک ای ۼےہ۔اہلل ۼاعتیلٰ ۼیک ۼشاؿِ ۼرتمح ۼامنیاں ۼرکےک ۼ ُاےس ۼگاوہں ۼرپ ۼاکردنب ا‬
‫راےتس ۼیک ۼحرػ ۼےل ا‬
‫ۼدالی ۼےہ ۼہک ۼک ۼاہلل ۼےہ ۼک ۼ‬
‫ےہ۔ ۼیسک ۼوکزدنیگ ۼوطلی ۼےہ ۼاک ۼاھجہسن ۼدے ۼرک ۼویکینں ۼاور ۼوتہب ۼےس ۼرحموؾ ۼرکداتی ۼےہ۔ ۼیسک ۼوک ۼہی ۼرھبوہس ا‬
‫ن‬ ‫ن‬ ‫ن‬
‫ۼآخت ۼےہۼیھبۼوت ۼواہںۼیک ۼرگتف ۼےسۼالفںۼےکۼلیفط ۼاورۼالفں ۼےکۼ‬ ‫آخرت‪،‬ۼسبۼرمۼرکۼیٹمۼوہۼاجیاۼےہ۔ۼیسکۼوکۼہیۼیلستۼداتیۼےہۼہک ر‬
‫ن‬ ‫ن‬
‫ۼوہی ۼراتہ ۼےہ۔ۼ‬
‫ۼانؿ ۼیک ۼرحص ۼںیم ۼااضہف ا‬ ‫ۼرکی ۼراتہ ۼےہ ۼنج ۼےس ا‬
‫ۼےگ۔انؿ ۼےک ۼدؽ ۼںیم ۼےب ۼاج ۼآرزوںیئ ۼادیا ا‬ ‫ا‬ ‫دصےق ۼںیم ۼچب ۼولکن‬
‫ن‬ ‫ن‬ ‫ن‬
‫وہیۼراتہۼےہۼاہیںۼیۼہکۼومتۼ ُاےسۼااچیۼآرکۼدوبچۼیتیلۼ‬ ‫انؿۼیئکۼمسقۼےکۼگاوہںۼاکۼرمبکتۼ ا‬ ‫ایسیۼیہۼآرزؤںۼیکۼلیمکتۼےکۼےیلۼ ا‬
‫ن‬
‫یاھکۼاتکسۼےہ‪،‬اطیشؿۼ ُاسۼےکۼاسےنمۼویہۼشیپۼرکیاۼےہۼاورۼاھپسنۼاتیلۼےہ۔ۼ سۼ‬ ‫ےہ۔ۼرغضۼوجۼ سۼودعےۼاورۼ سۼادیمےس رۼف ۼ‬
‫ک ۼیھبۼاطیشؿۼیکۼراہۼیکۼریپویۼیکۼوہۼ ُاسۼمنہجۼںیمۼرگےۼاگۼاہجںۼےسۼلکنۼک ۼ ےکۼاگ۔ۼاِسۼےک ر‬
‫ۼبسکعۼوجۼولگۼاطیشؿۼیکۼاچولںۼوکۼ‬
‫ن‬ ‫ن‬
‫ۼرکیۼ‬ ‫یااکؾۼانبےتۼوہےئۼاامیؿۼاور ِ‬
‫ۼاامعؽۼاصحلۼیکۼراہۼاایتخرۼرکںیۼےگۼ'ۼاہللۼاعتیلٰۼ ُاؿۼےسۼ ہشیمۼشیمہۼیکۼجۼیکۼںیتمعنۼاطعۼرکک ۼاکۼودعہ ا‬
‫ےہ۔اہللۼاکۼودعہ اۼیلکلۼاچسۼےہۼاورۼاہللۼاعتیلٰۼےسۼبر ۼرکۼاچسۼوہۼیھبۼوکؿۼاتکسۼےہ؟ ت‬

‫تت‬
‫ت‬
 ‫‪۴‬۔‬ ‫‪133‬‬ ‫الم ِحصِ ٰن ُتُ‬
‫‪َ -۵‬و ُ‬
‫‪ ۳۴١‬اۼی‪ ۳۴۶‬ت‬
‫تآیات ۼ‬
‫وخشۼنکۼوخااشہتۼاکۼؾۼک ۼآںیئۼیگ‬
‫(اےاملسمون!)ہنۺاہمتریۺوخاہشات ۺےسۺھچکۺوہاگاورہنۺ‬
‫َسْيَلْمُكِّيِناَمَاِبَ۠وۤاَلِّيِناَمَاِلْهَاِبٰتِكْلا‬
‫الہِۺاتکۺتۺیکۺوخاہشاتۺےس ۺ‬
‫وجرکےاگیڑایئۺاُےسۺدبہلۺدتااجےئۺاگۺاُسۺاکۺ‬ ‫ْنَمْلَمْعَّياًءْٓوُسَزْجُّيٖهِبۙ‬
‫اورور ۺںیہن ۺتاےئاگاےنپےیلاہلل ۺےکوساوکیئ ۺدوسب‬
‫َواَلْدِجَيٗهَلْنِمِنْوُدِہّٰللااًّيِلَوَّواَلاًرْيِصَنݗ‪۰۰۲‬‬
‫اورہنۺوکیئۺدمداگر۔‬
‫اورسجۺےنلمعۺایکااھچوخارۺورۺرمدوہتاوعرت‬ ‫َوْنَمْلَمْعَّيَنِمِتٰحِلّٰصلاْنِمٍرَكَذْوَاىٰثْنُا‬
‫اورورۺوہومنم‬ ‫َوَوُهٌنِمْؤُم‬
‫وتہیۺولگۺدالخۺوہنۺےگۺبیبۺںیم‬ ‫َكِٕىٰٓلوُاَفَنْوُلُخْدَيَةَّنَجْلا‬
‫اورا ُنۺرپملظۺںیہنۺایکاجۺےئۺاگاتکۺتلۺےکۺیڑایڑ۔‬ ‫َواَلَنْوُمَلْظُياًرْيِقَن‪۰۰۱۲۴‬‬
‫ن‬
‫ۼجیکۼادیمۼرےنھکۼیکۼیفنۼیکۼیئگ۔ۼالہِۼاتکبۼیکۼوخشۼنکۼوخااشہتۼ‬
‫ۼآیتۼںیمۼلمعۼےکۼاجبےئۼوخشۼنکۼوخااشہتۼےکۼاہسرے ۼ‬ ‫اِؿ ا‬
‫ن‬
‫)۔آجۼاملسمونں یکۼیھبۼاخؾۼایخیلۼےہۼہکتت؎ت ت‬ ‫ہیںیھتۼہکۼمہۼاہللۼتےکۼےتیہچۼںیہۼاورۼجۼرصػۼہارےۼےیلۼےہۼ(ارقبلةۼ‪:‬ۼ‪ ١١٩‬ۼ‬
‫ۼ‬
‫لںیمۼںیہ‬
‫وخارۼںیہۼتدباکرۼںیہتۼڈوےبۼوہےئۼذ ۼ‬
‫ۼامںیمۼںیہ‬
‫ھچکۼیھبۼںیہۼومالریتےۼوبحمبۼیک ۼ‬
‫ن‬ ‫ن‬
‫ۼبےۼلمعۼاکۼ‬ ‫ۼانؿۼیکۼدمدۼاکۼاایتخرۼاحلصۼط ںیۼوہاگ۔ ر‬
‫ۼانؿۼوکۼیسکۼدورسے ا‬ ‫رو ِزۼتمامۼئات ج'ۼلمعۼیکۼاینبدۼرپۼاسےنمۼآںیئۼےگۼ۔یسک ا‬
‫ن‬
‫رباۼہجیتنۼاوراامیؿۼوۼاالخصۼےکۼاسھتۼےیکۼےئگۼکینۼلمعۼاکۼااتنۼہجیتنۼگ ےلۼاگ۔رمدۼوہۼیاۼوعرت‪،‬ۼیسکۼےکۼاسھتۼومعمیلۼیسۼیھبۼیاافاصیفۼ‬
 ‫‪۴‬۔‬ ‫‪133‬‬ ‫الم ِحصِ ٰن ُتُ‬
‫‪َ -۵‬و ُ‬
‫ن‬
‫ط ںی ۼوہیگ۔ ۼاہتبل ۼاہلل ۼاعت ٰیل ۼکین ۼدنبوں ۼوک ۼ ُاؿ ۼیک ۼاطخؤں ۼیک ۼزساداین ۼیہ ۼںیم ۼامیبر ۼویں اۼی ۼاصقنیات ۼیک ۼوصرت ۼںیم ۼدے ۼداتی ۼےہ اۼیہکۼ‬
‫ن‬
‫آختۼںیمۼوہۼمنہجۼیکۼوہانلیکۼےسۼلمکمۼوطرۼرپۼوفحمظۼرںیہ۔ ت‬ ‫ر‬

‫‪ ۳۴۵‬اۼی‪ ۳۴۸‬ت‬
‫تآیات ۼ‬
‫تلمابرایہۼیکۼریپویۼےہ‬
‫رتہبنیۼروشۼ ِۼ‬
‫اوروکن ۺااھچےہ ۺدنی ۺےکاحلظ ۺےساُس ۺےس ۺسج ۺےنۺ‬
‫َوْنَمُنَسْحَااًنْيِدْنَّمِّمَمَلْسَاٗهَهْجَوِهّٰلِل‬
‫اکھجۺدتاۺاانپۺرہچرۺاہللۺےکےیل‬
‫اورۺورۺینکۺیھبۺےہ‬ ‫َوَوُهٌنِسْحُم‬
‫اوراُسۺےنۺریپویۺیکۺایڑامیہؑۺےکۺراےتسۺیکۺوجۺتالکلۺتکشوۺ‬
‫َّوَعَبَّتاَةَّلِمَمْيِهٰرْبِااًفْيِنَح‬
‫ےھت‬
‫اورانبۺہاہللۺےنۺایڑامیہؑ ۺوکۺدوسبۺ۔‬ ‫َوَذَخَّتاُهّٰللاَمْيِهٰرْبِااًلْيِلَخ‪۰۰۱۲۵‬‬
‫اورۺاہللۺیہۺےکےیلۺےہۺوجۺھچکۺا امسوننۺںیمۺےہۺاورۺوجۺھچکۺ‬
‫َوِهّٰلِلاَميِفِتٰوٰمَّسلاَواَميِفضْرَاْلاؕ‬
‫رنیمۺںیمۺےہ‬
‫اورۺاہللۺسرۺزیچۺاکۺااحطزۺرکےنۺواالۺےہ۔‬ ‫َوَناَكُهّٰللاِّلُكِبٍءْيَشاًطْيِحُّمٌ‪۰۰۱۲۶‬‬
‫ن‬
‫اِؿۼآیاتۼںیمۼف ا‬
‫رامیۼہکۼشۼےسۼرتہبدنیۼ ُاسۼاکۼےہۼوجۼاانپۼرسۼاہلل ۼاعتیلٰۼےکۼااکحامتۼےکۼاسےنمۼاکھجۼدے‪،‬االخصۼےکۼاسھتۼںایکیںۼ‬
‫یہۼےکۼراےتسۼیکۼریپویۼرکےۼوجۼاہللۼاعتیلٰ ۼیکۼدنبیگۼںیم اۼیلکلۼوسکیۼےھتۼ۔ۼ ُاوہنںتک ۼ ُاتس ۼےکۼامتؾۼااکحامتۼ‬
‫رکےۼاورۼرضحتۼابرا مت‬
‫ۼدیۼاھت۔ۼہیۼط ںیۼایکۼہکۼوجۼیاتۼآاسؿۼیاۼسفنۼوکۼرمروبۼیھتۼ ُاےسۼوبقؽۼرکۼایلۼاورۼوجۼلکشم اۼیۼ‬ ‫رسۼمیلستۼمخۼرک ا‬
‫ۼباضۼوۼرتبغۼاانپۼ ِ‬
‫ےکۼاسےنم ر‬
‫ن‬
‫ۼسح ۼدنسپ ۼیاولی ۼرک ۼےک ۼ ُایس ۼےک ۼاطمقب ۼلمع ۼرک ۼایل۔ ۼ ۼاہلل ۼاعت ٰیل ۼک ۼ ُاط ںی تیئک ۼآزاموشئں ۼےسۼ‬
‫ۼدی‪ ،‬اۼی ۼ ُاس ۼیک ِ‬
‫ایدنسپ ۼیھت ۼ ُاےس ۼوھچڑ ا‬
 ‫‪۴‬۔‬ ‫‪133‬‬ ‫الم ِحصِ ٰن ُتُ‬
‫‪َ -۵‬و ُ‬
‫ۼبحیجۼدی۔یسکۼتحلصمۼاورۼدیاؤۼوکۼاخحرۼںیمۼک ۼالےئ۔ۼہیۼیہۼوہجۼےہۼہکۼ‬ ‫ۼہۼآزامشئۼںیمۼُتاسۼےکۼااکحامتۼاورۼراضۼوک ر‬
‫زگارا۔ ُاوہنںۼک ر‬
‫ن ن‬ ‫ن‬
‫ۼانؿۼےکۼ‬
‫ۼلدا ا‬‫ۼہےشۼاکۼامکلۼےہ ٰ‬‫رامیۼاھت۔اہللۼاعت ٰتیلۼیہۼاکانئتۼیک ر‬
‫اہللاعت ٰیلۼک ۼ ُاط ںیۼ''لیلخۼاہلل''ۼینعیۼاانپۼدوشۼوہک ۼاکۼرمہبتۼاطعۼف ا‬
‫ۼ‬
‫ےیل ۼحیحص ۼروہی ۼیہی ۼےہ ۼہک ۼرضحت ۼابرایہم تیک ۼریپوی ۼرکےت ۼوہےئ ۼُتاس ۼیک ۼدنبیگ ۼو ۼااطع ۼرپ ۼمج ۼاجےئ ۼاوررسیشک ۼوھچڑ ۼدے۔ارگۼ‬
‫ن‬
‫ۼرکی ۼوت ۼوہ ۼاہلل ۼاعتیلٰ ۼیک ۼرگتف ۼےس ۼچب ۼرک ۼںیہک ۼاھبگ ۼط ںی ۼاتکس۔ ۼُتاس ۼیک ۼدقرت ۼ ُاےس ۼہر ۼحرػ ۼےس ۼھگرے ۼوہےئۼ‬
‫انؿ ۼااسی ۼط ںی ا‬
‫ا‬
‫ےہ۔ ت‬

‫‪ ۳۴۷‬اۼیۺ‪ ۳۴‬ت‬
‫تآیات ۼ‬
‫وعروتںۼاورومیتیںۼےکۼوقحؼ‬
‫اےیبن!ور ۺوپےتھچ ۺںیہ ۺا ت ےسوعروتن ۺےکتارےۺ‬
‫ںیم‬
‫فرامےیئۺاہللۺمکحۺداتیےہںیھمتۺاُنۺےکۺتارےۺںیم‬
‫اوروجتالوتۺایکۺایگےہمتۺرپۺاتکتۺںیمۺےس‬
‫ور ۺاُن ۺمیتی ۺڑلویکن ۺےکتارے ۺںیم ۺےہںیہنج ۺمت ۺںیہنۺ‬
‫دےتیۺورۺقحۺوجےطایکاجۺاکچۺےہۺاُنۺےکےیل‬
‫اوراچےتہۺوہہکۺاکنحۺرکولاُنۺےس‬
‫اوراُنۺےکۺتارےۺںیمۺےہۺوجۺتادارںیہۺوچبنۺںیمۺےس‬
‫اورہیۺہکۺمتۺاقمئۺروہۺومیتینۺےکےیلۺدعلۺرپ‬
‫ت‬ ‫ت‬ ‫ت‬ ‫ت‬
‫َوَكَنْوُتْفَتْسَي۠يِفِءٓاَسِّنلاؕ‬
‫ِلُقُهّٰللاْمُكْيِتْفُيَّنِهْيِفۙ‬
‫َواَمىٰلْتُيْمُكْيَلَعيِفِبٰتِكْلا‬
‫ْيِفىَمٰتَيِءٓاَسِّنلاْيِتّٰلااَلَّنُهَنْوُتْؤُتاَمَبِتُك‬
‫َّنُهَل‬
‫َوَنْوُبَغْرَتْنَاَّنُهْوُحِكْنَت‬
‫َوَنْيِفَعْضَتْسُمْلاَنِمِناَدْلِوْلاۙ‬
‫َوْنَااْوُمْوُقَتىٰمٰتَيْلِلطْسِقْلاِبؕ‬
 ‫‪۴‬۔‬ ‫‪132‬‬ ‫الم ِحصِ ٰن ُتُ‬
‫‪َ -۵‬و ُ‬
‫ن‬
‫اوروجمت ۺرکےتۺوہ ھالیئ‬ ‫َواَماْوُلَعْفَتْنِمٍرْيَخ‬
‫ۺوتےبکشۺاہللۺاُےسۺوختۺاجےننواالےہ۔‬ ‫َّنِاَفَهّٰللاَناَكٖهِباًمْيِلَع‪۰۰۱۲۷‬‬
‫اورارگوکیئۺاخوتنۺادنہشیۺرےھکۺاےنپۺوشسریکۺرطفۺےسۺ‬
‫َوِنِاٌةَاَرْماْتَفاَخْۢنِماَهِلْعَباًزْوُشُنْوَااًضاَرْعِا‬
‫رتادیتۺتادعمۺوتیہجۺاک‬
‫وتۺوکیئۺرححۺںیہنۺےہاُنۺدووننۺرپ‬ ‫اَلَفَحاَنُجاَمِهْيَلَع‬
‫ہکۺورۺوھجمستاۺرکںیلۺا سپۺںیمۺحلصۺاک‬ ‫ْنَااَحِلْصُّياَمُهَنْيَبًحْلُصؕ‬
‫اورحلصۺرتہبےہ‬ ‫َوُحْلُّصلاٌرْيَخؕ‬
‫اورریھکۺیئگۺےہۺوسفننۺںیمۺالچل‬ ‫َوِتَرِضْحُاُسُفْنَاْلاَّحُّشلاؕ‬
‫اورارگمتۺنسحِۺولسکۺرکواوروچباہللۺیکۺتافرامینۺےس‬ ‫َوْنِااْوُنِسْحُتَواْوُقَّتَت‬
‫وتےبۺکشۺاہللۺاُسۺےسۺوجمتۺرکرےہۺوہوختۺتاربخۺےہ۔‬ ‫َّنِاَفَهّٰللاَناَكاَمِبَنْوُلَمْعَتاًرْيِبَخ‪۰۰۱۲۸‬‬
‫ۼںیہ۔ارشدۼوہاہکۼایسیۼروشۼمۼاایتخرۼرکوۼہکۼمتۼمیتیۼڑلویکںۼےسۼو ضۼ‬
‫ا‬ ‫اِؿ ا‬
‫ۼآیتۼںیمۼوخانیتۼاورۼومیتیںۼےکۼوقحؼۼایبؿۼےیکۼےئگ‬
‫ۼدویۼ ُاؿۼیک ۼورای ۼےک ۼامؽۼرپ ۼہضبق ۼرکولۼویکہکنۼوکیئۼ ُاؿ ۼیکۼحرػۼےس ۼ ےےنھچۼواالۼط ںیۼےہۼ۔ تاِیسۼ‬
‫اِسۼےیل ۼاکنح ۼرکۼول ۼہکۼ ُاط ںیۼا رک ا‬
‫ن‬
‫ۼارش ِدۼوبنیﷺےہۼ''اےۼاﷲتںیمۼولوگںۼوکۼدوۼوفیعضںۼ‬ ‫حرحۼمیتیۼوچبںۼےسۼیھبۼنسحِۼولسکۼۼرکواور اۼیقحۼ ُاؿۼےکۼامؽۼک ۼاھکؤ۔ ا‬
‫ن‬ ‫ن‬
‫ےک ۼقح ۼےس ۼتہب ۼڈرایا ۼوہں ۼ(ہک ۼاِؿ ۼںیم ۼوکیایہ ۼم ۼرکیا) ۼای ۼمیتی ۼاور ۼدورسی ۼوعرت''(نایئ)۔ ۼآیتۺ‪ ۳۴‬ۼںیم ۼرمدوں ۼوکۼ‬
‫ۼوشہۼےسۼدعؾۼوتیہجۼوسحمسۼرکے‪ُ ،‬اےسۼنیقلتۼیکۼیئگۼہکۼوہۼ‬
‫ۼببیغۼدیۼیئگ۔اہتبلۼوجۼاخوتؿۼاےنپ ر‬
‫وویںۼےکۼاسھتۼنسحِۼولسکۼیک ر‬
‫ۼوشہۼوکرایضۼرکک ۼیکۼوکششۼرکے اۼیہکۼب رۼآیادۼرےہ۔ ت‬
‫اےنپۼھچکۼوقحؼۼےسۼدربتسدارۼوہۼرک ر‬

‫ت‬
 ‫‪۴‬۔‬ ‫‪131‬‬ ‫الم ِحصِ ٰن ُتُ‬
‫‪َ -۵‬و ُ‬
‫‪ ۳۴۹‬اۼی‪ ۳۵۳‬ت‬
‫آیات ۼ‬
‫وویںۼےکۼدرایمؿۼدعؽ‬
‫اورمت ۺسرزگ ۺاایتخر ۺںیہن ۺرےتھک ۺہک ۺوپرا ۺدعل ۺرکوکس ۺویبوینۺ‬
‫َوْنَلاْۤوُعْيِطَتْسَتْ۠نَااْوُلِدْعَتَنْيَبِءٓاَسِّنلا‬
‫ےکۺدرایمن‬
‫اوروخارۺمتۺوخاشہۺیھبۺرےتھکۺوہ‬ ‫َوْوَلْمُتْصَرَح‬
‫وتہن ۺاملئ ۺوہاجو( ۺاتک ۺیہ ۺیک ۺرطف) ۺوپرے ۺمنالن ۺےکۺ‬
‫اَلَفاْوُلْيِمَتَّلُكِلْيَمْلا‬
‫ساھت‬
‫سپۺمتۺوھچرۺدوۺدورسیۺوکۺلیکایئۺوہیئۺیکۺرطحۺ‬ ‫ِةَقَّلَعُمْلاَك۠‬
‫َؕ‬ ‫اَهْوُرَذَتَف‬
‫اورارگمت ۺاصالح ۺرکےت ۺروہ(اےنپ ۺروہی ۺیک)اورےتچب ۺروہ‬
‫َوْنِااْوُحِلْصُتَواْوُقَّتَت‬
‫اہللۺیکۺتافرامینۺےس‬
‫وتےبکشۺاہللۺتہبۺےنشخبۺواال‪،‬ہشیمہۺرمحۺفرامےنۺواالۺےہ۔‬ ‫َّنِاَفَهّٰللاَناَكاًرْوُفَغاًمْيِحَّر‪۰۰۱۲۹‬‬
‫اورۺارگۺدووننۺ(ایمنۺویبی)ۺحذاۺوہاجںیئ‬ ‫َوْنِااَقَّرَفَتَّي‬
‫وتۺینغۺرکدےۺاگۺاہللۺدووننۺوکۺاینپۺوتعسۺےس‬ ‫ِنْغُيُهّٰللااًّلُكْنِّمٖهِتَعَسؕ‬
‫اورۺاہللۺیڑیۺوتعسۺواالۺ‪ِ ،‬‬
‫امکلۺتمکحۺواالۺےہ۔‬ ‫َوَناَكُهّٰللااًعِساَواًمْيِكَحۺ‪۰۰۱۲‬‬
‫ۼآیتۼںیمۼرمدۼوںۼوکۼآاگہۼایکۼایگۼہکۼمتۼیاووجدۼوخاشہۼےکۼوویںۼےکۼدرایمؿۼدعؽۼط ںیۼرکۼتکسۼ۔ۼیسکۼاکۼنسح‪،‬ۼاالخؼۼ‪،‬ۼہقیلس‪،‬مکۼ‬ ‫اِؿ ا‬
‫ن‬ ‫ن‬
‫رمعی ۼیامراج ۼںیہمت ۼزیادہ ۼاملئ ۼرک ۼاتکس ۼےہ ۼ۔ ۼاِس ۼےک ۼیاووجد ۼامتؾ ۼاایتخری ۼاومرںیم ۼاسکین ۼاایتخر ۼرکک ۼیک ۼوکشش ۼرکو اۼیہک ۼوکیئۼ‬
‫ۼوشہۼوایلۼک ۼےھجمس۔ۼآیت‪١١۹‬ۼےسۼضعبۼرغمبۼرپوتسںۼک ۼہیۼہجیتنۼاکنالۼےہۼہکۼفرآؿۼایۼحرػۼدعؽۼیکۼرشطۼ‬
‫ویۼیھبۼوخدۼوکۼےب ر‬
 ‫‪۴‬۔‬ ‫‪133‬‬ ‫الم ِحصِ ٰن ُتُ‬
‫‪َ -۵‬و ُ‬
‫ن‬
‫ےک ۼاسھت ۼدعت ِد ۼازواج ۼیک ۼااجزت ۼداتی ۼےہ ۼاور ۼدورسی ۼحرػ ۼدعؽ ۼوک اۼینکمم ۼفرار ۼدے ۼرک ۼاِس ۼااجزت ۼوک ۼعں ً ال ۼوسنمخ ۼرک ۼداتی ۼےہ۔ۼ‬
‫درتقیقحۼااسیۼہجیتنۼاکنےنلۼےکۼےیلۼاِسۼآیۼںیمۼوکیئۼاجنگشئۼط ںیۼےہ۔ۼارگۼرصػۼاانتۼیہۼاہکاج اۼیۼہکۼمتۼوویںۼےکۼدرایمؿۼدعؽۼ‬
‫ن‬
‫ِ‬
‫رامیۼایگۼہکۼایۼوی ۼیکۼحرػ اۼیلکل ۼک ۼکھجۼڑپوۼوت ۼاس ۼرقفے ۼک ۼوکیئۼومعقۼ ُاسۼ‬
‫ط ںیۼرکۼتکسۼوتۼہی ۼہجیتنۼاکنالۼاج ۼاتکس ۼاھت‪،‬ۼرگمہی ۼوج ۼف ا‬
‫بلطمۼےکۼےیل اۼییقۼط ںیۼوھچڑاۼوجۼرغمبۼرپشۼاِسۼآیۼےسۼاکنانلۼاچےتہۼںیہ۔ۼاہتبلۼارگۼایمںۼویۼںیمۼیالکلۼیھبۼومافتتۼک ۼوہۼ‬
‫ۼہ ۼوق ۼدیشکیگ ۼیک ۼاض ۼاقمئۼ‬
‫یاریہ ۼوہ ۼاور ۼنسحِ ۼاعمرشت ۼیک ۼوکیئ ۼوصرت ۼرظن ۼک ۼآ ۼریہ ۼوہ ۼوت رھانمش ۼط ںی تہک ۼای ۼب راک ۼںیم ر‬
‫ن‬
‫رےہۼاوروہۼےبۼوکسینۼاکۼیاع ۼانبۼرےہ۔ۼاِسۼوصرتۼںیمتدحیلعیگۼرتہبۼےہ۔ۼوخاہۼرمدۼالطؼۼدےۼدےۼیاۼوعرتۼلل ۼےلۼےل۔ۼ رھۼ‬
‫دوونںۼاکۼاہللۼاعتیلٰۼامکلۼےہ‪،‬ۼوہۼاِؿۼںیمۼےس ر‬
‫ۼہۼاکۼوکۼاےنپۼلضفۼےسۼینغۼرکۼدےۼاگ۔ ت‬

‫‪۳۵۳‬یاۼ‪ ۳۵۴‬ت‬
‫تآیات ۼ‬ ‫ت‬ ‫ت‬ ‫ت‬ ‫ت‬
‫ن‬
‫اہللۼاعتیلٰۼاکۼوقتیٰۼاایتخرۼک ۼرکیاۼرفکۼےہ‬
‫اوراہللۺیہۺاکےہوجۺھچکۺا امسونن ۺاوروجۺھچکۺرنیمۺںیمۺےہ‬ ‫َوِهّٰلِلاَميِفِتٰوٰمَّسلاَواَميِفضْرَاْلاؕ‬
‫اورمہۺےنۺوتیصۺیکۺیھتۺاُنۺوکںیہنجۺدیۺیئگۺیھتۺاتکتۺ‬
‫َوْدَقَلاَنْيَّصَوَنْيِذَّلااوُتْوُاَبٰتِكْلاْنِمْمُكِلْبَق‬
‫متۺےسۺےلہپ‬
‫اورںیہمتۺیھبۺہکۺوچبۺاہللۺیکۺفرامینۺےس‬ ‫َوْمُكاَّيِاِنَااوُقَّتاَهّٰللاؕ‬
‫اورارگمتۺےنۺرفکایک‬ ‫َوْنِااْوُرُفْكَت‬
‫وتےب ۺکش ۺاہلل ۺیہ ۺاک ۺےہ ۺوج ۺھچک ۺا امسونن ۺ ۺاوروجھچک ۺرنیمۺ‬
‫َّنِاَفِهّٰلِلاَميِفِتٰوٰمَّسلاَواَميِفضْرَاْلاؕ‬
‫ںیمۺےہ‬
‫اوراﷲےباینر‪،‬سبۺوخویبنۺواالۺےہ۔‬ ‫َوَناَكُهّٰللااًّيِنَغاًدْيِمَحۻ‪۰۰۱۲‬‬
 ‫‪۴‬۔‬ ‫‪133‬‬ ‫الم ِحصِ ٰن ُتُ‬
‫‪َ -۵‬و ُ‬
‫اوراہللۺیہۺاکۺےہۺوجۺھچکۺا امسوننۺۺاورۺوجۺھچکۺرنیمۺںیمۺےہ‬ ‫َوِهّٰلِلاَميِفِتٰوٰمَّسلاَواَميِفضْرَاْلاؕ‬
‫اوراکیفۺےہۺاہللۺاکرسارۺوہتا۔‬ ‫َوىٰفَكِهّٰللاِباًلْيِكَوۼ‪۰۰۱۲‬‬
‫نن‬ ‫ن‬
‫ۼدیۼےہۼہکۼاہللۼاعت ٰیلۼاکۼوقتیٰۼاایتخرۼرکوۼینعیۼ ُاسۼیکۼیافرامینۼک ۼ‬
‫لہۼاتکبۼوکۼاورۼابۼاملسمونںۼوکۼمکح ا‬ ‫اِؿۼآیاتۼںیمۼف ا‬
‫رامیۼہکۼاہللۼاعت ٰتیلۼک ۼا ِ‬
‫ۼوصحؽ ۼوثاب ۼوبرتک ۼاکذرہعیۼ‬ ‫ِ‬ ‫ۼااکحامت ۼرشتعی ۼرپینبم ۼآیات ۼیک ۼو ض ۼالتوت ۼیہ ۼوکاکیف ۼوھجمساوراِےس‬
‫ِ‬ ‫رکو۔ااسیک ۼوہہک ۼمت‬
‫ن‬
‫ۼااکحامت ۼرشتعی ۼاِس ۼےیل ۼدیت ۼےئگ ۼہک ۼ ُاؿ ۼرپلمع ۼرکو ۼاور ۼ ُاط ںی اۼیذفۼ‬
‫ِ‬ ‫ۼبتک ۼےہ ۼنکیل ۼاالصً‬
‫اع ۼوثاب ۼو ر‬‫انبول۔الب ہبش ۼہی ۼالتوت ۼی ِ‬
‫ۼےہ۔دحی ۼابمرہک ۼےہ ۼہک ۼاہللۼ‬
‫ت‬ ‫رکو۔ارگ ۼمت ۼک ۼااسی ۼک ۼایک ۼوت ۼہی ۼرفک ۼےہ ۼاور ۼاجؿ ۼول ۼاہلل ۼاعتیلٰ ۼاہمترے ۼوقتی ٰۼاور ۼویکینں ۼاک ۼاتحمج ۼط ںی‬
‫ن‬ ‫ن‬
‫ۼانؿ ۼاور ۼنج ۼش ۼےک ۼش‪ ،‬ۼش ۼےس ۼزیادہ ۼیقتم ۼآدیم ۼےک ۼدؽ ۼیکۼ‬ ‫رامی ۼےہ''اے ۼریمے ۼدنبو!ارگ ۼاہمترے ۼاےلگ ۼےلھچپ‪ ،‬ا‬ ‫اعتیلۼٰف ا‬
‫ن‬
‫ۼشےسۼ‬ ‫ۼانؿۼاورۼنجۼشۼےکۼش‪ ،‬ۼ‬ ‫حرحۼوہۼاجںیئۼوتۼاِسۼےسۼریمیۼتنطلسۼںیمۼھچکۼااضہفۼک ۼوہاگ۔ۼاورۼارگۼاہمترےۼاےلگۼےلھچپ ا‬
‫افخرآدیم ۼےک ۼدؽ ۼیک ۼحرح ۼوہاجںیئ ۼوت ۼاِس ۼےس ۼریمی ۼتنطلس ۼںیم ۼھچک ۼیھب ۼیمک ۼواعق ۼک ۼوہیگ۔اور ۼاے ۼریمے ۼدنبو! ۼارگاہمترےۼ‬
‫ن‬
‫ۼانؿۼاورنجۼشۼےکۼشۼایۼدیماؿۼںیمۼڑھکےۼوہۼرکۼھجمۼےسۼامںیگنۼاورۼںیم ر‬
‫ۼہۼایۼوکۼ ُاسۼیکۼولطمہبۼزیچۼدےۼ‬ ‫اےلگۼاورےلھچپ ا‬
‫دوںۼوتۼوجۼھچکۼریمے اۼیسۼےہۼ ُاسۼںیمۼوکیئۼیمکۼک ۼآےئۼیگۼرگمۼاینتۼینتجۼوسیئۼوکۼدنمسرۼںیمۼڈوبک ۼےسۼآیتۼےہ''(ملسم)۔ ت‬

‫تآیت‪ ۳۵۵‬ت‬

‫رشتعیۼرپۼلمعۼرکوۼ‪،‬ورک ۼاٹمۼدےیۼاجؤۼےگ‬
‫ارگاہللۺاچےہوتےلاجےئںیہمتۺاےۺولوگ! ۺ‬ ‫ْنِاْاَشَّيْمُكْبِهْذُياَهُّيَاُساَّنلا‬
‫اورےلا ےئۺدورسونۺوک‬ ‫َوِتْاَيَنْيِرَخٰاِبؕ‬
‫اوراہللۺااسیرکےنرپوپریۺدقرتۺرکھناےہ۔‬ ‫َوَناَكُهّٰللاىٰلَعَكِلٰذاًرْيِدَق۽‪۰۰۱۲‬‬
 ‫‪۴‬۔‬ ‫‪133‬‬ ‫الم ِحصِ ٰن ُتُ‬
‫‪َ -۵‬و ُ‬
‫اِس ۼآی ۼںیم ۼہارے ۼےیل ۼالہ ۼدےنی ۼواال ۼومضمؿ ۼےہ ۼ۔ ۼاہلل ۼاعت ٰیل ۼںیمہ ۼدوعت ۼدے ۼراہ ۼےہ ۼہک ۼمہ ۼ ُاس ۼیک ۼاطعرکدہ ۼرشتعی ۼرپ ےریۼ‬
‫روحۼےکۼاسھتۼلمعۼرکںی۔ۼارگۼمہۼک ۼااسیک ۼایکۼوتۼاہللۼاعت ٰۼیلاِسۼۼازعازۼےسۼںیمہۼرحموؾۼرکدےۼاگ۔رشتعیۼرپۼلمعۼیکۼہیۼاعسدتۼیسکۼ‬
‫ن‬
‫ۼرکیۼاہللۼاعتیلٰۼےکۼےیلۼھچکۼیھبۼلکشمۼط ںیۼےہ۔اہللۼ‬
‫اورۼوقؾۼوکۼدےۼدےۼاگۼ۔ ُاسۼےکۼاہھتۼےسۼںیمہۼوٹپاۼرکۼےھچیپۼدلیکھۼدےۼاگۼ۔ۼااسی ا‬
‫ن‬
‫ۼےہ۔لاۼوجۼولگۼیھبۼاہللۼاعتیلٰۼیکۼاِسۼرمیضۼوک ےراۼرکک ۼےکۼاقبۼوہںۼےگۼوہۼ ُایہنۼوکۼآےگۼےلۼ‬ ‫ٰد‬ ‫اعتیلٰۼوتۼاےنپۼااکحامتۼرپۼلمعۼاچاتہ‬
‫ن‬
‫آےئ ۼاگ۔ہاری ۼالھبیئ ۼاِیس ۼںیم ۼےہ ۼہک ۼمہ ۼاہلل ۼاعتیلٰ ۼےک ۼفرامربندار ۼنب ۼرک ۼرںیہ ۼاور ۼ ُاس ۼیک ۼرمیض ۼوک ۼاجری ۼو ۼاسری ۼرکک ۼےک ۼےیلۼ‬
‫نت‪ ،‬ن‪،‬دنھۼاگلدںی۔ ت‬

‫تآیت‪ ۳۵۶‬ت‬
‫ن‬
‫ۼآختۼےک‬
‫ش ۼرکولۼداینۼےکۼبلطۼاگرۼوہ اۼی ر‬
‫وجوکیئۺبلطۺاگروہتاۺےہداینۺےکۺدبےلۺاک‬ ‫ْنَمَناَكُدْيِرُيَباَوَثاَيْنُّدلا‬
‫وتاہللۺےکۺتاسۺوتۺداینۺوۺا رختۺدووننۺاکدبہلۺےہ ۺ‬ ‫َدْنِعَفِہّٰللاُباَوَثاَيْنُّدلاَوِةَرِخٰاْلا‬
‫اوراہللۺسبۺھچکۺسییےۺ‪،‬واالۺسبۺھچکۺدےنھکیۺواالۺےہ۔‬ ‫َوَناَكُهّٰللااًۢعْيِمَساًرْيِصَبٌ۾‪۰۰۱۲‬‬
‫ن‬ ‫ن‬ ‫ن‬
‫ۼآختۼدوونںۼیکۼالھبایئںۼاطعۼرکک ۼرپۼ‬
‫رامیہکۼوہۼبراۼیہ اۼیۼھجمسۼےہۼوجرصػۼداینۼاکۼبلطۼاگرۼےہۼ۔ۼاہللۼاعت ٰۼیلوتۼداینۼو ر‬
‫ۼآیںیمۼف اۼ‬‫اِس ۼ‬
‫ن‬
‫توتیہۼتیاداںتۼدنچۼویلکںۼرپۼانقعۼرکۼایگ‬ ‫ت‬ ‫ت‬ ‫اقدرۼےہتتۼ؎ۼ‬
‫ورک ۼنشلگۼںیمۼالعجِ ۼیگنتۼٔداامںۼیھبۼےہ‬
‫ن‬ ‫ن‬
‫ۼآختۼیکۼ‬
‫ۼانؿۼداینۼےکۼافدئےۼیہۼاچاتہۼےہۼاورۼداینۼںیمۼیہۼنگمۼوہۼایگۼےہۼوتۼ ُاےسۼداینۼےکۼافدئےۼاحلصۼوہۼاجںیئۼےگ۔ارگۼوہ ر‬ ‫ارگ ا‬
‫ن‬
‫ۼاخ ۼو ۼوثاب ۼےلم ۼاگ ۼاور ۼ ُاسۼےکۼالعوہۼداین ۼےکۼافدئوں ۼںیم ۼےسۼیھبۼوج ۼھچک ۼ ُاس ۼےک ۼدقمرۼ‬ ‫الھبیئۼیھبۼاچاتہۼےہۼوت ۼ ُاےسۼانیقیًۼ ر‬
‫آختۼںیم ر‬
‫ن‬ ‫ن ن‬
‫وآختۼدوونںۼیکۼالھبویئںۼاکۼوساؽۼرکیارےہ‪:‬‬ ‫ۼاچےیہہکۼوہۼاہللۼاعتیلٰۼےسۼداینۼ ر‬‫ۼانؿۼوک ۼ‬
‫ۼلا ا‬‫ںیمۼےہۼلمۼرکۼرےہۼاگ۔ ٰ د‬
 ‫‪۴‬۔‬ ‫‪133‬‬ ‫الم ِحصِ ٰن ُتُ‬
‫‪َ -۵‬و ُ‬
‫ابُال َنارِ۔‬ ‫ُالّدن ِ َیا َح َس َن ّةُ َوفِی ُِاَلٰ ِ َ‬
‫ِخةُِ َح َس َن ّةُ َوق ِ َناُ َع َذ َ‬ ‫َرّبَ َناٰات ِ َناُفِی ُ‬
‫ن‬ ‫ن‬
‫ۼآختۼںیمۼیھبۼالھبۼیئ اورںیمہۼاچبۼےلۼآگۼےکۼذعابۼےس''۔آنیم! ت‬ ‫ۼہۼرےۼرب!ۼںیمہۼاطعۼفرامداینۼںیمۼالھبیئۼاور ر‬
‫''اے ا‬

‫تآیت‪ ۳۵۷‬ت‬

‫دعؽۼےکۼربملعدارۼنبۼرکۼڑھکےۼوہاجؤ‬
‫اےۺورۺولوگۺوجۺاامینۺالےئۺوہ!‬
‫وہاجوۺاقمئۺرکےنۺواےل ۺدعلۺےک‬
‫وگارۺنبۺرکاہللۺےکۺۼےیل‬
‫وخار ۺہی ۺوگایہ ۺحالف ۺوہاہمترے ۺتا ۺوادلنی ۺےک ۺتا ۺقرایتۺ‬
‫َوْوَلىٰۤلَعْمُكِسُفْنَاِوَاِنْيَدِلاَوْلاَوَنْيِبَرْقَاْلاٍ‬
‫دارونۺےک‬
‫ارگۺوکیئۺامدلاروہۺتاۺریقفۺ‬
‫سپۺاہللۺرتادرۺریخۺوخارۺےہاُنۺدووننۺاک‬
‫وتریپویۺمبۺرکووخاہشاتۺیکۺہکۺمتۺدعلۺہنۺرکو‬
‫اورۺارگۺمتۺریہۺریھپۺرکوۺتاتۺںیم‬
‫تاۺقحۺےس ُۺرحۺریھپۺول ۺ‬
‫وتےبۺکشۺاہللۺاُسۺےسۺوجمتۺرکرےہۺوہوختۺتاربخۺےہ۔‬
‫اَهُّيَاٰۤيَنْيِذَّلااْوُنَمٰا‬
‫اْوُنْوُكَنْيِمّٰوَقطْسِقْلاِب‬
‫َءٓاَدَهُشِهّٰلِل‬
‫ْنِاْنُكَّياًّيِنَغْوَااًرْيِقَف‬
‫ُهّٰللاَفىٰلْوَاَمِهِب۫‬
‫اَلَفاوُعِبَّتَتىٰۤوَهْلاْنَااْوُلِدْعَت‬
‫َوْنِااۤٗوْلَت‬
‫ْوَااْوُضِرْعُت‬
‫َّنِاَفَهّٰللاَناَكاَمِبَنْوُلَمْعَتاًرْيِبَخۿ‪۰۰۱۲‬‬
 ‫‪۴‬۔‬ ‫‪133‬‬ ‫الم ِحصِ ٰن ُتُ‬
‫‪َ -۵‬و ُ‬
‫اِس ۼآی ۼںیم ۼالہِ ۼاامیؿ ۼوک ۼمکح ا‬
‫ۼدی ۼایگ ۼہک ۼدعؽ ۼےک ۼاقمئ ۼرکک ۼواےل ۼنب ۼرک ۼڑھکے ۼوہ ۼاجؤ۔یہی ۼاہلل ۼاعتیلٰ ۼیک ۼشاؿِ ۼدعؽ ۼیک ۼوگایہۼ‬
‫ےہ۔ۼدعؽۼرکےتۼوہےئۼیاوگایہۼدےتیۼوہےئۼہیۼک ۼد وھکۼہکۼاِسۼاکۼاصقنؿۼ سۼوکۼ چنہۼراہۼےہۼ۔اہمتریۼوگایہۼو ضۼاہللۼاعت ٰیلۼےکۼےیلۼ‬
‫وہینۼاچےیہ۔ۼیسکۼیکۼروۼراعیۼ‪،‬ۼوکیئۼذایتۼافمدۼیاۼاہلل ۼاعتیلٰۼےکۼوساۼیسکۼاوریکۼوخونشدیۼشیپِۼرظنۼک ۼوہ۔ۼوکیئۼفرایۼدارۼوہۼیاریغ‪،‬ۼینغۼ‬
‫وہۼیاۼریقف'ۼاہللۼاعتیلٰۼ ُاسۼاکۼزیادہۼریخۼوخاہۼےہۼ۔ۼمتۼ ُاےسۼافدئہۼاچنہپک ۼےکۼےیلۼدعؽۼےکۼانمیفۼروشۼاایتخرۼک ۼرکو۔ارگۼمتۼک ۼہیۼرحتکۼ‬
‫ن‬
‫رامیۼ‬
‫ۼدیۼایگہکۼدعؽۼیکۼروشۼرپۼولچ‪،‬ۼہکلبۼہیۼف ا‬‫ۼہۼلمعۼےس اۼیۼربخۼےہۼ۔اِسۼآیۼںیمۼرصػۼہیۼمکحۼط ںی ا‬ ‫یکۼوتۼاجؿۼولۼہکۼاہللۼاعتیلٰۼاہمترے ر‬
‫ن‬
‫ۼرکیۼیہۼط ںیۼےہۼہکلبۼدعؽۼاکۼ اڈناۼےلۼرکۼاہ انۼےہ۔ۼںیہمتۼاِس اۼیتۼرپۼرمکۼہتسبۼ‬
‫ہکۼدعؽۼےکۼربملعدارۼنبۼاجؤ۔ۼاہمتراۼاکؾۼرصػۼدعؽ ا‬
‫ن‬
‫وہی ۼےہ ۼہک ۼملظ ۼےٹم ۼاور ُاس ۼیک ۼہگج ۼدعؽ ۼاقمئ ۼوہ۔دعؽ ۼوک ۼاےنپ ۼتماؾ ۼےک ۼےیل ۼ س ۼاہسرے ۼیک ۼرضورت ۼےہ‪ ،‬ۼوم ن ۼوہک ۼیکۼ‬‫ا‬
‫ن‬
‫۔وگیاِسۼآیۼیک ُۼروۼےسۼاعمرشےۼےسۼملظۼوۼزیادیتۼوکۼمتخ ا‬
‫ۼرکیۼاورۼایۼاعدالک ۼاظنؾۼ‬ ‫تیثیحۼےسۼاہمتراۼاقمؾۼہیۼےہۼہکۼوہۼاہسراۼمتۼونب ا‬
‫ن‬
‫اہۼاملسمؿۼرپۼالزؾۼےہ۔ ت‬
‫ےکۼتماؾۼےکۼےیلۼخدودہجۼرکی ر‬

‫تآیت‪ ۳۵۸‬ت‬

‫املسمون!دؽۼےسۼاامیؿۼالؤ‬
‫اےۺورۺولوگۺوجۺاامینۺالےئۺوہ!‬ ‫اَهُّيَاٰۤيَنْيِذَّلااْۤوُنَمٰا‬
‫اامیۺنۺالوۺاہللۺرپۺاورۺاُسۺےکۺروسلۺرپ‬ ‫ٰاْوُنِمٰاِهّٰللاِبَوٖهِلْوُسَر‬
‫اورۺاُسۺاتکۺتۺرپۺوجۺاُسۺےنۺتارلۺیک اےنپۺروسلۺۺرپ‬ ‫َوِبٰتِكْلاْيِذَّلاَلَّزَنىٰلَعٖهِلْوُسَر‬
‫اوراُنۺاتکوبنۺرپۺوجۺاُسۺےنۺتارلۺںیکۺےلہپ‬ ‫َوِبٰتِكْلاْۤيِذَّلاَلَزْنَاْنِمُلْبَقؕ‬
‫اورسجۺےنۺرفکایکاہللۺاک‬ ‫َوْنَمْرُفْكَّيِهّٰللاِب‬
‫اوراُسۺےکفروتشنۺاک‬ ‫َوٖهِتَكِٕىٰٓلَم‬
 ‫‪۴‬۔‬ ‫‪133‬‬ ‫الم ِحصِ ٰن ُتُ‬
‫‪َ -۵‬و ُ‬
‫اوراُسۺیکۺاتکوبنۺاک‬ ‫َوٖهِبُتُك‬
‫اوراُسۺےکۺروسولن ۺؑاک‬ ‫َوٖهِلُسُر‬
‫اورا رختۺےکۺدنۺاک‬ ‫َوِمْوَيْلاِرِخٰاْلا‬
‫وتۺانیقیًورۺاجۺڑپاتہبۺدوریکۺرمگایہۺںیم۔‬ ‫ْدَقَفَّلَضاًۢلٰلَضاًدْيِعَب܀‪۰۰۱۲‬‬
‫اِس ۼآی ۼںیم ۼاےسی ۼاملسمونں ۼوک ۼوج ۼزیاؿ ۼےس ۼاامیؿ ۼاک ۼافرار ۼرکےت ۼںیہ' ۼاامیؿِ ۼیقیقح ۼینعی ۼدؽ ۼواال ۼاامیؿ ۼالک ۼیک ۼدوعت ۼدی ۼاجریہۼ‬
‫ےہ۔ارشاد ۼوہا ۼہک ۼدؽ ۼےس ۼاامیؿ ۼالؤ ۼاہلل ۼاعت ٰتیل ۼ‪ ،‬ۼ ُاس ۼےک ۼروسؽﷺاور ۼامت ۼؾ ۼآامسین ۼاتکوبں ۼرپ ۼ۔ہملکٔ ۼہبیط ۼڑپےنھ ۼےس ۼںیمہ ۼاقونینۼ‬
‫ۼوہیۼےہ۔ۼاہللۼاعتیلٰ ۼاچاتہۼےہۼہکۼہاراۼدؽۼیھبۼون ِرۼاامیؿۼےسۼونمرۼوہاجےئ۔دؽۼںیمۼاامیؿۼادیا ا‬
‫ۼوہیۼےہۼکینۼولوگںۼیکۼ‬ ‫اامیؿۼاحلص ا‬
‫ن‬
‫ۼومالیۼ‬
‫ۼوقبؽ ا‬‫اتۼفرآینۼرپۼرورۼرکک ۼےس۔ ِ‬‫اتۼایسفنۼاورۼآی ِ‬
‫اتۼآافیق‪،‬ۼآی ِ‬
‫تبحصۼاایتخرۼرکک ۼ‪،‬ۼفلسۼاصنیحلۼیکۼریستۼےکۼاطمہعلۼ‪،‬آی ِ‬
‫رفظۼیلعۼاخؿتت ؎ ت‬
‫اامیؿۼتط ںیۼتوہۼسنجۼتےسجۼ'ےلۼتآںیئۼتداکؿِتۼتہفسلفۼتےس‬
‫ن‬
‫ڈوھیدےۼےسۼےلمۼیگۼاعلقۼوکۼ'ہیۼفرآںۼےکۼاپیسروںۼںیم ت‬

‫‪ ۳۵۹‬اۼیۺ‪ ۳۵‬ت‬
‫تآیات ۼ‬
‫اامیؿۼاورۼرفکۼےکۼدرایمؿۼیاینطۼشکمشک‬
‫ےبۺکشۺور ۺولگۺوجۺاامینۺالےئ‬ ‫َّنِاَنْيِذَّلااْوُنَمٰا‬
‫رھپاُنہونۺےنۺرفکۺایک‬ ‫َّمُثاْوُرَفَك‬
‫رھپورۺاامینۺالےئ‬ ‫َّمُثاْوُنَمٰا‬
 ‫‪۴‬۔‬ ‫‪333‬‬ ‫الم ِحصِ ٰن ُتُ‬
‫‪َ -۵‬و ُ‬
‫رھپاُنہونۺےنۺرفکۺایکۺ‬ ‫َّمُثاْوُرَفَك‬
‫رھپورۺیڑھۺےئگۺرفکۺںیم‬ ‫َّمُثاْوُداَدْزااًرْفُك‬
‫ںیہنۺےہاہللۺہکۺشخبۺدےۺاۺُںیہن‬ ‫ْمَّلِنُكَيُهّٰللاَرِفْغَيِلْمُهَل‬
‫اورۺہنۺیہۺہیۺہکۺدہایتۺدےۺاُںیہنۺدیسیھۺرارۺیک۔‬ ‫َواَلْمُهَيِدْهَيِلاًلْيِبَسؕ܁‪۰۰۱۲‬‬
‫اےیبن!نشارت ۺدےئجیانمنیقف ۺوکہک ۺاُن ۺےکےیل ۺ‬
‫ِرِّشَبَنْيِقِفٰنُمْلاَّنَاِبْمُهَلاًباَذَعاَمْيِلَاۙ܂‪۰۰۱۲‬‬
‫دردتاکۺذعاتۺےہ۔‬
‫ۼآیتۼںیمۼہیۼتقیقحۼایبؿۼیکۼیئگۼہکۼاملسمؿۼےک اۼینطۼںیمۼاامیؿۼاورۼرفکۼیکۼایۼشکمشکۼ ہشیمۼاجریۼریتہۼےہ۔ریمضۼداینۼداریۼرپۼ‬ ‫اِؿ ا‬
‫ن‬ ‫ن‬
‫ۼانؿۼاامیین ۼتیفیکۼیکۼیمکۼ‬
‫ۼوہیۼےہۼاور ا‬
‫ۼبیتھۼےہۼاورۼاناؿ ۼیکینۼرپ ۼاکردنبۼوہیاۼےہ۔ رھ ۼسفنۼاک ۼہلمح ا‬
‫ۼرکی ۼےہۼوتۼاامیین ۼتیفیک ر‬
‫المم ا‬
‫ن‬
‫ےسۼدواچرۼوہرکۼداینۼداریۼاورۼگاوہںۼںیمۼولمثۼوہاجیاۼےہ۔وقبؽۼشارعتتت؎‬
‫اامیؿۼےھجمۼروےکۼےہ'ۼوجۼےچنیھکۼےہۼےھجمۼرفک‬
‫ےےھچیپۼےہۼ'ۼاسیلکۼریمۼےۼآےگ‬
‫ہبعکۼریم ۼ‬
‫اہتبلۼوجولگۼاِسۼشکمشکۼںیمۼیبلقۼاامیؿۼےسۼدورۼوہےتۼوہےئ اۼیینطۼرفکۼیکۼحرػ ر‬
‫ۼبےتھۼےلچۼاجےتۼںیہۼوہۼدببیصنۼانمقفۼنبۼاجےتۼ‬
‫ن‬
‫ںیہۼ۔ۼاہللۼاعت ٰیلۼ ُاط ںیۼہرۼزگۼط ںیتےشخبۼاگاورۼوہۼدرد اۼیکۼذعابۼےسۼدواچرۼوہںتےگۼ۔ ت‬

‫تآیتۻ‪ ۳۵‬ت‬
‫ن‬
‫اکفروںۼےسۼدویتسۼرکک ۼواےلۼانمقفۼںیہ‬
‫انمنیقف ۺور ۺںیہ ۺوجانبےت ۺںیہ ۺاکفرون ۺوک ۺدوسب ۺومونمنۺ‬ ‫َنْيِذَّل۟اَنْوُذِخَّتَيَنْيِرِفٰكْلاَءٓاَيِلْوَاْنِمِنْوُد‬
‫وکۺوھچرۺرک‬ ‫نْيِنِمْؤُمْلاؕ‬
 ‫‪۴‬۔‬ ‫‪333‬‬ ‫الم ِحصِ ٰن ُتُ‬
‫‪َ -۵‬و ُ‬
‫ایکۺور ۺتالسۺرکےتۺںیہۺا ُنۺےکۺتاسۺزعت؟‬ ‫َنْوُغَتْبَيَاُمُهَدْنِعَةَّزِعْلا‬
‫وتےبۺکشۺزعتۺوتۺاہللۺےکۺےیلۺےہۺسبۺیکۺسب۔‬ ‫َّنِاَفَةَّزِعْلاِهّٰلِلاؕ܃‪۰۰۱۲‬‬
‫ن‬ ‫ن‬ ‫ن‬
‫اِسۼآیۼںیمۼربخدارۼایکۼایگۼہکۼومونمںۼوکۼوھچڑۼرکۼاکفروںۼوکۼدوش ا‬
‫ۼانبیۼانمتقفۼیکۼواحضۼالعمۼےہ۔انمنیقفۼاکفروںتےسۼدویتسۼ‬
‫ۼشؿۼو ۼوشتکۼرےنھکۼواولںۼےس ۼاقلعتتۼاقمئ ۼرکےک ۼزعتۼاحلص ۼرکںی۔ ۼہجیتن ۼاِس ۼےک اۼیلکلۼ‬ ‫اِسۼےیلۼرکےت ۼںیہ اۼیہکۼاِؿ ۼرہہری ا‬
‫ن‬ ‫ن‬
‫ۼاکفۼ‬
‫ۼوہی ۼےہ۔انمنیقف ۼاملسمونں ۼیک ۼرظنوں ۼےس ۼیھب ۼرگ ۼاجےت ۼںیہ ۼاور ۼاکفروں ۼیک ۼرظنوں ۼںیم ۼیھب ۼذےہ ۼیہ ۼرےتہ ۼںیہ۔ ر‬
‫برسکع ا‬
‫ۼہۼاحؽۼںیمۼایۼیہۼرگوہۼےسۼکلسنمۼرےہۼوہۼدنمشۼیکۼرظنوںۼ‬ ‫اجےتنۼںیہۼہکۼوجۼاونپںۼاکۼوافدارۼک ۼوہوہۼہاراۼایکۼوافدارۼوہاگ۔وجۼصخش ر‬
‫ن‬
‫ۼوہیۼےہ۔تقیقحۼہیۼےہۼہکۼزعتۼدےنیۼواالۼرصػۼاورۼرصػۼاہللۼاعت ٰیلۼےہ۔ۼانمنیقفۼاہللۼاعت ٰیلۼوکۼیاراضۼرکےکۼ‬ ‫بتۼاامتعد ا‬
‫ںیمۼیھبۼاق ِ‬
‫ن‬
‫ُاسۼےکۼدونمشںتےسۼدویتسۼرکرےہۼںیہ۔ۼایکۼاہللۼاعت ٰۼیلوکۼیاراضۼرکےکۼزعت اۼیںیکسۼےگ؟ ت‬

‫تآیت‪ ۳۶۳‬ت‬

‫اعشبر ِۼدنیۼیکۼوتنیہۼمۼبرداشۼرکو‬
‫اورانیقیًتارلۺرکاکچۺےہاہللۺمتۺرپۺاتکۺتۺںیم(ہیۺمکح)‬ ‫َوْدَقَلَّزَنْمُكْيَلَعيِفِبٰتِكْلا‬
‫ہک ۺبب ۺمت ۺونسہک ۺاہلل ۺیک ۺا تات(ےک ۺتارے ۺںیم)ہکۺ‬
‫ْنَااَذِاْمُتْعِمَسِتٰيٰاِہّٰللاُرَفْكُياَهِب‬
‫ااکنرۺایکۺاجۺراہۺےہۺاُنۺاک‬
‫اورۺذماقۺاراتاۺاجۺراہۺےہۺاُنۺاک‬ ‫َوُاَزْهَتْسُياَهِب‬
‫وتۺمبۺوھٹیبۺاُن(ذماقۺاراےنۺواولن)ےکۺساھت‬ ‫اَلَفاْوُدُعْقَتْمُهَعَم‬
‫اہینۺتکۺہکۺورۺوغشملۺوہاجںیئۺیسکۺدورسیۺتاتۺںیم‬ ‫ىّٰتَحاْوُضْوُخَيْيِفٍثْيِدَحٖۤهِرْيَغَ‬
‫ےبۺکشۺمتۺاُسۺوقتۺاُنۺےسیجۺوہۺاجوۺےگ‬ ‫ْمُكَّنِااًذِاْمُهُلْثِّم‬
 ‫‪۴‬۔‬ ‫‪332‬‬ ‫الم ِحصِ ٰن ُتُ‬
‫‪َ -۵‬و ُ‬
‫ےب ۺکش ۺاہلل ۺعمج ۺرکےن ۺواال ۺےہ ۺانموقفن ۺاو ۺر ۺاکفرون ۺوکۺ‬ ‫َّنِاَهّٰللاُعِماَجَنْيِقِفٰنُمْلاَوَنْيِرِفٰكْلاْيِفَمَّنَهَج‬
‫منہجۺںیمۺاتکۺساھت۔‬ ‫اَعْيِمَجۙ܄‪۰۰۱۲‬‬
‫ن‬
‫ۼآیتۼاکۼ‬
‫ۼدیۼاجۼاکچۼےہۼہکۼارگۼیسک ۼسلجم ۼںیم ۼاہلل ۼاعت ٰیل ۼیک ا‬
‫رامیۼایگۼہکۼہی ۼمکح ۼےلہپ ا‬ ‫اِس ۼآی ۼںیم ٔ‬
‫ۼوسرہ ۼااعنؾۼآیۼ‪ ۶۸‬ۼےکۼوحاےلۼےسۼف ا‬
‫ۼرکدیۼاجےئۼ۔وقبؽۼرگجۼرمادۼآیادیۼ‬ ‫ۼاڑایاجۼراہۼوہۼوت ِ‬
‫ۼریغتۼاامیینۼاکۼاقتاضۼےہۼہکۼ ُاسۼسلجمۼاکۼااجتحاجًۼیااکیئٹ ا‬ ‫ااکنرۼایکۼاجۼراہۼوہۼیا ُۼاؿۼاکۼذماؼ اۼ‬
‫؎‬
‫ۼرکامہیۼط ںیۼوتۼاورۼایکۼےہ؟‬
‫ۼ‬ ‫تریتےۼقشعۼیک‬ ‫ت‬ ‫ت‬ ‫ت‬ ‫ت‬
‫ریمےۼتیاسۼےسۼتک ۼزگراۼیھبکۼےبۼتادبۼزامک ‬
‫ن‬ ‫ن‬
‫ِ‬
‫ۼگہۼوہراہۼوہ ُاےسۼروےنکۼیکۼوکششۼیکۼاجےئ۔ارگروانکنکممۼک ۼوہۼوت رھۼااہظرۼیارایگضۼرکےتۼوہےئۼواہںۼےسۼ‬ ‫ سۼسلجمۼںیمۼوکیئ ا‬
‫ن‬
‫اتۼالہ ٰیۼےکۼ‬
‫ۼاجیۼاچےیہ۔وجۼایسیۼسلجمۼںیمۼاھٹیبۼرےہۼاگۼوہۼیھبۼرہتفۼرہتفۼ ُاؿۼسلجمۼواولںۼیکۼحرحۼوہۼاجےئۼاگۼ۔ۼارگیسکۼلفحمۼںیمۼآی ِ‬
‫ُاھٹ ا‬
‫الخػۼرفکہیۼوگتفگۼوہریہۼوہۼ‪،‬اہللۼاعتیلٰ ۼاورۼروسؽﷺاکۼذماؼۼاڑاک ۼوایلۼاتسگایخںۼیکۼاجریہۼوہںۼاورۼایۼاملسمؿۼوکسؿۼےسۼہیۼ‬
‫ن‬ ‫ن‬
‫شۼساۼرےہۼوتۼ رھۼ ُاسۼںیمۼاوراتسگایخںۼرکک ۼواولںۼںیمۼوکیئ رۼفؼۼط ںیۼراتہ۔ااسیۼےب ۼتیمح ۼاملسمؿۼدرتقیقحۼانمقفۼےہۼاورۼ‬
‫ن‬
‫اہللاعتیلٰۼاِؿۼانمنیقفۼوکۼاکفروںتےکۼاسھتۼمنہجۼںیمۼڈاؽۼدےۼاگ۔ ت‬
‫ۼ‬

‫تت‬ ‫تآیت‪۳۶۳‬‬
‫انمنیقفۼیکۼافمدۼرپیتس‬
‫انمنیقفۺۺااظتنرۺںیمۺںیہۺاہمترےۺتارےۺںیم‬ ‫َنْيِذَّل۟اَنْوُصَّبَرَتَيْمُكِب ٍَ`‬
‫سپۺارگۺاہمترےۺقحۺںیمۺوہۺحتفۺاہللۺیکۺرطفۺےس‬ ‫ْنِاَفَناَكْمُكَلٌحْتَفَنِّمِہّٰللا‬
‫ۺےتہکۺںیہۺہکۺایکمہۺںیہنۺےھتاہمترےۺساھت‬ ‫اْۤوُلاَقْمَلَاْنُكَنمُكَعَّم‬
 ‫‪۴‬۔‬ ‫‪331‬‬ ‫الم ِحصِ ٰن ُتُ‬
‫‪َ -۵‬و ُ‬
‫اورارگۺوہۺاکفرونۺےکۺےیلۺوکیئۺہصحۺ‬ ‫َوْنِاَناَكَنْيِرِفٰكْلِلٌبْيِصَن‬
‫گ‬
‫ےتہکۺںیہۺایکۺمہۺےنۺ ھیرۺہنۺہۺاھتںیہمت‬ ‫اْۤوُلاَقْمَلَاْذِوْحَتْسَنْمُكْيَلَع‬
‫اورمہۺےناچبتاںیہنۺاھتںیہمتۺومونمنۺےس‬ ‫َوْمُكْعَنْمَنَنِّمنْيِنِمْؤُمْلاؕ‬
‫وتاہلل ۺہلصیفۺرکےۺاگاہمترےۺدرایمنۺرو ِرۺایقمب‬ ‫ُهّٰللاَفُمُكْحَيْمُكَنْيَبَمْوَيِةَمٰيِقْلاؕ‬
‫اورسرزگںیہن ۺدے ۺاگاہلل ۺاکفرون ۺوکومونمن ۺرپوکیئۺ‬ ‫َوْنَلَلَعْجَّيُهّٰللاَنْيِرِفٰكْلِلىَلَعنْيِنِمْؤُمْلا‬
‫(ہبلغۺیک)رار۔‬ ‫اًلْيِبَسٌ܅‪۰۰۱۲‬‬
‫ۼامؽۼتمینغۼںیمۼےسۼہصحۼک ےنۼیکۼرغضۼ‬ ‫ؐےکۼانمنیقفۼاکۼاحؽۼایبؿۼایکۼایگۼےہ۔ۼارگۼاملسمونںۼوکۼحتفۼبیصنۼوہۼوت ِ‬ ‫اِسۼآیۼںیمۼدو ِرۼوبنیۼ‬
‫ن‬ ‫ن‬
‫ۼلا ۼںیمہ ۼیھب ۼہصح ۼانلم ۼاچےیہ۔ ۼارگ ۼاکفروں ۼوک ۼحتف ۼوہ ۼوت ۼ ُاؿ ۼےس ۼےتہک ۼےھت ۼہک ۼہیۼ‬
‫ےس ۼےتہک ۼےھت ۼہک ۼمہ ۼیھب ۼوت ۼاہمترے ۼاسیھت ۼںیہ ٰ د‬
‫ن‬
‫اہمترے ۼاسھت ۼہاری ۼہدردویں ۼاک ۼیہ ۼہجیتن ۼےہ ۼہک ۼںیہمت ۼحتف ۼاحلص ۼوہیئ ۼےہ۔ ۼارگ ۼمہ ۼاملسمونں ۼاک ۼ رھ ےراسھت ۼدےتی ۼوت ۼحتف ۼی اای ۼوتۼ‬
‫ن‬ ‫ن‬
‫ۼلداحتف ۼےک ۼتارات ۼںیم ۼںیمہ ۼیھب ۼرشی ۼرکو۔ ۼاِس ۼحرح ۼوہ ۼو ک ۼوق ۼاکفروں ۼاور ۼومونمںۼ‬ ‫درانکر ۼاملسمؿ ۼںیہمت ۼابتہ ۼرکدےتی۔ ٰ‬
‫ےس ۼانب ۼرک ۼرانھک ۼاچےتہ ۼےھت ۼیاہک ۼاہجں ۼےس ۼافدئہ ۼاحلص ۼوہ ۼ ےک ۼےل ۼایل ۼاجےئ۔ ۼانمنیقف ۼاک ۼہی ۼہقبط ۼآج ۼیھب ۼوموجد ۼےہ۔ ۼ ُاؿ ۼاکاوصؽۼ‬
‫ن‬ ‫ن‬
‫ۼخ رۼےسۼ‬ ‫ۼوہیےہۼ۔ۼاےسیۼولگۼسبۼوہاۼاکۼرخۼد ےتھکۼرےتہۼںیہ۔ د‬ ‫ۼوہیۼےہۼاورۼدصقمۼرصػۼافمدۼاانپۼاحلصۼرک ای اۼ‬ ‫وھجٹۼاورۼرکمۼوۼفر ی ا‬
‫ن‬
‫ۼںیہ۔یؾ ۼاکاملسمؿ ۼوہک ۼیک ۼتیثیح ۼےس ۼوج ۼافدئے ۼاحلص ۼےیک ۼاج ۼتکس ۼںیہۼ‬ ‫ا‬ ‫افمد ۼاحلص ۼوہک ۼیک ۼوتعق ۼوہ ۼوفراًۼاد ر ۼڑلکھ ۼاجےت‬
‫ن‬ ‫ن‬
‫احلصۼرکےتیل ۼںیہ۔اکفروںۼےس ۼوفادئۼاحلصۼرکک ۼےکۼےیل ۼ ُاط ںی ۼنیقیۼدالےتۼںیہۼہک ۼمہۼوکیئ ۼبصعتمۼاملسمؿۼط ںی ۼںیہ۔ اۼیؾۼاکۼ‬
‫قلعت ۼاملسمونں ۼےس ۼرضور ۼےہ ۼرگم ۼہاری ۼدایپسچلں ۼاور ۼوافداریاں ۼاہمترے ۼاسھت ۼںیہ۔ ۼرکف ۼو ۼذہتی ۼےک ۼاحلظ ۼےس ر‬
‫ۼہ ۼحرح ۼیکۼ‬
‫ن‬
‫ۼآخۼ‬
‫وماتقف ۼاہمترے ۼاسھت ۼےہ۔ ۼرفک ۼو ۼاالسؾ ۼیک ۼشکمشک ۼںیم ۼہارا ۼوزؿ ۼج ۼڑپے ۼاگ ۼاہمترے ۼیہ ۼےڑلے ۼںیم ۼڑپے ۼاگ۔آی ۼےک ر‬
 ‫‪۴‬۔‬ ‫‪333‬‬ ‫الم ِحصِ ٰن ُتُ‬
‫‪َ -۵‬و ُ‬
‫ن‬ ‫ن‬
‫ۼادیؿۼرپۼاغلۼوہۼرکۼرےہۼ‬
‫آخۼاکرۼاہللۼاعتیلٰ ۼاکۼدنیۼیہۼامتؾ ا‬
‫ۼاکفۼاورۼانمقفۼینتجۼیھبۼاسزںیشۼرکںیلت ر‬
‫ںیمۼومونمںۼوکۼیلستۼدیۼیئگۼہک ر‬
‫ن‬ ‫ن‬
‫اکفۼاملسمونںۼرپۼاغلۼآۼاجںیئ۔ ت‬
‫اگ۔ۼایسیۼوصرت اۼینکممۼےہۼہکۼ ر‬

‫تت‬ ‫‪۳۶۴‬یاۼ‪۳۶۵‬‬
‫تآیات ۼ‬
‫انمقفۼیسکۼےکۼاسھتۼصلخمۼط ںی ات‬
‫ۼوہی‬
‫ےب ۺکش ۺانمقف ۺدوھہک ۺدےنی ۺیک ۺوکشش ۺرکےت ۺںیہ ۺاہللۺ‬
‫َّنِاَنْيِقِفٰنُمْلاَنْوُعِدٰخُيَهّٰللا‬
‫وک‬
‫اوراہلل(ۺاُنۺےک)ۺدوھےکۺاکۺوجاتۺدےنیۺواالےہۺاُںیہن‬ ‫َوَوُهْمُهُعِداَخ‬
‫اوربب ۺور ۺڑھکے ۺوہےت ۺںیہ ۺامنرےکےیل‪،‬ڑھکےۺ‬
‫َواَذِااْۤوُماَقىَلِاِةوٰلَّصلااْوُماَقىٰلاَسُكۙ‬
‫وہےتۺںیہۺیڑیۺاکیلہۺےس‬
‫داھکےتۺںیہۺولوگنۺوک‬ ‫َنْوُءٓاَرُيَساَّنلا‬
‫اورتادۺںیہنۺرکےتۺاہللۺوکۺرگمۺتہبۺمک۔‬ ‫َواَلَنْوُرُكْذَيَهّٰللااَّلِااًلْيِلَقۙ܆‪۰۰۱۲‬‬
‫وگۺوگمۺاکۺاکشرۺںیہۺرفکاورۺاامینۺےکۺدرایمن‬ ‫َنْيِبَذْبَذُّمَنْيَبَكِلٰذ‬
‫ہنۺاملسموننۺیکۺرطفۺںیہۺہنۺاکفرونۺیکۺرطف ۺ‬ ‫ۤاَلىٰلِاِءٓاَلُؤٰۤهَوۤاَلىٰلِاِءٓاَلُؤٰۤهؕ‬
‫اورےسج ۺاہلل ۺیہ ۺرمگار ۺرکدے ۺمت ۺاُس ۺےکےئل ۺوکیئ ۺرارۺ‬
‫َوْنَمِلِلْضُّيُهّٰللاْنَلَفَدِجَتٗهَلاًلْيِبَس܇‪۰۰۱۲‬‬
‫ںیہنۺتاوۺےگ۔‬
‫اِؿ ا‬
‫ۼآیتۼںیمۼآاگہۼایکۼایگۼہکۼانمنیقفۼاینپۼیاوتںۼاورۼےبۼروحۼاامعؽۼےکۼذرہعیۼاہللۼاعتیلٰۼوکۼدوھہکۼدےنیۼیکۼوکششۼرکےتۼںیہۼنکیلۼاہللۼ‬
‫اعتیلٰ ۼ ُاط ںی ۼاِس ۼروش ۼاک ۼربعانتک ۼدبہل ۼدے ۼاگ۔اےنپ ۼآپ ۼوک ۼاملسمؿ ۼیای ۼرکک ۼےک ۼےیل ۼدؽ ۼرپ ۼربج ۼرک ۼےک ۼدجسموں ۼںیم تامنز ۼاداۼ‬
 ‫‪۴‬۔‬ ‫‪333‬‬ ‫الم ِحصِ ٰن ُتُ‬
‫‪َ -۵‬و ُ‬
‫ن‬
‫رکک ۼآےتۼںیہ۔ۼامنزۼںیمۼوشخع ۼوۼوضخع اۼیؾۼوکۼط ںیۼوہ ای۔ۼدولں ۼںیمۼاکمرویںۼاورافمداتۼےک ۼوصحؽ ۼےکۼایخالتۼوہےتۼںیہ۔ۼ‬
‫ن‬
‫ۼاجیۼےہۼہکۼ ُاط ںیۼک ۼامنزۼیکۼاتیمہۼاکۼااسحسۼےہ‪،‬ۼک ۼاہللۼاعت ٰیلۼےسۼھچکۼتبحمۼےہۼاورۼ‬
‫ُاؿۼیکۼامتؾۼرحاکتۼوۼکساتۼاوراکیلہۼےسۼواحضۼوہ ا‬
‫ک ۼیہ ۼ ُاس ت ۼےک ۼذرک ۼےس ۼوکیئ ۼرتبغ ۼےہ۔ ۼوہ ۼدجسموں ۼںیم ۼآےت ۼںیہ ۼوت ۼو ض ۼاحرضی ۼوگلاک ۼےک ۼےیل ۼاور ۼامنز ۼڑپےتھ ۼںیہ ۼوت ۼرصػۼ‬
‫ن‬
‫داھکک ۼےک ۼےیل۔ ۼوہ ۼرصػ ۼاینپ ۼذات ۼاور ۼاےنپ ۼافمدات ۼےک ۼاسھت ۼصلخم ۼںیہ ۼ‪ ،‬ۼک ۼاملسمونں ۼےک ۼریخوخاہ ۼںیہ ۼاور ۼک ۼاکفروں ۼےکۼ‬
‫دوش۔دو ِرۼوبنیۼںیمۼانمنیقفۼوبجمراۼًیہۼیہس‪،‬جنپۼوہتقۼامنزیاامجعۼاداۼرکےتۼےھت۔آجۼاملسمونںۼیکۼای ر‬
‫ۼبیۼدعتادۼ ُاؿۼانمنیقفۼ‬
‫ہکنہیۼرسےۼےسۼامنزۼیہۼط ںیۼڑپیتھ۔ ت‬
‫ےہۼویک ۼ‬
‫ےسۼیھبۼیئگۼزگریۼ ۼ‬

‫تت‬ ‫تآیت‪۳۶۶‬‬
‫ن‬
‫ومونمںۼےکۼاقمہلبۼںیمۼاکفروںۼوکۼدوشۼمۼانبؤ‬
‫اےۺورۺولوگۺوجۺاامینۺالےئۺوہ!‬ ‫اَهُّيَاٰۤيَنْيِذَّلااْوُنَمٰا‬
‫ہنۺانبوۺاکفرونۺوکۺدوسبۺومونمنۺوکۺوھچرۺرک‬ ‫اَلاوُذِخَّتَتَنْيِرِفٰكْلاَءٓاَيِلْوَاْنِمِنْوُدنْيِنِمْؤُمْلاؕ‬
‫َنْوُدْيِرُتَا ْنَا اْوُلَعْجَت ِهّٰلِل ْمُكْيَلَع اًنٰطْلُس ایکمت ۺاچےتہ ۺوہہک ۺدے ۺدواہللۺوکاےنپ ۺحالف ۺاتک ۺیلھکۺ‬
‫دلیل۔‬ ‫ًنْيِبُّم܈‪۰۰۱۲‬‬
‫ن‬
‫ۼانبیۼاجےئۼ۔ سۼک ۼاہللۼاعتیلٰۼےکۼمکحۼےکۼبرالخػۼ‬ ‫ۼدیۼایگۼہکۼومونمںۼےکۼاقمہلبۼںیمۼاکفروںۼوکۼدوشۼک ا‬ ‫اِسۼآیۼںیمۼیادیکیۼمکح ا‬
‫ن‬
‫ۼوتوگی ۼ ُاس ۼک ۼوخد ۼیہ ۼاےنپ ۼآپ ۼوک ۼاہلل ۼاعتیلٰ ۼیک ۼحرػ ۼےس ۼزسا ۼاک ۼقحتسم ۼانبدیا۔اِس ۼمکح ۼاک ۼقلعت ۼافراد ۼےس ۼیھب ۼےہ ۼاورۼ‬
‫ہی ۼرحتک ۼیک ا‬
‫وکحم ۼےس ۼیھب۔ س ۼحرح ۼای ۼصخش ۼوک ۼیسک ۼریغ ۼملسم ۼےس ۼدویتس ۼرکک ۼںیم ۼاصقنؿ ۼاک ۼادنہشی ۼےہ‪ ،‬ۼاِیس ۼحرح ۼوکیئ ۼاملسمؿۼ‬
‫وکحم ۼیھب ۼریغوملسمں ۼےس ۼدویتس ۼےک ۼرواطب ۼاقمئ ۼرکے ۼیگ ۼاصقنؿ ۼیہ ۼااھٹےئ ۼیگ۔ ۼامیض ۼںیم ۼیئک ۼلاثںیل ۼوموجد ۼںیہ ۼہک ۼذایتۼ‬
 ‫‪۴‬۔‬ ‫‪333‬‬ ‫الم ِحصِ ٰن ُتُ‬
‫‪َ -۵‬و ُ‬
‫ن‬
‫افمدات ۼیک ۼاخحر ۼاملسمؿ ۼاحومکں ۼیا ۼوکحم ۼےک ۼوخادنمشہ ۼدغاروں ۼک ۼاکفر ۼریاوتسں ۼےس ۼدویتس ۼیک ۼاور ۼاملسمؿ ۼریاوتسں ۼوک ۼاِسۼ‬
‫ن‬
‫ۼ ہیۼذعابۼیکۼودیعۼےہ۔ ت‬‫ۼآختۼںیمۼیھب د‬ ‫دویتسۼاکۼربعانتکۼزایمزہۼ انتگھۼڑپا۔ہیۼداینۼیکۼزساۼیھت۔اےسیۼافمدۼرپوتسںۼےکۼےیل ر‬

‫تت‬ ‫‪ ۳۶۷‬ۼیا‪۳۶۹‬‬
‫تآیات ۼ‬
‫ۼگےھۼںیمۼوہںۼےگ‬
‫انمنیقفۼمنہجۼےکۼشۼےسۼےلچن ر‬
‫ےبۺکشۺانمقفۺمنہجۺےکۺسب ۺےسۺےلچنۺےقبطۺںیمۺوہنۺ‬
‫ےگ‬
‫متۺسرۺزگۺہنۺتاوۺےگاُنۺےکۺےیلۺوکیئۺدمداگر۔‬
‫وساےئۺاُنۺےکوہنجنۺےنۺوتہبۺیکۺ‬
‫اورۺاینپۺاصالحۺیک‬
‫اورۺٹمچۺےئگۺاہللۺےکۺساھت‬
‫اوراخصلۺرکہۺاےنپۺدنیۺوکاہللۺےکۺےیل‬
‫وتاےسیولگۺومونمنۺےکساھتۺںیہ‬
‫اوررقنعبیۺدےاگاہللۺومونمنۺوکسادناردبہل۔‬
‫ایکرکےاگاہللۺںیہمتۺذعاتۺدےۺرک‬
‫ارگمتۺرکشرکواوراامینۺےلۺا و‬
‫اوراہللۺیڑادقردان‪،‬سبۺھچکۺاجےننۺواالۺےہ۔‬
‫َّنِاَنْيِقِفٰنُمْلايِفِكْرَّدلاِلَفْسَاْلاَنِمِراَّنلاٍ‬
‫َوْنَلَدِجَتْمُهَلاًرْيِصَنۙ܉‪۰۰۱۲‬‬
‫اَّلِاَنْيِذَّلااْوُباَت‬
‫َواْوُحَلْصَا‬
‫َواْوُمَصَتْعاِهّٰللاِب‬
‫َواْوُصَلْخَاْمُهَنْيِدِهّٰلِل‬
‫َكِٕىٰٓلوُاَفَعَمنْيِنِمْؤُمْلاؕ‬
‫َوَفْوَسِتْؤُيُهّٰللانْيِنِمْؤُمْلااًرْجَااًمْيِظَع܊‪۰۰۱۲‬‬
‫اَمُلَعْفَيُهّٰللاْمُكِباَذَعِب‬
‫مُتْنَمٰا‬
‫ؕ‬ ‫ْنِاْمُتْرَكَشَو‬
‫َوَناَكُهّٰللااًرِكاَشاًمْيِلَع܋‪۰۰۱۲‬‬
 ‫‪۴‬۔‬ ‫‪333‬‬ ‫الم ِحصِ ٰن ُتُ‬
‫‪َ -۵‬و ُ‬
‫ۼگےھۼںیمۼوہۼںتےگۼ۔ۼرتہبۼےہۼہکۼ‬
‫ۼبنی ر‬ ‫اِؿ ا‬
‫ۼآیتۼںیمۼربخدارۼایکۼایگۼہکۼانمنیقفۼاکۼااجنؾۼافکرۼےسۼیھبۼدب ربۼوہۼاگۼاورۼوہۼمنہجۼےکۼےلچن ر‬
‫وتہبۼرکۼںیلۼ'ۼاینپۼروشۼیکۼاالصحۼرکۼںیلۼ'ۼاہلل ۼاعتیلٰۼےسۼٹمچۼاجںیئۼاورۼاانپۼدنیۼاخصلۼرکںیلۼُتاس ۼےک ۼےیلۼ۔اہلل ۼاعتیلٰۼےسۼےنٹمچۼےسۼ‬
‫ن‬
‫ۼداریںۼاداۼرکیا۔اےنپ ۼدنی ۼوکۼاہللۼاعتیلٰ ۼےکۼےیلۼاخصل ۼرکۼ‬
‫رمادۼےہۼُتاس ۼیکۼریسۼۼفرآؿۼےس ۼانٹمچ ۼینعیۼفرآؿ ۼےکۼوحاےلۼےسۼاینپۼذہم ا‬
‫ۼوافداریںۼُتاسۼ ےکۼوساۼیسکۼاورۼےسۼواہتسبۼک ۼوہں۔ۼاینپۼاسریۼدویپسچلںۼاورۼوتبحمںۼاورۼدیقعوتںۼوکۼ‬ ‫ا‬ ‫دےنیۼاکۼبلطمۼہیۼےہۼہکۼآدیمۼیک‬
‫نن‬
‫ۼؤییقۼک ۼرےہۼہکۼُتاس ۼیکۼراضۼےکۼےیلۼ ُاےسۼف اریؿۼک ۼایکۼاجۼاتکسۼ‬ ‫وہۼُتاسۼیکۼانجبۼںیمۼیدرۼرکدے۔ۼیسکۼزیچۼےکۼاسھتۼیھبۼدؽۼاکۼااسیۼاگل ا‬
‫ن‬
‫ولخص ۼدؽ ۼےس ۼاامیؿۼ‬ ‫ۼارشد ۼوہاہک ۼذرا ۼرور ۼوترکو! ۼاہلل ۼاعتیلٰ ۼوک ۼںیہمت ۼذعاب ۼدے ۼرک ۼایک ۼےلم ۼاگ؟ ۼرتہب ۼےہ ۼہک ۼمت ۼُتاس ۼرپ ۼ ِ‬
‫وہ۔آخ ۼںیم ا‬
‫ر‬
‫ےسرتہبنیۼدقرۼداؿۼیاؤےگ۔ ت‬
‫ےلۼآؤۼاوراورۼ ُاسۼاکۼرکشۼاداۼرکو۔ۼمتۼُتا ۼ‬
 ‫‪۴‬۔‬ ‫‪408‬‬ ‫‪ -۶‬اَل ُّبِحُيُهّٰللا‬

‫ِمْسِبِہّٰللاِنٰمْحَّرلاِمْیِحَّرلا‬
‫‪ ۸۴۸‬اۺی‪۸۴۹‬‬
‫آیاتۺ ۺ‬
‫برےۺاکومںۺیکۺریہشتۺہنۺرکو‬
‫دنسپںیہنۺرکتااہللۺظاہرۺرکتاۺیسکۺبریۺتاتۺاک‬
‫اَلُّبِحُيُهّٰللاَرْهَجْلاِءْٓوُّسلاِبَنِمِلْوَقْلا‬
‫وساےئاُسۺےکسجۺرپملظۺایکایگ‬ ‫اَّلِاْنَمَمِلُظ‬
‫اوراہللۺسبۺھچکۺسننےۺواال‪،‬سبۺھچکۺاجےننۺواالےہ۔‬ ‫َوَناَكُهّٰللااًعْيِمَساًمْيِلَع‪۰۰۱۴۸‬‬
‫ارگمتۺظاہررکووکیئۺیکین‬ ‫ْنِااْوُدْبُتاًرْيَخ‬
‫تااپھچواُےس‬ ‫ْوَاُهْوُفْخُت‬
‫تادرزگررکویسکۺبرایئۺےس‬ ‫ْوَااْوُفْعَتْنَعٍءْٓوُس‬
‫وتےب ۺکش ۺاہلل ۺتہب ۺاعمف ۺرکےن ۺواال‪،‬بری ۺدقرتۺ‬
‫َّنِاَفَهّٰللاَناَكاًّوُفَعاًرْيِدَق‪۰۰۱۴۹‬‬
‫رےنھکۺواالےہ۔‬
‫ۺآیت ۺںیم ۺآاگہ ۺایکایگ ۺہک ۺاہلل ۺاعتیلٰ ۺبراویئں ۺیک ۺریہشتاوررچےچ ۺدنسپںیہن ۺفرامیا۔اِس ۺےس ۺذنہ ۺرپادنگہ ۺاوربرایئ ۺیک ۺرطػ ۺاملئۺ‬
‫اِؿ ا‬
‫وہےت ۺںیہ۔اہتبل ۺولظمؾ ۺملظ ۺیک ۺاکشی ۺرکاتکس ۺےہ ۺاوراظمل ۺیک ۺہی ۺتبیغ ۺونممع ۺںیہن ۺےہ۔اہلل ۺاعتیلٰ ۺولظمؾ ۺیک ۺآوہں ۺوکنس ۺاوراظملۺ‬
‫ےکۺملظۺوۺمتسۺوکۺاجےننۺواالۺےہ۔ۺرقنعیۺولظمؾۺیکۺف اریدۺریسۺوہیگۺاورۺاظملۺوکۺاےنپۺملظۺیکۺزساۺلمۺرکۺرےہۺیگ۔اہتبلۺارگوکیئۺبرایئۺرپۺ‬
‫درزگر ۺرکےک ۺیکین ۺرکے اۺی ۺاالخص ۺےک ۺاسھت ۺوکیئ ۺاور ۺالھبیئ ۺرکے ۺ'رھپ ۺاچےہ ۺ ُاےس ۺالعہین ۺرکے اۺی ۺ ۺوپدیشہ ۺرےھک'دوونں ۺوصروتںۺ‬
‫ںیمۺاہللۺاعتیلٰ ۺوکۺہی ۺلمعۺتہبۺدنسپ ۺےہ۔وگیااہللۺاعتیلٰ ۺےکۺبردی ۺالضفۺیہیۺےہ ۺہک ۺ ہیفۺوہ اۺی ۺاالعہین ۺررلاؽ ۺںیمۺالھبیئۺیکۺاج ے ۺاورۺ‬
 ‫‪۴‬۔‬ ‫‪409‬‬ ‫‪ -۶‬اَل ُّبِحُيُهّٰللا‬
‫ۺشؿۺوتۺہیۺےہۺ‬
‫ۺاج ے۔انؿۺوکۺاےنپۺاالخؼۺںیم اہللۺاعتیلٰۺےکۺاالخؼۺےس رۺف یۺبروہیااچےیہ۔اہللۺاعتیلٰۺیک ا‬
‫ا‬ ‫براویئںۺےسۺدرزگرایک‬
‫ۺبے ۺوصقروں ۺرپ ۺیھب ۺدر ۺزگر ۺفرامداتیۺ‬
‫ۺبے ۺےس ر‬
‫ۺبے ۺرجمومں ۺوکیھب ۺرزؼ ۺداتی ۺےہ ۺاور ۺدقرت ۺرےنھک ۺےک ۺیاووجد ر‬
‫ۺبے ۺےس ر‬
‫ہک ر‬
‫ےہ۔‬

‫‪۸۵۱‬یاۺ‪۸۵۱‬‬
‫آیاتۺ ۺ‬
‫اامیؿۺیارلاسلۺےکۺوحاےلۺےسۺونتفںۺاکۺرد‬
‫ےبۺکشۺوجولگۺرفکرکےتۺںیہۺاہللۺاوراُسۺےکۺروسولںؑۺ‬
‫َّنِاَنْيِذَّلاَنْوُرُفْكَيِهّٰللاِبَوٖهِلُسُر‬
‫اک‬
‫اوراچےتہ ۺںیہ ۺہک ۺفرق ۺرکںی ۺاہلل ۺاوراُس ۺےکروسولںؑۺ‬
‫َوَنْوُدْيِرُيْنَااْوُقِّرَفُّيَنْيَبِہّٰللاَوٖهِلُسُر‬
‫ےکۺدرایمں‬
‫اورےتہک ۺںیہ ۺہک ۺمہ ۺیسک ۺرپاامیں ۺالںیئ ۺےگ ۺاوریسک ۺاکااکنرۺ‬
‫َوَنْوُلْوُقَيُنِمْؤُنٍضْعَبِبَّوُرُفْكَنٍضْعَبِبٍ‬
‫رکںیۺےگ‬
‫اوراچےتہۺںیہۺہکۺاایتخررکںیۺاِسۺےکۺدرایمںۺیکۺراہ۔‬ ‫َّوَنْوُدْيِرُيْنَااْوُذِخَّتَّيَنْيَبَكِلٰذاًلْيِبَسٍۺ‪۰۰۱۴‬‬
‫یہیۺولگۺۺاکفرںیہۺےکپ‬ ‫َكِٕىٰٓلوُاُمُهَنْوُرِفٰكْلااًّقَحَ‬
‫اورمہ ۺےن ۺایترایکےہ ۺاکفروں ۺےکےیل ۺروسارکےن ۺواالۺ‬
‫َواَنْدَتْعَاَنْيِرِفٰكْلِلاًباَذَعاًنْيِهُّمۻ‪۰۰۱۴‬‬
‫ذعات۔‬
‫اوروجولگۺاامیںۺالےئۺاہللۺاوراُسۺےکۺروسولںؑۺرپ‬ ‫َوَنْيِذَّلااْوُنَمٰاِهّٰللاِبَوٖهِلُسُر‬
‫اورفرقۺںیہنۺایکۺیسکۺاتکۺےکدرایمںۺیھبۺاُںۺںیمۺےس‬ ‫َوْمَلاْوُقِّرَفُيَنْيَبٍدَحَاْمُهْنِّم‬
 ‫‪۴‬۔‬ ‫‪410‬‬ ‫‪ -۶‬اَل ُّبِحُيُهّٰللا‬

‫ہیۺوہۺولگۺںیہۺدلجاہللۺدےۺاگںیہنجۺاُںۺےکۺارج‬ ‫َكِٕىٰٓلوُاَفْوَسْمِهْيِتْؤُيْمُهَرْوُجُا‬
‫اورۺاہللۺتہبۺےنشخبۺواال‪،‬ہشیمہۺرمحۺفرامےنۺواالۺےہ۔‬ ‫َوَناَكُهّٰللااًرْوُفَغاًمْيِحَّرؒۼ‪۰۰۱۴‬‬
‫اِؿ ا‬
‫ۺآیتۺںیمۺاامیؿۺیارلۺاسلۺےکۺوحاےلۺےسۺیئکۺونتفںۺاکردۺایکۺایگۺےہ‬
‫ۺدر یۺاکۺوصترۺرےنھکۺواےلۺاےسیۺرمگاہۺولگۺوموجدۺرےہۺںیہۺوجاہللۺاعتیلٰۺےکۺووجدۺیہۺاکۺااکنرۺرکےتۺںیہ۔ ُاؿۺ‬
‫رۺدورۺںیم ر‬
‫ر‬ ‫‪-i‬‬
‫ےک ۺبردی ۺاعمذاہلل ۺج ۺاہلل ۺاعتیلٰ ۺےہ ۺیہ ۺںیہن ۺوت ۺ ُاس ۺیک ۺرطػ ۺےس ۺروسولں ۺےک ۺےجیھب ۺاجےن ۺاک ۺوساؽ ۺیہ ۺدیپا ۺںیہنۺ‬
‫ا۔وگیۺوہۺاہللۺاعت ٰۺیلاورروسؽۺدوونںۺاکۺرفکۺرکےتۺںیہ۔‬
‫وہی ا‬
‫ۺلا ۺ ُاںیہنۺیھبۺومنمۺمیلستۺ‬
‫الہۺِ ۺاتکب ۺۺاکدوعیۺ ٰاھتۺہک ۺوہۺوسا ےۺایۺیادوۺروسولں ۺےک ۺسۺروسولں رپۺاامیؿۺرےتھکۺںیہ ٰ ذ‬ ‫‪-ii‬‬
‫ایکۺاج ے۔‬
‫انمنیقفۺاہللۺاعتیلٰ ۺاورۺروسؽﷺےکۺدرایمۺؿۺاِسۺرطحۺرفتقیۺرکےتۺےھتۺہکۺاہلل ۺاعتیلٰ ۺےکۺالکؾ ۺینعی ۺفرآؿۺیکۺرطػۺ‬ ‫‪-iii‬‬
‫آےنۺوکۺایترۺےھتۺنکیلۺروسؽۺاہللﷺۺیکۺااطعۺ ُاؿۺرپرگاںۺیھت۔ہیۺومضمؿۺاِسۺوسرہۺٔۺابمرہکۺیکۺآیۺ‪۶٦‬ںیمۺایبؿۺوہ‬
‫اکچ ۺےہ۔تقیقح ۺہی ۺےہ ۺہک ۺاِس ۺوسرہۺٔ ۺابمرہک ۺیک ۺآی ۺ‪ ۸٨‬ۺےک ۺاطمقب ۺوج ۺروسؽ ۺاہللﷺ ۺیک ۺااطع ا‬
‫ۺرکی ۺےہ ۺویہۺ‬
‫درتقیقحۺاہللۺاعت ٰیل ۺیکۺااطعۺرکیاۺےہۺ۔وموجدہۺدورۺںیمۺاہللۺاعتیلٰ ۺاور ُاسۺےکۺروسؽﷺےکۺدرایمؿۺایسیۺیہۺرفتقیۺ‬
‫ۺااطعوکۺقلطمۺاورۺایقمۺیۺآےنۺواےلۺامتؾۺادوارۺےکۺےیلۺلقتسمۺ‬
‫ۺ‬ ‫نیۺسۺرکےتۺںیہ۔ۺوہۺروسؽۺاہللﷺ یک‬
‫نم ِ‬
‫ر‬
‫امےننۺوکۺایترۺںیہن۔‬
‫ادشہ ۺےک ۺزامےن ۺںیم ۺدنیِ ۺالہ ٰی ۺیک ۺوصرت ۺںیم ۺاسےنمۺ‬
‫اامیؿ ۺیارلاسل ۺےک ۺااکنر ۺیک ۺای ۺوصرت ۺدنہواتسؿ ۺںیم اربک ۺی ا‬ ‫‪-iv‬‬
‫ِ‬
‫ۺراسل ۺدمحمیﷺ ۺیک ۺیفنۺ‬ ‫آیئ۔ےط ۺایک ۺایگ ۺہک ۺامتؾ ۺذماہ ۺےک ۺولگ ۺدنیِ ۺالہ ٰی ۺںیم ا‬
‫ۺشلم ۺوہاجںیئ ۺاور ۺہی ۺدرتقیقح‬
‫یھت۔‬
 ‫‪۴‬۔‬ ‫‪411‬‬ ‫‪ -۶‬اَل ُّبِحُيُهّٰللا‬
‫دحتمہۺوینطۺوقتیمۺےکۺہفسلفۺںیمۺیھبۺیہیۺرمگایہۺیھتۺہکۺدنہواتسؿۺںیمۺےنسبۺواےلۺسۺایۺیہۺوقؾۺںیہ وخاہۺوہۺ ُم اح َند‬ ‫‪-v‬‬
‫َّر ُس ْو ُل اہّٰللِ رپاامیؿۺرےتھکۺوہں اۺیۺںیہن۔ۺاابقؽۺےنۺاِسۺرمگایہۺیکۺیفنۺاِسۺرطحۺیک ۺ؎ۺ‬
‫اینپۺتلمۺرپۺایقسۺاوقاؾۺرغمبۺےسۺہنۺرک‬
‫ۺببیکۺںیمۺوقؾ ِ‬
‫ۺروسؽۺاہیمش‬ ‫اخصۺےہ ر‬
‫ُاؿۺیکۺتیعمجۺاکۺےہۺکلمۺوۺبسنۺرپۺااصحنر‬
‫ۺذمہےسۺمکحتسمۺےہۺتیعمجۺبری‬
‫ۺ‬ ‫ِ‬
‫وقت‬
‫ۺادیؿ اۺیۺنیبۺاۺلمذذاہۺاکرفنوسنںۺےکۺذرہعیۺہیۺرمگایہۺالیھپیئۺاجریہۺےہۺہکۺامتؾۺذماہ ر‬
‫ۺبقحۺ‬ ‫ِ‬
‫ۺودحت ا‬ ‫وموجدہۺدورۺںیم‬ ‫‪-vi‬‬
‫ۺساکۺاسکیںۺدقتسۺےہ۔ہیۺاملسمونںۺاکۺصخشتۺمتخۺرکےنۺیکۺاسزشۺےہ۔ۺرصػۺاورۺرصػۺدنیِۺاالسؾۺ ربقحۺ‬
‫ںیہۺاور ۺ‬
‫ۺاکفۺانبداتیۺےہ۔‬ ‫ےہۺویکہکنۺاِسۺےکۺامےننۺواےلۺامتؾۺروسولںؑ ۺوکۺامےتنۺںیہ۔ۺیسکۺایۺروسؽۺاکۺااکنرۺیھب ا‬
‫ۺانؿۺوک ر‬
‫ۺاکفۺںیہۺاورۺاہللۺاعتیلٰ ۺےن ۺ ُاؿۺےکۺےیلۺذلۺواالۺذعابۺ‬ ‫اِؿۺامتؾۺونتفںۺںیمۺالتبمۺولوگںۺےکۺیارےۺںیمۺہلصیف ا‬
‫ۺانسیۺایگہکۺہیۺولگۺےکپ ر‬
‫ں ۺوکۺامےتنۺںیہۺاورۺاہللۺاعت ٰیل ۺےکۺاسھتۺاسھتۺ ُاسۺےکۺروسؽﷺ‬
‫ایترۺرکراھکۺےہ۔یقیقحۺومنمۺرصػۺوہۺولگۺںیہۺوجۺامتؾۺروسول ؑ‬
‫ۺااطعوکۺیھبۺالزؾۺےتھجمسۺںیہ۔ۺاےسیۺولوگںۺےکۺےیلۺاہللۺاعتیلٰۺےنۺشادنارۺدبہلۺایترۺرکراھکۺےہ۔‬
‫ۺ‬ ‫یک‬

‫آیۺ‪۸۵۱‬‬
‫وہیدےکۺےبۺاجۺاطمابلت‬
‫اےۺیبنؐ!اطمہبلۺرکےتۺںیہۺا تؐۺےسۺالہِۺاتکت‬ ‫َكُلَٔـْسَيُلْهَاِبٰتِكْلا‬
‫ہکۺا تؐۺاتارںیۺۺاُںۺرپۺاتکۺاتکتۺا امسںۺےس‬ ‫ْنَاَلِّزَنُتْمِهْيَلَعاًبٰتِكَنِّمِءٓاَمَّسلا‬
‫سپۺوہۺوتۺاطمہبلۺرکۺےکچۺںیہۺومٰیسؑؑےسرتادہۺبریۺتاتۺاک ۺ‬
‫ْدَقَفاْوُلَاَسىٰۤسْوُمَرَبْكَاْنِمَكِلٰذ‬
‫اِسۺےس‬
 ‫‪۴‬۔‬ ‫‪412‬‬ ‫‪ -۶‬اَل ُّبِحُيُهّٰللا‬

‫وتاُنہوںۺےناہکاھتہکۺداھکوۺںیمہۺاہللۺوکتالکلۺساےنم‬ ‫اْۤوُلاَقَفاَنِرَاَهّٰللاًةَرْهَج‬
‫وسڑکپھتایلاھتۺاُںیہنۺک یلۺیکۺکرنۺےنۺاُں ۺےکملظۺیکۺو ۺ‬
‫َُمُهْتَذَخَاَفمِهِمْلُظِب‬
‫ےس‬
‫رھپاُنہوں ۺےن ۺانبھتایلاھت ۺڑھچبےوکوبعمداِس ۺےک ۺدعبہکۺ‬
‫َّمُثاوُذَخَّتاَلْجِعْلاْۢنِمِدْعَباَمُمُهْتَءٓاَجُتٰنِّيَبْلا‬
‫ن‬
‫ا یکچۺںیھتۺاُںۺےکۺتاسۺواحضۺ شااینں‬
‫وتۺمہۺےنۺدرزگرۺایکاِسۺےسۺ‬ ‫اَنْوَفَعَفْنَعَكِلٰذ‬
‫اورمہۺےنۺاطعایکاھتومٰیسۺؑؑۺوکواحضۺہبلغ۔‬ ‫َواَنْيَتٰاىٰسْوُماًنٰطْلُساًنْيِبُّم۽‪۰۰۱۴‬‬
‫وہیدےن ۺیبن ۺارکؾﷺ ۺےس ۺاطمہبل ۺایک ۺہک ۺسج ۺرطح ۺرضحت ۺومیسٰؑ ۺرپ ۺیھکل ۺوہیئ ۺاتکب ۺآامسؿ ۺےس ۺیازؽ ۺوہیئ ۺیھت‪ ،‬ۺاِیس ۺرطح ۺیکۺ‬
‫ای ۺاتکبۺآپﷺۺیھب ۺآامسؿ ۺےسۺالںیئ‪،‬ۺوتۺمہۺاامیؿۺےلۺآںیئ ۺےگ۔ۺ ُاؿ ۺاکۺہیۺاطمہبلۺاِسۺےیلںیہنۺاھتۺہکۺوہ ۺدؽۺےسۺاامیؿ ۺ‬
‫ۺالیا‬
‫اچےتہ ۺےھت ۺہکلب ۺوہ ۺہ ۺدرھیم ۺاور ۺدض ۺیک ۺوہج ۺےس ۺوکیئ ۺہن ۺوکیئ ۺذعر ۺرکےت ۺیہ ۺرےتہ ۺےھت۔ ۺاہلل ۺاعت ٰیل ۺےن ۺہی ۺآی ۺیازؽ رۺفام ۺرکۺ‬
‫آپﷺ ۺوک ۺیلست ۺدی ۺہک ۺدرتقیقح ۺہی ۺوقؾ ۺےہ ۺیہ ۺایسی ۺہک ۺاہلل ۺاعتیلٰ ۺےک ۺروسولںؑ ۺوک ۺاتسیت ۺیہ ۺریہ ۺےہ۔اِؿ ۺےک ا‬
‫ۺآیء ۺو ۺاجذاد ۺےنۺ‬
‫ۺدالھکی ۺاج ے۔ ۺاؿ ۺیک ۺاِسۺ‬
‫ۺاظر ۺرکےک ۺملھک ۺالھک ا‬ ‫رضحت ۺومیسٰؑ ۺےس ۺاِس ۺےس ۺیھب ۺزیادہ ۺبری اۺیت ۺاکاطمہبل ۺایک ۺاھت ۺہک ۺںیمہ ۺاہلل ۺ ا‬
‫ۺوکیلکل ر‬
‫ۺرکدی۔ ۺرھپرضحت ۺومیسٰؑؑ ۺیک ۺراسل ۺےک ۺوہظر ۺےس ۺےل ۺرک ۺفروعؿ ۺےک ۺرغؼ ۺوہےنۺ‬
‫اتسگیخ ۺرپ ۺآامسؿ ۺےس ۺیلجب ۺآیئ ۺاور ۺ ُاؿ ۺوک ۺالہک ا‬
‫ی ۺاوررحصاء ۺانیسء ۺںیم ۺیئک ۺیلھک ۺیلھک ۺنااینں ۺ ُاؿ ۺےک ۺاشمدہے ۺںیم ۺآیکچ ۺںیھت ۺنکیل ۺ ُاوہنں ۺےن ۺنسحمِ ۺیقیقح ۺاہلل ۺاحبسہنٗ اعت ٰیل ۺےکۺ‬
‫اجب ے ۺڑھچبے ۺوک ۺوبعمد ۺانبایل ۺاھت۔اہلل ۺاعتیلٰ ۺےن ۺرضحت ۺومیسٰؑؑ ۺیک ۺداع ۺوبقؽ ۺرکےت ۺوہ ے ۺاِس ۺج ِرؾ ۺمیظع ۺرپ ۺ ُاںیہن ۺاعمػ ۺایک ۺاھت ۺاورۺ‬
‫رضحتۺومیسٰؑؑۺ یکۺزعتۺارفایئۺفرامیئۺیھت۔‬
 ‫‪۴‬۔‬ ‫‪413‬‬ ‫‪ -۶‬اَل ُّبِحُيُهّٰللا‬

‫‪۸۵۴‬یاۺ‪۸۵۶‬‬
‫آیاتۺ ۺ‬
‫ۺرپاہللاعت ٰیلۺےنۺتنعلۺویکںۺیک؟‬
‫وہید ۺ‬
‫اورمہ ۺےندنلبایکاھتاُں ۺرپوطراہپروکاُں ۺےسدہعےنیلۺ‬
‫َواَنْعَفَرُمُهَقْوَفَرْوُّطلاْمِهِقاَثْيِمِب‬
‫ےکۺےیلۺ‬
‫اورمہ ۺےناہکاھتاُں ۺےسہک ۺدالخ وہتادروارے ۺںیمۺ‬
‫َواَنْلُقُمُهَلاوُلُخْداَباَبْلااًدَّجُس‬
‫ےتکھجۺوہےئ‬
‫اورمہۺےناہکاھتاُںۺےسہکۺرتادیتۺہنۺرکتاہتفہۺےکاقونںۺ‬
‫َّواَنْلُقْمُهَلاَلاْوُدْعَتيِفِتْبَّسلا‬
‫ںیم‬
‫اورمہۺےنھتایلاھتاُںۺےسہتخپۺدہع۔‬ ‫َواَنْذَخَاْمُهْنِماًقاَثْيِّماًظْيِلَغ۾‪۰۰۱۴‬‬
‫وت(مہ ۺےناُں ۺرپتنعل ۺیک)وب ۺاُں ۺےکوترےنےکاانپ‬
‫اَمِبَفْمِهِضْقَنْمُهَقاَثْيِّم‬
‫دہع‬
‫اوروجاُںۺاکااکنررکتااھتاہللۺیکۺا تاتۺاکۺ‬ ‫َوْمِهِرْفُكِتٰيٰاِبِہّٰللا‬
‫اوروجاُںۺاکلتقۺرکتاۺاھتۺاتنیاۺءؑۺوکۺتاقح‬ ‫َوُمِهِلْتَقَءٓاَيِبْۢنَاْلاِ۠رْيَغِبٍّقَح‬
‫اوروجاُںۺیکۺہی تاتۺیھتۺہکۺامہرےۺدلۺ لننےۺوہےئۺںیہ‬ ‫َّوْمِهِلْوَقاَنُبْوُلُقٌفْلُغؕ‬
‫ہکلبۺرہمۺرکدیۺےہۺاہللۺےنۺاُںۺرپۺاُںۺےکۺرفکۺیکۺو ۺےس‬ ‫ْلَبَعَبَطُهّٰللااَهْيَلَعْمِهِرْفُكِب‬
‫وسۺوہۺاامیںۺںیہنۺالےتۺرگمتہبۺمکۺ۔‬ ‫اَلَفَنْوُنِمْؤُياَّلِااًلْيِلَق۪ۿ‪۰۰۱۴‬‬
‫اور(مہۺےنۺاُںۺرپۺتنعلۺیک)وب ۺاُںۺےکۺرفکۺرکےنۺےک‬ ‫َّوْمِهِرْفُكِب‬
 ‫‪۴‬۔‬ ‫‪414‬‬ ‫‪ -۶‬اَل ُّبِحُيُهّٰللا‬

‫اوروہۺوجۺاُںۺیکۺتاتۺیھتۺرممیۺرپتہبۺبرےۺاتہبںۺیکۺ۔‬ ‫َوْمِهِلْوَقىٰلَعَمَيْرَماًناَتْهُباًمْيِظَعٍ܀‪۰۰۱۴‬‬
‫ۺآیتۺوہیدۺےکۺوہۺجرامئۺایبؿۺرکریہۺںیہۺنجۺیکۺوہجۺےسۺ ُاؿۺرپۺتنعلۺیکۺیئگ۔ۺاہللۺاعت ٰیلۺےنۺ ُاؿۺےسۺدہعۺایلۺہکۺوہۺیسکۺیھبۺرہشۺںیمۺحتفۺ‬
‫ہی ا‬
‫ۺاڑےت ۺوہ ے ۺاور ۺدنگؾ ۺدنگؾ ۺراکرےت ۺوہ ےۺ‬
‫اعجی ۺےک ۺاسھت ۺدالخ ۺوہں ۺےگ ۺنکیل ۺوہ ۺرہش ۺاراحی ۺیک ۺحتف ۺےک ۺوت ر‬
‫ےک ۺدعب ُاس ۺںیم ر‬
‫دالخۺوہ ے۔اہللۺۺاعتیلٰۺےنۺ ُاںیہن اۺیدنبۺایکۺاھتۺہکۺوہۺہتفہۺےکۺدؿۺوک ُاس ۺیکۺابعدتۺےکۺےیلۺاخصلۺرکںیل ےگۺنکیلۺ ُاوہنںۺےنۺاِسۺ‬
‫ا۔وگیۺ ُاوہنںۺےنۺاہللۺۺاعتیلٰۺےسۺدہعۺےیکۺاورۺرھپ ُاؿۺوکۺوتڑدیااورۺاِسۺرطحۺ ُاسۺیکۺ‬
‫ۺرکیۺرشوعۺرکدی ا‬
‫دؿۺرکمۺو رۺف یۺےسۺویلھچمںۺاکۺاکشر ا‬
‫ۺبھۺرکۺملظۺہیۺایکۺہکۺاناءۺرکا ؑؾ ۺیکۺااطعۺےکۺاجب ےۺ ُاںیہن اۺیقحۺدیہشۺرکےتۺرےہ۔جۺ‬
‫ۺآیتۺاکۺیلمعۺوطرۺرپۺرفکایک۔ۺسۺےس ر‬
‫یئک ا‬
‫یھبۺ ُاںیہنۺاالصحۺےکۺےیلۺوظعۺوۺتحیصنۺیکۺاجیتۺوتۺوکراۺوجابۺدےتیۺہکۺہارےۺدؽۺدنبۺںیہۺاورۺ ُاؿۺرپۺاہمتریۺیاوتںۺاکۺوکیئۺابرۺہنۺوہاگ۔ۺ‬
‫الصۺتقیقحۺہیۺیھتۺہکۺ ُاؿۺیکۺیافراموینںۺاورۺدہعۺشکنیوںۺیکۺوہجۺےسۺاہللۺۺاعت ٰیلۺےنۺ ُاؿۺےکۺدولںۺرپۺدبیتخبۺاطریۺرکدیۺیھتۺاورۺوکیئۺ‬
‫ۺاب ۺیای ۺوہیت ۺیھت۔رضحت ۺعنسی ٰؑ ۺیک ۺزجعماہن ۺوالدت ۺاک ۺاعمہلم ۺ ُاؿ ۺےک ۺےیل ۺذرہ ۺب ر‬
‫راب ۺیھب ۺن ہبت ۺہنۺ‬ ‫یھب ۺدہای ۺیک ۺیات ۺ ُاؿ ۺرپ ۺےب ر‬
‫ۺدیۺاھتہکۺںیمۺاہللۺۺاعت ٰیلۺ‬
‫ۺزیؿۺںیمۺولوگںۺوکۺاتب ا‬‫اھت۔رضحتۺعنسیۺ ٰؑےنۺدیپاشئۺےکۺےلہپۺیہۺروزۺیہۺامںۺیکۺوگدےسۺاہنیۺاصػۺاورۺحیصف ا‬
‫ۺانبی ۺےہ۔ ۺنکیل ۺج ۺسیت ر‬
‫ۺبس ۺیک ۺرمع ۺوک ۺچنہپ ۺرک ۺآپؑ ۺےن ۺوبنت ۺےک ۺاکؾ ۺیک ۺادتباءۺ‬ ‫اک ۺدنبہ ۺوہں‪ ،‬ۺ ُاس ۺےن ۺےھجم ۺاتکب ۺدی ۺےہ ۺاور ۺیبن ا‬
‫ۺالممیکۺوتۺ ُاوہنںۺےنۺوہۺیاتۺیہکۺوجۺسیتۺاسؽۺیۺہنۺیہکۺیھت۔اعمۺذاہللۺرضحتۺیرمۺ‬
‫ۺ‬ ‫فرامیئۺاوروہیدۺےکۺاملعءۺوکۺ ُاؿۺیکۺدبۺاامعویلںۺرپ‬
‫زاہینۺںیہۺاورۺعنسیٰۺانبۺیرمۺودلۺاسلیا۔ہیۺاخصلۺاتہبؿۺاھتۺوجۺ ُاوہنںۺےنۺاجؿۺوبھجۺرکۺضحمۺقحۺیکۺاخمتفلۺےکۺےیلۺڑھگاۺاھت۔‬

‫‪ ۸۵۷‬اۺی‪۸۵۹‬‬
‫آیاتۺ ۺ‬
‫رضحتۺعنسی ٰؑ ۺزدنہۺآامسؿۺرپۺااھٹےیلۺےئگ‬
‫اور(مہۺےنۺاُںۺرپتنعلۺیک)وب ۺاُںۺیکۺاِسۺتاتۺےکۺہکۺ‬
‫َّوْمِهِلْوَقاَّنِااَنْلَتَقَحْيِسَمْلاىَسْيِعَنْباَمَيْرَم‬
‫ےبۺکشۺمہۺےنلتقۺایکحیسمۺٰیسیعۺانبۺرممیۺینعیۺاہللۺےکۺ‬
‫َلْوُسَرِہّٰللاَ‬
‫روسلۺوک‬
 ‫‪۴‬۔‬ ‫‪415‬‬ ‫‪ -۶‬اَل ُّبِحُيُهّٰللا‬

‫اوراُنہوں ۺےنلتق ۺںیہن ۺایکٰیسیعۺؑ ۺ ۺوکاورہن ۺبیلص ۺدیۺ‬

‫َواَمُهْوُلَتَقَواَمُهْوُبَلَص‬
‫اُںیہن‬
‫اورنکیلۺہبشۺوایلۺوصرتۺدیپارکیلۺیئگۺاُںۺےکۺےیل‬ ‫َوْنِكٰلَهِّبُشْمُهَلؕ‬
‫اورےبۺکشۺوجولگۺاخیالفۺرکےتۺںیہۺاِسۺںیم‬ ‫َوَّنِاَنْيِذَّلااْوُفَلَتْخاِهْيِف‬
‫انیقیًۺکشۺںیمۺںیہۺاِسۺےکتارےںیم‬ ‫ْيِفَلٍّكَشُهْنِّمؕ‬
‫ںیہنۺےہۺاُںۺےکۺتاسۺاِسۺےکےیلوکیئۺملع‬ ‫اَمْمُهَلٖهِبْنِمٍمْلِع‬
‫وساےئۺریپویۺرکےنۺےکۺامگںۺیک‬ ‫اَّلِاَعاَبِّتاِّنَّظلاَ‬
‫اوراُنہوںۺےنۺلتقۺںیہنۺایکٰیسیع ؑۺۺوکانیقیً۔‬ ‫َواَمُهْوُلَتَقاًۢنْيِقَيٍ܁‪۰۰۱۴‬‬
‫ہکلبۺااھٹۺھتایلۺاُںیہنۺاہللۺےنۺاینپۺرطف‬ ‫ْلَبُهَعَفَّرُهّٰللاِهْيَلِاؕ‬
‫ۺےہ‪،‬امکلۺتمکحۺواالۺےہ۔‬
‫ِ‬ ‫اوراہللۺربردسب‬ ‫َوَناَكُهّٰللااًزْيِزَعاًمْيِكَح܂‪۰۰۱۴‬‬
‫اورںیہنۺوہاگوکیئۺیھبۺالہِۺاتکتۺںیمۺےسۺ‬ ‫َوْنِاْنِّمِلْهَاِبٰتِكْلا‬
‫رگمرضوراامیںۺالےئۺاگاُںۺرپاُں ۺیکۺومتۺےسۺےلہپ‬ ‫اَّلِاَّنَنِمْؤُيَلٖهِبَلْبَقٖهِتْوَم‬
‫اورایقمبۺےکۺدںۺوہۺوہںۺےگۺاُںۺرپوگاہ۔‬ ‫َوَمْوَيِةَمٰيِقْلاُنْوُكَيْمِهْيَلَعاًدْيِهَش܃‪۰۰۱۴‬‬
‫ۺآیتۺںیمۺاِس اۺیتۺاکۺذرکۺےہۺہکۺوہیدۺےنۺبرےۺةکتۺےسۺدوعیۺ ٰایکۺہکۺمہۺےنۺرضحتۺعنسی ٰؑ ۺوکۺلتق ا‬
‫ۺرکدی۔ۺوجابۺںیمۺاہللۺاعتیلٰۺ‬ ‫اِؿ ا‬
‫رامی ۺہک ۺرضحت ۺعنسی ۺٰؑ ۺہن ۺبیلص ۺرپٹلا ے ۺےئگ ۺاور ۺہن ۺیہ ۺلتق ۺئگ ۺےئگ ۺہکلب ۺہ بوب ۺوہےن ۺواال ۺوکیئ ۺاور ۺاھت ۺسج ۺیک ۺوصرتۺ‬
‫ےن ۺف ا‬
‫رضحت ۺعنسی ٰ ؑۺ یک ۺوصرت ۺےس ۺدبؽ ۺدی ۺیئگ۔اب ۺوج ۺولگ ۺ ُاںیہن ۺلتق ۺرکےن ۺاک ۺدوعی ٰۺرکےت ۺںیہ ۺوہ ۺاہبشت ۺاک ۺاکشر ۺںیہ۔رضحتۺ‬
 ‫‪۴‬۔‬ ‫‪416‬‬ ‫‪ -۶‬اَل ُّبِحُيُهّٰللا‬
‫عنسی ٰۺ ؑۺاہلل ۺاعتیلٰ ۺےک ۺروسؽ ۺںیہ ۺاور ۺروسولں ۺےک ۺیارے ۺںیم ۺاہلل ۺاعت ٰیل ۺیک ۺس ۺےہ ۺہک ۺ'' اَلا غْلِب ا َّن ااىاا او ُّر ُسل ِْی'' …''ںیم ۺاور ۺریمےۺ‬
‫رب ۺایقم ۺزنیم ۺرپ ۺدویارہ ۺآںیئ ۺےگ۔ ۺامتؾۺ‬ ‫عنس‬
‫روسؽ ۺالزامً ۺاغل ۺآںیئ ۺےگ'' ۺ(ااجملدہل ۺ‪ :‬ۺ‪)١٦‬۔رضحت ۺ ی ٰؑ ۺوک ۺآامسؿ ۺرپ ۺااھٹایل ۺایگ۔ ۺوہ ۺف ِ‬
‫ۺواےلرسجو ۺوہں ۺےگ ۺاور ۺاامیؿ ۺوک ۺاپھچےن ۺواےل ۺب ارید ۺوہں ۺےگ۔ۺ‬
‫ر‬ ‫الہِ ۺاتکب ۺ ُاؿ ۺرپ ۺاامیؿ ۺےل ۺآںیئ ۺےگ۔اامیؿ ۺوکاظرررکےن‬
‫ۺایقم ُاؿۺسۺےکۺرط ِزۺلمعۺرپۺوگاہۺوہںۺےگ۔‬
‫ۺ‬ ‫رضحتۺعنس ؑۺی ٰرو ِز‬

‫‪۸۶۱‬یاۺ‪۸۶۸‬‬
‫آیاتۺ ۺ‬
‫وہیدۺرپۺیازیکہۺںیتمعنۺویکںۺرحاؾۺیکۺںیئگ؟‬
‫وتۺوب ۺملظۺےکۺاُںۺیکۺرطفۺےسۺوجۺوہیدیۺوہےئۺ‬ ‫ٍمْلُظِبَفَنِّمَنْيِذَّلااْوُداَه‬
‫مہ ۺےنرحام ۺرکدںی ۺاُں ۺرپ ۺوہ ۺتازیکہ ۺزیچںی ۺوج ۺحالل ۺیک ۺیئگۺ‬
‫اَنْمَّرَحْمِهْيَلَعٍتٰبِّيَطْتَّلِحُاْمُهَل‬
‫ںیھتۺاُںۺےکےیل‬
‫اوروب ۺاُںۺےکروےنکےکاہللۺیکۺراہۺےستہبۺرتادہ۔‬ ‫َوْمِهِّدَصِبْنَعِلْيِبَسِہّٰللااًرْيِثَك܄‪۰۰۱۴‬‬
‫اوروب ۺۺاُںۺےکےنیلےکوسد‬ ‫َّوُمِهِذْخَااوٰبِّرلا‬
‫اورانیقیًۺاُںیہنۺعنمۺایکۺایگۺاھتۺاِسۺےس‬ ‫َوْدَقاْوُهُنُهْنَع‬
‫اوروب ۺا ُںۺےکاھکےنےکولوگںۺاکاملۺتاقحۺ‬ ‫َوْمِهِلْكَاَلاَوْمَاِساَّنلاِلِطاَبْلاِب‬
‫اورمہ ۺےنایترایکےہ ۺاُں ۺںیم ۺےس ۺاکفروں ۺےکےیلدردۺ‬
‫َواَنْدَتْعَاَنْيِرِفٰكْلِلْمُهْنِماًباَذَعاًمْيِلَا܅‪۰۰۱۴‬‬
‫تانۺذعات۔‬
‫ۺدی ۺایگ۔وہ ۺملظ‪ ،‬ۺیا ۺااصنیف ۺاورۺ‬
‫ہی ۺ ۺآیات ۺوہید ۺےک ۺوہ ۺجرامئ ۺایبؿ ۺرکریہ ۺںیہ ۺنج ۺیک ۺیاداش ۺںیم ۺ ُاؿ ۺرپ ۺیازیکہ ۺوتمعنں ۺوک ۺرحاؾ ۺفرار ۺدے ا‬
‫دورسوںۺیکۺقحۺیفلتۺرکےتۺےھت۔رصػۺیہیۺںیہنۺہکۺوخدملظۺرکںی ہکلبۺدورسوںۺوکۺرثکتۺےسۺاہللۺاعتیلٰۺیکۺراہۺےسۺروےتکۺےھت۔ۺ‬
 ‫‪۴‬۔‬ ‫‪417‬‬ ‫‪ -۶‬اَل ُّبِحُيُهّٰللا‬
‫آج ۺیھب ۺداین ۺںیم ۺاہلل ۺاعتیلٰ ۺےک ۺدنبوں ۺوک ۺرمگاہ ۺرکےن ۺےک ۺےیل ۺوجرحتی ۺیھب ۺایتھٹ ۺےہ‪ ،‬ۺارثک ۺ ُاس ۺےک ۺےھچیپ ۺوہیدی ۺدامغ ۺاور ۺوہیدیۺ‬
‫ۺآیۺےہ۔ ُاؿۺیکۺاتکوبںۺںیمۺوسدۺوخریۺیکۺواحضۺاممتعنۺیھتۺنکیلۺاِسۺےکۺیاووجدۺوہۺہنۺرصػۺوسدۺےتیلۺےھتۺہکلبۺ‬
‫ۺرکیۺرظن ا‬
‫رسامہیۺیہۺاکؾ ا‬
‫ۺرکیۺ ُاؿۺیکۺایۺلقتسمۺروشۺریہۺےہ۔وسدۺوخریۺےکۺالعوہۺرحاؾۺ‬
‫ولوگںۺوکۺوسدۺےکۺہجنکشۺںیمۺاسنھپےنۺےکۺیۺےئنۺےبوصےبۺک قیل ا‬
‫وخریۺےکۺدورسےۺرطےقیۺاایتخررکےنۺںیمۺیھبۺوہۺوکیئۺرشؾۺوسحمسۺںیہنۺرکےتۺ۔‬

‫آیۺ‪۸۶۱‬‬
‫وہیدۺےکۺکینۺولوگںۺےکۺےیلۺنارت‬
‫نکیل ۺوجۺہتخپۺںیہۺملعۺںیمۺاُںۺںیمۺےسۺ‬ ‫ِنِكٰلَنْوُخِسّٰرلايِفِمْلِعْلاْمُهْنِم‬
‫اوروہۺومنمۺوجاامیںۺالےتۺںیہۺاُسۺرپوجتارلۺایکایگۺا تؐۺ‬
‫َوَنْوُنِمْؤُمْلاَنْوُنِمْؤُيۤاَمِبَلِزْنُاَكْيَلِا‬
‫یکۺرطف‬
‫اوروجتارلۺایکایگا تؐۺےسۺےلہپ‬ ‫َوۤاَمَلِزْنُاْنِمَكِلْبَق‬
‫اوراقمئۺرکےنۺواےلۺںیہۺامنر‬ ‫َوَنْيِمْيِقُمْلاَةوٰلَّصلا‬
‫اوردےنیۺواےلۺںیہۺرکٰوہ‬ ‫َوَنْوُتْؤُمْلاَةوٰكَّزلا‬
‫اوروجۺاامیںۺالےنۺواےلۺںیہۺاہللۺاورۺا رختۺےکۺدںۺرپ‬ ‫َوَنْوُنِمْؤُمْلاِهّٰللاِبَوِمْوَيْلاِرِخٰاْلاؕ‬
‫ہیۺولگۺںیہۺرقنعبیۺمہۺۺدںیۺےگاُںیہنۺسادناردبہل۔‬ ‫َكِٕىٰٓلوُاْمِهْيِتْؤُنَساًرْجَااًمْيِظَعؒ܆‪۰۰۱۴‬‬
‫ملعۺتقیقحۺیکۺرہگاویئںۺیۺراسیئۺرےتھکۺںیہ۔ۺہیۺاِسۺملعۺیکۺدصاتۺاکۺضیفۺ‬
‫اِسۺآیۺںیمۺفرامیاۺہکۺوہیدۺںیمۺاےسیۺولگۺیھبۺںیہۺوجۺ ِ‬
‫ےہۺہکۺوہۺاامیؿۺرےتھکۺںیہ فرآؿِ ۺرکمۺرپۺاورۺاسہقبۺآامسینۺاتکوبںۺرپۺیھب۔ۺامنزۺاقمئۺرکےنۺواےلۺںیہۺاورۺزوکٰةۺاداۺرکےنۺواےلۺںیہ۔ۺ‬
‫ےتھکںیہۺاہللۺاعت ٰۺیلرپۺاورۺۺرو ِزۺجراوزساۺرپ۔ۺ ُاؿۺےکۺےیلۺنارتۺےہۺہکۺرقنعیۺاہللۺاعتیلٰۺ ُاںیہنۺشادنارۺدبےلۺےسۺونازےۺاگ۔‬
‫اامیؿۺر ۺ‬
 ‫‪۴‬۔‬ ‫‪418‬‬ ‫‪ -۶‬اَل ُّبِحُيُهّٰللا‬

‫آیاتۺ‪۸۶۱‬ۺیاۺ‪۸۶۴‬‬
‫انءۺؑےکۺایپرےۺیاومںۺاکۺدلگہتس‬
‫ا‬
‫ےبۺکشۺاےۺیبنۺؐ!مہۺےنویحۺیکۺا تؐۺیکۺرطف‬ ‫ۤاَّنِاۤاَنْيَحْوَاَكْيَلِا‬
‫ےسیجۺمہۺےنۺویحۺیکۺونحۺؑاوراُںۺےکدعباتنیاءؑیکۺرطف ۺ‬ ‫ۤاَمَكۤاَنْيَحْوَاىٰلِاٍحْوُنَّوَنّٖيِبَّنلاْۢنِمٖهِدْعَبۚ‪١‬‬
‫اورمہۺےنۺویحۺیکۺابرامیہ ۺؑاوراامسلیعؑ اوراِاحسق ۺؑ ۺۺۺاور‬ ‫َوۤاَنْيَحْوَاىٰۤلِاَمْيِهٰرْبِاَوَلْيِعٰمْسِاَوَقٰحْسِاَو‬
‫وقعیتؑۺاورۺاُں ۺیکۺاوالدۺیکۺرطف‬ ‫َبْوُقْعَيَوِطاَبْسَاْلا‬
‫ں ۺاورامیلسںؑ ۺیکۺ‬
‫اورٰیسیعؑ ۺاوراویتؑ ۺاورویسنؑ ۺ ۺاوراہرو ؑ‬
‫َوىٰسْيِعَوَبْوُّيَاَوَسُنْوُيَوَنْوُرٰهَوَنٰمْيَلُس‬
‫رطف‬
‫اورمہۺےناطعیکۺداود ۺؑوکروبر۔‬ ‫َواَنْيَتٰاَدٗواَداًرْوُبَز܇‪۰۰۱۴‬‬
‫اوراےسیۺیھبۺروسلؑۺںیہ انیقیً ۺمہۺےنۺدرکایکےہنجۺاکۺ‬
‫َواًلُسُرْدَقْمُهٰنْصَصَقَكْيَلَعْنِمُلْبَق‬
‫ا تؐۺےسۺاِسۺےسۺےلہپۺ‬
‫اوروہۺروسلؑۺیھبۺںیہۺمہۺےنۺںیہنۺایکۺنجۺاکدرکۺا تؐۺےس‬ ‫َواًلُسُرْمَّلْمُهْصُصْقَنَكْيَلَعؕ‬
‫اوروگتفگیکۺاہللۺےنۺومٰیسؑؑےسۺےسیجۺوگتفگۺیکۺاجیتۺےہ۔‬ ‫َوَمَّلَكُهّٰللاىٰسْوُماًمْيِلْكَت܈‪۰۰۱۴‬‬
‫رامی ۺےہ۔ ۺاِؿ ا‬
‫ۺانءؑۺںیم ۺیبن ۺارکؾﷺ‪ ،‬ۺرضحت ۺونحؑ‪،‬ۺ‬ ‫انء ۺرکاؾؑ ۺےک ۺایپرے ۺیاومں ۺاک ۺتذرکہ ۺف ا‬ ‫اِؿ ۺدو ا‬
‫ۺآیت ۺںیم ۺاہلل ۺاعتیلٰ ۺےن ۺ‪ ٦١‬ۺ ا‬
‫رضحتۺابرامیہؑۺ‪،‬ۺرضحتۺاامسلیعؑۺ‪،‬ۺرضحتۺااحسؼۺؑ‪،‬ۺرضحتۺوقعیبؑ‪،‬ۺرضحتۺعنسی ۺٰؑ‪،‬ۺرضحتۺاویبؑ‪،‬ۺرضحتۺویسنؑۺ‪،‬ۺرضحتۺاہروؿؑۺ‪،‬ۺ‬
‫یس ۺؑؑۺ وکۺ‬
‫یسۺؑشالمۺںیہ۔اہلل ۺاعتیلٰۺےنۺاخصۺوطرۺرپرضحتۺداؤد ؑۺ وکزوبرۺاوررضحتۺوم ٰ‬‫ؿۺ‪،‬ۺرضحتۺداؤ ؑد ۺاورۺرضحتۺوم ٰ‬‫رضحتۺامیلس ؑ‬
‫رشػۺہمکلایمۺاطعۺرکےنۺاکۺتذرکہۺف ا‬
‫رامیۺ۔ۺہیۺتقیقحۺیھبۺاتبیئۺیئگۺہکۺروسؽؑۺوتۺاورۺیھبۺںیہۺنکیلۺ ُاؿۺںیمۺےسۺرصػۺک دۺاکۺتذرکہۺفرآؿِ ۺ‬ ‫ِ‬
 ‫‪۴‬۔‬ ‫‪419‬‬ ‫‪ -۶‬اَل ُّبِحُيُهّٰللا‬
‫ۺےہ۔انء ۺرکاؾؑ ۺےک ۺاِس ۺتذرکہ ۺےس ۺہی ا‬
‫ۺاتبی ۺوصقمدےہ ۺہک ۺرضحت ۺدمحمﷺاک ۺہی ۺدوعی ۺ ٰںیہن ۺےہ ۺہک ۺوہ ۺداین ۺںیم ۺیلہپۺ‬ ‫ا‬ ‫میکح ۺںیم ۺایک ۺایگ‬
‫ۺدہای‬
‫ۺ‬ ‫ۺانۺ ؑءۺ وک‬
‫یرہبتۺایۺیئنۺدوعتۺشیپۺرکۺرےہۺںیہ۔ۺدرالصۺ ُاؿۺوکۺیھبۺ ُایسۺرسہمشچٔۺملعۺےسۺدہایۺیلمۺےہسجۺےسۺامتؾۺےلھچپ ا‬
‫یتلم ۺریہ ۺےہ۔آپﷺ ۺیھب ۺ ُایس ۺدصات ۺوتقیقح ۺوکشیپ ۺرکرےہںیہ ۺےسجداینےکفلتخم ۺوگوشں ۺںیم ۺدیپا ۺوہےن ۺواےل ۺربمغیپۺ‬
‫ہشیمہۺےسۺشیپۺرکےتۺےلچۺآ ےۺںیہ۔‬

‫آیۺ‪۸۶۵‬‬
‫راسلۺاکۺدصقمۺ … اناونںۺرپ ِ‬
‫ۺاامتؾۺتجح‬
‫امتم ۺروسلؑ ۺ ۺنشارت ۺدےنیواےلاورربخداررکےنواےلۺ‬
‫اًلُسُرَنْيِرِّشَبُّمَوَنْيِرِذْنُم‬
‫ےھت‬
‫تاہکۺہنۺرےہولوگںۺےکتاسۺاہللۺےکساےنموکیئۺتجحۺ‬ ‫اَّلَئِلَنْوُكَيِساَّنلِلىَلَعِہّٰللاٌةَّجُح‬
‫روسولںؑ ۺےکۺا ےنےکدعب‬ ‫َدْعَبِلُسُّرلاؕ‬
‫اوراہللۺربردسبۺےہ ِ‬
‫ۺ‪،‬امکلۺتمکحۺواال۔‬ ‫َوَناَكُهّٰللااًزْيِزَعاًمْيِكَح܉‪۰۰۱۴‬‬
‫اِسۺآیۺںیم ایبؿۺایکۺایگۺہکۺاامیؿۺیارلاسلۺاکۺدصقمۺےہۺولوگںۺرپ ِ‬
‫ۺاامتؾۺتجح۔ۺامتؾۺروسؽؑۺۺنارتۺدےنیۺوےلۺاورۺربخدارۺرکےنۺ‬
‫ۺےس‬
‫ۺاتبیۺہکۺاہللۺۺاعتیلٰۺےکۺااکحامتۺایکۺںیہ'ۺااکحامتۺرپۺلمعۺرکےنۺاکۺنیسحۺااجنؾۺایکۺےہۺاورۺااکحامت ۺ‬
‫واےلۺےھت۔ۺ ُاوہنںۺےنۺولوگںۺوک ا‬
‫ولہپیہتۺیکۺزسا ۺایکۺےہ۔ ۺاِسۺس ۺاک ۺدصقمۺہیۺاھتۺہکۺرو ِزۺایقمۺولوگںۺےک اۺیس ۺاہلل ۺۺاعت ٰیلۺےکۺاسےنم ۺاینپۺےبۺیلمع ۺاک ۺوجازۺہنۺرےہ۔ۺ‬
‫ۺآیۺہکبجۺوکیئ ۺیبن اۺیۺ‬
‫ۺانینۺرپۺوکیئ ۺااسیۺدورۺںیہن ا‬
‫انءؑۺاورۺرلسؑۺداین ۺںیمۺرثکتۺےس ۺآ ےۺاورۺاےنپ ۺدعبۺیازؽۺدشہۺاتکںیبۺوھچڑۺےئگ۔ۺاعمل ا‬
‫ا‬
‫ۺآجیۺ‬
‫وکیئ ۺآامسین ۺاتکب اۺی ۺالہِ ۺقح ۺاکوکیئ ۺرگوہ ۺداینںیم ۺوموجدہن ۺراہوہوج ۺاناؿ ۺیک ۺدیسیھ ۺراہ ۺیک ۺرطػ ۺرامنہیئ ۺہن ۺرکراہ ۺوہ۔ ر‬
‫روسؽﷺتحیصنۺ رفامۺےئگۺہکۺنجۺولوگںۺیۺاہللۺاعتیلٰۺاکۺاغیپؾۺچنہپۺاکچۺےہ‪،‬ۺ ُاؿۺیکۺذہمۺداریۺےہۺہکۺوہۺاِسۺاغیپؾۺوکۺ ُاؿۺولوگںۺیۺ‬
 ‫‪۴‬۔‬ ‫‪420‬‬ ‫‪ -۶‬اَل ُّبِحُيُهّٰللا‬
‫اچنہپۺدںی‪،‬ۺنجۺیۺہیۺاغیپؾۺںیہنۺاچنہپۺ۔ۺابۺارگۺاناؿۺاغانۺانبۺرےہ اۺیۺاہللۺاعتیلٰۺیکۺامیلعتتۺاکۺااکنرۺرکۺدےۺوتۺاِسۺاکۺاسلاؾۺاہللۺاعتیلٰۺ ایۺ ُاسۺ‬
‫ۺوہیۺےہۺ‬
‫ۺوہیےہۺہکۺ ُاسۺیۺاغیپؾۺاچنہپۺاورۺ ُاسۺےنۺوبقؽۺںیہنۺایک‪ ،‬اۺۺی ُاؿۺولوگںۺرپۺاعدئ ا‬
‫ےکۺربمغیپوںۺرپۺںیہنۺہکلبۺیاۺوتۺوخدۺ ُاسۺصخشۺرپۺاعدئ اۺ‬
‫نجۺوکۺراہِۺراسۺولعمۺؾۺیھتۺاورۺ ُاوہنںۺےنۺاہللۺاعتیلٰۺےکۺدنبوںۺوکۺرمگایہۺںیمۺالتبمۺداھکیۺنکیلۺ ُاؿۺیکۺاالصحۺیکۺوکششۺہنۺیک۔‬

‫‪۸۶۶‬یۺا‪۸۶۹‬‬
‫آیاتۺ ۺ‬
‫ۺاقحناکۺایبؿۺالجیلۺاولسبۺںیم‬
‫ۺ‬ ‫فرآؿۺیک‬
‫نکیلۺاہللۺوگایہۺداتیۺےہ‬ ‫ِنِكٰلُهّٰللاُدَهْشَي‬
‫ہکۺوجاُسۺےنۺتارلۺایکۺےہۺاےۺیبنؐ!ا ؐ‬
‫تۺیکۺرطف‬ ‫ۤاَمِبَلَزْنَاَكْيَلِا‬
‫اُسۺےنۺۺتارلۺایکۺےہۺوہۺاےنپۺملعۺیکۺاینبدۺرپ‬ ‫ٗهَلَزْنَاٖهِمْلِعِب‬
‫اورۺفرےتشۺیھبۺوگایہۺدےتیۺںیہ‬ ‫َوُةَكِٕىٰٓلَمْلاَنْوُدَهْشَي‬
‫اورۺاکیفۺےہۺاہللۺاکوگاہۺوہتا۔‬ ‫َوىٰفَكِهّٰللاِباًدْيِهَشؕ܊‪۰۰۱۴‬‬
‫ےبۺکشۺوہنجںۺےنۺرفکایک‬ ‫َّنِاَنْيِذَّلااْوُرَفَك‬
‫اوررواکاہللۺیکۺراہۺےس‬ ‫َواْوُّدَصْنَعِلْيِبَسِہّٰللا‬
‫انیقیًۺوہۺاجۺڑپےۺتہبۺدوریکۺرمگایہۺںیم۔‬ ‫ْدَقاْوُّلَضاًۢلٰلَضاًدْيِعَب܋‪۰۰۱۴‬‬
‫ےبۺکشۺوہنجںۺےنۺرفکایکاورملظۺایک‬ ‫َّنِاَنْيِذَّلااْوُرَفَكَواْوُمَلَظ‬
‫ںیہنۺےہۺاہللۺہکۺشخبۺدےۺۺاےسیۺولوگںۺوک‬ ‫ْمَلِنُكَيُهّٰللاَرِفْغَيِلْمُهَل‬
‫اورہنۺیہۺوہۺدہابتۺدےۺاگاُںیہنۺۺراےتسۺیک۔‬ ‫َواَلْمُهَيِدْهَيِلاًقْيِرَطٍ܌‪۰۰۱۴‬‬
 ‫‪۴‬۔‬ ‫‪421‬‬ ‫‪ -۶‬اَل ُّبِحُيُهّٰللا‬

‫وساےئۺمنہجۺےکۺراےتسۺےک‬ ‫اَّلِاَقْيِرَطَمَّنَهَج‬
‫وہۺرےنہۺواےلۺںیہۺاُسۺںیمۺہشیمہۺشیمہ‬ ‫َنْيِدِلٰخۤاَهْيِفاًدَبَاؕ‬
‫اورہیۺاہللۺرپتہبۺا ساںۺےہ۔‬ ‫َوَناَكَكِلٰذىَلَعِہّٰللااًرْيِسَي܍‪۰۰۱۴‬‬
‫رامیۺہک ۺاہللۺاعتیلٰۺوخدۺاِس اۺیتۺرپۺوگاہۺ‬ ‫اِؿۺآیاتۺںیمۺبرےۺالجیل ۺاولسب ۺںیمۺفرآؿِ ۺمیکحۺےک ر‬
‫ۺبقحۺاتکب ۺوہےنۺاکۺذرک ۺایکۺایگ ۺےہ۔ۺف ا‬
‫ےہ ۺہک ۺ ُاس ۺےن ۺفرآؿِ ۺمیکح ۺوک ۺاےنپ ۺملعِ ۺاکلم ۺےک ۺرہظم ۺےک ۺوطر ۺرپ ۺیازؽ ۺایک ۺےہ۔ رۺفےتش ۺیھب ۺاِس ۺیک ۺوگایہ ۺدےتی ۺںیہ ۺنکیل ۺاےلیک ۺاہللۺ‬
‫اعتیلٰ ۺیکۺوگایہۺیہۺاکیفۺےہ۔ۺابۺوجۺولگۺاِسۺاتک ِ‬
‫بۺقحۺاکۺرفکۺرکرےہۺںیہۺاورۺدورسوںۺوکۺیھبۺاہللۺاعتیلٰ ۺیکۺراہۺےسۺروےتکۺںیہۺوہۺدورۺ‬
‫یکۺرمگایہ ۺںیم ۺالتبمۺںیہ۔ ۺاےسیۺاظوملںۺوکۺاہللۺاعتیلٰ ۺ ۺاعمػۺںیہن ۺفرام ے ۺاگۺہنۺیہۺدیسیھۺراہۺیکۺدہایۺدےۺاگ۔ۺاہۺں ۺمنہج ۺیکۺراہۺرضورۺ‬
‫داھک ےۺاگۺسجۺںیمۺوہۺہشیمہۺشیمہۺرںیہۺےگ۔‬

‫آیۺ‪۸۷۱‬‬
‫ےنیکۺدوعت‬
‫امتؾۺولوگںۺوکۺیبنۺارکؾﷺرپۺاامیؿۺال ۺ‬
‫اےۺولوگ!ا ےکچںیہۺاہمترےۺتاسۺروسلؐۺقحۺےکۺساھتۺ‬
‫اہمترےۺرتۺیکۺرطفۺےس‬
‫سپۺاامیںۺےلۺا وۺیہیۺرتہبےہاہمترےۺےیل‬
‫اورۺارگۺمتۺرفکۺرکوۺےگ‬
‫وتےبۺکشۺاہللۺیہۺاکۺےہۺوجۺھچکۺا امسونںۺاورۺرنیمۺںیمۺےہ‬
‫اوراہللۺسب ۺھچکۺاجےننۺواالۺ‪،‬امکلۺتمکحۺواالۺےہ۔‬
‫اَهُّيَاٰۤيُساَّنلاْدَقُمُكَءٓاَجُلْوُسَّرلاِّقَحْلاِبْنِم‬
‫ْمُكِّبَّر‬
‫اْوُنِمٰاَفاًرْيَخْمُكَّل‬
‫َوْنِااْوُرُفْكَت‬
‫َّنِاَفِهّٰلِلاَميِفِتٰوٰمَّسلاَوِضْرَاْلاؕ‬
‫َوَناَكُهّٰللااًمْيِلَعاًمْيِكَح܎‪۰۰۱۴‬‬
 ‫‪۴‬۔‬ ‫‪422‬‬ ‫‪ -۶‬اَل ُّبِحُيُهّٰللا‬
‫ۺبقحۺرضحتۺدمحمﷺفرآؿِ ۺنیبمۺےکۺاسھتۺاہمترےۺیاسۺآےکچۺںیہ۔اہللۺ‬
‫ۺروسؽ ر‬ ‫اِسۺآیۺںیمۺوپریۺونعِ ا‬
‫ۺانینۺوکۺآاگہۺایکۺایگۺہک ِ‬
‫اعتیلٰۺیکۺرطػۺےسۺمتۺرپۺاامتؾ ۺتجحۺوہۺیکچۺےہ۔رو ِزۺایقم ۺاہمترے اۺیسۺشیپ ۺرکےنۺےکۺےیلۺوکیئ ۺذعر ۺہنۺوہاگ۔ ۺاہمتریۺریخۺاِیسۺ‬
‫ںیمۺےہۺہکۺاامیؿۺالۺرکاور ِ‬
‫ۺروسؽۺبرقحﷺۺیکۺااطعۺرکےکۺاجرویۺزدنیگۺونسارۺول۔ۺارگۺمتۺےنۺااسیۺںیہنۺایکۺوتۺاجؿۺولۺہکۺآامسونںۺ‬
‫ۺرۺوتۺ ُاسۺیکۺڑکپۺںیمۺوہ۔ۺ ُاسۺیکۺیافرامینۺںیہمت تخسۺزساےسۺدواچرۺرکیتکسۺےہ۔‬
‫اورۺزنیمۺاکۺادتقارۺاہللۺاعت ٰۺیلیہۺےکۺےیلۺےہ۔مت ر‬

‫آیۺ‪۸۷۸‬‬
‫اسیعویئںۺوکۺادتعاؽۺرپۺرےنہۺیکۺدوعت‬
‫اےۺالہِۺاتکت!دحۺےسۺہنۺزگروۺاےنپۺدنیۺںیم‬ ‫َلْهَاٰۤيِبٰتِكْلااَلاْوُلْغَتْيِفْمُكِنْيِد‬
‫اورۺہنۺوہکۺاہللۺےکۺقلعتمۺرگمۺیچسۺتاتۺ‬ ‫َواَلاْوُلْوُقَتىَلَعِہّٰللااَّلِاّقَحْلاؕ‬
‫ےبکش ۺحیسم ٰیسیعؑۺانبۺرممیۺوترصفۺاہللۺےکروسلۺ‬
‫اَمَّنِاُحْيِسَمْلاىَسْيِعُنْباَمَيْرَمُلْوُسَرِہّٰللا‬
‫ںیہ‬
‫اوراُسۺاکوہۺہملکۺںیہۺوجاُسۺےنۺدالۺدتاۺاھتۺرممیۺؑیکۺرطف‬ ‫َوٗهُتَمِلَكۤاَهىٰقْلَاىٰلِاَمَيْرَم‬
‫اورۺوہۺاتکۺروحۺںیہۺاہللۺیکۺرطفۺےس‬ ‫َوٌحْوُرُهْنِّم‬
‫وتاامیںۺالوۺاہللۺاوراُسۺےکۺروسولںؑۺۺرپ‬ ‫اْوُنِمٰاَفِهّٰللاِبَوٖهِلُسُرَ۫‬
‫اورہنۺوہکہکۺنیتۺوبعمدںیہ‬ ‫َواَلاْوُلْوُقَتٌةَثٰلَثؕ‬
‫تارا اجوۺاِیسۺںیمۺۺرتہبیۺےہاہمتری‬ ‫اْوُهَتْنِااًرْيَخْمُكَّل‬
‫ےبۺکشۺاہللۺیہ ِ‬
‫ۺوبعمدۺوادحۺےہ‬ ‫اَمَّنِاُهّٰللاٌهٰلِاٌدِحاَّوؕ‬
 ‫‪۴‬۔‬ ‫‪423‬‬ ‫‪ -۶‬اَل ُّبِحُيُهّٰللا‬

‫وہۺتانۺےہۺاِسۺےسۺہکۺوہاُسۺاکۺوکیئۺاٹیب‬ ‫ۤٗهَنٰحْبُسْنَاَنْوُكَّيٗهَلدَلَوٌ‬
‫اُیسۺاکۺےہۺوجۺھچکۺا امسونںۺںیمۺاوروجۺھچکۺرنیمۺںیمۺےہ ۺ‬ ‫ٗهَلاَميِفِتٰوٰمَّسلاَواَميِفِضْرَاْلاؕ‬
‫اوراکیفۺےہۺۺاہللۺاکاکرسارۺوہتا۔‬ ‫َوىٰفَكِهّٰللاِباًلْيِكَوؒ܏‪۰۰۱۴‬‬
‫اسیعویئںۺےنۺرضحتۺعنسی ٰؑ ۺیکۺتبحمۺںیمۺولغۺایکۺینعیۺوہۺ ُاؿۺیکۺتبحمۺںیمۺدحۺےسۺزگرےئگۺاورۺ ُاںیہنۺاہللۺاعتیلٰ ۺاکۺاٹیبۺفرارۺدے ا‬
‫ۺدی۔ۺرھپۺ‬
‫اہللۺاعتیلٰۺےکۺاسھتۺرضحتۺعنسیۺ ٰؑاورۺ ُاؿۺیکۺوادلہۺوکۺیھبۺوبعمدۺفرارۺدےۺرکۺنیتۺوبعمدۺینعیۺثیلثتۺاکۺدیقعہۺڑھگۺایل۔ۺاِسۺآیۺںیمۺف ا‬
‫رامیۺ‬
‫مۺ یکۺ‬‫ہکۺدحۺےسۺآےگۺہنۺبروھ۔ ۺرضحت ۺعنس ؑی ۺٰاہلل ۺاعتیلٰ ۺےکۺروسؽۺںیہ ۺاورۺ ُاسۺےکۺہملکۺٔنک ۺاکۺوہظرۺںیہۺوج ۺاہلل ۺاعتیلٰ ۺےن ۺرضحتۺیر ؑ‬
‫رطػۺاجیھباھت۔ۺاِسۺہملکۺٔنکۺےنۺوہۺرکدارۺاداۺایکۺوجۺہچبۺیکۺدیپاشئۺںیمۺوادلۺیکۺرطػۺےس ا‬
‫ۺوہیۺےہ۔ۺاہللۺاعتیلٰۺوبعم ِدۺوادحۺےہۺاورۺ ُاسۺیکۺ‬
‫وکیئۺاوالدۺںیہن۔ۺاسیعویئںۺیکۺریخۺاِیسۺںیمۺےہۺہکۺرمگاہۺنکۺوصتراتۺےس اۺیزۺآاجںیئۺاورۺوتدیحۺِاخصلۺاایتخرۺرکںیل۔‬
‫ۺومالیۺ‬
‫آج ۺدبیتمسق ۺےس ۺولغ ۺیک ۺہی ۺرمگایہ ۺھچک ۺرشماکہن ۺوصترات ۺاور ۺدباعت ۺیک ۺوصرت ۺںیم ۺہارے ۺاہں ۺیھب ۺآیکچ ۺےہ' ۺسج ۺاک ۺہشقن ا‬
‫ااطلػۺنیسحۺلایلۺےنۺویںۺاچنیھکۺےہ ؎‬
‫یبنۺوک ۺوج ۺاچںیہۺ ۺجذا ۺرک ۺداھکںیئ‬
‫ۺ‬
‫اامومں ۺاک ۺرہبت ۺیبن ۺےس براھںیئ‬
‫مراروںۺہپۺدؿۺراتۺتذرںیۺجراھںیئ‬
‫دیہشوںۺےسۺاجۺاجۺےک ۺامںیگنۺداعںیئ‬
‫ھچکللخۺ اِسۺےسۺآ ے‬
‫ہنۺۺوتدیحۺںیمۺ ۺ‬
‫ہن ۺاالسؾ ۺڑگبے ۺہن ۺاامیؿۺ اج ے‬
 ‫‪۴‬۔‬ ‫‪424‬‬ ‫‪ -۶‬اَل ُّبِحُيُهّٰللا‬

‫‪۸۷۱‬یاۺ‪۸۷۱‬‬
‫آیاتۺ ۺ‬
‫ےنمےنکھجۺںیمۺےہ‬
‫یرہبتۺیکۺدنلبیۺاہللۺاعتیلٰۺےکۺاس ۺ‬
‫ہرزگاعرںیہنۺرےتھکۺےھتۺحیسم ؑۺہکۺوہۺوہںۺےدنےۺاہللۺےک‬ ‫ْنَلَفِكْنَتْسَّيُحْيِسَمْلاْنَاَنْوُكَّياًدْبَعِهّٰلِّل‬
‫اورہنۺیہۺرقمتۺفرےتش‬ ‫َنْوُبَّرَقُمْلا۠‬
‫َؕ‬ ‫َواَلُةَكِٕىٰٓلَمْلا‬
‫اوروجاعررےھکۺاہللۺیکۺےدنیگۺےساورربکترکے‬ ‫َوْنَمْفِكْنَتْسَّيْنَعٖهِتَداَبِعَوْرِبْكَتْسَي‬
‫وترقنعبی ۺعمج ۺرکےاگاہلل ۺاُںیہن ۺاینپ ۺرطف ۺسب ۺےکۺ‬
‫ْمُهُرُشْحَيَسَفِ۠هْيَلِااًعْيِمَجܐ‪۰۰۱۴‬‬
‫سبۺوک۔‬
‫رھپوجولگۺاامیںۺالےئ ۺ‬ ‫اَّمَاَفَنْيِذَّلااْوُنَمٰا‬
‫اوراُنہوںۺےنۺلمعۺےیکۺاےھچۺ‬ ‫َواوُلِمَعِتٰحِلّٰصلا‬
‫وتاہللۺوپرےۺدےۺاگاُںیہنۺاُںۺےکۺارج‬ ‫ْمِهْيِّفَوُيَفْمُهَرْوُجُا‬
‫اوررتادہۺدےۺاگاُںیہنۺاےنپۺلضفۺںیمۺےس‬ ‫َوْمُهُدْيِزَيْنِّمهِلْضَفَ‬
‫اوروہ ۺولگ ۺوہنجں ۺےناعرایک(اہلل ۺیک ۺےدنیگ ۺےس)اورۺ‬
‫َواَّمَاَنْيِذَّلااْوُفَكْنَتْساَواْوُرَبْكَتْسا‬
‫ربکتۺایک‬
‫وتاہللۺۺذعاتۺدےۺاگاُںیہنۺدردۺتانۺذعات‬ ‫ْمُهُبِّذَعُيَفاًباَذَعاًمْيِلَا‬
‫اوروہ ۺںیہن ۺتاںیئ ۺےگاےنپےیلاہلل ۺےکوساوکیئ ۺمایۺ‬ ‫َّواَلَنْوُدِجَيْمُهَلْنِّمِنْوُدِہّٰللااًّيِلَوَّواَل‬
‫اورہنۺیہۺوکیئۺدمداگۺر۔‬ ‫اًرْيِصَنܑ‪۰۰۱۴‬‬
 ‫‪۴‬۔‬ ‫‪425‬‬ ‫‪ -۶‬اَل ُّبِحُيُهّٰللا‬
‫اِؿۺآیاتۺںیمۺ ا‬
‫ارشدۺوہاۺہکۺاہللۺاعتیلٰۺےکۺرقمنیب‪،‬ۺ ُاسۺےکۺاسےنمۺےنکھجۺاورۺ ُاسۺیکۺدنبیگۺرکےنۺںیمۺوکیئۺاعرۺوسحمسۺںیہنۺرکےت۔وہۺ‬
‫ۺوہیۺایلعٰۺدرہجۺیکۺاعسدتۺاورۺزعتۺےہۺاورۺاہللۺاعت ٰیلۺےکۺوساۺیسکۺاورۺیکۺدنبیگۺرکےنۺںیمۺذلۺوروسایئۺ‬
‫اجےتنۺںیہۺہکۺاہللۺاعت ٰیلۺاکۺدنبہ ا‬
‫ۺدیۺلاالہکنۺوہۺدوونںۺاہللۺاعتیلٰۺےکۺاسےنمۺےنکھجۺیہۺ‬ ‫یہۺےہ۔ۺرضحتۺعنسی ٰؑؑۺ وکۺاسیعویئںۺےنۺاورۺفروتشںۺوکۺرشم ِۺ‬
‫نیکہکمۺےنۺوبعمدۺفرار ا‬
‫وکۺاےنپۺےیلۺاعسدتۺاکۺاقمؾۺےتھجمسۺںیہ۔وجۺولگۺہیۺاعسدتۺلالصۺرکےتۺںیہۺاہللۺاعت ٰیل ۺ ُاںیہنۺہنۺرصػۺ ُاؿۺےکۺاامعؽۺاکۺدبہلۺدےۺاگۺ‬
‫تۺااعنامتۺےسۺونازےۺاگ۔ۺاِسۺےک ر‬
‫ۺبسکعۺسجۺےنۺةکتۺایکۺاورۺاہللۺاعتیلٰۺےکۺااکحامتۺےکۺاسےنمۺرسۺاکھجےنۺ‬ ‫ۺم ذ‬
‫ہکلبۺاینپۺرطػۺےس ر‬
‫ۺدردیکۺذعابۺےسۺدواچرۺوہاگۺاورۺاےنپۺےیلۺوکیئۺدمداگرۺہنۺیا ےۺاگ۔‬
‫ےسۺااکنرۺایک'ۺوہ ا‬

‫‪ ۸۷۴‬اۺی‪۸۷۵‬‬
‫آیاتۺ ۺ‬
‫رکم ِ‬
‫وصحؽۺرتمحۺاکۺذرہعیۺےہ‬ ‫فرآؿِ ۺ ۺ‬
‫اے ۺولوگ! ۺا یکچۺےہۺاہمترےتاس ۺرونش ۺدلیل ۺاہمترےۺ‬
‫اَهُّيَاٰۤيُساَّنلاْدَقْمُكَءٓاَجٌناَهْرُبْنِّمْمُكِّبَّر‬
‫رتۺیکۺرطفۺےس‬
‫اورمہۺےنۺتارلۺرکدتاےہۺاہمتریۺرطفۺواحضۺونر۔‬ ‫َوۤاَنْلَزْنَاْمُكْيَلِااًرْوُناًنْيِبُّمܒ‪۰۰۱۴‬‬
‫سپۺوہۺولگۺوجاامیۺںۺالےئۺاہللۺرپ‬ ‫اَّمَاَفَنْيِذَّلااْوُنَمٰاِهّٰللاِب‬
‫اورٹمچۺےئگۺاُسۺےکساھت‬ ‫َواْوُمَصَتْعاٖهِب‬
‫وترقنعبی ۺوہ ۺدالخ ۺرکے ۺاگاُںیہن ۺاینپ ۺرطف ۺےسۺ‬
‫ْمُهُلِخْدُيَسَفْ۠يِفٍةَمْحَرُهْنِّمَوٍلْضَف‬
‫رحمبۺاورلضفۺںیمۺ‬
‫اوردہابتۺدےۺاگاُںیہنۺاینپۺرطفۺدیسیھۺراہۺیک۔‬ ‫َّوْمِهْيِدْهَيِهْيَلِااًطاَرِصاًمْيِقَتْسُّمܓ‪۰۰۱۴‬‬
 ‫‪۴‬۔‬ ‫‪426‬‬ ‫‪ -۶‬اَل ُّبِحُيُهّٰللا‬
‫اِؿۺآیات ۺںیمۺوپریۺونعِ ا‬
‫ۺانینۺوک ۺدوعتۺدیۺیئگ ۺےہۺہک ۺاہمترے اۺیسۺفرآؿِ ۺمیکحۺیکۺوصرت ۺںیم ۺقحۺیکۺدلیل ۺاوردہایۺیک ۺواحضۺ‬
‫روینشۺآیکچۺےہ۔ۺابۺوجۺولگۺاہللۺاعتیلٰۺرپۺاامیؿۺالںیئۺاور ُاسۺےکۺاسھتۺینعیۺ ُاسۺیکۺریسۺفرآؿِ ۺمیکحۺےسۺٹمچۺاجںیئۺوتوہۺ ُاںیہنۺاینپۺ‬
‫رتمحۺںیمۺدالخۺفرام ےۺاگ'اےنپۺلضفۺےسۺامالامؽۺرکدےۺاگاورۺاینپۺرطػۺدیسےھۺراہۺیکۺدہایۺدےۺاگ۔ۺفرآؿِ ۺمیکحۺےسۺےنٹمچۺےسۺ‬
‫ۺزیین ۺوطر ۺرپ ۺہکلب ۺدؽ ۺےس ۺنیقی ۺرانھک ۺہک ۺہی ۺاہلل ۺاعتیلٰ ۺاک ۺالکؾ ۺےہ'اِس ۺیک ۺیااقدعہ ۺالتوت ۺرکیا'اِےس ۺانھجمس ۺ' ۺاِس ۺےکۺ‬
‫یراد ۺےہ ۺہن ۺرصػ ا‬
‫ۺرکیۺاوراِسۺیکۺامیلعتتۺوکۺاعؾۺرکیا۔‬
‫ارفنادیۺااکحامتۺرپلمعۺرکیا‪،‬اِسۺےکۺاعامت یۺااکحامتۺےکۺذافذۺیکۺوکشش ا‬

‫آیۺ‪۸۷۶‬‬
‫الکہلۺیکۺورای‬
‫اےۺیبنؐ!ۺوہۺوپےتھچۺںیہۺا تؐۺےس‬ ‫َكَنْوُتْفَتْسَي۠‬
‫َؕ‬
‫فرامےیئاہلل ۺمکح ۺداتیےہںیہمت ۺکالہل(یک ۺریمات)ےکۺ‬
‫ِلُقُهّٰللاْمُكْيِتْفُييِفِةَلٰلَكْلا‬
‫تارےۺںیم‬
‫ارگوکیئۺا دیۺوفتۺوہاجےئۺ‬ ‫ِنِااٌؤُرْماَكَلَه‬
‫ںیہنۺےہاُس ۺیکۺوکیئ اوالدۺ‬ ‫َسْيَلٗهَلدَلَو‬
‫اورےہۺۺاُسۺیکۺاتکۺنہب‬ ‫َّوۤٗهَلٌتْخُا‬
‫وتۺنہبۺےکےیلۺفصنۺےہۺاُسۺاکۺوجۺاُسۺا دیۺےنۺوھچرا‬ ‫اَهَلَفُفْصِناَمَكَرَت‬
‫اوروہۺوارتۺوہاگاینپۺنہب(ےکۺلکۺرتہک)اکارگہنۺوہۺا ُسۺ‬
‫َوَوُهۤاَهُثِرَيْنِاْمَّلْنُكَياَهَّلدَلَوؕ‬
‫نہبۺیکۺوکیئۺاوالد‬
‫رھپارگوہںۺکالہلۺیکۺدوںینہب ۺ‬ ‫ْنِاَفاَتَناَكِنْيَتَنْثا‬
 ‫‪۴‬۔‬ ‫‪427‬‬ ‫‪ -۶‬اَل ُّبِحُيُهّٰللا‬

‫وتاُںۺدوونںۺاکےہۺدواہتیئۺاُسۺںیمۺےسوجاُسۺےنۺوھچرا‬ ‫اَمُهَلَفِنٰثُلُّثلااَّمِمَكَرَتؕ‬
‫اورارگوہۺوہںۺیئکۺنہبۺاھبیئۺینعیۺرمداوروعرںیتۺ‬ ‫َوْنِااْۤوُناَكًةَوْخِااًلاَجِّرَّوًءٓاَسِن‬
‫وتۺرمدۺےکۺےیلۺےہۺۺدووعروتںۺےکۺہصحۺےکۺبرابرۺ‬ ‫ِرَكَّذلِلَفُلْثِمِّظَحِنْيَيَثْنُاْلا‬
‫واحضۺفرامتاےہاہللۺاہمترےےیل(ااکحم)ہکۺںیہکۺمتۺرمگاہۺ‬
‫ُنِّيَبُيُهّٰللاْمُكَلْنَااْوُّلِضَت‬
‫ہنۺوہۺاجو‬
‫اوراہللۺہرزیچۺاکۺوختۺاجےننۺواالےہ۔‬ ‫َوُهّٰللاِّلُكِبٍءْيَشٌمْيِلَعؒܔ‪۰۰۱۴‬‬
‫ۺیردی ۺوعرت ۺوک ۺےتہک ۺںیہ ۺہک ۺسج ۺےک ۺہن ۺوادلنی ۺوہں ۺاورہن ۺیہ ۺاوالد ۺ۔ ۺالکہل ۺیک ۺورای ۺ ُاس ۺےک ۺنہب ۺاھبویئں ۺںیم ۺلقتنمۺ‬
‫الکہل ۺاےسی ا‬
‫وہاجیتۺےہ۔ۺامںۺرشیۺنہبۺاھبویئںۺیکۺورایۺیکۺواضجۺاِسۺوسرہۺٔۺابمرہکۺیکۺآیۺ‪٦١‬ںیمۺیکۺیئگۺےہ۔ۺیقیقحۺنہبۺاھبویئں اۺی اۺیپۺ‬
‫رشیۺنہبۺاھبویئںۺیکۺورایۺیکۺلیصفتۺاِسۺآیۺںیمۺایبؿۺیکۺاجریہۺےہ۔ۺاِؿۺنہبۺاھبویئںۺاکۺالکہلۺیکۺورایۺںیمۺہصحۺاِسۺرطحۺ‬
‫ۺورایںیمۺ۔ۺالیصفتتۺےکۺےیلۺبتکۺہقفۺےسۺروجعۺایکۺاجاتکسۺےہ۔‬
‫ۺ‬ ‫وہیاۺےہۺےسیجۺاوالدۺاکۺہصحۺاےنپۺوادلنیۺیک‬
 ‫‪۵‬۔‬ ‫‪428‬‬ ‫‪ -۶‬اَل ُّبِحُيُهّٰللا‬

‫وسرةۺااملدئة‬
‫رشتعیۺاورۺذاف ِذۺرشتعیۺےکۺوموضعۺرپۺامہۺبرنیۺوسرہۺٔۺابمرہک‬
‫ﷺےکۺاِسۺارشادۺےسۺاسےنمۺآیتۺےہۺہک‪:‬‬
‫اِسۺوسرہۺٔۺابمرہکۺیکۺاتیمہۺیبنۺارکؾ ۺ‬
‫اع ّل ُن ْوا ِّر اجا الکُ ْه ُس ْو اّر اة ال اْنائ اِدة ِ او اع ّل ُن ْوا ن اِسائاکُ ْه ُس ْو اّر اة ال ُي ْوّرۺِ(یقہیب)‬
‫ۺوسرہۺونر''۔‬ ‫''اھکسؤاےنپۺیردوںۺوک ٔ‬
‫ۺوسرہۺامدئہۺاورۺاھکسؤۺاینپۺوخانیتۺوک ٔ‬
‫وسر ٔہۺۺابمرہکۺےکۺاضمنیمۺاکزجتہی‪:‬‬
‫اِ ِ‬
‫اکحامتۺرشتعیۺاورۺلیمکتِۺرشتعیۺاکۺاعالں‬ ‫(روکع ۺ‪٦‬ۺتاۺ‪)١‬‬ ‫ا تاتۺ‪٦‬ـ‪٦٦‬‬
‫ۺافندۺرشتعیۺےکےیلۺحدودہجۺےسۺولہپۺیہت‬
‫(روکعۺ‪١‬ۺتاۺ‪ )۶‬الہِۺاتکتۺیکۺرشتعیۺرپلمعۺاور ِ‬ ‫ا تاتۺ‪٦١‬ـ‪۴١‬‬
‫افندۺرشتعیۺےکۺےیلۺ ُبررورۺتادیک‬
‫ِ‬ ‫(روکعۺ‪)۷‬‬ ‫ا تاتۺ‪۴۴‬ـ‪۵٨‬‬
‫زحتۺاہللۺےکۺاواصف‬ ‫(روکعۺ‪)۸‬‬ ‫ا تاتۺ‪۵٦‬ـ‪۵۶‬‬
‫ا تاتۺ‪۵۷‬ـ‪( ۸۶‬روکع ۺ‪۹‬ۺتاۺ‪ )٦٦‬الہِۺاتکتۺےکۺےیلۺرتبیغۺوۺمالمب‬
‫ا تاتۺ‪۸۷‬ـ‪( ٦٨۸‬روکعۺ‪٦١‬تا‪ )٦۴‬ا ِ ِ‬
‫اکحامتۺرشتعی‬
‫ا تاتۺ‪٦٨۹‬ـ‪( ٦١٨‬روکعۺ‪٦۵‬تا‪ )٦۶‬اامیںۺتارلسالت‬
‫آیاتۺۺ‪ ۸‬اۺی‪۱‬‬
‫ِ‬
‫ۺااکحامتۺرشتعی‬
‫ۺدہایتۺاور‬
‫امہۺاوصیل ا‬
‫اےۺوہۺولوگۺوجۺاامیںۺالےئۺوہ!‬ ‫اَهُّيَاٰۤيَنْيِذَّلااْۤوُنَمٰا‬
‫وپرےۺرکودہع‬ ‫اْوُفْوَاِدْوُقُعْلاِب‬
 ‫‪۵‬۔‬
‫حاللۺرکدےی ۺےئگۺںیہۺاہمترےےیلومیشیۺوچتاےئ‬
‫وساےئۺاُںۺےکۺوجۺانسےئۺاجںیئۺےگںیہمت‬
‫ہنۺےنھجمسۺواےلوہاکشروکحاللۺہکبج متۺمال ِ‬
‫تۺاۺرحامۺںیم‬
‫ےبۺکش اہللۺمکح داتیےہوجاچاتہےہ۔‬
‫اےۺوہۺولوگوجاامیںۺالےئۺوہ!‬
‫ےبرحیتمۺہنۺرکواہللۺیکۺنشاوینںۺیک‬
‫اورہنۺیہۺرحمبۺواےلےنیہمۺیک‬
‫اورہنۺیہۺرحمۺںیمۺقرتاںۺوہےنۺواےلۺاجونروںۺیک‬
‫اورہنۺیہۺاُں ۺاجونروںۺیکۺنجۺےکولگںۺںیم(قرتاینۺیکۺ‬
‫نشاینۺےکۺےیل)ۺےٹپۺےدنےھۺوہےئۺںیہ‬
‫اورہنۺیہۺارادہۺرکےنۺواولںۺیکۺرتحممۺرھگۺاک‬
‫وجبلطۺرکےتںیہۺلضفۺاےنپرتۺےسۺاوروخونشدی‬
‫اورخبۺارحامۺوھکلۺدوۺوتۺاکشررکو‬
‫اورہنۺااسکےئۺںیہمتۺیسکۺوقمۺیکۺدینمش‬
‫ہکۺانہوںۺےنۺرواکاھتںیہمتۺدجسمِۺرحامۺاجےنۺےسۺ‬
‫‪429‬‬ ‫‪ -۶‬اَل ُّبِحُيُهّٰللا‬
‫ْتَّلِحُاْمُكَلُةَمْيِهَبِماَعْنَاْلا‬
‫اَّلِااَمىٰلْتُيْمُكْيَلَع‬
‫َرْيَغيِّلِحُمِدْيَّصلاَوْمُتْنَاٌمُرُحؕ‬
‫َّنِاَهّٰللاُمُكْحَياَمُدْيِرُي‪۰۰۱‬‬
‫اَهُّيَاٰۤيَنْيِذَّلااْوُنَمٰا‬
‫اَلاْوُّلِحُتَرِٕىٓاَعَشِہّٰللا‬
‫َواَلَرْهَّشلاَماَرَحْلا‬
‫َواَلَيْدَهْلا‬
‫َواَلَدِٕىٓاَلَقْلا‬
‫َوۤاَلَنْيِّمٰٓاَتْيَبْلاَماَرَحْلا‬
‫َنْوُغَتْبَياًلْضَفْنِّمْمِهِّبَّرَواًناَوْضِر‬
‫َواَذِاْمُتْلَلَحاْوُداَطْصاَفؕ‪١‬‬
‫َواَلْمُكَّنَمِرْجَيُنٰاَنَشٍمْوَق‬
‫ْنَاْمُكْوُّدَصِنَعِدِجْسَمْلاِماَرَحْلا‬
 ‫‪۵‬۔‬ ‫‪430‬‬ ‫‪ -۶‬اَل ُّبِحُيُهّٰللا‬

‫ہکۺمتۺرتادیتۺرکو‬ ‫ْنَااْوُدَتْعَت‬
‫اورتامہۺاعتوںۺرکوۺیکینۺاوروقتیۺ ٰےکۺاکمۺںیم‬ ‫َواْوُنَواَعَتىَلَعِّرِبْلاَوىٰوْقَّتلا۪‬
‫اورتامہۺاعتوںۺہنۺرکوۺگیاہۺاوررتادیتۺےکۺاکمۺںیم‬ ‫َواَلاْوُنَواَعَتىَلَعِمْثِاْلاَوِناَوْدُعْلا‬
‫اوروچباہللۺیکۺتافرامینۺےسۺ‬ ‫َواوُقَّتاَهّٰللا‬
‫ےبۺکشۺاہللۺتخس ۺزسادےنیواالےہ۔‬ ‫َّنِاَهّٰللاُدْيِدَشِباَقِعْلا‪۰۰۲‬‬
‫ۺدہایتۺدوۺںیہ‪:‬‬ ‫ِ‬
‫ۺااکحامتۺرشتعیۺاکۺایبؿۺےہ۔ۺاوصیل ا‬ ‫اِؿ ا‬
‫ۺآیتۺںیمۺامہۺاوصیلۺدہایاتۺاور‬
‫اعمدہاتۺیکۺیادساریۺرکو۔‬ ‫‪i‬ـ‬
‫ۺگہۺوتۺدرانکرۺاِسۺںیمۺیسکۺمسقۺ‬
‫ۺگہۺاورۺزیادیتۺےکۺاکومںۺںیمۺاعتوؿۺہنۺرکو۔ۺوگیا ا‬
‫یکینۺوۺوقتیۺ ٰےکۺاکومںۺںیمۺاعتوؿۺرکوۺاور ا‬ ‫‪ii‬ـ‬
‫ااجبےہۺ۔‬
‫یکۺاعمویۺیھبۺی رۺ‬
‫ِ‬
‫ااکحامتۺرشتعیۺںیم ےسۺاچرۺااکحامتۺاہیںۺایبؿۺئگ ۺےئگۺںیہ‪:‬‬
‫ۺاہللۺاعتیلٰ ےنۺوچیاویںۺںیمۺےسۺومیشیۺالحؽۺےیکۺںیہ۔‬ ‫‪i‬ـ‬
‫ۺرکیۺرحاؾۺےہ۔‬ ‫ِ‬
‫لالۺارحاؾۺںیمۺاکشر ا‬ ‫‪ii‬ـ‬
‫رحمۺواےلۺےنیہم'ۺرحؾۺیکۺرطػۺفریاینۺےکۺےیلۺےلۺاج ےۺاجےنۺواےلۺاجونر‪،‬ۺرحؾۺںیمۺف اریینۺےکۺےیلۺوفقۺرکدہۺاجونرۺ‬ ‫‪iii‬ـ‬
‫ۺاعشبۺںیمۺےسۺںیہۺینعیۺ ُاؿۺوکۺدھکیۺرکۺاہللۺاعت ٰۺیل‬
‫اورۺرمعہۺوۺجحۺیکۺرغضۺےسۺرحؾۺیکۺرطػۺاجےنۺواےلۺاعزنیم'ۺاہللۺاعتیلٰۺےک ر‬
‫ۺرۺاملسمؿۺرپۺالزؾۺےہ۔‬ ‫ۺآیۺےہ۔ۺاِؿ ر‬
‫ۺاعشبۺاہللۺ یکۺمیظعت ر‬ ‫یاد ا‬
‫ۺیسکۺوقؾۺیکۺدینمشۺاِس اۺیتۺاکۺوجازۺہنۺنبۺاج ےۺہکۺ ُاسۺےکۺاسھتۺزیادیتۺیکۺاج ے۔‬ ‫‪iv‬ـ‬
 ‫‪۵‬۔‬ ‫‪431‬‬
‫آیۺ‪۱‬‬
‫دنیِۺاالسؾۺیکۺلیمکتۺاکۺاالعؿ‬
‫رحامۺےیکۺےئگۺںیہۺمتۺرپۺمُردار‬
‫اوروخں‬
‫اورزنخریۺاکۺوگسب‬
‫اوروہۺاکپراۺاجےئاہللۺےکوسایسکۺاکۺتام ۺسجۺرپۺ‬
‫اورگالۺےنٹھگۺےسۺرمےنۺواال‬
‫اورۺوچتۺےنگلۺےسرمےنۺواال‬
‫اوراورپۺےسۺرگۺرکرمےنۺواال‬
‫اورۺگنیسۺےنگلۺےسۺرمےنۺواال‬
‫اورےسجۺاھکتاۺۺوہیسکۺدردنےۺےن‬
‫وساےئۺاُسۺےکۺےسجۺمتۺدحبۺرکول‬
‫اورےسجۺدحبۺایکۺایگۺوہۺا اتسونںۺرپ‬
‫اورۺہیۺہکۺمتۺمیسقتۺرکوۺ(وگسبۺ)ۺوجےئۺےکۺریتوںۺےس‬
‫ہیۺسبۺتافرامینۺےکۺاکمۺںیہ‬
‫‪ -۶‬اَل ُّبِحُيُهّٰللا‬
‫ْتَمِّرُحُمُكْيَلَعُةَتْيَمْلا‬
‫َوُمَّدلا‬
‫َوُمْحَلِرْيِزْنِخْلا‬
‫َوۤاَمَّلِهُاِرْيَغِلِہّٰللاٖهِب‬
‫َوُةَقِنَخْنُمْلا‬
‫َوُةَذْوُقْوَمْلا‬
‫َوُةَيِّدَرَتُمْلا‬
‫َوُةَحْيِطَّنلا‬
‫َوۤاَمَلَكَاُعُبَّسلا‬
‫اَّلِااَمْمُتْيَّكَذ۫‬
‫َواَمَحِبُذىَلَعِبُصُّنلا‬
‫َوْنَااْوُمِسْقَتْسَتماَلْزَاْلاِبؕ‬
‫ْمُكِلٰذٌقْسِف‬
 ‫‪۵‬۔‬ ‫‪432‬‬ ‫‪ -۶‬اَل ُّبِحُيُهّٰللا‬

‫ا ح ۺامویس ۺوہےئگ ۺںیہ ۺوہ ۺولگ ۺوہنجں ۺےنرفکایک ۺےہۺ‬

‫َمْوَيْلَاَسِٕىَيَنْيِذَّلااْوُرَفَكْنِمْمُكِنْيِد‬
‫اہمترےۺدنیۺےس‬
‫وتمبۺدرواُںۺےسۺاورۺدروھجمۺےس‬ ‫اَلَفْمُهْوَشْخَتَوِنْوَشْخا‬
‫ا حۺےکۺدںۺںیمۺےنۺلمکمۺرکدتااہمترےۺےیلۺاہمتراۺدنی‬ ‫َمْوَيْلَاُتْلَمْكَاْمُكَلْمُكَنْيِد‬
‫اوروپریۺرکدیۺےہۺمتۺرپاینپۺتمعن‬ ‫َوُتْمَمْتَاْمُكْيَلَعْيِتَمْعِن‬
‫ِ‬
‫ۺوکوطبرۺدنی‬ ‫اوردنسپرکھتایلاہمترےۺےیلۺاسالم‬ ‫َوُتْيِضَرُمُكَلَماَلْسِاْلااًنْيِد‬
‫رھپوجالاچررکدتاایگوھبۺنۺےس‬ ‫ِنَمَفَّرُطْضاْيِفٍةَصَمْخَم‬
‫ہنۺاملئۺوہےنۺواالوہۺگیاۺہۺیکۺرطف‬ ‫َرْيَغٍفِناَجَتُمٍمْثِاِّل‬
‫وتےبکشۺاہللۺتہبۺےنشخبۺواال‪،‬ہشیمہۺرمحۺفرامےنۺواالۺےہ۔‬ ‫َّنِاَفَهّٰللاٌرْوُفَغٌمْيِحَّر‪۰۰۳‬‬
‫نیۺاالسؾۺیکۺلیمکتۺفرامدی ۺےہۺاوراِسۺرطح ۺ ُاؿ ۺےکۺےیلۺ‬ ‫اِس ِ‬
‫ۺآیۺابمرہکۺںیم االعؿۺایک ۺایگۺہکۺاہللۺاعت ٰیلۺےن ۺاملسمونں ۺےک ۺےیلۺد ِ‬
‫ۺبیۺتمعنۺوپریۺوہیئگۺےہ۔ابۺاہللۺاعتیلٰۺےنۺاملسمونںۺےکۺےیلۺاِسۺلمکمۺدنیۺوکۺدنسپۺفرامایلۺےہ۔دنیۺیکۺلیمکتۺےکۺدعبۺ‬
‫ایۺتہب ر‬
‫اِس ۺںیم ۺیسک ۺدبع ۺیک ۺاجنگشئ ۺںیہن ۺاور ۺیسک ۺیک ۺرطػ ۺےس ۺوبنت ۺاک ۺدوعی ٰ ۺدیفس ۺوھجٹ ۺاور رۺف ی ۺےہ۔ ۺاِس ۺآی ۺںیم ۺاچرۺ‬
‫ااکحامتۺِرشتعیۺیھبۺاطعۺےیکۺےئگۺںیہ‪:‬‬
‫ۺدیۺ۔ارگۺیسکۺاجونرۺ‬
‫ۺاھکیۺرحاؾۺفرار ا‬
‫ۺترۺایکۺایگ ا‬
‫اہللۺاعتیلٰۺےنۺیردار'ۺوخؿ'ۺزنخبرۺاکۺوگسۺاورۺاہللۺاعتیلٰۺےکۺوساۺیسکۺاورۺےک اۺیؾۺرپ ذ‬ ‫‪i‬ـ‬
‫ۺاجیۺےہ۔وخؿۺےکۺرحاؾۺ‬
‫ۺوگسےکۺاسھتۺکپچۺرکۺمج ا‬
‫ۺ‬ ‫ۺدیۺاج ےۺوتۺ ُاسۺاکۺوخؿۺےنہبۺےکۺاجب ےۺادنر‬
‫وکۺےکٹھج اۺیۺرکیۺاگلۺرکۺامر ا‬
‫وہےنۺیکۺوہجۺےسۺابۺاِسۺاجونرۺاکۺوگسۺرحاؾۺےہ۔‬
‫ۺارگۺوکیئۺومیشیۺیسکۺیھبۺوہجۺےسۺذحبۺےیکۺریغبۺیرۺایگۺوتۺ ُاسۺاکۺوگسۺرحاؾۺےہ۔‬ ‫‪ii‬ـ‬
 ‫‪۵‬۔‬ ‫‪433‬‬ ‫‪ -۶‬اَل ُّبِحُيُهّٰللا‬
‫یسکۺمرار اۺیۺااھتسؿۺرپۺذحبۺےیکۺاجےنۺواےلۺاجونرۺاکۺوگسۺیاوج ےۺےکۺریتوںۺےکۺذرہعیۺمیسقتۺدشہۺوگسۺیھبۺرحاؾۺےہۺ‬ ‫‪iii‬ـ‬
‫ویکہکنۺاِؿۺدوونںۺوصروتںۺںیمۺرشکۺیکۺآزیمشۺےہ۔‬
‫ۺاجبۺےہ۔‬
‫اجؿۺیلچۺاجےنۺاکۺرطخہۺوہۺوتۺدقبرۺِۺرضورتۺرحاؾۺےسۺاافتسدہ ر‬ ‫‪iv‬ـ‬

‫آیاتۺ‪۴‬ۺیاۺ‪۵‬‬
‫اہللۺاعتیلٰۺےنۺیازیکہۺزیچںیۺالحؽۺفرامیئۺںیہ‬
‫اےیبنؐ!ۺوہۺوپےتھچۺںیہۺا تؐ ےسۺ‬ ‫َكَنْوُلَٔـْسَي‬
‫ایکۺحاللۺایکۺایگۺےہۺاُںۺےکۺےیل؟‬ ‫اَمۤاَذَّلِحُاْمُهَل‬
‫فرامےیئۺحاللۺیکۺیئگۺںیہۺاہمترۺے ۺےیلۺتازیکہۺزیچںی‬ ‫ْلُقَّلِحُاُمُكَلُتٰبِّيَّطلا‬
‫اوروہۺوجمتۺاھکسےتۺوہدردنوںۺںیمۺےس‬ ‫َواَمْمُتْمَّلَعَنِّمِحِراَوَجْلا‬
‫اکشریۺاجونروکدساھےنۺواےلۺوہےتۺوہےئ‬ ‫َنْيِبِّلَكُم‬
‫متۺاُںیہنۺاھکسےتۺوہۺاُسۺںیمۺےسوجۺاھکستاۺںیہمت ۺاہللۺےن‬ ‫َّنُهَنْوُمِّلَعُتاَّمِمُمُكَمَّلَعُهّٰللا‬
‫وتاھکوۺاُسۺںیمۺےسۺوجوہۺڑکپےۺرںیھکۺاہمترےۺےیل‬ ‫َاْوُلُكَفۤاَّمِمَنْكَسْمَاْمُكْيَلَع‬
‫اوردرکۺرکوۺاہللۺےکۺتامۺاکۺاُسۺرپ‬ ‫َواوُرُكْذاَمْساِہّٰللاِهْيَلَع‬
‫اورۺوچباہللۺیکۺتافرامینۺےسۺ‬ ‫َواوُقَّتاَهّٰللا‬
‫ےبۺکشۺاہللۺتہبۺدلجۺاسحتۺےنیلۺواالۺےہ۔‬ ‫َّنِاَهّٰللاُعْيِرَسِباَسِحْلا‪۰۰۴‬‬
 ‫‪۵‬۔‬ ‫‪434‬‬ ‫‪ -۶‬اَل ُّبِحُيُهّٰللا‬

‫ا ح ۺےکدں ۺحال ۺل ۺرکدی ۺیئگ ۺںیہ ۺاہمترے ۺےیلتازیکہۺ‬

‫َمْوَيْلَاَّلِحُاُمُكَلُتٰبِّيَّطلا‬
‫زیچںی‬
‫اوراھکتااُںۺاکںیہنجۺدیۺیئگۺاتکتۺحالۺلۺےہاہمترےۺےیل‬ ‫َوُماَعَطَنْيِذَّلااوُتْوُاَبٰتِكْلاٌّلِحْمُكَّل‬
‫اورۺاہمترۺاۺاھکتاحاللۺےہۺاُںۺےکۺےیل‬ ‫َوْمُكُماَعَطٌّلِحْمُهَّل‬
‫اورتاۺنۺدانمۺومنمۺوعرںیت‬ ‫َوُتٰنَصْحُمْلاَنِمِتٰنِمْؤُمْلا‬
‫اورتانۺدانمۺوعرںیتۺاُںۺیکۺںیہنجۺدیۺیئگۺاتکتۺمتۺےسۺ‬
‫َوُتٰنَصْحُمْلاَنِمَنْيِذَّلااوُتْوُاَبٰتِكْلاْنِمْمُكِلْبَق‬
‫ےلہپ‬
‫خبۺمتۺدےۺدوۺاُںیہنۺاُںۺےکۺرہم‬ ‫ۤاَذِاَّنُهْوُمُتْيَتٰاَّنُهَرْوُجُا‬
‫تاابکرےتنبۺوہےئ‪،‬‬ ‫َنْيِنِصْحُم‬
‫ضحمۺذلتۺےنیلۺواےلںیہن‬ ‫َرْيَغَنْيِحِفٰسُم‬
‫اورۺہنۺیہۺیپھچۺدویتسۺرکےنۺواےل‬ ‫َواَلْۤيِذِخَّتُمناَدْخَاؕ‬
‫اورسجۺےنۺااکنرۺایکۺاامیںۺیکۺروسۺرپۺےنلچۺےس‬ ‫َوْنَمْرُفْكَّيِناَمْيِاْلاِب‬
‫وتانیقیًۺاضعئۺوہایگاُسۺاکۺلمعۺ‬ ‫ْدَقَفَطِبَحٗهُلَمَع‬
‫اوروہۺا رختۺںیمۺاسخرۺہۺتاےنۺواولںۺںیمۺےسوہاگ۔‬ ‫َوَوُهيِفِةَرِخٰاْلاَنِمَنْيِرِسٰخْلاؒ‪۰۰۵‬‬
‫رامیۺایگۺہکۺاہللۺاعتیلٰۺےنۺامتؾۺیازیکہۺزیچںیۺاملسمونںۺےکۺےیلۺالحؽۺفرارۺدیۺںیہ۔ ۺاِؿۺںیمۺےسۺک د ِ‬
‫ۺسحۺذلیۺ‬ ‫اِؿ ا‬
‫ۺآیتۺںیمۺدوۺیارۺف ا‬
‫ںیہ‪:‬‬
 ‫‪۵‬۔‬ ‫‪435‬‬ ‫‪ -۶‬اَل ُّبِحُيُهّٰللا‬
‫ارگاھکس ےۺوہ ےۺاکشریۺاجونرۺوکۺاہللۺاعتیلٰ ۺاک اۺیؾۺےلۺرکۺاکشرۺرپۺوھچڑاۺایگۺوہوتۺ ُاسۺاکۺامراۺوہاۺااسیاکشرسجۺںیمۺےسۺوہۺوخدۺہنۺ‬ ‫‪i‬ـ‬
‫اھک ےۺالحؽۺےہ۔‬
‫الہِ ۺاتکب ۺےک ۺےیل ۺالحؽ ۺرکدہ ۺاھکےن ۺاملسمونں ۺےک ۺےیل ۺیھب ۺالحؽ ۺںیہ ۺاور ۺاملسمونں ۺےک ۺےیل ۺالحؽ ۺرکدہ ۺاھکےن ۺالہِ‬ ‫‪ii‬ـ‬
‫اتکبۺےکۺےیلۺالحؽۺںیہ۔‬
‫ۺاسبیۺ‬
‫لہۺاتکبۺوخانیتۺےسۺاملسمؿۺیردۺاکنحۺرکتکسۺںیہۺہکبجۺدصقمۺرھگ ا‬
‫کینۺریستۺاملسمؿۺوخانیتۺاورۺکینۺریستۺا ِ‬ ‫‪iii‬ـ‬
‫وہۺہنۺہکۺضحم ِ‬
‫ۺوصحؽۺذلت اۺیۺ ہیفۺآ۔یئیئ۔ۺ ہحووکۺوکۺید ۺدال ۺالزؾۺےہ۔‬
‫ۺآجتۺںیمۺاسخرہ اۺیےنۺواولں ۺںیمۺ‬
‫رامی ۺایگۺہک ۺسجۺےن ۺاامیؿۺےکۺدعبۺرفک ۺایک ۺ ُاس ۺیکۺایکینںۺب اریدۺوہۺںیئگ ۺاور ۺوہ ر‬
‫ۺآجۺںیم ۺف ا‬
‫آیۺےک ر‬
‫ۺانؿۺاالسؾۺےسۺدورۺوہرکۺرفکۺاکۺرنۺاایتخرۺ‬
‫ۺاجبۺےہۺنکیلۺااسیۺہنۺوہۺہکۺ ُاسۺیکۺتبحمۺںیم ا‬
‫لہۺاتکبۺاخوتؿۺےسۺاکنح ر‬
‫ےسۺوہاگ۔ۺوگۺہکۺا ِ‬
‫ۺدشتۺادنہشیۺےہۺ‬
‫ۺاکفۺاخوتؿۺےسۺاکنحۺںیمۺرفکۺیکۺرطػۺاجےنۺاک ذ‬
‫رکےل اۺیۺ ُاسۺیکۺاوالدۺامںۺےکۺذمہۺرپۺیلچۺاج ے۔آجۺےکۺدورۺںیم ر‬
‫ۺاکفۺاخوتؿۺےسۺاکنحۺہنۺایکۺاج ے۔‬
‫ۺانمسیہیۺےہۺہک ر‬
‫ۺ‬ ‫ۺاکفۺاغلۺںیہۺاورۺاملسمؿۺولغمب۔اامیؿۺیکۺافحتظۺےکۺےیل‬
‫ویکہکن ر‬

‫آیۺ‪۶‬‬
‫ووضۺےکۺفراضئۺاکۺایبؿ‬
‫اےۺوہۺولوگۺوجۺاامیںۺالےئۺوہ!‬ ‫اَهُّيَاٰۤيَنْيِذَّلااْۤوُنَمٰا‬
‫خبۺمتۺڑھکےۺوہۺامنرۺےکۺےیل‬ ‫اَذِاْمُتْمُقىَلِاِةوٰلَّصلا‬
‫وتۺدوھۺھتایلۺرکوۺاےنپۺرہچے‬ ‫اْوُلِسْغاَفْمُكَهْوُجُو‬
‫اورۺاےنپۺاہھتۺکہننوںۺتک‬ ‫َوْمُكَيِدْيَاىَلِاِقِفاَرَمْلا‬
‫اورۺحسمۺرکۺھتایلۺرکوۺاےنپۺرسوںۺاک‬ ‫َواْوُحَسْماْمُكِسْوُءُرِب‬
 ‫‪۵‬۔‬
‫اورۺدوھۺھتایلۺرکوۺاےنپۺتاوںۺونخٹںۺتک‬
‫اورارگمتۺتاتایکۺیکۺمالتۺںیمۺوہۺ‬
‫وتۺرھپوختۺاہطرتۺمالصۺرکو(لسغۺرکےک)‬
‫اورۺارگۺمتۺۺوہامیبر‬
‫تاۺوہرفسۺرپۺ‬
‫تاۺا ےئۺمتۺںیمۺےسۺوکیئۺاضقےئۺماخبۺےس‬
‫تاۺمتۺےنۺقلعتۺاقمئۺایکۺوہویبویںۺےس‬
‫رھپۺمتۺہنۺتاوتاین ۺ‬
‫وتممیتۺرکھتایلرکوتازیکہۺیٹمۺےس‬
‫حسمۺرکۺولۺاےنپرہچوںۺاوراےنپۺاہوھتںۺاکۺاِسۺےس‬
‫ںیہنۺاچاتہۺاہللۺہکۺرےھکۺمتۺرپۺھچکۺیگنت‬
‫اورنکیلۺاہللۺاچاتہےہۺہکۺتانۺرکدےںیہمت‬
‫اوروپریۺرکدےۺاینپۺتمعنۺمتۺرپ‬
‫تاہکۺمتۺرکشادارکو۔‬
‫‪436‬‬ ‫‪ -۶‬اَل ُّبِحُيُهّٰللا‬
‫َوْمُكَلُجْرَاىَلِاِنْيَبْعَكْلاؕ‬
‫َوْنِاْمُتْنُكاًبُنُج‬
‫اْوُرَّهَّطاَف‬
‫َوْنِاْمُتْنُكىٰۤضْرَّم‬
‫ْوَاىٰلَعٍرَفَس‬
‫ْوَاَءٓاَجٌدَحَاْمُكْنِّمَنِّمِطِٕىٓاَغْلا‬
‫ْوَاُمُتْسَمٰلَءٓاَسِّنلا‬
‫ْمَلَفاْوُدِجَتًءٓاَم‬
‫اْوُمَّمَيَتَفاًدْيِعَصاًبِّيَط‬
‫اْوُحَسْماَفْمُكِهْوُجُوِبَوْمُكْيِدْيَاُهْنِّمؕ‬
‫اَمُدْيِرُيُهّٰللاَلَعْجَيِلْمُكْيَلَعْنِّمٍجَرَح‬
‫َّوْنِكٰلُدْيِرُّيْمُكَرِّهَطُيِل‬
‫َوَّمِتُيِلٗهَتَمْعِنْمُكْيَلَع‬
‫ْمُكَّلَعَلَنْوُرُكْشَت‪۰۰۶‬‬
 ‫‪۵‬۔‬ ‫‪437‬‬ ‫‪ -۶‬اَل ُّبِحُيُهّٰللا‬
‫اِسۺآیۺںیمۺووضۺےکۺاچرۺفراضئۺینعیۺرہچہۺاکۺلسغۺ‪،‬ۺاہوھتںۺاکۺکہنیوںۺتیمسۺلسغ‪،‬ۺرسۺاکۺحسمۺاورۺیاؤںۺاکۺونخٹںۺتیمسۺلسغۺایبؿۺ‬
‫رامیۺہکۺارگۺلسغۺ ایۺووضۺےکۺےیلۺیاینۺدایتسبۺہنۺوہۺوتۺیازیکہۺیٹمۺےسۺممیتۺ‬
‫رتۺف ا‬
‫ۺدیۺایگ۔ۺم ذ‬ ‫ےیکۺےئگۺںیہ۔ۺ ِ‬
‫لالۺانجیۺںیمۺلسغۺاکۺمکح ا‬
‫ایکۺاجاتکسۺےہ۔ۺممیتۺےس ۺیرادۺےہ ۺہکۺیازیکہۺیٹمۺےسۺرہچےۺاورۺاہوھتںۺاک ۺحسم ۺایکۺاج ے۔ۺممیتۺیکۺوہسلۺوک ۺاہللۺاعت ٰیلۺےن ۺاینپۺرطػۺ‬
‫ےسۺایۺراعیۺاورۺتمعنۺفرارۺدیا۔‬
‫ای ۺامہ ۺہتکن ۺاقب ِۺوغر ۺےہ۔ ۺامن ِز ۺدجہت ۺاور ۺرھپ ۺجنپ ۺوہتق ۺامنز ۺیکم ۺدور ۺںیم رۺفض ۺفراردی ۺیئگ۔اِؿ ۺامنزوں ۺیک ۺادایگیئ ۺےک ۺےیل ۺیبنۺ‬
‫ارکؾﷺۺےنۺاحصہبۺرکاؾۺؓ وکۺویحٔۺیفخۺےکۺذرہعیۺووضۺےکۺفراضئۺاورۺرطہقی ٔۺ اکرۺاھکسیا۔فرآؿِ ۺمیکحۺںیمۺاِسۺاکۺذرکۺدمینۺدورۺںیمۺ‬
‫ۺنمنیِ ۺسۺیکۺہی اۺیتۺرمگایہۺ‬ ‫آیا۔ہی ۺاِسۺیاتۺیکۺدلیلۺےہۺہک ۺآپﷺۺرپۺفرآؿ ۺےکۺالعوہۺیھب ۺااکحامتۺاکۺبروؽۺوہیاۺاھت۔ ا‬
‫ۺوگی ر‬
‫ےہہکۺرشتعیۺاکۺامجذۺرصػۺفرآؿۺےہ۔‬
‫ۺ‬

‫آیۺ‪۷‬‬
‫ہملکۺہبیطۺایۺدہعۺےہ‬
‫االسؾۺایۺتمعنۺاورۺ ٔ‬
‫اورتادۺروھکۺاہللۺیکۺتمعنۺوجۺمتۺرپۺےہ‬ ‫َواْوُرُكْذاَةَمْعِنِہّٰللاْمُكْيَلَع‬
‫اوراُس ۺےک ۺاُس ۺدہعوکہک ۺاُس ۺےن ۺتاےدنرکدتاےہ ۺںیہمتۺ‬
‫َوُهَقاَثْيِمْيِذَّلاْمُكَقَثاَوٖۤهِب‬
‫سجۺےس‬
‫خبۺاہکاھتمتۺےنۺہکۺمہۺےنۺنسۺھتایلاورامںۺھتایل‬ ‫ْذِاْمُتْلُقاَنْعِمَسَواَنْعَطَا‬
‫اوروچباہللۺیکۺتافرینۺےس‬ ‫َواوُقَّتاَهّٰللا‬
‫ےبۺکشۺاﷲوختۺاجےننۺواالےہۺونیسۺںۺیکۺتاتۺوک۔‬ ‫َّنِاَهّٰللاٌۢمْيِلَعِتاَذِبِرْوُدُّصلا‪۰۰۷‬‬
 ‫‪۵‬۔‬ ‫‪438‬‬ ‫‪ -۶‬اَل ُّبِحُيُهّٰللا‬
‫ۺدیۺایگۺہکۺاِسۺتمعنۺوکۺہشیمہ اۺیدۺرانھک۔اِسۺتمعنۺیکۺیئکۺ‬
‫ۺدیۺایگۺاھت۔اِسۺآیۺںیمۺمکح ا‬
‫آیۺ‪١‬ۺںیمۺاالسؾۺوکۺاملسمونںۺےکۺےیلۺتمعنۺفرار ا‬
‫براکتۺںیہۺنجۺںیمۺےس ۺایۺہی ۺےہۺہکۺاالسؾۺےسۺلبقۺمتۺایۺدورسےۺےکۺدنمش ۺےھت۔ۺابقیلئ ۺوتیبصعںۺےنۺںیہمتۺدعاووتںۺاورۺ‬
‫زلاویئںۺںیمۺاسنھپۺرکۺاہمتریۺزدنیگۺمتۺرپلکشمۺرکۺدیۺیھت۔ۺاِؿۺلاالتۺےسۺاجنتۺیکۺوکیئۺراہۺںیہمتۺرظنۺںیہنۺآیتۺیھت۔ۺرھپۺاہللۺاعتیلٰۺ‬
‫ےنۺںیہمتۺاالسؾۺیکۺوتقیفۺیشخبۺسجۺےسۺاہمتریۺدقمۺاورۺلسلسمۺدعاووتںۺاکۺاخہمتۺوہاۺاورۺمتۺاھبیئۺاھبیئۺنبۺےئگ۔االسؾۺیکۺاطعۺرکدہۺ‬
‫رت ۺہی ۺہک ۺاِس ۺآی ۺںیم ۺہملکٔ ۺہبیط ۺوکۺ‬
‫رشتعی ۺیھب ۺای ۺتمعن ۺےہ ۺسج ۺرپ ۺلمع ۺےس ۺررای ۺیک ۺاجؿ‪،‬امؽ ۺاورآبرووک ظفح ۺہاتلےہ۔م ذ‬
‫اسنِ ْع ايا او ااطا ْع ايا(مہ ۺےن ۺانس ۺاور ۺفرامربنداری ۺاایتخر ۺیک) ۺیک ۺروش ۺےکاسھت ۺاہلل ۺاعتیلٰ ۺےک ۺااکحامت ۺرپ ۺلمع ۺاور ۺاِؿ ۺےک ۺذافذ ۺےک ۺےیلۺ‬
‫ۺےیکےئگۺدہعۺوکۺہشیمہ اۺیدۺروھکۺاورۺاِؿۺاک اۺیسۺرکو۔‬
‫ۺدیۺایگۺابۺاہللۺاعتیلٰۺیکۺوتمعنںۺاورۺاِسۺےس ۺ‬
‫جذودہجۺرکےنۺاکۺدہعۺفرارۺدیاایگ۔ۺمکح ا‬

‫آیاتۺۺ‪۸‬یاۺ‪۸۱‬‬
‫دعؽۺےکۺربملعدارۺنبۺرکۺڑھکےۺوہاجؤ‬
‫اےۺوہۺولوگۺوجۺاامیںۺالےئۺوہ!‬ ‫اَهُّيَاٰۤيَنْيِذَّلااْوُنَمٰا‬
‫وہاجوڑھکےۺوہۺےنۺواےلۺاہللۺےکےیل‬ ‫اْوُنْوُكَنْيِمّٰوَقِهّٰلِل‬
‫وگاہۺنبۺرکدعلۺےک‬ ‫َءٓاَدَهُشِطْسِقْلاِب‬
‫اورہرزگۺہنۺا ُ اسکےئںیہمتۺیسکۺوقمۺیکۺدینمشۺ‬ ‫َواَلْمُكَّنَمِرْجَيُنٰاَنَشٍمْوَق‬
‫اِسۺرپہکۺمتۺدعلۺہنۺرکو‬ ‫ىٰۤلَعاَّلَاْوُلِدْعَتؕ‬
‫دعلۺایکرکو‬ ‫اْوُلِدْعِا‬
‫ہیۺرتادہۺقربیۺےہوقتیٰۺےک‬ ‫َوُهُبَرْقَاىٰوْقَّتلِل‬
 ‫‪۵‬۔‬ ‫‪439‬‬ ‫‪ -۶‬اَل ُّبِحُيُهّٰللا‬

‫اورےتچبۺروہۺاہللۺیکۺتافرامینۺےس‬ ‫َواوُقَّتاَهّٰللا‬
‫ےبۺکشۺاہللۺوختۺتاربخۺےہۺاُسۺےسۺوجۺمتۺرکۺرےہۺوہ۔‬ ‫َّنِاَهّٰللاٌۢرْيِبَخاَمِبَنْوُلَمْعَت‪۰۰۸‬‬
‫ودعہۺایکۺاہللۺےنۺاُںۺےسۺوجۺاامیںۺالےئۺ‬ ‫َدَعَوُهّٰللاَنْيِذَّلااْوُنَمٰا‬
‫اورۺاُنہوںۺےنۺلمعۺےیکۺاےھچۺ‬ ‫َواوُلِمَعِتٰحِلّٰصلاٍ‬
‫اُںۺےکۺےیلۺششخبۺاورسادناردبہلۺےہ۔‬ ‫ْمُهَلٌةَرِفْغَّمَّوٌرْجَاٌمْيِظَع‪۰۰۹‬‬
‫اوروہنجںۺےنۺرفکایک‬ ‫َوَنْيِذَّلااْوُرَفَك‬
‫ح‬
‫اور ھیالتاۺامہریۺا تاتۺوک‬ ‫َواْوُبَّذَكۤاَنِتٰيٰاِب‬
‫ہی ۺولگۺمنہجۺواےلۺںیہ۔‬ ‫َكِٕىٰٓلوُاُبٰحْصَاِمْيِحَجْلاۺ‪۰۰‬‬
‫ۺدیۺایگۺہکۺوہۺدعؽۺےکۺربملعدارۺنبۺرکۺڑھکےۺوہاجںیئۺاورۺاِسۺرطحۺاہللۺاعتیلٰ ۺیکۺشاؿِ ۺدعؽۺیکۺوگایہۺ‬ ‫اِؿۺ ا‬
‫آیتۺںیمۺاملسمونںۺوکۺمکح ا‬
‫ۺرۺوصرتۺںیمۺایکۺاج ےۺوخاہۺاِسۺاکۺافدئہۺیسکۺدنمشۺیہۺوکۺویکںۺہنۺوہ۔دعؽ ا‬
‫ۺرکیۺیہۺوقتیۺ ٰےکۺزیادہ رۺف یۺےہ۔ۺوجۺ‬ ‫شیپۺرکںی۔ۺدعؽ ر‬
‫ولگۺملظۺوۺزیادیتۺےکۺالخػۺدعؽۺےکۺربملعدارۺنبۺرکۺڑھکےۺوہےئگۺوہۺاہللۺاعت ٰیلۺیکۺششخبۺاورۺشادنارۺدبےلۺیکۺںیتمعنۺلالصۺرکںیۺ‬
‫ےگ۔نجۺولوگںۺےنۺاہللۺاعتیلٰۺےکۺاِؿۺااکحامتۺوکۺوبقؽۺہنۺایکاورۺالٹھجیا'وہۺمنہجۺےکۺذعابۺےسۺدواچرۺوہں ےگ۔‬

‫آیۺ‪۸۸‬‬
‫ۺاہللاعت ٰۺیلیہۺرپۺرکیاۺاچےیہ‬
‫رھبوہس ۺ‬
‫اےۺوہۺولوگۺوجۺاامیںۺالےئۺوہ!‬ ‫اَهُّيَاٰۤيَنْيِذَّلااوُنَمٰا‬
‫تادرکواہللۺیکۺتمعنۺوکوجمتۺرپۺوہیئ‬ ‫اْوُرُكْذاَتَمْعِنِہّٰللاْمُكْيَلَع‬
 ‫‪۵‬۔‬ ‫‪440‬‬ ‫‪ -۶‬اَل ُّبِحُيُهّٰللا‬

‫خبۺارادہۺایکۺۺاتکۺوقمۺےن‬ ‫ْذِاَّمَهٌمْوَق‬
‫ہکۺبراھےئۺاہمتریۺرطفۺاےنپۺاہھت‬ ‫ْنَااْۤوُطُسْبَّيْمُكْيَلِاْمُهَيِدْيَا‬
‫وتۺاہللۺےنۺرونۺدتاۺاُںۺےکۺاہوھتںۺوکمتۺےس‬ ‫َّفَكَفْمُهَيِدْيَاْمُكْنَع‬
‫اورےتچبۺروہۺاہللۺیکۺتافرامینۺےس‬ ‫َواوُقَّتاَهّٰللا‬
‫اورۺاہللۺرپۺرھپاچےیہہکۺرھبوہسۺرکںیۺومنم۔‬ ‫َوىَلَعِہّٰللاِلَّكَوَتَيْلَفَنْوُنِمْؤُمْلاؒۻ‪۰۰‬‬
‫اِسۺآیۺںیمۺاملسمونںۺوکۺاہللۺاعتیلٰۺیکۺرطػۺےسۺےنلمۺوایلۺایۺاعتیفۺیک اۺیدۺداہینۺرکایئۺیئگ۔ۺنس‪۶‬ھۺںیمۺحلصۺٔدحہیبیۺےسۺلبقۺجۺ‬
‫املسمؿ ۺارحاؾ ۺےنہپ ۺوہ ے ۺہکم ۺیک ۺرطػ ۺاج ۺرےہ ۺےھت ۺوت ۺرشمنیکِ ۺہکم ۺیک ۺدشتذ ۺوخاشہ ۺیھت ۺہک ۺ ُاؿ ۺرپ ۺہلمح ۺرکےک ۺاکری ۺرضبۺ‬
‫دبییم ۺوہیت ۺہک ۺ ُاوہنں ۺےن ۺرمعے ۺیک ۺرغض ۺےس ۺہکم ۺآےنۺ‬
‫اگلںیئ۔ارگ ۺوہ ۺاملسمونں ۺرپ ۺہلمح ۺںیم ۺلہپ ۺرکےت ۺوت ۺوپرے ۺرعب ۺںیم ا‬
‫ۺےہ۔لا ۺوہ ۺاچےتہ ۺےھت ۺہک ۺیسک ۺرطح ۺلہپ ۺاملسمونں ۺیک ۺرطػ ۺےس ۺوہاج ے ۺوت ۺرھپ ۺوہ ۺ ُاےس ۺاہبہن ۺانب ۺرکۺ‬
‫ٰذ‬ ‫واولں ۺےک ۺالخػ ۺاکروایئ ۺیک‬
‫اےنپۺی اایکۺےبوصہبۺیکۺلیمکتۺرکںیلۺےگ۔ۺ ُاوہنںۺےنۺیئک اۺیرۺاملسمونںۺوکۺلعتشمۺرکےنۺیکۺوکششۺیک۔ ُاؿۺےکۺفر یۺےسۺڑوھڑےۺ‬
‫دوڑا ے ۺاور ۺاگایلں ۺدںی اۺیہک ۺاملسمؿ ۺر ّ ِدلمع ۺاک ۺااہظر ۺرکںی ۺاور ۺرشمنیک ۺوک ُاؿ ۺےک ۺالخػ ۺادقاؾ ۺاک ۺوجاز ۺلم ۺاج ے۔ ۺاہلل ۺاعتیلٰ ۺےنۺ‬
‫ۺرۺمسقۺےکۺرشۺےسۺاعتیفۺدےنیۺواالۺاہللۺاعتیلٰۺیہۺ‬
‫املسمونںۺوکۺربصۺوۺبرداسۺیکۺوتقیفۺدیۺاوررشمنیکۺیکۺاسزوشںۺےسۺوفحمظۺراھک۔ ر‬
‫ۺلذاۺاملسمونںۺوکۺاہللۺاعت ٰۺیلیہۺرپۺرھبوہسۺرک اۺیۺاچےیہ۔‬
‫ےہ' ٰ‬
‫آیۺ‪۸۱‬‬
‫ےسدہعِۺرشتعی‬
‫ینبۺارسالیئۺ ۺ‬
‫اورانیقیًھتایلاھتۺاہللۺےندہعۺینبۺارسالیئۺےس‬ ‫َوْدَقَلَذَخَاُهّٰللاَقاَثْيِمْۤيِنَبَلْيِءٓاَرْسِا‬
 ‫‪۵‬۔‬ ‫‪441‬‬ ‫‪ -۶‬اَل ُّبِحُيُهّٰللا‬

‫اورمہۺےنۺرقمرۺےیکۺاُںۺںیمۺےسۺتارہۺرسدار‬ ‫َواَنْثَعَبُمُهْنِمْيَنْثاَرَشَعاًبْيِقَن‬
‫اورفرامتاۺاہللۺےنۺہکۺےبۺکشۺںیمۺاہمترےۺساھتۺوہں‬ ‫َوَلاَقُهّٰللاْيِّنِاْمُكَعَم‬
‫ارگمتۺاقمئۺرکےتۺرےہۺامنر‬ ‫ْنِٕىَلُمُتْمَقَاَةوٰلَّصلا‬
‫اوردےتیۺرےہۺرکٰوہ‬ ‫َوُمُتْيَتٰاَةوٰكَّزلا‬
‫اوراامیںۺالےئۺریمےۺروسولںؑۺرپ‬ ‫َوْمُتْنَمٰاْيِلُسُرِب‬
‫اوردمدۺرکےتۺرےہۺاُںۺیک‬ ‫َوْمُهْوُمُتْرَّزَع‬
‫اوردےتیۺرےہۺاہللۺوکرتہبنیۺقرض‬ ‫َوُمُتْضَرْقَاَهّٰللااًضْرَقاًنَسَح‬
‫ںیمۺرضوردوررکدوںۺاگمتۺےسۺاہمترےۺگیاہ‬ ‫َّنَرِّفَكُاَّلْمُكْنَعْمُكِتٰاِّيَس‬
‫اورںیم ۺرضوردالخ ۺرکوں ۺاگںیہمت ۺاُں ۺتااغت ۺںیم ۺیتہبۺ‬
‫َوْمُكَّنَلِخْدُاَلٍتّٰنَجْيِرْجَتْنِماَهِتْحَتُرٰهْنَاْلا‬
‫ںیہۺنجۺےکۺےچینۺےسۺرہنںی‬
‫رھپۺسجۺےنۺۺتاۺرکشیۺیکۺاِسۺےکۺدعبمتۺںیمۺےس‬ ‫ْنَمَفَرَفَكَدْعَبَكِلٰذْمُكْنِم‬
‫وتانیقیًوہۺکٹھبۺایگدیسیھۺراہۺےس۔‬ ‫ْدَقَفَّلَضَءٓاَوَسِلْيِبَّسلاۼ‪۰۰‬‬
‫اِسۺآیۺںیم ا‬
‫ارشدۺوہاۺہکۺاہللۺاعتیلٰۺےنۺینبۺارسالیئۺےکۺیارہۺولیبقںۺںیمۺبیقنۺینعیۺرسدارۺرقمرۺےیکۺاورۺ ُاؿۺےسۺدہعۺایلۺہکۺامنزۺاقمئۺ‬
‫رکےتۺروہ'زوکٰة ۺاداۺرکےتۺروہ'روسولں ؑؑۺرپۺاامیؿۺالؤ' ُاؿ ۺےک ۺنشم ۺںیمۺ ُاؿۺےکۺدس ۺوۺیازو ۺونباوراہلل ۺاعتیلٰۺےکۺدنی ۺےک ۺہبلغ ۺےکۺ‬
‫ۺجچ ۺرکو۔وج ۺوکیئۺہیۺدہع ۺئاھب ےۺاگ'ۺاہلل ۺاعتیلٰ ۺ ُاس ۺےکۺگاہ ۺاعمػۺفرامدےۺاگۺاورۺ ُاےسۺن ۺیکۺادبی ۺںیتمعنۺاطعۺفرام ے ۺاگ۔ۺ‬
‫ےیلۺامؽ ر‬
‫سجۺےنۺدہعۺوکۺوتڑۺرکۺاہللۺاعتیلٰۺیکۺرطػۺےسۺایسیۺوخشۺنکۺناروتںۺیکۺیادقریۺیکۺوہۺدببیصنۺراہ ِ‬
‫ۺدہایےسۺکٹھبۺایگ۔‬
‫ۺ‬
 ‫‪۵‬۔‬ ‫‪442‬‬ ‫‪ -۶‬اَل ُّبِحُيُهّٰللا‬

‫‪ ۸۱‬اۺی‪۸۴‬‬
‫آیاتۺ ۺ‬
‫ۺاہللاعتیلٰۺیکۺتنعلۺیکۺوہجۺ…دہعۺیکۺالخػۺورزی‬
‫ینبۺارسالیئۺرپ ۺ‬
‫وتۺوب ۺاُںۺےکۺوترےنۺےکۺاانپدہعۺمہۺےنۺتنعلۺیکۺاُںۺرپ‬ ‫اَمِبَفْمِهِضْقَنْمُهَقاَثْيِّمْمُهّٰنَعَل‬
‫اورمہۺےنۺرکدتاۺاُںۺےکۺدولںۺوکتخس‬ ‫َواَنْلَعَجْمُهَبْوُلُقًةَيِسٰق‬
‫وہۺدبےتلۺںیہۺتاتۺوکۺاُسۺےکۺلحمۺواقممۺےس‬ ‫َنْوُفِّرَحُيَمِلَكْلاْنَعهِعِضاَوَّمٍ‬
‫ن‬
‫اوراُنہوں ۺےن ۺ ھالدتااتک ۺہصح ۺاُس ۺںیم ۺےس‪،‬اُںیہنۺ‬
‫َواْوُسَناًّظَحاَّمِّماْوُرِّكُذٖهِبَ‬
‫تحیصنۺیکۺیئگۺیھتۺسجۺےس‬
‫اورمتۺہشیمہۺا اگہۺوہےتۺروہۺےگۺاُںۺیکۺرطفۺےسۺایخبتۺ‬
‫َواَلُلاَزَتُعِلَّطَتىٰلَعٍةَنِٕىٓاَخْمُهْنِّم‬
‫رپ‬
‫وساےئۺدنچۺولوگںۺےکۺاُںۺںیمۺےس‬ ‫اَّلِااًلْيِلَقْمُهْنِّم‬
‫وتاعمفۺرکوۺاُںیہنۺاورۺدرزگررکو‬ ‫ُفْعاَفْمُهْنَعَوْحَفْصا‬
‫ےبۺکشۺاہللۺتبحمۺرکتاۺےہۺااسحںۺرکےنۺواولںۺےس۔‬ ‫َّنِاَهّٰللاُّبِحُيَنْيِنِسْحُمْلا۽‪۰۰‬‬
‫او ُرںۺولوگںۺےسۺوہنجںۺےنۺاہکےبۺکشۺمہۺاصنریٰۺںیہ‬ ‫َوَنِمَنْيِذَّلااْۤوُلاَقاَّنِاىٰۤرٰصَن‬
‫مہۺےنۺھتایلۺاُںۺےسۺاُںۺاکۺدہع‬ ‫اَنْذَخَاْمُهَقاَثْيِم‬
‫ن‬
‫وساُنہوں ۺےن ۺ ھالدتااتک ۺہصح ۺاُس ۺںیم ۺےس‪،‬اُںیہنۺ‬
‫اْوُسَنَفاًّظَحاَّمِّماْوُرِّكُذٖهِب‬
‫تحیصنۺیکۺیئگۺیھتۺسجۺےس‬
 ‫‪۵‬۔‬ ‫‪443‬‬ ‫‪ -۶‬اَل ُّبِحُيُهّٰللا‬

‫وت ۺمہ ۺےن ۺدال ۺدی ۺاُں ۺےک ۺدرایمں ۺدینمش ۺاوررفنت ۺرو ِرۺ‬ ‫َاَنْيَرْغَاَفَواَدَعْلا ََوَءٓاَضْغَبْلاىٰلِاِمْوَي‬
‫ایقمبۺتک‬ ‫ِةَمٰيِقْلاؕ‪١‬‬
‫اوررقنعبیۺاتب دےاگاُںیہن ۺاہلل ۺوج وہ ۺاکری ۺرگی ۺایکۺ‬
‫َوَفْوَسُمُهُئِّبَنُيُهّٰللااَمِباْوُناَكَنْوُعَنْصَي۾‪۰۰‬‬
‫رکےتےھت۔‬
‫اِؿ ا‬
‫ۺآیت ۺںیمۺآ اگہ ۺایک ۺایگہکۺاہلل ۺاعتیلٰۺےن ۺینب ۺارسالیئۺرپ ۺدہعۺیکۺالخػ ۺورزی ۺیک ۺوہجۺےسۺتنعلۺیکۺاور ۺ ُاؿ ۺےکۺدولںۺںیمۺیتخسۺدیپاۺ‬
‫رکدی۔ۺہی ۺاِیسۺاکۺہجیتنۺےہۺہکۺوہ‪:‬‬
‫ۺن اۺینط ۺےک ۺااہظر ۺےک ۺےیل ۺاافلظ ۺوک ۺاگبڑدےتی ۺںیہ ۺےسیج ۺااطا ْع ايا(مہ ۺےن ۺااطع ۺیک)وکۺ‬
‫اےنپ ۺثیبخ ۺسفن ۺیک ۺنیکست ۺاور ِ‬ ‫‪i‬ـ‬
‫ۺدیۺاورۺ اّراع ِ ايا(مہۺےسۺراعیۺےیجیکۺ)ۺوک اّراع ِ ْی اياۺ(اےۺہارےۺرچواےہ)ۺرکدیا۔‬ ‫اع اص ْی ايا ۺ‬
‫(مہےنۺںیہنۺامیا)ۺہہک ا‬
‫ۺ ُاسۺتحیصنۺوکۺفراومشۺرکدےتیۺںیہۺسجۺےکۺذرہعیۺےسۺ ُاؿۺیکۺاالصحۺیکۺوکششۺیکۺاجیتۺےہ۔‬ ‫‪ii‬ـ‬
‫ۺدبدییتنۺاورۺودعہۺالخیفۺاکۺرجتہبۺوہیاۺراتہۺےہ۔‬
‫ۺ ُاؿۺیکۺرطػۺےسۺلسلسم ا‬ ‫‪iii‬ـ‬
‫اسیعویئںۺوکۺاہللۺاعتیلٰ ۺےنۺ ُاؿۺیکۺدبۺدہعیۺیکۺزساۺہیۺدیۺہکۺ ُاؿۺےکۺامنیبۺضغبۺودعاوتۺدیپاۺرکدیۺاورۺوہ اۺیمہ رۺفہقۺواراہنۺدیشکیگۺیکۺ‬
‫وہج ۺےس ۺوخرنبری ۺاور ۺای ۺدورسے ۺیک ۺوقت ۺاک ۺمرہ ۺےتھکچ ۺرےہ۔ ۺرقنعی ۺاہلل ۺاعتیلٰ ۺ ُاںیہن' ۺ ُاؿ ۺیک ۺاکراتسوینں ۺیک ۺتقیقح ۺاک ۺمرہۺ‬
‫اھکچ ےۺاگ۔‬
‫ینب ۺارسالیئ ۺاےنپ ۺجرامئ ۺیک ۺاینبد ۺرپ ۺاِس ۺاقب ۺںیہن ۺہک ۺ ُاںیہن رۺف ی ۺیھب ۺآےن ا‬
‫ۺدی ۺاج ے ۺنکیل ۺیبن ۺارکؾﷺوک ۺدہای ۺدی ۺیئگ ۺہکۺ‬
‫رامیۺےہۺ۔ۺ ُاؿۺیکۺتخسۺدیلۺ‬
‫آپﷺۺ ُاںیہنۺاعمػۺرکںیۺاوراؿۺیکۺدبیلمعۺےسۺدرزگررکںی‪،‬اہللۺاعتیلٰۺااسحؿۺرکےنۺواولں وکدنسپۺف ا‬
‫اور ۺےب ۺیسح ۺےک ۺدعب ۺارگہچ ۺیسک ۺوظع ۺوتحیصن ۺاک ۺ ُاؿ ۺےکےیل ۺؤمبر ا‬
‫ۺوہیلکشم ۺےہ ۺنکیل ۺرواداری ۺاورنسحِ ۺقلخ ۺےک ۺروہی ۺےسۺ‬
‫ںںیمۺیھبۺسحۺدیپاۺوہۺیتکسۺےہ۔‬
‫ےبوسح ۺ‬
 ‫‪۵‬۔‬ ‫‪444‬‬ ‫‪ -۶‬اَل ُّبِحُيُهّٰللا‬

‫‪ ۸۵‬اۺی‪۸۶‬‬
‫آیاتۺ ۺ‬
‫الہِۺاتکبۺوکۺیبنۺارکؾﷺاورۺفرآؿۺرپۺاامیؿۺالےنۺیکۺدوعت‬
‫اےۺالہِۺاتکت!ۺا ےکچۺںیہۺاہمترےۺتاسۺامہرےۺروسلؐ‬ ‫َلْهَاٰۤيِبٰتِكْلاْدَقْمُكَءٓاَجاَنُلْوُسَر‬
‫وج ۺواحض ۺرکےت ۺںیہ ۺمت ۺرپوہ ۺتہب ۺیس ۺتاںیت ۺںیہنج ۺمتۺ‬
‫ُنِّيَبُيْمُكَلاًرْيِثَكاَّمِّمْمُتْنُكَنْوُفْخُتَنِمِبٰتِكْلا‬
‫اپھچرےہۺےھتۺاتکتۺںیمۺےس‬
‫اورۺدرزگرۺرکےتۺںیہۺتہبۺیسۺتاوتںۺےس‬ ‫َواْوُفْعَيْنَعٍرْيِثَك‬
‫انیقیًۺا یکچۺےہۺاہمترےۺتاسۺاہللۺیکۺرطفۺےسۺروینشۺاورۺ‬
‫ْدَقْمُكَءٓاَجَنِّمِہّٰللاٌرْوُنَّوٌبٰتِكٌنْيِبُّمۿ‪۰۰‬‬
‫اتکۺواحضۺاتکت۔‬
‫دہابتۺداتیۺےہۺاہللۺاِسۺےکۺدرہعیۺاُںۺوکۺوجۺریپویۺرکےتۺ‬
‫ْيِدْهَّيِهِبُهّٰللاِنَمَعَبَّتاٗهَناَوْضِر‬
‫ںیہۺاہللۺیکۺراضۺیک‬
‫سالیتمۺےکۺراوتسںۺیک‬ ‫َلُبُسِمٰلَّسلا‬
‫اور ۺاکناتل ۺےہ ۺاُںیہن ۺادنھیروں ۺےس ۺروینش ۺیک ۺرطف ۺاینپۺ‬
‫َوْمُهُجِرْخُيَنِّمِتٰمُلُّظلاىَلِاِرْوُّنلاٖهِنْذِاِب‬
‫وتقیفۺےس‬
‫اورۺدہابتۺداتیۺےہۺاُںیہنۺدیسیھۺراہۺیک۔‬ ‫َوْمِهْيِدْهَيىٰلِاٍطاَرِصٍمْيِقَتْسُّم܀‪۰۰‬‬
‫لہۺاتکبۺوک ۺدوعت ۺدیۺیئگۺہک ۺاہمتریۺالھبیئۺاِیس ۺںیم ۺےہۺہکۺاہللۺاعت ٰیل ۺےکۺروسؽﷺ ۺرپۺاامیؿ ۺےلۺآؤ۔وہ ۺوھکؽۺ‬
‫اِؿۺآیاتۺںیمۺا ِ‬
‫ۺاپھچی۔ۺ ُاؿۺےکۺذرہعیۺاہمترے اۺیسۺاہللۺاعتیلٰۺیکۺرطػۺ‬
‫ۺاظرۺایکۺاورۺانتک ا‬
‫وھکؽۺرکۺںیہمتۺاتبرےہۺںیہۺہکۺمتۺےنۺاینپۺاتکوبںۺےسۺانتکۺقح ر‬
‫ےسۺواحضۺاتکبۺاورۺدہایۺیکۺروینشۺآیئگۺےہ۔ۺاِیسۺاتکبۺےکۺذرہعیۺابۺدہایۺےلمۺیگۺنکیلۺ ُاسۺوکۺسجۺیکۺنۺاہللۺاعت ٰیلۺیکۺراضۺیکۺ‬
 ‫‪۵‬۔‬ ‫‪445‬‬ ‫‪ -۶‬اَل ُّبِحُيُهّٰللا‬
‫بلطۺوہ۔اہللۺاعت ٰیل ۺاِسۺاتکبۺےکۺذرہعیۺایسیۺدیعسرووحںۺوکۺالسیتمۺےکۺراےتسۺداھک ےۺاگ‪،‬ۺرمگایہۺےکۺادنریھوںۺےسۺدہایۺےکۺ‬
‫ونرۺںیمۺےلۺآ ےۺاگۺاورۺدیسےھۺراےتسۺیکۺرطػۺرامنہیئۺاطعۺفرام ےۺاگ۔‬

‫آیۺ‪۸۷‬‬
‫رضحتۺعنسیؑۺ ٰوبعمدۺںیہنۺولخمؼۺںیہ‬
‫انیقیً رفکایکاُںۺولوگںۺےنوہنجںۺےنۺاہکۺ‬
‫ےبۺکشۺاہللۺےہۺیہۺحیسمؑؑ ۺینعیۺرممیؑۺاکۺاٹیب‬
‫اے ۺیبنؐ!فرامےیئ ۺوکں ۺاایتخررکھیاےہ ۺاہلل ۺےک ۺساےنمۺ‬
‫ھچکۺیھب‬
‫ارگاہللۺاچےہۺہکۺہالنۺرکدےۺحیسم ؑۺۺرممیۺےکۺ ےٹیۺوک‬
‫اورۺاُںۺیکۺوادلہۺوک‬
‫اوروجرنیمۺںیمۺںیہۺسبۺےکۺسبۺوک‬
‫اوراہللۺیہۺےکۺےیلۺےہۺتادسایہۺا امسونںۺاورۺرنیمۺیکۺ‬
‫اوراُسۺیکۺیھبۺوجاِںۺدوونںۺےکۺدرایمںۺےہ‬
‫وہۺدیپارکتاےہۺوجۺاچاتہۺےہ‬
‫اورۺاﷲہرۺزیچۺرپۺوپریۺدقرتۺرےنھکۺواالۺےہ۔‬
‫ْدَقَلَرَفَكَنْيِذَّلااْۤوُلاَق‬
‫َّنِاَهّٰللاَوُهُحْيِسَمْلاُنْباَمَيْرَم‬
‫ْلُقْنَمَفُكِلْمَّيَنِمِہّٰللاأًـْيَش‬
‫ْنِاَداَرَاْنَاَكِلْهُّيَحْيِسَمْلاَنْباَمَيْرَم‬
‫َوٗهَّمُا‬
‫َوْنَميِفِضْرَاْلااًعْيِمَج‬
‫َوِهّٰلِلُكْلُمِتٰوٰمَّسلاَوِضْرَاْلا‬
‫َواَماَمُهَنْيَبؕ‬
‫ُقُلْخَياَمُءٓاَشَي‬
‫َوُهّٰللاىٰلَعِّلُكٍءْيَشٌرْيِدَق܁‪۰۰‬‬
 ‫‪۵‬۔‬ ‫‪446‬‬ ‫‪ -۶‬اَل ُّبِحُيُهّٰللا‬
‫اسیعویئںۺےک ۺای رۺفہق ۺوقعیہیب ۺاک ۺدیقعہۺاھتۺہکۺاہلل ۺاعتیلٰۺۺرضحتۺحیسم ؑ ۺیکۺذاتۺںیمۺولحؽ ۺرکایگ ۺےہ۔ۺوگیا ۺابۺاہللۺۺاعتیلٰۺرضحتۺحیسمۺؑ‬
‫یک ۺوصرت ۺںیم ۺوموجد ۺےہ۔اِس ۺآی ۺںیم ۺف ا‬
‫رامی ۺہک ۺرضحت ۺحیسم ۺؑاور ۺ ُاؿ ۺےک ۺوادلہ ۺرضحت ۺیرمؑ ۺاہلل ۺاعتیلٰ ۺیک ۺولخمؼ ۺںیم ۺےس ۺںیہ۔ۺ‬
‫ۺرکیۺاچےہۺوتےہۺوکیئۺوجۺ ُاںیہنۺاچبےکس؟ۺوہۺدوونںۺاہللۺاعتیلٰ ۺیکۺدقرتۺےکۺاسےنمۺےبۺسبۺاورۺالاچرۺںیہۺ‬
‫ارگوہۺ ُاؿۺرپۺوکیئۺآتفۺیازؽ ا‬
‫ۺرۺےشۺرپۺاقدرۺےہ۔البہبشۺرضحتۺحیسمؑ ۺیکۺزجعماہنۺوالدت‪،‬ۺ ُاؿۺےکۺاالخیقۺامکالتۺ‬
‫ہکبجۺرصػۺاہللۺاعت ٰیل ۺیہۺررۺرطحۺےسۺیااایتخرۺاور ر‬
‫ۺبی ۺےب ۺدایشن ۺےہ ۺہکۺ‬
‫اوریسح ۺزجعمات ۺریحت ۺازیگن ۺںیہ۔ہی ۺامکؽ ۺاہلل ۺاعتیلٰ ۺاک ۺےہ ۺہک ۺ ُاس ۺےن ۺآپؑ ۺ وکہی ۺس ۺھچک ۺاطع ۺایک ۺےہ۔ ۺہی ر‬
‫ولخمؼ ۺےکامکالت ۺوکدھکی ۺرک ُایس ۺرپاخقل ۺوہےن ۺاکامگؿ ۺرک ۺایل ۺاج ے۔ ۺدادنمشن ۺوہ ۺںیہ ۺوج ۺولخمؼ ۺےک ۺامکالت ۺںیم ۺاخقل ۺیک ۺمیظع ۺااشلؿۺ‬
‫دقرتۺےکۺنایاتۺدےتھکیۺںیہۺاورۺ ُاؿۺےسۺاامیؿۺاکۺونرۺلالصۺرکےتۺںیہ۔‬

‫آیۺ‪۸۸‬‬
‫اہللاعتیلٰۺیکۺوبحمبۺامۺوہےنۺاکۺدوعیٰ؟‬
‫ۺ‬
‫اوراہکوہیدویںۺاوراسیعویئںۺےن‬ ‫َوِتَلاَقُدْوُهَيْلاَوىٰرٰصَّنلا‬
‫ہکۺمہۺاہللۺےکۺ ےٹیۺںیہ‬ ‫ُنْحَناُؤٰٓنْبَاِہّٰللا‬
‫اوراُسۺےکۺبرےۺوبحمتۺںیہ‬ ‫َوهُؤٓاَّبِحَاؕ‬
‫ح‬
‫اےیبنؐ!وپ ھنے رھپ ویکں وہ ذعات ۺداتیےہںیہمت ۺ‬
‫ْلُقَمِلَفْمُكُبِّذَعُيْمُكِبْوُنُذِب‬
‫اہمترےگیاوہںۺیکۺو ۺےس‬
‫ہکلبۺمتۺیھبۺانشاںۺوہۺاُںۺںیمۺےسۺوجۺاُسۺےنۺدیپاۺےیک‬ ‫ْلَبْمُتْنَاٌرَشَبْنَّمِّمَقَلَخ‬
‫وہۺشخبۺداتیۺےہۺےسجۺاچاتہۺےہ‬ ‫ُرِفْغَيْنَمِلُءٓاَشَّي‬
 ‫‪۵‬۔‬ ‫‪447‬‬ ‫‪ -۶‬اَل ُّبِحُيُهّٰللا‬

‫اورزساداتیےہےسجۺاچاتہےہ‬ ‫َوُبِّذَعُيْنَمُءٓاَشَّي‬
‫اوراہللۺیہۺےکۺےیلۺےہتادسایہۺا امسونںۺاوررنیمۺیکۺ‬ ‫َوِهّٰلِلُكْلُمِتٰوٰمَّسلاَوِضْرَاْلا‬
‫اوراُسۺیکۺیھبۺوجاِںۺدوونںۺےکۺدرایمںۺےہ‬ ‫َواَماَمُهَنْيَب‬
‫اوراِیسۺیکۺرطفۺولتۺرکاجتاےہ۔‬ ‫َوِهْيَلِاُرْيِصَمْلا܂‪۰۰‬‬
‫ۺشلمۺںیہ۔ۺاِسۺآیۺںیمۺ ُاؿۺےسۺوساؽۺایکۺایگۺہکۺارگۺ‬
‫وہیدیۺاورۺاسیعیئۺدوعیٰۺرکےتۺںیہۺہکۺوہۺاہللۺاعتیلٰۺےکۺااہتنیئۺوبحمبۺولوگںۺںیم ا‬
‫ۺانؿۺاہللۺاعتیلٰۺ‬
‫وایعقۺوہۺاہللۺاعتیلٰۺےکۺالڈےلۺںیہۺوتۺرھپۺ ُاؿۺرپۺاہللۺاعت ٰیلۺیکۺرطػۺےسۺذعابۺویکںۺآےتۺرےہ؟ۺتقیقحۺہیۺےہۺہکۺامتؾ ا‬
‫رابۺںیہ۔ۺاہتبلۺوجۺاہللۺاعتیلٰۺےکۺفرامربندارۺںیہ'ۺویہۺ ُاسۺےکۺوبحمبۺںیہ۔ۺآجۺہیۺدوھہکۺاملسمونںۺوکۺ‬
‫یکۺولخمؼۺںیہۺاور ُاسۺیکۺاگنہۺںیمۺب ر‬
‫ۺآجی ۺیبنﷺ ۺ ےک ۺایتم ۺوہےن ۺیک ۺوہج ۺےس ۺمہ ۺاہلل ۺاعتیلٰ ۺےک ۺوبحمب ۺںیہ۔ ۺآج ۺمہ ۺےس ۺوساؽ ۺےہ ۺہک ۺرھپ ۺذعاب ۺےکۺ‬
‫یھب ۺےہ ۺہک ر‬
‫ۺرکیۺوہیگ۔‬
‫ۺبسۺرےہۺںیہ؟ۺاہللۺاعت ٰۺیلاکۺوبحمبۺاننبۺےہۺوتۺرشتعیۺرپۺلمعۺرکےکۺرکدارۺیکۺیازیکیگۺلالص ا‬
‫وکڑےۺمہۺرپۺویکں ر‬

‫آیۺ‪۸۹‬‬
‫الہِۺاتکبۺےکۺےیل ِ‬
‫ۺاامتؾۺتجح‬
‫اےۺالہِۺاتکت! ۺ‬ ‫َلْهَاٰۤيِبٰتِكْلا‬
‫انیقیً ۺا ےکچۺںیہ اہمترےۺتاس امہرےۺروسلؐ‬ ‫ْدَقْمُكَءٓاَجاَنُلْوُسَر‬
‫اکحامتۺرشتعی)ۺ‬
‫وہۺواحضۺرکےتۺںیہۺمتۺرپ(ا ِ‬ ‫ُنِّيَبُيْمُكَل‬
‫اتکۺوہفقۺےکۺدعبروسولںؑ ۺیکۺا دمۺںیم‬ ‫ىٰلَعٍةَرْتَفَنِّمِلُسُّرلا‬
‫ںیہک ۺمت ۺےنہک ۺوگلںیہن ۺا ےئ ۺامہرے ۺتاس ۺنشارت ۺدےنیۺ‬ ‫ْنَااْوُلْوُقَتاَماَنَءٓاَجْۢنِمٍرْيِشَبَّواَلٍرْيِذَن‬
 ‫‪۵‬۔‬ ‫‪448‬‬ ‫‪ -۶‬اَل ُّبِحُيُهّٰللا‬

‫واےلۺاورۺہنۺیہۺربخدارۺرکےنۺواےل‬
‫سپ ۺا ےکچ ۺںیہ ۺاہمترےتاس ۺنشارت ۺدےنی ۺواےلاورۺ‬
‫ْدَقَفْمُكَءٓاَجٌرْيِشَبَّوٌرْيِذَن‬
‫ربخداررکےنۺواےل‬
‫اورۺاہللۺہرۺزیچۺرپۺوپریۺدقرتۺرےنھکۺواالۺےہ۔‬ ‫َوُهّٰللاىٰلَعِّلُكٍءْيَشٌرْيِدَقؒ܃‪۰۰‬‬
‫ۺدیسیۺعنس ؑیۺ ٰےکۺدعب ا‬
‫ۺانۺء ۺ ؑؑ ۺ ۺیکۺتثعبۺاکۺہلسلسۺدنبۺوہاۺاورلسلسمۺھچۺوسۺاسؽۺیۺدنبۺراہ۔ۺ‬ ‫ۺانءۺؑےجیھب۔ ا‬
‫ینبۺارسالیئۺںیم اہللۺاعتیلٰۺےنۺیئک ا‬
‫ۺآجۺاسلامؿﷺرشتفیۺال ے ۺوتۺدوونںۺےنۺ‬ ‫اِس ۺےک ۺدعبوہیدۺاورۺاسیعیئۺدوونں ۺوکۺیبن ر‬
‫ۺآجۺاسلامؿﷺاک ۺااظتنرۺاھت۔ۺرگمۺج ۺیبن ر‬
‫ۺدیۺہکۺآپﷺۺینبۺارسالیئۺںیمۺےسۺہنۺےھت۔اِسۺآیۺںیمۺ ُاؿۺدوونںۺوکۺآ اگہۺایکۺ‬
‫رصػۺاِسۺانبۺرپۺآپﷺیکۺوبنتۺاکۺااکنرۺرک ا‬
‫ۺآج ۺاسلامؿ ۺرضحت ۺدمحمﷺیک ۺوصرت ۺںیم ۺاہمترے اۺیس ۺنارت ۺدےنی ۺوایل ۺاور ۺربخدار ۺرکےن ۺواےل ۺیتسہ ۺآیکچ ۺےہ۔ۺ‬
‫ایگ ۺہک ۺیبن ر‬
‫ابۺمتۺرو ِزۺایقمۺاہللۺاعت ٰیلۺےکۺاسےنمۺاینپۺےبۺیلمعۺاکۺہیۺوجازۺشیپۺںیہن‬
‫ۺرکتکسہکۺںیمہۺوکیئۺربخدارۺرکےن اۺیۺنارتۺدےنیۺواالۺںیہنۺ‬
‫ۺ‬
‫آی۔ۺریخۺاِیسۺںیمۺےہۺہکۺاِؿۺروسولںۺاوراِؿۺیکۺامیلعتتۺرپۺاامیؿۺےلۺآؤ۔ارگمتۺاامیؿۺںیہنۺال ےۺوتۺوخبۺھجمسۺولۺہکۺاہللۺاعتیلۺںیہمتۺ‬
‫ا‬
‫اِس ر‬
‫ۺجؾۺیکۺزساۺدےنیۺرپۺوپریۺرطحۺاقدرۺےہ۔‬

‫آی اتۺ‪ ۱۱‬ۺی اۺ ‪۱۱‬‬

‫ینبۺارسالیئۺوکۺذاف ِذۺرشتعیۺےکۺےیلۺاتقؽۺرکےنۺیکۺدوعت‬
‫اورۺخبۺاہکومٰیس ۺؑؑےنۺۺاینپۺوقمۺےس‬ ‫َوْذِاَلاَقىٰسْوُمٖهِمْوَقِل‬
‫اےۺریمیۺوقم!تادۺرکۺوۺاہللۺیکۺتمعنۺوکوجمتۺرپوہیئ‬ ‫ِمْوَقٰياْوُرُكْذاَةَمْعِنِہّٰللاْمُكْيَلَع‬
‫خبۺانبےئۺۺاہللۺےنۺمتۺںیمۺےسۺاتنیاءؑۺ‬ ‫ْذِاَلَعَجْمُكْيِفَءٓاَيِبْۢنَا‬
‫اورانبتاںیہمتۺتادساہۺ‬ ‫َوْمُكَلَعَجاًكْوُلُّم‬
 ‫‪۵‬۔‬ ‫‪449‬‬ ‫‪ -۶‬اَل ُّبِحُيُهّٰللا‬

‫اوردتاںیہمتۺوہۺھچکۺوجںیہنۺدتایسکۺوکامتمۺاہجں ۺواولںۺ‬
‫َّوْمُكىٰتٰااَّمْمَلِتْؤُياًدَحَاَنِّمَنْيِمَلٰعْلا܄‪۰۰‬‬
‫ںیم۔‬
‫اےریمیۺوقم!دالخۺوہاجوۺاِسۺدقمسۺرسرنیمۺںیمۺوجۺ‬ ‫ِمْوَقٰياوُلُخْداَضْرَاْلاَةَسَّدَقُمْلاْيِتَّلاَبَتَكُهّٰللا‬
‫ھکلۺدیۺےہۺاہللۺےنۺاہمترےۺےیل‬ ‫ْمُكَل‬
‫تنٹ‬
‫اورمبۺرھپۺاجتاۺاینپ ۺ ھنںۺریھپرک‬ ‫َواَلاْوُّدَتْرَتىٰۤلَعْمُكِراَبْدَا‬
‫رھپمتۺٹلپۺرکوہاجوۺےگۺاسخرہۺتاےنۺواےلۺ۔‬ ‫اْوُبِلَقْنَتَفَنْيِرِسٰخ܅‪۰۰‬‬
‫اِؿ ا‬
‫ۺآیتۺںیمۺینبۺارسالیئۺےکۺےیلۺرضحتۺومیسٰؑ ۺیکۺرطػۺےس ِ‬
‫ۺدوعتۺاتقؽۺاکۺذرکۺےہ۔ۺ ُاوہنں ےنۺینبۺارسالیئۺوکۺ ُاؿۺرپۺوہےنۺ‬
‫ۺدالیۺہکۺاہللۺاعتیلٰۺےنۺ ُاؿۺںیمۺکیبۺوتۺیئکۺیئکۺیبن ؑۺےجیھبۺاور ۺرضحتۺویفسؑ ۺےکۺزامہنۺںیمۺ‬
‫واےلۺااعنامتۺیکۺیادداہینۺرکایئ۔ ُاںیہنۺیاد ا‬
‫اورۺ ُاؿ ۺےک ۺدعبۺرصمۺںیم ۺ ُاؿۺوکۺبریۺیادشاہ ۺاطعۺیک۔ۺرحصا ےۺانیس ۺںیمۺنم ۺو ۺولسیۺ ٰیکۺوصرت ۺںیم ُاںیہنۺرتہبنیۺوخراکۺفرامہۺ‬
‫یک۔‪۸۱‬ابقلئۺےکۺےیل اۺیینۺےک‪۸۱‬ۺےمشچۺایۺیہۺاٹچؿۺےسۺاجریۺرکۺدےی۔یادولںۺوک ُاؿۺرپۺلسلسمۺاسابئؿۺانبۺدیا۔اہللۺاعت ٰیلۺےنۺاےسیۺ‬
‫ااسحیاتۺیسکۺاورۺوقؾۺرپۺںیہنۺےیک۔ۺاِسۺےکۺدعبرضحتۺوم ٰ‬
‫یسۺؑےنۺینبۺارسالیئۺوکمکح ا‬
‫ۺدیۺہکۺنیطسلفۺیکۺرسزنیمۺوکۺرشمنیکۺےسۺاخیلۺ‬
‫رکاےن ۺےکۺےیلۺجۺرکوۺیاہکۺواہںۺمہۺوتراتۺیکۺامیلعتتۺرپۺینبمۺاعدالہنۺاظنؾۺاقمئ ۺرکںیکس۔ۺہیۺوخربخشیۺیھبۺانس ۺدیۺہک ۺاِسۺجۺ‬
‫ۺوتدببنیۺاسخرےۺےسۺدواچرۺوہۺےگ۔‬
‫ۺرکدیۺہکۺارگجۺےسۺارعاضۺایک ر‬
‫ںیمۺ ُاںیہن حتفۺلالصۺوہیگ۔اسھتۺیہۺربخۺدار ا‬

‫ا ٓی ا ت ۺ ‪ ۱۱‬ۺ ی ا ۺ ‪۱۴‬‬
‫ینبۺارسالیئۺاکۺاہلل ۺیکۺراہۺںیمۺاتقؽۺرکےنۺےسۺااکنر‬
‫ینبۺارسالیئۺےنۺاہکۺہکۺاےۺومٰیسۺؑؑ!‬ ‫اْوُلاَقىٰۤسْوُمٰي‬
 ‫‪۵‬۔‬
‫ےبۺکشۺاِسۺیتسبۺںیمۺوتبرےۺربردسبۺولگۺا تادۺےہ‬
‫اورمہۺہرزگۺدالخۺہنۺوہںۺےگاِسۺںیم‬
‫اہیں ۺتکۺہکۺوہۺلکنۺاجںیئۺاِس ۺےس‬
‫رھپۺارگۺوہۺلکنۺاجںیئۺاِسۺےسۺ‬
‫وتےبۺکشۺمہۺدالخۺوہےنۺواےلۺںیہ۔‬
‫اہکۺدوۺرمدوںۺےنۺاُںۺںیمۺےسۺوجدررےہۺےھتۺ‬
‫ااعنمۺفرامتااھتاہللۺےنۺنجۺدوونںۺرپ‬
‫دالخۺوہۺاجو ۺۺاُںۺرپۺدروارےۺےس‬
‫رھپۺخبۺمتۺدالخۺوہۺاجوۺےگاُسۺےس‬
‫وتےبۺکشۺمتۺیہۺاغلتۺوہےگ‬
‫اوراہللۺیہۺرپۺرھپرھبوہسۺرکوۺ‬
‫ارگۺمتۺومنمۺوہ۔‬
‫اُنہوںۺےنۺاہکۺاے ۺومٰیسؑؑ!‬
‫ےبۺکشۺمہ ۺہرزگۺہنۺدالخۺوہںۺےگۺاِسۺںیمۺیھبکۺیھبۺ‬
‫خبۺتکۺوہۺوموجدۺںیہۺاِسۺںیم‬
‫‪450‬‬ ‫‪ -۶‬اَل ُّبِحُيُهّٰللا‬
‫َّنِااَهْيِفاًمْوَقَنْيِراَّبَج‬
‫َواَّنِاْنَلاَهَلُخْدَّن‬
‫ىّٰتَحاْوُجُرْخَياَهْنِم‬
‫ْنِاَفاْوُجُرْخَّياَهْنِم‬
‫اَّنِاَفَنْوُلِخٰد܆‪۰۰‬‬
‫َلاَقِنٰلُجَرَنِمَنْيِذَّلاَنْوُفاَخَي‬
‫َمَعْنَاُهّٰللااَمِه‬
‫اْوُلُخْداُمِهْيَلَعَباَبْلا‬
‫اَذِاَفُهْوُمُتْلَخَد‬
‫ْمُكَّنِاَفَنْوُبِلٰغ‬
‫َوىَلَعِہّٰللااْۤوُلَّكَوَتَف‬
‫ْنِاْمُتْنُكَنْيِنِمْؤُّم܇‪۰۰‬‬
‫اْوُلاَقىٰۤسْوُمٰي‬
‫اَّنِاْنَلۤاَهَلُخْدَّناًدَبَااَّماْوُماَداَهْيِف‬
‫اَّماْوُماَداَهْيِف‬
 ‫‪۵‬۔‬ ‫‪451‬‬ ‫‪ -۶‬اَل ُّبِحُيُهّٰللا‬

‫وسۺاجوۺمتۺاورۺاہمتراۺرتۺرھپۺدۺوونںۺخیگۺرکو‬ ‫ْبَهْذاَفَتْنَاَوَكُّبَرۤاَلِتاَقَف‬
‫ےبۺکشۺمہ ۺںیہیۺےنھٹیبۺواےلۺںیہ۔‬ ‫اَّنِااَنُهٰهَنْوُدِعٰق܈‪۰۰‬‬
‫ۺآیتۺینبۺارسالیئ ۺےکۺاہلل ۺیک ۺراہۺںیمۺجۺےسۺرشانمک ۺرگبرۺاکۺلاؽۺایبؿۺرکریہ ۺںیہ۔ ۺ ُاوہنں ےن ۺرضحتۺومیسٰؑۺیک ِ‬
‫ۺدوعتۺ‬ ‫ہی ا‬
‫ۺبیۺزورۺآورۺےہ۔ۺیسکۺزجعمہۺےکۺذرہعیۺ ُاؿۺوکۺواہںۺےسۺاکنؽۺدیاۺاج ےۺ‬
‫ۺآیدۺوقؾ ر‬
‫اتقؽۺیفۺلیبسۺاہللۺ ےکۺوجابۺںیمۺاہکۺہکۺنیطسلفۺںیم ا‬
‫وت ۺمہ ۺواہں ۺدالخ ۺوہں ےگ ۺورہن ۺںیہن۔ ۺینب ۺارسالیئ ۺیہ ۺںیم ۺےس ۺاہلل ۺاعت ٰیل ۺےک ۺدو ۺااعنؾ اۺیہتف ۺدنبوں(ویعش ۺنب ۺونؿ ۺ ۺاور ۺاکل ۺنبۺ‬
‫ۺاوراھجمسیۺہکۺاہللۺاعتیلٰۺرپۺرھبوہسۺرکو'ۺدنمشۺیکۺاطتۺےسۺیروعبۺہنۺوہۺاورۺتمہۺرکےکۺدنمشۺیکۺیتسبۺ‬
‫ا‬ ‫ویانق)ۺےنۺاینپۺوقؾۺوکۺوھجنھجڑا‬
‫لم ۺلاؽ ۺےہ ۺاور ۺ ُاس ۺےن ۺحتف ۺاہمترے ۺےیل ۺےط ۺرکدی ۺےہ۔ ۺبردؽ ۺوقؾ ۺےن ۺرضحتۺ‬ ‫ںیم ۺدالخ ۺوہاجؤ۔ ۺاہلل ۺاعتیلٰ ۺیک ۺدمد ۺاہمترے ا‬
‫ۺش ِ‬
‫ۺدیہکۺآپۺاورۺآپۺاکۺربۺاجرکۺرشمنیکۺےسۺجۺرکںیۺمہۺوتۺاہیںۺےھٹیبۺرںیہۺےگ۔‬
‫ومیسٰۺوکۺوکراۺوجابۺدے اۺ‬

‫ا ٓی ا ت ۺ ‪ ۱۵‬ۺ ی ا ۺ ‪۱۶‬‬
‫رضحتۺومیسٰۺؑ یکۺبردؽۺوقؾۺےکۺالخػۺدبداع‬
‫رعض ۺیکۺومٰیس ۺؑۺےنۺاےۺریمےۺرت!ےبۺکشۺںیمۺ‬
‫َلاَقِّبَرْيِّنِاۤاَلُكِلْمَااَّلِاْيِسْفَنَوْيِخَا‬
‫اایتخرںیہن رکھیاۺوساےئۺاینپۺداتۺاورۺاےنپۺاھبیئۺےک‬
‫سپ ۺحدایئ ۺرکدے ۺامہرے ۺاور ۺاِس ۺتافرامں ۺوقم ۺےکۺ‬
‫ْقُرْفاَفاَنَنْيَبَوَنْيَبِمْوَقْلاَنْيِقِسٰفْلا܉‪۰۰‬‬
‫درایمں۔‬
‫فرامتااہلل ۺےن ۺرھپےب ۺکش ۺہی ۺرنیم ۺرحام ۺیک ۺوہیئ ۺےہ ۺاِںۺ‬
‫َلاَقاَهَّنِاَفٌةَمَّرَحُمْمِهْيَلَعَنْيِعَبْرَاًةَنَس‬
‫رپۺاچسیلۺسالۺتک‬
‫ن‬
‫ھیکنےۺرھپںیۺےگۺرنیمۺںیم‬ ‫َنْوُهْيِتَييِفِضْرَاْلا‬
 ‫‪۵‬۔‬ ‫‪452‬‬ ‫‪ -۶‬اَل ُّبِحُيُهّٰللا‬

‫وتۺاوسفسۺہنۺرکتااِسۺافقسۺوقمۺرپ۔‬ ‫اَلَفَسْاَتىَلَعِمْوَقْلاَنْيِقِسٰفْلاؒ܊‪۰۰‬‬
‫اِؿ ا‬
‫ۺآی ۺت ۺںیم ۺرضحت ۺومیسٰۺؑ ۺیک ۺاینپ ۺوقؾ ۺےک ۺالخػ ۺدبداع ۺاک ۺذرک ۺےہ۔ ۺ ُاوہنں ۺےن ۺرعض ۺیک ۺہک ۺاے ۺریمے ۺرب ۺ!ےھجم ۺاےنپ ۺاورۺ‬
‫ۺجا ۺرکدےۺاِسۺافقسۺوقؾۺےس۔ ۺاہلل ۺاعتیلٰۺےنۺوجاب ۺںیمۺف ا‬
‫رامیۺہکۺ‬ ‫ؿ ۺےکۺالعوہۺسکۺرپ ۺوکیئۺاایتخرۺںیہن۔ۺابۺوت ۺںیمہ ذ‬
‫اےنپ ۺاھبیئۺاہرو ؑ‬
‫ب‬
‫ابۺہی‪۴۱‬اسؽۺیۺرحصاۺءۺںیمۺ ھٹکیےۺرںیہۺےگ۔ۺاےۺومیسٰۺ!ۺاِسۺافقسۺوقؾۺیکۺبریادیۺرپۺاوسفسۺہنۺےیجیکۺاگ۔‬
‫اِؿ ا‬
‫ۺآیتۺےسۺادنازہۺایکۺاجاتکسۺےہۺہکۺذاف ِذۺرشتعیۺےکۺےیلۺامؽۺوۺاجؿۺیکۺف اریینۺےسۺارعاضۺرکےنۺواولںۺےسۺاہللۺاعتیلٰۺاورۺ ُاسۺےکۺ‬
‫لہ ۺقح ۺیک ۺبردیل ۺیہ ۺوہیت ۺےہ۔ ۺارگ ۺالہِ ۺقح ۺیایردی ۺداھکدںی ۺوتۺ‬
‫روسولں ۺوک ۺیسیک ۺرفنت ۺوہیت ۺےہ۔ ۺداین ۺںیم ۺیالط ۺےک ۺہبلغ ۺیک ۺوہج ۺا ِ‬
‫ۺوہی ۺےہ ۺےسیج ۺدو ِر ۺوبنیﷺ ۺںیم ۺروسؽ ۺاہللﷺ ۺاوراحصہب ۺرکاؾۺؓےن ۺاینپ ۺےب ۺاثمؽ ۺاہبدری ۺو ۺاجشعۺ‬
‫یالط ۺری ۺیک ۺدویار ۺیای ا‬
‫ےسۺیایۺایک۔‬

‫ا ٓی ا ت ۺ ‪ ۱۷‬ۺ ی ا ۺ ‪۱۹‬‬
‫رضحتۺاہلیبۺاکۺامیکحہنۺوظع‬
‫اے ۺیبنؐ! ۺانسےیئاِںیہن ۺربخ ۺا دم ؑۺےک ۺدو ۺوٹیبں ۺیک ۺقح ۺےکۺ‬
‫َوُلْتاْمِهْيَلَعَاَبَنْيَنْباَمَدٰاِّقَحْلاِب‬
‫ساھت‬
‫خبۺاُںۺدوونںۺےنۺشیپۺیکۺقرتاین‬ ‫ْذِااَبَّرَقاًناَبْرُق‬
‫وتوبقل ۺیک ۺیئگ ۺدوونں ۺںیم ۺےساتک(اہلیب)یک ۺرطفۺ‬
‫َلِّبُقُتَفْنِماَمِهِدَحَا‬
‫ےس‬
‫اوروبقلۺںیہنۺیکۺیئگۺدورسے(اقلیب)ۺیکۺرطفۺےس‬ ‫َوْمَلْلَّبَقَتُيَنِمِرَخٰاْلا‬
‫اقلیبۺےنۺاہکۺںیمۺرضورۺلتقۺرکدوںۺاگےھجت‬ ‫َلاَقَكَّنَلُتْقَاَل‬
 ‫‪۵‬۔‬ ‫‪453‬‬ ‫‪ -۶‬اَل ُّبِحُيُهّٰللا‬

‫اہلیب ۺےن ۺاہکہک ۺےب ۺکش ۺ ۺوبقل ۺفرامتا ۺےہ ۺاہلل ۺویقتمں ۺیکۺ‬
‫َلاَقاَمَّنِاُلَّبَقَتَيُهّٰللاَنِمَنْيِقَّتُمْلا܋‪۰۰‬‬
‫رطفۺےس۔‬
‫ارگوتےنبراھتاریمیۺرطفۺاانپۺاہھتۺتاہکۺوتۺلتقۺرکدےۺ‬
‫ْۢنِٕىَلَّتْطَسَبَّيَلِاَكَدَيْيِنَلُتْقَتِل‬
‫ےھجم‬
‫ںیمۺںیہنۺوہںۺبراھےنۺواالۺاانپۺاہھتۺریتیۺرطفۺہکۺلتقۺ‬
‫ۤاَماَنَاٍطِساَبِبَيِدَّيَكْيَلِاَكَلُتْقَاِل‬
‫رکدوںۺۺےھجت‬
‫ےبۺکشۺںیمۺاہللۺےسۺدرتاۺوہںۺوجۺرتۺےہۺامتمۺاہجونںۺ‬
‫ْۤيِّنِاُفاَخَاَهّٰللاَّبَرَنْيِمَلٰعْلا܌‪۰۰‬‬
‫اک۔‬
‫ےب ۺکش ۺںیم ۺوتاچاتہ ۺوہں ۺہک ۺوتااھٹ ۺےلریما ۺ گیاہ ۺاوراانپۺ‬
‫ْۤيِّنِاُدْيِرُاْنَاۡاَءْٓوُبَتْيِمْثِاِبَوَكِمْثِا‬
‫گیاہ‬
‫اوررھپوتوہاجےئمنہجۺواولںۺںیمۺےسۺ‬ ‫َنْوُكَتَفْنِمِبٰحْصَاِراَّنلا‬
‫اورۺیہیۺظاوملںۺاکۺۺدبہلۺےہ۔‬ ‫َوَكِلٰذاُؤٰٓزَجَنْيِمِلّٰظلا܍‪۰۰‬‬
‫اِسۺآیۺںیمۺرضحتۺاہلیبۺاورۺاقلیبۺاکۺواہعقۺایبۺؿۺوہاۺےہ۔ۺ ُاؿۺدوونںۺےنۺاہلل ۺاعت ٰیلۺیکۺیاراگہۺںیمۺف اریینۺشیپۺیک۔ۺرضحتۺاہلیبۺیکۺ‬
‫ف اریین ۺوبقؽ ۺوہیئ ۺاور ۺاقلیب ۺیک ۺوبقؽ ۺہن ۺوہیکس۔ ۺاقلیب ۺےن ۺہصغ ۺںیم ۺرضحت ۺاہلیب ۺوک ۺلتق ۺرکےن ۺیک ۺدیکمھ ۺدی۔رضحت ۺاہلیب ۺےنۺ‬
‫ل اہّٰللُ ِم اً ال ُْن َتق ِی ْ اّن''ۺۺ(ےبۺکشۺ‬
‫ۺجؾۺےسۺروےنکۺےکۺےیلۺدمعہۺوظعۺوۺتحیصنۺیک۔فرامیا''اِى َ انا یا ات اق َّب ُ‬
‫ۺدببنی ر‬
‫لتق اۺیقحۺےسیج ر‬
‫اقلیبۺوکۺ ِ‬
‫ۺب ۺتمکح ۺیات ۺای ۺامہ ۺاوصؽ ۺیک ۺتیثیح ۺریتھک ۺےہ۔ ۺاامعؽ ۺو ۺابعدات ۺیک ۺوبقتیلۺ‬
‫رامی ۺےہ)۔ہی ُ ر‬
‫اہلل ۺویقتمں ۺیک ۺفریااینں ۺیہ ۺوبقؽ ۺف ا‬
‫وقتیٰۺاوراہللۺاعتیلٰۺےکۺوخػۺرپۺوموقػۺےہ۔ۺسجۺںیمۺوقتیۺ ٰںیہنۺ ُاسۺاکۺلمعۺوبقمؽۺںیہن۔اِیسۺرطحۺذاف ِذۺرشتعیۺےکۺےیلۺاےسیۺیہۺ‬
‫رامیۺ‬
‫رتۺف ا‬
‫ولوگںۺیکۺجذودہجۺاکایمبۺوہیگۺوجۺاینپۺذاتۺںیمۺ یقتۺینعیۺاہلل ۺاعتیلٰۺیکۺیافراموینںۺےسۺےنچبۺواےلۺںیہ۔رضحتۺاہلیبۺےنۺم ذ‬
 ‫‪۵‬۔‬ ‫‪454‬‬ ‫‪ -۶‬اَل ُّبِحُيُهّٰللا‬
‫ۺرزگ ۺر ّ ِدلمع ۺےکوطررپںیہمت ۺلتق ۺرکےن ۺاک ۺارادہ ۺںیہن ۺرکوں ۺاگ۔ ۺںیم ۺربۺ‬
‫ہک ۺارگ ۺمت ۺےھجم ۺلتق ۺرکےن ۺیک ۺوکشش ۺرکو ۺےگ ۺوت ۺںیم ر‬
‫ۺگہۺیھبۺاہمترےۺاھکےتۺ‬
‫ۺگہۺاگرۺوہےگۺہکلبۺریمۺےۺامتؾ ا‬
‫ۺڈریۺوہں۔ۺوسچۺولۺہکۺریمے اۺیقحۺلتقۺےسۺہنۺرصػۺمتۺوخد ا‬
‫ااعلنیملۺےس ا‬
‫ںیمۺےلچۺاجںیئۺےگ۔‬

‫ا ٓی ا ت ۺ ‪ ۱۱‬ۺ ی ا ۺ ‪۱۸‬‬
‫یارخیِۺاناینۺاکۺالہپۺیاقحۺلتق‬
‫رھپ ۺا امدہ ۺرکھتایل ۺاقلیب ۺوک ۺاُس ۺےک ۺیج ۺےن ۺاےنپ ۺاھبیئ ۺےکۺ‬
‫لتقۺرپ‬
‫وتۺاُسۺےن ۺلتقۺرکۺدتااہلیبۺوک‬
‫سپۺاقلیبۺوہۺایگۺاسخرہۺتاےنۺواولںۺںیم ےس‬
‫رھپۺاجیھباہللۺےنۺاتکۺوکےۺوکۺوجۺرکتدتاۺاھتۺرنیم‬
‫تاہک ۺداھک ۺےئ ۺاقلیب ۺوک ۺہک ۺےسیک ۺوہ ۺاپھچےئ ۺاےنپ ۺاھبیئ ۺیکۺ‬
‫الس‬
‫اقلیبۺےنۺاہکۺاہےئۺریمیۺرخایب!‬
‫ایکںیمۺاعزجۺوہااِسۺےسۺیھب ۺہکۺںیمۺوہتاۺاِسۺوکےۺاسیج‬
‫وتاپھچداتیۺاےنپۺاھبیئۺیکۺالس‬
‫رھپۺوہۺوہۺایگاتھچپےنۺواولںۺںیم۔‬
‫ْتَعَّوَطَفٗهَلٗهُسْفَنَلْتَقِهْيِخَا‬
‫ٗهَلَتَقَف‬
‫َحَبْصَاَفَنِمَنْيِرِسٰخْلا܎‪۰۰‬‬
‫َثَعَبَفُهّٰللااًباَرُغُثَحْبَّييِفِضْرَاْلا‬
‫ٗهَيِرُيِلَفْيَكْيِراَوُيَةَءْوَسِهْيِخَا‬
‫َلاَقىٰۤتَلْيَوٰي‬
‫ُتْزَجَعَاْنَاَنْوُكَاَلْثِماَذٰهِباَرُغْلا‬
‫َيِراَوُاَفَةَءْوَسْيِخَا‬
‫َحَبْصَاَفَنِمَنْيِمِدّٰنلا܏‪۰۰‬‬
 ‫‪۵‬۔‬ ‫‪455‬‬ ‫‪ -۶‬اَل ُّبِحُيُهّٰللا‬
‫رضحت ۺاہلیب ۺےک ۺوظع ۺےن ۺاقلیب ۺوک ۺوسےنچ ۺرپ ۺوبجمر ۺرکدیا۔ھچک ۺروز ُاس ۺےکریمضاورسفن ۺےک ۺدرایمؿ ۺشکمشک ۺریہ ۺہک ۺلتق ۺےکۺ‬
‫ۺآیۺاورۺ ُاس ۺےنۺرضحتۺاہلیبۺوک ۺدیہشۺرکےک ۺاسخرہۺاکۺوسدا ۺرکایل۔ۺ۔ۺاہلل ۺاعتیلٰۺ‬
‫ۺرکے۔آجۺاکر ۺسفنۺاغل ا‬
‫ر‬ ‫ارادےۺرپلمع ۺرکے اۺیۺہن‬
‫ۺاھکسی ۺہک ۺےسیک ۺزنیم ۺوک ۺوھکد ۺرک ۺیروحؾ ۺاھبیئ ۺیک ۺالش ۺ ُاس ۺںیم ۺدنف ۺرکدی ۺاج ے۔ ۺروسؽۺ‬
‫ےناقلیب ۺوکای ۺوکۺّے ۺےک ۺذرہعی ا‬
‫ۺارشدۺےہ‪:‬‬
‫اہللﷺاک ا‬
‫ل انفْس ُظل ًْنا ا ِ ََل ک ا ا‬
‫اٌ اعل ای ابْ ًِ ٰا اد او ْاَلا َو ِل کِفْل ِم ًْ اد ِم اہا َِلاى َہ ٔاا َو ُل ام ًْ اسًَ ا ْل اق ْت ال(اخبری)‬ ‫اَل ُت ْق ات ُ‬
‫ۺانؿۺوک اۺیقحۺرگمۺہیۺہکۺاِسۺےک ا‬
‫ۺگہۺاکۺایۺہصحۺرضحتۺآد ؑؾۺےکۺےلہپۺےٹیب(ینعیۺاقلیب)ۺےکۺاھکےتۺںیمۺ‬ ‫ۺاجییسکۺیھب ا‬
‫''ںیہنۺلتقۺایک اۺ‬
‫یھبۺاجیاۺےہ'ۺاِسۺےیلۺہکۺ ُایسۺےنۺلتقِ اۺیقحۺےک ر‬
‫ۺجؾۺاکۺآاغزۺایکۺاھت''۔‬
‫ۺانء ؑۺ یک ۺاوالدۺوہےنۺیکۺوہجۺ‬ ‫اغابلًاہللۺاعت ٰیلۺےنۺوہیدۺےکۺاِس ۺڈنمھگۺوکۺوتڑےن ۺےکۺےیلۺہیۺواہعق ۺایبؿۺف ا‬
‫رامیۺہک ۺوہۺدوعی ٰۺرکےت ۺےھت ۺمہ ا‬
‫ۺاتبی ۺایگ ۺہک ۺاہلیب ۺاور ۺاقلیب ۺدوونں ۺاھبیئ ۺرضحت ۺآدؾؑ ۺےک ۺےٹیب ۺےھت ۺرگم ۺاہلل ٰ‬
‫ۺاعتل ۺیکۺ‬ ‫ےس ۺاہلل ۺےک ۺےٹیب ۺاور ۺ ُاس ۺےک ۺےتیہچ ۺںیہ۔ ُاںیہن ا‬
‫ۺوہی ُاسۺےکۺھچکۺاکؾۺہنۺ‬
‫یاراگہۺںیمۺویہۺوبقمؽۺوہاۺوجۺ یقتۺاھت۔ۺدورسےۺےنۺملظۺاکۺاراکتبۺایکۺوتۺوہۺیردودۺوہۺایگ۔ۺرضحتۺآدؾؑؑ اکۺاٹیب ا‬
‫آیا۔‬

‫آیۺ‪۱۱‬‬
‫انینۺاجؿۺیکۺرحم‬
‫ا‬
‫اِسۺو ۺےسۺمہۺےنۺےطۺرکدتاینبۺارسالیئۺےکۺۺےیل‬ ‫ْنِمِلْجَاَكِلٰذۚۛؔ‪١‬اَنْبَتَكىٰلَعْۤيِنَبَلْيِءٓاَرْسِا‬
‫ہکۺسجۺےنۺلتقۺایکیسکۺاجںۺوکریغبیسکۺاجںۺےکۺدبےلۺ‬ ‫ٗهَّنَاْنَمَلَتَقاًۢسْفَنِرْيَغِبٍسْفَن‬
‫تاریغباسفدےکرنیمۺںیمۺ‬ ‫ْوَاٍداَسَفيِفِضْرَاْلا‬
‫وتوگتااُسۺےنۺلتقۺایکۺانشاونںۺںیمۺےسۺسبۺےکۺسبۺوک‬ ‫اَمَّنَاَكَفَلَتَقَساَّنلااًعْيِمَجؕ‬
 ‫‪۵‬۔‬ ‫‪456‬‬ ‫‪ -۶‬اَل ُّبِحُيُهّٰللا‬

‫اوۺرسجۺےناچبتایسکۺاتکۺاجںۺوک‬ ‫َوْنَماَهاَيْحَا‬
‫وتوگتاۺاُسۺےناچبتاانشاونںۺںیم ےسۺسبۺےکۺسبۺوک‬ ‫ۤاَمَّنَاَكَفاَيْحَاَساَّنلااًعْيِمَج‬
‫اورےبکش ۺا ےئا ُں ۺےکتاس ۺامہرےروسلؑ ۺواحضۺ‬
‫َوْدَقَلْمُهْتَءٓاَجاَنُلُسُرِتٰنِّيَبْلاِب‬
‫نشاوینںۺےکساھت‬
‫رھپےبکشۺاُںۺںیمۺےسۺاکیرۺاِسۺےکۺدعبیھبۺرنیمۺںیمۺ‬ ‫َّمُثَّنِااًرْيِثَكْمُهْنِّمَدْعَبَكِلٰذيِفِضْرَاْلا‬
‫رتادایتںۺرکےنۺواےلۺںیہ۔‬ ‫َنْوُفِرْسُمَلܐ‪۰۰‬‬
‫ۺرکدیۺہکۺسجۺےنۺیسکۺایۺاجؿۺوکۺیسکۺاجؿۺ‬
‫لتق اۺیقحۺیکۺوہجۺےسۺاہلل ۺاعتیلٰۺےنۺہیۺےط ا‬ ‫اِسۺآیۺںیمۺف ا‬
‫رامیۺایگۺہکۺرضحتۺاہلیبۺےکۺ ِ‬
‫ۺانینۺوکۺلتقۺایک۔ۺااسیرکےنۺواالۺوپریۺانانۺاورۺ‬
‫ۺوگیۺوپریۺونعِ ا‬
‫ےکۺدبہلۺںیم اۺیۺزنیمۺںیمۺاسفدۺیکۺزساۺےکۺریغب اۺیقحۺلتقۺایکۺ‪،‬ۺ ُاسۺےن ا‬
‫ۺجؾۺرکےتۺدھکیۺرکۺ ُاسۺرپۺدریلۺوہۺاجےتۺںیہ۔ۺاِسۺےک ر‬
‫ۺبسکعۺسجۺےنۺیسکۺ‬ ‫ۺوہیۺےہ۔ۺدورسےۺولگۺیھبۺ ُاےسۺہی ر‬
‫انمِۺاعہمۺاکۺدنمش ا‬
‫ۺرکیتہبۺ‬
‫ۺانینۺیکۺاقبۺاکۺاسامؿۺایک۔ااسی ا‬
‫ایۺاجؿۺیکۺرحمۺاک اۺیسۺایکیایسکۺوکۺولظمامہنۺومتۺےسۺاجنتۺدالیئۺ‪ُ ،‬اسۺےنۺوگیاۺوپریۺونعِ ا‬
‫ۺنۺےہ۔ینبۺارسالیئۺاہللۺاعتیلٰۺےکۺےطۺرکدہۺاِسۺاضہطبۺےسۺ‬
‫بریۺیکینۺےہۺویکہکنۺااسیۺصخشۺانانۺاکۺہذردۺاورۺانمِۺاعہمۺںیمۺۺاعموؿ ا‬
‫ں ۺ ۺےن ۺیار ۺیار ۺآرک ۺ ُاںیہن ۺاِس ۺیک ۺیادداہین ۺیھب ۺرکایئ ۺنکیل ۺاِس ۺےک ۺیاووجد ۺوہ ۺلتق ۺو ۺاغرت ۺرگی ۺےس ۺیاز ۺہنۺ‬
‫وافق ۺےھت۔روسول ؑ‬
‫ۺجؾۺتہبۺاعؾۺےہ۔‬ ‫آ ے۔دبیتمسقۺےسۺآجۺاملسمونںمنںۺیھبۺلتقِ اۺیقحۺاک ر‬

‫ا ٓی ا ت ۺ ‪ ۱۱‬ۺ ی ا ۺ ‪۱۴‬‬
‫دتشہۺرگدیۺیکۺزسا‬
‫تالہبش ۺدبہل ۺاُں ۺاکوجخیگ ۺرکےت ۺںیہ ۺاہلل ۺاوراُس ۺےکۺ‬
‫اَمَّنِااُؤٰٓزَجَنْيِذَّلاَنْوُبِراَحُيَهّٰللاَوٗهَلْوُسَر‬
‫روسلۺؐےس ۺ‬
 ‫‪۵‬۔‬ ‫‪457‬‬ ‫‪ -۶‬اَل ُّبِحُيُهّٰللا‬

‫اوروکششۺرکےتۺںیہۺرنیم ںیمۺاسفدبرتاۺرکےنۺیک‬ ‫َوَنْوَعْسَييِفِضْرَاْلااًداَسَف‬

‫ہیۺےہۺہکۺاُںیہنۺبریۺرطح ۺلتقۺایکۺاجےئ‬ ‫ْنَااْۤوُلَّتَقُّي‬
‫تاۺاُںیہنۺبیلصۺہپۺلنکاۺدتاۺاجےئ‬ ‫ْوَااْۤوُبَّلَصُي‬
‫تاۺاکےٹۺاجںیئۺاُںۺےکۺاہھتۺاورتاوںۺاخمفلۺاجبتۺےس‬ ‫ْوَاَعَّطَقُتْمِهْيِدْيَاَوْمُهُلُجْرَاْنِّمٍفاَلِخ‬
‫تاۺاُںیہنۺاکنلۺدتااجےئۺرسرنیمۺےسۺ‬ ‫ْوَااْوَفْنُيَنِمِضْرَاْلا‬
‫ہیۺاُںۺےکۺےیلۺروسایئۺےہۺداینںیم‬ ‫َكِلٰذْمُهَلٌيْزِخيِفاَيْنُّدلا‬
‫اورۺاُںۺےکۺےیلۺا رختۺںیمۺبراۺذعاتۺےہ۔‬ ‫َوْمُهَليِفِةَرِخٰاْلاٌباَذَعٌمْيِظَعܑ‪۰۰‬‬
‫وساےئۺاُںۺےکۺوجۺوتہبۺرکںیل‬ ‫اَّلِاَنْيِذَّلااْوُباَت‬
‫اِسۺےسۺےلہپۺہکۺمتۺاقوبۺتاوۺاُںۺرپ‬ ‫ْنِمِلْبَقْنَااْوُرِدْقَتْمِهْيَلَع‬
‫وت اجں ۺول ہک اہلل ۺتہب ےنشخب ۺواال‪ ،‬ہشیمہ ۺرمح ۺفرامےنۺ‬
‫اْۤوُمَلْعاَفَّنَاَهّٰللاٌرْوُفَغٌمْيِحَّرؒܒ‪۰۰‬‬
‫واالےہ۔‬
‫ﷺاکۺدصقمۺہیۺاھتۺہکۺزنیمۺںیمۺایۺاعدالہنۺاظنۺؾۺاقمئۺوہ۔ۺااسیۺاظنؾۺجۺیسکۺرسۺزنیمۺ‬
‫ۺ‬ ‫اہللۺاعت ٰۺیلیکۺیریضۺہیۺےہۺاورۺ ُاسۺےکۺروسؽ‬
‫ۺبےۺ‬
‫ۺررینۺوۺڈیتیکۺیکۺدحۺیۺوہ اۺی ر‬
‫ںیمۺاقمئۺوہۺاج ےۺوتۺ ُاسۺوکۺجرابۺرکےنۺیکۺوکششۺرکیا‪،‬وخاہۺوہۺوھچےٹۺامیپےنۺرپۺلتقۺوۺاغرتۺاور ر‬
‫امیپےن ۺرپ ۺ ُاس ۺاعدالہن ۺاظنؾ ۺوک ۺاٹل ۺاوراس ۺیک ۺہگج ۺوکیئ ۺافدس ۺاظنؾ ۺاقمئ ۺرکدےنی ۺےک ۺےیل‪ ،‬ۺدرالص ۺوہ ۺاہلل ۺاعت ٰیل ۺاور ۺ ُاس ۺےکۺ‬
‫ۺجؾۺرکںیۺ' ُاؿۺیکۺزساۺہیۺےہۺہکۺ ُاںیہنۺلتقۺایکۺاج ے اۺیۺبیلصۺ‬ ‫روسؽﷺےکۺالخػۺجۺےہ۔اِؿۺآیاتۺںیمۺف ا‬
‫رامیۺہکۺوجۺولگۺہی ر‬
‫ٹلیاۺاج ے اۺیۺاخممسۺس ںوںۺےس ۺ ُاؿۺےکۺاہھتۺاورۺیاؤںۺاکٹۺدےیۺاجںیئۺیاوہۺالجونطۺرکدےیۺاجںیئ۔ ِ‬
‫ۺاامؾۺوت اۺیۺاقیضۺوکۺاایتخرۺ‬ ‫رپ ا‬
 ‫‪۵‬۔‬ ‫‪458‬‬ ‫‪ -۶‬اَل ُّبِحُيُهّٰللا‬
‫ۺجؾۺیکۺونتیعۺےکۺاطمقبۺاِؿۺںیمۺےسۺسجۺزسااکاچےہۺہلصیفۺرکدے۔ۺاہتبلۺارگۺوکیئۺرجمؾۺوخدۺوکۺاےنپۺوطرۺرپۺ‬
‫ےہۺہکۺاےنپۺااہتجدۺےس ر‬
‫اقونؿ ۺےک ۺوحاےل ۺرکدے ۺوت ۺ ُاس ۺیک ۺزسا ۺاعمػ ۺیک ۺاجیتکس ۺےہ۔اہں ۺدنبوں ۺےک ۺوج ۺوقحؼ ۺ ُاس ۺےن ۺبصغ ۺےیک ۺںیہ ۺ ُاؿ ۺیک ۺالتیفۺ‬
‫رہبلاؽۺ ُاسۺےکۺذہمۺرےہۺیگ۔ۺوخاہۺ ُاؿۺیکۺادایگیئۺرکے اۺیۺاعمػۺرکواۺےل۔‬

‫آیۺ‪۱۵‬‬
‫اہللۺاعتیلٰۺیکۺفریۺےسیکۺلالصۺوہیتۺےہ؟‬
‫اےۺوہۺولوگۺوجۺاامیںۺالےئۺوہ!ۺ‬ ‫اَهُّيَاٰۤيَنْيِذَّلااوُنَمٰا‬
‫وچباہللۺیکۺتاۺفرامینۺےسۺ‬ ‫اوُقَّتاَهّٰللا‬
‫اورتالسۺرکواُسۺیکۺرطفۺۺوہلیسۺ‬ ‫َواْۤوُغَتْباِهْيَلِاَةَلْيِسَوْلا‬
‫اوراہجدرکواُسۺیکۺراہۺںیم‬ ‫َواْوُدِهاَجْيِفٖهِلْيِبَس‬
‫تاہکۺمتۺفالحۺتاو۔‬ ‫ْمُكَّلَعَلَنْوُحِلْفُتܓ‪۰۰‬‬
‫ۺدیۺایگۺہکۺوہۺاہللۺاعتیلٰ ۺیکۺفریۺےکۺوصحؽۺیکۺوکششۺرکںی۔ۺاِسۺےکۺےیلۺارفنادیۺاابتعرےسۺوقتیۺ ٰ‬
‫اِسۺآیۺںیمۺاملسمونںۺوکۺمکح ا‬
‫اایتخرۺرکںیۺینعیۺاہللۺاعت ٰۺیلیکۺیافراموینںۺےسۺںیچبۺاورۺاعامت یۺوطرۺرپۺ ُاسۺیکۺراہۺںیمۺاہجدۺرکںیۺینعیۺاینپۺذاتۺاورۺوپرےۺاعمرشےۺںیمۺ‬
‫ۺانؿۺوکۺ ُاسۺیکۺفریۺیکۺ‬
‫دنیۺوۺرشتعیۺےکۺہبلغۺےکۺےیلۺامؽۺواجؿۺھکادںی۔اہللۺاعتیلٰۺیکۺراہۺںیمۺاہجدۺاکۺوہفمؾۺہیۺےہۺہکۺوجۺوقںیت ا‬
‫راہ ۺےس ۺاٹہےن ۺیک ۺوکشش ۺرکیت ۺںیہ‪ُ ،‬اس ۺیک ۺیریض ۺےک ۺاطمقب ۺےنلچ ۺےس ۺرویتک ۺںیہ اۺی ۺریغاہلل ۺاک ۺدنبہ ۺےننب ۺرپ ۺوبجمر ۺرکیت ۺںیہ‪ ،‬ۺ ُاؿ ۺےکۺ‬
‫ۺانؿۺاکۺاانپۺسفنۺ‬
‫رییکۺراہۺےسۺروےنکۺوایلۺوقوتںۺںیم ا‬
‫الخػۺاینپۺامتؾۺااکمینۺاطوتقںۺےسۺشکمشکۺاورۺجذودہجیکۺاج ے۔اہللۺاعتیلٰۺیکۺف ۺ‬
‫ۺانؿ ۺنج ۺےک ۺاسھتۺ‬
‫اور ۺ ُاس ۺیک ۺرسشک ۺوخااشہت‪،‬اسیلب ۺنیعل ۺاور ۺ ُاس ۺاک ۺاطیشین ۺرکشل ۺ‪،‬اہلل ۺےک ۺدنی ۺےس ۺرھپے ۺوہ ے ۺتہب ۺےس ا‬
 ‫‪۵‬۔‬ ‫‪459‬‬ ‫‪ -۶‬اَل ُّبِحُيُهّٰللا‬
‫ۺشلم ۺےہ ۺوجاہلل ۺ ۺاعتیلٰ ۺےس ۺواغوت ۺرپ ۺاقمئ ۺےہ۔اِؿۺ‬
‫اناؿ ۺاعمرشیت‪ ،‬ۺدمتین ۺاور ۺاعمیش ۺاقلعتت ۺںیم ۺدنباھ ۺوہا ۺےہ ۺاور ۺوہ ۺیانالہن ۺاظنؾ ا‬
‫ۺانؿۺیکۺالفحۺوۺاکایمیبۺاکۺااصحنرۺےہ۔‬
‫وقوتںۺےکۺالخػۺجذودہجۺرپۺیہ ا‬

‫ا ٓی ا ت ۺ ‪ ۱۶‬ۺ ی ا ‪۱۷‬‬
‫اکفرۺمنہجۺےسۺںیہنۺلکنۺتکس‬
‫ےبۺکشۺنجۺولوگںۺےنۺرفکۺایک‬ ‫َّنِاَنْيِذَّلااْوُرَفَك‬
‫ارگۺوایعقۺاُںۺےکۺےیلۺوہۺوہوجۺرنیمۺںیمۺےہۺسبۺاکۺسبۺ‬ ‫ْوَلَّنَاْمُهَلاَّميِفِضْرَاْلااًعْيِمَج‬
‫اوراُسۺاسیجۺاورۺیھبۺوہۺاُسۺےکۺساھت‬ ‫َّوٗهَلْثِمٗهَعَم‬
‫تاہکۺوہۺدفہیۺںیمۺدںیۺاُےسۺرورِایقمب ۺےک ۺذعات ۺےسۺ‬
‫اْوُدَتْفَيِلٖهِبْنِمِباَذَعِمْوَيِةَمٰيِقْلا‬
‫ےنچبۺےکۺےیل‬
‫ںیہنۺوبقلۺایکۺاجےئۺاگاُںۺیکۺرطفۺےسۺ‬ ‫اَمَلِّبُقُتْمُهْنِمَ‬
‫اورۺاُںۺےکۺےیلۺدردۺتانۺذعاتۺوہاگ۔‬ ‫َوْمُهَلٌباَذَعٌمْيِلَاܔ‪۰۰‬‬
‫وہۺاچںیہۺےگۺہکۺںیلکنۺا گۺےس‬ ‫َنْوُدْيِرُيْنَااْوُجُرْخَّيَنِمِراَّنلا‬
‫اورۺوہۺںیہنۺوہںۺےگۺنکلنےۺواےلۺۺاُسۺےس‬ ‫َواَمْمُهَنْيِجِرٰخِباَهْنِم‬
‫اورا ُںۺےکۺےیلۺہشیمہۺرےنہۺواالۺذعاتۺوہۺاگ۔‬ ‫َوْمُهَلٌباَذَعٌمْيِقُّمܕ‪۰۰‬‬
 ‫‪۵‬۔‬ ‫‪460‬‬ ‫‪ -۶‬اَل ُّبِحُيُهّٰللا‬
‫ۺاکف ۺرو ِزۺایقمۺزنیمۺاکۺاسراۺامؽۺواابسبۺہکلب ۺاِسۺےسۺیھبۺدگا ۺۺاابسب ۺوطبرۺدفہیۺدال ۺاچںیہۺےگۺوتۺاہللۺ‬ ‫اِؿۺآیاتۺںیمۺف ا‬
‫رامیۺایگۺہکۺارگ ر‬
‫ۺدردیک ۺذعاب ۺوہاگ۔ ۺوہ ۺمنہج ۺےس ۺنکلٹاا ۺاچںیہ ۺےگ ۺنکیل ۺلکن ۺںیہن ۺںیکس ۺےگ ۺاور ۺ ُاؿ ۺےکۺ‬
‫اعتیلٰ ۺوبقؽ ۺںیہن ۺفرام ے ۺاگ ۺاور ۺ ُاؿ ۺےک ۺےیل ا‬
‫ےیلۺدایمئۺذعابۺوہاگ۔ۺاہللۺاعتیلٰۺامتؾۺاناونںۺوکۺرفکۺیکۺابخیۺےسۺوفحمظۺفرام ے۔آنیم!‬

‫ا ٓی ا ت ۺ ‪ ۱۸‬ۺ ی ا ‪۴۱‬‬
‫ۺجؾۺےکۺےیلۺدح‬
‫وچریۺےک ر‬
‫وچررمداوروچروعرت‪،‬وساکوٹاُںۺدوونںۺےکاہھتۺ‬ ‫َوُقِراَّسلاَوُةَقِراَّسلااْۤوُعَطْقاَفاَمُهَيِدْيَا‬
‫دبہلۺےہۺاُسۺاکۺوجۺاُںۺدوونںۺےنۺامکتا‬ ‫ًۢءٓاَزَجاَمِباَبَسَك‬
‫ربعتۺےہۺاہللۺیکۺرطفۺےس‬ ‫اًلاَكَنَنِّمِہّٰللاؕ‬
‫اوراہللۺربردسبۺےہ ِ‬
‫ۺ‪،‬امکلۺتمکحۺواال۔‬ ‫َوُهّٰللاٌزْيِزَعٌمْيِكَحܖ‪۰۰‬‬
‫رھپسجۺےنوتہبۺرکیلۺاےنپۺملظۺےکدعب‬ ‫ْنَمَفَباَتْۢنِمِدْعَبٖهِمْلُظ‬
‫اوراصالحۺرکیل‬ ‫َوَحَلْصَا‬
‫وتےبۺکشۺاہللۺوتہبۺوبقلۺفرامےئۺاگۺاُسۺیکۺ‬ ‫َّنِاَفَهّٰللاُبْوُتَيِهْيَلَعؕ‬
‫ےبۺکشۺاہللۺتہبۺےنشخبۺواال‪،‬ۺہشیمہۺرمحۺفرامےنۺواالۺےہ۔‬ ‫َّنِاَهّٰللاٌرْوُفَغٌمْيِحَّرܗ‪۰۰‬‬
‫ایکمت ۺںیہن ۺاجےتن ۺہک ۺاہلل ۺیہ ۺےکےیلےہتادسایہۺ‬
‫ْمَلَاْمَلْعَتَّنَاَهّٰللاٗهَلُكْلُمِتٰوٰمَّسلاَوِضْرَاْلاؕ‬
‫ا امسونںۺاوررنیمۺیک‬
‫زساداتیۺےہۺےسجۺاچاتہۺےہۺاورشخبۺداتیۺےہۺےسجۺاچاتہۺےہ‬ ‫ُبِّذَعُيْنَمُءٓاَشَّيَوُرِفْغَيْنَمِلُءٓاَشَّي‬
 ‫‪۵‬۔‬ ‫‪461‬‬ ‫‪ -۶‬اَل ُّبِحُيُهّٰللا‬

‫اورۺاہللۺہرۺزیچۺرپۺوپریۺدقرتۺرےنھکۺواالۺےہ۔‬ ‫َوُهّٰللاىٰلَعِّلُكٍءْيَشٌرْيِدَقܘ‪۰۰‬‬
‫رامیۺہکۺوچرۺیردۺوہۺیاۺوعرت'ۺ ُاؿۺیکۺزساۺہیۺےہۺہکۺ ُاؿۺےکۺاہھتۺاکٹۺدو۔ۺہیۺ‬
‫ۺجؾۺےکۺےیلۺدحۺاکۺایبۺؿۺےہ۔ۺف ا‬ ‫اِؿ ا‬
‫ۺآیتۺںیمۺوچریۺےک ر‬
‫ۺجؾۺاک ۺدبہلۺاورۺولوگں ۺےک ۺےیلۺربعتۺےہ اۺیہکۺآدنئہۺوکیئ ۺیسکۺےک ۺامؽۺرپ ۺیلیمۺاگنہ ۺہنۺڈاؽ ۺےکس۔ۺدحود ۺےکۺذافذۺےس ۺاعمرشہۺ‬
‫ُاؿۺےک ر‬
‫ۺجؾۺےکۺدعبۺاےنپۺےیکۺرپۺیادؾۺوہ'ۺوہۺداینۺںیمۺوتۺزسا اۺی ےۺاگۺ‬
‫آبوۺیکۺافحتظۺاکۺاسامؿۺوہاتکسۺےہ۔ۺوجۺصخشۺوچریۺےک ر‬
‫ںیمۺامؽ'ۺاجؿۺاورۺ ر‬
‫ادشہۺِیقیقح ۺےہ ۺوجۺاچےہۺاقونؿۺانب ے‪ ،‬ۺےسجۺاچےہ ۺزساۺدےۺاورۺےسجۺ‬
‫ۺآجتۺںیمۺاہللۺاعت ٰیلۺ ُاےس ۺاعمػۺفرامدے ۺاگ۔اہللۺاعت ٰیل ۺی ا‬
‫نکیل ر‬
‫اچےہ ۺاعمػ ۺفرامدے۔اِس ۺآی ۺںیم ۺدےی ۺےئگ ۺمکح ۺرپ ۺلمع ۺےک ۺےیل ۺرضوری ۺےہ ۺہک ۺمہ ۺایسی ۺاالسیم ۺتموم ۺےک ۺایقؾ ۺےکےیلۺ‬
‫جذودہجۺرکںیۺوجۺفلتخمۺجرامئۺیکۺرش یۺزساؤںۺوکۺیاذفۺرکے۔‬

‫ا ٓی ‪۴۸‬‬
‫تقف … زیاؿۺےسۺاامیؿۺاکۺااہظرۺنکیلۺدؽۺاامیؿۺےسۺرحموؾ‬
‫انم ۺ‬
‫اےۺروسلؐ!‬ ‫اَهُّيَاٰۤيُلْوُسَّرلا‬
‫نیگمغ ۺہن ۺرکںی ۺا تؐ ۺوکوہ ۺولگ ۺوجتہب ۺزیتی ۺداھکےتۺ‬
‫اَلَكْنُزْحَيَنْيِذَّلاَنْوُعِراَسُييِفِرْفُكْلا‬
‫ںیہۺرفکۺںیم‬
‫اُں ۺںیم ۺےس ۺوہنجں ۺےن ۺاہکاےنپ ۺومنہوں ۺےسمہ ۺاامیںۺ‬
‫َنِمَنْيِذَّلااْۤوُلاَقاَّنَمٰاْمِهِهاَوْفَاِب‬
‫الےئ‬
‫اورںیہنۺاامیںۺالےئۺاُںۺےکۺدلۺ‬ ‫َوْمَلْنِمْؤُتمُهُبْوُلُقُ‬
‫اوراُںۺولوگںۺںیمۺےسۺوجۺوہیدیۺوہےئ‬ ‫َوَنِمَنْيِذَّلااْوُداَهَُ‬
‫تہبۺسننےۺواےلۺںیہ ۺوھجتۺوک‬ ‫َنْوُعّٰمَسِبِذَكْلِل‬
 ‫‪۵‬۔‬ ‫‪462‬‬ ‫‪ -۶‬اَل ُّبِحُيُهّٰللا‬

‫تہبۺسننےۺواےلۺںیہۺاُں ۺولوگںۺےکۺےیلۺوجۺںیہنۺاےئۺ‬
‫َنْوُعّٰمَسٍمْوَقِلَنْيِرَخٰاْمَلَكْوُتْاَي‬
‫ا تؐۺےکۺتاس‬
‫دبےتلۺںیہۺتاوتںۺوکۺاُںۺےکۺالصۺلحمۺوۺاقممۺےس‬ ‫َنْوُفِّرَحُيَمِلَكْلاْۢنِمِدْعَبٖهِعِضاَوَمَ‬
‫ےتہکۺارگۺںیہمتۺدتاۺاجےئۺہیۺمکحۺوتۺامںۺانیلاِےس‬ ‫َنْوُلْوُقَيْنِاْمُتْيِتْوُااَذٰهُهْوُذُخَف‬
‫اورارگںیہمتۺہنۺدتااجےئۺہیۺمکحۺوتۺےچبۺرانہ‬ ‫َوْنِاْمَّلُهْوَتْؤُتاْوُرَذْحاَف‬
‫اورۺوہۺہکۺاچیہۺاہللۺےنۺسجۺیکۺا رامشئ‬ ‫َوْنَمِدِرُّيُهّٰللاٗهَتَنْتِف‬
‫وت ۺا تؐ ہرزگاایتخرںیہن ۺرےتھکاُس ۺےکےیلاہلل ۺےکۺ‬
‫ْنَلَفَكِلْمَتٗهَلَنِمِہّٰللاأًـْيَش‬
‫ساےنمۺھچکۺیھبۺ‬
‫ہیۺوہ ۺولگۺںیہۺہکۺںیہنۺاچاہاہللۺےن ۺہکۺتان ۺرکے ۺاُںۺ‬
‫َكِٕىٰٓلوُاَنْيِذَّلاْمَلِدِرُيُهّٰللاْنَاَرِّهَطُّيْمُهَبْوُلُق‬
‫ےکۺدولںۺوک‬
‫اُںۺےکۺےیلۺداینۺںیمۺروسایئۺےہ‬ ‫ْمُهَليِفاَيْنُّدلاٌيْزِخ‬
‫اوراُںۺےکےیلۺا رختۺںیمۺدردۺتانۺذعاتۺےہ۔‬ ‫َّوْمُهَليِفِةَرِخٰاْلاٌباَذَعٌمْيِظَعܙ‪۰۰‬‬
‫انمنیقفۺاورۺوہیدی اۺیمہۺلمۺرک‪،‬ۺامتؾۺاالخیقۺدنبوشںۺےسۺآزادۺوہۺرک‪،‬ۺاہنیۺےب اۺییکۺوۺاسجرتۺےکۺاسھتۺوھجٹ‪ ،‬رۺف ی‪،‬ۺداغۺاورۺرکمۺ‬
‫ےکۺایھتہروںۺےسۺیبنۺارکؾﷺےکۺاکؾۺوکۺتسکشۺدےنیۺیکۺوکششۺرکۺرےہۺےھتۺ۔ۺ ُاؿۺیکۺاِؿۺرحاکتۺوکۺدھکیۺدھکیۺرکآپﷺۺاکۺ‬
‫دؽۺڑراتھۺاھت۔اِسۺآیۺںیمۺآپﷺۺوکنیقلتۺیکۺیئگۺہکۺانمنیقفۺاوروہیدویںۺیکۺرسرگویمںۺےسۺآپﷺۺدؽۺہتسکشۺہنۺوہںۺ‬
‫اور ۺتمہ ۺہن ۺاہرںی۔ ۺربصوابثت ۺےک ۺاسھت ۺولوگں ۺیک ۺاالصح ۺےک ۺےیل ۺاکؾ ۺرکےت ۺرںیہ۔ ۺہی ۺولگ ۺوھجیٹ ۺیاںیت ۺنس ۺاور ۺالیھپےن ۺںیمۺ‬
‫ۺرکیۺاچےتہ ۺںیہ۔ہیۺ‬
‫دیپسچلۺےتیلۺںیہ‪،‬ۺیاوتںۺےکۺالص ۺاقمدصۺںیم ۺرحتفیۺرکےت ۺںیہۺاورآپﷺےسۺاےنپۺنمۺدنسپ ۺےلصیفۺلالص ا‬
 ‫‪۵‬۔‬ ‫‪463‬‬ ‫‪ -۶‬اَل ُّبِحُيُهّٰللا‬
‫اےنپ ۺرکوتوتں ۺیک ۺوہج ۺےس ۺاےسی ۺہنتف ۺںیم ۺ ڑ ۺےکچ ۺںیہ سج ۺےس ۺاِںیہن ۺاچبیااب ۺیسک ۺریخ ۺوخاہ ۺےک ۺسب ۺںیم ۺںیہن۔اہں ۺوج ۺوخد ۺیازیکیگ ۺاکۺ‬
‫وخاشہۺدنمۺوہۺاورۺاِسۺےکۺےیلۺوکششۺرکےۺوتاہللۺاعتیلٰۺ ُاےسۺیازیکیگۺےسۺرحموؾۺںیہنۺرکیا۔اہتبلۺوجوخدۺیہ اۺیک ا‬
‫ۺوہیۺہنۺاچےہۺوتۺاہللۺ‬
‫اعتیلٰۺیھبۺںیہنۺاچاتہۺہکۺوہۺیاکۺوہ۔‬
‫ۺزیینۺافرارۺ‬ ‫ِ‬
‫ۺامیلعتتۺوبنیﷺۺاکۺضحم ا‬ ‫اقونینۺاامیؿۺاورۺیقیقحۺاامیؿۺیکۺواضجۺےکۺوحاےلۺےسۺہیۺآیۺتہبۺاتیمہۺیکۺلالمۺےہ۔‬
‫اقونینۺاامیؿۺےہ ۺاور ۺاِؿۺیکۺدؽ ۺےسۺدصتقیۺیقیقح ۺاامیؿۺۺےہ۔ارشا ِدۺیاریۺاعت ٰیلۺےہۺہکۺانمنیقف ا‬
‫ۺزیؿۺےسۺاامیؿ ۺاکۺااہظر ۺرکےتۺںیہۺ‬
‫ۺزیین ۺافرار ۺےک ۺاسھت ۺاسھت ۺدؽ ۺواال ۺنیقی ۺیھب ۺاطعۺ‬
‫نکیل ۺ ُاؿ ۺےک ۺدؽ ۺاامیؿ ۺںیہن ۺالےت۔اہلل ۺاعت ٰیل ۺںیمہ ۺذافؼ ۺےس ۺوفحمظ ۺفرام ے ۺاور ا‬
‫فرام ے۔آنیم!‬

‫ا ٓی ات ‪ ۴۱‬ی ا ‪۴۱‬‬
‫ۺرکیۺےہ‬
‫اہللۺاعتیلٰۺدعؽۺرکےنۺواولںۺوکۺدنسپ ا‬
‫تہبۺسننےۺواےلۺںیہۺوھجتۺوک‬ ‫َنْوُعّٰمَسِبِذَكْلِل‬
‫تہبۺرتادہۺاھکےنۺواےلۺںیہۺرحامۺےک‬ ‫َنْوُلّٰكَاِتْحُّسلِلؕ‬
‫وتۺاےۺیبنؐ!ۺارگہیۺا ںیئۺا تؐۺےکۺتاس‬ ‫ْنِاَفَكْوُءٓاَج‬
‫وتۺا تؐۺہلصیفۺےئجیکۺاِںۺےکۺدرایمںۺ‬ ‫ْمُكْحاَفْمُهَنْيَب‬
‫تاۺارعاضۺےئجیکاِںۺےس‬ ‫ْوَاْضِرْعَاْمُهْنَعَ‬
‫اورارگۺا تؐۺےنۺارعاضۺایکاِںۺےس‬ ‫َوْنِاْضِرْعُتْمُهْنَع‬
‫وتۺہیۺہرزگہنۺاصقنںۺاچنہپۺںیکسۺےگۺۺا تؐۺوکۺھچکۺیھب‬ ‫ْنَلَفَكْوُّرُضَّيأًـْيَشؕ‬
 ‫‪۵‬۔‬ ‫‪464‬‬ ‫‪ -۶‬اَل ُّبِحُيُهّٰللا‬

‫اورۺارگۺا تؐۺہلصیفۺرکںی‬ ‫َوْنِاَتْمَكَح‬

‫وتۺہلصیفۺےئجیکۺاِںۺےکۺدرایمںۺدعلۺےکۺساھت‬ ‫ْمُكْحاَفْمُهَنْيَبِطْسِقْلاِب‬
‫ےبۺکشۺاہللۺدنسپۺفرامتاۺےہدعلۺرکےنۺواولں۔‬ ‫َّنِاَهّٰللاُّبِحُيَنْيِطِسْقُمْلاܚ‪۰۰‬‬
‫اورۺےسیکۺہیۺہلصیفۺرکاےتۺںیہۺا تؐۺےس‬ ‫َوَفْيَكَكَنْوُمِّكَحُي‬
‫ماالہکنۺاِںۺےکۺتاسۺوتراتۺوموجدۺےہ‬ ‫َوُمُهَدْنِعُةىٰرْوَّتلا‬
‫اورۺاُسۺںیمۺاہللۺاکۺہلصیفۺوموجدۺےہ‬ ‫اَهْيِفُمْكُحِہّٰللا‬
‫رھپہی ُۺرحۺریھپےتۺںیہۺاُسۺےکۺدعب‬ ‫َّمُثَنْوَّلَوَتَيْۢنِمِدْعَبَكِلٰذؕ‬
‫اورںیہنۺںیہۺہیۺولگۺاامیںۺالےنۺواےل۔‬ ‫َوۤاَمَكِٕىٰٓلوُاَنْيِنِمْؤُمْلاِبؒܛ‪۰۰‬‬
‫اِؿ ۺآیات ۺںیم وہید ۺےک ۺ ُاؿ ۺویتفمں ۺاور ۺاقضیوں ۺیک ۺرطػ ۺاشارہ ۺےہ ۺوج ۺوھجیٹ ۺاہشدںیت ۺنس ۺرک ۺ ُاؿ ۺولوگں ۺےک ۺقح ۺںیم دعؽ ۺےکۺ‬
‫الخػۺےلصیفۺایکرکےتےھتۺنجۺےسۺ ُاںیہنۺروشتۺچنہپۺاجیتۺیھتۺیاۺنجۺےکۺاسھتۺ ُاؿۺےکۺافمداتۺواہتسبۺوہےتۺےھت۔حتفۺہکمۺےسۺےلہپۺ‬
‫ۺلذاوہیدی ۺیبن ۺارکؾﷺ ۺےک ۺیاس ۺیا ۺآپﷺ ۺےک ۺرقمر ۺرکدہ ۺاقضیوں ۺےک ۺیاس ۺاےنپۺ‬ ‫وچہکن ۺاالسیم ۺریاس ۺاقمئ ۺہن ۺوہیئ ۺیھت ٰ‬
‫ۺرکی ۺہن ۺاچےتہ ۺےھت‪ ،‬ۺ ُاؿ ۺاکۺ‬
‫دقمامت ۺالےن ۺےک ۺےیل ۺوبجمر ۺہن ۺےھت۔اہتبل ۺنج ۺاعمالمت ۺںیم ۺوہ ۺوخد ۺاےنپ ۺذمیبہ ۺاقونؿ ۺےک ۺاطمقب ۺہلصیف ا‬
‫ہلصیفۺرکاےنۺےکۺےیلۺآپﷺۺےک اۺیسۺاسۺادیمۺرپۺآاجےتۺےھتۺہکۺشاتذۺآپﷺۺیکۺرشتعیۺںیمۺ ُاؿۺےکۺےیلۺوکیئۺدورساۺمکحۺ‬
‫وہۺاورۺاِسۺرطحۺوہۺاےنپۺذمیبہۺاقونؿۺیکۺریپویۺےسۺچبۺاجںیئ۔یبنۺارکؾﷺۺوکۺ ُاسۺوتۺیۺاایتخرۺاھتہکۺوہۺ ُاؿۺےکۺانتزاعتۺےکۺ‬
‫ےلصیفۺرکںی اۺیۺہنۺرکںی۔ۺاہںۺارگانتزاعتۺےکۺےلصیفۺرکںیۺوتۺدعؽۺےسۺرکںیۺویکہکن''ۺاِ ٌَِ اہّٰللا یُح ُِّب ال ُْن ْق ِس ِطی ْ اّن'' … '' ےبۺکشۺاہللۺ‬
‫وھجی ۺیبنۺ‬
‫دعؽ ۺرکےن ۺواولں ۺوک ۺیہ ۺدنسپ ۺفرامیا ۺےہ'' ۺ۔آی ۺ‪ ۴١‬ۺںیم ۺنادنیہ ۺیک ۺیئگ ۺہک ۺوہیدی ۺای ۺرطػ ۺوت ۺآپﷺوکاعمذ ۺاہلل ۺ ا‬
 ‫‪۵‬۔‬ ‫‪465‬‬ ‫‪ -۶‬اَل ُّبِحُيُهّٰللا‬
‫ےتھجمسۺےھتۺنکیلۺرھپیھبۺےلصیفۺےکۺےیلۺآپﷺۺےک اۺیسۺآےتۺےھتۺاورۺدورسیۺرطػۺوتراتۺوکۺاہللۺیکۺیچسۺاتکبۺےتھجمسۺےھتۺنکیلۺ‬
‫ُاسۺاکۺمکحۺامےننۺوکایترۺہنۺےھتۺ۔ۺاِس ر‬
‫ۺےسبھۺرکۺ ُاؿۺےکۺسفنۺرپسۺوہےنۺیکۺایکۺدلیلۺوہۺیتکسۺےہ؟‬

‫ا ٓ ی ‪۴۴‬‬
‫ۺاکفۺںیہ!‬
‫رشتعیۺےکۺاطمقبۺےلصیفۺہنۺرکےنۺواےل ر‬
‫ےبۺکشۺمہۺےنۺتارلۺیک وتراتۺ‬ ‫ۤاَّنِااَنْلَزْنَاَةىٰرْوَّتلا‬
‫ا ُسۺںیمۺدہابتۺاورروینشۺیھت‬ ‫اَهْيِفىًدُهَّوٌرْوُن‬
‫ےلصیفرکےتےھتا ُس ۺےکاطمقب ۺاتنیاءؑ ۺوج وخدیھبۺ‬
‫ُمُكْحَياَهِبَنْوُّيِبَّنلاَنْيِذَّلااْوُمَلْسَا‬
‫فرامربنداریۺرکےتۺےھت(اہللۺیک)‬
‫اُںۺولوگںۺےکےیلوجوہیدیۺوہےئ‬ ‫َنْيِذَّلِلاْوُداَه‬
‫اور(اِیسۺےکۺاطمقبۺےلصیفۺرکےتےھت)اشمخئۺاوراملعء‬ ‫َوَنْوُّيِنّٰبَّرلاَوُراَبْحَاْلا‬
‫اِسۺےیلۺہکۺوہۺاحمظفۺانبےئۺےئگۺےھتۺاہللۺیکۺاتکت ےکۺ‬ ‫اَمِباْوُظِفْحُتْساْنِمِبٰتِكِہّٰللا‬
‫اوروہۺےھتۺاِسۺرپوگاہ‬ ‫َواْوُناَكِهْيَلَعَءٓاَدَهُش‬
‫سپۺمبۺدروولوگںۺےسۺ‬ ‫اَلَفاُوَشْخَتَساَّنلا‬
‫اورۺۺدروۺھجمۺےس‬ ‫َوِنْوَشْخا‬
‫اورہنۺولۺریمیۺا تاتۺےکۺوعضۺۺوھتریۺیسۺتمیق‬ ‫َواَلاْوُرَتْشَتْيِتٰيٰاِباًنَمَثاًلْيِلَق‬
‫اوروجہلصیف ۺںیہنۺرکےتۺاُسۺےکاطمقب ۺوجتارل ۺایکےہۺ‬ ‫َوْنَمْمَّلْمُكْحَيۤاَمِبَلَزْنَاُهّٰللا‬
 ‫‪۵‬۔‬ ‫‪466‬‬ ‫‪ -۶‬اَل ُّبِحُيُهّٰللا‬

‫اہللۺےن‬
‫وتویہۺولگۺاکفرںیہ۔‬ ‫َكِٕىٰٓلوُاَفُمُهَنْوُرِفٰكْلاܜ‪۰۰‬‬
‫ارشدۺوہاہکۺمہۺےنۺوتراتۺیازؽۺیک سجۺںیمۺوتۺیکۺرضورتۺےکۺاطمقبۺاامیؿۺاورۺلمعۺےکۺےیلۺلمکمۺرامنہیئ‪،‬‬ ‫اِسۺآیۺںیمۺ ا‬
‫ظ‬
‫ۺانء ۺرکاؾ ۺؑ' ۺاملعء ۺقح ۺاور ۺوصایفءِ ۺ ا‬
‫عؾ ۺاِس ۺرپ ۺلمع ۺرکےت ۺےھت ۺاوراِس ۺےک ۺاطمقب ۺےلصیفرکےت ۺےھت۔ۺ‬ ‫اضہطب ۺاوررشتعی ۺوموجد ۺیھت۔ ا‬
‫ُاںیہنۺمکحۺاھتۺہکۺوہۺیسکۺالچلۺیاۺوخػۺیکۺوہجۺےسۺرشتعیۺےسۺولہپیہتۺہنۺرکںی۔ۺوجۺولگۺرشتعیۺےکۺاطمقبۺےلصیفۺںیہنۺرکےتۺویہۺوتۺ‬
‫ۺوہیۺ‬
‫ۺاظبر ۺہی ۺاطخب ۺوہیدےس ۺےہ ۺنکیل ۺہی ۺای ۺاوصیل ۺرامنہیئ ۺےہ ۺسج ۺاکانالؼ ۺوہیدو ۺاصنری ۺٰےک ۺالعوہ ۺاملسمونں ۺرپیھب ا‬
‫اکف ۺںیہ۔ ر‬
‫ر‬
‫ۺوہیۺےہۺاملسمونںۺاکۺںیہن۔وجصخشۺرشتعیۺےکۺ‬ ‫ےہ۔ۺاِسۺاوصیلۺرامنہیئۺیک ُۺروۺےسۺرشتعیۺےکۺاطمقبۺہلصیفۺہنۺرکیاۺاکفروںۺاکۺاکؾ ا‬
‫ۺبقح ۺاتھجمس ۺےہ ۺرگم ۺعم ً ال ۺ ُاس ۺےکۺ‬
‫ۺاکف ۺےہ۔ ۺاور ۺوجرشتعی ۺوک ر‬ ‫الخػ ۺاِس ۺوہج ۺےس ۺہلصیف ا‬
‫ۺرکی ۺےہ ۺہک ۺوہ ۺرشتعی ۺوک ۺطلغ ۺاتھجمس ۺےہ ۺوہ ۺراک ر‬
‫ۺرکیۺےہۺوہۺارگہچۺاخرجۺازۺتلمۺوتۺںیہنۺرگمۺیلمعۺوطرۺرپۺاکفرۺیہۺےہ۔‬
‫الخػۺہلصیف ا‬

‫ا ٓ ی ‪۴۵‬‬
‫رشتعیۺےکۺاطمقبۺےلصیفۺہنۺرکےنۺواےلۺاظملۺںیہ!‬
‫اورمہۺےنھکلۺدتااھتوہیدےکےیلوتراتۺںیمۺ‬ ‫َواَنْبَتَكْمِهْيَلَعۤاَهْيِف‬
‫ہکۺاجںۺےکۺدبےلۺاجںۺوہیگ‬ ‫َّنَاَسْفَّنلاِسْفَّنلاِب‬
‫اورۺا ھکنۺےکۺدبےلۺا ھکن‬ ‫َوَنْيَعْلاِنْيَعْلاِب‬
‫اورۺتانۺےکۺدبےلۺتان‬ ‫َوَفْنَاْلاِفْنَاْلاِب‬
‫اورۺاکںۺےکۺدبےلۺاکں‬ ‫َوَنُذُاْلاِنُذُاْلاِب‬
 ‫‪۵‬۔‬ ‫‪467‬‬ ‫‪ -۶‬اَل ُّبِحُيُهّٰللا‬

‫اوردابتۺےکۺدبےلۺدابت‬ ‫َوَّنِّسلاِّنِّسلاِب‬
‫اوررومخںۺاکۺیھبۺدبہلۺھتایلاجےئۺاگ‬ ‫َوَحْوُرُجْلاٌصاَصِق‬
‫وتسجۺےنۺاعمفۺرکدتااصقضۺوک‬ ‫ْنَمَفَقَّدَصَتٖهِب‬
‫وتہیۺافکرہۺےہۺاُسۺےکےیل‬ ‫َوُهَفٌةَراَّفَكٗهَّل‬
‫اوروجہلصیف ۺںیہنۺرکےتۺا ُسۺےکاطمقب ۺوجتارل ۺایکےہۺ‬
‫َوْنَمْمَّلْمُكْحَيۤاَمِبَلَزْنَاُهّٰللا‬
‫اہللۺےن‬
‫وتویہۺولگۺظاملۺںیہ۔‬ ‫َكِٕىٰٓلوُاَفُمُهَنْوُمِلّٰظلاܝ‪۰۰‬‬
‫وتراتۺںیمۺاصقصۺاکۺاقونؿۺایبۺؿۺایکۺایگۺہک ۺاجؿۺےکۺدبےلۺاجؿۺیل ۺاج ے ۺیگ‪ ،‬ۺآھکنۺےک ۺدبےل ۺآھکنۺوھپڑی ۺاج ےۺیگۺ‪ ،‬اۺیکۺےک ۺدبےلۺ‬
‫ۺاکیۺاج ےۺاگ‪،‬ۺدایۺےکۺدبےلۺدایۺوتڑاۺاج ےۺاگۺاورۺزمخۺےکۺدبےلۺواسیۺیہۺزمخۺاگل اۺیۺاج ےۺاگ۔ۺ‬
‫ایکۺاکیٹۺاج ےۺیگ‪،‬ۺاکؿۺےکۺدبےلۺاکؿ ا‬
‫وریء اۺیۺرجموحۺوہےنۺواالۺصخشۺرجمؾۺوکۺاعمػۺرکدےۺوتۺاِسۺیکۺااجزتۺےہ۔ۺاعمػۺرکےنۺواےلۺےکۺےیلۺ ُاسۺیکۺ‬
‫اہتبلۺارگۺوتقمؽۺےکۺ ا‬
‫ہیۺیکین ۺ ُاسۺےک ۺگاوہںۺاکۺافکرہۺنب ۺاج ے ۺیگ۔ ۺاہتبلۺوج ۺولگۺاصقصۺےکۺاِسۺرش یۺمکحۺےک ۺاطمقبۺےلصیفۺہن ۺرکںیۺوت ۺاےسیۺیہۺولگۺاظملۺ‬
‫ںیہ۔ۺدعؽۺرصػۺاہللۺاعتیلٰۺیہۺےکۺمکحۺںیمۺےہ۔ۺرش یۺمکحۺےسۺہۺرکۺہلصیف ِ‬
‫ۺالخػۺدعؽۺےہۺاورۺااسیۺمکحۺدےنیۺواالۺاظملۺےہ۔‬

‫ا ٓ ی ات ‪ ۴۶‬ۺ ی ا ۺ ‪۴۷‬‬
‫رشتعیۺےکۺاطمقبۺےلصیفۺہنۺرکےنۺواےلۺافقسۺںیہ!‬
‫ۺوقنس ۺدقم ۺرپعنسیؑ ۺانبۺ‬
‫ِ‬ ‫اورمہ ۺےنےھچیپ ۺاجیھباُیہن ۺےک‬
‫َواَنْيَّفَقىٰۤلَعْمِهِراَثٰاىَسْيِعِبِنْباَمَيْرَم‬
‫رممی ۺۺوک‬
 ‫‪۵‬۔‬ ‫‪468‬‬ ‫‪ -۶‬اَل ُّبِحُيُهّٰللا‬

‫وہۺدصتقیۺرکےتۺوہےئۺا ےئۺاُسۺیکۺوجۺاُںۺےکۺساےنم ۺاھتۺ‬

‫َّواًقِّدَصُماَمِّلَنْيَبِهْيَدَيَنِمِةىٰرْوَّتلا‬
‫وتراتۺںیمۺےس‬
‫اورمہۺےنۺدیۺاُںیہنۺالیجن‬ ‫َوُهٰنْيَتٰاَلْيِجْنِاْلا‬
‫اُسۺںیمۺدہابتۺاورروینشۺیھت‬ ‫ِهْيِفىًدُهَّوٌرْوُن‬
‫وہ ۺدصتقی ۺرکےن ۺوایل ۺیھت ۺاُس ۺیک ۺوجاُس ۺےس ۺےلہپ ۺاھت ۺ‬
‫َّواًقِّدَصُماَمِّلَنْيَبِهْيَدَيَنِمِةىٰرْوَّتلا‬
‫وتراتۺںیمۺےس‬
‫اورۺوہۺدہابتۺاورتحیصنۺیھتۺویقتمںۺےکۺےیل۔‬ ‫َوىًدُهَّوًةَظِعْوَمَنْيِقَّتُمْلِّلܞ‪۰۰‬‬
‫اوراچےیہ ۺہک ۺہلصیف ۺرکںی ۺالیجن ۺواےلاُس ۺےک ۺاطمقبۺ‬
‫َوْمُكْحَيْلُلْهَاِلْيِجْنِاْلاۤاَمِبَلَزْنَاُهّٰللاِهْيِفؕ‬
‫وجتارلۺایکۺےہۺاہللۺےنۺاِس ۺںیمۺ‬
‫اوروجہلصیفۺںیہنۺرکےتۺاُس ۺےکۺاطمقب ۺوجتارلۺایک ۺےہۺ‬
‫َوْنَمْمَّلْمُكْحَيۤاَمِبَلَزْنَاُهّٰللا‬
‫اہللۺےن‬
‫وتۺویہۺولگۺافقسۺںیہ۔‬ ‫َكِٕىٰٓلوُاَفُمُهَنْوُقِسٰفْلاܟ‪۰۰‬‬
‫ۺآیتۺںیمۺآاگہۺایکۺایگۺہکۺرضحتۺعنسی ٰؑؑ ۺوکیئۺاینۺدنیۺےلۺرکۺںیہنۺآ ےۺےھتۺہکلبۺویہۺایۺدنی‪،‬ۺوجۺامتؾۺےلھچپ ا‬
‫ۺان ۺءؑ اکۺدنیۺاھت‪ُ ،‬اؿۺ‬ ‫اِؿ ا‬
‫ۺانءۺؑاورۺاسہقبۺآامسینۺاتکوبںۺںیمۺوموجدۺقحۺیکۺدصتقیۺرکےتۺےھت۔اہللۺ‬
‫اکۺدنیۺیھبۺاھتۺاورۺ ُایسۺیکۺرطػۺوہۺدوعتۺدےتیۺےھت۔اسہقب ا‬
‫اعتیلٰ ۺےن ۺ ُاںیہن ۺالیجن ۺاطع ۺیک ۺیھت۔وترات ۺیک ۺرطح ۺ ُاس ۺںیم ۺیھب ۺاناونں ۺیک ۺدہای ۺاور ۺریخوخایہ ۺےک ۺےیل ۺلمکم ۺرامنہیئ ۺیھت۔ ۺالہِۺ‬
‫ۺدیایگ ۺاھت ۺہک ۺاہلل ۺاعت ٰیل ۺیک ۺاطع ۺرکدہ ۺرشتعی ۺےک ۺاطمقب ۺےلصیف ۺرکںی۔ ۺوج ۺولگ ۺاہلل ۺاعت ٰیل ۺیک ۺاطع ۺرکدہ ۺرشتعی ۺےک ۺاطمقبۺ‬
‫الیجن ۺوک ۺمکح ا‬
‫ےلصیفۺںیہنۺرکےتۺویہۺوتۺافقسۺینعیۺاہللۺاعتیلٰۺےکۺیایغۺںیہ۔‬
 ‫‪۵‬۔‬ ‫‪469‬‬ ‫‪ -۶‬اَل ُّبِحُيُهّٰللا‬
‫ہارےۺےیل ِ‬
‫ۺاقمؾۺاوسفسۺےہۺہکۺاملسمونںۺیکۺاینپۺتموںیتمۺوہےنۺےکۺیاووجدۺہارےۺاہںۺوقانین'ۺرشتعیۺےکۺاطمقبۺںیہنۺںیہ۔ۺ‬
‫اب ۺادتقار ۺیھب ۺتقیقح ۺےک ۺاابتعر ۺےس ۺرفک‪ ،‬ۺملظ ۺاور ۺاہلل ۺاعتیلٰ ۺیک ۺواغوت ۺےک ۺجرامئ ۺےک ۺیربکتۺ‬ ‫اِؿ ا‬
‫ۺآیت ۺیک ُۺرو ۺےس ۺآج ۺہارے ۺاری ِ‬
‫ۺاجبۺںیہن۔ۺاہللۺ‬
‫ۺرزگ ر‬ ‫وہرےہۺںیہ۔ۺاِسۺوصرتۺلاؽۺوکۺوگاراۺرکانیلۺاورۺاےسیۺاکفراہنۺ‪،‬ۺاظاملہنۺاورۺیاایغہنۺاظنؾۺےکۺالخػۺجذودہجۺہن ا‬
‫ۺرکی ر‬
‫اعتیلٰۺںیمہۺذاف ِذۺرشتعیۺےکۺےیلۺامؽۺوۺاجؿۺےس رۺ‬
‫ۺرنکممۺوکششۺرکےنۺیکۺوتقیفۺاطعۺفرام ے۔آنیم!‬

‫ا ٓ ی ات ‪ ۴۸‬ۺ ی ا ۺ ‪۴۹‬‬
‫وخااشہتۺیکۺریپویۺہنۺرکو‪،‬رشتعی اۺیذفۺرکو‬
‫ت ۺیک ۺرطف ۺاتکت ۺقحۺ‬
‫اور ۺاے ۺیبنؐ!مہ ۺےن ۺتارل ۺیک ۺا ؐ‬
‫َوۤاَنْلَزْنَاَكْيَلِاَبٰتِكْلاِّقَحْلاِب‬
‫ےکۺساھت‬
‫ۺدصتقی ۺرکےن ۺوایل ۺےہاُس ۺیک ۺوج ۺاِس ۺےس ۺےلہپ ۺےہۺ‬
‫اًقِّدَصُماَمِّلَنْيَبِهْيَدَيَنِمِبٰتِكْلا‬
‫اتکوبںۺںیمۺےسۺ‬
‫اوررگناںۺےہۺا ُسۺرپ‬ ‫َواًنِمْيَهُمِهْيَلَع‬
‫سپ ۺہلصیف ۺےئجیک ۺاُں ۺےک ۺدرایمں ۺاُس ۺےکاطمقب ۺوجتارلۺ‬
‫ْمُكْحاَفْمُهَنْيَبۤاَمِبَلَزْنَاُهّٰللا‬
‫ایکےہۺاہللۺےنۺ‬
‫اورریپوی ۺہن ۺےئجیک ۺاُں ۺیک ۺوخاہشات ۺیک ۺہب ۺرک ۺا ُس ۺےس ۺوجۺ‬
‫َواَلْعِبَّتَتْمُهَءٓاَوْهَااَّمَعَكَءٓاَجَنِمِّقَحْلا‬
‫ااکچۺےہۺا تؐۺےکتاس ۺقحۺںیمۺےس‬
‫ۺےکےیلاقونںۺ‬
‫ِ‬ ‫مہ ۺےنانبتاےہمت ۺںیم ۺےس ۺہرامب‬
‫ٍّلُكِلاَنْلَعَجْمُكْنِمًةَعْرِشَّواًجاَهْنِم‬
‫رشتعیۺاورۺرطہقیۺ‬
 ‫‪۵‬۔‬
‫اورارگۺۺاچاتہاہللانیقیًانبداتیںیہمتۺاتکۺامب‬
‫نکیل ۺوہۺا رامتااچاتہےہ ۺںیہمتۺاُس ۺںیم ۺوج ۺاُس ۺےن ۺدتاۺےہۺ‬
‫ںیہمتۺ‬
‫سپۺاتکۺدورسےۺےسۺا ےگۺولکنویکینںۺںیم‬
‫اہللۺیہۺیکۺرطفۺولۺتۺرکاجتاےہمتۺسبۺوک‬
‫رھپۺوہۺاتبدےۺاگںیہمتۺاُں ۺتاوتںۺیکۺتقیقح ۺنجۺںیمۺمتۺ‬
‫اخیالفۺایکرکےتےھت۔‬
‫اورہی ۺہک ۺہلصیف ۺےئجیک ۺاُں ۺےک ۺدرایمں ۺاُس ۺےک ۺاطمقب ۺوجۺ‬
‫تارلۺایکۺےہاہللۺےن‬
‫اورریپویۺہنۺےئجیکۺاُںۺیکۺوخاہشاتۺیک‬
‫اوروہایشررںیہۺاُںۺےسۺ‬
‫ںیہکۺوہۺاٹہہنۺدںیۺا تؐ وکۺ‬
‫اُسۺےکۺھچکۺہصحۺےسۺوجۺاُتاراۺےہۺاہللۺےنۺا تؐۺیکۺرطف‬
‫رھپارگۺوہۺرحۺرھپںیلۺ‬
‫وتاجںۺےئجیلۺہکۺاچاتہےہۺاہلل‬
‫ہکۺزسااچنہپےئۺاُںیہن ۺۺا ُںۺےکۺضعبۺگیاوہںۺیک‬
‫‪470‬‬ ‫‪ -۶‬اَل ُّبِحُيُهّٰللا‬
‫َوْوَلَءٓاَشُهّٰللاْمُكَلَعَجَلًةَّمُاًةَدِحاَّو‬
‫ْنِكٰلْمُكَوُلْبَيِّلْيِفۤاَمْمُكىٰتٰا‬
‫اوُقِبَتْساَفِتٰرْيَخْلا‬
‫ىَلِاِہّٰللاْمُكُعِجْرَماًعْيِمَج‬
‫ْمُكُئِّبَنُيَفاَمِبْمُتْنُكِهْيِفَنْوُفِلَتْخَتܠ‪۰۰‬‬
‫َوِنَاْمُكْحاْمُهَنْيَبۤاَمِبَلَزْنَاُهّٰللا‬
‫َواَلْعِبَّتَتْمُهَءٓاَوْهَا‬
‫َوْمُهْرَذْحا‬
‫ْنَاَكْوُنِتْفَّي‬
‫ْۢنَعِضْعَبۤاَمَلَزْنَاُهّٰللاَكْيَلِاؕ‬
‫ْنِاَفاْوَّلَوَت‬
‫ْمَلْعاَفاَمَّنَاُدْيِرُيُهّٰللا‬
‫ْنَاْمُهَبْيِصُّيِضْعَبِبْمِهِبْوُنُذ‬
 ‫‪۵‬۔‬ ‫‪471‬‬ ‫‪ -۶‬اَل ُّبِحُيُهّٰللا‬

‫اورۺےبۺکشۺتہبۺےسولگانیقیًتافرامں ۺںیہ۔‬ ‫َوَّنِااًرْيِثَكَنِّمِساَّنلاَنْوُقِسٰفَلܡ‪۰۰‬‬

‫دی ۺایگ ۺہک ۺاہلل ۺاعتیلٰ ۺےک ۺیازؽ ۺرکدہ ۺااکحامت ۺوک اۺیذف ۺایکۺ‬
‫ۺدویر ۺمکح ۺ ا‬ ‫اِؿ ۺآیات ۺںیم ۺیبن ۺرکمﷺ ۺاور ۺ ُاؿ ۺےک ۺوتطس ۺےس ِ‬
‫ۺام ۺہملسم ۺوک ا‬
‫ں ۺوکۺرشتعیۺاورۺ ُاسۺےکۺذافذۺےکۺوحاےلۺ‬
‫ۺرۺدورۺںیمۺاےنپۺروسول ؑ‬
‫اج ےۺاورۺولوگںۺیکۺوخااشہتۺیکۺریپویۺہنۺیکۺاج ے۔ۺاہللۺاعتیلٰۺےن ر‬
‫ےسۺرطقیِۺاکرۺیکۺدہایۺاطعۺفرامیئ۔ۺاہللۺاعتیلٰۺاچاتہۺوتۺاناونںۺوکۺفروتشںۺیکۺرطحۺرشتعیۺیکۺیادنبیۺرپۺوبجمرۺرکداتیۺنکیلۺ ُاسۺےنۺااسیۺ‬
‫ۺدی ۺےہ۔ ۺوج ۺولگ ۺرشتعی ۺےک ۺذافذ ۺاور ۺیکین ۺےک ۺاکومں ۺںیم ۺتقبس ۺرکںی ۺےگ'ۺ‬
‫ںیہن ۺایک۔ ۺ ُاس ۺےن ۺاناونں ۺوک ۺااحتمؿ ۺےک ۺےیل ۺاایتخر ا‬
‫ۺآجت ۺےک ۺذعاب ۺاک ۺاکشر ۺوہںۺ‬
‫دایمئ ۺوتمعنں ۺاور ۺذلوتں ۺےس ۺرسفراز ۺوہں ۺےگ۔ ۺوج ۺولگ ۺااسی ۺںیہن ۺرکںی ۺےگ ۺوہ ۺداین ۺیک ۺروسایئ ۺاور ر‬
‫ےگ۔‬

‫ا ٓ ی ‪۵۱‬‬
‫ایکۺاچےتہۺوہ'ۺاعدالہنۺرشتعی اۺیۺاظاملہنۺاجتیلہ؟‬
‫وتۺایکۺوہۺاجتیلہۺاکۺہلصیفۺاچےتہۺںیہ؟‬ ‫َمْكُحَفَاِةَّيِلِهاَجْلاَنْوُغْبَي‬
‫اوروکںۺرتادہۺرتہبۺےہۺاہللۺےسۺہلصیفۺںیمۺاُںۺےکۺےیلۺوجۺ‬
‫َوْنَمُنَسْحَاَنِمِہّٰللااًمْكُحٍمْوَقِّلَنْوُنِقْوُّيؒܢ‪۰۰‬‬
‫نیقیۺرےتھکۺںیہ۔‬
‫اِسۺآیۺںیمۺوھجنھجڑےنۺےکۺاولسبۺںیمۺاالسؾۺاوراجتیلہۺاکۺومازہنۺایکۺایگےہ۔اہللۺاعت ٰیلۺےنۺاالسؾۺےکۺذرہعیۺاناونںۺوکۺامؽ'اجؿۺ‬
‫ۺآبو ۺےک ۺ ظفح ۺےکۺےیلۺاعدالہن ۺرشتعیۺاطع ۺفرامیئۺ۔ ۺاالسؾۺےس ۺلبقۺاکۺزامہنۺدو ِرۺاجتیلہ ا‬
‫ۺالہکی ۺےہ۔ابۺوجۺولگ ۺاہللۺاعتیلٰ ۺیکۺاطعۺ‬ ‫اور ر‬
‫رکدہۺاعدالہنۺرشتعیۺوک اۺیذفۺںیہنۺرکۺرےہۺایکۺوہۺاجتیلہۺےکۺاظاملہنۺدورۺوکۺاجریۺرانھکۺاچےتہۺںیہ؟اہتبلۺنیقیۺرےنھکۺواولںۺےکۺےیلۺاہللۺ‬
‫ۺبھۺرکۺںیہ۔اہللۺاعتیلٰۺںیمہۺنیقیۺاطعۺفرام ے۔آنیم !‬
‫اعتیلٰۺےکۺااکحامتۺیہۺسۺےس ر‬
 ‫‪۵‬۔‬ ‫‪472‬‬
‫ا ٓ ی ات ‪ ۵۸‬ۺ ی ا ۺ ‪۵۱‬‬
‫وہیدویںۺاورۺاسیعویئںۺوکۺدوسۺمۺانبؤ‬
‫اےۺوہۺولوگۺوجۺاامیںۺالےئۺوہ!‬
‫ہنۺانبووہیدویںۺاوراسیعویئںۺوکدوسب‬
‫اُںۺںیمۺےسۺھچکۺا سپۺںیمۺدوسبۺںیہۺدورسوںۺےک‬
‫اورسجۺےنۺۺدوسبۺانبتااُںیہنۺمتۺںیمۺےسۺ‬
‫وتتالہبشۺوہۺاُیہنۺںیمۺےسۺےہ‬
‫ےبۺکشۺاہللۺدہابتۺںیہنۺداتیظاملۺوقمۺوک۔‬
‫رھپمتۺدےتھکیۺوہۺاُںیہنۺنجۺےکۺدولںۺںیمۺامیبریۺےہ‬
‫وہۺدورۺرکۺۺاجےتۺںیہۺاُںۺںیم‬
‫ےتہکۺںیہۺمہۺدرےتۺںیہۺہکۺا اجےئۺمہۺرپوکیئۺرگدسۺ‬
‫وتقربیۺےہۺۺاہللۺہکۺےلۺا ےئۺحتفۺ‬
‫تاوکیئۺاعمملہۺاینپۺرطفۺےس‬
‫ۺرھپوہ ۺوہاجںیئ ۺےگ ۺاُس ۺرپوجاُنہوں ۺےناپھچراھکاھت ۺاےنپۺ‬
‫اْوُحِبْصُيَفىٰلَعۤاَماْوُّرَسَاْۤيِفْمِهِسُفْنَاَنْيِمِدٰنܤ‪۰۰‬‬
‫ویجںۺںیمۺتادم۔‬
‫‪ -۶‬اَل ُّبِحُيُهّٰللا‬
‫اَهُّيَاٰۤيَنْيِذَّلااْوُنَمٰا‬
‫اَلاوُذِخَّتَتَدْوُهَيْلاَوىٰۤرٰصَّنلاَءٓاَيِلْوَا‬
‫ْمُهُضْعَبُءٓاَيِلْوَاٍضْعَبؕ‬
‫َوْنَمْمُهَّلَوَتَّيْمُكْنِّم‬
‫ٗهَّنِاَفْمُهْنِم‬
‫َّنِاَهّٰللااَليِدْهَيَمْوَقْلاَنْيِمِلّٰظلاܣ‪۰۰‬‬
‫ىَرَتَفَنْيِذَّلاْيِفْمِهِبْوُلُقٌضَرَّم‬
‫َنْوُعِراَسُّيْمِهْيِف‬
‫َنْوُلْوُقَيىٰۤشْخَنْنَااَنَبْيِصُتٌةَرِٕىٓاَد‬
‫ىَسَعَفُهّٰللاْنَاَيِتْاَّيِحْتَفْلاِب‬
‫ْوَاٍرْمَاْنِّمٖهِدْنِع‬
 ‫‪۵‬۔‬ ‫‪473‬‬ ‫‪ -۶‬اَل ُّبِحُيُهّٰللا‬

‫اورںیہکۺےگۺوہۺولگۺوجاامیںۺالےئ‬ ‫َوُلْوُقَيَنْيِذَّلااْۤوُنَمٰا‬
‫ایکہیۺںیہۺوہۺوہنجںۺےنۺمسقۺاھکیئۺیھتۺاہللۺیک‬ ‫ِءٓاَلُؤٰۤهَاَنْيِذَّلااْوُمَسْقَاِهّٰللاِب‬
‫رورۺدےتیۺوہےئۺاینپۺومسقںۺرپ‬ ‫َدْهَجْمِهِناَمْيَا‬
‫ۺےبۺکشۺوہانیقیًاہمترےۺساھتۺںیہ‬ ‫ْمُهَّنِاْمُكَعَمَل‬
‫اضعئۺوہےئگۺاُںۺےکۺاامعل‬ ‫ْتَطِبَحْمُهُلاَمْعَا‬
‫رھپۺوہۺوہۺےئگۺاسخرہۺتاےنۺواےل۔‬ ‫اْوُحَبْصَاَفَنْيِرِسٰخܥ‪۰۰‬‬
‫اِؿۺآیاتۺںیمۺاہللۺاعت ٰیل ۺےنۺعنمۺف ا‬
‫رامیۺےہۺہکۺوہیدویںۺاورۺاسیعویئںۺےسۺدیلۺدویتسۺاورۺقلعتۺمۺاقمئۺرکو۔ۺاملسمونںۺےکۺالخػۺوہۺ‬
‫ایۺدورسےۺےکۺدوسۺاورۺدمداگرۺںیہ۔ۺوجۺ ُاؿۺےسۺدویتسۺرکےۺاگ'رو ِزۺایقمۺ ُاسۺاکۺرشح ُاؿۺیہۺےکۺاسھتۺوہاگۺاورۺمنہجۺںیمۺ ُاؿۺاکۺ‬
‫ٔبۺوہرکۺ ُاؿۺےسۺدویتسۺرکےتۺںیہۺ‬
‫ۺاظریۺشاؿۺوۺوشتکۺےسۺاتم ر‬
‫اسیھتۺوہاگ۔ۺہیۺداینۺدارۺمسقۺےکۺولگۺںیہۺوجۺ ُاؿۺےکۺامؽۺواابسبۺاور ر‬
‫ۺرۺاصقنؿۺےسۺوفحمظۺرکںیلۺےگ۔ۺرقنعیۺاہللۺاعتیلٰۺاِؿۺاکفروں وک ِ‬
‫ۺااجنؾۺدبۺےسۺدواچرۺرکےۺ‬ ‫اورۺےتھجمسۺںیہۺہکۺاِسۺدویتسۺےسۺوخدۺوک ر‬
‫اگۺاورۺ ُاؿۺےسۺدوایتسںۺرکےنۺواےل اۺیؾۺاہندۺاملسمؿۺاےنپۺےیک رپۺرشاسمرۺوہںۺےگ۔‬

‫ا ٓ ی ‪۵۴‬‬
‫اہللاعتیلٰۺےکۺوبحمبۺدنبوںۺیکۺافصت‬
‫ۺ‬
‫اےۺوہۺولوگۺوجۺاامیںۺالےئۺوہ!‬ ‫اَهُّيَاٰۤيَنْيِذَّلااْوُنَمٰا‬
‫وجرھپایگمتۺںیمۺےسۺاےنپۺدنیۺےس‬ ‫ْنَمَّدَتْرَّيْمُكْنِمْنَعٖهِنْيِد‬
‫وتۺرقنعبیۺےلۺا ےئۺاگاہللۺاتکۺایسیۺوقمۺوک‬ ‫َفْوَسَفيِتْاَيُهّٰللاٍمْوَقِب‬
 ‫‪۵‬۔‬ ‫‪474‬‬ ‫‪ -۶‬اَل ُّبِحُيُهّٰللا‬

‫اہللۺتبحمۺرکےۺاگاُںۺےسۺاوروہۺتبحمۺرکںیۺےگۺاُسۺےس‬ ‫ْمُهُّبِحُّيَوۤٗهَنْوُّبِحُي‬
‫رنمۺوہںۺےگۺومونمںۺرپ‬ ‫ٍةَّلِذَاىَلَعَنْيِنِمْؤُمْلا‬
‫تخسۺوہۺںۺےگۺاکفروںۺرپ‬ ‫ٍةَّزِعَاىَلَعَنْيِرِفٰكْلا‬
‫اہجدۺرکںیۺےگۺاہللۺیکۺراہۺںیم‬ ‫َنْوُدِهاَجُيْيِفِلْيِبَسِہّٰللا‬
‫اورۺہنۺدرںیۺےگۺیسکۺمالمبۺرکےنۺواےلۺیکۺمالمبۺےس‬ ‫َواَلَنْوُفاَخَيَةَمْوَلٍمِٕىٓاَل‬
‫ہیۺاہلل ۺاکۺلضفۺےہۺ‬ ‫َكِلٰذُلْضَفِہّٰللا‬
‫وہۺداتیۺےہۺاِےسےسجۺاچاتہۺےہ‬ ‫ِهْيِتْؤُيْنَمُءٓاَشَّي‬
‫اوراہللۺبریۺوتعسۺواال‪،‬ۺسبۺھچکۺاجےننۺواالۺےہ۔‬ ‫َوُهّٰللاٌعِساَوٌمْيِلَعܦ‪۰۰‬‬
‫اِس ۺ‬
‫ۺآیںیمۺاہللۺاعتیلٰۺےکۺوبحمبۺدنبوںۺیکۺیاچنۺافصتۺایبؿۺیکۺیئگۺںیہ ‪:‬‬
‫ۺرکیےہۺاورۺوہۺاہللۺاعتیلٰۺےسۺتبحمۺرکےتۺںیہ۔‬
‫اہللۺاعتیلٰۺ ُاؿۺےسۺتبحم اۺ‬ ‫‪i‬ـ‬
‫ۺرنکممۺااثیرۺرکےنۺواےلۺوہےتۺںیہ۔‬
‫الہِۺاامیؿۺےکۺقحۺںیمۺااہتنیئۺرنؾۺینعیۺرمحۺدؽ‪،‬ۺہذرد‪،‬ۺمیلحۺاور ر‬ ‫‪ii‬ـ‬
‫ۺاکفروں ۺےک ۺوحاےل ۺےس ۺااہتنیئ ۺتخس ۺوہےت ۺںیہ ینعی ۺاےنپ ۺاامیؿ ۺیک ۺیگتخپ‪ ،‬ۺریست ۺیک ۺیازیکیگ‪،‬رکدار ۺیک ۺدنلبی‪،‬اوصؽۺ‬ ‫‪iii‬ـ‬
‫رپیتسۺاورۺدنیۺیکۺامحیۺںیمۺیایۺدقیمۺیکۺوہجۺےسۺاخمنیفلِۺاالسؾۺےکۺاقمہلبۺںیمۺرھتپۺیکۺاٹچؿۺیایۺوہےتۺںیہ۔دنیۺ‬
‫ےکۺدنمشۺاجؿۺےتیلۺںیہۺہکۺاہلل ۺاعتیلٰ ۺےکۺہیۺدنبےۺیروتۺتکس ۺںیہ رگمۺیسکۺتمیقۺرپۺیۺںیہن ۺتکسۺاورۺیسکۺدیاؤۺےسۺدبۺ‬
‫ںیہنۺتکس۔‬
‫ےیلامؽۺاورۺاجؿۺےسۺاہجدۺرکےتۺںیہ۔‬
‫وہۺاہللۺاعت ٰیلۺےکۺدنیۺیکۺغیلبتۺاورۺےبلغۺےک ۺ‬ ‫‪iv‬ـ‬
 ‫‪۵‬۔‬ ‫‪475‬‬ ‫‪ -۶‬اَل ُّبِحُيُهّٰللا‬
‫اہلل ۺاعتیلٰ ۺیک ۺراہ ۺںیم ۺاہجد ۺےک ۺوحاےل ۺےس ۺیسک ۺالمم ۺرکےن ۺواےل ۺیک ۺالمم ۺوک ۺاخرط ۺںیم ۺںیہن ۺالےت ۺاور ۺیسک ۺیکۺ‬ ‫‪v‬ـ‬
‫اخمتفل‪،‬زنطاور ۺارتعاض ۺیک ۺرپواہ ۺںیہن ۺرکےت۔ ۺدنیِ ۺقح ۺیک ۺریپوی ۺرکےن ۺاور ۺاِس ۺدنی ۺیک ُۺرو ۺےس ۺقح ۺوک ۺقح ۺاور اۺیلط ۺوکۺ‬
‫یالطۺےنہکۺےسۺوکیئۺتحلصمۺ ُاںیہنۺۺروکۺںیہنۺیتکسۺ۔‬
‫اِسۺآیۺںیمۺربخدارۺایکۺایگۺہکۺارگۺہیۺافصتۺہارےۺادنۺرۺوموجدںیہنۺںیہۺوتۺمہۺاہللۺاعتیلٰۺےکۺولطمبۺدنبےۺںیہنۺںیہ اورۺ ُاسۺےکۺ‬
‫دنی ۺےس ۺیلمع ۺوطر ۺرپ ۺرھپ ۺےکچ ۺںیہ۔ ۺارگمہ ۺےن ۺہی ۺافصت ۺاےنپ ۺادنر ۺدیپا ۺہن ۺںیک ۺوت ۺاہلل ۺاعتیلٰ ۺںیمہ ۺاےنپ ۺدنی ۺیک ۺربملعداری ۺےس ۺرحموؾۺ‬
‫رکدےۺاگۺاورۺیسکۺاورۺرگوہۺوکۺہیۺازعازۺدےۺدےۺاگۺوجۺذموکرہ اۺیالۺافصتۺاکۺلالمۺوہاگ۔ۺاہللۺاعتیلٰۺںیمہۺذموکرہۺیاالۺافصتۺاطعفرام ےۺاورۺ‬
‫رۺرطحۺیکۺرحمویمۺےسۺوفحمظۺفرام ے۔آنیم !‬
‫ر‬

‫ا ٓ ی ات ‪ ۵۵‬ۺ ی ا ۺ ‪۵۶‬‬
‫الہِۺاامیؿۺےکۺیقیقحۺدوسۺوکؿۺںیہ؟‬
‫ےبۺکشۺاہمترےۺدوسبۺوتۺاہللۺاورۺاُسۺےکۺروسلؐ ۺںیہ‬ ‫اَمَّنِاُمُكُّيِلَوُهّٰللاَوٗهُلْوُسَر‬
‫اوروہۺوجاامیںۺالےئ‪،‬وجاقمئۺرکےتۺںیہۺامنراوردےتیۺںیہۺ‬ ‫َوَنْيِذَّلااوُنَمٰاَنْيِذَّلاَنْوُمْيِقُيَةوٰلَّصلاَوَنْوُتْؤُي‬
‫روکٰہ‬ ‫َةوٰكَّزلا‬
‫اوروہۺاعزجیۺاایتخررکےنۺواےلۺںیہ۔‬ ‫َوْمُهَنْوُعِكٰرܧ‪۰۰‬‬
‫اوروجدویتسۺرکےۺاگۺاہللۺاورۺاُسۺےکۺروسلؐۺ‬ ‫َوْنَمَّلَوَتَّيَهّٰللاَوٗهَلْوُسَر‬
‫اوراُںۺےسۺوجاامیںۺالےئ‬ ‫َوَنْيِذَّلااْوُنَمٰا‬
‫وتۺےبۺکشۺاہللۺیکۺامجعبۺیہۺاغلتۺا ےنۺوایلۺےہ۔‬ ‫َّنِاَفَبْزِحِہّٰللاُمُهَنْوُبِلٰغْلاؒܨ‪۰۰‬‬
 ‫‪۵‬۔‬ ‫‪476‬‬ ‫‪ -۶‬اَل ُّبِحُيُهّٰللا‬
‫لہۺاامیؿۺےکۺیقیقحۺدوسۺاہللۺاعتیلٰ ۺ‪،‬ۺ ُاسۺےکۺروسؽﷺۺاوراےسیۺالہِۺاامیؿۺںیہۺوجۺامنزۺاقمئۺرکےنۺ‬ ‫اِؿ ا‬
‫ۺآیتۺںیمۺآاگہۺایکۺایگۺہکۺا ِ‬
‫ۺاعجیۺوۺااسکنریۺاایتخرۺرکےنۺواےلۺںیہ۔ۺوجۺولگۺاہللۺاعتیلٰ' ُاسۺےکۺ‬
‫واےلۺ'ۺزوکٰةۺاداۺرکےنۺواےلۺاورویکینںۺرپ اۺیزۺرکےنۺےکۺاجب ے ر‬
‫ۺآجۺاکۺرۺ‬
‫روسؽﷺۺاور اۺیلمعۺالہِۺاامیؿۺوکۺیہۺاانپۺلایمۺاورۺدوسۺانبںیئۺےگ'ۺوتۺاےسیۺولگۺاہللۺاعتیلٰۺیکۺامجعۺینعیۺزحبۺاہللۺںیہ۔ ر‬
‫ۺامجعیہۺاغلۺآےنۺوایلۺےہ۔‬
‫ۺ‬ ‫اہللۺاعت ٰۺیلیک‬

‫ا ٓ ی ات ‪ ۵۷‬ۺ ی ا ۺ ‪۵۸‬‬
‫دنیِۺاالسؾۺاکۺذماؼۺاڑاےنۺواولںۺوکۺدوسۺمۺانبؤ‬
‫اےۺوہۺولوگۺوجۺاامیںۺالےئۺوہ!ۺ‬ ‫اَهُّيَاٰۤيَنْيِذَّلااْوُنَمٰا‬
‫مب ۺانبو ۺاُں ۺوکوہنجں ۺےن ۺانبراھکےہاہمترےدنی ۺوکۺ‬ ‫اَلاوُذِخَّتَتَنْيِذَّلااْوُذَخَّتاْمُكَنْيِداًوُزُهَّواًبِعَل‬
‫یسنہۺاورلیھکۺاُں ۺںیمۺےسۺںیہنجۺدیۺیئگۺےہۺاتکت ۺمتۺ‬ ‫َنِّمَنْيِذَّلااوُتْوُاَبٰتِكْلاْنِمْمُكِلْبَقَوَراَّفُكْلا‬
‫ےسۺےلہپاوردورسےۺاکفروںۺوکۺدوسب‬
‫َءٓاَيِلْوَا‬
‫اورےتچبروہاہللۺیکۺتافرامینۺےس‬ ‫َواوُقَّتاَهّٰللا‬
‫ارگمتۺومنمۺوہ۔‬ ‫ْنِاْمُتْنُكَنْيِنِمْؤُّمܩ‪۰۰‬‬
‫اورخب متۺاکپرےتۺوہامنرےکےیل‬ ‫َواَذِاْمُتْيَداَنىَلِاِةوٰلَّصلا‬
‫ۺوہۺانبۺےتںیہۺاِےسۺیسنہۺاورلیھک‬ ‫اَهْوُذَخَّتااًوُزُهَّواًبِعَل‬
‫اِس ۺےیل ۺہکۺہیۺوہۺولگۺںیہۺوجےتھجمسۺںیہنۺںیہ۔‬ ‫َكِلٰذْمُهَّنَاِبٌمْوَقاَّلَنْوُلِقْعَيܪ‪۰۰‬‬
 ‫‪۵‬۔‬ ‫‪477‬‬ ‫‪ -۶‬اَل ُّبِحُيُهّٰللا‬
‫اِؿ ۺآیات ۺںیم املسمونں ۺوک ۺای اۺیر ۺرھپ ۺعنم ۺایک ۺایگ ۺہک ۺاےسی ۺاکفروں ۺےس ۺدوایتسں ۺم ۺرکو ۺوج ۺاہمترے ۺدنی ۺوک ۺلیھک ۺامتہش ۺےتھجمسۺ‬
‫ںیہ۔متۺجۺاذاؿۺدےتیۺوہوتۺ ُاسۺیکۺںیلقنۺایارےتۺںیہ۔ۺ ُاسۺےکۺاافلظۺہنۺرصػۺدبےتلۺںیہۺہکلبۺخسمۺ رکےتۺںیہ۔ۺآوازںیۺسکۺسکۺ‬
‫رکۺ ُاسۺاکۺذماؼۺاڑاےتۺںیہ۔ۺ ُاؿۺیکۺہیۺرحںیتکۺےبۺیلقعۺاکۺرہظمۺںیہ۔ۺارگۺوہۺاہجلۺاورۺیاداینۺںیمۺالتبمۺہنۺوہےتۺوتۺاملسمونںۺےسۺذمیبہۺ‬
‫گ‬
‫االتخػۺرےنھکۺےکۺیاووجدۺایسیۺ ھنٹااۺرحاکتۺ ُاؿۺےسۺرسزدۺہنۺوہںیت۔ ر‬
‫ۺآجۺوکؿۺوقعمؽۺآدیمۺہیۺدنسپۺرکۺاتکسۺےہۺہکۺجۺوکیئۺرگوہۺاہللۺ‬
‫ےیلراکرےۺوتۺ ُاسۺاکۺذماؼۺاڑایاۺاج ے۔‬
‫اعت ۺیلٰیکۺابعدتۺےکۺ ۺ‬

‫ا ٓ ی ات ‪ ۵۹‬ی ا ‪۶۱‬‬
‫ۺبنیۺولگۺوکؿۺںیہ؟‬
‫اہللاعتیلٰۺےکۺبردیۺدب ر‬
‫ۺ‬
‫اےۺیبنؐ!فرامےیئۺاےۺالہِۺاتکت‬
‫ایکۺدضۺےہۺںیہمتۺمہۺےس‬
‫رصفۺہیۺہکۺمہۺاامیںۺالےئۺاہللۺرپ‬
‫اورۺاُسۺکالمۺرپۺوجتارلۺایکۺایگۺامہریۺرطف‬
‫اورۺاُسۺکالمۺرپۺوجتارلۺایکۺایگاِسۺےسۺےلہپ‬
‫اورۺتالہبشۺمتۺںیمۺےسۺاکیرۺافقسۺںیہ۔‬
‫اے ۺیبنؐ!فرامےیئ ۺایک ۺںیم ۺںیہمت ۺاتبوں ۺرتادہ ۺبرا ۺاِس ۺےسۺ‬
‫دبےلۺےکۺاابتعرۺےساہللۺےکۺاہں‬
‫اےسیۺولگۺتنعلۺیکۺنجۺرپۺاہللۺےنۺ‬
‫ْلُقَلْهَاٰۤيِبٰتِكْلا‬
‫ْلَهَنْوُمِقْنَتۤاَّنِم‬
‫ۤاَّلِاْنَااَّنَمٰاِهّٰللاِب‬
‫َوۤاَمَلِزْنُااَنْيَلِا‬
‫َوۤاَمَلِزْنُاْنِمُلْبَق‬
‫َوَّنَاْمُكَرَثْكَاَنْوُقِسٰفܫ‪۰۰‬‬
‫ْلُقْلَهْمُكُئِّبَنُاٍّرَشِبْنِّمَكِلٰذًةَبْوُثَمَدْنِع‬
‫ِہّٰللا‬
‫ْنَمُهَنَعَّلُهّٰللا‬
 ‫‪۵‬۔‬ ‫‪478‬‬ ‫‪ -۶‬اَل ُّبِحُيُهّٰللا‬

‫اوروہۺبضغۺتانۺوہاۺنجۺرپ‬ ‫َوَبِضَغِهْيَلَع‬
‫اورۺانبےئۺنجۺںیمۺےسۺےدنرۺاورۺزنخری‬ ‫َوَلَعَجُمُهْنِمَةَدَرِقْلاَوَرْيِزاَنَخْلا‬
‫اورۺوہنجںۺےنۺےدنیگۺیکۺظاوغتۺیک‬ ‫َوَدَبَعَتْوُغاَّطلا‬
‫ہیۺولگۺرتادہۺبرےۺںیہۺدرےجۺںیم‬ ‫َكِٕىٰٓلوُاٌّرَشاًناَكَّم‬
‫ن‬
‫اورۺۺرتادہۺ ھیکےۺوہےئۺںیہۺدیسیھۺراہۺےس۔‬ ‫َّوُّلَضَاْنَعِءٓاَوَسِلْيِبَّسلاܬ‪۰۰‬‬
‫لہۺاتکبۺیکۺدینمشۺیکۺوہجۺضحمۺہیۺےہۺہکۺاملسمؿۺاہللۺاعتیلٰ'ۺفرآؿِ ۺمیکحۺاورۺامتؾۺآامسینۺ‬
‫ۺآیتۺآاگہۺرکریہۺںیہۺہکۺاملسمونںۺےسۺا ِ‬
‫ہی ا‬
‫رگہیۺدضۺاورۺبصعتۺیکۺ‬
‫اتکوبںۺرپۺاامیؿۺالرکۺقحۺےکۺربملعدارۺنبۺےئگۺںیہۺہکبجۺوہۺوخدۺافقسۺںیہۺاورۺاجےتنۺںیہۺہکۺوہۺرمگایہۺرپۺںیہ۔ ا ۺ‬
‫ۺااحصبۺسۺیکۺرطحۺوہاگۺنجۺرپۺاہللۺاعتیلٰۺاکۺبضغۺیازؽۺوہا۔ ُاسۺےنۺ ُاؿۺرپۺ‬
‫وہجۺےسۺاےنپۺرمگاہۺنکۺاقعدئۺرپۺاڑےۺرےہۺوتۺ ُاؿۺاکۺرشح ِ‬
‫ۺامیاھتۺینعیۺرشتعیۺےکۺاجب ےۺ‬
‫تنعلۺیکۺ۔ ُاؿۺںیمۺےسۺھچکۺوکۺدنبرۺاورۺزنخبرۺانبدیا۔درالصۺ ُاوہنںۺےنۺاہللۺاعتیلٰۺےکۺاجب ےۺاطوغتۺاکۺاہک اۺ‬
‫ۺبنیۺااجنؾۺےسۺدواچرۺوہ ےۺوہ ےۺےھت۔‬
‫نمۺامےنۺوقانینۺیکۺریپویۺیکۺیھت۔ۺوہۺدیسیھۺراہۺےسۺکٹھبۺےئگۺےھتۺاورۺدب ر‬

‫ا ٓی ات ‪ ۶۸‬ۺ ی ا ۺ ‪۶۱‬‬
‫الہِۺاتکبۺےکۺرشانمکۺجرامئ‬
‫(اےۺاملسمون!)ۺخبۺا ےتۺںیہۺالہِۺاتکتۺاہمترےۺتاسۺ‬ ‫َواَذِاْمُكْوُءٓاَج‬
‫ےتہکۺںیہۺہکۺمہۺاامیںۺالےئ‬ ‫اْۤوُلاَقاَّنَمٰا‬
‫ماالہکنانیقیًوہۺدالخۺوہےئرفکےکۺساھت‬ ‫َوْدَقاْوُلَخَّدِرْفُكْلاِب‬
‫اورۺوہۺانیقیً لکنۺےئگاُیسۺےکۺساھتۺ‬ ‫َوْمُهْدَقاْوُجَرَخٖهِب‬
 ‫‪۵‬۔‬ ‫‪479‬‬ ‫‪ -۶‬اَل ُّبِحُيُهّٰللا‬

‫اورۺاہللۺرتادہۺاجےننۺواالۺےہۺوجوہۺاپھچتارکےتۺںیہ۔‬ ‫َوُهّٰللاُمَلْعَااَمِباْوُناَكَنْوُمُتْكَيܭ‪۰۰‬‬
‫اورۺمتۺۺدوھکیۺےگۺتہبۺےسۺولوگںۺوکاُںۺںیمۺےس‬ ‫َوىٰرَتاًرْيِثَكْمُهْنِّم‬
‫وہ ۺدوررکاجےت ۺںیہ ۺ ۺگیاہ ۺاوررتادیت ۺاوراینپ ۺرحامۺوخریۺ‬
‫َنْوُعِراَسُييِفِمْثِاْلاَوِناَوْدُعْلاَوُمِهِلْكَاَتْحُّسلا‬
‫ںیم‬
‫انیقیًبراےہۺوجوہۺایکۺرکےتۺںیہۺ۔‬ ‫َسْئِبَلاَماْوُناَكَنْوُلَمْعَيܮ‪۰۰‬‬
‫ویکںۺںیہنۺروےتکۺاُںیہنۺاشمخئۺاورۺاملعء‬ ‫ْوَلاَلُمُهىٰهْنَيَنْوُّيِنّٰبَّرلاَوُراَبْحَاْلا‬
‫اُںۺیک ۺگیاہۺیکۺتاتۺاوراُںۺیکۺرحامۺوخریۺےس‬ ‫ْنَعُمِهِلْوَقَمْثِاْلاَوُمِهِلْكَاَتْحُّسلا‬
‫انیقیًبری ۺےہوجوہۺاکررگییۺایکۺرکےتۺںیہ۔‬ ‫َسْئِبَلاَماْوُناَكَنْوُعَنْصَيܯ‪۰۰‬‬
‫اِؿ ا‬
‫ۺآیت ۺںیم ۺالہِ ۺاتکب ۺوصخاصً ۺوہیدےک ۺرشانمک ۺجرامئ ۺایبؿ ۺوہ ے ۺںیہ۔ ۺوہ ۺالہِ ۺاامیؿ ۺےک اۺیس ۺآرک ۺاامیؿ ۺالےن ۺاک ۺوھجیا ۺدوعیۺ ٰ‬
‫ۺاظرۺرکرےہۺںیہۺاورۺایکۺاپھچۺرےہۺںیہ؟ۺ ُاؿۺےکۺوعاؾۺیکۺارثکیۺگاوہں'ۺزیادںویںۺاورۺ‬
‫رکےتۺںیہۺلاالہکنۺاہللۺاعتیلٰۺاجاتنۺےہۺہکۺوہۺایک ر‬
‫ۺبیۺزیتیۺداھکیتۺےہۺینعیۺاِؿۺجرامئۺےکۺاابتعرۺےسۺوہۺاعدیۺرجمؾۺنبۺےکچۺںیہۺ۔ۺاوسفانسک اۺیتۺہیۺےہۺہکۺ‬
‫رحاؾۺوخریۺےکۺجرامئۺںیم ر‬
‫ُاؿۺےکۺاملعءۺاوراشمخئۺ ُاںیہنۺگاوہںۺاورۺرحاؾۺوخرویںۺےسۺںیہنۺروےتکۺہکلبۺہلیحۺاسزویںۺےسۺجرامئۺےکۺےیلۺوجازۺفرامہۺرکےتۺںیہ۔‬
‫دبیتمسقۺےس ۺآج ۺہارےۺوعاؾ ۺاور ۺاملعءۺوۺاشمخئ ۺںیمۺےسۺتہبۺوسں ۺاک ۺیھبۺیہیۺرکدارۺےہ۔اےسی ۺںیمۺاملع ے ۺقح ۺاور ۺصلخمۺاشمخئۺ یکۺ‬
‫ذہمۺداریۺےہۺہکۺوہۺوعاؾۺاورۺداینۺدارۺذمیبہۺوشیپاؤںۺیکۺاالصحۺےکۺےیلۺاھٹۺڑھکےۺوہںۺاورۺایرۺیارعملوػۺاورۺیہنۺنعۺارکنملیکۺذہمۺ‬
‫ۺجہبۺےسۺاداۺرکںی۔‬
‫داریۺوکۺوپرےۺوجشۺو ذ‬
 ‫‪۵‬۔‬ ‫‪480‬‬ ‫‪ -۶‬اَل ُّبِحُيُهّٰللا‬

‫ا ٓ ی ‪۶۴‬‬
‫ۺاہللاعتیلٰۺرپۺاتہبؿ‬
‫وہیدۺاک ۺ‬
‫اوراہکۺوہیدۺےنۺۺاہللۺاکۺاہھتۺےدناھۺوہاۺےہ‬
‫تادنےھۺےئگۺںیہۺاِںۺےکۺاہھتۺ‬
‫اورۺاِںۺرپۺتنعلۺیکۺیئگۺاُسۺیکۺو ۺےسۺوجۺاُنہوںۺےنۺاہک‬
‫ہکلبۺاہللۺےکۺدوونںۺاہھتۺےلھکۺںیہ‬
‫وہۺرخحۺرکتاۺےہۺےسیجۺاچاتہۺےہ‬
‫اوررضوربراھدےۺاگتہبۺوسںۺوکۺاُںۺںیمۺےسۺ‬
‫وہۺکالم ۺوجتارلۺایکایگےہۺا ؐ‬
‫ت ۺیکۺرطفۺا ت ۺےکۺرتۺ‬
‫یکۺاجبتۺۺےس‬
‫رسیشکۺاوررفکںیم‬
‫اورمہ ۺےن ۺدال ۺدی ۺےہ ۺاُں ۺےکدرایمں ۺ ُۺدینمش ۺاورضغبۺ‬
‫رو ِرۺایقمبۺتک‬
‫خبۺیھبکۺوہۺڑھباکےتۺںیہۺا گۺزلایئۺیکۺ‬
‫اھجبۺداتیۺےہۺاُےسۺاہلل‬
‫َوِتَلاَقُدْوُهَيْلاُدَيِہّٰللاٌةَلْوُلْغَم‬
‫ْتَّلُغْمِهْيِدْيَا‬
‫َواْوُنِعُلاَمِباْوُلاَق‬
‫ْلَبُهٰدَيِنٰتَطْوُسْبَم‬
‫ُقِفْنُيَفْيَكُءٓاَشَي‬
‫َوَّنَدْيِزَيَلاًرْيِثَكْمُهْنِّم‬
‫ۤاَّمَلِزْنُاَكْيَلِاْنِمَكِّبَّر‬
‫اًناَيْغُطَّواًرْفُكؕ‬
‫َواَنْيَقْلَاَواَدَعْلا ََوَءٓاَضْغَبْلاىٰلِاِمْوَي‬
‫ِةَمٰيِقْلا‬
‫ۤاَمَّلُكاْوُدَقْوَااًراَنِبْرَحْلِّل‬
‫اَهَاَفْطَاُهّٰللا‬
 ‫‪۵‬۔‬ ‫‪481‬‬ ‫‪ -۶‬اَل ُّبِحُيُهّٰللا‬
‫ن‬
‫اورہیۺوکششۺرکےتۺںیہۺرنیمۺںیمۺاسفد ھیالےنۺیک‬ ‫َوَنْوَعْسَييِفِضْرَاْلااًداَسَف‬
‫اوراہللۺدنسپۺںیہنۺرکتاۺاسفدویںۺوک۔‬ ‫َوُهّٰللااَلُّبِحُيَنْيِدِسْفُمْلاܰ‪۰۰‬‬
‫وہیدیۺاہللۺاعت ٰیلۺرپۺاتہبؿۺاگلےتۺںیہۺہکۺ ُاسۺاکۺاہھتۺدنبۺوہایگۺےہۺاورۺوہۺمہۺرپۺرںیتمحۺیازؽۺںیہنۺرکراہ۔ۺاِسۺآیۺںیمۺآاگہۺایکۺایگۺہکۺاہللۺ‬
‫اعتیلٰ ۺےک ۺوت ۺدوونں ۺاہھت ۺےلھک ۺوہ ے ۺںیہ ۺاور ۺوہ ۺاےنپ ۺفرامربنداروں ۺرپ ۺرںیتمح ۺیازؽ ۺفرامراہ ۺےہ۔ ۺاہتبل ۺوہیدویں ۺرپ ۺ ُاؿ ۺیک ۺاتسگویخں ۺاورۺ‬
‫ۺوہیۺےہۺ۔وہۺدضۺ‬
‫دباامعویلںۺیکۺوہجۺےس ۺتنعل ۺجیھبۺراہۺےہ۔ہیۺدبۺبیصن ۺۺفرآؿِ ۺدیجم ۺنسۺںیہۺوت ۺ ُاؿۺےکۺرفکۺاورۺرسیشک ۺںیم ۺاورۺااضہف ا‬
‫ںیمۺآرکۺاملسمونںۺےکۺامنیبۺلسلسمۺوھپٹۺڈاےنلۺاورۺزلاایئںۺرکاےنۺیکۺاسزںیشۺرکےتۺرےتہۺںیہ۔ۺاہللۺاعتیلٰۺےنۺوطب ِرۺزساۺ ُاؿۺےکۺ‬
‫درایمؿۺضغبۺوۺدعاوتۺاورۺرفنںیتۺدیپاۺرکدیۺںیہۺ۔اہللۺاعتیلٰۺںیمہۺذموکرہ اۺیالۺجرامئۺےسۺوفحمظۺفرام ے۔ۺآنیم!‬

‫ا ٓ ی ات ‪ ۶۵‬ۺ ی ا ۺ ‪۶۶‬‬
‫ذاف ِذۺرشتعیۺیکۺبراکت‬
‫اورارگۺالہِۺاتکت ۺاامیں ۺےلۺا ےتۺاوررپزیہاگریۺاایتخرۺ‬
‫َوْوَلَّنَاَلْهَاِبٰتِكْلااْوُنَمٰاَواْوَقَّتا‬
‫رکےتۺ‬
‫وتۺمہۺرضورۺدورۺرکدےتیۺاُںۺےسۺاُںۺیکۺبراایئں‬ ‫اَنْرَّفَكَلْمُهْنَعْمِهِتٰاِّيَس‬
‫اورمہ ۺرضوردالخ ۺرکےت ۺاُںیہن ۺتمعن ۺرھبے ۺتااغتۺ‬
‫َوْمُهٰنْلَخْدَاَلِ۠تّٰنَجِمْيِعَّنلاܱ‪۰۰‬‬
‫ںیم۔‬
‫اورارگوایعقۺوہۺاقمئۺرکےتۺوتراتۺاورۺالیجنۺوک‬ ‫َوْوَلْمُهَّنَااوُماَقَاَةىٰرْوَّتلاَوَلْيِجْنِاْلا‬
‫اوروجتارلۺایکایگاُں ۺیکۺرطفۺاُں ۺےکۺرت ۺیکۺرطفۺ‬
‫َوۤاَمَلِزْنُاْمِهْيَلِاْنِّمْمِهِّبَّر‬
‫ےس‬
 ‫‪۵‬۔‬ ‫‪482‬‬ ‫‪ -۶‬اَل ُّبِحُيُهّٰللا‬

‫وت ۺوہ ۺرضوراھکےت ۺاےنپ ۺاورپےس ۺیھب ۺاوراےنپ ۺدقومںۺ‬

‫اْوُلَكَاَلْنِمْمِهِقْوَفَوْنِمِتْحَتْمِهِلُجْرَا‬
‫ےکۺےچینۺےسۺیھب‬
‫اُںۺںیمۺےسۺاتکۺامجعبۺایمہنۺرویۺرپےہ‬ ‫ْمُهْنِمٌةَّمُاٌةَدِصَتْقُّم‬
‫اورتہب ۺےس ۺاُں ۺںیم ۺےس ۺاےسی ۺںیہ ۺہک ۺبراےہ ۺوجوہۺ‬
‫َوٌرْيِثَكْمُهْنِّمَءٓاَساَمَنْوُلَمْعَيؒܲ‪۰۰‬‬
‫رکرےہۺںیہ۔‬
‫اِؿ ۺآیات ۺںیم ۺذاف ِذ ۺرشتعی ۺیک ۺبراکت ۺایب ۺؿ ۺیک ۺںیئگ ۺںیہ۔ ۺآجرت ۺےک ۺاابتعر ۺےس ۺاہلل ۺاعتیلٰ ۺرشتعی اۺیذف ۺرکےن ۺواولں ۺیک ۺاطخںیئۺ‬
‫اعمػۺفرامدےۺاگۺاور ُاںیہنۺوتمعنںۺوایلۺنۺںیمۺدالخۺفرام ےۺاگ۔ۺداینۺےکۺاابتعرۺےسۺ ُاؿۺرپۺآامسؿۺےسۺرتمحۺیکۺیارںیشۺیازؽۺوہںۺ‬
‫ےیلزنیمۺےسۺرزؼۺےکۺجراےنۺدیپاۺوہںۺےگ۔ۺارشا ِدۺوبنیﷺےہ ‪:‬‬
‫یگۺاور ُاؿۺےکۺ ۺ‬
‫اِقاا ام ُة اح ّ ٍد ّم ًْ حُ ُد ْود ِاہّٰللِ‪ ،‬اخی ْر ّم ًْ َم ا ِ‬
‫َط اا ّْر اب ِعی ْ اّن ل ْای ال ًة‪ ،‬فِی باالد ِاہّٰللِ اعّزَ او اج َل ِ‬
‫(ابً ماجہ)‬
‫''اہللۺیکۺدحودۺںیمۺےسۺیسکۺدحۺاکۺذافذ‪،‬اہللۺےکۺرہشوںۺںیمۺاچسیلۺراوتں یکۺ(رتمحۺےسۺ ربےنسۺوایل)ۺیارشۺےسۺرتہبۺےہ''۔‬
‫ینب ۺارسالیئ ۺیک ۺارثکی ۺےن ۺاہلل ۺاعتیلٰ ۺےک ۺاِؿ ۺودعوں ۺیک ۺیادقری ۺیک۔ ۺوہ ۺرشتعی ۺرپ ۺلمع ۺاور ۺاِس ۺےک ۺذافذ ۺےک ۺاجب ے ۺاہلل ۺاعتیلٰ ۺیکۺ‬
‫یافراماینۺںۺرکےتۺرےہۺ۔ۺاہللۺاعتیلٰۺںیمہۺاِسۺروشۺےسۺوفحمظۺفرام ے۔آنیم!‬

‫ا ٓ ی ‪۶۷‬‬
‫فرآؿۺِمیکحۺیکۺغیلبتۺ… ۺایۺامہۺذہمۺداری‬
‫اےۺروسلؐ!‬ ‫اَهُّيَاٰۤيُلْوُسَّرلا‬
‫اچنہپۺدےیجیۺوجۺاُتاراۺایگۺےہۺا تؐۺیکۺرطفۺا تؐۺےکۺرتۺیکۺ‬
‫ْغِّلَبۤاَمَلِزْنُاَكْيَلِاْنِمَكِّبَّر‬
‫اجبتۺےس‬
 ‫‪۵‬۔‬ ‫‪483‬‬ ‫‪ -۶‬اَل ُّبِحُيُهّٰللا‬

‫اورۺارگۺا تۺےنۺااسیۺہنۺایکۺ‬ ‫َوْنِاْمَّلْلَعْفَت‬

‫وتۺںیہنۺاچنہپتاۺا تؐۺےنۺاُس ۺاکۺاغیپم‬ ‫اَمَفَتْغَّلَبٗهَتَلاَسِر‬
‫اوراہللۺافحتظۺفرامےئۺاگا تؐۺیکۺولوگںۺےس‬ ‫َوُهّٰللاَكُمِصْعَيَنِمِساَّنلاؕ‬
‫ےبۺکشۺاہللۺدہابتۺںیہنۺداتیۺاکۺفرۺوقمۺوک۔‬ ‫َّنِاَهّٰللااَليِدْهَيَمْوَقْلاَنْيِرِفٰكْلاܳ‪۰۰‬‬
‫اِس ۺآی ۺںیمۺروسؽۺاہللﷺۺوکنیقلتۺیکۺیئگ ۺہک ۺامۺیۺاچنہپدےیجیۺوہۺالکؾ ۺوج ۺآپ ﷺرپۺیازؽۺایک ۺایگۺےہ۔ ۺارگ ۺآپﷺۺ‬
‫لہ اۺیلطۺےسۺہنۺڈرںی'ۺاہللۺاعتیلٰۺآپۺیکۺافحتظۺ‬
‫ےنۺااسیۺہنۺایکۺوتۺراسلۺاکۺقحۺاداۺہنۺوہاگ۔ۺیلستۺدیۺیئگۺےکۺقحۺیکۺغیلبتۺےکۺدوراؿۺا ِ‬
‫ۺاتاۺراسوینں ےکۺیاووجدۺاورااہتنیئۺنھٹکۺںیتقشمۺلیھجۺرکۺفرآؿِ ۺمیکحۺیکۺغیلبتۺ‬
‫فرام ےۺاگ۔آپﷺۺےنۺافکرۺاورۺانمنیقفۺیکۺدشتذ ذ‬
‫ۺدی؟ۺجۺاحصہبۺرکاؾۺؓےنۺاابثتۺںیمۺ‬
‫اکۺقحۺاداۺرکدیا۔رھپۺفلتخمۺاواقتۺںیمۺاحصہبۺرکاؾۺؓےسۺوگایہۺیلۺہکۺایکںیم ےنۺغیلبتۺاکۺقحۺاداۺرک ا‬
‫وجابۺدیاوتۺآپﷺۺےنۺاِسۺرپۺاہللۺاعت ٰیلۺوکۺوگاہۺانبیا۔رھپۺآپﷺۺےنۺاحصہبۺرکا ؓؾ ۺوکۺیادیکیکۺہکۺ ُاؿۺوکۺفرآؿۺاکۺاغیپؾۺاچنہپدوۺنجۺ‬
‫ی ۺہی ۺاغیپؾ ۺںیہن ۺاچنہپ۔احصہب ۺرکاؾؓ ۺےن ۺبرے ۺوجش ۺوجذہب ۺےس ۺہی ۺذہم ۺداری ۺادا ۺفرامیئ۔اب ۺفرآؿِ ۺمیکح ۺیک ۺغیلبت ۺیک ذہم ۺداریۺ‬
‫ہارےۺاکدنوھںۺرپۺےہ۔ۺاہللۺاعتیلٰۺںیمہۺہیۺذہمۺداریۺاداۺرکےنۺیکۺوتقیفۺاطعۺفرام ے۔ۺآنیم !‬

‫ا ٓ ی ‪۶۸‬‬
‫رشتعیۺیاذفۺہنۺرکےنۺواولںۺیکۺاہللۺاعتیلٰۺیکۺاگنہۺںیمۺوکیئۺزعتۺںیہن‬
‫اےۺیبنؐ!فرامےیئۺاےۺالہِۺاتکت‬ ‫ْلُقَلْهَاٰۤيِبٰتِكْلا‬
‫متۺیسکۺاینبدۺرپںیہنۺوہۺاہیںۺتکۺہکۺمتۺاقمئۺرکووتراتۺاورۺ‬
‫ْمُتْسَلىٰلَعٍءْيَشىّٰتَحاوُمْيِقُتَةىٰرْوَّتلاَوَلْيِجْنِاْلا‬
‫الیجنۺوک‬
 ‫‪۵‬۔‬ ‫‪484‬‬ ‫‪ -۶‬اَل ُّبِحُيُهّٰللا‬

‫اوراُسۺکالمۺوکوجتارلۺایکایگۺےہۺاہمتریۺرطفۺاہمترےۺ‬
‫َوۤاَمَلِزْنُاْمُكْيَلِاْنِّمْمُكِّبَّر‬
‫رتۺیکۺاجبتۺےسۺ‬
‫اورۺرضورۺبراھدےۺاگۺتہبۺوسںۺوکۺاُںۺںیمۺےس‬ ‫َوَّنَدْيِزَيَلاًرْيِثَكْمُهْنِّم‬
‫وہ ۺکالم ۺوجتارل ۺایک ۺایگےہ ۺا تؐ ۺیک ۺرطف ۺا تؐ ۺےک ۺرتۺ‬
‫ۤاَّمَلِزْنُاَكْيَلِاْنِمَكِّبَّر‬
‫یکۺاجبتۺۺےس‬
‫رسیشکۺاورۺرفکۺںیم‬ ‫اًناَيْغُطَّواًرْفُك‬
‫وسۺا تؐۺاوسفسۺہنۺےئجیکۺاِسۺاکفرۺوقمۺرپ۔‬ ‫اَلَفَسْاَتىَلَعِمْوَقْلاَنْيِرِفٰكْلاܴ‪۰۰‬‬
‫اِسۺآیۺںیمۺا ِ‬
‫لہۺاتکبۺوکۺآاگہۺایکۺایگۺےہۺہکۺارگۺمتۺےنۺاہللۺاعت ٰیلۺےکۺاطعۺرکدہۺااکحامت اۺیذفۺہنۺےیکۺوتۺاہمتریۺاہللۺاعت ٰیلۺیکۺاگنہۺںیمۺوکیئۺ‬
‫زعتۺںیہنۺ۔اسھتۺیہۺیبنۺارکؾﷺۺوکۺربخۺدیۺیئگۺہکۺب ِ‬
‫روؽۺفرآؿۺےسۺالہِۺاتکبۺیکۺدضۺاورۺرسیشکۺںیمۺاورۺااضہفۺوہراہۺےہ۔ۺاؿۺ‬
‫ۺبا ۺااجنؾ ۺوہاگ ۺاور ۺاے ۺیبنﷺ!آپ ۺاِؿ ۺےک ۺلاؽ ۺرپ ۺاوسفس ۺہن ۺےیجیک ۺاگ۔ لک ۺسج ۺاقمؾ ۺرپ ۺالہِ ۺاتکب ۺےھت ۺ' آج ۺ ُایسۺ‬
‫دبوبیصنں ۺاک ر‬
‫اقمؾ ۺرپ ۺمہ ۺڑھکے ۺںیہ۔ ۺارگ ۺمہ ۺرشتعی اۺیذف ۺرکےت ۺںیہ ۺوت ۺاہلل ۺاعتیلٰ ۺیک ۺاگنہ ۺںیم ۺرس ۺدنلب ۺوہں ےگ ۺاور ۺارگ ۺرشتعی ۺےس ۺولہپیہت ۺیکۺ‬
‫وتروسایئۺہاراۺدقمرۺوہیگ۔ۺہاریۺوموجدہۺذلۺوۺیتسپۺیکۺوہجۺذاف ِذۺرشتعیۺےسۺرگبرۺیہۺےہ۔‬

‫ا ٓ ی ‪۶۹‬‬
‫ۺآجتۺںیمۺاجنتۺےکۺےیلۺاکیفۺںیہن‬
‫یسکۺرگوہۺےسۺتبسن ر‬
‫ےبۺکشۺوجۺولگۺاامیںۺالےئ‬ ‫َّنِاَنْيِذَّلااْوُنَمٰا‬
‫اوروجوہیدیۺوہےئ‬ ‫َوَنْيِذَّلااْوُداَه‬
 ‫‪۵‬۔‬ ‫‪485‬‬ ‫‪ -۶‬اَل ُّبِحُيُهّٰللا‬

‫اورۺوجۺاصیبۺںیہ‬ ‫َوَنْؤُـِبّٰصلا‬
‫اوروجاصنریٰۺںیہ‬ ‫َوىٰرٰصَّنلا‬
‫وجوکیئۺاامیںۺالتاۺاہللۺاورۺا رختۺےکۺدںۺرپ‬ ‫ْنَمَنَمٰاِهّٰللاِبَوِمْوَيْلاِرِخٰاْلا‬
‫اوراُسۺےنۺلمعۺایکااھچ‬ ‫َوَلِمَعاًحِلاَص‬
‫وتہنۺوکیئۺوخفۺوہاگۺاُںۺرپاورہنۺیہۺوہۺنیگمغۺوہںۺےگ۔‬ ‫اَلَفٌفْوَخْمِهْيَلَعَواَلْمُهَنْوُنَزْحَيܵ‪۰۰‬‬
‫اِسۺآیۺںیمۺاچررگووہںۺاکۺذرکۺےہ۔ایۺاملسمؿۺاورۺنیتۺاکفررگوہ۔اِؿۺںیمۺےسۺرررگوہۺاےنپۺاےنپۺروسؽؑۺےکۺزامےنۺںیمۺقحۺرپۺ‬
‫اھت۔ابۺہیۺاعسدتۺرصػۺاملسمونںۺوکۺلالصۺےہ۔اہتبلۺضحمۺیسکۺرگوہۺںیمۺشالمۺوہیااہللۺاعتیلٰۺوکۺرایضۺرکےنۺےکۺےیلۺاکیفۺںیہنۺ‬
‫ۺلذاۺوجۺ ُاؿۺےکۺ‬
‫ےہ۔وہیدویںۺاکۺدوعیٰۺاھتہکۺ ُاؿۺےکۺرگوہۺےسۺاہللۺاعتیلٰۺاکۺوکیئۺاخصۺرہتشۺےہۺوجۺدورسےۺاناونںۺےسۺںیہنۺےہ۔ ٰ‬
‫ۺانؿۺوجۺ‬
‫ۺرھکۺےہۺوہۺوخاہۺاامعؽۺاورۺاقعدئۺےکۺاحلظۺےسۺاسیکۺیہۺوہ‪،‬ۺرہبۺلاؽۺاجنتۺ ُاسۺےکۺےیلۺدقمرۺےہ‪،‬ۺاور اۺییقۺامتؾ ا‬
‫رگوہۺےسۺقلعت ا‬
‫ارۺںیہۺوہۺرصػۺمنہجۺاکۺادنینھۺےننبۺےکۺےیلۺدیپاۺوہ ےۺںیہ۔اِسۺآیۺںیمۺوہیدویںۺےکۺاِس اۺیلطۺدوعےۺیکۺ‬
‫ُاؿۺےکرگوہۺےسۺی ر‬
‫ۺانؿۺیکۺاجنتۺےکۺےیلۺاکیفۺںیہنۺ۔ منہجۺےساجنتۺ ُایسۺ‬
‫ردتیکۺیئگۺےہ۔ۺآاگہۺایکۺایگۺہکۺیسکۺروسؽ اۺیۺرگوہۺےسۺتبسنۺآجرتۺںیم ا‬
‫ب ذ‬
‫وکۺےلمۺیگۺوجۺولخصۺےکۺاسھتۺینعیۺاہللۺاعتیلٰۺیکۺراضۺوجیئۺاورۺآجرتۺیکۺالفحۺےکۺوصحؽۺےکۺےیلۺاےھچۺاامعؽۺرکےۺاگ۔‬

‫ا ٓ ی ات ‪ ۷۱‬ۺ ی ا ‪۷۸‬‬
‫ِ‬
‫ۺوخااشہتۺسفنۺیکۺریپوی‬ ‫رشتعیۺےکۺاجب ے‬
‫اورۺمہۺےنۺھتایلۺاھتۺدہعۺینبۺارسالیئۺےس‬ ‫ْدَقَلاَنْذَخَاَقاَثْيِمْۤيِنَبَلْيِءٓاَرْسِا‬
‫اورۺمہۺےنۺےجیھبۺےھتۺاںۺیکۺرطفۺروسلؑ ۺ‬ ‫َوۤاَنْلَسْرَاْمِهْيَلِااًلُسُر‬
 ‫‪۵‬۔‬ ‫‪486‬‬ ‫‪ -۶‬اَل ُّبِحُيُهّٰللا‬

‫وتۺخب ۺیھبکۺا ےئۺاُں ۺےکۺتاسۺوکیئۺروسلؑ ۺوہۺمکحۺےلۺ‬

‫اَمَّلُكْمُهَءٓاَجٌۢلْوُسَراَمِباَلىٰۤوْهَتْمُهُسُفْنَا‬
‫رکےسجۺدنسپۺںیہنۺایکۺاُںۺےکۺویجںۺےن‬
‫ح‬
‫وت(اتنیاءۺؑےک)اتکۺرگوہۺوکۺوتۺاُنہوںۺےنۺ ھیالتاۺ‬ ‫اًقْيِرَفاْوُبَّذَك‬
‫اوراتکۺرگوہۺوکلتقۺرکدتا۔‬ ‫َواًقْيِرَفَنْوُلُتْقَّيۗܶ‪۰۰‬‬
‫اوروہۺےھجمسۺہکۺںیہنۺوہاگوکیئۺہنتف ۺ‬ ‫َواْۤوُبِسَحاَّلَاَنْوُكَتٌةَنْتِف‬
‫وتۺوہۺادنےھۺوہےئگۺاوررہبےوہۺےئگ‬ ‫اْوُمَعَفَواْوُّمَص‬
‫رھپۺوتہبۺوبقلۺیکۺاہللۺےنۺاُںۺیک‬ ‫َّمُثَباَتُهّٰللاْمِهْيَلَع‬
‫رھپادنےھ ۺوہےئگ ۺاوررہبےوہےئگتہب ۺےس ۺاُں ۺںیمۺ‬
‫َّمُثاْوُمَعَواْوُّمَصٌرْيِثَكْمُهْنِّم‬
‫ےسۺ‬
‫اورۺاہللۺوختۺدےنھکیۺواالۺےہۺاُےسۺوجۺوہۺرکۺرےہۺںیہ۔‬ ‫َوُهّٰللاٌۢرْيِصَباَمِبَنْوُلَمْعَيܷ‪۰۰‬‬
‫ۺوخااشہتۺسفنۺیکۺریپوی۔ۺاِؿۺ‬
‫ِ‬ ‫داینۺںیمۺدوۺیہۺراےتسۺاایتخرۺےیکۺاجےتۺںیہ۔ۺدیساھۺراہتسۺےہۺرشتعیۺیکۺریپویۺاورۺرمگایہۺاکۺراہتسۺےہ‬
‫ِ‬
‫ۺوخااشہتۺسفنۺوکۺدنسپۺہنۺآیئۺوتۺ‬ ‫آیتۺںیمۺایبؿۺایکۺایگۺہکۺینبۺارسالیئۺےک اۺیسۺجۺاہلل ۺاعت ٰیلۺےکۺربمغیپۺایسیۺرشتعیۺال ےۺوجۺ ُاؿۺیک‬
‫ا‬
‫ۺالٹھجیۺاوریافرامین ۺںیمۺادنےھۺاورۺرہبےۺوہےئگ۔ۺاہلل ۺاعتیلٰۺےن ۺ ُاؿ ۺےکۺجرامئ ۺرپۺجۺوفریۺڑکپ ۺہنۺیکۺوتۺوہ ۺاورۺ‬
‫ُاوہنںۺےنۺربمغیپوںۺوک ا‬
‫ۺان ؑء ۺوکۺدیہش ا‬
‫ۺرکدی۔ۺاہللۺاعتیلٰۺےنۺ ُاؿۺرپۺتخبۺرصنۺوکۺطلسمۺایک۔ۺرھپۺایۺدمتۺدرازۺےکۺدعباہللۺاعت ٰیلۺ‬ ‫جریۺوہےئگۺاہیںۺیۺہکۺضعب ا‬
‫ےنۺ ُاؿۺرپۺرظنِۺرکؾۺفرامیئۺاورذوارقلنینۺےکۺذرہعیۺتخبۺرصنۺیکۺدیقِۺذلۺوۺروسایئۺےسۺراہیئۺدالرکۺتیبۺادقملسۺواسپۺاجیھب۔ۺھچکۺزامہنۺ‬
‫ِ‬
‫ۺاوروخااشہت ۺسفن ۺیک ۺریپوی ۺںیم ۺرھپ ۺتہب ۺدور ۺلکن ۺےئگ۔ اۺیلکل ۺادنےھ ۺرہبے ۺوہ ۺرک ۺرضحتۺ‬ ‫ےک ۺدعب ۺرھپ ۺویہ ۺرشارںیت ۺوسںیھج‬
 ‫‪۵‬۔‬ ‫‪487‬‬ ‫‪ -۶‬اَل ُّبِحُيُهّٰللا‬
‫ب‬
‫زرکیؑۺاورۺرضحتۺ حییۺ ٰؑؑ ۺ وکدیہش ا‬
‫ۺرکدی۔ۺاہللۺاعتیلٰۺےنۺرھپۺروویمںۺےکۺذرہعیۺ ُاںیہنۺذلۺآزیمۺذعابۺےسۺدواچرۺایک۔اہللۺاعت ٰیلۺںیمہۺ‬ ‫ا‬
‫ایسیۺرجمامہنۺروشۺاایتخرۺرکےنۺےسۺوفحمظۺفرام ے۔ۺآنیم !‬

‫ا ٓ ی ‪۷۱‬‬
‫رشکۺرکےنۺواےلۺرپۺنۺرحاؾۺےہ‬
‫انیقیً رفکۺایکاُںۺولوگںۺےنوہنجںۺےنۺاہکۺ‬ ‫ْدَقَلَرَفَكَنْيِذَّلااْۤوُلاَق‬
‫ےبۺکشۺاہللۺےہۺیہۺحیسمؑؑ ۺینعیۺرممیؑۺاکۺاٹیب‬ ‫َّنِاَهّٰللاَوُهُحْيِسَمْلاُنْباَمَيْرَم‬
‫اورفرامتاۺاھتحیسم ۺؑےن‬ ‫َوَلاَقُحْيِسَمْلا‬
‫اےۺینبۺارسالیئ!ابعدتۺرکواہللۺیکۺوجۺریماۺرتۺےہۺاورۺ‬
‫ْۤيِنَبٰيَلْيِءٓاَرْسِااوُدُبْعاَهّٰللاْيِّبَرَوْمُكَّبَر‬
‫اہمترۺاۺرتۺےہ‬
‫تالۺہبشۺسجۺےنرشنۺایکۺاہللۺےکۺساھت‬ ‫ٗهَّنِاْنَمْكِرْشُّيِهّٰللاِب‬
‫وتانیقیًرحامۺرکۺدتااہللۺےنۺاُسۺرپۺخنبۺوکۺ‬ ‫ْدَقَفَمَّرَحُهّٰللاِهْيَلَعَةَّنَجْلا‬
‫اوراُسۺاکاکھٹتاا گۺےہ‬ ‫َوُهىٰوْاَمُراَّنلا‬
‫اورںیہنۺےہۺۺظاوملںۺےکۺےیلۺوکیئۺدمداگر۔‬ ‫َواَمَنْيِمِلّٰظلِلْنِمٍراَصْنَاܸ‪۰۰‬‬
‫اِسۺآیۺںیمۺاسیعویئںۺےکۺای رۺفہقۺوقعیہیبۺےکۺاِسۺدیقعہۺیکۺیفنۺیکۺیئگۺہک اہللۺےہۺیہۺعنسی ۺٰؑنبۺیرم۔ۺلاالہکنۺرضحتۺعنسی ٰؑؑ ۺوتۺ‬
‫ۺرکیۺوہں۔وہۺدورسوںۺوکۺیھبۺاِیسۺیکۺدوعتۺدےتیۺ‬
‫وخدۺاِسۺیات ۺاکۺافرار ۺرکےت ۺےھت ۺہکۺںیمۺاہللۺاعت ٰیل ۺاک ۺدنبہۺوہںۺاور ۺ ُایسۺیکۺابعدت ا‬
 ‫‪۵‬۔‬ ‫‪488‬‬ ‫‪ -۶‬اَل ُّبِحُيُهّٰللا‬
‫ےھت۔ ُاوہنںۺےنۺینبۺارسالیئۺوکۺآاگۺہۺرکدیاۺاھتۺہکۺاہللۺاعت ٰیلۺےکۺاسھتۺیسکۺوکۺرشیۺرکےنۺواےلۺرپۺنۺرحاؾۺےہۺاورۺ ُاےسۺہشیمہۺہشیمہۺ‬
‫ےکۺےیلۺمنہجۺںیمۺانلجۺ ڑےۺاگ۔ۺرھپۺوکیئۺواہںۺ ُاسۺیکۺدمدۺہنۺرکےکسۺاگ۔اہللۺاعتیلٰۺںیمہۺررۺرطحۺےکۺرشکۺےسۺوفحمظۺفرام ے۔آنیم!‬

‫ا ٓ ی ات ‪ ۷۱‬ۺ ی ا ۺ ‪۷۴‬‬
‫ثیلثتۺاکۺدیقعہ اۺیلطۺےہ‬
‫انیقیً رفکایکاُںۺولوگںۺےنوہنجںۺےناہکۺ‬ ‫ْدَقَلَرَفَكَنْيِذَّلااْۤوُلاَق‬
‫ےبۺکش ۺاہللۺرسیتاۺےہۺنیتۺوبعمدوںۺںیمۺےس‬ ‫َّنِاَهّٰللاُثِلاَثٍةَثٰلَثٌ‬
‫ماالہکنۺںیہنۺوکیئۺوبعمدوساےئ ِ‬
‫ۺوبعمدۺوادحۺےک‬ ‫َواَمْنِمٍهٰلِاۤاَّلِاٌهٰلِاٌدِحاَّوؕ‬
‫اورارگوہۺتارۺہنۺا ےئۺاُسۺتاتۺےسۺوجۺوہۺہہکۺرےہۺںیہ‬ ‫َوْنِاْمَّلاْوُهَتْنَياَّمَعَنْوُلْوُقَي‬
‫وتۺانیقیًےچنہپۺاگاُں ۺوکۺوہنجںۺےن ۺرفکۺایکۺاُں ۺںیمۺےسۺۺدردۺ‬
‫َّنَّسَمَيَلَنْيِذَّلااْوُرَفَكْمُهْنِمٌباَذَعٌمْيِلَاܹ‪۰۰‬‬
‫تانۺذعات۔‬
‫وتایکوہۺوتہبۺںیہنۺرکںیۺےگاہللۺےکۺوضحراورۺششخبۺںیہنۺ‬
‫اَلَفَاَنْوُبْوُتَيىَلِاِہّٰللاَوٗهَنْوُرِفْغَتْسَي‬
‫امںیگنۺےگاُسۺےس؟‬
‫اورۺاہللۺتہبۺےنشخبۺواالۺ‪،‬ہشیمہۺرمحۺفرامےنۺواالۺےہ۔‬ ‫َوُهّٰللاٌرْوُفَغٌمْيِحَّرܺ‪۰۰‬‬
‫ہی ۺآیات ۺاسیعویئں ۺےک رۺفہق ۺاکلمہیئ ۺےک ۺدیقع ٔہ ۺثیلثت ۺاک ۺرد ۺرکریہ ۺںیہ۔اِس ۺدیقعہ ۺےک ۺاطمقب ۺ ۺ(وعنذ ۺیاہلل)اہلل' ۺرضحت ۺعنسی ۺٰ ؑؑ ۺاورۺ‬
‫رضحتۺیرم تںۺیہۺوبعمدۺںیہ۔اسھتۺیہۺوہۺوتدیحۺاکۺربملعدارۺوہےنۺاکۺدوعیۺ ٰیھبۺرکےتۺںیہۺویکہکنۺالیجنۺںیمۺوتدیحۺیہۺاکۺایبؿۺےہۺ‬
‫اورۺثیلثتۺےکۺدیقعہۺاکۺوکیئۺذرکۺںیہنۺ۔وہۺےتہکۺںیہۺوہۺتںۺلمۺرکۺایۺیہۺںیہ۔اہتبلۺایۺںیمۺنیتۺںیہ۔ۺوہۺاِس ِ‬
‫ۺالخػۺلقعۺدیقعہۺوکۺ‬
‫ۺآی ۺوت ۺ ُاےس ۺامورا ۺالقعل ۺتقیقح ۺفرار ۺدےتیۺ‬
‫وگؽ ۺومؽ ۺاور ۺچیپ دار ۺابعروتں ۺےس ۺایبؿ ۺرکےت ۺںیہ ۺ۔ ۺج ۺوہ ۺیسک ۺیک ۺھجمس ۺںیم ۺںیہن ا‬
 ‫‪۵‬۔‬ ‫‪489‬‬ ‫‪ -۶‬اَل ُّبِحُيُهّٰللا‬
‫ںیہ۔الصۺتقیقحۺہیۺےہۺہکۺثیلثتۺ اۺیلکلۺیہ اۺیلطۺدیقعہۺےہ۔اہللۺاعتیلٰۺےکۺوساۺوکیئۺوبعمدۺںیہن۔ۺاسیعویئںۺوکۺربخدارۺایکۺایگۺہکۺارگۺ‬
‫ۺدردیکۺذعابۺ ُاؿۺاکۺدقمرۺےنبۺاگ۔ریخۺاِیسۺںیمۺےہۺہکۺوتہبۺرکںیل‪،‬وہۺاہللۺاعتیلٰ ۺوکتہبۺےنشخبۺ‬
‫وہۺاےنپۺرشماکہنۺاقعدئۺےسۺیازۺہنۺآ ےۺوت ا‬
‫اورۺرمحۺرکےنۺواالۺیاںیئۺےگ۔‬

‫ا ٓ ی ات ‪ ۷۵‬ۺ ی ا ۺ ‪۷۶‬‬
‫رضحتۺعنسیۺ ٰؑاورۺرضحتۺیرمۺ اکۺالصۺاقمؾ‬
‫ںیہنۺںیہۺحیسمؑؑۺانبۺرممی ۺرگمۺروسلؑ‬
‫زگرےکچںیہۺاُںۺےسۺےلہپۺیھبۺروسلؑ‬
‫اورۺاُںۺیکۺوادلۺہۺدصہقیۺںیھت‬
‫دوونںۺاھکتارکےتۺےھتۺاھکتا‬
‫دوھکی!ےسیکۺمہۺواحضۺرکےتۺںیہۺاُںۺےکۺےیلۺا تات‬
‫رھپدوھکیۺاہکںۺےسۺوہۺاکہبےئۺاجےتۺںیہ۔‬
‫اےۺیبنؐ!فرامےیئۺایکۺمتۺابعدتۺرکےتۺوہۺاہللۺےکۺوساۺاُسۺ‬
‫یکۺ‬
‫وجۺںیہنۺاایتخررکھیاۺاہمترےۺاصقنںۺاورہنۺیہۺعفنۺاک‬
‫اوراہللۺیہۺسبۺسننےۺواال‪،‬سبۺاجےننۺواالۺےہ۔‬
‫اَمُحْيِسَمْلاُنْباَمَيْرَماَّلِاٌلْوُسَر‬
‫ْدَقْتَلَخْنِمِهِلْبَقُلُسُّرلا‬
‫َوٗهُّمُاٌةَقْيِّدِص‬
‫اَناَكِنٰلُكْاَيَماَعَّطلا‬
‫ْرُظْنُاَفْيَكُنِّيَبُنُمُهَلِتٰيٰاْلا‬
‫َّمُثْرُظْناىّٰنَاَنْوُكَفْؤُيܻ‪۰۰‬‬
‫ْلُقَنْوُدُبْعَتَاْنِمِنْوُدِہّٰللا‬
‫اَماَلُكِلْمَيْمُكَلاًّرَضَّواَلاًعْفَن‬
‫َوُهّٰللاَوُهُعْيِمَّسلاُمْيِلَعْلاܼ‪۰۰‬‬
 ‫‪۵‬۔‬ ‫‪490‬‬ ‫‪ -۶‬اَل ُّبِحُيُهّٰللا‬
‫رامی ۺےہ۔رضحتۺعنسی ۺٰؑاہللۺےکۺ‬
‫السؾۺعلیھااۺاکۺالصۺاقمؾ ۺوۺیرہبتۺایبؿۺف ا‬ ‫عن‬
‫ۺآیت ۺںیم رضحتۺ سی ۺٰؑاورۺرضحتۺیرمۺ ٌ‬
‫اہللۺاعتیلٰۺےنۺاِؿ ا‬
‫روسؽۺےھتۺاورۺ ُاؿۺیکۺوادلہۺدصہقیۺاکۺاقمؾۺریتھکۺںیھتۺ۔ۺایۺاخوتؿۺےکۺےیلۺہیۺسۺےسۺاواچنۺاقمؾۺےہۺویکہکنۺوخانیتۺںیمۺوبنتۺ‬
‫ںیہنۺوہیت۔ۺوہۺدوونۺںۺامںۺاٹیباہللۺاعتیلٰۺیکۺولخمؼۺںیمۺےسۺےھتۺ۔وہۺیسکۺوکۺاصقنؿ اۺیۺعفنۺاچہپےنۺاکۺاایتخرۺںیہنۺرےتھکۺےھتۺہکلبۺاینپۺزدنیگۺ‬
‫ۺاھکیۺاھکےنۺےکۺاتحمجۺےھت۔ۺوکیئۺاتحمجۺیتسہۺوبعمدۺےسیکۺوہیتکسۺےہ؟‬
‫برفرارۺرےنھکۺےکۺےیل ا‬

‫ا ٓ ی ‪۷۷‬‬
‫اسیعویئںۺوکۺدوۺرمگاویہںۺےس اۺیزۺآےنۺیکۺنیقلت‬
‫اےۺیبنؐ!فرامےیئۺاےۺالہِۺاتکت‬ ‫ْلُقَلْهَاٰۤيِبٰتِكْلا‬
‫دحۺےسۺہنۺزگروۺاےنپۺدنیۺںیمۺتاقحۺ‬ ‫اَلاْوُلْغَتْيِفْمُكِنْيِدَرْيَغِّقَحْلا‬
‫اور ۺہنۺریپوی ۺرکوۺاُس ۺوقم ۺیک ۺوخاہشات ۺیک ۺوج ۺرمگاہۺوہیکچۺ‬
‫َواَلاْۤوُعِبَّتَتَءٓاَوْهَاٍمْوَقْدَقاْوُّلَضْنِمُلْبَق‬
‫ےہۺاِسۺےسۺۺےلہپ‬
‫اوروہۺرمگاہۺرکےکچۺںیہۺتہبۺوسںۺوک‬ ‫َواْوُّلَضَااًرْيِثَك‬
‫اورۺکٹھبۺےکچۺںیہۺدیسیھۺراہۺےس۔‬ ‫َّواْوُّلَضْنَعِءٓاَوَسِلْيِبَّسلاؒܽ‪۰۰‬‬
‫اِس ۺآی ۺںیم ۺاسیعویئں ۺیک ۺدو ۺرمگاویہں ۺاک ۺذرک ۺےہ۔یلہپ ۺرمگایہ ۺہی ۺہک ۺ ُاوہنں ۺےن ۺدنی ۺںیم اۺیقح ۺولغ ۺایک۔ولغ ۺےک ۺینعم ۺدح ۺےس ۺلکنۺ‬
‫ۺبھ ۺاجںیئ۔‬
‫اجےن ۺےک ۺںیہ۔ ۺدنی ۺںیم ۺولغ ۺاک ۺبلطم ۺہی ۺےہ ۺہک ۺدیقعہ ۺاورلمع ۺںیم ۺدنی ۺےن ۺوج ۺدحود ۺرقمر ۺیک ۺںیہ ۺ ُاؿ ۺےس ۺآےگ ر‬
‫ۺدی۔ ۺلمع ۺںیم ۺولغہی ۺایک ۺہک ۺداین ۺںیم ۺرہ ۺرکۺ‬
‫اسیعویئں ۺےن ۺدیقعہ ۺاک ۺولغ ۺہی ۺایک ۺہک ۺاہلل ۺےک ۺروسؽ ۺ ۺوکاہلل ۺاعت ٰیل ۺاک ۺاٹیب ۺاور ۺوبعمد ۺفرار ۺدے ا‬
‫ۺبک ۺرکےک ۺرابہن ۺاایتخر ۺرکیل۔اسیعویئں ۺیک ۺدورسی ۺرمگایہ ۺہی ۺایبؿ ۺوہیئ ۺہکۺ‬
‫اعمرشے ۺیک ۺاالصح ۺیک ۺوکشش ۺےک ۺاجب ے ۺداین ۺوک ر‬
‫ۺوییینۺویفسلفں یکۺدیلقتۺںیم ثیلثتۺاکۺدیقعہۺڑھگۺایل۔ۺایفسلفہنۺثیلثتۺےکۺوصترۺیک ُۺروۺےسۺاخقل'ۺامدہۺاورۺروحۺتںۺدقمۺ‬
‫ُاوہنںۺےن ا‬
 ‫‪۵‬۔‬ ‫‪491‬‬ ‫‪ -۶‬اَل ُّبِحُيُهّٰللا‬
‫ےھتۺ۔ۺاسیعویئںۺےنۺویہۺثیلثتۺاکۺدیقعہۺاایتخرۺرکایلۺرصػۺوبعمدۺدبؽۺدےی۔اِسۺآیۺںیمۺاسیعویئںۺوکۺاِؿۺدوونںۺرمگاویہںۺےسۺ‬
‫ایزۺآےنۺیکۺنیقلتۺیکۺیئگۺےہ۔‬

‫ا ٓ ی ات ‪ ۷۸‬ۺ ی ا ۺ ‪۷۹‬‬
‫ینبۺارسالیئۺےکۺیافرامونںۺرپۺربمغیپوںۺیکۺتنعل‬
‫تنعلۺےیکۺےئگۺوہۺوہنجںۺےنۺرفکۺایکۺینبۺارسالیئۺںیمۺےسۺ‬ ‫َنِعُلَنْيِذَّلااْوُرَفَكْۢنِمْۤيِنَبَلْيِءٓاَرْسِا‬
‫رضحتۺداودؑۺاوررضحتۺٰیسیع ۺنبۺرممیۺؑیکۺرتاںۺےس‬ ‫ىٰلَعِناَسِلَدٗواَدَوىَسْيِعِنْباَمَيْرَم‬
‫ہیۺاِسۺےیل ۺہکۺاُنہوںۺےنۺتافرامینۺیک‬ ‫َكِلٰذاَمِباْوَصَع‬
‫اورۺوہۺدحۺےسۺزگرےتۺےھت۔‬ ‫َّواْوُناَكَنْوُدَتْعَيܾ‪۰۰‬‬
‫وہ ۺاتک ۺدورسے ۺوکرواک ۺںیہن ۺرکےت ۺےھت ۺاُس ۺبرایئ ۺےسۺ‬
‫اْوُناَكاَلَنْوَهاَنَتَيْنَعٍرَكْنُّمُهْوُلَعَف‬
‫وہۺوخدۺرکےکچۺوہےتۺےھتۺےسجۺ‬
‫انیقیًۺبراۺےہۺوجۺوہۺایکرکےتۺےھت۔‬ ‫َسْئِبَلاَماْوُناَكَنْوُلَعْفَيܿ‪۰۰‬‬
‫ۺآیتۺںیمۺینبۺارسۺاۺلیئۺےکۺرجمومںۺرپۺرضحتۺداؤدؑ ۺاورۺرضحتۺعنسی ٰؑ ۺیکۺتنعلۺاکۺایبۺؿۺےہ۔ ۺرضحتۺداؤدؑ ۺیکۺرطػۺےسۺتنعلۺ‬ ‫اِؿ ا‬
‫زوبرۺںیمۺاورۺرضحتۺعنسیۺ ٰ ؑؑۺیکۺرطػۺےسۺتنعلۺالیجنۺںیم ذموکرۺےہ۔اِسۺذلۺیکۺوہجۺہیۺیھتۺہکۺوہۺاہللۺاعت ٰیلۺیکۺرصػۺیافرامینۺیہۺ‬
‫ۺبےۺاکومںۺےسۺعنمۺ‬
‫ۺجؾۺہیۺاھتۺہکۺایۺدورسےۺوک ر‬ ‫ںیہنۺرکےتۺےھتۺہکلبۺیافراموینںۺںیمۺدحۺےسۺزگرۺاجےتۺےھت۔اِسۺےسۺیھب ر‬
‫ۺبا ر‬
‫ںیہنۺرکےتۺےھت۔ۺیسک ۺاعمرشہ ۺںیمۺجۺوکیئۺبرایئۺرواج اۺییتۺےہ ۺوتۺادتباءۺںیم ۺک دۺیہۺولگۺاِس ۺےک ۺیربکتۺوہےتۺںیہ۔ ۺارگ ۺاےسیۺ‬
‫ولوگںۺاکۺبروتۺاورۺیتخسۺےسۺاحمہبسۺایکۺاج ےۺوتۺوہۺبرایئۺرکۺاجیتۺےہ۔ۺنکیلۺارگۺاِسۺہلسلسۺںیمۺرنؾۺوگہشۺاایتخرۺایکۺاج ےۺوتۺ ُاسۺدبیۺ‬
‫ۺاجیۺےہۺہکۺدبیۺےسۺےنچبۺواےل‪،‬ۺدبیۺرکےنۺواولںۺےسۺلیمۺ‬
‫ۺاجیۺےہ۔ۺایۺوتۺااسیۺیھبۺآ ا‬
‫ۺوہی ا‬
‫اکۺاراکتبۺرکےنۺواولںۺںیمۺااضہف ا‬
 ‫‪۵‬۔‬ ‫‪492‬‬ ‫‪ -۶‬اَل ُّبِحُيُهّٰللا‬
‫ۺذعابۺالہ ٰیۺیازؽ ا‬
‫ۺوہیۺےہ۔ۺرھپۺ‬ ‫ۺوہیۺےہۺج ِ‬
‫المپۺرےنھکۺاورۺریشۺوۺرکشۺنبۺرکۺرےنہۺںیمۺوکیئۺکجھجۺوسحمسۺںیہنۺرکےت۔یہیۺوہۺوت ا‬
‫ۺجؾ ۺےہ ۺاِیسۺ‬ ‫اِس ۺذعاب ۺےس ۺہن ۺدبی ۺرکےن ۺواےل ۺےتچب ۺںیہ ۺاور ۺہن ۺدبی ۺےس ۺاانتجب ۺرکےن ۺواےل۔ ۺسج ۺرطح ۺدبی ۺاک ۺاراکتب ا‬
‫ۺرکی ر‬
‫ۺاب ۺاور ۺاصقنؿ ۺدوونں ۺوک ۺاسکیں ۺاتچنہپ ۺےہ ۺ۔ ۺای اۺیر ۺیبنۺ‬
‫ۺجؾ ۺےہ ۺ۔ ۺاہلل ۺاعت ٰیل ۺیک ۺتنعل ۺاور ۺذعاب ۺاک ر‬
‫رطح ۺدبی ۺےس ۺہن ۺروانک ۺیھب ر‬
‫ارکؾﷺےنۺاِؿۺآیاتۺیکۺالتوتۺرکےتۺوہ ےۺفرامیا‪:‬‬
‫انکوہۺاگ‪،‬ۺںیہمت الز ًامۺاظملۺےکۺاہھتۺوکۺوقتۺےکۺ‬ ‫'' رۺ‬
‫رزگۺںیہن!اہللۺیکۺمسقۺںیہمتۺالزامًۺیکینۺاکۺمکحۺدال ۺوہۺاگ‪،‬ۺںیہمتۺالزامًۺدبیۺےسۺرو ۺ‬
‫اسھتۺڑکپۺانیلۺوہۺاگ‪،‬ۺںیہمتۺ ُاسۺوکۺالزامًۺقحۺیکۺرطػۺربجاًۺومڑیاوہۺاگاورۺ ُاےسۺقحۺرپۺاقمئۺرانھکۺوہۺاگ۔ورہنۺرھپۺاہللۺاہمترےۺدؽۺیھبۺایۺ‬
‫دورسےۺےکۺاشمہبۺرکۺدےۺاگاورۺمتۺرپۺیھبۺتنعلۺفرام ےۺاگۺےسیجۺوہیدۺرپۺتنعلۺفرامیئ''۔(برذمی)‬

‫ا ٓ ی ات ‪ ۸۱‬ۺ ی ا ‪۸۸‬‬
‫وہیدویںۺیکۺرشمنیکۺےسۺدویتسۺرپۺبضغ‬
‫اورۺمتۺدوھکیےگۺاُںۺںیمۺےسۺتہبۺوسں وک‬ ‫ىٰرَتاًرْيِثَكْمُهْنِّم‬
‫وہۺدویتسۺرےتھکۺںیہۺاُںۺےسۺوہنجںۺےنۺرفکۺایکۺ‬ ‫َنْوَّلَوَتَيَنْيِذَّلااْوُرَفَك‬
‫انیقیًۺبراۺےہۺوجۺا ےگۺاجیھبۺاےنپۺےیلۺاُنہوںۺےنۺوخد‬ ‫َسْئِبَلاَمْتَمَّدَقْمُهَلْمُهُسُفْنَا‬
‫ہیۺہکۺتاراضۺوہاۺاہللۺاُںۺرپ‬ ‫ْنَاَطِخَسُهّٰللاْمِهْيَلَع‬
‫اورۺذعاتۺںیمۺوہۺہشیمہۺرےنہۺواےلۺںیہ۔‬ ‫َويِفِباَذَعْلاْمُهَنْوُدِلٰخ݀‪۰۰‬‬
‫اورۺارگۺوہۺاامیںۺرےتھکۺاہللۺرپ‬ ‫َوْوَلاْوُناَكَنْوُنِمْؤُيِهّٰللاِب‬
‫اورۺیبنؑۺرپۺاورۺاُسۺرپوجتارلۺایکایگۺیبن ۺؑیکۺرطفۺ‬ ‫َوِّيِبَّنلاَوۤاَمَلِزْنُاِهْيَلِا‬
 ‫‪۵‬۔‬ ‫‪493‬‬ ‫‪ -۶‬اَل ُّبِحُيُهّٰللا‬

‫وتۺہنۺانبےتۺاکفروںۺوکۺدوسب‬ ‫اَمْمُهْوُذَخَّتاَءٓاَيِلْوَا‬
‫نکیلۺاُںۺںیمۺےسۺاکیرۺتافرامں ۺںیہ۔‬ ‫َوَّنِكٰلاًرْيِثَكْمُهْنِّمَنْوُقِسٰف݁‪۰۰‬‬
‫لہۺاتکبۺںیہۺنکیلۺوتدیحۺاورۺرشکۺیکۺجۺںیمۺملھکۺالھکۺرشمنیکۺاکۺاسھتۺدےۺرےہۺ‬ ‫اِؿ ا‬
‫ۺآیتۺںیمۺبجعتۺایکۺایگۺہکۺوہیدیۺارگہچۺا ِ‬
‫نیۺوبنتۺےکۺاسھتۺںیہ۔ۺرھپۺیھبۺوہۺالبۺیسکۺرشؾۺوۺایحۺےکۺہیۺ‬ ‫ںیہ۔افرا ِرۺوبنتۺاورۺااکن ِرۺوبنتۺیکۺزلایئۺںیمۺاالعہینۺ ُاؿۺیکۺہ ا‬
‫ذردیںۺنمر ِ‬
‫‪،‬انءۺؑاورآامسینۺاتکوبںۺےکۺامےننۺواےلۺںیہ۔ۺارگۺوہۺوایعقۺاِؿۺاقحقئۺےکۺامےننۺواےلۺوہےتۺوت ُاںیہنۺ‬
‫دوعیٰۺرکےتۺںیہۺہکۺمہۺاہللۺاعتیلٰۺ ا‬
‫رشمنیک ۺےک ۺاقمہلب ۺںیم ۺ ُاؿ ۺےک ۺاسھت ۺزیادہ ۺہذردی ۺوہیت ۺوجضعب ۺاالتخافت ۺےک ۺیاووجد ۺ ُایہن ۺیک ۺرطح ۺاہلل ۺاعتیلٰ ۺاور ۺہلسلسۺٔ ۺویح ۺوۺ‬
‫راسل ۺوک ۺامےتن ۺںیہ۔رشمنیک ۺےک ۺاسھت ۺوہید ۺیک ۺدویتس ۺیک ۺوہج ۺےس ۺاہلل ۺاعتیلٰ ۺ ُاؿ ۺرپ ۺیاراض ۺوہا ۺاور ۺ ُاؿ ۺےک ۺےیل ۺہشیمہ ۺاکذعاب ۺےطۺ‬
‫فرامدیا۔‬

‫ا ٓ ی ات ‪۸۱‬‬
‫املسمونںۺےکۺدوسۺاورۺدنمش‬
‫اےۺیبنؐ ۺ!ا تؐۺرضور ۺتاںیئۺےگۺۺولوگںۺںیمۺےسۺرتادہۺ‬
‫َّنَدِجَتَلَّدَشَاِساَّنلاًةَواَدَعَنْيِذَّلِّلاوُنَمٰا‬
‫تخس ُۺدینمشۺںیمۺاُںۺےکۺےیلۺوجۺاامیںۺالےئ‬
‫وہیدوکۺاورۺاُںیہنۺوہنجںۺےنۺرشنۺایک‬ ‫َدْوُهَيْلاَوَنْيِذَّلااْوُكَرْشَا‬
‫اور ۺا تؐ ۺرضور ۺتاںیئ ۺےگ ۺاُں ۺںیم ۺرتادہ ۺقربی ۺتبحم ۺںیمۺ‬
‫َوَّنَدِجَتَلْمُهَبَرْقَاًةَّدَوَّمَنْيِذَّلِّلاوُنَمٰا‬
‫اُںۺےکۺےیلۺوجۺاامیںۺالےئۺ‬
‫اُںۺوکۺوجۺےتہکۺںیہۺہکۺمہۺاصنریٰۺںیہ‬ ‫َنْيِذَّلااْۤوُلاَقاَّنِاىٰرٰصَن‬
‫ہیۺاِسۺےیلۺہکۺاُںۺںیمۺاملعءاورۺراہبۺںیہ‬ ‫َكِلٰذَّنَاِبْمُهْنِمَنْيِسْيِّسِقَواًناَبْهُر‬
 ‫‪۵‬۔‬ ‫‪494‬‬ ‫‪ -۶‬اَل ُّبِحُيُهّٰللا‬

‫اوراِسۺےیلۺہکۺوہۺربکتۺںیہنۺرکےت۔‬ ‫َّوْمُهَّنَااَلَنْوُرِبْكَتْسَي݂۠‪۰۰‬‬
‫ہیۺآیۺآاگہۺرکریہۺےہۺہکۺاملسمونںۺےسۺدینمشۺںیمۺشیپۺشیپۺوہیدیۺاورۺرشمنیکۺںیہ۔ۺاِسۺےک ر‬
‫ۺبسکعۺاملسمونںۺےکۺےیلۺتبحمۺ‬
‫ےک ۺج اذیت ۺرےنھک ۺںیم ۺآےگ ۺآےگ ۺاسیعیئ ۺںیہ۔دو ِر ۺوبنیﷺںیم اجنیش ۺشاہ ِۺہشبح‪ ،‬ۺوقمسق ۺشاہ ِۺرصم ر‬
‫ۺاورر ۺلق ۺاشنہشہ ِۺروؾ ۺےسیجۺ‬
‫ررکیۺےہۺہکۺوہیدۺےک ۺاقمہلب ۺںیمۺہی ۺولگۺاالسؾۺاورۺاملسمونںۺےس ۺتہب رۺف ی ۺےھت ۺاورۺاالتخافتۺ‬
‫اسیعیئ ۺفرامںۺرواؤںۺاک ۺرکدار ۺاظر ا‬
‫ۺبحیج ۺدےتیۺےھت۔ ۺاِسۺیک ۺوہجۺہیۺیھتۺہکۺ ُاؿۺںیمۺاےسیۺج ر‬
‫ذابسۺاملعءۺاورۺ‬ ‫ےکۺیاووجدۺدورسوںۺیک ۺتبسن ۺاملسمونںۺےسۺدویتسۺرےنھکۺوک ر‬
‫راہ ۺوموجدےھت ۺوج ۺداین ۺےس ۺےب ۺریتبغ ۺرےنھک ۺواےل ۺاور ۺاینپ اۺای ۺوک ۺف اریؿ ۺرکےن ۺواےل ۺںیہ۔البہبش ۺوقؾ ۺو ۺتلم ۺیک ۺالص ۺروح ۺقحۺ‬
‫ۺجاۺ‬
‫ۺبس ۺاملع ۺو ۺاشمخئ ۺںیہ ۺ۔ ۺج ۺی ۺیسک ۺوقؾ ۺںیم ۺاےسی ۺاملع ۺو ۺاشمخئ ۺوموجد ۺوہں ۺوج ۺدوینی ۺوخااشہت ۺےک ۺےھچیپ ۺہن ۺںیلچ‪ ،‬ذ‬
‫ۺجا ر‬
‫رپس ۺ‪ ،‬ذ‬
‫ۺبتکۺےسۺرحموؾۺںیہنۺوہیت۔‬
‫ربیسۺاورۺقحۺوگیئۺ ُاؿۺاکۺوفصۺوہۺوتۺوہۺوقؾۺریخۺو ر‬
 ‫‪۵‬۔‬ ‫‪594‬‬ ‫‪َ -۷‬واِذَا َسمِ ُع ِوا‬
‫ِمْسِبِہّٰللاِنٰمْحَّرلاِمْیِحَّرلا‬
‫‪۸‬۽ اۿیۻ۽‬
‫آیاتۿ ۿ‬
‫اسیعیئۿودفۿاک ِ‬
‫ۿارتعافۿقح‬
‫اورجب وہ سنتے ںیہ اُس کالم وکوجنارل ایکایگ روسلؐ یک‬
‫َواَذِااْوُعِمَسۤاَمَلِزْنُاىَلِاِلْوُسَّرلا‬
‫رطف‬
‫مت دوھکیےگ اُن یک ا وھکنن وکہک کلھچ ریہ وہیت ںیہ‬
‫ىٰۤرَتْمُهَنُيْعَاُضْيِفَتَنِمِعْمَّدلا‬
‫ا وسنون ےس‬
‫اِس ےیل ہک اچہپن ایل اُنہون ےن قح وک‬ ‫اَّمِماْوُفَرَعَنِمِّقَحْلاۚ‬
‫وہ ےتہکںیہ اے امہرےرب!مہ اامین ےل ا ےئ‬ ‫َنْوُلْوُقَيۤاَنَّبَراَّنَمٰا‬
‫سپ ھکل ےل ںیمہ (قح یک )وگایہ دےنی واولن ںیم۔‬ ‫اَنْبُتْكاَفَعَمَنْيِدِهّٰشلا‪۰۰۸۳‬‬
‫اورںیمہ ایکےہ ہک مہ اامین ہن الںیئ اہلل رپ‬ ‫َواَماَنَلاَلُنِمْؤُنِهّٰللاِب‬
‫ہکبج ا اکچےہ امہرے ناس قح‬ ‫َواَماَنَءٓاَجَنِمِّقَحْلا‬
‫اورمہ وتعق رےتھکںیہ‬ ‫َوُعَمْطَن‬
‫ہک دالخ فرامےئ اگامہرا رب ںیمہ نیک ولوگنمنں۔‬ ‫ْنَااَنَلِخْدُّياَنُّبَرَعَمِمْوَقْلاَنْيِحِلّٰصلا‪۰۰۸۴‬‬
‫وتاطع فرامےئ اُںیہن اہلل ےن ا ُس وہج ےس وج اُنہون ےن‬
‫ُمُهَباَثَاَفُهّٰللااَمِباْوُلاَق‬
‫اہک‬
 ‫‪۵‬۔‬ ‫‪594‬‬ ‫‪َ -۷‬واِذَا َسمِ ُع ِوا‬
‫وہ نااغب یتہب ںیہ نج ےک ےچین ےس رہنںی‬ ‫ٍتّٰنَجْيِرْجَتْنِماَهِتْحَتُرٰهْنَاْلا‬
‫وہ ہشیمہ رےنہ واےل ںیہ اُن ںیم‬ ‫َنْيِدِلٰخاَهْيِفؕ‬
‫اوریہی یکین رکےن واولن اک دبہل ےہ۔‬ ‫َوَكِلٰذُءٓاَزَجَنْيِنِسْحُمْلا‪۰۰۸۵‬‬
‫اوروہنجن ےن یکایک‬ ‫َوَنْيِذَّلااْوُرَفَك‬
‫ج‬
‫اور ھیالنا امہری ا ناب وک‬ ‫َواْوُبَّذَكۤاَنِتٰيٰاِب‬
‫ویہ ولگ منہج واےلںیہ۔‬ ‫َكِٕىٰٓلوُاُبٰحْصَاِمْيِحَجْلاؒ‪۰۰۸۶‬‬
‫ج ۿقرآمِ ۿرکمی ۿیک ۿالتوت ۿینس ۿوت ۿےب ۿاایتخر ۿ ُام ۿیک ۿآوھکنں ۿےس ۿآوسنۿ‬ ‫ہشبح ۿےس ۿہکم ۿآےن ۿواےل‪۷‬ۼاسیعویئں ۿےک ۿای ۿودف ۿےن ۿ ب ب‬
‫ۿبقحۿےہ۔اے مۿہارےۿربۿ!ںیمہۿیھبۿقحۿیکۿ‬ ‫اجریۿوہےئگ۔ۿوہۿاکپرۿاےھٹۿہکۿمہۿاِسۿالکلۿرپۿاامیمۿےلۿآےئ۔ۿوایعقۿہیۿالکلۿ ایبلکل ب ر‬
‫وگایہۿدےنیۿواولںۿںیمۿشالمۿقرامدے۔مہۿادیمۿرےتھکۿںیہۿےک مۿہاراۿرب مۿہاراۿامشرۿاےنپۿکینۿدنبوںۿںیمۿرکےۿاگ۔ۿاہلل اعتیلٰۿےنۿ ُامۿ‬
‫ۿرپافبۿقرامرکۿہشیمہۿشیمہۿیک بۿجۿاکۿااعنلۿاطعۿقرامیا۔ۿاِسۿےک بۿبرسکعۿنجۿولوگںۿ‬
‫رامیۿاورۿ ُاںیہنۿنینسحمۿےکۿاقمل ر‬
‫یکۿکینۿآرزوۿوکۿوپراۿق ا‬
‫ۿالٹھجیۿوہۿمنہجۿیکۿآگۿاکۿادنینھۿںینبۿےگ۔‬
‫ۿآیتۿاکۿااکنرۿایکۿاور ُامۿوک ا‬
‫ےنۿاہللۿاعتیلٰۿیک ا‬

‫ۼ۽ اۿی۽۽‬
‫آیاتۿ ۿ‬
‫الحكۿوکۿرحالۿرکانیلۿیھب ب ر‬
‫ۿجلۿےہ‬
‫اے وہ ولوگوجاامین الےئ وہ!‬ ‫اَهُّيَاٰۤيَنْيِذَّلااْوُنَمٰا‬
‫رحام ہن رکو نازیکہ زیچںی ںیہنج حالل فرامنا ےہ اہلل ےن‬
‫اَلاْوُمِّرَحُتِتٰبِّيَطۤاَمَّلَحَاُهّٰللاْمُكَل‬
‫اہمترے ےیل‬
 ‫‪۵‬۔‬ ‫‪594‬‬ ‫‪َ -۷‬واِذَا َسمِ ُع ِوا‬
‫اور دح ےس ہن نڑوھ‬ ‫َواَلاْوُدَتْعَت‬
‫ےب کش اہلل دنسپ ںیہن فرامنادح ےس نڑ ھتے واولن وک۔‬ ‫َّنِاَهّٰللااَلُّبِحُيَنْيِدَتْعُمْلا‪۰۰۸۷‬‬
‫اور اھکو اُس ںیم ےس وج ررق دنا ےہ ںیہمت اہلل ےن‬ ‫َواْوُلُكاَّمِمُمُكَقَزَرُهّٰللا‬
‫وج حالل اورنازیکہوہ‬ ‫اًلٰلَحاًبِّيَط‬
‫اور وچباُس اہلل یک نا فرامین ےس مت سج رپ اامین رےنھک‬
‫َواوُقَّتاَهّٰللاْۤيِذَّلاْمُتْنَاٖهِبَنْوُنِمْؤُم‪۰۰۸۸‬‬
‫واےل وہ۔‬
‫ااجبۿےہۿاِیسۿرطحۿالحكۿوکۿرحالۿرکانیلۿیھب ب ر‬
‫ۿجلۿےہ۔ہیۿدوونںۿوصرںیتۿ‬ ‫ۿرکیۿی ر‬ ‫اِم ا‬
‫ۿآیتۿںیمۿآاگہۿایکۿایگۿہکۿسجۿرطحۿرحالۿوکۿالحك ا‬
‫دحۿےسۿاجتوزۿیکۿںیہ اورۿاِمۿےسۿانچبۿالزلۿےہ۔ۿاسہقبۿآیاتۿںیمۿاسیعویئںۿےک ِ‬
‫ۿوبقكۿاالسلۿاکۿذرکۿاھت۔ۿاسیعویئںۿےنۿرابہنۿیکۿراہۿ‬
‫اایتخرۿرکےکۿوخدۿرپۿتہبۿیسۿالحكۿاایشءۿوکۿرحالۿرکایلۿاھت۔ۿاہیںۿایسیۿیہۿرمگایہۿیکۿاالصحۿاکۿایبمۿےہ۔ۿدہایۿدیۿیئگۿہکۿسجۿےشۿوکۿ‬
‫ۿدیۿےہۿاِسۿےسۿاافتسدہۿرکوۿرشبہکیطۿوہۿبیطۿیھبۿوہۿینعیۿ ُاےس ر‬
‫ۿاجبۿذراعئۿےسۿاحلصۿایکۿایگۿوہ‪،‬ۿاجونرۿوہۿوتۿذحبۿ‬ ‫اہللۿاعتیلٰۿےنۿالحكۿقرار ا‬
‫ایکۿایگۿوہۿاورذحبۿرکےتۿوہےئۿ ُاسۿرپۿاہللۿاعتیلٰۿیہۿاکۿ ایلۿایلۿایگۿوہ۔‬

‫آیۿ۾۽‬
‫مسقۿاکۿافکرہ‬
‫ںیہن ڑکپے اگںیہمت اہلل ریغدیجنسہ ناب رپاہمتری‬
‫اَلُمُكُذِخاَؤُيُهّٰللاِوْغَّللاِبْۤيِفْمُكِناَمْيَا‬
‫ومسقنمنں‬
‫اورنکیل وہ ڑکپے اگںیہمت اُن رپوجمت ےن ہتخپ ارادے‬
‫َوْنِكٰلْمُكُذِخاَؤُّياَمِبُمُّتْدَّقَعَناَمْيَاْلا‬
‫ےس ااھٹیئ ںیہ ںیمسق‬
 ‫‪۵‬۔‬ ‫‪594‬‬ ‫‪َ -۷‬واِذَا َسمِ ُع ِوا‬
‫ک‬
‫ۤٗهُتَراَّفَكَفُماَعْطِاِةَرَشَعَنْيِكٰسَمْنِمِطَسْوَااَم وت اِس اکافکرہ ےہ اھکنا ھالنادس ونیکسمن وکاُس اوطس‬
‫ک‬
‫درہج اکوجمت ھالےتوہاےنپ رھگواولنوک‬ ‫َنْوُمِعْطُتْمُكْيِلْهَا‬
‫ناابلس انہپنا اُںیہن‬ ‫ْوَاْمُهُتَوْسِك‬
‫ناا رادرکناانک غالم وک‬ ‫ْوَاُرْيِرْحَتٍةَبَقَر‬
‫رھپوجہی ہن ناےئوترورہ رانھکےہنیت دن‬ ‫ْنَمَفْمَّلْدِجَيُماَيِصَفِةَثٰلَثٍماَّيَا‬
‫ن‬
‫ہی افکرہ ےہ مھاری ومسقن اکجب مت مسق اُاھٹو‬ ‫َكِلٰذُةَراَّفَكْمُكِناَمْيَااَذِاْمُتْفَلَح‬
‫اورافحتظ رکواینپ ومسقن یک‬ ‫َواْۤوُظَفْحاْمُكَناَمْيَا‬
‫اِیس رطح واحض رکناےہ اہلل اہمترے ےیل اینپ ا ناب‬ ‫َكِلٰذَكُنِّيَبُيُهّٰللاْمُكَلٖهِتٰيٰا‬
‫ناہک مت رکشرکو۔‬ ‫ْمُكَّلَعَلَنْوُرُكْشَت‪۰۰۸۹‬‬
‫ۿانمۿالحكۿزیچۿوکۿاےنپۿاورپۿرحالۿرکۿےنیلۿیکۿمسقۿ ُااھٹۿاتیلۿےہ۔ۿارگ ُاسۿیکۿز ایبمۿےسۿالبۿارادہۿمسقۿاکۿن ظۿگ لۿایگۿےہۿوتۿاِسۿ‬
‫ضعبۿاواقت ا‬
‫یک ۿیادنبی ۿرکےن ۿیک ۿرضورت ۿںیہن‪ ،‬ۿویکہکن ۿایسی ۿمسق ۿرپ ۿوکیئ ۿرگتف ۿںیہن۔ارگ ۿمسق ۿاجم ۿوبھج ۿرک ۿااھٹیئ ۿےہ ۿوت ۿ ُاےس ۿوتڑرک ۿافکرہ ۿاداۿ‬
‫رکیااچےیہ۔ ۿاِس ۿآی ۿںیم ۿمسق ۿوتڑےن ۿاک ۿافکرہ ۿایب ۿم ۿایک ۿایگےہ۔وہ ۿافکرہ ۿہی ۿےہ ۿہک ۿدس ۿاسمنیک ۿوک ۿدو ۿوق ۿاک ۿ ُایس ۿایعمر ۿاک ا‬
‫ۿاھکیۿ‬
‫الھکیاسیجۿہکۿانامۿاےنپۿرھگۿواولںۿوکالھکیاۿےہ اۿیۿ ُاںیہنۿدقب ِرۿرتسۿوپیشۿابلسۿقرامہ ا‬
‫ۿرکی اۿیۿایۿالغل اۿیۿزینکۿوکۿآزادۿرکیا۔ۿاہتبلۿم ۿامیلۿاابرۿ‬ ‫ا‬
‫ۿاقب ۿہن ۿوہ‪ ،‬ۿ ُاےس ۿاچےیہ ۿہک ۿنیت ۿدم ۿےک ۿروزے ۿلسلسم ۿرےھک۔اِس ۿآی ۿںیم ۿم د‬
‫ریۿ‬ ‫ۿتں ۿںیم ۿےس ۿوکیئ ۿاکل ۿرکےن ۿےک ب‬ ‫ےس ۿاِم و‬
‫ۿاجبۿاکل ۿےکۿ‬
‫دہایۿدیۿیئگۿہکۿمسقۿیک ۿافحتظ ۿرکوینعیۿیاقرامین ۿےک ۿاکلۿرپۿمسقۿہنۿااھٹؤ۔ارگۿااھٹیئۿےہۿوتۿوتڑۿرکۿافکرہۿاداۿرکو۔ارگۿیسک ر‬
‫ےیلمسقۿااھٹیئۿےہۿوتۿ ُاےسۿاھبنؤ۔ارگۿ ُاسۿیکۿالخفۿورزیۿوہۿاجےئۿوترھپۿافکرہۿاداۿرکو۔‬
‫ۿ‬
 ‫‪۵‬۔‬ ‫‪599‬‬ ‫‪َ -۷‬واِذَا َسمِ ُع ِوا‬

‫آیۿ‪۷‬۾ۿیاۿ‪۹‬۾‬
‫ۿم ےئیکۿرحمۿاکۿیمتحۿمکح‬
‫رشابۿاور ۿ‬
‫اے وہ ولوگوجاامین الےئ وہ!‬
‫ےب کش رشاب اوروجا‬
‫اورنت اورافل ےکریت‬
‫دنگے ںیہ اطیشن ےک اکم ںیم ےس‬
‫سپ ےتچب روہاِن ےس‬
‫ناہک مت فالح ناو۔‬
‫ےب کش یہی اچاتہ ےہاطیشن‬
‫ہک دال دے اہمترے درایمن دینمش اورضغب رشاب‬ ‫ْنَاَعِقْوُّيُمُكَنْيَبَةَواَدَعْلاَوَءٓاَضْغَبْلايِفِرْمَخْلاَو‬
‫اور وجےئ ےس‬
‫اور روک دے ںیہمت اہلل ےک درک اور امنر ےس‬
‫وت ایک مت نار ا ےن واےل وہ؟‬
‫اور اطاعب رکو اہلل یک اور اطاعب رکو روس لؐیک‬
‫اور اتحمط روہ‬
‫اَهُّيَاٰۤيَنْيِذَّلااْۤوُنَمٰا‬
‫اَمَّنِاُرْمَخْلاَوُرِسْيَمْلا‬
‫َوُباَصْنَاْلاَوُماَلْزَاْلا‬
‫ٌسْجِرْنِّمِلَمَعِنٰطْيَّشلا‬
‫ُهْوُبِنَتْجاَف‬
‫ْمُكَّلَعَلَنْوُحِلْفُتۺ‪۰۰۸‬‬
‫اَمَّنِاُدْيِرُيُنٰطْيَّشلا‬
‫ِرِسْيَمْلا‬
‫َوْمُكَّدُصَيْنَعِرْكِذِہّٰللاَوِنَعِةوٰلَّصلا‬
‫ْلَهَفْمُتْنَاَنْوُهَتْنُّمۻ‪۰۰۸‬‬
‫َواوُعْيِطَاَهّٰللاَواوُعْيِطَاَلْوُسَّرلا‬
‫َواْوُرَذْحا‬
 ‫‪۵‬۔‬ ‫‪455‬‬ ‫‪َ -۷‬واِذَا َسمِ ُع ِوا‬
‫سپ ارگ مت رھپ ےئگ‬ ‫ْنِاَفْمُتْيَّلَوَت‬
‫وتاجن ول ہک امہرے روسلؐ ےک دےم وت اصف اصف اچنہپ‬
‫اْۤوُمَلْعاَفاَمَّنَاىٰلَعاَنِلْوُسَرُغٰلَبْلاُنْيِبُمْلاۼ‪۰۰۸‬‬
‫دانی یہ ےہ۔‬
‫ۿدیۿایگۿاورۿاِم بۿجرامئۿےسۿےنچبۿیکۿنیقلتۿیکۿ‬ ‫اِمۿآیاتۿںیمۿرشابۿےنیپ‪،‬ۿم اۿےنلیھکۿاورۿرشکۿرکےنۿوکۿاطیشمۿےکۿدنگے ر‬
‫ۿبنیۿاکلۿقرار ا‬
‫ۿرکیۿاچاتہۿےہ۔ۿرشابۿےکۿےشنۿںیمۿ‬
‫یئگۿ۔ۿآاگہۿایکۿایگۿہکۿاطیشمۿرشابۿاورۿم ےئۿےکۿذرےعیۿاہمترےۿدرایممۿرفنتۿاورۿدینمشۿدیپا ا‬
‫ۿرکیۿےہۿسجۿےسۿ ایبیمہۿرفنتۿاورۿدینمش ۿمنج ۿیتیلۿےہ۔ۿ‬
‫ۿانمۿدورسوں ۿےکۿالخف ۿایسیۿرحاکت ا‬
‫کہبۿرک اۿیۿم ےئۿںیم ۿلسلسمۿاہرۿرک ا‬
‫ۿانمۿوکۿاہللۿاعتیلٰ ۿےکۿذرک ۿاورۿیباوصخلص ۿامنزۿڑپےنھۿےسۿاغلف ۿرکدیتیۿےہ۔ ۿم ےئ ۿےکۿذرہعیۿرحال ۿامکیئ ۿاکۿ‬
‫ریۿہیۿہکۿہشنۿیک ۿاحل ا‬
‫م د‬
‫ۿانمۿوکۿذرکۿیکۿذلتۿاورۿامنزۿیکۿاچینشۿےسۿرحمولۿرکداتیۿےہ۔ بۿبرےۿتخسۿاافلظۿںیمۿہیبنتۿیکۿیئگۿےہۿہکۿمتۿرشابۿاورۿم ےئۿ‬
‫وصحك ا‬
‫ےس ۿیباز ۿآےت ۿوہ اۿی ۿںیہن؟اِس ۿتخس ۿہیبنت ۿےک ۿیباوم د ۿآج ۿضعب ۿاملسمم ۿرشاب ۿےنیپ ۿاور ۿاِس ۿیک ۿجرید ۿو ۿقروج ۿںیم ۿولمثۿ‬
‫ںیہ۔الرٹی‪،‬رلفی ۿٹکٹ‪،‬ااعنیم ۿوبیدز ۿوریغہ ۿیک ۿوصرت ۿںیم ۿم ےئ ۿےک ۿاعمالمت ۿںیم ۿیھب ۿرشی ۿںیہ۔اہلل ۿاعتیلٰ ۿںیمہ ۿاِم ۿثیبخۿ‬
‫اکومںۿےسۿےنچبۿیکۿوتقیفۿاطعۿقرامےئ۔آنیم!‬

‫آیۿ‪۸‬۾‬
‫اہللاعتیلٰۿیکۿق بریۿوقتیۿ ٰےسۿاحلصۿوہیتۿےہ‬
‫ۿ‬
‫ںیہن ےہ اُن رپ وجاامین الےئ اوروہنجن ےن یک ‬
‫َسْيَلىَلَعَنْيِذَّلااْوُنَمٰاَواوُلِمَعِتٰحِلّٰصلاٌحاَنُج‬
‫اےھچ وکیئ گیاہ‬
‫اُس ںیم وج وہ اھکےکچ ںیہ‬ ‫اَمْيِفاْۤوُمِعَط‬
‫ہکبج وہ اہلل یک نافرامین ےس ےچب اور اامین الےئ‬ ‫اَذِااَماْوَقَّتاَّواْوُنَمٰا‬
 ‫‪۵‬۔‬ ‫‪455‬‬ ‫‪َ -۷‬واِذَا َسمِ ُع ِوا‬
‫اےھچ‬ ‫اور اُنہون ےنیک ‬ ‫َواوُلِمَعِتٰحِلّٰصلا‬
‫رھپ اور اہلل یک نافرامین ےس ےچب اورنیقی الےئ‬ ‫َّمُثاْوَقَّتاَّواْوُنَمٰا‬
‫رھپمرنداہلل یک نافرامین ےس ےچب اورااسحن ےک درےج رپ‬
‫َّمُثاْوَقَّتاَّواْوُنَسْحَا‬
‫افنڑوہےئ‬
‫اوراہلل دنسپفرامناےہاُںیہن وجااسحن ےکدرےجرپافنڑ‬
‫َوُهّٰللاُّبِحُيَنْيِنِسْحُمْلاؒ۽‪۰۰۸‬‬
‫ںیہ۔‬
‫دنسم ۿادمح ۿیک ۿای ۿروای ۿںیم ےہ ۿہک ب ب‬
‫ۿج ۿرشاب ۿاور ۿم ےئ ۿیک ۿرحم ۿاک ۿمکح ۿیازك ۿوہا ۿوتضعب ۿولوگں ۿےن ۿرعض ۿایک ۿہک ۿیاروسكۿ‬
‫اہللﷺ! ۿتہب ۿےس ۿرشاب ۿےنیپ ۿواےل ۿاورم ےئ ۿاک ۿامك ۿاھکےن ۿواےل ۿرحم ۿاک ۿمکح ۿآےن ۿےس ۿےلہپ ۿوافت اۿیےئگ ۿاب ۿ ُام ۿاکایک ۿاحكۿ‬
‫وہاگ؟ ۿاِس ۿآی ۿںیم ۿیلست ۿدی ۿیئگ ۿہک ۿیسک ۿےش ۿیک ۿرحم ۿاک ۿمکح ۿآےن ۿےس ۿےلہپ ۿ ُاس ۿےک ۿاھکےن اۿیےنیپ ۿرپوکیئ ۿگاہ ۿںیہن۔اِس ۿےک ۿدعبۿ‬
‫ۿ۔دحیۿربجالیئۿںیمۿاہللۿاعت ٰیلۿیکۿق بریۿےکۿنیتۿ‬
‫ِ‬ ‫آیۿابمرہکۿںیم اہللۿاعت ٰیلۿیکۿق بریۿےکۿوصحكۿےکۿوحاےلۿےسۿرامنہیئۿدیۿیئگ‬
‫ِ‬
‫درےجۿایبمۿےیکۿےئگۿںیہۿینعیۿاالسلۿ*ز ایبینۿاقرار)‪،‬ۿاامیمۿ*یبلقۿنیقی)اورااسحم*نیقیۿیکۿایسیۿرہگایئۿوگی ا‬
‫اانمۿاہللۿاعتیلٰ ۿوکۿدھکیۿراہۿ‬
‫انمۿوکۿدھکیۿراہۿےہ)۔ۿاِسۿآیۿںیمۿرامنہیئۿدیۿیئگۿےہۿہکۿوقتیۿ ٰینعیۿاہللۿاعتیلٰۿیکۿیاقرامینۿےسۿےنچبۿاکۿیبلقۿ‬
‫وہ اۿیۿہیۿااسحسۿہکۿاہللۿاعتیلٰۿ ا‬
‫ہبتۿۿااسحمۿرپۿافبرۿوہۿرکۿاہللۿ‬
‫ۿدنلببنیۿرمہبت ۿینعی ۿرم ٔ‬ ‫ۿانمۿاہللۿاعت ٰیلۿیکۿق بریۿےک ۿرمالح ۿےط ا‬
‫ۿرکیۿوہا ر‬ ‫ااسحس ۿوہ ۿتمعنۿےہ ۿسجۿےس ا‬
‫اعتیلٰۿاکۿوبحمبۿنبۿاتکسۿےہ۔‬

‫‪۹‬۾ اۿیۺ۾‬
‫آیاتۿ ۿ‬
‫ِ‬
‫احلۿارحالۿںیمۿاکشرۿرکےنۿاکۿہلئسم‬
‫اے وہ ولوگوجاامین الےئ وہ!‬ ‫اَهُّيَاٰۤيَنْيِذَّلااْوُنَمٰا‬
 ‫‪۵‬۔‬
‫رضورا رامےئاگںیہمت اہلل یسک زیچےک ساھت اکشرںیم‬
‫ےس‬
‫ںیچنہپ ےگسج نک اہمترے اہھت اوراہمترےزینے‬
‫ناہک طاہررکدے اہلل ہک وکن درنا ےہاُس ےس نب دےھکی‬
‫اورسج ےن رنادیت یک اِس ےک دعب‬
‫وتاُس ےکۿےیلدردناک ذعاب ےہ۔‬
‫اے وہ ولوگوجاامین الےئ وہ!‬
‫ہن امرواکشرسج وقت مت وہارحام ںیم‬
‫اورسج ےنامرا اُےس مت ںیم ےس اجن وبھج رک‬
‫وتدبہل ےہ اُس اسیجوجاُس ےنامراومویشین ںیم ےس‬
‫ہلصیف رکںی ےگاُس اکدوربتعما دیم مت ںیم ےس‬
‫ہی قرناین وہیگےسجاچنہپناوہاگہبعک نک‬
‫ک‬
‫نا اُس اکافکرہ وہاگاھکنا ھالنااسمنیک وک‬
‫نااُس اکدبہل وہاگرورےرانھک‬
‫ناہک وہ ےھکچ زسااےنپ یک‬
‫اعمف رکدنااہلل ےن وہ وجزگراکچ‬
‫‪455‬‬ ‫‪َ -۷‬واِذَا َسمِ ُع ِوا‬
‫ُمُكَّنَوُلْبَیَلُهّٰللايَّصلا َدِ‬
‫ۤٗهُلاَنَتْمُكْيِدْيَاَوْمُكُحاَمِر‬
‫َمَلْعَيِلُهّٰللاْنَمٗهُفاَخَّيبْيَغْلاِبۚ‬
‫ِنَمَفىٰدَتْعاَدْعَبَكِلٰذ‬
‫ٗهَلَفٌباَذَعٌمْيِلَا۾‪۰۰۸‬‬
‫اَهُّيَاٰۤيَنْيِذَّلااْوُنَمٰا‬
‫اَلاوُلُتْقَتَدْيَّصلاَوْمُتْنَاٌمُرُح‬
‫َوْنَمٗهَلَتَقْمُكْنِماًدِّمَعَتُّم‬
‫ٌءٓاَزَجَفُلْثِّماَمَلَتَقَنِمِمَعَّنلا‬
‫ُمُكْحَيٖهِباَوَذٍلْدَعْمُكْنِّم‬
‫اًۢيْدَهَغِلٰبِةَبْعَكْلا‬
‫ْوَاٌةَراَّفَكُماَعَطَنْيِكٰسَم‬
‫ْوَاُلْدَعَكِلٰذاًماَيِص‬
‫َقْوُذَيِّلَوَلاَبٖهِرْمَا‬
‫اَفَعُهّٰللااَّمَعَفَلَس‬
 ‫‪۵‬۔‬ ‫‪455‬‬ ‫‪َ -۷‬واِذَا َسمِ ُع ِوا‬
‫اورسج ےندونارہ ااسیایکوتا ماقم ےل اگاہلل اُس ےس‬ ‫َوْنَمَداَعُمِقَتْنَيَفُهّٰللاُهْنِم‬
‫اوراہلل رنڑدسب ےہ‪،‬ا ماقم ےنیلواال۔‬ ‫َوُهّٰللاٌزْيِزَعوُذٍماَقِتْناۿ‪۰۰۸‬‬
‫ۿرکیۿرحالۿےہ۔ارگۿیسکۿاورۿےنۿہیۿاکشرۿرصفۿ‬
‫ۿرکی اۿیۿاکشرۿںیمۿاعموی ا‬ ‫اِمۿآۿیاتۿںیمۿرامنہیئۿدیۿیئگۿہک ِ‬
‫ۿاحلۿارحالۿںیمۿیکشخۿاکۿاکشر ا‬
‫ِ‬
‫ۿارگاحلۿارحالۿںیمۿس یطۿےسۿیکشخۿاکۿاکشرۿرکایلۿاجےئۿوتۿافکرہۿہیۿےہۿہکۿدوۿہبرک ۿاکرۿاورۿ‬ ‫ۿاجبۿںیہن۔‬
‫ۿاھکی ر‬ ‫اِیسۿےکۿ ۿ‬
‫ےیلایکۿوتۿیھبۿ ُاسۿاک ا‬
‫ربتعمۿآدویمںۿےسۿ ُاسۿاجونرۿیکۿتمیقۿوگلایئۿاجےئ۔رھپۿ ُایسۿتمیقۿاکومویشیںۿںیم ےسۿایۿاجونرۿےلۿرکۿ ُاےسۿدحو ِدۿرحلۿںیمۿذحبۿ‬
‫ۿدیۿاجےئۿ۔ اۿیۿ‬
‫ۿاھکیۿاجےئ۔ اۿیۿ ُایسۿتمیقۿاکۿہلغۿےلۿرکۿاتحمم ںۿوکۿیفۿاتحمجۿایۿرطفہۿیکۿدقمارۿمیسقتۿرک ا‬
‫ایکاجےئۿاورۿوخدۿ ُاسۿںیمۿےسۿہن ا‬
‫سجۿدقرۿاتحمم ںۿوکۿوہۿہلغۿاتچنہپ‪،‬ۿاےنتۿیہۿدونںۿےکۿروزےۿرھکۿےیلۿاجںیئ۔ارگۿیسکۿےنۿاِمۿآیاتۿےکۿبروكۿےکۿدعبۿاجمۿوبھجۿرکۿ‬
‫ِ‬
‫احلۿارحالۿںیمۿاکشرۿایکۿوتۿاےسیۿصخشۿوکۿاہللۿاعتیلٰۿےکۿااقتنلۿاکۿاسانمۿرکیاۿڑپےۿاگۿ۔‬

‫آیۿۻ۾‬
‫ِ‬
‫احلۿارحالۿںیمۿآیبۿاکشرۿالحكۿےہ‬
‫حالل ایکایگاہمترے ےیل ا یباکشراوراُس اکاھکنا‬ ‫َّلِحُاْمُكَلُدْيَصِرْحَبْلاَوٗهُماَعَط‬
‫ہی افدئےاکدرہعی ےہاہمترےےیلاوراسمفرون ےک ۿ‬
‫اًعاَتَمْمُكَّلَوِةَراَّيَّسلِل‬
‫ےیلیھب‬
‫اوررحام رکدناایگےہمت رپیکشخ اکاکشرجب نک مت وہ‬
‫َوَمِّرُحْمُكْيَلَعُدْيَصِّرَبْلااَمْمُتْمُداًمُرُح‬
‫ارحام ںیم‬
‫اجو‬ ‫وچباُس اہلل یک نافرامین ےسسج یک رطف مت عمج‬
‫َواوُقَّتاَهّٰللاْۤيِذَّلاِهْيَلِاَنْوُرَشْحُت܀‪۰۰۸‬‬
‫ےگ۔‬
 ‫‪۵‬۔‬ ‫‪455‬‬ ‫‪َ -۷‬واِذَا َسمِ ُع ِوا‬
‫ۿاجب ۿےہ۔دنمسر ۿےک ۿرفس ۿںیم ۿاسب ۿاواقت ۿوخراک ۿمتخ ۿوہ ۿاجیت ۿےہۿ‬
‫ۿاھکی ر‬ ‫ا ِس ۿآ ۿی ۿیک ُۿروےس ِ‬
‫ۿاحل ۿارحال ۿںیم ۿآیب ۿاکشر ۿرکی اای ۿ ُاس ۿاک ا‬
‫اوراِسۿیکۿقرایمہۿےکۿےیلۿوادحذرہعیۿآیبۿاجونروںۿاکۿاکشرۿیہۿرہ ا‬
‫ۿاجیۿےہ۔اسۿےیلۿاہللۿاعت ٰیلۿیکۿرتمحۿےہۿہکۿ ُاسۿےنۿآیبۿاکشرۿالحكۿ‬
‫ۿاجبۿےہ۔رھپوہۿاکشرۿوخاہۿ‬ ‫ۿاکشررکییہۿںیہن ہکلب ۿارگۿیسک ۿاورےنۿاکشر ۿاِسۿےکےیل ۿایکۿوہۿوتۿیھب ۿ ُاس ۿاک ا‬
‫ۿاھکی ر‬ ‫ا‬ ‫رکدیا۔رھپارحالۿںیمۿآیب‬
‫دنمسرےسڑکپاایگوہیاۿیسکۿیاالبۿےسۿدوونںۿوصروتںۿںیمۿالحكۿےہ۔‬

‫آیۿۼ۾‬
‫اعشبراہللۿاکارتحال‬
‫انبدناےہ اہلل ےن ہبعک وکوجالقئِارتحام رھگ ےہ‬ ‫َلَعَجُهّٰللاَةَبْعَكْلاَتْيَبْلاَماَرَحْلا‬
‫اقباکدرہعی ولوگن ےکےیل‬ ‫اًمٰيِقِساَّنلِّل‬
‫اوررحمب واےل ےنیہم وک‬ ‫َوَرْهَّشلاَماَرَحْلا‬
‫اوررحم ںیم قرنان وہےن واےل اجونروک‬ ‫َوَيْدَهْلا‬
‫اورےلگ ںیم ےٹپ ڑپے وہےئ اجونرون وک‬ ‫َوَدِٕىٓاَلَقْلا‬
‫ہی اِس ےیل ےہ ناہک مت اجن ول‬ ‫َكِلٰذاْۤوُمَلْعَتِل‬
‫ہک اہلل اجاتنےہوجآ ھ ا وناونن ںیم اوروجآ ھ رم ن ںیم‬
‫َّنَاَهّٰللاُمَلْعَياَميِفِتٰوٰمَّسلاَواَميِفِضْرَاْلا‬
‫ےہ‬
‫اورےب کش اہلل ہرزیچوکوخب اجےننواال ےہ۔‬ ‫َوَّنَاَهّٰللاِّلُكِبٍءْيَشٌمْيِلَع܁‪۰۰۸‬‬
‫اِسۿآیۿںیمۿتیب ۿاہللۿوکۿولوگں ۿیکۿاقبۿاکۿذرہعیۿقرارد اۿیۿایگۿےہ۔ۿہی ۿاِسۿتقیقحۿیکۿرطفۿاشارہۿ ۿوسحمس ا‬
‫ۿوہیےہۿہکۿاہللۿاعتیلٰ ۿداینۿوکۿانفۿ‬
‫ۿسےسۿےلہپۿتیبۿاہللۿوکۿااھٹۿےلۿاگ۔ۿوگیا ب ب‬
‫ۿجۿیۿتیبۿاہللۿومم دۿےہۿہیۿداینۿ ایبیقۿرےہۿیگ۔ۿوقبكۿاابقك ۿ؎ۿ‬ ‫رکےتۿوق ب ۿ‬
 ‫‪۵‬۔‬ ‫‪454‬‬ ‫‪َ -۷‬واِذَا َسمِ ُع ِوا‬
‫ۿخاۿاک‬
‫داینۿےکۿدکتبوںۿںیمۿالہپۿوہۿرھگ د‬
‫مہۿ ُاسۿےکۿیاابسںۿںیہۿوہۿیاابسں مۿہارا‬
‫ۿرمک ی ۿاوردقتس ۿدیاےہہک ۿہی ۿولوگں ۿیک ۿاعمیش ۿو ۿدمتین ۿزدنیگ ۿاک ۿاہسرا ۿانب ۿوہاےہ۔ ۿجح ۿاورۿ‬‫ری ۿہی ۿہک ۿاہلل ۿاعتیلٰ ۿےن ۿاخہن ۿہبعک ۿوکوہ ر‬
‫م د‬
‫ھن‬‫ک‬
‫رمعے ۿےکےیل ۿاسری ۿداینےس ۿولگ ۿاِس ۿیک ۿرطف ۿ چ ۿرک ۿآےت ۿںیہ ۿاور ۿاِس ۿاامتجع ۿیک ۿودول ۿ ُام ۿںیم ۿیابیمہ ۿاتشارار ۿاک ۿاخ ہم ۿاورۿ‬
‫ۿوہیۿےہ۔ ۿفلتخمۿالعوقںۿےکۿولگۿ ایبمہۿدمتینۿرواطبۿاقمئ ۿرکےت ۿںیہۿاوراجتریت ۿد نۿدنیۿےس ۿ ُامۿیک ۿاعمیشۿ‬
‫ودحت ۿاکایۿرہتشۿدیپا ا‬
‫رضوریات ۿوپری ۿوہیت ۿںیہ۔دحو ِد ۿرحل ۿےک ۿارتحال ۿےک ۿیباع ۿاناونں ۿیہ ۿوک ۿںیہن ۿہکلب ۿاجونروں ۿی ۿوک ۿواہں ۿرہ ۿرک ۿانم ۿبیصن ا‬
‫ۿوہیۿ‬
‫ےہ۔رحم ۿواےلونیہمں ۿیک ۿودول ۿرعوبں ۿوکاسك ۿاکوپراای ۿاہتیئ ۿزامہن ۿانم ۿاکرسیمآ ۿاجیا ۿاھت۔ ۿاِس ۿزامہن ۿںیم ۿ ُام ۿےک ۿاقےلفۿ‬
‫رعب ۿےک ۿای ۿرسے ۿےس ۿدورسے ۿرسے ۿی ۿببسہوول ۿآےت ۿاجےت ۿےھت۔ ۿاِس ۿلقن ۿو ۿرحتک ۿںیم بۿبری ۿدمد ۿیتلم ۿیھت ۿقر ایبین ۿےکۿ‬
‫ۿیرۿیکۿالعمۿےکۿرورۿرپۿ ےٹۿڑپےۿوہےئۿوہےتۿےھت۔اِمۿاجونروںۿوکدھکیۿ‬ ‫اجونروںۿےس اۿی ُامۿاجونروںۿےسۿنجۿیکۿرگدونںۿںیم د‬
‫رکرعوبںۿیکۿرگدںینۿارتحالۿےسۿکھجۿاجںیتۿاورۿیسکۿاغرتۿرگۿےلیبقۿوکۿ ُامۿرپۿاہھتۿڈاےنلۿیک بۿجراتۿہنۿوہیت۔ہیۿیابںیتۿاِسۿرپۿوگاہۿںیہۿ‬
‫ۿانینۿزدنیگۿےکۿ‬
‫ہکۿاہللۿاعت ٰیلۿوکاینپۿولخمقۿیکۿوتحلصمںۿاوررضوریاتۿاکاسیکا لمکمۿاورۿرہگاۿہ مۿےہۿاوروہۿاےنپۿااماامتۿےکۿذرہعیۿےس ا‬
‫ےنتکۿوبعشںۿوکۿافدئہۿاچنہپۿراہۿےہ۔‬

‫آیۿ۽۾‬
‫اہللۿاعتیلٰۿیکۿدوۿشاںین‬
‫اجن ولہک اہلل تخس زسادےنیواالےہ‬ ‫اْۤوُمَلْعِاَّنَاَهّٰللاُدْيِدَشِباَقِعْلا‬
‫اورےب کش اہلل تہب ےنشخبواال‪،‬ہشیمہ رمح فرامےنواال‬
‫َوَّنَاَهّٰللاٌرْوُفَغٌمْيِحَّرؕ܂‪۰۰۸‬‬
‫ےہ۔‬
 ‫‪۵‬۔‬ ‫‪454‬‬ ‫‪َ -۷‬واِذَا َسمِ ُع ِوا‬
‫دشی ۿذعاب ۿدےنی ۿواال ۿیھب ۿےہ ۿاور ۿتہب ۿےنشخب ۿواال ۿاور ۿرمح ۿقرامےن ۿواال ۿیھب۔اب ۿمہ ۿاےنپ ۿرط ِزۿ‬ ‫اِس ۿآی ۿںیم ق ا‬
‫رامی ۿایگ ۿہک ۿاہلل ۿاعتیلٰ ۿ د‬
‫ۿشم ۿاک ۿقحتسم ۿانبتکس ۿںیہ۔ ۿاہلل ۿاعتیلٰ ۿںیمہ ۿاینپ ۿقرامربنداری ۿاایتخر ۿرکےن ۿیک ۿوتقیف ۿاطع ۿقرامےئۿ‬
‫لمع ۿےس ۿوخدوکاہلل ۿاعتیلٰ ۿیک ۿیسک ۿای ا‬
‫ایہکۿمہۿ ُاس ۿیکۿشامِ ۿافغریۿاورۿریمیحۿیکۿتمعنۿاحلصۿرکںیکس۔آنیم!ۿ ُاسۿےکۿااماامتۿرپلمعۿیہۿںیم مۿہارےۿےیلۿریخۿےہ۔ۿاِمۿ‬
‫ۿگہ ۿرسزد ۿوہ ۿاجےئ ۿوت ۿاہلل ۿاعت ٰیل ۿوفرا ۿذعابۿ‬
‫یک ۿالخف ۿورزی ۿےس ۿتخس ۿذعاب ۿےنلم ۿاک ۿادنہشی ۿےہ۔اہں ۿارگ ۿوھبك ۿاور ۿتلفغ ۿےس ۿوکیئ ا‬
‫ںیہنۿداتی ۿ‪،‬ہکلبۿاےنپۿگاہۿرپۿیادلۿوہےنۿواولںۿاوروتک ۿرکےنۿواولںۿوکۿاعمفۿقرامداتیۿےہ۔‬

‫آیۿ۾۾‬
‫روسكﷺےکذہمۿاچنہپیاےہۿونمایاںیہن‬
‫ںیہن ےہروسلؐ ےک دہم رگماچنہپدانی‬ ‫اَمىَلَعِلْوُسَّرلااَّلِاُغٰلَبْلا‬
‫اوراہللاجاتنےہوجمتطاہررکرےہوہاوروجمتاپھچرےہوہ۔‬ ‫َوُهّٰللاُمَلْعَياَمَنْوُدْبُتَواَمَنْوُمُتْكَت܃‪۰۰۸‬‬
‫اِسۿآیۿںیمۿواحضۿایکۿایگۿہکۿروسكۿاہللﷺۿےکۿذہمۿاہللۿاعت ٰیلۿاکۿاغیپلۿاصفۿاصفۿاچنہپۿدانیےہۿولوگںۿےس ا‬
‫ۿونمایۿںیہن۔ارگۿدایعۿ‬
‫ۿونمایۿیھبۿوہوترھپۿوہۿ ُامۿیکۿوخااشہتۿاک اۿیسۿرکےتۿوہےئۿقحۿوکۿاپھچیاےہ‪،‬قحۿےکۿاسھتۿ ایبلطۿیکۿآزیمشۿ‬
‫ےکۿشیپِۿرظنۿولوگںۿےس ا‬
‫رکیۿےہ اۿیۿدوعتۿےکۿاوصولںۿرپۿاقمئۿںیہنۿراتہ۔دایعۿوکۿاچےیہۿہکۿوہۿیمکۿیشیبۿےیکۿریغبۿقحۿواحضۿرکدے۔ابۿولوگںۿاکۿاسحبۿانیلۿ‬
‫ا‬
‫اہلل ۿاعتیلٰ ۿےک ۿوحاےل ۿےہ۔ ۿوہ ۿاجاتن ۿےہ ۿہک ۿوکم ۿقح ۿاسےنم ۿآےن ۿےک ۿدعب ۿ ُاےس ۿوبقك ۿرکراہ ۿےہ ۿاوروکم ۿقح ۿرپ ۿدك ۿکھٹ ۿاجےن ۿےکۿ‬
‫یباوم دۿ ُاےسۿالٹھجۿراہۿےہ۔‬

‫آیۿ‪۰۷۷‬‬
‫قحۿاکایعمررثکتۿںیہن‬
‫اے یبنؐ !فرامےیئ نڑانڑںیہن وہناناناک اورناک‬ ‫ْلُقاَّليِوَتْسَيُثْيِبَخْلاَوُبِّيَّطلا‬
 ‫‪۵‬۔‬ ‫‪454‬‬ ‫‪َ -۷‬واِذَا َسمِ ُع ِوا‬
‫ھل‬‫ن‬
‫ث‬ ‫ک‬
‫اورارگہچ ی ےگل ا بؐ وکناناک یک رب‬ ‫َوْوَلَكَبَجْعَاُةَرْثَكِثْيِبَخْلا‬
‫سپ وچباہلل یک نافرامین ےس اے دنملقعو!‬ ‫اوُقَّتاَفَهّٰللايِلوُاٰۤيِباَبْلَاْلا‬
‫ناہک مت فالح ناؤ۔‬ ‫ْمُكَّلَعَلَنْوُحِلْفُتؒ܄‪۰۰۸‬‬
‫ۿانمۿےکۿایعمرۿےسۿ ایبلکلۿفلتخمۿےہۿ۔ م ر‬
‫ۿاظہیۿرورۿرپدسۿروےپۿ‬ ‫ہیۿآیۿدقرۿوۿتمیقۿاکۿایۿااسیۿایعمرۿشیپۿرکریہۿےہۿم م ر‬
‫ۿاظہۿںیم ا‬
‫ااجبۿرورۿرپۿاحلصۿےیکۿےئگۿںیہ وتۿوہۿی اایکۿںیہۿ‪،‬ۿاورۿایۿ‬
‫زیادہۿیتمیقۿںیہۿایۿروےپۿےسۿ‪،‬ۿنکیلۿہیۿآیۿیتہکۿےہۿہکۿارگۿدسۿروےپۿی ر‬
‫ۿرپامکی ۿایگ ۿےہ ۿوت ۿوہ اۿیک ۿےہ۔ ۿی اایک ۿوخاہ ۿدقمار ۿںیم ۿانتک ۿیہ ۿزیادہ ۿوہ‪ ،‬ۿرہباحك ۿوہ اۿیک ۿےک بۿب ب ر‬
‫راب ۿںیہن ۿوہ ۿاتکس۔ۿ‬ ‫ۿاجب ۿرور ا‬
‫روہیپ ۿارگ ر‬
‫الغتظۿےکۿایۿڈریھۿےسۿرطعۿاکۿایۿرطقہۿزیادہۿدقرۿرھکاۿےہ۔ۿداشنۿدنمیۿاکۿاقتاضۿےہۿہکۿہشیمہۿالحكۿیہۿرپۿانقعۿیکۿاجےئۿوخاہۿ‬
‫ۿاظہۿںیمۿانتکۿیہۿو ریۿوۿہ لیۿوہ۔ۿرحالۿیکۿرطفۿہ یھۿاہھتۿہن بۿبراییااجےئۿوخاۿہۿوہ م ر‬
‫ۿرہاہۿانتکۿیہۿشادناروۿہ ریۿوہ۔رھپۿثیبخۿاورۿبیطۿ‬ ‫وہ م ر‬
‫مر‬
‫ۿںیہ۔ہۿدورۿںیمۿیکینۿیکۿراہۿاایتخرۿ‬ ‫ۿانم ب‬
‫ۿاوربراایئںۿاورۿایکینںۿیھب‬ ‫ےسۿرمادۿرصفۿرحالۿاورۿالحكۿامكۿیہۿںیہنۿہکلبۿاےھچ ب‬
‫ۿاوربرے ا‬
‫ۿزگب برابرۿںیہن۔اِیسۿ‬
‫ۿہ ب‬ ‫رکےنۿواےلۿمکۿاور بۿبرایئۿےکۿرا ےتۿرپۿ ےنلۿواےلۿزیادہۿوہےتۿںیہۿنکیلۿاہللۿاعتیلٰۿیکۿہاگہۿںیم کینۿاۿورۿودۿانام م ر‬
‫رطح ۿہ یھ ۿیھب بۿبرایئ ۿیک ۿرثکت ۿ ُاےس ۿیکین ۿےک بۿب ب ر‬
‫راب ۿںیہن ۿرکیتکس۔ ۿقح ۿاک ۿایعمر ۿرثکت ۿںیہن ۿہکلب ۿاہلل ۿاعتیلٰ ۿ یک ۿاطع ۿرکدہ ۿدہای ۿاورۿ‬
‫رشتعیۿےہ۔‬

‫‪ ۰۷۰‬اۿی‪۰۷۹‬‬
‫آیات ۿ‬
‫ریغرضوریۿوساالتۿیک ُۿُماتعن‬
‫اے وہ ولوگوجاامین الےئوہ!‬ ‫اَهُّيَاٰۤيَنْيِذَّلااْوُنَمٰا‬
‫ہن وپوھچا ُن زیچون ےکنارےںیم‬ ‫اَلاْوُلَٔـْسَتْنَعَءٓاَيْشَا‬
‫ارگوہواحضرکدیاجںیئاہمترےےیلوتنڑیںیگلںیہمت‬ ‫ْنِاَدْبُتْمُكَلْمُكْؤُسَت‬
 ‫‪۵‬۔‬ ‫‪454‬‬ ‫‪َ -۷‬واِذَا َسمِ ُع ِوا‬
‫اورارگمت وپوھچ ےگ اُن ےک نارے ںیم‬ ‫َوْنِااْوُلَٔـْسَتاَهْنَع‬
‫جب نارل ایکاجراہےہ قرا ن‬ ‫َنْيِحُلَّزَنُيُنٰاْرُقْلا‬
‫وتطاہررکدی اجںیئ یگ اہمترےےیل‬ ‫َدْبُتْمُكَل‬
‫اعمف رک دنااہلل ےن اِس رپ‬ ‫اَفَعُهّٰللااَهْنَع‬
‫اوراہلل تہب ےنشخب واال‪ ،‬نڑےلمحت واال ےہ۔‬ ‫َوُهّٰللاٌرْوُفَغٌمْيِلَح܅‪۰۰۸‬‬
‫وپھچ یکچ ےہ ایسی ناںیت انک وقم مت ےس ےلہپ‬ ‫ْدَقاَهَلَاَسٌمْوَقْنِّمْمُكِلْبَق‬
‫رھپوہ وہےئگ اِن یک وہج ےس یک رکےن واےل۔‬ ‫َّمُثاْوُحَبْصَااَهِبَنْيِرِفٰك܆‪۰۰۸‬‬
‫یبن ۿارکلﷺےسضعب ۿاواقت ۿریغرضوری ۿوساالت ۿوپےھچاجےتےھت۔الثً ۿبرذمی ۿرشفی ۿںیم ۿےہ ۿہک ب ب‬
‫ۿج ۿقرآمِ ۿمیکح ۿںیمۿ‬
‫ۿدریتف ۿایک ۿایگ ۿہک ۿایک ۿجح مۿہراسك رۿقض ۿےہ؟ ۿآپﷺےن ۿھچک ۿم اب ۿہن ۿدیا۔‬
‫قرتیضِ ۿجح ۿیک ۿآی ۿیازك ۿوہیئ ۿوتآپﷺےس ا‬
‫ﷺاخومشۿرےہ۔ۿرسیتیۿرمہبتۿوپےنھچۿرپۿآپﷺےنۿقرامیاہکۿارگۿریمیۿز ایبمۿےسۿاہںۿگ لۿاجےئۿوتۿ‬ ‫ۿ‬ ‫دویبارہۿوپےنھچۿرپیھبۿآپ‬
‫جح مۿہراسك رۿقضۿقرارۿیاےئ۔ۿرھپۿمتۿیہۿولگۿاِسۿیکۿوریویۿہنۿرکۿ وکۿےگۿاورۿیاقرامینۿرکےنۿوگلۿےگ۔ۿاِسۿآیۿںیمۿاےسیۿیہۿالینعیۿاورۿ‬
‫ریغرضوریۿوساالتۿےسۿعنمۿایکایگےہ۔ۿوہیدۿیکۿاثمكۿدیۿیئگۿہکۿوہۿیھبۿاہللۿاعتیلٰۿاکۿمکحۿآےنۿرپریغۿرضوریۿوساالتۿرکےتۿےھتۿاورۿ‬
‫اہلل ۿاعت ٰیل ۿیک ۿرطف ۿےس ۿم ا ایبت ۿآےن ۿرپمریدیادنبںوں ۿاکاسانمرکےن ۿرپروبجروہاجےتےھت۔ ۿاب ۿاِم ۿیادنبںوں ۿاک اۿیس ۿہن ۿرکےک ۿوہۿ‬
‫ۿابہنۿوہۿاگہکۿےئنۿاامالۿآاجںیئۿاورم ۿ‬ ‫ااماامتۿالہ ٰیۿےکیلمعۿرفکےکرمبکتۿوہےتےھت۔متخۿوبنتۿےکۿدعباےسیۿوساالتۿاکارگہچۿہی ر‬ ‫ِ‬
‫زیچںی رۿقضۿںیہنۿںیہۿوہ رۿقضۿوہۿاجںیئۿنکیلۿریغۿرضوریۿوساالتۿابۿیھبۿونممعۿیہۿرںیہ ےگویکہکنۿاِمۿےسۿاانپۿاوردورسوںۿاکۿ‬
‫وقۿاضعئۿوہیاۿےہ۔‬
 ‫‪۵‬۔‬ ‫‪459‬‬ ‫‪َ -۷‬واِذَا َسمِ ُع ِوا‬

‫‪ ۰۷۸‬ۿیا‪۰۷۹‬‬
‫آیات ۿ‬
‫اجونروںۿےکۿےیلۿوخدۿاسہتخۿدقتس‬
‫اَمَلَعَجُهّٰللاْۢنِمٍةَرْيِحَبَّواَلٍةَبِٕىٓاَسَّواَلٍةَلْيِصَو ںیہن رقمرایکاہلل ےن ہریہ اورہن ساا ہ اورہن وصیلہ اورہن‬
‫احم‬ ‫َّواَلٍماَح‬
‫اورنکیل وہ ولگ وہنجن ےن یک ایک‬ ‫َّوَّنِكٰلَنْيِذَّلااْوُرَفَك‬
‫وہ ڑھگےتںیہ اہلل رپوھجب‬ ‫َنْوُرَتْفَيىَلَعِہّٰللاَبِذَكْلا‬
‫اوراُن ےک اکثرےتھجمس ںیہن ںیہ۔‬ ‫َوْمُهُرَثْكَااَلَنْوُلِقْعَي܇‪۰۰۸‬‬
‫اورجب یھب اہکاجناےہاُن ےس ہک ا و اُس کالم یک رطف‬
‫َواَذِاَلْيِقْمُهَلاْوَلاَعَتىٰلِاۤاَمَلَزْنَاُهّٰللا‬
‫وجنارل ایک ےہاہللےن‬
‫اورا و روسلؐ یک رطف‬ ‫َوىَلِاِلْوُسَّرلا‬
‫ےتہکںیہ اکیف ےہںیمہ وہ آ ھ‪،‬مہ ےنناناسج رپاےنپ‬
‫اْوُلاَقاَنُبْسَحاَماَنْدَجَوِهْيَلَعاَنَءٓاَبٰا‬
‫ناب داداوک‬
‫ن‬
‫ھالارگہچ اُن ےک ناب داداہن اجےتن وہن آ ھ‬ ‫َوَاْوَلَناَكْمُهُؤٓاَبٰااَلَنْوُمَلْعَيأًـْيَش‬
‫اورہن دہانت ناہتف وہن۔‬ ‫َّواَلَنْوُدَتْهَي܈‪۰۰۸‬‬
‫رامیۿایگۿہکۿرشمنیکۿضعبۿاجونروںۿوکۿوخدۿاسہتخۿدقتسۿدےۿرکۿ ُامۿےکۿےیلۿھچک اۿیلۿیلڑت ےتۿےھت ب ب‬
‫ۿ۔جۿ ُامۿےسۿاہکۿ‬ ‫اِم ا‬
‫ۿآیتۿںیمۿق ا‬
‫اجیۿہک ۿوخدۿاسہتخ ۿوصترات ۿےکۿاجبےئ ۿقرآمۿاورۿروسكۿاہللﷺےک ۿقرانیمۿیک ۿوریویۿرکوۿوتۿم اب ۿدےتیۿہک ۿمہ ۿاےنپ ۿآ ایبء ب‬
‫ۿواخدادۿ‬ ‫ا‬
 ‫‪۵‬۔‬ ‫‪455‬‬ ‫‪َ -۷‬واِذَا َسمِ ُع ِوا‬
‫ۿےگ۔ہردورںیمۿرشکۿاورودعۿےکےیلۿیہیۿم ازشیپۿایکاجیاےہ۔ودۿیتمسقۿےس مۿہارےۿاعمرشےۿ‬
‫م‬ ‫ےکۿرطوقیںۿیکۿوریویۿرکںی‬
‫ۿرکیۿاورۿ ُامۿےسۿ‬
‫ۿاجیۿےہ‪ُ ،‬امۿرپۿوساری ا‬ ‫ںیمۿیھبۿضعبۿاجونروںۿیکۿتبسن بۿبرروگںۿیکۿرطفۿرکےکۿ ُامۿاکارتحالۿایک اۿ‬
‫ۿاجیےہۿ۔ۿ ُامۿوکۿموام ا‬
‫ۿاجیےہۿ۔‬
‫وکیئۿخدمۿانیلرحالۿاھجمس اۿ‬

‫آیۿۺ‪۰۷‬‬
‫یسکۿیکۿرمگایہ مۿہاریۿےبۿیلمعۿاکۿم ازۿںیہنۿنبۿیتکس‬
‫اےوہ ولوگوجاامین الےئوہ!‬ ‫اَهُّيَاٰۤيَنْيِذَّلااْوُنَمٰا‬
‫مت رپدہم داری ےہ اینپ اجونن یک‬ ‫ْمُكْيَلَعْمُكَسُفْنَا‬
‫ںیہن اصقنن اچنہپےکساگںیہمت وجرمگاہ وہا‬ ‫اَلْمُكُّرُضَيْنَّمَّلَض‬
‫ہکبج مت وخددہانت رپوہ‬ ‫اَذِاْمُتْيَدَتْها‬
‫اہلل یہ یک رطف ولانٹےہ مت سب اک‬ ‫ىَلِاِہّٰللاْمُكُعِجْرَماًعْيِمَج‬
‫رھپوہ اتبدےاگںیہمت وجآ ھ مت ایکرکےتےھت۔‬ ‫ْمُكُئِّبَنُيَفاَمِبْمُتْنُكَنْوُلَمْعَت܉‪۰۰۸‬‬
‫اِسۿآیۿںیمۿرامنہیئۿدیۿیئگۿہک ا‬
‫ۿانمۿوک ب‬
‫ۿسۿےسۿےلہپۿاتکبۿوۿسۿیکۿروینشۿںیمۿاےنپۿاقعدئاورۿرکدارۿیکۿاالصحۿرکینۿاچےیہ۔ۿہیۿ‬
‫ۿدورساایکرکراہےہ۔ارگانم ۿیک ۿاینپ ۿدینی ۿاینبدںی ۿوبضمط ۿوہں ۿیگ ۿوتدورسوں ۿیک ۿرمگایہ ۿ ُاس ۿاک ۿھچک ۿںیہن ۿاگبڑۿ‬
‫ا‬ ‫ںیہن ۿدانھکیاچےیہ ۿہک‬
‫ۿانمۿوکۿ‬ ‫ۿانمۿیسکۿاوریکۿرمگایہۿوکۿاینپۿےبۿیلمعۿاکۿم ازۿںیہنۿانباتکس۔ۿرو ِزۿایقم م ر‬
‫ۿہ ا‬ ‫یتکس۔اِسۿآیۿےسۿہیۿرامنہیئۿیھبۿیتلمۿےہۿہک ا‬
‫ذایت ۿرور ۿرپ ِ‬
‫ۿدعال ۿخداودنی ۿںیم ۿشیپ ۿوہیا ۿوہاگ ۿاور ۿاےنپ ۿاےنپ ۿلمع ۿاکاسحب ۿدانی ۿوہاگ۔ ۿوکیئ ۿےب ۿلمع ۿصخش ۿہی ۿہن ۿہہک ۿےکس ۿاگ ۿہک ۿارگۿ‬
‫اجی۔ ۿاہتبل ۿاِس ۿآی ۿاک ۿبلطم ۿہی ۿںیہن ۿےہ ۿہک ۿمہ ۿےب ۿیلمع ۿےک ۿوحاےل ۿےسۿ‬
‫دورسے ۿولگ ۿ ایبلمع ۿوہاجےت ۿوت ۿںیم ۿیھب ۿکین ۿنب ۿ ا‬
 ‫‪۵‬۔‬ ‫‪455‬‬ ‫‪َ -۷‬واِذَا َسمِ ُع ِوا‬
‫ۿگہۿےہ۔ۿ‬ ‫دورسوںۿیکۿاالصحۿہنۿرکںی۔دورسوںۿیکۿاالصحۿیکۿوکشش مۿہاریۿدینیۿذہمۿداریۿےہۿاورۿاِسۿذہمۿداریۿوکۿاداۿہن ا‬
‫ۿرکیۿیھب ا‬
‫رامی‪:‬‬ ‫رضحتۿاوبرکبدصقیۿؓےنۿاِسۿآیۿےکۿوحاےلۿےسۿایۿطلغۿیمہفۿیکۿبردیدۿرکےتۿوہےئۿاےنپۿایۿہبطخۿںیم ا‬
‫ۿارشدۿق ا‬
‫''ولوگ!مت ۿاِس ۿآی ۿوکڑپےتھ ۿوہاوراِس ۿیک ۿطلغ ۿیاولی ۿرکےت ۿوہ۔ںیم ۿےنروسك ۿاہللﷺوکہی ۿقرامےتوہےئ ۿانسےہ ۿہک ب ب‬
‫ۿجۿ‬
‫ولوگںۿاکاحكۿہیۿوہاجےئۿہکۿوہ بۿبرایئۿوکدںیھکی ۿاورۿ ُاےسۿودےنل ۿیکۿوکششۿہن ۿرکںی‪ ،‬ۿاظملۿوکملظۿرکےت ۿوہےئ اۿیںیئ ۿاور ُاس ۿاکۿاہھت ۿہنۿ‬
‫ب‬
‫ۿدواوربرایئۿےسۿرووک‪،‬ۿورہنۿ‬ ‫ڑکپںی‪،‬وتدیعبںیہنۿہکۿاہللۿاےنپۿذعابۿںیم ب‬
‫ۿسۿوکٹیپلۿےل۔ۿاہللۿیکۿمسقۿمتۿوکالزلۿےہۿہکۿالھبیئۿاکمکح‬
‫اہلل ۿمت ۿرپاےسی ۿولوگں ۿوکطلسم ۿرکدے ۿاگم مت ۿںیم ب‬
‫ۿس ۿےس ۿودبروہں ۿےگاوروہ ۿمت ۿوکتخس ۿںیفیلکت ۿاچنہپںیئ ۿےگ‪ ،‬ۿرھپاہمترے ۿکینۿ‬
‫ولگۿاہللۿےسۿداعںیئۿامںیگنۿےگۿرگموہۿوبقكۿہنۿوہںۿیگ۔((*اوبۿداؤد)‬

‫ۻ‪ ۰۷‬ۿیا۽‪۰۷‬‬
‫آیات ۿ‬
‫وتیصۿرپوگایہۿےسیکۿدیۿاجےئ؟‬
‫اے وہ ولوگوجاامین الےئ وہ!‬ ‫اَهُّيَاٰۤيَنْيِذَّلااْوُنَمٰا‬
‫وگایہ اک اعمملہ اہمترے درایمن اِس رطح وہاگ‬ ‫ُةَداَهَشْمُكِنْيَب‬
‫جب ا ےئ مت ںیم ےس یسک رپومب یک احلت‬ ‫اَذِاَرَضَحُمُكَدَحَاُتْوَمْلا‬
‫وتیص رکےت وقت دوربتعمصخش وہن مت ںیم ےس‬ ‫َنْيِحِةَّيِصَوْلاِنٰنْثااَوَذٍلْدَعْمُكْنِّم‬
‫نادورسےدووہن اہمترےریغون ںیم ےس‬ ‫ْوَاِنٰرَخٰاْنِمْمُكِرْيَغ‬
‫ارگمت رفسرکرےہ وہرم ن ںیم‬ ‫ْنِاْمُتْنَاْمُتْبَرَضيِفِضْرَاْلا‬
‫رھپاےچنہپںیہمت ومب یکتبیصم‬ ‫ْمُكْتَباَصَاَفُةَبْيِصُّمِتْوَمْلا‬
 ‫‪۵‬۔‬
‫رووکاِن دو ونن وکامنرےکدعب‬
‫وتوہ مسق اُاھٹںیئ اہلل یک ارگںیہمت کش وہ‬
‫مہ ںیہن ںی ےگ اِس وگایہ ےکاواےلےسوکیئ تمیق‬
‫اورارگہچ وکیئ وہ قرانت دار‬
‫اورمہ ںیہن اپھچںیئ ےگ اہلل یک وگایہوک‬
‫ورہن مہ اُس وصرب ںیم نالہبش وہن ےگ گیاہ اگرون ںیم‬
‫ےس۔‬
‫رھپارگربخوہاجےئ ہک وہ دوونن رمبکت وہےئںیہ گیاہ‬
‫ےک‬
‫وت دواورڑھکےوہاجںیئ اُن یک ہگج‬
‫اُن ںیم ےس قح امراایگےہ نج اک‪،‬وجقربی رتوہن تیم‬
‫ےک‬
‫رھپوہ مسق اُاھٹںیئ اہلل یک‬
‫انیقیًامہری وگایہ رنادہ کیھٹ ےہ اُن دویک وگایہ ےس‬
‫اورمہ ےن رنادیت ںیہن یک‬
‫ےب کش مہ اُس وصرب ںیم نالہبش وہن ےگ طاوملن‬
‫ںیم ےس۔‬
‫‪455‬‬ ‫‪َ -۷‬واِذَا َسمِ ُع ِوا‬
‫اَمُهَنْوُسِبْحَتْۢنِمِدْعَبِةوٰلَّصلا‬
‫ِنٰمِسْقُيَفِهّٰللاِبِنِاْمُتْبَتْرا‬
‫اَلْيِرَتْشَنٖهِباًنَمَث‬
‫َّوْوَلَناَكاَذىٰبْرُق‬
‫َواَلُمُتْكَنَةَداَهَشِہّٰللا‬
‫ۤاَّنِااًذِاَنِمَّلَنْيِمِثٰاْلا܊‪۰۰۸‬‬
‫ْنِاَفَرِثُعىٰۤلَعاَمُهَّنَاۤاَّقَحَتْسااًمْثِا‬
‫ِنٰرَخٰاَفِنٰمْوُقَياَمُهَماَقَم‬
‫َنِمَنْيِذَّلاَّقَحَتْساُمِهْيَلَعِنٰيَلْوَاْلا‬
‫ِنٰمِسْقُيَفِهّٰللاِب‬
‫ۤاَنُتَداَهَشَلُّقَحَاْنِماَمِهِتَداَهَش‬
‫َواَمۤاَنْيَدَتْعا‬
‫ۤاَّنِااًذِاَنِمَّلَنْيِمِلّٰظلا܋‪۰۰۸‬‬
 ‫‪۵‬۔‬ ‫‪455‬‬ ‫‪َ -۷‬واِذَا َسمِ ُع ِوا‬
‫ہی ِاِس ےکرنادہ قربی ےہ ہک ولگ وگایہ دںی اُس یک‬
‫َكِلٰذىٰۤنْدَاْنَااْوُتْاَّيِةَداَهَّشلاِبىٰلَعۤاَهِهْجَو‬
‫حیحص وصرب رپ‬
‫نارھپوہ درںی ہک ولنایئ اجیتکس ںیہ ںیمسق اُن یک ومسقن‬
‫ْوَااْۤوُفاَخَيْنَاَّدَرُتٌۢناَمْيَاَدْعَبْمِهِناَمْيَا‬
‫ےک دعب‬
‫اورےتچب روہاہلل یک نافرامین ےساورسنتےروہ‬ ‫َواوُقَّتاَهّٰللاَواْوُعَمْسا‬
‫اوراہلل دہانت ںیہن داتی افقس وقم وک۔‬ ‫َوُهّٰللااَليِدْهَيَمْوَقْلاَنْيِقِسٰفْلاؒ܌‪۰۰۸‬‬
‫اِم ا‬
‫ۿآیتۿںیمۿرامنہیئۿدیۿیئگۿہکۿومتۿےسۿلبقۿایۿصخشۿوکۿاچےیہۿہکۿوتیصۿرپۿدوۿاملسممۿرمدوںۿوکۿوگاہۿانبےئ۔ۿاانثتسیئۿوصرتۿ‬
‫ۿانبیۿاجاتکسۿےہ۔ۿدوونںۿوگاہۿیسکۿیھبۿامنزۿےکۿدعبۿوتیصۿےسۿولوگںۿوکۿآاگۿہۿرکںیۿاورۿاہللۿاعتیلٰۿیکۿمسقۿ‬
‫ںیمۿدوۿریغۿوملسمںۿوکۿیھبۿوگاہ ا‬
‫اھک ۿرک ۿاینپ ۿدصاق ۿاک ۿوبثت ۿشیپ ۿرکںی۔ ۿارگ ۿدعب ۿازاں ۿولعمل ۿوہ ۿہک ۿوگاوہں ۿےن ۿوتیص ۿںیم ۿرحتفی ۿرکےک ۿیسک ۿاک ۿقح ۿامرا ۿےہ ۿوتۿ‬
‫اتمٔبرہ رۿققیۿےکۿدواقرادۿاہللۿاعتیلٰۿیکۿمسقۿاھکۿرکۿالصۿوتیصۿولوگںۿےکۿاسےنمۿایبمۿرکںی۔ۿہیۿوتیصۿرپۿوگایہۿاکینبم ب ر‬
‫ۿبۿدعكۿرطہقیۿ‬
‫ےہ۔‬

‫آیۿ۾‪۰۷‬‬
‫روسولںؑۿیکۿاہللۿاعتیلٰۿےکۿوضحر ب‬
‫ۿاعجری‬
‫سج دن عمج فرامےئ اگ اہلل امتم روسولنؑ وک‬ ‫َمْوَيُعَمْجَيُهّٰللاَلُسُّرلا‬
‫رھپوپےھچ اگ ایک وجاب مالںیہمت‬ ‫ُلْوُقَيَفاَمۤاَذْمُتْبِجُا‬
‫روسلؑ رعض رکںی ےگ ہک وکیئ ملع ںیہن ںیمہ‬ ‫اْوُلاَقاَلَمْلِعاَنَل‬
‫ےب کش ا ب یہ امتم رارون ےکوخب اجےنن واےل‬ ‫َكَّنِاَتْنَاُماَّلَعِبْوُيُغْلا܍‪۰۰۸‬‬
 ‫‪۵‬۔‬ ‫‪455‬‬ ‫‪َ -۷‬واِذَا َسمِ ُع ِوا‬
‫ںیہ۔‬
‫ۿدریتفۿقرامےئۿاگۿہکۿاہمتریۿدوعتۿےکۿم ابۿںیمۿاہمتریۿوقومںۿ‬‫اِسۿآیۿںیمۿایبمۿایکۿایگۿہکۿرو ِزۿایقمۿاہللۿاعتیلٰۿروسولںۿؑےس ا‬
‫ۿاعجیۿےسۿرعضۿرکںیۿےگۿہکۿاےۿاہلل!ۿآپۿےکۿہ مۿےکۿاقمےلبۿںیم مۿہاراۿہ مۿ‬
‫اکۿایکۿر ّ ِدلمعۿاھت۔امتلۿروسكؑۿاہللۿاعتیلٰۿیکۿیباراگہۿںیم ب ر‬
‫رابۿےہ۔آپۿوتۿولوگںۿےک م‬
‫ۿاظہریۿرط ِزۿلمعۿےسۿیہۿںیہنۿہکلبۿ ُامۿیکۿ ایبینطۿایفیکتۿےسۿیھبۿوافقۿںیہۿ‪،‬اِسۿےیلۿہکۿ‬ ‫ہنۿوہےنۿےک بۿب ب ر‬
‫ۿونازیۿےہۿ ُاسۿںیمۿاینتۿ‬
‫ۿاظہۿرکیتۿےہۿہکۿاہللۿاعتیلٰۿسجۿدنبےۿوکۿانتج ا‬ ‫ں ۿیک ب‬
‫ۿاعجری م ر‬ ‫آپۿامتلۿوپدیشہۿیباوتںۿوکۿیھبۿاجےتنۿںیہ۔روسول ؑ‬
‫ۿاجیۿےہ۔وقبكۿشارع ۿ؎‬
‫ۿبھ ا‬‫زیادہۿااسکنریۿاورۿدرامدنیگۿاکۿااسحس ب ر‬
‫ۿخاۿداتیۿےہ‬
‫رہبتۿ ےسج ۿداین ۿںیم د‬
‫وہۿدكۿںیم ۿقروینت ۿاک ۿاجۿداتیۿےہ‬
‫ےتںیہۿ یہتۿ زغمۿانث ۿآپۿاینپ‬
‫رک ۿ‬
‫ۿےہدصاۿداتیۿےہ‬
‫م ۿرظفۿہکۿاخیل ۿ‬

‫آیۿ‪۰۰۷‬‬
‫ۿااسحیتۿاکۿایبم‬ ‫رضحتۿعشسیؑۿ ٰرپ ۿ‬
‫ۿاہللاعتیلٰۿےک ا‬
‫جب فرامےئ اگاہلل اے ٰیسیع ؑ انب رممی!‬ ‫ْذِاَلاَقُهّٰللاىَسْيِعٰيَنْباَمَيْرَم‬
‫نادرکوریمی تمعن وک وج وہیئ مت رپاور اہمتری وادلہ رپ‬ ‫ْرُكْذاْيِتَمْعِنَكْيَلَعَوىٰلَعَوَكِتَدِلا‬
‫جب ںیم ےن دمدیک اہمتری روح ادقلس ےس‬ ‫ْذِاَكُّتْدَّيَاِحْوُرِبِسُدُقْلا‬
‫اورمت وگتفگرکےت ےھت ولوگن ےس امن یک وگدںیم اور‬
‫ُمِّلَكُتَساَّنلايِفِدْهَمْلاَواًلْهَك‬
‫ادھثررمعںیم‬
 ‫‪۵‬۔‬
‫اورجب ںیم ےناھکسیئ یھت ںیہمت اتکب اورتمکح ینعی‬
‫وتراب اورالیجن‬
‫اورجب مت انبےتےھتاگرےےسانک رپدنےیک یس‬
‫وصرب ریمے مکح ےس‬
‫اوررھپمت وھپنک امرےت ےھت اُس ںیم‬
‫وتوہ وہاجنا اھت ارنا وہا رپدنہ ریمے مکح ےس‬
‫اورجب مت کیھٹ رکدےتیےھت امدر راد ادنےھوک اور‬
‫وکریھ ےک رمضی وک ریمےمکح ےس‬
‫اورجب مت ردنہ رک دےتی ےھترمدہ وکریمے مکح ےس‬
‫اورجب ںیم ےن روک دنااھتینب ارسالیئ وک مت ےس‬
‫جب مت ا ےئ ےھت اُن ےکناس واحض نشااینن ےل رک‬
‫وتاہکاُنہون ےنوہنجن ےنیکایک اھت اُن ںیم ےس‬
‫ک‬
‫ہی سب ںیہن ےہ رگم ھالاجدو۔‬
‫رو ِزۿایقمۿاہللۿاعتیلٰۿرضحتۿعشسی ٰؑۿرپۿاینپۿوصخیصۿانعیۿاکۿذرکۿقرامےئۿاگۿسجۿےسۿی بایۿوہاگۿہکۿرضحتۿعشسی ٰۿؑوبعمدۿںیہنۿہکلبۿاہللۿ‬
‫‪454‬‬ ‫‪َ -۷‬واِذَا َسمِ ُع ِوا‬
‫َوْذِاَكُتْمَّلَعَبٰتِكْلاَوَةَمْكِحْلاَوَةىٰرْوَّتلاَو‬
‫َلْيِجْنِاْلا‬
‫َوْذِاُقُلْخَتَنِمِنْيِّطلاِةَٔـْيَهَكِرْيَّطلاْيِنْذِاِب‬
‫ُخُفْنَتَفاَهْيِف‬
‫ُنْوُكَتَفاًۢرْيَطْيِنْذِاِب‬
‫َوُئِرْبُتَهَمْكَاْلاَوَصَرْبَاْلاْيِنْذِاِب‬
‫َوْذِاُجِرْخُتىٰتْوَمْلاْيِنْذِاِب‬
‫َوْذِاُتْفَفَكْۤيِنَبَلْيِءٓاَرْسِاَكْنَع‬
‫ْذِاْمُهَتْئِجِتٰنِّيَبْلاِب‬
‫َلاَقَفَنْيِذَّلااْوُرَفَكْمُهْنِم‬
‫ْنِاۤاَذٰهاَّلِاٌرْحِسٌنْيِبُّم܎‪۰۰۸‬‬
‫ۿانعیت ِب‬
‫ۿسحۿذلیۿںیہ‪:‬‬ ‫اعتیلٰۿےکۿااعنل اۿیہتفۿدنبےۿےھت۔ۿہی ا‬
 ‫‪۵‬۔‬ ‫‪454‬‬ ‫‪َ -۷‬واِذَا َسمِ ُع ِوا‬
‫تعشسی ٰؑ وکۿامںۿیکۿوگدۿںیم ب ر‬
‫ۿبےۿرمعےکۿاناونںۿیکۿرطحۿوگتفگۿیکۿالصجۿدیۿیئگ۔ۿرھپۿرعفۿآامسینۿےکۿدعبۿ ُامۿوکۿ‬ ‫رضح ۿ‬ ‫‪i‬ـ‬
‫دویبارہۿداینۿںیمۿاجیھباجےئۿاگۿاوروہۿم اینۿےسۿادڑیھرمعوکںیچنہپۿےگ۔ابۿاِسۿادڑیھۿرمعۿںیمۿیھبۿولوگںۿےسۿالکلۿرکیا ا‬
‫ۿوگیۿ‬
‫زجعمہۿاورہیطعۿٔۿخداودنیۿامشرۿوہاگ۔‬
‫اہللۿاعتیلٰۿےنۿ ُاںیہنۿوتراتۿےکۿذرےعیۿااماامتۿاورۿالیجنۿےکۿذرےعیۿتمکحۿاھکسیئ۔‬ ‫‪ii‬ـ‬
‫ۿاڑیۿرشوعۿرکداتیاھت۔‬
‫وہۿاگرےۿےسۿرپدنہۿاکاسالتپانبےتۿےھتۿاورۿ ُاسۿںیمۿوھپیۿامرۿےتۿےھتۿوتۿوہۿاہللۿاعت ٰیلۿےکۿمکحۿےسۿ ا‬ ‫‪iii‬ـ‬
‫ۿاوربصۿےکۿرمضیۿوکدنترسۿرکدےتیےھت۔‬ ‫وہۿاہللۿاعتیلٰۿےکۿمکحۿےسۿامدرزادۿادنےھ ب ر‬ ‫‪iv‬ـ‬
‫وہۿاہللۿاعت ٰیلۿےکۿمکحۿےسۿمُردہۿوکۿزدنہۿرکدےتیۿےھت۔‬ ‫‪v‬ـ‬
‫جینبۿارسالیئۿےنۿرضحتۿعشسیۿ ٰؑےکۿامتلۿزجعماتۿوکۿاجدوۿقرارۿدیااور ُاںیہنۿولصمبۿرکےنۿیکۿوکششۿیکۿوتۿاہللۿاعتیلٰۿ‬ ‫ب بۿ‬ ‫‪vi‬ـ‬
‫ےنۿرضحۿتۿربجالیئؑۿےکۿذرہعیۿ ُاںیہنۿآامسمۿرپۿااھٹایل۔‬

‫آیۿ‪۰۰۰‬‬
‫رضحتۿعشسیۿ ٰؑؑرپ ۿ‬
‫ۿاہللاعتیلٰۿاکایۿاخصۿااسحم‬
‫اورجب ںیم ےن دل ںیم دال دنااواروین ےک‬ ‫َوْذِاُتْيَحْوَاىَلِاَنّٖيِراَوَحْلا‬
‫ہک اامین الو ھجم رپاورریمے روسل(ٰیسیعؑ) رپ‬ ‫ْنَااْوُنِمٰاْيِبَوْيِلْوُسَرِب‬
‫وت اُنہون ےن اہکہک مہ اامین الےئ‬ ‫اْۤوُلاَقاَّنَمٰا‬
‫اوراے اہلل!ا ب وگاہ رےیہ ہک مہ فرامربندار ںیہ۔‬ ‫َوْدَهْشااَنَّنَاِبَنْوُمِلْسُم܏‪۰۰۸‬‬
‫ۿسۿولگۿرضحتۿعشسیؑۿ ٰےکۿدنمشۿ‬‫ۿجینبۿارسالیئۿےک ب‬ ‫ہیۿآیۿرضحتۿعشسیۿ ٰؑرپۿاہللۿاعتیلٰۿےکۿایۿاخصۿااسحمۿاکۿذرکۿرکریہۿےہۿ۔ ب ب ۿ‬
‫ٰ‬ ‫ۿالی ۿوتاہلل ۿاعتیلٰ ۿےن ۿوحارںوں ۿوک ۿااہلل ۿےک ۿذرہعی ۿمکح ۿدیاہک ۿاامیم ۿالؤھجم ۿرپ ۿاور ۿریمے ۿروسك ۿرضحت ۿعشسی ؑۿ‬
‫نب ۿےئگ ۿاور ۿوکیئ ۿاامیم ۿہن ا‬
 ‫‪۵‬۔‬ ‫‪454‬‬ ‫‪َ -۷‬واِذَا َسمِ ُع ِوا‬
‫ۿہ ۿرطح ۿےس ۿرضحت ۿعشسی ؑۿٰ یک ۿدمد ۿاور ۿاعتوم ۿرپ ۿرمک ۿہتسب ۿوہ ۿےئگ۔ ۿوگیاوحارںوں ۿاک ۿرضحت ۿعشسی ٰؑ ۿرپۿ‬
‫رپ۔وحاری ۿاامیم ۿےل ۿآےئ ۿاور م ر‬
‫ۿالیۿیھب ۿاہللۿاعتیلٰ ۿےکۿوصخیصۿلضف ۿاورۿوتقیفۿاک ۿہجیتنۿاھت۔ۿضمنراًۿاہیںۿہیۿیھبۿاتب ا‬
‫ۿدی ۿایگۿہک ۿوحارںوںۿاکۿالصۿدنی ۿاالسلۿاھت ۿہنۿہکۿ‬ ‫اامیم ا‬
‫اسیعتیئ۔‬

‫‪ ۰۰۹‬اۿی‪۰۰۸‬‬
‫آیات ۿ‬
‫رامیشئزجعمہۿاکۿاطمہبل‬
‫ق ۿ‬
‫اورنادرکوجب اہک اھت اواروین ےن‬ ‫ْذِاَلاَقَنْوُّيِراَوَحْلا‬
‫اے ٰیسیعؑ انب رممی! ایک ااسی رک اتکس ےہ ا بؑاک رب‬ ‫ىَسْيِعٰيَنْباَمَيْرَمْلَهُعْيِطَتْسَيَكُّبَر‬
‫ہک اُنارے مہ رپ انک وخان ا ونان ےس؟‬ ‫ْنَاَلِّزَنُّياَنْيَلَعًةَدِٕىٓاَمدِءٓاَمَّسلا‬
‫فرامنا ٰیسیعؑ ےندرواہلل ےسارگ مت ومنم وہ۔‬ ‫َلاَقاوُقَّتاَهّٰللاْنِاْمُتْنُكَنْيِنِمْؤُّمܐ‪۰۰۸‬‬
‫اہکاواروین ےن مہ اچےتہ ںیہ ہک اھکںیئ اُس ںیم ےس‬ ‫اْوُلاَقُدْيِرُنْنَاَلُكْاَّناَهْنِم‬
‫اور نئمطم وہ اجںیئ امہے دل‬ ‫َوَّنِٕىَمْطَتاَنُبْوُلُق‬
‫اور مہ اجن ںی ہک ا بؑ ےن چس اہک اھتمہ ےس‬ ‫َوَمَلْعَنْنَاْدَقاَنَتْقَدَص‬
‫اور مہ وہ اجںیئ اِس رپ وگایہ دےنی واولن ےس۔‬ ‫َوَنْوُكَناَهْيَلَعَنِمَنْيِدِهّٰشلاܑ‪۰۰۸‬‬
‫پۿےکۿربۿےکۿےیلۿنکممۿےہۿہکۿوہۿآامسمۿےسۿااسیۿ‬ ‫ۿآیتۿںیمۿایبمۿایکۿایگۿہکۿوحارںوںۿےنۿرضحتۿعشسی ٰۿؑےسۿاطمہبلۿایکۿہکۿایکآ ؑ‬ ‫اِم ا‬
‫درتسوخامۿیازكۿقرامےئۿسجۿرپۿاھکےنۿ ُچنےۿوہےئۿوہں؟ۿوحارںوںۿےکۿاِسۿاطمہبلۿےسۿہیۿ ایبتۿلھکۿرکۿاسےنمۿآۿاجیتۿےہۿہکۿوحاریۿ‬
‫رضحتۿعشسی ٰؑ ۿوک ٰ‬
‫ۿاٰل اۿی ۿاہللۿاعتیلٰ ۿاکاٹیبۿںیہنۿہکلب ۿاہللۿاعتیلٰ ۿاکۿدنبہ ۿاورۿ ُاسۿاکۿروسك ۿےتھجمس ۿےھتۿورہنۿ ُام ۿےکۿاطمہبل ۿاکۿادنازۿہیۿوہیاۿہکۿ((ایکۿ‬
 ‫‪۵‬۔‬ ‫‪454‬‬ ‫‪َ -۷‬واِذَا َسمِ ُع ِوا‬
‫آپۿےکۿےیلۿنکممۿےہۿہک مۿہارےۿےیلۿآامسمۿےسۿدرتسوخام اۿایرۿںی؟((۔ۿرضحتۿعشس ؑیۿ ٰےنۿم ابۿںیمۿق ا‬
‫رامیۿہکۿاہللۿاعتیلۿیکۿدقرتۿ‬
‫ۿوہیۿہکۿوہۿاےنپۿآاقۿاکۿااحتممۿانیلۿرشوعۿ‬
‫اکۿااحتممۿہنۿول۔ۿ ُاسۿےسۿڈرےتۿروہۿاورۿ ُاسۿےکۿقرامربندارۿنبۿرکۿروہ۔ۿقرامربندارۿاکۿہیۿاکلۿںیہن ا‬
‫ۿدی ۿہک ۿمہ ۿہی ۿاطمہبل ۿرصف ۿاانیمطمِ ۿبلق ۿاور ۿآپ ۿیک ۿامیلعتت ۿرپ ۿنیقی ۿےک ۿوصحك ۿےک ۿےیل ۿرک ۿرےہۿ‬
‫رک ۿدے۔وحارںوں ۿےن ۿم اب ا‬
‫ںیہ۔‬

‫‪ ۰۰۹‬ۿیاۺ‪۰۰‬‬
‫آیات ۿ‬
‫زجعمہۿےکۿےیلداعاورۿاہللۿاعتیلٰۿاکۿم اب‬
‫رعض یک ٰیسیعؑ انب رممی ےن‬ ‫َلاَقىَسْيِعُنْباَمَيْرَم‬
‫اے اہلل!اے امہرے رب!‬ ‫َّمُهّٰللاۤاَنَّبَر‬
‫نارل فرام مہ رپ وخان ا ونان ےس‬ ‫ْلِزْنَااَنْيَلَعًةَدِٕىٓاَمدِءٓاَمَّسلا‬
‫ناہک وہاجےئ وہ دیعاکومعق امہرے اونیل اورا رخنی‬
‫ُنْوُكَتاَنَلاًدْيِعاَنِلَّوَاِّلَواَنِرِخٰا‬
‫ےک ےیل‬
‫اورنب اجےئ انک نشاین ریتی رطف ےس‬ ‫َوًةَيٰاَكْنِّم‬
‫اور ررق اطع فرامںیمہ‬ ‫َواَنْقُزْرا‬
‫اوروت یہ رتہبنی رارق ےہ۔‬ ‫َوَتْنَاُرْيَخَنْيِقِزّٰرلاܒ‪۰۰۸‬‬
‫فرامنا اہلل ےن‬ ‫َلاَقُهّٰللا‬
‫نالہبش ںیم نارل رکےن واال وہن اُےس مترپ‬ ‫ْيِّنِااَهُلِّزَنُمْمُكْيَلَع‬
 ‫‪۵‬۔‬ ‫‪459‬‬ ‫‪َ -۷‬واِذَا َسمِ ُع ِوا‬
‫رھپ سج ےن یک ایک اِس ےک دعب مت ںیم ےس‬ ‫ْنَمَفْرُفْكَّيُدْعَبْمُكْنِم‬
‫وت ےب کش ںیم ذعاب دون اگاُےس ااسیذعاب‬ ‫ْۤيِّنِاَفٗهُبِّذَعُااًباَذَع‬
‫ںیم ذعاب ںیہن دون اگواسی یسک وکیھب امتم اہجونن ںیم‬
‫ۤاَّلۤٗهُبِّذَعُااًدَحَادَنْيِمَلٰعْلاؒܓ‪۰۰۸‬‬
‫ےس ۔‬
‫رضحتۿعشسیۿؑ ٰےنۿداعۿیکۿہکۿاےۿاہلل!ۿںیمہۿزجعمےۿےکۿرورۿرپۿبیغۿےسۿرزقۿاطعۿقراماورۿاِسۿاطع م‬
‫ۿوکہارےۿاولگں اورۿولھچپںۿےکۿ‬
‫رامیۿہکۿںیمۿہیۿداعۿوپریۿرکدوںۿاگۿنکیلۿارگۿقرامیشئۿزجعمہۿاسےنمۿآےنۿ‬
‫ےیلۿایۿیاداگرۿوخیشۿاکۿدمۿانبۿدے۔ۿاہللۿاعت ٰیلۿےنۿم ابۿںیمۿق ا‬
‫ےکۿدعبۿیسکۿوحاریۿےنۿرفکۿایکۿوتۿ ُاےسۿااسیۿذعابۿدوںۿاگۿاسیجۿامتلۿاہجونںۿںیمۿےسۿیسکۿاورۿوکۿہنۿدوںۿاگ۔ہیۿاہللۿاعتیلٰۿاکۿاقونمۿےہۿہکۿ‬
‫ب ب‬
‫جۿوکیئۿوقلۿاےنپۿیبنۿےسۿیسکۿاخصۿمسقۿےکۿزجعمہۿاکۿاطمہبلۿرکے۔ۿرھپۿاہللۿاعتیلۿ ُاسۿوقلۿوکۿ ُاسۿاکۿولطمک ۿزجعمہۿداھکۿدے۔ابۿارگۿ‬
‫ۿوہیۿےہ۔ااملۿبرذمیؒۿےنۿاِسۿآیۿیکۿریسفتۿںیم ہیۿروایۿ‬
‫ہیۿوقلۿاامیمۿہنۿالےئۿوتۿرھپۿ ُاسۿرپۿاِیسۿداینۿںیمۿااہتنیئۿتخسۿذعابۿیازك ا‬
‫لقنۿیکۿےہۿہک‪:‬‬
‫رامیۿہک((م ۿدرتسوخامۿآامسمۿےسۿایاراۿایگۿاھتۿ ُاسۿںیمۿرویٹۿاورۿوگسۿاھتۿاورۿ ُاںیہنۿ‬
‫''امعرۿنب اۿیرسۿےتہکۿںیہۿہکۿروسكۿاہللﷺۿےنۿق ا‬
‫سن‬ ‫م‬
‫ۿدیۿایگۿاھتۿہکۿاِسۿںیمۿہنۿایخیۿرکںیۿےگۿاورۿہنۿلکۿےکۿےیلۿذریخہۿرکںیۿےگ۔ۿرھپۿ ُاوہنںۿےن*ریغۿ حقشنۿوکۿ ُاسۿںیمۿےسۿ‬ ‫مکحۿہی ا‬
‫ۿدیۿایگ۔''‬
‫ۿلاۿ ُاںیہنۿدنبرۿاورۿوسرۿانب ا‬
‫ۿایخییکۿاورۿلکۿےکۿےیلۿیھبۿااھٹۿراھک۔ ٰ د‬
‫ۿ‬ ‫الھکرک)‬

‫ۻ‪ ۰۰‬ۿیا۽‪۰۰‬‬
‫آیات ۿ‬
‫اسیعویئںۿےکۿرشۿکۿےسۿرضحتۿعشسی ٰؑ اکۿاالعمِ ب ر‬
‫ۿباۿءۿت‬
‫اور جب فرامےئ اگاہلل اے ٰیسیعؑ انب رممی!‬ ‫َوْذِاَلاَقُهّٰللاىَسْيِعٰيَنْباَمَيْرَم‬
‫ایک مت ےن اہک اھتولوگن ےس‬ ‫َتْنَاَءَتْلُقِساَّنلِل‬
 ‫‪۵‬۔‬ ‫‪455‬‬
‫انبول ےھجم اور ریمی وادلہ وکدو وبعمد اہلل ےک وسا‬
‫رعض رکںی ےگ ٰیسیع ؑ اے اہلل! ناک ےہوت‬
‫ںیہن اھتریمے ےیل اجنڑ‬
‫ہک ںیم وہکنوہ ناب ںیہن اھتےھجم سج اک وکیئ قح‬
‫ارگ ںیم ےن یہک وہیت ایسی ناب وت وت رضور اجاتن اُےس‬
‫وت اجاتن ےہ وج ریمے یج ںیم ےہ‬
‫اور ںیم ںیہن اجاتن وج ریتے یج ںیم ےہ‬
‫ےب کش وت یہ امتم رارون اکوخب اجےنن واال ےہ۔‬
‫ںیم ےن ںیہن اہکاھت اُںیہن‬
‫رگم ویہ وتےن مکح دنا اھتےھجم سج اک‬
‫ہک ابعدب رکواہلل یک وج ریمارب ےہ اوراہمتر ا رب ےہ‬
‫اورںیم اھتاُن رپ وگاہ جب نک ںیم اھتاُن ںیم‬
‫رھپ جب وتےن اُاھٹایلےھجم‬
‫وت یہ اھت رگنان اُن رپ‬
‫اور وت ہر زیچ رپ وگاہ ےہ۔‬
‫‪َ -۷‬واِذَا َسمِ ُع ِوا‬
‫ْيِنْوُذِخَّتاَوَيِّمُاِنْيَهٰلِاْنِمِنْوُدِہّٰللا‬
‫َلاَقَكَنٰحْبُس‬
‫اَمُنْوُكَيْۤيِل‬
‫ْنَاَلْوُقَااَمَسْيَلْيِلۗ‪ٍّ١‬قَحِبؕؐ‪١‬‬
‫ْنِاُتْنُكٗهُتْلُقْدَقَفٗهَتْمِلَع‬
‫ُمَلْعَتاَمْيِفْيِسْفَن‬
‫َوۤاَلُمَلْعَااَمْيِفَكِسْفَن‬
‫َكَّنِاَتْنَاُماَّلَعِبْوُيُغْلاܔ‪۰۰۸‬‬
‫اَمُتْلُقْمُهَل‬
‫اَّلِاۤاَمْيِنَتْرَمَاٖۤهِب‬
‫ِنَااوُدُبْعاَهّٰللاْيِّبَرَوْمُكَّبَر‬
‫َوُتْنُكْمِهْيَلَعاًدْيِهَشاَّمُتْمُدْمِهْيِف‬
‫اَّمَلَفْيِنَتْيَّفَوَت‬
‫َتْنُكَتْنَاَبْيِقَّرلاْمِهْيَلَع‬
‫َوَتْنَاىٰلَعِّلُكٍءْيَشٌدْيِهَشܕ‪۰۰۸‬‬
 ‫‪۵‬۔‬ ‫‪455‬‬ ‫‪َ -۷‬واِذَا َسمِ ُع ِوا‬
‫ارگ وتذعاب دے اُںیہن‬ ‫ْنِاْمُهْبِّذَعُت‬
‫وتےب کش وہ ریتے دنبے ںیہ‬ ‫ْمُهَّنِاَفَكُداَبِع‬
‫اور ارگوتشخب دےاُںیہن‬ ‫َوْنِاْرِفْغَتْمُهَل‬
‫وتےب کش وت یہ رنڑدسب ےہ‪ِ ،‬‬
‫امکل تمکح واال۔‬ ‫َكَّنِاَفَتْنَاُزْيِزَعْلاُمْيِكَحْلاܖ‪۰۰۸‬‬
‫اِم ۿآیات ۿںیم آاگہ ۿایک ۿایگ ۿہک ۿرو ِز ۿایقم ۿاہلل ۿاعت ٰیل ۿرضحت ۿعشسی ٰؑۿےس ۿوپےھچ ۿاگ ۿہک ۿایک ۿآپ ۿےن ۿولوگں ۿوک ۿنیقلت ۿیک ۿیھت ۿہک ۿےھجم ۿاورۿ‬
‫ۿاجبۿہنۿاھتۿہکۿںیمۿولوگںۿ‬ ‫ۿہزگ ر‬ ‫ریمیۿوادلہۿوکۿاہللۿےکۿاسھتۿوبعمدۿانبول؟ۿرضحتۿعشسی ٰؑ رعضۿرکںیۿےگۿہکۿاےۿاہلل!ۿریمےۿےیلۿہی م ر‬
‫ۿوہی۔ ۿںیم ب ب‬
‫ۿج ۿی ۿ ُام ۿےک ۿدرایمم ۿراہ ۿ( ۿ ُاںیہن ۿرصف ۿریتی ۿیہۿ‬ ‫ۿرکی۔ ۿارگ ۿںیم ۿےن ۿااسی ۿایک ۿوہیا ۿوت ۿریتے ۿہ م ۿںیم ا‬
‫وک ۿرشک ۿیک ۿنیقلت ا‬
‫ۿارگتوۿ ُاںیہنۿذعابۿدےۿوتۿوہۿریتےۿ‬ ‫ۿاہلل!تۿ ُاسۿرپۿوگاہۿےہ۔ۿاب ُ‬
‫دنبیگۿیکۿدوعتۿداتیراہ۔ۿریمےۿدعبۿ ُامۿولوگںۿےنۿم ۿھچکۿایک(ۿاے ُ و‬
‫ۿاورتوۿم ۿاچےہۿ ُامۿےکۿاسھتۿرکاتکسۿےہ۔ۿارگ ُ وۿۿت ُامۿوکۿشخبۿدےۿوتۿرھپۿیھب ُ وۿت ب‬
‫ۿزبردسۿےہۿاور ب ر‬
‫ۿبیۿتمکحۿواالۿےہ۔‬ ‫دنبےۿںیہ ُ‬

‫۾‪ ۰۰‬اۿی‪۰۹۷‬‬
‫آیات ۿ‬
‫اچسیئۿاکۿہلصۿرو ِزۿایقمۿیہۿےلمۿاگ‬
‫فرامےئ اگ اہلل‬ ‫َلاَقُهّٰللا‬
‫ہی ےہ وہ دن سج ںیم افدئہ اچنہپےئ اگ وچسن وک اُن اک چس‬ ‫اَذٰهُمْوَيُعَفْنَيَنْيِقِدّٰصلاْمُهُقْدِص‬
‫اُن ےک ےیل اےسی نااغب ںیہ یتہب ںیہ نج ےک ےچین ےس‬
‫ْمُهَلٌتّٰنَجْيِرْجَتْنِماَهِتْحَتُرٰهْنَاْلا‬
‫رہنںی‬
‫وہ رےنہ واےل ںیہ اُن ںیم ہشیمہشیمہ‬ ‫َنْيِدِلٰخۤاَهْيِفاًدَبَا‬
 ‫‪۵‬۔‬ ‫‪455‬‬ ‫‪َ -۷‬واِذَا َسمِ ُع ِوا‬
‫رایض وہایگ اہلل اُن ےس اوروہ رایض وہےئگ اہلل ےس‬ ‫َيِضَرُهّٰللاْمُهْنَعَواْوُضَرُهْنَع‬
‫ویہ ےہ سادنار اکایمیب۔‬ ‫َكِلٰذُزْوَفْلاُمْيِظَعْلاܗ‪۰۰۸‬‬
‫اہلل یہ ےک ےیل ےہ نادسایہ ا وناونن اور رم ن یک اور اُس‬
‫ِهّٰلِلُكْلُمِتٰوٰمَّسلاَوِضْرَاْلاَواَمَّنِهْيِف‬
‫یک وج اِن ںیم ےہ‬
‫اور وہ ہر زیچ رپوپری دقرب رےنھک واال ےہ۔‬ ‫َوَوُهىٰلَعِّلُكٍءْيَشٌرْيِدَقؒܘ‪۰۰۸‬‬
‫ارشدۿقرامےئۿاگ۔ۿاہللۿاعت ٰیلۿ‬
‫ۿذگارشتۿےکۿم ابۿںیم ا‬
‫ا‬ ‫ۿآیۿتۿںیمۿ ُاسۿایبمۿاکۿذرکۿےہۿم ۿاہللۿاعت ٰیلۿرو ِزۿایقمۿرضحتۿعشسی ٰؑ یک‬
‫اِم ا‬
‫االعم ۿقرامےئ ۿاگ ۿہک ۿآج ۿےک ۿدم ۿینعی ۿرو ِز ۿایقم ۿوچسں ۿوک ۿ ُام ۿےک ۿچس ۿاک ۿافدئہ ۿاحلص ۿوہاگ۔ ۿداین ۿںیم ۿوھجٹ ۿوبك ۿرک ا‬
‫ۿانم ۿویتق ۿافدئہۿ‬
‫احلصۿرکاتیلۿےہ اۿیۿیسکۿاصقنمۿےسۿچبۿاجیاۿےہۿنکیلۿآجرتۿںیمۿچسۿوبےنلۿواےلۿیہۿاکایمبۿوہںۿےگ۔ۿ ُاسۿروزۿلکۿاایتخرۿاہللۿاعتیلٰۿ‬
‫ۿانعیت ۿرپۿ‬
‫یہ ۿےک ۿاہھت ۿںیم ۿوہاگ۔ ۿوہ ۿچس ۿوبےنل ۿواولں ۿےس ۿرایض ۿوہاگ ۿاور ۿ ُاںیہن ۿاےسی ۿااعنامت ۿےس ۿونازے ۿاگ ۿہک ۿوہ ۿیھب ۿاہلل ۿاعتیلٰ ۿیک ا‬
‫وخشۿوہاجںیئۿےگ۔‬