AVOKATURA

VITI:VIII, nr. 15 / 2014

Buletin i Odës së Avokatëve të Kosovës
 ____________________________

AVOKATURA
Buletin i Odës së Avokatëve të Kosovës

VITI: VIII - nr. 15 / 2014

Botohet çdo gjashte muaj

Kryeredaktor
Adem Vokshi

Redaktor
Qemajl Juniku

Sekretar i redaksisë
Yll Zekaj

__________________________________________________________________
Oda e Avokatëve të Kosovës, rr.Qamil Hoxha,10/3,Tel&Fax 038/244-586
E-mail: buletini_avokatura@oak-ks.org; Web: www.oak-ks.org

2
PËRMBAJTJA:
Artikuj

Sylejman NUREDINI, Gjyqtar në Gjykatën Supreme

SHPËRBËRJA DHE LIKUIDIMI I SHOQËRIVE TREGTARE ME
THEKS TË VEÇANTË NË LIKUIDIMIN DHE RIORGANIZIMIN E
PERSONAVE JURIDIK NË FALIMENTIM..........................................5

Dr.sc. Hashim ÇOLLAKU, Gjyqtar ne Gjykatën e Apelit

KRIMI I ORGANIZUAR..........................................................................23

Mr.sc. Ali KUTLLOVCI Gjyqtar në Gjykatën Themelore në Mitrovicë

VEPRAT PENALE KUNDËR TË DREJTAVE TË VOTIMIT SIPAS
KODIT PENAL TË REPUBLIKËS SË KOSOVËS...............................33

Ma.Sc.Faton ADEMI, Gjyqtar në Gjykatën Themelore ne Mitrovicë

SHKURORËZIMI – vështrim historik, aspekte komparative - me theks
të veçantë në Kosovë...................................................................................51

Prof. Dr. Alajdin S. ALISHANI

BAZA JURIDIKE E PËRGJEGJËSISË SIPAS FAJIT
(PËRGJEGJËSISË SUBJEKTIVE, PËRGJEGJËSISË PËR VEPRIMET
E VETA.............................................................................................................57

Prof.Ass.Dr. Rrustem QEHAJA

STRUKTURA ORGANIZATIVE E GJYKATAVE THEMELORE NË
KOSOVË.....................................................................................................79

Musa Xh.DRAGUSHA, avokat

KRIMI I ORGANIZUAR..........................................................................89

Ma. Sc. Milot KRASNIQI

ROLI I AGJENCISË KUNDËR KORRUPSIONIT NË
PARANDALIMIN DHE LUFTIMIN E KORRUPSIONIT.............105

Ma.Sc.Besmir JUNIKU
TESTAMENTET PUBLIKE DHE ASPEKTE KRAHASIMORE.....127

3
4
Sylejman NUREDINI, Gjyqtar në Gjykatën Supreme
SHPËRBËRJA DHE LIKUIDIMI I SHOQËRIVE TREGTARE ME
THEKS TË VEÇANTË NË LIKUIDIMIN DHE RIORGANIZIMIN
E PERSONAVE JURIDIK NË FALIMENTIM

HYRJE
Ligji Shoqërive Tregtare dhe i falimentimit është i modeluar sipas parimeve
të ekonomisë moderne të tregut dhe që i referohet zbatimit të procedurës së
shpërbërjes,falimentimit duke përfshirë riorganizimin dhe likuidimin e
personave juridik. Falimentimi është procedurë ligjore përmes së cilës
shoqëritë tregtare, të cilët nuk mund t‟i paguajnë borxhet e tyre dhe t‟i
përmbushin ato detyrime, atëherë me procesin e riorganizimit të niset një
fillim i ri apo të kaloj në likuidim. Ligji i Likuidimit dhe Riorganizimit të
Personave Juridik në Falimentim është relativisht i shkurtër i cili përmban
82 nene dhe 12 kapituj. Në shumë dispozita të atij Ligji u referohet
rregullave zbatuese që në formën e modus operandit do t‟i parashikojnë
format e implementimit e atyre dispozitave ligjore. Duke qen se, këto
rregulla zbatuese tashmë nuk janë miratuar qoftë nga Qeveria apo ministria
përkatëse, e në veçanti të atyre rregullave të cilat nga natyra e tyre
përfaqësojnë boshtin kurrizor për implementim, ndaj edhe konspektivisht
rezulton se ka dështuar një mekanizëm apo instrument për të krijuar një
ambient i krucial të përshtatshëm, të përgjegjshëm për të promovuar dhe
funksionalizuar shtetin e së drejtës dhe rrjedhimisht ekonomin e tregut.
Struktura e ndërtimit të këtij ligji dhe imponimi i nxjerrjes së aq shumë i
rregullave të zbatimit gati për çdo të dytën dispozitë ligjore përfaqëson non
sens në raport me ligjet e shteteve fqinje, madje edhe standardet dhe
praktikat e shteteve të Bashkësisë Evropiane. Ky ligj duke qen se, i mungon
aspekti i implementimit dhe funksionalizimit, atëherë del që të jetë i natyrës
dekorative dhe spektakulare dhe assesi instrument i rregullimit të
mekanizmave makroekonomik të ekonomisë së tregut. Moszbatimi i këtij
ligji pengon ardhjen e investitorëve të huaj.
Objektivat e shtjellimit dhe zbërthimit të këtij shkrimi juridik janë që
lexuesit dhe implementuesit të ligjeve të jenë në gjendje që:
1.Të interpretojnë, shpjegojnë, dispozitat përkatëse të Ligjit për Shoqëritë
Tregtare që i referohen shpërbërjes dhe likuidimit vullnetar dhe të
detyrueshëm të Shoqërive të personave dhe Shoqërive të kapitalit,
2.Të kenë një pasqyrë të qartë për të bërë dallime të shpërbërjes së
shoqërive të personave dhe shoqërive të kapitalit, duke specifikuar tiparet
dalluese sa i përket procedurës, metodës dhe mënyrës së shpërbërjes,

5
3.Të kenë një pasqyrë të qartë për konceptet themelore të këtij Ligji duke
fituar njohuri edhe lidhur me standardet dhe praktikat më të mira të
Bashkësisë Evropiane lidhur me këtë çështje.
4.Duke fituar njohuri dhe shkathësi përkatëse të jenë në gjendje në mënyrë
të drejtë dhe të ligjshme të vendosin për kërkesën lidhur me procedurën e
shpërbërjes, likuidimit të shoqërive tregtare,
5.Të ndërmarrin veprime përkatëse juridikisht të vlefshme për të emërtuar
likuidatorin, administratorin e falimentimit dhe caktimin e komisionit të
kreditorëve.
6.Të kryejnë veprime juridike të vlefshme lidhur me trajtimin e aseteve apo
masës së likuidimit dhe falimentimit në falimentim.
7.Të ndërmarrin veprime konkrete juridike për të ndaluar transferet e
paligjshme dhe për të mbrojtur kreditorët.
8.Duke administruar provat juridikisht të vlefshme të vendosin lidhur me
planin e riorganizimit të personave juridik.
9.Administrimi, shqyrtimi dhe vlerësimi i provave juridikisht të vlefshme
dhe vendimmarrja e drejtë dhe e pavarur për likudimin e personit juridik dhe
çështjes juridike të likuidimit.
10.Dhënia e shpjegimeve dhe sqarimeve lidhur me përgjegjësitë juridiko-
civile dhe penale të procedurës së falimentimit.
11.Dilemat, paqartësitë dhe vështirësitë lidhur me zbatimin e këtij Ligji.

SHPËRBËRJA DHE LIKUIDIMI I SHOQËRIVE TREGTARE ME

THEKS TË VEÇANTË NË LIKUIDIMIN DHE RIORGANIZIMIN E
PERSONAVE JURIDIK NË FALIMENTIM

SHPËRBËRJA DHE LIKUIDIMI I SHOQËRIVE TË ORTAKËRISË

Shoqëria e ortakërisë pushon së vepruari me ç‟regjistrim nga regjistri, me
likuidim, me kalimin e kohës, me vendimin e ortakëve, me vendimn e
gjykatës, me hapjen e falimentimit të një ortaku që është person juridik dhe
nëse shoqëria ka mbetur me një ortak.
Cilësia e ortakut në shoqërinë e ortakërisë pushon me vdekjen e ortakut,
fshirjen e ortakut në cilësinë e personit juridik, përjashtimin e ortakut,
heqjen dorë dhe rastet tjera të parashikuara me ligj.
Ortaku mund të heqë dorë nga shoqëria me paraqitjen e njoftimit me shkrim
dhe kjo e drejtë nuk mund të kufizohet a përjashtohet. Me heqjen dorë
shoqëria është e detyruar t‟i paguajë vlerën e kapitalit të vet, por nëse
shoqëria ka detyrime atëherë ai detyrohet t‟ia kompenzojë ato.

6
Shpërbërja e shoqërisë nuk i cënon të drejtat e palëve të treta. Po kështu,
shpërbërja nuk ka ndikim në të drejtat e ortakëve të tjerë kundër njëri tjetrit.
Vendimin për shpërbërjen dhe likuidimin e kësaj shoqërie e caktojnë ortakët
me shumicën e thjeshtë të votave.
Pas marrjes së vendimit lidhur me shpërbërjen dhe likuidimin e kësaj
shoqërie caktohet likuidatori. Ky likuidator bën inventarizimin e aseteve
aktive dhe pasive brenda afatit prej 21 ditësh pas emërimit dhe nëse kjo
shoqëri është insolvente në kohën e caktimit të tij inicon procedurën e
likuidimit të detyrueshëm.
Nëse likuiduesi nuk e kryen punën sipas ligjit apo nuk bën sipas afatit të
caktuar, atëherë secili kreditor ose ortak ka të drejtë që t‟i drejtohet Gjykatës
për ekzekutimin e likuidimit sipas Ligjit të Falimentimit.
Pas 30 ditësh të emërimit të likuidatorit bëhet publikimi në gazetën zyrtare
të Republikës së Kosovës dhe dy gazeta me botime më të mëdha për
caktimin e tij në këtë cilësi. Ndërkohë ai bën edhe inventarizimin e pasurisë
së likuidimit e pastaj duke bërë shpërndarjen e kërkesave të kreditorëve të
siguruar dhe të pasiguruar dhe pjesën tjetër nëse mbetet ju shpërndahet
ortakëve sipas parimit Pro rata.

SHPËRBËRJA DHE MBYLLJA E VEPRIMTARISË SË

SHOQËRISË KOMANDITE
Me nenin 76 të Ligjit për Shoqëritë Tregtare parashikohen procedurat,
kriteret, bazat dhe mënyra e tërheqjes, shpërbërjes dhe mbylljes së
veprimtarisë së shoqërisë komandite.
Tërheqja e Komanditorit: Nëse ndryshe nuk është parashikuar me
marrëveshjen e shoqërisë, komanditori mund të tërhiqet nga shoqëria pas
dorëzimit të njohtimit me shkrim të të gjithë komplementarëve brenda afatit
prej 90 ditësh para kohës së tërheqjes. Ortaku i cili tërhiqet ka të drejtë në
ndarjen e fitimit në përpjestim me interesin e tij në shoqëri.
Me tërheqjen e komanditorit detyrimisht nuk shpërbëhet shoqëria. Ajo
shpërbëhet nëse shoqëria ngel pa asnjë komanditor.
Shpërbërja dhe Mbyllja e Veprimtarisë: Ortaku i kufizuar apo komanditori
nuk ka autorizime të bëjë shpërbërjen e shoqërisë. Këto autorizime i
përkasin vetëm komplementarit. Gjatë procedurës së likuidimit të aseteve të
kësaj shoqërie, neto asetet u shpërndahen në mënyrë të barabartë
komanditorëve dhe komplementarëve nëse ndryshe nuk është parashikuar
me marrëveshje.
Shoqëria komandite duke ndërprerë veprimtarinë afariste shpërbëhet, për
këto shkaqe:

7
• Skadimi i afatit të shoqërisë komandite,
• Nëse me marrëveshje është parashikuar shpërbërja e kësaj shoqërie,
• Me vendimin e komplementarëve për shpërbërjen e asaj shoqërie,
• Me vendimin për ç‟regjistrim nga ARBK,
• Me vendimin gjyqësor për shpërbërjen e shoqërisë, dhe
• Likuidimin e shoqërisë në bazë të Ligjit për Likuidimin dhe
reorganizimin e personave juridik në Falimentimin.
Pas likuidimit të aseteve të kësaj shoqërie sipas kërkesave të vlefshme të
kreditorëve, neto asetet e saja u shpërndahen pro rata ortakëve.
Pas përfundimit, shpërbërjes dhe likuidimit të kësaj shoqërie por edhe të
shoqërive tjera me njoftim informohet ARBK për ta ç‟regjistruar subjektin
ekonomik nga regjistrit me ç‟rast pushojnë dhe shuhen të gjitha të drejtat
dhe detyrimet e këtij
subjekti ekonomik për të marrë pjesë në qarkullimin tregtar-juridik.

PËRFUNDIMI, SHPËRBËRJA DHE LIKUIDIMI I SHOQËRISË ME

PËRGJEGJËSI TË KUFIZUAR
Me nenin 103 të Ligjit të Shoqërive Tregtare parashikohet përfundimi i të
qenurit pronar në këtë shoqëri.
Pronësia mbi një pjesë apo mbi tërë Sh.P.K-në përfundon:
• Pas vdekjes së pronarit ose shpërndarjes së shoqërisë,
• Pas tërheqjes vullnetare të personit ose shoqërisë,
• Pas përjashtimit të personit apo shoqërisë,
• Personi apo shoqëria bëhen debitorë të falimentimit,
• Personi apo shoqëria pushojnë të kenë interes pronësor në shoqëri,
• Në rastet e tjera të cilat janë të përcaktuar me marrëveshjen e shoqërisë
Tërheqja ose përjashtimi: Pronarët e shoqërisë mund të tërhiqen nga
shoqëria pas dorëzimit paraprak të një njoftimi me shkrim për tërheqje. Me
marrëveshjen e shoqërisë mund të parashikohet edhe ndalimi i bartjes së atij
interesi.
Me kërkesën e pronarit që dëshiron të tërhiqet dhe kur një marrëveshje është
parashikuar që ai nuk mund të tërhiqet, atëherë gjykata mund të vendos që
ai të tërhiqet apo të përjashtohet nga shoqëria. Ky person në afatin prej 90
ditëve ka të drejtë të kërkoj pagesën apo shpërndarjen që i takon në shoqëri.
Ky interes pronësor mund të zvogëlohet për dëmet e shkaktuara nga
tërheqja apo përjashtimi. Vlera e shpërndarjes i jepet pronarit që tërhiqet në
bazë të vlerës së tregut.

8
Shpërbërja dhe likuidimi: Shoqëria shpërbëhet dhe mbyllet veprimtaria
afariste e saj në këto raste:
• Me skadimin e kohëzgjatjes së saj,
• Me vendimin e pronarëve për mbylljen e asaj veprimtarie,
• Me çregjistrimin nga ARBK-ja dhe
• Vendimin e gjykatës.
Shoqëria mund të shpërbëhet vullnetarisht apo e detyruar nga gjykata.
Shpërbërja vullnetare nënkupton mbylljen apo likuidimin e shoqërisë e me
ç‟rast personi i autorizuar ndërmerr veprime përkatëse për mbledhjen e të
hollave apo pronës së luajtshme që i kanë borxh shoqërisë, pagesën e
shumave që ua ka borxh kreditorëve, shitjen e aseteve jo-monetare të
shoqërisë, shpërndarjen e aseteve të mbetura ndërmjet pronarëve të
shoqërisë. Pasiqë pronarët të marrin vendim për shpërbërjen e shoqërisë, ata
me një njoftim për shpërndarje vullnetare e njohtojnë ARBK-në. Pas kësaj
njoftohen të gjithë pronarët dhe kreditorët për një akt të tillë. Pas kësaj
shoqëria bën edhe publikimin në gazetat e përditshme lidhur me likuidimin.
Pas përmbylljes vullnetare likuidatori apo drejtori menaxhues bën
inventarizimin e aseteve të shoqërisë, pagesën e pretendimeve të vlefshme
ndaj kreditorëve dhe shpërndarjen e aseteve të titullarëve të interesit
pronësor, nëse ka.
Personi i autorizuar 5 ditë pas vendimit për shpërbërje njofton ARBK-në
dhe pas kësaj date të njoftimit për shpërbërje brenda 45 ditëve shiten asetet
dhe shpërndahen ato, sipas nenit 117 të Ligjit të Shoqërive Tregtare.
Me kopjen e njoftimit për shpërbërje vullnetare brenda 3 ditësh pas njoftimit
në ARBK njoftohen të gjithë pronarët dhe kreditorët duke ia mundësuar
kreditorëve të siguruar që të marrin në posedim pasurinë në të cilën
kreditorët kanë interes të siguruar. Pala e siguruar e shet ose disponon me
atë pasuri sipas ligjit për atë interes të siguruar. Teprica e seteve i kthehet
shoqërisë nëse ka.
30 ditë pas marrjes së vendimit për shpërbërje likuidatori bën inventarizimin
e pasurisë apo masës së likuidimit të aktives edhe pasives dhe secili që ka
interes ligjor ka qasje në të. Shitja e aseteve mund të jetë publike dhe private.
30 ditë pas dorëzimit të kreditorëve të njoftimit për shpërbërjen vullnetare të
shoqërisë, i njëjti njoftimi publikohen në gazetën me tirazh më të madh
duke përfshirë emrin tregtar, numrin e regjistrimit, vendin, kohën e shitjes
dhe inspektimin publik të aseteve. Shitja publike nuk mund të shtyhet. Nuk
paguhen kërkesat që nuk janë në listën e borxheve të cilat janë vlerësuar
paraprakisht.
Kreditori i pakënaqur lidhur me refuzimin e përfshirjes në listën e

9
borxhlinjve mund të kërkojë mbrojtje gjyqësore. Asetet e shoqërisë do të
shpërndahen sipas Ligjit të Falimentos.

SHPËRBËRJA DHE LIKUIDIMI I SHOQËRISË AKSIONARE

Shpërbërja dhe likuidimi: Shoqëria aksionare sipas nenit 230 të Ligjit të
Shoqërive Tregtare me propozimin e bordit të drejtorëve në mbledhjen e
kuvendit të aksionarëve me 2/3 e votave merr vendimin me planin për
shpërbërjen dhe likuidimin e kësaj shoqërie duke parashikuar procedurat,
orarin e shitjes së aseteve si dhe për përmbylljen e kërkesave të kreditorëve.
Këto veprime i ndërmerr bordi apo likuiduesi dhe se me këtë njoftim për
shpërbërje informohet ARBK dhe se i njëjti njoftim i dorëzohet këtij organi
30 ditë para shitjes së aseteve. Përmbajtja e njoftimit është e njëjtë sikundër
te SHPK. Me këtë njoftim informohen kreditorët. Palët që kanë kërkesa të
siguruara mundet ato prona t‟i disponojnë në atë mënyrë siç është
parashikuar me Ligjin e Pengut.
30 ditë pas marrjes së vendimit për shpërbërje likuidatori përpilon listën e
aseteve apo pasurinë duke përfshirë aktiven dhe pasiven, të cilën ua dërgon
kreditorëve të cilët kanë të drejtë për inspektim.
Pas kësaj brenda afatit prej 30 ditësh pas vendimit për shpërbërje njoftimi
publikohet në një gazetë me tirazh më të madh edhe atë me këtë përmbajtje:
Emri tregtar i SHA, koha dhe vendi i inspektimit të inventarit, lista e
borxheve si dhe afati i fundit për paraqitjen e kërkesave të kreditorëve.
Gjykata mundet të urdhërojë shlyrjen e borxheve dhe pa qenë në këtë listë.
Kreditorët kanë të drejtë në mbrojtje gjyqësore nëse u mohohet e drejta e
pagesës së borxheve ( neni 230 par. 7 të LSHT).
Shoqëria aksionare në mënyrë të detyruar shpërbëhet në këto raste dhe atë:
me skadimin e periudhës kohore në shoqëri në pajtim me ligjin në fuqi, me
urdhrin e gjykatës për shpërbërjen e shoqërisë për shkak se nuk mund të
vazhdojë veprimtarinë tregtare si pasojë e paligjshmërive, bllokimit në
vendimmarrje, paaftësisë paguese apo falimentimit të shoqërisë dhe
shpërbërja e saj sipas ligjit të falimentos, kur vlera e aseteve neto është më e
vogël se minimumi i kapitalit themeltar.
Nëse shpërbërja e shoqërisë është e detyruar atëherë ajo administrohet dhe
zbatohet sipas Ligjit të Likuidimit dhe Riorganizimit të Personave Juridik
në Falimentim.
Kërkesat e kreditorëve të shoqërisës së shpërbërë përmbarohen në masën e
aktives së saj, pa iu shpërndarë aksionarëve.
Poqëse shpërbërja realizohet me rrugë gjyqësore, atëherë borxhet u paguhen
kreditorëve dhe vetëm atyre që gjinden në listën e tillë. Pas pagesës së

10
borxheve, asetet e mbetura të shoqërisë e cila është në likuidim do të
paguhen në bazë të prioritetit të parashikuar me ligj.

LIKUIDIMI DHE RIORGANIZIMI I PERSONAVE JURIDIK NË

FALIMENTIM
Ky Ligj parashikon kushtet dhe procedurat për likuidimin apo riorganizimin
e personave juridikë në falimentim dhe përcakton të drejtat dhe detyrimet
për palët që marrin pjesë apo që janë të përfshira nga një procedurë e tillë.
Personat juridikë të cilët gjinden në vështirësi ekonomike janë të detyruar të
paraqesin kërkesë për falimentim. Në këtë fazë ju mundësohet shoqërive
tregtare që t‟i shmangen për të paguar shumicën e borxheve, parandalimin e
marrjes së aseteve, dhënien e mundësisë për negocim apo vendosjen e
moratoriumit si dhe ofrimin e mundësisë për riorganizmin e atyre
subjekteve tregtare. Duke qenë shoqëri tregtare në falimentim atyre u jepet
mundësia e riorganizimit dhe ristrukturimit me qëllim të vazhdimit të
veprimtarisë në mënyrë efektive duke ndërmarrë aktivitete të caktuara
ekonomike, financiare, organizative me qëllim që kjo shoqëri të vazhdojë të
punojë duke ushtruar dhe më tej aktivitetin ekonomik.
Kur shoqëria tregtare është në pamundësi të zhvillimit të aktivitetit
ekonomik dhe bjen në insolvencë atëherë organet e autorizuara të shoqërisë
tregtare vullnetarisht e likuidojnë këtë shoqëri apo bëhet likuidimi i
detyrueshëm.

PROCEDURAT PËR PARAQITJEN E KËRKESËS PËR

FALIMENTIM
Kërkesën për falimentim mund ta paraqesë sikundër kreditori ashtu edhe
debitori. Debitori mund të paraqesë këtë kërkesë me pëlqimin e bordit të
drejtorëve në rast se nuk e paguan borxhin pas 60 ditëve dhe nëse borxhi
kalon shumën prej 5.000,00 €. Ndërkaq, Kreditori mund të paraqesë
kërkesë për fillimin e rastit të falimentimit kur debitori nuk i paguan
borxhet ndaj kreditorëve brenda afatit prej 60 ditësh dhe në shumë prej
2.000,00 € si dhe në rastet kur ai fare nuk paguan borxhe.
Pas paraqitjes së kërkesës për nisjen e procedurës së falimentimit,gjykata ju
dërgon të gjitha palëve dhe se të njejtat kanë të drejtë të paraqesin
kundërshtim në afatin prej 5 ditëve dhe se pas asaj gjykata nxjerr vendimin
mbi pranimin e kërkesës për fillimin e rastit të falimentimit. Po që se
kërkesa nuk është e plotë, e kuptueshme, atëherë gjykata e detyron palën që
të veprojë duke i evituar të njëjtat në afatin prej 7 ditësh e në të kundërtën e
hedh kërkesën si të papranueshme. Pas pranimit të rastit kërkesa do ta
njoftojë ARBK për hapjen dhe mbylljen e rastit të falimentimit.
11
Pas pranimit të rastit me nenin 14 të Ligjit parashikohet që, gjykata e
emëron administratorin si dhe cakton kohën, vendin e mbajtjes së seancës së
kreditorëve dhe atë më së largu prej 15 ditësh pas pranimit të rastit. Në këtë
fazë, debitori ka të drejtë që brenda afatit prej 20 ditës pas datës së
parashtrimit të kërkesës të paraqet deklarimin e qëllimit të riorganizimit të
asaj shoqërie tregtare dhe kështu pas kësaj ai është i detyruar që të paraqet
edhe planin e riorganizimit të atij subjekti ekonomik. Në këtë fazë kreditorët
mund të parashtrojnë kundërshtim në deklarimin e debitorit për qëllimin e
riorganizimit. Nëse debitori nuk mund të konfirmojë planin e riorganizmit e
as nuk është në gjendje të riorganizohet atëherë fillon faza e likuidimit.

EMËRIMI, KUALIFIKIMET, SHPËRBLIMET, AUTORIZIMET

DHE SHKARKIMI I ADMINISTRATORIT
Administratori emërohet nga gjykata themelore-departamenti për çështje
ekonomike, brenda dy ditëve pas pranimit të rastit. Me këto dispozita ligjore
të nenit 17 të Ligjit nuk janë saktësuar kualifikimet strikte për të njëjtin por
vetëm parashikohet që ai të jetë kompetent, i ndershëm dhe pa konflikt
interesi. Po kështu, edhe kur i referohemi çështjes së shpërblimit dhe
shpenzimeve të administratorit nuk ekzistojnë definime të qarta por vetëm
formulime steriotipe duke theksuar se shpërblimi të jetë në nivelin që të jetë
tërheqës për individët kopetentë. Si në çdo dispozitë të Ligjit ashtu edhe me
këtë dispozitë parashikohet që do të nxirren rregullat e zbatimit për t‟i
përcaktuar kriteret e sakta lidhur me të.
Me nenin 20 të Ligjit parashikohen në mënyrë të përgjithësuar autorizimet e
administratorit dhe atë siç janë:
• E merr në posedim pasurinë e debitorit,
• Thërret takimet e kreditorëve,
• Është përfaqësues i autorizuar i pasurisë së debitorit
• Punëson punonjës ekspert të nevojshëm për administrimin e rastit të
falimentimit,
• Mbyll dhe hap llogari të veçanta lidhur me rastin e falimentimit, bën
pagesën e kreditorëve të kërkesave të aprovuara dhe detyron debitorin të
ndihmojë në marrjen e inventarit të pasurisë së debitorit.
Administratori është i detyruar të paraqesë raportimet që kanë të bëjnë me
shkaqet që e kanë shpënë debitorin në vështirësi financiare dhe raportet
mujore. Me këto raporte e njofton Gjykatën.
Admistratori është person përgjegjës dhe i shpërblen dëmet e të gjitha
palëve nëse me fajin e tij ka shkaktuar shkeljen e detyrave dhe autorizimeve
të tij. Standardi i të qenurit i kujdesshëm është i definuar si kujdes dhe

12
kompetencë i një administratori të mirëfilltë dhe kompetent të falimentimit.
Përderisa administratori duhet të drejtojë biznesin e debitorit ai nuk mund të
mbahet përgjegjës për vendimet e marra bazuar në veprimet e arsyeshme
afariste. Arsyeshmëria e veprimeve afariste përbën standardin në bazë të së
cilit Gjykata vlerëson veprimet e administratorit. Administratori mbikëqyret
nga gjykata por gjykata nuk mund t‟i jep direktiva të veçanta se si të
disponohet me asete të caktuara të pasurisë, apo si të drejtohet biznesi i
debitorit. Pas emërimit të tij e brenda afatit prej 2 ditësh ai e deponon një
shumë të caktuar të hollash që shërben si garanci për kryerjen e plotë të
detyrave të tij. Ndaj ushtrimeve të funksionit të administratorit mund të
paraqiten kundërshtime dhe ankesa të caktuara.
Administratori për shkaqe të arsyeshme mundet edhe të shkarkohet kur
ekzistojnë shkaqe të arsyeshme që autorizimet e tij nuk i ushtron si
ekonomist i mirë ka konflikt interesi apo nuk ka treguar kujdes të arsyeshëm
në punën e tij.

KONSTITUIMI DHE AUTORIZIMET E BORDIT TË

KREDITORËVE
Bordi i kreditorëve themelohet dhe ka për detyrim t‟i mbron interesat e
kreditorëve dhe debitorit si dhe të përcjellë administrimin e rastit të
falimentimit. Anëtarët e bordit të kreditorëve që janë deri në 5 anëtarë dhe
që zgjidhen nga kreditorët që kanë pjesën më të madhe të kërkesave të
siguruara dhe të pasiguruara. Në rastet kur ka më pak se 3 kreditorë atëherë
nuk formohet ky bord.
Bordi i kreditorëve ka këto autorizime dhe atë:
• Të marrë raportin mujor nga administratorët dhe gjykata,
• I pranon njoftimet, propozimet dhe kërkesat e paraqitura gjykatës si dhe
vendimet e gjykatës që ndikojnë në mënyrë thelbësore në të drejtat e
kreditorëve,
• Të kërkojë prej debitorit gjithë ato çështje që janë me interes për kreditorin,
• Ndërmerr masat për anulimin e transaksioneve të dyshimta si dhe,
• I ndërrmerr të gjitha detyrat për të mbrojtur interesat dhe të drejtat e
kreditorëve.
Pasuria e shoqërisë tregtare pas regjistrimit të kërkesës përbën pasurinë e
falimentimit dhe ajo shërben për të përmbushur kërkesat e kreditorëve.
Pasuria e falimentimit përfshin edhe atë:
• Pasurinë e luajtshme, paluajtshme, materiale, jomateriale e cila gjendet
nën administrimin e debitorit apo personave të tretë,
• Kërkesat dhe veprimet juridike të debitorit kundër personave të tretë,

13
• Fitimet dhe veprimet që përfshijnë të ardhurat që arkëtohen prej
transfereve të pandershme apo të privilegjuara,
• Trashigimet dhe fondet tjera të pranuara brenda 6 muajve, nga data e
paraqitjes së kërkesës,
• Qiradhënia, të ardhurat dhe fitimet që dalin prej fitimeve të pronësisë apo
prej veprimeve të biznesit dhe debitorit, dhe
• Të drejtat kontraktuese, licencat si dhe të drejtat tjera të përcaktuara me
dispozitat në fuqi.
Në pasurinë e falimentos nuk përfshihen mjetet e pensioneve ose të drejtat
tjera të fituara mbi këtë bazë.
Prej datës së paraqitjes së kërkesës dhe deri në datën e emërimit të
administratorit, ndalohet shitja, disponimi, tjetërsimi, bartja, qiradhënia e
pasurisë, apo ngarkimi me hipoteka pa vendim të gjyqit përpos kur kjo ka të
bëjë me rrjedhën normale të biznesit kur ai vazhdon të funksionojë.
Duke qenë se shoqëria tregtare mund të ketë pasuri të madhe në forma të
ndryshme, administratori ka për detyrë të gjejë, sekuestroj, vulos, ruaj dhe
mbrojë të gjithë pasurinë që identifikohet si pasuri në falimentim. Po kështu
ai është i detyruar që të mirëmbajë, të kujdeset për pasurinë e falimentimit.
Po kështu administratori ka administrime të shes mallërat që prishen shpejt
apo mirëmbajtja e tyre është shumë e shtrenjtë. Përpos kësaj administratori
ka autorizim dhe detyrë të bëjë inventarizimin e pasurisë së falimentimit,
brenda afatit brenda 45 ditësh pas emërimit të tij. Po kështu administratori
ka autorizime për t‟i pranuar mallërat që gjenden në tranzit dhe të bëjë
pagesën e tyre pas hapjes së procedurës së falimentimit, por po kështu edhe
shitësi ka autorizim që të kërkojë kthimin e mallërave duke i bartur
shpenzimet e transportit.

MORATORIUMI, NDËRPRJERJA E TË GJITHA VEPRIMEVE

ADEKUATE DHE NDËRPRERJA E MORATORIUMIT
Nga data e pranimit të rastit të falimentimit aplikohet moratoriumi ndaj të
gjitha detyrimeve të debitorit ndaj kreditorëve. Objektiva primare e
procedurës së falimentos është që të maksimalizojë vlerën e aseteve të
shoqërisë tregtare. Kjo përfshin imponimin e ndërprerjes së përgjithshme të
ekzekutimit mbi kreditorët dhe parandalimin e shpërndarjes së përkohshme
të pasurisë së falimentimit. Kjo nënkupton që administratori ka autorizim të
bëjë zgjidhjen në mes kontratave që rrisin vlerën e pasurisë dhe autorizimin
e tij për t‟i anuluar veprimet juridike duke i rikthyer asetet të cilat i janë
bartur debitorit para hapjes së procedurës. Moratoriumi ndaj masës së
falimentos nuk vlen në rastet kur kemi të bëjmë me rritjen e pasurisë së

14
debitorit si dhe veprimet apo procedurat statutare apo penale të cilat nuk
mund të shtyhen për shkak të shkaqeve të interesit publik.
Me dispozitat e nenit 34, 35 dhe 36 parashikohet mundësia e pezullimit të
hipotekës në rastet kur këto objekte të kolateralit nuk janë të siguruara në
mënyrë të arsyeshme dhe mjaftueshme nga debitori. Me kërkesën e
kreditorit gjykata në afatin prej 20 ditëve pas parashtrimit të kërkesës mund
të urdhërojë pezullimin e moratoriumit në dy raste edhe atë:
• Kur interesi i kreditorit të siguruar nuk mund të mbrohet në mënyrë të
mjafueshme, dhe
• Kur vlera e pasurisë është më e vogël se shuma e përbashkët e interesave
të siguruara të pengjeve dhe pasuria në fjalë nuk është e rëndësishme për
riorganizm.
Këto veprime të gjykatës mund të ndërmerren edhe kur debitori nuk ka
mjete për të mirëmbajtur pronën e hipotekuar dhe interesi i kreditorit të
siguruar me pronën dëmtohet përmes mungesës së mirëmbajtes apo
mbrojtjes së pasurisë së hipotekuar. Në atë rast kreditorit të siguruar i
lejohet të kërkojë mbrojtjen e investimit dhe nëse mbrojtjet nuk mund të
bëhen nga debitori ose gjykata, atëherë kreditorit të siguruar i ofrohet
mundësi të jetësojë kërkesën e tij.
Detyrimet e furnizimit me shërbime publike (ujë, rrymë, gaz dhe shërbime
telefonike) të këtyre operatorëve duhet siguar një siguri të depozitës së
sigurimit, për të vazhduar ofrimin e këtyre shërbimeve pas hapjes së
procedurës së falimentos. Administratori mund të marrë kredi kur debitori
është vital për vazhdimin e biznesit.

PARAQITJA, REGJISTRIMI DHE LLOGARITJA E KËRKESAVE

TË KREDITORËVE DUKE PËRFSHIRË KËRKESAT E
KUSHTËZUARA DHE SIGURUARA
Kërkesat e kreditorëve me prova përkatës pas marrjes së aktvendimit për
nisjen e procedurës së falimentimit do të paraqiten në gjykatë brenda afatit
prej 60 ditësh. Kërkesat me kushtin suspenziv dhe rezolutiv do të
përmbushen nga fondi i pasurisë së falimentos të destinuara për këtë qëllim.
Përpos kësaj nga masa e falimentos e që nuk mjaftojnë për mbushjen e
kërkesave të siguruara dhe ajo pjesë e papërmbushur shëndrrohet në
kërkesë të pasiguruar.
Paraqesim një rast hipotetik lidhur me këtë çështje: Kreditori i cili i ka
dhënë hua 1.000,00 euro huamarrësit B i cili për ta sigurar këtë kërkesë ka
ofruar një kolateral automobilin e tij prej 500 euro. Meqënëse kërkesa nuk
është siguruar plotësisht ngase automobili e ka vleren e 500,00 eurove ndaj
edhe gjatë distribuimit të pagesave të kreditorëve të falimentimit të
15
pasiguruar janë klasifikuar më ulët dhe në vlerën prej 50% ndaj edhe
kreditdhënësi do të merrte 250,00 euro pasi që ai merr pjesë në distriubimin
deri në atë shkallë të mospërmbushjes së pjesshme.

VLEFSHMËRIA E KËRKESAVE
Me dispozitën e nenit 47 të Ligjit është parashikuar procedura e hartimit të
regjistrit përfundimtar të kërkesave të kreditorëve.
Administartori brenda afatit prej 10 ditësh pas afatit të fundit të paraqitjes së
tyre i merr prej gjykatës dhe pastaj në afat prej 30 ditësh shqyrton
vlefshmërinë, bazueshmërinë dhe rregullsinë e atyre kërkesave. Nëse kundër
këtyre kërkesave të kreditorëve në gjykatë është paraqitur kundërshtim
atëherë gjykata vendos në afatin prej 2 ditësh nga dita e paraqitjes së tyre
dhe nëse gjykata nuk vendos lidhur me të atëherë konsiderohet se është
refuzuar. Në këtë regjistër të kërkesave ka qasje çdo palë i interesuar me
ç‟rast administratori listën përfundimtare të kërkesave e dorëzon në gjykatë
brenda 10 ditësh. Kompenzimi i kërkesave të ndërsjella është juridikisht e
vlefshme kur ato kërkesa janë paraqitur 6 muaj para paraqitjes së kërkesës
me ç‟rast njoftohet gjykata dhe në të kundërtën nuk mund të lejohet. Me
dispozitën e nenit 50 të Ligjit parashihet se gjykata mund t‟i anulojë
transferet e debitorit një vit para apo pas paraqitjes së kërkesave kur ishin
bërë nën vlerën e drejtë e që kanë zvogëluar pasurinë e tij apo janë bërë me
qëllim dëmtimin e interesave të kreditorit.
Sipas dispozitës së nenit 50 të Ligjit parashikohet parandalimi i debitorit që
të tentojë që t‟i fshehë asetet nga kreditorët e tyre, të shpikë obligime
artificiale, t‟i favorizojë kreditorët e caktuar apo të bëjë donacione për të
afërmit apo miqtë e tij e kështu të vështirësojë dhe pamundësojë trajtimin e
barabartë të kreditorëve të insolvencës.
Me dispozitat e nenit 51 deri në 58 të Ligjit është parashikuar miratimi i
planit të riorganizimit metodat e riorganizmit, përmbajta e planit të
riorgranizimit, seanca për planin e riorganizmit, votimi dhe konfirmimi si
dhe pasojat e konfirmimit të planit të riorganizmit duke përfshirë edhe
shkeljen e planit të konfirmuar të riorganizimit.
Gjykata e falimentimit e konfirmon planin e riorganizmit pas aprovimit të
kreditorëve edhe atë 30 ditë pas paraqitjes së tij gjykatës. Me këto dispozita
ligjore parashikohet metoda e riorganizimit, përmbajta e planit sa i përket
masave ekonomike, tregtare, resurseve të punësimit, menaxhimit, financiare
etj.
Plani i riorganizimit mund të paraqitet nga administratori, debitori dhe
kreditorët që kanë së paku 30% të kërkesave të siguruara, pasiguruara dhe

16
asete të tjera dhe se ky plan i dorëzohet gjykatës më së largu në afat prej 90
ditësh pas marrjes së vendimit për nisjen e procedurës së falimentimit.
Plani dhe metodat e riorganizimit përfshijnë një gamë të gjërë të aktiviteteve
ekonomike për rehabilitimin dhe shpëtimin e atij subjekti ekonomik dhe për
të vazhduar në mënyrë të sukseshme duke bërë moratoriumin e shumë
kërkesave të debitorëve.
Ky plan ka për qëllim maksimalizimin e vlerës së pasurisë së shoqërisë
tregtare. Konfirmimi bëhet me shumicën e votave në secilin grup të
kreditorëve. Plani i konfirmuar i riorganizimit nga gjykata konsiderohet
kontratë mes të drejtave të kreditorëve dhe detyrimeve të debitorit dhe se
menaxhimin e aseteve e administron debitori ndërkaq administratori e
mbikqyr sendërtimin e këtij plani.
Sa për ilustrim paraqesim një shembull nga praktika gjyqësore.
Debitori e administron hotelin e tij të posandërtuar por për shkak të
rrethanave e ecurive negative në ekonomi nga shpenzimet e ndërtimit të
kompleksit janë grumbulluar borxhe në shumë prej 200.000,00 euro dhe
kështu bjen në vështirësi të mospagesës së këtyre borxheve. Punëtorët janë
të gatshëm që të heqin dorë nga disa rroga të papaguara. Një bankë shpreh
gatishmërinë që të riprogramojë borxhin në shumë prej 800.000,00 euro
ndërkqa aksionarët e debitorit dëshirojnë të investojnë mjete financiare
shtesë. Një bankë dëshiron poashtu të investojë në hotel mbi 100.000,00
euro. Aksionarët shprehin gatishmërinë që të investojnë 50.000,00 euro nga
kapitali i tyre ndërsa 60.000,00 kredi nga një bankë tjetër. Kjo bankë shpreh
gatishmërinë që t‟i investojë paratë e theksuara pasi që vlerësohet se
menaxhmenti posedon aftësi të mjaftueshme për t‟i tejkaluar problemet
ekzistuese dhe me ç‟rast debitori ka lidhur kontrata me agjensitë turistike
me profil të lartë. Nga kjo mund të përfundohet që rehabilitimi i kompanisë
do të ishte zgjedhja më e mirë në rrethana të tilla. Duke qenë se një plan i
tillë është i volitshëm për riorganizim ndaj edhe kreditorët me gjasë pritet të
votojnë për një plan të tillë e kështu të maksimalizojnë vlerën e kapitalit të
investuar.
Duke qenë se, plani i riorganizimit përballet me shumë sfida, vështirësi
subjektive dhe objektive shpesh ndodh që debitori i falimentos të dështojë,
atëherë kreditori për një veprim të tillë të shkeljes së kësaj kontrate e njofton
gjykatën e që brenda 10 ditësh gjykata cakton seancën me të cilën kërkon të
evitohen të metat e tyre dhe poqëse të njëjtat nuk evitohen atëherë rasti
shëndrrohet në likuidim.

17
SHËNDRRIMI I RASTIT TË FALIMENTOS NË LIKUIDIM
Në mënyrë taksative me nenin 59 të Ligjit janë parashikuar autorizimet dhe
juridikcioni i Gjykatës së Falimetos për shëndrrimin e planit të riorganizimit
në likuidim dhe atë:
• Kur nuk paraqitet asnjë plan për sanim,
• Kur nuk konfirmohet plani për riorganizim,
• Kur debitori e shkel planin e riorganizmit, dhe
• Kur debitori nuk i përmbahet vendimit të gjykatës
Në kuadër të likuidimit do të zbërthehen këto çështje juridike edhe atë:
• Shitja e pasurisë së falimentimit,
• Braktisja,
• Shitja e jashtëzakonshme,
• Të ardhurat nga shitja
• Përdorimi i pronës,
• Shpenzimet e shitjes,
• Caktimi i prioriteve,
• Përmbushja e kërkesave,
• Fondi rezervë,
• Raporti përfundimtar,
• Mbyllja dhe pasojat e rastit,
• Shlyerja e borxheve, dhe
• Lirimi i administratorit.
Siç dihet ekziston likuidimi vullnetar dhe likuidimi i detyruar. Likuidimi
vullnetar bëhet kur pronarët vendosin ta likuidojnë shoqërinë duke shitur,
shpërndarë dhe përmbushur detyrimet dhe borxhet e debitorit.
Likuidimi i detyrueshëm fillon më së largu 90 ditë nga koha e nisjes së
procedurës së likuidimit me shitjen në ankand apo drejtpërdrejt nga
administratori. Prona shitet e liruar nga të gjitha barrat dhe me ç‟rast mund
të paraqitet kundërshtimi për çmimin, mashtrimin lidhur me shitjen dhe
bazat tjera juridike.
Administratori me lejen e gjykatës mund ta braktisë pronën që është e vlerës
së parëndësishme dhe që kërkon mirëmbajtje të shtrenjtë si dhe mund ta
shesë në mënyrë urgjente për mallërat që prishen shpejtë apo që ju skadon
afati i përdorimit.
Sipas dispozitës së nenit 65 të Ligjit parashikohet mënyra dhe rangimi i
pagesës së kredive sipas kategorive edhe atë: shpenzimet e shitjes, kërkesat
e siguruara, shpenzimet gjyqësore, shpenzimet e administratorit, shpenzimet
e riorganizimit, pagat dhe shpenzimet e personelit, shpenzimet e bordit të

18
kreditorëve, të ardhurat e punëtorve. Në këtë kuadër formohet edhe fondi
rezervë destinimi i të cilit është pagesa e kërkesave që priten të zgjidhen nga
gjykatat, pagesa e dividendës, letrave me vlerë, fletëobligacioneve të cilat
paraqiten më vonë si dhe shpenzimet tjera që dalin nga mirëmbajtja e
pronësisë.
Raporti përfundimtar dhe mbyllja e rastit si dhe pasojat e mbylljes së rastit
rregullohen me dispozitat e nenit 69, 70 dhe 71 të Ligjit. Sipas këtyre
dispozitave raporti përfundimtar qoftë sipas planit të riorganizimit apo
pagimit të kërkesave konform shpërndarjes së miratuar me rastin e
likuidimit e paraqet administratori dhe të njëjtën e miraton gjykata. Ky
raport mund të kundërshtohet nga palët e falimentos në gjykatë. Me rastin e
shqyrtimit të këtij raporti gjykata e mbyll rastin. Rasti mund të mbyllet
menjëherë pas mbylljes së procedurës së falimentos, atëherë kur nuk ka
kërkesa të kreditorëve(neni 42) apo kur nuk ka fonde të mjaftueshme për
përmbushjen e kërkesave të kreditorëve.
Me mbylljen e rasti të likuidimit të gjithë borxhet e debitorit shuhen, përpos
shoqërive të personave, borxhi është si rezultat i mashtrimit, lajthimit apo
kërkesave të rrejshme, të dëmtimit të qëllimshëm, borxhet e alimentacionit
dhe pagesa e taksave.
Pas aprovimit të raportit përfundimtar nga gjykata ajo nxjerr vendim për
lirimin e administratorit nga detyra i cili edhe më tej ka për detyrë për
shpërndarjen përfundimtare që kanë ngelur të papaguara, taksave
administrative dhe disa shpenzimeve të ngjajshme.

PËRGJEGJËSIA CIVILE-JURIDIKE
Duke qenë se, procedura e falimentos dhe rrjedhimisht likuidimit është
shumë e ndërlikuar, sensitive ndaj për moszbatimin e qëllimshëm të
dispozitave të Ligjit janë parashikuar përgjegjësitë sikundër juridike civile
ashtu edhe penale juridike, ndonëse ato dispozitat janë shumë të paqarta, të
pakutpueshme me formulime të bastarduara jo vetëm të normave gjuhësore
të fjalëformimit fonetik dhe morfoligjisë por edhe të termave juridiko-
teknike e që së fundi krijohet një amulli që vështirëson dhe pamundëson
interpretimin dhe implementimin e dispozitave të këtij ligji. Për faktin se,
dispozitat e këtij ligji që i referohen përgjegjësisë civile juridike dhe penale
juridike të subjekteve juridikë që marrin pjesë në procedurën e falimentimit
dhe likuidimit janë të paqarta, të pakuptueshme dhe rrjedhimisht të
pazbatueshme ndaj edhe duke marre parasysh edhe vështirësitë tjera në
zbatimin e këtij Ligji duhet të ndërmerren iniciativa konkrete për
ndryshimin strukturor të këtij ligji e me këtë të arrihet siguria juridike,
ekonomike e shoqërive tregtare.

19
PËRGJEGJËSIA PENALE-JURIDIKE SIPAS NENIT 74 TË LIGJIT
Me këto dispozita ligjore parashikohet se çdo person fizik dhe juridik duke
përfshirë edhe personat e autorizuar të debitorit me qëllim të paraqitjes së
kërkesave dhe dokumenteve të rrejshme në gjykatë do të dënohet me gjobë
deri me 5,000.00 apo me dënim burgu. Shtrohet pyetja se veprimet e tilla
inkriminuese përfaqësojnë kundërvajtje, vepër penale apo delikt ekonomik
dhe sa do të jetë dënimi me burg dhe në cilën procedurë do të shqiptohet ai
dënim dhe se a mund t‟i shqiptohet dënimi me burg personit juridik si dhe a
mund t‟i shqiptohet shoqërive tjera tregtare që nuk janë persona juridik e që
janë shoqëri të personave.
Aq abuzive dhe shpërdoruese është dispozita e nenit 76 të Ligjit kur personi
bën apo jep dëshmi të rrejshme në gjykatë do të gjobitet me dënim në të
holla në shumë prej 5,000.00 apo dënim me burg. Po kështu me dispozitat e
nenit 77 ku i referohet fshehjes së pasurisë, mitos apo të mos përfilljes me
qëllim të dispozitave të këtij Ligji janë të paqarta, të pakuptueshme dhe të
pasakta kur parashikohet dënimi me burg duke mos caktuar zonën kriminale
qoftë minimumin dhe maksimumin gjeneral apo minimumin dhe
maksimumin special.

DILEMAT, VËSHTIRËSITË DHE MANGËSITË E LIGJIT

Duke qenë se sipas këtij Ligji prej 82 nenesh, nxerrja e 28 rregullave të
zbatimit nga ana e qeverisë dhe asnjëra prej tyre nuk është nxjerrë dhe për
shkak të mosnxerrjes së tyre si dhe për shkak të metave dhe mangësive tjera
të Ligjit të cilat janë të natyrës strukturore rezulton që i njëjti Ligj në
tërësinë e tij por edhe në pjesët e veçanta është i pazbatueshëm dhe
pikërisht për këto shkaqe dhe arsye nuk është inicuar asnjë rast me
aktvendim përkatës nga Gjykata Ekonomike. Madje, për hir të së vërtetës
dispozita ligjore i këtij ligji jo vetën që janë kundërshtim me normat
juridiko-teknike, por me normat drejtshkrimore, sintaksore dhe
morfologjike. Prandaj, edhe për këto arsye ato dispozita ligjore jo vetëm që
janë të pazbatueshme të paqarta të pakuptueshme madje dhe të
paimplementueshme.
Po aq problematike është situata juridike kur çështja e falimentimit dhe
likuidimit është rregulluar me një sërë ligjesh të ndryshme dhe në mënyrë
fragmentare dhe kështu ende nuk është inicuar dhe zbatuar procedura e
likuidimit madje as në një ndërmarrje shoqërore që administrohet nga
Agjensia Kosovare e mirëbesimit rrjedhimisht e privatizimit.
Poashtu mungesa e një gjykate apo një kolegji të specializuar për çështjet e
falimentimit po aq krijon vështirësi në nisjen e procesit të falimentimit i cili
kolegj do të zbatonte falimentimin e shoqërive tregtare, ndërmarrjeve

20
shoqërore, ndërmarrjeve publike si dhe sistemit bankar dhe financiar. Nuk
mund të kuptohet dhe shpjegohet fakti që likuidimin dhe falimentimin e
zbatojnë disa organe e me ç „rast kundër atyre vendimeve është përjashtuar
mbrojtja gjyqësore e ashtuquajtur juridiksioni i plotë gjyqësor, gjë që
paraqet edhe shkelje e dispozitave të nenit 6 Konventës evropiane për të
drejtat e njeriut dhe liritë themelore dhe nenit 32 të Kushtetutës së
Republikës së Kosovës
Për faktin se asnjë shoqëri tregtare qoftë private, shoqërore apo publike
madje edhe asnjë organizatë financiare nuk është nënshtruar procedurës së
falimentos atëherë mund të konkludohet për papërgjegjësinë e këtyre
subjekteve ekonomikë për të nisur duke qenë se janë të detyruar për
zbatimin e këtyre dispozitave ligjore lidhur me falimentimin, riorganzimin
dhe likuidimin.
Në situatën aktuale kur shoqëritë tregtare dëshirojnë t‟i bishtërojnë
detyrimeve ndaj kreditorëve vendor dhe të jashtëm madje edhe pa pasur
vështirësi financiare në mënyrë arbitrare dhe në kundërshtim me Ligjin e
shpërbëjnë apo e likuidojnë shoqërinë tregtare mbyllin pa përfillur
dispozitat ligjore, e pastaj e themelojnë shoqëri të re dhe e bartin atë kapital
në shoqërinë e sapoformuar dhe kështu kreditorëve u pamundësohet madje
edhe ekzekutimit i aktgjykimeve të plotfuqishme dhe të formës së prerë të
gjykatave. Me këto veprime të papërgjegjshme dhe të kundërligjshme dhe
pa ju nënshtruar kurfarë sanksioni penal apo të natyrës civile iu shkaktohet
dëm i konsiderueshëm jo vetëm kreditorëve por krijohet një imazh dhe
ambient negativ shumë i disfarvorshëm për investitorët vendor dhe sidomos
të huaj dhe kështu vëhet në pikëpyetje siguria e investimeve të tyre dhe
rrjedhimisht tërhejqjes së kapitalit. Pra me këto vendime të mosfunksionimit
të Ligjit dhe rrjedhimisht të gjykatave nuk mund të pretendohet për
garantimin e investimeve dhe transferin e atyre investimeve të shoqërive
tregtare të huaja por edhe atyre vendore.Për shkak të defekteve strukturore
të ligjit dhe mosfuksionalizimit të tij ai pengon ardhjen e investitorëve të
huaj.

SHQYRTIMET PËRFUNDIMTARE
Qëllimi themelor i këtij shkrimi juridik është zbërthimi i koncepteve
themelore lidhur me procedurat, të drejtat dhe detyrimet e të gjitha palëve
në kuadër të shoqërive tregtare të përfshira në çështjet e shpërbërjes,
likuidimit dhe falimentimit.
Artikullshkruesi ka pasur për synim, që në një gjuhë të kuptueshme juridike
t‟i shpjegojë, sqarojë dhe t‟i interpretojë dispozitat e këtij Ligji që kanë të
bëjnë me shpërbërjen, falimentimin, likuidimin dhe riorganzimin e

21
personave apo shoqërive tregtare në Kosovë e sidomos ato dispozita që i
referohen administratorit të falimentos, bordit të kreditorëve, asetet e
falimentimit, detyrat dhe funksionet e admnistratorit, procedurën e
riorganzimit duke përfshirë edhe likuidimin dhe përgjegjësitë civile dhe
penale të pjesëmarrësve në këtë procedurë.
Intenca e autorit të këtij shkrimi juridik madje është se duke hënë në pah të
metat, mangësitë strukturore të këtij ligji që është hartuar me atribute
joprofesionale dhe në mungesë të standardeve të papërgjegjësisë
profesionale madje personale që për pasojë ka moszbatimin e tije në
praktikë. Kjo ngase asnjë rast nuk është iniciuar në gjykatat kompetente për
nisjen e procedurës së falimentimit dhe likuidimit. Ndërkaq, likuidimi i
ashtuquajtur vullnetar i shoqërive tregtare kryesisht bëhet për qëllime
abuzive duke iu shmangur zbatimit të vendimeve gjyqësore e kështu duke
krijuar pasiguri juridike të pjesëmarrësve në qarkullimin juridik dhe
ekonomik.

SHENIM I AUTORIT
*Për hartimin e këtij punimi juridik, autori Sylejman Nuredini ka konsultuar
nje sere ligjesh edhe atë: Ligjin për likuidimin dhe riorganizimin e
personave juridik në falimentim, Ligjin e Ligjin e Gjykatave të
Republikës së Kosovës (teksti në gjuhën shqipe dhe angleze), Ligjin e
Marrëdhënieve Detyrimore, Ligjin e Markave Tregtare, Ligjin për
Mbrojtjen e Konsumatorit, Ligjin për Shoqëritë Tregtare, Kodin e
Procedurës Civile të Republikës së Shqipërisë si dhe ligjet e ngjashme të
shteteve: Republikës së Malit të Zi, Republikës së Kroacisë dhe Republikës
së Sllovenisë.
*Autori i hartimit të këtij teksti,është gjyqtar në Gjykatë Supreme- Kolegjin
e Apelit ndaj vendimeve të Agjencisë Kosovare të Privatizimit(AKP-ës).
*Ky shkrim juridik në formë të përshtatur është pjesë e programit të
arsimimit të avancuar ligjor të Institutit Gjyqësor të Kosovës në Prishtinë.

22
Dr.sc. Hashim ÇOLLAKU, Gjyqtar në Gjykatën e Apelit
KRIMI I ORGANIZUAR

Hyrje
Në këtë punim kam trajtuar temën krimi i organizuar, duke pasur parasysh
që tema është aktuale sikurse në vendin tonë po ashtu dhe më gjerë. Nisur
nga kjo atëherë, shtetet luftës kundër krimit të organizuar i qasen me
seriozitetin më të madh të mundshëm në hartimin e strategjive në nivel
shtetëror, duke i aktivizuar resorët përkatës për punë. Hartimi i strategjive
vjetore për luftimin e krimit të organizuar na jep të kuptojmë që gjatë punës
të mblidhen mendjet më të ndritura dhe më të fuqishme që edhe suksesi të
jetë më i madh i mundshëm.
Është fakt i ditur, që Kosova po hyn në fazën më të fuqishme për luftimin e
dukurive kriminale, apo thënë më qartë në luftimin e krimit, por bartësit e
përgjegjësive, gjykatësit, prokurorët, policët si dhe përfaqësuesit e
agjensioneve të tjera duhet të kenë parasysh që zbatimi i ligjit duhet të jetë i
një interesi të përgjithshëm. Me luftimin e krimit në mënyrë më të
organizuar, dukuritë kriminale do të jenë më pak prezentë.
Kjo nënkupton që me njohjen sa më të mirë të këtij nocioni, atëherë
zbatimi i ligjit do të jetë më i lehtë, por edhe qasja në konventa
ndërkombëtare do të jetë më e përafërt dhe më me shumë fuqi juridike për
punë.

1.Krimi i organizuar
Shtetet, luftës kundër krimit të organizuar, iu janë qasur me
organizimin dhe ashpërsinë më të madhe, nga se krimi i organizuar paraqet
një rrezik të madh për shoqërinë, demokracinë, rendin juridik, të drejtat e
njeriut si dhe progresin ekonomik dhe shoqëror në tërë rruzullin tokësor.
Lufta kundër krimit të organizuar është njëra ndër prioritetet kryesore për
funksionimin sa më të mirë të një shoqërie.
Po që se nuk kuptohet krimi i organizuar dhe nuk trajtohet sipas
prioriteteve të përcaktuara, të cilat mund të jenë në një kohë të caktuar, si
dhe në një kohe më të gjatë, atëherë krimi i organizuar do ta shkatërrojë
shoqërinë. Secili shtet duhet ti analizojë prioritet të cilat i vendos, e ato
janë të shumëllojshme, ashtu që si objekt pune për luftimin e krimit të
organizuar duhet të jenë:
- mashtrimet, evazioni fiskal dhe doganor si dhe forma të tjera të krimit
ekonomik,
- trafikimi dhe shpërndarja e drogës,

23
- kontrabandimi i emigrantëve,
- trafikimi me njerëz,
Krimi i organizuar për tu kuptuar më mirë duhet që ti identifikohen
elementet kryesore, e ato janë:
- marrëveshja e dy apo më shumë personave për të kryer ose për të nxitur
kryerjen e një vepre penale,
- plani i veprimit të anëtarëve,
- ekzistimi i mjeteve financiare,
- ndarja e detyrave para se të fillohet me veprim,
- ndërmarrja e veprimeve për realizimin e marrëveshjes,
- ekzistimi i veprës penale për të cilën parashihet dënimi me burg më së
paku 5 vite.
Këto elemente janë të parapara në nenin 341 të Kodin Penal të Republikës
së Kosovës(në vazhdim KPRK), andaj, ku në formulimin ligjor njihet si
bashkimi kriminal, duke e paraparë sikurse një koncept dinamik, i cili do të
zbatohet po që se përmbushen këto kushte për të ardhur deri te realizimi i
qëllimit të caktuar.
Definicioni sipas KPRK, do të ketë parasysh të gjitha elementet e theksuara
nga se për të kryer një krim të organizuar duhet që të ekziston marrëveshja e
dy apo më shumë personave për të kryer ose për të nxitur kryerjen e një
vepre penale, të cilën e kanë parashtruar në planin e vet të veprimit nga ana
e anëtarëve, të cilët janë të njohur për ekzistimin e mjeteve financiare, dhe i
marrin detyrat para se të fillojnë për të vepruar, të cilët detyra janë pjesë e
marrëveshjes paraprake, dhe do të fillohet menjëherë me veprim.

Krimi i organizuar paraqitet në forma të ndryshme, siç u theksua me

krimin ekonomik, i cili është prezent në të gjitha shtetet e rruzullit tokësor,

1
Neni 34 KP të Republikës së Kosovës, parasheh Bashkimin kriminal. Kushdo që
shprehimisht apo në mënyrë të heshtur merret vesh me një apo me më shumë persona për
të kryer ose për të nxitur kryerjen e një vepre penale të dënueshme me së paku pesë (5)
vjet burgim dhe ndërmerr veprime përgatitore për realizimin e marrëveshjes së
tillë,dënohet me dënimin e paraparë për atë vepër penale.
2. Gjykata mund ta zbusë dënimin ose ta liroj nga dënimi personin i cili është penalisht
përgjegjës sipas paragrafit 1. të këtij neni nëse personi i tillë:
2.1. vullnetarisht heq dorë nga marrëveshja;
2.2. vullnetarisht ndërmerr veprime për parandalimin e ekzistencës së vazhdueshme të
bashkimit kriminal ose të kryerjes së veprës penale në pajtim me qëllimet e saj; ose
2.3. vullnetarisht ia zbulon policisë njohuritë e marrëveshjes në kohën kur vepra penale e
planifikuar ende mund të parandalohet.

24
dhe varësisht prej rajonit shikohet prezenca e kësaj dukurie dikund më
shumë e diku më pak, mirëpo të gjitha shtetet janë të interesuara që ta e
luftojnë krimin e organizuar. Kjo dukuri është prezentë në vendet e
ndryshme të botës, dhe e njëjta mund të konceptohet me karakteristikat të
cilat janë të parapara edhe në Konventën e Kombeve të Bashkuara mbi
Krimet e Organizuar Ndërkufitare2 e cila ka hy në fuqi në shtator të vitit
2003, kurse deri në vitin 2005, është nënshkruar dhe ratifikuar nga të gjitha
shtetet e rajonit, si dhe nga pjesa më e madhe e shteteve anëtare të këshillit
të Evropës dhe të bashkimit Evropian. Sipas nenit 2 të Konventës 3 vërejmë
këto elemente:
a:- një grup kriminal i organizuar – nënkupton një grup të
strukturuar i cili ka ekzistuar për një kohë të caktuar i përbërë nga 3 ose më
shumë persona, të cilët veprojnë në harmoni me njëri tjetrin, me qëllim që të
kryejnë një ose më shumë krime apo vepra penale serioze të përcaktuara si
të tilla në përputhje me dispozitat e kësaj konvente, me qëllim që të sigurojë
në mënyrë të drejtpërdrejtë dhe të tërthortë, për fitime financiare ose
materiale.
b:- krim serioz – nënkupton atë akt që përbënë një vepër penale të
ndëshkueshme me një dënim maksimal të heqjes së lirisë prej të paktën 4
vitesh, ose me një dënim më të rëndë (sqarim – sipas nenin 34 të KPK-së4,
vepra penale është e ndëshkueshme më së paku 5 vite me burg).
c:- grupi i strukturuar – nënkupton një grup që nuk është formuar
në mënyrë të rastësishme për kryerjen e menjëhershme të një vepre penale
dhe që nuk nevojitet të ketë të përcaktuara rolet e anëtarëve të tij,
vazhdimësinë e anëtarësimit në të ose të ketë një strukturë të zhvilluar.
Definicioni i paraqitur në Konventën e Kombeve të Bashkuara mbi
Krimet e organizuara ndërkufitare, vërehet se ka një ndryshim me atë nga
KPRK, sepse me grup kriminal nënkupton strukturën ekzistuese të përbërë
nga ana e tre apo më shumë personave, ndërsa elementet të tjera janë
pothuajse të njëjta me interpretime më gjithë përfshirëse apo më të gjëra.

2
Konventa e Kombeve të Bashkuara mbi krimet e organizatave ndërkufitare ka hy në fuqi
prej shatorit të vitit 2003 deri në vitin 2005 (që nënkupton se shtetet të cilat kanë dashur
që të jenë zbatuese të kësaj konvente, dhe për ta llogaritur si pjesë të punës për luftimin e
krimit të organizuar e kanë nënshkruar konventën duke filluar nga shtatori i vitit 2003
deri në fund të vitit 2005, që është me rëndësi që të gjitha shtetet e Evropës juglindore
deri në fund të vitit 2005 e kanë nënshkruar këtë Konventë ndërkombëtare).
3
Konventa e Kombeve të Bashkuara mbi krimet e organizatave ndërkufitare, jep
definicionin më të thuktë për krimin e organizuar, me të gjitha elementet përcjellëse.
4
Neni 34 i Kodit Penal të Republikës së Kosovës.

25
Sa i përket krimit të organizuar, në KPRK është parapa si vepër penale e
posaçme, kurse më e rëndësishme është që ndërlidhet një kapitull i
posaçëm.
Kapitulli XXIV
Krimi i organizuar,
Neni 283 Pjesëmarrja ose organizimi i grupit kriminal të organizuar
1. Kushdo që me dashje dhe me dijeni qoftë të qëllimit dhe veprimtarisë së
përgjithshme të grupit kriminal të organizuar ose qëllimit të grupit për të
kryer një apo më shumë vepra penale të cilat janë të dënueshme me burgim
prej së paku katër (4) vjet, aktivisht merr pjesë në veprimtaritë kriminale të
grupit duke ditur se pjesëmarrja e tillë do të kontribuojë në realizimin e
veprimtarive kriminale të grupit, dënohet me gjobë deri në dyqind e
pesëdhjetë mijë(250.000) Euro dhe me burgim prej së paku shtatë (7) vjet.
2. Kushdo që organizon, themelon, mbikëqyr, menaxhon ose drejton
veprimtaritë e grupit kriminal të organizuar, dënohet me gjobë deri në
pesëqind mijë (500.000) Euro dhe me burgim prej së paku dhjetë (10) vjet.
3. Kur veprimtaritë e grupit kriminal të organizuar të parapara në
paragrafin 1. ose 2. të këtij neni rezultojnë në vdekje, kryesi dënohet me
gjobë deri në pesëqind mijë (500.000) Euro dhe me burgim prej së paku
dhjetë (10) vjet ose me burgim të përjetshëm.
4. Gjykata mund të zbusë dënimin e anëtarit të grupit kriminal të organizuar
i cili, para se grupi kriminal i organizuar të ketë kryer veprën penale,
raporton në polici ose prokurori, ekzistimin, formacionin dhe jep informata
për grupin kriminal të organizuar në detaje të mjaftueshme për të
mundësuar arrestimin apo ndjekjen e grupit të tillë.
5. Për qëllime të këtij neni, “aktivisht merr pjesë” përfshin, por nuk
kufizohet në ofrimin e informatave ose mjeteve materiale, rekrutimin e
anëtarëve të rinj dhe të gjitha format e financimit të veprimtarive të grupi.
Sa i përket rolit të ndjekjes penale bie në kompetencë të Prokurorisë
Themelore - Departamenti i Krimeve të rënda, e gjithashtu për punë në
gjykatë, bie në kompetencë të Gjykatës Themelore - Departamenti i krimeve
të rënda, që kanë kompetencë lëndore për ndjekjen përkatësisht gjykimin e
kryerësve të veprave penale, për të cilat mund të shqiptohet dënimi me
burgim mbi 10(dhjetë) vite, ose dënimi me burgim të përjetshëm.

2. Zhvillimi i krimit të organizuar në shtetet e Evropës juglindore

Shumica e shteteve, e kanë të paraparë në legjislacionin e tyre
përkufizimin e krimit të organizuar dhe veprat penale të parapara në kodet
penale, kanë të paraparë sanksionin penal përkatës.

26
 Shikuar nga ky aspekt për të ekzistuar krimi i organizuar duhet të
plotësohen: kriteret e domosdoshme, dhe kriteret fakultative.
2. a. Kriteret e domosdoshme:
• bashkëpunimi i tre ose më shumë personave,
• periudha e zgjatur kohore ose e pacaktuar,
• të ekzistojnë të dyshuar ose të dënuar për kryerjen e shkeljeve të
rënda penale,
• me qëllim që të nxjerrin fitime dhe fitojnë pushtet,
2. b. Kriteret fakultative:
• secili anëtar të ketë një rol ose detyrë të veçantë,
• të ketë disiplinë ose kontroll të brendshëm tek anëtarë,
• të përdorin dhunën ose forma të tjera për të frikësuar anëtarët,
• ushtrojnë ndikim tek politika, mediet, administrata publike, organet
e zbatimit të ligjit, gjyqësori, administrata ekonomike duke i korruptuar ose
me forma të tjera,
• përdorimi i strukturave tregtare ose të ngjashme me biznesin,
• përfshirja në pastrimin e parave,
• operimi në nivel kombëtar dhe ndërkombëtar.
Të gjitha këto elemente kanë lidhje të pashkëputura në mes veti, të cilat
prijësit e shoqatës që do të operojnë i kanë parasysh, dhe me rastin e
anëtarësimit të anëtarëve të ri ua tregojnë të gjitha detyrat, për të cilat dinë
që të vetmin qëllim e kanë përfitimin pasuror. Është me rëndësi të theksohet
se udhëheqësit apo menaxherët e shoqatave kriminale, shpesh herë dinë që
të largohen, nga lokaliteti ku do të ndjehet ndikimi i veprimeve të tyre,
prandaj janë po thuajse të padukshëm.

3. Aktivitetet kriminale
Krimi i organizuar dhe aktivitetet kriminale, pasi që ti vihen prioritetet e
zbatimit të ligjit, të cilat mbështeten nga ana e shtetit, dhe forma e veprimit
të tyre brenda një afati të caktuar kohor, do të jetë prioritet i shoqërisë, me të
gjitha kapacitetet të cilat i ka, për të luftuar krimin e organizuar. Të gjitha
format në të cilat mund të vërehet prezenca e krimit të organizuar, të cilat
edhe u theksua më herët, janë prezentë në të gjitha shtetet, dhe për tu
identifikuar më saktë, është një çështje e vështirë për shtetet nga se prezenca
e këtyre formave të krimit të organizuar kanë ndikim në politikë dhe
ekonomi, në format e korruptimit dhe të investimit në ekonominë e shtetit,
duke pasur një lidhje bukur të mirë, edhe me pjesën tjetër të popullsisë. Për
tu kryer krimi i organizuar, nevojitet popullsia, kryerësit e krimit të
organizuar, janë nënshtetas të vendit në të cilin veprojnë, mirëpo, vërehen

27
edhe lëvizje të lehta përtej kufijve, duke iu falënderuar lidhjeve dhe rrjeteve
të cilat organizohen jashtë vendit.
Krimi i organizuar manifestohet në ekonomi, dhe është karakteristike që
mund të ketë qasje, në mashtrimet në inkasimin apo vjedhjen e taksave,
doganave, me tenderë publikë, në mashtrimet gjatë procesit të privatizimit,
në mashtrimet në banka, në falsifikimin e produkteve të ligjshme siç janë:
paraja, cigaret, pijet alkoolike, produkteve ushqimore, në mashtrimet brenda
për brenda kufijve të shtetit si dhe jashtë shtetit, ndërsa luftimi i krimit të
organizuar është me rëndësi me përcaktimin e politikave të shtetit, nga se
prezenca e krimit të organizuar pengon zhvillimet e mëtutjeshme shtetërore.
Krimi i organizuar manifestohet me të madhe në trafikimin e substancave
psikotropike dhe drogave të ndryshme, përkundër asaj që luftimi i këtij lloji
të krimit është i paraparë edhe në Konventat të ndryshme ndërkombëtare.
(sqarim:- Konventa e vetme mbi drogat narkotike e vitit 19615, Konventa
mbi substancat psikotropike e vitit 19716, si dhe Konventa kundër trafikimit
të paligjshëm të substancave psikotropike dhe e narkotikëve të paautorizuar
e vitit 19887), sikurse janë, marihuana, kokaina, heroina, kanabisi, simulantë
të ndryshëm, dhe shpërndarësit e substancave psikotropike, helmojnë me
miliona njerëz duke u shkaktuar dhimbje të mëdha, të cilat janë të
papërballueshme për një shoqëri demokratike, shkaktojnë varësi të madhe
nga këto substanca – droga, derisa njerëzve ua marrin edhe jetën.
Krimi i organizuar paraqitet te trafikimi me njerëz, për të cilën dukuri fare
mirë dihet që e ka pushtuar botën, sepse llogaritet që kjo dukuri përkundër
asaj që luftohet si me ligje të brendshme ashtu edhe ndërkombëtare, prapë
se prapë ka hapur rrjetin bukur të gjerë, dhe kryerësit e këtij lloj të krimit,
drejtpërdrejtë i shkelin të drejtat e njeriut, duke i shfrytëzuar pozitën
nënshtruese të viktimave të ardhshme, derisa kryerësit e krimit të organizuar
vijnë te qëllimi i caktuar – përfitimi pasuror. Krimi i organizuar në formën
e trafikimit me njerëz, luftohet me ligjet e brendshme si dhe ato
ndërkombëtare, dhe në vende të ndryshme, si në Kosovë, edhe në shtetet e
rajonit dhe më gjerë, kryerësve të këtyre veprave penale u shqiptohen
sanksionet penale përkatëse.

5
Konventa mbi drogat narkotike e vitit 1961
6
Konventa mbi substancat psikotropike e vitit 1971

7
Konventa kundër trafikimit të paligjshëm të substancave psikotropike dhe narkotikëve të
paautorizuar e vitit 1988.

28
Për luftimin e trafikimit të qenieve njerëzore, vlen të përmendet protokolli
për parandalimin e trafikimit, i datës 15 nëntor të vitit 20008, e njohur si
Konventa e Palermos të cilën e ka nënshkruar deri në qershor të vitit 2005,
40 shtete. Kjo formë e krimit të organizuar është e paraparë në nenin 171 të
KPK-së9.
Kontrabandimi i emigranteve, si dukuri e krimit të organizuar në sistemet e
brendshme dhe ato ndërkombëtare është një çështje e cila e ngarkon
politikën vendore si dhe atë ndërkombëtare, nga se drejtpërdrejtë lidhet te
lëvizja e lirë e njerëzve duke pasur qasje në tregjet e punës, ndërsa bartësit e
krimit të organizuar, vazhdimisht kanë për qëllim përfitime të mëdha
financiare. Lidhur me këtë KPRK, ka paraparë veprën penale të
kontrabandimit me migrantë, në nenin 170 10 , mirëpo edhe Konventat e
ndryshme ndërkombëtare të cilët e parashohin luftimin e kësaj dukurie
veprojnë në tërë rruzullin tokësor. Llogaritet që rreth 4.000.000 (katër
milion) migrantë bëjnë lëvizje brenda vitit në rruzullin tokësor, me ç „rast
shkaktojnë probleme për shtetet. Kjo formë e krimit të organizuar është e
paraparë në Protokollin kundër Trafikimit të Migrantëve me rrugë tokësore,
detare dhe ajrore që plotëson Konventën e Kombeve të Bashkuara kundër
Krimit të Organizuar Ndërkufitar11.

4. Shoqatat kriminale
Në botën bashkëkohore grupet më të fuqishme të krimit të organizuar me
lidhje tepër të forta paraqiten brenda vendeve, rajonit, bashkimit Evropian si
dhe në nivele botëror, përkundër asaj që ekzistojnë Konventa të ndryshme
për luftimin e kësaj dukurie. Ndër grupet më të mëdha të veprimit të krimit
të organizuar është organizata e ashtuquajtur Cosa Nostra e cila ka një
strukturë organizative bukur të mirë, vërehet hierarkia në rrafshin operues.
Gjithashtu ekziston si formë e operimit në krim të organizuar, mafia Ruse e
cila ka shtrirje bukur të mirë në shumë vende të Evropës, por edhe në botë,
e gjithashtu edhe shumë organizata të tjera kriminale, Camora Napolitane e
cila llogaritet që është organizatë kriminale më e fuqishme se sa Cosa
Nostra.

8
Protokolli për parandalimin, shtypin dhe dënimin e trafikimit të personave veçanërisht të
grave, e njohur si Konventa e Palermos, që e plotëson Konventën e Kombeve të
Bashkuara kundër krimit të organizuar ndërkufitar, e miratuar nga asambleja e Kombeve
të Bashkuara dt.15. nëntor 2000.
9
Neni 171 Trafikimi me njerëz, Kodit Penal të Republikës së Kosovës.
10
Neni 170 Kontrabandimi me emigrantë i Kodit Penal të Republikës së Kosovës
11
Neni 3 i Protokollit...

29
Deri sa jemi te shoqatat kriminale, vlejnë të përmendet edhe mafia shqiptar,
e cila është prezentë më shumë në format e krimit të organizuar, te trafikimit
me njerëz, kontrabandimi me migrantë, duke vepruar nëpër tregjet e
vendeve të Evropës juglindore, por aktivitetin e vetë, duke mos e kufizuar
por në veprim të vazhdueshëm.

5. Krimi i organizuar në shtetet e Evropës juglindore

Pasi që krimi i organizuar ka shtrirje në të gjitha shtetet e botës, e varësisht
prej zhvillimit të infrastrukturës ligjore, kapaciteteve ekzistuese humane,
secili shtet i ka karakteristikat e vet në luftimin e krimit të organizuar. Në
këtë drejtim, nisur nga Kroacia, format e krimit të organizuar, siç janë
kriminaliteti ekonomik, trafikimi me njerëz, kontrabandimi me migrantë,
korrupsioni, janë të luftuar me një infrastrukturë ligjore, më të përsosur, në
krahasim me shtetet siç janë Bosnja dhe Hercegovina, Serbia, Mali i Zi,
Shqipëria, Maqedonia, dhe Kosova, përkundër asaj që në Kosovë ekzistojnë
disa specifika, sepse është prezentë misioni ndërkombëtar që vepron në
kuadër të Kombeve të Bashkuara, UNMIK-u, dhe në përbërjen e vet ka
ekspert të lëmive të ndryshme, të cilët së bashku me kuadrot Kosovare,
mundohen që të dilet përpara krimit të organizuar.
Për të luftuar këtë dukuri, e cila është shkatërruese për secilën shtet, sepse
është prezentë në shtetet e ndryshme të botës, duhet të ekzistojnë një
bashkëpunim më i ngushtë në mes të autoriteteve të cilat drejtpërdrejtë
mundohen që të merren me luftimin e kësaj dukurie.
Prezenca e krimit të organizuar, në të gjitha shtetet e botës, me theks të
posaçëm në shtetet e Evropës juglindore, paraqet një kërcënim permanentë
ndaj të drejtave të njeriut, funksionimit të shtetit dhe të së drejtës,
demokracisë, e përkundër asaj që të gjitha shtetet kanë përcaktuar prioritet
në planet e veprimit, të cilat ndahen në prioritete brenda shtetit, rajonale dhe
botërore. Vazhdimisht, bëhen përpjekjet që të ngritin një strukturë, e cila do
të përballet me këtë dukuri, dhe do të bëhen përpjekje që ti dilet përpara,
duke investuar në fushën e ekonomisë, politikës, arsimit, shëndetësisë,
mirëqenies sociale e tjerë. Kërcënimet, që vijnë nga krimi i organizuar,
kryekëput shihen nga grupet e njerëzve që janë të ndërlidhura me trafikimin
e njerëzve, krimin ekonomik, përhapjen substancave narkotike dhe
psikotropike etj. Pra, me hartimin e strategjive në nivel shteti, në
bashkëpunim të të gjithë faktorëve relevant, duke paraparë edhe politika
ndëshkuese gjatë identifikimit të kryerësve të veprave penale nga ana e
shteteve, mundohen që krimi i organizuar të jetë sa më pak prezent në
kriminalitetin e përgjithshëm..

30
3. Përfundimi
Vazhdimisht nga ana e forcave të shëndosha, bëhet përpjekje që të luftohet
krimi i organizuar, duke mundësuar komunikimin si brenda ashtu edhe
jashtë. Për tu luftuar krimi i organizuar, nevojitet një organizim më i mirë, të
përcillen hapet të cilat i hedh krimi i organizuar dhe personat të cilët merren
me krimin e organizuar, e në këtë drejtim është me rëndësi që duhet pasur
një bashkëpunim më të ngushtë në kuadër të organeve shtetërore. Të
investohet në resurset humane, në ngritjen e kuadrove të cilët do të
specializohen për fushat e caktuara të punës, në sigurimin e kushteve
adekuate të cilat do të ndihmojnë luftën për luftimin e paraqitjes së krimit të
organizuar e kjo do të bëhet me mbledhjen e informatave të ndryshme të
cilat do të analizohen, në formimin e statistikave të ndryshme, që aftësitë
hetuese të rriten e kjo, do të vijë në shprehje me fuqizimin e bashkëpunimit
ndërinstitucional ku do të binë edhe subjektet procedurale të lëmis penale
sikurse janë policia, prokuroritë dhe gjykatat. Monitorimi sistematik i
paraqitjes së kësaj dukurie, luan rol të duhur, deri në paraqitjen e rezultateve
të cilat do të japin efektin pozitiv në luftën kundër krimit të organizuar.

Këtë punim e kisha përfunduar me një thënie të kriminologut Amerikan

Paul Newman i cili thotë: “ të gjithë njerëzit që vijnë në jetë kanë prirje që
të jenë kriminel, mirëpo e kanë frikën prej ligjit”.

Literatura
1. Konventa e Kombeve të Bashkuara mbi krimet e organizatave ndërkufitare
ka hy në fuqi prej shatorit të vitit 2003 deri në vitin 2005.
2. Kodi Penal i Republikës së Kosovës, Kodi Nr. 04/L-082, në fuqi prej 01
janar 2013.
3. Protokolli për parandalimin, shtypin dhe dënimin e trafikimit të personave
veçanërisht të grave, e njohur si Konventa e Palermos, që e plotëson Konventën e
Kombeve të Bashkuara kundër krimit të organizuar ndërkufitar, e miratuar nga
asambleja e Kombeve të Bashkuara më dt.15. nëntor 2000.
4. Konventa mbi drogat narkotike e vitit 1961.
5. Konventa mbi substancat psikotropike e vitit 1971.
6. Konventa kundër trafikimit të paligjshëm të substancave psikotropike dhe
narkotikëve të paautorizuar e vitit 1988.

31
32
Mr.sc. Ali KUTLLOVCI Gjyqtar në Gjykatën Themelore në Mitrovicë
VEPRAT PENALE KUNDËR TË DREJTAVE TË VOTIMIT SIPAS
KODIT PENAL TË REPUBLIKËS SË KOSOVËS

Hyrje:
Jetojmë në një epokë të një pjedestali të zhvillimit të teknologjisë –
elektronike më bash kohorë të një shpejtësie marramendëse.
Ky realitet ka tërhequr pas veti përveç anës së mirë të medaljes ka
mundësuar edhe përdorimin e këtij përparimi teknologjik për veprimtarin
kriminale dhe atë të formave më përfide dhe më të rrezikshme të veprave
penale si forma të ndryshme të Krimit Organizuar Krimeve Kibernetike,
financiare, llojeve të ndryshme të trafikimeve etj. etj., të cilat vështir që të
zbulohen me metoda klasike të zbulimit dhe hetimit.
Nga ky këndvështrim ka dalur domosdoshmëria, e aplikimit të masave të
fshehta hetimore . Por , edhe me e domosdoshme , ka dalur zënia e hapave
me njohuri profesionale në aplikimin teknik të mjeteve moderne për tu
përdorure me qëllim të zbulimit e hetimit të formave më të rënda dhe më
perfide të veprave penale .
Pra , njohurit për tu përdorur mjetet teknike moderne me qëllim që të mund
të funksionalizohen – aplikohen në praktikë masat e parapara me KPP, pra
masat e fshehta hetimore me qëllim të zbulimit dhe hetimit të llojit të rënda
të veprave penale.
Ajo qe ka ndikuar ne kufizimin e te drejtave dhe lirive te njeriut e cila është
e garantuar me dokumente Ndërkombëtare është paraqitja e formave me
bashkëkohore perfide te V.P te llojit me te renda, ashtu qe zbulimin dhe
ndjekjen e kryesve te këtyre veprave penale me veprime hetimore klasike
është pothuaj i pamundur.
Po ashtu ekspansioni i zhvillimit tekniko-teknologjik ne sferën e
telekomunikimeve elektronike si dhe rregullatori i nxjerrjes automatike te te
dhënave ka sjellë qe këto pajisje te përdoren me rastin e organizimit dhe
koordinimit te grupeve kriminale qe për qellim kane kryerjen e veprave
penale, ashtu qe shfrytëzimi i këtij përparimi teknologjik për veprime
kriminale merr një karakter te rende dhe për pasoj ka vështirësimin e madhe
ne zbulimin ,mbledhjen e provave me hetime klasike.
Kjo ka nxitur shqetësim ne nivel Ndërkombëtar ashtu qe ndërhyrja me masa
te veçanta është përkrahur, ne përmasa Ndërkombëtare për ti luftuar këto
lloje perfide te veprave penale.

Masat e fshehta dhe teknike të vëzhgimit dhe hetimit

33
Terminologjia
Shikuar ne aspektin komperativ gjejmë emërtime të ndryshme për masat
fshehta dhe teknike të vëzhgimit dhe hetimit si;
Masa të veçanta hetuese, Metoda të posaçme hetuese të policisë, Hetimet të
fshehta – Gjermani.
Metoda të mbuluara, Operacione të fshehta – vendet Anglosaksone.
Veprime të posaçme provuese – Serbi.
Masa që përkohësisht i kufizojnë të drejtat kushtetuese dhe lirit për shkak të
sigurimit të, të dhënave dhe provave për zbatimin e procedurës penale –
Kroaci.
Masat e veçanta hetimore – Bosnjë Hercegovinë.
Përgjimi i bisedave ose i komunikimeve – Shqipëri.
Masa të fshehta dhe teknike të vëzhgimit dhe hetimit – KPP.

Instrumentet Ndërkombëtare

-Neni 8 i KEMDLNJ -

“Secili ka të drejtë në respektimin e privatësisë dhe jetës familjare, dhe

korrespodencës”.
“Pushteti publik nuk ndërhynë në këto të drejta, vetëm nëse kjo ndërhyrje
parashihet me Ligje dhe nëse kjo është e domosdoshme në shoqëritë
demokratike, në interes të sigurisë nacionale, sigurisë publike dhe
mirëqenies ekonomike të shtetit, pengimin e çrregullimit të rendit ose
kryerjes së veprës penale, mbrojtja e shëndetit dhe moralit ose mbrojtja e
Lirive dhe të Drejtave të, të tjerëve‟‟.
Pra kjo ndërhyrje është mbështetur nga e KEMDLNJ, nën rrethanat strikte
te kërkuara.
Instrumentet tjera;
Konventa e Vjenës kundër qarkullimit të pa Ligjshëm të drogës dhe mjeteve
psikotropike e vitit 1988 – kontrollimi i dërgesave në nivelin Ndërkombëtar
dhe mekanizmat për realizimin e saj.
Konventa e Këshillit të Evropës për pastrimin, kërkimin, konfiskimin e
dobisë pasurore të fituar me vepër penale nga viti 1990 – qasja në sistemin
kompjuterik dhe përpunimi i dokumenteve të caktuara.
Rezoluta e Interpolit për Krim të Organizuar.
Rezoluta e Këshillit të Evropës për parandalimin e Krimit të organizuar viti
1998.

34
Konventa e Kombeve të Bashkuara kundër organizimit të Krimit trans
Nacional viti 2000 – dokumentet më të rëndësishme të cilat parashohin
kontrollimin e dërgesave përcjelljen elektronike ose tjera të mbikëqyrjes të
Operacioneve të fshehta.
Konventa e Kombeve të Bashkuara – kundër korrupsionit nga viti 2003 –
parasheh shfrytëzimin, kontrollimin e dërgesave dhe masave tjera të
posaçme hetimore.

Ratio leges-e shfrytëzimit të mekanizmit të posaçëm provues.

Kundërvënia efikase kundër Krimeve të Rënda – perfide sidomos Krimit të
Organizuar, korrupsionit, Trafikimit me qenie njerëzore, nuk është e
mundur të realizohet me zbatimin e metodave tradicionale “klasike” të të
provuarit.
Metodat tradicionale të kundërvënies të Kriminalitetit, veçanërisht Krimit të
Organizuar, korrupsionit dhe Trafikimit me qenie njerëzore, nuk janë
plotësisht efikase në luftimin e kësaj dukurie negative të shoqërisë.
Si për shkak të vet natyrës të veprave penale, poashtu edhe për shkak të
kryerësve, me të cilat nuk mund të arrihet rezultat i kënaqshëm në
procedurën gjyqësore.
Është më se e domosdoshme shfrytëzimi i metodave bashkëkohore të cilat
janë të bazuara në të arriturat shkencore dhe teknike.
Në botë me të madhe zbatohen metodat bashkëkohore kundër Krimeve të
rënda, sidomos të Krimit të Organizuar.
Kufizimi i të Drejtave dhe Lirive Themelore të Njeriut
Me zbatimin e Masave të fshehta dhe teknike të vëzhgimit dhe hetimit
përkohësisht kufizohen të drejtat dhe lirit e personave ndaj të cilëve
zbatohen këto masa, nganjëherë edhe ndaj personave të tretë, e sidomos e
Drejta në privatësi – të proklamuara më shumë dokumente Ndërkombëtare e
ne veçanti te garantuara me ;
Deklarata Universale e të Drejtave të Njeriut nga viti 1948.
Pakti Ndërkombëtar i të Drejtave Civile dhe Politike .
Konventa Evropiane për të Drejtat dhe Lirit Themelore të Njeriut.
Legjislacioni i Republikës së Kosovës
Ka vu zbatimin e masave me qëllim të rritjes së efikasitetit të organeve të
procedurës penale në zbulimin dhe luftimi kundër formave më të
ndërlikuara të kriminalitetit.

KPP. përcakton:
Llojet e masave dhe kushtet për zbatimin e tyre.
35
Vepra penale për të cilat mund të zbatohen këto masa
Kompetenca për urdhërimin e këtyre masave dhe kohëzgjatja e tyre.
Materialet e mbledhura në ndërmarrjen e masave dhe njoftimin për masat e
ndërmarra.
Gjetjet e rastësishme
Veprimi i pa urdhër të Gjykatës ose jashtë saj.
Shfrytëzimi i provave të mbledhura me masa të ndërmarra.
Me dispozita ligjore nuk rregullohet mënyra e zbatimit të masave, por vetëm
kushtet për zbatimin e tyre.
Mënyra e zbatimit të masave është lëndë e punës operative të Policisë.
Me rastin e ndërmarrjes së masave duhet të respektohen procedurat e
parapara ligjore.
Vetëm në ato raste provat e mbledhura mund të jenë të vlefshme në
procedurë penale.
Nëse masat janë zbatuar në pajtim me dispozitat procedurale, ato e kanë
fuqinë e provës si: xhirimet teknike, dokumentet dhe sendet të siguruara në
zbatimin e tyre mund të shfrytëzohen si prova në procedurë penale.
Në të kundërtën nuk kemi të bëjmë me prova të siguruara në mënyrë ligjore.

Llojet e masave
KPP ka paraparë Masat e fshehta dhe teknike të vëzhgimit dhe hetimit, për
luftimin e kriminalitetit, duke kufizuar përkohësisht të Drejtat dhe Lirit
Themelore të Njeriut dhe atë:
1) Fotografim të fshehtë ose vëzhgim me video në vende publike,
2) Monitorim të fshehtë të bisedave në vende publike,
3) Hetim të fshehtë,
4) Regjistrim të thirrjeve telefonike,
5) Fotografim të fshehtë ose vëzhgim me video në vende private,
6) Monitorim të fshehtë të bisedave në vende private,
7) Kontrollim të dërgesave postare,
8) Përgjim të telekomunikimeve, përfshirë tekst mesazhet apo mesazhet
tjera elektronike,
9) Përgjim të komunikimeve me anë të rrjetit kompjuterik,
10) Dërgim të kontrolluar të dërgesave postare,
11) Shfrytëzim i mjeteve për përcjellje të vendndodhjes,
12) Blerje të simuluar të ndonjë sendi,
13) Simulim të një vepre të korrupsionit, ose
13) Zbulim të, të dhënave financiare.
36
Ndarja e masave fshehta dhe teknike të vëzhgimit dhe hetimit

Masat fshehta dhe teknike të vëzhgimit dhe hetimit, shikuar nga aspekte te
ndryshme munde ti ndajmë varësisht prej faktorëve qe i marrim ne
konsiderim;
Masat e vëzhgimit të fshehtë
Përgjimi i telekomunikimeve
Përgjim të komunikimeve me anë të rrjetit kompjuterik,
Monitorim të fshehtë të bisedave në vende private;
Monitorim të fshehtë të bisedave në vende publike;

Masat e depërtimit në grup kriminal

Blerja e simuluar e ndonjë sendi,
Simulimi i veprës penale të korrupsionit,
Masat e mbikëqyrjes me audio dhe video
Vëzhgimi i fshehtë fotografik apo me video
Masat e operacioneve të fshehta
Hetimi i fshehtë,
Monitorimi i fshehtë i bisedave
Kohëzgjatja e masave – të cilat zbatohen për disa muaj
Përgjimi i telekomunikimeve
Përgjimi i komunikimeve nëpërmjet rrjetit kompjuterik
Kohëzgjatja e shkurtër e masave – zgjasin sipas nevoje
Blerje të simuluar të ndonjë sendi,
Simulim të një vepre të korrupsionit
Ad hoc – të cilat zbatohen sa më parë që është e mundur, p.sh.
Blerje të simuluar të ndonjë sendi,
Simulim të një vepre të korrupsionit

VEPRAT PENALE - për të cilat mund të urdhërohen masat

Dy mënyrat për caktimin e këtyre masave:
Parimi i numeracionit /katalogut/ - ku në mënyrë eksplicite me ligj
parashihen veprat penale për të cilat mund të urdhërohen këto masa.
Principi ku kriter kryesor për urdhërimin e këtyre masave paraqet lartësia e
paraparë e dënimit me burg /më tepër se pesë vite/
Në praktik është e mundur kombinimi i këtyre principeve.

37
Ky, kombinim i principeve procedurale dhe materiale, kërkon vendosjen –
ekzistimin e një shkalle të caktuar të dyshimit që vendi apo sendi është
përdorur për kryerjen e veprës penale ose qe personi ka kryer vepër penale
të peshës së caktuar dhe atë vepra penale sipas dispozitës se nenit 90 te
KPP;

Veprat penale te dënueshme me pese/5/ ose me shume vjet burgim ose

Një apo me shume nga veprat penale ne vijim nga neni 90 par 1.2 /58 v.p/

Si dhe një ose me shume nga veprat penale nëse kryhen ne lidhje me
terrorizëm, korrupsion apo Krim te organizuar, neni 90 par 1.3 / 24 v.p.

Parimet e zbatuara për Metodat e Masave te fshehta të hetimit

Këto Parime ofrojnë siguri nga keqpërdorimi:
Parimi i ligjshmërisë
Parimi i Subsidiaritetit
Parimi i proporcionalitetit
Parimi i mbikëqyrjes gjyqësore
Parimi i kufizueshmërisë

Parimi i ligjshmërisë - Zbatimi i masave duhet të jetë shprehimisht i

paraparë me ligj jo vetëm lloji i masave por edhe kushtet konkrete për
aplikimin e këtyre masave;

Parimi i Subsidiaritetit – Zbatimi i këtyre masave vjen në shprehje vetëm në

rastet kur me masa më të buta nuk mund të arrihet qëllimi i njëjtë,
gjegjësisht nëse nuk ekzistojnë masa më të buta për realizimin e qëllimit të
njëjtë, e kjo është pengesë e zbatimit dhe e provimit të veprës penale.

Parimi i proporcionalitetit – Duhet të ekzistoj proporcioni në mes të shkeljes

së të Drejtës /Intensiteti i goditjes/ dhe lirive të qytetarit për zbatimin e kësaj
mase dhe veprave të rënda penale në zbulimin dhe provimin e të cilave ato
zbatohen.

Parimi i mbikëqyrjes gjyqësore – Gjykata është organ i vetëm, i cili lejon si

zbatimin e këtyre masave, poashtu edhe kontrollimin e zbatimit të tyre
ligjor. Masat e fshehta zbatohen vetëm me pëlqimin paraprak të Gjykatës

38
dhe lejohen dhe mbikëqyrën nga ajo, d.m.th kompetenca për inicimin e
këtyre masave është në duart e Prokurorit, por urdhërimin e tyre mund të
lejoj vetëm gjykata, e cila njëkohësisht mban kontrollin e zbatimit ligjor të
procedurës.
Kushtet e veçanta për aplikimin e masave te fshehta

Këto parime përcillen me kushtet strikte të veçanta:

Sendi është përdor për kryerjen e veprës penale
Dyshimin e bazuar se: vendi është përdor për kryerjen e veprës penale
Personi ka kryer vepër penale

-pamundësia e mbledhjes se provave me masa tjera

-vështirësitë e konsiderueshme
Dihet se me KPP janë paraparë Veprimet hetimore paraprake/ neni 70/,
pastaj Veprimet hetimore formale si: Kontrollimi, identifikimi, marrja ne
pyetje, deklarata, mundësia e hetimit te veçantë, Marrja në pyetje e
dëshmitarit, viktimës, ekspertit, të pandehurit, Shikimi dhe rikonstruksioni.

Kushtet qe duhet plotësuar sipas KPP- ne te vërtet me paragrafin 1.nenp 1.1

dhe 1.2 te nenit 88 te KPP përcaktohen:
kushte paraprake te përgjithshme për zbatimin e tyre par 3 nën paragrafi
3.1 e 3.2 paragrafi 4 nen paragrafi 4.1 e 4.2 te KPP.

E para- ekzistimi i Dyshimit te Bazuar – , me fjale te tjera, masat e

përcaktuara munde te aplikohen kundër te dyshuarit për te cilin ekziston
dyshimi i bazuar se vendi apo sendi është përdorur për kryerjen e veprës
penale ose qe personi i tille ka kryer vepër penale apo kur tentativa është e
dënueshme ka tentuar te kryej veprën penale nga neni 90 i KPRK.
Dyshimi i bazuar – që do të thotë njohuri për informacionin që do të bindë
një vëzhgues objektiv që një vepër penale ka ndodhur , po ndodhë ose ka
mundësi të konsiderueshme të ndodhë dhe që personi në fjalë ka më shumë
gjasa që të ketë kryer veprën penale se sa që të mos ketë kryer atë.
Dyshimi i bazuar duhet të mbështetet në prova të artikulueshme – do të
thotë që pala e cila paraqet provën duhet specifikoj në detaje informatën apo
provën në të cilën mbështetet .
Për më tepër nëse i referohemi dispozitës së nenit 92 par 1 pika 1 . 3 na
dërgon të neni 19 par 1. 11 – gjasa reale – e cila decidivisht kërkon që si
bazë për urdhër kontroll ose për të justifikuar ndërhyrjen në privatësinë e
ndonjë personi . Posedimi i provave të pranueshme – që do të bindet një
39
vëzhgues objekti që një vepër penale ka ndodhur po ndodhë ose ka mundësi
të konsiderueshme që do të ndodhë dhe se personi në fjalë ka gjasë të
konsiderueshme të ketë kryer veprën penale.
Ky dyshim duhet te ekzistoj para caktimit te këtyre masave.
Prokurori duhet në arsyetimin e kërkesës, qartë të tregoj dyshimin e bazuar
se vendi apo sendi konkret është përdorur për te kryer veprën penale ose
personi konkret ka kryer veprën penale.
Prokurori vërteton se ekziston dyshimi i bazuar për masat që do ti ndërmarr
.
Dyshimi i bazuar kërkohet edhe për veprimet tjera hetimore por dyshimi i
bazuar për aplikimin e masave te fshehta duhet paraprakisht të kontrollohet
dhe duhet të jetë në lidhje me rrethanat e caktuara qe qojnë ne përfundimin
se vendi ose sendi është përdorur për kryerjen e veprës penale ose personi i
dyshuar ka marr pjese vet ose me te tjerët ne kryerjen e veprës penale.
Intensiteti i kërkesës se Kushtetutës dhe Dokumenteve ndërkombëtare e te
drejtave te njeriut kërkojnë qe standardi i provave te cekura me kujdes te
vlerësohet ne çdo rast konkret.
II. Kushti dyte i përgjithshëm për caktimin e masave shkon në dy drejtime:
Pamundësia e mbledhjes se provave në ndonjë mënyrë tjetër .
Dhe nëse mbledhja e tyre është e lidhur me vështirësi të konsiderueshme.
Nga dispozitat ligjore del se paraprakisht duhet shfrytëzuar mënyrat tjera të
mbledhjes se provave .
Kushti i dytë, tregon se parimi i supsidiaritetit, duhet të ekzistoj gjatë
zbatimit konkret të masës konkrete.
Pamundësia që në mënyrë tjetër të sigurohen provat, apo sigurimi i provave
është i lidhur me vështirësi të mëdha, paraqet aso rrethane për të cilën
prokurori fare nuk mund të vij deri të provat për faktet relevante,
përkatësisht mbledhja e tyre përcillet më vësh tersi të paparashikueshme që
do të ndikonin në ndërmarrjen e hetimeve.
Disa nga masat si psh.; Kontrollimi i dërgesave postare, përgjimi i
telekomunikimeve ose përgjimi i komunikimeve me anë të rrjetit
kompjuterik po ashtu mund të urdhërohen kundër personit, përpos të
dyshuarit, kur ekziston dyshimi i bazuar se vendi apo sendi përdoret për
kryerjen e veprës penale ose personi i tillë ka kryer veprën penale dhe kur
Informacioni i cili munde te merrej nga masat e urdhëruara me gjase do te
ndihmonin ne hetimin e veprës penale dhe nuk do te kishte mundësi te
merrej me veprime tjera pa vështirësi dhe se:
1) Personi i tillë pranon ose transmeton komunikime që burojnë prej të
dyshuarit ose që i dedikohen të dyshuarit; ose

40
2) I dyshuari përdor telefonin e personit të tillë ose ka qasje në sistem
kompjuterik.
Praktika gjyqësore e Gjykatës Evropiane për të Drejtat e Njeriut, duke
interpretuar nenin 8 të KEDNJ, kërkon skemën ligjore e cila do të ofroj
garanci kundër keqpërdorimeve të masave.
Ashtu që, p.sh. në lëndën Maloni , kundër Britanisë se Madhe (1984, seria
N.nr.A nr.82) GJEDN, ka ardhur në përfundim se duhet me precizitet të
madhe të përcaktoj dhe të rregulloj mënyrën e ekzekutimit të secilës mase,
duke respektuar para se gjithash qëllimin ligjor të cilin më masë dëshirohet
të arrihet.
Personat kompetent për te urdhëruar dhe zbatuar masat
Prokurori i shtetit mund te urdhëroi përkohësisht këto masa nen kushtet e
mëparshme:
Vetëm ne procedure penale urgjente
Ose procedure penale për vepra penale qe janë tu hetuar nga kapitulli XXIV
ose XXXIV
Ose Vepra penale shpëlarje parash.
Krejt këto me kusht qe nëse pritja do te rezultonte me rrezikimin sigurinë e
hetimeve ose jetën dhe sigurinë e palës se dëmtuar, dëshmitarit, informatorit
ose anëtarëve te familjes se tyre.
Urdhri i tille i përkohshëm pushon te këtë efekte nëse nuk konfirmohet me
shkrim nga Gjyqtari i procedurës paraprake brenda tri ditëve nga lëshimi i
tij.
Përndryshe kompetent për urdhërimin e te gjitha këtyre masave është
Gjyqtari i procedurës paraprake.
Kërkesa e prokurorit te shtetit për marrjen e urdhrit
Kërkesa për marrjen e urdhrit për ndonjë nga masat behet me shkrim dhe
duhet te përfshijë:
Identitetin e zyrtarit te autorizuar policor, zyrtarit te organit te autorizuar për
te zbatuar ligjin penal ose prokurorit te shtetit qe bene kërkesën.
Arsyet dhe faktet qe mbështesin kërkesën dhe përmbushin kushtet nga neni
88 dhe
Te dhënat lidhur me çfarëdo kërkese paraprake te njohur për paraqitësin e
kërkesës qe ka te beje me personin e njëjte dhe veprimet e ndërmarra nga
zyrtari i autorizuar gjyqësor lidhur me kërkesën e tille.

Urdhrat për masat e fshehta dhe teknike te vëzhgimit dhe hetimit

Urdhri për ndonjë mase nuk duhet te kaloj 60 dit nga lëshimi i urdhrit i cili
behet me shkrim dhe përmban:
41
Emrin dhe adresën e personit ose te personave qe i nënshtrohen urdhrit, nëse
dihet numri i personave te prekur nga te dhënat dhe vendi i ngjarjes.
Emërtimi zyrtar i masës dhe baza ligjore e saktë e saj
Ne veçanti gjetjet e tanishme dhe gjasat reale sipas nenit 19 nenpar 1.11 te
KPP/92,1.1.3./
Masat dhe koha e sakte e fillimit dhe përfundimit te saj nëse zbatohet dhe
Personin e autorizuar për zbatimin e masës dhe zyrtarin përgjegjës për
mbikëqyrjen e zbatimit te tille.
Elementet për identifikimin e secilit telefon qe duhet te përgjohet= nëse nuk
munde te identifikohet secili atëherë me kërkesën e prokurorit te shtetit
urdhri për përgjim munde te përfshijë NJE PERSHKRIM TE
PERGJITHSHEM te telefonave qe munde te përgjohen , kur gjyqtari i
procedurës paraprake çmon se ekziston dyshimi i bazuar se :
I dyshuari shfrytëzon telefona të ndryshëm me qëllim të shmangies nga
vëzhgimi i zyrtarit të autorizuar të policisë; dhe
Një telefon apo telefonat e paraqitur në urdhër shfrytëzohen ose do të
shfrytëzohen nga i dyshuari.

Kur urdhri për përgjimin e telekomunikimeve është lëshuar nga gjyqtari i

procedurës paraprake të gjykatës themelore, në pajtim me paragrafin 5 të
këtij neni:
Zyrtarët e autorizuar të policisë, pas zbatimit të urdhrit për një telefon të
caktuar, menjëherë informojnë me shkrim gjyqtarin e procedurës paraprake
mbi faktet e rëndësishme, duke përfshirë edhe numrin e telefonit;
Urdhri nuk mund të shfrytëzohet për të përgjuar telekomunikimet e personit
i cili nuk është i dyshuar; dhe
Kohëzgjatja e urdhrit është e kufizuar deri në pesëmbëdhjetë ditë dhe mund
të ripërtërihet deri në nëntëdhjetë ditë nga dita e lëshimit të urdhrit.
Zbatimi i urdhrit për masat
Zyrtari i autorizuar i policisë fillon zbatimin e urdhrit jo më vonë se
pesëdhjetë dite nga lëshimi.
Zbatimi kryhet duke minimizuar përgjimin e komunikimeve që nuk i
nënshtrohen përgjimit.
Kohëzgjatja e Masave
Shumica e masave sipas KPP zgjasin 60 ditë
Mundësia për vazhdimin e tyre vetëm me arsyetimin për dështimin në
sigurimin e të dhënave konkrete.
Vazhdimi mundë të urdhërohet vetëm me propozim të prokurorit.

42
Ndërprerja e Zbatimit të Masave
Me kalimin e kohës për të cilin janë caktuar
Kur pushojnë arsyet për të cilat janë caktuar zyrtari I autorizuar policor e
njofton prokurorin e shtetit . Me pranimin e njoftimit me shkrim prokurori
ose gjyqtari kompetent duhet të sjellë vendim me shkrim për ndërprerjen e
urdhrit.
Materiali i Siguruar me Zbatimin e Masave
Pas përfundimit të zbatimit të masës zyrtari I autorizuar i policisë duhet të ja
dërgoj prokurorit të shtetit të gjitha materialet e mbledhura , ku bëjnë pjesë
të gjitha shkresat, shiritat dhe sendet tjera lidhur me urdhrin dhe zbatimin e
tij.
Me këtë dëshirohet që të pengohet keqpërdorimi eventual i zbatimit të
urdhëresës të gjykatës .
Të drejtat e personave ndaj të cilëve zbatohet urdhri
Personat vijues do të njoftohen për masat
Njoftimi sa më shpejt që mundë të fuqizohet pa e rrezikuar qëllimin e
hetimit, jetën, integritetin fizik dhe lirin personale të tjetrit ose pasurit e
rëndësishme.
Nëse njoftimi vonohet arsyet duhet të dokumentohen në dosje
Nëse njoftimi vonohet dhe nuk është bërë brenda 12 muajve pas
përmbushjes së masës, çdo vonës tjetër e njoftimit duhet ti nënshtrohet
miratimit të gjykatës. Gjykata vendos për kohëzgjatjen e vonesave të tjera
Të dhënat personale të marra me anë të masës e cila nuk është më e
nevojshme për qëllimin e ndjekjes penale ose të një rishqyrtimi nga gjykata
e masës fshihet pa ndonjë vonesë. Fakti i shlyerjes duhet të dokumentohet.
Prokurori i shtetit duhet ta njoftojë me përpikëri me shkrim me anë të postës
me rekomande çdo person të ndonjë urdhri, në pajtim me par 4 të nenit 96
se ai ka qenë subjekt i atij urdhri dhe se ka të drejt të parashtroj PADI në
gjykatën kompetente Brenda 6 muajve nga data e njoftimit.

Pranueshmeria e Provave të siguruara me Masa.

Provat të cilat janë siguruar me masa , mund të shfrytëzohen në procedurë

penale dhe paraqesin bazë për marrjen e vendimit gjyqësor vetëm nëse ato
janë siguruar sipas ligjit.
Masa duhet të ndermirën ashtu siq janë përcaktuar në urdhëresën e gjykatës.
Urdhri i gjykatës në kuadër të saj paraqet conditio sine qua non, për
ligjshmërinë e provave të siguruara me këto masa.

43
Pas ngritjes së aktakuzës, gjyqtari i vetëm gjykues apo kryetari i trupit
gjykues vlerëson kundërshtimet e të pandehurit lidhur me pranueshmerinë e
provave të mbledhura, nëse kundërshtimi paraqitet para shqyrtimit të dytë.
Kundër vendimit mbi kundërshtimin nga ky paragraf mund të paraqitet
ankesë.

Në çdo kohë para se aktgjykimi të merr formën e prerë, gjyqtari i vetëm

gjykues ose kryetari i trupit gjykues sipas detyrës zyrtare mund të shqyrtojë
pranueshmërinë e materialeve të mbledhura nga neni 88 për shkelje të të
drejtave kushtetuese të të pandehurit nëse ka indikacione se materialet janë
mbledhur në mënyrë të kundërligjshme.

Kur aktvendimi për paligjshmërinë e urdhrit ose të zbatimit të tij merr

formën e prerë, gjyqtari i vetëm gjykues apo kryetari i trupit gjykues i cili
drejton procedurën heq tërë materialin e mbledhur nga procesverbali dhe
materialet e tilla ia dërgon Panelit për Shqyrtimin e Vëzhgimit dhe Hetimit
nëpërmjet kryetarit të gjykatës themelore për vendim mbi kompensim.

Paneli për Shqyrtimin e vëzhgimit dhe hetimit

Kur personi konsideron se i është nënshtruar një mase të kundërligjshme
sipas këtij kapitulli apo një urdhri të kundërligjshëm për një masë nga ky
kapitull, ai mund të paraqesë ankesë tek kryetari i gjykatës themelore, i cili,
nëse pretendohet ndonjë shkelje e ligjit, emëron Panelin për Shqyrtimin e
Vëzhgimit dhe Hetimit për të vendosur
Kur me rastin e vendosjes mbi ankesën, Paneli për Shqyrtimin e Vëzhgimit
dhe Hetimit konstaton se masa nga ky kapitull është e kundërligjshme ose
urdhri për masën e tillë është i kundërligjshëm, mund të vendos që:
Të pushojë urdhrin nëse ende është në fuqi;
Të urdhërojë asgjësimin e materialeve të mbledhura;
Të kompensojë personin ose personat që i janë nënshtruar urdhrit.

II. Masat Teknike të Hetimit dhe Vëzhgimit vështruar nga aspekti i zbatimit
teknik praktik.
Kemi cekur se jetojmë në një epokë të një piedestal të zhvillimit të
teknologjisë – elektronike më bash kohorë të një shpejtësie marramendëse.
Ky realitet ka tërhequr pas veti përveç anës së mirë të medaljes ka
mundësuar edhe përdorimin e këtij përparimi teknologjike për veprimtarin
kriminale dhe atë të formave më perfide dhe më të rrezikshme të veprave
penale si forma të ndryshme të Krimit Organizuar Krimeve Kibernetike,

44
financiare, llojeve të ndryshme të trafikimeve etj. etj, të cilat vështir që të
zbulohen me metoda klasike të zbulimit dhe hetimit.
Nga ky këndvështrim ka dalë domosdoshmëria, siç e kemi elaboruar te
aspekti juridik i aplikimit të masave të fshehta hetimore . Por , edhe me e
domosdoshme, ka dalë zënia e hapave me njohuri profesionale në aplikimin
teknik të mjeteve moderne për tu përdorure me qëllim të zbulimit e hetimit
të formave më të rënda dhe më perfide të veprave penale .
Pra , njohurit për tu përdorur mjetet teknike moderne me qëllim që të mund
të funksionalizohen – aplikohen në praktikë masat e parapara me KPP, pra
masat e fshehta hetimore me qëllim të zbulimit dhe hetimit të llojit të rënda
të veprave penale.
Aspekti teknik i zbatimit të secilës masë :
Masa e vëzhgimit të fshehtë fotografik ose me video – nënkupton ,
monitorimin, vëzhgimin ose incizimin të personave lëvizjeve të tyre ose i
aktiviteteve të tjera nga zyrtari i autorizuar i policisë me anë të fotografimit
ose me video mjete pa dijeninë apo pëlqimin e personit që është nënë këtë
masë .
Pra , për zbatimin e kësaj mase nevojiten mjete teknike – aparate
bashkëkohore – digjitale për fotografim ose video – kamera të sofistikuara
që nuk mund të diktohen nga të dyshuarit . Këto mjete teknike duhet
përdorur nga personat të cilët janë të autorizuar nga gjykata dhe të cilët kanë
njohuri profesionale për tu përdorur këto teknika, ose këto mjete duhet të
jenë të ati lloji të cilat lehtë përdoren edhe në vende shumë të frekuentuara
dhe të mos zbulohen.
Ja një shembull për këtë në një trajnim nga specialist të FBI – lidhur me
përdorimin e video – kamerës ashtu që pas mbarimit të ligjërimit në
pushimin për kafe agjenti i FBI – kishte fokusuar tre pjesëmarrës të cilët i
kishte video incizuar për tërë kohen e pushimit dhe krejt çfarë ata kishin
biseduar dhe as kush nuk i kishte diktuar sepse teknologjia që kishte
përdorur ishte perfide në formë të çelësit të veturës së bashku me çelësat
tjerë dhe suksesin agjenti i FBI e demonstroi pasi u kthye në seminar.
E njëjta në këtë është edhe masa “ Monitorimi i fshehtë i bisedave “ që
nënkupton monitorimin, incizimin, transkriptin e bisedave nga zyrtari i
autorizuar me mjete teknike pa dijeninë dhe pëlqimin e të dyshuarit .
Për ta zbatuar këtë masë nevojiten mjete teknike adekuate dhe njohuri
profesionale adekuate.
Te masa “ kontrollimi i dërgesave postare” - që do të thotë kontrollimi i
letrave dhe dërgesave tjera postare nga zyrtari i policisë i cili mund të
përdor edhe pajisje rëntgen, të cilat janë adekuate dhe lehtësojnë
funksionalizimin e kësaj mase.
45
Përgjimi i telekomunikimeve - nënkupton përgjimin e komunikimeve
zanore , komunikimeve tekstuale ose komunikimeve tjera përmes rrjeteve
të telefonave fiks apo mobil. Kjo përfshin çfarëdo mjeti apo sistemi tjetër të
ngjashëm teknologjik që bartë të dhëna që kryesisht kanë për qëllim të jenë
private, dhe munde të bëhet;
Vëzhgimi i fshehtë /përgjimi/ dhe monitorimi i fshehtë i bisedave të cilat
bëhen me mjetet telekomunikuese në largësi dhe me atë të përgjimit të tyre.
Bëhet përgjimi i telekomunikimeve në momentin deri sa komunikimi ende
zgjatë /i ashtuquajturi…real time ose online vëzhgim/.
Përfshin monitorimin dhe vëzhgimin teknik të, të gjitha mjeteve për
komunikim në largësi – fikse dhe telefonave mobil dhe fiks, telefaks, posta
elektronike, rregullator të njëjtë jo vetëm të personit të dyshuar, por edhe të
personave për të cilët ekziston dyshimi që janë kryes, gjegjësisht nga
kryerësi bart informacionet në lidhje me veprën penale, gjegjësisht që
kryerësi shfrytëzon mjetet e tij të komunikimit.
Nuk përfshihet komunikimi i të pandehurit me mbrojtësin.
Kufizon të drejtat në privatësi, jo vetëm të personit të dyshuar, por edhe të
secilit person tjetër me të cilët i dyshuari krijon kontakte përmes mjeteve të
komunikimit.

Realizimi i masës:

Caktimi i kontaktit me Institucionin përgjegjës, i cili ofron shërbimet

telekomunikuese /Zyra e përgjimeve/.
Vëzhgimi /Mbikëqyrja/ dhe monitorimi i telekomunikimeve – përgjimi dhe
dëgjimi i bisedave i të dyshuarve, monitorimi i atyre bisedave dhe
reproduktimi i mëvonshëm i këtyre bisedave.
Personat të cilët i kryejnë këto veprime duhet të jenë të aftë që në mënyrë të
kujdesshme ti monitorojnë bisedat, ti identifikojnë me të drejtë veprimet
kritike dhe të fokusohen në analizën dhe interpretimin e tyre.
Ja ecuria e zbatimit praktik të kësaj mase ;
Sipas urdhëresës se Gjykatës e cila lejon përgjimin e një numri te telefonit,
urdhëresa dërgohet ne zyrën e përgjimeve ne Prishtine – PTS- Departamenti
kundër Krimit te Organizuar.
Polici i autorizuar hap pasvordin e tij te veçante te cilin e dinë vetëm ai,
tani zyra e përgjimit sipas urdhëresës se gjykatës na kyç ne përgjim dhe
fillon biseda zanore dhe njëkohësisht mesazhet e shkruara nëse ka ato
paraqiten në kompjuter .

46
Kur kyçët përgjimi ai nuk ndërpritet deri sa polici i autorizuar me urdhëresë
te gjykatës e bene ndërprerjen ose deri sa te kaloj afati 60 dite.
Me rendësi është se përgjimi i filluar vazhdon pa ndërprerë dhe kjo
regjistrohet ne zyrën e përgjimit dhe krijohet folder i veçante për çdo numër
te telefonit bile edhe emri i te pandehurit .
Kjo do te thotë se nuk është e nevojshme qe zyrtari i autorizuar te qëndroj
non-stop ne përgjim sepse ato automatikisht regjistrohen ne memorien e
kompjuterit ne folder te veçantë i cili e mban numrin e telefonit te përgjuar
sipas urdhëresës se gjykatës.
Zyrtari i autorizuar duhet ta dëgjoj tere bisedën e regjistruar ( tere folderin )
sepse për ndryshe nuk do te arrij te pasqyroj gjendjen reale te rastit . Për
këtë arsye nevojitet njohuri profesionale me qellim qe te identifikoj faktet
relevante për çka behet përgjimi.
Zyrtari i autorizuar nuk ka te drejt por as mundësi teknike për ta marr –
regjistruar ne CD ose Flesh përgjimin . Këtë mund ta beje vetëm zyrtari ne
zyrën e përgjimit .
Zyrtari i autorizuar mundet qe atë qe e dëgjon ta shkruaj – transkriptoj pjesë
– pjese duke e përshkruar.
Me rendësi është se gjate përgjimit paralajmëron – regjistron vendin e
antenës qe po e shfrytëzon numri i telefonit si dhe hartën se ku është e
vendosur antena e cila po i merr valët e komunikimit .
Përgjimi kur fillon ai non-stop 24 ore nuk ndërpritet .
Malone – kundër Britanisë 1984
Përgjimi dhe masat tjera të përcjelljes së bisedave telefonike paraqesin
ndërhyrje serioze në jetën private dhe korrespondencën. Prandaj, këto duhet
të jenë të bazuara me ligj që janë veçanërisht të precizuara. Esenciale është
të ekzistoj rregullativë ligjore e qartë për zbatimin, veçanërisht për faktin se
teknologjia e cila përdoret për këtë pa ndërprerë përsoset. Gjykata ka ardhur
në përfundim që ekziston shkelje e Nenit 8 të KEDNJ dhe se nuk është e
mjaftueshme vetëm përcaktimi ligjor i përcjelljes së komunikimeve, por
është e nevojshme që me Ligj të përcaktohet vëllimi dhe mënyra e përgjimit
të bisedave telefonike, ashtu që individit t[i garantohet mbrojtja në
keqpërdorimet.

Në kuadër të përgjimit hynë edhe Listingu i hyrjeve – daljeve të thirrjeve

dhe porosive me SMS
Shtrohet pyetja se a paraqet masë të fshehtë hetimore?
Sigurimi i të dhënave për thirrje hyrje – dalje të, të dyshuarit, paraqet
ndërhyrje në të drejtën e privatësisë, sikur edhe shumë veprime hetimore, si

47
për shembull kontrollimi, urdhëresa e Bankës ose personave tjerë juridik,
marrja e përkohshme e letrave, telegrameve dhe dërgesave tjera, të cilat
veprime pa dyshim nuk trajtohen si masa të fshehta.
Dallimi në mes të veprimeve klasike të, të provuarit, me të cilat preket në
privatësi dhe masat e fshehta – shkalla e ndërhyrjes, gjegjësisht kufizimit i
të drejtave në privatësi.
Listingu paraqet regjistrimin e thirrjeve të ndonjë personi, për të cilin organi
kompetent i telekomunikimeve udhëheq evidencë zyrtare.
Prej saj nuk mund të shihet përmbajtja e thirrjeve.
Nuk ka përgjim të bisedave telefonike – mund të merret vetëm për thirrjet e
bëra, por jo edhe ato që janë duke u zhvilluar.

Praktika gjyqësore

Te sigurimi i listingut për hyrje – dalje të thirrjeve të personave të dyshuar

nuk bëhet fjalë për veprime të posaçme hetimore, sepse sigurimi i numrave
të thirrjeve të listingut, sipas dispozitave në fuqi dhe rregullave teknike nuk
paraqet monitorim dhe vëzhgim të telekomunikimeve, mirëpo edhe pse
sigurimin e listingut hyrës dhe dalës ligjdhënësi nuk e ka rregulluar me ligj,
kjo nuk do të thotë që të dhënat e tilla lirisht mund të sigurohen sipas
dëshirës të organeve shtetërore, pa pëlqimin e personave për të cilët biseda
ka të bëjë. Dorëzimi i këtyre të dhënave policisë pa rregullimin ligjor ose
pajtimin e personit biseda e të cilit regjistrohet paraqet ndërhyrje të padrejtë
në sferën private, çka paraqet shkelje të Nenit 8 të KENDNJ. Qëndrim të
njëjtë ka marr edhe GJENDNJ në rastin Malone kundër Mbretërisë së
Bashkuar, dhe meqë ka vërtetu se përgjimi dhe regjistrimi kanë qenë në
kundërshtim me kërkesat ligjore ka konsideruar se nuk është e nevojshme të
lëshohet në atë a janë këto masa “të nevojshme në shoqërinë demokratike”.
Gjyqi ka vërtetuar se në rastin konkret kemi të bëjmë me prova të pa
pranueshme të cilat janë siguruar me shkeljen e të Drejtave të Njeriut, ashtu
që me ato prova nuk mbështetet vendimi gjyqësor.

“Blerje e simuluar e ndonjë sendi” -do të thotë akt i blerjes së ndonjë sendi
nga një person i dyshuar se ka kryer vepër penale që mund të shërbejë si
provë në procedurën penale, ose nga personi për të cilin dyshohet të jetë
viktimë e veprës penale të “Trafikimit me njerëz”, siç përcaktohet në nenin
170 të Kodit Penal;

Nxitja – provokimi i veprës penale Blerje e simuluar e ndonjë sendi

48
Në ndërmarrjen e këtyre veprimeve organet policore ose personat tjerë nuk
guxojnë që të ndërmarrin veprime të cilat paraqesin nxitje në kryerjen e
veprave penale.
Nëse janë ndërmarr aktivitete – rrethana të cilat e përjashtojnë ndjekjen e
veprës penale të personit të nxitur për vepër penale, e cila është kryer në
lidhje me këto veprime.

Praktika gjyqësore

Gjykata ka vërtetuar që me rastin e ndërmarrjes së veprimeve të caktuara

hetimore të blerjes së simuluar të sendeve – personi i autorizuar nuk është i
kufizuar në rolin e tij pasiv në kuadër të veprimit kriminal të të pandehurit,
por në të kundërtën me veprimet konkrete të nxitjes në dëshirën e të
pandehurit që të kryejë vepër penale. Personi i autorizuar, zyrtari i pari e
fton të pandehurin me telefon, e cakton lokacionin, kohën e takimit, kërkon
nga i pandehuri që të sjellë llojin e drogës, me qëllim të provimit të
kualitetit, ndërsa te thirrjet tjera telefonike /i cili i pari e inicion/, cakton dhe
precizon specifikat tjera të bisedës. D.m.th. punëtori i autorizuar i policisë
në kuadër të veprimit të caktuar hetues blerja e simuluar e sendit incizon
dhe organizon, si dhe cakton veprimet në kuadër të veprimtarisë kriminale,
e cila ka karakter të veprimeve aktive, në kuptim të krijimit të vendimit te i
pandehuri në kryerjen e veprës penale dhe me këtë pa dyshim e nxitë që atë
vepër ta kryejë.
Kush e kryen këtë masë
Sipas KPP – mundësi për ekzekutimin e kësaj mase e kanë organet policore.
Praktika kriminalistike na udhëzon në atë se këtë veprim duhet ta kryejë
qytetari, nga i cili kërkohet dhënia e dhuratës, në bazë të përgatitjes së mirë
tekniko – kriminalistike.
Pas dhënies – dorëzimit të shumës së blerjes së simuluar duhet të sigurohet
urdhëresa e Gjykatës për kontrollimin e personit ose banesës së tij,
gjegjësisht lokalit.
Kohëzgjatja
Blerja e simuluar konsumohet vetëm me një veprim.
Kërkesa për këtë masë ka të bëjë vetëm me një akt, kurse kërkesa për
secilën urdhëresë kundër të njëjtit person duhet të përmbajë arsyet të cilat e
arsyetojnë përdorimin sipas dispozitave ligjore.

49
Literatura

Islami, Halim, Hoxha, Artan, Ilir, Panda „‟Procedura Penale‟‟, Titanë, 2007
Pavisic, Berislav, Insolera Gaetano, Giostra, Glauco, Taljanski Kazneni Postupak,
Rjeka,2002.
Sahiti, Ejup, „‟E drejta e Procedurës Penale‟‟ 2007, Prishtinë

Burime të tjera

Deklarata Universale për të Drejtat dhe Liritë Themelore, 10 dhjetor 1948,

Pakti Ndërkombëtar lidhur me të Drejtat Civile dhe Politike, 16 dhjetor 1966, hyr ne fuqi
23 mars 1976
Konventa Evropiane për te Drejtat dhe Liritë Themelore te Njeriut e vitit 1950
Kushtetuta e Republikës se Kosovës dt. 09. Prill 2008, ne fuqi 15.qershor 2009
Kodi i Procedurës Penale i Republikës se Kosovës, i shpallur me dekr Nr.DL-057-2012 te
dt. 21.12.2012, ka hyr ne fuqi 01.01.2013.
Kodi i Procedurës penale te Republikës se Shqipërisë
Komentar Zakona o Krivicnom Postupku Republike Hrvatska, Pavisic, Berislav, Rjeka,
2007
Komentar Zakona o Krivicnom Postupku Republike Cerna Gora, Grubac, Momcilo,
Podgorica,2007
Komentar Zakona o Krivicnom Postupku RepublikeSerbije, Skulic, Milan, Beograd, 2007
Komentar Zakona o Krivicnom Postupku Republike B.H, objavljen je u br. 36/03, a zakoni
o izmjenima i dopunama.
ZKP Bi H u , br. 26/2004 na snazi je od 26 januara 2005

50
Ma.Sc.Faton ADEMI, Gjyqtar në Gjykatën Themelore në Mitrovicë
SHKURORËZIMI – vështrim historik, aspekte komparative - me theks
të veçantë në KOSOVË

Njëra ndër dukuritë, që viteve të fundit po shënon ngritje në Kosovë

është shkurorëzimi.
Ky fenomen, para luftës ishte i shprehur në numër të vogël të rasteve në
përgjithësi, mirëpo pas luftës, sikurse edhe një pjesë e dukurive të tjera
negative, poashtu edhe kjo dukuri filloi të shënoi ngritje të numrit të rasteve.
Shkurorëzimi përpos shkatërrimit të një lidhjeje siç është martesa, efektet e
tij influencojnë edhe në dukuritë tjera negative siç janë: krimi, narkomania,
prostitucioni etj.
Familja e shëndoshë, do të thotë: shoqëria e shëndoshë. Me rastin e
shkurorëzimit të martesave të shumta, atëherë shoqëria pëson një tronditje.
Në Kosovë fare pak është folur, shkruar dhe është trajtuar kjo dukuri-
shkurorëzimi, ndërsa nevojat kanë qenë dhe vazhdojnë të jenë tepër të
mëdha. Efektet negative të kësaj dukurie shprehen sidomos te rastet e
shkurorëzimeve te martesave nga të cilat martesa kanë lindur fëmijë, e
posaçërisht, aty ku fëmijët janë të mitur, sepse me rastin e shkurorëzimit
fëmiu humbë ngrohtësinë familjare.

Shkurorëzimi është një dukuri e cila është e rregulluar me ligj në të

gjitha legjislacionet botërore dhe gjithashtu e lejuar, me përjashtim të
Maltës ku është e ndaluar, tek ne në Kosovë kjo dukuri është e rregulluar
me Ligjin për Familjen i Kosovës, me këtë ligj Kosova aplikon sistemin
miks të shkaqeve të shkurorëzimit.
A janë me të vërtetë të gjitha këto raste të shkurorëzimit në Kosovë
shkurorëzime reale - të vërteta? Kjo pyetje mund të parashtrohet nga të
gjithë. Ne jemi dëshmitarë se në vendin tonë kemi shumë shkurorëzime
fiktive siç kemi edhe martesa fiktive të cilat bëhen për arsye të tjera që nuk
janë të parapara me ligj e që më se shumti janë arsye përfitimi. Mirëpo një
pjesë e madhe e tyre janë edhe reale
Në Kosovë pas luftës u paraqitën shkurorëzimet fiktive. Me
shkurorëzime fiktive kuptojmë: ato shkurorëzime të rrejshme- jo reale pasi
shkaqet në të cilat thirren, apo i deklarojnë bashkëshortët janë tjera në
krahasim me shkaqet reale, por këto shkurorëzime paraqiten për shkaqe
përfitimi e tek ne në Kosovë këto shkurorëzime janë paraqitë për këto arsye:
-Shumë të rinj në Kosovë në pamundësi për t‟u adaptuar me kushtet e
dobëta ekonomike, kanë vendosur që martesat ekzistuese t‟i shkurorëzojnë

51
me qëllim të lidhjes së martesave të reja në ndonjë shtet tjetër me qëllim
fitimi të leje qëndrimit në atë shtet dhe kuptohet leje punësimit, sepse
martesat ekzistuese që i kanë pasur në Kosovë kanë qenë pengesë ligjore për
lidhje te martesave të reja, të imponuar nga ky fakt ata janë shkurorëzuar për
t‟u martuar sërish me të njëjtat bashkëshorte, por pas shkurorëzimit që do të
pasonte nga bashkëshortet tjera jashtë vendit-Kosovës. Këto shkurorëzime
janë të njohura në Kosovë poashtu edhe në rajonin e Mitrovicës, këto
shkurorëzime paraqiten sidomos te rastet kur bashkëshortet kërkojnë
shkurorëzim me marrëveshje të cilin e ka lejuar ligjdhënësi dhe gjykata në
shumicën e herëve nuk lëshohet më tutje në prova pasi si provë paraqitet
kërkesa e bashkëshortëve të cilën kërkesë ata e mbështesin në “tronditje të
vazhdueshme të marrëdhënieve bashkëshortore”.

Volteri thoshte se shkurorëzimi lindi disa javë pas martesës. Do të thotë kur
lindi martesa lindi edhe shkurorëzimi.

Shkurorëzimi është një dukuri shumë e lashtë e cila njihej dhe

rregullohej nga e drejta zakonore e popujve të ndryshëm duke përfshirë
edhe atë të shqiptarëve, legjislacionin e lashtë romak, grek, bizantinë etj.
Disa thonë se shkurorëzimi është i hershëm po aq sa edhe martesat e këqija.
Sidoqoftë mënyrat apo rrugët e shkurorëzimit kanë ndryshuar gjatë
historisë, sikurse edhe shkaqet. Ajo çka vlen të theksohet është se
shkurorëzimi në fillim ishte një vendim personal i përcaktuar nga individët
por jo edhe nga feja apo ligji.
Sa i përket burimeve të shkruara më i vjetri është Ligji i Hamurabit i
cili përmban 10 nene me të cilat rregullohet kjo çështje. Edhe pse ne e
përmendëm se sa i përket burimeve të shkruar më i vjetri është ligji i
Hamurabit, mirëpo sa i përket të drejtës zakonore, e drejta zakonore e
shumë popujve e ka njohur këtë dukuri si: e drejta zakonore indiane,
romake, greke për të mos i përsëritur disa të drejta zakonore që i
përmendëm më lartë. Tërë historiku i shkurorëzimit ka qenë i drejtuar
kundër gruas dhe ka pas për qëllim nënshtrimin e saj.
Me lindjen e krishterimit, sidoqoftë kisha filloi ta kontrolloj
martesën dhe shkurorëzimin. Derisa kisha rritej në numër dhe fuqi ndikuese,
martesa u bë në mënyrë ekskluzive një ceremoni fetare dhe nga shek XIII
kisha filloi ta kontrolloj martesën dhe shkurorëzimin në Evropën
perëndimore. Lirisht mund të themi se pas marrjes nën kontroll të martesës
dhe shkurorëzimit nga ana e kishës numri i shkurorëzimeve ishte i vogël dhe
shkaqet për shkurorëzim sa vinin e zvogëloheshin dhe bëheshin më strikte.

52
 Kisha jepte leje për shkurorëzim vetëm nëse gruaja ishte jo e virgjër,
kurse çdo shkak tjetër e konsideronte si përkrahje të shkeljes së besnikërisë
bashkëshortore.
Gjatë historisë, kanë qenë kryesisht dy shkaqe të lejuara të
shkurorëzimit:
o Mospasja e fëmijëve, dhe;
o Shkelja e besnikërisë bashkëshortore e cila vlente për gruan e jo
për burrin.

Për dallim nga krishterimi i cili ishte i drejtuar medoemos që

martesa si lidhje e shenjtë të mos zgjidhej duke u bazuar në parimin e tyre,
“Atë që Zoti e ka vendos, njeriu nuk mund ta ndryshoj”, sepse është vullnet
Hyjnorë, Feja Islame jep mësim si të pushon apo ndërpritet një martesë që
nuk funksionon sepse në bazë të së drejtës së Sheriatit e bazuar në librin e
shenjtë Kuran dhe hadithe (thënieve të Muhamedit a.s), lejohet
shkurorëzimi. Mirëpo profeti Muhamed a.s në Hutben Lamtumirëse ndër të
tjera ka thënë: “ Prej të gjitha gjërave që All llahu i ka lejuar, më së tepërmi
e urren shkurorëzimin”. Kjo tregon për rendësin që I ka kushtuar Islami
kësaj dukurie.

Në të kaluarën shkaku i shkeljes se besnikërisë bashkëshortore

vlente vetëm për gruan, ndërsa burri edhe nëse e shkelte atë nuk dënohej
sepse e tëra kjo që pasardhësit të lindnin me atësi të padyshimtë apo të
pakontestueshme.
Në Indinë e vjetër shkurorëzimi ka qenë shumë lehtë i lejuar, dhe
njëra ndër shkaqet kryesore ka qenë steriliteti i gruas apo pamundësia për të
lindur. Gruaja ka mund të zëvendësohet pas 8 vjetëve të martesës. Shkak
tjetër si edhe në vendet tjera ka qenë shkelja e besnikërisë bashkëshortore,
gruaja përpos që është shkurorëzuar ajo edhe është përjashtuar nga kasta.
Sikurse në Indinë e vjetër edhe në Greqinë e vjetër burri ka mundur ta
lëshojë gruan e tij pa dhënë kurrfarë arsyetimi apo shkaku pse e ka bërë një
gjë të tillë.
Në kohën e mbretërisë Romake ka qenë i ndërtuar sistemi i
shkurorëzimit në bazë të marrëveshjes (Divortio Bona Gratis).
Në Angli në kohën e Henrit të VIII shkurorëzimi ka qenë i ndaluar,
kështu që ai formoi kishën e tij si kisha e Anglisë në mënyrë që të fitoj
shkurorëzimin nga bashkëshortja e tij Katarina e Aragonit. Për ta
shkurorëzuar gruan e tij, atij i nevojitej leja e Papës, mirëpo ky i fundit
refuzoi që ta jap. I indinjuar nga ky vendim i papës, Henri vendosi masat e

53
dhunshme në kishë, shkarkoi Papën nga detyra, detyroi të tjerët që ta
pranojnë atë si udhëheqës apo kryetar të kishës vetëm e vetëm që t‟ia
mundësonte vetes shkurorëzimin nga Katarina e Aragonit, dhe që të
martohet me tjetrën që ishte Ana Boleyn. Atë që e dëshiroi edhe e arriti,
Henri u martua dhe u shkurorëzua për shumë herë me arsyen se ato shkelnin
besnikërinë bashkëshortore, ku disa prej tyre edhe i ekzekutoi kurse të tjerat,
i shkurorëzoi sepse ishte lodhur nga ato pa ndonjë arsye të veçantë.
Shtrohet pyetja pse shkurorëzohej një grua që nuk mund të lindte
edhe pse ajo nuk e shkelte besnikërinë bashkëshortore? Përgjigja është
dhënë në këtë formë: “Ata i shkurorëzonin sepse dëshironin që të kishin
pasardhës për t‟i trashëguar”. Mirëpo ky mendim më vonë u zbut dhe iu la
burrit mundësia që të vendosë se a do të shkurorëzohej, apo të kishte edhe
ndonjë grua jashtëmartesore (konkubinat). Krahas zbutjes së mendimit
lidhur me shkurorëzimin apo lirinë e shkurorëzimit dhe shkëputjes së
ndikimit të kontrollit të martesës dhe shkurorëzimit nga ana e fesë,
respektivisht të kishës kemi ngritjen e numrit të madh të shkurorëzimit.

Mund të themi se kemi dy zhvillime kryesisht të kundërta:

1. Sa ishte shkurorëzimi nën kontrollin dhe ndikimin e të drejtës
kishtare, respektivisht kishës, numri i shkurorëzimeve ishte tepër i
vogël;
2. Kurse humbja e varësisë së kësaj dukurie nga kontrolli kishtar
numri sa vjen e shtohet më shumë.

E tëra kjo nënkupton se këto dy periudha kanë përparësitë dhe mangësitë e

veta.
Në Shqipëri në kohën e sundimit osman, zgjidhja e martesës ishte
dukuri mjaft e rrallë, për shkak të rrethanave dhe kushteve ekonomiko-
shoqërore në të cilat ndodhej shoqëria shqiptare, dhe për shkak të mundësisë
dhe karakterit patriarkal të marrëdhënieve martesore.
Sidoqoftë shkurorëzimi që nga ekzistimi i tij e deri në ditët e sodit ka
pësuar ndryshime, mirëpo sa i përket numrit apo statistikave lirisht mund të
themi se është në rritje të vazhdueshme, këtë e vërtetojnë hulumtimet e bëra
në shumë shtete e ndër to në SHBA ku çdo e dyta martesë shkurorëzohet.

Shkurorëzimi si zgjidhje e martesës përveç pasojave juridike

shkakton edhe pasoja të tjera, e ndër këto pasoja, janë edhe pasojat psikike.
Pasojat psikike përfshijnë:

54
  Pasojat emocionale;
 Streset psikikë;
 Traumat psikike dhe ngecjet në zhvillimin psikike.

Të gjitha këto pasoja vlejnë si për bashkëshortët poashtu edhe për

fëmijët, me përjashtim të pasojës së fundit e cila vlejnë vetëm për fëmijët.
Pasojat psikike për bashkëshortët shfaqen në atë mënyrë, që
bashkëshortët pas shkurorëzimit ndiejnë mungesë emocionale për njëri
tjetrin. Pas shkurorëzimit bashkëshortët pos shkëputjes apo ndarjes fizike
shkëputën edhe emocionalisht dhe shpeshherë nuk mund ta përballojnë një
gjë të tillë dhe pësojnë trauma. Fëmijët janë kategoria e cila goditet më së
shumti nga akti i shkurorëzimit sepse ekuilibri i tyre familjar shkatërrohet
dhe, ata duhet të fillojnë të pajtohen me një jetë tjetër në krahasim me atë që
e kishin në fillim, si pasojë e mungesës së njërit prej prindërve. Hulumtimet
e ndryshme që bëhen në botë rreth pasojave të shkurorëzimit tek fëmijët
kanë vërejtur së fëmija është kategoria e cila më së shumti i ekspozohet
këtyre pasojave dhe si pasojë e kësaj nëse fëmijët janë të mitur do të kenë
probleme në zhvillim. Në SHBA në vit rreth 18 milion fëmijë mbesin me
prindër të shkurorëzuar. Kjo shifër tregon se sa shumë po përhapet kjo
dukuri. Hulumtimet të ndryshme të bëra nëpër shkolla të ndryshme në botë
kanë vërejtur se fëmijët të cilët i kanë prindërit e shkurorëzuar, ngecjen e
tyre në zhvillim e manifestojnë me sukses të dobët në shkollë e sidomos në
lëndët e matematikës, pastaj në të folur, dhe lëndët tjera, më pastaj një pjesë
e këtyre fëmijëve, janë më temperament, jepen pas dukurive negative, siç
mund të jenë: krimi, narkomania, etj.

SHKURORËZIMI DHE DUKURITË TJERA NEGATIVE

Shkurorëzimi si mënyrë ligjore e zgjidhjes së martesës, përveç

efekteve që i përmendëm më lartë, shkakton edhe efekte tjera apo reflekton
në dukuritë tjera negative siç janë: krimi, narkomania, prostitucioni, etj.
Problemet familjare, në kuadër të të cilave hynë edhe shkurorëzimi
janë faktorë që shumë individë I shtyn drejt dukurive tjera devijante e ndër
to edhe krimi. Kategoria më e prekur në rastet e shkurorëzimit siç janë
fëmijët, me rastin e shkurorëzimit shpeshherë pësojnë trauma psikike, të
cilat nuk dinë si t‟i shprehin, dhe vendosin të merren me dukuri tjera
negative. Këta fëmijë nuk arrijnë ta bindin vetën se më nuk kanë mundësi të
jetojnë në një shtëpi me të dy prindërit, reflekton në dhënien pas dukurive
tjera, sukseset e dobëta në shkollë e në disa raste edhe e braktisin shkollën

55
për shkak se humbin ekuilibrin familjar dhe për të është e pakuptueshme kjo
situatë, madje bëhet edhe e padurueshme. E tërë kjo vlen më së shumti për
fëmijët e mitur, sepse për ata madhorë është pak më e lehtë të kuptohet dhe
pranohet kjo dukuri, pasiqë janë më të pjekur, edhe pse nuk do të thotë se as
ata nuk pësojnë nga kjo dukuri. Pikërisht nga fakti se pasojat e kësaj dukurie
janë të shumëllojshme, në shumicën e vendeve botërore ekzistojnë
institucione të veçanta që merren me këshilla për prindër të divorcuar si dhe
për rehabilitimin e fëmijëve. Edhepse ekzistojnë këto institucione dhe
shpenzohen para ta majme në këtë drejtim, përsëri efektet negative të kësaj
dukurie nuk kanë mundësi të parandalohen dhe rezultatet janë të vogla.
Nisur nga fakti se këta fëmijë me prindër të divorcuar, për shkak të
mungesës së njërit prind, e ndiejnë vetën të vetmuar, dhe fillojnë të
paraqiten më agresiv, qoftë në shtëpi, pastaj në shkollë tregojë rezultate të
dobëta, konsumojnë substanca narkotike, një pjesë e gjinisë femërore
merren me prostitucion, e një pjesë e tyre shkon edhe me larg duke u marrë
me krime dhe duke u inkuadruar në organizata kriminale. Studimet e
ndryshme në botë që janë bërë në lidhje me efektet negative të kësaj dukurie
dhe lidhshmërinë e kësaj dukurie me dukuritë tjera negative, tregojnë se një
pjesë e madhe e kriminelëve vinë nga familje të shkurorëzuara apo nga
familje me probleme të brendshme familjare, e disa prej tyre edhe janë pa
familje sepse prindërit ose i‟u kanë vdekur, ose i kanë dërguar këta fëmijë
në strehimore për jetimë.

(Shkëputur nga tema e masterit: “Shkurorëzimi- Me vështrim të posaçëm në

Rajonin e Mitrovicës gjatë viteve 2000-2005)

56
PROF. DR. Alajdin S. ALISHANI
BAZA JURIDIKE E PËRGJEGJËSISË SIPAS FAJIT
(PËRGJEGJËSISË SUBJEKTIVE, PËRGJEGJËSISË PËR
VEPRIMET E VETA)

a.HYRJE
Përgjegjësia sipas fajit është një prej bazave juridike të përgjegjësisë për
dëmin e shkaktuar në të drejtën e detyrimeve dhe më gjerë. Kjo bazë e
përgjegjësisë për dëmin ka ekzistuar në të drejtat më të vjetra, në të drejtat e
më vonshme, ekziston në të drejtën bashkëkohore dhe besohet se do të
ekzistoj edhe në të ardhmen, sepse nuk mund të paramendohet përgjegjësia
për dëmin e shkaktuar pa këtë bazë juridike. Përndryshe përgjegjësia sipas
bazës së fajit është një lloj me rëndësi i përgjegjësisë civile (responsabilite
civil, civil responsability). Ajo është një kulturë e lartë e trashëgimisë
juridike e cila është shprehje relative e sigurisë juridike sepse sanksionon
rregullën ” Kush në bazë të fajit të vet shkakton dëm tjetrit, do të përgjigjet
për te “, si dhe paraqet afërsi më të madhe parimit të drejtësisë (iustitia,
aequitas) në qarkullimin juridik të njeriut ose të pjesëmarrësve të tjerë në
qarkullimin e organizuar juridik.
Kjo bazë juridike e përgjegjësisë për dëmin është civilizim juridik shekullor
sepse ka krijuar rregullën shekullore ” Kush me fajin e vet ose me sjellje të
fajshme i shkakton dëm tjetrit ai sipas rregullës është i detyruar të shpërblej
dëmin “. Kjo bazë e përgjegjësisë për dëmin ka bazën juridike në rregullën
morale, ngase konsiderohet se është morale që ai i cili shkakton dëm tjetrit
me dashje (dolus) ose nga pakujdesia e rëndë (culpa lata) ose me qëllim të
dëmtimit (animus noncendi), duhet të përgjigjet për dëmin e shkaktuar.
Krejt kjo domethënë se përgjegjësia sipas bazës së përgjegjësisë, si sipas
fajit ose përgjegjësisë kulpoze për dëmin, është bazë e përgjegjësisë edhe
sipas rregullave të drejtësisë (iustitia, aequitas) ngase konsiderohet se baza
e përgjegjësisë sipas fajit ka mbështetjen edhe në rregullat e parimit të
drejtshmërisë. Andaj me të drejtë thuhet se kjo bazë juridike e përgjegjësisë
për dëmin është bazë juridike e madhe e përgjegjësisë për dëmin e shkaktuar
sepse ka afirmuar rregullën e madhe të përgjegjësisë civile ngase konsideron
se nuk ka drejtësi gjegjësisht drejtshmëri më të lartë se sa të përgjigjet
dëmtuesi për dëmin, ngase dëmi është shkaktuar në bazë të fajit të tij. Për
këtë kjo bazë e përgjegjësisë për dëmin e shkaktuar ka mbështetjen më të
fortë, më të madh ose ndoshta mbështetjen më të afërt njeriut në këtë lëmi.
Përndryshe, kjo bazë e përgjegjësisë për dëmin gëzon respektin e së drejtës,
drejtshmërisë, moralit, politikës, pedagogjisë dhe filozofisë juridike. Ajo
është shprehje e evoluimit në rezonimin juridik, sepse është imperativ

57
juridik dhe shoqëror, që çdo kush duhet të jep llogari për sjelljen e vet.
Andaj duke marre parasysh gjithë këtë, mësuesi i madh i shkencave
juridike Prof. Dr. Mihailo Konstantinović edhe ka thënë :“ Kur dikush është
fajtor për dëmin, atëherë ne jemi në kali “, sepse ai sipas rregullës edhe
përgjigjet për dëmin nën kushtet e caktuara. Mjerisht në të kaluarën por dhe
në të drejtën bashkëkohore në praktikën gjyqësore ka raste kur fajtori te
përgjegjësia deliktore dhe kontraktore për dëmin nuk përgjigjet për shkak të
rrethanave të ndryshme. Kjo është diç negative te kjo bazë e përgjegjësisë
për dëmin e shkaktuar. Kuptohet kjo nuk është dominuese në këtë lëmi, as
që është me efekt të veçantë, por në jetën e përditshme ky konstatim
ekziston në marrëdhëniet e ndryshme të detyrimeve dhe me gjerë.

b. KUPTIMI I BAZËS JURIDIKE TË PËRGJEGJËSISË PËR

DËMIN E SHKAKTUAR SIPAS FAJIT
Baza juridike e përgjegjësisë për dëmin sipas fajit ose përgjegjësisë
subjektive nuk është e vetmja bazë e përgjegjësisë për dëmin, por është bazë
juridike e cila në fushën e vet të zbatimit nuk përjashton bazat tjera juridike
të përgjegjësisë për dëmin, as që konsideron se bazat tjera të përgjegjësisë
për dëmin janë plotësues në suazat e përgjegjësisë civile por konsideron se
edhe bazat tjera të përgjegjësisë për dëmin kanë vendin e vet të zbatimit,
pavarësinë e vet dhe efektet e veta. Për këtë arsye edhe thuhet se kjo bazë
juridike e përgjegjësisë për dëmin ka organizimin e vet juridik andaj edhe ka
grupin e rregullave që rregullojnë përgjegjësinë për dëmin e shkaktuar në
raste të ndryshme dhe fusha të ndryshme si dhe kjo bazë juridike e
përgjegjësisë nuk vuan nga kompleksi për shkak të ekzistimit të bazave të
tjera të përgjegjësisë për dëmin e shkaktuar. Madje, këtu duhet thënë se kjo
bazë juridike e përgjegjësisë për dëmin në shpjegimin e vet juridik ka
zbatimin e vet juridik, organizimin rregullativ dhe bazueshmërinë e vet
shkencore. Në këtë kuptim ka themelin e fortë për ekzistimin e vet sepse ka
rregullën themelore të vet për sajimin e përgjegjësisë për dëmin e shkaktuar
në bazë të fajit. Pra, te kjo bazë juridike e përgjegjësisë për dëmin e
shkaktuar kemi bazën e përgjegjësisë, bazën juridike si dhe përgjegjësinë
për dëmin e shkaktuar.
Sipas bazës juridike të përgjegjësisë për dëmin dëmtuesi përgjigjet për
dëmin sepse është fajtor për dëmin e shkaktuar. Faji i dëmtuesit në shumë
raste provohet, me atë që ka raste kur ai supozohet (presumptio iuris
tantum) mirëpo ky faj mund të rrëzohet duke vërtetuar se faji i supozuar nuk
ka ekzistuar. Sipas dispozitave të LMD neni 154,1, LMD-RK neni 136,1,
LMD-RKr neni 1045,1, i dëmtuari nuk është i detyruar që të provoj fajin e
dëmtuesit sepse konsiderohet se rëndohet pozita e tij dhe gati bëhet e

58
mjerueshme nga fakti se edhe është dëmtuar edhe duhet të provoj fajin e
dëmtuesit për dëmin e shkaktuar. Pra me këto ligje është paraparë si detyrë e
dëmtuesit që të provoj rrethanat që e lirojnë atë nga përgjegjësia për dëmin e
shkaktuar. Diç më ndryshe kjo çështje është rregulluar me KC-RSH neni
608,2 dhe LMD-RM, neni 141,1. Në këtë të fundit nuk ekziston rregulla që
dëmtuesi nuk do të përgjigjet për dëmin nëse provon se nuk ka qenë fajtor
për dëmin e shkaktuar. Këtu duhet thënë se kodifikimet e mëdha siç janë
CC, KCA, KCGj, LDZ gjithashtu përkrahin bazën juridike të përgjegjësisë
për dëmin sipas fajit sepse këtu ekziston tradita shekullore në rregullativë,
në mësimet e shkencës juridike, në praktikën gjyqësore dhe në mendjen e
profesionistëve të këtij lloji të përgjegjësisë civile. 1.Kuptohet se dëmtuesi
mund të provoj se nuk ka qenë fajtor për dëmin e shkaktuar, këtë rregull nuk
mund të mohoj askush. Dispozita ligjore se kush i shkakton tjetrit dëm ka
për detyrë që të shpërblej dëmin përvec rastit nëse vërtetohet se dëmi është
shkaktuar pa fajin e tij duhet të kuptohet si relative ngase nuk është
konsekuente sepse në dispozitat e veta të gjitha këto ligje që kemi i
përmendur kanë plotë raste kur bëhet përjashtimi, dhe kërkohet që i
dëmtuari duhet të provoj fajin e dëmtuesit për dëmin e shkaktuar.
Baza subjektive e përgjegjësisë për dëmin, gjithsesi bazohet në fajin dhe jo
në shpërblimin e dëmit, sepse shpërblimi i dëmit është rezultat i ndikimit të
fajit në shkaktimin e dëmit. Këtu roli i të dëmtuarit është aktiv, ngase ai
kërkon që të zhdëmtohet kurse roli i dëmtuesit është pasiv sepse nën kushtet
e caktuar ai duhet atë dëm të paguaj. Këto rregulla janë të përkrahur në
dispozitat e CC, KCA, KCGj, KC-RSH, LMD, LMD-RKr, LMD-RK, dhe
LMD-RM, çka si duket edhe është normale dhe të nevojshme sepse kjo bazë
juridike e përgjegjësisë për dëmin e shkaktuar ka vendin e vet, fushën e vet,
pavarësinë e vet dhe arsyen e vet juridike dhe filozofike.
Përndryshe baza juridike e përgjegjësisë sipas fajit ka dy shprehje të mëdha,
pra ka fajin me të cilin obligohet dëmtuesi të jep llogari për sjelljen e
fajshme në shkaktimin e dëmit. Andaj edhe thuhet se kush është fajtor për
dëmin, atëherë me lehtësi relative sajohet përgjegjësia për zhdëmtim.
Madje, te ky kjo lloj i përgjegjësisë civile kemi përgjegjësin e cila është gjë
e madhe dhe fjalë e madhe “.Është gjë e madhe sepse në bazë të së drejtës
(ipso iure) dëmtuesi do të përgjigjet për dëmin. Përgjegjësia për dëmin e
shkaktuar është fjala e madhe ngase dëshmon elementin e së drejtës që është
sanksioni. Me këtë me të vërtetë kemi funksionalitetin, ndërvarësinë e
këtyre kuptimeve me vlerë dhe vetë të së drejtës si dhe vetë përgjegjësisë
për dëmin e shkaktuar. Nga ana tjetër me këtë edhe themi se këtu kemi një
drejtshmëri të lartë ngase fajtori po përgjigjet për dëmin e shkaktuar.

59
c. FUSHA E ZBATIMIT TË KËSAJ BAZE JURIDIKE TË
PËRGJEGJËSISË PËR DËMIN E SHKAKTUAR
Rregullat e bazës juridike të përgjegjësisë subjektive (sipas fajit ose të
përgjegjësisë për veprimet e veta) kanë një fushë të gjërë të zbatimit. Këtë
po themi sepse kjo bazë e përgjegjësisë për dëmin e shkaktuar, zbatohet si
në të drejtën deliktore ashtu edhe në të drejtën kontraktore (droit deliqtuele
et droit contractuel). Por duhet vënë në dukje se përgjegjësia sipas bazës së
së përgjegjësisë sipas fajit, realizoht si rregullë themelore dhe dominuese e
përgjegjësisë deliktore, (responsabilite deliqtuele) dhe si rregull vjen në
shprehje në raste dhe situata të ndryshme. Kuptohet se kjo bazë e
përgjegjësisë zbatohet edhe në të drejtën kontraktore (droit contractuele)
deri në një masë. Psh faji si kusht për zgjidhjen e kontratës për
mosekzekutim, shpërblimi i dëmit për mungesat materiale të sendeve,
shpërblimi i dëmit për shkak të cenimit të kontratës, shpërblimi i dëmit për
shkak të mos përmbushjes së kontratës, faji i kreditorit për dëmin e
shkaktuar, faji i të siguruarit te kontrata mbi sigurimin ose siguruesit në këtë
lëmi, ose te caktimi i lartësisë së dëmit si dhe në rastin e vështirësimit të
pozitës së detorit, përgjigjet ai që ka shkaktuar këtë përgjegjësi.
Dispozitat ligjore, mësimet e shkencës juridike, qëndrimet e praktikës
gjyqësore kanë afirmuar dhe afirmojnë bazën juridike të përgjegjësisë sipas
fajit gjegjësisht përgjegjësisë subjektive, çka si duket edhe është normale si
për të drejtën kontinentale (droit civil, civl law) ashtu edhe për të drejtën
anglosaksone (common laë, droit commun), sepse kjo bazë e përgjegjësisë
për dëmin e shkaktuar zë një vend të dukshëm në llojet e përgjegjësisë
civile (responsabilite civil, civil liability, fault liability) 3. Duke pasur
parasysh vlerën dhe aktualitetin që kanë këto çështje në këtë lloj të bazës së
përgjegjësisë për dëmin e shkaktuar ne sipas një radhë do të mbarështrojmë
dhe analizojmë këto çështje dhe diç më gjerë.

ç. KJO BAZË JURIDIKE E PËRGJEGJËSISË SI RREGULL

THEMELORE
Rregulla themelore dhe e bazuar është se kush me fajin e vet tjetrit shkakton
dëm, ai është i detyruar që atë dëm ta shpërblej. Këtë vërteton dhe
sanksionon, LMD në nenin 154,1 ku parashihet se, kush tjetrit shkakton
dëm është i detyruar që ta zhdëmtoj, nëse nuk provon se dëmi është
shkaktuar pa fajin e tij. Këtë dispozitë në përmbajtje të njëjtë kanë LMD e
R.Kr, neni 1045,1 PLMD-RS neni 167,1, LMD-RK neni 136,1, kurse LMD-
RM. në nenin 141,1 ka dispozitë ku thuhet ai i cili me faj shkakton dëm
tjetrit është i detyruar që t`ia shpërblej atë. Pra, siç mund të vërehet këtu nuk
ekziston pjesa e dispozitës së ligjeve të lartpërmendura “përveç nëse

60
vërtetohet se dëmi është shkaktuar pa fajin e tij “. Ndërkaq KC-RSH në
nenin 608,1 parasheh se :” Personi i cili në mënyrë të kundërligjshme dhe
me faj shkakton tjetrit dëm në personalitetin e tij ose pasurisë së tij, është i
detyruar që të shpërblej dëmin e shkaktuar. “ Mirëpo në al.2 të këtij neni
sanksionon diq që është afër nenit 154,1 të LMD. Kështu aty thuhet ”
Personi i cili ka shkaktuar dëm nuk përgjigjet nëse provon se nuk është
fajtor “. CC l`art 1382 sanksionon përgjegjësinë sipas bazës së fajit, me atë
që në këtë dispozitë nuk thuhet se dëmtuesi nuk përgjigjet për dëmin nëse
provon se për dëmin e shkaktuar nuk është fajtor. Dispozitat e
lartpërmendura në nenin 154,1 të LMD përkrahen edhe në praktikën
gjyqësore (në jurisprudencë) kështu në një rast edhe thuhet :” Kush tjetrit i
shkakton dëm është i detyruar që t`i shpërblej, nëse nuk provon se dëmi
është shkaktuar pa fajin e tij “.4. Madje në praktikën gjyqësore vërtetohet
edhe dispozita e nenit 158 të LMD-së ku caktohet se cka është faji “ Faji
për dëmin e shkaktuar ekziston kur dëmtuesi ka shkaktuar dëmin me qëllim
(dolus) ose nga pakujdesia e rëndë (culpa lata) ”.5.Këtë dispozitë ka edhe
LMD e RKr neni 1045, LMD e RK neni 144, ku thuhet se faji ekziston kur
dëmtuesi ka shkaktuar dëmin me dashje (dolus) ose nga pakujdesia e rëndë
(culpa lata).

d. KJO BAZË JURIDIKE E PËRGJEGJËSISË PËR DËMIN E

SHKAKTUAR SIPAS FAJIT NË RASTE TË NDRYSHME
Dispozitat e LMD-së, LMD-RKr-së, LMD-RK-së, LMD-RM-së, KC-RSH-
së, kanë paraparë raste dhe situata kur për sajimin e përgjegjësisë për dëmin
mbështeten në fajin ose në sjelljen e fajshme të dëmtuesit. Kështu te
pamundësia e përmbushjes LMD në nenin 138,1 parasheh, se kur
përmbushja e detyrës së njërës palë në kontratën e dyanshme është bërë e
pamundshme për shkak të ngjarjes për të cilën përgjigjet pala tjetër, detyra e
saj shuhet, kurse ajo ndal kërkesën e vet ndaj palës tjetër, me atë që ajo
zvogëlohet për aq sa ajo ka mundur të ketë dobi prej lirimit nga detyra e vet.
Këtë dispozitë ka LMD –RKr në nenin 374,1, LMD-RK në nenin 121,1,
LMD-RM neni 127,1.KC-RSH te vonesa e kreditorit në nenin 492,1 cek se
kreditori kur është në vonesë, debitori ka të drejtë të kërkojë shpërblimin e
dëmit të shkaktuar prej saj, të lirohet nga përgjegjësia në rast se më vonë
ekzekutimi i detyrimit të tij bëhet i pamundur, përveç kur pamundësia e
ekzekutimit ndodh me fajin e tij.
LMD në nenin 262,4 parasheh se detori përgjigjet për pamundësi të
pjesshme ose të plotë të përmbushjes edhe pse për këtë pamundësi nuk është
fajtor, nëse është shkaktuar pas ardhjes së tij në vonesë, për të cilën
përgjigjet. LMD-RKr, te faji i kreditorit në nenin 250 sanksionon se, kur për

61
dëmin e shkaktuar ose për madhësinë e tij ose për vështirësimin e pozitës së
detorit ekziston faji i kreditorit ose personit për të cilin përgjigjet ai,
shpërblimi i dëmit zvogëlohet proporcionalisht. Madje, në nenin 526,1 të
KC-RSH parashihet se, detyra shuhet kur ekzekutimi i saj bëhet i pamundur
pa fajin e detorit dhe para se ky ka ardhur me vonesë. LMD-RK në nenin
485,3 parasheh se dhuruesi nuk ka të drejtë të kërkojë që të përmbush
detyrën nëse përmbushja e saj bëhet e pamundur pas lidhjes së kontratës pa
fajin e të dhuruarit. Te LMD-RK kur është fjala për subrogimin në lëmin e
sigurimit në nenin 960,2 parashihet se, në qoftë se për shkak të fajit të
siguruarit është bëre e pamundur kjo bartje e të drejtave në sigurues tërësisht
ose pjesërisht, siguruesi në masën gjegjëse nga detyrimi i vet ndaj të
siguruarit.6.
Në aksidentet e shkaktuara me mjete motorike në komunikacionin publik
faji është parimisht kusht i përgjegjësisë për dëmin dhe në mënyrë të
dukshme vjen në shprehje. Kështu LMD në nenin 178,1 parasheh se, në rast
të aksidentit të shkaktuar me mjete motorik në qarkullim i cili është
shkaktuar ekskluzivisht me fajin e një pronari, zbatohen rregullat sipas
bazës së fajit. Dispozitë të njëjtë ka LMD-RKr neni 1072,1, LMD-RK neni
159,1, LMD-RM neni 164,1.Meqë LMD –RKr në nenin 1072,1 parasheh se
kur dëmi është shkaktuar nga dy apo më tepër mjete motorike në lëvizje,
tërë dëmin heq pronari i mjetit i cili është ekskluzivisht fajtor për ngjarjen e
dëmshme. Kjo dispozitë vërtetohet në praktikën gjyqësore (iurisprudentia,
jurisprudence).Në këtë kuptim edhe është thënë :” Sipas dispozitës së nenit
178,1 të LMD “dëmtuesi është i detyruar të dëmtuarit të mjetit motorik të
shpërblej dëmin, shkaktimin e të cilit ka kontribuar me fajin e vet. Pasi që
paditësi ka evituar dëmin e shkaktuar automobilit të vet udhëtar ai ka të
drejtë në shpërblimin e dëmit të dëmtuarit në lartësi të shpenzimeve të cilat
ka pasuar për vërtetimin e dëmtimeve në mjetin motorik “ 7.
Në këtë materie, LMD në nenin 178,2 sanksionon se nëse ekziston faji i
dyanshëm, çdo pronar përgjigjet për dëmin në tërësi të cilën ata kanë pësuar
në proporcion me shkallën e fajit. Këtë dispozitë ka LMD-RKr-së në nenin
1072,2,LMD-RK-së, neni 159,2, LMD-RM-së neni 164,1,2. Kjo dispozitë
gjithashtu vërtetohet në praktikën gjyqësore pa ndonjë problem. Kështu në
një rast edhe është thënë:” Në qoftë se ekziston faji i dyanshëm çdo pronar
përgjigjet për dëmin të cilin ata kanë pësuar në proporcion me shkallën e
fajit të vet “ 8. Në këtë rast proporcioni i shkallës së fajësisë çmohet në çdo
rast konkret nga ana e gjykatës me ndihmë të konsiderueshme edhe të
ekspertit gjyqësor nëse ka nevojë.

62
Dh. FAJI I KREDITORIT DHE SHPËRBLIMI I DËMIT
Ka ligje që kanë parasysh fajin e kreditorit andaj edhe përgjegjësinë e tij për
shpërblimin e dëmit. Kur kështu themi, atëherë mendojmë në dispozitat e
LMD-së neni 267, KC-RSH nenet 491 dhe 493, LMD-RK neni 250, LMD-
RM neni 256. Nga këto dispozita rrjedh padyshim konstatimi se kur
ekziston faji ose sjellje e fajshme e kreditorit në marrjen e përmbushjes së
detyrimit nga detori atëherë kuptohet se ai do të heq pasojat e sjelljes së vet.
Duke pasur parasysh vlerën praktike dhe teorike të kësja çështjeje juridike,
ne do të analizojmë sipas një radhe të kuptueshme këto çështje që shtron
dhe inicion kjo materie.
LMD në nenin 267 te faji i kreditorit parasheh se, kur për dëmin e
shkaktuar ose për vëllimin (lartësinë e) e tij ose për rëndimin e pozitës së
detorit ekziston faji i kreditorit ose personave për të cilët ai përgjigjet,
shpërblimi zvogëlohet proporcionalisht. Në KC-RSh, në nenin 491, te
vonesa e kreditorit, thuhet se kreditori është në vonesë kur pa ndonjë shkak
të ligjshëm nuk pranon ekzekutimin e detyrimit nga ana e detorit ose as që
për shkak të rrethanave të krijuara në bazë të fajit të tij nuk përmbush
detyrimin ndaj detorit, pa të cilin ky nuk mund të ekzekutoj detyrimin e tij.
Kurse në nenin 493 të KC-RSH ceket se, kur dëmi i ardhur nga
mosekzekutimi i detyrimit është shkaktuar ose është shtuar edhe nga
veprimet ose mosveprimet me fajin e kreditorit, ose kur ky nuk ka treguar
kujdesin e duhur për pakësimin e këtij dëmi, gjykata sipas rastit mund të
pakësoj shumën e shpërblimit të dëmit ose të shkarkoj krejtësisht debitorin
nga detyrimi për shpërblimin e tij..LMD-RK në nenin 250 te faji i kreditorit
parasheh se, kur për dëmin e shkaktuar ose për madhësinë e tij, ose për
vështirësimin e pozitës së debitorit, ekziston faji i kreditorit ose personit për
të cilin përgjigjet ai, shpërblimi zvogëlohet proporcionalisht. Madje, LMD –
RKr-së neni 184,1 konstaton se çka shkaktohet konkretisht kur kreditori
vjen në vonesë. Aty thuhet se kreditori vjen në vonesë nëse pa arsye të
bazuar refuzon që ta marrë përmbushjen ose me sjelljen e vet pengon këtë
përmbushje. Këtë dispozitë ka LMD-RM neni 256 në mënyrë të njëjtë. 9.

e. BAZA JURIDIKE E PËRGJEGJËSISË PËR DËMIN SIPAS FAJIT

NË QARKULLIMIN JURIDIK
Sipas rregullave të kësaj baze juridike të përgjegjësisë, faji në raste dhe
situata të ndryshme është rrethanë relevante dhe me themel i cili mundëson
gjykatës që të nxjerr vendim për shpërblimin e dëmit të caktuar. Kuptohet
këtu gjykata për zgjidhjen e çështjes duhet të ndërmarrë veprime të
nevojshme për sajimin e përgjegjësisë për dëmin e shkaktuar ose jo. Për

63
ilustrim të kësaj do të cekim disa nga këto raste që ilustrojnë konstatimet e
lartpërmendura.
KC-RSH në nenin 617,1,2 te publikimet mashtruese ose të pasakta
parasheh dispozita të caktuara. Në al.1 të këtij neni parashihet se, kur
vërtetohet se një person ka përgjegjësi ndaj një personi tjetër për shkak se ka
publikuar të dhëna të pasakta, jo të plota ose mashtruese, gjykata me
kërkesën e personit të dëmtuar detyron personin tjetër që të publikoj një
përgënjeshtrim, në mënyrë që ajo do ta quante të përshtatshme. Ndërkaq në
al.2 të këtij neni gjithashtu parashihet se gjykata mund të urdhëroj
publikimin e përgënjeshtrimit edhe kur vërtetohet se publikimi i të dhënave
nuk është i paligjshëm dhe i kryer sipas fajit, se autori i tyre nuk kishte
dijeni për karakterin e pasaktë ose të paplotë të këtyre të dhënave. Madje në
nenin 618,1 të këtij kodi te përgjegjësia e punëdhënësit shtrohen dy çështje
me rëndësi. Çështja e parë është në al.1 të këtij neni ku thuhet se,
punëdhënësi është përgjegjës për dëmin e shkaktuar të tretëve me fajin e
punonjësve që janë në shërbim të tij gjatë ushtrimit të detyrave që janë
besuar prej tij. Çështja e dytë është në al.2 të këtij neni ku parashihet,
personi juridik është përgjegjës për dëmin e shkaktuar nga organet e tij në
kryerjen e detyrave të tyre. Në nenin 620 te përgjegjësia e përfaqësuesit,
sanksionohet se, në qoftë se veprimtaria e përfaqësuesit në ushtrimin e
pushteteve që i janë caktuar, sjell një përgjegjësi me faj ndaj një të treti, i
përfaqësuari është gjithashtu përgjegjës ndaj këtij personi. Në nenin 624 të
këtij kodi te përgjegjësia për mjedisin sanksionohet personi që me faj ka
cenuar mjedisin, duke e keqësuar, ndryshuar ose dëmtuar atë, tërësisht ose
pjesërisht, detyrohet të shpërblej dëmin e shkaktuar. Në nenin 636 të këtij
kodi sanksionohet gjithashtu përgjegjësia për dëmin e shkaktuar. Aty thuhet
se, personi që ka vepruar në mënyrë të paligjshme (kundërligjshme) sipas
dispozitës së sipërme, është përgjegjës për dëmin e shkaktuar përveç kur
provon se nuk ka faj për ardhjen e tij. Në nenin 639 te konkurrenca e
pandershme në al.1 të këtij neni parashihet vendimi që vërteton veprimet e
konkurrencës së pandershme, ndalon vazhdimin e tyre dhe përcakton masat
e nevojshme me qëllim që të zhduken pasojat, kurse në al.2 të këtij neni
sanksionohet se, në qoftë se këto veprime janë kryer me faj, personi që i ka
kryer detyrohet që të shpërblej dëmin. Madje në nenin 644 të këtij kodi
parashihet se, kur personi që ka kryer veprimin ose mosveprimin e
paligjshëm krahas dëmit të shkaktuar ka pasur edhe një përfitim të dukshëm,
gjykata me kërkesën e palës së dëmtuar duke pasur parasysh natyrën e
dëmit, shkallën e fajësisë e rrethanat e tjera të çështjes, mund të llogaris në
shpërblimin e dëmit tërësisht apo pjesërisht përfitimin. Kurse në nenin 651
të këtij kodi, te gjirimi i punëve të të tjerëve gjithashtu merr parasysh fajin

64
për sajimin e përgjegjësisë. Në al.2 të këtij neni sanksionohet se gjykata,
duke marrë parasysh rrethanat të cilat kanë ndikuar tek gjeruesi për ta marë
përsipër gjerimin, mund të pakësoj (të zvogëloj) shpërblimin e dëmit që
është shkaktuar në bazë të fajit të tij.10.
LMD-RKr në nenin 1070,2 te përgjegjësia në rast të shfrytëzimit të
paautorizuar të mjetit motorik parasheh se, pos shfrytëzuesit të paautorizuar
solidarisht me te përgjigjet edhe pronari i mjetit motorik nëse me fajin e vet
ose të personave të cilët kanë qenë dashur të kujdesen për automjetin ka
mundësuar shfrytëzimin e pa autorizuar të automjetit. Madje në nenin 1109
të këtij ligji te regresi i paguesit sanksionon këto çështje. Pra, në al.2 të këtij
neni se sa është pjesa e çdo njërit detor, gjykata cakton duke pasur parasysh
peshën e fajit të tij dhe peshën e pasojave të cilat kanë rrjedhur nga
veprimtaria e tij, gjegjësisht nga lëshimet e tij.

ë. FAJI SI BAZË E PËRGJEGJËSISË PËR DËMIN E SHKAKTUAR

NË DISA KONTRATA
Në shumë kontrata në qarkullimin e mallrave dhe në dhënien e shërbimeve,
faji vjen në shprehje për sajimin e përgjegjësisë për dëmin e shkaktuar, ose
ai merret parasysh për rritjen ose zvogëlimin e lartësisë së shpërblimit të
dëmit në rast të cenimit të kontratës. Këto raste janë më se evidente, që
sanksionohen në dispozitat e KC, LD, LMD dhe në ligjet tjera në lëmin e
drejtës së detyrimeve dhe më gjerë. Duke pasur parasysh vlerën teorike dhe
praktike të tyre ne do të mundohemi që sipas një radhe të caktuar të
analizojmë këto çështje në disa kontrata në qarkullimin e mallrave dhe në
dhënien e shërbimeve. Kuptohet këtu nuk pretendojmë të cekim të gjitha
rastet që sajimin e përgjegjësisë e mbështesin në rregullat e kushtit subjektiv
të përgjegjësisë siç është faji.
Në KC-RSH, në nenin 715,5 te kontrata e shitjes, sanksionohet se, shitësi
nuk përgjigjet për të metat e sendeve të cilat, në momentin e përfundimit të
kontratës, blerësi i dinte ose për të cilat nuk ka marrë dijeni për fajin e vet,
përveç kur të metat kanë të bëjnë me cilësinë që sendet duhet të kishin pasur
sipas kontratës ose sipas njoftimit të shitësit. Në nenin 865,1 te kontrata mbi
veprën parashihet se, porositësi mund të kërkoj që deformimet ose të metat
të eliminohen me shpenzimet e sipërmarrësit ose që çmimi të zbritet
proporcionalisht duke ruajtur të drejtën e shpërblimit të dëmit në rast se
sipërmarrësi ka faj (është fajtor). Në nenin 870 te zgjidhja e kontratës dhe
pasojat juridike të këtij kodi parashihet se, kur materiali që i është dhënë
sipërmarrësit nga porositësi, ose kur vepra e përgatitur me këtë material
humbet ose dëmtohet, si dhe kur përfundimi i veprës bëhet i pamundshëm
pa fajin e asnjërit prej tyre, por në çdo rast pas sipërmarrësi të jetë në vonesë

65
për dorëzimin e veprës, ky është i detyruar ti shpërblej porositësit vleftën e
materialit dhe nuk ka të drejtë të kërkojë prej tij që ti paguaj punën e kryer.
Kurse në nenin 871 të këtij kodi sanksionohet se, kur vepra e përgatitur me
material të sipërmarrësit humbet ose dëmtohet, si dhe kur përfundimi i saj
bëhet i pamundshëm parasë të ketë mbaruar (skaduar) afati për dorëzimin e
veprës, por në çdo rast pa fajin e asnjërit prej tyre, sipërmarrësi nuk ka të
drejtë t`i kërkojë porositësit që ti paguaj vleftën e materialit dhe punën e
kryer. Në nenin 872 të këtij kodi sanksionohet se, kur vepra e përgatitur me
material të sipërmarrësit humbet ose dëmtohet, si dhe kur përfundimi i saj
bëhet i pamundshëm pa fajin e sipërmarrësit ose të porositësit, por pasi
porositësi është në vonesë për marrjen e veprës në dorëzim, ky detyrohet t`i
paguajë sipërmarrësit vlerën e materialit dhe punën e kryer.11.
KC-RSH në nenin 1007 te kontrata mbi depozitin në hotel parasheh se,
hotelierët janë përgjegjës për dëmtimin, shkatërrimin ose humbjen e
sendeve që klientët kanë sjellë në hotel pa e cekur marrjen parasysh të fajit
si kriter subjektiv për sajimin e përgjegjësisë për dëmin e shkaktuar. Në
alinenë e fundit të këtij neni ky kod parasheh se, përgjegjësia që përmend ky
nen kufizohet në vleftën e asaj që është vjedhur, dëmtuar ose humbur me
ekuivalentin e njëqindfishit të çmimit të qirasë së banimit për 1 ditë. Siq
mund të vërehet në këtë dispozitë nuk kemi mbështetjen në fajin e hotelierit
as në fajin e klientit për sajimin eventual të përgjegjësisë për dëmin ose për
zvogëlimin e dëmit që ka pësuar klienti. Ndërkaq, në nenin 1062 të këtij
kodi te përgjegjësia e franshizinmarësit ceket se, franshizing dhënësi
përgjigjet për qenien e të drejtave dhe të njohurive të programit te detyrimet
franshize. Në rast se të drejtat nuk do të ekzistonin ose në qoftë se
franshizing dhënësi do të shkelte detyrimet tjera kontraktore në mënyrë të
fajshme, franshizmarësi ka të drejtë të pakësoj shpërblimin. Shuma e
pakësuar duhet të vendoset me kompetencë me anën e një eksperti të
paanshëm. Franshizmarësi mund të kërkoj shlyerjen e dëmit të shkaktuar
nga mosqenia e elementeve të programit të detyrimeve ose nga cenimi sipas
fajit të kontratës nga ana e franshizdhënësit. Në nenin 1063 të këtij kodi
parashihet se, franshizdhënësi mund të kërkoj shpërblimin e dëmit të
shkaktuar nga cenimi sipas fajit të kontratës, në veçanti nga zbatimi i
pamjaftueshëm i programit te detyrave të franshizës, nga ana e
franshizmarësit. 12.
LMD-RKr në nenin 109,4 te dorëzania përcakton se, dorëzani përgjigjet për
çdo rritje të detyrave e cila do të shkaktohet me vonesë të detorit ose me
fajin e detorit, nëse ndryshe nuk është kontraktuar. Madje, në nenin 119,1
te lirimi i dorëzanit për shkak të humbjes së sigurimit thuhet se, në qoftë se
kreditori lëshon pengun ose ndonjë të drejtë tjetër me të cilin ka qenë e

66
siguruar përmbushja e kërkesës së tij ose e humb me fajin e vet dhe kështu
pamundëson bartjen e kësaj të drejte në dorëzanin, ky lirohet nga detyra e
vet ndaj kreditorit për aq sa ka mundur të fitoj me realizimin e asaj të drejte.
Kurse, te e drejta në përmbushjen e para afatit në nenin 175,3 sanksionohet
se, kreditori ka të drejtë të kërkoj përmbushjen para afatit nëse detori nuk ka
dhënë sigurimin e premtuar ose nëse në kërkesë të tij nuk ka plotësuar
(përmbushur) sigurimin e zvogëluar pafajin e tij, dhe kur afati është
kontraktuar ekskluzivisht në interes të tij. Mirëpo në nenin 197,3 të këtij
ligji te mungesa e reciprocitetit thuhet se, kush ka dhënë sendin e vet në
peng për detyrën e huaj, mund të kërkoj nga kreditori që ta kthej sendin e
pengut kur plotësohen me supozimet për shuarjen e asaj detyre me
kundërshtim, kur kreditori lëshon me fajin e vet të bëjë kundërshtimin. Në
nenin 323,2 të këtij ligji te pasojat e nulitetit, parashihet se, kontraktuesi i
cili është fajtor për lidhjen e kontratës nule, është përgjegjës kontraktuesit të
vet për dëmin që pëson për shkak të nulitetit të kontratës nëse ky nuk ka
ditur ose sipas rrethanave të rastit nuk ka mundur që të dijë për ekzistimin e
shkakut të nulitetit. Në nenin 514,1 të këtij ligji, te përgjegjësia për
dëmtimin dhe asgjësimin e sendit thuhet se, shërbim-marrësi përgjigjet për
dëmtim dhe zhdukje të sendit nëse janë shkaktuar me fajin e tij, kurse nëse
sendin ka dhënë në shërbim-marrje pa pëlqimin e shërbim-dhënësit edhe kur
janë shkaktuar rastësisht. Madje në nenin 555 të këtij ligji te zgjidhja e
kontratës dhe zvogëlimi i qesimit për shkak të mosmirëmbajtjes, parashihet
se, nëse gjatë kohës së zgjatjes së qesimit, sendi arrin në gjendje të tillë që
nuk mund t`i shërbej të përdorimit kontraktuar ose nëse për shkak të
riparimeve të nevojshme përdorimi i tij në masë të konsiderueshme dhe për
kohë më të gjatë është zvogëluar, qiramarrësi ka të drejtë në zvogëlimin e
qesimit si dhe në zgjidhjen e kontratës nëse sendi nuk aftësohet për
përdorim në afat të kuptueshëm. Te kontrata mbi ndërtimin, konkretisht në
nenin 636 të këtij ligji te regresi, në tri raste thirren në rregullat e fajit. Rasti
i parë është në al.1 të këtij neni ku thuhet se, kur për dëmin janë përgjegjës
kryesi i punëve, projektuesi dhe pronari i cili kryen mbikëqyrjen,
përgjegjësia e çdo njërit prej tyre caktohet në proporcion me fajin e tyre.
Rasti i dytë është në al.2 të këtij nenin ku ceket se, projektuesit të cilit i
është besuar edhe mbikëqyrja mbi kryerjen e punëve të planifikuara,
përgjigjet edhe për mungesat në punët e kryera të shkaktuar me fajin e
kryesit të punëve., nëse ka mundur të vërejë me mbikëqyrje të
ndërgjegjshme të punëve, mirëpo ka të drejtë të kërkojë nga kryesi i punëve
shpërblimin gjegjës. Rasti i tretë është në al.3 të këtij neni ku ceket se,
personi i cili kryen mbikëqyrjen përgjigjet edhe për mungesat në punët e
kryera të shkaktuar me fajin e kryesit të punëve, nëse ka mundur që të shoh

67
me mbikëqyrje të ndershme të punëve, mirëpo ka edhe të drejtë që të
kërkojë edhe nga kryesi i punëve shpërblimin gjegjës.13.
Madje, te ortakëria në nenin 649,1 të këtij ligji parashihet se, ortaku
përgjigjet për dëmin të cilin i shkakton ortakërisë, përveç nëse provon se
dëmi është shkaktuar pa fajin e tij. Në nenin 652,3 të këtij ligji te heqja dorë
nga ortakëria ceket se, kontrata mbi ortakërinë e lidhur për kohë të caktuar,
mund të denoncohet para skadimit të asaj kohe vetëm nga arsyet me rëndësi,
kurse posaçërisht për shkak të cenimit të detyrave esenciale nga kontrata
mbi ortakërinë të cilën me qëllim ose nga pakujdesia bën ortaku tjetër për
shkak të pamundësisë së përmbushjes se detyrës së tillë ose vdekjes,
gjegjësisht tërheqjes së ortakut nga i cili veçanërisht në tërësi varej kryerja e
punëve të ortakërisë. Kurse në nenin 683,1 të këtij ligji, te humbja dhe
dëmtimi i dërgesës sanksionohet se, transportuesi përgjigjet për humbjen e
plotë ose të pjesshme dhe dëmtimit të dërgesës nga momenti i marrjes deri
te dorëzimi i tij, përveç nëse nuk provon se dëmi është shkaktuar pa fajin e
tij. Mirëpo, në nenin 737,3 të këtij ligji te hotelieri si depozitë-marrësi
(depozitari) thuhet se, hotelieri ka borxh shpërblimin e plotë nëse mysafiri
ka dorëzuar sendin në ruajtje, ku dëmi është shkaktuar me fajin e tij ose me
fajin e personit për të cilin ai përgjigjet. Në nenin 740 të këtij ligji, te detyra
e mysafirit që të paraqesë dëmin sanksionohet se, mysafiri është i detyruar
të paraqes humbjen, asgjësimin ose dëmtimin e sendeve kur kupton për ta,
përndryshe ka të drejtë në shpërblimin vetëm nëse provon se dëmi është
shkaktuar me fajin e hotelierit ose personit për të cilin ai përgjigjet. Në
nenin 745,1 të këtij ligji te përgjegjësia e magazionuesit sanksionohet se,
magazionuesi përgjigjet për dëmin në mallin, përveç nëse provon se dëmi
është shkaktuar nga fuqia madhore, me fajin e depozituesit, me të metat ose
me vetitë natyrore të mallit dhe me ambalazh jo të rregullt. Madje në nenin
773,1 të këtij ligji, te pagimi i shpenzimeve dhe krijimi i detyrave thuhet se
urdhërdhënësi është i detyruar ta shpërblej urdhër-marrësin, edhe nëse
angazhimi i tij pa fajin e tij nuk ka pasur sukses, të gjitha shpenzimet të
nevojshme të cilat i ka bërë për ekzekutimin e urdhrit me kamatë prej ditës
kur janë bërë. Në nenin 776,2 të këtij ligji te pagimi i shpërblimit parashihet
se nëse urdhërdhënësi pa fajin e vet vetëm pjesërisht ka kryer urdhrin, ka të
drejtë në pjesën proporcionale të shpërblimit, dhe në nenin 842,1 të këtij
ligji te përgjegjësia e ndërmjetësuesit sanksionohet se ndërmjetësuesi
përgjigjet për dëmin të cilën do ta pësonte njëra palë ose tjetra ndërmjet të
cilave ka ndërmjetësuar, cili do të ndodhte për atë sepse ka ndërmjetësuar
për personin me paaftësi punuese për paaftësinë e të cilit ka ditur ose ka
mundur që të dijë, ose për personin për të cilin ka ditur ose ka mundur që të

68
dijë se nuk ka mundur që të përmbush detyrat nga kontrata, dhe në
përgjithësi për çdo dëm të shkaktuar me fajin e tij.14.
Në të drejtën kontraktore LMD-RK ka bukur shumë raste kur baza juridike
e përgjegjësisë për dëmin është sipas fajit (përgjegjësia subjektive,
përgjegjësia për veprimet e veta).Kështu në nenin 506 te shpërblimi i dëmit
për shkak të zgjedhjes së kontratës sanksionohet se kur shitja është zgjidhur
për shkak të cenimit të kontratës nga njëra palë kontraktuese, pala tjetër ka
të drejtë në shpërblim të dëmit të cilën atë pëson sipas rregullave të
përgjithshme për shpërblimin e dëmit të shkaktuar nga cenimi i kontratës.
Madje në nenin 651,2 te ndryshimi i çmimit të kontratës, te kontrata mbi
ndërtimin, parashihet se nëse ne rastin kur kryesi i punëve me fajin e vet
nuk ka kryer punët në afat të paraparë me kontratë ai mund të kërkojë rritjen
e çmimit të punëve, në qoftë se në kohën ndërmjet lidhjes së kontratës dhe
ditës kur sipas kontratës është dashur që të përfundoheshin punët e
elementeve në bazë të të cilave është caktuar, kështu që ky do të duhej sipas
çmimeve të reja të këtyre elementeve të ishte më i madh për më se 5 %.
Ndërkaq në nenin 661 te regresi në kontratën mbi ndërtimin, prezencën e
fajit kemi në dy situata. Situata e parë është në al.1 të këtij nenin, ku
thuhet, se kur për dëmin janë përgjegjës kryesi dhe projektuesi, përgjegjësia
e secilit prej tyre caktohet sipas madhësisë së fajit të tij. Situatë e dytë është
në al.2 të këtij nenin ku parashihet se, projektuesi që ka hartuar projektin e
godinës dhe të cilit i është besuar mbikëqyrja e kryerjes së punëve të
planifikuara, përgjigjet edhe për mungesat në punët e kryera të shkaktuar
sipas fajit të kryesit të punëve, në qoftë se ka mundur të vinte re me
mbikëqyrjen normale dhe të arsyeshme të punëve, por ka të drejtë të kërkojë
nga kryesi i punëve shpërblimin gjegjës. Te kontrata mbi transportin e
sendeve në nenin 676,4 transportuesi ka të drejtë në pagimin e shpenzimeve
që janë shkaktuar për shkak të pagesave të krijuara (të dalura) pa fajin e tij.
Te depoziti hotelier në nenin 738,3 thuhet se, hotelieri ka për detyrë në
shpërblim të plotë në qoftë se mysafiri ia ka dorëzuar sendin në ruajtje dhe
në qoftë se dëmi është shkaktuar në bazë të fajit të tij ose të personave për të
cilët ai përgjigjet. Në nenin 740 të këtij ligji te detyra e mysafirit për të
paraqitur dëmin thuhet se, mysafiri ka për detyrë të paraqes humbjen ose
dëmtimin e sendeve posa të kuptojë për to, përndryshe ka të drejtë për
shpërblimin e dëmit vetëm në qoftë se provon se dëmi është shkaktuar sipas
fajit të hotelierit ose të personave për të cilët ai përgjigjet. Madje, në nenin
745,1 te përjashtimi i përgjegjësisë dhe disa detyra të magazionierit,
sanksionohet se magazinieri përgjigjet për dëmin në mallin, përveç nëse
provon se dëmi është shkaktuar për shkak të rrethanave që nuk ka mund që

69
të shmangen ose të evitohen, ose është shkaktuar me fajin e dhënësit, të
mungesave ose të vetive natyrore të mallit dhe ambalazhit jo të rregullt.
Në nenin 773,1 te pagimi i shpenzimeve dhe marrja e detyrave parashihet
se, dekret-dhënësi ka për detyrë të shpërblej dekret-marrësin, edhe atëherë
kur mundi i tij pa fajin e tij nuk ka pasur sukses, të gjitha shpenzimet e
nevojshme që ka bërë për kryerjen e dekretit, me kamatë nga dita kur janë
bërë. Në nenin 774 te shpërblimi i dëmit thuhet se dekret-dhënësi ka për
detyrë t`ia shpërblejë dekret-marrësit dëmin të cilin ky ka pësuar pa fajin e
vet në përmbushjen e dekretit. Kurse te kontrata mbi pengun në nenin 831,2
thuhet se, urdhërdhënësi ka zgjidhur kontratën për shkak të fajit të
përfaqësuesit tregtar. Në nenin 833,5 te ndalimi i konkurrencës pas zgjidhjes
së kontratës sanksionohet se nëse përfaqësuesit tregtar është zgjidhur
kontrata pa fajin e urdhërdhënësit dhe ndalimi i konkurrencës pas zgjidhjes
së kontratës ka qenë pjesë e marrëveshjes së kontratës, përfaqësuesi tregtar
mundet brenda një muaji pas zgjidhjes së kontratës të dorëzoj një deklaratë
me shkrim urdhërdhënësit ku e njofton se përfaqësuesi tregtar nuk do të
respektoj ndalimin e konkurrencës. Madje, në nenin 841 te përgjegjësia e
ndërmjetësuesit thuhet se ndërmjetësuesi përgjigjet për dëmin të cilin do të
pësonte njëra ose tjetra palë ndërmjet të cilëve ka ndërmjetësuar e që do të
shpërblehej për arsye se ka ndërmjetësuar për personin për të cilin ka ditur
ose ka mundur që të dijë, se nuk do të mund të kryej detyrat nga kjo
kontratë dhe në përgjithësi për çdo dëm të shkaktuar me fajin e tij. Te
subrogimi në nenin 960,2 thuhet se, në qoftë se në bazë të fajit të siguruarit
është bërë i pamundur kjo bartje e drejtave te siguruesi në tërësi ose
pjesërisht, siguruesi lirohet në masën gjegjëse nga detyra e vet ndaj të
siguruarit. Në nenin 1014,4 te vëllimi i përgjegjësisë së dorëzanit parashihet
se dorëzani përgjigjet edhe për çdo shtim të detyrës e cila do të krijohet nga
vonesa e detorit ose në bazë të fajit të detorit, në qoftë se nuk është
kontraktuar ndryshe.15.

f. BAZA JURIDIKE E PËRGJEGJËSISË PËR DËMIN NË

PRAKTIKËN GJYQËSORE
Në praktikën gjyqësore ka bukur shumë raste kur kjo bazë e përgjegjësisë
për dëmin vjen në shprehje. Kjo është mirë sepse fajtori për dëmin e
shkaktuar duhet të përgjigjet. Kjo i kontribuon sigurisë juridike, krijimit të
besimit në gjyqësi dhe vetëdijesimit të qytetarëve që të mos ndermirën
veprime që mund të shkaktojnë dëm tjetrit. Duke marrë parasysh vlerën
teorike dhe praktike të këtyre çështjeve që cekëm më sipër ne do të
analizojmë sipas një radhe disa raste në praktikë nga kjo lëmi që si duket ka
edhe vlerë të veçantë.

70
1. Kështu kemi një rast te kontrata mbi mbajtjen e përjetshme kur pala e
fajshme nuk mund të kërkojë zgjidhjen e kësaj kontrate. Në vendim edhe
thuhet :” E drejta në zgjidhjen e kontratës për mbajtjen e përjetshme nuk
i takon palës te e cila faji për çrregullimin e marrëdhënieve udhëzon në
keqpërdorimin e të drejtave (abusus iuris, l`abaut d`droit) duke shkaktuar
çrregullim të marrëdhënieve me qëllim që jeta e përbashkët, gjegjësisht
kontaktet të bëhen të padurueshme dhe që kontrata të zgjidhet. “ 16. Në
këtë kontratë zbatohet rregulla e vjetër dhe e mirë se fajtorit nuk i lejohet
që të realizoj ndonjë të drejtë në marrëdhëniet kontraktore dhe në
marrëdhëniet tjera sepse kjo e drejtë i takon palës së pafajshme që të
realizoj nën kushtet e caktuara.
2. Në një rast tjetër kemi përgjegjësin e avokatit për dëmin e shkaktuar
sipas fajit. Në vendim të gjykatës është thënë :” Avokati përgjigjet sipas
standardit të përgjegjësisë së rritur profesionale i cili është mbi
standardin e kujdesit të njeriut të rëndomtë. Avokati me ndërmjetësimin e
të cilit pala ka lidhur punën juridike të ndaluar, është i detyruar që palës
të shpërblej dëmin në tërësi i cili për te rrjedh nga ajo kontratë. “ 17. Ja
pra avokati në këtë rast përgjigjet për dëmin e shkaktuar sepse ka lejuar
si person i autorizuar që të lidhet kontrata e ndaluar. Këtu sipas rregullës
ai duhet të respektoj standardin e përgjegjësisë së rritur profesionale i cili
standard është mbi kujdesin e njeriut të rëndomtë. Ky në këtë rast nuk ka
treguar kujdesin e duhur por ka cenuar këtë kujdes andaj edhe sajohet
përgjegjësia e tij për dëmin e shkaktuar.
3. Në të drejtën e punës, punëtori ka të drejtë të kërkojë zgjidhjen gjyqësore
të kontratës së punës kur gjykata ka vërtetuar se denoncimi i kontratës
mbi punën që i dhënë nga punëdhënësi ka qenë i ndaluar (i
kundërligjshëm). Kështu edhe rreth këtij konstatimi në praktikën
gjyqësore është thënë :” Punëtori ka të drejtë të kërkojë zgjidhjen
gjyqësore të kontratës së punës në rast se gjykata ka vërtetuar se
denoncimi i kontratës mbi punën të cilën punëdhënësi ka dhënë
punëtorit, ka qenë e ndaluar “ 18. Këtu është rregulla se denoncimi i
kësaj kontrate dhe çdo kontratë tjetër mund të bëhet vetëm nën kushtet e
parapara dhe në pajtim me dispozitat ligjore. Në këtë rast kjo nuk është
respektuar por punëdhënësi ka bërë denoncimin e punëtorit nga puna në
kundërshtim me ligjin ose në mënyrë të ndaluar.
4. Te padia Pauliana kur detori ka ditur ose ka pasur mundësi që të dijë se
veprimi i ndërmarrë ka pasur për qëllim dëmtimin e kreditorit, atëherë ky
qëllim konsiderohet qëllim i ndaluar. Në këtë drejtim kjo çështje edhe
vërtetohet në praktikën gjyqësore :” Te disponimi pa shpërblim juridik, e
këtillë është edhe dhurata sipas ligjit (ex lege), konsiderohet se detori ka
ditur se me disponim të ndërmarrë i shkaktohet dëm kreditorit, kurse për
71
 bazueshmërinë e sulmit, nuk kërkohet që për personin e tretë kjo ka qenë
ose ka mundur të jetë e njohur “ 19. Këtu është fjala te veprimi juridik pa
shpërblim te kontrata mbi dhuratën. Kur është në pyetje veprimi sipas
ligjit, konsiderohet se detori ka ditur ose ka pasur mundësi që të dijë se
nga ky veprim do të shkaktohet dëm kreditorit. Andaj kur një person ose
detori ka ditur dhe ka pasur mundësi që të dijë se me veprimin e vet do të
dëmtoj kreditorin dhe atë bën atëherë ai përgjigjet për dëmin e shkaktuar
edhe nuk kërkohet që personi i tretë ka qenë ose ka mundur të jetë
veprim i njohur.
5. Në aktivitetin sportiv në rast të lëndimit të lojtarit me qëllim, për dëmin
përgjigjet klubi i futbollit sipas parimit të fajit. Andaj në vendimin
gjyqësor edhe është thënë :” Klubi i futbollit përgjigjet sipas parimit të
fajit për dëmin të cilin lojtari e ka pësuar me lëndim gjatë kohës së
ndeshjes (lojës)”.
Kur dëmin ka shkaktuar lojtari i kundërshtarit me qëllim ose me cenimin
e rëndë të rregullave të lojës, përgjigjet ai lojtar kurse solidarisht me te
edhe klubi i futbollit ose organizatori nëse në përgatitjen e lojës ose gjatë
lojës nuk i kanë ndërmarrë masat që loja të rrjedh në frymën pozitive ose
në pajtim me rregullat e lojës. “ 20. Në këtë rast dëmtuesi përgjigjet sipas
fajit sepse me qëllim ka shkaktuar dëm tjetrit. Ky rast është në lëmin e
sportit andaj edhe pos këtij solidarisht për dëmin përgjigjet edhe klubi i
futbollit ose organizatori i lojës nëse vërtetohet se në përgatitje ose gjatë
lojës nuk janë ndërmarrë masa që loja të rrjedh ashtu siç rregullat
parashohin.

g. SA DËSHMOHET NË PRAKTIKËN GJYQËSORE BAZA

JURIDIKE E PËRGJEGJËSISË PËR DËMIN E SHKAKTUAR
SIPAS FAJIT
Me dozë të mjaftueshme të sigurisë mund të thuhet se baza e përgjegjësisë
për dëmin sipas fajit (përgjegjësia subjektive, përgjegjësia për veprimet e
veta) është prezentë sa duhet si një lloj i veçantë i përgjegjësisë civile
(responsabilite civil, civil liability). Me këtë plotësohen të gjitha kërkesat e
kësaj baze të përgjegjësisë për dëmin, çka si duket është normale sepse
sajohet përgjegjësia për dëmin ngase shkaktuesi i dëmit është fajtor për të.
Këtë po themi ngase sipas rregullës, ai i cili është fajtor për dëmin, ai edhe
përgjigjet për te, kurse ai që ka kontribuar shkaktimit të dëmit, ai përgjigjet
për dëmin sipas shkallës së fajit të vet. Në lartësi të shpërblimit të dëmit, kur
dëmi është rrjedhim i veprimit me dashje (dolus) ose nga pakujdesia e rëndë
(culpa lata) sajon përgjegjësin e plotë për dëmin, kurse shkallët tjera të fajit
sajojnë përgjegjësin më të ultë të shpërblimit të dëmit.

72
Duke analizuar praktikën gjyqësore, kjo bazë juridike e përgjegjësisë për
dëmin shpesh herë dëshmon të kundërtën, sepse ndodh që fajtori për dëmin
nuk përgjigjet. Këtë kur themi, kemi parasysh rastet në gjyqësinë tonë, p.sh
te përgjegjësia e ndarë kemi çmuarjen e gabuar në rastet e ndryshme. Kur
këtë themi kemi parasysh rastin e KEK-ut i cili për nevoja të veta hap një
gropë dhe e cila mbushet me ujë në ndërkohë. Në këtë gropë bie një fëmijë
dhe mbytet. Gjykata konstaton 70:30 përgjegjësin e KEK-ut dhe prindërve
të fëmijës edhe pse KEK-u do të duhet të ketë siguruar gropën të cilën ka
hapur për nevoja të veta. Pra, këtu nuk duhet të sajohet përgjegjësia e ndarë
por përgjegjësia objektive e KEK-ut për shkak të hapjes së gropës dhe
mbushjes së saj me ujë, ngase ajo krijon rrezik të shtuar për rrethin, sikurse
edhe ka ndodhur. Madje, për ndërtimin e një shtëpie, pronari i saj hap një
gropë për shkrirjen e gëlqeres, por gropa nuk sigurohet dhe një fëmijë duke
luajtur aty pari, bie dhe vdes. Përgjegjësia e pronarit që ka hapur gropën me
gëlqere ka qenë formale dhe shumë simbolike. Edhe këtu sajohet
përgjegjësia e ndarë edhe pse pronari i shtëpisë që po ndërtonte atë, nuk e ka
siguruar gropën e hapur e cila si e tillë ka krijuar rrezik të shtuar për rrethin,
andaj edhe duhet të përgjigjet sipas përgjegjësisë objektive e jo ashtu siq
është përgjigjur sipas aktvendimit të plotfuqishëm të gjykatës. Madje në
praktikë ka raste, kur vendimi i plotfuqishëm i gjykatës së shkallës së parë,
plotë 7 vjet nuk ekzekutohet nga arsyet e caktuara të fajshme, dhe se i njëjti
ekzekutohet tek me intervenimin e njësitit gjyqësor të Kosovës. Ky
aktgjykim i plotfuqishëm ekzekutohet, përderisa fajtori nuk përgjigjet për
dëmin. Dhe në fund është rasti kur aktgjykimi i plotfuqishëm i Gjykatës
supreme të Kosovës nuk respektohet nga banka, kurse banka nuk përgjigjet
për këtë sjellje të fajshme. Madje ka raste kur aktgjykimi i plotfuqishëm i
gjykatës nuk ekzekutohet për dënimin me burgim edhe pse ky aktgjykim
është vërtetuar nga Gjykata supreme e Kosovës. Me fjalë të tjera fajtori me
shumë vështirësi nënshtrohet vendimit të gjykatës duke lënë pasdore edhe
vërtetimin e këtij aktgjykimi nga ana e Gjykatës supreme të Kosovës.
Edhe në të drejtën e mjekësisë ka raste kur fajtori nuk përgjigjet. Kështu
ndodh kur në repartin e kirurgjisë gjatë një intervenimi operativ harrohet
fasha brenda trupit të pacientit, kurse mjeku nuk përgjigjet për gabimin e
bërë, me arsyetimin se kjo mund t`i ndodh çdo mjeku. Ky rast i mbrojtjes
është i gabuar sepse jeta e njeriut është në pyetje dhe kur shkaktohet mjeku
duhet të suspendohet nga puna. Madje rasti kur kirurgët vaskular
amputojnë këmbën e vajzës, përderisa ajo kishte ardhur vetëm për një
intervenim kirurgjiko-estetik të këmbës dhe fatkeqësisht përfundon me
këmbë të amputuar. Pra gabimi është evident, por se mjekët përgjegjës për
dëmin e shkaktuar dënohen me burgim shtëpiak, dhe vazhdojnë edhe më

73
tutje te ushtrojnë profesionin e tyre. Ose rasti kur kirurgu heq njërën anë të
mushkërive të një pacienti gabimisht për shkak të diagnostifikimit të gabuar
dhe askush nuk përgjigjet edhe pse faji është evident. Madje, me diagnozë të
gabuar konstatohet se pacienti gjoja ka sëmundjen e kancerit, andaj edhe i
nënshtrohet kimioterapisë, kurse më vonë vërtetohet se terapia e dhënë është
e gabuar dhe përsëri fajtori nuk përgjigjet. Te kemi rastin kur një 17 vjeçar
për shkak të dhembjeve në abdomen të shkaktuar nga pëlcitja e zorrës qore,
“shëtitet” disa herë nga ana e personelit mjekësor prej ambulancës në spital
dhe anasjelltas duke mos e konsideruar seriozisht gjendjen shëndetësore të
tij, por për shkak të dhembjeve të mëdha mbas një kohe i nënshtrohet
operimit nga ana e kirurgut, por me shumë vonesë pasi që pacienti vdes për
shkak të komplikimeve të krijuara si pasojë e neglizhencës së mjekut dhe
personelit mjekësor. Prapë përgjegjës nuk ka edhe pse dëmi është evident.
Në një rast tjetër në Republikën e Kroacisë një paciente ka pasur dhembje të
dhëmbit i cili ka filluar t`i enjtet. Në vizitë te dentisti, asaj i jepet anestezioni
me injeksion dhe i nxirët dhëmbi, por pacientja pas 24 orëve verbohet nga të
dy sytë si pasojë e injeksionit të marrë në dhëmbë të ënjtur e të mbushur me
qelb. Ajo sot është ende gjallë dhe lufton me rrugë gjyqësore për drejtësi.
Në gjyqësi të dobëta sikur që është rasti i kësaj pacienteje lejojnë që ajo
edhe pse ka humbur të pamurit me fajin e dentistit prapëseprapë me vite
mundohet të kërkojë përgjegjësin e dentistit dhe shpërblimin eventual të
dëmit material që ka pësuar dhe shpërblimin e dëmit jomaterial për vuajtjet
psikike që ka pësuar për shkak të humbjes së të pamurit. Rasti tjetër është
kur diagnostifikohet infektimi i kanalit urinar-prostata kurse në esencë ka
qenë infektimi i zorrës së trashë pra ka qenë në pyetje polip i cili derisa
vërtetohet mbledh qelbë dhe për shkak të këtij infektim edhe shkurtohet
zorra e trashë në masë të duhur, klienti ende lufton për të drejtën e vet rreth
shpërblimit të dëmit eventual për gabimin e mjekut gjatë shërimit të tij.
Në të drejtën e punës ka plotë raste kur në praktikën gjyqësore fajtori nuk
përgjigjet për dëmin e shkaktuar P.sh rasti kur punëtori duke punuar me
sharrë humb gishtat e dorës duke kryer veprimtarinë e ndërmarrjes.
Ndërmarrja nëpërmjet të avokatit të vet duke u thirrur në fajin e punëtorit
mbrohet edhe pse veprimtaria që kryen është veprimtari e rrezikshme. Kjo
mbrojtje është gati absurde sepse ndërmarrja duhet të përgjigjet për dëmin e
shkaktuar sepse puna me sharrë është veprimtari e rrezikshme, andaj nuk ka
mbrojtje me arsyetim se nëse ndërmarrja paguan dëmin në këtë rast do të
bankrojë. Pastaj rasti kur një ndërmarrje duke punuar në ndërtimin e
kanalizimit të qytetit, ka qenë shkaktar i mbytjes së një fëmije që ka ndenjur
me gjyshin duke shikuar punët ndërtimore që kryheshin me makineri të
rëndë. Ndërmarrja mbrohet me faktin se viktima është vetë fajtor pasi që

74
është ofruar të shikojë punët ndërtimore, duke harruar faktin se kryen
veprimtari të rrezikshme dhe se kryerja e këtyre punëve nuk është siguruar
edhe pse kanë detyrë ligjore që të sigurojnë vendin e kryerjes së punëve.
Rasti tjetër është kur punëtori në tubimin e punëtorëve kritikon eprorin e
ndërmarrjes për lëshimet e caktuara. Eprori me aktvendimin e vet
suspendon punëtorin, ndërsa punëtori i pakënaqur me këtë i drejtohet
gjykatës dhe pas tre viteve me aktgjykim të plotfuqishëm të saj kthehet në
punë. Ai fiton pagimin e të ardhurave të cilat nuk ka realizuar për tre vjet
dhe shpërblimin e dëmit jomaterial për shkak të vuajtjeve që ka pësuar gjatë
këtyre viteve. Që të jetë ironia edhe më e madhe, drejtori i ndërmarrjes këtij
punëtori paguan rrogën vetëm e vetëm që të mos kthehet në ndërmarrje ose
të mos hyj në ndërmarrje plotë 5 vite. Drejtori i ndërmarrjes për këtë sjellje
të fajshme nuk përgjigjet për dëmin e shkaktuar. Te kemi rastin kur
punëtorit i ndërrohet vendi i punës në kundërshtim me ligjin, dhe i ndahet
vendi i punës që ka qenë me më pak përgjegjësi. Për këtë veprim të
kundërligjshëm punëtori bie ne depresion dhe shërohet me vite të tëra. Pas
kësaj ai ngreh padinë dhe kërkon shpërblimin e dëmit material dhe
jomaterial të cilat gjykata miraton, sepse në mënyrë të kundërligjshme është
ndërruar nga vendi i punës. Madje ka raste kur kontestet nga marrëdhënia e
punës nuk zgjidhen sipas parimit të urgjencës por prolongohen shumë vite
kështu që kur punëtori fiton kontestin shëndeti i tij është rinuar, dëmtuar aq
sa i plotëson të gjitha kushtet për pensionim invalidor. Kështu ai shkon në
pension kurse organi gjyqësor për prolongim të paarsyeshëm të zgjidhjes së
çështjes kontestuese nuk përgjigjet për dëmin e shkaktuar. Te mbrojtja e
punëtorëve në punë ka raste kur ai nuk është i mbrojtur si duhet andaj edhe
ka plotë raste kur punëtorët pësojnë dëm. Ky dëm mund të përfshijë
lëndimin trupor, dëmtimin e shëndetit ose duke shkaktuar vdekjen e tij. Për
këto raste mjerisht punëdhënësit shumë pak përgjigjen ose fare për dëmin që
ka pësuar punëtori. Rasti i moslidhjes së kontratës së punës ose rastet e
denoncimeve të shumta të punëtorëve e që janë në kundërshtim me
dispozitat e ligjit ose keqpërdorimi i të drejtave të punëtorëve duke
shfrytëzuar rrjedhat e këqija të korrupsionit si dhe pozitën monopoliste,
bëjnë që punëdhënësit shpeshherë janë burim i shajtimit të dëmeve. Nga ana
tjetër për këto dhe raste të tjera në marrëdhëniet e punës ata nuk përgjigjen
për dëmin e shkaktuar.

Gj. PËRFUNDIMI.
Baza juridike e përgjegjësisë subjektive për dëmin e shkaktuar është një prej
çështjeve më me rëndësi, dhe një prej llojeve të veçanta të përgjegjësisë
civile. Ajo ka bazën e fortë juridike në suazat e përgjegjësisë për dëmin e

75
shkaktuar. Bazohet në rregullën e vjetër dhe tradicionale se kush me fajin e
vet shkakton tjetrit dëm, ai është i detyruar që atë dëm të shpërblej, nëse nuk
provon se dëmtuesi nuk ka shkaktuar dëm. Kjo bazë e përgjegjësisë për
dëmin niset nga fakti i dëmit të shkaktuar dhe prezencës së fajit në
shkaktimin e tij. Këtu nuk duhet harruar se provimi i fajit është gjë e rëndë,
për të cilën edhe në te drejtën romake është thënë probatio diabolica.
Mjerisht në praktikën gjyqësore ka shumë raste kur kjo bazë juridike e
përgjegjësisë për dëmin e shkaktuar ka vështirësi evidente në realizimin e
vet. Kështu po themi, sepse ka raste kur kjo bazë e përgjegjësisë për dëmin e
shkaktuar pa ndonjë problem zbatohet ose kur kjo bazë e përgjegjësisë
pjesërisht realizohet por ka edhe raste kur kjo bazë e përgjegjësisë edhe nuk
zbatohet për një ose arsye tjetër. Në rastin e parë pa ndonjë problem
realizohet qëllimi i kësaj baze juridike të përgjegjësisë për dëmin. Kurse në
rastin e dytë te përgjegjësia e ndarë, ose te realizimi pjesërishëm i kësaj
baze të përgjegjësisë për dëmin e shkaktuar, çmuarja e kësaj baze të
përgjegjësisë për dëmin nuk bëhet objektivisht por shpesh sipas përshtypjes,
andaj edhe vjen deri te vështirësitë e zbatimit të kësaj baze të përgjegjësisë
për dëmin e shkaktuar. Në rastin e tretë baza juridike e përgjegjësisë për
dëmin e shkaktuar nuk vjen fare në shprehje, për këtë edhe fajtori në
shumicën e rasteve nuk përgjigjet çka si duket është keq për këtë bazë të
përgjegjësisë dhe për përgjegjësin civile në përgjithësi sepse fajtori nuk
përgjigjet fare për dëmin e shkaktuar për një ose arsye tjetër për shkak të
rrjedhave negative në sistemin juridik.
Arsyet se pse është kështu, duhet kërkuar në ndikimin e politikës në gjyqësi,
për shkak të rrjedhave korruptive në gjyqësi, për shkak të ngecjes në
zgjedhjen e gjyqtarëve ose prokurorëve që nuk janë njerëz të mirë, punëtor
të mire dhe profesionist të mirë. Në praktikën tonë gjyqësore ka bukur
shumë raste kur zbatimi i keq i së drejtës vjen në shprehje për shkak të
veprimit me qëllim të keq në zbatimin e së drejtës ose për shkak të ndikimit
të grupeve ose të njerëzve në emërimin e gjyqtarëve ose të prokurorëve, të
cilët do të dëgjojnë më parë ata që kanë ndikuar në zgjedhjen e tyre sesa të
mbështeten në zbatimin e mirë të ligjit. Në këtë drejtim ne kemi theksuar
plotë raste kur fajtori nuk përgjigjet fare ose përgjigjet vetëm pjesërisht edhe
pse do të duhej të përgjigjej plotësisht. Por kuptohet se ka edhe raste kur
fajtori përgjigjet në domethënien më të mirë të fjalës për dëmin e shkaktuar.

FUSNOTAT
1. Dr Alajdin Alishani, E drejta e detyrimeve I, Prishtinë 2002, fq 444-447,
Code civil, 103 edition, Dalloz, Paris 2004, fq. 1178-1179, Dr Alajdin Alishani, E
drejta e detyrimeve, I, Prishtinë 1989, fq. 610-613, Francois Terre – Philippe Simler -
Yves Lequette, Droit civil, Les obligations, 8 edition, Dalloz, Paris 2002, fq. 693-

76
 711, John Cooke, Law of Torts, seventh edition, London 2005, fq. 3-8, Michael
A.Jones, Torts, Oxford, Eighth edition, London 2005, fq. 9-11, Gerard Legies, E
drejta civile, detyrimet, Tiranë 2009, fq. 128, Dr Miodrag Orlić, Pravna i moralna
odgovornost, PZ br. 10, Beog.2012, fq. 433-449, Igor Vujović, Odgovornost po
osnovu krivice prema ZOO R.Crne Gore, PZ. Br. 10, Beog. 2012, tom II, fq. 817-
833.
2. Dr Petar Klarić, Zakon o obveznim odnosima Zag.2009, fq. 324
cl.1045,1,2,3,4, Dr Slobodan Perović, Zakon o obligacionim odnosima, Sg –RS
Beog. 2009, cl.154,1, Gordana Stanojćić, Zakon o obligacionim odnosima sa
sudskom praksom, PB, Beog. 2009, fq.76, Ante Vidović, Zakon o obveznim
odnosima Zag. 2008, čl.1045,1, Gorenc, Komentar ZOO, Zag. 2005, čl.1045,1, Kodi
civil i RSH, Tiranë 2009, neni 608,1,2, Komentar ZOO, I, Beog 1995, neni 154,1.
3. Dr Alajdin Alishani, vepra e njëjtë, fq. 610-613, Dr Alajdin Alishani, fq. 444-
447, Code civil, 103 edition Dalloz, Paris 2004, fq 1178-1179, Dr Kiril Cavdar- Dr
Kimo Cavdar, Zakon za obligacionite odnosi, Skopje, 2012, fq. 237, Gerard Legier,
fq. 128, 138, Francois Terre, -Philippe Simler –Yves Lequette, fq. 693-716, Dr
Miodrag Orlić art. i njëjtë fq. 433-449, Igor Vujović art. i njëjtë fq. 817-832.
4. Komentar ZOO, I, Beog 1995 neni 154,1, LMD –RK neni 136,1, VSS rev
5039/97 od 10.02/.1998, Gordana Stanojćić fq.76, Dr Alajdin Alishani, vepra e njëjtë
fq. 610-613, Dr Alajdin Alishani, fq 444-447, Code civil, 103 edition, Dalloz, Paris
2004, fq 1178-1175, Francois Terre –Philippe Simler –Yves Lequette, fq. 693-716,
Igor Vujović art. i njëjtë fq. 817-836, Dr. Miodrag Orlić art. i njëjtë fq. 433-449.
5. VSS rev 4710/99 od 27.10.1999, Gordana Stanojćić fq 75, Dr Alajdin Alishani
vep. e njëjtë fq. 610-613, Dr Alajdin Alishani, fq 444-447, Code civil, 103 edition
Dalloz, Paris 2004, fq 1173-1179, Gerard Legies vepra e njëjtë fq 128, John Cooke,
fq 3-8, Michael A.Jones, fq 9-11, Dr Miodrag Orlić art. i njëjtë fq. 433-449, Igor
Vujović art. i njëjtë fq. 817-832.
6. Dr Slobodan Perović, Zakon o obligacionim odnosima, SG Beog 2009,
Komentar ZOO I, Beog. 1995, Gordana Stanojćić, Zakon o obligacionim odnosima
sa sudskom praksom, PB Beog 2009, Dr. Petar Klarić, Zakon o obveznim odnosima,
Zag. 2009, Ante Vidović, Zakon o obveznim odnosima, Zag. 2008, Gorenc,
Komentar zakona o obveznim odnosima, Zag. 2005, Ligji për marrëdhënjet e
detyrimev, GZ –RK nr. 16/19, Prishtinë 2012.
7. Komentar ZOO, I, Beog. 1995, Dr Slobodan Perović, Zakon o obveznim
odnosima, SG, Beog. 2009, Gordana Stanojćić, Zakon o obligacionim odnosima sa
sudskom praksom, PB Beog. 2009, Dr Petar Klarić, Zakon o obveznim odnosima
Zag. 2009, Ante Vidović, Zakon o obveznim odnosima, Zag. 2008, Gorenc,
Komentar zakona o obveznim odnosima, Zag. 2008, OVSS –rev 3230/98, Dragoljub
Simonović, Naknada štete SG Beog. 2009 br. 24, fq 193. Igor Vujović, art. i njëjtë fq
817-832. Dr Miodrag Orlić art. i njëjtë fq. 433-449.
8. Gordana Stanojćić, Zakon o obligacionim odnosima sa sudskom praksom, PB
beog 2009, Komentar ZOO, I, Beog 1995, dr Slobodan Perović, Zakon o
obligacionim odnosima, SG, Beog. 2009, Dr Petar Klarić, Zakon o obveznim
odnosima, Zag. 2009, Ante Vidović, Zakon o obveznim odnosima, Zag. 2008,
Gorenc, Komentar zakona o obveznim odnosima, Zag. 2005, Ligji mbi marrëdhënjet

77
 e detyrimeve GZ -R.Kosovës, nr. 16/19, Prishtinë 2012, Dr. Miodrag Orlić, art. i
njëjtë fq. 433-449, Igor Vujović art. i njëjtë fq. 817-832.
9. Kodi civil i R.SH, Tiranë 2009, Dr. Rustem Gjata, Detyrimet jashtëkontraktore,
Tiranë 2010, fq 41-48.
10. Kodi civil i R.SH, Tiranë 2009, Dr. Rustem Gjata, vepra e njëjtë, fq 41-48, Dr.
Alajdin Alishani, vepra e njëjtë, fq. 444-447,
11. Kodi civil i R.SH, Tiranë 2009, Dr. Rustem Gjata, vepra e njëjtë fq 41-48, Dr.
Alajdin Alishani,vepra e njëjtë fq 444-447, Igor Vujović art. i njëjtë fq. 817-832, Dr.
Miodrag Orlić, art. i njëjtë, fq 443-449.
12. Kodi civil i RSH, Tiranë 2009, Dr. Rustem Gjata, vepra e njëjtë, fq 41-48, Dr.
Alajdin Alishani, vepra e njëjtë, fq 444-447, Dr. Miodrag Orlić art. i njëjtë, fq 433-449,
Igor Vujović art. i njëjtë. fq. 817-832.
13. Dr. Petar Klarić, Zakon o obveznim odnosima, Zag. 2009, Ante Vidović, Zakon o
obveznim odnosima, Zag. 2008, Gorenc, Komentar zakona o obveznim odnosima, Zag.
2005, Dr. Alajdin Alishani, vepra e njëjtë, fq. 444-447, Dr. Miodrag Orlić, art. i njëjtë, fq.
443-449, Igor Vujović art. i njëjtë fq. 817-832.
14. Dr. Petar Klarić, Zakon o obveznim odnosima, Zag 2009, Ante Vidović, Zakon o
obveznim odnosima, Zag. 2008, Gorenc, Komentar, Zakon o obveznim odnosima, Zag.
2005, Komentar ZOO, I, Beog. 1995, Dr Alajdin Alishani, vepr. e njëjtë fq. 444-447,
Ligji për marrëdhënjet e detyrimeve,GZ- RK, nr. 16/19, Prishtinë 2012.
15. Dr. Petar Klarić, Zakon o obveznim odnosima, Zag. 2009, Ante Vidović, Zakon o
obveznim odnosima, Zag. 2008, Gorenc, Zakon o obveznim odnosima, Zag. 2005,
Komentar ZOO I, Beog. 1995, Dr. Alajdin Alishani fq 444-447, Ligji për marrëdhënjet e
detyrimeve të RK GZ-RK 16/19, Prishtinë 2012.
16. Komentar ZOO, I, Beog. 1995, Dr. Slobodan Perović, Zakon o obligacionim
odnosima, SG Beog. 2009, Gordana Stanojćić, Zakon o obligacionim odnosima sa
sudskom praksom, Beog. 2009, Dr. Alajdin Alishani, vepra e njëjtë, fq 444-447, Ligji për
marrëdhënjet e detyrimeve, R.Kosovës, GZ-RK nr. 16/19, Prishtinë 2012.
17. Zupanijski Sud u Vukovaru od 12.09.2007, Izbor odluka Vrhovnog Suda
R.Hrvatske, br.1, Zag. 2008, br. 42, fq. 44, Dr. Alajdin Alishani vepra e njëjtë, fq. 444-
447, Ligji për marrëdhënjet e detyrimeve të R.Kosovës, GZ-RK 16/99, Prishtinë 2012.
18. OVSS rev 295/89, Dragoljub Simonović, Naknada štete, Beog. 2009, fq.58, br. 27,
Dr. Alajdin Alishani vepra e njëjtë, fq.444-447, Komentar ZOO, I, Beog 1995, Ligji mbi
marrëdhënjet e detyrimeve të R.Kosovës, GZ-RK nr. 16/19, Prishtinë 2012, Dr. Miodrag
Orlić, artikulli i njëjtë, fq. 443-449, Igor Vujović art. i njëjtë, fq. 817-832.
19. VSRH rev 118/2004-2 od 17.02.2008, Izbor odluka –VSRH br. 1, Zag 2009, br.
140, fq. 153, Gorenc, Zakon o obveznim odnosima, Zag. 2005, Ante Vidović, Zakon o
obveznim odnosima Zag. 2008, Dr. Petar Klarić, Zakon o obveznim odnosima, Zag.
2008.
20. VSRH rev 149/2005-2, od 13.10.2005, Izbor odluka VSRH, Zag. 2005, br. 21, fq.
34, Dr. Petar Klarić, Zakon o obveznim odnosima, Zag. 2009, Ante Vidović, Zakon o
obveznim odnosima, Zag. 2008, Gorenc, Komentar zakona o obveznim odnosima, Zag.
2005.
21. VSRH rev 366/2005-2 od 15.06.2005, Izbor odluka VSRH br. 2 Zag 2005, br. 28,
fq 30 -31, Dr. Petar Klarić, Zakon o obveznim odnosima, Zag 2009, Ante Vidović,
Zakon o obveznim odnosima, Zag. 2008, Gorenc, Komentar ZOO, Zag. 2005, Dr. Boris
Vizner, Komentar ZOO, I, Zag. 1978.

78
Prof.Ass.Dr. Rrustem QEHAJA 12
STRUKTURA ORGANIZATIVE E GJYKATAVE THEMELORE
NË KOSOVË

Abstrakt
Organizimi dhe funksionimi i pushteti shtetëror përbehet nga tre shtyllave
kryesore dhe atë:
- Pushteti legjislativ
- Pushteti ekzekutiv dhe
- Pushteti gjyqësor.
Këto tre shtylla te pushtetit shtetëror mëtohet te jene te pavarura dhe
funksionale ne kuadër te kompetencave te garantuara me aktin me te larte
kushtetues përkatësisht Kushtetutën e vendit dhe ligjet e tjera përcjellëse.
Ne kuadër te ndarjes se pushteteve shtetërore vend te rëndësishëm zënë
edhe pushteti gjyqësor shtylle kjo nga funksionimi i se cilës matet zbatimi i
kushtetutshmërisë dhe ligjshmërisë se një vendi përkatësisht shërben si
“barometër” matës i funksionimit te sistemit juridik te një vendi.
Ne këtë drejtim rol te rëndësishëm padyshim qe ka struktura organizative
dhe funksionale e sistemit te gjykatave çështje kjo shume delikate, e cila do
te trajtohet ne përmbajtje te këtij punimi.
Viti 1999 për Kosovën paraqet një kthese te madhe veçanërisht ne aspektin
e zbatimit dhe respektimit te se drejtës për faktin se pikërisht data
10.06.1999, shënon datën e instalimit te Administrimit Civil Ndërkombëtar
përkatësisht misionin ndërkombëtar te njohur si UNMIK e cila ngjarje është
shoqëruar me një varg sfidash për gjyqësorin e Kosovës ne pikëpamje te
zbatimit te ligjeve pasi qe jo rastësisht theksohet se ajo periudhe kohore
karakterizohej me te drejta paralele tre dimensionale te cilat kane pasur
reflektim negativ edhe ne efikasitetin e punës se gjyqësorit.
Krahas kësaj edhe struktura organizative dhe funksionale e trashëguar nga e
kaluara ka pasur ndikim negativ, te cilët faktor kane kushtëzuar nxjerrjen e
ligjit për gjykatat me një organizim te ri nga niveli i gjykatave themelore, te
apelit e deri te gjykata supreme për te zëvendësuar ish sistemin e vjetër te
organizimit te strukturës se gjykatave te rregullta i cili përbehej nga:
Gjykatat për Kundërvajtje, Gjykata e Larte për Kundërvajtje, Gjykatat
Komunale, Gjykatat e Qarkut, Gjykata Ekonomike e Qarkut dhe Gjykata
Supreme ne kuadër te se cilës funksiononte edhe Dhoma e posaçme.

12
Autori është mësimëdhënës në Universitetin e Prishtinës Hasan Prishtina në Prishtinë

79
Me ligjin e ri për gjykatat parashihet një model i ri strukturor dhe
organizativ te cilit do i qasemi ne vazhdim me theks te veçante ne Gjykatën
Themelore.

1. Gjykata Themelore
Gjykata Themelore është gjykatë e shkallës së parë,13 me seli në shtatë
qendra rajonale gjeografike të Republikës së Kosovës siç janë:
1. Gjykata Themelore e Prishtinës me seli në Prishtinë që përfshin territorin
e Komunës së Prishtinës, Fushë Kosovës, Obiliqit, Lipjanit, Podujevës,
Gllogocit dhe të Graçanicës;
2. Gjykata Themelore e Gjilanit me seli në Gjilan që përfshin territorin e
Komunës së Gjilanit, Kamenicës, Novobërdës, Ranillugut, Parteshit, Vitisë,
Kllokotit dhe Vërbocit;
3. Gjykata Themelore e Prizrenit me seli në Prizren që përfshin territorin e
Komunës së Prizrenit, Dragashit, Suharekës dhe Mamushës;
4. Gjykata Themelore në Gjakovë me seli në Gjakovë që përfshin territorin
e Komunës së Gjakovës, Malishevës, dhe Rahovecit;
5. Gjykata Themelore e Pejës me seli në Pejë që përfshin territorin e
Komunës së Pejës, Deçanit, Junikut, Istogut dhe Klinës;
6. Gjykata Themelore e Ferizajt me seli në Ferizaj që përfshin territorin e
Komunës së Ferizajt, Kaçanikut, Shtimes, Shtërpcës dhe Hanit të Elezit;
7. Gjykata Themelore e Mitrovicës me seli në Mitrovicë që përfshin
territorin e Komunës së Mitrovicës Jug dhe Mitrovicës Veri, Leposaviqit,
Zubin Potokut, Zveçanit, Skenderajt dhe Vushtrrisë.
Kjo përbërje ne aspektin struktural do te dukej si ne vijim ku është
pasqyruar struktura organizative e Gjykatave Themelore dhe degëve te tyre.

2. Organizimi i Brendshëm i Gjykatës Themelore

Departamentet ne vijim janë themeluar brenda Gjykatave Themelore me
qellim te ndarjes se çështjeve sipas natyrës se tyre.14

2.1. Departamenti për Krime t e Rënda

Departamenti për Krimet e Rënda vepron në selinë e secilës Gjykatë
Themelore. Departamenti funksionon dhe gjykon ekskluzivisht çështjet nga
sfera e veprave penale të cilat hyjnë në kompetencë të këtij departamenti.

13
Shih: Neni 2 parg.1.2 i Ligjit për Gjykatat Nr. 03/L-199 GZ e Republikës se Kosovës,
Prishtinë Viti V/Nr. 79/24 gusht 2010
14
Neni 12 I Ligjit per gjykatat

80
Departamenti do të vendosë për këto vepra penale:15
 Sulmi kundër rendit kushtetues të Republikës së Kosovës;
 Kryengritja e armatosur;
 Pranimi i kapitullimit dhe okupimit;
 Tradhtia ndaj vendit;
 Vrasja e përfaqësuesve të lartë të Republikës së Kosovës;
 Rrëmbimi i përfaqësuesve të lartë të Republikës së Kosovës;
 Dhuna ndaj përfaqësuesve të lartë të Republikës së Kosovës;
 Rrezikimi i rendit kushtetues me shkatërrimin apo dëmtimin e
instalimeve dhe pajisjeve publike;
 Sabotimi,
 Spiunazhi;
 Zbulimi i informacioneve të klasifikuara dhe mosruajtja e
informacioneve të klasifikuara;
 Veprat e rënda kundër rendit kushtetues dhe sigurisë së Republikës
së Kosovës;
 Bashkimi për veprimtari kundër kushtetuese;
 Kryerja e veprës terroriste;
 Ndihma në kryerjen e terrorizmit;
 Lehtësimi në kryerjen e terrorizmit;
 Rekrutimi për terrorizëm;
 Trajnimi për terrorizëm;
 Shtytja për kryerjen e veprave terroriste;
 Fshehja ose moslajmërimi i terroristëve dhe grupeve terroriste;
 Organizimi dhe pjesëmarrja në grup terrorist;
 Përgatitja e veprave terroriste ose veprave penale kundër rendit
kushtetues dhe sigurisë së Republikës së Kosovës;
 Gjenocidi;
 Krimet kundër njerëzimit;
 Krimet e luftës në shkelje të rëndë të konventave të Gjenevës;
 Krimet e luftës në shkelje të rëndë të ligjeve dhe zakoneve që
zbatohen në konfliktin e armatosur ndërkombëtar;

15
Shih: Neni 15 i Ligjit per gjykatat dhe Neni 22 parag. 1.1 gjer më paragr. 1.90 i Kodi i
Procedurës Penale të Kosovës, Kodi Nr. 04/L-123 viti 2013.

81
 Krimet e luftës në shkelje të rëndë të nenit 3 të përbashkët të
konventave të Gjenevës;
 Krimet e luftës në shkelje të rëndë të ligjeve dhe zakoneve që
zbatohen në konfliktet e armatosura që nuk janë të karakterit
ndërkombëtar;
 Sulmet në konfliktet e armatosura që nuk kanë karakter
ndërkombëtar kundër instalimeve që përmbajnë forca të rrezikshme;
 Rekrutimi ose regjistrimi i personave midis moshës pesëmbëdhjetë
(15) dhe tetëmbëdhjetë vjet (18) në konfliktin e armatosur;
 Përdorimi i mjeteve ose i metodave të ndaluara të luftimit;
 Shtyrja e paarsyeshme e riatdhesimit të robërve të luftës ose e
civilëve;
 Përvetësimi i kundërligjshëm i sendeve nga të vrarët ose të
plagosurit në fushëbetejë;
 Rrezikimi i negociatorëve;
 Organizimi i grupeve për kryerjen e gjenocidit, krimeve kundër
njerëzimit dhe krimeve të luftës;
 Shtytja për luftë agresive ose konflikt të armatosur;
 Keqpërdorimi i emblemave ndërkombëtare;
 Rrëmbimi i fluturakes;
 Rrezikimi i sigurisë së aviacionit civil;
 Rrezikimi i sigurisë së lundrimit detar;
 Rrezikimi i sigurisë së platformave fikse të vendosura në pragun
kontinental;
 Piratëria;
 Skllavëria, kushtet e ngjashme me skllavërinë dhe puna e detyruar;
 Kontrabandimi me emigrantë;
 Trafikimi me njerëz;
 Shërbimet seksuale të viktimës së trafikimit;
 Rrezikimi i personave nën mbrojtje ndërkombëtare;
 Rrezikimi i personelit të Kombeve të Bashkuara dhe i personelit në
marrëdhënie me to;
 Marrja e pengjeve;
 Përvetësimi i paligjshëm, shfrytëzimi, transferi dhe vendosja e
materialeve nukleare;

82
 Kanosja për përdorimin ose kryerjen e vjedhjes apo të grabitjes së
materialit nuklear;
 Vrasja e rëndë;
 Rrëmbimi;
 Tortura,
 Cenimi i së drejtës për të kandiduar;
 Kanosja e kandidatit;
 Parandalimi i ushtrimit të së drejtës për të votuar;
 Cenimi i përcaktimit të lirë të votuesve;
 Keqpërdorimi i detyrës zyrtare gjatë zgjedhjeve;
 Dhënia ose marrja e ryshfetit në lidhje me votimin
 Keqpërdorimi i të drejtës së votimit;
 Pengimi i procesit të votimit;
 Cenimi i fshehtësisë së votimit;
 Falsifikimi i rezultateve të votimit;
 Asgjësimi i dokumenteve të votimit;
 Dhunimi;
 Blerja, posedimi, shpërndarja dhe shitja e paautorizuar e
narkotikëve, substancave psikotrope dhe analoge;
 Prodhimi dhe përpunimi i paautorizuar i narkotikëve, substancave
psikotrope, analoge apo veglave, pajisjeve apo materialeve
narkotike;
 Kultivimi i bimës së hashashit, shkurres së kokainës ose bimëve të
kanabisit;
 Organizimi, drejtimi apo financimi i trafikimit të narkotikëve apo
substancave psikotrope;
 Falsifikimi i parasë;
 Falsifikimi i letrave me vlerë dhe instrumenteve të pagesës;
 Pjesëmarrja ose organizimi i grupit kriminal të organizuar,
 Armëmbajtja pa leje;
 Frikësimi gjatë procedurës penale për krimin e organizuar;
 Keqpërdorimi i pozitës apo autoritetit zyrtar;
 Keqpërdorimi i informatës zyrtare;
 Konflikti i interesit;
 Përvetësimi në detyrë;
 Mashtrimi në detyrë;
83
  Përdorimi i paautorizuar i pasurisë;
 Marrja e ryshfetit;
 Dhënia e ryshfetit;
 Dhënia e ryshfetit zyrtarit publik të huaj;
 Ushtrimi i ndikimit;
 Nxjerrja e kundërligjshme e vendimeve gjyqësore;
 Zbulimi i fshehtësisë zyrtare;
 Falsifikimi i dokumentit zyrtar;
 Arkëtimi dhe pagesa e kundërligjshme;
 Përvetësimi i kundërligjshëm i pasurisë me rastin e bastisjes apo
ekzekutimit të vendimit gjyqësor;

Në procedurën penale në kuadër të Departamentit të Krimeve të Rënda të

Gjykatës Themelore, aktgjykimi merret nga tre gjyqtarë profesional, njëri
nga të cilët kryeson trupin gjykues,16 në seancë gjyqësore të hapur apo të
mbyllur varësisht nga çështja që do të gjykoj.

2.2. Departamenti i Përgjithshëm i Gjykatës Themelore

Departamenti i Përgjithshëm i Gjykatës Themelore gjykon në shkallë të parë
të gjitha çështjet, përveç nëse kjo është në kompetencë e një Departamenti
tjetër të Gjykatës Themelore. 17 Të gjitha lëndët e paraqitura pranë
Departamentit të Përgjithshëm të Gjykatës Themelore do të gjykohen nga
një gjyqtar i vetëm profesionalë. Departamenti i i Përgjithshëm i Gjykatës
Themelore është i ndarë në Divizione si nën-komponentë i Departamentit të
Përgjithshëm të një gjykate e themeluar me qëllim të caktimit të lëndëve
sipas natyrës së tyre me në mënyrë që të rritet efikasiteti i gjykatës. Këto
janë ndarë në tre divizione, dhe janë:
1. Divizioni penal - ka juridiksion që të gjykoj veprat penale të cilat nuk
janë përfshirë si krime të rënda me nenin 15 të Ligjit për Gjykatat
respektivisht në nenin 22 të Kodit të Procedurës Penale. Në procedurën
penale në kuadër të Departamentit të Përgjithshëm të Gjykatës
Themelore, çështja vendoset nga gjyqtari profesional i cili shërben si
gjyqtar i vetëm gjykues,18 në shqyrtim gjyqësor të hapur apo të mbyllur
sipas natyrës së çështjes.

16
Shih: Neni 15 parag.2 i Ligjit për Gjykatat
17
Shih: Neni 2 paragrafi 1.5 i Ligjit për Gjykatat
18
Shih: Neni 25 pargrafi 2 i Kodit të Procedurës Penale të Kosovës,

84
 2. Divizioni civil-vendos në procedurë gjyqësore kontestimore, për
çështje civile që kanë të bëjnë me: kontestet për vërtetimin e
pronësisë, për kontestet rreth vlefshmërisë së kontratave dhe
shkeljeve të kushteve të kontratave ( kontratave të shitblerjes së
palujtëshmërisë, kontratave mbi ndërtimin, për pengim posedim
lidhur me paluejtshmërit, për kompensimin e dëmit, çështjeve rreth
kontesteve trashëgimore dhe trashëgimisë ( procedurë jo kontestimor
), dhunën në familje si dhe çështje tjera të parashikuara me ligj.
Çështjen do ta gjykoj një gjyqtarë i vetëm profesional 19 në seancë
gjyqësore të hapur apo të mbyllur varësisht nga natyra e lëndës.
Përjashtimisht, në kontestet martesore në shkallën e parë shqyrtimi
mbahet dhe zhvillohet nga trupi gjykues i përbërë prej një gjyqtari
profesional dhe dy gjyqtarëve porotë, 20 gjykata mban seancë të
mbyllur dhe publiku përjashtohet nga procedurat e kontestit
martesor.21
3. Divizioni i kundërvajtjes- gjykon çështjet që kanë të bëjnë
kundërvajtjet siç janë: sjellja arrogante, sulmi verbal, sjelljet e pa
hijshme seksuale, bezdisjet publike–shkeljet që kanë të bëjnë me
zhurmën, dehja në vend publik, kërkimi i lëmoshës në vend publik,
lajmërimi i rrejshëm, vandalizmi, rreth kundërvajtjeve të shkaktuar
në trafik për të cilat policia ka shqiptuar gjobën etj. Shqyrtimi dhe
gjykimi i çështjes bëhet nga një gjyqtar i vetëm profesional.

Departamenti i Përgjithshëm do të funksionoj në shtatë Gjykatat Themelore

të Kosovës si dhe në të gjitha degët e gjykatave themelore.

3.3. Departamenti për Çështje Ekonomike i Gjykatës Themelore në

Prishtinë
Në kuadër të gjykatës themelore të Prishtinës funksionon Departamenti për
Çështje Ekonomike për tërë territorin e Republikës së
Kosovës.22 Departamenti është kompetent për të vendosur për çështjet në
vijim:

19
Shih: Neni 15 Ligji i Procedurës Kontestimore Ligji Nr. 03/L-006 viti 2008
20
Shih: Neni 73 i Ligjit për Familjen i Kosovës, (Ligji 2004/32 LFK)
21
Shih: Neni 75 i Ligjit për Familjen i Kosovës, (Ligji 2004/32 LFK
22
Shih : Neni 11 parag. 3 i Ligjit për Gjykatat (Këto dispozita ligjore kanë hyrë në fuqi
2013)

85
  Kontestet ndërmjet personave juridik vendor dhe të huaj lidhur me
çështjet e tyre afariste;
 Riorganizim, falimentim dhe shuarjen e personave juridik, nëse me
ligj nuk përcaktohet ndryshe;
 kontestet lidhur me pengimin e posedimit, me përjashtim të pronës
së paluajtshme të personave juridik vendor dhe të huaj;
 kontestet lidhur me cenimin e konkurrencës, keqpërdorim apo
monopolizim dhe pozitën dominuese në treg si dhe marrëveshjet
monopoliste;
 mbrojtjen e të drejtave pronësore dhe të pronës intelektuale.
 kontestet midis kompanive të aviacionit, për të cilat zbatohet Ligji
mbi Kompanitë e Aviacionit, duke përjashtuar kontestet lidhur me
të drejtat e udhëtarëve;
 Si dhe çështje të tjera të parapara me ligj.

Të gjitha çështjet në Departamentin për Çështje Ekonomike të Gjykatës

Themelore gjykohen nga një gjyqtar profesionist.

3.4. Departamenti për çështje Administrative i Gjykatës

Themelore në Prishtinë
Departamenti për Çështje Administrative i Gjykatës Themelore gjykon dhe
vendos për padit dhe ankesat e parashtruara kundër akteve administrative
përfundimtare si dhe për çështjet e tjera të përcaktuara me ligj.
Departamenti për Çështje administrative vepron për tërë territorin e
Republikës së Kosovës. 23 Departamenti funksionon vetëm në gjykatën
themelore në Prishtinë, si gjykatë e shkallës së parë.
Të gjitha çështjet në Departamentin për Çështje Administrative të
Gjykatës Themelore gjykohen nga një gjyqtar profesionist. Ky departament
ka për qëllim që mbrojë në mënyrë preventive të drejtat e individëve dhe të
pengoj tejkalimin e autorizimeve të pushtetit ekzekutiv-administrative për të
vendosur dhe kontrolluar legjitimitetin e një vendimi administrativ për të
vërtetuar se a është shkelur ndonjë e drejtë ose interes i ligjshëm.
Departamenti ka kompetence do të vendosë për :
 Padit dhe ankesat e ushtruara kundër vendimeve të Doganës së
Kosovës, Administratës Tatimore të Kosovës, të vendimeve të
nxjerra nga ministrit e Qeverisë së Republikës së Kosovës, nga

23
Shih: Neni 11 parag. 3 i Ligjit për Gjykatat

86
 komunat si dhe për çdo akt tjetër administrativ me të cilin është
vendosur një çështje administrative në procedurë administrative.

3.5. Departamenti për të Mitur

Departamenti për të Mitur vepron në kuadër të shtatë gjykatave themelore. 24
Të gjitha çështjet në Departamentin për të Mitur gjykohen nga një gjyqtar
profesionist për të mitur dhe dy gjyqtar porotë25, përpos nëse me ligj nuk
parashihet ndryshe. Ky departament do të gjykoj në çështje ku kryes të
veprave penale janë personat e mitur si dhe për një kategori të veprave
penale të parashikuara me nenin 145 të Kodit të Drejtësisë për të Mitur kur
të dëmtuar janë personat e mitur edhe pse kryerësit e veprës penale janë të
moshës madhore.

4. PËRFUNDIM
Krahasuar strukturën organizative sipas Ligjit për gjykatat ne Kosove dhe te
atyre ne rajon dhe me gjere del konkludimi i përbashkët për ngjashmëritë
evidente ne aspektin organizativ.
Ngjashmëritë ne aspektin organizativ fatkeqësisht nuk reflektojnë edhe ne
aspektin funksional përkatësisht ne shkallen e duhur te efikasitetit te
gjykatave. Faktorët qe ndikojnë ne një situate te tille janë te ndryshëm dhe
vështirë është te jepen paragjykime pa një analize te mirëfillte, ndonëse jo
radhe theksohet se faktori njeri është ai me kryesori qe ndikon ne gjendjen
aktuale ne te cilën gjendet gjyqësori i Kosovës ne fazën e tanishme.
Bazuar ne atë se “ne fund te tunelit gjendet një dritë shprese” konsiderojmë
se aktualisht ne sistemin gjyqësor te Kosovës janë duke u bere përpjekje te
vazhduara drejte reformimit jo vetëm ne aspektin subjektiv, por edhe ne atë
objektiv te cilave reforma dhe ndryshime ju ka paraprije pikërisht Ligji për
Gjykatat qe paraqet një themel te shëndoshe mbi te cilin duhet te ngritët
infrastruktura përkatëse e cila me pas do te ndikoj qe vërtetë pushteti
gjyqësor te jete plotësisht i pavarur dhe te kryej punën e tije ne mënyrë te
pavarur nga te tjerët gjë qe parqet edhe detyrim ligjor për bartësit e
funksioneve te tilla.

24
Shih: Po aty Neni 12 parag.1.5 i Ligjit për Gjykatat
25
Shih:Neni 51. paragrafi 1 Kodi i Drejtësisë për të Mitur, 2010

87
88
Musa Xh.DRAGUSHA, avokat
KRIMI I ORGANIZUAR

1.Kuptimi i Krimit të Organizuar

Krimi i organizuar, si një dukuri dhe aktivitet kriminal është një ndër
llojet më të shpeshta të krimit në shoqëritë bashkëkohore. Ndonëse zanafilla
e tij daton më herët që nga shekulli XX, krimi i organizuar për këto vitet e
fundit mbetet shqetësim për shumë shtete të botës, e në veçanti për shtetet e
pazhvilluara dhe ato në zhvillim. Vështirësitë shfaqen tek zbulimi, luftimi
dhe parandalimi i këtij lloji të krimit. Si rezultat i krimit të organizuar si një
ndër aktivitetet më të rrezikshme kriminale, janë paraparë vepra penale të
veçanta në kodet penale nacionale të shteteve të ndryshme, janë hartuar
konventa ndërkombëtare si dhe në aspektin e sigurisë në shume shtete janë
formuar njësite të veçanta policore, task-forca të ndryshme, agjencione të
veçanta për luftimin dhe parandalimin e krimit të organizuar.
Nocioni i krimit të organizuar dallon nga vendi në vend, varësisht
nga ajo se si shtetet e japin një definicion të tyre për këtë lloj të krimit. Por,
në përgjithësi mund të themi se definicionet për krimin e organizuar i
ndajmë në tri grupe më kryesore:
a) Grupin e parë e përbënë definicioni të cilin e japin shkencat
juridike;
b) Grupin e dytë e përbejnë definicionin të cilin e jep legjislacioni
(në këtë rast Kodi Penal i Kosovës); dhe
c) Grupin e tretë e përbejnë definicionet që i japin krimit të
organizuar konventat ndërkombëtare.
Sipas grupit të parë, në qarqet akademike dhe shkencore krimi i organizuar
përkufizohet nga një nocion i cili në vete përmban kundërthënie në mes tij,
por që konsiderohet të jetë i saktë. Sipas këtij përkufizimi krimi i organizuar
përfshinë në vete dy nocione : a) furnizimin me të mira dhe shërbime ilegale
dhe b) organizatën kriminale e cila është e përfshirë në aktivitetet ilegale
dhe e cila një strukturë mjaftë mirë të organizuar. 26 Nga ky definicion i
krimit të organizuar vërejmë dy komponenta të rëndësishme brenda tij të
cilat janë: tërësia e aktiviteteve dhe personat e përfshirë në këtë krim.
Gjithashtu definicion tjetër i pranueshëm tek ky grup i përkufizimeve është
edhe definicioni të cilin e jep profesori universitar Ragip Halili i cili thekson
se krimi i organizuar quhet i tillë për shkak se delikuentet profesionist gjatë
ndërmarrjes së aktiviteteve të tyre kriminale i koordinojnë dhe i planifikojnë

26
Prof.Dr. Rexhep Gashi, “Krimi i Organizuar” (ligjerata të autorizuara), Prishtinë 2010,
fq.10

89
ato në mënyrë të veçantë.27 Ai vazhdon tutje duke theksuar se kriminaliteti i
organizuar tregon aftësi të përshtatjes së shpejt në kushte dhe rrethana të
reja, duke gjetur hapësirë për realizimin e fitimeve të mëdha.28
Në grupin e dytë të definicioneve për krimin e organizuar hyjnë ato
përkufizime të cilat i japin ligjet apo kodet të cilat ë rregullojnë fushën e
inkriminimit të veprave penale, respektivisht kodet penale të vendeve të
ndryshme. Kështu Kodi ynë penal, krimin e organizuar e përkufizon si “një
grup personash të organizuar të cilët mblidhen për ta kryer një veprimtari të
caktuar kriminale, por jo të dënueshme më pak sesa 4 vite burgim”.29
Dhe, në grupin e tretë hyjnë përkufizimet të cilat i japin konventat
ndërkombëtare, ku si përkufizim më i pranueshëm është ai të cilin e jep
Konventa e Kombeve të Bashkuara Kundër Krimit të Organizuar
Ndërkombëtar, ku sipas kësaj konvente ”Grup Kriminal të Organizuar
nënkuptojmë një grup të strukturuar, i cili ka ekzistuar për një periudhë të
caktuar kohore, i përbërë nga tre ose më shumë persona, të cilët veprojnë në
harmoni me njëri tjetrin, me qëllim që të kryejnë një ose më shumë krime
ose vepra penale serioze..., me qëllim që të sigurojnë në mënyrë direkte ose
indirekte përfitime financiare ose materiale”.30
Sipas të të gjitha definicioneve dhe të të tria grupeve u pa qartë se e
përbashkëta e të gjitha përkufizimeve për krimin e organizuar janë
komponentët të cilat e bëjnë funksional këtë lloj krimi e që janë, bashkimi
(grupi) i individëve, veprat e rënda kriminale (dhe profesionale), si dhe
qëllimi i përfitimit të madh pasuror e material.

2. Karakteristikat e Krimit të Organizuar

Krimi i organizuar si lloj i veçantë i krimit ngërthen në vete shumë
karakteristika të veçanta të cilat e dallojnë atë nga llojet e tjera të
kriminalitetit, edhe pse edhe krimi i organizuar ka shumë veçori të ngjashme
me llojet e tjera të krimeve e që mund të quhen karakteristika të
përgjithshme të krimeve. Por, krimi i organizuar karakterizohet me disa
tipare të veçanta si: lindshmëria e përhershme e shumë personave në
kryerjen e aktiviteteve kriminale, ekzistimi i një strukture hierarkike dhe

27
Ragip Halili, “Kriminologjia”, Prishtinë, 2011, fq. 142
28
Po aty, fq. 142
29
Kodi penal i Republikës së Kosovës, Kodi nr. 04/L-082, Gazeta Zyrtare e Republikës së
Kosovës Nr. 19, 13 Korrik 2012
30
Konenta e OKB-së Kundër Krimit të Organizuar Ndërkombëtar, e miratuar nga
Asambleja e Përgjithshme e OKB-së me rezolutën nr. 55/15, të datës 15 nëntor 2000,
neni 2, par. (a)

90
pushtet të fuqishëm të udhëheqësit, dominimi i rregullit, rendit, disiplinës,
përgjegjësisë së anëtarëve të grupit, solidariteti i imponuar, ruajtja e
fshehtësisë së veprimit dhe moszbulimi i organizatës, mostradhtia ndaj
udhëheqësit, etj. 31 Tek organizatat kriminale, evident është fakti që nëse
thehen këto parime apo veçori të grupit kriminal, atëherë në mënyrë të
pamëshirshme pason ndëshkimi nga ana e organizatës kriminale. Faktet
tregojnë se ndëshkimet për mosrespektimin e këtyre parimeve janë të
vrazhda duke filluar nga torturat më çnjerëzore e deri te vrasja e personit,
anëtarëve të familjes së tij, zhdukja e tyre etj.

2.1. Elementet e Krimit të Organizuar

Në diskurset akademike të autorëve të ndryshëm është diskutuar
çështja se cilat mund të jenë elementet të cilat e bëjnë të veçanta nga krimet
e tjera krimin e organizuar. Kështu, sipas disa autorëve amerikan, e që në
përgjithësi të gjithë pajtohen me këtë renditje dhe përzgjedhje, krimi i
organizuar, apo gupet e krimit të organizuar kanë këto elemente:
a) janë joideologjike (nuk kanë qëllime politike);
b) janë hierarkike;
c) kanë anëtarësi të kufizuar apo të veçantë;
d) janë të vet-përhershme;
e) përdorin dhunën ilegale dhe ryshfetin (miton);
f) kanë ndarje specifike të punës;
g) janë monopolistike; dhe
h) janë të udhëhequra nga normat dhe rregullat e veçanta.32
Krahas këtyre elementeve të krimit të organizuar, grupet kriminale që
merren me këtë lloj të krimit të dallohen nga kriminelët e tjerë mu në bazë
të këtyre elementeve të cilat i bëjnë grupe të veçanta.
Këto grupe, nuk kanë qëllime ideologjike ngase qëllimi i tyre kryesorë
mbetet përfitimi materialo-pasurorë, e jo qëllimi i përfitimeve politike.
Elementi tjetër i këtyre grupeve ishte hierarkika e tyre, e cila na bënë të
qartë se këto grupe kanë një hierarki strikte e cila duhet të respektohet nga të
gjithë anëtarët e grupit, dhe se urdhrat përcillen që nga shefi i grupit
kriminal, e duke shkuar në shkallë të ndryshme deri të individët të cilët
merren më operacionalizimin e detyrave.
Anëtarësia e grupeve kriminale është e kufizuar apo e veçantë për faktin se
brenda tyre shquhen lidhjet farefisnore, raca, etnia, miqësia e gjatë, dhe në

31
Prof. Dr. Rexhep Gashi, vep. e cit. Fq. 19
32
Po aty, fq. 19-20

91
bazë të këtij parimi nuk lejohen persona “të huaj” që të jenë pjesë e grupit
kriminal, për arsye se vendimit, si dhe puna kriminale do të pengohej dhe
rrezikohej dekonspirimi i tyre. Së bashku me këtë element shkon edhe
elementi i përhershmërisë ku edhe pse ndonjë anëtar i grupit vdes, coftë
edhe shefi i grupit, veprimtaria e grupit kriminal nuk ndërpritet por vazhdon
tutje.
Qëllimit e grupit kriminal gjithashtu realizohen edhe përmes përdorimit të
dhunës dhe dhënies së mitos të cilat përdorën si mjete për realizimin e
qëllimeve të grupit kriminal. Si të tilla këto grupe janë monopolistike duke
shërbyer në një pjesë të territorit dhe në atë pjesë duke ushtruar kontroll të
plotë në atë territor, dhe jo vetëm aq. Këto grupe ndajnë në mënyrë
specifike punët e tyre, veprimtarinë e tyre si dhe fushëveprimin e tyre,
përkitazi me rregullat dhe normat të cilat vet i miratojnë këto grupe
kriminale të krimit të organizuar.
Kur jemi te elementet e krimit te organizuar, duhet cekur edhe
elementet të cilat i jep Komiteti Evropian për problemet e krimit, pranë
këshillit të Evropës, sipas të cilit për tu konsideruar krime të organizuara,
nga grupet e organizuara të krimit duhet që të ekzistojnë këto elemente :
a) bashkëpunimi i tre apo më shumë personave;
b) aktiviteti kriminal i tyre për një kohë të gjatë;
c) kryerja e krimeve me rrezikshmëri të theksuar;
d) ekzistenca e qëllimit për përfitime ose pushtet.33
Komiteti Evropian poashtu përmend edhe disa elemente të tjera nga të cilat
të paktën dy duhet plotësuar që të ketë krim të organizuar:
a) anëtarët e grupit duhet të kenë rol ose detyra të caktuara;
b) përdorimi i një disiplinë të brendshme;
c) përdorimi i dhunës brenda grupit ose jashtë tij, ndikimi në politikë,
media, në administratë publike;
d) vendosja e “drejtësisë” nëpërmjet korruptimit të punonjësve;
e) angazhimi në pastrimin e parave që rrjedhin nga aktivitete të
paligjshme; dhe
f) përdorimi i strukturave tregtare të biznesit për aktivitete jo të
ligjshme dhe veprimi në nivel ndërkombëtar.34
Nga sa u vërejt më lart nga këto elemente, vërehen dallime nga autorët
amerikan për dallim nga Komiteti Evropian. Kjo si rezultat i evoluimit të
konceptimit për krimin e organizuar, si dhe me vet shfaqjen e aktiviteteve të

33
Prof. Dr. Rexhep Gashi, vep. E cit. Fq.21
34
Prof. Dr. Rexhep Gashi, vep. E cit. Fq.22

92
reja të grupeve kriminale që e ushtrojnë këtë lloj të krimit. Kështu për
shembull paraqiten elemente të reja, si dëshira për pushtet, korrupsioni,
ndikimi në media, lidhja me grupe politike, kontrollimi ndaj administratës
publike etj. Të gjitha këto elemente janë paraqitur si rezultat i aktivitetit
kriminal, ku mbi bazën e këtyre edhe ushtrohen aktivitetet të cilat prodhojnë
efekte negative në shoqëri, si dhe në vet shtetin, ngase lidhja e fortë e
grupeve të organizuara kriminale më organet e shtetit, edhe më shumë e
pengon rrugën e zbulimit, ndjekjes dhe parandalimit të krimit të organizuar.
Kur jemi tek lidhja e tyre me shtetin, autori Ragip Halili thekson se
veprimet dhe aktivitetet ilegalë të grupeve të organizuara kriminale
zakonisht ndërmerren me anë të kërcënimeve, shantazheve, dhunës psikike
dhe fizike, dhënies së mitos, korrupsionit, shfrytëzimit të lidhjes me
policinë, gjykatat dhe administratën. 35 Kjo realizohet më së miri nga
anëtarët të cilët kyçën ngase sipas autorit në këto organizata mbizotëron
nënshtrimi i plotë, frika, dhuna dhe tortura e vrazhdë ndaj anëtarëve të
organizatës, me fjalë të tjera dominon “Ligji i heshtjes” që quhet “Omerta”
dhe ligji i hakmarrjes “Vendetta”.36

3.Kategoritë e sjelljeve (aktiviteteve) të krimit të organizuar

Krimi i organizuar ka disa forma karakteristike të cilat e veçojnë atë
nga llojet e krimeve të tjera. Sipas dy autorëve amerikan Lyman dhe Poter,
kategori të krimit të organizuar, si kategori tipike për këtë lloj të krimit janë:
furnizimi me shërbime të paligjshme, furnizimi i paligjshëm i mallrave,
konspiracioni (komploti), depërtimi në afarizëm legjitim, detyrimi dhe
korrupsioni.37
Te krimi i organizuar furnizimi me shërbime të paligjshme konsiderohet
njëri ndër aktivitetet më kryesore të këtij lloji të krimit. Shërbime të
paligjshme konsiderohen:
a) aktivitetet e bixhozit të cilat bëjnë pjesë në aktivitete të
jashtëligjshme, të cilat ndalohen me norma penale.
b) Mbrojtjen e reketit e cila përfshinë aktivitet kriminal të detyrimit, ku
anëtarët e grupit kriminal ofrojnë ”mbrojtje” për pronarët e biznesit
për afarizmin e tyre.
c) Fajdeja, (huadhënia), e cila në vete përfshinë aktivitet të atillë ku
grupi i organizuar kriminal ofron para në huazim ku si masë
garantuese shërben kamata jo ligjore tepër e lartë.

35
Ragip Halili, vep. E cit. fq.141
36
Po aty, fq. 142
37
Prof.Dr. Rexhep Gashi, vep. e cit. Fq. 11

93
 d) Prostitucioni si një formë më e gjerë e krimit të organizuar.38
Ofrimi i mallrave të paligjshme si një aktivitet tjetër i krimit të organizuar
sjellë përfitime të mëdha tek grupet kriminale të cilat ushtrojnë një aktivitet
të tillë. Si mallra të tilla konsiderohen:
a) Furnizim me droga dehëse, si aktivitet i cili i ofrohet grupeve të
caktuara të shoqërisë të përfshira në krim, si dhe blerësve dhe
shitësve të cilët janë në qarkullim në tregun e drogave. Gjithashtu
drogat dehëse shpërndahen edhe brenda grupit kriminal.
b) Pornografia, si aktivitet tjetër ku me anë të së cilës grupi kriminal
siguron përfitime pasurore dhe materiale me anë të bërjes dhe shitjes
së filmave pornografik.
c) Armët janë mjetet të cilat grupet kriminale i kanë më së shumti ën
posedim si dhe me anë të këtyre mjeteve ato grupe arrijnë të
kontrabandojne dhe te fusin në tregun e armëve sasi të mëdha të tyre
të cilat sjellin përfitime tejet të mëdha për grupet kriminale.
d) Si dhe sendet e vjedhura janë pjesë e këtyre mallrave të paligjshme,
ku zakonisht ato përfundojnë të shitura me çmime më të lira sesa
vlera e tyre reale.39
Konspiracioni është një tjetër aktivitet kriminal i grupeve të krimit të
organizuar. Si i tillë, konspiracioni nënkupton marrëveshjen në mes dy a më
shumë personave për shkeljen e ligjit.40 Konspiracioni është karakteristikë e
aktiviteteve të grupeve kriminale ngase ai kryhet në mes të anëtarëve të
grupit, si dhe mes anëtarëve të grupit dhe personave të tjerë të këqyr në
krimin e organizuar.
Formë tjetër e aktiviteteve të grupeve të krimit të organizuar është edhe
depërtimi apo involvimi i tyre në biznese legjitime ku përmes tyre këto
grupe tentojnë ti fshehin të gjitha aktivitetet e jashtëligjshme, ngase nuk
ekziston ndonjë mënyrë tjetër e fshehjes së tyre. 41 Përfshirja e organizatave
kriminale dhe anëtarëve të tyre në bizneset legale u jep mundësi të mirë
këtyre grupeve që ti fshehin përfitimet e tyre të mëdha në kuadër të këtyre
bizneseve. Gjithashtu përfshirja në këto biznese, u siguron grupeve
kriminale dhe individëve anëtar të tyre një imazh më të mirë në shoqëri dhe
shmangen nga organet ndjekëse të shtetit.42 Përfshirja e grupeve kriminale

38
Po aty, fq.11
39
Po aty, fq. 11
40
Po aty, fq. 11
41
Po aty, fq. 11
42
Po aty, fq. 12

94
në biznes legal, bëhet zakonisht përmes kërcënimit dhe detyrimit si dy
forma që i aplikojnë grupet kriminale.
Si shkaktar kyç në atë se pse krimi i organizuar ka arritur në përmasa të
mëdha si krim, padyshim se është korrupsioni si njëra ndër aktivitetet dhe
kategoritë e krimit të organizuar. Bashkëpunimi me figura të cilat në të
vërtet do të duhej ta luftonin krimin e organizuar ka sjellë deri të një situata
ku ky lloj krimi është i pranishëm në shumë shtete të botës, e veçmas në
shtet e pazhvilluara dhe ato në zhvillim. Korruptimi i gjyqtarëve, figurave të
mëdha politike, prokurorët, bankierët, udhëheqësit e komunave ë deri te
zyrtarët më të lartë shtetërorë nga ana e grupeve kriminale, ka sjell deri te
një përhapje kaq e madhe ë këtij lloji të krimit.

3.1. Format e manifestimit të krimit të organizuar

Krimi i organizuar ka disa forma të tij me anë të ët cilave ai
manifestohet dhe kryerësit e këtij krimi realizojnë qëllimet e veta. Si ndër
format më të përhapura të krimit të organizuar konsiderohen të jene: trafiku
i drogës, trafikimi i femrave, trafikimi i armëve dhe i municionit,
kontrabanda me mallra të ligjshme, tregtia me vepra të artit dhe të kulturës
nacionale, trafiku klandestin i personave, “larja” e parave, falsifikimi i
parave dhe reketizmi. Në vazhdim do të bëjmë fjalë për secilën nga këto
forma.

3.1.1. Trafiku i Drogës

Shqetësim të madh për të gjitha shtete e botës, e në veçanti për
SHBA-të dhe Evropën paraqet trafikimi i drogave dehëse, si njëra ndër
format më të rrezikshme të krimit të organizuar. Kjo veprimtari ilegale
përfshinë prodhimin, shpërndarjen ilegale dhe trafikimin e drogave dehëse
me qëllim të përdorimit dhe të konsumimit të tyre.43 Në droga dehëse dhe
substanca narkotike llogariten të jenë: opiumi, kokaina, heroina, morfina,
marihuana, kodeina, hashashi, ini indian, fleta kanabis, amfetamina,
meskalina, LSD etj. Statistikat tregojnë se shumica e përdorueseve të
drogave janë nga vendet e zhvilluara, ku Evropa konsiderohet të jetë tregu
më fitimprurës. 44 Drogat dehëse dhe pijet e tjera alkoolike kryesisht
prodhohen në vendet e Lindjes së Mesme, Lindjes së Afërt, Lindjes së
Largët, në Amerikën Latine dhe regjione të tjera, ndërsa ato ëm së shumti
konsumohen dhe përdorën në Evropë dhe SHBA.45

43
Prof. Dr. Rexhep gashi, vep. e cit. Fq. 69
44
Po aty, fq. 69
45
Po aty, fq 69-70

95
Ajo çka e karakterizon trafikimin e drogave si veprimtari e krimit të
organizuar është fakti se kjo veprimtari kryhet në forma të ndryshme më një
bashkëpunim tejet të ngushtë nga kryerësit e kësaj veprimtarie nga regjione
të ndryshme, dhe se kjo veprimtari siguron të ardhura mjaftë të mëdha për
organizatat kriminale me ç„rast siguron edhe zhvillimin dhe zgjerimin më të
madh të kësaj veprimtarie.46
Duke u nisur nga dëmet e mëdha që sjell trafikimi i drogave dhe
substancave narkotike, lufta ndaj këtij fenomeni kriminal është shtuar në
shumicën e shteteve e në veçanti ku konsumimi dhe përdorimi i tyre është
më i madh. Kështu, shumë shtete kanë nxjerrë ligje të veçanta për të
normuar veprat penale që hyjnë në këtë veprimtari, kanë formuar forca
speciale antidrogë, kanë themeluar agjenci të ndryshme të pavarura etj.
Edhe më tutje, luftimi, zbulimi dhe çrrënjosja e trafikut të drogës është dhe
mbetet sfidë për shumë shtete të botës.

3.1.2. Trafikimi i Femrave

Gjinia femërore për shumë organizata kriminale është bërë objekt
pasuror dhe objekt nga i cili mund të sigurohen lehtë të ardhura pasurore
dhe materiale. Trafikimi me femra si dukuri kriminale është mjaftë i
përhapur sot në botë, e veçmas në vendet të cilat janë të përfshira nga
ndryshime të mëdha politike, sociale, ekonomike etj., siç janë shtetet e
bllokut socialist, shtetet e Evropës lindore dhe juglindore, regjioni i
Ballkanit madje edhe Kosova.47
Trafikimi i femrave bëhet për qëllime të ndryshme, por kryesisht qëllimi
kryesor për të cilin bëhet kjo veprimtari kriminale është prostitucioni.
Trafikimi i femrave për prostitucion bëhet kryesisht nëpërmjet të transportit
ilegal si: të trafikut klandestin, të trafikut të refugjatëve dhe të trafikut të
azilkërkueseve.48 Dukuria e trafikimit të femrave për prostitucion është e
pranishme më së shumti të vendet të cilat përballen me ndërrime të
sistemeve ekonomike, politike dhe sociale. Këto gjendje i shfrytëzojnë mirë
grupet e krimit të organizuar me ç‟rast me anë të rregullave të tyre
harmonizojnë veprimet e tyre dhe e bëjnë më të lehtë veprimtarinë
kriminale.
Trafikimi me femra dhe me njerëz në përgjithësi ka hyrë si retorike edhe e
shumë kodeve penale dhe dokumenteve ndërkombëtare duke u inkriminuar
si veprime të tilla.

46
Prof. Dr. Rexhep Gashi, vep. e cit. fq. 70
47
Po aty, fq. 71-72
48
Po aty, fq. 73

96
3.1.3. Trafikimi i armëve dhe municionit
Njëra prej formave të cilat iu sjellë përfitime të mëdha organizatave
kriminale të krimit të organizuar është edhe trafikimi me armë dhe
municion. Objekt trafikimi dhe kontrabande janë kryesisht armët dhe
municionet e llojeve të ndryshme, duke u nisur prej atyre për të cilat mund
të jepet leja për përdorim e deri të ato armë të rënda, armë dhe municion
luftarak e deri te armët kimike, biologjike dhe nukleare.49 Si faktorë të cilët
ndikojnë në trafikimin dhe kontrabandimin e armëve janë gjendjet e luftës,
konfliktet e armatosura, aksionet terroriste, krizat ekonomike politike etj.
Sipas disa statistikave të fundit vendet nga të cilat më së shumti shiten këto
armë rezultojnë të jenë : Rusia, Ukraina, Bjellorusia, Rumania, Bullgaria,
Serbia etj., ndërsa këto armë më së shumti destinacionin e tyre e kanë në
vendet ë Afrikës, Lindjes së Mesme, Azisë etj.50 Pasojat që i bartë trafikimi
me armë dhe municion nga grupet kriminale konsiderohen të jenë afatgjate
dhe mjaftë dëm-sjellëse për vendet të cilat janë objekt shitje i tyre.

3.1.4. Kontrabanda me mallra të ligjshme

Njëra nga format e krimit të organizuar është edhe kontrabanda me
mallra të cilat janë të ligjshme në ekzistimin tyre, por bartja nga një vend në
një vend tjetër nga këto grupe bëhet në forma të paligjshme. Kjo formë
konsiderohet të jetë njëra ndër format që sjellin fitime marramendëse për
grupet kriminale. Këto mallra, grupet kriminale i kontrabandojnë kryesisht
më arsyetimin që ti ikin akcizave të larta të cilat i posedojnë. Në këto mallra
bëjnë pjesë: cigaret, alkooli, derivatet e naftës, automjetet e përjashtimit
edhe armët.51 Grupet e krimit të organizuar këto mallra i bartin nga shteti në
shtet dukë iu ikur obligimeve doganore. Kjo formë e krimit të organizuar
kryesisht është prezentë të vendet të cilat janë në luftë, kanë kriza
ekonomike dhe politike, si dhe tek vendet të sapodala nga lufta. Gjithashtu
kontrabanda me këto mallra është e pranishme tek shtetet të cilat nuk aknë
një kontroll efikas mbi kufijtë e tyre. Vendet e Ballkanit konsiderohen të
jenë vendet ku është më së shumti e pranishme kjo formë e kriminalitetit.

3.1.5. Tregtia me vepra të artit dhe të kulturës nacionale

Trafikimi më vepra të artit të cilat kanë një vlerë të madhe artistike
nacionale konsiderohet të jetë një tjetër formë e krimit të organizuar. Me
qëllim të vjedhjes dhe trafikimit të këtyre vlerave, organizohen grupe

49
Prof.Dr. Rexhep Gashi, vep. e cit., fq. 74
50
Po aty, fq. 75
51
Po aty, fq. 75

97
kriminale në nivel të një vendi ose në nivel ndërkombëtar , të cilat nëpër
galeri, muze, ekspozita, manastire, kisha, xhamia dhe institucione të tjera,
vidhen pastaj ilegalisht trafikohen.52 Për shkak të rëndësisë të madhe të cilat
e kanë këto vepra, UNESCO ka aprovuar një konventë të veçantë në vitin
1970 me të cilën ka paraparë se cilat vepra arti konsiderohen si të tilla. Si të
tilla konsiderohen ato vepra të cilat një shtet i shpallë si të vlefshme dhe me
rëndësi të veçantë nga lëmi i parahistorisë, arkeologjisë, letërsisë, artit dhe
shkencës të cilat ndryshe quhen antikitete. 53 Si faktor se pse ndodhë një
vjedhjeje e këtyre veprave të artit konsiderohet të jetë mungesa e ofrimit të
mbrojtjes së duhur nga shtet të ndryshme dhe komuniteti ndërkombëtar, me
ç‟rast ndodhin edhe humbje të mëdha materiale dhe financiare me zhdukjen
e këtyre veprave nga grupet kriminale.54 Në literaturën kriminologjike flitet
për delikuent profesional të cilët realizojnë vjedhjen ë këtyre veprave. Ka të
atillë nga këta delikuent që vjedhjen e këtyre veprave e kanë pasion, ndërsa
të tjerë janë të shtyrë nga përfitimet ë mëdha që sjellin këto vepra arti. 55 Se
sa arrin vlera e këtyre veprave dhe se sa fitimprurëse janë, tregon edhe fakti
të cilin e potencon kriminologu gjerman Kaiser, ku sipas tij, vetëm në
Evropë gjatë një viti, nga trafikimi i veprave dhe gjësendeve të artit dhe
kulturës nacionale shkaktohet dëm në vlerë prej 75 milion dollarë.56 Është i
qartë fakti se ky lloj krimi kryhet nga persona dhe grupe kriminale të cilët e
njohin mjaftë mirë vlerën e veprave dhe gjësendeve të artit, ngase vetëm në
këtë mënyrë ata mund ta dinë saktë vlerën e madhe pasurore të cilën e
zotërojnë këto vepra.

3.1.6. Trafiku klandestin i personave

Njëra prej formave të tjera me anë të së cilave manifestohet krimi i
organizuar është edhe trafiku klandestinë i personave. Ndër faktorët
kryesorë që sjellin deri të paraqitja e këtij lloji të krimit janë: konfliktet
politike, etnike, religjioze, kulturore, luftërat lokale e civile, skamja,
varfëria, dhe fatkeqësitë e ndryshme natyrore, kushte këto të cilat i kanë
nxitur miliona njerëz të zhvendosen nga vendbanimet e tyre të përhershme
kah vendet dhe regjionet të cilat cilësohen si ëm të sigurta.57 Shkelja e të
drejtave të njeriut, ndjekjet, persekutimet, torturat dhe krimet kundër

52
Ragim Halili, vep. e cit. fq. 154
53
Po aty, fq. 155
54
Prof. Dr. Rexhep Gashi, vep. e cit. Fq. 76
55
Po aty, fq. 77
56
Po aty, fq. 78
57
Ragip Halili, vep. e cit. fq. 156

98
njerëzimit e gjenocidi ndaj disa grupeve etnike e nacionale, ka ndikuar që
shumë njerëz të regjioneve dhe shteteve të ndryshme, me qëllim për të
siguruar një jetë më të mirë, e në raste të ndryshme edhe për ta shpëtuar atë,
t‟i braktisnin vendet e tyre dhe të kërkojnë punë dhe strehim në vende më të
sigurta.58 Si pasoje ë këtyre shkeljeve, në vendet demokratike po vjen e duke
u shtuar numri i azilkërkueseve dhe refugjatëve, të cilët synojnë ta gjejnë
një jetë më të mirë. Këto situata të trazuara më së “miri” i shfrytëzojnë
grupet kriminale, të cilat për qëllimet e tyre që të përfitojnë organizojnë
trafikimin me persona azilkërkues e refugjat që ti shpien në vendet ku ata
dëshirojnë. Grupet e krimit të organizuar, bëjnë premtime të shumta për këta
perona në emër të asaj se e kanë të siguruar daljen jashtë shtetit, ju zhyten
në krime si falsifikim i dokumenteve, kalim i kufirit në mënyrë ilegale etj.
Përfitimi që marrin grupet kriminale nga këta persona është tejet i madh,
ngase shfrytëzojnë gjendjen pa status të personave të cilët kërkojnë azil ose
janë refugjat.

3.1.7. “Larja” e parave

Larja e parave është një formë e veçantë e kriminalitetit të
organizuar. Kjo formë ka të bëjë me ato veprime të cilat ndërmerren në
mënyrë që paratë e fituara nga transaksionet dhe aktivitetet kriminale të
deponohen dhe investohen në punë dhe veprimtari legale e pastaj ato të
përdorën si para të pastruara, të “lara”.59 Kjo veprimtari, pra larja e parave,
është veprimtari e cila kalon në tri faza të cilat janë: alokimi, qarkullimi dhe
integrimi. Faza e parë ka të bëjë me instalimin dhe transferimin fizik të
parave të cilat janë fituar si rezultat i veprimtarisë kriminale. Faza e dytë
përfshinë mbulimin duke u këqyr në transaksione komplekse financiare për
ti humbur gjurmët dhe rrugët e fitimit të parave në mënyrë të
kundërligjshme. Dhe faza e tretë përfshinë punën dhe angazhimin që këto
para të paraqiten si formë e pasurisë dhe e kapitalit të ri me qëllim që ai
kapital të hyjë në aktivitete të ligjshme ekonomike.60 Aktiviteti i “larjes” së
parave ka për qëllim humbjen e origjinës së parave që janë fituar në mënyrë
ilegale dhe në këtë mënyrë iu mundëson kriminelëve që ti shijojnë rezultatet
e veprimtarisë së tyre kriminale. 61 Në literaturën kriminologjike parat e
fituara nga aktivitetet ilegali si: prostitucioni, trafikimi me armë, trafikimi
me njerëz, reketizmi, trafikimi i personave, dhe forma të tjera të krimit të

58
Po aty, fq 156
59
Po aty, fq. 150
60
Po aty, fq. 150
61
Prof.Dr. Rexhep Gashi, vep. e cit. Fq. 80

99
organizuar, ato para konsiderohen si para të paligjshme dhe kanë edhe
emërtime të tjera si “para të ndyra”, “para të përlyera”, “para të pista” etj.,
dhe se ato nuk janë të lejuara të qarkullojnë në transaksionet ekonomike dhe
financiare.62

3.1.8. Falsifikimi i parave

Njëra ndër format të rrezikshme të krimit të organizuar është edhe
falsifikimi i parave, e cila formë grupeve kriminale të krimit të organizuar iu
sjellë mjaftë përfitime të mëdha. Me parat e falsifikuara kriminelët që
ushtrojnë këtë veprimtari realizojnë përfitime të mëdha duke kryer shumë
transaksione ekonomike dhe financiare më këto para. Në jetën e përditshme
theksohet se parat që më së shumti falsifikohen janë paratë e shteteve të
cilat kanë valuta të fuqishme si dollari amerikan, euro, franga zvicerane, dhe
valuta të tjera të forta.63 Veprimtaria e falsifikimit të parave rëndom kryhet
nga kriminel profesional të kalibrit ndërkombëtar dhe nacional.64

3.1.9. Reketizmi
Reketizmi është veprimtari kriminale e cila manifestohet me
ndërmarrjen në mënyrë të organizuar të kërcënimeve, shantazheve të
llojllojshme nga individi dhe grupe kriminale të organizuara ndaj personave
përgjegjës dhe bartësve të detyrave në firma, dyqane, shitore, punëtori,
restorante, fabrika, hotele, ndërmarrje dhe korporata të ndryshme, të cilat
realizojnë në çfarëdo mënyre fitim, me qëllim që në dobi të tyre, rregullisht
apo kohë pas kohe, të paguajnë sasi të caktuar të të hollave.65 Këto kërkesa
bëhen me qëllim që gjoja tu ofrohet ndihmë dhe mbrojtje këtyre
ndërmarrjeve nga grupet e tjera kriminale. Sipas autorit amerikan
W.Reckles, në grupet kriminale që merren me reket zakonisht janë të
përfshirë persona me karrierë kriminale, gangster të njohur, tipa agresiv,
persona me biografi të dyshimtë dhe nëntoka e krimit etj. Zakonisht
organizatorët e këtyre akteve kriminale kanë lidhje të caktuara edhe me
segmente të caktuara të shtetit, pasi që ata janë edhe bashkëpjesëmarrës në
kryerjen e aktiviteteve të tilla.66

62
Po aty, fq. 80
63
Po aty, fq. 82
64
Ragip Halili, vep. e cit. fq. 153
65
Po aty, fq. 149
66
Prof.Dr. Rexhep Gashi, vep. e cit. Fq. 83

100
4. Inkriminimi i krimit të organizuar
Si një dukuri kriminale mjaftë e pranishme dhe e rrezikshme në
shoqëritë bashkëkohore, krimi i organizuar ka shfaq nevojën e inkriminimit
të tij dhe aktiviteteve brenda tij në rrafshin ndërkombëtar dhe nacional. Për
këtë arsye, janë hartuar akte ligjore ndërkombëtare dhe kombëtare, andaj
edhe ndarja e akteve ligjore për krimin e organizuar bëhet në akte
ndërkombëtare dhe kombëtare.

4.1. Aktet inkriminuese ndërkombëtare për krimin e organizuar

Si aktet me të rëndësishme ligjore ndërkombëtare që rregullojnë
fushën e krimit të organizuar paraqiten konventat e OKB-së, Këshillit të
Evropës dhe Bashkimit Evropian. Për qëllime akademike, këtu vetëm do ti
përmendim me radhë këto konventa, ndërsa me thellë do të analizojmë
legjislacionin vendorë.
Si konventa më të rëndësishme të OKB-së cilësohen të jenë:
1) Konventa e Kombeve të Bashkuara kundër krimit të organizuar
ndërkombëtar, e miratuar në vitin 2000, me dy protokollet shtesë të saj:
1.1) Protokolli kundër trafikut të emigrantëve në rrugë tokësore ajrore dhe
detare;
1.2) Protokolli për parandalimin, pengimin dhe ndëshkimin e trafikut të
personave, veçanërisht grave dhe fëmijëve.67
2) Konventa për ndjekjen e tregtisë së qenieve njerëzore dhe të shfrytëzimit
të prostitucionit të të tjerëve e vitit 1949.68
3) Konventa e vetme narkotike, e plotësuar nga protokolli i vitit 1972 për
ndryshimin e saj.69
4) Konventa e OKB-së e vitit 1988 kundër trafikut të paligjshëm të drogave
narkotike dhe lëndëve psikotropike, ose konventa e Vjenës.70
Në kuadër të Këshillit të Evropës janë nxjerrë këto konventa:
1) Konventa e Këshillit të Evropës për masat kundër trafikimit të qenieve
njerëzore e vitit 2005.71
2) Konventa e Këshillit të Evropës për pastrimin, depozitimin, sekuestrimin
dhe konfiskimin e produkteve të krimit dhe financimin e terrorizmit, e vitit
2005.72

67
Po aty, fq. 92
68
Po aty, fq. 93
69
Po aty, fq. 93
70
Po aty, fq. 94
71
Po aty, fq. 94

101
4.2. Inkriminimi sipas legjislacionit të Republikës së Kosovës
Kodi penal i Republikës së Kosovës ka paraparë veprat penale të
krimit të organizuar, si dhe ka paraparë disa vepra tjera penale që në fakt
janë veprimtari që kryhen në krimin e organizuar.
Kështu, neni 283, i kapitullit XXIV te Kodit penal të Kosovës, i
miratuar dhe hyrë në fuqi në vitin 2012, ka paraparë veprën penale
pjesëmarrje në krimi të organizuar.
Kështu neni në fjalë ka paraparë dënimet të cilat shqiptohen për
pjesëmarrësit në krim të organizuar. Në mënyrë decidive ky nen thekson se:
a. Kushdo që me dashje dhe me dijeni qoftë të qëllimit dhe veprimtarisë së
përgjithshme të grupit kriminal të organizuar ose qëllimit të grupit për të
kryer një apo më shumë vepra penale të cilat janë të dënueshme me burgim
prej së paku katër (4) vjet, aktivisht merr pjesë në veprimtaritë kriminale të
grupit duke ditur se pjesëmarrja e tillë do të kontribuojë në realizimin e
veprimtarive kriminale të grupit, dënohet me gjobë deri në dyqind e
pesëdhjetë mijë (250.000) Euro dhe me burgim prej së paku shtatë (7) vjet.
b. Kushdo që organizon, themelon, mbikëqyr, menaxhon ose drejton
veprimtaritë e grupit kriminal të organizuar, dënohet me gjobë deri në
pesëqind mijë (500.000) Euro dhe me burgim prej së paku dhjetë (10) vjet.
c. Kur veprimtaritë e grupit kriminal të organizuar të parapara në paragrafin
1. ose 2. të këtij neni rezultojnë në vdekje, kryesi dënohet me gjobë deri në
pesëqind mijë (500.000) Euro dhe me burgim prej së paku dhjetë (10) vjet
ose me burgim të përjetshëm.
d. Gjykata mund të zbusë dënimin e anëtarit të grupit kriminal të organizuar
i cili, para se grupi kriminal i organizuar të ketë kryer veprën penale,
raporton në polici ose prokurori, ekzistimin, formacionin dhe jep informata
për grupin kriminal të organizuar në detaje të mjaftueshme për të mundësuar
arrestimin apo ndjekjen e grupit të tillë.
e. Për qëllime të këtij neni, “aktivisht merr pjesë” përfshin, por nuk
kufizohet në ofrimin e informatave ose mjeteve materiale, rekrutimin e
anëtarëve të rinj dhe të gjitha format e financimit të veprimtarive të grupit.73
Gjithashtu Kodi Penal i Kosovës ka paraparë edhe disa vepra penale
të cilat vepra zakonisht kryhen nga grupe të organizuara kriminale, e që në
fakt bëjnë pjesë në krimin e organizuar. Këto vepra janë p.sh:kontrabandimi
me emigrant, trafikimi me njerëz, mundësimi ose detyrimi në prostitucion,

72
Po aty, fq. 95
73
Kodi penal i Republikës së Kosovës, Kodi nr. 04/L-082, Gazeta Zyrtare e Republikës së
Kosovës Nr. 19, 13 Korrik 2012, neni 283, par. 12,2,3,4,5

102
blerja, posedimi, shpërndarja dhe shitja e paautorizuar e narkotikëve,
substancave psikotrope dhe analoge, etj.74
Nga kjo mund të konkludojmë se Republika e Kosovës duke
inkriminuar në mënyrë të tillë këto vepra penale është e përkushtuar që ta
luftoj dhe zbardh krimin e organizuar. Legjislacioni penal për krimin e
organizuar është në përputhje të plotë me legjislacionin evropian paralel në
këtë fushë, ku dihet mirëfilli se është kusht për aspiratat euro-atlantike.
Gjithashtu Republika e Kosovës ka themeluar task-forca të ndryshme për
luftimin e krimit të organizuar, si dhe njësitë speciale antidrogë, dhe llojeve
të tjera të krimit brenda Policisë së Kosovës.

74
Po aty, nenet 170, 171, 241, 273. (Neni 273 bënë pjesë në kapitullin e XXIII, të kodit
penal në të cilin parashihen të gjitha veprat penale që kanë të bëjnë me narkotikët dhe
substancat e rrezikshme psikotropike.)

103
104
Ma. Sc. Milot KRASNIQI75
ROLI I AGJENCISË KUNDËR KORRUPSIONIT NË
PARANDALIMIN DHE LUFTIMIN E KORRUPSIONIT

Abstrakt: Korrupsioni është dukuri negative i cili shkakton pasoja të

rënda shoqërore, andaj me të drejtë konsiderohet si kancer i shoqërisë.
Parandalimi dhe luftimi i korrupsionit sot është prioritet i shteteve
demokratike.

Me qëllim të luftimit institucional të korrupsionit edhe Republika e Kosovës

më 2006 ka themeluar Agjencinë kundër Korrupsionit si institucion i
pavarur i cili ka mision zbatimin e politikës shtetërore për parandalimin
dhe luftimin e korrupsionit.

Punimi ka për qëllim të paraqes një studim të pavarur për Agjencinë kundër
Korrupsionit, rolin dhe misionin e saj në parandalimin dhe luftimin e
korrupsionit, kompetencat dhe fushë veprimtarinë e saj. Për këtë qëllim do
të përdorë metodën juridike-normative, metodën e analizës, metodën
krahasuese dhe atë statistikore.

Nga ky hulumtim mund të konstatohet se roli dhe misioni i këtij mekanizmi

është tejet i rëndësishëm në parandalimin dhe luftimin me sukses të
korrupsionit, duke marrë parasysh se niveli i prezencës së veprave penale
me natyrë të korrupsionit në Kosovës është i lartë.

Fjalët kyçe: Korrupsioni, Agjencia kundër Korrupsionit, parimet,

parandalimi, luftimi.

I. HYRJE

1. Historiku, themelimi dhe funksionalizimi i Agjencisë kundër

Korrupsionit

Ideja për krijimin e një mekanizimi i cili do të merrej me parandalimin dhe

luftimin e korrupsionit në mënyrë institucionale në Kosovë ka lindur pas
përfundimit të luftës dhe pas instalimit të misionit të administratës së

75
Autori është Master i Shkencave Juridike Penale dhe i punësuar si Këshilltar Ligjor në
Agjencinë kundër Korrupsionit. Kontakti: milotkrasniqi@hotmail.com.

105
përkohshme ndërkombëtare. Me çlirimin e vendit dhe hyrjen në fazën e
transformimit shoqëror, juridik, ekonomik dhe politik u pa e nevojshme që
të ngritej një institucion i profilizuar për ta parandaluar dhe luftuar
korrupsionin, sepse është evidente se në shoqëritë postkonfliktuoze dhe me
probleme të ndryshme, kriminaliteti dhe dukuritë tjera negative janë
prezentë në nivel më të lartë.
Rrjedhimisht, më 2006 me miratimin e Ligjit nr. 2004/34 kundër
Korrupsionit u vu baza e krijimit të Agjencisë kundër Korrupsionit. Në këtë
rrjedhë Kuvendi i Kosovës zgjodhi edhe Drejtorin e Agjencisë i cili do të
drejtonte këtë institucion dhe do të funksionalizonte stafin. Drejtori filloi
detyrën në Agjenci pasi mori mandatin ligjor kurse Agjencia u
funksionalizua më 2007 kur u rekrutuar pjesa më e madhe e stafit të saj.
Vlen të përmendet fakti se Agjencia kundër Korrupsionit është institucion i
ngritur dhe i mbështetur tërësisht mbi bazën e kapaciteteve vendore.

2. Statusi juridik i Agjencisë kundër Korrupsionit

Në Kapitullin XII të Kushtetutës së Republikës se Kosovës është paraparë

funksionimi i institucioneve të pavarura ku bëjnë pjesë Avokati i Popullit,
Auditori i Përgjithshëm, Komisioni Qendror i Zgjedhjeve, Banka Qendrore
dhe Komisioni i Pavarur i Mediave. Përveç kësaj në nenin 142 të
Kushtetutës është paraparë edhe themelimi dhe funksionimi i Agjencive të
Pavarura. Rrjedhimisht, mbi këtë bazë funksionon edhe Agjencia kundër
Korrupsionit. Sipas nenit 3 të Ligjit nr. 03/L-159 për Agjencinë kundër
Korrupsionit, Agjencia është institucion i pavarur përgjegjës për zbatimin e
politikës shtetërore për parandalimin dhe luftimin e korrupsionit. Kjo
dispozitë ligjore përcakton dy çështje kryesore. E para se Agjencia kundër
Korrupsionit është institucion i pavarur dhe e dyta se qëllimi, përkatësisht
misioni i saj është zbatimi i politikës shtetërore për parandalimin dhe
luftimin e korrupsionit. Rrjedhimisht, me programin legjislativ të vitit 2013
është paraparë edhe miratimi i Ligjit për Organet e Pavarura të
Administratës Shtetërore me të cilin do të rregullohet organizimi dhe
funksionimi, statusi dhe veprimtaria e institucioneve të pavarura, përfshirë
edhe Agjencitë e Pavarura. Me këtë ligj do të definohet edhe statusi i
Agjencisë kundër Korrupsionit.

3. Korniza ligjore në bazë të së cilës vepron Agjencia kundër

Korrupsionit

Agjencia kundër Korrupsionit përgjegjësitë e saj ligjore i ka të përcaktuara

106
me ligj, ngase e tërë veprimtaria e Agjencisë bazohet në rregullativën
ligjore. Korniza ligjore në bazë të së cilës e ushtron veprimtarinë e saj
Agjencia kundër Korrupsionit përbëhet nga aktet juridike në vijim:
1. Kushtetuta e Republikës së Kosovës;
2. Ligji nr. 03/L-159 për Agjencinë kundër Korrupsionit;
3. Ligji nr. 04/L-050 për Deklarimin, Kontrollin dhe Prejardhjen e
Pasurisë së Zyrtarëve të Lartë Publikë dhe Deklarimin, Kontrollin
dhe Prejardhjen e Dhuratave për të Gjithë Personat Zyrtarë;
4. Ligji nr. 04/L-051 për Parandalimin e Konfliktit të Interesit në
Ushtrimin e Funksionit Publik;
5. Rregullorja nr. 01/2011 e Punës e Agjencisë kundër Korrupsionit.
Agjencia është institucion përgjegjës për zbatimin ekskluziv të tri ligjeve të
lartpërmendura, por varësisht nga natyra e rastit që trajtohet zbatohen edhe
akte të tjera juridike si burime plotësuese të cilat kanë lidhje me çështjen
konkrete. Kësisoj, për nevojat e punës së saj Agjencia zbaton edhe Kodin
Penal, Kodin e Procedurës Penale, Ligjin për Prokurimin Publik e të tjerë.

4. Parimet e punës së Agjencisë kundër Korrupsionit

Parimet 76 janë rregulla themelore dhe udhërrëfyese në bazë të të cilave

ndërtohet dhe funksionon një institucion. Edhe Agjencia kundër
Korrupsionit në ushtrimin e funksioneve të saj udhëhiqet nga disa parime
themelore të cilat do t`i elaborojmë në vijim, por në praktikë ekzistojnë edhe
parime të tjera të cilat varësisht nga rasti duhet të merren në konsideratë.
1. Parimi i ligjshmërisë. Ligjshmëria është parimi themelor dhe i
patjetërsueshëm i drejtësisë në përgjithësi. Agjencia kundër
Korrupsionit veprimtarinë e saj e ushtron në pajtim me Ligjin nr.
03/L-159 për Agjencinë kundër Korrupsionit, brenda kufijve të
kompetencave që i janë besuar dhe për qëllimin për të cilin është
themeluar. Veprimtaria e Agjencisë është e përshkuar nga fryma e
parimit të ligjshmërisë e bazuar në Ligjin nr. 2004/34 kundër
Korrupsionit, Ligjin nr. 03/L-159 për Agjencinë kundër Korrupsionit
dhe legjislacionin në fuqi.

76
Parimet themelore të punës janë paraparë në nenet 4-12 të Rregullores nr. 01/2011 të
Punës së Agjencisë kundër Korrupsionit.

107
2. Parimi i barazisë para ligjit. Ligji nr. 03/L-159 për Agjencinë kundër
Korrupsionit të gjithë qytetarët i trajton në mënyrë të barabartë dhe pa
asnjë dallim. Rrjedhimisht, të gjithë personat fizikë dhe juridikë të cilët
janë subjekt i procedurave që i ndërmerr Agjencia gëzojnë trajtim të
barabartë pa marrë parasysh gjininë, racën, moshën gjuhën, orientimin
gjinor dhe politik, prejardhjen kombëtare ose çfarëdo statusi tjetër.

3. Parimi i paanshmërisë (objektivitetit). Veprimi objektiv kërkon

shqyrtim adekuat të çështjes së shtruar, pa anime dhe pa u ndikuar nga
interesi, dobia materiale dhe çfarëdo interesi tjetër. Ky parim i obligon
zyrtarët e Agjencisë që të shërbejnë me mirëbesim, profesionalizëm dhe
pa asnjë lloj paragjykimi ose animi.

4. Parimi i veprimit në interes të përgjithshëm. Puna dhe veprimtaria e

Agjencisë kundër Korrupsionit është në funksion të mbrojtjes së
interesit të përgjithshëm. Krahas kësaj, rëndësi e posaçme i kushtohet
ruajtjes së dinjitetit të personalitetit të subjekteve (individëve) ndaj të
cilëve iniciohet dhe zhvillohet procedura ligjore.

5. Parimi i koordinimit dhe bashkëpunimit. Duke marrë parasysh

misionin që ka Agjencia kundër Korrupsionit, është i domosdoshëm
koordinimi dhe bashkëpunimi me institucionet tjera në mënyrë që lufta
kundër korrupsionit të jetë e suksesshme.
Me qëllim të realizimit të misionit të saj, Agjencia i koordinon veprimet
dhe bashkëpunon me Policinë e Kosovës, veçanërisht me Njësinë për
Krime Ekonomike, Prokurorinë e Shtetit, Gjykatat, Bankat, Shoqërinë
Civile dhe qytetarët.

6. Parimi i transparencës. Transparenca nënkupton faktin se puna dhe

veprimtaria e Agjencisë kundër Korrupsionit realizohet në një proces të
drejtë dhe transparent. Çështjet nga veprimtaria e saj Agjencia i bën të
njohura për publikun në suaza të përcaktuara me ligj. Po ashtu, me anë
të paraqitjes së raporteve periodike në Kuvendin e Kosovës, Agjencia
bën publike aktivitetet e saj, duke përfshirë të arriturat, lëshimet si dhe
objektivat të cilët synohet të arrihen në të ardhmen.

7. Parimi i konfidencialitetit. Sipas frymës së Ligjit nr. 03/L-159 për

Agjencinë kundër Korrupsionit një pjesë e punës dhe veprimtarisë së
Agjencisë është e natyrës konfidenciale. Ruajtja dhe qasja në informata
në lidhje me punën e Agjencisë bëhet në pajtim me Ligjin nr. 03/L-159

108
 për Agjencinë kundër Korrupsionit, Ligjin nr. 03/L-172 për Mbrojtjen e
të Dhënave Personale dhe Ligjin nr. 03/L-215 për Qasje në Dokumentet
Publike. Zyrtarët e Agjencisë nuk i shprehin në opinion mendimet e tyre
për çështjet që kanë të bëjnë me rastet e trajtuara duke e respektuar
etikën e punës dhe duke e ruajtur sekretin zyrtar.

8. Parimi i publicitetit. Agjencia kundër Korrupsionit për punën e saj e

informon publikun përmes aktiviteteve të ndryshme publike, mjeteve të
informimit dhe përmes uebfaqes së saj.77 Natyrisht, parimi i publicitetit
kufizohet reciprokisht nga parimi i konfidencialitetit që nënkupton se
publiku vihet në dijeni për punën e Agjencisë vetëm pasi të mbyllen
rastet, në pajtim me Ligjin nr. 03/L-159 për Agjencinë kundër
Korrupsionit. Rrjedhimisht, publiku nuk vihet në dijeni për
informacionet të cilat i ndalon etika e punës së Agjencisë, ruajtja e
konfidencialitetit mbi disa fakte lidhur me subjektet e hetuara të cilat
duhet të mbesin si sekret zyrtar sipas ligjit në fuqi.

9. Parimi i efikasitetit. Detyrat dhe përgjegjësitë e saj Agjencia i ushtron

në mënyrë efikase. Rezultatet e këtij parimi konsistojnë në kryerjen e
detyrave shpejt dhe duke i realizuar pritjet e duhura. Parimi i efikasitetit
e vë theksin në cilësinë e punës së Agjencisë kundër Korrupsionit.

10. Parimi i ekonomizimit. Parimi i ekonomizimit është udhërrëfyes për

punën e shumë institucioneve. Rrjedhimisht, punët në Agjencinë kundër
Korrupsionit kërkohet që të realizohen me sa më pak shpenzime dhe në
kohë të arsyeshme. Parimi i ekonomizimit kërkon shpenzim të
arsyeshëm të parasë dhe kohës. Natyrisht, parimi i ekonomizimit në
asnjë rast nuk duhet ta dëmtojë efikasitetin e punës që kryen Agjencia
kundër Korrupsionit.

5. Roli dhe misioni i Agjencisë kundër Korrupsionit

Roli dhe misioni i Agjencisë kundër Korrupsionit është parandalimi dhe

luftimi i korrupsionit, konfliktit të interesit në ushtrimin e funksionit publik,
mbikëqyrja e procesit të deklarimit, kontrollit dhe prejardhjes së pasurisë
dhe dhuratave të zyrtarëve të lartë publikë. Në pajtim me ligjin, Agjencia
është institucion i pavarur dhe i specializuar për zbatimin e politikave

77
Parimi i publicitetit është paraparë në nenin 16 të Rregullores nr. 01/2011 së Punës së
Agjencisë kundër Korrupsionit.

109
shtetërore për parandalimin dhe luftimin e korrupsionit. 78 Duke marrë
parasysh nivelin e lartë të prezencës së veprave penale me natyrë të
korrupsionit në Kosovë si dhe duke e ndier nevojën për parandalimin dhe
luftimin e tyre, vlerësohet se roli i Agjencisë kundër Korrupsionit është i
rëndësisë së veçantë. Misioni i Agjencisë kundër Korrupsionit është edhe
fuqizimi i ligjit që nënkupton zbatimin e legjislacionit nga fusha e
parandalimit dhe luftimit të korrupsionit. Duke marrë parasysh faktin se në
Kosovë korrupsioni është i pranishëm në përmasa të gjera është imponuar
nevoja që roli dhe misioni i Agjencisë kundër Korrupsionit të jetë i
orientuar më shumë në aspektin represiv, përkatësisht në luftimin e
korrupsionit, kurse në të ardhmen ajo do të fokusohet më shumë në aspektin
preventiv, përkatësisht në eliminimin e faktorëve që nxisin korrupsionin. Që
të arrihet ky synim është e nevojshme që të ngritet vetëdija e përgjithshme
qytetare dhe institucionale për pasojat që shkakton korrupsioni.

Aplikimi i masave preventive me qëllim të parandalimit të veprave penale

me natyrë të korrupsionit kërkon a priori një varg ndryshimesh rrënjësore
shoqërore dhe ekonomike si dhe ndryshime të tjera që do të sillnin
përparimin dhe ndryshimin e individit dhe shoqërisë, e kjo kërkon një kohë
të gjatë dhe angazhim të gjerë.79

6. Kompetencat e Agjencisë kundër Korrupsionit

Agjencia kundër Korrupsionit kompetencat e saj i ka të përcaktuara në

Ligjin nr. 03/L-159 për Agjencinë kundër Korrupsionit. Kompetencat
kryesore të Agjencisë janë:80
1. Inicimi dhe zhvillimi i procedurës së hetimit dhe zbulimit të korrupsionit
si dhe ngritja e kallëzimeve penale në Prokurorinë e Shtetit;81
2. Koordinimi dhe bashkëpunimi me institucionet vendore dhe
ndërkombëtare që kanë mision parandalimin dhe luftimin e
korrupsionit;

78
Shih dhe krahaso nenin 3 të Ligjit nr. 03/L-159 për Agjencinë kundër Korrupsionit.
79
Krahaso: Salihu I. Vrasjet në KSA të Kosovës, Prishtinë, 1985, faqe 299-300.
80
Detyrat dhe përgjegjësitë e Agjencisë kundër Korrupsionit janë të përcaktuara në nenin 5
të Ligjit nr. 03/L-159 për Agjencinë kundër Korrupsionit.
81
Hetimet për korrupsion të cilat i zhvillon Agjencia janë të karakterit administrativ dhe
dallojnë nga hetimet penale të cilat i zhvillon Prokuroria e Shtetit. Natyrisht, hetimet të
cilat i zhvillon Agjencia ndryshojnë nga hetimet penale për nga karakteri dhe kohëzgjatja
ndonëse kanë disa elemente të përbashkëta.

110
3. Hartimi i Strategjisë dhe Planit të Veprimit kundër Korrupsionit në
bashkëpunim me Kuvendin, Qeverinë, institucionet partnere dhe
shoqërinë civile. Agjencia është bartëse e këtij procesi dhe bën
monitorimin e zbatimit të këtyre dokumenteve strategjike nga
institucionet qendrore dhe lokale.
4. Parandalimi dhe luftimi i konfliktit të interesit. Agjencia i trajton të
gjitha rastet e konfliktit të interesit në ushtrimin e funksionit publik në
Kosovë. Rrjedhimisht, Agjencia ofron opinione me qëllim të
parandalimit të konfliktit të interesit dhe udhëzimit të zyrtarëve publikë
me qëllim që t`i përmbushin obligimet ligjore dhe të shmangin shkeljet e
mundshme;
5. Mbikëqyrja e deklarimit dhe kontrollimi i prejardhjes së pasurisë dhe
dhuratave të të gjithë personave zyrtarë gjatë ushtrimit të funksionit
publik;
6. Pjesëmarrja në iniciativat legjislative nga fusha e parandalimit dhe
luftimit të korrupsionit. Rrjedhimisht, Agjencia përfaqësohet edhe në
organizimet ndërkombëtare nga fusha e parandalimit dhe luftimit të
korrupsionit si dhe ofron rekomandime për institucionet vendore për
zbatimin efikas të tyre;
7. Pjesëmarrja në hartimin e Kodit të Etikës në sektorin publik dhe privat.
Në vitin 2012 Agjencia ka marrë pjesë në hartimin e Kodit të Etikës së
Shërbimit Civil të Kosovës;
8. Ofrimi i opinioneve këshilluese për çështjet nga fusha e parandalimit
dhe luftimit të korrupsionit;
9. Mbledhja, analizimi dhe publikimi i të dhënave për shkallën e pranisë së
veprave penale me natyrë të korrupsionit në Kosovë;
10. Vetëdijesimi i opinionit publik ndaj pasojave që sjell korrupsioni.

Nga analiza që mund të ju bëhet kompetencave të Agjencisë del se ato

mund të kategorizohen në tri pika kryesore:

Zbatimi i ligjit. Përfshinë ngritjen e kallëzimeve penale në Prokurorinë e

Shtetit për vepra penale me natyrë të korrupsionit, inicimi i kërkesave për
fillimin e procedurës disiplinore ndaj zyrtarëve publikë për shkeljet
administrative, monitorimi i zbatimit të Strategjisë dhe Planit të Veprimit
kundër Korrupsionit.

Eliminimi i shkaqeve dhe faktorëve që nxisin korrupsionin. Ky qëllim

synohet të arrihet përmes procesit të deklarimit të pasurisë së zyrtarëve të
lartë publikë, parandalimit të konfliktit të interesit dhe regjistrimit të

111
dhuratave të pranuar nga peronat zyrtarë. Agjencia kundër Korrupsionit
përmes aktiviteteve të saj në vazhdimësi angazhohet në zvogëlimin,
përkatësisht në eliminimin e faktorëve që nxisin korrupsionin, me fokusim
të veçantë në sektorin publik.

Edukimi i publikut. I referohet sensibilizimit dhe vetëdijesimit tw

opinionit publik dhe fuqizimit të bashkëpunimit me Agjencinë kundër
Korrupsionit me qëllim të parandalimit dhe luftimit efikas të tij. Ky aktivitet
përmbushet përmes kontakteve të rregullta që i realizon Agjencia kundër
Korrupsionit çdo vit me përfaqësuesit e institucioneve qendrore dhe lokale
në Kosovë. Po ashtu, më 2012 Agjencia realizuar ligjëratë njëjavore për
zyrtarët e Agjencisë së Regjistrimit Civil në lidhje me parandalimin e
korrupsionit në administratën publike. Herë pas here në mediat e shkruara
dhe elektronike emetohen reklama vetëdijesuese me qëllim të parandalimit
dhe luftimit të suksesshëm të veprave penale me natyrë të korrupsionit në
Kosovë.

7. Përkufizimi i korrupsionit

Korrupsioni është vepër penale që shkakton pasoja shumëdimensionale.

Korrupsioni paraqet keqpërdorimin e pushtetit ose autoritetit, çdo veprim
ose sjellje të personit zyrtar ose personit përgjegjës me qëllim të arritjes së
një përparësie të kundërligjshme për veten ose tjetrin.82

Veprat penale me natyrë të korrupsionit konsistojnë në ofrimin e mitos,

shkeljen e barazisë së ndërmarrjeve në aktivitetet e prokurimit publik,
ushtrimin e ndikimit, premtimin e punësimit dhe veprime tjera të cilat
atakojnë veprimtarinë e aparatit shtetëror dhe shërbimeve publike,
autoritetin e nëpunësve publikë, interesat e ligjshme të personave fizikë dhe
juridikë dhe si të tilla komprometojnë ndërgjegjen e nëpunësve publikë,83
kurse inkriminimi i veprave penale me natyrë të korrupsionit ka për qëllim
të ruajë dhe mbrojë sistemin e aparatit shtetëror dhe vlerat e shtetit të së
drejtës. Te të gjitha veprat penale me natyrë të korrupsionit objekt mbrojtës
janë marrëdhëniet juridike të vendosura për të mbrojtur funksionimin

82
Shih nenin 2 të Ligjit nr. 2004/34 kundër Korrupsionit.
83
Hajdari A. Veprat penale me natyrë korrupsioni, me vështrim të posaçëm në Kosovë,
Prishtinë, 2003, faqe 16 dhe 42.

112
normal të aparatit shtetëror84 administratën publike dhe shërbimet publike.
Nocionit të korrupsionit i atribuohen edhe termat mito dhe ryshfet.

8. Veprat penale të cilat ka kompetencë t`i hetojë Agjencia kundër

Korrupsionit

Agjencia kundër Korrupsionit është institucion përgjegjës për inicimin dhe

zhvillimin e hetimeve për vepra penale me natyrë të korrupsionit. Realisht,
çdo vepër penale e cila ndërlidhet me natyrë të korrupsionit mund të hetohet
nga Agjencia kundër Korrupsionit. Në fakt Agjenci i heton kryesisht veprat
penale kundër detyrës zyrtare të cilat në shumicën e rasteve janë me natyrë
të korrupsionit.

Agjencia kundër Korrupsionit përveç veprës penale të korrupsionit që në

Kodin Penal 85 është e emërtuar si Marrje përkatësish Dhënie e Ryshfetit
(mitos), Konfliktit të Interesit dhe Mos Deklarimit ose Deklarimit të Rremë
të Pasurisë, të të Ardhurave, Dhuratave, Dobisë tjetër Materiale ose të
Detyrimeve Financiare, i heton edhe veprat e tjera penale kundër detyrës
zyrtare.86 Sipas nenit 29 (paragrafi 2) të Rregullores nr. 01/2011 të Punës së
Agjencisë kundër Korrupsionit, Agjencia inicion dhe zhvillon procedurën e
hetimeve paraprake për veprat penale me natyrë të korrupsionit vetëm nëse
për të njëjtat nuk është duke u zhvilluar procedurë penale. Kjo zgjidhje
pragmatike është paraparë me qëllim të evitimit të dyfishimit të procedurave
ligjore për të njëjtin rast (çështje).

9. Llojet e procedurave të cilat i zhvillon Agjencia dhe mënyrat e

paraqitjes së rasteve

Agjencia kundër Korrupsionit me qëllim të parandalimit dhe luftimit të

korrupsionit zhvillon disa procedura ligjore. Në pajtim me nenin 21 të
Rregullores nr. 01/2011 të Punës së Agjencisë kundër Korrupsionit,
Agjencia zhvillon këto lloje të procedurave ligjore:

84
Po aty, faqe 51.
85
Më tepër rreth veprave penale me natyrë të korrupsionit shih nenet 428-430 të Kodit nr.
04/L-082 Penal të Kosovës.
86
Shih Kapitullin XXXIV të Kodit nr. 04/L-082 Penal të Republikës së Kosovës në të cilin
janë të parapara Veprat penale të korrupsionit zyrtar dhe kundër detyrës zyrtare, nenet
422-437.

113
1. Procedurën e hetimeve për vepra penale me natyrë të korrupsionit;
2. Procedurën për rastet e konfliktit të interesit;
3. Procedurën për kontrollimin e vërtetësisë së pasurisë së deklaruar dhe
dhuratave.

Lufta kundër korrupsionit si dukuri e rrezikshme dhe shumë e dëmshme

duhet të orientohet në rend të parë në ndërmarrjen e masave të cilat
garantojnë zvogëlimin ose eliminimin e faktorëve të përgjithshëm dhe atyre
të veçantë që determinojnë paraqitjen e korrupsionit. 87 Agjencia kundër
Korrupsionit i kushton rëndësi të veçantë aspektit të parandalimit të
korrupsionit dhe konfliktit të interesit në sektorin publik. Meqenëse këto
vepra penale janë më të pranishme në fushën e prokurimit publik, fokusi
shtrihet në ofrimin e opinioneve. Rrjedhimisht, opinionet janë akte të cilat i
ofron Agjencia kryesisht për çështjet që kanë të bëjnë me fushën e
prokurimit publik dhe parandalimin e konfliktit të interesit. Opinionet
parimisht nuk kanë efekt detyrues për palët mirëpo konstatimet e gjetura
duhet të merren parasysh nga subjektet të cilave ju adresohet sepse në rast të
mospërfilljes së tyre ato mund të rezultojnë më vepër penale ose shkelje
administrative. Natyrisht, krahas masave preventive me qëllim të luftimit të
veprave penale me natyrë të korrupsionit duhet aplikuar edhe masat
represive, përkatësisht duhet zbatuar politikë konsekuente ndëshkimore ndaj
kryerësve të këtyre veprave penale.

Rastet për të cilat ka kompetencë t`i trajtojë Agjencia mund të paraqiten nga
personat fizikë dhe juridikë drejtpërdrejt në Agjenci, përmes uebfaqes së
Agjencisë, me postë, me faks, telefon dhe me format tjera të komunikimit.
Çdo rast i paraqitur evidentohet në mënyrë të saktë dhe besnike si dhe
raportuesit të rastit i lëshohet vërtetim si dëshmi se e ka paraqitur rastin në
Agjencinë kundër Korrupsionit. Kushdo që ka njohuri për vepra penale me
natyrë të korrupsionit e ka mundësinë që ato t`i paraqes në Agjenci madje
pa e bërë të njohur identitetin e tij (denoncimet anonime).

Me qëllim të lehtësimit të komunikimit si dhe nxitjes dhe promovimit të

bashkëpunimit me publikun Agjencia ka instaluar linjën e telefonit pa
pagesë. Thirrjet për paraqitjen e rasteve në këtë linjë janë falas dhe mund të
realizohen nga të gjithë operatorët e telefonisë fikse dhe mobile në Kosovë.
Agjencia organizon kujdestari të rregullta për përcjelljen dhe evidentimin e

87
Hajdari A. Veprat penale me natyrë korrupsioni,…, faqe 16.

114
rasteve në këtë linjë kurse paraqitja e rasteve në këtë linjë është falas, e
lehtë, e besueshme dhe konfidenciale.88

II. PARANDALIMI DHE LUFTIMI I KORRUPSIONIT

1. Hetimet për veprat penale me natyrë të korrupsionit

Agjencia kundër Korrupsionit inicion dhe zhvillon procedurën e hetimeve

për veprat penale më natyrë të korrupsionit. Këto hetime janë të karakterit
administrativ dhe duhet kuptuar si të ndara nga hetimet e natyrës penale të
cilat ka kompetencë t`i zhvillojë vetëm Prokuroria e Shtetit si organ i
autorizuar dhe përgjegjës për ndjekjen penale të kryerësve të veprave
penale. Sipas nenit 19 të Ligjit nr. 03/L-159 për Agjencinë kundër
Korrupsionit të gjithë personat janë të obliguar të raportojnë (paraqesin,
denoncojnë) rastet që ndërlidhen me vepra penale më natyrë të korrupsionit.
Paraqitja e rasteve të korrupsionit në Agjencinë kundër Korrupsionit krahas
organeve të ndjekjes penale, përbën obligim ligjor por edhe obligim moral
dhe qytetar sepse parandalimi dhe luftimi i korrupsionit është detyrë e të
gjithëve. Hetimet për veprat penale më natyrë të korrupsionit i zhvillojnë
hetuesit e Agjencisë kundër Korrupsionit. Për shkak të natyrës së ndjeshme
dhe serioze të lëndëve përveç hetuesit i cili është bartës i lëndës caktohet
edhe një zyrtar hetues ndihmës. Pra për arsye pragmatike në një hetim janë
të angazhuar dy hetues.

Në vitin 2012 Agjencia ka zhvilluar procedurën e hetimeve për vepra penale

me natyrë të korrupsionit për gjithsej 52 raste në të cilat kanë qenë të
përfshirë 159 persona zyrtarë publikë nga Qeveria, Gjykatat dhe Prokuroria
e Shtetit, Ndërmarrjet Publike dhe Pushteti Lokal.89

1.1. Afatet për zhvillimin e hetimeve për veprat penale ma natyrë të

korrupsionit

Procedura e hetimeve për vepra penale me natyrë të korrupsionit iniciohet

88
Linja pa pagesë për paraqitjen e rasteve të korrupsionit dhe çështjeve tjera të cilat janë në
kompetencë të Agjencisë kundër Korrupsionit është: 0800 10 800, çdo ditë punë nga ora
08:00-16:00. Rastet mund të paraqiten edhe përmes uebfaqes së Agjencisë në adresën:
http://www.akk-ks.org/.
89
Shih: Raportin e Punës së Agjencisë kundër Korrupsionit për vitin 2012, Prishtinë,
shkurt 2013, faqe 6-8.

115
dhe zhvillohet pas mbledhjes së informacioneve të nevojshme në bazë të të
cilave ndërtohet dyshimi i bazuar se personi i caktuar ka kryer vepër penale
me natyrë të korrupsionit. Ligjdhënësi ka paraparë afatet ligjore brenda të
cilave duhet të zhvillohen këto hetime. Rrjedhimisht, hetimet për korrupsion
duhet të përfundojnë në periudhën prej 6 muajve. Në raste të veçanta
hetimet mund të zgjaten edhe për 6 muaj të tjerë. Natyrisht, në këto raste
kemi një përjashtim të të kohëzgjatjes së hetimeve për shkak të natyrës së
komplikuar të rasteve, kur paraqitet nevoja për mbledhjen e provave shtesë
e të ngjashme. Propozimin e arsyetuar me shkrim për zgjatjen e afatit të
hetimeve e paraqet Departamenti për Luftimin e Korrupsionit i cili është i
ngarkuar me lëndën dhe atë e miraton Drejtori i Agjencisë me vendim të
veçantë. 90 Sipas rregullit afati i hetimeve për veprat penale me natyrë të
korrupsionit nuk mund të kalojë kohën prej një viti. Kjo zgjidhje i shërben
sigurisë juridike të qytetarëve dhe nuk mund të kalojë në asnjë rast.

1.2. Bashkëpunimi dhe ndihma e institucioneve në zhvillimin e

hetimeve për veprat penale më natyrë të korrupsionit

Korrupsioni paraqet vepër penale karakteristike zbulimi i të cilës është i

vështirë për shkak se kryerësit e saj në të shumtën e rasteve i fshehin ose i
asgjësojnë provat dhe kësisoj këto vepra penale nuk lënë gjurmë materiale
sikurse krimet klasike. Rrjedhimisht, për pasojë në praktikë provimi i këtyre
veprave penale është më i vështirë.

Agjencia kundër Korrupsionit në rastet kur inicion dhe zhvillon procedurën

e hetimeve për vepra penale me natyrë të korrupsionit kërkon bashkëpunim
dhe ndihmë nga institucionet tjera. Të gjitha institucionet janë të obliguara
që të bashkëpunojnë dhe t`i ofrojnë ndihmën e nevojshme Agjencisë për t`i
përmbushur përgjegjësitë e saj. Në fakt, institucionet tjera janë të obliguara
të ofrojnë informacionet e nevojshme dhe dokumentacionin hetuesve të
Agjencisë kur ndihma e tillë është kërkuar për nevojat e Agjencisë. Në
rastet kur ndihma nuk është ofruar nga institucionet e tjera Agjencia e
njofton Prokurorinë e Shtetit e cila vepron në pajtim me dispozitat e Kodit
të Procedurës Penale. 91 Agjencia kundër Korrupsionit deri më tani ka

90
Shih nenin 18 të Ligjit nr. 03.L-159 për Agjencinë kundër Korrupsionit dhe nenin 32 të
Rregullores nr. 01/2011 të Punës së Agjencisë kundër Korrupsionit.
91
Rreth bashkëpunimit dhe ndihmës që duhet t`i ofrojnë institucionet tjera Agjencisë
kundër Korrupsionit, shih nenin 20 të Ligjit nr. 03/L-159 për Agjencinë kundër
Korrupsionit.

116
kultivuar bashkëpunim të mirë me institucione të shumta vendore dhe
ndërkombëtare në Kosovë. Rrjedhimisht, institucionet tjera parimisht kanë
ofruar ndihmën e nevojshme kur ajo është kërkuar nga Agjencia.
Bashkëpunim të ngushtë Agjencia ka realizuar me Policinë e Kosovës e
veçanërisht me Njësinë për Krime Ekonomike, me Prokurorinë e Shtetit, me
Gjykatat, me Agjencinë e Regjistrimit Civil, me Doganat, me EULex-in e
tjera. Me disa nga këto institucione Agjencia kundër korrupsionit ka
nënshkruar Marrëveshje të Bashkëpunimit.

1.3. Përfundimi i procedurës së hetimeve për veprat penale më natyrë

të korrupsionit

Qëllimi i zhvillimit të procedurës së hetimeve për vepra penale me natyrë të

korrupsionit është që të mblidhen provat e nevojshme me të cilat do të
vërtetohen faktet se personi i caktuar ka kryer vepër penale me natyrë të
korrupsionit me çka krijohet mundësia ligjore për ndjekje penale dhe
ndëshkimin e kryerësve. Puna e Agjencisë kundër Korrupsionit që lidhet me
zhvillimin e procedurës së hetimeve për vepra penale më natyrë të
korrupsionit ka për qëllim që të zbulohen dhe të ndëshkohen kryerësit e
këtyre veprave penale. Në rastet kur hetuesit e Agjencisë disponojnë prova
të mjaftueshme me të cilat vërtetohen faktet relevante se personi ka kryer
vepër penale me natyrë të korrupsionit përgatitin kallëzim penal dhe me të
gjitha shkresat e lëndës ia procedojnë Prokurorisë së Shtetit. Mirëpo,
procedura e hetimeve për vepra penale me natyrë të korrupsionit nuk
përfundon çdoherë me ngritjen e kallëzimit penal sepse në disa raste nuk
arrihet të vërtetohet se personi ka kryer vepër penale me natyrë të
korrupsionit. Ekzistimi i veprës penale me natyrë të korrupsionit pavarësisht
vështirësive të provimit është çështje juridike dhe faktike që duhet të
vërtetohet në çdo rast konkret.
Po ashtu mund të ndodhë që një vepër e supozuar si vepër penale në fund të
rezultojë si shkelje administrative ose kundërvajtje. Rrjedhimisht, procedura
e hetimeve për vepra penale me natyrë të korrupsionit mund të përfundojë
nëse hetuesi konstaton se:
1. Agjencia nuk ka kompetencë ligjore për të zhvilluar procedurën. Për
rastet e paraqitura për të cilat Agjencia nuk ka kompetencë t`i trajtojë
sa më shpejt që është e mundur njoftohet institucioni kompetent dhe i
bartet lënda;
2. Për të njëjtin rast është duke u zhvilluar procedurë penale. Në rastet kur
për të njëjtin rast është duke u zhvilluar procedurë penale Agjencia nuk
ka kompetencë të trajtojë atë rast sepse procedura penale e absorbon

117
 procedurën administrative të cilën e zhvillon Agjencia kundër
Korrupsionit. Po ashtu me këtë zgjidhje është siguruar shmangia e
dyfishimit të konfliktit për kompetencë dhe komplikimet tjera të
mundshme;
3. Nuk ka prova të mjaftueshme të cilat vërtetojnë dyshimin e bazuar për
ekzistimin e veprës penale me natyrë të korrupsionit, kundërvajtjes ose
shkeljes administrative;
4. Nuk ka prova të mjaftueshme të cilat vërtetojnë dyshimin e bazuar për
ekzistimin e konfliktit të interesit ose në rastet kur konflikti i interesit
është shmangur;
5. Nuk ka prova të cilat vërtetojnë mospërputhje në mes gjendjes së
deklaruar dhe reale të pasurisë.

Sipas zgjidhjeve parimore Agjencia kundër Korrupsionit ka të drejtë që në

rastet kur disponon prova të mjaftueshme me të cilat vërtetohet dyshimi i
bazuar se personi ka kryer vepër penale me natyrë të korrupsionit të ngritë
direkt kallëzim penal në Prokurorinë e Shtetit, pa zhvilluar procedurën e
hetimeve.

Hetimet për vepra penale më natyrë të korrupsionit duhet të zhvillohen

brenda afatit prej 6 muajve, përkatësisht 12 muajve në rastet tjera të cilat
kërkojnë kohë më të gjatë për shkak të natyrës dhe ndërlikueshmërisë së
rastit, në pajtim me nenin 32 të Rregullores nr. 01/2011 të Punës së
Agjencisë kundër Korrupsionit. Sipas nenit 18 (paragrafi 6) të Ligjit nr.
03/L-159 për Agjencinë kundër Korrupsionit, Agjencia ngritë kallëzim
penal ndaj personit zyrtar në çdo rast kur pas përfundimit të procedurës së
hetimeve vërtetohet fakti se është kryer vepër penale me natyrë të
korrupsionit. Sipas nenit 18 (paragrafi 8) nëse nga provat e mbledhura nuk
rezulton vërtetimi i faktit se rasti përbën vepër penale por shkelje
administrative, Agjencia ia përcjell rastin organit kompetent për të
ndërmarrë masa që të evitohen këto shkelje. Sipas nenit 18 (paragrafi 10)
nëse pas përfundimit të procedurës së hetimeve konstatohet se nuk ka të
dhëna të mjaftueshme të cilat vërtetojnë faktin e kryerjes së veprës penale
më natyrë të korrupsionit ose se rasti nuk përbën as shkelje administrative
atëherë Agjencia e mbyllë rastin me vendim të veçantë. Pavarësisht kësaj në
nenin 18 (paragrafi 11) të Ligjit nr. 03/L-159 për Agjencinë kundër
Korrupsionit është paraparë zgjidhja sipas të cilës Agjencia ka të drejtë të
rihapë rastin e përfunduar në çdo rast kur paraqiten rrethana të reja
(benefitio novorum). Me rrethana të reja duhet nënkuptuar të gjitha provat
dhe faktet për të cilat Agjencia nuk ka pasur njohuri në kohën kur është

118
zhvilluar procedura e hetimeve dhe të cilat do të ndikonin në epilogun e
rastit konkret.
Në pajtim me nenin 20 (paragrafi 1) të Ligjit nr. 03/L-159 për Agjencinë
kundër Korrupsionit të gjitha institucionet janë të obliguara t`i ofrojnë
ndihmë Agjencisë kundër Korrupsionit kur kjo kërkohet dhe është e
nevojshme. Sipas nenit 18 (paragrafi 5) nëse paraqitet nevoja Agjencia ka të
drejtë të kërkojë asistencë profesionale nga Policia e Kosovës. Qasja në
dokumentacion është e garantuar edhe me dispozitat e Ligjit nr. 03/L-215
për Qasje në Dokumentet Publike. Në çdo rast kur institucionet tjera nuk i
ofrojnë Agjencisë dokumentacionin dhe materialet e kërkuara për nevojat e
procedurës së hetimeve, njoftohet Prokuroria e Shtetit.

2. Trajtimi i çështjeve të konfliktit të interesit

Konflikti i interesit është çështje e re në teorinë dhe praktikën juridike në

Kosovë. Konflikti i interesit paraqet gjendjen e mospajtimit ndërmjet
detyrës zyrtare dhe interesit privat të zyrtarit publik, kur ekziston interesi
privat i drejtpërdrejtë ose i tërthortë, personal ose pasuror që mund të
ndikojë ose ndikon në ligjshmërinë, objektivitetin, transparencën,
paanshmërinë e personit zyrtar në ushtrimin e funksionit publik.92 Ndonëse
është dhënë një përkufizim ligjor megjithatë konflikti interesit nuk mund të
përkufizohet strikt sikurse veprat tjera penale sepse në jetën reale mund të
lindin raste nga më të ndryshmet më natyrë të konfliktit të interesit.
Ekzistimi i konfliktit të interesit pamundëson kryerjen e detyrës zyrtare në
mënyrë të pavarur, të drejtë, të ndershme dhe me sukses. Për këtë qëllim në
nenin 424 të Kodit nr. 04/L-082 Penal të Kosovës është paraparë vepra
penale e Konfliktit të Interesit. Edhe përkundër tendencës së ligjdhënësit që
të përkufizojë nocionin e konfliktit të interesit në praktikë shpeshherë ka
mendime të ndara rreth ekzistimit ose mosekzistimit të konfliktit të interesit
në një çështje konkrete. Për këtë arsye çështja e konfliktit të interesit përveç
vështrimit si një çështje juridike duhet të shihet edhe nga perspektiva logjike
dhe reale duke e vlerësuar çdo rrethanë për kualifikimin e tij të drejtë.

Agjencia është institucion i cili e zbaton ekskluzivisht Ligjin nr. 04/L-051

për Parandalimin e Konfliktit të Interesit në Ushtrimin e Funksionit Publik
si dhe monitoron implementimin e tij në praktikë. Rastet e konfliktit të
interesit në Agjencinë kundër Korrupsionit mund të paraqiten nga vet zyrtari

92
Shih dhe krahaso nenin 6 të Ligjit nr. 04/L-151 për Parandalimin e Konfliktit të Interesit
në Ushtrimin e Funksionit Publik.

119
kur ka dyshime nëse gjendet ose jo në gjendje të konfliktit të interesit, nga
qytetarët, nga personat anonim të cilët kanë njohuri se personi zyrtar ka rënë
në konflikt të interesit gjatë ushtrimit të detyrës zyrtare. Procedura e
hetimeve për konflikt të interesit iniciohet dhe zhvillohet nga Agjencia,
përkatësisht nga Departamenti për Parandalimin e Korrupsionit me vendim
të veçantë të Drejtorit të Agjencisë.93 Procedura të cilën e zhvillon Agjencia
kundër Korrupsionit për rastet e konfliktit të interesit është e natyrës
konfidenciale. Rezultatet e procedurës bëhen publike vetëm pasi të mbyllet
rasti ligjërisht dhe të dihet epilogu.
Në pajtim me nenin 18 (paragrafi 12) të Ligjit nr. 03/L-04/L-051 për
Parandalimin e Konfliktit të Interesit në Ushtrimin e Funksionit Publik
vendimet në lidhje me rastet e trajtuara të konfliktit të interesit bëhen
publike përmes uebfaqes së Agjencisë. Agjencia në çdo rast kërkon nga
zyrtari që ka rënë në konflikt të interesit që të njëjtin ta shmangë vet sepse
në bazë të dispozitave të nenit 7 (paragrafi 7) dhe nenit 18 (paragrafi 8 dhe
11) të Ligjit nr. 04/L-051 për Parandalimin e Konfliktit të Interesit në
Ushtrimin e Funksionit Publik secili person zyrtar është i obliguar që të
ndërmarrë veprimet e duhura për të shmangur konfliktin e interesit. Nëse
përkundër paralajmërimit të Agjencisë zyrtari vazhdon ta ushtrojë
funksionin në gjendje të konfliktit të interesit, Agjencia ka të drejtë të
kërkojë nga institucioni punëdhënës që ta shkarkojë nga detyra zyrtarin që
ka rënë në konflikt të interesit. Institucioni i tillë duhet ta informojë
zyrtarisht Agjencinë për procedurat të cilat i ka ndërmarrë ndaj zyrtarit të
saj.
Detyrimi i zyrtarit publik për të shmangur konfliktin e interesit parashihet
edhe në disa dispozita tjera të Ligjit nr. 04/L-051 për Parandalimin e
Konfliktit të Interesit në Ushtrimin e Funksionit Publik. Rrjedhimisht, në
nenin 8 të këtij ligji janë paraparë veprimet konkrete të cilat duhet t`i
ndërmerr zyrtari publik që ta shmangë këtë gjendje. Zyrtari publik është i
detyruar që personalisht të shmangë rastet e konfliktit të interesit. Po ashtu,
është paraparë zgjidhja sipas të cilës zyrtari publik në rast të hamendjes
rreth ekzistimit ose jo të konfliktit të interesit duhet të kërkojë vlerësim për
këtë çështje nga Agjencia kundër Korrupsionit.

Në nenin 9 të Ligjit nr. 04/L-051 për Parandalimin e Konfliktit të Interesit

në Ushtrimin e Funksionit Publik janë paraparë shumë dispozita të
karakterit ndalues (prohibitiv) të cilat kërkojnë nga zyrtari publik që të

93
Rreth procedurës që zhvillohet për rastet e konfliktit të interesit shih nenin 18 të Ligjit nr.
04/L-051 për Parandalimin e konfliktit të Interesit në Ushtrimin e Funksionit Publik.

120
përmbahet dhe të shmangë rastet e konfliktit të interesit. Sipas këtyre
dispozitave zyrtari publik nuk ka të drejtë të pranojë dhuratë ose shpërblim
për veprimin ose mosveprimin që është i obliguar ta ndërmerr në kuadër të
ushtrimit të funksionit publik, të fitojë ndonjë të drejtë duke e shkelur
parimin e barazisë para ligjit, të pranojë çfarëdo beneficioni për vete ose
tjetrin në këmbim të votës së tij në vendimmarrje, të ndikojë në
vendimmarrje të ndonjë zyrtari tjetër në këmbim të përfitimit të ndonjë
beneficioni dhe disa ndalesa tjera. Për rastet e konfirmuara të konfliktit të
interesit janë paraparë edhe sanksione. Rrjedhimisht, zyrtarit publik mund
t`i caktohet dënimi me gjobë prej 500-2500 Euro dhe masa mbrojtëse
ndalimi i ushtrimit të funksionit publik në kohëzgjatje prej 3 muaj deri në 1
vjet.94 Me miratimin e Kodit Penal konflikti i interesit është paraparë si
vepër penale. Rrjedhimisht, sipas nenit 424 të Kodit nr. 04/L-082 Penal të
Kosovës 95 kushdo i cili kryen ndonjë funksion në gjendje të konfliktit të
interesit dënohet me gjobë dhe me burgim deri në 3 vjet. Nëse konflikti i
interesit ka lidhje me aktivitetet e prokurimit publik kryesi dënohet me
burgim deri në 5 vjet. Natyrisht, inkriminimi i kësaj vepre pritet të ndikojë
në uljen e nivelit të prezencës së këtij lloji të veprave penale me natyrë të
korrupsionit në Kosovë.

3. Çështja e deklarimit të pasurisë dhe dhuratave

Agjencia kundër Korrupsionit është institucion përgjegjës për zbatimit të

Ligji nr. 04/L-050 për Deklarimin, Prejardhjen dhe Kontrollin e Pasurisë së
Zyrtarëve të Lartë Publikë dhe Deklarimin, Prejardhjen dhe Kontrollin e
Dhuratave për të Gjithë Personat Zyrtarë. Sipas nenit 6 (paragrafi 1) të këtij
ligji ekzistojnë katër lloje të deklarimit të pasurisë:
1. Deklarimi i pasurisë me rastin e marrjes së detyrës ose funksionit;
2. Deklarimi i rregullt vjetor i pasurisë (nga 1-31 mars, çdo vit për vitin
paraprak);
3. Deklarimi i pasurisë sipas kërkesës së Agjencisë;
4. Deklarimi me rastin e shkarkimit ose përfundimit të mandatit ose
detyrës.

94
Rreth sanksioneve materiale dhe administrative për rastet e konfliktit të interesit, shih
nenin 20 të Ligjit nr. 04/L-051 për Parandalimin e Konfliktit të Interesit në Ushtrimin e
Funksionit Publik.
95
Sipas nenit 424 të Kodit nr. 04/L-082 Penal të Kosovës për veprën penale të konfliktit të
interesit kryerësve mund të ju caktohet dënimi me gjobë dhe me burgim.

121
Ndonëse secili nga llojet e deklarimit të pasurisë e ka rëndësinë dhe qëllimin
e tij vlerësohet se deklarimi i rregullt vjetor është më i rëndësishmi dhe
është obligativ për të gjithë zyrtarët e lartë publikë. Sipas të dhënave të
nxjerra nga Raportet Vjetore të Punës së Agjencisë kundër Korrupsionit,
personat zyrtarë që janë të obliguar të deklarojnë pasurinë dhe dhuratat e
kanë kryer këtë obligim në rreth 94%. Në të gjitha rastet kur zyrtarët nuk e
kanë bërë deklarimin e pasurisë dhe dhuratave sipas ligjit, Agjencia ka
iniciuar procedurën kundërvajtëse në Gjykatat Themelore. Në pajtim me
nenin 17 (paragrafi 4) të Ligji nr. 04/L-050 për Deklarimin, Prejardhjen dhe
Kontrollin e Pasurisë së Zyrtarëve të Lartë Publikë dhe Deklarimin,
Prejardhjen dhe Kontrollin e Dhuratave për të Gjithë Personat Zyrtarë këto
raste deri me hyrjen në fuqi të Kodit Penal kanë përfunduar me caktimin e
dënimit me gjobë dhe me masën mbrojtëse ndalimi i ushtrimit të funksionit
prej 3 muaj deri në 1 vjet.

Mos raportimi ose raportimi i rremë i pasurisë, i të ardhurave, i dhuratave, i

dobisë tjetër materiale ose i detyrimeve financiare nga subjektet të cilët i
obligon Ligji nr. 04/L-050 për Deklarimin, Prejardhjen dhe Kontrollin e
Pasurisë së Zyrtarëve të Lartë Publikë dhe Deklarimin, Prejardhjen dhe
Kontrollin e Dhuratave për të Gjithë Personat Zyrtarë, është paraparë vepër
penale në nenin 437 të Kodit nr. 04/L-082 Penal të Kosovës. Kjo vepër
penale kryhet në çdo rast kur zyrtari publik nuk e bën deklarimin e pasurisë,
të të ardhurave dhe dhuratave detyrimeve financiare brenda afatit të
përcaktuar ligjor. Kjo vepër penale kryhet me mosveprim në çdo rast kur
nuk respektohet afati i përcaktuar për deklarimin e tyre. Për këtë formë të
veprës penale kryerësi dënohet me gjobë dhe me burgim deri në 3 vjet. Pra
dënimi për këtë vepër është paraparë në mënyrë kumulative, me gjobë dhe
me burgim.

Sipas nenit 437 (paragrafi 2) të këtij Kodi lidhur me këtë vepër penale
kryerësi dënohet me gjobë dhe me burgim deri në 5 vjet nëse bën
falsifikimin e të dhënave lidhur me pasurinë dhe të ardhurat e tij ose nuk i
paraqet të dhënat të cilat kërkohen në formularin standard të deklarimit të
pasurisë. Sipas nenit 437 (paragrafi 3) të këtij Kodi si masë mbrojtëse është
paraparë se pasuria e padeklaruar, të ardhurat dhe dobia tjetër pasurore do të
konfiskohen. Në këtë pikë deklarimi i pasurisë ndërlidhet me Ligjin nr.
04/L-140 për Kompetencat e Zgjeruara për Konfiskimin e Pasurisë së
Përfituar me Vepër Penale. Rrjedhimisht, edhe deklarimi i dhuratave të
pranuara nga zyrtarët publikë në Agjencinë kundër Korrupsionit gjatë
ushtrimit të funksionit publik përbën obligim ligjor.

122
Sipas nenit 7 (paragrafi 2 dhe 3) dhe nenit 11 të Ligjit nr. 04/L-050 për
Deklarimin, Prejardhjen dhe Kontrollin e Pasurisë së Zyrtarëve të Lartë
Publikë dhe Deklarimin, Prejardhjen dhe Kontrollin e Dhuratave për të
Gjithë Personat Zyrtar, zyrtari publik ka të drejtë të pranojë dhurata
protokollare dhe dhurata të rastit. Dhurata në para janë të ndaluara, pa marrë
parasysh vlerën e tyre. Dhuratat e pranuara përveç atyre që kanë karakter
personal pas përfundimit të mandatit ose funksionit të zyrtarit publik
mbeten në pronësi të institucionit punëdhënës.

III. PËRFUNDIME DHE REKOMANDIME

Pas punës në hulumtimin dhe studimin e rolit dhe misionit të Agjencisë

kundër Korrupsionit mund të konstatohet:
 Agjencia kundër Korrupsionit është institucion i pavarur që ka
mandatin ligjor të parandalojë dhe luftojë korrupsionin. Agjencia
paraqet mekanizmin kryesor përmes të cilit shteti në mënyrë
institucionale e zbaton politikën kundër korrupsionit. Zbulimi,
parandalimi dhe luftimi i suksesshëm i veprave penale me natyrë të
korrupsionit në radhë të parë varet nga njohja e shkaqeve dhe faktorëve
që i nxisin ato.

 Duke marrë parasysh shkallën e lartë të prezencës së veprave

penale me natyrë të korrupsionit në Kosovë, Agjencia kundër
Korrupsionit do të vazhdojë të jetë e fokusuar në luftimin e korrupsionit,
kurse pas një kohe roli dhe misioni i Agjencisë do të fokusohet më
shumë në aspektin preventiv kurse aspekti represiv do të bartet tërësisht
në institucionet e ndjekjes penale. Parandalimit të këtyre veprave penale
do t`i kontribuonte zhvillimi i përgjithshëm i ekonomisë me çka do të
minimizohej korruptimi i punonjësve publikë.

 Në paraqitjen e veprave penale me natyrë të korrupsionit ndikojnë

faktorë të shumtë dhe të ndryshëm, në radhë të parë ato janë të
determinuara nga rrethanat shoqërore, ekonomike, politike dhe nga
rrethanat tjera që mbretërojnë aktualisht në Republikën e Kosovës. Këto
vepra penale shkaktojnë dëme të shumëfishta dhe shumëdimensionale si
dëmtim të buxhetit të shtetit, pengim të investimeve në ekonomi,
inflacion, nxitje të sjelljeve kriminale, kriza dhe depresione shoqërore e
të tjera.

123
 Me miratimin e Kodit nr. 04/L-082 Penal të Kosovës dhe me
inkriminimin e Konfliktit të Interesit dhe Mos Deklarimit të Pasurisë
dhe Dhuratave nga Zyrtarët Publikë është krijuara bazë më e qartë dhe
më e fuqishme për parandalimin dhe luftimin e veprave penale më
natyrë të korrupsionit në Kosovë. Për këtë qëllim inkurajohet shtimi i
angazhimit të organeve të drejtësisë në zbatimin konsekuent të këtij
Kodi, në segmentet që lidhen me këto vepra penale. Luftimi me sukses i
veprave penale me natyrë të korrupsionit mund të arrihet vetëm me
zbatimin konsekuent të politikës ndëshkimore, përkatësisht me caktimin
dhe ekzekutimin e dënimeve kryerësve të veprave penale me natyrë të
korrupsionit të parapara në Kodin Penal.
 Përmirësimi dhe fuqizimi i parandalimit dhe luftimit të
korrupsionit varet edhe nga kompletimi i infrastrukturës ligjore për këtë
fushë dhe zbatimi i tij konsekuent. Në këtë rrjedhë, konsideroj se në
shërbim të luftimit të veprave penale me natyrë të korrupsionit do të
shërbejë edhe zbatimi me përpikëri i Ligjit nr. 04/L-140 për
Kompetencat e Zgjeruara për Konfiskimin e Pasurisë së Përfituar me
Vepër Penale.

 Lufta kundër korrupsionit kërkon koordinim dhe bashkëpunim të

shumë mekanizmave, andaj për këtë qëllim inkurajohet shtimi i
bashkëpunimit dhe ngritja e vetëdijes së qytetarëve se luftimi i
korrupsionit është përgjegjësi e të gjithëve. Natyrisht, krahas kësaj edhe
bashkëpunimi i mirë me institucionet tjera në Kosovë do të ndikonte që
lufta kundër korrupsionit të jetë më e efektshme. Rrjedhimisht, nevojitet
një koordinim dhe bashkëpunim më i ngushtë ndërmjet mekanizmave të
cilët merren me parandalimin dhe luftimin e korrupsionit si Agjencisë
kundër Korrupsionit, Këshillit Kombëtar Kundër Korrupsionit, Task
Forcës Kundër Korrupsionit në njërën anë dhe Policisë dhe Prokurorisë
së Shtetit në anën tjetër.

 Në sferën ndërkombëtare inkurajohet shtimi dhe zgjerimi i

bashkëpunimit të Agjencisë kundër Korrupsionit me institucionet
homologe të vendeve tjera. Deri më tani Agjencia ka kultivuar
bashkëpunim të mirë me institucionet homologe të Shqipërisë dhe Malit
të Zi. Bashkëpunimi i tillë mundëson shkëmbimin e përvojave dhe
aftësimin e zyrtarëve të Agjencisë kundër Korrupsionit me qëllim të
parandalimit dhe luftimit të suksesshëm të veprave penale me natyrë të
korrupsionit në Kosovë.

124
LITERATURA

Libra:
BENIGNO, Thomas, The good lawyer, New York, 2012.
HAJDARI, Azem. Veprat penale me natyrë korrupsioni me vështrim të
posaçëm në Kosovë, Prishtinë, 2003.
LESKO, Mathew, Free legal help, Bronx, 2005.
SALIHU, Ismet, Vrasjet në KSA të Kosovës, Prishtinë, 1985.

Studime dhe artikuj shkencorë:

HAJDARI, Albulena. dhe KRASNIQI, Milot. Ndërmjetësimi si qasje e re
alternative e zgjidhjes së çështjeve penale, Avokatura, nr. 13, Prishtinë,
2012.
KRASNIQI, Milot. Marrëveshja për pranimin e fajësisë sipas legjislacionit
penal të Republikës së Kosovës, Revista “Drejtësia Shqiptare” Tiranë, 2012.

Akte normative:
Kushtetuta e Republikës së Kosovës, Prishtinë, 2008.
Kodi nr. 04/L-082 Penal i Republikës së Kosovës, Gazeta Zyrtare nr. 19,
datë 13.07.2012.
Ligji nr. 2004/34 kundër Korrupsionit, Gazeta Zyrtare nr. 10, datë
01.03.2007.
Ligji nr. 04./L-159 për Agjencinë kundër Korrupsionit, Gazeta Zyrtare nr.
65, datë 05.02.2010.
Ligji nr. 04/L-050 për Deklarimin, Prejardhjen dhe Kontrollin e Pasurisë së
Zyrtarëve të Lartë Publikë dhe Deklarimin, Prejardhjen dhe Kontrollin e
Dhuratave për të Gjithë Personat Zyrtarë, Gazeta Zyrtare nr. 16, datë
14.09.2011.
Ligji nr. 04/L-051 për Parandalimin e Konfliktit të Interesit në Ushtrimin e
Funksionit Publik, Gazeta Zyrtare nr. 16, datë 14.09.2011.
Ligji nr. 03/L-172 për Mbrojtjen e të Dhënave Personale, Gazeta Zyrtare
nr. 70, datë 31.05.2010.
Ligji nr. 03/L-215 për Qasje në Dokumentet Publike, Gazeta Zyrtare nr. 88,
datë 25.11.2010.
Rregullore nr. 01/2011 e Punës e Agjencisë kundër Korrupsionit, Prishtinë,
21.12.2011.

125
Burime tjera:
Agjencia kundër Korrupsionit, Raportet e Punës, 2007-2010.
Akademia e Shkencave e Republikës së Shqipërisë, Instituti i Shkencave
dhe i Letërsisë, Fjalor i gjuhës së sotme, Tiranë, 2002.
Strategjia dhe Plani i Veprimit kundër Korrupsionit 2013-2017, Prishtinë,
2012.

126
Ma.Sc.Besmir JUNIKU
TESTAMENTET PUBLIKE DHE ASPEKTE KRAHASIMORE

1.Testamenti publik dhe rëndësia e tij

Një nga punët më të padëshirueshme që duhet të bëjmë në jetë është

bërja e një testamenti për të kaluar pasurinë tek trashëgimtarët. Në lënien
pas dore të kësaj pune shqiptarët nuk janë ndryshe nga të tjerët, shumë
vdesin pa lënë testament “intestate”.Kjo ndodhë për shkak të pakujdesisë
apo mungesës së dijenisë mbi rëndësinë që ka testamenti ose arsyetimi i
gabuar që bëjnë disa se pasuria nuk është e madhe dhe nuk ja vlen të
përpilohet testament.
Mos bërja e testamentit mund të ketë pasoja për trashëgimtarët, si
nga pikëpamja e shpenzimeve të mëdha dhe shpesh të kota, poashtu edhe
për mundimet fizike dhe shpirtërore që u shkaktohen atyre nga kjo mungesë,
prandaj trashëgimlënësi vdes pa e lënë dëshirën e tij lidhur me shpërndarjen
e pasurisë së tij trashëgimtarëve, ku në vend të tij vendos shteti se si do të
ndahet ajo. Përveç kësaj që u theksua kur trashëgimlënësi vdes “intestate”,
mund të ndodhin mosmarrëveshje e grindje të shumta midis trashëgimtarëve
sidomos kur ka pasuri të mëdha, anëtarët e familjes mund ta urrejnë njëri
tjetrin dhe të prishen për jetë, si dhe problemet që u dalin trashëgimtarëve
me kreditorët dhe borxhlinjtë. Të gjitha këto probleme eliminohen me
shkruarjen e testamentit, e veçanërisht atij publik i cili është shumë më i
sigurt, më profesional sepse përpilohet para organeve kompetente
shtetërore, dhe kontestimi i tij është më pak i mundshëm se ai privat.
LTK rregullon në mënyrë shprehimore nocionin e testamentit duke e
përcaktuar se është shprehje e vullnetit të fundit të shfaqur në formën e
paraparë me ligj, me të cilin trashëgimlënësi (testatori) urdhëron si të
veprohet me pasurinë e tij pas vdekjes. Parimi themelor në të drejtën tonë të
trashëgimit është pikërisht “liria e testimit”, që nënkupton se
trashëgimlënësi nëpërmjet testamentit mund të disponojë lirisht me pasurinë
e vet edhe në rast të vdekjes.
Trashëgimlënësi me testament në bazë të vullnetit të tij cakton
trashëgimtarët dhe pjesët e pasurisë trashëgimore, ai poashtu ka të drejtë të
caktojë ekzekutorin e testamentit edhe barrë për trashëgimtarët si: pagimin e
borxhit në mënyrën e paraparë me dispozita ligjore. Poashtu ka të drejtë që
në testament të vë kushte, të caktojë zëvendësim për trashëgimtarin, të
caktojë legun.
Sa i përket llojeve të testamenteve, në teorinë juridike ekzistojnë
kritere nga më të ndryshmet për klasifikimin e testamentit. Testamenti
127
publik është testament ku gjatë përpilimit është e domosdoshme pjesëmarrja
e ndonjërit prej organeve shtetërore si: gjyqtarit, përfaqësuesit konsullor,
eprorit ushtarak, kapitenit të anijes, apo organit zyrtar të caktuar me ligj. Në
varësi prej formës që kërkohet me ligj për vlefshmërinë e testamentit publik
ato ndahen në:
a)Testament gjyqësor
b)Testamenti në anije
c)Testamenti në luftë
d)Testamenti konsular
e) Testamenti noterial

2.Testamenti noterial

Mund të veçojmë se në vendin tonë risi është testamenti noterial,

deri në vitin 2012 tek nuk është përpiluar testament noterial sepse nuk kanë
funksionuar noterët ndërsa tash e kemi në fuqi ligjin Nr.03/L-010 për
Noterinë të vitit 2008.
Me rastin e emërimit të noterëve në Kosovë, ata kanë të drejtë të
përpilojnë “Testamenti noterial” i cili redaktohet nga noteri dhe nënshkruhet
nga trashëgimlënësi në prani të noterit. Kur trashëgimlënësi nuk di, ose për
shkak sëmundjeje ose të metash fizike nuk mund të nënshkruajë, testamenti
nënshkruhet sipas rregullave të parashikuara në ligjin “Për noterinë”. Ky
lloj testamenti ngjason me testamentin gjyqësor, mirëpo këtu organ
shtetëror nuk është Gjykata por noteri i cili posedon vulën shtetërore.
Testamenti me akt noterial bëhet nga noteri i cili e legalizon atë në praninë e
dy dëshmitarëve. Njoftimet apo kopjet e dokumentit origjinal që përmbajnë
dëshirën e fundit të personit, apo dispozitat e të cilit zbatohen në rast të
vdekjes së testatorit, qoftë të përgatitura nga noteri apo të dorëzuara noterit
në formë të shkruar, mund të lëshohen vetëm për testatorin apo për ata që
janë të autorizuar shprehimisht nga testatori për marrjen e njoftimeve apo
kopjeve të tilla. Dëshmia për një autorizim të tillë do të prezantohet në
formë të dokumentit të vërtetuar, të nënshkruar nga testatori. Poashtu është
e rregulluar me dispozitë ligjore se noteri mund të zbulojë informatat në
lidhje me ekzistencën dhe përmbajtjen e testamentit vetëm pas vdekjes së
lënësit të testamentit.
Edhe në Republikën e Shqipërisë njihet testamenti publik me akt
noterial. Me KCSH parashihet edhe një zgjidhje tjetër praktike, në vendet
ku nuk ka noter, testamenti mund të vërtetohet nga Kryetari i Bashkisë apo
Komunës. Mendojmë se edhe tek ne duhet aplikuar një zgjidhje e tillë, për

128
shkak se me “Pakon e Ahtisarit” janë krijuar shumë Komuna në
Republikën. e Kosovës, andaj në mungesë të noterit është e udhës që
testamenti të vërtetohet nga Kryetari i Komunës. Testamenti publik me akt
noterial është më praktik se testamenti gjyqësor për arsye se noteri mund ta
legalizojë në çdo kohë dhe çdo ditë për dallim nga Gjykata dhe gjyqtari që
mund ta bëjnë vetëm gjatë kohës kur punojnë dhe janë në orar zyrtar.

Kodi Civil francez në nenin 967-1074, për ndryshim nga vendet tjera
kërkon që testamenti me akt noterial të bëhet në praninë e dy noterëve dhe
dy dëshmitarëve e jo një noter sikurse Kodet tjera. KCF rregullon në
mënyrë precize se si duhet të jetë procedura e përpilimit, kjo formë e
testamentit duhet diktuar nga testatori dhe i përpiluar nga noteri, lexohet në
prani të testatorit dhe dëshmitarëve dhe nënshkruhet nga testatori dhe
dëshmitarët. Pastaj mbyllet dhe vuloset nga noteri. Poashtu përcakton në
mënyrë precize çështjen e dëshmitarëve, ku nuk mund të jenë legatarët dhe
të afërmit në gjini gjaku deri në shkallën e 4. Vlen të theksohet se me
testament publik testatori mund të disponojë tërë pasurinë e tij vetëm kur
nuk ka paraardhës apo pasardhës. Nëse trashëgimlënësi ka një fëmijë ai
mund të disponojë me testament vetëm me ½ e pasurisë së tij, nëse ka dy,
vetëm 1/3, nëse ka 3 e më tepër vetëm ¼. Mosha e plotë për hartimin e
testamentit është 21 vjet, por të miturit mbi moshën 16 vjeçare mund të
disponojnë me ½ e pasurisë që do të dispononin sikur të kishin qenë të
moshës së plotë. Nëse testatori nuk ka pasardhës por ka paraardhës në të dy
vijat e gjinisë, ai mund të disponojë me ½ e pasurisë, nëse ka paraardhës
vetëm në një vijë ai disponon me ¾ e pasurisë së tij. Nuk ka asnjë kufizim
për gratë për të bërë testament. Të njëjtat zgjidhje ofrojnë edhe Kodet Civile
të Jugut të Evropës Kontinentale.
Kodi Civil i Gjermanisë neni 2064-2273 rregullon testamentin
publik ku sipas KCGJ, testamenti duhet të deklarohet para Gjyqtarit apo
noterit, ose jashtë Gjermanisë para Konsullit. Dy dëshmitarë janë të
nevojshëm për të qenë të pranishëm gjatë legalizimit të testamentit.
Pasardhësit, paraardhësit, burri dhe gruaja kanë të drejtë në pjesë të
domosdoshme (pflicht-teilsberechtrajt), mirëpo mund të lirohen nga e drejta
e tyre për shkak të sjelljeve të kundërligjshme.

3.Testamenti gjyqësor (testamentum judicale)

Testamenti gjyqësor është testament publik, i cili përpilohet nga ana

e gjykatësit sipas deklarimit personal të testament-lënësit. Edhe ky
testament e ka prejardhjen nga e drejta romake, që është prezantuar në dy

129
forma: “Testamentum judicale” dhe “Testamentum principi oblatum”. I pari
i përket testamentit të përpiluar dhe të ruajtur në gjykatë, ndërsa i dyti është
testament që i është dorëzuar Imperatorit (ose organeve të tij) në ruajtje.
Mund të themi se shumica e vendeve Evropiane i pranojnë si
publike testamentet gjyqësore apo notare, poashtu i pranojnë të dyja
format e testamenteve të lartëcituara.
Testamentin gjyqësor e përpilon gjyqtari i caktuar i gjykatës, sipas
diktatit të testamentlënësit. Testamenti gjyqësor si testament publik është
shumë i rëndësishëm sepse është më i sigurt se testamenti privat të cilët
mund të keqpërdoren dhe manipulohen më lehtë nga personat e
pandërgjegjshëm, përmes falsifikimit të shkrimit të testatorit, ndryshimit të
qëllimit të testamentit, manipulimit të dëshmitarëve, dhe formave të tjera të
kundërligjshme. Ndërsa në përpilimin e testamentit gjyqësor merr pjesë
drejtpërdrejtë gjyqtari i cili ka përgatitje profesionale adekuate për t‟ia
interpretuar edhe ligjet në fuqi testatorit, si dhe përmes vulës gjyqësore me
të cilën legalizohet i garanton fuqi juridike vullnetit të fundit të testatorit.
E drejta jonë, sikurse edhe të drejtat e vendeve të tjera, testamentin
gjyqësor e radhit në grupin e testamenteve publike. Tek ne në Kosovë
mendoj se duhet hiqet testamenti gjyqësor dhe të fuqizohet më tepër
testamenti noterial, kjo duhet bërë për shkak se Gjykata është e ngarkuar me
numër të madh të lëndëve të pazgjidhura.

3.1.Testamenti gjyqësor që testatori është në gjendje ta lexojë

Kur është fjala për testamentin gjyqësor që testatori është në gjendje

që ta lexojë, është relevante që këtë testament e përpilon gjyqtari sipas
tregimit të testatorit, gjyqtari duhet të jetë i kujdesshëm në vërtetimin e
identitetit të testatorit. Gjyqtari pasi i bënë me dije për pasojat juridike të
testamentit siç rezulton në nenin 76.2 të LTK, ia jep testatorit që ta lexojë
dhe ta nënshkruaj testamentin, e pas kësaj gjyqtari e shënon vetë në
testament se testatori e ka lexuar dhe e ka nënshkruar atë në praninë e tij.
Gjyqtari duhet të ketë kujdes në vërtetimin e identitetit të testatorit
sepse mund të ndodhë që gabimi në identitet të bëjë që testamenti të jetë
absolutisht nul. Kjo mund të ndodhë si pasojë e mashtrimit me dokumente
të identitetit nga ana e personit që tenton në mënyrë të kundërligjshme që në
emër të tjetrit të deklaroj vullnetin.

130
3.2.Procedura e bërjes së testamentit

Për përpilimin e testamentit gjyqësor kompetente është Gjykata

Themelore sipas kompetencës lëndore. Gjyqtari e përpilon testamentin sipas
tregimit të vullnetit të fundit të testatorit. Mirëpo, përpara çdo veprimi të
ndërmarrë nga Gjykata, ajo domosdoshmërisht duhet ta vërtetoj identitetin
e trashëgimlënësit.
Identitetin e testatorit Gjykata e vërteton në njërën prej këtyre
mënyrave: konsiderohet se identiteti i trashëgimlënësit është vërtetuar nëse
gjyqtari personalisht e njeh trashëgimlënësin dhe i di emrin. Gjyqtari mund
ta njeh trashëgimlënësin sipas fizionomisë dhe pamjes së jashtme, sipas
ndonjë shenje a gjymtimi të fytyrës ose të trupit të cilat në realitet përbëjnë
veçoritë personale të çdo individi, karakteristika këto dalluese si për
meshkuj ashtu edhe për femra. Poashtu njohja personale edhe me
dëshmitarët tek testamenti që testatori nuk është në gjendje ta lexojë. Kjo
është një zgjidhje që jep LPJK në Nenin 226, 227 që nuk e përkrahi,
gjyqtarit nuk duhet ti njihet kjo e drejtë, sepse mund të manipulohet me
identitete. Ky lloj identifikimi nuk jep siguri juridike, për shkak se pa
dokument identifikimi publik të besueshëm gjasat për të gabuar mund të
jenë të mëdha. Kështu që siguri më të lartë juridike ka identifikimi me
dokument valid të besueshëm dhe me dëshmitarë.
Nuk do të thotë se me vërtetimin e identitetit gjyqtari mund ta
përpilojë menjëherë testamentin sipas tregimit të vullnetit të
trashëgimlënësit. Gjyqtari duhet të vërtetoj nëse testatori ka zotësinë
testamentare (të ashtuquajtur zotësi aktive testamentare); nëse ekziston
vullneti i lirë, serioz dhe real për bërjen e testamentit; nëse disponimi me
testament është i lejueshëm me norma imperative dhe me rregulla të moralit,
duke i shpjeguar trashëgimlënësit edhe kuptimin edhe pasojat e bërjes së
testamentit.

Kur është fjala për testamentin që testatori është në gjendje ta lexojë,

procedimi i mëtejmë i procedurës do të varet nëse testatori di ta lexojë dhe
ta nënshkruaj testamentin. Testatori është në gjendje ta lexojë dhe ta
nënshkruaj testamentin nëse di: shkrimin, i ka të shëndosha shqisat e të
pamurit dhe mund të nënshkruaj (nëse nuk ka të meta trupore që e pengojnë
për ta bërë një punë të tillë) dhe, di gjuhën në të cilën zhvillohet procedura
gjyqësore.
Testamenti gjyqësor përpilohet në gjykatë, kurse jashtë gjykatës kur
pjesëmarrësi i procedurës nuk është në gjendje të vijë në gjykatë ose kur për
këtë ekzistojnë shkaqe të justifikueshme.( LPJK Neni 225) Me këtë

131
ligjvënësi zgjidh çështjen kur testatori nuk është në gjendje që të marr pjesë
personalisht në gjykatë për shkaqe fizike, është i sëmurë apo i paralizuar
mirëpo ka vullnetin e plotë dhe përmbushë kushtet tjera të parashikuara me
ligj për ta përpiluar testamentin. Atëherë duhet të vizitohet jashtë gjykatës
nga gjyqtari dhe personat tjerë zyrtarë. Nëse nuk plotësohen kushtet e
përmendura, atëherë gjyqtari me aktvendim do të refuzoj përpilimin e
testamentit.
Vlen të theksohet se me rastin e revokimit të testamentit gjyqësor,
veprim juridik i njëanshëm shënohet në vetë testamentin e revokuar që ruhet
në gjykatë.

3.4.Testamenti gjyqësor që testatori nuk është në gjendje ta lexojë

Testamenti gjyqësor, të cilin testatori nuk është në gjendje ta lexojë,

apo është i verbër është ai që e përpilon gjyqtari. Gjyqtari është i obliguar në
këtë rast që t‟ia lexojë testamentin testatorit në praninë e dy dëshmitarëve,
në mënyrë që të evitohet manipulimi. Kjo nënkupton që nëse testatori nuk di
të lexojë testamentin atëherë e lexojnë dy dëshmitarët ndërsa testatori e
dëgjon leximin e tij nga gjyqtari. Ligjvënësi këtë e ka parashikuar për të
evituar edhe keqpërdorimin që mund të bëhet nga gjyqtari, në mënyrë që të
mos thuhet diçka tjetër nga ajo që shkruan në testament. Në fund testatori në
praninë e këtyre dëshmitarëve e nënshkruan ose vë gishtin e tij, pasi
deklaron se është testamenti i tij. Poashtu edhe dëshmitarët që janë prezent e
nënshkruajnë. Gjyqtari konstaton në procesverbal se të gjitha këto veprime
janë kryer dhe ky procesverbal duhet nënshkruar nga testatori, dëshmitarët
dhe gjyqtari.( LTK, Neni 77.1. dhe 77.2.)
Testament-lënësi e ka të drejtën që testamentin e përpiluar të ia lë
gjykatës në ruajtje ,në praninë e 2 dëshmitarëve, në zarfe të hapur apo të
mbyllur. Për pranimin e testamentit në ruajtje, gjykata e përpilon
Procesverbalin dhe testamentin e venë në një zarfë të veçantë, të cilën e
vulos dhe e ruan në gjykatë, ashtu siç e elaboruam më herët.

4.Testamenti në anije (Testamentum in navigationibus conditum)

Këtë testament e përpilon udhëheqësi i anijes sipas rregullave të

cilat rregullojnë testamentin gjyqësor. Ky testament nuk e ka prejardhjen

132
romake por atë latine. Ai na paraqitet krahas zhvillimit të komunikacionit
detar.96
Sipas formulimit ligjor në rolin e gjykatësit na paraqitet udhëheqësi
ose kapiteni i anijes. Në të shumtën e rasteve përpilimin e bënë sekretari i
tij, ndërsa ai e nënshkruan pas përpilimit. Kur bëhet fjalë për llojin e anijes,
ajo mund të jetë anije që lundron në detëra, lumenj, kanale të ujit apo edhe
tej atlantike. Forma e testamentit është e njëjtë me atë gjyqësore.
Testamenti i përpiluar në anije pushon të ketë efektin juridik, pas
kalimit të afatit 30 ditor, pas kthimit të testamenlënësit në vendin e tij.
Duhet të veçojmë se testamenti ka efektin juridik, nëse testamenlënësi vdes
në atë afat, ndërsa automatikisht e humb vlerën me kalimin e afatit të
lartëcituar. Prej kësaj rezulton se ky është testament i veçantë i cili duhet
të jetë i zëvendësuar me ndonjë testament të rregullt. 97
Meqenëse vendi ynë nuk ka dalje në det, ligjvënësi jonë nuk e ka pa
të nevojshme që ta rregullojë këtë lloj testamenti, prandaj me LTK nuk
parashihet fare. Mirëpo një arsye më shumë që ky testament të rregullohet
me ligj edhe në vendin tonë është premtimi i Kryeministrit të Shqipërisë për
dhënien e Portit të Shëngjinit në shfrytëzim Kosovës.
Republika e Shqipërisë me KCSH në Nenin 400 e rregullon
testamentin në anije në mënyrë shumë të përgjithësuar “Testamenti i një
personi që ndodhet në një anije shqiptare në lundrim ose që ka qëndruar në
një liman të huaj, mund të vërtetohet nga kapiteni i anijes”. Këtu ligjvënësi
precizon se testamenti është valid kur vërtetohet nga kapiteni i anijes,
mirëpo kjo duhet të interpretohet ashtu që vërtetimin ta bëjnë edhe personat
tjerë kompetent në mungesë të kapitenit të anijes.

5.Testamenti konsullor diplomatik

Me nocionin e testamentit konsullor, nënkuptohet testamenti të

cilin e përpilon përfaqësuesi i shtetit përkatës në përfaqësinë diplomatike në
ndonjë vend tjetër në botë, e këtë sipas kërkesës së testamentlënësit. Është
për tu veçuar se një lloji i tillë i testamentit është përpiluar për herë të parë
në marinën franceze të v. 1681. Me fillimin e shek. XX, është nxjerrë
konventa ndërkombëtare mbi mbrojtjen e interesave ekonomike dhe

133
interesave tjera të qytetarëve të vendeve të jashtme, ndërsa konsullatat
prezantohen si organe të mbrojtjes së tyre.
Për përpilimin e këtij testamenti, kompetent është konsulli, e prej
tyre: Konsulli gjeneral, vice konsulli apo konsulli i caktuar sipas rangut.
Kompetencat e konsujve, të cilët kryejnë punë konsullore, parashihen me
rregullativen e cila rregullon punët e këtij shërbimi e jo me ligjet civile.
Poashtu kjo rregullohet edhe me konventat ndërkombëtare dhe kontratat
bilaterale të vendeve të caktuara dhe vendit përkatës. Për këtë shumë prej
kodeve civile nuk e përmendin këtë si lloj të testamentit të formës së
veçantë.
LTK nuk e rregullon këtë lloj të testamentit publik. Mendoj se me
hapjen e ambasadave të shumta të Kosovës nëpër botë përkatësisht në
vendet që e kanë njohur vendin tonë, është nevojë imediate që të rregullohet
me ligj edhe ky lloj i testamentit.

5.1.Specifikat e këtij testamenti

Paraprakisht duhet theksuar se identiteti i testament-lënësit

vërtetohet sipas rregullit në bazë të pasaportës së tij, meqë ajo është
dokument identifikimi me të cilën qytetarët argumentojnë identitetin e tyre
në botën e jashtme.
Ky testament është i njëjtë sikurse testamenti gjyqësor, mirëpo ka
edhe dallime ndërmjet tyre. Organet konsullore, përkatësisht organet
diplomatike, mund ti përpilojnë këto testamente për shtetasit tanë në botën
e jashtme vetëm në objektet e përfaqësive konsullore–diplomatike meqë
vetëm ato kanë eksterritorialitetin, gjersa testamenti gjyqësor në rastet e
caktuara ka mundësi të përpilohet edhe jashtë objektit të gjykatës. Ndërsa
rolin e gjyqtarit e kryen zyrtari konsullor, i cili është i ngarkuar me punë në
ambasadën e Republikës së Kosovës në këtë rast. Organi konsullor-
diplomatik i cili është përpilues i testamentit është i detyruar që për të
njëjtin ta lajmërojë gjykatën e vendqëndrimit të testament-lënësit.
Si mund të ishte testamenti konsullor i Republikës së Kosovës.
Që të jetë një testament konsullor i vlefshëm duhet të nënshkruhet
para Zyrtarit Konsullor të autorizuar, nga testatori që duhet të jetë i aftë
mendërisht dhe të ketë moshën 18 vjeç. Poashtu duhet të jap dëshmi për
shtetësinë e Kosovës (pasaportë të Kosovës, Certifikatën e Lindjes të
Komunës në Kosovë) dhe kopje të Pasaportës aktuale të shtetit ku ndodhet
(nëse ka) apo patentë shoferi apo ndonjë dokument tjetër legal me një
fotografi. Testamenti duhet të shkruhet nga dora e testatorit dhe nuk
pranohet kurrfarë korrigjimi i mëvonshëm i tij. Ai duhet ta ketë datën dhe
134
nënshkrimin e testatorit, në këtë mënyrë që vërtetohet origjinaliteti i tij dhe
përmbajtja e tij të shpreh vullnetin e plotë të testatorit. Testamenti
depozitohet pranë Zyrës Konsullore. Zyrtari konsullar lëshon një Certifikatë
me të cilën vërteton se është përpiluar testamenti konsullar.
Vlen të theksohet se testamenti konsullor duhet përpilohet në
praninë e tre dëshmitarëve me shtetësi të Kosovës të cilët nuk kanë lidhje në
gjini gjaku ndërmjet veti dhe me testatorin.
Personat në vijim nuk mund të regjistroheni si dëshmitarë:
(1) bashkëshorti i trashëgimlënësit,
(2)të afërmit në gjini gjaku të paktën deri në shkallën e tretë
(3) çdo person që është i caktuar në testament,
(4) çdo person që është i verbër ose i shurdhër,
(5) çdo i mitur,
(6) çdo person i cili nuk ka njohuri të mjaftueshme të gjuhës shqipe, dhe
(7) ata të cilët kanë një paaftësi ose për të kuptuar ose nuk janë të
vetëdijshëm për përmbajtjen e testamentit, ose janë të privuar nga përdorimi
i arsyes.

Për aq kohë sa trashëgimlënësi është i gjallë, përmbajtja e vullnetit

nuk mund të bëhet e njohur për të gjithë dhe nuk mund të lëshohen kopje të
testamentit. Testamenti ka efekt juridik pas vdekjes së trashëgimlënësit.
Për ekzekutimin e testamentit konsullar, duhet të sigurohet:
Është e nevojshme që të sigurohet prova e vdekjes (Certifikata e
vdekjes) së trashëgimlënësit, para se Testamenti të bëhet publik.
Nëse personi vdes jashtë shtetit, kjo certifikatë lëshohet nga Zyra
Konsullore mbi dorëzimin e certifikatës së vdekjes zyrtare. Ky është një
propozim se si duhet rregulluar testamenti konsullor në Kosovë.
Rep. e Kosovës ka hapur mjaft ambasada në pjesën më të madhe të
shteteve ku edhe ndodhet diaspora e shtetasve të Kosovës, kështu që
aplikimi i testamentit konsullar nga shtetasit e Kosovës është i rëndësishëm
dhe duhet rregulluar me ligj. Çdo shtetas yni i cili ndodhet në botën e
jashtme, qoftë përkohësisht ose me vendqëndrim apo vendbanim të
përhershëm, pavarësisht se a jeton dhe a punon atje, a studion apo është
vizitor, në udhëtim zyrtar apo privat, duhet të ketë të drejtë të bëjë
testamentin konsullor diplomatik.
Testamenti konsullor diplomatik, nuk ka kohë të përcaktuar me ligj
se sa mund të zgjasë. Prandaj koha e këtij testamenti përfundon me
revokimin e tij nga ana e testatorit.

135
6.Testamenti ndërkombëtar

Testamenti ndërkombëtar është testament i shkruar dhe publik, për

shkak se pranohet në formën e shkruar dhe publik sepse këtu merr pjesë
gjyqtari por mund të marrë pjesë edhe përfaqësuesi konsular i shtetit,
shtetësinë e të cilit e ka testatori. 98
Në vitin 1973 Britania e madhe dhe disa shtete tjera kanë
nënshkruar “Konventën për sigurimin e Ligjit Uniform për formën e
testamentit ndërkombëtar” ose ndryshe e njohur si Konventa e testamentit
ndërkombëtar apo Konventa e Uashingtonit. Qëllimi i kësaj Konvente ishte
harmonizimi i ligjeve që rregullojnë formën e testamentit ndërkombëtar në
shtetet nënshkruese të Konventës. Kështu që dispozitat e ligjit që nxirret nga
shteti nënshkrues i Konventës do të përcaktojnë se testamenti është i
vlefshëm nëse forma e tij është në pajtueshmëri me ligjin e shtetit tjetër
nënshkrues të Konventës, pavarësisht se ku është përpiluar.
Testamentin ndërkombëtar testatori e shkruan me dorën e vet ose një
person tjetër, me mjete mekanike të shkrimit ose në një mënyrë tjetër dhe
atë e nënshkruan testatori në praninë e gjyqtarit të Gjykatës Themelore, të
personave të tjerë të autorizuar dhe të dy dëshmitarëve, duke deklaruar se ky
është testamenti im dhe se jam në dijeni për përmbajtjen e tij. Nuk ka nevojë
që testatori t‟u tregojë përmbajtjen e testamentit dëshmitarëve apo
personave të autorizuar.
Siç shihet në Konventa e testamentit ndërkombëtar, si organ publik,
i cili merr pjesë në bërjen e testamentit, mund të paraqitet edhe përfaqësuesi
konsullor diplomatik i shtetit shtetas i të cilit është testatori, i ngarkuar me
punë diplomatike në shtetin ku përpilohet testamenti.
Meqenëse testamenti ndërkombëtar është i jashtëzakonshëm që
rezulton se përpilohet në rrethana të jashtëzakonshme, atëherë sipas teorisë
juridike, si organe që marrin pjesë në legalizimin e testamentit
ndërkombëtar në bazë të ligjit, mund të jenë edhe: eprori ushtarak i
autorizuar apo personat tjerë të autorizuar sipas ligjit për përpilimin e
testamentit ushtarak, si dhe komandanti i anijes, i cili merr pjesë në
përpilimin e testamentit në anije.
Trashëgimlënësi me testament ndërkombëtar vullnetin e fundit ka të
drejtë që ta deklarojë në gjuhën e tij amtare, por edhe në ndonjë gjuhë tjetër
të huaj. Nëse trashëgimlënësi ndodhet në shtetin shtetësinë e të cilit e ka

98
Convention providing a Uniform Laë on the Form of an International Ëill, Washington.
D.C., 26.10.1973, ANEKSI, Neni 4.2.

136
atëherë deklarimi i vullnetit të fundit bëhet para gjyqtarit të gjykatës së
vendit. Mirëpo nëse ndodhet në një shtet tjetër atëherë në praninë e
përfaqësuesit konsullor dhe gjyqtarit të gjykatës së shtetit të huaj sipas
procedurës që vlen për testamentin gjyqësor.

6.1.Ruajtja e testamentit ndërkombëtar

Në mungesë të normës juridike që rregullon çështjen e ruajtjes së

testamentit ndërkombëtar, personi i autorizuar do të kërkojë nga
trashëgimlënësi nëse ai dëshiron të bëjë një deklaratë në lidhje me ruajtjen e
testamentit të tij. Testatori deklaron vullnetin e tij lidhur me vendin ku ai
synon që të ruhet testamenti i tij, ky fakt do të përmendet në vërtetim apo
certifikatë.99
Nëse ruajtja e testamentit ndërkombëtar rregullohet me normë
juridike, atëherë ligji përcakton se mund të ruhet në gjykatë ose tek organi
shtetëror i autorizuar për këtë punë. Nëse testatori deklarohet se testamentin
ndërkombëtar do t‟ia lë gjykatës në ruajtje, atëherë kjo e fundit lëshon
vërtetim me të cilin dëshmohet se testamenti ndërkombëtar është në ruajtje.

7.Testamenti ushtarak

Testamenti ushtarak është publik sepse në legalizimin e tij merr

pjesë personi zyrtar përkatësisht ushtaraku i ushtrisë së shtetit përkatës dhe
testatori duhet të jetë ushtarak, që nënkupton të gjithë personat që kanë
detyrim ushtarak, të jetë shpallur luftë në mënyrë zyrtare ose mobilizim
ushtarak, dhe përpilohet nga eprori ushtarak.
Me personin në detyrimin ushtarak duhet nënkuptuar çdo person i
cili është në shërbim të forcave të armatosura të vendit.
Për sa i përket formës së këtij testamenti, ajo është e njëjtë me
formën e testamentit gjyqësor. Të shumtën e rasteve këtë lloj testamenti e
përpilojnë personat ushtarak me përgatitje profesionale të juristit e që
posedojnë gradën e caktuar ushtarake.
Koha gjatë së cilës vlen testamenti ushtarak, rregullohet me
dispozitat ligjore, psh. Sipas rregullatives së ish RFJ testamentet ushtarake
kanë pushuar ta kenë efektin e tyre juridik 60 ditë pas përfundimit të luftës

99
Convention providing a Uniform Laë on the Form of an International Ëill, Washington.
D.C., 26.10.1973, ANEKSI, Neni 8 dhe 9.

137
ose proklamimit të demobilizimit e këtë automatikisht pas skadimit të
afateve të tilla.100
Testamenti ushtarak nuk parashikohet me LTK, mendoj se duhet të
rregullohet edhe ky lloj i testamentit duke marrë parasysh krijimin e FSK-
së, dhe pavarësinë e plotë të Republikës së Kosovës, me çka rezulton se
vendi ynë do të ketë ushtrinë e rregullt. Kjo është një arsye e fortë që LTK
duhet të njeh edhe testamnetin ushtarak.

8.Konkludimi dhe mendimi im personal

Meqë shkenca juridike në Kosovë nuk e ka trajtuar testamentin me

akt noterial aq sa duhet, këtu është hulumtuar dhe studiuar si testament
shumë më praktik se ai gjyqësor, prandaj janë dhënë zgjidhje adekuate se si
duhet të aplikohet ky lloj testamenti në vendin tonë. Poashtu janë dhënë
zgjidhje të reja se si mund të jetë forma testamentit me akt noterial duke u
bazuar në zgjidhjet që ofron Kodi Civil Francez. Meqenëse Gjykatat në
Kosovë janë të ngarkuara me lëndë, është parë se testamenti gjyqësor duhet
të hiqet nga LTK, duke u zëvendësuar me testamentin me akt noterial.
Tek procedura e bërjes së testamentit publik në Kosovë duhet
ndryshuar çështjen e vërtetimit të identitetit të testatorit dhe ndryshimet
eventuale të LPJK, Nenit 226 dhe 227.
Përveç tjerash nga analiza nga aspekti juridik i testamentit në anije
dhe testamentit ushtarak si testament publik që LTK nuk i njeh, kemi arritur
në përfundim se duhet rregulluar këto testamente me LTK.
Meqenëse po jetojmë në epokën e globalizimit të lëvizjes së madhe
të njerëzve dhe kapitalit si dhe rritjes ekonomike globale, mendoj se është
problem se shoqëria nuk janë mjaft të informuar për rëndësinë e përpilimit
të testamentit prandaj duhet të argumentojmë rëndësinë e aplikimit të
testamentit publik si institucion i bartjes së pasurisë pas vdekjes së pronarit
të saj në trashëgimtarë.

138
 UDHEZIME -për autoret-
Ftohen autoret qe dorëshkrimet ti dorëzojnë duke ju përmbajtur
këtyre rregullave:
1. Prezantimi juaj do të duhej të jetë një koment i plotë e jo thjesht skicim i
ligjit. Materiali i përgatitur nga ju mund të përdoret si mjet referues dhe për
rrjedhojë do të duhej të jetë sa më gjithëpërfshirës, duke përshkruar
hollësisht dhe saktë çështjen që trajton.
2. Ndryshime në ligj, zhvendosja e vlerësimeve midis ekspertëve për çështjet
më të rëndësishme dhe përpjekja e jonë për të qenë të pajisur me komentet
më të mira, na shtyn që të preferojmë një artikull të ri para se plotësimin
apo rishikimin e punimit të kaluar. Megjithatë, shqyrtimet e paraqitura nga
ju kurrsesi nuk do të duhej të ishin shtesa të punimeve të kaluara.
3. Shkruani për të edukuar e jo për të impresionuar. Përdorni gjuhë të
thjeshtë dhe fjali të shkurtra. Shpjegoni temat të cilat vështirë mund të
kuptohen nga joprofesionistët.
4. Formatet, formularët, dokumentet modele, listat kontrolluese, kërkohen
shumë dhe përbëjnë një mjet të shkëlqyer edukimi. Prandaj ato mund të
përfshihen si shtojca, por kurrsesi në trupin e tekstit tuaj. Vëmendja e
pjesëmarrësve do të duhej të tërhiqej në çështjet e rëndësishme etike,
prandaj keni parasysh standarde të larta etike profesionale.
5. Titulli i punimit duhet të jetë i shkurtër (maksimum 12 fjali ose 70
shkronja), që e përshkruan thelbin e temës tuaj. Keni parasysh që të tjerët
do ta përdorin këtë titull për ta kërkuar artikullin tuaj për qëllimet e tyre
kërkimore.
6. Titujt në tekst dhe në tabelën e përmbajtjes duhet të kenë numra dhe të
vendosen në konturin:I,A,1,a(1). Organizoni artikullin në këtë format
hierarkik, sepse kështu tema juaj do të jetë më e qartë.
7. Në titullin Parathënie përfshini një përmbledhje të shkurtër (50 ose edhe
më pak fjali),për ta përshkruar punimin. Kjo përmbledhje do të përdoret ta
shesë artikullin.
8. Përdorini rregullat standarde të shqyrtimit të burimeve. Përfshini citime
të mjaftueshme për të vërtetuar qëndrimet thelbësore por evitoni citimet e
gjata.
9. Përfshini bibliografinë nëse shkruani në një fushë të së drejtës ku burimet
e materialit mund të gjenden me vështirësi ose nëse në punim keni përfshi
citate nga artikuj ose materiale të tjera.
10. Ne lidhje me përdorimin e fusnotave:
-fusnotat shkruhen sipas kësaj radhe: numri (lidhur për tekst), autori, titulli
i veprës, vendi dhe viti i botimit, numri i faqes se cituar ose pikës.

139
Fusnotat duhet te jene te numëruara për tere tekstin e jo për secilën
faqe, ose te shënohen tërësisht ne fund te tekstit,
-Nëse ne punim autori i njëjte citohet ne me shume fusnota (te cilat nuk
janë njëra pas tjetrës) pas emrit dhe mbiemrit te autorit, herën e dyte
dhe çdo here tjetër te përdoret shkurtesa’’Vep.e cit.’’. Nëse një punim i
autorit te njëjtë citohet ne fusnota te cilat vijnë njëra pas tjetrës, pas
citimit te pare te shënimeve te plota mbi autorin dhe punimin ti shtohet
shkurtesa’’ ibit’’ ose ‚’’ po aty’’
E vlerësojmë angazhimin dhe bashkëpunimin tuaj.

140
 AVOKATURA
Buletin i Odës së Avokatëve të Kosovës
VITI:VIII – nr.15/2014

Lektor dhe korrektor

Administrata e Odës

Përgatitja teknike
Yll Zekaj

Tirazhi
800 copë

U shtyp në shtypshkronjën
“GRAFOBENI”
Prishtinë

MAJ 2014
PRISHTINË

141