CRNA GORA

ZAVOD ZA ŠKOLSTVO

Predmetni program

PSIHOLOGIJA
II razred opšte gimazije

Podgorica 2010.
Zavod za školstvo PSIHOLOGIJA

Nastavni predmet
PSIHOLOGIJA

Predmetni program
PSIHOLOGIJA
II razred opšte gimnazije

Izdavač: Zavod za školstvo

Urednik: dr Dragan Bogojević
Lektura: Danijela Đilas
Tehnička priprema: Nataša Perić
Dizajn korica: Nevena Čabrilo
Štampa: "Obod" Cetinje
Tiraž: 100
Podgorica, 2010.

Na osnovu javno-važećeg opšteg dijela obrazovnog programa za opštu gimnaziju koji je utvrđen Rješenjem Ministarstva prosvjete i nauke od 24. marta 2004. godine (br. 01-
1584/2), Savjet za opšte obrazovanje je na 9. sjednici, održanoj 9. jula 2010. godine, utvrdio predmetni program PSIHOLOGIJA za opštu gimnaziju.

2
Zavod za školstvo PSIHOLOGIJA

S A D R Ž A J:

1. Naziv nastavnog predmeta i predmetnog programa…………………………………………………………….………….……….………………..5

2. Određenje predmetnog programa.................................................................................................................................................................5

3, Opšti ciljevi predmetnog programa ……………….……………………………………………………………………………………………………6

4. Sadržaji i operativni ciljevi predmetnog programa……………………………………………………………………….…………………………….6

5. Didaktičke preporuke……………………………………………………………………………………………………… ……………………………28

6. Standardi znanja...........................................................................................................................................................................................29

7. Načini provjeravanja znanja i ocjenjivanja....................................................................................................................................................35

8. Resursi za realizaciju nastave ......................................................................................................................................................................36

9. Profil i stručna sprema nastavnika/ca i stručnih saradnika/ca......................................................................................................................39

3
Zavod za školstvo PSIHOLOGIJA

4
Zavod za školstvo PSIHOLOGIJA

1. NAZIV NASTAVNOG PREDMETA

PSIHOLOGIJA

NAZIV PREDMETNOG PROGRAMA

PSIHOLOGIJA

2. ODREĐENJE PREDMETNOG PROGRAMA

Predmetni program psihologije obuhvata naučna saznanja iz opšte psihologije i psihologije ličnosti. Namijenjen je učenicima/ama
gimnazije.

a) Položaj, priroda i namjena predmeta

Predmet psihologija uči se u drugom razredu gimnazije i zastupljen je sa dva časa sedmično – ukupno 70 časova godišnje.

b) Broj časova po godinama obrazovanja

Programom je operacionalizovano 58 časova (obavezni dio programa). Preostali dio programa (12 časova) planira škola prema specifičnim
potreba svojih učenika/ca (vidi: Didaktičke preporuke).

Teorijski Vježbe Ukupno

Obavezni sadržaji (dati u programu) 19 39 58
Sadržaji koje planira škola (15-20%) 4 8 12
Ukupno 23 47 70

5
Zavod za školstvo PSIHOLOGIJA

3. OPŠTI CILJEVI PREDMETNOG PROGRAMA

Učeći ovaj predmet učenik/ca treba da upozna i razumije:

- predmet, cilj i metode istraživanja u psihologiji;

- organske osnove i razvoj psihičkog života;
- osnovne psihičke procese i njihovu ulogu;
- karakteristike i strukturu ličnosti;
- psihičko zdravlje i poremećaje psihičkog zdravlja.

Kroz proces učenja ovog predmeta učenik/ca treba da razvija kognitivne i socijalne sposobnosti i vještine, kao i prosocijalne stavove i
demokratske vrijednosti:

- samostalnog prikupljanja i obrade znanja i informacija u psihologiji;

- samostalnog analiziranja i interpretiranja znanja iz psihologije;
- uočavanja i rješavanja problema u životnim situacijama;
- stavalačkog i kritičkog mišljenja;
- tolerancije i argumentovanog dijaloga;
- saradnje i timskog rada;
- moralnog rasuđivanja i vrednovanja;
- demokratskih vrijednosti i stavova.

4. SADRŽAJI I OPERATIVNI CILJEVI PREDMETNOG PROGRAMA

Opšti ciljevi programa psihologije operacionalizovani su kroz četiri osnovne obavezne tema:

1. Predmet i metode psihologije

2. Osnovi psihičkog života i razvoja
3. Psihički procesi
4. Ličnost i psihičko zdravlje

6
Zavod za školstvo PSIHOLOGIJA

Za svaku temu: navedeni su operativni ciljevi; predložene su aktivnosti učenja; navedeni su osnovni pojmovi; naznačene su korelacije
programa. Uz svaku predviđenu temu predložen je orjentacioni broj časova (časovi teorijska nastave + vježbe). Pored obaveznih,
programom su predviđene tri izborne teme iz oblasti socijalne psihologije (vidi: Didaktičke preporukertu):

1. Komunikacija
2. Psihologija mase i grupe
3. Stavovi, predrasude i vrijednosti

1. PREDMET I METODE PSIHOLOGIJE (2+5)

1.1 Predmet psihologije

Operativni ciljevi Aktivnosti Pojmovi/Sadržaj Korelacije

Učenik/ca treba da: Učenici/e:

- upozna predmet psihologije i njen
odnos prema drugim društvenim i
prirodnim naukama,
- upozna razlike u shvatanju predmeta,
metoda i cilja psihologije i definiciju
psihologije kao nauke,
- upozna osnovne teorijske i
primijenjene psihološke discipline
(njihov predmet i cilj istraživanja).
- analiziraju osnovne psihološke Predmet psihologije. Naučne discipline koje su zastupljene u
pravce (npr. strukturalizam; planu gimnazije (filozofija;
bihejviorizam; psihoanaliza) i sociologija...).
diskutuju o razlikama u svatanju
predmeta psihologije,
- analiziraju predmet i cilj istraživanja
različitih psiholoških disciplina i
utvrđuju njihov značaj za
svakodnevni život (npr. značaj
psihopatologije ili psihologije
rada...).

7
Zavod za školstvo
1.2 Metode i tehnike istraživanja u psihologiji
Operativni ciljevi
Učenik/ca treba da:
- upozna položaj i ulogu pojedinih
metoda istraživanja u psihologiji
(introspekcija, posmatranje,
eksperiment),
- upozna osnovne tehnike prikupljanja
podataka u psihološkim
istraživanjima: intervju, upitnik i test...
2. OSNOVI PSIHIČKOG ŽIVOTA I RAZVOJA (2+4)
2.1 Organski osnovi psihičkog života
Operativni ciljevi
Učenik/ca treba da:
- upozna osnovne dijelove i funkciju
nervnog sistema (ulogu centralnog i
perifernog nervnog sistema),
- analizira značaj edokrinog sistema za
psihički život čovjeka: posebno,
ulogu endokrinih žlijezda i hormona
koje luče.
8
PSIHOLOGIJA
Aktivnosti Pojmovi/Sadržaj Korelacije
Učenici/e:
- analiziraju različite pristupe u Metode istraživanja u psihologiji: Metode i tehnike istraživanja u drugim
psihološkim istraživanjima introspekcija, posmatranje, naučnim disciplinama.
(eksperimentalno i eksperiment.
neeksperimentalno istraživanje); ili,
uz pomoć nastavnika/ce izrađuju Tehnike istraživanja u psihologiji:
jednostavan nacrt EX istraživanja, intervju, upitnik, test.
- izrađuju i eventualno primjenjuju
jednostavan protokol za vođenje
intervjua (ili upitnik) npr. prilikom
upisa učenika/ca u školu.
Aktivnosti Pojmovi/Sadržaj Korelacije
Učenici/e:
- šematski predstavljaju osnovne Organske osnove psihičkog života; Biologija: nervni sistem, neuron.
dijelove nervnog sistema (CNS; centralni nervni sistem (CNS); periferni
PNS) i analiziraju njihovu ulogu u nervni sistem (PNS); endokrini sistem.
nastanku i odvijanju psihičkih
procesa,
- identifikuju pojedine žlijezde i
hormone koje one luče, i
objašnjavaju njihovu ulogu u
psihičkom životu čovjeka.
Zavod za školstvo
2.2 Razvoj psihičkog života
Operativni ciljevi
Učenik/ca treba da:
- upozna osnovne biološke
činioce psihičkog razvoja
čovjeka (ulogu nasleđa i
sazrijevanja),
- upozna osnovne sredinske
činioce psihičkog razvoja
(ulogu socijalnih faktora i
učenja u psihičkom razvoju),
- na primjerima dokazuje značaj
aktivnosti pojedinca u vlastitom
razvoju.
PSIHOLOGIJA
Aktivnosti Pojmovi/Sadržaj Korelacije
Učenici/e:
- prikupljaju podatke (argumente) i Razvoj psihičkog života (filogenetski i Filozofija: nativizam; empirizam.
dokazuju ulogu nasljeđa i/ili sredine ontogenetski); nativizam; empirizam.
u psihičkom razvoju pojedinca, Biologija: Darvinova teorija evolucije.
- navode primjere o ulozi vlastite
aktivnosti u psihičkom razvoju
pojedinca,
- analiziraju interakciju različitih
faktora u psihičkom razvoju
pojedica.
9
Zavod za školstvo
3. PSIHIČKI PROCESI (9+18)
3.1 Opažanje i pažnja
Operativni ciljevi
Učenik/ca treba da:
- opažanje upoznaje kao složen
psihički proces koji je određen:
spoljašnjim činiocima (osobine i
raspored draži), kao i unutrašnjim
činiocima (fiziološke i psihološke
karakteristike onoga koji opaža),
- pažnju upoznaje kao mentalnu
usmjerenost i usredsrijeđenost na
izvjestan mali broj značajnih, bitnih
elemenata koji imaju središnje mjesto
u svijesti, uz zanemarivanje mnoštva
ostalih, nebitnih.
10
PSIHOLOGIJA
Aktivnosti Pojmovi/Sadržaj Korelacije
Učenici/e:
- analiziraju osnovne čulne organe i Opažanje i pažnja; draž (adekvatna i Biologija: čula i čulni organi.
vrste energija za koju su osjetljivi neadekvatna); osjet; opažaj; činioci
(adekvatna i neadekvatna draž), opažanja; pažnja; obim pažnje.
- na primjerima analiziraju zavisnost
procesa opažanja od različitih
spoljašnjih činilaca (raspored draži)
i unutrašnjih činilaca (uloga
iskustva, uticaj motivacije i sl).
- analiziraju činioce koji utiču na obim
pažnje: spoljašnji činioci (svojstva
draži), unutrašnji činioci (motivi,
zainteresovanost, očekivanje,
namjera).
Zavod za školstvo
3.2 Učenje
Operativni ciljevi
Učenik/ca treba da:
- učenje razumije kao saznajni
(kognitivni) proces, čija je suštinska
odlika da proizvodi promjene u
organizmu i ponašanju jedinke,
- analizira osnovnu podjelu učenja
(prema tome kako se uči) i principe
na kojima se ono zasniva: a. klasično
uslovljavanje; b. instrumentalno
uslovljavanje; c. učenje po modelu; d.
učenje uviđanjem,
- transfer učenje razumiju kao
prenošenje dejstva ranijeg učenja na
kasnije učenje ili kasniju aktivnost.
PSIHOLOGIJA
Aktivnosti Pojmovi/Sadržaj Korelacije
Učenici/e:
- diskutuju o ulozi učenja u psihičkom Učenje; klasično uslovljavanje; Matematika (transfer u ucenju), fizika,
razvoju čovjeka (šta se uči?), instrumentalno uslovljavanje; učenje hemija.
- analiziraju osnovne posmatranjem; učenje uviđanjem;
eksperimentalne nalaze: klasičnog transfer učenja (pozitivni i negativni).
uslovljavanja (Pavlov);
instrumentalnog uslovljavanja
(Torndajk; Skiner); učenja po
modelu (Bandura); učenja
uviđanjem (Keler) i izvode zaključke
o osnovnim principima učenja,
- kroz primjere analiziraju ulogu
pozitivnog i negativnog transfera u
vlastitom učenju i razvoju,
- utvrđuju primjenjivost pojedinih
pricipa učenja i saznanja o
transferu na proces sopstvenog
učenja.
11
Zavod za školstvo
3.3 Pamćenje i zaboravljanje
Operativni ciljevi
Učenik/ca treba da:
- upoznaje pamćenje kao saznajni
proces, koji se sastoji u primanju,
obradi, zadržavanju i pronalaženju
informacija, a zatim u njihovom
reprodukovanju i primjeni; zna da se
pamćenje manifestuje i mjeri kroz:
prepoznavanje (rekognicija),
reprodukciju i uštedu pri ponovnom
učenju; upoznaje osnovne
poremećaje pamćemja,
- razumije da je zaboravljanje
gubljenje naučenog (djelimično ili
potpuno, privremeno ili trajno); zna
da se zaboravljanje ispoljava kao
nemogućnost reprodukcije,
nemogućnost prepoznavanja /
izvođenja ili kao potreba ponovnog
učenja ranije učenih sadržaja;
upoznaje osnovne teorije
zaboravljanja.
12
PSIHOLOGIJA
Aktivnosti Pojmovi/Sadržaj Korelacije
Učenici/e:
- analiziraju osnovne indikatore Pamćenje i zaboravljanje; Informatika: RAM i REM memorija,
pamćenja: prepoznavanje, prepoznavanje; reprodukcija; ušteda pri čuvanje informacija u informatičkim
reprodukcija, ušteda pri novom novom učenju; zaboravljanje. sistemima.
učenju i zaključuju o prirodi
pamćenja,
- analiziraju Ebinghausovu krivu
zaboravljanja i zaključuju o
principima zaboravljanja,
- na osnovu sopstvenog iskustva
analiziraju odnos pamćenja i
zaboravljanja; samostalno izvode
principe uspješnog pamćenja.
Zavod za školstvo
3.4 Mišljenje
Operativni ciljevi
Učenik/ca treba da:
- upoznaje pojam mišljenja i ulogu
jezika i govora u procesu mišljenja,
- razlikuje faze rješavanja problema
mišljenjem i razumije ulogu
mentalne usmjerenosti u procesu
rješavanja problema,
- saznaje da postoje različiti oblici
mišljenja kao što su zaključivanje,
rasuđivanje, poimanje, zamišljanje,
sjećanje i sl.; uči da razlikuje
realističko i imaginativno, induktivno
i deduktivno, kritičko i stvaralačko,
diskurzivno i intuitivno, konkretno i
apstraktno, divergentno i
konvergento mišljenje.
Aktivnosti
Učenici/e:
- na primjerima prate i analiziraju
proces rješavanja problema
mišljenjem: 1. definisanje problema;
2. formulisanje hipoteza; 3. probno
rješenje; 4. provjera rješenja....,
- analiziraju primjere tehničkih otkrića
i identifikuju faze dolaženja do
otkrića,
- prepoznaju oblike mišljenja u
različitim vrstama intelektualne
djelatnosti čovjeka.
PSIHOLOGIJA
Pojmovi/Sadržaj Korelacije
Mišljenje; rješavenje problema; oblici Logika: zaključivanje.
mišljenja.
Fizika, hemija...
(važna naučna otkrića).
Maternji jezik i književnost: bajke i
basne (oblici mišljenja).
Matematika: faze rješavanja problema,
jednačine sa jednom i dvije nepoznate.
13
Zavod za školstvo
3.5 Intelektualne sposobnosti
Operativni ciljevi
Učenik/ca treba da:
- razlikuje različita shvatanja o prirodi
inteligencije i načine njenog
utvrđivanja (mjerenje inteligencije),
- zna da postoji više shvatanja o
prirodi (strukturi) inteligencije (opšta
sposobnost; posebne sposobnosti;
različite inteligencije),
- poznaje novija shvatanja, prije
svega Golemanov stav o važnosti
“emocionalne inteligencije”.
14
PSIHOLOGIJA
Aktivnosti Pojmovi/Sadržaj Korelacije
Učenici/e:
- analiziraju način kako se Intelektualne sposobnosti; inteligencija; Informatika: vjestačka inteligencija.
inteligencija raspoređuje u test inteligencije; IQ; faktori;
populaciji (normalna kriva) i emocionalna inteligencija.
raspravljaju o odnosu nasljeđa i
sredine u nastanku i razvoju
intelektualnih sposobnosti,
- na primjerima upoznaju različite
tipove zadataka u testu inteligencije
(verbalni - neverbalni tipovi
zadataka) i zaključuju o prirodi i
strukturi inteligencije (opšta
sposobnost; više posebnih
sposobnosti),
- utvrđuju značaj pojedinih faktora
inteligencije za uspješnost u
određenoj vrsti aktivnosti (npr.
spacijalna sposobnost je važna za
...),
- raspravljaju o odnosu inteligencije i
emocija (emocionalna inteligencija)
i njihovom zajedničkom uticaju na
uspjeh u svakodnevnom životu.
Zavod za školstvo
3.6 Stvaralaštvo
Operativni ciljevi
Učenik/ca treba da:
- upoznaje stvaralaštvo kao
sposobnost: da se stvari sagledaju u
novom svjetlu, da se problemi
rješavaju na nov i originalan način, da
se proizvode neobične i do tada
nepoznate duhovne i materijalne
tvorevine,
- saznaje da je stvaralaško mišljenje
višedjelni i diskontinuirani, skokovit
misaoni proces, i da ima faze:
preparacija, inkubacija, iluminacija i
verifikacija,
- upozunaje osnovne nalaze
istraživanja u oblasti utvrđivanja
činilaca (faktora) stvaralaštva;
saznaje koji su to: kognitivni činioci,
činioci ličnosti i sredinski uslovi koji
doprinose razvoju stvaralačkih
sposobnosti kod pojedinca.
PSIHOLOGIJA
Aktivnosti Pojmovi/Sadržaj Korelacije
Učenici/e:
- primjenjuju jednostavan test Stvaralaštvo; preparacija, inkubacija, Maternji jezik i književnost,
kreativnih sposobnosti i rezultate iluminacija, verifikacija; mašta, likovna umjetnost, muzička
analiziraju u odnosu na kriterijume: radoznalost, intuicija. umjetnost, film, pozorište.
broj ideja (fluentnost mišljenja) i
rijetkost ideja (originalnost), Biografije poznatih stvaralaca.
- analiziraju primjere dolaska do
otkrića i identifikuju faze:
preparacija, inkubacija, iluminacija i
verifikacija,
- analiziraju životnu situaciju poznatih
stvaralaca iz oblasti likovne,
literarne, i/ili muzičke umjetnosti; iz
oblasti tehničkog stvaralaštva.
15
Zavod za školstvo
3.7 Emocije
Operativni ciljevi
Učenik/ca treba da:
- analizira podjelu emocija na osnovne
(primarne) i složene (sekundarne)
emocije; upoznaje osnovne emocije:
strah, gnev (ljutnja), gađenje, radost i
tuga; zna da složene (sekundarne)
emocije uključuju više primarnih
emocija i da su vezane za neki
sadržaj: za druge ljude, sopstvenu
ličnost ili umjetničko djelo i sl.,
- razumije osnovne funkcije emocija i
objašnjenja o njihovom nastanku
(fiziološka i kognitivna teorija),
- prepoznaje stres kao bilo koji pritisak
okoline na organizam koji zahtijeva
novo prilagođavanje; razumije da
stres ima negativne, ali i pozitivne
posljedice - kada organizam razvije
nove, konstruktivne mehanizme za
njegovo savladavanje,
- upoznaje neke osnovne konstruktivne
strategije za prevladavanje stresa.
16
PSIHOLOGIJA
Aktivnosti Pojmovi/Sadržaj Korelacije
Učenici/e:
- navode i analiziraju vlastiti doživljaj Emocije; primarne emocije; sekundarne Umjetnost: ekspresionizam;
(ili navode primjere iz umjetnosti) emocije; stresor i stres. inpresionizam.
različitih emocionalnih stanja: kako
pojedine emocije prepoznaju kod Maternji jezik i književnost: pozorišna
sebe, kako kod drugih ljudi djela (klasične tragedije).
(komunikativna vrijednost emocija),
- gestovima, facijalnom ekspresijom i
tjelesnim stavom iskazuju različita
emotivna stanja, ostali ih
prepoznaju,
- navode za njih stresne situacije (šta
je izazvalo stres) i načine
prevazilaženja stresa (kako su se
osjećali/e, šta su radili/e i sl);
analiziraju sopstvena iskustva u
(ne)uspješnom prevazilaženju
stresa; zajednički razvijaju strategije
za uspješno prevazilaženje stresa,
- analiziraju različite životne situacije
i stepen izloženosti stresu u njima;
zajednički razvijaju strategije za
uspješno prevazilaženje stresa.
Zavod za školstvo
3.8 Motivacija
Operativni ciljevi
Učenik/ca treba da:
- razlikuje motivaciju od motiva i
označava je kao cjelokupni složen
psihički proces pokretanja,
usmjeravanja i regulisanja djelatnosti
usmjerene ka određenom cilju,
- dijeli motive na primarne (urođene) i
sekundarne (stečene); na
homeostatičke i nehomeostatičke; na
biološke, socijalne i personalne;
razumije različite pristupe u
objašnjavanju motivacije (teorije
motivacija),
- poznaje i primjenjuje na realne
životne situacije Hijerarhiju
motiva/potreba (Maslov).
PSIHOLOGIJA
Aktivnosti Pojmovi/Sadržaj Korelacije
Učenici/e:
- navode primjere različitih oblika Motivacija; motiv; biološki motivi; Biologija: kruženje energije kroz žive
ponašanja čovjeka i pokušavaju da socijalni motivi; lični motivi; Hijerarhija sisteme - homeostatični motivi.
odrede vrste motiva koji mogu da motiva.
stoje u osnovi takvog ponašanja
(koji motivi mogu da objasne
istrajno učenje),
- nakon predstavljanja pojedinih
grupa motiva (Maslov: Hijerarhija
motiva) analiziraju princip po kome
se motivi javljaju u životu
pojedinca; uočavaju povezanost
svih potreba (motiva) kod čovjeka i
komentarišu važnost Deklaracije o
osnovnim pravima i slobodama
čovjeka,
- razvijaju model uspješne
motivacije (npr. na koji način je
moguće podstaći motivaciju na
radnom mjestu).
17
Zavod za školstvo
3.9 Frustracije i konflikti
Operativni ciljevi
Učenik/ca treba da:
- pojam frustracije upozna kao
neprijatan doživljaj ometanja
zadovoljenja nekog motiva,
- saznaje da ljudi različito reaguju na
frustracije, i da se te reakcije mogu
svrstati u dva osnovna tipa:
konstruktivne (racionalne) i
nekonstruktivne reakcije
(agresivnost, apatija i sl.),
- upoznaje Levinovu podjelu konflikta
motiva: dvostrukog privlačenja,
dvostrukog odbijanja i istovremenog
privlačenja i odbijanja.
18
PSIHOLOGIJA
Aktivnosti Pojmovi/Sadržaj Korelacije
Učenici/e:
- opisuju situacije kada im je put do Frustracije i konflikti; frustracija; Maternji jezik i književnost, istorija,
nekog cilja bio blokiran (frustracija); konstruktivne reakcije na frustraciju; komunikologija.
način na koji su reagovali/e i kako nekonstruktivne rakcije na frustraciju;
su mogli/e da reaguju konflikti.
(konstruktivne i nekonstruktivne
reakcije na frustraciju),
- nakon upoznavanja sa Levinovom
podjelom konflikata navode
primjere za svaku od prikazanih
situacija (npr. kada su bili/e u dilemi
između dva istovremeno privlačna
cilja),
- razgovaraju o modelima frustracija
– agresija; frustracija – pomjerena
agresija i nalaze načine za
prevazilaženje takvih situacija
(racionalni pristup; otvoren
razgovor; »napadni« problem i sl.).
Zavod za školstvo
4. LIČNOST I PSIHIČKO ZDRAVLJE (6+12)
4.1 Psihologija ličnosti i način procjene ličnosti
Operativni ciljevi
Učenik/ca treba da:
- upozna predmet proučavanja
psihologije ličnosti (teorijski i
praktični cilj psihologije
ličnosti),
- analizira određenje pojma
ličnost i razumju da se ličnost
određuje kao jedinstven
(neponovljiv), čvrsto
organizovan, složen i stabilan
psihički sklop osobina, koji
određuje dosledno ponašanje i
doživljavanje individue,
- znanje o metodama i tehnikama
istraživanja u psihologiji proširuje
upoznavanjem metoda i tehnika
karaktirističnih za upoznavanje
ličnosti.
PSIHOLOGIJA
Aktivnosti Pojmovi/Sadržaj Korelacije
Učenici/e:
- analiziraju značenje osnovnih Ličnost; psihologija ličnosti; ličnost; Književnost, umjetnost.
karakteristika pojma ličnost: metode istraživanja ličnosti; tehnike
osobenost, jedinstvenost, procjene i mjerenja ličnosti. Metode i tehnike istraživanja u
neponovljivost, dosljednost... (šta je psihologiji.
za sve ljude isto, a po čemu se ljudi
međusobno razlikuju),
- mogu im se demonstrirati neke
tehnike procjene ličnosti;
razgovaraju o tome na koji način je
moguće upoznati ličnost (kako je
moguće upoznati ličnost).
19
Zavod za školstvo
4.2 Teorije ličnosti
Operativni ciljevi
Učenik/ca treba da:
- se upozna sa osnovnim problemima
koji se razmatraju u okviru teorija
ličnosti: nastanak i razvoj ličnosti,
dinamika ličnosti, struktura ličnosti,
normalnost, kao i odnos ličnosti i
društva,
- upozna osnovne postavke i
dominantne predstavnike: (1)
psihoanalitičke teorije ličnosti; (2)
bihejviorističke teorije ličnosti; (3)
faktorske teorije ličnosti; (4)
humanističke teorije ličnosti; (5)
socijalne teorije ličnosti.
20
PSIHOLOGIJA
Aktivnosti Pojmovi/Sadržaj Korelacije
Učenici/e:
- analiziraju i raspravljaju o različitim Teorija ličnosti; psihodinamičke teorije Književnost.
gledanjima, npr. razlike između (id, ego, super-ego, nesvjesno,
Frojdovog i Adlerovog shvatanja kolektivno nesvjesno, arhetipovi);
dinamike ličnosti; razlike između faktorske teorije ličnosti; bihejviorističke
Frojdovog i Jungovog svatanja teorije; humanističke teorije; socijalne
nesvjesnog; specifičnost teorije ličnosti.
bihejviorističkog pristupa izučavanju
ličnosti; specifičnost faktorskog
pristupa izučavanju ličnosti;
reaktivistički i proaktivistički pristup
ličnosti; odlike „nove slike“ o čoveku
u humanističkoj psihologiji; koje su
teorije ličnosti pretežno
biologističke, a koje sociologističke.
Zavod za školstvo
4.3 Struktura ličnosti: osnovne jedinice i građa
Operativni ciljevi
Učenik/ca treba da:
- razumije da su najčešći opšti načini
da se upozna i opiše ličnost u
psihologiji: crte ličnosti,
temperament, karakter, ja (svijest o
sebi) i tip ličnosti,
- primjenjuje način predstavljanja
ličnosti putem: crta; temperamenta;
karaktera; ja (svijest o sebi); tipa
ličnosti.
PSIHOLOGIJA
Aktivnosti Pojmovi/Sadržaj Korelacije
Učenici/e:
- mogu imati zadatak da u grupama, Struktura ličnosti; crte ličnosti; Maternji jezik i književnost: analiza
uz pomoć literature predstave temperament; karakter; ja – svijest o likova obrađenih djela.
strukturu ličnosti putem: sebi; tipologija ličnosti.
- CRTE LIČNOSTI,
- TEMPERAMENT,
- KARAKTER,
- JA, SVIJEST O SEBI, IDENTITET,
- TIP LIČNOSTI,
- mogu analizirati različite vrste
poslova na način da odrede koje
crte ličnosti (temperament; tip
ličnosti) više odgovaraju određenoj
vrsti posla (npr. koje vrste poslova
više odgovaraju ekstravertnom, a
koje introvertnom tipu ličnosti).
21
Zavod za školstvo
4.4 Dinamika ličnosti: lični motivi konflikti i mehanizmi odbrane
Operativni ciljevi
Učenik/ca treba da:
- se upoznaje sa problematikom
dinamike ličnosti (proučavanje svega
onoga što podstiče i omogućava, ali i
sprečava zadovoljenje motiva
ličnosti),
- razumije da dinamika podrazumijeva
i raznovrsne načine rješavanja
frustracije i konflikata, a posebno,
mehanizme odbrane,
- mehanizme odbrane prepoznaje
kao tehnike kojima se ego služi da
bi „razriješio“ neki konflikt i da bi se
zaštitio od svega što može ugroziti
ličnost; razumije: da se aktiviraju
automatski (bez uticaja volje); da
ličnost nije svjesna njihove
upotrebe; da poriču i krivotvore
stvarnost, da ih ima više (poricanje,
potiskivanje, reaktivna formacija,
projekcija, racionalizacija,
kompenzacija, intelektualizacija,
sublimacija).
22
PSIHOLOGIJA
Aktivnosti Pojmovi/Sadržaj Korelacije
Učenici/e:
- u grupama imaju zadatak da Dinamika ličnosti; lični motivi; konflikti;
predstave jedan od ličnih motiva: mehanizmi odbrane.
- POTREBA ZA IDENTITETOM,
- POTREBA ZA LJUBAVLJU,
- POTREBA ZA POŠTOVANJEM I
UGLEDOM,
- MOTIV ZA POSTIGNUĆEM,
- MOTIV ZA
SAMOPOTVRĐIVANJEM,
- SAVJEST,
- nakon prezentovanja osnovnih
mehanizama odbrane pronalaze
primjere za svaki od njih (npr. kada
su nakon neuspjeha promijenili/e
odnos prema vrijednosti cilja –
racionalizacija).
Zavod za školstvo
4.5 Razvoj ličnosti
Operativni ciljevi
Učenik/ca treba da:
- razvoj ličnosti poznaje kao proces
progresivnog mijenjanja, prije po
fazama nego kontinuirano, od začeća
i prvih dana života pa do zrelosti, i do
kraja života; razumije da je taj proces
rezultat kako sazrijevanja tako i
učenja (socijalizacije),
- proces socijalizacije poznaje kao
složen fenomen formiranja ljudske
jedinke pod uticajem društvene
sredine; identifikuje izvore i agense
socijalizacije,
- razumije da je zrela ličnost dobro
integrisana, realistična,
uravnotežena i socijalizovana (to je
ličnost koja je emocionalno,
intelektualno i socijalno zrela).
PSIHOLOGIJA
Aktivnosti Pojmovi/Sadržaj Korelacije
Učenici/e:
- analiziraju razvojne faze (npr. faze Razvoj ličnosti; faktori razvoja ličnosti; Sociologija, biologija.
kognitivnog razvoja), izvori socijalizacije; agensi
- diskutuja o tome: šta podrazumijeva socijalizacije; zrela ličnost.
pojam socijalizacija; koja je
osnovna uloga izvora socijalizacije;
ko su agensi socijalizacije i koja im
je uloga; u čemu je suštinska
razlika između izvora i agenasa
socijalizacije; šta je učenje po
modelu i koja mu je uloga u
procesu socijalizacije i sl.; u
predstavljanju i analizi važno je
koristiti primjere iz realnog života,
- navode osobine zrele ličnosti (šta je
zrela ličnost i koje karakteristike
ima).
23
Zavod za školstvo
4.6 Normalnost, psihičke promjene, poremećaji i liječenje
Operativni ciljevi
Učenik/ca treba da:
- se upozna sa dva načina koja se
koriste da bi se razlikovalo normalno
od nenormalnog ponašanja
(kvantitativni i kvalitativni kriterijum),
- razumije da su: neprilagođeno
ponašanje (agresivno i/ili apatično)
i poremećeno ponašanje
(alkoholizam, narkomanija
delinkvencija) odstupanja od
socijalizovanog ponašanja,
- upoznaje podjelu poremećaja
duševnog života: lakši (neuroze i
psihosomatski poremećaji), i teži
(psihoze) poremećaji duševnog
života; saznaje da se u posebnu
grupu (treću) često izdvajaju
karakterni poremećaji (psihopatije),
- upoznaje osnovne metode liječenja
duševnih poremećaja (ljekovima i
psihoterapijom).
24
PSIHOLOGIJA
Aktivnosti Pojmovi/Sadržaj Korelacije
Učenici/e:
- u grupama ispitaju uzroke i prave Normalnost, psihički poremećaji i
program mjera prevencije osnovnih lijećenje; prilagođena ličnost;
poremećaja ponašanja kod mladih neprilagođeno ponašanje; poremećaji
(alkoholizam kod mladih; pušenje; ponašanja; poremećaji duševnog
narkomanija; maloljetnička života; karakterni poremećaji;
delinkvencija); mogu u školi da prevencija i liječenje.
organizuju i vode akciju npr. STOP
DROGA,
- navode primjere duševnih
poremećaja koje su npr. gledali/e u
filmovima; diskutuju o
predrasudama koje postoje u
društvu prema osobama sa
duševnim poremećajima, uzrocima
predrasuda (strah, neinformisanost
i sl.),
- razgovaraju o značaju poznavanja
poremećaja psihičkog života za
različite profesije (naročito za
uslužna zanimanja).
Zavod za školstvo
IZBORNE TEME (4+8)
1. Komunikacija
Operativni ciljevi
Učenik/ca treba da:
- komunikaciju upoznaje kao složen
vid simboličke interakcije između ljudi
koji međusobno razmjenjuju signale,
poruke i informacije bilo intelektualne
ili afektivne prirode,
- razlikuje verbalnu i neverbalnu
komunikaciju, kako se one
međusobno dopunjavaju i isključuju;
neverbalnu komunikaciju upoznaje
kao vrstu pretežno spontane
komunikacije, kojom ljudi bez riječi -
gestovima, načinom držanja tijela,
izrazom lica, pogledom ili bojom glasa
- izražavaju i razmjenjuju svoje
namjere, emocije, raspoloženje,
stavove i želje,
- razumije da smetnje u komunikaciji
ne moraju biti samo fizičke (nastale
u kanalu komunikacije), da su
zapravo češće socijalne, kulturne,
duhovne, kao i psihičke prepreke i
smetnje u komunikaciji.
PSIHOLOGIJA
Aktivnosti Pojmovi/Sadržaj Korelacije
Učenici/e:
- analiziraju oblike komunikacije Komunikacija; verbalna komunikacija, Komunikologija, likovna, muzicka,
(verbalna i neverbalna neverbalna komunikacija; smetnje u pozorisna umjetnost (neverbalna
komunikacija) i posebno odnos komunikaciji; nenasilna komunikacija. komunikacija).
među njima (koliko su (ne)
usaglašene poruke iskazane
riječima i npr. govor tijela),
- analiziraju nesporazume u
komunikaciji; određuju uzroke
(posebno one psihološke i socijalne
prirode) i identifikuju načine za
poboljšanje komunikacije,
- primjenjuju principe nenasilne
komunikacije (npr. kako da na
samopouzdan (asertivan) način
kažu šta misle ili žele, a da ne
povrijede drugoga).
25
Zavod za školstvo
2. Psihologija mase i grupe
Operativni ciljevi
Učenik/ca treba da:
- zna da socijalna psihologija proučava
psihološke aspekte ponašanja ljudi u
grupi, kao i zakonitosti ponašanja
same grupe; da kao posebne
probleme, psihologija grupe
proučava način formiranja grupe,
odnose u grupi (strukturu grupe) i
grupne procese (dinamiku grupe),
- analizira različite podjele grupa: male
– velike; primarne – sekundarne;
referentne – nereferentne; formalne –
neformalne i utvrđuje kriterijume
podjele,
- razumije da se pod strukturom grupe
podrazumijeva relativno stabilna i
složena mreža veza i odnosa među
članovima grupe, odnosno učvršćen
sistem položaja i uloga pojedinih
članova u grupi.
26
PSIHOLOGIJA
Aktivnosti Pojmovi/Sadržaj Korelacije
Učenici/e:
- na osnovu različitih kriterijuma Psihologija grupe; mala grupa, velika Opšta psihologija, sociologija,
razvrstavaju grupe koje poznaju (u grupa; primarna grupa, sekundarna istorija, maternji jezik i književnost,
koje su uključeni/e); ispituju njihove grupa; referentna grupa; nereferentna pozorište (npr. predstava "Hor", režija:
karakteristike i svoj položaj u njima, grupa; formalna grupa, neformalna Dragan Koprivica).
- na primjeru škole (organizacija) grupa; struktura grupe; položaji i uloge
analiziraju položaje i uloge; prava i u grupi.
odgovornosti pojedinih članova
školskog kolektiva (učenici/e –
nastavnici/e).
- na primjeru kompanije (radne
organizacije) analiziraju sisteme
položaja (uloga); prava i
odgovornosti i sl.,
- analiziraju statut škole i utvrđuju
njenu organizaciju – posebno svoja
prava i odgovornosti u školi.
Zavod za školstvo PSIHOLOGIJA

3. Stavovi, predrasude i vrijednosti

Operativni ciljevi Aktivnosti Pojmovi/Sadržaj Korelacije

Učenik/ca treba da: Učenici/e:

- socijalni stav razumije kao - analiziraju strukturu socijalnih Društveni stavovi, predrasude i Socijalizacija, učenje, umjetnost
socijalizacijom stečenu, relativno stavova (kognitivna, konativna i vrijednosti; stavovi; predrasude; (filmska).
trajnu mentalnu dispoziciju da se afektivna komponenta) i odnos stereotipi; vrijednosti.
misli, osjeća i postupa za ili protiv u usklađenosti među njima,
odnosu na neki objekt (osobu; grupu; - u svom okruženju nalaze primjere
pojavu i sl.), predrasuda i stereotipa,
- predrasudu upoznaje kao vrstu stava objašnjavaju kako ove nastaju i
koji se ne zasniva ni na valjanom predlažu načine za njihovo
iskustvu, niti na racionalnim
uklanjanje u zajednici,
argumentima; razumije da su
- analiziraju odnos između vrijednosti
predrasude izrazito afektivno obojene
i veoma otporne na promjenu, mladih i odraslih članova zajednice,
- stereotipe upoznaje kao - analiziraju Deklaraciju o ljudskim
generalizovane predstave o pravima i prepoznaju osnovne
određenim socijalnim grupama vrijednosti koje ona zastupa.
(pripadnicima nekog socijalnog sloja,
etničke, vjerske ili rasne grupe) koje
su u datom društvu široko
rasprostranjena, a stiču se tokom
socijalizacije,
- saznaje da pojam vrijednosti
označava najopštije vjerovanje o
tome šta je poželjno, korisno i što bi
trebalo da bude cilj ljudskih napora
(pozitivna vrijednost), odnosno o
tome šta je nepoželjno i nedopustivo
(negativna vrijednost); da pored
univerzalnih, kulturnih i grupnih
vrijednosti, svaki čovjek ima i svoje
lične vrijednosti.

27
Zavod za školstvo PSIHOLOGIJA

5. DIDAKTIČKE PREPORUKE

Program psihologije obuhvata:

- obavezni dio programa,

- izborni dio programa.

Obavezni dio programa odnosi se na teme od 1 do 4 date u tabeli. Ovaj dio programa obuhvata 58 časova i jednak za sve učenike/ce i sve
škole. Preostalih 12 časova planira svaka škola (nastavnik/ca) polazeći od potreba njenih učenika/ca. U programu su predložene tri
izborne teme (Komunikacija; Psihologija mase i grupe; Stavovi, predrasude i vrijednosti). Nastavnik/ca i učenici/e se mogu opredijeliti da
obrade jednu ili više predloženih izbornih tema ili će izabrati neke druge teme koje su njima potrebnije.

Program psihologija se realizuje:

- teorijski,
- praktično (vježbe).

Predlažemo da odnos između teorijskog i praktičnog dijela realizacije programa bude ½ - što znači da, po pravilu, nakon jednog čas koji
je dominantno posvećen učenju novih sadržaja, naredna 2 časa treba posvetiti uvježbavanju, sistematizaciji, praktičnom radu, ocjenjivanju
i procjenivanju učenika/ca i sl. U tabeli je dat prijedlog okvirnog plana realizacije programa.

Teme Teorijski Vježbe Ukupno

1. Predmet i metode psihologije 2 5 7
2. Osnove psihičkog života i razvoja 2 4 6
3. Psihički procesi 9 18 27
4. Ličnost i psihičko zdravlje 6 12 18
Izborne teme 4 8 12
Ukupno 23 47 70

28
Zavod za školstvo PSIHOLOGIJA

Metode i oblici nastave učenja

U realizaciji programa naglasak treba staviti na proces učenja, tj. obezbijediti da učenici/e predviđene sadržaje usvajaju aktivno:
samostalnim prikupljanjem i analiziranjem znanja i informacija; sistematizacijom i prezentacijom sadržaja; radom u paru i u grupi; kroz
diskusiju i međusobnu razmjenu mišljenja; projekatskim radovima; primjenom usvojenih znanja u praksi i sl. (vidi kolonu: aktivnosti učenja).
Nastavom koja bi se isključivo zasnivala na predavanju nastavnika/ca nije moguće ostvariti ciljeve ovog predmeta.

6. STANDARDI ZNANJA
Standardi su utvrđeni za svaku temu pojedinačno i opisuju očekivani nivo usvajanja sadržaja programa:

1. PREDMET I METODE PSIHOLOGIJE

1.1 Predmet psihologije

Učenik/ca:
- navodi predmet psihologije,
- objašnjava razliku između opštih shvatanja o psihičkim pojavama i psihologiji kao nauci,
- navodi različite pristupe u shvatanju predmeta, cilja i metoda psihologije,
- navodi osnovne teorijske i primjenjene psihološke discipline.

1.2 Metode i tehnike istraživanja u psihologiji

Učenik/ca:
- navodi osnovne metode i tehnike psiholoških istraživanja,
- objašnjava položaj metode i tehnika u psihološkom istraživanju,
- izrađuje nacrt jednostavnog eksperimentalnog istraživanja.

29
Zavod za školstvo PSIHOLOGIJA

2. OSNOVI PSIHIČKOG ŽIVOTA I RAZVOJA

2.1 Organski osnovi psihičkog života

Učenik/ca:
- navodi osnovnu podjelu nervnog sistema,
- objašnjava ulogu centralnog nervnog sistema,
- objašnjava ulogu perifernog nervnog sistema,
- navodi najvažnije endokrine žlijezde, hormone koje one luče i njihov značaj za psihički život.

2.2 Razvoj psihičkog života

Učenik/ca:
- može da objasni razlike u shvatanju razvoja (empirizam i nativizam),
- navodi osnovne biološke činioce psihičkog razvoja,
- može da objasni ulogu sredinskih činilaca psihičkog razvoja čovjeka,
- može da objasni ulogu aktivnosti jedinke u psihičkom razvoju.

3. PSIHIČKI PROCESI

3.1 Opažanje i pažnja

Učenik/ca:
- objašnjava ulogu opažanja u psihičkom životu čovjeka,
- poznaje osnovne čulne organe i adekvatne draži za njih,
- navodi spoljašnje i unutrašnje činioce opažanja,
- objašnjava značaj pažnje,
- navodi spoljašnje i unutrašnje činioce koji utiču na obim pažnje.

30
Zavod za školstvo PSIHOLOGIJA

3. 2 Učenje

Učenik/ca:
- objašnjava ulogu učenja u psihičkom razvoju,
- navodi osnovne oblike učenja prema principima na kojima se ono zasniva,
- objašnjava osnovne principe (zakone) kojima se objašnjava proces učenja,
- objašnjava pozitivni i negativni transfer u učenju.

3.3 Pamćenje i zaboravljanje

Učenik/ca:
- objašnjava kako se manifestuje i mjeri pamćenje,
- navodi vrste pamćenja,
- navodi glavne poremećaje pamćenja,
- objašnjava proces zaboravljanja,
- objašnjava od čega zavisi brzina zaboravljanja,
- navodi osnovne teorije zaboravljanja.

3.4 Mišljenje

Učenik/ca:
- razumije pojam mišljenja,
- razumije ulogu jezika u mišljenju,
- navodi osnovne faze procesa rješavanja problema mišljenjem,
- objašnjava ulogu mentalne usmjerenosti u procesu rješavanja problema,
- navodi uslove efikasnog mišljenja,
- navodi osnovne oblike mišljenja i njihove karakteristike,
- prepoznaje oblike mišljenja u različitim vrstama intelektualne djelatnosti čovjeka.

31
Zavod za školstvo PSIHOLOGIJA

3.5 Intelektualne sposobnosti

Učenik/ca:
- objašnjava razliku u biološkom i psihološkom stanovištu porijekla inteligencije,
- navodi različite pristupe u shvatanju strukture inteligencije,
- objašnjava teorijski i praktični značaj testiranja inteligencije,
- objašnjava kako je raspoređena inteligencije u populaciji ljudi,
- objašnjava ulogu „emocionalne inteligencije”.

3.6 Stvaralaštvo

Učenik/ca:
- razumije psihološko određenje pojma stvaralaštvo,
- zna odlike stvaralačkog mišljenja,
- zna faze stvaralačkog mišljenja,
- razumije ulogu pojedinih faza stvaralačkog mišljenja,
- zna kognitivne činioce stvaralaštva,
- zna činioce ličnosti koji su važni za stvaralaštvo,
- razumije ulogu sredinskih činilaca za stvaralaštvo.

3.7 Emocije

Učenik/ca:
- razumije prirodu i načine ispoljavanja emocija (komponente emocije),
- razumije razliku između osnovnih (primarnih) i složenih (sekundarnih) emocija,
- zna osnovne funkcije emocija,
- razumije fiziološka i kognitivna objašnjenja nastajanja emocija,
- zna pojmove stresor i stres,
- objašnjava negativnu i pozitivnu ulogu stresa,
- poznaje strategije prevladavanja stresa.

32
Zavod za školstvo PSIHOLOGIJA

3.8 Motivacija

Učenik/ca:
- razumije ulogu motiva u ponašanju jedinke,
- razumije razliku između motiva i motivacije,
- poznaje ulogu homoestaze u nastanku motiva,
- zna kako se motivi najčešće dijele (klasifikuju),
- objasni razlike između bioloških, socijalnih i ličnih motiva,
- poznaje osnovne teorije motivacije,
- poznaje potrebe (motive) po Maslovu, od nižih ka višim,
- razumije princip javljanja potreba (motiva) po Maslovu.

3.9 Frustracije i konflikti

Učenik/ca:
- razumije pojam – frustracija,
- poznaje osnovne izvore frustracija,
- razumije ulogu nivoa aspiracije u javljanju frustracija,
- poznaje oblike konstruktivnog reagovanja na frustraciju,
- zna šta je tolerancija na frustraciju,
- poznaje najčešće nekonstruktivne (nerealističke) reakcije na frustraciju,
- razumije pojavu pomjeranja agresivnosti,
- razumije kada je frustracija štetna po mentalno zdravlje čovjeka,
- poznaje tipove konflikta.

4. LIČNOST I PSIHIČKO ZDRAVLJE

4.1 Psihologija ličnosti i način procjene ličnosti

Učenik/ca:
- razumije specifičnost predmeta psihologije ličnosti,
- razumije teorijski i praktični cilj psihologije ličnosti,

33
Zavod za školstvo PSIHOLOGIJA

- poznaje osnovne oblasti psihologije ličnosti,

- poznaje osnovne odlike pojma ličnost,
- poznaje osnovne metode psihologije ličnosti,
- poznaje osnovne tehnike procjene ličnosti.

4.2 Teorije ličnosti

Učenik/ca:
- poznaje osnovne teorije ličnosti i njihove dominantne predstavnike,
- poznaje osnovne odlike psihoanalitičke teorije ličnosti,
- poznaje osnovne odlike bihejviorističkih teorija ličnosti,
- poznaje osnovne odlike faktorskih teorija ličnosti,
- poznaje osnovne odlike humanističkih teorija ličnosti,
- poznaje osnovne odlike socijalnih teorija ličnosti,
- može da objasni zašto se međusobno razlikuju pojedine teorije ličnosti.

4.3 Struktura ličnosti: osnovne jedinice i građa

Učenik/ca:
- razumije šta je struktura ličnosti,
- razumije šta u psihologiji označava crtom ličnosti,
- razumije šta se u psihologiji označava pojmom temperament,
- poznaje vrste temperamenta i njihove odlike,
- razumije pojam karakter u psihologiji ličnosti,
- poznaje ulogu i aspekte Ja,
- objasni razliku između svijesti o sebi i identiteta,
- razumije kako je u psihologiji shvaćen pojam: tip – ličnosti,
- razumije zašto su korisne tipologije ličnosti,
- poznaje razliku između ekstravertnog i introvertnog tipa ličnosti.

34
Zavod za školstvo PSIHOLOGIJA

4.4 Dinamika ličnosti: lični motivi konflikti i mehanizmi odbrane

Učenik/ca:
- zna šta uključuje pojam dinamika ličnosti,
- zna šta je uloga ličnih motiva,
- može da objasni specifičnost ličnih motiva (u odnosu na socijalne i biloške motive),
- može da navede činioce od kojih zavisi razvijenost motiva za postignućem,
- može da objasni kako nastaje savjest,
- razumije zašto nastaju neurotični konflikti,
- objasni osnovne načine rješavanja konflikata,
- zna zajedničke odlike mehanizama odbrane,
- razumije ulogu mehanizama odbrane,
- zna mehanizme odbrane.

4.5 Razvoj ličnosti

Učenik/ca:
- razumije proces razvoja ličnosti,
- može da objasni shvatanja o ulozi pojedinih faktora u razvoju ličnosti (nasleđe, sredina, aktivnost jedinke),
- zna stupnjeve razvoja ličnosti,
- zna glavne mehanizme razvoja ličnosti,
- razumije proces socijalizacije,
- razumije ulogu učenja po modelu u procesu socijalizacije,
- razumije ulogu kulture i društva u procesu socijalizacije,
- zna osnovne agense socijalizacije,
- zna da opiše zrelu ličnost.

4.6 Normalnost, psihičke promjene, poremećaji i liječenje

Učenik/ca:
- zna osnovne kriterijume za razlikovanje normalnog od nenormalnog ponašanja,
- može da opiše tipove ispoljavanja neprilagođenog ponašanja,

35
Zavod za školstvo PSIHOLOGIJA

- može da objasni uzroke poremećaja u ponašanju,

- razumije posljedice alkoholizma i narkomanije,
- zna osnovne oblike poremećaja duševnog života,
- razumije značaj prevencije,
- razumije ulogu psihološkog savjetovanja,
- razumije cilj psihoterapije.

7. NAČINI PROVJERAVANJA ZNANJA I OCJENJIVANJA

Ocjenjivanje učenika/ca je kontinuirano i pored sumativne ima i formativnu (razvojnu) ulogu i podrazumijeva javno obrazlaganje svake
ocjene. Nastavnik/ca ocjenu utvrđuje u odnosu na nivo znanja kojim učenik/ca raspolaže, polazeći od standardnog nivoa (vidi: Standardi
znanja).

Standardni nivo podrazumijeva elementarno poznavanje i razumijevanje činjenica i informacija u osnovnom obliku (onako kako su date).
Npr, učenik/ca:

- zna i pravilno upotrebljava osnovne psihološke termine,

- zna definisati osnovne psihološke pojave,
- zna objasniti značajnost psihičkih procesa i pojava.

Viši nivo podrazumijeva da učenik/ca sa ponuđenim informacijama može nešto uraditi: analizirati ih, urediti po nekom kriterijumu
(klasifikovati); povezati; transformisati u drugi oblik; izvesti zaključak; primijeniti i sl. Npr, učenik/ca:

- može da objasni međusobnu zavisnost psihičkih procesa i njihovu ulogu u oblikovanju i djelovanju ličnosti,
- sposoban/na je da koristi psihološka saznanja u životnim situacijama,
- zna izabrati odgovarajuće izvore informacija u skladu sa ciljevima istraživanja,
- zna upotrijebiti odgovarajuće istraživačke tehnike i postupke za sakupljanje i obradu podataka.

Najviši nivo podrazumijeva da učenik/ca od postojećih informacija može stvoriti nešto novo u odnosu na njih same (primjena znanja u
novoj situaciji, na nov način; stvaranje nove cjeline; lični argumentovan stav i sl.). Npr, učenik/ca:

36
Zavod za školstvo PSIHOLOGIJA

- je sposoban/na da analizira, upoređuje, povezuje, objašnjava i vrednuje informacije i podatke u različitim oblicima,
- na osnovu kritičke analize informacija formira odgovarajuće zaključke s vlastitim pogledom.

Ocjenjivanje učenika/ca je usmeno (kontinuirano) i pismeno (test, esej, istraživački rad, projekatski rad i sl.).

8. RESURSI ZA REALIZACIJU NASTAVE

Uspješna realizacija programa podrazumijeva:

- stručno-predmetnu osposobljenost nastavnika/ca (dobro poznavanje sadržaja programa i predmeta učenja),

- metodičko-didaktičku osposobljenost nastavnika/ca (dobro poznavanje savremenih metoda učenja i oblika rada sa učenicima/ama),
- efikasnu komunikaciju sa učenicima/ama,
- motivisanost za rad sa mladima u školi i van škole,
- opremljenost učionice u skladu sa zahtjevima savremenih metoda i oblika rada (mogućnost rada u grupama, u paru, individualnog
rada),
- udžbenik i priručnik za realizaciju programa.

Okvirni spisak literature i drugih izvora

Osnovna literatura:
1. Lalović, Z, Trebješanin, Ž: Psihologija 2, Priručnik za nastavnike za drugi razred gimnazije, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva,
Podgorica, 2007.
2. Trebješanin, Ž, Lalović Z: Psihologija 2, Udžbenik za drugi razred opšte gimnazije, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva,
Podgorica, 2007.

Dodatna literatura za učenike/ce:

1. Adler, A.: Poznavanje čoveka, Matica srpska, Novi Sad, 1989.
2. Evans, F.: Graditelji psiholigije, Nolit, Beograd, 1988.
3. Erikson, E.: Omladina, kriza, identifikacija, NIP »Pobjeda«, Titiograd, 1976.
4. From, E.: Čovjek za sebe, Naprijed, Zagreb, 1980.

37
Zavod za školstvo PSIHOLOGIJA

5. From, E.: Imati ili biti, Naprijed, Zagreb, 1980.

6. Frojd, S.: Uvod u psihoanalizu, Matica srpska, Novi Sad, 1980.
7. Goleman, D.: Emocionalna inteligencija, Geopoetika, Beograd, 2002.
8. Hornaj, K.: Neurotična ličnost našeg doba, Grafički zavod, Titograd, 1964.
9. Mandić, T.: Komunikologija (psihologija komunikacije), Clio, Beograd, 2003.
10. Pek, S.: Put kojim se ređe ide, Narodna knjiga, Alfa, Beograd, 1998.
11. Rejnvoter, Dz.: Budite sebi psihoterapeut, Velarta, Beograd, 2002.
12. Rodžers, K.: Kako postati ličnost, Nolit, Beograd, 1988.

Literatura za nastavnike/ce:
1. Berger, J.: Psihološki potporni sistem, Centar za primijenjenu psihologiju, Beograd, 2002.
2. Berger, J.: Treći roditelj (novi pravci grupne psihoterapije), Nolit, Beograd, 1980.
3. Englisch, H., Englisch, C.: Obuhvatni rečnik psiholoških i psihoanalitičkih pojmova, Savremena administracija, Beograd, 1972.
4. Ezsenck, H.: Upotreba i zloupotreba psihologije, Naprijed, Zagreb, 1980.
5. Hol, K., Lindzi, G.: Teorije ličnosti, Nolit, Beograd, 1983.
6. Hrnjica, S.: Zrelost ličnosti, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd, 1992.
7. Ivić, I.: Čovjek kao animal symbolicum, Nolit, Beograd, 1978.
8. Kreč, D., Kračfild, R., Balaki, E.: Pojedinac u društvu, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd, 1972.
9. Krstić, D.: Psihološki rečnik, IRO ”Vuk Karadžić”, Beograd, 1978.
10. Kvaščev, R.: Psihologija stvaralaštva, BIGZ, Beograd, 1976.
11. Maslov, A.: Motivacija i ličnost, Nolit, Beograd, 1982.
12. Milivojević, Z.: Psihoterapija i razumijevanje emocija, Prometej, Novi Sad, 1993.
13. Matić, V.: Mentalna higijena, Društvo psihologa Srbije, Beograd, 1978.
14. Pečjak, V.: Psihologija saznavanja, Svjetlost, Sarajevo, 1981.
15. Rot, N.: Opša psihologija, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd, 2000.
16. Rot, N., Radonjić, S.: Psihologija, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd, 2002.
17. Rot, N..: Osnovi socijalne psihologije, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd, 1989.
18. Rot, N.: Psihologija grupa, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd, 1983.
19. Zazo, R.: Poreklo čovekove osećajnosti, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd, 1983.
20. Zvonarević, M.: Socijalna psihologija, Školska knjiga, Zagreb, 1987.

38
Zavod za školstvo PSIHOLOGIJA

9. PROFIL I STRUČNA SPREMA NASTAVNIKA/CA I STRUČNIH SARADNIKA/CA

Profesor/profesorica psihologije može biti lice koje je u toku univerzitetskog obrazovanja steklo jedno od sljedećih zvanja:
- diplomirani psiholog,
- diplomirani školski psiholog – pedagog,
- profesor psihologije,
- diplomirani klinički psiholog,
- diplomirani industrijski psiholog.

Unaprijeđenu verziju predmetnog programa PSIHOLOGIJA za II razred opšte gimnazije uradila je Komisija u sastavu:

mr Zoran Lalović, predsjednik

Sanida Salemović, član
Danijela Rakočević Medojević, član

39
Zavod za školstvo PSIHOLOGIJA

CIP – Каталогизација у публикацији

Централна народна библиотека Црне Горе, Цетиње

373 . 5 . 016 : 159 . 9 (497 . 16)

PSIHOLOGIJA : II razred opšte gimnazije :

predmetni program / [ urednik Dragan Bogojević ] . -
Podgorica : Zavod za školstvo, 2010 (Cetinje :
Obod). - 39 str : tabele ; 25 cm

Tiraž 100. – Bibliografija: str. 36 – 38 .

ISBN 978 -9940 -24- 008 -0

a) Психологија - Oпшта гимназија - Наставни план

и програм – Црна Гора
COBISS.CG – ID 16277520

40